KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK COLLECTIE-THIERRY BRUIKLEEN van de Ned. Herv. Gemeente te 's Gravenhage 7118 - '35   GESCHIEDE NI SSEN DER VEREENIGDE NEDERLANDEN.   GESCHIEDENISSEN DER VEREEN IGDE NEDERLANDEN. voor de vaderlandsche jeugd. AGTTIENDE DEEL. met plaaten en pourtraiten. te AMSTERDAM, by JOHANNES ALL4RT. MBCCXClI,   ZEVENENTAGTIGSTE GESPREK» INHOUD. Gevolgen van de aanhouding der Prinfesfe van Oranje. Bekendmaaking der Officieren van het Regiment Hespen Philip sthaL — Publica» tie der Staaten van Holland tegens oproei ige biweegingen. Onrust in V Graayen- hcage. Fsorflag van de Staaten van Holland. Memorie van den Koning van Pruis/en aan de Staaten van Bolland en aan de dlgemeene Staaten. Onge* regeldheden te Leerdam, Schoonderwoerd enz. i Be/luit der Staaten van Holland *p de Memorie van den Koning ran PruisA 3 ten ,  6 GESCHIEDENISSEN DE R fen^ en Antwoord aan dien Vorst. Voorjlel der Sta$ Rotterdam. Onbe- raaden Foorjlag van het Haagsch Gewapend Corps. ■ Memorie van den Ko- 'ning van Franhyk aan de Aigemeene Staa- un, Verregaande haat tusfchen de twee party-en hier te Land*. Briefvan den Raad van Staat aan de Staaten van Bolland. Raadpleegingen der Algemee- Tie Staaten wegens de gevraagde Voldoe» ' ning van den Koning van Pruisfen. —— Ontwapening van Tweehonderd Schutters te Leyden, —— Verkiezing van twee nieuwe Burgemeesters te Amjleldam. Amflels Burgers trekken naar Utreclit en Muiden» Voorfiel tot het remoyeeren van Schepenen. J)eHoofdofficier van zyn Post ontzet, fiatteryen rondom de Stad aangelegd. —— Voorzorgtn te Rotterdam, burgemeester Elzevier g-er&akt in verdenking Ver- Vindteutj van eenige Burgers te Gorinchcm, dis ook te Schiedam. Opregüng van een Burgerleger ly Woerden. Verzoek der Burgers te Leerdam, V-crn'etiging der Bar-  VEREENIGDE N E D E RL A N DË N. f Burger Sociëteit aldaar. Onlusten hier over en gevolgen van dezelyen. —— t)c Drosfaard van A'speren opgeligt. M—■ Drie Zeeofficieren gevangen genomen. Zoon. Nu hoop ik dat Gy aan uw belofte, my in het-voorige Gcfprck gedaan, voldoe» zult, en my de gevolgen der aanhouding van de Prinfcs te kennen gecven, waar na ik ten ukerflen nieuwsgierig ben. Vadür. Deze gewigtige en onverwagtc gcbeurenis vermeerderde niet weinig de bekommering van veele Lieden in ons Gemeenebcst, cn gy kunt ligt denken , dat de Aanhangers van het Doorluchtig Oranjehuis t door dit toeval niet weinig in hun haat en afkeer tegens de andersgezinden gcilyf'd wierden en hen voor bedervers van hun Vaderland aanzagen, 's Lands Krygsvolk toonde zig over 't algemeen zeer verontwaardigd over dceze daad te zyn, en byzonder verklaarden alle de Officieren van het Regiment van Hesfen Philips, thal opcnlyk, dal zy, vernomen hebbende, A 4 i3 dat  t GESCHIEDENISSEN DER. p „ dat haare Koninglyke Hoogheid by Schoon„ hoven zoude zyn aangehouden , door een >, Detachement van voornoemde Regiment, „ zig verpligt vonden , om , tot behoudenis „ van hun Eer en goede Naam, het Publiek te verklaaren dat het geenszins Officieren t, of Manfchappen van hen waren geweest, „ die zig hier toe hadden laaten gebruiken , %, maaralleen eenige Deferteurs, die opmarsen ,. hunne Standaarden verlaaten, en flegts een „ overgelopen Luitenant aan het hoofd hadden. „ Vertrouwende dierhalven dat het onbevoor„ oordeeld Publiek eene zo geweldige als laf- hanige daad geenszins op rekening zoude ftelM len, vaneen Regiment, 'twelk nimmer eeni» M ge andere denkbeelden gevoed had als van „ zuivere eer, en aankleeving aan de oude „ gevestigde Staatsgefleldheid en aan 't Door„ higtige Huis van Qrange." — Middeleiwyl hadden de Staaten van Holland, den vierden July weder eene nieuwe Publicatie doen afkondigen , welke op een Voorftel der Afgevaardigden van Rotterdam beraamd was. Z. Wat behelsde deeze Publicatie? V. Èe*  VEREENIGDE NEDERLANDEN» $ V. Een zeer ftreng verbod tegens het aanrechten van allerhande oproerige bewcegingen .' het fchreeuwen van Oranje boven, het zingen/ fpeelen of bJaazen van zogenaamde Prinfen*' deuntjes en anderen, ftrékkende tot oneer en kleinachting van de Staaten van den Lande, of" aanfpooring tot beweegingen, het rondloopea" met, en het dwingen tot het tekenen van zogenoemde Verzoekfchriften , direft ftrydende" met de vastgeflelde wil van hunne Edel Groot' Mogenden, als mede het frrooyen ofvxriprei-' jen van alle oproerige Blaadjes, Boefjes, Liedjes of Couranten, op pcenc dat de geene welken zig daar aan fchuldig mogten tnaaken ten ttrengflen met geesfeling, en zelfva bevind van zaaken met de dood zouden worden geih-aft, welke ftrafoefeningen, ten aan* zien van de zulken, welken op de d;;ad zelve betrapt mogten worden , op Haande voet en buiten vorm van proces zouden ^gefchieden. —' Midlerwyl had men in V uaage een geril'ch£ verfpreid dat het gewapend Genootfchap dier Plaats, wanneer het van Go, Thchem, overwaards jfet, vertrokken was, te rug kwam, de SchiftA 5 ters  !<| . GESCHIEDENISSEN DER ters,.der Hofplaats zoude willen ontwapenen. Diï gerucht, het zy waar of valsch, gaf ge-, lêgcndheid tot het befluit der Krygsraad om, al het Geweer, met de Patroonen uit de Doelen te haaien, en op het Stadhuis te bewaaren, het, welk ook na ecnige tegenftribbeling ge-, fchiedde. \voords Helden zes Kapiteinen der Burgery den.Raadpenfionaris van Bleiswyk een Yerzoekfchrift ter hand , om van de Heercn Staaten, binnen de tyd van vierentwintig uuren, te mogen weeten „ of, ingeval de Vrycor„ ponsten eens onverhooptelyk mogten onderneem en , om~de Haagfdie Schutte^ met „ geweld te wijlen ontwapenen, zulks zoude „ gefchieden pyereenkomttig met den wil en. „ begeerte vjtndumnc Edel Groot Mogenden,. ,r Ja dan Neen." Z. Hoe liep dit alles af? V. Zeer wel. Het Genootfchap kwam twee dagen kater binnen, en wierd door den Hof Majoor e» een Detachement Guardes te paard geleid, trekkende met vliegend Vaandel, flaande Trom en Turksch Muziek, den gantfehert tot hunne Loopplaats toe door, alwaar bet  VEREBNïGDE NEDERLANDEN. IJ tet vervolgens wierd afgedankt, het welk alles onder een groote toevJoed van Menfchen gefchicdde, zonder dat 'er iets van het gevreesde .voorviel. . Drie dagen lanter maakten de Dienders zo wel van Gecommitteerde Raaden als van de Haagfche Regeering, een begin met verfehciden Letters W. van de Hoeden af te doen neemen, als mede de Oranje Bloemen te verbieden, waardoor verfcheideti Bloemglazen en Potten, waarmede men voor de Vengfters pronkte, moesten weggenomen wo'-den. Ook was een Perfoou welke de Beeld«enisfen van de Prins en Prinfes van Oranje Ie koop aanbood van de ftraat opgcligt geworden. Geduurende al deeze onrust namen de Staaten van Holland het befluit om aan de Algemeene Staaten voor te flaan, „ datdeverdeeldheden onder de Kondgenooten thans „ tot die hoogte gerezen waren, dat tusfehen „ dezelven, zonder de vriendelyke tusfehenkomst van iemand die een Bondgenoot van „ allen dezelven was, de bcilzaaroe Eendragt niet zoude kunnen herfteld worden „ maar ^ dat. in het tegenovcrgeftclde Geval 3 door  Jft GESCHIEDENISSEN DER „ eene verwydering der Gemoederen het t© ,, dugten was, dat mogelyk wel binnen kor„ ten tyd, de wederzydfche Gefchillen, zo „ al niet eene gcheelefcheuring der Unie ten „ gevolge zouden hebben, ten minften dezef„ ve niet anders dan ten kosten van flroomeri ,„ bloeds vereffend zouden kunnen worden , „ terwyl men door eene inroeping van de Beat middeling zyner Allerchristelykfte Majefleit, „ als Bondgenoot van 't Gemeencbest, onder i9 den Zegen van God Almagtig, met grond 9, de hdlzaamfte Gevolgen voor dit Gemeene„best konde verwagten, daar hoogstgedagte „ zyne Majefleit, in den jongften Oorlog met „ Engeland, zo wel als in de Gefchillen niet „ zyne Keizerlyke Majefleit, zyne welmee* nendheid voor deeze Republiek met uitneemende bewyzen had betoond, en dierhal„ ven ook van eene bemiddeling van zyne Al„ lerchristclykftc Ma.'efteit, deeenigfle Bond?, genoot van de geheele Republiek, de voordduuring van de zo zeer gewenschte Unie tnogt verwagt worden, te meer daar de Bond&enootfchaplyke betrekking, tuslchcn. „ meet-  VEREENIGDE NEDERLANDEN» t$ meergemelde Vorst en dit Gemeencbest vol„ f trekt voederde, dat de wederzydfche Par„ tyen van dit zo gelukkig Verbond, over en „ weder elkanders belang, Bloei en Welvaart;,' „ op alle mogelyke wyzen tragtten te bevorde„ ren en voor te flaan, en dierhalven voor„ floegen, om ter bemiddeling der plaatsheb- bende Gefchillen tusfchcn de Respeélive „ Provintien van deeze Republiek, de be„ middeling van zyne Allerchristelykfte Bfajë„ fleit, als Bondgenoot van het geheele Ge„ meenebest, Staatswyze in te roepen , en „ Hoogstdezelve te verzoeken dat het zyne „ Majefleit mogt behaagen, zyne goede dien„ flen te willen aanwenden, om de Gefchillen „ door Hoogstdeszelfs bemiddeling by te leg„ gen, tot herflel van de zo zeer gewenschte „ Eendragt, en in flandhouding van de voor alle de Provintien zo belangryke Unie." Dit Befltiit wierd, den zevenden July, ter Verga.dering^der Algemeene Staaten ingcbragt en voor» geleezen, en vervolgens dooi' de andere Provintien overgenomen. ; Z. Dit was zékerlyk een zaak waar op doof * A 7 „de  f4 GESCHIEDENISSEN DER.. • „ de Algemeene Staaten zo fpoedig niet beflo ten konde worden. , V- Midlcrwyl leverde de Pruisfifche Gezant, aan de Staaten van Holland, eene Memorie wegens den Koning zyn Meester over, waar in gezegd wierd, „ dat die Monarch niet dan met eene flerkc gevoeligheid het gepleegd geweld naby Schoonhoven, aan de Perfbon van zyne Koninglyke Zuster, welke de heilzaamfte oogmerken tot de reis naar den Uaa.at Haare Koninglyke Hoogheid ©p haaren weg verhinderd wordende, zig door Wagten had omringd gezien, ja dat men zelfs gewapende Lieden in haar Vertrek geplaatst had. ©at het dus op uitdrukkelyken last van zyne Pruisfifche Majefleit was, dat deszelfs buitengewoonen Gezant, de eer had zig tot hunne Edel Groot Mogenden te wenden, om op de fpoedigfle en flerkfle wyze aan te dringen, op eene uitneemende voldoening wegens die belediging en flraföefening over de Daaders van dezelve." Voords verklaarde by zig te zullen haasten om den Koning zynen Meester te onjècrrigten van d^itw^king, welke de Vertoo. . . f»  VEREENIG DE NEDERLANDEN. X$ gen van zynen Minister in de Souvereine Ver» gadering van Holland zouden gehad hebben».'' Zullende zyne Majcfteit uit dén uitüag dee Raadpleegingen van hunne Edel Groot Mogenden, in deezen den prys afraeeten, welken zf ©p zyne Vriendfehap en genegenheid Hellen zouden. Terzelfder tyd deed hoogstgemelden Vorst ook eene diergelyke Memorie, door den-» ïelfden Gezant, aan de Algemeene Staaten overhandigen, waar in de volgende woorden bevat waren, „ Uwe Hoog Mogenden, htbbcn door hoogstderzelver Wysheid, reeds voorzien de yerbaasdheid en groote luiert, waar van zyne fruisfifche Majefteit moest aangedaan wezen , als Hoogstdezelve vernam, dat de ontworpen Reize van zyne Koninglyke Zuster, naar den Haag, met de heilzaanrfte oogmerken ondernomen, naby de S^ad Schoonhoven door gewapende Lieden was belet geworden. De Koning betuigde van het wys gevoelen der Meerderheid ter Vergadering van hun Hoog Mogenden, ten aanzien van dit onverwagt en verfoeilyk betlaan , zo wel als van de daar uit yoordgevloeide .befiuiccn , onderligt'te zyn, wel-  t6 GESCHIEDENISSEN DER ~ welken ook gewisiyk Hoogstdeszelfs genoegen «ouden wegdraagen. Het was dus op uitdrukkeiyken last dat de Minister aan de Staa-ten van Holland eene Memorie bad ingeleverd, by welke zyne Majefleit op eene openlyke voldoening , zo wel als op de flraf der bewerkers1 van den gepleegden hoon aandrong, niet twyffelende of hunne Hoog Mogenden zouden ongetvvyffeld medewerken met al dien vuurigeniever, welke men in meer dan eene gelegenheid het geluk gehad had te ondervinden dat hunne Hoog Mogenden bezielde, voor de onderhouding der Viïendfchap en goede genegenheid, welke tot hier toe tusfehen de beide Staaten bad plaats gehad." Z. Deeze Verklaaringc-n zullen zekerlyk vry wat beweeging onder 's Lands Ingezetenen verwekt hebben. V. Laatstgemelde Memorie wierd door zes Provintien overgenomen, en men befloot eea Affchrift daar van benevens een Brief tot aandrang, aan de Staaten van Holland te zenden, en op de eerfle Memorie floeg deliidderfchap terflond yocr om bevredigende middelen'  VEREENIGDE NEDER LANDEN. If by de hand te neemen, doch de Memorie wierd ter overweeging dan het groot Befogne overgegeeven. Ondertusfchen hadden 'er verregaande ongeregeldheden te Leerdam, Schoort' derwoerd en op andere Dorpen plaats gehad, ook waren te Tsfelflein eenige beweegingen ontftaan , waar op de Gecommitteerden tot het Dcfenfie Wezen te (Voerden, de Regeering van Tifelflein bevel gaven de Sleutels der Stad in handen van den Commandant te fteilen, doch de Regecring weigerde zulks te doen, zonder uitdrukkelyken last van den prins, als Heer en Baron van Tsfelflein, waar op de Staaten van Holland befloten zelve aan de Regeering aldaar te fchiyven, en dezelve te gelasten de Sleutels aan dm Commandant over te geeSftn, Ondertusfchen hadden de Heercn van de Riddtrfchap deeze zaak zo kwalyk genomen , dat zy de Commisfie te iVoerdert aangefchreven wilden lubben , om binnen vieren* twintig uuren te berigten, door welke magt zy zulks gedaan had, het welk egcer de Regeering van Tsfelflein zo weinig baatte, dat zy to§ eerlang zig genoodzaakt vond aan 't bevel der  18 GESCHIEDENISSEN DER der Staaten te voldoen, zulks egter befchouwende als eene groote hardigheid ten haarea opzigte , daar de Krygsbczetting te Heusden zelfs gelast geweest was, aan de Wethouderschap dier Stad den Eed te doen. Z. Maar hadden de Staaten van Holland nu al antwoord op de dringende Memorie van den Koning van Pruisfen gegecven? V. Dezelven hadden 'er in 't breede over geraadpleegd, en cindelyk den veertienden july het befliut genomen, om aan den Pruhfifchen Gezant tot Antwoord op de meergemelde Memorie toe te voegen, dat hunne Edel Groot Mogenden te veel agting voor den Ko«ing en zyn Doorlugtig Huis hadden, dan dat zy zouden kunnen dulden dat, zo als de Gezant zig had uitgedrukt, ec.ag geweld tegen zyne Zuster de Prinfesl'e van Oranje, hier te Lande zoude worden gepleegd , dan dat zy Heeren Staaten daarentegen ook niet konden ïwyffelen, of zyne Pt uhjifche Majefleit zoude voor hen ook wel dezelfde agting plaats willen geeven, die Souvcreine Mogendheden aan elkander ve:fchuk%d waren, kunnende vervolgens  VEREE NI GDE NEDERLANDEN. 19 gcns van zyner Majefteits billyke denkwyze niet verwagten, dat Hoogstdezelven de verrigcingen van hunne Edel Groot Mogenden, als zynde de eenige Souverein deezer Provintie, en welke verrigtingen niet anders dan het behoud der rust van 's Lands Ingezetenen en het w.lzyn van den Lande tot voorwerp hadden , zoude befchouwen als aanvallen tegen welgedagte haare Koninglyke Hoogheid s eenigIyk en aleen om dat Hoogstdezelve in 't geval was betrokken geweest. Dat toch hunne Edel Groot Mogenden van zyne Majefteis verheven denkwyze niet konden verwagten dat Hoogstdezelve Mcvrouwe de Prinfes van Oranje boven den Souverein deczer Provintie zelve zoude willen verheffen, en op dien grond aHe belemmering die haare Hoogheid in haare reize »aar 'j Haage zoude ontmoet mogen hebben, en welke belangen van den Staat daar tegen ook zoude mogen ftryden,des onaangezicn,als een aanval tegen haar Perfocn of als een hoon, zoude gelieven aan te zien. „ Dat ondemisfehen wat de ■voorgevallene Gebeuxenis z&vq betiöf hunne Edel Groot Mo-  20 GESCHIEDENISSEN DER Mogenden tot een openlyk bewys, van den hoogcn prys waar op zy de Vriendfchap en welwillendheid van zyne Majefleit fchatten , geen zwaarigheid maakten om, van hunne zy* de , ie vcrklaaren , dat dezelve Gebeuren;* hen ook ten fterkften had getroffen, en dat zy niets icveriger wenschten dan dat dezelve had kunnen worden voorgekomen, dat hier toe meer dan waarfchynlyk ook gelegenheid geweest zoude zyn, indien, (zeggen gemelde Staaten) haare Koninglyke Hoogheid, in plaats van op het onverwagst. m een afwezen van b^na twee Jaaren, het Grondgebied van dee*' ze Provintie weder in te treeden , van haar verlangen om naar de Oranjezaal te komen, en van de oogmerken door haar daar mede bedoeld, hen, Heeren Staaten, op eene behoorlyke wyzehad kennis gegeeven, nadien hunne Edel Groot Mogenden dan in de mogelykheid gefield zouden zyn geweest, om niet alleen een en ander voor af te beoordeelen, maar tevens aan welgemelde Prinfesfé de bedenkin. gen voor te flellen, die deswegens natuurlyk by Hen moesten ontftaan, immers dat zy Hee~ den  VEREENIGDE NEDERLANDEN. SI ren Staaten, aan haare Koninglyke Hoogheid zouden hebben kunnen en moeten herinneren de wyze, waar op de Heer Prins Erfftadhouder, reeds in de Maand September van het Jaar 1785. met zyn Huis en Geflagt Holland bad verlaaten. Voords deszelfs by herhaaling geopenbaard' misnoegen tegens hen Heeren Staaten, gepaard met een aantal Happen, zigtbaar ingerigt om deeze Provintie de uitwerkzelen van dat ongenoegen gevoelig te doen ondervinden , en daar toe zelfs al de magt der Republiek die onder zyn bereik was, te gebruiken, en eindelyk den zo veel indruk gemaakt hebbende Inhoud van Hoogstdeszelfs verklaaring van den zesentwintigflen May laatstleden uitgegeeven , in dewelke alle denkbeelden van erkentenis eener onafhanglyke Souvereiniteit in deeze Provintie worden uit het oog verlooren, en waar door alle verband tusfehen Staaten en Stadhouder geheel onzeker en vlottend is geworden, waar by hunne Edel Groot Mogenden nog voegden, de verregaande verdeeldheid in de gemoederen der Natie, waar van het voornaamfte en aanzienlykfte gedeelte, werk-  2* GESCHIEDENISSEN DER by het hemsichen zyner Vryheden, door de veruitziende bedoelingen van den Heer Stadhouder, (zo als hunne Edel Groot Mogenden zeggen) ten hoogden tegen dezelven word ingenomen, terwyl een ander gedeelte een tegengeffeld gevoelen omhelst, en het misleid en onzinnig Gemeen onder hcc zelve, reeds hier en daar de naam van Oranje op de fchandelykfte wyze misbruikt tot een leus of teken, om daar onder de fchroemelykfte toneelcn van oproer en verwoesting aan te regten." „ Dat, behalven deeze zo belangryke en op de rust deezer Provintie zo veel invloed hebbende aanmerkingen (vervolgden hunne Edel Groot Mogenden) ook nog aan haare Koninglyke Hoogheid, met betrekking tot het oogmerk haarer komst alhier, zoude hebben kunnen worden onder het oog gebragt, dat voor zo verre daar mede bedoeld mogt worden, om door haare tusfchenkomst, of wel door het doen van Onderhandelingen met den Souverein de gerezen Verfchiilen en Oneenigheden weg te ruimen , dit oogmerk hoe lofwaardig en prysfelyk- ook in zyne algemeene be-  VEREE-NIC.de NEDERLANDEN. 2£ beginzelen, egter nooit de voorgetlelde vrugt had kunnen voordbrengen, aangezien het gebrek aan de noodige onzydigheid, het welk na al het gebeurde, noodwendig door de geheele Natie in haare Koninglyke Hoogheid moest vcrondcrfleld worden, by welgemelde Pi'infesfe het eerflc vereischte in eene Middelaares zoude doen ontbreeken, terwyl de voorgenomene Onderhandelingen (gefield al daar toe in het afgetrokkene, tusfehen den Souverein en zynen Stadhouder4 of de Perfoon die deszelfs plaats daar by vervangen moest, voegzaame termen waren) ten minflen nimmer plaats konden hebben, zo lang de Prins Erfftadhouder, zynde van dien kant de voornaame Pedbon, by zyne tegen den Souverein deezer Provintie geopenbaarde denk en handelwy2e mogt volharden." „ Dat zy Heeren Staaten, vervolgens niet zouden hebben kunnen nalaaten, om uit alle deeze bedenkingen af te leiden, eensdeels de onmooglykheid om, de zaaken aldus flaande,, de komst van haare Koninglyke Hoogheid in deeze Provintie te doen dienen tot bereiking' baa-  *4 GESCHIEDENISSEN DER haarer rustlievcnde oogmerken, en anderdeels dat gjyk het doelwit dier komst, daar door ongelukkiglyk verviel, de gemelde komst zeive tot bevordering van de by haare Hoogheid bedoelde rust in deeze Provintie best voor als nog zoude worden uitgcfleld, zo om de nieuwe ontroerenis, die dit in de verfchillend denkende gemoederen verwekken, als uit hoofde van de aanleiding, die meer dan waarfchynJyk, (en zeggen hem Edel Groot Mogenden) de ondervinding van het gebeurde in meer dan ééne Provintie, alwaar juist op den zeiven dag de vrecslykite oproeren, plunderingen en mi« handelingen zyn aangerigt, bevestigd dat maar al te ongelukkig) daar uit by een doldriftig gemeen ontleend zoude zyn onder de fchyn van vreugdebedryven, cn in den fchuldigen waan van daar mede het Huis van Oranje te vereeren, de by hen Smeulende en nog fchandelyk aangeftookt wordende begeerte tot oproer en beweeging den ruimen teugel te geeven, en zig fa veelei-lei Spoorloosheden, ten nadeele van den Lande en van de beste Ingezetenen, te buiten te gaan." » Dat,  VEREEN'ICDS NEDERLANDEN. *| y, Dat zy, Heerea Staaten, gemstclyk ver* 1 trouwden dat deeze aanmerkingen , gepaard I met dien aandrang welken het gewigt der I zaak vorderde, door hen, onder het oog van .1 haare Koninglyke Hoogheid geferagt zyn de , | Hoogstdezelve gcreedlyk zoude hebben over;tu;gd, hoe raadzaam en voeglyk het was, lom haare voorgeilelde komst herwaards uit 1 te ftellen, en dus niet alleen met de Heeren I Staaten mede te werken tot bevordering van 's Lands rust en welzyn, maar ook voor te jkomen, dat haare heilzaame en vredelievende bedoelingen, tegen haar voorneemen aan, niet wierden misbruikt, om ze tot een verkeerd voorwendzcl van oproer en plundering te doen i dienen, een vertrouwen dat te levendiger by Hunne Edel Groot Mogenden plaats vond, ïaar maate zy zig meer overtuigd wilden houJen, dat Haare Konirglyke Hoogheid volkot nen bereid zoude zyn geweest, om haare «.Is nu verklaarde pryslyke gevoelens ook door } laaden te bevestigen." „ Dat ondertusfehen de onverwagte komst an haare Koninglyke Hoogheid herwaards,^ XVIII. B wd-  2<5 GESCHIEDENISSEN DER welke niemand, die de gefteldhcid van zaaken hier wist, eenigzins had kunnen vermoeden, alle gelegenheid voor hunne Edel Groot Mogenden, om hunne voorfchrevene bedenkingen aan hoogstgemelde Prinfes te doen voorhouden, hebbende afgcfnedcn, hier in alleen dus de oorzaak van de Gebeurenis die zo wel by hen Hecren Staaten, als by zyne Majefleit den Koning van Pruisfen, eene gevoelige ontroering verwekt had, moest worden toegefchreven." „Dat toch, met betrekking tot die onverwagte komst, waar omtrend hunne Edel Groot Mogenden, als daar van ten ecnemaal onkundig zynde, gecnerhande beveelen hadden kunnen (lellen, geenszins vreemd moest voorkomen, zodaanig beletzcl in de voordzetting van de reize als had plaats gehad, nadien, gelyk zy Hecren Staaten vervolgens vernomen hadden, de Hecren hunne Gecommitteerden tot het Defenfie Wezen, aan welken byzonder ook gelast was, om alles wat de Provintie zoude kunnen benadeelen tegen te gaan en te verydelen, uit kragte van deeze  V E R E E N I G D E NEDERLANDEN. 2? ze hunne verpligting, een algemeen bevel ge-, gee.ven hadden, om alle Perfooncn aan te houden en te ondervraagen, en zo'er iemand pasfeeren mogt, wiens komst in de Provintie voor derzelver rust nadcelig zoude kunnen zyn, denzeïven, zonder aanzien van Perfoonen, op te houden en zo lang te bewaaren, tot dat, dien aangaande, by Hecren Gecommitteerden nadere beveelen zouden gegeeven zyn, en dat, ingevolge dit algemeen bevel, by het geeven waar van, zo als men onderrigt is, in gcenen deele op cenc komst van Mevrouwe de Prinfesfe van Oranje gedagt was, welgeme'de Prinfesfe daadelyk in haare reize opgehouden is , gelyk het ook eeven weinig vreemd kondc voorkomen, dat gemelde Hecren Gecommitteerden, fpoedig van die ophouding onderrigt , zwarigheid gemaakt hadden, om de voordzetting dier voorgenomen reize, daar hen het gevoelen der Hceren Staaten dien aangaande ten eenemaalen onbekend was, by voorraad te laaten plaats hebben, vooral dewyl voornoemde Hecren, uit de bekende geftcldheid van zaaken, B 2 ea  2ó GESCHIEDENISSEN DER, en uit dc beweeging die de komst van Hooggemeldc Prinfes reeds begonnen had te veroorzaaken, genoeg konden opmaaken hoe zeer uit deeze komst aanleiding zoude genomen worden, tot zodaanigc vcrftooring der algemeene rust ais hier vooren reeds was aangetipt, en zy dierhalven, daar het bedekte van dusdaanige reize en derzelver zorgvuldige geheimhouding, ten minden voor hunne Edel Groot Mogenden, het moogclyk uitwerkzel daar van te bedenklyker maakte, niet gezegd konden worden de paaien een er noodzakelyke voorzigtigheid te buiten te zyn gegaan, wanneer zy, om de vry zeker te verwagten nadcelige gevolgen niet voor hunne rekening te hebben, haare Koninglyke Hoogheid hadden gedrongen om haare reize te ilaaken, tot dat zy beveelen van hunne Edel Groot Mogenden zouden bekomen hebben, «n 'er tyd geweest zoude zyn om voor de gemeene rust te zorgen." „ Da: dit alles, zo verre zy Heeren Staaten onderrigt waren, zig op eene zeer behoorlyke wyze had toegedragen, zodaanig dat  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 29 dat cenige van voornoemde Heeren Gecommitteerden zelfs haare Koninglyke Hoogheid op haare begeerte, en ter beveiliging van haar Perfoon, met een geleide van Ruiters, naar Schoonhoven verzeld hadden, dat mede haare Hoogheid aldaar zynde, en iets lasge's dan céne dag vertoefd hebbende, na het vernecmen der raadplegingen van Heeren Staaten over deeze zaak , goedgevonden had , Weder naar Nimvegen te kéeren , waar in Hoogs dezelve, ten bewyze, da: men haar niets van haare vryheid benomen had, geene verhindering, hoe genaamd had ontmoet, terwyl ook aan hen Heeren Staaten, noch uit de Brieven van haare Koninglyke Hoogheid, noch van elders eenige klagten ween voorgekomen, het zy over het gedrag door welt gemelde Heeren Gecommitteerden len aanzien van haare Hoogheid by die gelegenheid gehouden, het zy over iets dat naar eene os* betaamelyke of beledigende behandeling of gebrek aan beboorlyke agting voor haare Doorhigtige Perfoon in het alLnninfte zweemeu zoui'e, waardoor hunne Edel Groot MogenB 3 den  30 GESCHIEDENISSEN DER. den zig eenigzins bevoegd of gcregtigd zouden kunnen rekenen om tegen méeïgemêfóë Gecommitteerden , wier gedrag in dcoze, meer dan waarfchynlyk een oploop voorgekomen had, ecnige draf of berisping te oeff.nen." „ Dat voords welgemelde Heeren Staaten billyk vertrouwden dat zyne Prnhfifche Majefteit dit verhaal van zaaken ontfangende, zig wel zoude willen overtuigd houden , dat Hoogstdezelven met betrekking tot het geval zelve, te vooren niet met de vereischte onzydigheid was onderrigt geworden. En dat den Pruhfifche Gezant verder nog verzogt Zoude worden, zyne Majefteit te verzekeren, dat zy Hecren Staaten, de vriendfehap van zyne Majefteit ten hoogden waard ecrende, daar van, by alle gelegenheden, de ontwyffelbaarde bewyzen wenschten te geeven, en ook byzonder van hunne hoogagting en eerbied voor de Perfoon van Mcvrouwe de Prinfesfe van Oranje, maar dat hunne Edel Groot Mogenden ook tevens van de billykoeid van zyne Majedeit meenden te kunnen ver-  VEREENIGDENEDERLANDEN. 31 verwagten, dat Hoogstdezelven hen nimmer zoude vergen , dat zy eenigzins verzuimen zouden alle zodaanige maatregelen te ncemen , waar toe elk Souverein, tot behoudenis der rust en welvaart van de Ingezetenen aan zyne zorge toevertrouwd , onverbreeklyk gehouden en verpligt was. Terwyl zy Heeren Staaten cindelyk nog aan zyne Prats* fifche MajLitcit volkomen zekerheid konden gecven , dat zy in hunne verdere Raadplegingen over deeze zaak door geene andere beweegredenen , dan die het voorschreven heilzaam oogmerk bedoelden, bewogen zouden worden." »— Zie daar den zaaklyken Inhoud van dit gewigtig antwoord. Z. Ik dank u wel voor de mededeeling van het zelve. V. Midierwyl hadden de Afgevaardigden der Stad Bjotterdam, ter Staatsvergadering vim Bolland, voorgeiteld, om de drie Hollandfche Admiraaïkeits Collegien aan ie fchryven, geene Schepen door den Admiraal Generaal te laaien gebruiken, dan alleen tot befcherming van de Zeevaart buiten \ Lands, voords de S 4 of  32 GESCHIEDENISSEN DZ R Officieren die daar in anders handelden, niet •meer te betalen , en de goederen der hier in weigerende Admiraliteiten in beflag te neemen. De Staaten van Holland voldeeden ook eerlang aan dat Voorftel en gelasten daarenbo- j ven de Admiraliteiten te Jmfteldam en in het Noorderkwartier om zorg te draagen, dat hunne Schepen, die beftemd waren om uit te zeilen, derzelver befiemming ten fpoedigften vervolgen moesten, wordende aan Gecommitteerde Raaden verders bevolen om op dit alles een waakend oog te houden. Een ander Voorftel maakte ter zelvcr tyd veel gerugt, en toonde hoe de drift in deeze tyd al meer en meer klom, het was door de Gccön•ftitueerden van het Haag/che gewapend Corps, ter buitengewoone Provintiaalc Vergadering der gewapende Burger Corpfcn , te- Leydsn gedaan, en ingerigt, „ om (dus zeggen de On„ dertekenaars) te bewerken dat Willem van „ Oranje, ais een verklaarde Vyand deczer Republiek , en de eerftc aanftooker van k Burgermoord en oproer in dit vry Gemech Gebost, fchuldig verklaard wierdc aan gc- „ kwel-  VSRËENICDE NEDERLANDEN. 23. „ kwetfte Majefteit, rebellie en Hoog ver- raad , dat hy ten eeuwige dage van alle y, zyne Eeriimpten en Waardigheden met de daar toe ftaande Tractcinenten ontzet, m „ voor altoos uit het Grondgebied deezes „ Provintie gebannen wierde , en de fchade. t, door den verderfelyken Burgeroorlog gele,, den en nog te lyden, zo veel mogelyk op r, zyne Goederen en Bezittingen wierde vcm}> haald. Dat ook zyne Gcmalinne, welke in deeze hachelyke omilandighcden het op-, „ roer in de Verblylplaats van Hollands Staa-. ten, door haare tegenwoordigheid had ge» ,, tragt aan te flooken, en dus aanleiding tot „ een verfchrikkelyk Bloedbad in de Hof-. „ plaats te geeven, deeze Provintie wierde % ontzegt, en nimmer, by opvolging als Gouver- nante wierde toegclaaten., als mede dien vol„ gens derzelver Kinderen, welken (vervolgen ^ de Ondertekenaars)" bovendien van Kinds„ been afhetDespotistnus ingezogen haddon,en- reeds blyken toonden de verderfelyke grond- beginzelen van Heerschzugt en geweld te zyn. ^ toegedaan, van het Erilladhouderfchap, als 1-5 „ reeds  & " GESCHIEDENISZENDER reeds door hunne Oud.ren verbeurd zynde, vervallen v/ierden verklaard" enz. Z, Ik denk egter niet dat op dit Voorftel veel agt gefkigen is geworden. V. Alle eerlyke en bedaarde Vaderlanders zagen dierge'yke flappen met afkeer aan cn Zuch:ten in hun hart, dat de goede zaak door dit alles meer agter dan vóórtfsÈfcds ging, ttrwyl die van de tegen overgehelde party hoe langer hoe meer verbitterd wicrdcn. —— Geduurende dit alles gaf de Franfche Gezant de Markgraaf de Veirac aan de Algemeene Staaten, by eene Memorie te kennen, „ dat Koning zyn Meester, onderrigt zynde dat de Staaten van Holland toevlugt tot zyne bemiddeling wilden neemen , zeer gevoelig over dit blyk van vertrouwen was, en dezelven hem, zynen Gezant, gelast had hunne Hoog Mogenden te vcrklaaren, dat dezelven niet alleen genegen was om. daar aan te beantwoorden, maar ook dat dezelve zig haastte om mede te werken, zo veel als van kem zoude kunnen afhangen, tot herftel der rust  VZREENIGDE NEDERLANDEN. 3g rast In dc Republiek en tot de- goede eensgezindheid' tusfchen 4e verfcheidene Leden der Unie. Dat de Koning voords deeze gelegenheid greetig aannam, om aan de Algcmecne Staaten de levendige frnerten uit te drukken, welken de-onrusten die de Verecnigds Provintien beroerden, hem veroorzaakten, ca> om hunne oplettendheid te bepaalen tot ds rampen, welke de gevolgen daar van zyr* zouden , indien ze niet ras gefluit wierden. Dat eindelyk zyne Majefteit dagt dat, om dit heilzaam einde te bereiken, het oogenblik daar was , dat hunne Hoog Mogenden de fpoedigfte en krngtdaadigfte maatregelen namen, om van nu af aan deVyaudlyke maatregelen , waar aan men zig in verfcheidene Provintien overgaf, te fluiten, zullende dus hunne Hoog Mogenden den Burgerlyken Oorlog voorkomen, en het goed gevolg der bevrediging, welke zo wenfchelyk was, gemaklyk tnaaken om uit te werken. Verklaarende de Koning dat hem deeze aanmaaning was ingegeevcn door de Vriendfchap welke by bc'GemïciiObest toedroeg, door. het belang £ $ dat  5ö GES C1MËBE NISSEN DE BÉ" dat hy nam in derzelver behoud en voor* ipoed , en door de byzondere genegenheid , welke hy voor elk der Leden had die dezelve uitmaakte." Z. Deeze Verklaaring zal zekerlyk tot groote vergenoeging van de Patriotien geftrekt hebben. V.. Nog meer genoegen gaf hen den Brief, die dooi' denzclfden Franfihen Gezant aan de Staaten van Holland overgeleverd wierd, en waar by de Koning kennis gaf, dat hy de bemiddeling had aangenomen, en reeds een Vertoog aan het Hof van Berlyn gezonden had, om te vertoonen, dat Mevrouw dePrinfes van Oranje, thans by geene mogelykheid op het Hollandsch Grondgebied geduld kon de worden-, en dat zo onverhoopt die Provintie mogt overvallen worden, Hy zig ten hoogden daar aan, gelegen, zoude laatcn kggen, zullende zulks met zyn gantfche raagt tegen gaan en dezelve befthermen. Z. De uitkomst heeft ondertusfehen wel geheel anders geleerd. Doch ik verzoek u ■Koord te gaan. V. Dc  VE REINIGDE NEDIRLaNü£n, V. De haat tusfchen de wederzydfche Partyen fteeg ten. deezen tyde ondertusfchen tot den hoogden top,en den een wilde den ander hier niet in toegeeven. De hevigde Patriotten befchuldigden zyne Hoogheid den Prins van Oranje, en hoogstdeszelfs Gemalinne, openlyk. als de eenigde oorzaaken van alle de rampen die den Lande thans overkwamen, en. wilden alles op hunne Perfoonen Goederen en Bezittingen vernaaien, en de driftigde Prinsgezinden kwamen 'er voor uit dat de ingewortelde haat, van fommige eigenbelangzoekende Regenten, tegens het Huis van Oranje, als de eenige grond befchouwd moest wor'dea van alle die ongelukkige beroertens, die het Vaderland op den oever van deszelfs bederf gebragt hadden, en dat de bewerkers van deeze onheilen zig zodaanig aan den invloed van Frankryk ovcrgegeeven en verkogt hadden, dat zy niets minder bedoelden dan de gevestigde Staatsgelleldhejd der Republiek het ©mierde boven te keeren, en zig. zeiven als dwingelanden op de puinhoopen van het Stadhpuderfchap te vestigen. Dus zag de eene E 2 par~  38 GESCHIEDENISSEN DER party, door drift vervoerd, den andere voorverraders aan, befchouwde alle hunne Foogingen als zo vcele dooifteken aan het Vaderland , en meende zig byna alles tekens zyne anders denkende Medeburgers geoorloofd , én agtte zig daar door bevoegd om alle gemeenfehap met den anderen te mogen afinydcn. Dus wierd ook het tekenen van Vcrzoekfehriften, of voor eene deugd, of voor een fcheïmituk gehouden, na maate partyen dagtcn. Z. Gy hebt my daar een kort doch akedg tafereel van *s Lands toeftand in het noodlottige Jaar 1787. afgefchetst. V. En nogtans gaat het in Burgertwisten altoos zo, want niets veroorzaakt meer bitterheid , wreedheid en vervolgzucht dan de •Burgeroorlogen om dat elke party het recht waant op zyne zyde te hebben. Doch laaten wy de draad van ons verhaal weder vcr- -volqen. - De Raad van Staate zich door fommige Couranten bcfchuldigd ziende, als of zy eeriige bevelen aan de Admiraliteit re Ampelim gezonder! zoude hebben , bétreft■ - . - h''*  VEREENIGDE NEDERLANDEN. $f Iyk het Schip dat van wegens de voornoemde Stad in de Zuiderzee kruistte, vond goed zig daar over, den vyfentwintigfte Jury, by de Staaten van Holland te beklaagen , en haare onfchuld te betoonen, met byvoeging „ dat zy alleen meenden aan de ernftige overweeging- van hunne Edel Groot Mogenden M te moeten overlaaten wat 'er worden moest „ van een Land, waar in op zodaanige wy„ ze de leugen en laster zyn zetel vestfgde, en de Nieuwspapieren, genoegzaam met „ publiek gezag bekragtigt, dienden om Per:, foóiien en Collegien by de Natie en het „ onkundig doch agtenswaardig Publiek, ver„ dagt en gehaat te maaken." — Dus klaagden de Raad van Staate terwyl in de Vergadering der Algemeene Staaten , wegens de geëischte voldoening van den Koning van Pruis* Jeu befloten wierd , om aan Moogstgemelden j Vorst cenen Brief te fchryven en daar by te kennen te geeven, dat hunne Hoog Mogenden. alle mogelyken aandrang by de Heeren Staaten van Holland hadden gedaan, om Hoogstdezelven te fchikken tot het geeven van- de mees-  43 GESCHIEDENISSEN DER meergemelde geëischte voldoening aan zyne Koninglyke Majefteit, en alle gevolgen welke uit hoofde van het ongunftig of onvoldoende antwoord van welgemelde Heeren Staaten te wagtcn waren, voor derzelver rekening overlieten. Z. Dit hefluit was zekerlyk niet algemeen genomen ? V. Neen, de Provintien Holland en Overysfel noch de Staaten van Utrecht, in de Stad van dien naam vergaderd , hadden 'er in bewilligd , ook was de Stem der Provintie Groningen te rug gebleven. Ondertus- fchen bleven de oneenigheden vooidduuren. Te Leyden verfcheeu den negenden July, het Genootfchap van Wapenhandel als mede veertien Man uit elke Compagnie Schutters gewapend op de Stads Doelen, van waar wclkaast eene Deputatie van den Krygsraad naar het Stadhuis gezonden wierd om aan de Vrocdfchap te verzoeken, „ dat ruim tweehonderd „ Schutters welken een Oranje Kequsst gete%, kend hadden, mogten worden ontwapend, M doordien men hea aanmerkte als gevaar-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 42 »» tyke McdgezelJen, in wier handen geen »• Openen tot verdediging der Stad konden vertrouwd worden , en met welken geen m eerlyk Schutter dienst konde doen." De Vroedfchap befloot hier op om die Schutters te doen aanzeggen dat zy binnen de tyd van tweemaal vierentwintig uuren, hunne Geweeren zouden hebben te brengen op de Schutters Doelen. De gewapende Leden van 't Ge-nootfehap met het befluit der Vroedfchap gei noegen genomen hebbende, wierden ten ecrften de Stadspoorten gefloten en met gewapende Burgers of Genootfchapsleden bezet, tot zo lange door de voorgemelde Schutters de Wapenen waren afgegceven. -Daarenboven wierden ook de Aérens der Kasteleinen der ! Oranje Sociëteiten ingetrokken, en de beide Huizen gegoten. Ondertusfchen waren ge1 duurende dit alles, honderd Schutters en drie| honderd Leden van het Genootfehap voor Vryheid en Vaderland, benevens liet Genootfehap Dienstdoende te Paard in de Wapenen. Dit geval moet vry wat verflagenheid bye  42 GESCHIEDENISSEN DER. by de aanhangers van de oude Staatsgeweldheid hebben veroorzaakt. V. Zy merkten 'er ten rninftcn uit dat de grootfte meerderheid hunner Regeering Patrlotsgezind was , en zy dus de zwaUfte party uitmaakten. Midlerwyl was te Amjleidam de Verkiezing van twee nieuwe Burgemeesters , in plaats van de afgezette •Hecren Dedel en Beels gefchied, en wel op de volgende wyze. Omtrend tien uuren des morgens vergaderde de Raad op het Stadhuis, waar van de Zaal met twee Compagnien Burgers bezet was. Over den Dam tot langs de Waag Honden, nog zes Compagnien gewapende Burgers, met'hunne Vaandels en Muziek, benevens het Corps vrywühge Ruiters. De Geeommitteerden uit den grooten Krygsraad, die van het- Defcnfie Wezen in de Doelen en het Collegie der Geconilitueerden, wierden toen door eenige Detachementen Burger Grenadiers, uit de Vaderlandfche Sociëteit afgehaald, en' naar het Stadhuis geleid, waar op de Raad der Stad de verkiezing deed, e» de Heeren ür. fVilUm Bakktr en  XVIH.B.PLl. I AANSTEUL.XÏTG VAX WIE 17WC BUUGGEMESSTFJREIT T.K 'IMS TJ3MÏAM.   VEREENIGDE NEDERLANDEN. 43 en Mr. Jan Geelvink tot Burgemeestcren sanftelde, welken ten eerïten door den Raad in den Eed genomen wierden. Na dat zulks verrigt was kwamen de nieuw verkozen Burgemeesters met den Burgemeester Hoofd voor aan, en gevolgd door de Raaden, de Gecommitteerden-uit den Krygsraad en de Geconftitrfcerden, van 't Stadhuis in den grooten kring, om zig aan 't Volk te verwonen en Wandelden eenigen tyd tusfehen de gefchaarde reyen der gewapende Burgers, onder het prefentccreu van 't Geweer, het roeren der Trom, het geluid der Pypén , en een Militair Muziek van allerhande Biaastuig, dat zig beurtelings deed hooren. Na deeze korte wandeling, keerden bovengemelde Heeren weder in het Stadhuis te rug , cn de Nieuwe Eurgemeesteren namen zitting in Burgemeesters Kamer, alwaar zy eenige tyd vergaderd zynde, onder geleide van de Burger R--tors, mei ontbloote Pailasfen voor en agter de Koetzen rydende,naar hunne Huizen gebragt wierden. Deezeplcgtighcid viel voor den zevenden July, onder eene toevloed van duizenden Menfchen, wel-  44 GESCHIEDENISSEN DER welken zo op den Dam als in de Huizen daar rondom vergaderd waren. Ecnige dagen Iaater vertrokken weder uit Amfteldam zeshonderdvyftig vrywillige Burgers, onder liet bevel van den Colonel Wifelius naar Utrecht, en honderdzeventig van diergelyke Manfchap, onder bevel van den Colonel van Hogendoip tot Hofwegen naar Muiden, hoewel fommige Leden uit de Burger Sociëteit gantsch niet te vreden waren , met het uittrekken van zo groot getal Burgers naar elders, en wel zeggen doiilen, dat men op die wyze, de icyetigfie der Burgeren , waar op mm het meeste vertrouwen konde (lellen, uit de Siai kwyt raakte. In gemelde Sociëteit waren ook terzelver tyd Voorftellen gedaan tot het afzetten van Schepenen, dewyl 'er van de negen flegts twee bekend (tonden voor icverige Patriotten* cn de andere zeven voor aankleevers van de oude Staatsgesteldheid. Z. Wierden deeze Vqorltellen aangencm.n cn werkftcllig gemaakt? V. Neen, want eeuige meer doorzigtige Vaderlanders bemoeiden zig met de zaak , en tCWSÜ-  VEREEN1GDE NEDERLANDEN, ^ g toonden aan welke hindernisfen 'er zouden voorkomen, indien men Schepenen afzette en andere aanftelde, welkers wettigheid in twyffel getrokken zoude kunnen worden, waar dcor het oneindig wankelbaar met veele zaaken den Koophandel betreflende, zoude zyn, en de Gedaagden ligtelyk by vonnis van Schepenen , verzet van onbevoegden Regter zouden tegenwerpen, waar door de Regtsgedingen altoos eevcn onzeker en de gehecle Justitie en 't beftier van hetRegt indedaad ftil zoude ftaan, het welk ontwyflelbaar het grootfte ongeluk, voor zo een volkryke Stad cn van zo uitgeflrekten Koophandel , zyn moest. Ook hadden deeze en diergelyke redenen zo veel invloed dat de Afzetting van de zeven Schepenen agterbleef, doch met den Hoofdofficier den Heer Mr. Willem Comelis Bakker, Broeder van de nieuw aangeftclde Burgemeester liep het zo gemaklyk niet af. Men had deeze Heer reeds lang van verregaande Werkeloosheid befchuldigd, en men zogc hem meer dan eens te overrceden, zyn ontflag, al was het maar voor eenige tyd te verzoeken, en de  4<5 GESCHIEDENISSEN DER de waarneeming van de Hoofdoiïïciersp'aats aan den Prefidcnt Schepen over te laaten, doch alles vrugteloos dewyl dien Heer zyn Post wilde biyven waarneemen. Ondcrtusfchen leverden de Krygsraad en Geconftitucerden, den vierentwintigtien July, een Adres in by de Vroedfchap, waar by zy verzogten dit welgemelde Heer van zyne Post onrfiagen, en een ander kundig cn werkzaam Perfoon in zyn plaats mogt aangefteld worden. Eer dit Advis in de Vroedfchap kwam, ontboden Hecren Burgemcesteren den Heer Bak* her in hunne Kamer en vermaanden hem om alle onaangenaamheden voor te komen, zelve zyn ontflag te verzoeken, doch hy weigerde zulks voltlrekt, waar op drie dagen laater, by de Vroedfchap befioten wierd, welgemelde Heer Bakker daadlyk van zyncn Pose te ontzetten, en dezelven aan den Prefident Schepen, Mr. Cornelis van der Hoop op te draagen, welke ook vervolgens als zodaanig erkend wierd. — Terwyl dit alles voorviel was men ook op de veiligheid der Stad bedagt, en dus wielden op verfcheidene plaatfcn, buiten  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 47 ten dezelve, Batteryen aangelegd en van Gefchut voorzien, ook nam men Kanonniers tegen vier Guldens en tien Stuivers Weekelyks aan. Z. [Deeze voorzorgen zullen zekcrlyk te Amlleldam niet alleen gebruikt zyn geworden? V. Neen, want te Rotterdam was men ook op zyne hoede. Men had aldaar op de Maaze verfcheidene gewapende Vaartuigen gelegd. De Veeren aan het Tolhuis, te Tsfclmonde, en op andere Plaatfcn waren met Wagten bezet, die alle Schepen doorzoeken moesten. De Post te Krimpen op de Lek was niet alleen bezet, maar ook het Veer van Capelle op Krimpen aan den Tsfel, wierd door een Detachement Rotterdamfüie Schutters bewaakt. Ondertusfchen was de Heer Jan Jacob Elfeyier, Burgemeester van gemelde Stad, zo wel als den Hoofdofficier Mr. Paulus Gevers, hoe flerk Patriotsgezind zy ook anders waren, by fommigen vry wat in verdenking geraakt. Z. Wat was hier de rede van? V. Ze*  4*S n k s c n i e d e m i s s e n d e r V. Zeker Perfoon, fterk gëbegt aan de belangens van het Huis van Oranje, had ter eere van zyne Hoogheid gcfduten, en was daar op door de Schuttery gevangen genomen , welke van den Hoofdofficier vorderde dat deeze Heer tegen dezelven eisch van de dood zoude doen, doch de Heer Gevers wei-' gcrde volftandig hier in te bewilligen , door dien 'er bewyzcn warén dat die Perfoon fora-' tyds niet wel by zyn zinnen was. Niet lang daar na wierd ook door fommige Leden van het Vrycorps gevorderd , dat de Regeering alle de Oranje Sociëteiten zoude doen fluiten, doch deeze eisch wierd, op het Voorftel van de bovengenoemde Heeren Eljcyier en Gevers , van de hand gewezen , welke Hecren van gedagten waren, dat zulks niet koude gefchieden, ten zy alle de andere Sociëteiten te gelyk gefloten wierden, fchoon nu deeze geinaatigde denk en handelwyze de beide Heeren eer aandeed, mishaagde zulks egter zo zeer aan de driftigen dat zy dorften voor-flaan, om gemelde twee Heeren maar ten eerden van hunne Ampten te ontzetten. Z. Da:  X VIII. D.Pi .II.   VüREENIGDE NEDERLANDEN. 4E R ader gelaaten en gekleed wierd, vervolgens benevens een Koffer met Brieven en Papieren, op een Boerenwagen, geplaatst en dus* onder geleide van bet Krygsvolk, naar Vanen gebragt, van waar hy 's middags, door de voornoemde Keer Ockerfe en eenige Soldaaten naar lVoerden gevoerd, en aldaar op> het Kasteel gevangen gezet wierd. Z. Die Drosfaard w*5 toen zeker in droevige omftandigheden* V. Genoegzaam ter zeiver tyd wierden ook op bevel van Gecommitteerde Raaden van* bet Noorderkwartier, de Zeekapiteinen Dekker en Tulleken, nevens de Luitenant van Braam gevangen genomen, door eene Gom* misfie van- het voornoemde Collegie, betraande uit de Heeren K'oek, Claus en Co>J met. de Secretaris Blok, en bygeftaan door een Detachement Ruitery, om die reden naar de Helder gezonden., Gemelde Kapiieinen wierden federd naar Hoorn gebragt, en men verleende aan den Fiscaal magt om- dezelven in beflotenc hegtenis te doen brengen, het welk ook eerlang gefchiedde, doch de Luitenant van.  VEREENICDE NEDERLANDEN. 55 van Braam was bereids te vooren , onder hnndtasting en onder belofte van zfg niet van het Hollandsch Grondgebied te zullen \erwyderen, ontflagen. Z. Wat hadden deeze Heeren gedaan? V. De Patriotsgczinden beweerden dat zy zig in oproerige Taal zouden hebben uitgelaaten, doch de andere Party zag hen voor on~ fehuldigaan, en dat zy) als Lieden van eer de bevelen van de Algemcenc Staaten en hunnen Admiraal Generaal'gehoorzaamd hadden, 01» de Zuiderzee van gewapende Vaartuigen te bevryden. De Luitenant van Braam was ge. vat geworden, om dat hy zynen gevangen Kapitein, met vry wat ernst had te rug gevorderd. Doch wy zullen thans zien wat midlcrwyï in de andere Provintien van. dit Gemeenebest was voorgevallen* £ 6 AST.  AGTENTAGTIGSTE GESPREK» i n h o u d* Omflandig bericht van het geweldig oproer te Middelburg. Gevolgen van het zelve». Gew'gtig befluit der Staaten van Zeeland. Beweeging te Vlisflngen. De Heer van Poortvliet verzoekt hulp by de Regeering te Tholen. Onlust te Veera. —— Staat der zaaken te Utrecht. Vernietiging van het Regiment van van Eferen. De Stad Wyk te Duuï$tde ingenomen. Ge* volgen van deeze Inneeming. Gro^t- medig befluit der Burger Opsieren der Stad. Utrecht. Klagte oyer werkeloosheid:  vereenigde nederlanden» 6t ' te Utrecht Gevecht by Soestdyk. — Brief der Staaten van Friesland aan dia van Holland. Oproer ie Deventer* Gevolgen van het zelve. < De Prins van Oranje word van zyn Ampt als Ka* pitein Generaal van Oyerysfel opge/chort.—* Be/luit der Regeering te Deventer. De' zelve klaagt over het fchenden van haar Grondgebied, De Ridder- de Ternanp word Boofdgebieder van alle de Burger Gorpfen in Oyerysfel. Moeilykheid met de Stad Hasfelt. —«— Zwolfche Bri* gade opgerigt. -—— Opfchudding in de Provintie Groningen. —— Beweegingen, te Breda, Zoon. Was het niet om deeze tyd dat *tt ook te Middelburg een fchroomciyk oproer ontflond-. Ik wenschte hier wel een omftandig Berigt van U te hooren» Vader. Uw wensen zal zwaar om te voli doen zyn, want niets is moeilyker dan het Verhaalen van caaden van geweld die uit Bw*.  $2 GESCHIEDENISSEN DER gertwïst en verdeeldheid van gevoelens in den Staat, hun oorfpronk hebben, dewyl het een voiffrekte onmooglykheid is om altyd cn van aile Plaatfèn naauwkeurige en tevens onzydige Berigten te bekomen. Ik zal a eevcnweï 20 veel my mooglyk is een onpartydig en omiïandig verflag van het gepleegde geweld aldaar geeven. Zeker Burgemeester van Dordrecht goedgevonden hebbende met een Jacht het Eiland IValcheren eens te bezoeken, en te Vlisfingen reeds eenige onaangenaamhedenontmoet hebbende, en benevens zyn Volk voor Keezen uitgefchoMen zynde, kwam den agtentwintigften Juny, te Middelburg, zynde zyn Jacht wel met een zogenoemde Prinfenvlag vernerd, doch het zelve had ook een rood vlaggetje van de groote Mast afwaayen, waar mede men te Vlis (ingen alreeds niet te vrede geweest was. De volgenden dag deed de voornoemde Burgemeester cn zyn byhebbend gezelfchap een togtje met de Wagen door het Land. De Knegt van dien Fleer op het Jacht gebleven zynde, vermaakte zig mtusfehen met het zingea van zogenoemde Patriotfche Lied- ie*  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 6$, fes en dat wel zo luidrugtig dat zulks eenmenigte Jongens en gemeene Wyven voor het Jaclit deed vergaderen, die welhaast op het i'oode Vlaggetje begonden te fchimpen , cn den Schipper bevolen dit af te neemen, het welk deeze egter weigerde* De hoop toen? grooter wordende, begon men geweld te gebruiken, onder liet voorgeeven dat daar de Prinfenvlag agter van het Jacht, cn het roode Vlaggetje, voor de Mast woei, zulks een belediging voor den Prins was. Midlerwyl was, zekeren, Dokter van der Kemp aan het Jacht gekomen , welke de menigte tragtte te beduiden, dat het plaatfen van die vlag naar gewoonte was, en beproefde vervolgens of hy dien woesten hoop uit eikanderen konde krygen, doch ten allen ongeluk voor hem wierd men de zwarte Cocarde op zyn hoed gewaar^ en toen was het ten eerften val aan ep dte d .,. . Patriot, waarop eer* Vrouwspcrfoon hem een vervaarlyken flag in; het Gezigt gaf, de Hoed afrukte, en de zwarte Cocarde verfcheurde, vervolgens wierd 'er een Oranje in de plaats opgezet, en van der Kemp-  zelve eenige oogenblkkcn onder dc eerfteVlag te hebben opgehangen. Midfcrwyl had de Önderfchout en vier Dienders, op bevel van den Voorzittcndcn Burgemeester, bezit van het Jacht genomen, dewyl de Knegts en Meiden en het Scheepsvolk, op een oud Man na, die voor Loots diende, een goed heen komen gezogt hadden. Het Gemeen dus op dc been geraakt zynde, holde nu voord, en fchoon twee Compagnicn Burgers reeds in de Wapenen gekomen waren om het Stadhuis te bezetten, ging de' dolle hoop egter by ver* fcheidene Hoofden van het Exercitie Corps aanfchellen, om met hen op de Gezondheid van den Prins te drinken, en men deed geen andere overlast by die zulks goedwillig deeden, doch by een der Leden van dit Genootfehap welke gedreigd had, *er onder u zullen fchleten, wierden de Glazen ingeflagen, zo als ook by zyn Bro:der, die flegts eenige Huizen verder woonde. Hier op ging men naar ecu Keornkooper die Werfofficier van  CC GESCHIEDENISSEN DER het Vry Corps was, en het Gemeen niet alleen zeer ruw bejegende, maar zelfs kool-end water, boven uit dc Venflers, hen op dc Huid goot. Hier op wierden de Glazen welhaast ingefmeten, doch het gelukte den Scherprcgter, die niet verre van daar woonde, de menigte tot bedaaren te brengen, zo dat zy ook reeds uit clkanderen gingen. Doch de voornoem Je Koornkooper de onvoorzigtigheid hebbende van 'er een fchoot met hagel onder te doen, waardoor hy drie of vier der muitemaakers ligtelyk kwetfte, kwam de menigte woedend te rug, liep de deur open en plunderde het geheele benedenhuis. Hier op wierd door dc gantfche Stad alarm geflagen, en alle de Burger Compagnien kwamen in dc Wapenen. Het Exercitie Corps bood ook den Prefidcnt Burgemeester aan, om het oproer tc helpen itillen, doch deeze Heer vond goed hen af te wyzen, zeggende dat hy geen gewapend Corps meer kende, en zig op de hulp van de Burgery volkomen verlaaten konde. Des niettcgenitaande verfchenen egter omtrend zeventig Man van dat Corps, met Trom  VEREENIGDE NEDERLANDEN. Trom en Vaandel, in volle wapening voor bet Stadhuis, doch de andere gewapende Burgers deeden hun welhaast uit elkander gaan, en naar hunne Doelen te rug kecren. Vermits het overige van den nagt ffil was,wierden ook de meeste Burger Compagnicn afgedankt, en maar twee van dezelven in de Wapenen gehouden, zo dat men alle reden had van te hoopen dat alles over was , hoewel men zig geweldig bedroog zo als in 't vervolg zal blyken. Z. Maar wat was 'er ondertusfchen van den Dordfchen Burgemeester en zyn Gezelfchap geworden? V. Dceee was, voor hy en de zyncn nog van het Buitcntegtje weder in de Stad kwamen , van het voorgevallene gewaarfchouwd geworden, en had zig naa'- Veere begeeven, van waar hy zig met een Schuitje naar zyn Jacht liet brengen, het welk door eenige gewapende Burgers, buiten de Stad, op de Reede gebragt was, en keerde met zyn Gczelfchap eerlang naar Dordrecht te rug. Saterdags den dertigften Jnny nam het oproer in M14  63 GESCHIEDENISSEN BElv Middelburg weder een aanvang by den voor* gemeldcn Koornkooper, wiens Dogtcr zig, zo gezegd wierd, zoude hebben Jaaten verluiden, dat het plunderen dat men hy haar Vader gedaan had, niets te beduiden had\ uit clkandcren had gekregen. Den volgenden dag liet dc Regeering van Middelburg, allen die tot het Vry Corps of de Schuttcry behoord hadden op het Stadhuis komen, alwaar hen hoofd voor hoofd voor wierd gehouden hoe dat de Stad, door hun halltarrig gedrag, zo als het genoemd wierd , met een gcheelen ondergang gedreigd was geworden, weshalven men in hunne keuze liet óf, om openlyk ten aanhooren van het Volk in handen van Burgemeestcren by eencn Eed de Oude Staatsgcfteldheid en de Regten van den Erfftadhouder te bezwceren, of teriTond hun Burgerrecht te verliezen, en de Stad te verlaaten. Waar op zy allen het eerlte gekozen hebbende den Eed openlyk voor het Stadhuis, bloodshoofds en ieder afzonderlyk afleiden. Zo dra deeze aandoenlyke plegtighe'd verrigt was, wier 'er van wegen de Regeerin* eene Publicatie afgelezen, „ waar by ieder „ vermaand wierd zig rustig en vreedzaam te gedragen, de Schutters niet meer in „ hunne Perfoonen of Goederen overlast te ^ * n doen  76 GESCHIEDENISSEN DER „ doen, maar als andere Burgers te behandc„ len, dcwyl zy hunne dwalingen hadden af- „ gezworen." Zie daar een naauwkeu- rig berigt van het begin, midden cn einde van een der gewigtigftc oproeren, in deeze verwarde tyd voorgevallen. Z. Schoon het verhaal daar van my zeer aangedaan heeft , blyf ik u egter dankbaar voor de mededeeling van het zelve. V. Na dat dit alles voorgevallen was, namen de Staaten van Zeeland, den dertigltert July, het gewigtig belluit om ter Staatsvergadering van Hunne Hoog Mogenden te doen verklaaren, „ dat zy, Heeren Staaten vanZwland niet minder dan de Hecren Staaten van Holland waren aangedaan over het gevaar van de tegenwoordige omftandigheden, en dat zy dc droevige gevolgen daar van eeven zeer begrepen. Dat zy altoos genegen geweest waren , niets onbeproefd te laaten, het geen ftrekken konde tot herftelling der zo zeer gewenschte eendragt, en tot in ftandhouding der Unie, waar by zy plegtig verklaarden te willen volharden. Dat voords Hunne Edel Mogen-  VEREEN 1GDE NEDERLANDEN. 77 gcnden hartelyk wenschten dat de misnocgens en verwyderingen, die in verfcheiden Provintien, over onderwerpen van verfchillenden aart, waren ontflaan, cn die tot de beklaaglyklte ui, terflcns, ten kosten van wettig verkregene Rcgten, (taalkundige Vryheid en perfoneclc veiligheid, waren geklommen, door de Bondgenooten zelfs, en zonder tusfehenkomst van eenige vreemde Mogendheden, mogten bemiddelt en vereffend worden, waar toe het Verbond van de Unie, volgens Hunne Edel Mogenden, middelen aan de hand gaf, welken, nog niet met dien ernst waren beproefd, dat men van" derzelvcr gevolg moest wanhoopen. Dat Hunne Edel Mogenden daarom van Oordeel waren , dat de Bondgcnootcn eerst deeze wettige middelen behoorden-by de hand te nccmen , en wel voornaamlyk die van het zestiende Artikel van dc Unie, waar by duidelyk bepaald wierd, „ of het gebeulde [dat God verhoede] dat ,» tusfehen de Provintien eenig onveritand , „ twist of tweedragt geviel, daar in zy den M anderen niet konden verftaan, dat het zel» ve, zo verre het eenige van de Provintien ^ 3 t, in  7$ GESCHIEDENISSEN DER „ in *t byzonder aanging, ter neder gelegt cn beflischt zoude worden, by de andere Pro,, vintien of de geenen die zy daar toe magtr* „ gen zouden*" Dat vervolgens indien dit middel kragteloos inogt bevonden worden, of na de beflisfing der Bondgenooten , de vrees voor een Burgeroorlog nog bleef aanhouden, als dan eerst de noodzaaklykheid zoude geboren zyn, om Buitcnlandfe cn Vriendnabuurlyke dieniten van bemiddeling in te roepen, en dat als dan zelfs nog voor af, de punten bepaald zouden dienen te worden , welken de onderwerpen uit zouden maaken, waaromtrend de bemiddeling der Buitenlandfche Mogendheden verzogt zoude worden." „ Dat in zodaanige gevallen hunne Edel Mogenden, ook met de Heeren Staaten van Holland in het zelve begrip zouden Haan, dat het Hof van Fiankryk, uit hoofde van dcszelfs Verbond met deezen Staat, en de openbaare deelnccmingen in dcszelfs welfrand cn belangens in de eerde plaats zoude behooren ingeroepen te worden. Dan dat ook gewigtige redenen zig voor liet Gemceneb.it op deeden, om  VEREENIGDE NEDERLANDEN-. 79 om niet alleen de byftand van Frankryk, maar ook van andere Mogendheden in te roepen, dewyl dc Republiek , geJuurende de tegenwoordige onrusten, mccrmaalen bet genoegen bad gehad, om van wegens haare verdere Nabuuren dikwils de ltcrkfte betuigingen van welmcenendheid en verlangen , om de Rust eu Eendragt in deezen Staat wederom herfteld te zien, te ontfangen." „ Dat zyne Pruisfifche Majefteit, nog in het voorleden Jaar, door eene buitengewoone bezending had betoond, boe veel belang Hoogstdezelve by den Bloei cn Welftand van deezen Staat nam, en daar by ten fterkiten bevestigd had de welmeenende aanbiedingen van bemiddeling, door wylen den Koning zyn Voorzaat, te vooren aan Hunne Hoog Mogenden gedaan. Dat geen mindere Verzekeringen van ge legenheid en Vriendfchap, herhaalde keeren van wegens zyne Groot -Ertitannifche Majeftjit, waren gedaan, zelfs met herinneringen van den byftand, meermaalen door de beide Natiën, tot bewaaring van haaren Godsdienst en Vryhcid , aan eikanderen bewezen. Dat D 4 men  8o • GESCHIEDENISSEN DER ïnen zig ook met allen grond vlcyen kon de met het hyzonder belang 't geen het Hof van Weenen in de welftand van deeze Republiek zoude {tellen, zo wel wegens de oude Vcrbintenisfen met het zelve , als de belangen van Nabuurfchap, cn uit hoofde van het Verbond, van den Jaare 1785. boven de byzondere betrekkingen, die het voornoemde Hof, met de Algemcene Staaten, ten opzigte van zyne Alêerchrhlelykfte Majefteit gemeen had." „ Dat zy , Hecren Staaten van Zeeland, daarom begreepen , dat alvoorens by Hunne Hoog Mogenden bepaald te befluiten op den Voorflag, door de Provintie van Holland by hen gedaan, tot het inroepen der bemiddeling van Frankryk, behoorde beflist te zyn, of de provintien tusfehen welken de ongelukkige Verdeeldheden plaatshadden, op geenerhandewettige wyzen waren te vereenigen, cn dienvolgens geen anderen weg openftond, dan de tustchenkoinst van Ruitenlandfche Mogenhedcn te verzoeken, cn dat in dien gevalle Hunne Edel Mogenden van oordeel waren, dat de boven§éOjelde, Voorflag diende te worden vermeer- deid,_  Y E RE ENIGDI NEDERLANBRN. Sr dérd, met het doen van gelyktydig verzoek aan de Hoven van IVeenen, Londen en Berlyn ten einde voorfchrcven. Verklaarende de Heeren Staaten van Zeeland eindelyk dat zy op deezen en geen anderen voet, tot de voorgeftelde bemiddeling toetreeden, en by ontftentenis van dien onaanfpreekelyk wilden gehouden worden voor de verdere gevolgen, welke uit dc voordduuring der plaats hebbende omfhmdigheden noodwendig moesten voordvloeien." Z. Deeze Vcrklaaring der Staaten van Zee*: land zal weinig naar de fmaak van die der Provintie Holland geweest zyn. V. Zy wierd egter door de Zeeuwen, diemeest al de oude Staatsgefteldheid toegedaan waren, zeer geprezen. — Ondertusfchcn had de Regeering van Vlhfingen wier meeste Leden Patriotsgezind waren, eene Publicatie doen afkondigen, waar by gezegd wierd, „dat, in„ dien eenige misleide of baatzugtige Perfoo„ nen , eenigen overlast of geweld aan Per„ foonen of Goederen van anderen zouden aan„ doen, aulks met kragt van Wapenen tem D 5- „ ficji.  $2 GESCHIEDENISSEN DER „ fterkftcn zoude worden tegengegaan.Voords „ wierd een iegelyk gewaarfchouwd, zig van „ de kwaadwilligen af te zonderen, ten ein„ de in geen gevaar te komen." Ook deed de Regeering, beducht voor een bezoek van het Gemeen te Middelburg, van wiens buitenfpoorigheden men berigt had gekreegen, *s Maandags morgens, den tweeden July, de Poorten fluiten, en het Gefchut op de Wallen brengen, na dit het zelve met Druivemrosfen geladen was. Be Inwooners der Stad waren egter hier zeer onvergenoegd over , en de Krygsraad, door de Burgery onderfteund, eisch-, te openlyk dat deWethouderfchap zig, eeven als te Middelburg, in de zelfde bewoordingen by de Publicatie zoude voegen. De Regeering was egter huiverig om de wil van de Burgery hier in te doen, tot dat men hen zelfs noodzaakte om de Stukken Kanon, die zy op de Wallen, hadden doen brengen, in »igen Perfoon daar weder van af te haaien, en op de gewoon e Bergplaats te brengen. Terzelver tyd wierd insgelyks het Exercitie Gefiftotichapj dat hier ook opgerigt was, ont. nr  XVm.D.Pl.y. TE VIJSSIHSEIv.   VEREENIGDE N E D-E R L A N B E.N. 8$ wapcnd, en zyn Gcweeren en Kanon ontnomen. Voords wierden eenige Leden genoodzaakt, God en dc Justitie om vergiffenis te bidden, en zelfs wierd een voornaam Lid van het voornoemde Gcnootfchap, fchreyclings op een ftuk Kanon gezet en zo de Stad, als in triumf, doorgeleid. 7. Liep het hier nog zonder plundering af $ V. Ja, doch te West Kapelle waren twee Huizen geplunderd, en aan dertien de Glazen iugeflagcn. Ook wierden zo wel te Vlis fingen als op alle de Dorpen de Oranje Vlaggen op de Torens en Raadhuizen geplant, en niemand ver-» feheen in't openbaar zonder van een Oranje Teken voorzien te zyn.—Eenige kwalykdenkende Lieden voorgenomen hebbende om in den nagt tusfehen den agt en negenëntwintigften July te Poortvliet, een Dorp by Tholen te komen, om zo als gezegd wierd, daar eenige Huizen van Patriotten te mishandelen, vond de Heer van Gaaswyk, Ambachtsheer dier Plaats goed eenen Brief aan de Regeering van Tholen te Ichryven, waar in hy vroeg, of in dat geval geweld niet geweld gekeerd mogt worden ? & 6 De  %4 GESCHIEDENISSEN DER De Wethoucferfdiap van laatstgenoemde Stad vergaderde hier op ten eerften, en zond een Detachement Soldaaten naar Poortvliet, met Schriftelyken last, om zo wel de Heer van Gaaswyk als de andere Bewooners van dat Dorp tegen alle moedwil te beveiligen, en des noods geweld met geweld te kecren, door deeze voor» zorg bleef Poortvliet ongemoeid, zonder dat men van plunderen of geweld aldaar iets vernomen heeft. Te Veere was het onder- ïtisfchen zoftil niet afgelopen. De Regeering aldaar mede niet zonder grond voor opfchuddingen beducht zynde, had met den Bevelhebber van de Krygsbezetting afgefproken, om, by de eerfre beginzelen van. geweld, de Patriotsgezinden aldaar, in bewaaring te neemen cn in veiligheid in dc Hoofdwagt te brengen, tot dat de opfchuddingen geftilt zouden zyn, Zo> dra het Gemeen dierhalven op de been kwam, wierd zulks werkftellig gemaakt, doch ©ndanks dit hadden egter twee Leden van de Regeering, en drie Burgers vry vrat overlast geleden eer zy de Hoofdwagt bereiken konten» Ook wierden hier en daar eenige Gla- zsa.  VlREÏNroDENIDÏRLANDEN. 8£ ten ingefmeten, doch het oproer wierd no| al gelukkig cu fpoedig geffild, na dat de 'Rel geering op de Puye van het Stadhuis verfche'nen was en aldaar, op nieuw, hoofd voor hoofd, zo wel Patriots ais Prinsgeziuden, de Oude Staatsgefteldheid bezworen hadden z» als daar na ook door de Burgers van beide Partyen gefchiedde, en na dat de Oranje Vlag van de Tooren en Kerk uitgeftoken was, bleef alles voords in ftille rust. Z. Dus was het hier beter dan WMuldek burg toegegaan. Doch lMe ftond het intus* fchen te Utrecht ? V. Het Gelderfche Krygsvolk van en om» trend Amesfoort lag thans digt by Seist m Tenten gelegerd, en wierd dagelyks. door veel Menfchen van rondom, en uit andere Provintien bezigtigd, en op de Domstoren der Stad Utrecht had men ecu Telescoop geplaatst, waar door mai alle de bewegingen. Van het Kamp duidelyk gewaar koude worden. Intusfchen nam de Bezetting der Stad, zo van eigentlyke Soldaate» als van Vry Cerporistcn» dmjleldamjche Waardgelders enz. dagelyks tpëL  16 GESCHIEDENISSEN DER zodat dc zelve op meer dan zevenduizend Menfchen begroot wierd. Ook bad de Vroedfchap der Stad befloten, om, ingeva11cf7/m:/;? vyandlyk mogt aangevalten worden, als dan geweld met geweld te keeren, en zig niet over te geeven, dan met bewilliging van het Dc# fenfie Wezen te Woerden en de Burgery. —* De Staaten van Utrecht, te Utrecht vergaderd, hadden intusfehen het gehecle Regiment van den Colonel van Eferen, van deszclf's Bevelhebber af" tot de minfte Gcmeenentoe, uithoofde van het gebeurde by Frees» wyk (*) vernietigd, na welke vernietiging de meeste Ingezetenen zeer verlangd hadden. Mid« lcrwyl was 'er thans weder iets voorgevallen, het geen in de Provintie van Utrecht en ook elders, eene algemeene verbaazing verwekte. Z. Waar in beftond dit geval? V. In het inneemen der Stad Wykte Duur. ftede, welke Stad mede zulk een aanzienlyke rol (*) Zie Nederlandfche Gefchied. in 't kort* XVII. Deel, bladz. 183 enz.  VEREBNIGDE NEDltRLANDEN. 8? tol in deezen tyd gcfpeeld heeft, zo als ik u m eenige onzer voorige Gefprekken gemeld heb. Z. Hoe had zig deeze onverwagte zaak toegedragen ? V. In den vroegen morgen van den zesden July, kwam een Bode met een Brief aan den Commandant der Stad, inhoudende Patent van den Prins Erfftadhoudcr, verleend op vergunning der Staaten van Utrecht te Ames* foort vergaderd, voor den Coloncï pUadt% om met zyn Krygsvoik binnen IFyk te Duurftede te trekken, op welken Brief binnen eert kwartiers antwoord gegeeven moest worden. De Commandant de Nys verzogt hier op aanftonds dat de Vroedfchap vergaderen mogt, cn bragt, zulks gefchied zynde, het Patent in dezelve. Ondertusfchen waren zo wel de Wfkfche Manfchap als de Hulpbenden met voiie Wapenen op de loopplaats voor het Raadhuis verfchenen , en wierden voords door hunne Officieren naar hunne Posten gebragt, doch kort daar na vernam men met de uiterfte ontiteltenis., dat de Meerderheid des  88 GESCHIEDENISSEN DE E des Raads befloten had eene Commisfie naar buiten te zenden, om van den Commandant der Troepen te vcrneemen op welken voet hy in de Stad wilde trekken, waar op deeze antwoordde, „ dat hy zig daar niet konde „ inlaatcn, maar wel kon verzekeren dat aan „ niemand eenige overlast gedaan zoude wor' den, en dat hy voords de tyd van vyftien „ minuten, tot nadere Raadpleeging toeftond, na welke tyd hy zyn Volk met geweld , zoude doen inrukken , zonder dan voor iets te kunnen inftaan," Zo dra dit antwoord in den Raad gekomen was , befloot dezelven dat men de Poorten zoude openen en de Troepen, mids geen overlast doende, zoude laaten binnen komen, aan welk befluit toen ook door den Heer de Nys , hoewel fehoorvoetende, voldaan wierd. Zo dra zulks, aan het gewapend Volk bekend geworden was t wierpen, zy hun geweeren, in dc grootfte ontroering, van zig, om, met agterlaating van alles zig door eene verhaaste vlucht in veiligheid te (lellen. Dus wierd de Stad, op wier kloekmoedige verdeedtging men zo veel vertrouw  VEREENl GDE NEDERLANDEN. 89 trouwen gefield had, zonder fiag of floot ingenomen. De Gezworen Commandant der Stad de Nys, de Heer de la Failje, en de ■Mennoniten Leeraar van der Kemp, weihen hier de post van Kapitein bekleed had, wierden ten eerilen in bewaaring genomen. De Commandant van het Amesfoortfche Genootfchap de Wys was mede wel gevangen genomen, doch ten eerften op zyn •woord van eer ontflagen. Ook wierd de Heer de la Failje, kort daar na weder op vrye voeten gefield. De twee Raaden Osfchenberg en Beerenburg, waren al vluglende in een Sloot geraakt, doch wierden daar uit gered. Dc Heer Schilge was het gelukkig ontkomen, zo als ook de Burger Hulptroepen, welken over dc Mm ren en Gragten der Stad gèvlugt waren. In de Stad vond men eene groote menigte van allerhande Krygstuig, en dr:e geheelc nieuwe Vaandels. Het Staaten K:ygsvolk was, om alle wanorde voor te komen, zo zy zig Uil cn betamelyk gedroegen, een Maand Soldy tOi een beloom'ng toegezegd, het welk hen ook geworden is, dus zyn  CO GESCHIEDENISSEN DER zyn hier geen plunderingen voorgevallen, en alles is in rust gebleven. Z. Dit is waarlyk een groot geluk voor die Stad geweest, dewyl andere Steden de droevige ondervinding van de gevolgen van diergelyke inneemingen gehad hadden. V. Het cerfte dat na de inneeming aldaar gcfchieddc , was de verandering der Regeering, en het herfteHen van de weleer afgezette Regenten in hunne Posten , voords wierden de Heeren de Nys en van der Kemp, ouder geleide van eenige Dragonders, in een Koets naar Amesfoort gebragt, om aldaar in bewaaring gehouden te worden. Ook wierd de Burgery ontwapend, en een nieuwe Verfchanfing tot dekking der Srad gemaakt, en om dezelve voor overftrooming te beveiligen. zo dra was dc ontiustende tyding van het inneemen van ÏVyk te Duur/lede, en de gevo'gen daar van niet te Utrecht gekomen, of men liet daar aan eenige Nabestaanden van de Staatsleden te Amesfoort, die nog in de Stad Utrecht waren, Huisarrest aanzeggen^ en plaatftén Wagtcn a drukkelyken aandrang der Burgery, uit hunne Huizen gehaald, en in een der Vertrekken van het Latynfche School, in verzekering gebragt, cn door eenen Wagt van binnen buiten, zonder eenigen tosgang bewaard, ten einde aan hen, by weder vergelding, alles te vernaaien wat tegens de gevangene Hecren de IFys en van der Kemp ondernomen zoude worden. Ondanks deeze tegenfpoed wies de moed der Utrechtenaaren nog dagelyks aan , zo ais eerlang bleek uit de Verklaaring der Officieren van Stads Schuttery, welken aan de Gecommitteerden van het Defenfie Wezen deeden aanzeggen, „ dat hoe „ zeer zy geenszins twyffelden aan de moed ,5 cn goede orde van het zelve, om zodaa„ mgc middelen te beraamen, als dienftig „ zouden zyn tot het weeren van, en het „ hoofd bieden, aan den verraderlyhen Bin„ ncnlandfchen Vyand, wanneer het hem ge„ bi-ten mogt de Stad lf,recht aan te val* cSrci' W overweging genomen hebben. „ e:e  9a GESCHIEDENISSEN DER „ de de gevaailykheid, ten tyde van alge„ meenen aanval, om dan, of door gebrek w aan bepaalde orders cn ebefluiten, of door „ voorftcllingcn van Artikelen van Verdrag, >a het zy Staat of Krygskundig, de beste oo„ genblikken en kansfen te verzuimen, om den Vyand het hoofd te bieden, en waar door vervolgens of verwarring of een fchan„ delyk verdrag zouden kunnen geboren wor„ den, ter voorkoming van dien zo wel, als „ mede ter gerustftelling van dc Burgery, bc„ floten hadden van geen overgaave of ver„ drag van de Stad te weeten, voor dal al* „ les vernielt en plat gefchoten zoude zyn, „ zo dat niets dan puinhoopen voor den „ wand overbieeyen, in liet vast vertrouwen zynde, dat het Defenfle Wezen ook alles „ hier toe aan zoude wenden, cn in iyds. werkltellig maaken, om Utrecht en derzel., ver moedige Schuttery niet alleen , maar „ ook alle haare braave cn getrouwe Burger„ lykc en Militaire Hulptroepen, aan geene „ onzekere befluiten of tegcngcflelde orders K in zodaanig een onverhoopt geval bloot te ,3 Hel-  VEREEN IGDE NEDERLANDEN. <)% {reilen , ten einde 'er noch in het Staat,, kundige noch in het Krygskundige, eeni- ge bedenking meer overbleevc, om Utrecht , tot het laatftc oogenblik manmoedig te vcr„ dedigen en des noods, wanneer 'er geen „ redding meer overbleef, dan nog liever de Stad, aan vier hoeken in de brand te fleem „ ken , eer dat men voor Binnenlandfclie Dwingelanden, die niets dan woede en „ wraak op al wat Vryhcid minde, ademden, „ zonde moeten onder doen." Z. Dit was zekerlyk een kloekmoedig befluit , doch zulke zaaken als hier gedreigd wierden, laaten zig, myns agtens, beter zeggen , dan doen, zo als uit de voorbeelden van Amesfoort en Wyk te Duurflede , alwaar men foortgelyke moedige befluiten ook genomen had, ten duidelykften gebleken is. Doch ik verzoek u met uw verhaal voord te vaaren. V. Ondanks alle deze moedige befluiten, en den iever om dezelven werkftellig te maaken, klaagde men egter nog grootelyks over werkeloosheid, en dat 'er niets byzonders uit-  94- GESCHIEDENISSEN D sr uitgevoerd wierd, te meer na dat het Defcnfie Wezen te Utrecht en (Voerden. met eene onbepaald j magt was voorzien en over's Lands Penningen en Magazyncn na willekeur konde befchikken. Men vroeg elkander wat *er tog te wagten was, en hoe lang de zaaken op dien voet zouden Uyveni en men zeïde openlyk dat men met Pen en Inkt, metCommitteeren Delibereer en en Befoigneeren, geen Leger uit dcszelfs verfebanfing jaagen , of Vyancilyke Kogels en Bomben af konde keercn. Waarby gevoegd wierd dat zo men langer voordging, met zo genaamd Confliuuioneel te handelen, HoUand, Utrecht, ja de gehcele Republiek, op eene Conflitutioneele wyze, binnen kort onherftelbaar verloren zoude gaan. Deeze en diergelyke redenen, gevoegd by eenige niet zeer gunftige aanmerkingen voor het Defenfie Wezen en fommige Bevelhebbers, hoorde men dagelyks te Utrecht, fchoon anderen zig weder veel moeite gaven om dit alles te wederleggen , het geen de eendragt zelfs onder de Patriotsgezinden daar niet veel grooter maakte. —— Midlcrwyl toog  VEREENICDE NEDERLANDEN. 95 toog des nagts, den zcvenentwintigftcn Tuly vy f honderd Man Krygsvolk , onder bevel'van den Luitenant Colonel Kleyntnburg, uit de Stad Utrecht naar Soestdyk t om dc aldaar liggende Post op te ligten. Dit Krygsvolk bcftond uit Curasfiers , Huzaaren , Jagers Scherpfchutters van Saim , Scherpfchutters van Kampen, Amfleldamfche Waardgelders een Compagnie Voetvolk van Pallardy en veel Burger JuxWairen, Na dat zy, by het Dorp komende, twee Schildwagten verrast ha lden, dreigden zy de derde, zo hy eenige beweeging maakte te doorfchieten, doch deeze fchoot egter zyn Snaphaan af om de zynen te waarfchouwen, waar op hy oogenbliklyk door het Utrechtsch Krygsvolk dood gefchoten wierd. Dit gerucht deed nogthans de Soestfche Post, beftaande uit negentig Man van het Regiment van Hesfen Darm ft ad om. waaken, welke voord in de Wapenen vlo-en en zig, meest in hunne Hemden en Onder' broeken, voor het yzere Hek van den Voor hof verfchanfre. De aanval begon in het" duister van den nagt, eeyen na twaalf Utu ren.  g6 GESCHIEDENISSEN DER ren. Dc Utrechtfc1 e benden vogtcn dapper, cn de Soldaatcn der Bezetting als Leeuwen, doch de eersrgemclden ongelukkig uit elkander geraakt zynde, en hier door in verwarring gebragt, waren eerlang genoodzaakt de vlugt te ncemen, met agtcrlaating van eenige dooden en gekwetften. Van het Detachement te Soestdyk waren vier Man gefneuveld, en' de Coionel Erf el, die deeze Post verdedigd had, benevens een Majoor en negen Gemeenen waren gekwetst geworden» Z. Hier uit blykt dat 'er aan wederzyden moedig gevogtcn moet geweest zyn , doch weet men de rede niet van hec mislukken van deezen aanflag? V. Veel zaaken waren faamengeloopen om deezen uittogt niet van gewenschten uitflag te doen zyn. De voornaamften daar van waren , zo gezegd wierd, de verra.idery van een Tamboer, die den aanmarsch bekend maakte,' het neemen van een verkeerden weg langs den Wildbaan, in plaats van door denzelve,; en het verlies van den Gids, waar by gevoegd kan worden de duisterheid van 'den nagt,  xvih.b.p.L'vi. gïvïxt op soest3ye.   VEfcEBNÏGÓE NEDERLANDEN. &? «*gt, en de aï cc groote drift der AanvalIers: Hut mislukken van dien aanflag, bit* egter te UWecht geen de mmfte verflagcndheid veroorzaakr, integendeel was de drifc tot het doen van nieuwe poogingen 'er te fterker door aangezet geworden. Ge- tfmircnde dat dit alles in de Provintie Utrecht voorviel, hadden de Staaten van Friesland goedgevonden aan die Van Holland te fchryvcn, „ dat zy niet na konden laaten hunne „ bevreemding en tevens hun leedwezen te ,» betuigen, over de verhindering der voorge„ nomene reize van de Prinfes van Oranje „ naar 's Haegc. Nimmer, Edel Mogende ,-, Heeren (fchreven welgemelde Staaten) had„ den wy kunnen denken, dat binnen ons „ Gewest aan een Perfoon van zulk een hoo„ gen Afkomst, aan een Perfoon, die op haar „ Koninglyk Woord verzekerde , geene dan „ Vredelievende, den Lande heilzaame en Ha-re verhevene hoedanigheden, waardigeoog„ merken in haare Reize te bedoelen, zo„ daanige hoonende belemmeringen zouden zy» » toegebragt. Deeze daad, (vervolgden ge- XVIII» DEEL» E fjn^  GESCHIEDENISSEN DER „ noemde Staaten,) konde niet dan de diepftc indruk by elk beiaard en weldenkend „ mensch inaaken, terwyl men hier uit zag, dat de goede orde, rust en veiligheid,waar „ op deeze Gewesten, onder het gezag en „ de geregelde beftiering hunner Overheden, „ en de treffelyke handhaaving van biÖyke Wetten , zo lang hadden mogen roemen en den Nabuuren ten voorbeeld ftrekten, „ thans in fommige Oorden van Nederland, „ zo verre geweken waren, dat aan de Ge-. , nialinne van den Erfftadhouder der zeven #, Provintien, binnen dezelve gewapenderhand „ belet wierd, die vryheid te oeffenen, wel9i ke aan ieder byzonder Perfoon toekomt. „ Niet minder gevoelig moest dit (volgens hunne Edel Mogenden) ook aan ieder der „ Bondgenooten zyn , wanneer zy, aan de eene zyde nagingen, welke eene uitwerking „ zulk een gerugtraaakende gebeurenis by vreemde Mogendheden moest doen, en dat " aan den anderen kant veelligt door dit voorval de weg tot bemiddeling der verdecld„ heden, die de Republiek, zo ongelukkig »> ver-  VER BE NI G D E NEDERLANDEN. 99 « vcrfcheurden, en derzelvcr ondergang 20 „ baarblyklyk dreigden, hoe langer hoe meer yerwydcrd en moeiiyk gemaakt moest wor„ den. Dus ba Jen de Staaten van Friesland n die van Holland, om met al dien ernst, „ u-elke de zaak in haaren aart, en met op„ zigt tot de daar uit mogelyke gevolgen „ befchouwd, vereischte, het voorgemelde in „ ernrtigc overwceging te necmen, cn vervolgens alle zulke maatregelen te beraamen t, en te werk te Hellen, dat haare Koningly» ke Hoogheid , behoorlykc herfteliing voor „ 't voorledene ontfing en Hoogstdezelve p voor het vervolg, bevryd bleeve" van ontmoeringen, welken ten eenenmaalen onbe* „ Itaanbaar waren, zo wel met de goede or» de, die in een vry Land plaats behoorde „ te hebben, als met de hoogagting aan haa„ re Doorlugrige Perfoon, alleszins verfchul* diSd> ten einde ook daar door de middelen tot onderlinge bevrediging gcmaklyk ge„ „ maakt cn afweering van verdere onhei'en „ en vcrwyderingen, met vrugt bevorderd „ moeten worden." E * Z. Hoe  103 GESCHIEDENISSEN DER Z. Hoe wierd deezan Brief by de Staaten van Holland opgenomen? V. Hy wierd, zo als ligt te denken was, flegts als Notificatie aangenomen. On- dertusfchen was het vuur van oproer ook in de nabuurige Provintie Oyerysfel ontltoken. Te Deventer hadden reeds eenige tyd geruchten geloopen, dat het Geldei'sch Krygsvolk, het welk te Zutphen in bezetting lag, eenen aanflag op eerstgenoemde Stad zoude waagen. De vrees hier voor was zo groot dat men zig om hulp naar Zwol fchikte. Hier op kwamen ook den agtentwintigften Juny, honderdvyftig Zwolfche Schutters en Kanonniers aan, Welken den volgenden dag met den Kastelein van de Burger Sociëteit, welke meest uit Aanhangers van het Huis van Oranje beftond, over het weigeren van Drank in gefchil geraakten , welke twist zo hoog liep dat 'er zelfs geweld gebruikt wierd , waar tegen de Leden der Sociëteit zig zo goed zy konden verdedigden. De Leden van het Burger Corps hier van verwittigd zynde, begavSi zjg in aUeryl, zonder Tromflag naar de  VEREENIGDE NEDERLANDEN. Itfl dc Alarmplaats cn vervolgens raar het Societeitshuis, waar op men daadlyk vuur deed geeven , waardoor oogenbliklyk drie Leden van de Sociëteit fneu velden, en eenige anderen gekwetst wierden. Van de Aanvallers wiu-den ook drie of vier gekwetst, doch het Huis welhaast ingenomen. De Leden der Sociëteit zogten toen een goed heenkomen, Vlugtcnde fommigen over het Dak van 't Huis en anderen over de Muuren. Gedtmrende dit alles waan de toegangen naar het Huis bezet, en de Poorten gefloten geworden.Voordp wierden de nabuurige Huizen doorzogt, om de Leden welken zig daar in verborgen mogten hebben te vatten. Ook vond men nog ruim twintig van dezelven , welken egter, na men hunne naamen opgefchreven had, weder ohtflagen wierden. Vervolgens kwam het Gerecht het Societcitshuis doorzoeken; cn bragt de aldaar gevondene Papieren op het Stadhuis. Ook wierden nog twee Perfooneu gevangen genomen, en drie Officieren van de Burgery welken Leden dier Sociëteit geweest yaren, onbekwaam verklaard om de Stad te E 3 die-  Ï02 GESCHIEDENISSEN DER dienen. Des niettegenflaande bleef de vrees voor dc Oranje party, die in Deventer vry fterk was, voordduuren, wesbalven men niet alleen nog honderdzestig gewapende Schutters uit omleggende Plaatfen deed inrukken, maar ook de gehecle Burgery deed ontwapenen, wordende de Gewecren alleen aan die gcenen te rug gegeeven, die of tot het Burger Corps behoorden of bei eid waren eene nieuwe Verklaaring af te leggen.Voords wierden de Wagten verdubbeld, en het Kanon voor het Raadhuis geplant, om alle opkomende bewegingen te lluiten. Drie dagen laater wierd ook by eene Publicatie Van de Regeering, de meergemelde Societ eit vernietigd en de Leden verboden, waar het ook zyn mogtc, Vergaderingen te houden, onder bedreiging van als verftoorers der Rust gèftraft te z-ïïcn worden. Z. Waren 'er nog al veel Leden in die Soeieteit geweest? V. Men rekende hun getal op omtrend vyfhonderd. Kort na de vernietiging der Sociëteit, vlugtten verfcheidene Ingezetenen, niet zon-  VER EENIGBE NEDERLANDEN. ÏÖ3 zonder rede, de droevige gevelgen van Burgertwist en Partyfchap vreezende, uit de Stad naar elders daar zy veiliger meenden te Zyn. De Staaten van Oyerysfel hadden ondertusfchen goedgevonden den Prins Erffladhouder, als Kapitein Generaal van hunne Provintie, in zyn Ainpt op te f'chorten, het geen aan de Vrienden van het Huis van Oran* je weder nieuwe Hof tot misnoegen gaf. -— De Regeering van Deventer bedugt voor het naderen van Geldersen Krygsvolk, het welk fl'égts een half kwartier uur gaans van hunne Stad aflag, hoewel op Geldersch Grondgebied , befloot ten eerflen de Schipbrug over den Wsfhl weg te neemen, en bekommerd, dat uit hoofde van de verregaande drift en verbittering der twee Partyen, fomtyds wel eenige gcwelddaadigheden van fchieten, als anderszins op het Geldersch Krygsvolk mogt ondernomen worden, het welk van geduchte gevolgen voor de geheele Stad zoude kunnen zyn, befloot ook tevens alle diergelyke onberaaden daaden, by ee-e Publicatie van den zevenden july, te verbieden. Voords wierd de Stad E 4 meer  1?4 GESCHIEDENISSEN DER meer cn meer verfteikt, en van Gefthut voos» zien, ook rigtte men een Corps van veerug Jaagers, cn een diergelyk van ligt Krygsvolk op, terwyl de Ingezetenen niet wcing bemoedigd wierden, door den Ridder van de C«f ellen tot den Marsck, en zyn Neef Jonkheer van de Cr/pellen tot Ryrfdt, Burgemeester van Zutphen, welke twee Heeren, met him Huisgezin , na dc omwenteling, in Gelderland, eerwaards een fchuilplaats gezogt hadden.—— De Gelderjèhe Soldasttcn hadden ondertusfchen vry wat moedwil bedreven zelfs op Overyt. felsch Grondgebied, daarenboven waren ook veelc Buitenhuizen en Hoven, tegen over Deyenter op Geldersch Grondgebied gelegen maar aan Patriotsgezinde Inwooners dier Stad toebehoorende, door het voornoemde Krygsvolk en eenige uitgeweken Ingezetenen van Deventer zeer mishandeld geworden, over »1 het welke over het fchenden van het Üyerysjelsck Grondgebied* de Regecring van Deventer eerlang haare billykc klagtcn aan het Hof van Qellerlwi iö liet brengeu.  VERERNTGDE NEDERLANDEN". Z. Waren deeze klagten van eenig nut geweest ? V. Ja, want de Officieren van Pletienberg en Rappari- welke deeze moedwil meest bedreven hadden, wierden eerst in bewaring genomen, en vervolgens gcvangelyk naar Zat» phen overgebrngt. Midierwyl hadden de Staaten van Oyerysfel, welken te Kampen, vergaderd geweest Waren, den Franfchen Ridder de Ti mant tot Hoofdgcbicder over alle de Burger Corpfen in hunne Provintie aangebeld , het welk egter door alle de Patriotten niet met eeven veel genoegen befchouwd wierd, dewyl 'er onder dezelven gevonden wierden,, die gaarne gezien hadden, dat men zulk een gewigtigen Post liever aan een Inlander vertrouwd had dan wel aan een Vreemdeling, die van de wezendlyke Staat der zaaken te weinig onderrigt was, om in alles een goed vertrouwen op hem te kunnen Hellen , te meer daar geen voorbeelden ontbraken hoe dikwyls men met Vreemdelingen bedrogen geweest was. De Stad Has feit die, zo a& mit onze voorigcGcfprekken gebleken is „ganfc  10Ó* GESCHIEDENISSEN DER. niet goed Patriotsgezin'd was, bad tegens dank van de Staaten van Overysfel eenig Krygsvolk van Eïburg ontfangen en in den Eed genomen , en zig daarenboven van verfcbeide Krygsbchoeftens voorzien. Alle welke maatregelen de Staaten der Provirme zo weinig «naakten, dat zy op bunnen Landdag beflotcn de Stad Ha - feit aan te fchryvcn, „voor f, eerst om hunnen Secretaris (TAlmarus, by „ wien verraderlyke Brieven ontdekt, en in goede handen zouden zyn , gevangen te neemen. Ten tweeden om dc Magiftraat „ te gelasten zig niet te verzetten tegen het belluit der CommisfTe tot Dcfenfie. Ten derden het ingenomen Gelder.'-ch Krygsvolk -terflond te rug te zenden naar de Plaats i, van waar zy gekomen waren, en eindelyk „ op een en ander tegen den vyfden July te ^ antwoorden, of men aan dit alles zoude „ voldoen, met bedreiging dat iugevalle geeft 5, of weigerend antwoord inkwam de Provintie ten eerden zodaanige maatregelen in 't - werk zoude Hellen, dat die van Bas feit » wel  VEREENIODE NEDERLANDEN» Ï07 „ wel genoodzaakt zouden zyn de Stem hun- J3 ner Souvcreinen te gchoorzaamen." Z. Wat deed dc Regeering dier Stad op het «ntfangcn van deezen dringenden Brief? V. Zy zond ten eerffen eene Cömmisfie naar Kampen, on met de Staaten van Over. 'fsfel in onderhandeling te treeden , cn de zaak wierd toen welhaast gevonden, cn op de volgende voorwaarden gefchikt. Voor eerst \ Verklaarden de Afgevaardigden onbewust te zyn van de Brieven door hunnen Secretarisge fchrevcn, en dat de Regeering aan dezclven of aan de Verzoeken daar by gedaan , 011fchuldig was. Verzogten voords Amnestiecn Impuniteit voor het geen misdreven mogte zyn. (Dit wierd by de Staaten toegeftaar, met uitzondering van den Secretaris d'Alma. ras.) Ten tweeden verzegt de Regeering hec Guarnifoen van d'Envie, en de Kanonnicis die 'er reeds eenige tyd voor deeze laatfte gebeurenisfen geweest waren, te mogen behouden. (Dit verzoek wierd van de hand gewezen.) Ten derden wierd verzogt om» Brieven van voorfchryving zmi de Regeering E 6 xm  3cS GE SCTÏIE3E NISSEN MK van Amjleldam om- 't vrye gebruik van de Vaart vice ver fa, welke ged. arrende deeze onlusten gedreind was geweest, weder te krygen. (Dit wierd toegedaan zo dra de Stad weder tot haaren. pligt gekeerd zoude zyn.) Ten vierden deed men aanbod om de zogenoemde Waardgclders weder te doen vertrekken , mids- met vry geleide der Staaten van Qverysfs-L (Toegedaan..). Ten vyfden aanbod be,ed,'g^ ^ hebben, eindelyk zo verre zelfs gegaan waren, van boven het aanhouden en vermeerderen der Binnenland„ icne onlusten, nog onaangenaamheden van „ buiten te verwekken, die deezen Staat en „ inzonderheid Holland zelve, in het drin „ gendftc gevaar bragten , van door eenen „ onzer ma-tigften en meest genegen Nabuu- t> ren, viua iinyciciten en meesr  ÏIO GE3C HIP. DE NISSEN DER „ ren, niet de Wapenen aangevallen en het „ tooncel te worden, beide van ccnen Bur„ gerkryg en van die onheilen en verwoestingen, welken van de vyandlyke inrukking „ eener vreemde Krygsmagt te duchten wa- *» ren* „ Het zoude (vervolgden de Gelderfche „ Staaten) by hunne Edel Groot Mogenden M ook niet ontkend worden, dat ook dce/.c „ handelvvyze regtftreeks tegen het zevcn„ tiende Artikel der Unie aanliep, waarby, „ met zo veel woorden was vastgefteld, dat, „ die Provintien, Steden ende Leden van dien, „ hen wachten [uilen van Ui^heemfche Fur„ ften , Weren, Landen of Steden eenige oc„ cafie te geeven van Oorloge enz. en hun,,rve Edel Groot Mogenden, zouden het *:daarenboven voor geene onbillykheid kun„ nen houden, dat zy, (Staaten van Gelder* ■ land) alle die inbreuken op het heiligst "t verbond, dat de band der eenigheid en de " grond van welvaart voor dc geheele Repu^ bliek was, des te beledigender rekenden, ' d^t zy vooral de aanhouding van haare n , «Ko-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. ft» „ Koninglyke Hoogheid , en de geweigerde „ voldoening deswegens , des te onverant, » woordelyker agtten, naar maatc hunne Edel a Groot Mogewfcn, zo door dc Algeineenc „ Staaten , als door de meeste bvzonderc „ Bondgenooten tc ernftiger verzogt" cn aan„ gemaand waren, niet alleen om bchoorlyk „ acht te geevcn op de onregtvaardighcid „ en onvoeglykheid hunner befluiten cn han« delingen, maar boven al om zig tot rede„ Iyker maatregelen en tot fret geevcn cW „ verlangde voldoening te laaten bewegen. , „ Wy zien (vervolgden hunne Edel Mol „ genden) de Staaten van Holland openlvk » de ünie verbreeken , en wy vneten het * regC' dat daar uit voor ons en onze Me» de bondgenooten geboren word. Wy zi,n *, hunne Edel Groot Mogenden met fcfea. „ ding in 't byzondcr van het voorgemeld* s, zeventiende Artikel der Unie, de Provintie „ Holland en daardoor den gantichen Staat >, op den rand van zvuen «vim»,, i * 1>""6 ujijii- U, gen, en wy kennen het vermogen, het , — ujr ucl zeuue Artikel, aan de Bond- »» ge-  IÏ2 GESCHIEDENISSEN DER „ genooten is overgegeeven. Wy zien einM delyk de verdeeldheden, wanorde, zedcn„ bederf, en uitdrooging van alle de gemecne „ Takken van Welvaart, door verfcheidene „ deelcn der Unie, en byzonder in Holland, „ zo overhaast en zo aanmerkelyk toencemen , dat 'cr , ook zonder eenen Oorlog „ van buiten, niet dan een algemeen vcr„ derf en volkomen ondergang te wachten „ zy, en wy bezcffen het belang en het recht het welk de Staaten van Holland de an„ dcre Bondgenooten en wy zeiven hebben, „ om daar tegen met gemeen vermogen, by alle mogelykc middelen, op het kragtigst „ te voorzien." Eindelyk herhaalden de Staaten van Gelderland nog eens haare ernftigfte aanmaaning, „ dat hunne Edel Groot Mogenden, tog niet ' langer zouden draalen van het geen in hun vermogen was, in 't werk te ftellcn, om " zig zelve en den geheclen Staat te redW den, zo door eene vaardige voldoening we" gens den hoon, aan haare Koninglyke Hoog** heid aangedaan, als door fpoedig beraamen „ van  VKREENIGDZ NEDERLANDEN. I2S >, van zulke maatregelen, als best gefchifct „ waren, om alle beledigingen, wie ook aan „ gedaan, te herfreifen en om bet onderling S, vertrouwen en eensgezindheid door het ge„ heeJe Gemeenebest tc doen herleeven enz." Z. Ik denk niet dat de Staaten van Holland, deezen Brief zullen beantwoord hebben. Maar was het in Gelderland zelve we! eens zo gerust, zo dat men daar van geene onaangenaame onhandigheden wist. V. Verre van daar. Arnhem en Harderwyk verbekten ten minften getuigen van het 1 «endeeL In de eerstgenoemde Stad, nam de verbetering nog dagelyks toe. Eenige Scfcin! pers en Soldaaten in een Herberg, eeven bri ten de Stad, twist gekregen hebbende «af zulks gelegenheid dat het aldaar in bezeX leggend Krygsvolk, des avonds den twmt"g! ften Augustus, en den volgenden nacht 1 wat ongeregeldheden pleegden, in welke 1 ^Idaadigheden, de Zilverf nitswinkel va ^ deftig Burger en Ingezeten, die vooreen veng Vaderlander bekend ftond, ,eheeT o „ ' verre gehaald en uitgeplunderd ^d il F* ' On.  124 GESCHIEDENISSEN DER Ondertusfchen was de haat zo verre gegaan dat men zig veroorloofde Brieven aan den •Erfftadhouder, en aan verfcheidcn Leden van de Regcering van Gelderland te zenden, op den naam van een Genootfchap, tot Devies voerende: Ter regiy'aardige Wedervergelding, benevens een uittrckzcl uit de befluiten van het zelve Genootfchap, beide inhoudende, dat de Leden van het zelve zig, met plcg„ tige Eeden, en met Leven en Bloed hadden verbonden, om alles te waagen, ja „ zelfs de finarten van het fchavot, om , „ byaldien op den bodem van een der ProM vintien, Holland en Utrecht eenige aanval „ ondernomen of Burgerbloed geplengt mogt „worden, het zelve te zullen wreeken aan „ het Goed of Bloed der geerièn, die zulks „ bevolen, of met raad cn daad 'er toe meJ degewerkt zouden hebben , en aan derzeï*, ver Geflagt en Goederen , zullende daar „ toe in 't werk ftellen , alle de middelen-, „ die eene regtvaardige weerwraak hen aan „' de hand zoude geeven." Deeze Brieven 'waren gedagtekend den negentienden Augustus  VEREENIGDE NEDERLANDEN. feg tus en ondertekend A, J, L. Gits, als Secretaris van 't Genootfchap , doch zonder melding van de plaats van welken zy afgezonden waren. Z. Maar beftond dit Genootfchap werkelyk ? V. Hier wierd met veel rede aan getwyffeld. Egter beloofde het Hof van Gelderland eene premie van duizend goude Ducaaten aan de geenen, welken den Auteur, Schryvcr of Verzender van boven gemelde Brieven in handen van het Gerecht zoude leveren, en eene diergelyke premie van duizend Zilverc llyksdaalers, by zo verre iemand eenige aanwyzmg of ontdekking zoHde mogen weeten te doen, van het werkelyk beftaan van bovengenoemd Genootfchap , cn van de Plaats, waar het zelve zig mogt bevinden, als med» van de Perfoon van A> % l. Gits, die deeze Brieven getekend had. Z. Maar wat was 'er nu inmiddels tc Har* derwyk voorgevallen ? V. Hier had in 't laatst van July een geweldig oproer plaats gehad. Eenige dagen te F 3 voo-  12.6 GESCHIEDENISSEN DER ren hadden drie Soldaaten met den Hospes van zekere Herberg, over het cisfehen van een Oranje borrel verfchil gekregen, het welk van woorden tot daadlykheden kwam, waar op gemelde Soldaaten op de aanklagte van den Hospes, in hegtenis gezet wierden. De andere Krygslicden hier door verbitterd, fpanden toen met de Oranjegezinde Burgers aan, trokken naar gemolde Herberg, fmecten 'cr de Glazen in, en bedreven nog veelerlei buitenfpoorigheid, doch de waakzaamheid der Officieren e:i de fbarke Rondens die uitgezonden wierden, beletten toen verdere ongeregeldheden. De verbittering was egter zo weinig gcftild dat het oproer den volgenden dag, zynde den dertigften July eerst regt uitbrak. Men begon met inflaan der Glazen van verfcheidene Huizen , hier op floeg men tot plunderen over, en ondanks de gantfche Bezetting in de Wapenen gekomen was, wierden egter agt of negen Huizen geheel vernield, en aan zestig anderen, by de een meer, by den anderen minder, de Glazen ingeflagen* Onder de geplunderde Huizen warei? ook  VERËENICDE NEDERLANDEN. 12?. ook die van Mevrouw de Weduwe lleurd% en van den Predikant Tilanus. Ook was het Huis van de Weduwe yan Voorst, Moeder van den Burgemeester van dien naam, onder voorgecvcn dat men aldaar zeker Vaandel van daan wilde haaien, door het Graauw, zeer gewelddaadig aangetast en niet alleen dc Glazen, maar ook veele kostbaare Meubelen cn Porcelynen in (lukken geflagen. Het oproer zoude egter niet zo fpoedig geituit zyn geworden, indien dc Commandant der Stad niet aanflonds alarm had laaten flaan, cn dc Bezetting zo lang onder de Wapenen gehouden, tot dat zy ccnigszins bedaarder fchcenen te zyn en vatbaar geworden waren, voor eene hartlyke en kragtige Aanfpraak, welke gemelde Commandant aan hen deed, ten einde hen van alle verdere bcweegingen af te maanen. Intusfehsn wierd een Prinfcn Wimpel van de Stadhuistoren, cn een Oranje Vlag uit de Toren der Kerk gedoken, en overal op dc Deuten Qfanje Papier geplakt. Doordien dit het eenige toen mogelyke middel fchecn om de Militairen tot ItiJte te brengen en het gemceF 4 ne  ïaB- GESCHIEDENISSEN DER ne Volk, dat zig onder de Soldaaten vcrfchool en hen overal aanwyzingen deed, uit elkander te doen gaan. De Academie Gebouwen, zo wel als de rondom gelegene Wooningen der Hecren Profesfooren, waren op verzotk yan den RecTtor Magnificus , de Heer Forfïen, door eene Wacht, by de Academie geplaatst, volkomen beveiligd geworden, Burgemeester van Voorst, de Heeren Gelderman cn verfcheidene andere Patiïotsgczinde Inwooners, waren, geduurende deeze onrust, naar Amjïeldam, Utrecht cn elders geweken, pe Officieren der Stads Bezetting welken in verdenking geraakt waren, ah of zy dit oproer nangeftookt zouden, hebben, ( volgens de Leydfche Courant van dien tyd, en uit wel-., kc ik u de voornaamfte merkwaardigheden van dit g.val verhaald heb) zyn waarlyk onichuldig bevonden, zynde de aanhalingen (vol» geus dezelfde Courant) van een geheel anderen kant gekomen. Ook was het geheel bezyden de waarheid, dat 'er in deeze Stad, zo als eerst het gerucht liep, wel drieënveertig Huizen zouden geplunderd , cn 'er door  VERËÈ Nl GDE NEDERLANDEN. 12(5 door de Militie op de Burgers cn hunne Muizen gevuurd of eenig Woed geftort zoude zyn. Z. Het is zeker dat de zaatén oyha altyd zeer vergroot worden, nogthnns kan men niet ontkennen, dat het voorgevallene te Harder* wyk zeer tot fchande van de Oranje party gciixekt heeft. V. Alle plunderingen cn gewelddnadighedct» zyn altyd fchandelyk, door welke party dczelve ook bedreven worden. Doch laat' ons voordgaan. — Te Hattem en Elburg waren ondertusfchen verfcheiden Perfooncn, wegens de beweging welken aldaar fn het voorgaande Jaar plaats hadden gehad , voor het Hof van Gelderland gedagvaard, om zig tegens den agttienden Oclober, voor het wek gemelde Hof te komen verantwoorden. Drieennegentig Perfoonen van Ilattem, cn vyfenzeventig van Elburg, wierden geboden aan dit bevel te komen voldoen, om te hooren verklaaren, „ dat zy Gedaagdcns zig aan een „ verregaande ongehoorzaamheid aan de Hee», ren Staaten hadden fclujldig gemaakt, en ^5 .„ daar  55 SEJO GESCHIEDENISSEN DER. „ daar door vervallen waren in zodaanige „poene, ftraffe, boete, otdmenïe, als 't „ Hof na bevind van zaaken, zoude oorfc deelen te belmoren, als mede om aan te l hooren zodanige eisch, als zy ten dien op„ zigte dienende, zouden willen doen cn neeM men, daar op te antwoorden en voor te „ neemen, als zy tc rade zou jen wezen." Z. Het is- ligt. te denken dat niemand der Gedaagden verfchenen is, doch hoe was het inmiddels in Hplland gefchapen? Y. Men. was daar niet minder voor oproer en plunderingen bevre-st, waai' door ook de Regcering van Dordrecht bewogen wierd by Publicatie te verklaarea, „ dat zy, met leedwezen en tevens met de uiterfte vcrontwaar„ digingvernomen had, de oproerige beweer %t gingen die, zelfs tot gewelddaadigs aan' vallen op Pcrfoonen en plunderingen , en ** beroovmg van Huizen en, Goederen over* g£ilagert, met alleen in de Provintien van " ^Gelderland en Zeeland, van tyd tot tyd hadden plaats gehad, maar ook zelfs bin" ren Holland, en nog onlangs ten platten. *: ' jj Lac.  VEREENIGDE NE D E R L A N DE N. I3ï Lande in de riabunrfchap der Stad Dor„ drecht gepleegd waren, waar van de fchrooJ} melyke gevolgen (zeggen de Heeren van „ Dordrecht) voor de Uitvoerers, die veel» t, tyds onkundig waren, cn door de listige ,, aanflagen van kwaadwilligen verleid wierden, „ niet ver genoeg wierden ingezien, waar„ door dezelve dan ook vecltyds dc flagtoffers „ wierden van dc verfoeilykc inzigtcn , van „ die geenen, die zig niet ontzagen, ben, „ door Beloften , Gefcbcnken of Bedreigin„ gen, daar toe te verleiden en op te wek„ ken. Dat het dierbalven , fchoon hunne Edel Groot Achtbaaren, dc goede Burgery „ hunner Stad, over het geheel genomen» „ veel te verligt en te weldenkend erken„ den, om zig aan het plegen van zodaanlge „ fchandelyke en affchuwelyke daaden van „ oproer en geweld fchuldig te maaken, het egter zoude kunnen gebeuren , dat min „ doorzigtige Ingezetenen, door öegte voorbeelden en aanhitfingen van kwaadwilligen, zig onbedagtzaam tot het bedryven san „ foortgelyke verwoestende gewelddaadighe- «den, ., beelden en aanhitfingen vrm k-wnnrNviu;™™  T$9 GESCHIEDENISSEN DEK n den, zouden kunnen laaten vervoeren, zo wilden hunne Edel Groot Achtbaaren, uit eene Vadcrlyke voorzorg voor het welzyn „ van hunne goede Burgery en Jngezcenen, „ en tot voorkoorrfng van dcrzelver geheet „ verderf, als een onvermydlyk gevolg van» „ het aanrigten van diergelyke tooneelen van „ verwoestingen, een ieder by deezen open„ baare -klokkefiag, vermaanen en waarfchouwen om .zig zorgvuldig te wagten, zodaa„ nige kwaade voorbeelden te- volgen, of aan» „ eenige kwaade inblaazingen en aanhitzin„ gen tot het bcdryven van gewclddaadighe3, den, aan de Perfbonen, Huizen of Goede„ ren van eenige der Ingezetenen van hunne ,, Stad, of Regtsgebied van dien, eenig ge„ hoor te geevcn, en dat mitsdien een ieder 9, zig zoude hebben te onthouden van eeni„ ge bedreigingen te doen, veel min dezelf ven door daaden van geweld, op eenigcr„ bande wyzen, ter uitvoer te brengen, na,7 dien die geenen, welke zig aan zodaanige „ euveld.aadcn zouden komen fchuldig te maa../•.en, ten ftrcngften zouden worden gc- araffc»  VEREENIG DE NEDERLANDEN. f33 „ ffraft , volgens dc Wetten en Plakkaaten van den Lande. „Voords waarfchouwden hunne Edel Groot ., Achtbaaren, een ieder nog ten overvloede r, ,t dat de Burgers en Ingezetenen, ingevalle „ derzelver Huizen of Goederen, met ge„ weid, plundering of berooving, zouden mo„ gen worden aangevallen, volkomen vryheidj, hadden, om gebruik te maaken van het „recht van Zelfs verdediging, byde Natuurly». ke e" Burgerlyke Wetten verleend , en dus. „ om geweld met geweid te kecren , zodaa., mg, dat indien by gelegenheid van het ple„ gen van diergelyke geweldige plundering of „ beroering van iemands Huis of Goederen, ecu of meer der Geweldenaars, door de voo„ rengemeldc geoorloofde Zelfs verdediging ge„ kwetst of van het keven beroofd mogt 5> worden , daar aan niets zoude zyn ver}, beurd. enz." Z. Dit was een fchrandere en tevens heilzaame Publicatie in deeze onrustige tyden,. waar in fiegts zeer weirug noodig was om een geheclen Stad in rep en roer te Hellen,, F T Z.Q>  134 GESCHIEDENISSEN DER zo als vcrfcheiden voorbeelden ons reeds doidelyk geleerd hebben. V. De verwyderingen en fcheuringen onder de Ingezetenen namen, ondertusfchen hand over hand toe, en de gemoederen raakten hoe langer hoe meer aan het gisten, waardoor men wel bemerken konde dat 'cr meer en meer gewigtige voorvallen op handen waren. Zeker Gefchrift het welk om deezen tyd uitkwam, maakte de Lieden, inzonderheid die Patriotsgeeind waren al verder gaande , en wekte vry wat mistrouwen tegen fommigen, welke anders voor zeer ieverige Patriotten te boek {tonden. Dit aanmerkelyk Gefchrift voerde de tytel van rondgaande Brief aan de Landgenooten, en in het zelve wierd , onder anderen gevraagd. „ Waar aan hebben wy het te danken , dat de gewapende Burgermagt nog niets wezendlyks had kunnen uitrichten. Waar aan dat de Militairen op wier medewerking men gehoopt had, werktuigen der tegenparty waren geworden? Waar aan dat de Braave, de beste Krygs en Staalkundige Hoofden van tyd tot tyd werkeloos  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 1^5 waren gebonden , en het noodige ter verde*. <% re Suiac^gclkldaeid cn de handhaaving der CC „ bil-  ï$6 GESCHIEDENISSEN DÏR „ billyke Regten en Voorregten van alle der„ zeiver Leden, (leeds zeer ter harte nam* „ Het zoude zyne Majefteit, (vervolgde de „ Gezant verder) de grootlïe voldoening gee„ ven, indien 'er Rede was tegelooven, dat „ inwendige middelen , door de Confïitutïe „ zelve aan de hand gegeeven, toereikende waren, om zulk een heilzaame zaak uit te „, werken, maar tevens verklaarde zyne Ma„ jefleit, dat. zo hunne Hoog Mogenden be„ floten , dat de zaak vereisebte tot eene „ vreemde bemiddeling teevlugt te neemen, ,„ en zyne meergenoemde Majefleit daar toe „ te nodigen, de Koning als deeze uit een „ natuurlyk gevolg van zyne geneigdheid en „ welwillendheid voor 't Gemeenebest zig zoude haasien, om aan Hunne Hoog Mo '* genden bewyzen van zyn opregt verlangen te geeven, om alles wat van hem zoude *, afhangen, in het werk tefleilen, ten einde de Onderhandeling eenen gelukkigen, vas" ten en onveraadedyken uitflag te doen heb„ ben,'* " Z, lk  VEREENIGDE NEDER LANDEN. l5f Z. Ik denk niet dat deeze Veorflag door alle de Provintien zal aangenomen zyn. V. De Staaten van Gelderland deeden kort daar na ter Algemeene Staatsvergadering verklaaren, dat zy de bemiddeling van het Franfche Hof befloten hadden aan te neemen, op voorwaarde egter dat ook die van Engeland en Pruhfen aangenomen wierden, en dat te-» vens Holland alle buitengewoone befluiten, omtrend het Krygsvolk zoude herroepen. Diei-elykeVerklaaring hadden ook de Staaten 'sLands van Utrecht te Amesfoort vergaderd , ter Vergadering van Hunne Hoog Mogenden , overgeleverd. De Provintien Holland, Oyerysfel Groningen en de Staaten van Utrecht, in de Stad van die naam vergaderd, wilden egter ongaarne van Engelfche of Pruisffche bemiddeling hooren, boe zeer Zeeland en Fries land dezelven hier ook toe poogden over té baaien, en hielden zig enkel en alleen aan Frankryk vast., zonder van eenige andere Mogendheden te willen hooren fpreeken waar door de verwydering tusfchen de Provintien «eer en meer toenam. Ondertusfchen ^ ^ kwaï»  I5S GESCHIEDENISSEN DER kwam in 's Grayenhage tyding, dat het Burger Legertje, het welk tot nog toe te Woerden gebleven was, zyn Standplaats verlaaten had, van daar naar Alphen, en voorts door Leyden getrokken zynde, nu reeds tot Voor* fchoten was genaderd het welk vry wat ontroering in die Hofplaats verwekte. Z. Hoe fterk was dit Legertje thans? V. Het beftond uit ruim zevenhonderd Man, met Gefchüt cn wagttc te Foorfchoten, van verfcheidene Plaatfen nog meer verftorking af. De Heer Changuion, welke wegens Leyden zitting in 't Collegie van Gecommitteerde Raaden had, bevestigde die tyding aan den Heer van Wasfenaar Starren* htrg't waar °P ter^oml dien welfden avond om zeven uuren , nog Vergadering van Gecommitteerde Raaden belegd wierd, beftaande uit de Heeren Wasfenaar yan Starrenluxg , Changuion , Geelvink , yan Thye Hannes cn de Secretaris Knyer , en men zond ten eerfien na het fcheiden van dezelve Bodens naar de Stemhebbende Steden , ten einde den volgenden Maandag te verga  VEREENIGDENEDERLANDEN. I59 gadere». Voords wierd de Bezetting voor het grootfle gedeelte in de Wapenen gebragt, en naar alle de toegangen tot den Haag Piketten gezonden, mct last om alle gewapende Manfcnnppen die naar V Haage of elders trekken wilden , zulks met geweld te beletten Ook wierden alle Buitenvvagten verdubbeld] en een goed getal Ruiters op de Paradeplaats en »'t Voorhout geplaatst. Daarenboven wierden ook Ruiters en Voetknegten den gantfchen Nagt voor de Oude Doelen in de Wa penen gehouden. De volgenden Morgen, zynde Zondag, vergaderden Gecommitteerde Raaden ten tien Uuren andermaal, waar by toen de meeste Leden tegenwoordig waren. \n deeze Vergadering wierd be/Ioten de Piketten alleen bevel te gceven om alle gewapende Man fchappen de togt naar V Hage te beletten. Ook wierd het verzoek van de Regeering van Delft, welke niet zonder reden, voor het naderend Burger Leger bekommerd was a' geflagen. Kort daar na wierden ook twee Cam pen, een in de Maliebaan en een in de Marweide afgeftoken. Behalven dit alles ftJde ook  l6o GESCHIEDENISSEN DER ook de Wethouderfchap van 's Uage , op verzoek der Burger Kapiteinen , de noodige Orders voor de Schuttery, om zig van Kruid en Lood te voorzien, en op de eerfte Alarmtrom in de Wapenen te kunnen verfchynen. Z. Het was dus als of die Hofplaats met een belegering fcheen bedreigd te worden. V. Deeze genomen voorzorg baarde midlerwyl by fommigen veel, en by anderen weder in 't geheel geen genoegen, doch alles was in de grootfte bcweegiug, en de meeste Ingezetenen lieten veel misnoegen tegens de Patriotten aldaar blyken, terwyl de Raad van Staate zo wel als de Gecommitteerde Raaden geftadig vergaderd waren. Zo dra de Heeren Staaten van Holland zeiven den twintigflen Augustus by een gekomen waren, omringen Hoogstdezelven by eencn Brief van Gecommitteerde Raaden kennis, van al het geene door hen in deeze zorgelyke zaak verrigt was geworden, doch kregen ook ter zeiver tyd een zeer nadruklyk Adres van de Cömmisfie der Gewapende Burger Corpfen, waar in over dien toeitel van Gecommitteerde Raaden geklaagd  VEREENIGDE NEDERLANDEN. l6l klaagd wierd, „ die, (zeiden de Ondertcke» "aars van dat Adres) eer fcheen ingerigt te :, zyn tegen een Vyand dan tegen"Burger „ Corpfen, welken in de bercherming \an den Souverein genomen waren, en op wcl„ ken hunne Edel Groot Mogenden zelfs be»» tu,'gd hadden, vertrouwen te Hellen, vcr,> klaarende verders dat zy het gedrag van „ Gecommitteerde Raaden opnamen als een „ hoon, voor welke zy ook voldoening eisch„ ten, vertrouwende dar de Heeren Staaten „ van Holland het gedrag van Gecommitceer„ de Raaden ten fterkften af zouden keuren, •> en da:lr °ver hun ongenoegen toonen." Z. Wat viel daar op ter Staatsvergadering voor? V. Dc Heeren van de Ridderfchap verklaarden het gedrag van Gecommitteerde Raaden Raaden goed te keuren en te pryzen, en wilden dat zy voord zouden gaan en het Burger Coips gelasten niet verder voord te trekken. Delft Helde voor den volgenden mor, gen daar raadpleeging over te houden, en het Burger Leger intusfehen te verbieden verder voord  JÓ2 GESCHIEDENISSEN DER voord te gaan. Den Briel, Hoort, Enkhuizen , Edam en Medenhlik voegden zig by Delft, doch de overige Steden keurden het gedrag van Gecommitteerde Raaden volftre' t af, en wilden al het buitengewoone en voor al het Campeercn doen eindigen, om alle argwaan weg te neemen, als mede de Regeering van V Hage aangefchrevcn te hebben, niet zonder bevelen van Gecommitteerde Raaden, de Schuttery met Scherp te Wapenen, en geen annfehryving te doen aan het Burger Leger om het zelve op te houden onder bedreiging van anders tegens alles te zullen protestccren. De Afgevaardigden van Delft fteldcn toen voor, om ook den volgenden dag befdgne te houden over haare vraag, of zy het Burger Legertje in hunne Stad behoefden toe te laaten ? Doch dit Voorftel wierd door dc Meerderheid verworpen. Des nachts omtrend elf uitren bcleidde de Ridder van Wasfenaar Starrenburg wederom Vergadering der Staaten van Holland, welke tot één uur na middernacht duurde. Z. Wat bad gelegenheid gegeeven om op zulk  VEREE NI GDÏ NEDERLANDEN. ftg zulk een ongewoone tyd die Heeren te doen vergadeien ? V. De aankomst van vier Perfoonen uit de Oranje Sociëteit te Voorburg, weiken kwamen klaagen dat het Burger Legertje met blooté Sabels langs 't Dorp liep, en alldhande geweldaadighcdcn pleegde, tegen het welke voorgenoemde Ridder van Hollands Staaten voorziening verzogt. Doch de Heeren Staaten vonden goed zulks af te flaau, te meer daar midlerwyl twee Officieren van het Haagjche Genootfchap, fpoedig naar Voorburg vertrokken zynde, te rug keerden met een Brief waar by kennis gegeeven wierd, dat het Berger Legertje niets gedaan had dan het Oranje Corps te ontwapenen, de Sociëteit te fluiten en zig vail derzelver Papieren meester te iraaken. De Fiseaaï Luiken ftelde toen voor om de vier bovengemelde Perfoonen in bewaaring te neemen, het welk egter door Gecommitteerde Raaden afgeflagen wierd, doch die Perfoonen moesten beïooven den vo/gendeh morgen wedervoer % Coilegie te verfebynen, 1 I' n zy coic met nog agt anderen hebben  1^4 GESCHIEDENISSEN DER gedaan, om getuigenis van al het voorgevallene te Foorbnrg te geeven. Gecommitteerde Raaden vonden den volgenden dag goed, de beveclen, aangaande de Campeeringen omtrend den Haag, cn het uit en intrekken der gewapende Manfchappen in tc trekken, zo dat den cenentwintigften Augustus des avonds beide de Campcn reeds opgebroken waren, en de Schuttery niet meer dan een gewoonen Wagt had. Ondertusfchen hadden alie deeze voorvallen , gelegenheid tot meer dan eene gewelddaadigheid, zo wel van de eene als dc andere, tegens elkander verbitterde Partyen, gegeeven. Ook wierd de Heer Chan» guion van wien wy boven melding gemaakt hebben, eerlang, op verzoek van het grootfte gedeelte van Leydens Burgery , uit bet Collegic van Gecommitteerde Raaden te huis geroepen, cn de Heer van Leeuwen in zyne plaats afgevaardigd. Dezelve eenentwin- tigften Augustus had de meergenoemde Ridder van Wasfenaar Starrenburg, eene keer naar Delft gedaan, doch wierd, by zyne terugkomst in het Catnpement der Gewapende Bur-  VEREENIG DE NEDERLANDEN. 165 Burgers, aangehouden en naar de Hoofdtent geleid, alwaar hy, 0p .ene zeer ernftige wy«ft, over de bovengemelde Voorzorgen van Gecommitteerde Raaden onderhouden wierd. hond?^ WaKn ''Q geV°Jgen Va" dk °nderV. De Patriotsgezinden geeven voor dat ben da hy met biJ]yk w dat zulks door hem op verkeerd vc.ordraagen gefchied was. Voords zoude hy eene Scl rif ook zulk eene Verklaaring door Hoogstdezel ven by de Staaten van Uülanct zo de £ -geleverd. Dat men hem voords tot bud n de Voorposten geleid had, cn hy dus zonder de minden hinder te ontmoeten ^ aa,, ge weder te rug gekeerd was, doch de ande. re Party verhaald, dat gemelden Heer in dat Burger Legertje was uitgejouwd en veel fmaad had moeten uitdaan. Dat eenigen in dat Leger zelfs hadden voorgefteld , dat men ter, dond Krygsraad moest fpannen, den Ridder daar voor te regt dellen, en hem loon naar wer-  GESCHIEDENISSEN D 3 R. werken moest doen erlangen. Do:.h dat anderen, het verregaande van zulk een ftap bevroedende zulks nog hadden afgeraaden, dat eindelyk de Heer van Fredenborch een Pa- t triotscb Lid van Regeering te Ddft, de verbittering der gemoederen ziende en vreezende voor de gevolgen, had voorgewend den Heer yan Wasfenaar eens tc moeten fpreeken , hem uit de hoop geleid had, en op een ryti:ig bezorgd om dus te kunnen ontvlugten. Z. Deeze twee verhaalen ftryden dus volftrekt tegens elkandercn. V. Ik heb ze u alleenlyk voo'ge 'ragen om u tc doen zien, hoe veel ftaat op de openbaare berichten in die verwarde tyd te maaken was. — Doch laat ik u thans het voorgevallene te Delft in deeze Maand doen zien, en daar mede ditGefprek befluiten. Het was den negentienden Augustus dat aldaar de tyding omfangen wierd, dat het Burger Legertje van Woerden opgebroken zynde, zig thans te Foorfchoten onthield, en hun voornaamfte werk maakten van de Landlieden, die tot geen Patriotiche Genootfchappen behoorden, te ont-  VERS*NIGDB NEDERLANDEN. l6> ontwapenen. Ook verbreidde men dat i,un voorneemen zyn zoude >, Gr*,w Wcn ^ te overrompelen , welke geruchten vry wat gisting onder dc gemoederen te Delft verwekten. Wat ten dien opzigte in V Baage was voorgevallen, heb ik u zo eeven verhaald. De. Afgevaardigden van Delft ter Staats verfdenng van #o/^, W£, ^ * het op haare Stad gemunt ware, om de R geering tot bevordering der oogmerken van de Patnotten over te haaien of te noodz ken vroegen aan de Staaten om verfterking £ Krygsbezcttmg , doch hen zulks gew^etS zynde v^ Zy of Zy * ™ *«d Burger Leger maar ia hunne Sad «lï ten laaten intrekken, het welk ester met . beantwoord wierd, fchoon de ^^ ^toonden dat hen zulks , zonder ye £ te van KrygSV0lk, onmoogelyk was te b -£ „ Goes , Mr. /ƒ. ^. van Royen, „ Mr. A. W* van Hoecke, Mr. C. Onder de »t Wyngaard, Dr. Lambr echts, Mr. £. Paeuw en Mr. D. L. van Blommsfleyn, het ver9y trouwen der goede Burgery en Ingezetenen der Stad verloren hadden, om dat zy, „ de onvermoeide poogingen der Meerder„ heid van Hollands Staatsvergadering , en „ die der aan Eed en Pligt getrouwe Bur„ gers, ter redding van hun Vaderland, door „ openlyke en regelregte, of wel door flink„ fche en zydeh'ngfche wegen, ten grooten „ deele verydeld hadden. Dat dus, ingevol„ ge van dien, de bovengenoemde Heeien M verklaard wierden, voor ontflngen en ver„ laaten van hunne Posten, met betuiging van „ hen niet langer te houden als Raaden der Stad of dien als zodaanige meer te zullen „ erkennen, en met vordering dat zy daad„ lyk hunne Zitplaatfen verlaaten zouden , zig uit de Raadzaal verwydcren, en zig j „ ont-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. I?3 „ onthouden van alle zodaanige verrlgtingen „ als met de Raadspost eenige betrekking „ had, ten einde zig te wagten voor de out „ aangenaame gevolgen, die daar uit, zouden „ voordfpruiten." Zo dra deeze fterke Verklaaring voorgelezen was, verzogt de Voorzittende Burgemeester de Cömmisfie buiten te Haan, om den Raad yryelyk oyer dit (luk te laaten raadpleegen. Doch de Secrc taris verklaarde daar op, „ dat de Commis« fie wel daar toe bereid was, doch dat die „ Raadpleegingen allcenlyk konden gehouden „ worden, door die Hecren, welken werke» lyk Raaden van Delft waren. Dat dc zo „ eeven geremoyeerde Heeren die hoedaanigj, heid niet meer bezaten, als door eevtnge'. „ melde Verklaaring van hunne Posten ontfia„ gen zynde. Dat voords dcrzclver Rtmotie $> geen verzoek, maar een nitdruklyk ver* „ klaarde wil der Burgery zynde, geen voor,. werp van Raadplegingen zyn konde, en ein», delyk dat de Cömmisfie niet eer vertrekken zoude, dan na dat de ontfiagene Hee. „ ren de Raadzaal geruimd zouden hebben." II 3 De  ï?4 GESCHIEDENISSEN DER De bovengemelde Burgemeester met deeze Verklaaring niet weinig verlegen zynde, poogde de Cömmisfie wel tot andere gedagten te «rcngen, doch te vergeefs, door dien zy, met allen aandrang herhaalde, dat dit haar jlelligs last was, waar yan zy niet konden ef mogten afgaan» Z. Maar hoe gedroegen zig de Heeren Raaden, die by deeze Verklaaring afgezet waren geworden ? V. Zy decden, ieder naar zyne gemoedsgefïeldheid, zeer ernftigc vertoogen, en poogden met Eede te bevestigen van nooit in Stads of Landsbeftier anders dan volgens hun geweten te hebben gehandeld. Voords hielden zy de aangekondigde Remotie voor ten hoogïten onwettig en betuigden,, alleen uit liefde voor de Rust, zig niet tegen dezelve te verzetten. Twee Raaden egter, de Heeren Oh. 'derdtwyngaard en Lambr echts weigerden voljftrékt van hunne zitplaatzeu op te liaan, zeggende dat, daar zy van den Raad waren aangefield, zy ook van niemand anders dan van den Raad konden ontfiagen worden, en dan 3£  YEREEN1GDE NEDIRLANOEN. JWJ nog maar alleen indien msn hen hewyzen ko:>de, dat zy zig als onwaardige Regenten ge* draagen hadden. Dat zy dus hunne Raadplaat/en op geene andere wyze zouden verlaaten, ten zyGeconftitueerden hen aanzeiden hen daar van met geweld te zullen afrukken! Na lange woordenwisfelingen verlieten egter de afgezette Raaden de Zaal cn het Stadhuis, en begaven zig naar hunne Wooningen. Zo dra dezelven vertrokken waren, benoemden de Gcconftitueerden elf andere Perfoonen, om tot nieuwe Raaden in plaats dc* afgezette Heeren aangefteld te worden, en begeerden van den Raad, dat deeze, dewyl deVolka invloed nog niet bepaald was, de aanfteliing zelve zoude doen. De Raad fchoof zulks egter van de hals, en liet die aaufleliing aan de Geconftitueerden over, die toen geen zwatrigheid vonden om zulks te verrigten. Z. Welke Heeren waren nu in de plaats der voorigen gekomen? V. Dr. T. van Hoogeveen, R. yan den Bosch, Mi:R.Geesteranus,Mi:fF. Buis, Mr. C yan der Sleyden, Mr. A. van Os, Mr. R, J. Tkym, H 4 Mr.  1?6 GESCHIEDENISSEN DER Mr. L, H. van Iperen* L, Sanderus, F. C. Zwaanhals en G. van Hasfelt. De Vroedfchap had ondertusfchen het befluit genomen , de gedaane Reinotie aan te zien, en zonder zig in de aanftelling der voorgeflagcne Perfoonen iu te laaten, aan de Gcconftitueerden te verklaaren , dat hunne Edel Achtbaarcn geen zwaarigheid maakten, dezelven, aangeiteld zynde, in den Eed te neemen. De Geconftitueerden hier mede genoegen genomen hebbende, liet de Raad, door de Stads Boden, gemelde Perfoonen voor zig ontbieden. Negen lieten zig ten Stadhuize vinden , en twee waren afwezig, doch van eerstgemelde negen, weigerde de Heer Tlcquet de Raadsplaats aan te neemen, gaf daar van aan den ïtaad zelve kennis en vertrok. De overigen wierden binnen de Raadkamer geroepen, en, itaande, tegen over den Voorzittcndcn Burgcaneester geplaatst, terwyl de vier meergemelde Geconititueerden op floelen zaten. De •voornoemde nieuwe Raaden , wier Jen hier op, door den jongden Burgemeester van &Sr .Murg, in den Eed genomen, en namen vervol-  VEREENIGDÈ NEDEREANDËN. tff volgens zitting , waar op de Geconititueerden de Raadkamer verlieren, en van al het veirigte aan den Majoor van *t Genootfchap kennis gaven. Waar op deeze, welke met de gewapende Manfehap al die tyd voor het Stadhuis geftaan had, nu terttond door agt Muzikanten een Muziek aan het heffen. Ook wierd, 'ten eerften kennis van het een cn ander, door een Postbode, aan het Burger Leger gegeeven. Het was zes «uren, des nademiddags toen de Raad fcheidde, welke by het afgaan, zo door de Schutters op de Zaal, als door het Exercitie Genootfchap, met Krygséér begroet wierd onder het geluid der Muziek Inftrumenten. De Gcconftitueerden, die nu by den Raad, in the hoedaanigheid erkend waren, kregen ook de Ecregroct, zo- wel van de voornoemde Schutters als van de Exercitie Leden op de Markt, welken dezelven weder onder een genadig Muziek, vliegend Vaandel en flaande Trom, naar hun Vergaderingshuis geleidden waar na de Gcconftitueerden eerst by het Genootfchap en vervolgens by 'het Burser H 5 JU.  GfSCffTÏBKNïSSËN DER leger een bezoek van Dankbetuiging gingen ffleggèn. Z. Maar Wierd 'er geene nieuwe Raad in dé olants van den Hee<- Ticqwt verkozen', Welke voor deeze eer bedankt had ? V. Dat gefch'iedde den volgenden dag,waiiïieer de Heer W. van der Does aangefteld wierd. Ook wierd dien zelfden dag, de weinige Staatfche Ruitery, die hier een korte tyd in bezetting gelegen had, op verzoek der nn hervormde Vroedfchap, en op bevel van Gecommitteerde Raaden, des avonds ten zeven uuren, naar 'j Haage te rug gezonden, na dat zy eg:er eerst hun patent aan de Officieren van 't Genootfchap hadden moeten verüoonen. MidlerWyl hcerschte 'er te Delft eene groote drukte, zo door de in cn uitgaande Manfchappen van het Burger Leger, die zo wel door hunne verfcheidene Pa»asfen, als door hunne verfehillende kleding ie onderkennen waren , tot welke Stad of porp zy behoorden, en ook van de menigte Ingezetenen zo uit dc Stad als van andere 'fkatfen, welken bét Burger Leger gingen bezig-  VEREENIGDENEDERLANDEN. 1?Q zgtigen, by welk Leger zig ook eenige Marketenters en Kraamen geplaatst hadden, het welk de drukte nog meer vermeerderde. Ook kwamen verfcheiden jonge Knaapen uit het. Burger Leger dagelyks in de Stad, welken egter niet allen eeven befchciden waren, maar waar van fommigen nu en dan vry wat ongeregeldheden pleegden. Zelfs waren eenigen van hen in het Exercitiehuis gedrongen, cn hadden daar veel moedwil aangeregt, tot dat eenige GeconfHtueerdcn hen deeden vertrekken, waar op de ingangen van dat Huis, zo van vooren als agteren, met Wagten bezet wimïen. De Bevelhebber van het Burger Legertje, en de Officiers van het Ddjtsch G nootfehap poogden wd, maar konden, zo het fcheen, alle deeze ongeregeldheden van diergelyke Knaapen niet beletten ? dcwyl zy over dezelven, als Burgers zynde, zodaanige magt en ftrengheid, als eigenlyk het Krygswezen vorderd, niet hadden of konden hebben. . Z, Maar bleeven de afgezette Raaden hy K 6 " dee-  itö GËSCHTÊDENISSEN DER deeze omftandfghdd in hunne Perfoonen en Huizen ongemoeid? V. Ik moet u tot lof van de Leden van 'i Genootfchap voor Vaderland en Vryheid melden, 'at de Leden van het zelve, zo dra de meeigemelde elf Raaden afgezet waren, faamen geroepen wierden, in welke Vergadering, zy zig, hoofd voor hoofd, plegtig verkonden, om alle overlast van htmne Wederparty, die aan dezelve, door driftige heetÊoofden mogte wedervaaren, af te kceren, en dat hy, die deeze pligt fchond, als een onwaardig Lid des Genootfchaps zoude worden weggezonden, door welke Verklaaring de voornoemde Raaden van alle moedwil bevryd bleeven. Om een einde aan dit Ver. taal te maaken zal ik u nog melden, dat het Genootfchap van Wapenhandel, den viereniwintigitcn Augustus , door de Vroedfchap gewettigd cn in den Eed genomen wierd, dat de Stads Schuttery uit haaren Eed ontflageft «n bedankt is, en dat het Burger Legertje Siadelyk, tot groot genoegen des üclftfche in-  V-EP.EENICDE NEDERLANDEN. igj Ingezetenen, den dertigffcn Augustus, na een verblyf van tien dagen, naar het Weiland vertrok, na dat de Officiers van het zelve dc tegenwoordige Regeering van Delft tê kennen hadden gegeeven, „ dat zy, alvoorens „ te vertrekken niet konden afzyn, hunne Ede>, le Groot Achtbaarcn haare welmecnende >, gelukwenfchingen toe te brengen , over de >, gelukkige gebeurenisfen in hunne Stad, die >, zy zo van naby hadden mogen befcl'ou» wen, en die met zo veel reden, door al „ wat braaf in den Lande was, wierd MsZ juicht. Dat het hen, voords tot eene by~ „ zondere voldoening flrekte , 2ig te m m vleyen, dat veeliigt hunne tegenwoordig„ heid iets had mogen toebrengen, tot be * WaTn§ Vm d£ RuSÏ en Eensgezindheid, ,1 cn dat zy immers dat genoegen fmaakten „ dat zy al die tyd, zig hadden gereed J. „ houden, dezelve te herftelien, 20 Zy „ verhoopt gebroken was geworden. Dat her „ cindelyk uit hoofd* van dat zelfde begin „ zei was, dat hen bezielde en üeeds itt 117 »doel.  -R* GESCHIEDENISSEN DER. „ doelwit hunner poogingen zyn zoude, dat zy voor en aleer zy zig van Delft verwy- * derden, deeze hunne gevoelens in den fchoot " hunner Edel Achtbaaren hadden weeten ne- derteleggen, entevensdezelven van haar ern" fti? Vader. I„ de tegenwoordig bekommerTC C" hache^ omflandigheden waar in het 'eve Vaderland verkeerde, vonden de Heeren van de Ridderfchap van Holland goed, een J7dtopp,g en zeer nadrukfyk Advys ter Staatsvergadering Van die Provintie it te hengen i„ het we]ke 2y? na de wem,ge invloed die haar voorOagen in de V gadermg gehad hadden beklaagd te heb. dé i T'" dat thans de UI'tkomst to°- .> de dat haare vooruitkomen niet ongegrond » geweest waren, dat thans het water aan de " ,PPC" naderde' Dat thans ieder oogenblik » het dragend gevaar vermeerderde, en dat « de prys dier oogenblikken met was te fchat** te"5 20 mcn **> "og middelen wilde be- W toe land te voorkomen. Vouds achtten » ^ ^Wddersdieuitdn.kki^^ ^ ^, waar mede Zy dién toeftand be" l7eïd^ fenszins te fterk, maar alleszins 15 °P °»wederfpreekelyke waarheden gegrond» vest, en vroegen verder welken deSI u Jen  ï88 GESCHIEDENISSEN DER „ len van vcrdeediging waren, die men m „ deeze rampzalige omftandigheden by kon„ de brengen, ter gerustftelling ven een „ Volk, dat men niet alleen verpligt was, „ voor ver uitziende [gevaaren te behoeden, , maar ook voor daadelyk opkomende rampen ' te beveiligen. Zouden die middelen (vroegen '! zy)gezogt worden in de Eendragt, weleer de !! onwrikbaare Zuil onzer magt? Zy was ver- l loren en haare zo gewenschte herftelhng konde alleen door het Opperwezen beftemd Z worden. — Zouden die middelen gevonden worden in de magt van Hollands % • „ A\f> 7enuw van Staat, waar „ nantiewezen, die zenuw va > mede alleen alle Krygsbedryven moesten beftlerd worden? Wie wisc derzclver onge" lukkige weiland niet? Men vestige (zeiden * de Ridders) flegts bet oog op de laatfte Negotiatie van vyf Mülioenen by Holland ''gedaan, men berekene flegts het ontzagIvk verlies van zestien Tonnen Gouds , welke deeze Negotiatie aan het Land ge" kost bad, men befehouwe flegts de tegenwoordige prys der Efecler, De Ct*tfg  *"«»«<»>«...».»,.»,,„„. tff " fa,ing der ™tigheden, dc flpeorlooze uit .. fmm, die fa een Land VJJ™* £ " d,00t I*-** m ge wo d >• *» Ptets vouden e„ byzonder .. -ne meer dan Dma»,^ £~ ., e ne 11V a„twoordelyI;cc»onb e , " 7„ow ^ndsKas, en daar van " «5 v,C f ronw«tiS«' die met Z .. gekheid bedagt tonde worden, e„\T ..vallen gebrtuk maakte en tot eindens bv ,*-» zelve alleen beraamd en waar™ e " fÜVera" Merendeels geen 1KJ'S droeg, a s wanneer „u en dan ,;dig !;on:.S deeld wierd goedkeurende befluiten teC „ gen, van welker verkrygbg de heerfche',,1 ., de geest haar genoeg verzekerde » " yj,^ * MM«ri»*« verder) de' ,. middelen tot verdeediging gezogt en gevon! ., den kmmen worden i„ den bloei van £ " HK001lta"df e" in * nepmiddelen we, e" - f2™ °P,erade? Maar is die heeie ry ê Won, zo met uitgedroogd, m ^ ° a eea  S90 c*SCtMED*MisS«N DF.1. , een doodlyk kwyucnden toeltand? Hier (riep de lUd icrfchap uit) hier belle?ven de woorden op de lippen! Hier fchroom„ de dezelven het doorzien van den onloo- 1 genbaaren toeftand van dezelve en wat „ ftond 'er niet nog te vreezen? Konde met een oogenblik beflisfen het fluiten der Rivieren, waar langs den Koophandel deczet Z Provintie nog met eenig voordeel gedreven wierd? Konde men zig verblinden omtrend * dc fchade welke zulks aan de voornaamfte Z Hollandje** Steden moest toebrengen ? Zouden de Ingezetenen van Dordrecht met gel weldig lyden, by het ftremmen vandeHoutaegotie? Zouden de Ingezetenen van Sclne* " dam niet grootelyks belemmerd worden in den afkomst der Kooien, die langs dcRhoer " worden toegevoerd? Zoude Jlmfteldam den " Handel der van boven afkomende Rhyn * Schepen niet moeten derven? En hoe groot " zoude niet het getal zyn van die geenen, " welken in deezen Handel hun betlaan von" den en al weder van het zelve beroofd " zouden zyn? Wy fcluüven (zeggen gemel" » de  vereenigde nederlanden. igi ■ 1G pRidf rs> het Sovdyn voor dit akelig „ Tafereel, bedremmeld over de naare <»e» volgen, die zig ook daaromtrend van alle „•kamen weder opdoen. — Zouden einde» lyk Cvroegen zy verders) die middelen tot „ verdediging gezocht en gevonden worden » m de byftand onzer Bondgenooten, of i„ die van uitheemfche Mogendheden ? De „ beantwoording deezer vraag liet de Rid» derfchaP ove' ^ de kunde der J eden „ van de Staatsvergadering en verklaarde hui, * r'h>£ vin zig daar °ver uk te » Na dit alles vernieuwde de Ridderfchap „ haare voorige poogingen , bood gulhartig „ haare medewerking aan, en verklaarde altyd „ en m alle gevallen te zullen toonen dat „ zy niets meer ter harte nam, en niets vnn„ nger wenschte dan cendragtig met alle Le„ den aan de waare welftand van Holland „ aan derzelver verdeediging en heiflelting van « haare Rust, Welvaart en Bloei, mede te „ werken, waartoe zy Goed en Bloed veil „ had! — Voords betuigde zy dat dit de „ opregte, de eenige en de waaragtige i„, 93 zich>  ÏJ>2 GESCHIEDENISSEN DER „ zichten der Ridderfchap waren, en dat zy „ deeze betuiging verfchuldigd was aan haare „ pligten omtrend God Almagtig l omtrend „ haar geweeten! omtrend haaren Eed, omtrend alle Ingezetenen van Holland en ctndelyk omtrend de hooge Vergadering zelve, daar tog waarheid, opregtheid en overtui; ging , het vaste rigtfnoer van alle Raad» pleegingen en Advyzen zyn moesten, enz". Z. Dit Advys der Heeren Ridders, fchetfte dus 's Lands omftandigheden in alle derzei ver aakelighcid af, en het is niet te ontkennen , dat, hoe men ook over de Staatszaaken denken moge, 'er veele waarheden en gegronde redenen van bekommering in vervat waren. V. Kort na het inkomen van bovengenoemd Advys der Ridderfchap, en wanneer de zaaken hoe langer hoe hachlyker fcheenen te worden, vertrok de Markgraaf de Veirac% Gezant van het Franfche Hof, op het onverwagtst, uit 'j Haage, na dat zyn Schoonzoon de Markgraaf de la Cos te en deszclfs Gemaalin, reeds eenige tyd te vooren, de Hofplaats' ver-  VKRüENl CDB NEDERLANDEN. 193 vevhmrr hadden. Dit Cpaedig vertrek van dien Gezant baarde, in de tegenwoordige tydsomftandighedeh, daar zyn bvzvn zo hoognodig geoordeeld wierd, niet weinig verwondering aan de eene en bekommering aan de andere zyde, te meer daar gemelde Gezant tot het Jaatfte oogenbiik voor dat men van zyn vertrek wist, voordgegaan was, met te verzekeren, zo wel dat 'er geen gevaar van buiten, voor de Patriotsgezinden te vreezen was, ais dat, in geval van nood, zyne AU Jerchristeïykftc Majefteit kragtdadige hulp zoude bewyzen aan die party, welke hy voor het oog van de geheele Natie, ja van geheel Europa had goedgekeurd , en fchoon wel voorgegceven wierd, dat hWëlyte zaaken, of belangens het Koningryk raakende, die vertrek veroorzaakt hadden, konden de doorzigtigfte Patriotten egter ligtelyk bevroeden, dat 'er andere en zeer gewigtige redenen toe moesten zyn, terwyl de vrienden vuWran/t openlyk beweerden dat des Gezants fpoedig reize, alleen gefebiedde oude donkere wolken die hy van de kant van Pruisfin by een zag XVIII. deel. r trek*  194 GESCHIEDENISSEN DER trekken, te ontwykcn, en om dus het misnoegen zo wel van de eene als andere party,"die zig konde agten van hem misleid te zyn, tc ontgaan. Ondertusfchen had de Fiscaal W\ue Tulling aan de Algeinecne Staaten gefchreven, „ dat zonder hulp van Krygs„ volk, het doortrekken van zo vcclc Recrutcn naar Holland, niet konde bekt wor„ den, dewyl eenige Drosten in dc Meycry , hem gemeld hadden, dat fommigen by troe"*9\ pen van tagtig en negentig Man te gclyk „'kwamen, en dat zy, als men hen vroeg wie zy waren, ten antwoord gaven, dat zy menfehen waren, en waar zy naar toe gingen, naar Holland, en wat zy daar doen *' zouden, gaan kyken. Dat zy verders "gewapend waren met Sabels en Pistoolen, dat ^ zy in de Herbergen de gezondheid der v, Patriotten dronken enz. Z. Wat waren dit dan voor menfehen ? V. By de uitkomst is gebleken dat het Tranfche Soldaaten geweest zyn, welken, voorzien met goede Pasfen van den Graaf van Esterhazy, Geniaal van dc Franfche Artil- le- voorzien met goede Pasfen van den Graaf van i  VHREENIGDS N E 0 B R t A K 0 E N. I95 Jery» verlof hadden om zig, geduurende de tyd van een Jaar, buiten 's Lands tc mogen begeeven, en welken allen naar Oortvch-m trokken, fchoon de Algemccnc Staaten, by een befluit van den zeventienden Augustus alle vreemde Verlofgangers bet trekken door de Landen van de Generaliteit belet hadden. Midlerwyl was het Burger Leger tc Ddft een keer naar Hmdsholredyk gaan doen, om aldaar zig van den Baljuw Douglas te verzekeren. Dc verfchyning van *t zcïvo verwekte aldaar vry veel verflagendheid. De Baljuw Douglas wierd uit zyn bed opgeligt cn tuslclun een Commando, naar het Camp en vervolgens naar de Buitenplaats Endeldyk gevoerd, alwaar hy, buiten alle toegang e« gemcenfehap ftriktelyk gevangen gezet & m door eenige gewapende Manfchappen bewaard wrerd, tot dat men hem naar elders voerdHet voornoemde Burger Leger vervolgend Hondsholrcdyk bezet hebbende, toog het zei ve naar JVealdwyk, Foorburg en verdere Dor"' pen in dien Oord gelegen, om, zo het heette, daar alles te zuiveren cn de Oranje So1 2 cie-  IQ6 GESCHIEDENISSEN DER cieteiten en Exercitie Genootfchappen te vernietigen, het welk overal ten p'attc Lande vry wat beweeging veroorzaakte. Geduurende al dit gewoel had men te Leyden weder eene Vergadering van gewapende Burger Corpfen, uit de kleine Steden en het platte Land van Holland gehouden, op dewelke als Afgevaardigde van het Genootfchap tot miMer Schuttery, zeker Franschman, doch federd cenigen tyd in Holland woonagtig, F, Demardgcnaatnd, verfebeenen die zeer bekend was door het uitgecven van het Weekblad de Batavier en andere Gefchriften van deezen tyd, welke op deeze Vergadering voorfloeg, „ om zodaanige Afgevaardigden naar het Hof van Frankryk te zenden, als naar maate van " de tegenwoordige tydsomftandigheden, door het Volk zouden kunnen verkozen worden, om alzo des te meer luister en ge„ wigt aan zodaanige algemeene Volksvertegenwoordiging by te zetten". Dit Voorftel 'wierd door de gemelde Vergadering ten hoogftcn goedgekeurd, en vervolgens in een befluit veranderd het welk ten eerften ter drukpers-  VER.EE NIGDE NEDERLANDEN» IQ? pcrsfe gelegd wierd, om voords nan alle Vaderlandfche Schutteryen, Genootfchappen, Berger Sociëteiten en Gczelfekppcn ten allerfpocdigften gezonden te worden,-ten einde Irarc medewerking in deeze groote Volkszaak te verzoeken. Z. My dunkt dat deeze Burger Vergaderingen al veel gelykheid hadden met der Staaten Vergaderingen, dewyl men 'er ook Afgevaardigden had, voorftellen deed, dezelven in befluiten veranderde, die befluiten ter drukpersfe bragt en vervolgens rond zond, enz. V. Ik zal hier liefst niet op antwoorden 6 maar liever voordgaan. Omtrend dezelve tyd was ook weder eene algcmeene byeenkomst van Regenten, le Amfleldam gehouden, welke Vergadering uit een zeer groot aantal va;! Staatsleden uit de onderfcheidene Provintien van dit Gemcencbest had beftaan, onder welken de voornaamften waren, dc Baron yan der Capelkn tot den Marsch, de Baron yan &r Capellen tot Rysfil, Burgemeester van f,utphen> de Baron yan railand tot Zuithem, 1 3 Drost  r)3 geschiedenissen der Drost van ïsf huiden, de Baron van hjnden tot den OidtndUer* de Baron van llaerfolt* tot den Doom enz. welken den dag tc vroren, naamlyk den vyf. en Augustus, in bet Logement de Zwaan, op den N'cuwendyk, dc gedagtenisfe van de beroemde Overwinning op Doggenbank tegens dc Engeiflhen in 'c |b8y i?8i. bevogten, en die ik u op zyn tyd medegedeeld heb, (*) 'm hct bYwczai van ce" nigé voornaame Kooplieden en Officieren van de Burgery, met een plcgtige Maaltyd gevierd •hadden. —— Twee dagen laater befloot de nieuwe Vroedfchap der gemelde Stad den Prins •van Oranje , die reeds in 't voorigc Jaar als . Kapitein Generaal van Bolland gefuspendeerd was, nu ook te Jufpendeeren als Stadhouder en Admiraal Generaal cn verdere Waardigheden, en alle deszelfs Trectenïenten en Emolumenten in te houden, ten beho.ve van de gewapende Burger Corpfcn. in het laatst der O Nederlandfbhe.GefchUdemsfsn in''tkort. ..XIV Deel; bladz. 27.  VEREBNIGDE NEDERLANDEN. I99 der Maand Augustus wierd ook wederom in de Burger Sociëteit in de Nes, eene zogenaamde Algcmccnc Provintiaale Vergadering gehouden, op welke Vergadering men meer dan tweehonderd Afgevaardigden telde, uit honderd zeven Departementen, zo van Krygsraaden, Gewapende Burger Corpfcn, Gcconftitueerden, Sociëteiten, als andere Vaderlandfche Asfociatlen uit de Provintie Holland, welken befchrevcn waren om voomaamJyk te raadpleegen over de gewigtigfte belangen dier Provintie, welke hoofdzaakelyk op deeze vier pointen uitkwamen, als roer eerst over den invloed des Volks op zyne Regeermg. Ten tweeden, over de vryheid &dcr Drukpers, ten derden over de invoering van eene vaste Militie tc Lande, cn ten yUrde* over dc medewerking der ongewapende met de gewapende Burgery. Voords wierd de Vergadering door den Heer en Mr. Reyer van atn Bosch, nieuw aangebelde Raad der Stad Delft% met eene Aanfpraak geopend, in welke die Heer voordroeg, „ wat te doen in * ryden van noori voor het lieve Vaderland , 1 4 „ aan-  200 GESCHIEDENISSEN DER aanpryzends den heldenmoed , tot betitel „ der Vryheid en Voorregten , febetzende j, vervolgens daar toe de kenmerken van ee„ nen Batavier, toonende voords de gebreken, die 'er van tyd tot tyd hadden plaats „ genomen, van Willem den Eerften tot den j, tegenwoordigen Stadhouder, moedigende wyders het Volk van Nederland aan, tot de vordering hunner eigene Regten , en die a, niet te verlangen op eene Jristocratifche wyze, maar als een vry en onafhanglyk „ Volk dat zyne eigene waarde kende, niet „ alleen, maar als een Volk, dat zig konde „ en moest verdeedigen, op dat het zyn „ Vaderland bewaaren en befchermen zou* de". Z. Deeze kragtige Aanfpraak, moet zekerlyk in deeze Volks Vergadering veel genoegen gegeeven hebben. V. Te Rotterdam was midlerwyl door Commisfarisfen van de Vaderlandfche Burger Sociëteit een Adres aan de PvCgeering ingeleverd by het welke verzogt wicri, voor eerst: dat de Vreemdelingen binnen die Stad woo- ncn-  VEREENIGDE N E D E RE A!f DE W. 201 nende, niet geheel en al van de Burgerlyke A-r.pten mogtcn uitgefloten blyven, zo als de meening der Regecring feheen te zyn, maar dat dezelven, hoewel onder eenige be! paalingen, mogten toegelaaten worden,°„ „ tweeden dat de llnomschgezinden t als een „ aanmerkelyk gedeelte der Maatfchappy, met „ langer uitgefloten bleven, van een Recht, „ dat geen betrekking op eenige byzondere „ Godsdicnftige begrippen had, maar zuiver *, Burgerij* was, voor al in deezen tyd, „ waar in de Patriotfche band van Ecndragt[ „ onder de byzondere Gezindheden zo ge„ lokkig gelegd was. Dat zy Ondertekenaars, „ den Hervormden Godsdienst, als denbeer„ fchenden, ten allen tyde zouden blyven er-' „ kennen en daarom op gronden van her „ Staatsgeftel vafl dit Gemcenebest, en in„ gevolge yan hunnen gedaancn Eed , met„ alles wat hen dierbaar was, de Raadzaalcn „ uit deeze Gezindheid bcfbiarde, zouden „ befchermen , en niet gedogen dit eenige „ andere Gezindheden zig hi dezelven in„ drongen, maar dat zy nogthans geene re* 1 5 ' dÊ.  A02 GESCHIEDENISSEN DE R „ denen altoos konden vinden, waarom eenr» „ ge Christelykc Gezindheid, in deeze Lan„ den toegedaan, zoude worden uitgefloten „ van zodaanige Burgerlyke Ampten , die „ noch den Hervormden Godsdienst noch de Raadzaalcn , nadeel toe zouden kunnen „ brengen. Dat de Ondergeteekenden dicr„ halven de vrymoedigheid namen, op het „ nederigftc te verzoeken , dat het hunne „ Wel Edel Groot Achtbaaren bchaagen mogte deeze twee punten, in erriftige over3i weeging te neemen, en, na derzelver wyze , en Vaderlandlievende Grondbeginzelen, ie 'J befluiten, dat de uïtfluiting van Vrecmde„, lingen zig alleen voor bet vervolg zoude bepaalen, en dat de Roomschgezinden, tot „ alle Burgerlyke Ampten, buiten het Raadhuis en de Kerk, ontfangbaar zouden zyn. Eindelyk verzogten dc Ondergetekenden ook „ nog, dat 'er in 't bcgceven van Amptei], „ niet zo zeer gezien zoude worden op de „ byzondere Standen der Ingezetenen, als op , derzelver Kunde, Bekwaamheid en Braaf,9 heid, en daar omtrend zulke maatregelen „ te  VEREENIGDE NEDE ELANDEN. 203 „ te neemen, aïs best gefcln'kt zouden be„ vonden worden, ter bevordering van het waar belang der Stad Rotterdam en dtr9) zeiver Burgery, cn ter aankweeking van de „ zo neodigc Eensgezindheid onder alle der„ zeiver Leden-". Z. Dit Verzoekfclirift komt myvoor gantsch niet kwaad opgeileld of onbillyk te zyn. V. Het afzetten van Regenten, die men in deeze verwarde tyd bet vertrouwen des Volks onwaardig oordeelde, was tegenwoordig zulk eene gemcenzaame zaak geworden, dat het niemand vreemd voorkwam, wanneer zulks nu ook te Gortnchem plaats had. Den negenentwigtigften Augustus waren altaar op het Stadhuis verfchenen, de Geconflitucerdcn van een groot aantal Burgers, naam.nlyk de Hecren Hor neer, van Braam, yen Dalem, Speelman, Goetzee cn Me.lern. Zy waren door een Detachement van het gewapend Ge-, nootfehap geleid, en gevolgd geworden door eenige Leden van den Btrger Krygsraad, de Officieren van het Gewapend Genootfchap en de Conitituanten. Zo dra zy jn dc Vroed* ^ iciiaps  204 GESCHIEDENISSEN DIE. fcliaps Vergadering, die op aandrang van gemelde GeCönftitneetdeit belegd was, verfche-. nen waren, las de Heer Goetzee een Adres voor, het welk vervolgens fchriftelyk overgegeeven wierd, en het welke behelsde dat de Heeren Mr. Jan Schildhouwer van Hoey, Adriaan van Cmiskerle, Adriaan Pompe, Dr. T. van Diepenbrugge. Matthys Snoek, Thomas Dolegius, Adriaan Fe; boom, Lam* iertus van Meerten, J. H. G. van Borcha* yen en Jan van Gennip, verklaard wierden niet langer als Raaden der Vroedfchap erkend te kunnen worden, en dus terftond van hunne Vroedfchapsplaatfcn verlaaten en anderen benoemd moesten worden, zonder de benoeming aan den Erfstadhouder of Verkiezing af te wagten. ,, De omftandigheden, (zeiden de „ Geconftitueerden) duldden geen uitltcl, en n de gewoone loop van dagen voor af te „ Hellen tot vervulling, was op geene wetti„ ge hiflrutlie gegrond, daar volgens het Oc„ trooy wel een tyd bepaald was, wanneer het moest zyn gefchied, maar nergens ge„ fproken wierd, binnen welken tyd het mogt »5 ge-  VKREENIGDENEDERLANDEN< ^ * Wn> te meer noodzaaklyk, om dat dezefre v vau veel invloed zyn zoude, tot helling >, van de Eendragt binnen Gonnchem, en om „ dezelve op onwraakbaare gronden te vesti„ gen. . Voords betuigden Geconftituccrdeii „ Plegtrg zo voor ben zeiven als voor bun„ne Conftituanten, voor het oog van Hem „ die m de dicpftc fchuilhoeken van onze „ harten inziet, en onze verborgenfte drvf„ veen» kent, dat zy wars waren van alle „ nieuwigheden, en naar geen veranderingen „ trachtten, dan alleen het wederkrygen van „ zulke Rechten, waar op Burgers een onte„ genfpreeklyke aanfpraak hadden, maar die „ zo lang fchandelyk verwaarloost waren ~' " f y/fCn ' i2eidc" *tó de heerfchênde „ GodsdicnstoefFening niet teverandcren maar „ integendeel te handhavenen en befchennen „ zij zogten geen Volks Regeering i„ te V0£' „ ren, waardoor ons Land zekerlyk te gronde „ zoude gaan, maar zy zogten eene Regee *, ring, beftaande uit zulke Perfoonen &die „ hunne aanftelling niet aan eenen Stadhou17 9) der,  20Ö GESCHIEDENISSEN DER i 4 behouden". etiS, Z. Hoe wierd dit Adres by de Vroedfchap van Gorinchem opgenomen? V Ingevolge van bet zelve, géfebiedde dan de uitzetting van negen Regenten. Voords wierden vier anderen, door Gcconftitueerden opgegeeven zynde, aangcfteld, vervolgens é'yot hen en de Officieren van 't Genootfchap afgehaald, in de Vroedfchap ingeleid en terftond beëedigd. Deeze Heeren waren A$ra* Mm Metman , W. B. Qapfielhof. Jzaak Ram en Bastiadn Moerkerk. De Heeren welken van hunne Posten ontflagen %waren cn die dit onweder het welk op hunne Hoofden moest losbarsten, wel hadden zien aankomen, waren dien dag niet in de Vergadering verfchocBcn, dcwyl zy eene Vrocdfchaps Vergadering  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 20? rfng beJègd op aandring van Gcconftitueerden, met voor wettig hielden. D-s wierd hen van wegens gemelde GeconfFtucerden aanzegging aan hunne Huizen gedaan, van niet meer in hoedanigheid va" R^nten ten Stadhüize te verfchynen. Deeze ftap wierd egter by alle Burgers en Inwooncrs van Gorhchem , niet eevcn gunftig opgenomen, Ja zelfs dc Heer Notzel, hoewel Luitenant Colonel van 't Gewapende Genootfchap, nam dezelve zo euvel dat hy dieswegens het Genootfchap bedankte. . Ondertusfchen was men in de Stad Brielle, alwaar dc meeste Regenten de oude Staatsgeftcldhcid en het Huis van Oranje aan bicven hangen, icverig in de weer geweest om z!g in ftaat van tegenweer te ftellen ' door dien men niet zonder rede bevreest was voor een bezoek van het 13 irgér I c-er hei welk met de anders denkende Ingezetene* faamenfpannente, daar %è|yk de2<3ve roI mogt fpeelcn, als het onlangs te Mlft * daan had. Dus nam men de bcstvoegcM,. ' te maatregelen zo met de Krygsbezettil die door Lede aan de Regccring bonden W2sa  aoB GESCHIEDENISSEN DER. was, als met de Burgery, welke laatfte in de Wapenen geoefifend wierd, voords floot mea de Poorten, haalde de Bruggen op, plantte het Kanon op de Stads Wallen, nam Kanonniers aan, en deelde fcherpe Patroonen uit. Ook liepen 'er gerugten dat de P.egeciing , om alle fchroom voor de weinige Patriotten, die zig in den Briel bevonden, weg te neemen , voorgenomen had, alle de Burgers, door'eenen Eed van getrouwheid aan Stad en Regeering op nieuws te verpiigten. Al het welke het gemelde Burger Leger deed zien, dat het hen zo gemaklyk niet zoude vallen, deeze Stad, eeven als Delft, in haavc belangen te krygen, waar door ook van deeze gevreesde aanval niets geworden is. Z. Maar wat deed de Rhyngraaf van Sa lm ondertusfchen? ik heb u van deezen in lang niet hooien fpreeken. V. Zyne bandelwyze omtrend deezen tyd baarde vry wat opzicns, en ieder oordeelde hier over naar de party, welke hy was toegedaan. Sommigen hemelden hem hoog op en fchreven hem deugden toe die hy zekcr- lyk  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 200 lyk niet bezat, en anderen Jaakten hem weder op eene verregaande wyze, verkleenden zyne bekwaamheden en fchreven hem zelfs zo onmaatigen Eerzucht toe, dat hy het oogmerk zoude hebben, den Prins van Oranje in het Kapitein Generaalschap te willen opvolgen. De gerugtcn omtrend hem waren ook dikwils wankelende, het zy uit een gegrond mistrouwen, bet zy uit jabezy wegens zyne aanwasfende grootheid. Onder de Patriotten waren 'er zelfs veelen die geen goed oog op hem hadden, en niet zeer te vrede waren dat, daar men den Hertog van frwswyk, om dat hy een Vreemdeling was, ongefchikt voor cenig Staats of Krygsbewind had gerekend, men nu den Rhyngraaf van Sak» mede een Vreemdeling, tot Opperhoofd van het Krygsvolk aangefteld had, terwyl men den ouden Generaal yan Ryifd, en andere bekwaame Bevelhebbers, Inboorlingen zynde, voorbygegaap had. Het was dus niet te verwonderen, dat 'er allerhande nadcelige gerugten van den Rhyngraaf verfpreid wierden, die*?t zy waar of valsch, niet na kenden laaten hem in zyne ■ ag-  £TO GESCHIEDENISSEN t> ri K agting, by vee'cn hier te Lande te benadeelen, hoe zeer zyne V.vendcn cn Aanhangers hem ook verontfchuldigdcn, en de hand boven 't hoofd hielden. Dc tyd naderde ondertusfchen met groote fchredèn , waar uit men ontdekken zoude welk een Man den Rhyngraaf van Sahn was, waar van wy in ons volgend Gefprek zullen moeten handelen, Wy zullen dan nu liever tot iets anders overgaan. De Regeering der Stadvftëmaar had omtrend het midden der Maand Augustus, op de ingeleverde Adresfén van een groot getal Burgeren , Gcmagtigd.cn vit haar midden benoemd, om met Gecommitteerden uit de Burgery in onderhandeling te trecden, over den invloed die het Volk voordaan op zyne Regenten zoude hebben. Doch dcwyl deeze Onderhandelingen niet al te eehdragtig toegingen, liepen zy welhaast geheel en al te niet. Z. Wat was daar de reden van? V. Mistrouwen aan wederzyden, doordien fommigenaan de eene zydc getragt hadden het harte der Regenten tc vervullen met denkbeelden  VEREEMIGDB NEDERLANDEN. Zit e?vcn als of de 4lkmaarJcUm^ voornemens was, zo dra de Regeering alle hunne vorderingen met terfrond inwilligde, ten eerftcn te zulIon overgaan tot geweldige en onberedeneerde dwangmiddelen,enaan de andere zydc nadmen de Burgery willen wys maaken, dat de Regecring, wanneer de Burgers op hunne biliyke V01,d«ingen bleven liaan, hen door MUL tair geweld daar van zouden doen afzien De Regeering egter geneigd cm hunne zaaken met de goede Burgery te fchikken, beraamde den agtcntwintigftcn van voorgemelde Maand, eene bekeudmaaking, waarby van wegens dezelve afgekondigd wierd, „ dat, ,,geduurendc de tyd van veertien dagen, ter „ Secretarie dier Stad een Kist zoude geplaatst zyn, met eene genoegzaame ope » nmg in het dokzei voorzien , door welke ieder Burger der Stad, mids een Wansper». foon, ten minftcn agrden Jaarcn oud, en „ niet m dienst van anderen zynde, of van , eerag Ai«eh Comptoir bedeeld wordende „ zoude kunnen inleveren of doen inleveren' S} een  £12, GESCHIEDENISSEN DER een Briefje, door hem eigenhandig met zy* „ naam, of anders, in tegenwoordigheid van ,3 twee Getuigen, met een Merk geteekend, waar op de Naamen van zes gefchikte Perfoonen, Burgers dier Stad zynde, welke s> door hem tot de gemelde Onderhandeling „ gefleind wierden, waren opgetekend: na „ verloop van welke veertien dagen de gemelde „ Kist op het Stadhuis, in het openbaar en „ ten overftaan van twee Schepenen der Stad, „ zoude worden geopend, de Briefjes nage„ zien, daar uit de Stemmen opgenomen, en „ die zes Perfoonen , welken dan bevonden „ zouden worden , de meeste Stemmen te ,. hebben, voor gecommitteerd zouden gehou„ den worden, om met zes Gemagtigden der „ Pvegeering op nieuws in Onderhandeling te „ treeden, over dc Regeeringsbeftelling dier „ Stad, en om dezelve Onderhandeling met „ de voorgemelde Gemagtigden van de Repeering ten einde toe voord te zetten , , door welke beide Commisfien te faamen t vervolgens een Rapport zoude worden op-  vereenigde nederlanden. 213 „ gemaakt, en aan Bujge-meesteren en Vroed-; „ fchappen, als ook aan de Burgery ter over- „ weeging overgegecven". Z. Is van deeze zaak nog iets geworden? V. Neen, de fpoedige Omwenteling van zaaken, die in dc volgende Maand voorviel, en nu reeds voor de deur ftond, heeft deeze geheele zaak den bodem ingefiagen. Doch laat ons thans zien wat in eenige andere Provintien midlerwyl was voorgevallen. > In Zeeland had zig by de onrustige bcweegingen die te Middelburg plaats hadden gehad, (*) de Heer Ermerins, zeer bekend door zyne Oudheidkundige Gefchriftcn en ervaarenciheid in 's Lands Gcfchiedenfsfen, genoodzaakt gevonden, zyn ontflag als tweede Penfionaris der voornoemde Stad te verzoeken. De Regeering van Middelburg had hem dit by een befluit van den zevenentwintigften July zelfs aangeraaden, doordien, zo als hunne Edel Groot Achtbaaren zeggen, het niet (*) Zie pag. 62 tot 76,  214 GESCHIEDENISSEN DER niet te vermoeden was , dal de gemoederen Pot genoegzaam? bedaardheid gebragt zouden tyorden, zo lang het vooroordeel tegen eenige Leden van hunne Vergadering bleef voordduuren. Waar na de Heer Ermerins den volgende dag een nadruklyk Voorftel deed, waar by hy betuigde, „ dat, daar het algemeen wel zyn als de hoogfte Wet in de Burger„ lykc Maatfchappycn word erkent en elk Medelid derzelve in zynen kring, ter be„ vordering van dat oogmerk moest medewcr„ ken, hy ook naar zyn vermogen getragt had, in den Post, dien hunne Edel Acht„ baaren hem hadden toevertrouwd, tot dat „ einde werkzaam te zyn. Dat hy altyd gemeend had, befchouwende de veelvuldige denkbeelden, die men zig in deezen tyde van het algemeen belang des Lands vorm» „ de, dat de Grondwetten van den Staat, „ niet dan met het grootfte gevaar konden „ worden veranderd, dat de Voorregten, niet „ dan met het grootfte onregt, tegen wil en dank van derzelver bezitters konden wor„ den verminkt, dat de Rcgccring van Zee. s, land  VEREBNIGDK NEDERLANDEN. 215 land in het Staats en Stedelyk bewind met den Heer Erfftadfaonder moest blyven bewaard, en dat de Waardigheden enVoor„ regten van zyne Hoogheid, zo als die aan „ Hoogstdezeivcn wettig waren opgedragen „ en vergund, moesten worden voorgeftaan „ en bevestigd. „ Dat hy, in deeze gevoelens zyn Ampt „ bekleedende, met regt, aarïfpraak op het „ vertrouwen van het Volk had, maar dat „ de ongelukkige tydsomftandighcden, ook in „ Zeeland het vertrouwen op Regenten en „ Ministers der Regeering weggenomen had„ den, zo dat misfehien niet een eenige zig „ op het algemeen vertrouwen van de Natie* „ zonder onderfcheid konde beroemen, ter* „ wyl de laster, in dit anderszins zo vrced„ zaara Land, tot nadeel van de rust, on„ der een groot aantal der goede. Ingezete„ nen, een vermoeden had wceten in te boe„ zemen, als of fommige Regenten haakten „ naar eene verandering in onze gezegende „ Staatsgefleldheid, en zyne Hoogheid0 den „ Heer Prinfe van Orange in zyne Vporreg. »» tea  £ IÖ GESCHIEDENISSEN DER ,j ten zogtcn tc benadeelen, of fchoon nira, mcr tot het veranderen der Staatsgefteld- heid in Zeeland , eenige voorfiagen waren }, gedaan, veel min daar toe door iemand der „ Leden van hunne Edel Achtbaare Vergadc„ ring of derzelver Ministers is geadvifeerd „ geworden, terwyl ook zyne Hoogheid, in „ deszelfs hooge Waardigheden, binnen ge- melde Provintie niet het aücrminfte was „ verkort, nog eenige bedenkingen daar toe, „ het zy in, of buiten gemelde Vergadering, „ door iemand der Regenten of Ministers wa- ren geoppert. „Dat, onverminderd dit alles, zyn Perfoon „ egter ook dcelJe in de vooroordeelen van fommigen , laatende de vuile oogmerken voor den Lasteraar. Dat hy voords met genoegen had ondervonden, dat hunne Edel , Achtbaaren* in hem geen misdaad wisten, en dat hy ook van de eerlykheid van den Heer die het Officie waarnam , vertiouwde dat die zyn pligc, indien hy (Penfiona1 ris) fchuldig was, betragt zoude hebben. „ Dat hy intusfehen hunne Edel Achtbaa-1 „ ren i  vereenicdb nederlanden. %ft „ ren ten hoogden dankbaar was, voorde „ wyze waar op zy aan i,em hadden ge]Je. „ven inecde te deelen, wat aan hen, ten „ opzigte van zyne Amptsbediening aangc„ naam zoude zyn, en vermeenden ter be„ vordering van de rust tc verftrekken. Dat, „ daar hy altyd het gemeen belang had gZ „ tragt te bevorderen, en de rUst voor" het „ welzyn van Zeeland reeds over lang nood„ zaaklyk was geweest, hy gaarne,ten nut„ te van de rust, een onrustigAmpt opoiferdc, dat hy bereidvaardig, met verzuim' „ van zyne byzondere zaaken , had waarge„ nomen. Dat hy dit deed in die hoop, dat. „ waarlyk hier door de rust in de gemoede. „ ren van die geenen, die onrust verwekten, „ zoude worden herfteld, cn dat hy dit des „ te gerceder deed, om de voldoening voor „ zyne eer in het befluit van hunne Edel „ Achtbaaren bcgrecpen , waar uit zyn 011„ fchuld bleek, en wier betuigingen allen las„ ter verdoofden. Verzoekende eindelyk van „ zynen gewigtigen Post op zodaanige wyze „ ontflagen te worden, als hunne Edel AchtXVIII. deel, K M6aa,  Ju8 GESCHIEDENISSEN DER >? baaren aan de waardigheid hunner Verga„ dering, en aan de eer van een eerlyk Mi„ nistcr verfrhuldigd waren". Wel mogt de Heer Ermerins zeggen: gat in deeze ongelukkige tyden, misfchien zig niet een ecnig Regent op het algemeen yertromven yan de Natie , zonder onderfcheid , konde beroemen. Maar wierd aan zyn billyk verzoek na genoegen voldaan ? V. De Regenten van Middelburg verleenden hem zyn ontflag, behoudens de Regten en Vryheden, die aan gewezene Leden of Dienaars van Regeering toe komen, en onder mids van de te rug bekooming der Recognitiepenningen, by het aanvaarden van zynen Post gefchoten, en met uitdruklyke vtrIdaaring, „ van niet te wilden verftaan wors> den, voor zig zelfs, eenige reden gehad te 3, hebben om den Heer Ermerins van zyn 3, Ampt te verlaaten, of eenig ongenoegen te 9, hebben, over dc handelwyze by denzels, ven in de waarneeming van zyne bedie„ ning gehouden, waardoor hy eenige ftraf „ zou-  VEREENIGfiE NEDERLANDEN. &Jf « zoude hebben moeten ondergaan, of zi* „ zyn Ampc onwaardig gemaakt hebben". Z. Dus wierd deeze Heer op een veel fatzoenlyker wyze van zyn Post ontflagen, dau fomnuge Regeeringsleden ia Holland te beurt gevallen was. V. In Zeeland waren de zaaken ook over 't algemeen zoo hoog niet geloopen, als in Holland en Utrecht» Doch laat ons voordgaan. De Staaten van bovengemelde Provintie beraamden den dertienden Augustus een Plakkaat, volgens het welke hunne Edel Mogenden deden verbieden de Wapenoeffening der Ingezetenen, en wel in 't byzonder van Corpfen of Genootfchappen, afgefcheiden van de gewoone Burgerwagten, gelyk ook het verzamelen van Penningen, onder den naam van Vaderlandsch Fonds, mitsgaders alle zodaanigeDaaden, Gefprekken, Schriften, Prenten of Teekeningen , waar door het zaad van wantrouwen zoude gevoed, of iemand in zyn Perfoon, Eer en Goederen worden beledigd". Wyders deeden hunne Edel Mogenden, by het zelve Plakkaat eene algemeene Amnestie, K z Fgr»  E20 GESCHIEDENISSEN DER J-'ergcctenheid en Verge2venheid afkondigen, van alle Woorden, Gefchriftcn en Daaden, die federd den Jaare 177B. waren gefproken of verrigt, verbiedende dat daar over eenig nader onderzoek door de Justitie zoude mogen worden gedaan, behoudens nogthans zodaanige Civiele A&ie, als aan de befchadigde Ingezetenen , tot wederverkryging van hunne vermiste Goederen, in Rechte zoude tocbehooren. Van deeze Amnestie waren alleenlyk uitgezonderd zodaanige Perfoonen , welken zig, onder voorwendzel van de Burgertwisten, aan Doodflag, Roof of Dievery hadden fchuldig gemaakt, of tegen welken by de Justitie reeds gevonnist was. Z. Maar wat was 'er inmiddels te Utrecht voorgevallen ? V. Aldaar was in 't begin van Augustus aan Burgemeesteren en Vroedfchap een breedvoerig Advis ingeleverd, op last van het gequalificeerd Collegie van Gecommitteerden der Burgery , van Gcconftitueerden van 1368 Burgers en Inwooners, van Gecommitteerden tot de zaaken van dea tweeden Augustus, des  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 221 des Jaars i7Z5. en van de Vergadering van Officieren der Stads Schuttery, by welk Adres verzogt wierd, „ dat hunne Edel Groot " Achtbaaren, by de Hecren Staaten der Pro„ vintie van Utrecht, wilden voortellen en „ het daar heenen fchikken, voor eerst, dat „ dc Braaven in den Lande mogtcn uitgeno, „ digd worden, om zig in den Lichaam te * yerecnigen, en het geweld, 't geen de Stad. „ houder, mdicn hy gewild hadde, had kun„ nen afkeeren, het hoofd te bieden. Ten „ tweeden , dat zyne Hoogheid Willem de * Vyfde, uit hoofde van zyne vyandlyke ge„ dragingen verklaard wierde, daardoor ver„ beurd te hebben de Waardigheden van Stad„ houder, Kapitein en Admiraal Generaal der „ Provintie, en dat in beflag cn bewaaring' „ wierde genomen, alle zyne Goederen bin„ nen de Provintie van Utrecht gelegen, „ om, voor zo verre dezelve zouden kunnen >> (hekken, daar uit tc vernaaien alle het na„ deel en de fchaden, welke door zyne ge„ diagingen, zo aan de Provintie, als aan de K 3 „ pat-  •212 GESCHIEDENISSEN DER , particulieren waren aangebragt en overgekomen. Ten derden, dat allen de in dit Adres lt genoemde Leden van Staat, en die zig niet j, naar de oogmerken van dc Burgery hadden 5, gelieven tc draagen, mede zouden gehou„ den worden van hunne Posten, die zy in dienst der Provintie bekleed hadden, „ vervallen te zyn, met die uitwerking, dat t, zy, als een gevolg van die hunne vyandly„ ke gedragingen, zouden verklaard worden, onbekwaam te zyn in dienst van deezen Lande, tot eenig Regeeringsbeftier gebruikt te mogen worden, derzelver naamen, voor %% zo veclzy Edelen waren uit dat Lid royee„ rende, en ben ten aanzien van de Provin9, tie van Utrecht te ontadelen, als meede de „ Ridder Hoflieden, waar uit zy befchreven „ waren, insgelyks voor altoos uit te fchrab„ ben van dj lyst der Ridder Hoflieden, met verkfcaflng, dat voordaan niemand uit 9> dezeh en zouden kunnen befchrecven , of a, ter Staaten Vergadering tocge'aatcn wor- „ den,  VERE5NICDE NEDERLANDEN. 223 :» den, en verders dat almede in beflagwier„ den genomen alle haare Goederen, roerende en onroerende, welke dezelve Leden, met den anderen re Amesfoort vergaderen„ de, binnen de Stad of Provintie waren „ hebbende , en van hen op eenige wyzen zouden te ontdekken zyn, alles ten einde „ uit alle dezelven te bekomen en te ver„ haaien, zodaanig nadeel en fchade, als zy, „ zo aan de Provintie als aan dc particuliere „ Ingezetenen, en daar onder aan die van de „ Steden Wyk te Duurftede en Amesfoort „ hadden aangebragt, cn door dezelven reeds „ waren geleden, of nog zouden komen ta n lyden. „ Ten vierden, dat de Burgers van Wyk „te Duur/lede, die hunne VVoonplaatfen had„ den moeten verlaaten, en zig niet weder „ derwaards dorsten begeeven, in de befcher? „ ming van hunne Edel Mogenden wier. „ den genomen , en uit de Eigendommen „ der bovengenoemde Staatsleden vergoeding „ erlangden. Voords ten yyjden , al het „ geen tegen ,de voornoemde Stad Wyk te K 4 „Duur-  224 GESCHIEDENISSEN DÊR ,, Duurjlede en haare Burgers ondernomen was, te houden voor openbaar geweld» „ zig voorbehoudende, daar tegen cn tegen )r hen die het zelve hadden doen uitvoeren, zodaanige Aïïies, als hunne Edel Mogenden tot handhaaving van de Hoogheid en „ Souvereiniteit der Provintie van Utrecht „ zouden bevinden te behooren". Z. Dit Adres zal zekerlyk vry veel opziens by de Staaten van Utrecht, welken te Amesfoort vergaderd waren, gemaakt hebben. V. Dit deed het zekerlyk. Ondertusfchen hadden de Staaten dier Provintie welken in de Stad Utrecht vergaderd waren , het befluit genomen om zyne Hoogheid den Prins van Oranje als Kapitein Generaal hunner Pro* Vintie op te fchorten, cn zulks zyn Hoogheid, by cenen Brief van den vierentwintig» ften Augustus bekend te maaken, in welke Brief de Staaten zig eerst fterk beklaagden, over het gehouden gedrag van zyne Hoogheid ten opzigte der Provintie van Utrecht % waar na dezelven dc volgende bedenkelykc W0Q1-  VEREENIGD-E NEERLANDEN. figg woorden lieten volgen, M door de overweeging en vcrgelyking van dit alles met het *een ons van tyd tot tyd voorkomt, worden Wy maar al te veel genoodzaakt, te vermoeden dat uwe Hoogheid, vastelyk befloten hebbende, by de eens aangenomen grondbeginzelen te volharden, al zouden dezelve dan ook den val des Vaderlands, ja! den ondergang van zyn eigen Huis, ten gevolge hebben , zig heeft voorgeftefd , liever te blyven faamen! fpannen met eenige van hier geweekcn Staats» leden, welke, voorheen, hunne eigen grootheid gezogt hebbende door middel van 't Volk door hen zeiven aangezog* , ten koste vro de vernedering van uwe Hoogheid cn dcszelfs Huis , doch hunne laage bedoelingen , door de waakzaamheid en regtvaardigheid van dat zelve Volk, mislukt ziende, nu uwe Hoo^ heid willen gebruiken, ter bereiking van die zelve nadeclige oogmerken, dan te beantwoorden aan de heilzaaine inzichten van ens al hier in de gewoone Refidcntieplaats wettte vergaderd, die niets anders ten oogmerk hebben, dan het wezendlyk heil van Land m E 5 Volk,  *2Ó* GESCHIEDENISSEN DER Volk, en de düurzaame bevestiging van uwe Hoogheid en dcszelfs doorluchtig Geflacht in zyne hooge Waardigheden, overeenkomftig de Staatsgefteldheid en Voorregten van een vrygcvochten Gemcencbest, cn met welke grondÊeginfelen, al wat in Nederland vry en ccrlyk durft denken en fpreeke», volkomen inilemd". Z. Uit deeze woorden is klaar te zien, dat de ;partyfchap hoe langer hoe heviger ontbrandde, en men zig niet ontzag elkander de fcherpfte verwytingen te doen.' V. Ondertusfchen was 'er den tweeden Augustus, te Amesfoort een zwaar ongeluk gebeurd, het welk nog nadeeligcr gevolgen had kunnen veroorzaaken. Eenige Kanonniers waren dien dag in dc kleine Kerk bezig met het vullen van Bomben cn Handgranaaten. Een der Werklieden, zynde een Eombardier had de onvoorzigtigheid van met een mes de roest aan de Buis ecner Bombe te willen affchrabben, doch het itaai, door dc fterke wryving vuur geevende, fprong niet alleen de Bombe, maar ook nog drie vaatjes Buskruid.,  XVIILB.Pl.X. I SriillïGÏN JJEK KLEmE KERK TE AMIRSIOORT.   VEREEN IGDE NEDERLANDEN. 22? kruid, welke zy by zig hadden. Door dit toeval raakten zeven Man om het leven, en vier wierden meer of min deerlyk gekwetst, terwyl door den flag het Gewelf der Kerk inftortte, waardoor de geheele Stad in ontfteltenis geraakte, hoewel hier door nog gelukkig wel hondetdzestig Vaaten met Buskruid,welke aan het ander einde der Kerk ftonden , ouder de puinhoopen van het Dak, bedolven wierden, en dus zo lang voor den ontftaanen Brand bewaard bleven, tot dat men dien, door hulp van Brandfpuiten konde blusfchen. De oorzaak van dit toeval heeft men door den Bombardier, door wiens onvoorzigtighcid, dit ongeluk gebeurd was, zelve verdaan, dewyl hy nog levendig van onder de puinhoopen van daan gehaald is geworden , hoewel hy egter kort daar na aan zyne bekomene wonden overleed. Eenige dagen laater vatte in 's Prinsfen Kamp te Zeist; door eerig toeval ook eenige Vaatjes Kruid, en verfcheidene fcherpe Paa-oonen, vuur, en fprongen met een fterken flag in de Lucht, het welk aldaar insgelyks veel ontzetting baarde. Over K C der  223 GESCHïE&ENISSEN DER deeze twee ongelukkige toevallen, wierde» ondertusfchen in de Dagbladen van deezen tyd, vry wat fterke aanmerkingen en bedenkingen gemaakt, welken niet zeer ten voordeele van party waren. Z. Diergelyke voorvallen zyn egter in het behandelen van zulke gevaarlyke Stoffen niet 2eer ongewoon. V. Thans zullen wy zien wat in Friesland ten deezen tyde omging. Te Leeuwaarden, de Hoofdftad dier Provintie ontftonden, den zesden Augustus, vry wat beweegingen, by gelegenheid dat zeker Hoedcmaakirsknegt, mogelyk wat befchonken zynde, des namiddags, in de Amdandsftraat, alwaar veel Soldaaten van het Regiment Oranje Friesland , zig met een gift van hunnen nieuwen Vaandrig vrolyk maakten, dezelven onvoorzigtig genoeg befchimptc, en voor Oranje Fee uitmaakte. De Soldaaten die by deeze vrolykkeid ook zekerlyk wat te veel op hadden „ konden deeze fchimpcry onmogelyk verdragen, hier uit ontftond twist, waardoor mee* Yclk op de been kwam, en onder anderen 2.e~  VEREEN1GDE NI»BRtANDBN. 229 zeker Koopman, welke Officier van het Vry. corps was, en de Soldaaten gebood een Orante Vlag die zy uitgeftoken hadden, weder m te neemen, voegende daar vry wat fcherpe woorden by, de Soldaaten hier zo fpoedig niet aan willende gehoorzaamen , vatte een Sleeper verfcheiden fteenen op, met oogmerk om 'er het Krygsvolk mede naar het hoofd te werpen, doch deeze wierd, door een Tamboer met het plat van den Sabel vry onzagt terug gedreven. Het Vrycorps met fcherpe Patroonen hier op verfchynende, maakte welhaast een einde van deeze twist, hoewel det ' Krygs en Burgerwagten den volgenden Nagt nog verdubbeld wierden. De Hoedemaakersknegt welke aanleiding tot dit alles gegeeven had wierd eenige dagen laater, eerst op het Stad-* huis en vervolgens op bet Blokhuis gevangen gezet. Te Franexer was om deeze tyd mede vry wat te doen, en de driften waren hier, mogelyk meer dan in eenige andere Stad van ons Vaderland in hevige beweeging, z.  230 GESCHIEDENISSEN DER cceren met het Gefchut, als van den invoer van Oorlogstuig en Behocftens, de Burgery van Franekcr egter, uit kragte van een befluit der Stads Regeering, waarby de Schuttery gemagtigd was, om alles te bezorgen wat tot verdediging der Stad konde dienen, zig van een groot aantal Kogels, Handgranaatcn en tienduizend ponden Buskruid voorzag, daarenboven ontbood en verkreeg men ook eenige Zwolfche Kanonniers op de Wallen , die de noodige onderrigting gaven, in het behandelen van het Gefchut. Den vierentwintigfr.cn der meergemelde maand Augustus, kwam 'er ook een Schip met Gefchut en Krygsvoorraad, uk Holland toegezonden, voor de Wal, waar op ten eerften eenige Vrywilligers afgezonden wierden, om het zelve binnen te brengen. Doch dcwyl men, niet zonder rede, voor de tegenftand van cenigKrygsvolk bevreesd was, zond men nog dien zelfden avond, naar de nabuurige Vryco/pfen om hulp, het welk van dat gevolg was, dat deezen, uit de onderfchcidenc Corpfen vierhonderd Man, met twee kleine Vcldltukjes voorzien,  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 231 2ien, afzonden, welken naar de plaats der ontfchceping trokken, die maar éen uur gaans van de Krygsbezetting, en twee uurcn gaans van Franeker aflag. Z. Gefchiedde de ontfchceping van deeze Voorraad nog al gelukkig? V. Ja, men bragt dezelve, befïaande in agt ftukken Gefchut, waar onder vier fraaije Metaalen Veldftukjcns, en omtrend agtduizend ponden Buskruid, den volgenden dag, b&. houden binnen de Stad. Doch twee, dagen iaater, zonden de Staaten van Friesland, een Deurwaarder van den Hove, nevens twee Dienaars van 't Gerecht naar de voornoemde Stad, welken uit naam van hunne Edel Mogenden de Gedeputeerde Staaten, dc ftukken Gefchut en Krygsvooiraad opcischte. De Regcering van Franeker, met de zaak verlegen zynde, en niet weetende wat hier in te doen, zond den Deurwaarder en zyne twee Dienaars, naar het aangefteide LTefenfie Wezen binnen die Stad, befïaande uit eene Cömmisfie der Stads Regenten, Burger Krygsraad en van 't Exercitie Genootfchap, welken verklaar»  23» GESCHIEDENISSEN DER klaarden den eisch der Staaten niet in te kun* nen willigen, dewyl dien Voorraad het eigendom der Stads Scbuteery en Burgery was, met bygevoegde bedreiging dat, indien men het Gefchut en Kruid, met geweld zoude willen haaien, men zulks dan voor eene Oorlogsverklaring aan zoude merken, en getroost was het geweld af te wagten. Z. Deeze Verklaaring was zeker vry duidelyk. V. Ondertusfchen gaf men de beraamde fetnen, en vaardigde verfcheiden Postbodens af, waar door binnen korten tyd, een groot aantal gewapende Vrycorpfen, uit de nabuurfchap naar Franeker trokken, zo dat men welhaast duizend Vrywilugers binnen de Siad telde, cok gaven zig nog eenige diergelyke Vrycorpfen, van het platte Land en uit de Grietenyen aan, van welken men nooit gedagthad, dat zy de Wapenen zouden opvatten. Daarenboven (lelde men zig in volkomen ilaat van verdediging, waar door Franeker in een tweede Utrecht herfchapen fcheen te zyn. De Heer A< Tuinema, oud Burger Hopman, de Gakt-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 233 Grietman de Bere, en de Bevelhebber vart het Genootfchap , A. Tuinhout voerden liet Oppergezag over de Burgers en Hulpbenden, terwyl de Heer Coert L ambert yan Beyma, in het Defenfie Wezen geplaatst was. Dit alles baarde ondertusfchen in de Provintie Friesland, zo veel bekommering, dat verfcheide Leden van Regeering met hunne Goederen, van,hunne Landgoederen naar Leeuwaarden vlugtten, in welke Stad men dubbele Wagten hield, en fterke Patrouilles uitzond. Ook vonden de Staaten van Friesland goed, al het Krygsvolk, ter hunner betaaling ftaande, uit het Stigt van Utrecht, op te ontbieden, daarenboven gaf de Regeering van Leeuwaarden last aan den Bevelhebber van de Krygsbezetting, om de Paarden der Ruitery uit &de Weide op Stal te haaien en alle Ruiters, welken afwezend waren op te ontbieden , oin, indien het vereischt wierd, fpocdïg toï tegenftand gereed te zyn. -Z. Dit alles toonde niet weinig aan dat de «aaken in die Provintie 'er hoe langer hoe ©rottiger begonden uit te zicu. V. De  £34 GESCHIEDENISSEN DER V. De tweedragt tusfchen de Meerder en Minderheid der Fttesfche Staaten was thans zo hoog geloopen , dat de laatstgemclde goedvonden aan de Staaten te verklaaren, „ dat f» zy9 Ondergetekenden met gevoelens geëvenredigd aan de zwaare belediging, ben, door hunne Medevohnagten aangedaan, hadden moeten ondervinden, dat dezelven, by een 9, gewaand befluit van den elfden Augustus „ 17'óy. hadden kunnen goedvinden, om over „ een fchriftelyk Protest (in de zaak der bc„ middeling van zyne Aiierchristelykfte Majefteit, en het arresteeren der Prinfesfe van Oranje,) door dc Ondergetekenden gedaan, 9, en in de Boeken der refpecirive Quartieren van Staat, ter ontlasting van dc On,, dergetekenden, voor hunne Committenten lt en voor de Nakomelingfchap, ingevlogten, Vergaderingen aan te leggen, en op een „ Voorftel by de gewaande Volmagten van ,. Zevenwouden gedaan, zogenaamd Staatsge„ wyze te befluiten , kwanswys op grond „ van uitdrukkingen in gemeld Protest voorkomende, dat het zelve ftrafwaardig ba. M fchouwd,  VEREENIGDB NEDERLANDEN. fcbouwd, en in handen van den Procureur „ Generaal als openbaar Befchuldiger behoor„ de gefield te worden, om dien re nevens >, het recht van de Hcerlykheid deezer Land« fchappen waar te neemen. „ Dat de Ondergetekenden gemeend had„ den aan zig zei ven, aan hunne Commit„ tenten en aan het Valk van Friesland ver„ fchuldigd tc zyn, om door deeze hunne „ Verklaaring , aan hunne Medevolmagten, », en vervolgens aan de Natie te doen zien, Eensdeels, dat de Ondergetekenden verre „ af zyn, om zig door bedreigingen of eeni„ ge Staatkundige fchikkingen van hunne Me„ deleden van Staat te doen befchroom i maa>, ken , of zig van het voorftaan der waare „ belangens der braave Natie af te laaten „ trekken. Anderdeels , dat zy zig, door „ deeze ftap van hunne Medevolmagten, op „ eene nooit gehoorde wyze, in hunne vrye „ raadplegingen en onbelemmerd raad geeven „ ziende verhinderd , ja, misfehien door ver„ dcre aanflagen hunne pcrfooneele veiligheid ,» m gevaar gebragt, daar door die pligteq » var-  $.1,6 GESCHIEDENISSEN DER „ vermeenden aan hunne zyde te moeten op9, houden , welke anderszins befchaafde Le- den van Staat aan elkaaderen verfchnldigd „ waren, ja zelfs, als 't waare, die banden 9, verbroken te zyn, waar door de Volmag„ ten van Grietenyen en Steden als in een gcmeenfchappelyk verbond met elkander ftaande, tot dus verre gerekend waren on„ derling vereenigd te weezen. „ Dat zy al verder oordcelcnde, dat het „ nimmer aan eene Meerderheid van Staats„ leden vry ftond , om een enkel Lid, we„ gens zyn Advys, op eenigerhande wyze te „ ontrusten of tc vervolgen, zulks zo veel „ re minder oordeelden aan hunne Medevol„ magten, tegens een merkelyk aantal Mede- leden geoorloofd te zyn , daar juist die „ Minderheid van Staatsleden zig door de f( Stem der Natie zag toegejuicht, cn hunne gevoelens voor die der Natie aangemerkt f, wierden, gelyk by ondcrfcheidencAdresfen aan haar gebleken was, hoedaanigeAdresfcn zeer „ menigvuldig en talryk waren geweest, nietv tegenftaande men op eene geheel ongehoor- „ de  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 23? „ de wyze, door Crimineele lnformaiien en „ vervolgingen, gegrond op zeker zogenaamd Plakkaat van den vyfentwintigften September 1786. de Stem der Natie had onder„ Haan te fmooren, eevengelyk als men thans „ de Stem der Ondergetekenden, door mid. „ del der bovengemelde Crimineele Acliert „ tragtte te doen zonder vrucht te weezen. „ Dat de Ondergetekenden om deeze re„ denen, en andere ter zyner tyd nader open ,, te leggen, het voornoemde befluit van den „ elfden Augustus, verklaarden niet alleen te „ houden voor ongedaan, nietig en van on„ waarde, zonder eenige hoegenaamde kragt, „ inzonderheid niet voor den Procureur Ge„ neraal of voor de Heeren van den Hove „ Provintiaal, maar ook omkeerende alle ge„ daanten van Regeering , en verwoestend" „ voor de Vryheid van raadplegingen voor „ dc Leden van Staat, gelyk zy, Onderge. „ tekenden, meede als zodanig voor nietig en ,« ongedaan zouden houden, alle zodanige^be„ fluiten , welke by hunne Medevolmagten „ mogten worden genomen, alzo zy, Onder-  a$3 GESCHIEDENISSEN DER „ getekenden zig thans buiten ftaat oor„ deelden, oin vry en onbelemmerd hunne „ gevoelens te kunnen inbrengen, en dus aan „ hunne Volmagten te voldoen. „ Dat zy verders aan hunne Committenten kennis zouden geeven van het geen aan hen, als Volmagten was wedervaaren, met „ inroeping van die befcherming en ftraffefl loosheid, welken aan hen, by derzelver „ magtiging was toegezegd, en waar voor dc „ openbaare trouw dei refpective Grietenyen „ cn Steden, wegens welke zy ter Staatsver„ gadcring afgevaardigd waren, was verbon-; „ den. Dat zy eindelyk aan zig behielden, tot herltelling van de hun aangedaane zo „ ongehoorde belediging, het gebruik van ai„ le zodaanige middelen, als hen nog, tot wreeking van deezen hoon, mogten ove„ rig zyn". Z. Wat was het gevolg van deeze Ver. klaaring. V. De Heeren van de Minderheid hielden zig, uit kragte van dezelve , afweezig van het Landfchapshuis, en deeden intusfehen een keer  VERENIGDE NEDERLANDEN. 230. keer naar Holland en Utrecht, om aldaar met de Regenten en Burgeryen raad te pleeoen en de middelen tot herftcl, volgens hun ge! voelen, op te gecven Ook gaven zy, by ee-' nen Brief, aan de Stemgeregtigde Ingezetenen van hunne Districten, en aan de Vroedfchap. pen der Steden Sneek en Bokkum kennis van ^t al es en vorderden tevens de vrywaaring en fchadeloosftelnng die aan Volmagten toe! komt. Daarenboven vervoegden zy zig ook nog aan de Staaten van Holland, als Leden van het Bondgenootfcfaap en aan den Konin* van Frankryk als Bondgenoot van de Veree* mgde Provintien , waar door meer en meer bleek, dat men wcderzyds gezind was tot mterftens te komen, wier droevige gevolgen onberekenbaar waren , Het LandfeJap Drenthe, was ondertusfchen mede niet van moeyelykhejen bevryd gebleven, waar toe ze ker verzoek van eenige Gecommitteerden der Genootfchappen van Wapenhandel in het voor noemde Landfchap, aanleiding gegeeven had." Dit verzoek was door hen aan de Staaten van Oyerysfel ingeleverd geworden, en oy het zel-  S4-Ö GESCHIEDENISSEN Dek] ve gaven voornoemde Gecommitteerden te kennen, hoe dat zy vernomen hadden, dat de Provintie van Overysfel, in deeze hachelyke tydsomftandighcden genoodzaakt was, zig tegens cenen Landverdervende Cabaal , die tiiets minder dan onderdrukking en geweld, roof en plunderzugt in 't oog had, te moeten verdedigen, en ten dien einde reeds de noodige maatregelen in het werk ftelde. Dat zy voords door dc Heeren van 't Defenfie Wezen van Oyerysfel bcrigt waren geworden dat de Staaten van die Provintie, nog wel eenige gewapende Manfchappen van hunne Genootfchappen zouden willen gebruiken , om die fnoode Cabaal te keer te kunnen gaan , zy zig dierhalven verpligt vonden, hunne Edel Mogenden, in derzelver Vaderlandfche poogingen na hun vermogen te moeten onderffeunen, ten welken einde zy hunne gewapende arm aanboden, om zig, onder de beveelenvan hunne Edel Mogenden of derzelver Gemagtigden tot het Defenfie Wezen, te laaten gebruiken, daar het welzyn van het Vaderland, zulks zoude mogen vereisfehen. Dan Edel Mo-  VEREE NI CDE NEDERLANDEN. 241 Mogende Hecren! (Vervolgden Gecommitteerden) vermids dezelfde Landverdervende party, alhier, eeven als elders, daar op uit is, om de geene die met hunne booze oogmerken niet inftemmen, allerwegen te vervolgen, zo verzoeken wy uitdruklyk, dat Uwe Edel' Mogenden, wanneer wy de verzogte hulp, daadelyk geftand doen , ons verkenen Uw Edel Mogenden veelvermogende befchermmg, als wy uit hoofde van deeze onze toegeftaane hulp aan Uw Edel Mogenden, in eenigen ongelegenheid zouden geraaken, of ons deswegens eenige onaangenaamheid in deeze Landfchap mogte overkomen". Z. Dit Verzoek wierd zekerlyk door de Heeren Staaten van Oyerysfel aangenomen ? V. Ja, en Heeren Gecommitteerden rot het Defenfie Wezen aldaar, wierden, ten eerfren gemagtigd, om daar van zodaanig gebrdk te maaken, als de dienst van hunne Provintie in deeze omlhndigheid van zaaken, mogt vereisfehen en zulks onder vrywaaring van al 't geen de Genootfchappen van Wapenhandel in Drenthe deswegens mogte overkomen. XVIII. DEEL. L O0i6  242 GESCHIEDENISSEN DER Ook gaven de Staaten van Oyerysfel, aan die van het Landfchap Drenthe by eenen Brief kennis , van het aanneemen der aangeboden hulp van de Drentfche Genootfchappen. Z. Maar hoe wierd deeze zaak in het Landfchap Drenthe zelve opgenomen? V. Niet zeer gunftig, want zo haast was den voornoemden Brief, niet van Oyerysfel te Jlsfen aangekomen, of Drost en Gedeputeerden vergaderden terftond, in welke Vergadering de gemelde Drost te kennen gaf, dat de Ingezetenen van Drenthe, die zig aldus aan eenen anderen Souverein vervoegd hadden , den Eed aan den Landfchappe gedaan, hadden overtreden, en dienvolgens geftraft moesten worden. Doch de Meerderheid der Gedeputeerden, oordeelden anders, zo lang zy zig niet tegen het Landfchap zelve gebruiken lieten. Het gevolg hier van was, dat de Meerderheid belloot, den Brief der Staaten van Oyerysfel ©p eene heufche wyze te beantwoorden en ter eerfte Vergadering op den Landdag te brengen. Vervolgens wierd nog in eene buitengewoone Vergadering van Drost en Gede- pu-  VEREENIGDE NEDERLANDEN. «43 pureerden over gemelde» Brief van de Sta?* ten van Oyerysfel geraadpleegd, en inzonderheid over het in befcherming neemen der Genootfchappen van Wapenhandel in het Landfchap Drenthe, het welk aan de Regeering van het zelve zeer vreemd voorkwam. De Graaf yan Heiden tot Ryneflein, welken het Ampt Va" Dïenthe ^kleedde, lelde op deeze Vergadering voor, om , ter beteugeling van de willekeurige handebvyze der Genootfchappen, te Meppelt, Hoogeyeen en m de Wyk t Krygsvolk in bezetting te leggen. Jonkheer yan Schwartsz helde hier mede toe over, doch Jonkheer yan Echten, Mr. IPtlünge en yan der leltsz keurden het ^e ve egter af, en federd ging ook de fpraak dat de Gedeputeerden van Drenthe aan de Provintie van Gelderland, hulp en befcher- , n«ng tegen de Staaten van Oyerysfel gcvraaM -ouden hebben. VVat hier vai/zy, Lier is bet dat de Genootfchappen van Wapenhandel «1 Drenthe, federd dit geval, fterk vermeerderden en dat 'er ook te Meppelt een Corps Scherpfchutters was opgcrigt geworden. L 2 Z. VVa-  S44 GESCHIEDENISSEN DER Z. Waren de Generaliteits Landen in deeae tyd vry van onlusten gebleven? V. Neen , want de Advocaat Fiscaal van Braband en Lande van Overmaaze de Heer van Oldenbarneveld, genaamd Wille Tutting* had zelve aan de Algemetne Staaten eene Memorie ingeleverd, over den (laat der tegenwoordige gisting en zwcevende Gefchillen in de Landen der Generaliteit. Ook waren te 'S Hertogsnbosch in den nagt van den twaalfden Augustus, vry wat baldaadighedcn aan verfcheidene Burgerhuizen gepleegd geworden , doch waar van men de Daadcrs verjaagd had, desnieuegenftaande verftoutte men zig, de twee ie nagt daar aan vo'gendc, deeze ongeregeldheden te hervatten, en aan bét Huis van den Koopman Ligteveld de Glazen en venfterfpillen in te (kan. De Daadcrs zynde twee Bombardiers uit de Compagnie Artilleristen van Pikhart, wicre en egt er fpoedig bekend , vervolgens gevat cn in verzekerde bewaaring gefield. Genoegzaam terZelver tyd vonden de Algemeene Susten goed acne _ Pub.'katk uit tc gecven by welke zy s wd  VERRENIGDE WBDEREANDï W* 245 wel uitdrukkelyk verboden „ het oprigten van „ eenige Genootfchappen, Gezelfchappen of by. „ eenkomften van WapenoefFering of Wapen„ handel b;nnen de Stad, Dorpen en Heerlyk„ hoeden van de Meyery van 's Hertog t hesch in het byzonder, cn verder m \n >, algemeen binnen alle de Steden , Dorpen » Heerlykheden en Plaatfen van de Genera-* „ «ten, afznnderlyk van zodaanige Schutte„ ryen, als aldaar zouden mo^en plaats héb „ ben, bet zy dat die afzonderlyke Genootfenapnen, Gezelfchappen of Byeenkomftr-n „ van Wapenhandel, zouden mogen zyn *e. „ trokken uit die -chutteryen zefve, of vul " z>'n le faaniei! gefteld uit andere pclfbo„ nen, tot dezelve Schutteryen niet b,hoo. rende". By deeze zelfde Publicatie wierden ook wel erniïiglyk, aUc Predikanten en leeraars , van welke gezindheid dezelven ook waren als meede aan a le Pasioors van dcPvoomfcheKerken 1» dc Stad en Meyery van fi^osck en in de verdere Steden, Dorpen Heerlykheden en Piefen van de Generaliteit venmand, „ zig zorgvuldig te wagtcn van ' 3 » bun-  *4# GESCHIEDENISSEN DER „ hunne Gemeentens, Ledemaaten of Leeken, „ ter gelegenheid van de openbaare Godsw dienstoeffeningen en Meditatiën, of wel ter „ gelegenheid van byzondere Huisbezoekin„ gen, over eenige Staatkundige zaakeh, of over het beftier of de Reg ering van den „ Lande te onderhouden , of eenige Party„ fchappen of Verdeeldheden voor te ftaan, a> of wel zig dienaangaande in eenige oproe„ rige en aanftootelyke bewoordingen uit te „ laaten , maar integendeel om hunne Ge. „ meentens , Ledemaaten en Leeken, tot „ vredelievende gevoelens en eene gepaste ge„ hoorzaamheid omtrend hunnen wettigen Sou„ verein, aan te fpooren, op firalfc dat zo„ daanige Predikanten, Leeraars en Pastoors, „ wJke hunne Gemeentens, Ledemaaten en „ Leeken, met eenige partyzugtige en on„ rustige Voorileilingen, by de gewoone Godsdienstoeffenmgen , of ter gelegenheid van hunne byzondere Huisbezoekingen, zouden „ hebben onderhouden, naar bevinding van „ zaaken zouden worden gecorrigeerd, cn 5, des noods van hunne Predikampten en Pas- , to-  VEREENIGBE NEDERLANDEN. ^ „ toryen zouden ontzet worden". Behalve» deeze Publicatie verboden de Algemeene Staaten ook eerlang de wervingen in de Generabteits Landen, ten diende der Provintie Holland, als mede het doortrekken van vreemd Krygsvolk. Z. Alle deeze zaaken zullen de Patriot*», zinden in die Landen weinig aangedaan hebben. V. Thans zullen wy ons Gefprek befluiten, met het geen gedurende deezen tvd mtemilcmflad gebeurd was, en het welke L wat gerucht gemaakt had Het was * 't laatst van July, dat eenige Soldaaten van het eerfte Bataiiion van \ lTVeede Regiment van Waldek , bet welk aldaar in bezetting lag, goed konden vinden om op klaaren da/ en op de volle ft** Oranje boven te roepen' bet welk hen egter, tot voorkoming van op' roer, verboden was. Op dit geroep kwamen hunne Officiers te vooifchyn,welken hen deeze on.betaamelyke han,elwyze op het ernftis fte verboden, waar op zy ook in de Cafer «en te rug gongen, doch kort daar na begon* nen  248 GESCHIEDENISSEN DER nen zy weder bet zelve geroep in hunne Kwattieren, de Vaandrig van Klenke deed wel zyn best om hen hier van af tc houden , doch vrugtcloos, waar op deeze zig naar den Collonel van Mculicb f Commandant der Stad begaf welke dan ook aanftonds met alle de Officieren welken hy konde vinden , naar de Cafernen vloog, en aan dc oproerige Soldaaten last gaf geen wanorde te maaken, en zig naar hunne Kamers te fpocden. In 't eerst wierd dit door hen geweigerd, doch ten lantften gehoorzaamden zy hem, cn begaven zig mar hunne Vertrekken, uitgenomen één, doch welke egter door den Colonel 'er wel haast, met itokflagen, toe genoodzaakt wierd. Vervolgens verklaarde de Colonel, dat indien zy eenige klagten over iets in te brengen hadden, zy als dan één Man uit ieder Compagnie zenden moesten, om de oorzaaken van hun bezwaar te zeggen,dewyl zy hunne klagten zeer gaarne wilde hooren, doch niemand verfcheen, waar op de Colonel aan alle dc Officieren last gaf, om in de Compagnien tc gaan, ter bevordering van rust en orde ouder de Soldaa- ten#  VEREENIGDE NEDERLANDEN. 249 ten, terwyl hy zelve berïgt van dit geval aan den Bevelhebber der Bezetting ging doen, en vervolgens naar zyn Huis keerde. Z. En was de zaak daar meede afgedaan? V. Verre van daar. De Officieren deeden wel hun uiterfte best om het Krygsvolk tót rust te brengen, doch de Soldaaten luisterden hier zeer weinig na en fchreeuwdcn: dat zy zig voor dertien Stuivers, waar mede zy gehoord hadden, dat hun Tratlement verhoogd zoude worden, niet aan Holland of Utrecht wilden verknopen laaten, dat zy wel wisten, dat hunne Officieren dit Contracl met de Staaten van Holland, yermids een ontfangen douceur, hadden aangegaan, dat de Sch.-per, tot hun vervoer naar Utrecht, reeds in de Haven gereed lagen, en dat zy dus door hunne eigen Officieren yerraaden en verkogt wierden! Schoon de Officieren alle mogelyke middelen in 't werk fielden, om hen van de ongegrondheid deczer ondci Hellingen te overtui. gen, was toch alles vrugtcloos, dcwyl zy 'er llceds tegen aan riepen, en 'er niets van wilden geiooven. Einddyk liepen de zaaken zo ver-  £50 GESCHIEDENISSEN DER verre dat dc misnoegde Soldaaten Alarm deeden flaan, om hunne Vaandels van den Colonel af te haaien, welke, door de Vaandrig Klenke hier van verwittigd zynde , terftond dc hulp van de naby gelegen Wacht liet eisfchen, doch deeze weigerde om tegens hunne makkers tc vegten. De Soldaaten hier door Itouter geworden zynde, kwamen met meer dan vyftig Man, allen met gelaaden Geweeren, voor het Huis van den Colonel Commandant, en drongen welhaast in zyn Kamer, alwaar de Vaandels, door eenige Officieren met de Degen in de vuist, manmoedig verdedigd wierden , tot dat de Heer yan Klenke, door drie Wonden genoodzaakt wierd den Degen te laaten vallen. De Vaandrig yan Roemer die mede een houw met den Sabel in 't dikke van zyn Been onrangen had , verzogt toen den Colonel yan Meulieb, de Vaandels liever aan de woedende menigte over te geevcn, dan zyn leven tegens zulk eene groote overinagt, langer te waagen. De Colonel voldeed toen aan dit verzoek, doch dc Soldaaten, hier nog niet mede te vrede, vorderden toen ook  VEREENIGDENEDERLANDEN. 253 ook de Kas van het Batailjon, dewelke hen op dezelve wyze overhandigd wierd. Hier op droegen zy de Vaandels en de BatailjonsKas naar de Cafernen, riepen hunne andere Makkers by elkanderen, fchikten zig, na dat zy gewapend waren, in gelederen om de Stad te verlaaten. De Officiers waagden het toen nog eens, hoewel niet zonder levensgevaar, om door de gelederen te dringen, en de Soldaaten tot blyven te vermaanen, doch zy bleven hieromtrend eeven doof, zelfs moesten verfcheiden Officieren, waar op zy n0g eenig vertrouwen Helden , en die zy meenden voor het Huis van Oranje te zyn, hen met Hand en Mond belooven, dat zy hen 's anderen^ daags zouden volgen, waar op zy, Karren en Paarden geprest hebbende, om de Bataüjons Kas en het Krygstuig te vervoeren, met ontrolde Vaandels en flaande Trom, in eene taamelyke goede orde de Poort uittrokken om, zo zy voorgaven, naar Nimwegen te mar' cheeren, zonder dat zy door een eenig Officier verzeld of geleid wierden. Z. De  25^ GESCHIEDENISSEN DER Z. De daad van deeze Soldr.aten was buiten twyfFel zeer ftrafwaardig. Doch was het geheele Batailjon verloopen, of waren 'e g eenigen van in de IFilkmflad gebleven? V. Slegts een Sergeant, een Tamboer in vyfentwintig Gemeenen waren niet mede getrokken , maar hadden zig geduurende dien opfrand in de Huizen verborgen gehouden. Ondertusfchen hadden alle Officiers, zo hoogen als laagen, alles gedaan wat mogelyk was, om dit verloop te beletten, maar doordien alle middelen die zy daar toe aanwendden vrugteloos afgelopeu waren , vonden zy zig genoodzaakt om voor de gewapende overmagt te wyken en bleven dus in het Guarnifocn, om het welke te befchermen en verdedigen, zy derwaard gezonden waren.