KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
COLLECTIE-THIERRY
BRUIKLEEN
van de Ned. Herv.
Gemeente te 's Gravenhage
7118 - '35






GE SCH IEDENISSEN
DER VEREENIGDE
NEDERLANDEN,






G ESC III E DE NISSEN
DER VEREENIGDE
NEDERLANDEN.
voor de vaderlandsche jeugd.
TWINTIGSTE DEEL.
met plaaten en pourtraiten.
te AMSTERDAM, bt
JOHANNES AL L AR T. u » c c x € i i i.






ViERENNEGENTIGSTE GESPREK.
INHOUD.
Gebeurenisfsn ie Amfteldam^ geduurende dt Staatsomwenteling, ■ Inkwartiering der Burger Auxiliairen. Kommerlyke flaat der Stad. — Gevecht tusfchen eenige Jluxiliai~ ren en Huzaar en, < Krygsverrigtingen
der Pruisfin tegen de Stad. Overwel.
diging der Post by Halfwegen Haarlem*. Aanval op Amftelyeem Verdeediging van Muiden. Gevecht by de Duivendregifch$: Brug, Dappere Verdeediging van Ouderkerk. Vlucht van den Rhyngraaf
van Salm uit dmftèttitttn, ~ Naarden-doét?
A 3 at



6 GESCHIEDENISSEN DER
ie Prui\fen ingenomen, —— Be fluit Her Regeering van Amfieldam- Gevolgen van het ztlye. ——— önlerha'ndeling over de te geevene Satisfaèlie. —— Oproeping der Burgers. — Aanmerkefyke Verklaaring der Regeering. — Verbieden van eenige Dagpapieren. ——— Toetreeding der Stad iet de nieuwe Staatibejluiten,
Zoon. JLNu z.illcn wy zekerlyk verhandeten bet geen geduurende de Staatsomwenteling te Amfieldam is voorgevallen? Vader. Ja, en fchoön Ik u hier van in ons voorige GeTprek reeds veel verhaald heb, fchiet 'cr nogthans vry wat over orn nog aan te vullen, dewyl 'cr in tyden van ongelukkigs Burgertwisten veel voorvalt, waar van de minde zaak zelfs merkwaardig genoeg is om der vergetelheid onttrokken te worden. Doch laat ons ter zaak komen. Amfieldam de batik toevlucht der van elders uitgeweekenc VaderJjHidcrszynd*, was het niet te verwonderen dat
dee-



VERRBNIGDENEDERLANDEN. ?
deeze Stad, de ecnigfte fchuilplaats was, van alle Voorilanders dier Vryheid, welken uit andere Plaatfen, die zig aan het Pruhfisch of Staats Krygsvolk overgegeeven hadden , derwaards gevlucht waren. Onder deezen bevonden zig niet alleen de Hoofden der Patriotfche party, 20 uit Gelderland , Utrecht, Oyerysfel en Friesland, als uit de Bollandfche Steden en. elders , maar ook eene menigte Burger Vrycorpfcn , het gevluchte en meerendeels verftrooide Burgerieger, en de overblyfzels van het Krygsvolk uit het Hollandsch Oordon waar mede men meende zig nog te kunnen verdeedigen, en waar door de drukte in die groote Stad, zo a's gy ligt begrypen kunt, onbefchry» felyk groot was.
Z. Hoe vond al dit Volk nog huisvesting?
V. De Burger- AuxiJiairen wierden op Heerca en Keizersgragten en elders, by de Ingezetenen geïnkwartierd, en die welken lust noch gelegenheid hadden, om gemeldeAuxiliaireninhunne Huizen te ontfangen, betieedden ze op andere plaatfen, o[ kogten zig met eenig geld , liet zy in eens, of by de week, uit. —— De - . . A 4 voor-



% GESCHIEDENISSEN DER
Toornaamftc Hecren welken thans het bcüier in handen'hadden, waren, wegens de Vrocdfehap, de Burgemeester Ihnrik Hoofd Daniels*. , wegens den Krygsraad , de Burger Golonel van Goudoever, wegens het Dcfenfie Wezen, der Raad en Oud Schepen van Leyden% Heer van Hardinxveid, en wegens de Geconfritueerden , der Oud Secretaris van Moogendorp, Heer van St. Janftèén. liet Öev fenfie Wezen vergaderde ondertusfehen dagelyks, om met den Burger Krygsraad en de Staföïfidcren , Sternbach , Amalrus , van Helden en de Bellon^y te raadpleegen, tcrwyl aan den Franfchen Kryskundigen Ridder de Ternant, het opperbevel over de Troepen was opgedraagen. Voords waren te Muiden, Ou* derkerk, Diemen , Amjlelveen enz. Batteryen iiiet gewapende Burgers en bezoldigd Krygsvolk, of met een van beiden bezet, opgcrigt. Ook had men halfwegen Haarlem eenc Batte:y en de noodige Posten geplaatst, terwylmcn de Liebrug afgebrand had, om dat het afbreek en te lang opgehouden zoude hebben. Op de flooge Sluis ?an- den A-jnJld was ook ecne • Bat-



VEREEN IC DE NEDERLAND.?, N. ^
Battery gemaakt, en vnor gemelde Sluis waren ook diergclykc Batteryen op Vlotten. Daarenboven waren ook bier en daar overltroomingen van de Landeryen bygevoegd, en men fprak zelfs van de Zeedyk door te ftceken in welke hoopelooze onderneemingen de een, en ander zeer ieverig was, en men reeds tweemaal met eenige aangenomene Manfchap naar de Ringdyk gegaan was om dezelve door te fteeken, waardoor de geheele üiemetmeer volgeloopen zoude zyn, indien bet gewapend Genootfchap, in de bovengemelde Meer, zulks: niet met geweld belet, en de Aanlcggers va» dat werk, tot tweemaal toe, verjaagd had. &
Z. De toeftand der Stad moet toen zeker zeer bedenkelyk geweest zyn ?
V. De bekommering wierd dagelyks grootcr, te meer daar men ook voor eene fchaarsheid en duurte van Levewsmiddelen te duchten had, dewyl niet alleen veele Warmóeslaiir den onder water, ftonden, en de toevoer meer en meer afgefneden wierd, maar ook begon de Stad zoet water te ontbreeken, het welk van ZfVr.cp-hei-waards gebragt meest worden. Dieu
a 5 *>y



ÏO ffKSCli IEDENÏSSRN D <? R
by kwam nog dat de Koophandel ter Beurfe geheel fttlftcwd, en Stads Kasfe, door de menigvuldige uitgaaven, niet wei 'ig verminderd was. Voords had men een gegronde vrees van binnen, wegens de overgroote menigte Vreemdelingen, zo Burger Auxiliairen als bezoldigde Soldamen, te meer daar deezen, doordetydsomftandigheden, minder dan wel anders aan eene goede Kryg<stucht onderworpen waren, en reeds op verfcheiden Dorpen als te Loenen% Abcoude , Aphen , Nieukoop enz. droevige blyken van hunne roof- en plunderzugt gegeeven hadden , zynde die ongelukkige Dorpen beurtelings zo wel door het Patriotsch Krygsvolk als door de Pruisfifche Troepen, dcerlyk mishandeld en uitgeplunderd. Van de andere zyde was de Patriotfche party ook niet weinig beducht voor de Aanhangers van het Oranje Huis, en inzonderheid voor de Bewooners van Kattenburg , Oostenburg en Wittenburg , en voor de Jonden, waar van de meeste fterke Aanklem vers van voornoemde Huis waren. Dus was men genoodzaakt die Lieden te bewaaen, en ftced.s Burgerwagten op's Lands Maga-



VEREENIGS* N £ D E K ï. A N D E ». ï't
fazyn te houden, alwaar men ook twee frakken Gefchut geplaatst had, om hen des te beter in toom te kunnen houden. Onderrus fch en begreepen de kundigfte en bedaardse Patriotten te regt dat 'er geene of ten minden weinige waarfchynlykheid was, dat Amfieldam alieen het tegen de ovcnnagt van het Pruisfisch Leger, tegen de reeds gezwenkte Steden en tegen de menigvuldige Aanhangers van het Huisvan Oranje, zoude kunnen uithouden, hoezeer ook de hcethoofdigen van die party fpraken van met moed en dapperheid vol te zullen houden, van middelen tot verdediging, van eene aanzienlyke hulp van Fr mfche en wat dies meer is, al het welke zo in Dagpapicren als in overal aangeplakte Aanfpraaken, de benaauwde Inwooners der Stad diets gemaakt wierd: zo als ook van een anderen kant uitgeftrooid wierd, dat men groote lommen Gelds, zo aan den Koning van Pruisfen als aan den Hertog van Brunswyk zoude aangeboden hebben, om bevryd te zyn, van in de Befluiten der Scaatejï, led.rd den agttienden September dezes Jaars genomen , in te (temmen, en ook om A 6 en-



12
GESCHIEDENISSEN DER
ongehouden te zyn5 van al het welke federd den zesentwintigften February 178;-. omtrend Stads en Regeermgszaaken, aldaar verrigt' was, te niet te doen.
• Z. Van diergelyke geruchten is zekerlyk zelden iets met grond te zeggen, i V. Ondertusfchen waren eenige Pruisfifehe Huzaaren, reeds den zevenentwintigften September, uitgezonden zynde om tc befpieden, de Stad wat te na gekomen, weshalven eenige Auxiliairen op deeze Troep aanvielen, één Man , 'er van doodden en twee gevangen te Amfieldam binnen bragten, waar van een die gekwetst was , in 't Gasthuis genezen wierd. Door dit geval wierd men nu overtuigd dat het wezcnlyk Pruisfeti waren die op ons Grondgebied waren gekomen, fchoon fommigen nog Weeven bewecren dat het Huzaaren van 't
Corps van yanSalm waren. In onze laatfte
Samenfpraak heb ik u gemeld dat de Onderhandelingen tusfehen dc Afgevaardigden deiStad, en den Hertog van Brunswyk vruchteloos afgcloopen waren, en daar by beloofd u de verdere gevolgen van dit alles te zullen ver-
baa-



VEREENIGDE NEDERLANDEN» 13
haaien. (*) Thans zal ik nu aan deeze beloften voldoen , en u de Krygsverrigtingen der Pruisfifehe Troepen tegen de Stad Amfieldam, zo naauwkeurig én onpartydig als ïny mogelyk is, verhaalen, devvyl de zaak van te veel gewigt is om 'er los over heen te loopen.
Z. Ik 'Zal, om uwe moeite daar omtrent eenigzins te beloonen, oplettend toeluisteren. .
V. Het was den dertigften September wanneer alle de Pruisfifehe Generaals en Commandanten zig, op bevel van den Hertog vai> Eruiisw)k, des avonds ten zes uuren , by Hoogstdezelven moesten laaten vinden. Het welk gefchied zyndc deelde zyne Hoogheid zy • ne fchikkingen aan alle Officieren mede, op welken wyzc den .volgenden morgen, ten vyf uuren, de onderfcheidene aanvallen een begin moesten ncemen, en op dat alles te gelyk zoude aangevangen worden, wierd den Generaal Kalkrcuih bevolen, precies ten vyf uuren een Signaalfchoot uit een twaalfponds Gefchut te
doen
(*) 7 ie Gejchiedenisfen der Vereenigde Nederlanden in V kort. XIX Deel. Bladz. 239. A 7



14 GESCHIEDENISSEN DER
doen geeven. Na dat deeze onderfehcklerte bevelen nog eens herhaald waren, vertrokken de genoemde Officieren en maakten de noodige toebereidzelen tot den vastgeftelden aanvak — Midlerwyl hadden twee der Heeren Afgevaardigden van Amfieldam by den Hertog, die zig toeti te Kudeljlaart bevond, nog eene laatlle pooging gedaan om de Stad aan het gedreigde gevaarte onttrekken, en zyne Hoogheid verzogc tog geen flap nader tegen de Stad te willen voordrukken, dewyl men nieuwe Voordellen doen zoude , waar mede de Hertog wel te vrede zoude wezen , „ doch de Her„ tog antwoordde daar op" dat hy wel zag, ,, dat men in Amfieldam de ziak op den ,, langen baan zocht te brengen , en men
niet voorneemcns fcheen, de Kon'ng de ge,, vraagde Voldoening te geeven, noch ook de „ oude Staatsgefteldheid aan te ncemen, en „ dat Hy dus genoodzaakt was om volgens ti het bevel van zynen Koning te handelen."
Z. En toen gefchiedde zckerlyk den volgenden morgen den aan. al ? - V. Nog den vootigen avond om acht uuren
liet



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 15
liet de Majoor Burghagen zyn Manfchap te Aalsmeer infcbeepen, om over de Haarlemmer Meer, zo ras mogelyk, te Slooten aan te landen , alwaar hy ook met zyn Volk om twee uuren des nagts aankwam, hatende toen de Vaartuigen, waar mede de Troepen ©vergevaaren waren, met dertig Man bezeten, ook liet hy twee Compagnien te Slooten blyven, en ging bier op met een ander Batailjon naar Osdorp, alwaar hy nog dertig Man op den Haarlemmer weg, naar Amfieldam gekeerd, liet post vatten , terwyl hy zelve zig met de overige Troepen vast naar Half wegen Haarlem fpoedde. Aldaar aangekomen zynde, vond hy de Verfchanllng, waar op een zwaar ftuk gelaaden Gefchut ftond, vcrlaaten, doch de Manfchappen die tot de Bezetting behoorden en in hunne Kwartieren waren, begonden toen uit de Huizen te vuuren, doch ondanks dit trokken de Pruisfifehe Kanonniers door tot op de Brug by Zwaanenburg, alwaar de Battery mede onbewaakt gevonden wierd , waar op de Manfchappen die tot decze twee Bezettingen behoorden-, ontwapend en voor een gedeelte ge-
vsa*



1(5 geschiedenissen der
vangmi genomen wierden'. Twee Compagnicn Pruisfen hadden midlcrwyl de Spartndamfche Sluis op gelyke wyze ingenomen.
Z. Deeze Posten hadden zeker wel wat beter bewaard kunnen wezen.
V. Na dat voords alles in dien nagt van wegens de Pruisfifehe zyde vaardig gemaakt was-, ftond alles des morgens ten half vyf uuren op zyn plaats, om als de klok vyf floeg, op dei' Signaalfchoot, alle de aanvatten, in eene lengte van drie mylen, en in eene regte lyn, op de Amfieldamfche Voorposten te doen. Zo dra dan de bovengemelde Signaalfchoot gedaan was, beval de Hertog zyne Jaagcrs op het Verlaar, dat op den weg naar Amfielveen gemaakt was» los te gaan. De Hertog zelve volgde met het Batailjon van Drost. Na dat het Verlaat, nietzonder eenigetegenltand,was ingenomen,wierd de Verfchanfing, wat verder voord, aangetast en fchoon door een wel bepalifeerde Gragt van den weg afgefcheiden, ten eerften veroverd. Tusfchen laatstgenielde Verfchanfing cn Amfielvcen was de weg nog tweemaal doorgeefloken cn overal met Spaanfche Ruiters be-j
zet.



xx.DoPl j
SVEHROMTPJCiliro BER BATTEKY TE KAUrWEQEK HAARLEM.






VEREE NI GDE NEDERLANDEN. ij>
zet. De Bezetting te Amjlelvecn wierd door de Colonel Graaf des Portes gecommandeerd. Men had aan wederzyden van den Brug eene Battery gemaakt, doch welke wegens de korte tyd nog niet in behoorlyke orde was, fchoon 'er twee Zes cn drie Drieponders op lagen. Voords beftond de Bezetting uit eenige Scherp» fchieters, Jagers en Mariniers van Sszlm, en eenige Vrywilligers die uit verfcheidene Plaatfen uitgetrokken waren, Kanoniers en Artilleristen. De Graaft Pories deed met hetGefchut, den weg, die omtrent twintig voeten breed was, fterk befchieten, waardoor de Hertog befloot halte te houden, zendende de Jagers bezyden de weg, over de flooten, om zig daar agter de Hooifchuuren te veifchuilen. Voords beval hy Bruggen te leggen over dé Gragten die by de ingenomene Verfchanfing waren, om ook eenig Gefchut tegen AmfteU veen aan te kunnen voeren, doch dewyl op deeze finalle weg voor niet meer dan dén Huk Gefchut plaats was, befloot de Hertog 'er een Hauwttfer naar toe te voeren,welke; nicttegenfhandc het hevig vuur dat de' Bezetting



ï8 GESCHIEDENISSEN BÏR
ting maakte, aldaar aankwam. Ondertusfchen bleef het hevige vuur uit Amjielvsen aanhoudend voordduuren, zo dat na veel vergeeffche onderneemingen, en na dat de bovengemelde Hooifchuuren met gloeiende Kogels uit het Dorp in brand gefehoten waren, de Pruisfifche Jagers zig genoodzaakt zagen te rug te trekken, om dat zyzig toen niet meer voor het Gefchut, en 't vuur der Scherpfchieters uit de Bezetting konden verbergen. De overige Pelottons van 't Batailjon van Drost, moesten naar de Hand van Leyden te rug trekken, alwaar de Pruis/en eene Battery opgeworpen hadden om Amjldyeen van ter zyde te befchieten.
Z. Het fchynt hier dus zeer hevig toegegaan te zyn.
V. MiJlcrwyl verwagtte de Hertog alle oogenblikken dat Amflelyeen, door zyne Troepen van agteren aangetast zoude worden, en hy door deeze hulp gelegenheid krygen om voord te rukken, doch deeze Troepen bleeven meer dan vier uuren agter, geduurcnde welke tyd de Hertog en de zyncn, aan zeer
groo:



VEREENIGDENEDERLANDEN. IQ
groot gevaar blootgefteld was, want op de Am* flelyeenfche weg van het genoemde Dorp tot den Overtoom, waren verfcheide welbezette Batteryen geplaatst, ook was de genoemde weg op verfcheide plaatfen doorgeltoken, het welk de hinderlagen handen vol werks gaf, door dien men zig alhier dapper verdeedigde. Midlerwyl had Amflelyeen op nieuws, langs den weg van Ouderkerk, verfterking van Voetvolk gekregen, waar door de Hertog beducht was dat die van Am/lelyeen ligtelyk eenen uitval zojden durven waagen, dierhalven befloot hy in zulk een geval hen tegen te trekken, doch zulks gebeurde niet, door dien 't Dorp van agteren aangevallen wierd. De Majoor Langerair en de Capitein Hinchfeld hadden de Posten op den weg by den Overtoom ingenomen , en de Majoors Cötz en Haufjlengel, de Bezettingen uit alle de verfchanfte Posten van den Amjlelveenfchen weg,. na hevige Gevechten , cindelyk verdreven, en onder het aanhoudend fchieten op ei kan deren, tot Amjldyeen vervolgt. Zo dra de Colonel Graaf des Portés dit vernomen had , vond hy zig ge-
dwon-



20 GESCHIEDENISSEN DER
dwongen met zo veel Manfchap als hem mogelyk was, naar Ouderkerk te vluchten. Een groot aantal derz Jven konde zig egter met de vlucht niet redden, voornaamJyk die op den tfmffelyeenfchsn weg en aan den Overtoom gelegen hadden, zo als ook de geenen die zig, door hunne te groote drift, te lang aan de Batteryen waagden. Alle deezen wierden met nog een groot getal Amflelyeenfche Burgers en Werklieden door de Pruisfifehe Troepen gevangen genomen, eerst in de Kerk te Amflelyeen opgefloten en vervolgens, na verloop van eenige dagen, naar Wezel gezonden. Zo ras de Hertog de uitwerkingen zyner hinderlaagen, en de te rugtocht der Bezettelingen vernomen had, rukte hy ten eerften met zyne Grenadiers naar de Battery aan den Brug te Amflelyeen, waar op de overige Troepen mede het Dorp introkken. De gevluchte Manfchap was egter reeds zo ver op den weg naar Ouderkerk, dat men hen met het agtergelaatcn Gefchut niet meer konde befchieten, en hier mede was des morgens Om half tien uuren, het Gevecht te AmJielyeen geëindigd. ■
Z. Wac



VEREENIG DE NEDERLANDEN. 21
Z. Was ten zei ven tyde te Muiden ook-.niet vry wat voorgevallen ?
V. Ja, de Pruisfifehe, Batailjons van Schlotlum en Groskreuth, waren op bevel van den Generaal Kalkreuth rmxWeesp getrokken,om met twee Hauwitfers uit de Buitenplaatfen aldaar, de Stad Muiden te befchieten, en zo dra men van dezelve meester zoude zyn geworden, zoude men naar de Diemer Buitendyk trekken, om aldaar die Post ten eerften te bezetten, als zynde van zeer groot aanbelang, om dat aldaar de groote overftrooming konde gefchieden. De aanflag op Muiden mislukte egter, want na dat alle de Hauwitfer Granaten te vergeefs op Muiden verfchoten waren, zon* der dat een eenige van dezelven Brand geflicht, of eenige merkelyke fchadegedaan had, was men genoodzaakt op te houden, te meer daar een der Affuiten, door eigen toedoen, en het andere door het fchieten uit de Stads verlamd waren. De Generaal Kalkreuth deeze uitflag verneemende gaf toen bevel, om weder naar Weesp te rug te trekken, het welke ook gefchiedde. Laatstgemelde Plaats wierd
toen



»a GESCHIEDENISSEN DER
toen onophoudelyk door de Bezetting uit Muiden , met Hauwitzcrs Granaaten en Kogels befchooten, tot dat de Colonel Matha , welke Muiden met veel beleid en zeer manmoedig verdeedigd had, bevel gaf, om dat zulks tegen het Krygsgebruik fïreed, hier mede op te hou.
den. Ondertusfchen waren de aanval-
len, onder bdluur van den Generaal Kalkreuth op de andere Amjleldamfche Voorposten niet nrnder hevig, dan die op Amjlelyeen geweest was. De afgebrande Brug aan het Weesper Tolhek kosten de Pruisfen egter ook viy wat moeite, eer dezelve volkomen door hen veroverd was, dewyl deeze Post met een voorbeeldige moed verdeedigd wierd. De ongelooffelyke juistheid en kunde der Bevelhebbers aldaar, maakten het de Pruisfifehe Troepen zeer angftig, die verfcheide keeren te rug geflagen wierden, en zig niet genoeg over de moed en het beleid van den Majoor Ringler, onder het Regiment van Sternlach, een jong Mensch, verwonderen konden. De aan¬
val langs de Zouwe op Duivendrecht was niet «inder vuurig, dan die aan het Weesper Tolhek.



VEREENIGDE NEDERLANDEN. S.J
hek. Het bevel over deezen aanval was toevertrouwd aan den Colonel van Borflel, en den Majoor van Dubitz , welke door twee Compagnien Grenadiers en een Compagnie Ruiters verzeld waren. Zy hadden niet meer dan twee {lukken Gefchut, een Zes en een Drieponder mede kunnen voeren. Ter verdediging van de Duivsndrechtfche Brug had men twee Batteryen, een eeven voorby den Biug, waar opeen Agttien en een Zesponder Gefchut lagen, en een over de Brug agter de Herberg, waar op drie Drieponders lagen. De Gelderfche Brigade en eenige Scherpfchieters enKanonniers verdeedigden deeze twee Batteryen, ook lagen in de Vaart twee Vlotfchuiten, voorzien van de vereischte Manfchap, en op ieder, twee Zesponders. De Bezetting verweerde zig hier ook zeer dapper, en de aanvallers waren niet minder moedig. De bovengemelde Majoor DuVitz Hond, niettegenftaande het hevig vuur van zyn paity, onafgebroken hy het zesponder Gefchut, laatende een aanhoudend vuur op de Bezetting maaken. Egter liet mèh deeze aanval, eeven als het Gevecht, by het
Wcts-



*4 GESCHIEDENISSEN DER
IFeesper Tolhek hier by berusten, terwyl Kien op den overgang der andere Posten bleef wagten.
Z. Wierd Ouderkerk niet eeven zo moedig als de voorige Posten verdeedigd?
V. Dit zult gy zo aanftonds uit myn verhaal hooren. De aanval op het gemelde Dorp was aldus ingericht. De Ritmeester van Kletst Hond met zvn Detachement ligt Voetvolk in de kleine Duivendrechtfchen Polder. De Ritmeester Zinfouw was met zyn ligt Voetvolk cn eenige Grenadiers, op den weg van Abcoude naar Ouderkerk. De Compagnie van den Majoor Ledebur moest zig in de Ouderkerker Polder posteeren , doch was op de net bepaalde tyd nog niet tegenwoordig, om dat dezelve over Meydrecht en Baamlrugge had moeten marcheeren. De Kapitein Kekerits ftond met zyn Volk aan den weg van den Uithoorn. —— Ouderkerk was verfterkt door vier Batteryen, als een by de Hoogenbrug, by de Droogmaakery, waar op een Twaalfponder en twee Zesponders lagen, een by den krommen hoek met twee Drieponders, een op
den



V e RH E-NIGBE n e fï F Et ANDÏ N» 2<
den weg naar den Voetangel met twee Zesponders, cn op de Beerdery, nog een Drieponder, en eindelyk -een aan het zwarte Weggetje met twee Zcspenders Hukken Gefchut» Zo wel het Dorp Ouderkerk■> als alle deeze Batteryen waren bezet door Amfleldamfche Burgers, eenigcu van -de Gelderfche Brigade, Friesfche Auxiliairen en Jagers, een gedeelte van het Corps van den Rhyngraaf van Halm, en voords eenige Kanonniers en Artilleristen uit Amfieldam cn uit de Auxiliairen, De Wei-Edele Heer Gtorge Hevrik de Wilde, Capitein der Amfieldam fche Burgery, voerde, onder de tytel van Luitenant Colonel, het bevel over deeze zo gewigtige Amfleldamfche Voorpost» —— De natte en doorweekte grond rondom Ouderkerk , als ook de menigte Gragten en Slooten, verhinderden dat de Pruisfen , uit de Duivendrechtfchen Polder , iets van aanbelang konden uitvoeren» De Bruggen waren meest al afgebroken, aan vcele toegangen waren doorfnydingen gemaakt of met Gefchut bezet, zo dat de Pruisfifehe Troepen alhier cenën hevigen tegenftand te gemoet zaXX. deel. B gen,



Sé GESCHIEDENISSEN DER
gen, en den uitflag deed hen wel gewaar worden, dat hunne gcdagtcn daaromtrcnd niet ongegrond geweest waren, want de verdeediging aan deezen Voorpost, wierd met de uiterfte dapperheid cn beleid in 't werk gefteld. Met de Signaalfchoot bcaondcn ook hier de verfcheidene aanvallen te gelyk, en de Bezetting toonde ook oogenbliklyk dat zy den aanval verwagtende was. De Colonel Kokerits vnn den kant van den Uithoorn niets kunnende verrigten, zond een zyncr Capiteinen met eeuige Soldaaten voord, om te recognosceeren, doch gemelde Capitein wierd welhaast met een Cardoezen Kogel doodgefchoten. De Kapitein Ledebur , fchoon zo als reeds gezegd is, wat te laat gekomen zynde, bevlytigdc 2ig egter zo zeer dat men hem de verdiende lof niet wel onthou len konde. Op den Weg Van dbcoude daar de Ritmeester Zinfmw met drie Rukken Gefchut geposteerd ftond, was het vuur van wederzyden allerhevigst cn onophoudelyk. De Piuisfen gebruikten hier alle hunne Hauwitfergranaaten en Kogels, doch zonder de Bezetting veel te kunnen be-
fcks-



VKREEN1CDR NEDERLANDEN. 2.7
fciiadigen , waar door zy genoodzaakt waren meerder Gefchut te doen aanvoeren, hoewel men door de fmalte vm den weg niet meer plaatzen konde. Na dat het Gevecht alhier om trend geëindigd was, kwam de Kapitein Tschok, met eenige Manfchap benevens een ftuk Kanon, van de zyde van den Duiven' drechtfrfien Polder, regt tegen over eene Battery van de Bezetting , om dezelve te vermeesteren , doch men deed uit de Bezetting zulk eenen hevigen uitval, dat de Prut fen gedwongen waren te rug te wyken , zynde hun Gefchut byna in de handen der Bezetting gevallen.
Z. Liet de Pruisfifehe Kapitein het hier by ftecken ?
V. Verre van daar, want hy rukte weder met een onbegrypelyke mued, naar de Battery, doch door zyn volk niet behoorlyk onderftcund zynde, was hy ten tweedemaalen genoodzaakt, met verlies van verfcheiden dooden en gekwetfhn , te rug te trekken. De Majoor Dubitz dit ziende, poogde toen uit de Ouderkerker Polder daar by te komen , . B 2 dodt



2.8 GESCHIEDENISSEN DER
doch het mogt hem, eeven zo weinig als den Kapitein Tfchok gebeuren zig van deeze Battery meester te maaken , fchoon hy met de grootfte hevigheid en onverfchrokkenheid vuurde en öreed. Deeze Gevechten hadden geduurd var 's morgens ten vyf tot agt uuren, wanneer de Pruisfifehe Troepen van voor Ou»
dsrkerk te rug trokken. Omtrend drie
uuren hater kwamen de gevluchte Manfchappen vznAmfieheen en Ouderkerk , waar op men ten eerden ceneBattery, tegen over de weg welken zy gekomen waren deed opwerpen, ook verfterkte men zig met alle magt tegen eenen nieuwen aanval, om de Prutsten geen minder dapperen tegenftand te bieden , met welk werk men ten dén uur nog bezig was, wanneer 'cr 'Cmverwagt bevel uit Amfieldam kwam, dat het Volk van het Corps van van Salm naar de Kalfjeslaan moest trekken , alwaar ook eene finttery was opgericht. De Gelderfche Brigade vertrok hier op ook derwaards , waar na de Luitenant Colonel de Wilde, die zich geduurende alle deeze Gevechten eeven moedig gediaagen had, met het grootitc leedwezen



xx.d.p1.h.






VF. REENIGBE NEDERLANDEN. 2ï»
zen aan de Amftèldamfehe Burgers, en de overige Manfchappen, mede bevel gaf om op te breeken, het welke met zo veel orde en bedaardheid toeging, dat alle de Gorlogsbehoeftens, tot de minfte kleinigheid toe, mede naar Amfieldam gevoerd wierd, waar mede zy omtrend namiddags ten vier uuren in de Stad kwamen, als ook afe de Manfchappen der andere ontruimde Voorposten, welken in tyds berigt van het overgeeven van Amftelyeen, en het verlaaten van Ouderkerk bekomen hadden. Ondertusfchen was het de Pruisfifehe Troepen niet mogelyk, de wykende Manfchappen na te zetten, dewyl zy reeds vertrokken waren, eer de Pruhfen, die van onder het bereik der Batteryen geweken waren, zulks konden merken , cn toen zy de Batteryen vermeesterd hadden, waren de terug gevvekenen, bereidsvan onder het bereik van hun Gefchut afgetrokken. Zo dra het de Pruisfifehe Tweeën mogelyk was- in. Ouderkerk te trekken , rukte de Majoor Ledehir met zyn Volk 'er in., insgelyks rukten de Curasfiers mede aan* B 3 tm



30 GESCHIEDENISSEN DE»
en de Voorposten en Jagers wierden tot aan
de Herberg 't Kalfje voordgezet, waar door de Communicatie tusfehen de Hertog en den Generaal Kalkreuth weder onderhouden wierd, te meer daar de P uhfèn de omgehakte Boomen, die langs de geheele weg lagen, opgeruimd hadden. Zie daar dus een beknopt
en naauwkeurig vcihaal hoe zig alles by het aanvallen der Amffddamfche Voorposten heeft toegedraagen gehad.
Z. Ik dank 'er u hartclyk voor, en heb 'er uitgezien dat het geen van bfeide Pa-tyen aan moed en beleid ontbroken heeft. Inzonderheid hebben de Burgers getoond, dat'zy de Militairen in dapperheid niet behoefden toe te geeven en m,n kan niet ontkennen, dat de braave Colonel Je WUde , met de Verdeediging van ©uderh.rk een onfïerfelyke eer verworven heeft, en, zo ik meer dan eens gehoord heb, door den Hertog van Brunswyk zelve, wegens zyn
heldenmoed, is geprezen geworden. Doch
wat was tog van den Rhyngraaf van Saint geworden, van wiens Volk ik Ü wel. in dit
Ver-



vereenic.de neberlanden. $t
Verhaal, maar niet van hem , heb hooreis iprecken.
V. Deeze Avanturier. welke eene zo vreemde rol in deeze tyden gefpeeld had, was reeds tusfchen den agtticmten en negentienden September uit Amfieldam vertrokken, en had dus den gemelden aanval der Pruhfen op de Voorposten dier Stad met afgewagt, ook had hy van niemand affcheid genomen , zelfs niet van de Officieren van zyn Legioen , welken ayne vertro wdrte Vrienden waren. Scderd vernam men dat hy, verzeld van eenen Cappes . voorheen geheime Raad van den Landgraaf van hts/en Damftad, doch die den Rhyngraaf egter federt verlasten heeft, te Grumbüch by des Rhyngraafs Broeder, was aangekomen. Doch laat ons tot wat an¬
ders overgaan. Te Naar Jen uit welke S.ad de Bevelhebber Matha% met de Burger Auxiliairen naar Muiden getrokken was, om zo als wy gezien hebben, die Plaats re Verdedigen, befloot de Regeering aldaar, na zyn vertrek, aan het bevel van 'de Staaten van Holland B 4 y*



5* GESCHIEDENISSEN B-ER.
van zig niet tegen de Pruisfifehe Legermagt te verzetten, te gchoorzaamen. Dus wierden de Poorten geopend, en de Krygsbezetting ftond in de Wapenen, wanneer de Hertog va'a Brunswyk binnen reed. Sederd trok de voornoemde Bezetting onverhinderd uit , doch de Generaal yan Rysfel toog vervolgens
naar Frankryk. ■ ia deeze toelbnd
van zaaken nam de Rcgcering der Stad Amfieldam , op denzelven eerften Oe^ober een Befluit, waar by de Vroedfchap „ in aanfehour .% wing neemende de akelige omftandigheden 9> van vyandlyken aanval aan alle kanten , „ goedvond cn verftondliever als hunne Stad „ aan eene onhcrftelbaare verwoesting bloot te fielten, en dezelve ten prooyc. te laaten aan „ de gevolgen van oproer en geweld, ten vol„. ten toe te ftaan de Voldoening, zo als de(. ,y zelve door den Koning van Pruisfen ge, „ vraagd was, en dat daar van met den cerw Ren, per Exprcsfe aan hunne Edel Groot „ Mogende», 20 wel als aan den Hertog van >t Brunswyk, en aan de I-rinfcsfe van Oranje „, kennis, gegceven zoude worden, gelyk me-
ii,d&.



VEREENIGDE NEDERLANDEN. $3
,, de dat van wegens Amfieldam , nog dien ,, dag Gctnag igden ter Vergadering van Hol*« land behooiiyk, en op de gewoone wyze h gcraagtigd , naar 's Haage waren afgezon-
den, om tot de gemelde voldoening, met dc „ overige Leden, Staatswyze, overeen te kc„ men." Ingevolgcn van dit befluit waren de „ Heercn Hooft van Vreeland en Temminck , Raaden, en den Heer Meerman van der Goest Peniionaris der Stad , naar de bovengemelde Hofplaatfc vertrokken, om aldaar over dit alles met Gecommitteerden van Hunne Edel Groot Mogenden te handelen.
Z. Welke Heeren waren het waar mede deeze Onderhandeling begonnen wierd?
V. Het waren de Heeren van Wasfenaar, Heer van Spanbroek , Beelaarts van Blokland, van der Goes9 van Teylingen en van Straalen Jansz. benevens de Secretaris Royer. De Gcmagtigden der Stad Amfieldam fielden voor, „ bereid cc zyn terflond met de overige ,, Leden van den Staat toe te treeden, tot ,j het geeven van Voldoening aan baare Ko~ „ uiaglyke Hoogheid , doch dat zy Hcerew, & 5 «s tm



34 GE-S C SIS OEN TS-S EN' DER
„ ten aanzien van de genomene Staatsbefluiten „ geduurende hunne afweezenheid van de Ver* ,, gadering van Holland, by zonder gelast wa. „ ren, zig daar niet h te laaren, maar daar 3, over als Punten die in geichil waren, nader„ hand met Commisfarisfen van hunne Eder
y. GrootMogendente bandelen. Dat zy,
>t Héeren Gcmagtigden niet te min aan deezeeommisfie konden openleggen, de gevoelens ,„ van de Regeering van hunne Stad over %J eenige bovengenoemde Punten, waar onder , wel de voornaamfle was, dat de Regeering „ der Stad Amfieldam zoude kunnen- toetrce„ den tot opheffing van het opfchorten van a., Zyne Hoogheid, als Kapitein Generaal van
„ Holland, mits bepaald wierd , dat Hoogstdezelven geen Patenten gaf, tot aanmarsch ^ va{1 Troepen naar de Stad Amfieldam en Na^ bnurfchap, waar onder ook de Steden Naar-
, den, Muiden cn Weesp, dan met toeftem-
^ ming der Regeering.. Dat in de te rug
«aave van het Commando- over de Troé*' pen, in Bezetting in, 'S Haage* met eenige *' kleine bepaalingen', nader op- te geeven ,.
** ook.



VERF, EjtflGDE" r«'E D*E RLAN&E N. 35
" ook zouden kunnen toeftemmcn. Dan
j» dat zoude moeten vastftaan, dat de Re„ geering der Stad Amfieldam, zo als die », thans gevestigd was , moest blyveu , en „ daar in geen verandering gemaakt." Over deeze Punten rees egter vry wat gefchil, en fchoon men al deed wat mogelyk was om nader tot elkander te komen was zulks tog vrugteloos, door dien de S-taaten van Holland maar in 't allerminffe niet van hunne befluiten , in afwezen der Amfleldamfche Heeren ter Staatsvergadering genomen, wilden afftappen.. Eindelyk inagtigden hunne Edel Groot Mogen* den de CommisfTe om nogmaals met de Afgezondene Amfteldamfche Ilceren na te gaan» of 'er ook nog eenig middel zoude uit te „ vinden zyn, waar door aan de eene zyde ,, de bovengemelde bcfluiten der Staaten vok „ komen in zyn geheel bleevcn, en aan de* „ anderen kant eenig genoegen konde worde?» >t gegeeven aan *t verlangen der Stad émftd* ,» dam, mids deeze beraadffaagrngen- ten fpoe„ digfïe en uiteriyk binnen drie dagen wier* ,» den geëindigd*" Voords wierden «*>k
MG »sce-eja*



„ noemde Heeren verzogt ten eerftcn hunne opwagting by hunne Hoogheden te maaken., -., om Dezelve» van den Staat deezer Raadple'n gingen kennis te geeven, om Tloogscderzel„ ver veel vermogenden invloed te verzoeken by den Hertog van Brunswyk, ten einde te " verkrygen dat alle verdere aanmarsch van „ Pruisfifehe Troepen naar de Stad Amfuldam , op mogt houden, en alle middelen van ge), weid tegen de Stad mogte voorgekomen „ worden."
Z. De Regeering der Stad bevond zig toen wezendlyk in netelige omftandigheden , doch hoe gedroeg zy zig ift dit geval?
V. De Heeren van Amfieldam klaar ziende dat 'cr verders niets te winnen zoude zyn , en wel bevroedende dat 'er nu niets anders overfchoot, dan het hoofd in de fchoot te tegge», of de Stad aan het onberekenbaar geweid van de PruUfifihe Lcgermagt bloot te ftelle», oordeelde thans raadzaam liever te
buigea. Midlerwyl waren de Burgers den
derden O&obcr, in de Kerken opgeroepen, oa te vwöeeaen of zy in de geëischte Voor-
waai-



VP RESN IGDE NEDERLANDEN» 3^
waarden zouden willen inftemmen. Menige Burgers, voor erger gevolgen bedugt, bewilligden in dezelven, doch de meesten weigerden te buigen cn wilden, doorecnigen der Geconftitueerden cn anderen, een riem onder het hart geftoken zynde, tog nog volhouden. De Regeering, dus ten einde raad, vond zig genoodzaakt dien zeiven avond nog de volgende aanmerkelyke Verklaaring af te kondigen, en overal te doen aanplakken, in welke Vcrklaaring hunne Edel Groot Achtbaaren te kennen gaven, ., dat zy zig verpligt vonden, aan de goe9t de Burgery voof te draagen, dat zy altyd „ volgens hun geweeten , ten meesten nutte M van het lieve Vaderland in 't algemeen, en „ van hunne Stad en Burgery in 't byzon„ der, hadden getragt te handelen, en dat als
nog in de tegenwoordige otnilandigheden , „ het welzyn van de Stad en derzelver IngeM zetenen by hen zwaarer woeg, dan hun ei-
gen leeven of het behouden van hunne Eer-
„ ampten en Bezittingen. Verklaarcnde
M voords dat zy, daar hen de dringende era
booge nood, en de korte tyri van. beraad» B 7 to die



38 GESCHIEDENISSEN DER
„ die hen Üegts vergund was, niet had toc-
gelaaten dit volledig ter kennisfevan deBur„ gcry te brengen', uit dien hoofde en om hun-
ne goede Stad voor zwaarer en zeker bo„ ven 't hoofd hangende onheilen en rampen „te beveiligen, zig genoodzaakt hadden ge9 vonden, de Eisfchen van de overige Leden „ van Holland te moeten inwilligen, met last , aan de Heeren Geraagtigden hunner Stad „ om al het geëisehte, indien het niet ati-
ders zyn konde toe te ffaan , zelfs het w ontflag der aangeftelde Regenten, liever dan „ te waagen dat de Stad en Burgery, behal-
ven de reeds gel'cdene en verduurde rampen „ eenige meerdere fchade zoude lyden, en na „ die fchade geiteden te hebben, nog daaren„ boven gedwongen zoude worden, om die „ zelve Eisfchen, en misfehien nog zwaarerc-
toe te moeten (ïaan. —— Eindelyk betuig» „ den hunne Edel Groot Achtbaaren , voor „een alweetend God, en op den Eed, die r zy by den aanvang hunner Bedieningen ge„ daan hadden, bier mede niet andere te heb*. ^ban beoogd, dan de voorkoomiag. van de-
«.'at-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 3p-
„ allergedugfte cn onlierftelbaaifte omkeering „ van hunne Stad. Terwyl zy, daar men al het overige heeft moeten tocgecven, teir „ minlïen dit nog tragtren en hoopten te zu!„ Ien behouden, dat de lust cn veiligheid in hunne Volkryke Stad , ongefchonden be,, waard bleeven, waar toe zy vertrouwden iy dat de braave Burgery, welke daar toe , ,, tot nu toe-, zulke loffelyke poogingen, met „ een onvermoeidtn iever had aangewend, die „ zelve poogingen en iever zoude blyveii „ aanwenden tot bevordering en- behoud van de rust in Amfieldam , ten einde een ieder r „ hy zy wie hy zy , voor alle geweld en> overlast te beveiligen." Z. Deeze Verklaaring der AmfteldamfcheRegeering, moet zekerlyk zeer veel aandoening verwekt hebben.
V. De Vrocdfchap bleef ondfertusfehen nog; vergaderen, en den. volgenden dag wierden van wegens dezelve, weder nadere voorftelJen aan den Hertog van Brunswyk, die than& zyn Hoofdkwartier aan de Overtoomfehe weg had, gedaan, waar by voornaamlyk wierd aan-



40 GESCHIEDENISSEN DER
gedrongen, dat, uit hoofde van den eigenaartigen toefhnd der Stad, als zynde een Stad van Koophandel , geen Pruisfisch Krygsvolk aldaar zoude intrekken. Ook wierd dien zeiven dag by de Regeering befloten om niet alleen de NederlandTchs Couranten en de Vaderlandfche Courant, maar ook de beide Dagpapieren de Politique Krv.yer en de Spectator met de Bril te verbieden. Mid-
lerwyl had de Stad, den zesden Oe^ober, gaaf en zonder eenige voorbereiding, bewilligd in de Punten , door de Commisfarisfen van de Staaten van Holland voorgeflagen, en dus mede toegeftemd in alle de Staatsbefluiten , die federd den agtticnden September dezes Jaars 1787. genomen waren, zo als ook in die tot hcrftel van den Prins Erffladhouder, in alle zyne Posten en Voorregten, zo wel als tot het befluit der Staaten, by welke alle de voorheen huishoudelyk verklaarde Remo» tien, voor onwettig, nietig en kragteloos verklaard waren, en eindelyk ook om mede te rteramen tot die voldoening aan den Koning van Pruisfen te geeven, welke de Prinfesfc
van



VEREENÏGDE NEDERLANDEN. 4$
van Oranje, voor de haar aangedaane hoon, zoude vorderen*
Z. Ik begryp zeer ligtelyk welken» indruk dit alles by de Inwooners der Stad Amfleldam gemaakt zal hebben, en hoe over het zelve, na ieders aart, geneigdheid, doorzicht cn wyze van denken gefproken zal zyn geworden.
V. Het verheugde de Oudftaatsgezinden zo fterk als het de Hoofden der thans onderleggende party, tot grainfchap, woede en wanhoop bragt. Ook benam deeze toetreeding rot de voorgemelde Staatsbefluiten, alle moed en hoop aan de vreemde Burger Auxiliairen, Krygslieden en Hoofden der Patriotfche Party, uk andere Steden, die te Amfieldam eene veilige fchuilplaats hadden gedagt te vinden, en nu by deeze omkeering van zaak en genoodzaakt waren na elders te kluchten».



VYFENNEGENTIGSTE GESPREK.
INHOUD»
Veranderingen in Amfieldam. ——„ Capitulatie der Stad Gevolgen van dezelven.- Publicatie en Waarfchmv/ing tot het drax» gen van Oranje Verfitrfelen- Oproer op de
Beurs der Stad. Staatfche liezeuing
komt bmnen de Stad, Vertrek van
eenige Kegeeringsleden. —— Memorien der Groote Krygsraad aan den Prins en Prinfes van Oranje. Antwoord op dezelven. Veranderingen in den Krygsraad der Stad.— Commisfie van eenige Kegeeringsleden naar »* Graycnhaage. Algemecne Aanmer-



VERERNIGDE NEDERLANDEN. 43.
tingeit wegens dmfïeldams toeftand geduu» rende ds laatjle onlusten.
Vader. D e gevolgen van fiet geene ik IJ in de voorige Samenipraak verhaald heb, lieten zig al dra zien. De twee IJeercn Burgemeesten Mr. Willem Bakker en Mr. Joan Geelvir ck , zo als ook de negen Raaden, welken in May dezes Jaars aangefteld waren, vonden den zevenden Oclobcr raadzaam van deze hunne Posten af te zien , waar door de Burgemeester Hooft zig genoodzaakt zag, niet alleen die Heeren welken federd de bekende Remmre geweigerd hadden ter Raadzaalc teverfenynen, weder op te roepen, maar ook die geeften weiken den eenentwintigften April van üt Jaar, geremoyeerd waren. Doch daar de meesten eg er nog buiten de Stad waren, verfchenen 'er flegts weinigen, en onder deezen voornaamlyk de Heeren Elias , Faas en Alewyn. Twee dagen laater verfchenen ook de beide voorheen afgezette Burgemeestercn Usdcl en Beels wederom in Burgemeesters • • Ka-



44
GESCHIEDENISSEN J>ER
Kamer, en hielden aldaar met den voornoem'den Burgemeester lloajt Vergadering, zynde de vierde Burgemeester Clijford , door onpaslykheid belet geweest, het geheele Jaar op het Stadhuis te verfchynen. Geduurendc de Raadpleegingen was den Dam. door de Burger Ruitery afgefloten geweest, ook ftond 'er een Burger Compagnie voor het Stadhuis in de Wapenen, daarenboven zond men ook geduurige Rondens door de Stad, om alle ongeregeldheden voor te komen of te lluitc». Voords wierden de Sojdnaten van het Legioen van den gevluchten Rhyngraaf yqn Salm, die eerst in den omtrek der Stad, en nu in de Stad zelfs zworven, op Patent van zyn Hoogheid, om ahe ongeregeldheden voor te komen, naar Breda gezonden. De Hoofdofficier Bakker verfcheen nu mede ook weder op het Stadhuis, terwyl de Heer van der Hoop, die plaats, welke hy, na du Remotie van voorgemelden Heer bezeten had, ontruimde en die van voorzittend Schepen wederom innam.
Dit waren dus merkelyke Veranderingen ?
V. Ret



XX.D.P1.ÏII;






VEREENIGDENEDERLANDEN. 45
V. Het Regiment Auxiliairen van Mappa 9 wierd ook ter zeiver tyd, op het Dril veld, by de Utrechtfeite Poort ontwapend, en de Geweeren op Sleden weggebragt. Ook wierd het Kanon van de Batteryen gehaald, en naar de Magazynen gezonden. Daarenboven wierd ook door de Wykmeesteren aan de Huizen rond gegaan, om de Auxiliairen hunne Wapenen, Kruid en Lood af te vraagen, welken vervolgens allen afgedankt wierden. Den dertienden Oéèober verliet ook de gewapende Burgery, op bevel van de Regeering, 'sLands Magazyn in het welke zy federd het laatst van May fterke Wagt gehouden hadden. Na hun vertrek rigtte men op Kattenburg en de andere bygelegene Eilanden veele Eereboogen op, welken zo wel als de Huizen, 's avonds
met Kaarfen en Lampen verligt waren. .
Ondertusfchcn lagen de Troepen des Konings van Prulsfen nog voor de Stad, doch den tienden Oftober vertrok eene Bezending, bekleed door de twee Heeren Burgemeelteren Bedel en Elias, en den Raad Bleker> naar den Hertog van Brunswyk, buiten de Leyd*
Jïht



4^ GESCHIEDENISSEN DSR
fche Poort, alwaar het een en ander onderling geregeld, en eene Capitulatie met gemclden Hertog gefloten wierd, welke <loor de Hertog aan de eene, en door de voornoemde Heeren Burgemeesters en den Heer Raad Bicker, aan de andeie zyde getekend wierd.
Z. Wat behelsde deeze Capitulatie? V. Voor eerst, zouden de Pruisfifehe t, Troepen de Leydfche Poort bezetten, met een Detachement van Honderd cn Vyftig Man, twintig jaagers, cn eenig Ordonnant, tiehuzaaren , terwyl twee Stukken Ka„ non onder het bereik der Poort geplaatst n zouden worden. Ten tweeden, zo. den twee „ Batailjons aan den Overtoom geïnkwartierd ,, worden. Ten derden, zoude niemand van de Pruisfifehe Troepen in de Stad komen, „ zonder voorafgaande overeenkomst met de , Magiftraat, ten einde geen gelegenheid tot „ beweegingen te veroorzaaken , of de gemoederen gaande te maaken. Ten vierden , ** zouden Burgemeesteren en Raaden der Stad " gepaste maatregelen neemen , ter bcwaa' ring der Sluizen aan de Haarlemmer en
„ Mui-



'3EX.JD.Pl.IV.






VBRRENIGDE NEDERLANDEN» 4?
Muiderpnorten. Ten yyfden, zoude men j », dagelyks bericht geeven, in hoe verre de | ,, Eed uiten van den Staat, tot welken de ,, Stad AmfttUam toegetreeden was, ter uit,, voer gebragt zouden zyn. Ten zesden t „ zoude dc Heer yan Haren, in hoedaanigbeid vmCommisfaris desHertogs, onderrigt b ,, worden, omtrend al het geene dat de ont| „ wapening betrof, ten einde Hoogstgemelde I „ Vorst, daar naauwkeurig verflag van te I „ te doen." Ingevolge van deeze Capitulan tie wierd de Leydfche Poort door de Pruis» \\Jifche Troepen bezet, onder een groot gedruis |en toejuiching van het geraeene Volk, dat by i deeze gelegenheid rykelyk met Oranje Linten verfierd was, fchoon het draagen hier van door de Burgers belet wierd, die ook nog Rondcns deeden , en alle de toegangen naar «het Leydfche Plein, om des te beter de rust te bcwaaren, met dubbele Gelederen b zet , hadden. Den volgenden dag ontfl.md eenig jgefchil by de Muiderpoori, tusfeben den Burgemeester Dcdel en den Pruisfifchen GeneIraal Kalkreuth , welke met zyn Volk de
Mui»



4g GESCHIEDENISSEN DEU
Muiderpoort wilde intrekken en bezetten, doch de voorgemelde Burgemeester, zig beroepende op de Capitulatie daags te vooren met den Hertog gefloten, weigerde zulks met zo veel ftandvastigheid en achtbaarheid, dat de Generaal van zyn voorneemen afzag.
Z. Hoe gedroegen zig de Pruisfifehe Manfchappen welken thans in de Stad waren?
V. Men moet bekennen dat zy, zo ver 't deze SCad aanging deftipfteKrygstucht in acht namen, en niet verder dan het LeydfcheVkin zig in dezelve i begaven,voords wierden zy dagelyks door een gclyk getal van hun Volk, dat aan den Overtoom lag, afgelost en vervangen. Een gedeelte van het j Regiment van den Generaal Kalkreuth was ook in de lïiemermeer geïnkwartierd, welken tot digt voor de Poort eenen Wagt hadden* Ook lag Pruisfisch Krygsvolk aan den Amt ftel, zo dat de Stad, aan die zyde, als | waare,ingcfloten was.- Ondertusfchen wier-j den den Elfden Qctober vier Publicaticn van bet Stadhuis afgeleczen, by de eerlte wierd; bet verbod van 't Oranje draagen ingetrokken , by de tweede wierd bevolen niet tegenj
de



v ere enig-de NE'DERlANBEK» 4?
9 de Pruiiftfche Troepen te verzetten , by de i derde wierden alle Genootfchappen van Wa* 3 penhandel vernietigd, en by de laatlte wierd !j eene algemeene Vergiffenis afgekondigd voor [ allen, die zig ter zaake van het Huis van ï Oranje, aan eenige oproerige bewegingen misj gaan hadden, en gevangen of gebannen wa1 ren. Ook wierd ter zelve tyd eene WaarI fchouwing afgeleezcn , waar by elk err.fïig | vermaand wierd zig in deeze tydsomftandigI heden ftil en vreedzaam te gechaagen, en aan| geraaden zig, voor ecnen tyd lang, van het 1 overal gedragen wordende Oranje te voori; zien, geen overlast aan de Pruisfifehe Troei pen te doen, met geen bloot Geweer of ge; Jaaden Snaphaanen langs de ftraat te gaan, \ en niemand over het al of niet draagen van | Oranje VerfkTtclen eenig leed te doen, enz. i kort na 't afleezen van deeze Publicatien wierd 1 de Oranje Vlag uit de Stadhuistoren geftoI ken. Ook zag men de zogenaamde Prins feil I Vlag van 't Oost-Indies Co;npagnieshuis cn | Werf, van 's Lands Werf, de Viichmarkt én | elders waayen.
XX. deel. G JÉ» Liep



gO GESCHIEDENISSEN DE R
7.. Liep dit alles in deeze gvoote Stad rustig af?
V. Gantsch niet, want 'er ontflonden over het al of niet draagen van Oranje , vry wat mocilykhedcn. Daar waren 'er die in het eene gedeelte der Stad overlast leden om dat zy het niet droegen, en in een ander gedeelte om dat het gedraagen wierd , en in de Joodenhock wierden door de Patrouilleerende Burgers eenige Jooden gekwetst en doorfchoten, om dat zy zig in dit geval wat al te luidrugtig gedraagen hadden, fchoon dit voorval egter niet eeven eens opgenomen wierd, want veelen gaven zulks op als een haat tegen de Jooden en de Oranje kleur, doch anderen be« fchouwden zulks als een iever ter bewaaring van de rust, zo als ook de vreeze voor buitenfpoorigheden veroorzaakte dat het Huis van Burgemeester Hooft in deeze zorgelyke tyd, nacht en dag bewaakt wierd. Het gemeene Volk, het welk al heel ligt van het eene uiterffce tot het andere vervalt, had den volgenden dag , de Koets van Burgemeester Vedel, die voor het Stadhuis flond, van onder



versenigbe neberiansen. gi
I der tot boven met OrWjfc opgefchikt, doch' I de Burgemeester, van bet Stadhuis komende, s beval zeer bedaard aan zynen Knegt deeze j Verfierfelen af te neemen. Ook had de Koetj fier zeer veel moeite om het Gemeen tecen I te houden, welk de Paarden wilde affpannen, j en zelf de Koets voordtrekken. Schoon hy I evenwel niet beletten konde, dat het zelve voor aan den Disfclboom een ïang Touw bond, | en de Koets, voordtrok, zo dat de Paarden j fiegts mede Hepen. Ook wierd de Burge* >i meester door de menigte tot aan zyn Huis I verzeld, onder het onophoudelyk geroep van ï vivat Oranje! vivat Burgemeester Bedel!
Z. Dit verfchiJde dus zeer veel van het vivat Fader Hoofd en Hoeden op, het geen j men voor de Staatsomwenteling gehoord had.
V. Daar aan ziet gy hoe weinig ftaat 'er jop de gunst of ongunst van het Gemeen te
amaaken is. Doch laat Ons vervolgen. .
JTwee dagen Jatter, zynde Zondags verfchejnen de Heeren van de Regeering, zo als ook de Kerkenleeraars en Leden van den Kerkenraad, allen met Oranje verfierd, in de Kerc 2 ken»



52 GESCHIEDENISSEN DER
ken, waar op deeze dragt in de Stad algemeen wierd. Ook rigtten de Kattenburgers wel haast Ecreboogen op, voor de Huizen van den Burgemeester Beels, den Hoofdofficier Bakker, den Schepen van Muiden , en eenige andere Heeren. Daarenboven deeden de gewapende Burgers en de Burger Ruitery, nu ook de Rondens met Oranje Cocardcs op de Hoeden , terwyl de drie meergemelde Eilan • den, en het Joodenkwartier alle avonden verligt waren, en een menigte Menfchen derwaards lokten, om de Vreugdebedryven aldaar
te aanfehouwen. Geduurende dit alles
was 'er iets gebeurd, het geen vry veel beweeging maakte. De Heeren Hope, Williams* Hope cn Pye, voornaame Kooplieden deezer Stad, waren den twaalfden Oclober, ter Beurze gekomen , met eenigzins grooter Oranje Cocardes , dan men nog gedragen had. Dit gaf aan veelen vry wat ergernis, die op de Beurs na hen toe drongen, hier by kwamen veel nieuwsgierigen, het welk den aandrang zo zeer vermeerderde dat gemelde Heeren byna onder de voet geraakt zouden hebben, dus
zond



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 53
zond men om hulp, waar op eenige Dienaars van de Justitie wel toe kwamen fchieten, doch zig veel te zwak bevonden om den oploop te fluiten.. Dus gaf de Regeering bevel aan eene Compagnie gewapende Burgers om op de Beurs te verfchynen. Hier op verliet de menigte de Beurs, en de Heeren Hope en Compagnie , wierden in veiligheid naar Huis ■geleid.
Z. Was deeze zaak daar mede afgedaan ?
V. Neen. De Heeren Hope beklaagden zig .fterk over dit geval aan de Regeering der Stad, en bleeven eenige tyd van de Beurs, waar op de Regeering befloot, de Heeren E. A. van Minden Regeerend , en de Heer ï>. Muilman, Oud Schepen, uitdrukkelyk te magtigen en te verzoeken, om de Heeren Hope en Comp. den zestienden Oérober af te haaien en ter Beurze te geleiden , gclyk ook gefchiedde, wordende by die gelegenheid door den Schepen van Muiden, een korre toepaslyke cn zeer beleefde Aanfpraak aan gemelde Heeren gedaan, onder de toevloed van een groote menigte Lieden. En federd die tyd c 3 wierd



54 GESCHIEDENISSEN DER
wierd het draagen van Oranje ter Beurze genoegzaam algemeen. — Midlerwyl was daags te voeren, door de Regeering aan de Burgery, by Publicatie kennis gegeeven, „ dat Burgemeesteren en Raaden by de Heeren ,, Staaten van Holland verzogt en verkregen 5, hadden , om eene Bezetting van Staatsch « Krygsvolk binnen hunne Stad te hebben, ten einde daar door des te fpoediger den te rug marsch der Troepen van zyne Pruis» „ fifche Majefleit uit te werken", met bygevoegde vermaanmg, „ aan allen en een ieder, „ tot een ftil en gefchikt gedrag." Het gemelde Staatfche Krygsvolk trok ook nog dien zeiven dag de Stad in, en bcttond uit het Regiment Guardes te Paard van hunne Edel Groot Mogenden, en het eerfte Regiment van Oranje Nasfau, onder bevel van den Generaal Majoor van Doph, waarop den volgenden dag nog het Regiment Zwitfers van Ma% volgde.
Z» Waar wierd al dat Volk geinkwarticrd ? V. De Zwhfers wierden gedeeltelyk in de Niaiwekerk, gedeekelyk in liet Gasthuis ge-
bei>



XX.B.Pl.V.
INTOGT BEKHOIXAKBScnE GXIAHJ3ES TE AMSTMDAM






vereenigde nederlanden. 5g
borgen. De Guardes te Paard namen hun intrek in het Stads Ryfchool by de Leydfche Poort, en het Regiment Oranje Nasfau wierd in het gewezen Spinhuis geïnkwartierd. Voords wierd de Amftelkerk, zo we! als de Nieuwe Waalenkerk , tot een verblyfplaats voor het
Krygsvolk in gereedheid gebragt. Kort
daar op verlieten eenige Regeeringsleden,waar onder de Heeren Abbema en Bikker, de Stad, zynde voorzien met een Paspoort van dea Hertog van Brunswyk. Eerstgemelde Heer vertrok over Br asfd naar Parys, en de laatstgenoemde bleef te Brusfelt werwaard zig ook de Heer en Mr. Joan Geelvink, Heer van Gastricum, zig ter zeiver tyd, met een Jagt
begeeven had. Ondertusfchen had de
Groote Krygsraad der Stad eene Bezending naar *s Haage gezonden , welke aan hunne Doorlugtige en Koninglyke Hoogheden by ecno Memorie verzogt hadde dat de Regeering der Stad, zo als dezelve zig thans bevond, in hunne Posten behouden mogt worden, doch geen antwoord na genoegen gekregen hebbende, leverde de Bezending eene tweede Me£ 4 üuo*-



5 GESCHIEDENISSEN DER
morie in: waar by zy te kennen gaven. „ Dat j, zy uit het fchriftelyk Antwoord van haare KoninglykeHoogheid ontwaar geworden waren, dat Hoogstdezelve, voor en aker de j, aangebodene faiisfatlie aan te neemen, onder „ anderen begeerde de daadelyke herftelling van „ de Amflddamfche Schuttery op den ouden „ wettigen voet. Dat zy om haare Hoogheid nietteveitraagen, in Hoogstderzelvcr groot. ,, moedige bereid vaardigheid , om genoegen te ,-, neemen met de bepaalde fails/aclie, niets j, van meer belang rekenden, dan om Hoogst„ dezelve op het eerbiedigst, onder het oog te brengen-, dat de Amfieldamfche Schutte* 3) ry, niet behoorde onder zodaanige Schut„ teryen, waar van by Befluit van hunne „ Edel Groot Mogenden van den twintigften j, September laatstleden, of de herftelling of w de vernietiging was bepaald, maar veel eer „ en alleen onder dezulken , welke by gemeld BelJuit in fiand gelaaten zyn. Dat de Amfieldampdie Schuttery zo wel als de „ Krygsraad, nog tegenwoordig was ingerigt }> op dien. zelfden wettigen voet, als waar
» zy



V'R REENI'GDE NEDERLANDS N* ST
*> zy fedcrd lange Jaarcn, en wel bepaaldelyk fints den Jaare 1748. door Prins Willem d* *» Vierde, gevestigd was geweest.. Dat dit,. « althans met de betrekking tot de Schuttcry zelve, buiten twyffel gerekend konde „ worden, alzo in het kiezen der waakende„ Manfchappen geene de minfre nieuwigheden „ waren ingevoerd, maar in tegendeel ftipte„ lyk agtervolgd de Ordonnantie op de Schut%» tei-yj zodanig als dezelve federd veelc Jaa» ren bepaald of vermeerderd waren. Dat, ,., wel was waar, omtrent de Officieren', dea ty Grooten Krygsraad uitmakende, voor al in H den beginne van- bet loopende Jaar, Verwisfelingen waren voorgevallen, doch dar » deeze veroorzaakt waren, door het vry wil•> lig bedanken van eenige gewezen Officie. „ ren,welken dus, als hebbende uit eigen bc„ weeging afftand gedaan van hunne Posten, „, met geen het minfte recht, weder eenige 5,. aanfpraak op dezelven maaken konden» Dat „ ook de aanftelling van andere Officieren im derzelver plaatzen niet anders- was-" ge&biecii „ dan ©g den ouden wettigen voet.^ 's»> afo *5- tii'*»



53 G^tTHl^D ENIGE N'DE R
„ die door Hoogstgemelden Heere Prinfc IViU lem de Vierde bepaald was, en dat deeze „ wettigheid van verkiezing mede had plaats„ gehad, omtrent de vier Cólonellen, welken „ dat Jaar waren aangelleld,. zvnde, volgens „ het Voorrecht van Hoogstgemelden' Vorst, „ aan den Krygsraad vergund, dat dezelve de aanftelling der openvallende Colonels en* 9, Hoofdofficiersplaatfen zelve zoude hebben,. „, volgens de Voorrechten en oude herko„ mens* Dat de plaatfén der vier voorige Cólonellen om geene andere reden waren „ opengevallen, dan om dat dezelven den. *y Krygsraad . niet wilden bewaaren by die Voorrechten-, welken aan dezelven door Prins Willem de Vierde, Hoogloffelyker Gedagte„ nis, gunftig waren verleend geworden. Dat: 9, de thans in bcftier zynde Leden van den j, Grooten Krygsiaad deze wettigheid hunner. „ aanftelling 'aan hunne Doorlugtige en Koninglyke Hoogheden , geenszins onder het Mg bragteu,. om, dat zy de Posten, waar üi» zy'gefield waren-,, gaarne behouden wilde», alzo zy dezelvens (hoewel, hes zig
3,, ee~-



** REEN Ï'G DK NE DBTR L' A N D E N. 5^J
5,. eene eercrekenende aan het hoofd van Gom„ pagnien Burgers te zynQ vooral in deezem *■» tyd, als een: zvvaare last' befchouwden». >» D^t integendeel de eenige rede van- deeze „ hunnen ftap was, een bezef van plfgt om.
te zorgen voor die Voorrechten , welken » hen door 's Prinsfcn Vader vergund waren ^ » en welken zy zig onwaardig zouden maan ken, zo zy zig aan dé handhaaving• derzei-. „ ven niet gelegen lieten leggen. Dat ook de „ rust der Stad en het genoegen der BurgeM ry ten hoogfl-en daar in betrokken was* „ dat zy hunne Posten, hoe lastig hen an,, dersfins ook vallende, bleven waameemen3.
alzo de gantfche Schuttery (gelyk zy tot „ hunne eer vrymoedig, dorften verzekeren,);
ten fterkften aan hen verknogt was« Dar „. zy zodaanig eene verknogting aan hunne.„ Perfoonen niet alleen dorrtcn te voorem „ brengen van de gantfche Schuttery.. maar 9, ook van dé Kooplieden en verdere. Brwco-„ ners der Stad ,. aan welker oordeeP zy, hea gsrustelyk wilden; overlasten;, in hoe. w?rre. >s.zy zigs.njet geheelé- ©poftering; van; Wtmm



r, eigene bclangens, in het bewaaren der rust y» en veiligheid, van hunnen pligt gekweeten 9, hadden, en welker oordeel in dcezen al„ thans- voor geheel ©npartydig moest gere*,, kend worden» Dat zy eindelyk dierhalvcn ,, van de hooge wysheid van haare Koning„ lyke Hoogheid eerbiedig dorften verwagten, ,, dat Hoogstdezelve thans nader onderrigt „ van den waaren toedragt van zaaken, vol.-
komen overtuigd zoude worden, dat deAm„ fle'.damfche Schuttery cn Krygsraad was op „ den ouden wettigen voet, waarop zy al„ toos geweest, was , gelyk zy zig mede
vleidden , dat zyne Doorlugdge Hoog„ heid den Krygsraad wel zoude gelieven te
handhavenen by die Vryheid en Voorrech„ ten welke door Hoogstdeszelfs Heer Vader „ aan dezelven goedgunfëig waren verleend en
bevestigd geworden."
Z. Wat wierd op deezeaanmerkelykeMemoiie geantwoord ?
V.. Dat de Krygsraad: gehandhaafd zoude worden, volgens het Reglement van Prins WUUrn* de Vierde, doch dat wegens het verzoels



VEREEN IGDE NEDERLAND EN» 6l'
zoek in de Memorie gedaan, voor als nog,, uit hoofde van het gewigt der zaake, niet geantwoord konde worden. Ondertusfchen ontfing de Regeering der Stad van den Hertog van Brunswyk eene Nota, waar by die Vorst verklaarde,,,, als volftrekt noodzaaklyk
te befehouw.en, de ontbinding van den te„ genwoordigen Krygsraad, het berfïel van „, de oude Cólonellen, Kapiteins en andere „ Officiers, als mede de zamenfïelling van de„ Burger Compagnien, door dezelfde Perfoo„ nen, uit welken dezelven voor de onlusten „ beftaan hadden, en die men,, onder verc
fchillende voorwendzelsdaar uit gezet had, l9 zoo ook de vcrwydcring uit de Burger .„ Compagnien van hen,, welken tot eenige „ Genootfchappen behoord hadden , dewyJ „ zulks een der voornaamfte voorwerpen van „ de fatisfaclie en de duurzaamheid der her„ Helling van de rust uitmaakte». Indien de
een of ander byzonder,. (voegde de Hertog „ 'er nog by) zig. hier door beledigd meen„ de, konde hy zig dienaangaande altoos ter Mi behoorlyker plaats melden.Voords verwagr-



*5a GESCHIEDENISSEN B-E Ft
te gemelden Vorst, dat deeze fchikkihgen,. „ zonder uitffel gemaakt! cn uitgevoerd zouden ■ ,, worden, dewyl Het Hem zeer fpyten zoude,
indien Hy door een langer uitftel gedwon* „ gen zoude zyn , tot zulke maatregelen , „ waar van hy meende reeds blyken gegeevcn j, te hebben dat Hy dezelve zogt te ver,,. myden.'"
Z. Wat wierd daar op beflbten?
V. Dat men Heeren Burgemeesteren verzoeken en magtigen zoude,, om aan het befluit der Staaten van Holland, omtrent de ontbinding en ontwapening van allé Genootschappen en Vrycorpfen binnen hunne Stad„ de fpoedigft'e uitvoering te geeven, en voordszorg te draagen dat aan-den inhoud van dè zo eevengemelde Nota des Hertogs voldaan wierd. Ingevolge hier van gaven Burgemeesteren een fchriftelyk bevel aan - de Heeren Cólonellen ,. waar by Hoogstdezelven belastten, p, dat alle buitengewoone Wngten en Fatrouil-
les-, door de Sehutte2y federd eenigen tydi ,„ gedaan of veirigty teneerden zouden op. M Boudfem, en- d?.r dknvolgende alle.de. fi:her^
ai B*



VEREENIGDE 3EDER L'AN DEN. %
,, pe Patroonen, die de Officieren, Onderof„ fï eieren en waakende of dienst gedaan hebjs bende Contribuanten onder zig hadden, be„ zorgt moesten worden aan het Kruidmaga» „ zyn, tusfehen de Mulder cn Wee sper Poor„ ten. Dat voords de Sergeanten, Kapiteins„. des Arms en verdere waallende Manfcbaptt pen der Stads- Schuttery, die Leden gedweest waren van het Genootfohap bekend, ,, onder de Zmfpreuk tot nut der Schuttery, M of van eenige andere gewapende Genootfchappen, moesten ontwapend en van alle „ dienden der Schuttery ontflagen worden, „ met intrekking, wat de Sergeanten betrof }>.van hunne AcTrens , uit kragte van welken) „ zy die Post bekleed hadden. Dat verdere ,,, Cólonellen orde moesten Hellen dat de wa~ „.penen van de Compagnien, die alzo over» „ genomen zouden worden, gebragt wierden. „ onder de bevelhebbende Officieren van de refpe&ive Wyken, terwyl de Wapening van< „.Stads Wapenkamer r zo voor de Gontribuanten als- anderszins, afgeleverd, gebragc >t moest; worden m- de voornoemde Stads^,



©4 GESCHIEDENISSEN OER
„ Wapenkamer met daar by gevoegde nette „ lysten van dezelven" enz.. Aan alle deeze beveelen is terftond door de Officieren der Burgery voldaan geworden, en hier mede naaien de Burgerrondens een einde, gelyk de Burger Ruitery ook afgedankt wierd. DeGuardcs te Paard hielden federd hun verblyf in de Stal der Burgerruitery, behalven wélken hen ©ok nog bet Stads Artilleriehuis op Cingel, by de Doelentot een Stal is ingeruimd geworden»,
Z. Uit al het voorveihaalde liet het zig gemaklyk aanzien dat de thans fungeerende Krygs. raad mede niet lang meer in Rand zoude bly ven ?.
V. Veele Leden van dezelve, als ook de Secretaris Cuperus, lagen den tweeentwintigr ften O&obcr, by Request hunne Posten neder, waar in zy door. verfcheiden oude Leden van den Krygsraad gevolgt wierden, en den volgenden dag wierden deoverige Leden van. den. Krygsraad «. die Leden van het. Genootfchap waren geweest, en hun ontflag niet hadden willen verzoeken ,. op het Stadhuis,, door Burgemeesteren % ten ©v-erftaan van. de vier- tu»



VEREENIGDE NEDERLANDEN» 65
weder herftelde Cólonellen, voor hunne dienden bedankt en ontwapend. Kort daar
op vertrok eene Commisfie uit de Regeering naar 's Gravenhaage , om haare Koninglyke Hoogheid te begroeten, en van al het verrigte kennis te geeven, en tevens te verzoeken haare goede dienden aan te willen wenden ten einde de Pruisfifehe Troepen, welken nog rondom'de Stad lagen, hoe eerder hoe beter het Grondgebied van dezelve mogten verlaaten»
Z. Door welke Heeren wierd deeze Commisfie bekleed?
V. Door de beide Burgemeesteren Bedel en Faas, de Raad en Oud Prefident Schepen Jllewy», en de Penfionaris der Stad Meerman van der Goes. Deeze Commisfie was door den Hertog van Bruuswyk, [toen ook in 9'sllaage zynde.] in een gefprek cn Onderhandeling met hem cn den Prins Erfdadhouder,. benevens zyne Gemalin, weder eene Schiiftelyke Nota ter hand gcfteld, in welke gezegd wierd, „dat dewyl alle fcherpëPatroonen noch »>. allé dc 6e.wc.crcn nog niet in handen der



€6
GESCHIEDENISSEN DER
„ Regeering te rug bezorgd waren, en daar. „ enboven nog verfeheiden punten wcrkftcl-
lig moesten gemaakt worden, de fatisfaclls n nog niet gebonden konde worden volko-. „ men te zyn, voor dat dit alles zoude vvee9, zen voltooid en afgedaan. Om evenwel
haare Koninglyke Hoogheid en hem Heer 9, Hertog, deswegens voor het vervolg ge-
rust te flellen, en de faiisfaclic voor vok„, komen afgedaan te kunnen houden, zoude „ de Prins Erfftadhouder niet weigeren, op
verzoek van Bnrgemeesteren, een of twee „ Commisfarisfen te benoemen, diemetCom„ misfarisfen uit de Regeering , al wat uit „ hoofde der gemelde Jhtisfaëfie nog te ver„ rigten was, zouden kunnen bevorderen en >, vervullen. By die zelfde gelegenheid, zou„ de de Krygsraad en Schuttery, door dezelfde „ wederzydfche Commisfarisfen (volgens de
gedachten van den Hertog) weder kunnen her„ field , en het Reglement van zyn Hoogheid „ VvinstPillemdeWerdegehandhaaft worden. Zul„ lende men te eerder in diergelyke Schikkingen JJt willen komen, indien de Regeering van Am»
gei-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. óf
„fltldam in wilde ftcmmen, in den voorflag »> der Stad Schoonhoven op- dit alles betrek, king hebbende." Hier op vond de Raad der Stad Amfieldam goed, Heeren Burgemeesteren te magtigen , om de Commisfie in de gemelde Nota vermeld , tn tot de gezegde eindcns {trekkende, ten eerften te benoemen, .om alzo het werk tot eene fpoeoige afdoening te brengen. Bus bevond zig de
toeftand der Stad Amfieldam, in deeze gewigtige Staatsomwenteling, waaiomtrend eene algemeene aanmerking temaaken is, dat in deeze hachelyke omflandigheden, en inzonderheid na het verlaaten van Utrecht, wanneer eene. overgroote menigte van allerhande Vreemdelingen, Burgers, Auxiliairen, Krygsvolk enz* in deeze Stad vlugtten, en hier uit voor de Inwooners vry wat gegronde bekommering ontftond, de goede orde en rust zeer wel is bewaard geworden, het geen men grootendeels te danken heeft gehad aan de iever'ge zorg en* waakzaamheid van den Heer voorzittende Schepen van der Hoop, welke na de Kemotie van dsn Heer Mr, Bakker tot Hoofdofficier was,
aan--



6*8 GESCHIEDENISSEN DER
aangefteld geworden. —— Wy fluiten dit verhaal van Anifleldams toeftand ten deezen tyde, inet de twee volgende Vaarsjes, waar van men het eene hy nagt geftrooid gevonden heeft, cn het andere onder de hand elkander is medegedeeld geworden, zonder verder *er iets by te voegen dan dat men uit deeze twee Vaarsjes de verfehillende Denkwyzen wegens alle deeze voorvallen best gewaar kan worden. Dus luidde het eeiffce: 't Verraad tot 's Lands bederf volbragt, Geftaafd door buitenlandfche magt, De kluisters voor de deugd gefmeed, De moordenaars met gunst bekleed; 's Lands Braaven vlugtend en verjaagd j Der Burgren lyf en goed belaagd Tot prooi van plundring en geweld> De vleyers in *t bewind gefield ; De Staaten zonder magt of regt En Dienaars van hun eigen Knegt, Het oproer vollen toom gevierd ; De Krygsman door een Vrouw bcfüerd'; De Vryheid gantschlyk overmand, Zie hier den Staat van Nederland.
liet



VRREENIGDE NEDERLANDEN.
Het andere was van deeze inhoud: Het heil van 't Vaderland volbragt Door 't wys bellier van Pruisfens magt; De kluisters voor de dwang gefmeed; De besten weer met gunst bekleed; ' De Muiters vlugtend en verjaagd; Geen eerlyk Man thans meer belaagd Door 't woedend Patriots geweld; De Prins weer in 't bewind gefteld* De Staaten in hun volle Regt; De Meester hooger als zyn Knegt; Oranjes naam alom gevierd; liet Leger weêr na regt beltierd; De Patriotten overmand; Zie daar den Staat van Nederland,
ZES,



JJESENNEGENTIGSTE GESPREK.
INHOUD.
Gevolgen der Staatsomwenteling te Gouda. — Voorvallen te Rotterdam. Beweeging aldaar over het Oranje draagen% Publicatie der Regeering tot bevordering van de rust* Het Pruisjisch Krygsvolk trekt binnen Rotterdam. Veranderingen in de Stad. Braaf gedrag der Rotterdammers. — Onlusten in fbmm'ge Dorpen. —— Vreugde in den Brielle over de Staatsomwenteling. Verandering te Woerden. Droevig lot van de Stad Vianen. —— Vreugde te Leerdam. ——• Veranderingen te Hoorn. *
Fer-



veree ni gde nederlanden. ft
Pèrplaatfng der Staaten Vergadering van Amcsfoort naar de Stad Utrecht. Omwenteling te Deventer en gevolgen van dezelve aldaar. Veranderingen te Campen. Voorvallen te Zwolle. De Prins van Oranje in Overysfel weder fin alle zyne Recliten herjleld.
Zoon. Nu ben ik nieuwsgierig om ook te Verneemen wat 'er, by de bewuste Staats-omwenteling, in de andere Hollandfche steden is voorgevallen.
Vader. Ik zal uwe nieuwsgierigheid hier in voldoen, en met de Stad Gouda een aanvang maaken. - Op het hooien van de aanroering der Pruisfifehe Legermagt, het inneemen van Gorinchem. en het plotslyk verhaten van Utrecht, ftaken die van de Oranje party het hoofd zo hoog op als die van de tegenovergeftelde party het zelve hangen lieten. De eerstgenoemden meenden dat het nu hunne beurt zoude zyn , om hunne tegenttreevers te vernederen en den fmaaS, volgens



r.
GESCHIEDENISSEN DER
gens hun oordeel, hen eenige Jaaren te veoren geduurig aangedaan te wieeken. De Heet Dekker , welke Vroedfchap te Gouda was, zig aan 't hoofd gefteld hebbende, bewerkte binnen weinig tyds de omwenteling, doch konde egter niet beletten, dat de geringe cn minder befchaafde Lieden van zync party,vry wat ongeregeldheden en geweld pleegden regens de thans onderleggende Party, welke ongeregelde beweegingen niet eer dan met de aankomst der Pruisfifehe Krygsbczetting een
einde namen. Te Rotterdam was men
het eerst de verandering der zaaken gewaar 1 geworden, door de te rugkomst der Sch.ittery die van daar na Gorinchem was uitge- i trokken geweest, welke den zeventienden i September, 's namiddags ten vier uuren, bene- ■ vens eenige Ruiters van 't Regiment van van, i der Capelle, met een Officier van het Vry-. corps van Utrecht , en twaalf Kanonniers,, binnen kwamen, uit welken men verftond dati Gorinchem in Pruisfifehe handen was. Vcelen die tot nog toe aan de egiheid der tyding van. de aankomst van Pruisfifehe Troe¬
pen!



VEUEENIGDE NEDERLANDEN. 73
pen getwyffeld hadden, begonnen 'er nu egter meer geloof aan te geeven, fchoon fommigen nog bleeven itaande houden, dat die Stad niet door Pruisfifehe maar door Gelderfche Soldaaten was ingenomen geworden , doch zo dra men Brieven van daar ontfong, waar in duidclyk gemeld wierd dat de Hertog van Brunswyk 'er gezien en gefprokcn was, en de Pvcizigcrs welken van dien kant naar Rot. terdam kwamen vlugten, hunne ontmoetingen met de Pruisfifehe Huzaren verhaalden, vervvagtte men niet anders of 'er zouden zig al Pruisfifehe Troepen, des anderen daags, voor de Poorten der Stad vertoonen.
Z. Dit alles moet een verbaazende gisting in de gemoederen verwekt hebben.
V. Hier kwam nog by dat men des avonds tyding kreeg, dat het Burgerlcgertje, of ten minften een gedeelte van het zelve,zig in den omtrek der Stad bevond, het wc-k niet nalaaten konde nieuwe ongerustheid te baaren, dewyl men niet zonder rede beducht was! dat 'er dien nagt wel ligt eenige ongeregeldheden zouden kunnen voorvallen, weshalven
XX, DEEL. D 00k



*4 GESCHIEDENISSEN DER
ook de Schuttery goede Wagt bleef houden, fchoon de nagt, egter zonder eenige de minften onraad voorby liep. Wat nu het bovengemelde gedeelte van het Burgcrleger betrof, het zelve was uit Gorinchem naar Schoonhoven gevlucht, doch de Prinfenvlag aldaar op de Toren gewaar geworden zynde, naar Dordrecht geweken, doch de Pont aan 't Veer te Papendrecht weggenomen zynde, vonden zy zig genoodzaakt naar Krimpen op de Lek te rug te keeren, vervolgens naar Krimpen op den Ti fel, en zo tot voor de Oostpoort te Rotterdam. Ondertusfchen wierden de Kanonniers alleen binnen gelaaten, en het overige Volk verdween, na eenige tyd gewagt te hebben. Den volgenden morgen, terwyl men
de Pruisfifehe Troepen nog alle oogenblikken verwagtende was, zag men omtrend den middag , hier en daar, eenige Perfoonen, met Oranje Linten verfierd voor den dag komen, en ook op verfcheide Molens Oranje Vlaggen geplant. Dit verwekte in j't eerst vry wat opzlcns, dewyl de Plakaaten tegens het draagen van Oranje, en wel bepaald tegen
dier-



VRREEN1GDE NEDERLANDEN. 75
diergeïykeVerilerfelen, nog in voile kragt w.irenden ook door den iever van den Hoofdofficier , .de Heer Gevers zeer ftiptelyk in die Stad uitgevoerd wierden. doch wel dra wierd zulks door eene menigte andere Menfchen f zo wel van de eene als andere Party, van dee. zen uit vreugd , van gecnen uit vreeze, nagevolgt, en het duurde maar zeer kort of de Öraaten waren vol Lieden die zig met Oranje Cocardes en Linten vertoonden , het welk wel haast gevolgd wierd, door het gefchreeuw van Oranje boven, 't welk men van alle kanten hoorde roepen , cn die zonder Oranje verfcheen , raakte in gevaar van mishandeld te worden, onder welken iemand die tot het Vrycorps behoorde zynen Rotting ontnomen en gebroken, en de Staart uit zyn hair geGieden wierd.Vermits deeze beweegingen hand over hand toenamen, wierd een gedeelte van het Stads Krygsvolk, het welk dien morgen in de Stad te rug gekomen was, kort na den middag onder de Wapenen gebragt om het Stadhuis te bezetten, ook trokken daarenboven 's avonds om zes uuren nog zes ComD a pag-



*6 GESCHIEDENISSEN DER
pagnien Schutters mede derwaards , terwyl 'er door de Regcering der Stad , alletbande maatregelen beraamd wierden, om in deeze bewecgingen zorg te draagen , dat niemands Goederen geplunderd of derzclver Perfoonen mishandeld wierden.
Z. Het zag 'er dus in die voornaame Koop. ftad zorgelyk genoeg uit.
V. Terwyl de Regeering nog met de voornoemde Raadplegingen bezig was, boden de Leden der opregte Vaderlandfche Sociëteit , genaamd de Eendra°t, hunne Edele Groot Achtbaarcn aan van in deeze omilandigheid van zaaken, met de Schuttery mede te werken ter voorkooming dat de Perfoonen hunner Medeburgeren, zonder onderfchcid tot welke Party zy behoorden , mishandeld of hunne Huizen geplunderd zouden worden. De Regeering nam deeze edelmoedige aanbieding ten eerften dankbaarlyk aan, waar op zy, na het Wagtwoord ontfangen te h&bben, terttond begonnen en by aanhoudendheid voordgingen met door de Stad te patrouilleexen, zynde alleen met Sabels gewapend, cn
draa-



VEREENIGDENEDERLANDEN. ?7
draagende ter onderfcheiding eene Oranje' Cocarde met een groene tak op hunne Hoeden. Egter krccgen deeze Prinsgezinde Ronden, voor het Stadhuis, eenig gefchil met de Wanrdgclders, welken hen niet voorby wilden laaten gaan, doch deeze twist wierd egter icbielyk, door^ de tusfchenkomst van den Schout Vink, gedrild, cn dus zoude dien nagt waaifchynelyk in eene tamelyke rust zyn afgeloopen, had niet eene patrouille van de Schuttery, voor de Halvemaanfrraat eenige beweeging gemerkt hebbende , vuur gegeeven en daar door eene Vrouw ongelukkig doorfchoten. Dien zelfden dag was ook een groot gedeelte van het Regiment van Sternbach,, verzeld van eenige Ruitery, naar Rotterdam komen vluchten. Sommige Burgers uit de Stad en een menigte Boeren van rondom, meenende dat dit Volk van den Prins was, trokken allen met Orante verfierd, naar den Hoflaan, buiten de Stad, alwaar dat Volk post gevat had, doch hunne misflag ziende, begaven zy zig wel dra weder te rug. Egter wierden nog twee Boeren door de Soldaaten gevat , doch de D § Stads



?8 GESCHIEDENISSEN DER
Stads Majoor van Eek bragt te wege, dat ze fpoedig weder losgelaaten wierden, en het gemelde Volk vertrok welhaast van daar naar Delft.-— Den volgenden dag, den negentienden September, decden hunne Edel Groot Achtbaaren eena nadrukiyke Publicatie afkondigen, waar by zy te kennen gaven, „ dat zy berigt gekregen ,, hebbende dat zekeren Burger cn Inwoonei j», der Stad, den voorigen avond, op den Vis,» fchersdyk, door den wang was gefchoten, „ zonder dat dcezen Burger, door woorden, of daaden eenige aanleiding tot die alleszins verraaderlyke daad gegecven had, zo ,, was het dat myne Heeren van den Gerechte, aan wie de veiligheid hunner Medeburgers, voor al in de tegenwoordige omfhn„ digheden , ten hoogden ter harte ging , %% by deez-en beloofden eene premie van dui„ zend Guldens, voer die geenen welken H den daadcr van dat verfoeilyk Huk, zoude J9 komen te ontdekken, zodaanig dat dezel3, ven in handen van de Justitie geraakte, en «, van de daad overtuigd wierde. Oordee>a leade hunne Edel Groot Achtbaarcn by
* dek-



VEREENIG DE NEDERLANDEN. ff
„ deeze gelegenheid nodig alle de Ingezetenen „ hunner Stad, op het emftigfte te waar-
fchouwen van zig ftil en bedaard te hout, den, en geene aanleiding tot eenige bewee» „ ging te geeven, terwyl alle Verftoorers van „ rust en veiligheid, naar vereisch der Wet„ ten zouden geftraft, en des noods geweld
met geweld gekeerd worden." Onder*
tusfehen waren den twimigften Septembcrs alle de Leden van Regeering, welken in d<ï Maand April dezes Jaars afgezet waren, we» der ter Raadsvergadering geroepen, nevens ds niet uitgezette Raaden. De Heer Burgemeester, van Becfting bcleide deeze Vergadering voor het eerst, en het was door deeze Vroedfchappen dat terftond nieuwe Afgevaardigden naar 's Gravenhaage gezonden wierden* om alle die Voordellen en Bell uiten te helpen neemen, die federd gevolgt zyn, en van welken wy reeds meer dan eens gefprooken hebben.
Z. Maar waar bleven die Leden van Regeering , welken door een gedeelte van het Volk, in April waren aangeftcld geworden? V, Zy hadden allen van deeze Posten reeds D 4 af-



8o GESCHIEDENISSEN DER
afgezien. Midlerwyl waren dien zelfden dag, 's morgens om negen mirêfl, twee Pruisfifehe Huzaaren naar Rotterdam gekomen , om te verneemen of het Krygsvolk van 'den Koning, hunnen Meester, zonder tegenfiand in de Stad zoude kunnen ontfangen worden , en wanneer dk gereedlyk toegelïcmd was, kwamen omtrend dertig Huzaaren en twaalf Veldjaagers binnen , vervolgens kwamen nog wel zevenhonderd Huzaaren, vyftig Vekijaagers en ruim zestig Man Voetvolk , welken alle ■«iet Orarje Cccardes verfierd waren» By den aankomst der eerstgemelden was ook reeds de Oranje Vlag op de Toren geplaatst. Kort hier na wierd door de Regeering eene Publicatie afgekondigd, waar by kennis wierd gegeeven van eene algeracene hervorming deiStads Schuttery, wordende tevens de Officieren en Schutteren, ontflagen,van hunnen Eed in die betrekking ontheven , en ook tevens gelast hunne Wapenen over te geeven, zonder dat egter daardoor hunne Perfoonen eenige minachting zoude worden toegebragc. En ingevolge van deeze Publicatie wierden ook des
Sa*



VïREEMIGDE NEDERLANDEN. 8l
Saterdags namiddags, de Geweeren op de plaatfen welke daar toe liefkind waren bezorgt, wordende dit alles zeer (lil en rustig
yolbragt. Ondertusfchen. hadden eenige
Hoofden der Patriotsgezinden, de wyk naar elders genomen, cn onder deeze waren we! de voornaamften Mr. Paulus Gevers, gewezen Hoofdofficier der Stad, en de Advocaat Mr. Arnold Kreet, welke laatstgenoemde Heer naar Amfieldam vertrokken was. De tegen? woordige Vroedfchap, verkoos kort daar na in plaats van den cerstgemelden, by voorraad de Heer en Mr. van Staveren , Raad der Stad , tot Hoofdofficier. Ook wierd in de Stads Courant, uit naam van de Heeren Ge* conflltueerden opcnlyk bekend gemaakt, „dat „ dezelven de Acls van Qj'a'ificatie op hen
verleend, vcor vervallen hielden en dat zy „ dus, uit dien hoofde geene zaaken meer
zouden verrigten of uitvoeren.'*
Dus onderging deeze Stad mede al vry wat verandering.
V. Het beste van aïlcn was dat 'er alles nog al vry bedaard toegegaan was, want volB5 geus



Sa GESCHIEDENISSEN DER.
geus óripaffyolgë berigtcn erkenden die gcenen , die het meest voor de woede van een doldriftig Gemeen te vreezen hadden , volmondig de braafheid dier Burgere», welken dag cn nagt, onvermoeid gewaakt hadden, om de plunderzngt, die overal, maar inzonderheid in eene aanzienlyke Kooplïad te dugten is, te keer te gaan. Zelfs kwamen 'er verfcheide gegoede Inwooners onbewimpeld voor uit, dat zy het behoud van hunne Goederen en misfehien ook van hun leven, aan die Burgers verfchuldigd waren, welken nu, met vergeeting van alle Partyfchap , en zonder te denken om de fcheldnaamen hen wel eer naar het hoofd geworpen, zo veel iever getoond hadden om de Huizen hunner anders dan zy denkende Medeburgeren te befchermen. Terwyl daarenboven ook zeer veel deftige Inwooners zig beieverden om alles wat in hun vermogen was, tot de herftelling van de algemeene rust, en dus ook tot den voorigen bloei hunner vermaarde Koopftad toe te brengen.
Z. Dit braaf gedrag verdient met regt geprezen te worden, en wenfchelyk ware het
ge-



VE R EENIG DE NEDERLANDEN. £3
geweest dut dezelve gematigdheid ook op andere Plaatfen overal in acht was genomen.
V. Dit was ongelukkig op veele Plaatfen geheel anders. De Regeering vrm Rotterdam I welke ook liet haare toebragt om de rust in de Stad te behouden , gaf midlenvy] eene Publicatie uit ter onderzoeking van die Huizen, welker Bewooners verdagt waren van alle hunne Gewecren niet ter goeder trouw overgegeeven te hebben, welke voorzorg als zeer verftandig cn noodzakclyk wierd aangezien, op dat niet, gelyk op andere Plaatfen gefchied was, deeze of geene byzondere Perfoonen in Huizen van Patriotsgezinde Burgers, onder voorwendzel van verdenking en om Geweercn te ontdekken, zouden indrinI gen en aldaar allerhande ongeregeldheden pleegen. Eer ik van Rotterdam afftap, kan
ik niet nalaaten U te melden, dat de Inwooners van het nabygelegcn Dorp Qyerfchie welken meest voor Vrienden en Voorftanders' van het Stadhoudcrlyk Huis bekend Honden, en uit dien hoofde door fommige heethcofdïD 6 gen



$4 GESCHIEDENISSEN DER
gen uit het Burgerlegertje niet weinig gekwek! waren geworden, thans zig alle te Ciarnen verbonden hadden, om alles te vevgeeven en te zorgen dat een icgelyk vry door dat aangsnaame Dorp zonde kunnen trekken, al ware het ook dat zy zig niet vrywiHig van eenig Oranje Teken hadden voorzien. Doch het is daaromtrend overal zo gemaklyk niet toegegaan , zo als daadlyk blyke;i zal. In
zekere Buurt Keeten genaamd, en niet verre van het Dorp Kapelic op den T.fel, wierden twee Patriotfche Muizen, het eene van een Grutter, en het andere van een Verwer geheel uitgeplunderd , en het zoude hier nog niet by gebleven zyn, indien 'er geen fpoedige hulp van Rotterdam gekomen was, op wier aankomst de plunderaars de vlugt namen. Egter wierd nog iemand uit Schoonho* yen \ die aldaar met een Koekkraam ftond, en voor een ieverig Patriot bekend was , door een'ge Huzaaren afgeklopt. Te Krimpen op de Lek wierden de gewezen Schout, en dc rustende Predikant gedwongen, iemand in hunne plaa.s te moeten ftellen, e» de andere
Pa-



VEREKNIGDE NEDERLANDEN» 85
Patriotsgczinden noodzaakte men„ in Perfoon, de Klok ter eere van zyne Hoogheid te trekken. in de Stad Brielle, alwaar de Meer»
derheid der Regeering beftcndig de belangens van het Huis van Oranje aangekleefd , en alwaar men de fterkfte maatregelen genér men had, zo tegen het Burger Leger, als tegen de Burger Sociëteit cn 't Gewapend Genootfchap, was by de Staatsomwenteling geene andere verandering voorgevallen , als dat eenige Patriotsgezinde Leden der Regeering, benevens eenige Burgers en Ingezetenen .welken voor die party geieverd hadden, de Stad verlieten en zig naar elders begaven. Ook wierd het Genootfchap van Wapenhandel vernietigd, en hunne Geweeren opgehaald, cn op het Stadhuis ter bewaaring 'gebragt. M'dlerwyl wierd de vreugde over deeze Staatsomwenteling, aldaar met de kragtigfte blyken getoond, want den tweëentwïntigtten September maakten de Muzikanten van de Zwitferfche Krygsbezetting,eenT«nfA Muziek doordcfïraaten, wordende door een groote menigte Burgers en Ingezetenen gevolgd, welken by beurten ee&
D 7 flBd-



86* GESCHIEDENISSEN DÜR
h\ddmh\g Hoezee.' enz. aanhieven, ook wierd het Gefchut van de Batteryen, on'er een af. wisfelend Muziek, ten agt, ten twaalf cn ten vier uuren, telkens dricmaalen gelost. Den volgenden dag, zynde Zondag, deedcndeKerkenlceraars op de omwenteling toenasfelyke Leerredenen, en na het eindigen van den Godsdienst vetrigtte het Oranje Genootfchap verfcheide Krygsöeffeningen.
Z. Wat gebeurde 'er in de andere Ho!» land fiche Steden?
V. Te Woerden nam de verwarring en verlegenheid, zo door het naderen der Pruisfifehe Troepen, als door de verhaaste vlucht van het Defenfie Wezen, het welk zig tot nu toe hier opgehouden had, fterk de overhand, tot dat de Heer W. van der Hoeven, Baljuw en Dykgraaf van Woerden, benevens Raad en Oud Burgemeester der Stad Gouda, den eenentwintigden September, aldaar aankwam, verzeld van twaalf Pruisfifehe Huzaaren. Hy nam zyn intrek by den Oud Burgemeester de Jong, welke reeds als Schout deiStad was aangeftcki, m de plaats van den
BttT-



VEREENIGDE NEDER LANDEN. Zf
Burgemeester Costerus, die naar Amfieldam geweken was. Zo dra gemelde Dykgiaaf té Woerden gekomen was, deed de Generaal Sui» jart de Leefdaale hem eene Wagt van twee Grenadiers aanbieden , doch voor welke cef de Heer van der Hoeven liet bedanken.—— Beklaaglyker lot onderging de Stad' Hanen, by het inrukken van het Pruisisch Krygsvolk. De gemoederen waren alhier zo geweidig verhit, dat verfcheidene ingezetenen de onbezonnenheid hadden van op het intrekkend Pruisfifehe Krygsvolk, uit de bovenvenfters van hunne Huizen te fchicten, waarop de Soldaaten, tot woede overflaande, veele Huizen deerlyk plunderden, by welke gelegenheid ook veele Aanhangelingen van den Prins van Oranje het zelfde lot. in die verwarring hadden moeten ondergaan, door welke plunderingen deeze ongelukkige Stad deerJyk is geteisterd geworden. In het nabuurige
Leerdam alwaar de meeste Ingezetenen Oud Staatsgezind waren, gaf men zig geheel aan de Vreugd ovtr , al ras droeg men Oranje Strikken, en plantte de Vlag op den Toren
eg



88 GBSCHIEÖENÏSSEN O 8 R
en 't Stadhui*. De Vaijaardag van den Koning van Pruisen millerwyl invallende, was de Stad met Eereboogen en Kronen vcrficrd, en des avonds waren de Huizen met Kaarfen verligt, ook gaf de Rentmeester bierman by die gelegenheid eenen deftigen Maaltyd. Vervolgens noodzaakten de Prüisfen eenige dagen laater, die van Vinnen, de Oranje Vlaggen, welken zy eenige tyd te vooren van Leerdam hadden weggehaald, weder in ftatie in laatstgenoemde Stad te brengen, aan den Drost te rug te geeven, en uit naam van het nu vernietigd Genootfchap van Wanen , voor die daad verfchooning te verzoeken.
Z. Hoe liep het in Noordholland, in deeze ©mftandigheden van zaaken af?
V. Met het inrukken der Pruisfifehe Legermagt, veranderde ook hier de gedaante der zaaken. De Staaten van Holland vernietigden ook eerlang het beiluit van den zeventienden Maart dezes Jaars te Hoorn genomen, en gelastten de Heeren Gecommitteerde Raadcn, te Hoorn zitting hebbende, zig van alle politiek gezag en beftier binnen gemelde Stad te ont-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 8$
houden, en het zelve geheel aan de wettige Regeering over te laaten. Ook wierden gemelde Raadcn aangeichreven en bevolen, „om „ zonder de minfte uitftel, den Kapitein Dek» „ ker en Luitenant van Braam, van alle „ pleitgedingen en vervolgingen te ontheffen-, „ het Vonnis over dezelven gewezen te ver„ nietigen, en hen, kost en fchadeloos, in „ volkomen vryheid te ftelJen , en dat zy „ daar benevens ook dien, ter rechtsvorde„ ring benoemden Fiscaal ten eerden zouden „ hebben af te zetten, en doen wcderkecren „ naar die plaats van waar zy dezelven had„ den doen koomen". Voorts was ook te Hoorn eene Publicatie tot h.t draagen van Oranje Vei fier (ëlen afgelcezen, en de afgezette Regeering herfleld, aan welke het Voetvolk van de Krygsbezetting den Eed gewillig deed, doch de R» itery was hier weigeragtig in, weïhalven dezelve ook bevel ontfing om
ten eerften de Stad te verhaten. Zie
daar u kortelyk gemeld, hoe het zig by de Staatsomwenteling in de voornaamfte Holland' fvhe Steden had toegedraagen. De gevolgen hier
vaa



GESCHIEDENISSEN DE R
van zal ik u in een nader Gefprek melden, en thans overgaan om u het geen in de andere Provintien om deeze tyd was voorgevallen, te doen bcfchotiwen.
Z. En dus zullen wy met Utrecht zekerlyk een begin maaken?
V. Ja. De Staaten van die Provintie te Amesfoort vergaderende, befloten op de tyding van het verlaaten der Stad Utrecht, nu hunne Vergaderingen weder naar de laatstgenoemde Plaats te verleggen, en gaven dienvolgens eene fterke Publicatie wegens de Wettige Regeering in 't licht, in welke hunne Edel Mogenden zeiden, „ dat tot hun leed„ wezen en grievende fmert, geduurende ee„ nen geruimen tyd, verregaande wanördens ., en geweld binnen de Stad Utrecht hadden „ plaats gehad, zo dat een opgeruid maar „ misleid gedeelte der Burgeren en Ingczcte9l nen, aangezet door Vreemdelingen, die by „ het bederf en den ondergang van de Stad en „ Provintie niets te verliezen hadden, zignLi: „ alleen niet ontzien had, onderfcheide reizen tl de Wettige Magiftraat te dwingen, en te
„ nood-



VEREEN1 GDE NEDERLANDEN. 92
» noodzaaken tot het neemen van zodaanfge„ befluiten, als hunne verkeerde begrippen », van het nut der Maatfchappy; en het be„ lang van Stad en Provintie mede bragten, 1 „ maar boven dien op den tweeden Ao„ gustus des voorleden Jaars 1786". onder| „ ftaan, gewapend op de Neude te verfchy„ nen, en na vergeeffche poogingen by den w Raad gedaan te hebben, om een nieuw Re| „ glement van Regeering, na hunne ingebedj „ de gevoelens ontworpen, in te voeren en I „ te beëedigen, dertig aan Eed en plfgt getrouw geblevene Raaden, aan wien zy, en „ als Burgers, en als Schutters trouwe en ge| hoorzaaraheid gezworen hadden, met misbruiking van den naam der geheele Burge„ ry, feitelyk van hunne Raadsplaatfen hadI „ den vervallen verklaard, en de ongehoordj r fte Infiriuaiien aan het Collegie van de J „ Heeren gewoone Gcraagtigdcn en de beide Voorftemmende Staatsleden, met de fchcrps, fte bedreigingen hadden gedaan, waar door „ zy (Heeren Staaten) genoodzaakt waren gein, worden, hun.nq Souvercine Vergaderingen,



92 GESCHIEDENISSEN BER
„ gelyk mede die van de Heeren hunne ge„ woone Gemagtigden en Gecommitteerden ter
Kamer van Finantic en Rekeninge der Pro„ vintie, maar /Imcsfoort te verleggen, al„ waar zy hunne Raalpleegingen met de meest „ mogelyke zagtzinnigheid en toegeevendheid „ hadden voordgezet, in die billykc verwag„ ting dat eenmaal het verhit en misleid ge„ declte der Ingezetenen van hunnen weder„ regtelyken handel te rug komen en aan recht, „ rede en billykheid gehoor geevende , tot „ hunnnn pligt zouden wederkeeren, dan men „ had zig niet onthouden in deeze hoogst„ ftra'baare handelwyze voord te gaan, en
in plaatze van de onwettig afgezette Raa„ den, kort daar op andere Perfoonen, ten }, getalle v an twintig in den naam der gant„ fche Burgery aan te Rellen, deezen en ze„ ven der voorige Raaden Eyck, van Sen„ den . de Ridder, Smïsfaart, van Haaf ten, „ Bui man de la Basfecour en van Damt niet, tegenftaande deezen by Eede, aan hel nog n ftandhoudend Regetrings Reglement van den m Jaare 1674. verbonden waren, plegtig op
» de



VEREENIGDENEDERLANDEN. 93
de Neude, op het zogenaamd nieuw Stedelyk Reglement van Regeering, in den „ Eed te neemen, welke alzo wederregtelyk „ aangeftelde Raad zig, met vertreeding van ons wettig gezag (zeggen welgemelde Staa„ ten) meester gemaakt had van de Provin„ tiaale Compioiren, 's Lands Penningen ge-
roofd en onntittelyk verfpüd, een menigte „ 's'Lands Amptenaaren, van hunne wettig „ verkregene Posten daadlyk ontzet, vervol„ geus onwettige Staatsvergadeiingen befchre„ ven cn gehouden, de Burgery en Ingeze„ tenen onderdrukt en overheerscht, en de „ fchreeuwendfte onregtvaardigheden en ge-
weid uitgeöeffend, en daar door de goede „ Burgery in de akeligfte omftandigheden ge„ dompeld."
Z. Dit waren al vry zwaare misdaaden waar mede deeze Heeren befchuldigd wierden, doch laat my het vervolg van deeze fcherpe Publicatie hooren.
V. Hunne Edel Mogenden zeiden verder,
dat hoe zeer zy ook tot afkeering van dat „ toomeloos geweld genoodzaakt waren ge-
„ weest,



94 GESCHIEDENISSEN DER
„ weest, op middelen bedagt te zyn, om de „ onderdrukte Ingezetenen te verlosfen , de „ rust en goede orde te hcrftellen, 's Lands „ Staatsgcfteldheid te bewaaren, het oproerig gedeelte der Burgeren en Ingezetenen we„ der tot de gehoorzaamheid aan 's Lands „ Wetten te brengen, en de veiligheid aan een ieder te verfchaffen, waar op elk Lid der Maatfchappy ontegenzeglyk aanfpraafê „ had, hadden nogthans hunne toebereidzelen geen de minfte indruk op de Hoofdbeleiders „ van alle deeze ongeregeldheden gemaakt, 5, maar waren dezelven voordgegaan geweld en „ onrecht te vermenigvuldigen , der Staaten „ vermaaningen en gezag te verfmaaden, en „ zig vyandlyk tegen hen te verzetten,waar„ door zy dan eindelyk verpligt zouden zyn !f geweest tot daadlykheden over te gaan, „ indien niet de Stad Utrecht, door de weder„ regtelyk daar in gebragte Troepen en Auxi„ liairen was verlaaten geworden, en dus „ zonder eenige blocdftorting door der Staaten Troepen bezet." Voords verklaarden gemelde Heeren Staaten, „ dat zy dit alles in ern-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 95
„ ftige Raadpleeging genomen hebbende, en Is vermeenende eerst en vooral de wettige Re„ geering en den loop der Justitie te moeten „ herftellen, goedgevonden hadden de aanftcl„ ling van den voornoemden onwettig aange„ Helden Raad, met alle het gecne door den.
zeiven onwettig was befloten en gedaan, be„ nevens het zogenaamde nieuw Stedelyk Re„ geérings Reglement te vernietigen, gelyk zy „ ook mede denzelvcn onwettigen Raad ver„ nietigden, omflaandedaar benevens alle zo„ daanige der Burgeren en Ingezetenen,welken „ in de onwettige aanftelling en belediging van
voornoemden Raad, of invoering van gemel„ de onwettig .Reglement deel genomen had„ den , van den op hetzelve gedaanen voorge„ wenden Eed, met ernftige vermaaning aan hen „ en alle andere Burgeren cn Ingezetenen, ,, geene anderen voor wettige Raaden in de „ Vroedfchap de Stad Utrecht te erkennen, „ dan de Heeren van Dykveld, Loten, Ferm ,, beek, van der Dusfen, Wieling , van Mus» „ fchenbroek, van Bronhhorst, van Westre* „ nent Boddens, van der Does, van Ro»
u mondt.



$6 geschiedenissen der
„ mondt, Craayvanger, de Jonkheer e , Ver„ fchoor, Pesters , Falck, Zaal, van Ewyk , „ Woerlman , van Maarsfenbroek, van Die„ len, Tvoy, P. J- Marlens, A. Mariens, „ Nahuis, Voet van Winsfen en Odé, als de „ ecnigfte zynde , die op den vastgeftelde» „ voet voordgcgaan waren of hebben willen „voordgaan, midsgaders verders dezulken, „ die in het vervolg door den Heer Prinfe „ Erfftadbouder, ingevolge der Staaten verv soek en magtiging, zouden worden aange„ fteld. Eindelyk wierd door hunne Edel „ Mogenden alle en een iegelyk op het era„ ftigfte gewaarfcho.rwd en opregtelyk ver„ maand cn gelast, zig als ftille en vreedzaa„ me Ingezetenen te gedraagen, de behoor„ Iykcn eerbied aan hunne wettige Overheid „ te bewyzen, en tot de nakooming en be„ hoorlyke gehoorzaamheid aan 's Lands Wet„ ten weder te keeren."
Z. Deeze Publicatie moet de afgezette Heeren van Regeering niet weinig getroffen, en over het algemeen vry wat bedenking gebaard hebben»
V. Laat



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 97
V. Laat ons nu zien wat 'er in de Overysftlfche Steden was voorgevallen, cn met De, venter beginnen. De Pruisfifehe Ritmeester Weyerauch, welke met zyn Volk omflreeks Weigeringen lag , zond den twintigftcn September zynen Luitenant Krop, met vierentwintig Ruiters, naar Deventer om die Stad in te neemen, alwaar de meeste Ingezetenen de Oude Staatsgefteldheid waren toegedaan, doch in welke egter ook een Gewapend Genootfchap van de anders denkende Party was. Zo dra de voornoemde Luitenant Kroffit voor de Stad gekomen was, maakte hy zig door twee Ruiters meester van de Schildwagten, die by de Valbrug geposteerd waren, voords van de Valbrug en van de geheele Wagt van het Genootfchap en vervolgens, zonder flag of floot, van I de geheele Stad. Hier op met de Regeering ] gefproken hebbende, die hy geneigd vond om de zaaken op den ouden voet te heiilellen , ontwapende hy het geheele GenootI fchap. Voords wierd hen al hun Gefchut , Anülery, Kruid, Bomben, Kogels, HandgraXX. DEEL. E naa.



0$ GESCHIEDENISSEN DER.
maten, Gewecrcn, Sabels, Patroontasfen en wat dies meer is, ontnomen, al het welke op Karren gelaaden en over Zutphen naar Wagen'ingen gevoerd wierd. Onder deeze Buit bevonden zig ook vier fraaye Metaalen en twee Yzeren Hukken Gefchut, welken van Amfteldam derwaards gezonden waren.
Z. Maar hoe is het byna mogelyk dat flegts vierentwintig -Soldaaten het geheele Vrycoips hadden kunnen ontwapenen ?
V. Gy moet weeten dat de Oudftaatsgezinden in de Stad de Luitenant Rrofft niet weinig in dat geval geholpen hadden, en nu luidruftig triumf zongen, doch het ongelukkigfte was «lat deeze vreugd welhaast tot baldaadigheid cn wraaknecming overfloeg , door dien het woeste Gemeen zig nu op de Patriotsgezinde Burgers begon te wreeken door hen te plunderen, het welk zoo hoog liep dat de gemelde Luitenant Krofc, die met zo weinig Manfchap de geheele Stad had kunnen bemagtigen, nu verfterking van zyncn Kapitein Weye» rauch meest verzoeken om die woeste gewel-



XX.I5.Pl.VI.
'r PXUNBRRE^ IK BEVKKTÏB.






VF.REENIQDE NEDERLANDEN. 99
weldandigheden tegen te gaan. Doch hy konde geenszins beletten, dat ondanks deeze hulp niet eene groote menigte Huizen van Patriotten vernield wierden. Midlervvyl had de Regecring aan de Burgemeester A. J. IVeerts, welke thans de Vergadering der Staaten van Overysfcl te Kampen bywoonde, gefchreven, „ dat ,, hy in zync Bediening als Magiflraatsperfoon van Deventer, volgens eene Verklaaj, ring van de Burgery en Gildens, ontflagen ,, was." Te Kampen was door de Re¬
gecring dier Stad, by Befluit van den zevenen- twintigften September, aan haare Burgers en Inwooners toegedaan, om Oranje Tekenen te mogen draagen, doch ook alles wat gelegenheid tot veritooring der rust zoude kunnen geeven, verboden. — Te Zwolle was ook den ftaat van zaaken fpoedig veranderd. Den twintigften September benoemde men eene Commisfie van vier Leden uit de Gemeente, om met en benevens eene diergelykc Commisfie uit Schepenen en Randen te raadpleegen, om de best mogelyke middelen uit te denken, ma de verwagt wordende Pruisfifehe TroeE 2 \pen ,



IDO GESCHIEDENISSEN DER
pen, met de minfte verwarring, en ter voorkooming van alle ongeregeldheden, te ontfangen , en volgens het rapport van de voornoemde Commisfie wierden reeds den volgenden dag. door de Regeering van Zwolle s andere Officieren by het Burger Regiment aangcfteld, en ook, volgens bekomen magtiging van Ridderfchap en Steden, de Provintiaale Brigade en het Corps ligte Ruitcry vernietigd, en uit de Provintiaalen Eed ontflagen, als mede de wettiging van de Gewapende Genootfehappen binnen de Stad Zwolle ingetrokken. Ondertusfchen hadden de Heeren Gedeputeerde Staaten, ter oorzaak van de byzondere omftandigheden der tyden, eene buitengewoone Vergadering van Ridderfchap en Steden tegen den zevcnentwintigftcn September uitgefchrevcn , om in dezelve te overleggen, wat men ten beste van de Provintie van Overjsfel zoude aanvangen.
Z. Had deeze Vergadering der Staaten voordgang?
V. Ja zy had werkelyk plaats, doch jonkheer Vos Vf-n Steenwyk tot Nyerwtral} gaf in
de>



VKRERNI6DE NEDERLANDEN. IOI
dezelve eene Memorie over, behelzende eene ■Verklaaring, waar by hy betuigde van gevoeJen te zyn, dat geen Vergadering van Rid. dcrfchap en Steden , konde nog behoorde plaats te hebben, zo lang de Pruisfifehe Troepen z,g in de Provintie van Oyèrysfel bevonden. Diergelyke Verklaaring deed Jonkheer .7. E. Muien tot den Leankuile insgelyks en by deeze Verklaaring voegden zig ook dê Jonkheeren R. H. de Vos van Steenwyk, tot den Eogenhof, R. /ƒ. van TsfelmMden tot ^olhngerkamp, R. W, sloet m Merxyddy en J A. Zwier van Tsfelmuiden tot Paarsïo. Doch des niettegenftaande wierd by de Meerderheid der Ridderfchap en de Stad Derenter een befluit genomen, waar by de Prins Erf. ftadhouder in alle deszelfs Rechten en Waardigheden wierd herfteld, zo als dezelven by het Reglement van den Jaare 1748. waren be. paald, als mede Hoogstdezelven daar van kennis gegeeven, en tevens verzogr, ora tot onderhouding van de rust en veiligheid der Provintie Oyèrysfel, een genoegzaam aantal Krygsvolk tc zenden. De Heeren Vos tdn E 3 Steen-



l£» GESCHIBöENUSEN D «I *
to^yl, benevens de hier boven genoemde Ridders protesteerden tegen dit bcfliut ten fterkften , zo als ook de Steden Kampen en Zwolle, welken het Voorftel der Ridderfchap ©vernamen, doch egter den volgenden dag toeftemden, tri 't verzoek van Staatfche Krygsbczetting aan zyne Hoogheid te doen.
Z. Welke Heeren waren bet die z g zo ieverig in het neemen van het bovengemelde Beilnit getoond hadden?
V. Het waren de Heeren Edelen, Graaf van Seiden Hompeteh tot Ootmarfum, Landdrost van Zalland, Bentinck tot DUpenhem > Landdrost van Ty.cnte, Raes/elt tot Eikei*, Landdrost van Follenhoyen , Dedem tot de Roliecate , Drost van Hambergen , Raesfelt tot Heemfe, Foerst tot Jterdink , Graaf van WartensieUn tot Buxbetgen, Bentinck tot WerUren, Pallant tot Beefp\ Bentinck tot Schoonbeten, Reekteren tot Menninges-hage Junior, ff*v«*«tf £y*r/o, Graaf van tó» Hompesch tot Ootmarfum Junior, Sfeff ftt Bellinkhof, Stoet tel Westtrholt, Stoet M Canneyeld en S/o** tót Olu
hu li ••



VEREEN1GDE NEDERLANDEN. 16$
huh. Voords wierd by alle deeze Heeren, ook befloten tor het verleenen van de floodige Geloofsbrieven aan de Leden, welken voor het verhreeken van *t Regeerings Reglement van 1743, zitting in verfchillende Collegicn gehad hadden. Daarenboven wierd ook van de herftelling van zyne Hoogheid, in alle deszelfs Rechten, by Publicatie kennis aan de Ovcrysfelfche Ingezetenen gegeeven, en den Afgevaardigden ter Algemeene Staatsvergadering in 'j Haage aangefchrevcn, zig in 'tvervolg weder aan hunnen ouden Lastbrief te moeten houden, met herroeping van het Befluit van den zestienden May dezes Jaars 1787. EindeJyk wierd ook nog een Voorftel gedaan , om de Vriendnabuurlyke eeusgezindbeid en goede Vcrttandhouding met de Provintie Gel. der land te herfteilen en te bevestigen, en den Predikanten aangefchrevcn , op hoedanigen .voet zy voordaan voor de Kooge en Mindere Overheden, als ook voor het Erfstadhouder* iyk Huis, moesten bidden.
E 4 ZE-



ZEVENENNEGENTIGSTE GESPREK»
IN-H OUD*
Pub!icat>en tegens baldaadigheden en geweld
te Arnhem. Opfchudding te 'j Graa-
yendeel. Bedenkingen wegens het in ft and houden van het Regeerings Reglement te Haarlem. Brief wegens het zelve aan de Staaten van HoVand. Beftuit der Staaten over deeze zaak. — Voorvallen te Helft, — De Prins van Oranje yerfchynt ter Staats» yergaderinge. Aanfpraak van den Hoog» leer aar Camper aan den zeiven. Be/luit der Staaten van Holland omtrend den Rhyn» graaf van Salnu Advys yan den Move-
UOJk



vereenig de Nederlanden, io^
van Holland. Bericht wegens de fatisfaetie van haare Hoogheid. Naamen der Hee. ren die volgens dezelve uit haare Ampten gezet moesten worden. Scherpe IVaarfchou* ring van den Prins Erffladhouder tegens oproer. Strenge Publicatie tegens het fchenden der Veiligheid. De Thefmmer Generaal Bisdom % legt zyn Ampt neder. Af.
fcheïds Aanfpraak van denzelyen* .
Voorbeeld van verbitterde Partyzugt. • '>
Aankomst van den Hertog van Brunswyk
in V Graavsnhaage. Voorflel der Stad
Schoonhoven. Raadplegingen over het zei. ve. Memorie van den Advocaat Fis¬
caalvan Braband. Geweldaadige handel te
Foorburg. ■ De Baljuw Douglas pleg-
tig te Hondsholredyk ingehaald. - d#.
Stads Schuttery te Leyden ontflagen. Qn. lusten binnen de Stad Leyden»
Vader. Ik heb in eenige van onze roerige Gefprekken n de zo onverwagte ate verbazende Staatsomwenteling verhaald,, rtana £ 5' aai



K>6* 8lSCHiï5»BiTlSSBN DER
zal ik u in eenige volgende Saamenfpraaken, de gevolgen van dezelve, eeven onpartydig , voortogen, waar door gy een volmaakt denkbeeld van den tegenwoordigen toeftand van uw Vaderland zult kunnen verkrygen. .Zoon. Ik verlang dat myne nieuwsgierigheid daar omtrend op dezelfde wyze voldaan mag.
worden. .
V. Vermids in Gelderland en wel inzonderheid' te Arnhem, nu en dan nog vry wat buitenfpoorigheden gepleegd wierden, vond zyne Doorlugtige Hoogheid, hier toe door de Staaten van deeze Provintie gemagtigd zynde, goed, eene Publicatie uit te geeven, waar hy allen en een iegelyk op het ernftigst verboden wierd, alle baldaadigheden en plunderingen aan Perfoonen cn Goederen, voorts het epruyen en aanhitzen van het Krygsvolk van den Staat, tot zodanige ten hoogften ftrafwaardige euveldaaden, midsgaders het opgeeven van geheele lysten van Perfoonen, weiten zodaanige kwaadwilligen boven andere aan die-jgelyke moedwilligheden en geweld gaarne '#lc©t gefteld zagen , onder wat naam of voorwend.



wendzel zulks ook mo«te
">ede « aan de TroCn vl T^**'
Krvwvnli. 01 aan ander
Krygsvolk «ene armwyzmge van Huizen, Goeden of Perfoonen van tenne 1Mll ^
*« PmrmUmm toegedaan te zyn, 0f deel aan e ,f llappen. ^ W^**
2y ondc' an*« voorwendsels te doen of tegen dezelven eenig geweld te plee'e,
* °ver.reeders van 's VorL 'he 1™ wil «« «»«»*. * verftoore d r ge.ne.ne r„st en veragters der beveelen van We wettige Overheid, ten geffengl™ ~». bev.nd van zaaten, aan ^„^ " ef met den Bood geftraft worden . Z. Deeze Pnblicatie fete 2cW bebondems van de rost en voorfcooming Z wanorde en geweld,
V Diergelyke middelen hadden wefopmeer Plaatfen nodig geweest, en inzonderheid t£ * Grartnderi, een Dorp by Dordrecht seFegen, aiwaa, de Roeren die de bude frilddhad aankleefden, by kunne Party^
2ö>



K>3 GESCHIEDENISSEN DER
zo door het iflflaan van Glazen als anderszins, vry wat gewelddadigheden pleegden. Zeker ieverig Patriotsgezinde fchoot by deeze gelegenheid uit een zyner bovenvenfters op den boop, waar dooi' hy een der oproerigen kwetfte, doch bet welk van dat gevolg was, dat zyn Huis geheel geplunderd en onder de voet gehaald wierd. Hy zelve ontkwam het wel met de vlucht, doch na dat men hem overal te vergeefs gezogt had, is hy eindclyk door de Pruisfirche Huzaaren gevangen en te Dordrecht opgebragu Te Haarlem poogde
men ondertusfehen het nieuw Regecrings Reglement dier Stad, het welk, zo als ik u gemeld heb., zo kort te voren nog plegtig bezworen was geworden, (*) in Rand te houden., door dien men van gedagten. was, dat liet zelve geenszins llreed met den omgekeerden Staat van zaaken. Doch op Vooritel van. -ie Gecommitteerden uit de Burgery, welken
hier
(*) Zie Gefchiedenisfen der Vereenigde Ne» ierL in. 'ï kort. XIX Deel. van BI. 12 tot 20..



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 10$
hier omtrend eenige bedenkingen maakten , wierd eene Commisfie uit de Regeering aan den Prinfe Erfftadhouder beraamd, om het gevoelen van zyne Hoogheid daaromtrent te verneemen. Gemelde Vorst vond egter zwaarigheid, om zig deswegens in byzonderheden in te laatcn, waarom de Regeering der Stad Haarlem zig, den zestienden Oclrober by eenen Brief aan de Staaten van Holland vervoegde , om hunne Edel Groot Mogenden deeze zaak onder het oog te brengen.
Z. Wat fchrecf de Regeering dier Stad ten deezen npzigte aan de Heeren Staaten ?
V. Hunne Edel Groot Achtbaaren gaven te kennen, „ dat het aan hunne Edele Groot „ Mogenden bekend was, dat zy eenige Ste„ delyke fchikkingen met hunne Burgery over „ zuiver Huishoudelyke punten hadden beraamd, en daar by ook hunne aanda^t ge. „ vestigd hadden ep het ftuk der Verkiezing „ van Burgemeesteren en Schepenen der Stad „ » als mede dat zy van oordeel waren, die „ Verkiezingen, volgens de Rechten van hun-. une Stad, zelve te moeten doen, doch op, E 2 a, wel-



HO
GESCHIEDENISSEN DER
welke laatfïe zy toen de goedkeuring; vaa hunne Edel Groot Mogenden verzogt hadden, welke goedkeuring hen vervolgens ook by befluit der Staaten van Holland van den }, vyfentwintitiften Augustus, gunftig was toegeftaan geworden. Na het ontfangen van ,f «emelde Befluit, was hun nieuw Stedelyk „ Reglement, waar in het fluk der Verkiezingen mede was begrepen, en daar door een deel van het zelve was geworden , „ vastgefteM en plegtig tusfchen hen en huns, ne Burgery beëediod en ingevoerd. Zederd dien tyd was 'er by hunne Edele Groot „ Mogenden , den vierentwintigen Septem„ ber, eenBeflut genomen, waarby, op Vooralle! van de Stz&Gouda < poedsevondenwas, „ in te trekken alle Befluiten, waar by aan zyne Hoogheid eenige Voorrechten opge„ fchort of ontnomen waren, tot welk Befluit „ huime Stad ook gaaf toegeftemd had, en „ daar toe zelfs aan haare Gematigden uit* s, drukkelyke last gegeevcn, begrypende dat „ zulks te^en hun voorfchreeven Regeerings „ Reglement, waar tegen hunne gedaane Éed
5, hxm



VFREEN1GDE NEDERLANDEN. Ut
„ hun ook zeker verhinderde aan te gaan, in „ 't minfte niet ftreed, alzoo door hen reeds „ by het maaken , vastftellen en beëedigen , daarvan, geoordeeld was daL by het ze'lve „ geencrhande Voorrechten van zyne Hoog„ beid opgefchort of ontnomen waren.
„ De Gecommitteerden uit hunne Burgery, „ (vervolgden hu9ne Edel Groot Achtbaaren) „ hadden eevenwcl, aangezet door eenen ie», ver , om alles wat zelfs de geringde be», ginzelcn van ongenoegen of flooring der „ rust zoude kunnen veroorzaaken, voor te » komen» hlinne aandagt gevestigd op het na„ der befluit der Staaten, en hen in bedenis king gegeeven , het benoemen van eene „ Commisfie uit het midden, der Regeering 9, aan den Prins Eriïtadhouder, om over de „ geopperde bedenking , of de goedkeuring „ der Heeren Staaten door hun nader befluit „ zoude kunnen veronderileJd worden , ee„ nigszins ingetrokken te zyn.. het gevoelen „ van welgemelde» Heer Erffiadhouder te „ verneemen. Dat zy Heeren van Haarlem „ aan deeze bedenking gereedeiyk voldaan



H2 GESCHIEDENISSEN DER
„ hadden, doch niet met dat gevolg dat zy daarvan gehoopt hadden, alzo het zyne Doo?'[ lustige Hoogheid niet behaagd had zig in ,\ byzonderhedcn bier ovef in te laaten. Dat 'l zy dus best geoordeeld hadden , zig hier over aan de Heeren Staaten van Hol'l land zeiven te vervoegen, dewyl zy aan [,'den eenen kant niet gaarne iets zouden doen, ftrydi?. met het befluit, van hunne " Edel Groot Mogenden van den vierentwin" tigften September, maar aan den anderen kant ook eeven zeer verbonden waren aan " een Contraft en Reglement met hunne Bur* gery zoo plegtig aangegaan , en niet beëe tigd of ingevoerd, dan na dat de goedkeuring vau hunne Edel Groot Mogenden, die op l twee punten van het Reglement gevraagd \, was, volledig was toegedaan, welke Verbintenis zy in haar natuur en gevolgen voor alle.'zins heilig moesten houden. Gemelde Heeren van Haarlem verzogten „ derhalven, dat hunne Edel 'Groot Mogenden * door alle ttoyffelirtg weg te neemen . die uit " Hooptuerzelver befluit Van den vicrentwin-



VItREENIGDE NEDERLANDEN. I 33
„ tigtten September, ten aanzien van hunne „ voorgaande van den vyfen twintigften Au», g'.istus, zoude mogen worden afgeleid, hen » in ftaat geliefden te Hellen met "te meerdeI , re zekerheid in het bevorderen van het welzyn hunner Stad waakzaam te zyn." Z. Kreegen d; Heeren van Haarlem, een gunftig Antwoord op deezen Brief aan de Staaten van Holland!
V. Hunne Edel Groot Mogenden over deezen Brief geraadpleegd hebbende, waren van oordeel dat, daar by hun laatstgenomen Befluit, alle de voorige befluiten tot nadeel ©f vermindering der Waardigheden a Rechten cn Voorrechten van zyne Hoogheid, waren ingetrokken, daar toe ook het befluit van den ! vyfentwintigften Augustus laatstleden behoorde, by het welke 't voorncemen van Raaden en Vroedfchap der Stad Haarlem , „ om, „ ovcreenkomftig het Recht van dezelve Stad', 8, voordaan de verkiezing van Burgeineeste„ ren cn Schepenen zelfs te doen," was goedgekeurd geworden. En dus vonden Hoog. gemelde Heeren Staaten goed, „ het meer-
5 » g.6 -



114 GESCHIEDENISSEN Ö! H
gemelde Befluit van den vyfentwintigtt.cn „ Augustus in te trekken en buiten uitwerk„ zei te Hellen, en het voorfchrceven geheel „ nieuw Stedclyk Reglement der Stad Haar» „ tem, te honden voer afgedaan, en vernie„ tigd." — Midlerwyl genoot de Stad Delft het genoegen dat de rust aldaar dag aan dag toenam, zo dat ook de Dagwagten der Burgery aldaar ophielden. De Leden van het vernietigde Wapengenootfchap biceven nog wel by avond en ontyde faamen hoornen, doch eene Publicatie daar tegen, maakte 'er ook wel haast een einde van. Ook wierd de Kerkenleeraar van Marle , die zig ieverig Patriotsgezind getoond had, door Burgemeesteren ver* boden langer den Predikdienst waar te neemen, waar op hy ook kort daar na de Stad verliet. De Hoofdofficier van Beereflejn verzogt nu ook van zyn Post ontflagen te mogen worden, welk verzoek hem terftond toe. geftaan zynde, wierd de Heer van IJoeke go magtigd dien Post inmiddels te bekleed tu , welke Heer ten ecrlten zeer werkzaam was, om eenige gevluchtcn te agttrhaalen , «oen



VEREENtGBË NEDERLANDEN. 115
van welken hy alleen maar de Heer Buizer, Secretaris van het geweezcn Genootfchap, in handen heeft kunnen krygen. Midlerwyl nam de Regeering de Leden van het genoemde Genootfchap in haare befcherming cn gaf daaromtrent eene Publicatie m 't licht, waar by dezelven verklaarden, „ vernomen te hebben >, dat fommige Perfoonen tot het vernietigde „ Genootfchap van Wapenhandel behoort heb„ bende, of het zelve ten minften toegedaan „ geweest zynde, door de zulkcn, welke uit „ verkeerde drift en onbezonnen iever, zig „ zodaanige onberaamlykheden aanmaatigden „ en zelfs zig daar toe bevoegd rekenden, „ van tyd tot tyd op 's Heeren fïraaten of „ andere plaatfen verongciykr, en zelfs daa„ delyk aangerand wierden, en daar döor on„ der anderen ook de alleszins verdei ffefykè „ onrust, hoe langs hoe meer gevoed cn gaani» rfe gehouden werd. Dat welgemelde Hcc,» ren van de Wet, zodaanige handelwyze ten „ allcruiterfte verfoeiden , en daar tegens wil„ lende voorzien , goedvonden allen en een „ieder zeer cnutelyk aan te maaien, zig
,% zorg-



Il6 GESCHIEDENISSEN DER
„ zorgvuldig van dicrgclyke daadelyke aan„ randingen te wagtcn, met verder verbod om „ iemand, by zy wie by zy, ter zaake van „ zyne denkwyzc , welke hy voorheen zoude mogen hebben omhelst , het zy met „ woorden of met daaden aan te vallen, zullende, anders doende, na bevmd van zaaken s, en zelfs aan den lyvc geftraft worden."
Z. Deeze Publicatie doet eer aan de Regeering van Delft. Doch gy hebt my nog niet gemeld hoe en wanneer de Prins Erfitadhouder , na de omwenteling der zaaken ter Staatsvergadering verfchenen is.
V. Ik kan u alles niet te gelyk melden, inzonderheid daar de overvloed van ftof my belet u alles in eene geregelde orde te verhaaien. Zyne Hoogheid was dan, na eene lange afweezenheid, den vyferitwintigften September, voor het eerst ter Vergadering der Algemeene Staaten vCrfcbeenen, en aldaar, door den toenmaals voorzittende Heer Tja fais y uit naam der Hooge Vergadering, met eene gepaste Aanfpraak begroet en verwelkomt, in welke hy betuigde dat het hunne Hoog Mogenden
Zeer



VERKEN1 GDE NEDERLANDEN. 11?
zeer aangenaam was, zyn Hoogheid wederom, m deeze Vergadering te zien verfcaynen .vertrouwende dat Hoogstdezelve zynen iever | bv die van hunne Hoog Mogenden wel zou1 de willen voegen, om uit de verwarring, die 1 thans in het Gencralkeits Wezen heerschte, I de orde te doen voordkomen, de vervallene I zaaken van het Bondgenootfchap té herftellen, I de goede verflandhouding en cenigheid te verI nieuwen en de band der Unie naauwer toe | te trekken enz. Waar op de Prins Erfftadi houder, in zeer vriendelyke uitdrukkingen de J Algemeene Staaten bedankte voor de blyken \ van derzelver vertrouwen en genegenheid i met verzekering dat Hoogstdezelve , al wat i mogelyk was en in zyne magt Hond, zoude I toebrengen om de zaaken buiten verwarrin* Ite houden, het gebreklyke te herftellen, de | rust en eenigheid tusfehen de Bondgeneoren te doen herleeven, en de waare belangens jvan het Vaderland te bevorderen, beveelende | voords zig cn zyn Huis in de verdere goedIWilligheid der Algemeene Staaten. Dien zeipa dag begaf zig 2yne Hoogheid ook naar
de



IlS GESCHIEDENISSEN DER.
de Vergadering van den Raad van Staat, alwaar hy door den Hoogleeraar Petrus Cam* per, Voorzittend Lid in bovengemelde Vergadering met eene Aanfpraak begroet wierd, die, om derzelver zonderlingheid, vry wat nadenken baarde. Z. Kunt gy my dezelve niet mededeelen ? V. Daar is zy veel te lang toe, egter zal ik 'er u eenige trekken uit opgegeeven. Na dat de Hoogleeraar den Vorst met deszelfs gelukkige terugkomst geluk gewenscht had, ging hy over om' het wezenlyk en inwen dig genoegen te befchryven, welke de Raad thans gevoelde in zyne Hoogheid in deeze Vergadering te zien, „en, vervolgde hy, uwe „ Doorlugtige Hoogheid, onder de wonderbaa•■ re beftiering van het aanbiddelyk Opper„ wezen, den God van uw Doorluchtig Huis, die tevens de God van Nederland ft-, wederom ingeroepen te zien in het midden van eene verdwaalde Natie, dewelke, voor een groot gedeelte misleid zynde, door de vergiftigde Staatkunde van eenige weinige ,\ Ministers van Staat, en omgekogt door het
,, fnood



XX.B.Pl.VH.






VEREENIGDE NEDERLANDEN. tl9
» fnood vernuft van één der gevaarlykfte Na„ buuren, in het byzonder door een aantal „ vanGeestelyke Huichelaaren, waar ondér de „ RoomfihePriesters, den godloos ten rolfpeelp den, gedwongen was geworden om uwe Door„ luchtige Hoogheid, en de braave Regenten „ van dit voorheen zo gezegend en bloeiend „ Nederland,, niet alleen op de verfoeilykfte „ wyze te verguizen , maar 't geene nog „ duizendmaalen erger .is, het gantfche Ge>, meenebest voor meer dan eene halve Eeuw, „ in den grond te bederven, en zo wel met „ betrekking tot haaren Welvaart cn Handel, „ als Buitenlandsch vertrouwen, in erger om„ Handigheden te ftorten, dan ooit een Bui* te"Ia"dfchen Oorlog, hoe verwoestend ook „ dezelve gebragt zoude hebben! Een Oor» log (ging de Hooglceraar voord,) put, bui„ ten tegenfpraak, 'sLands Schatkist uit, en „ verlegt den Koophandel, doch flegts voor „ eenen tyd, daar deeze, den Burger 0orIo* , naamenlyk, de fchrikkelykfte van alle on! , heilcn, 's Lands Schatkisten en haare Bron, nen verdelgt cn doet verdroogen, de Ge-
s) moe-



120 GESCHIEDENISSEN DER
„ moederen der Burgeren, zelfs van Bloedverwanten, en anderszins vreedzaame Huis„ gezinnen verdeelt, en door onverzettclyke „, haat van een fcheüft, den iever der Inge, zetenen van hunne bedryven aftrekt, en „ dus alle de Zenuwen van den Staat ver-. 3, nield."
Na vervolgens de akelige omftandigheden, waar in zig het Vaderhui .1 bevonden had, en de gevolgen daarvan, na zyn inzien, op het levendigfte afgefchetst te hebben, voer de Geleerden Yveraar dus voord, „ wanneer ik on„ detwylen alle deeze akelige omltandigheden, „ alle deeze eindelooze verwarringen en byna „ onherftelbaare gebreken , in het Staatsbeftier, in het Finantiewezen en in het Militaire befchouwe, na waarde inzie, en over, peinze, fta ik in twyffÜ, Doorluchtigfle Vorst 1 of ik wel recht hebbe , om uwe , Doorlngtige Hoogheid geluk te wenfehen, " met zyne te rugkomfte in deeze Provintie, - in deeze Verblyfplaats en in den Pvaad zel„ ven? Het hart zinkt my weg, als ik de moeilykhedeu, zo niet de onmogelykheden



VB R ErE N 1 GS S NEBER.LANDE W. Ï2I
„ gade 11a, die zig van alie kanten opdoen, tl om die zo noodzaakelyke herhrelling te be„ werken. Ik moet dan, niet uwe Doorlugti* „ ge Hoogheid, maar deezen, zo decrlyk ge„ teisterden, Raad, geluk wenfchcn met de „ tegenwoordigheid van uwe Hoogheid, zon„ der uwe komst, dierbaare Prins! zonder „ uWen invloed is het onmogelyk, de Unie „ der zeven Gewesten, fchoon nog niet ten „ eenenmaalen gebroken, maar deerlyk verzwakt, n behoorlyk te herftcüen. — Om wel te flaa„ gen, Doorluchtige Vorst4 zal het noodig s, zyn uit het Staatsbeftier te verbannen,, die „ gevaarlyke Perfoonen, dewelkcn alie deeze „ onheilen en al dat verderf berokkend heb-
ben; Verdenk my niet, edelmoedige Vorst! „ (voer de Hoogleraar voord,) als of ik „ wraakzucht beoogde , zulk eene laagheid „ was niet alleen cnbetaamlyk, maar mag en M kan ook niet vallen in uw zagtmoedig ea „ deugdzaam karakter. Dan eeven gelyk een
akker, hoewel ook bebouwd en toegcfleld, „ geene goede vruchten kan geeven, zo lang XX. Dsai.. F .» iiet



Ï22 GESCHIEDENISSEN DER
„ het verderfFelyk onkruid dezelve overmeesi, terd , eeven zoo kan ook dit Gein eene „ best niet bloeien , zo lang dat verfoei-
lyk onkruid het zelve ondèr de hand „ blyft bederven. Immers zullen die fnoode „ Landverraaders , die tevens de gezworen „ vyanden van uw Doorlugtig Huis zyn, zig „ op honderderley wyzen vermommen om uw n Hoogheids gevoelig hart op nieuws te ftrec„ len , in te neemen en te overmeesteren. „ Dan dat alleen gebied my mync pligt, en „ de liefde tot myn Vaderland, uwe Hoog„ heid te moeten verzekeren, dat zo lang
uwe Hoogheid dit manmoedig befluit niet „ neemt, en niet daadlyk ten uitvoer brengt, 5> het Staatsgebouw nog lang zal blyvenwag„ gelen, en uwe Hoogheid zal zig nooit de ,j aehting en het wezenlyk vertrouwen der „ weldenkende Ingezetenen van dit Gemee„ nebest verwerven. Zeer fpoedig zullen wy,
onder het valsch gevley van die onwaardi„ gen, het vuur van tweedragt en der Buri, gerkryg, nu flegts oppervlakkig, en voor
» een



VF.REEN1GDE NEDERLANDEN. 1
„ gen tyd uitgedoofd, weder zien uitbars„ ten, cn tot de geheele verdelging der Re„ publiek toe, zien woeden."
Z. Stoute taal waarlyk! doch zo het my voorkomt, niet zeer gefchikt om de verbitterde gemoederen van beide de Partyen tot eikanderen te brengen.
V. Midlerwyl was door de Heeren Staaten van Holland een befluit genomen tegens den Rhyngraaf van Salm, waar by hem alle zyne Militaire Waardigheden niet alleen ontnomen wierden, maar hy ook zelve in Haat van befchuldiging gellcld, tevens wierd ook aan hunne Hoog Mogenden verzogt, dat Hoogstdezelven de noodige bevcclen mogten geeven, dat gemelde Rhyngraaf in geene Volkplantingen of andere Bezittingen van den Staat zig mogte vertoonen, veel min in dienst van Oost- of West'ln&ifche Maatfchappy, of van de Sociëteit van Suriname, werde genomen, maar hy, zo aldaar mogte veifchynen, gevat en by de eeifte Scheepsgelegenheid herwaards
ovcigebragt mogt worden. Prcfident
en Raaden van den Hove van Holland, Zee* F 2 lani



Ï24 GESCHIEDENISSEN DER
land en Westfriesland, bragten ook, genoegzaam tenzclven tyde, hun gevoelen in wegens de Verklaaringcn, Voordellen en Voorrechten, federd eenige tyd, aan de Regeeringen deiSteden, als anderszins gedaan, waar by zy verklaarden, „ dat het aan hen voorgekomen „ was, dat alle die bovengemelde Addresfen,
wel verre dat dezelven zouden zyn ingerigt „ geweest met dien eerbied en die achting, wel-
ken eenieder Ingezeten aan zynen Souverein, „ in 't gemeen, en de Leden dezelve uit. „ maakende in 't byzonder, gelyk ook aan
die geenen , welken van wegens dezelve,
met de uititekenufte Waardigheden zyn be„ kleed, was verichuldigd, en van alle Ingc„ zetenen met recht geëischt en gevorderd
wierd, alle dezelven, één mogelyk uitge„ zonderd, in tegendeel, de een meer de an„ der minder, waren doormengt, van zeer onj, betaamlyke, beleedigende en hoonende uit„ di'ukkingen, zo wel met opzicht tot het
Souverein gezag der Heeren Staaten zel„ ve, als ten opzichte van den Perfoon des t> Erfftadhouders , mitsgaders ooi-: van de
f) Hce-



VSREENIGDE NEDERLANDEN. 15$
„ Heeren Staaten van andere Provinticn , en „ dat zelfs ook daar in verfcheiden weinig met de gevestigde Staatsgefteïdfceid van *$ deezen Lande o verecnfleramende, zo .al „ niet dezelve geheel en al ondermynende , „ redenecringen en gevolgtrekkingen wierden », gevonden, ten dien einde dat alle dezelven wel zouden verdienen aan een geflreng on„ derzoek te worden blootgefteld."
Z. En wat waren hunne gedachten daaromtrend al verder?
V. Gemelde Heeren oordeelden in de eerfle plaats dat, hoe zeer ook het misdaadige, hj genoemde Addresfen voorkomende , zoude „ kunnen geoordeeld worden te behooren tot „ het Rechtsgebied van het Hof zelve, egter met alle vermyding van alle Gcfchif,, len , die eenigszins tot verachtering dee» >, zer zaak zoude kunnen ftrekken, de meer >9 genoemde Addresfen, door hunne Edel Groot „ Mogenden zouden behooren gefield te worm den, niet alleen in handen van den Procu,., reur Generaal, maar ook van de Officieren der byzondere Steden, daar dezelven F 3



ÏZ6 GESCHIEDENISSEN DER
opgefteld en getekend waren, midsgadcrs daar de Opltelkrs, Ondertekenaars, en ver* », dere Perfoonen, die daar aan deel gehad had„ den, woonagtig waren, ten einde tegen dezeiven zodanig te handelen, als het Recht „ van de Hojge Overheid zoude vereis-
„ fchen. Ten anderen dat zoodaanige
„ Gewapende Schntteryen en Genootfchappen, door welke, of uit welkers naam, „ diergelyke Adresfe» waren gedaan, zouden behooren te worden ontwapend cn vernietigd , en vervolgens nieuwe gezuiverde Schntteryen in derzèlvèr plaats gefield en „ voorzien van zodanige Officieren, van wel„ ken men ten volle verzekerd konde wee„ zen, dat dezelven aan diergelyke zaaken
„ geen deel gehad hadden. ■ Ten dcr-
„ den , dat overal alle onderfcheidende te* „ kenen der Schuttcrycn , uitgenomen de Uni„ forme kleediug, zoude behooren afgefehaft „ te worden, cn aan dezelven verboden ge„ wapend op 's Heeren draaien te veifcbynen, ten zy op die tyden dat dezelven de Wagt hadden , of wettiglyk als Schutters
wier-



VEREEN1GDE NEDERLANDEN.
12?
„ wiedden opgeroepen. Ten vierden,dat
alle Burger Sociëteiten, welken deelgehad hadden in de onwettige zogenaamde Volksvergaderingen, zouden behooren te worden vernietigd, de Huizen daar toe aan dezel„ ven in eigendom behoord hebbende , of s„ door de Leden van dien, of gerechtelyk „ verkogt, cn de Penningen aan de gewezen
„ Leden ter hand gefield. Ten vyfden,
„ dat in het byzonder onderzoek gedaan moest worden naar de Oprichters van zodaanige „ Sociëteiten, midsgadcrs naar de wyze waar „ op zy dit gedaan, en hoe dezelven.zig ver» „ der gedraagen hadden, terwyl ook al verder „ zoude behooren onderzoek gedaan te wor„ den, naar de Gecommitteerden en Gcconflituecrden zo van diergelyke Sociëteiten als van andere Corporaticn, onder welke benaaming die ook mogtcn zyn voorgekomen, >t welken mede in de voorfchrevcn Addrcsfeu, het zy direct of indireél hadden deel „ gehad, of zig in die Posten ingedrongen,
fi en hoe zy verder zig gedraagen hadden.
F 4 Te»



Ï2§
GESCHIEDENISSEN DER
„ Ten zesden, dat men ook onderzoek zou-* de doen naar de Aanleggers en Uitfchryvers van de zogenaamde Volks of Genootfchaps „ Vergaderingen, inzonderheid naar die van de 3, laatlle Vergaderingen te Leyden en AmjleU
», dam gehouden. En eindelyk ten ze-
venden, dat mede onderzoek moest gedaan worden op de zogenaamde Commisfie der 9, gewapende Burgercorpfen, tot Expeditie der „ Militaire zaaken, de Bevelhebbers en verdei-s die geenen welken, in het zogenaamd Burgcr., legertje, eenig gezag geoeffend hadden, gc„ lyk mede nopens het gecne door dezelven „ by die gelegenheid was verrigt en uitge„ voerd."
Z. Maar hoe was het inmiddels met het geeven van Satisfactie of Voldoening aan de Prinfesfe van Oranje afgeloopen?
V. De Gemagtigden van de Staaten van Holland vervoegden zig den agtften October, by gemelde Vorftin, om te verneemen faoedaanigc Voldoening Hoogstdezelve zoude begecreu, waar op haare Hoogheid Schrifteiyl: te kennen gaf, „datzo zeer als zy aangedaan.



vereenigdenederlanden. i2£
daan geweest was over alle de omftondigneden, welken den aandrang van den Koning, liaaren Broeder op de gevorderde Voldoening, noodzaaklyk gemaakt hadden, en die grootefyks gelegen geweest waren, in de hoonende befluiten van een geringe en gantsch onwettige Meerderheid der toenmaalige Staaten Vergadering van Holland, zo zeer was zy thans gevoelig aan de Voorftelling eener Deputatie uit het midden van eene Vergadering van hunne Edel Groot Mogenden die wettig herfleld en uit wettige en bevoegde leden iaamengefleld was." Vervolgens zeide haare Hoogheid, „ ook aan die Vergadering gerust toe te kunnen vertrouwen, het neemen van alle zodaanige befluiten en maatregelen als behoorden vastgefteld te worden, tot vernietiging van de Befluiten en Vastftcllingen , waar mede die voorige onwettige Meerderheid zig niet had ontzien, het gedrag van hctDefeaflewezen te (Voerden, en in 't algemeen dat van alle de Autheurs en Medewerkers van de geweldige aanhouding van haare Perfoon , «goeê cc keuren en te pryzen, en tot eene openlyF 5 se®



130 GESCHIEDENISSEN DER
ke afkeuring van al het voorgevallene, by <#e onvoorbeeldelyken aanflag." Verre van inmiddels (vervolgde haare Komnglyke Hoogheid.) niet geraakt te zyn over het lot van hen, die voor de ecvengemelde fchuldige Autheurs en Medewerkers moesten gehouden worden, gevoelde zy cenen waaren afkeer van alle eigenlyke ftrafoeffeningen, over verongelykingen aan haare Perfoon gefchied, en haare aankleeving aan de belangens van een Land, 't welk haare Hoogheid, uit hoofde van vcrfcheidene betrekkingen, als haar eigen Vaderland aanmerkte, benevens baare agting voor eene vrye Natie , van welke zy federd byna twintig Jaaren veele blyken van genegenheid ontfangen had, deeden Haar niets vinniger wenfehen, dan door daadhyke blyken, de waare gevoelens van haar hart nader open te leggen, en so veel de billykheid cn 's Lands Welzyn konden toelaaten, en behoudens de verpligtingen welken haare Hoogheid aan haar Huis, en in baare ecvengemelde betrekking aan deeze zelfde Natie verfchnldigd. was, liet Lot des. ecvengemelde Perfoaicn te verzachten.
Es



Vt REENIGDE NSöESLANöEN. 13*
En daar Hooggcmeïdc Vorfh'n, zig reeds door de eenpaarige befluiten van hunne Edel Groot Mogenden, (ging zy verder voord.) ter herftelling van de Erffelyke Rechten van het Stadhoudcrfchap en verdere Hooge, Waardigheden van haaren Doorlugtigen Gemaal, en ter bevordering van de rust, en goede Veiftandhouding en het vertrouwen in de Provintie , door eene gantfche vernietiging der ingevoerde gevaarlykeen wederrechtelyke nieuwigheden , waar door het lieve Vaderland, (na het gevoelen van haare Hoogheid,) tot op den oever van zyn bederf gebragt was, ten grooten dcele voldaan zag, aan het algemeen verlangen van ver het talrykfle en beste ge-, deelte van dezelfde Natie, wiens waaragtigegevoelens, federd eenigcn tyd door geweld en onderdrukking waren gefmoord geworden, en al zo het geheel buiten Haare bedoeling was, om zig tegenwoordig over zodaanige zaaken uit te hiaten , waaromtrent de Justitie uit hoofde van derzei ver aanbelang zoude mogen oordeelen , na de Wetten van den L?r.de9 noodz-aakelyk een gcrechtclyk onderzoek te $ 6 rxcOSo



£32 GESCHIEDENISSEN DER
moeten doen, zoude zy. ten blyke lioe vreemd zy was van eenig verlangen om de Eer of Goederen en voor al niet liet leven van de meergemelde Autheurs en Uitwerkers te zien aangetast, ten bunnen opzigten zig veel eerder daar toe benaalen, dat zy, voor altoos* verwyderd blyvends van haar Hof, ontzet zouden worden en blyven van alle Posten van Regeering en Bewind , ten einde het gantfche Publiek, het welk in haare Hoogheid mede beledigd was, ten volle gerust wiérde gefield', dat voordaan geen nieuwe buitenfpoorigheden en moeilykheden aan den Lande, of aan de algemeene Vryheid en zekerheid, door hen zonden kunnen worden toegebragt, en datzulks by de plegtige Sanctie, waar mede hun» ne Edel Groot Mogenden deeze geheele zaak wel zouden willen bekragtigen>, ingevoegd en bevestigd wierd. Eindelyk nam haare Hoogheid op deezen voet voor zig zelve genoegen met de Voldoening, Hoogstdezelve door de Staaten als nu eenpaarig aangeboden, enz." Op dit Antwoord vervoegden zig der Staaten ^eumgtigden andermaal by haare Hoogheid,
eis



VEREEN IG-BE NEDERLANDEN. ÏJ3
©m te verneemen welke Perfoonen zy bedoel» de als Autheurs cn Uitwerkers van deH aanval tegen Hoogstdeszelfs Perfoon begaan , waar op die Vorftin den negenden October zeventien Perfoonen opgaf."
Z. En deezen waren . . . ?
V. De Heeren Mr. Daniël Jacobm Canter kamerling , Vroedfcbap der Stad Haarlem, Mr. Franciscus Gual'titerut blok, Raad in de Vroedfchap en Oud Schepen der Stad Leyden, Mr. Jan de Win, Schepen en Raad der Stad Amfieldam, Mr. Martinus van Toulon, Raad en Regcerend Burgemeester der Stad Gouda, Mr. Cornelis van Foreest, Heer van, Schoorl cn Camp, Vroedfchap der Stad Alkmaart Mr. Henrik Costerus, Secretaris der Stad Woerden , als ook van de vernietigde Commi5fie ter Defenfie aldaar, Mr. Cornelis Johan de Lange, Vryheer van Wyngaardcn en Ruigbrcek , Raad en Regeerend Schepen, der Stad Gouda, Mr. Cornelis de Gyzeiaar, Penfionaris der Stad Dordrecht, Mr.Adriaan van Zeebergh en Mr. Picter Leonard van da. Kaïteele, Penüonarisfen der Stad Haarlem» ** 2 Mi.



134 GESCHIEDENISSEN DER
Mr. Engelbert Franco?s van Berckel enMr. Carel Wouter Vhfc-ierPenfionarisfen der Stad Amfieldam, Mr. Ludoyicus Tiemon de Kempenaar . Vroedfchap der Stad Alkmaar. niet cn benevens de Leden van 't Defenfiewezen te Amfieldam, Adrianus Pompeus van Leyden, Heer van Hardinxveld, Mr. Balthazar Elias Abbemat Lodewyk Hovy, de Jonge enMr. Jan Bernd Bleker. Midlerwyl wierd twee dagen kater ter Staatsvergadering van Holland, met eenpaarigheid van Stemmen befloten dat alle de bovengemelde Perfoonen, „ int en voor al„ tyd van alle Posten van Regeering en Bc„ wind zouden zyn en blyven geremoveert „ en ontzet, en dat daar van aanfeh'-yving „ zoude worden gedaan, aan Burgemccstercn en Regeerers der Steden Dordrecht, Haar, lem, Leyden, Amfieldam, Gouda en Alk3, maar, in welker Pxegecring dezelve Perfoo„ nen zig bevonden, of in welker dienst zy „ geweest of nog waren , gelyk mede aan Burgemeesteren en Regeerc-rs van Woerden, met volilrektc last en magtigmg, om aan , hef. voovfchreevene daadlyk en zonder het



VEREKNIGDE NEDERLANDEN. **ÏK
„ mmfte uitftel de noodige uitvoering te gee„ ven." daarenboven wierd ook een uittrek zel van het bovengemelde Befluit aan de gemelde Zeventien Heeren ter hand gefield, om te ftrekken tot derzelver naricht, en om zig daar na te gedraagen.
Z. En dus geraakten deeze Heeren voor akyd uit het Staatsbewind.
V. Ondertusfehen was de eensgezindheid hier te Lande nog niet zeer groot, en 'er gebeurde nu en dan zaaken die zo flerk in *t oog liepen , dat de Heeren Staaten van Holland, welhaast eene Publicatie moesten bersamen, waar by Hoogstdezelven op het allerernftigfte verboden, „ iemand, wie hy ook ware, zonder rechterlyk gezag aan te houf, den, vast te zetten, weg te haaien o{ te „ vervoeren, en nog veel meer iemand moedwillig aan de Pruisfifehe Militie over te leveren. Ook verboden hunne Edel Groot Mogenden op nieuws, iemand, wie hy ook „ ware, met fcheld of fchimpnaamen te ver„ voigen, of anderszins in deszelfs Perfoon j, of Goederen te beleedigen, of door bedrei-



I$6 GESCHïEBENISSESf DER
„ gingen bevreest te maaken, cn in het gerust w verblyf ter pkiatfe zyner iuwooning, of w 's Lands Gaarders en Bediendens in de uit-
oeffening van Itunne Acnptcn te bclemme fH ren, die temishandefen, derzelver of 's Lands
Gelden te berooven, als welke en derzel'„ ver Comptoiren, Gemelde Heeren Staaten „ in hunne byzondere befcherming namen. „ Zullende alle die geenen, welke zig aan een „ of ander van het bovengemelde fchuldig „ maakte aan den ly ve, ja zelfs met de dood „ geftraft worden , met welke doodllraf de „ geenen die iemand, moedwillig aan de „ Pruisfifehe Soldaaten overleverde, ook ge„ ftraft .zouden worden. En op dat deeze M Godtergende, ons en zyne Hoogheid den M Erfftadhouder, zo zeer grievende en den
iever voor de oude Staatsgefleldheid zo r zeer onteerende wanbedryven, (vervolgden 9t de Heeren Staaten) des te beter mogten tl worden gefruit, zo wierd een Prasuiie van
duizend Guldens beloofd, aan den geenen
die eender Belhamels, Aanvoerers of Aan„, Rockers, van zodanige geweldeinryen op»
t» ce.-



VEREENIGBE NEDERLANDEN. 13?
„ eene overtirigende wyze ontdekte, en daar* „ enboven itraffelooshcid, indien hy zelve} „ zonder een Belhamel, Aanvoerer of Aanj, fiooker te zyn, zig aan het een of ander van bovengemelde zaaken, fchuldig mogt
s, hebben gemaakt." Genoegzaam ten
zeiven tyde gaf ook de Prins Erfftadhouder eene diergelyke ernftige Verklaaring in 't licht, doch welke meest de Bewroners van 's Gravenhartge betrof, in welke Hofplaats het ge* meen zo zeer verwoest, en den toom en teugel zo zeer ontwend was, dat het door de Itrengfte Wetten niet meer ingebonden fcheen te kunnen worden , zo dat de ver* bittcring der tegen eikanderen ontflokene gemoederen , nog telkens wederom uitbarstte, waar door de rust aklaar niet weinig geftoord wierd.
Z. Wat zeide zyne Hoogheid ten deezen opzigte ?
V. Gemelde Vorst verklaarde, „ dat Hy, tot zyn uiterfre leedwezen, en met de gevoehgfte aandoeningen van droefheid en verontwaardiging , dagelyks vernam dat zyne
vrierv



'138 GESCHIEDENISSEN DER
vriendelyke Verzoeken en ernftige aanmaningen, aan de Burgers cn Ingezeten van 's /lange, nu meer dan eenmaal gedaan, by veelcn van .zeer weinig ingang geweest waren, en wel verre van zyne heilzaame oogmerken cn hartelyken wensch te hebben bereikt, dat een iegelyk zig ft.il en ordentelyk zoude hebben gedragen, en zig aan generlei overlast of beleediging aan eenige Perfoonen of Huizen fchuldig gemaakt, in tegendeel de gemeens rust en veiligheid, by aanhoudenhcid, op eene verregaande wyze wierd geftoord , zo door het naroepen van fcheldnamen en bedreigingen, in het ftooten , liaan en mishan leien van verfcheide Perfoonen, als door het plunderen of Maan der Giazen van menigvuldige Huizen, en zulks meest al onder voorwendzel, dat die Perfoonen of de Bewooncrs van die Huizen, bevoorens 's Vorften herftelling tegen hem zouden hebben geleverd, of hunne ongenegenheid jegens hem zouden hebben aan den dag gelegd, al 't welk met zo veel drift en onverzettelykheid, door geheele troepen Volk en op verfchejde plaatfen



VEREEN IG0E NEDERLANDEN. I39
fen te gelyk, voor al by avond of des nagts gepleegd wierd, dat de onvermoeide poogingen der Justitie, onderiteund door de Schuttery cn Militie , tot ftuiting dcezer geweid* daadigheden aangewend, dezelve tot hier toe niet hadden kunnen beletten, en waarvan het gevolg was, dat het voormsaks veilig en bloeiend 'j Gravenhaage thans alle oogenblikken in onrust was, en telkens door nieuwe en akelige tooneelen van wanorde en verwoesting deerlyk wierd ontfierd,. en het voords te vreezen ftond, dat alle banden van gehoorzaamheid en burgerlyke faamenleeving zouden verbroken , allerlei eigendunkelyk geweld en wraakzugtigheid ten top gevoerd, en de reeds met fchrik vervulde gemoederen van veele In« gezetenen aan nog meerder angst en leed., tot fchande van een Land, waar in de Jus* titie en orde, boven alles behoorde veilig te wezen, blootgefteld zouden worden."Verders verklaarde welgemelde Vorst, „ dat Hij alle diconbetaamlykheden en ongeregeldheden,diartgrondig verfoeide en zeer bedugt was , dat dezelven niet alleen oorfprcnklyk waren uit
laak-



140 GESCHIEDENISSEN DER
laakbaare verbittering van fommfgen , maar ook ten grootften deele uk listige en vuilaartige inboczemingen van andereu, welken Hem vyandig zynde , daardoor aanleiding zogten, om met bezwalktrrg van zyne eer, het ver* foeilyk denkbeeld te doen verfpreiden , alsof deeze en foorrgelyke Iaage en veragtingswaardige uitoeffeningen van wraak, Hem eenig genoegen zouden kunnen geeven, en Hy dezelve wel ongeftraft zoude willen aanzien.' Verders vermaande zyne Hoogheid, op het nadrukkelykfte, aan een iegelyk, die met eenige agting en liefde voor hem en zyn Huis bezield was, om daar van zoianige waare blyken te geeven, als Hoogstdezelve van braave aanklevers aan de eer en belangen van zyn Huis, biilyk mogt en moest verwagten, door zig in alle opzigten als itille en vreed» zaame Burgers en Ingezetenen te gedraagen, zig te onthouden van het pleegen van moedwil en geweld aan Perfoonen of Huizen, en zo veel eenigszins in hun vermogen cn met de goede orde beltaanbaar was, alle ongeregeldheden te helpen voorkomen , ftuitcn en.
wsc.



VEREENIGD'E NEDERLANDEN. I4I
weeren. Verklaarende en verzekerende eindelyk dat Hy allen, die zodaanige buitenfpoorigheden en geweldenaryen eenigszins zouden mogen aanraaden of begunftigen, en veel meer | nog die dezelven zouden mogen pleegen, op welk een voorwendzel zulks dan ook mogte gefchiedcn, zoude houden voor vyanden van ; zyn Perfoon, Koninglyke Gemaalin en Huis, en daar en tegen die geenen, dewelke zulks met ernst tragtten voor te komen, zig daar tegens te verzetten , en zig voorts itil en vreedzaam gedroegen, aan zoude zien en houden voor waare Liefhebbers des Vaderlands I van zyne Hoogheid en van zyn Huis, en Vooiftanders van zyne Eer, bclangens en genoegen, en die vervolgens eene billyke Aan| fpraak op Hoogstdeszclfs erkentenis en gencI genheid ten allen tyden zouden blyven beI houden." %
Z. Beide deeze Publicatien zo van de | Staaten van Holland, als van den Prins van I Oranje, toonen duidelyk aan dat de rust in J de genoemde Provintie verre na nog niet volkomen herfield was.
V. Som-



142 GESCHIEDENISSEN DER
V. Sommigen fchreevén zulks veel al aan de oproerige naamlooze Gefchrtften toe, welken nog dagclyks zo openbaar als bedekt uitkwamen, en waaromtrent de Gemagtigden der Steden Dordrecht en Schiedam , den elfden Oetober, ter Staatsvergadering vzw Holland een Voorftel decden, waar by zy betuigden, „zig „ met veel aandoening herinnerd te hebben, „ dat federd weinige Jaarcnhet Land als over„ ftroomd was geworden met een vloed van „ naamlooze en andere Schriften , ftrekken„ de zo tot ondermyning van 's Lands vast„ gcltelde Godsdienst en Burgerlyke Staats„ gefteldheid, als tot kleinagting van 's Lands „ Regeering en fmaad van aanzienlyke Per-
foonen, in hooger of laager Ambtsbedieninf, gen geplaatst, en zulks met eene ftout„ heid, welke daagelyks toeneemende, einde.
lyk eene hoogte beklommen had, waar van „ byna geen voorbeeld was. Hier door had-
den welgemelde Heeren zig verpligt geacht „ aan hunne Edel Groot Mogenden, in ern-
ftige ovcrwecging te moeten geeven , of „ Hoogstdczelven niet zouden kunnen goed-
n vin-



VEREEM1GDE NEDERLANDEN. I43
vinden, tegen dit Land verwoestend kwaad, „ het geen naar de gédagten van gemelde „ Heeren Gemagtigden, een der vruchtbaarfle Bronnen van onrust en tweefpalt bleek „ te zyn, zodaanige kragtige voorziening te „ doen, als de bevordering der herftelling van de rust en 's Lands waare wclzyn zouden „ vereisfeben."
Z. De Viyheid der Drukpcrsfe is en blyft egtcr moeieJyk te bepaalen.
V. Derzelver toelaating en bepaaling is zeker van zulk eenen tedcren aart, dat het ten uiterften moeielyk is derzelver juiste paaien aan te wyzen, zonder in het eene of andere uiterfte te vervallen. Doch laatcn wy de draad onzer Gefchiedenisfen weder vervolgen. — De Heer cn Mr. Dirk Rudolf Wyckerheld Bisdom Thcfaurier Generaal der Nederlanden, gaf den zeventienden Oclober ter Algemeene Staatsvergadering te kennen, dat hy de Eer gehad hebbende den Lande nu omtrent vyfentwintig Jaaren, te dienen, zo wegens de Stad Rotterdam als in de gewigtige Post van Thefauricr Generaal, niet ongenegen zoude geweest



144 GESCHlSnENlSSEN BER
wcest zyn, om zynen verderen leeftyd ge» Tee den dienst van den Lande te blyven
voorgekomen, waarom hy, die ten allen yde het gemeene nut boven zyn byzondei ha gefield, de gemelde Post meende weder te Leten overgeeven in handen van hunne Hoog Mogenden, met verzoek om uit derzelver Eed ■en Dienst ontflagen te mogen worden , bedankende voords welgemelde Heeren Staaten, voor de Eer aan hem gedaan , en het vertrouwen pp hem gefield, wanneer zy het voorfchrecven Ampt hem zo gunftiglyk hadden gelieven op te draagen.
Z Voldceden de Algemeene Staaten aan het verzoek van den Heer Wyckerheld Bis-
dom ? . . i i j
V Ja na dat Hoogstdezelven betuigd had-
den zeer voldaan te zyn van den iever en getrouwheid, waar mede dien Heer het bovengemelde Ampt had waargenomen, en wel hadden gewenscht dat zyn Edele daar m la» act hadde kunnen volharden, vertrouwende dat hy ook in 't vervolg van tyd, by voor-



VEKfcjSCti 60.fi KliüüRLANJfiN. H5
koomende gelegenheden, zynen dienst aan den Lande, nLt zoude wiilen onttrekken. Voords Ronden de Algemeene Staaten hem ook zyne gcwoonl.yke Bezoldiug van vierduizend Guldens alie Jaaren, nevens het vry gebruik van 'sLands Jagten , toe. De Heer Bisdom,'dus van zyn Ampt ontflagen zynde, gaf de Sleutels, welken hem ter bewaaring van zynen Post ter hand gefield waren, aan hunne Edel Mogenden weder over, en nam met eene def* tige Aanfpraak affcheid van dat doorlugtig Collegic, waar in hy te kennen gaf, „ dat hy „ hunne Edel Mogenden moest herinneren, „ dat de huiverigheid 9 die hy mi ruim der„ dchalf Jaar geleden, betoonde in het aan„ vaarden van zynen aaiizicnlyken Post,voor„ naamlyk voordgefprooten was, uit eene „ vrees, dat den Staat, zo wel van buiten
als van binnen, met eene byna oninisbaa„ ren ondergang bedreigd wierd, en dat dee„ ze zyne vrees federd, tot zyn innig Jeed»» wezen, maar al te zeer was gebiiJykt. lm„ mers was de Republiek (zeide de Heer
Bisdom) reeds kort daar na op het punt
XX. DEEL. G



146 GESCHIEDENISSEN DER
„ geweest, van door eenen magtigen Nabuur te worden overweldigd, en naauwelyks was „ dit onweder afgeweeken, of dc Binnenland» „ fche oneenigheden waren zodanig toegeno„ men, en tot zulk eene hoogte geklommen, „ dat dit Staatsgebouw meer dan eenmaal, „ oogenbliklyk fcheen te zullen inftorten, doch „ hy fchoof liefst een gordyn voor dit ake„ lig tafereel, en zweeg van al het geen ons M Vaderland zo zeer had beroerd , en tot op den uiterften rand van deszelfs verderf „ gebragt, dankende God die deeze dreigende gevaaren genadig afgewend had. Maar M voor zo verre, (vervolgde gemelden Heer) „ hy zig dan egter, zonder beooging van „ eigen voordeel of genoegen had laaten over„ reeden , om deezen, geduurende dien tyd „ voor al, zwaarwigtigen Post op zig te neemen, en om op die wyze te voldoen aan , de geëerbiedigde eenpaarige belluitcn der Hooge Bondgenootcn, had hy ook geduu ^ rende zyne verrigtingen te meermaalen 'sHe* mels genadigen byftand en onderftcuning " ondervonden, en voor zig zelve die aan-
„ ge-



V E R Ë R tv I G D E NEDERLANDEN» 14?
t, genadme bewustheid behouden , dat alle „ zyne handelingen, altoos opregt geweest wa„ ren , en nimmer eenig ander doslwit, hoe ,, genaamd, gehad hadden, dan het waare nat
van zyn Vaderland."
Z. Een braave betuiging waarlyk.
V. Voords zeide zyn Edele, „ dat hy in „ alle gevallen en te midden in al den ontl rust en de daar uit voordgefprootene ver* „ warringen van 't Gemcenebcst, het genoe-
gen had gehad, om, geduurende den kor„ ten tyd van deeze zyne bediening, den „ netten ilaat van alle de Geldopneemingen ,3 ten Gomptoire Generaal bekend, open te „ leggen, met het juiste montant van het geen t, ieder der Bondgenooten, daar in was ver« „ fchuldigd, en alle de veranderingen , die „ geduurende de laatfte vyftig Jaaren, daar ,, omtrend hadden plaats gehad. Een ftuk,
het geen onder het oog zynde gebragt van
de Heeren, die van wegens de byzondere
Bondgenooten tot het onderzoek van het „ Generaliteits Finantie Wezen , waren ge-
magtigd , derzelver vertrouwen nog beeft G a » ge-



148 GESCHIEDENISSEN BER
9, gefcheenen te vermeerderen op het be„ wind en naauwkeurigheid van den Raad van „ Staate." En (ging gemelde Heer voord) hoe M drukkende ook voor de Generaliteits Finan-
tien inogten zyn geweest, zo veele uitftee„ kende buitengewoone uitgaven, zo hadden
hunne Edel Mogenden nogthans ook daar „ omtrent de voldoening, dat by ontftentenis „ van alle andere middelen, op deeze wyze, „ zeer veele Lieden, die zig op het woord van „ hunne Edel Mogenden en op dat van den „ Staat hadden vertrouwd, van hunne gehee*
len ondergang nog waren bewaard geblee„ ven, en dat des niet te min, 's Lands Kas-
fe niet geheel uitgeput was, nog ook aan „ hunne Edel Mogenden, de gelegenheid was „ afgefneden, om by rustiger tyden ten min„ ften een goed gedeelte dezer uitfchotten te 9ï kunnen goed maaken. Deeze ongelukkige
tydsomftandigheden (erkende de Heer Bisdom „ ook,) hadden niet toegelaaten dat het Finan„ tiewezen der Generaliteit juist daadclyk zo„ daanig konde worden verbeterd, als anders,9 zins wel zoude zyn verlangt; maar even/ wel



VEtlEENÏG&R NEDERLANDEN. f4?
5, wel waren hunne Ede! Mogenden ook hier i Oflttrend niet geheel werkeloos gebleeven , „ zelfs feheen 'er eenig gegrond vooruitzicht' ,, dat wanneer het Gemeenebest eens weder „ eene duurzaame rust mogte genieten , de byzondere Bondgenooten, met 'cr tyd, daar ,, in wel eenige hulpmiddelen zouden vinden. „ De middelen intusfehen tot bereiking van „ zulk een gewenscht einde, had hy (Heer ,, Bisdom) zig ook tot eene aangenaame en » v°ornaame bezigheid voorgefteld , en hier t» toe had hij dan ook, naar zyn uiterfre ver„ mogen .getracht de noodige kundigheden te „ verkrygén. Dan dewyl zyn taak °alhier af-
* gedaan was, zoude hy het voordraagen van „ verdere aanmerkingen dien aangaande, ovcr,, laaten aan anderen, die hy vertrouwde dat >, met meerder kunde, en met niet minder „ waakzaamheid en goeden icver, daar aan
* ter zyner tyd, volledig zouden voldoen." Eindelyk lloot gemelde Heer deeze merkwaardige Aanfpraak, met de gepaste z^ge-nwenfthenzo voor den Prins Elfftadhouaer en zyne Familie , als ook voor hunne Edel Mo-



MjQ GESCHIEDENISSEN BE *V
genden, de Heeren Raaden van Staaten. Vooral het welke de Heer Wyckerheld Bisdom , door den voorzittenden Heer, uit naam van den Raad bedankt is geworden»
Z. Wie is de meergemelde Heer in zyn Ampt van Thefauiier Generaal van de Unie opgevolgd ?
V. Hunne Hoog Mogenden hebben fêdcrd deeze voornaame en gewigtige Post, aan den Heer Mr. Francais van der Hoop opgedraagen, welke dezelve in t laatst van Oftobcr van dat Jaar ook aanvaard heeft. — Mülerwyl woedde de Geest van Partyfchap hier en daar in ons Vaderland nog eeven fterk, waar van ik niet na kan laaten W één enkeT voorbeeld te toonen. Zekere Soldaat van de Hollandfche Guardes in 's Gravenhage, liet zig, door zyn verbitterde drift, zo verre vervoeren, dat by zynen Makker, die 's nagis gewoon was by hem te flaapen, en met wien by nooit over andere zaaken verfchil gehad had, op eene verraderlyke wyze met een Kogel doorfclioot, zo dat zyn ongelukkige SlaapWieraad, oogenbiiklijk op de plaats dood
tU£C&



VEREENIGDE NEDERLANDEN. I5I
bleef. De Misdaadiger wierd egter aanftonds gevat, en nog dicnzclven nademiddag niet dè Galg geftraft, vervolgens afgenomen en naar de buiten Galg gebragt, alwaar liet Lyfc ter zeiver plaats wierd opgehangen, welke men voor twee Jaaren aan eenen anderen 011gelukkigen Yveraar befchoren had, doch welken toen nog met een eeuwige gevangenis vry kwam.
Z. Dit leverd een akelig bewys op hoe verre de mensch door zyn onberedeneerde driften vervoerd kan worden.
V. Eenige dagen na de voorgemelde rtrafoeffening, vereerde de Hertog van Bruaswyk, Bevelhebber der Pruisfifehe Legennagt in deeze Landen , de bovengenoemde Hofplaats met zyne tegenwoordigheid, neemende, met zy» gevolg, zyn intrek ten huize van den Kastelein Raum, in het Logement de Marfchalk de Tu» renr.e, voor het welke aanftonds een Eerewagt met een Vaandel geplaatst wierd. Zyne Vorflelyke Doorlugtigheid hield dien middag de Maaïty.d aan het Stadhouderlyke Hof. Hunne Hoog Mogenden, de Raad van Staat, en de G 4 Ge-



Ï32 GESCHIEDENISSEN DER
Gecommitteerde Raaden waren dien avond buitengewoon vergaderd. Den volgenden dag wierd de bovengemelde Vorst door eene plegtige Bezending uit het midden der Staaten van Hotland; en andere StaatscoMegien, vcrzeld van hunne Kamerbewaarders en Bodens , en van veel Lieden van Aanzien, begroet. Den dertig* ften Oétober woonde Hoogstdezelven het groote Cirkel en pragtig Avondmaal op het Oude Hof by, en vertrok toen weierom, met de Vorst van Ankah Cöihen en de Hertog van Saxen Weimar, die hem verzeld hadden, naar het Hoofdkwartier by Amfieldam. Eenige Inwooners van 's Grayenhaagc hadden by die gelegenheid niet alleen hunne Huizen gülhimineert, maar daar nevens waren ook de drie oprechte Vaderland&he Sociëteiten, cn de nog rtaande Eerepoort in de Vlamingftraat fraay
verlicht geweest. Midlerwyl had de Stad
Schoonhoven ter Staatsvergadering van Holland eenVoorflel gedaan, om zyne Hoogheid den Prins Eriïtadhouder te magtigen, om de Regeeringen in de Steden.van bovengenoemde Provintie, by voorraad, zonder gevolgtrekking en behoudt:*



•XX.D.PI.VUI.
£7 J






VEREENIGDE NEDERLANDEN. Ï53
dens de Voorrechten en Gerechtigheden der zelve Steden,te veranderen. By de Raadplegingen, over dit Voorftel ftemden zestien Leden ten «erften , om het zelve ter uitvoer te doen brengen, doch Haarlem keurde het zelve, op uitdrukkelyke last van haare Principaalen,' ten fterkften af. Amjleldam toonde zig ongereed, en Alkmaar ffemde alleen toe onder voorbeding dat de Steden die zodaanige Comtnhfie niet verlangden 'er niet'jnede bezwaard zouden worden,.
Z. Verre de groote Meerderheid was dusvoor het Voorftel der Stad Schoonhoven ?
V. De geheele afdoening van deeze zaak was ©p den dertigftcn Oétober bepaald» Midlerwyi hadden hunne Edel Groot Mogenden, de drie bovengenoemde Steden, by eenen zeer nadruklyken Brief vermaand' zig gaaf met dit Voorftel te vereenigen. Het welk van- dat gevolg was, dat dan ook op den- bovengemekicn. dag dit meergenoemde Voordek met eenpaarigheid van Stemmen doorging» —— Geduurende dit alles ontfingen de Algemeene Stikten een? Memorie van den Heer M?. //. yan émki 5- hm-



m CtSCH'lSSÖÊfïïSSEN DSR
iarneveU genaamd tf*fi Advocaat Fiscaal van Braband en den Lande van Overmaaze , waar by gemelde Heer hunne Hoog Mogenden te kennen gaf, „ dat federd weinige dagen , een groot aantal Perfoonen , welken binnen de Stad Amfieldam als Vrywilligers hadden gediend , over verfcheiden Steden en Plaatfen van Holland, waren verhuist naar2?r«hand, waar van fommige van Pasfen voorzien waren, getekend door den Franfchen Conful lloncourt te Amfieldam woonende, en andere met Pasfen getekend door de Secreransfen Hasfelaar en van der Dusfien. Dat het getal dier pasfen zo als die waren genommerd, cn reedsvolgens die nomtners vertoond waren, bereids, by de tweeduizend en zevenhonderd beliepen , «8 dat alleen voor den doortogt dier uitgewekenen door de Stad Rotterdam, veertienhonderd Pasfen waren verleend geworden. Dat by, Advocaat Fiscaal, dus met reden bedugt was, of niet een groot gedeelte van die vlugtendc Vrywilligers- zig m de Meyerye vat* •3 Hertogenbosch, of in. eenig ander gedeelte «Bk Statttsbrabaniy of de verdere Landen van
te



V-ER'EENtGDE NEDERLANDS N. I55
■ie Generaliteit zouden willen verblwen, waar door dezelve Landen, volgens het oordcel van gemelden Advocaat Fiscaal, aan veele rooveryen en knevelaryen zouden kunnen worden onderhevig gefield. Eindelyk gaf by aan hun. ne Hoog Mogenden in bedenking, of h»t Hoogstdezeiven niet zoude gelieven te behaagen, ten fpoedigften dien aangaande, de noodige voorziening te doen." De Algemeene Staaten fielden bovengemelde Memorie in handen van Hoogstderzelver Gemagtigden tot de zaaken van de Meyerye -an 's Hertogenbosch* om dezelve met eenige Heeren Gemagtigden H't den Raad van Staaten, na te zien en te onderzoeken.
Z. Was het op de IMlandfche Dorpen ten deezen tyde nog al bedaard ?
V. Hier viel niet veel op te roemen, althans te Voorburg was vry wat voorgevallen, waar toe het volgende Geval gelegenheid gegecven had. Vyf Perfoonen kwamen des namiddags,den agtften O&ober, aldaar in het Rechthuis de Zwaan, om een Fles Wym te ^en^ehvermid'sinditHuiseertyds



F5Ö* GESCHIEDENISSEN DE R
Sociëteit der gewapende Genootfchappen gehouden was geworden, hadden de Bewooners van "t zelve zig afwezig gemaakt, en de Bediening ovétgèlaateh aan den Knecht, welke mede een Lid van. het gewezen Vrycorps was. De voornoemde vyf Perfoonen, welkenfterke Aanhangers van het Oranje Huis waren, dronken welhaast, onder andere Conditiën, het welvaaren van het Vbrftelyk Huis , en nodigden den gemelden Knecht, op een farrende wyze, om mede te doen, deezen wees zulks egter af, waar op de anderen hem hier toe wilden noodzaaken, het welk de Knecht zo kwaadaartig maakte dat hy, zyne driften thans geen meester meer zynde , onder het jjoezeé, *t welk gemelde Prinsgezinden uitgalmden, zyn Mes trok, en een der vyf Periconen, met het zelve zowel trof, dat deeze oogenbliklyk aan zyne Wonde overleed. Vervolgens- kwetfte de Knecht nog twee anderen, waar op de overigen de vlucht namen, 20 als ook de Knecht mede niet lang in het Huis bleef. Dit Moordtoonel gaf egter weiMast aanleiding tot woede en gewelde Het
Ge-



xx.b.pLix.
i —li M tij, I |i |
OPHOER TE VOOllBUUG.






VE Tv E E N I O D E NEDERLANDEN. 157
Gemeen kwam op de been, en plunderde niet alleen het voornoemde Rechthuis, maar ook nog we! vyftien andere Huizen van bekende Patriotten, en onder anderen ook de fraaye Buitenplaats, van den gewezen en uitgewekenen Gecommitteerde Raad, de Heer Bogaard van Rotterdam*
Z. Het is toch te bejammeren dat de on« nozelen altyd het gelag moeten bctaalen. Doch hoe wierd dit oproer nog geflikt?
V. Een Detachement Guardes te Paard, uit 'j Gravenhaage, ©phet gerucht aankomende, herftelde^er welhaast de rust weder. Ook wierd federd, op verzoek der Burgery en de Leden der zogenoemde oprechte Vaderlandfche Sociëteit, door Burgcmeesteren der Stad Delft, als Ambagtsheeren van Voorburg, eenè geregelde Schuttery opgericht, befïaande uit Leden der bovengenoemde Sociëteit, en waar van de Heer van Royen, Raad in de Vroedfchap der Stad Delft, tot Colonel aangéiteÉ wierd. De Baljuw Douglast welke, zo¬
als ik u in een onzer voorigc Samenfpraaken xeeds gemeld heb gehad, in de maand Ah* G- z gus-



I58 G E S C K r F D E N l S S E N DER
gustus dnor het Rurgerieger gevangen was genomen, nu, door de Omwenteling van zaaken gcflaakt zynde, wierd omtrend dezelven tyd , door de Ingezetenen van Hondsholredyk.. 's Gravezande en Naaldwyk, onder een greot vreugdegejuich-, zeer plegtig ingehaald. Te Leyden vond de Regeering
van die Stad goed, haare Schuttery, by Publicatien en met dankzegging voor de dienRen aan hunne Stad gedaan, te ontdaan en van haaren in die hoedaanigheid gedaanen Eed te ontheffen, met bevel, om binnen tweemaal vierentwintig uuren derzelver Geweeren en geheele Wapenrusting, met alle de fcherpc Patroonen , die zij nog onder zig mogten hebben, op zekere aangewezene plaatzen te brengen, alwaar hen, tot vergoeding, eene Ordonnantie van zes Guldens, op de Thefaurie der Stad,, ter hand zoude worden gefield.
Z. 'Er was dus zekerlyk al een nieuwe Schuttery.
V. Ja, en deeze trok dien zeiven avond voor het eerst op, onder bevel van den Golfend Kuln, De Leden der Oranje Sociëteit



VF.RRENIGDE NEDERLANDEN. Ify
met twee Studenten gingen voor uit, en trokken in die orde naar het Stadhuis , op het welke zy zig in twee reyen fchaarden, en deBurgers naar hunne Wagtplaats lieten gaan, van waar de voornoemde Leden der Sociëteit, benevens de twee gemelde Studenten, zig naar het Bof van Holland begaven. De toeloopder nieuwsgierige menigte was ondertusfchengroot geweest. De ftraaten daar de Schutters door moesten trekken, krielden van Volk en de Aanfchouwers, welken voor het Stadhuis ftonden, waren ontelbaar» Eenige dagen laater zag men ook de Oranje Vlag van de Toren der Academie waayen. Midlerwyl was het in de Stad Leyden mede lang na nog niet in rust, want ondanks de fcherpe Publicatien en Waarfchotvwingen van de Regeering, vielen 'er van tyd tot tyd, over het niet of al draagen van Oranje Vereierfelen, nog wel eenshevige Twisten, tusfehen deverfchillend denkende en ongelukkiglyk verbitterde Ingezetenen voor..



AGTENNBGENTIGSTE GESPREK*
IK H OUD*
Verandering der Regeering te Rotterdam. Verklaaring van de aftreedende Schepenen. Aanfpraak van den Hoofdofficier aan dezelven. De Predikant le Sage ten Broek van zyn Ampt ontzet. Afzetting van eenige a«dere Heeren te Rotterdam. Pragr
tig Avondmaal en Bal aldaar. ®p-
fchudding te Schiedam Verandering der Regeering aldaar. Verzoekfchrift der Bar
gcrs van Schiedam. Verandering dei
jfregeering te Schoonhoven. Burge-
mcestef de Knvf van leerdam, uit zyne
fis*



VEREENIGDENEDERLANDEN. 1&1
Gevangenis ontflagen. Gemagtigden
van zyn Hoogheid komen in Zeeland om
de rust te her feilen. Publicatie te
Utrecht tegens aanleiding tot plunderen. Het Genootfchap pro Patria Libertate vernietigd. Ver zoekfchrift der Ingezetenen van Utrecht. De Hoogleeraar Hamels» veld, en de Predikant Blank van hunne Posten ontzet. Nieuwe bekommering te Utrecht. Befluit der Staaten van Utrecht, wegens eene Verbintenis met Engeland en Pruis-
fen. MenscMieyende daad van den
Graaf van Athlone. — Verfcheidene Burgers te Leeuwaarden gevangen gezet. — Bef uit dtr Staaten tegens eenige Regeerings Leden. Amnestie der Staaten
yan Friesland. Eenige Predikanten
te Deventer uit hunnen Dienst ontflagen.— Schriklyke f undering in V Hertogenbosch. Gevolgen yan dezelyen. Ontwapening van de Krygshezetting. —— Verdere Gebeu* tenisfen in de GeneraVueits Landen..



ÏÓ2
geschiedenissen der
Vade r. D e Staaten van Holland den e§rften Oftober een Beüuit genomen hebbende, om op Verzoek der Gemagtigden der Stad Rotterdam, in te trekken en buiten daadlykheid te Hellen, alle befluiten, houdende provifioncele voorziening omtrend de Magiflraatsbefleiling der voornoemde Stad, met alle de gevolgen van dien, ten einde alzo dezelve Regeering onverhinderd bleeve, in het uitoeffenen der Voorrechten aan gemelde Stad gegeeven, gelyk mede de Raadplegingen over de vermeerdering der Leden van de Vroedfchap te houden, en te verklaaren vóór vervallen, zo wierd ïngevolgen dit Befluit den agtflen derzelver Maand, de Magiftraatsbeftciling wederom als van te voren gedaan, en de benoeming van Burgemeesteren en Schepenen, aan den Prins Erfftadhouder ter verkiezing gezonden, en wel met eenen daar by gevoeg, den Brief waar in gezegd wierd, „ dat het zyne Hoogheid volkomen beleend was, hoe de Vroedfchap van Rotterdam, zig voorheen , feboon met den meesten ernst, egter geheel



VER SE N IG D E NEDERLANDEN. 10*$
vrugteloos, ter Staaten Vergadering beklaagd had , over zekere zogenoemde provilïoneele Voorziening om trend de Magiftraatsbeftelling der Stad,die op de ongegrondfte voorgeevens^ en met geen ander blykbaar inzigt, als om de wettige Regenten van alle medewerking in de Magiftraatsbeftelling te ontzetten, volftrekt ftrydig met de duideiyklie en nooit verkorte Voorregten , door eene kl.ine Meerderheid,. en tegen de Protesten der aanzicnlykfte Staatsleden , ter hooggemelde Staats vergadering * met eene voorbeeldelooze overhaasting, in de Maand April 1786". op eene geheele onwettige
wyze, was doorgedrongen. En dat het
zyne Hoogheid ook verder niet ontgaan zoude zyn, dat de Vroedfchap destyds geen ander middel overig zynde, ter behouding van het goed recht van hunne Stad, zig had moeten vergenoegen met ten fterkflen daar tegen te protesteeren, en daar van aanteke» ning te doen in de Registers der Staatsvergadering, zonder dat zy had kunnen beletten,, dat de voorfchreven alzo, zonder haare medewerking, tegen de Voorregten aangebelde
Ma



!&4 geschiedenissen der
Magiftraat, door den tocnmaaligen Hoofdofficier beëedigd zynde, van May 1786. tot Mav 1787. gezeten bad. —- Wyders vertrouwde de Vroedfchap, dat zyne Hoogheid genoegzaame kennis droeg , van de bedaarde en alleszins gepaste en Confh'tutioneele voorzorg, die by de Vroedfchap vervolgens genomen was, ten einde diergelyke despotieke en willekeurige befchikkingen, ten nadeele der heiligde Voorregten , by de Magiftraatsbeftelling met de Maand May van dit loopende Jaar 1787. in tyds voorgekomen wierden, doch waar in de wettige Vroedfchap, zo wel als in de verdere uitoeffening van haare Vroedfchapsampten , den drieentwintigften April, op eene gewel-
daadige wyze, was geftoord geworden.
Daar nu, Doorlugtige VorstT (vervolgden de Eotterdamfche Vroedfchappen) dit geweld , door dc aanbiulyke beftelling van de Godde lyke Voorzienigheid', gunftiglyk ophield, en de wettige Vroedfchap haare byeenkomften en vrye Raadplegingen weder had kunnen hervatten, had dezelve Eed en Amptshalvenaig ook verpligt. gevonden over te gaan tot
CCIjC



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 10*5
eene wettige Magiftraatsbeftelling, om tot May des volgenden Jaars te zitten , vervolgende de Vroedfchap alzo weder den loop van haare Raadplegingen, daar zy dezelven, op dendrieëntwintigtien April laatstleden gedwongen was 1 geweest af te breekeu. Voords zig verzekerd houdende dat zyne Hoogheid met hen wel volkomen overtuigd was, dat 'er de Stad ten hoogften aangelegen was, van eene wettige Magiftraat voorzien te zyn , vertrouwden zy, dat welgemelden Vorst hen ook wel | met eene fpoedige verkiezing zoude gelieven I te begunftigen, en alzo aan het verlangen van 1 hen, en de goede Burgery voldoen."
Zoon. Wat antwoord gaf zyn Hoogheid op )l deezen Brief?
V. „ Dat hy met byzonder genoegen denI zeiven ontfangen had. Dat hy zig voords ten >! uiterften bedroefd had over het ongelyk en geil weid , volgens zyne meening, aan de wettige I Vroedfchap van Rotterdam aangedaan. Dat i hy met fmart de Voorrechten had zien verIkragten, om eene Cabaal te ftyven , die, I (zcide zyn Hoogheid) dit goede Land, zo
het



H56 «ESCH1EDENISSEN DER
het de Goddelyke Voorzienigheid niet hadde voorgekomen, onhcrftelbaar zoude hebben verwoest. Dat Hoogstdezelvcn door dezelve in zyne betrekkingen, en in de uitoefièning zyner Hooge Ampten geitoord was geworden, en dus ten dien tyde niet in het vermogen ora aan hen, Vroedfchap en aan hunne Burgery, die aan zyn Perfoon en Huis zo veele blyken van genegenheid had gegeeven, die befcher-niing te verleenen , die de billykheid hunner klagten vorderde. Doch daar God dit all?s in zyne gunst had doen veranderen, zoude hy gaarne aan het het verlangen van de wettige Vroedfchap van Rotterdam voldoen, enz'" Ook verkoos zyneDoorlugtige Hoogheid eerlang tot Burgemeesteren der meergenoemde Stad, de Heeren Mr. Joan Blchon, Heer van Oost- en West-Tsfelmonde, Mi.Jéhan Adrlaan van der Hoeyen, Johan Francois van Hoigendorp en Mr. Joan Gerbrand van Mterop. Deeze laatfte in plaats van den Heer Jan Jscob Elzevier, die men, fchoon tot de Patriotsgezinde party behoorende, egter volgens de gewoone orde, mede op de bcnamingslyst geplaatst had.
Z. Was



VSRSEMGOK NEDERLANDEN. I&>
Z. Was deeze Heer dan nog te Rotterdam
gebleven ?
V. Hy was niet de omwenteling eenigen tyd uit Rotterdam geweest, doch Juist voor het maaken der benoeming terug gekomen i| anders had dien Heer eeven weinig in aanmerking kunnen komen, dan de thans nog uit| geweken Burgemeester Bogaard, welken men
I in 't geheel voorbygegaan was. Onder-
I tusfehen vond het aftreedend CoIIegie van I Heeren Schepenen goed, by eene Verklaaring i de Heeren Burgemeesteren onder het oog te sj brengen, „ dat aan hen Schepenen, op de i gewoone wyze, op den dertigften April laatstI leden, door de bediende van den Heer Hoofd8 officier was kennis gegeeven van de Verkiert zing, welke zyne Hoogheid den Prins Erft Ij ftadhoudcr van hunne Perfoonen had gelieven 1 te doen, tot Schepenen der Stad Rotterdam, i dat zy daags daar aan uit order van Burgc1 meesteren, door een Stadsbode, ten Stads; huize waren gekomen, en aldaar aan de vyf jvan hen als toen tegenwoordig zynde Leden, en op de-volgende dagen aan de twee overigen a



jó8 GESCHIEDENISSEN BES-
gen,naderwas kennisgcgccven van hunne vootfchreven Verkiezing, en voorgehouden den Eed van zuivering , en vervolgens die van Schepenen, welken zy gedaan en vervolgens in Schepenskamer ingeleid zynde, federd dien tyd hunne Posten als Schepenen hadden waargenomen, als zodaanigen door een lederwaren erkend geworden, en getragt hadden aan hun Eed en Pligt te voldoen, met aan alle de Inwooners hunner Stad goed recht te doen toekomen, cn het hunne toe te brengen tot bewaaring der lust en goede orde binnen de Stad, waar in zy het geluk gehad hadden, onder den zegen van God Almagtig, tot het oogenblik van hunne afzetting, zo veel mo, gelyk te reusfeeren. Dat zo dra zy op den vierden October, door hunne Edel Groot Achtbaaren kennis bekomen hadden, dat by de Vroedfchap was goedgevonden een dag te bepaaien tot het maaken van eene benoeming van Burgemeesteren en Schepenen, de ondergetekenden eênpaarig befloeren, „ dat alle de Leden van het Collcgie van Schepenen, ^ eeven gelyk zy op den eerften May deezes



vereenjgde nederlanden» 1%
„ Jaars zig hadden gefchikt na het goedvitt,> den van den Souverein, en de Verkiezing van zyne Hoogheid, zig nu weder, het om? „Jrend hun Collegie te befluitene zouden „ laaten welgevallen, en daar in berusten, en „ dus de Boontrekking, Benoeming en Vcr„ kiezing afwagten, en hunne plaatfen in rnimen aan die geenen, welken daar in uit de „ te mankcne benoeming door den Stadhouder
,. iuuuui vyuiuLu vciivu^eii en geireia, mias
M alsdan door den Heer Hoofdofficier ontflagen wordende uit den Eed , in deszelfs „ handen-,bylmnne aanftelling gedaan." Dat dus zy nu ook na bekomen kennnis van de nieuwe Verkiezing hunne plaatfen inruimden, en wederkeerende in hunne voorige ftaat van Burgeren, door onderwerping aan de Wetten en Gehoorzaamheid aan de Regecring, op derzelver befchcrming ftaat maakten en vertrouwden. Dat zy Ondergetekenden eindelyk deeze Verklaaring deeden, tot wegneeming van alle verkeerde uitleggingen, welken nu of naderhand zenden kunnen worden gegecven aan de büitengewoone -daad , ter hunner verantXX» deel. li woor-



IJ"0 GESCHIEDENISSEN DER
woording, dat al het geene tegens de uitoeffening der Voorrechten van Rotterdam , by hunne aanftelling zoude mogen gcfchied zyn, geheel buiten hen geweest en gebleven was, en dat zy dus, zo in de aanftelling als aftreeding, lydelyk waren geweest en blecven, en in beide deeze omftandigheden zig hadden gevoegd na den wil van den Souverein , en de Verkiezing van zyne Hoogheid."
Z. Deeze Verklaaring was dus zeer gemaatigd en voorzigtig opgeftcld.
V. Niet minder bezadigd was de Aanfpraak, die de Heer Hoofdofficier Mr. Reinier Frederik van Staveren , aan de bovengemelde aftreedende Schepenen deed, wanneer hy dezelven den tienden Oclober uit den Eed ontfloeg, en waar in zyn Wel-Edel Geitrenge op het plegtigfte verzekerde, „ dat de veran. „ dering der Regeering van Rotterdam in dat „ oogenblik, aan geene willekeurige Verkiezing, „ aan geene perfooneele gevoeligheid of partyfchap moest toegefchreven worden, maar „ alleen aan te merken was als zodaanig een tJ daad, waar toe de Vroedfchap , overeee*
„ kom-



VgREENXGDE N E I> E R L A Nö E N. 171
» komftig haare voorige Raadplegingen, zig „ Eeds en Amptshalvenverphgt gevonden had." Na vervolgens een Verhaal van het voorgevallene te Rotterdam in deeze tyd gedaan te hebben, benevens eene Verklaaring, dat gemelde Heeren Schepenen van hunne Posten ontflagen waren, verzogt zyn Wei-Edele Geflrenge, „ dat het hem geoorlorft zoude zyn» „ hen Lieden , zyne byzondere wyze van den,, ken, by deeze zonderlinge gebeurcnistemo„ gen openleggen. En dan meende hy hen, in de ecr/le plaats te moeten herinneren, „ dat de ongunftige indrukzelen, die by min„ doorziende cn bevooroordeelde menfehen, „ uit deeze gebeurenis, tegen hunne Perfoo„ nen zouden mogen worden opgevat, geens„ zins aan de Vroedfchap behoorde gewee„ ten te worden, maar veel meer aan de zo,, danige, die doof voor de nadruklykfleVoor„ {lellen cn Protesten der Vroedfchap , hen „ Lieden, op eene wederregtelyke wyze tot „ het Schepens Ampt geroepen hadden.
By zo verre nogthans deeze gebeurenis, „ eenige meer direcle aanleidiug tot dc minH 8 „ Re



172 GESCHIEDENISSEN DER
„ fte perfooneele belediging in deeze verwar* „ de dagen , by dien of deeze onbezonnen „ geeven mogt, zoude by (Heer Hoofdoffi„ cier) des beboorlyk onderrigt zynde » den „ fchuldigen daar aan, uit al zyn vermogen, „ aan het recht tragten te brengen, en welt, ke gebeutenisfen 'er ook verder als gevol,, gen van deezen tyd, zouden mogen plaats „ krygen, waar in het zoude kunnen te pas „ komen, dat iemand der Heeren Schepenen, „ eenige byzondere befcherming, of eenige „ byzondere tusfehenkomst van het Gerecht „ van Rotterdam, (zo lange hy de eer zou„ de hebben daar mede bekleed te zyn,) „ zoude behoeven, hier op zouden zy zig volkomen kunnen verhaten dat hy , met een levendig gevoel van de kommetiyke en „ benaauwde dagen, die zy, Heeren Schcpe„ nen, federd den loop van eenige weeken „ hadden doorgebragt, en met dankbaare er„ kentenis aangedaan, voor het zo voorzig. „ tig als gelukkig bewaaren van de rust hun^ ner Stad , zig den geenen hoopte te betoo„ nen, dien zy Lieden hunne achting en
t, en



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 1?$
,» en V'iïendfchap niet onwaa'dig zouden kun| „ nen rekenen. Hier toe betuigde de Heer i H van Staveren verders zig te meer verpligt, j „ daar zy Heeren Schepenen , hem in hoe, „ daanigheid van Hoofdofficier, met zo veele 1 tekenen van genoegen, in de Kamer van ,i Justitie , alwaar hy hen geplaatst vond» „ ontfangen, en geduurende den korten tyd , j t, die hy daar in met hen had doorgebragt, I « met zo veele blyken van achting en verI „ trouwen hadden bejcegend, dat hy zig des„ wegens, zo in het openbaar, als in het byJ ,} zonder, by vrienden en onvrienden, altyd | •»> ongcveinst zoude beroemen. Het welke J „ ook veel had toegebragt om hem, by het 11) aanvaarden van het ge wig tig Ampt vag jHoofdofficier, in deezen moeielyken en hacL, helyken tyd, niet te doen wanhoopen." I, Voords verzogt meergemelde Heer Hoofd? jofficier „ dat zy Heeren Schepenen, voord mog. L ten gaan, hem dat zelve goede hart te blyL ven toedraagen, dat zy hem, geduurende L deezen korte» tyd hadden opengelegt, trasL jende alzos van de Stoelen derEere afftaud H 3 do ta.



174 GESCHIEDENISSEN DER
„ doende, en tot den byzonderen Burgerkring wederkeerende , de harten hunner Mede- ■ burgeren, welken van hem cn zyne Mede„ regenten mogten verwydcrd zyn, tot hem „ cn zyne Mederegenten, als hunne wettige „ Stedelyke Overheden, volkomen te rug te „ brergen en elk hunner te verzekeren, dat „ hy perfooncelc verongelykingen wist te ver„ geeten , dat 'er noch byzondere haat , £ noch lust tot wraak , in zynen boezem tt fchuiide, en dat hy het Ampt van Hoofd„ officier met geene andere gemoedsbewceging „ aanvaard had, als om het zelve ten nutte „ van de Stad, met regtvaardigheid, edel„ moedigheid en onpartydige Burgerliefde uft „ te oeffenen. Daar in alleen zoude hy zy„ ne belooning zoeken , en dan eerst zoude ; ,} hy agten de Kroon, die hem onverdiend van het hoofd geworpen was, wederom t, gevonden te hebben, wanneer hy, van dee- • „ ze plaatfe afgaande, het getuigenis zyner 1 f> Medeburgeren, overeenftemmend met dat; „ van zyn gewisfe, zig niet zoude behoe- . H ven te fchaamen. Of 'er iets zo groots i
», van i



VEREENIGDE NEDERLANDEN» 175
„ van hem te wagten was, (vcrvo'gde hy „ verder) zouden zy ligtelyk kunnen beproe* h ven. Waren zy Heeren Schepenen, gelyk „ hyva stelyk vertrouwde, bezield met dat „ rustbevnrderend oogmerk, om zo veel in „ hen was, de harten van zo veele verwy. „ derde Burgers tot haare verongelykte Re. „ genten , en zulks weerkeerig te rug te in brengen en onderling te verzoenen , dan „ konden zy beproeven, of hy eiken ftap3 „ die daar toe van hunne zyde zoude ge„ daan worden , niet met goedwilligheid „ zoude beantwoorden , en alzo de gezind' », beid tot eendragt en vrede met al zyn ver„ mogen onderfteunen. Hier in zoude hy oordee„ lenhet recht der Hooge Overheid den groot. f) ften luister te helpen byzetten , wanneer „ hy 'er veele op nieuws aan verbinden mogt, „ zonder een enkele door Strafoefening te ver„ liezen." Eindclyk betuigde de Heer van Staveren, „ dat hy dit alles van hen Hee„ ren Schepenen , dorst verwagtcn en veris gen., cn gelyk hy hen heden in zyne hoeu 4 „ da*.



Sf6 GESCHIEDENISSEN DES
„ daanigheid uit den Eed, die hen tot tyde,f lyke verantwoording riep, ontflagen had, „ zo vertrouwde hy dat zy zig zclven, door „ zyne welmcenende red:nen zouden opge? „ wekt vinden tot eene niet min gevvigtigc „ verpligt'ng, waar van zy allen ten jongden S) dage zouden verantwoorden moeten. Ampts„ halven waren hunne betrekkingen veran5} derd , maar in dit door hem voorgedekte „ Vredelievend oogmerk voordwerkende. zou„ de hy zig veel rmauwer met hen verbonden L rekenen." Voords floot zyn Wel-Edele Geftrengc deeze Aanfpraak met de Wenscb > •„ dat God zyne verzoenende Geest onder alle „ zyne Medeburgers wilde zenden, hunne en 9, zyne poogicgen tot dat einde bckroonende s, en dc vrede en zynen zegen, aan hen en hunne Huizen tot in het laatfte Nagedacht „ mogte bevestigen."
Z. Ik dank u ten hoogden voor de ra-edcéfcling van deeze voortrefielyke Aanfpraak, welken ik met het grootfte genoegen heb aangehoord*
V. Qndertusfehcn hadden de Heeren van
Él



VEREENICDS NECERLANDEN. 177-
de Wet der Stad Rotterdam, met Kennis vair de Vroedfchap, den Predikant Jan Jacob le Sage ten Broek, Ieeraar by de Nederduits fche Hervormde Gemeente aldaar, van deezen zynen Post ontzet, en zyn Prcdikampr openfraande verklaard. Ook had de Regeering de Onderboekhouder, in de Bank vanLeening , de Contrarolleur Boekhouder in de Wisfelbank, alle de Regenten van het Weeshuis , cn de Commisfarisfen van het Zeerechr van hunne Ampten en Bedieningen ontflagen,. en dezelven weder met andere Heeren vervuld. Daarenboven was ook de- Generaal éuljard, welke zig thans te Rotterdam bevond, in zyn Logement m bawaan'ng genomen, alwaar hy door drie Dienaars der Justitie zo lang bewaakt wierd, tot dat hy naar 's Gravenhaage is óvergebragt geworrïciv — Met hoe vee! vreugd de Staatsomwenteling-: by fommige Ingezetenen van, Rotterdam' wierd aangezien, bleek den zevenentwintigen^ ©clober, by gelegenheid dat de Agent ram Groot-Brit ianfe, in liet Logement het Zmns-. hoofd-, een zeer pragtig Avondmaal- cn Bsti • JÉ 5, gjjf



1^8 .GEsCHïEöSNïSSEN' DER
*af, wegen%de herftelling van den Prins van Oranje. Want niet alleen dat 'er voor het bovengemelde Logement eene treffetyk verlichte Eerepoort was opgcrigt geworden, maar •ok hadden de meeste voor de Stad op ftroom leggende Schepen, den gantfchen dag rykelyk gevlagt, en by het drinken der Gezondheden gcfchoten. Ook grimmelden de Straatcn des avonds, ondanks eenen geftadigen regen, van Rytuigen en Wandelaars, om de voornoemde Illuminatie voor het Logement het Zwynshoofd, en die van eenige andere Huizen in de Stad, te bezigtigen. Op het Bal zelve waren meer dan honderdvyftig Perfoonen tegenwoordig geweest, onder welken met alken de Engelfchen Gezant, maar ook de Heeren vanRhoon, Faget, van Citters enz. benevens de meeste Leden van de Rotterdamfche Regeering geteld waren geworden „ als mede verfcheidene Engelfche Heeren , Pruisfifehe Officiers, en veele der aanzien-
hykfte Ingezetenen. Terwyl dit alles te
Rotterdam voorgevallen was, had men in de aabuurige Stad Schiedam vry wat ongeregeld-
be-



VEREENI ODE NEDERLANDEN» f79
heden bedreven, alwaar de Patriotsgczinden om het drangen \an hunne zwarte Cocardes, niet weinig varr de anders denkenden hadden moeten lyden, en mishandeld waren geworden, het welk zo hoog gcloopen was , dat men. tot tweemaal toe genoodzaakt geworden was eenige Ruitery van Delft te ontbieden, om de rust in die ontroerde Stad weder te herftellen.
Z. Was de Regeering te Schiedam ook niet veranderd geworden?
V. Ja. Ingevolge het befluit der Staaten van Holland, en eene Publicatie van den Prins Erfftad hou der,waren de Heeren Bentinck, Heer van Rhoon en Pendrccht, en de Heer Meerens, Raadsheer in den Hove van Holland, als 's Prinsfen Commisfarisfen, aldaar ten dien einde aangekomen. Deeze Heeren begaven zig, na eenige dagen de nodige Berigten te hebben ingenomen, den dertigften Oe^ober naar.het Stadhuis, en deeden aldaar door hunnen Secretaris , eerst eene Publicatie van zyne Hoogheid, tot invoering van een nieuw Reglemenï voor de Schuttery afleezen, waar op ook ten H 6 eer-.



(i fSCH rST'D E N I'S S E N DER
eerfïen de dnadlyke aanftelling van Schutters' an hunne Officieren volgden, welken den Eed' in handen van de bovengenoemde Commisfaïisfen afleiden. Dit verrigt zynde, gefchied» de eene tweede Publicatie,, wegens het aan. Rellen van Regenten, en het bekleedcn vanden Post van Hoofdofficier, welke aanftelling ook onmiddelyk voordgang had. Kort hier na volgde nog eene derde Publicatie, behelaende het goedvinden en fchikkingen van zyne Hoogheid, op een Verzoekfchrift van Ge* committeerden van een aantal Burgers en Ingezetenen van de Stad Schiedam. Na dat dit alles verrigt was, geleidde de Schuttery, de meergemelde Commisfarisfen naar het Hoofd'', alwaar zy in hun Jacht 1'rapten en vertrok> ken^
Z. Maar wat hadden de Burgers van Schür* dam tog aan zyn Hoogheid verzogt ?
V. Hun verzoek bellond in vry veel zaaken, als voor eerst in het ontllag van fommi. ge hunner Regenten*. ——— Verve?gens maat«fegéfen te- neemen, tegens het vervreemden* «I vervoeren-van Goederen toebchoorende aarr
die



VE R E E N TG D E NEDERLAND EN* tS'I
die geenen, welken zig buiten de voornoemde Stad of de Provintie van Holland hadden be~ geeven, om (volgens het oordeel van fommigeSchiedamfche Burgeren.) de vergoeding van toegebragte fchade te ontgaan. — Om de thans aangeftelde Regeering eenen nieuwen Eed te laa. ten doen, tot handhaving en verdediging derOude Staatsgefteldheid' in Holland, en datde gantfche Burgery daar aan ten naauwftenverbonden inogt worden. —— Om zekere met naame genoemde Perfoonen, en in 't jrlgemcen alle de zodaauigen , die zig door derzelvcr gedrag of openbaare denkenswyze het ver,rouwen der Burgery zouden onwaardig gemaakt Mebben, buiten Stcdelyke Bedieningen te Hellen , als mede uit den Kerkenraad te zetten. Om een gezuiverde Krygsraad en
Schuttery te mogen hebban, gelyk aan het
Reglement van den Jaare 1748. Om
nieuwe Vaandels te mogen hebben. - Onr
by voorraad in-Schiedam eene vaste Krygsbezetting- te hebben, en, daar toe het-Exerci* tiehuis en Plein gereed te laaten maaken.—— ©m de overtollige Krygsbehoeftens in '5 Land»



Ig2 G« SCHIER* NISSEN DER
Magazynen te mogen leeveren. Om d?
magt van de Regenten, cn van den Hoofdofficier te beperken, ten einde behoorlyk befcbeid te geeven op alle Adrcsfcn en Verdoeken der Ingezetenen en den weg, om zig op den Stadhouder, in gevalle van onderdrukking te kunnen beroepen, altyd open te laa-
ten. Om Advocaaten , Notarisfen en
Procureurs te Schiedam, door den Stadhouder te doen aanftellen, ten einde dezelven' niet van de Wet zouden afhangen door het intrekken van hunne Aclens. Om door de
Stad Jaarlyks rekening en verantwoording aan de Gildcns te laaten doen, als mede om buiten verlof van de Burgery geen lasten op te
leggen. ■ Dat Stads Voorrechten met den
druk gemeen gemaakt zouden worden. Om
voordaan Schepenen uit de Burgery te verkiezen. —— Om Dekens en Hoofdlieden der Gildens door de Gildebroeders te doen aan-
Rellen. Om de Molens met geen meer
Straatgeld te belasten, dan na rato de Verponding. Om alle de Gildens van de in-
jeüopene misbruiken te zuiveren, en by hunne



vër6eni0de nederlanden.
nc oude Giidebrieven te handhavenen. , En eindelyk om onderzoek te doen, naar het gedrag van fommigcn der Oeconditueerden uit de Vadcrlandfche Sociëteit, in zekere bedoelde gevallen. Alle welke Verzoeken gedeeltelyk toegedaan, en gedeeltelyk afgeflagen
zyn geworden. Z. De inhoud van alle deeze Verzoeken.
verfchilt zckerlyk zeer veel van die welken
men nu eenigen tyd te vooren gewoon was
te doen.
V. Te Schoonhoven , uit welke Stad het eerde Voordel tot de verandering der Regeering in de Hollandfche Steden gedaan was, gefchiedde deeze verandering ook al zeer fpoedig, en dat wel den zestienden October,door dezelve Heeren Commisfarisfen van welken
wy zo eeven gefproken hebben. In een
onzer voorige Gefprekken heb ik u gemeld gehad, hoe de Heer Knyf, Burgemeester der Stad Leerdam, voor de Staatsomwenteling& uit zyn Huis gehaald, naar Vianen gebragty en eindelyk in V Graavenhaage in bewaaring was gedeld geworden. 'Deeze Heer was, zö
dn



ï§4 GESCHIEDENISSEN B E ft
dra de Staatszaaken veranderd waren, door het Hof van Holland by een befluit van den negentienden September, van alle bedenking vry verklaard en vervolgens ontflagen gewórden. Hy begaf zig ook eerlang weder naar de bovengemelde Stad, alwaar hy den vyfden October, met zeer veel flatie en onder een groot gejuich van Hoezee" en Vivat, door de gewapende Burgery was ingehaald geworden.
Z. Maar wat was 'er inmiddels in Zeeland voorgevallen ?
V. Vermids de orreenighedèn aldaar nog bleeven voarddimren, vonden de Heeren Staaten van die Provintie goed, den tweeden Oc* tober, eene Publicatie af te doen kondigen, waar in hunne Edel Mogenden verklaarden».
Dat zy, in aanmerking neemende de tegenwoordige gefteldheid van zaaken in haare Provintie , het onderling wantrouwen der ingezetenen tegens eikanderen, en de geduurige onrust en wanordens-, die daar uit voord Oproten, goedgevonden hadden zyne Doorluchtige Hoogheid den Prinfe Erfftadhouder te verzoefoö , zyn Stadhouder!yk. gezag te willen ge-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 185
bruiken, tot herftelling van de rust, en z'g, of in hooge Perfoon, naar hunne Provintie te bcgeeven, of Gemagtigden te zenden naar de Steden en Plaatfen, daar de nood het vcreischtc , ten einde aldaar het wettig Gezag der Regeering en Justitie te handhavencn, de klagten en bezwaaren der Ingezetenen te hooren en dezelven, gegrond bevindende tc doen herftellen."
„ Dat wyders, vermids het aan zyne Hoogheid zoude kunnen voQi'koomen, dat onder Perfoonen van de Regeering, in fommige Steden en Plaatfen, of onder mindere Amptenaaren, zodaanige wierden gevonden, die door het wantrouwen der Ingezetenen tegen hun beftuur, niet langer in de oefïeningen hunner Bedieningen konden gelaatcn worden, of wier verwydcring noodzaaklyk was geworden tot herftel der rust , zy hadden goedgevonden wclgemelden Vorst te verzoeken en te mag-, tigen , wel voornaamlyk om tusfehentyds , zodaanige verandering in de Collegien van Politie en Justitie, of mindere Amptsbedieningen in die Steden en Plaatfen te maaken*
al»



lS6 GESCHIEDENISSEN DER
als in de tegenwoordige omftandigheden volflrekt onvermydclyk zonde zyn. Egter met behoudenis , in alle andere gevallen van de Voorrechten derzelver Steden en Plaatfen.
„ Dat zy, Heeren Staaten, dit hun befluit hadden willen doen bekend maaken, op dat een ieder in de Provintie van Zeeland zig voordaan rtil hield, zonder eenige Vergaderingen te vergen, tot der tyd dat zyne Doorlugtige Hoogheid van alles kennis zoude hebben genomen, en naar recht en billykheid daar in voorzien. Terwyl zy, Staaten, zig verzekerd hielden, dat niets aan zyne Hoogheid zo onaangenaam konde weezen, dan het voord, duuren der onrust, waardoor de Provintie onherftelbaar wierd bedorven, en de poogingen van meergemelden Vorst, tot het wezenlyk welzyn der Ingezetenen onnut gemaakt."
Z. Wierd hier in aan de begeerte der Staaten van Zeeland voldaan *?
V. Ja, want zyne Hoogheid de Heeren Mr. Coemaad le Leu de Wilhem , Gerard yan Aiinmghen en Piet er Alexander, Baron van Moetfelaar , Raden in den Hove Provintia.il
van



VEREEN10DE NEDERLANDEN. ïgjr
van Holland, Zeeland cn Friesland, tot het vcrzogte gemagtigd hebbende, kwamen dee. ze Heeren, ter voldoening van het befluit van hunne Edel Mogenden, den agttienden der Maand Occober in Zeeland, om de gemoederen aldaar tot bedaaren te brengen. Doch
laat ons thans befchouwen wat 'er intusfehen in de Provintie van Utrecht was voorgevallen.
Z. Begon het daar al eenigszins tot mst te komen?
V. Het tegendeel blykt uit de Publicatie der Staaten van die Provintie, waar by Hoogstdezelven te kennen gaven, „dat zy tot hun m innig leedwezen vernomen hadden, dat 'er „ Lieden gevonden wierden, welken in plaats ü van alles toe te brengen, wat tot herflel der goede orde, vreede en eensgezindheid dienen konde, zig niet ontzagen om de Huizen en Goederen van hunne mede In9, gezetenen, als van kwa'ykdcnkenden, aan anderen aan te wyzen, en daar door aanleiding te geeven, dat deeze hunne mede „ Ingezetenen in hunne Perfoonen en Coede„ ren befchadigu, beroofden geplunderd wier-
SJ den,



|88 GESCHIEDENISSEN DER
den, en zulks, of om hunne ongeoorloof„ de wraaklust te voldoen, of om zig met „ den inkoop van de aldus geroofde en ge„ plunderde Goederen te verryken. Om zulks ,, te voorkomen vonden de Heeren Staaten „ goed, alle deeze bovengenoemde daaden op „ het ltrengfte te verbieden, op ftraffe dat „ zodanige Goederen, onder welk voorwend,, zei dezelve ook zouden mogen worden be„ zeten, zonder eenige vergoeding zoudeti „ worden terug gegeeven aan den regten Ei„ genaar, en dat daarenboven tegen zulke „ onwettige bezitters naar de Wetten deezer „ Landen zoude worden geprocedeerd, gelyk
ook tegens de zulken welke overtuigd zou„ den worden, de Huizen of Goederen van „ hunne mede Ingezetenen, aangewezen, en „ daar door aanleiding tot rooveryen en plun„ deringen gegeeven te hebben, al waare het „ ook dat zy door zulke plunderingen ofroo„ vcryen voor zig geen het niinfte voordeel „ genoten hadden. Gebiedende wyders elk „ die eenige Goederen welke hy vermoedde j, van eenige zyner mede Ingezetenen op eer.i, »> ■*



VEREENIGDE NEDERLANDEN. jM
„ ge onwettige wyze ontvreemd te zyn, on ■ „ der zyne bezitting of bewaaring had, daar „ van volkomen kennis te geeven , zo als ook van den tyd wanneer en de wyze hoe hy in 't bezit dier Goederen gekomen is„ „ ten einde dezelven aan de wettige Eigenaars" ,. weder gegeeven konden worden, op" zulke „ voorwaarden, als na bevind van zaaken, „ na recht en billykheid zoude bevonden wor,, den te behooren, alles op ftraffe dat die „ geenen welke hier in zoude nalaatig bevonden worden, of zodaanige verdagte Goede. „ ren verdonkerd, of buiten de Provintie van „ Utrecht vervoerd te hebben, voor dezelven aanfpraaklyk zoude zyn, en daarenboven, ., na bevind van zaaken geftraft worden. — „ Voords wierden alle Ingezetenen ook ver„ boden, eikanderen door hoonende gelprek„ ken, verwytingen of benaamingen van Par„ tyfchappen te miszeggen, misdoen, of op.
ecnigcrhande wyze te benadeelen, met ern„ ftige vermaaning om alles toe te brengen , „ wat tot demping van Partyfchappen, be„ veiliging van elkanders Perfoonen en Goe-.
m de-



Ï0Ö GESCHIEDENISSEN DER
deren, als ook tot herltelling der Liefde cn „ Eensgezindheid ftrekkên konde, ten einde „ het verderf der goede Ingezetenen en den „ ondergang der Provintie, onder de zegen „ van God Almagtig, wierde voorgekomen.—
Eindelyk wierd ook aan alle de Ingezetenen „ der Provintie, welke hunne Goederen ten „ platten Lande, in de tegenwoordige omt, ftandigheden van tyden niet veilig agtten, „ toegeftaan hunne kostbaare Goederen , zo „ van Goud als Zilverwerk, Juweelen, Klein„ oodien, Effeden, Contante Penningen cn „ diergelyken, behoorlyk gepakt en verzegeld
in de Stad over te brengen, by den Grif„ fier van den Hove Provintiaal, die hem een
verzekerde plaats zoude aanwyzen, om die „ Goederen aldaar, buiten eenige kosten te „ doen bewaaren, tot zo lange de omllandig„ heien van tyden zouden veranderen , en s, door hen, Heeren Staaten andere fchikkin-
gen ter beveiliging van de Ingezetenen zou9> den kunnen worden gemaakt."
Z. Dit waren zeer gepaste middelen, om 4e rust in deezen hachlyken tyd zo veel moge-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. I9I
gelyk te bevvaaren, doch was het Gewapende. Genootfchap aldaar nog in wezen?
V. Het zelve was in 't begin van de maand Oelober, door de Regeering der Stad Utrecht, geheel vernietigd geworden. Welgemelde Regeering had ook ten zeiven tyde openlyk doen afkondigen, „ dat zy met innige fmert en leedwezen vernomen had, dat veele Ouders en Voogden in nabuurige Provintien en Steden, door vreeze wegens de verregaande verI warringen en oneenigheden welken binnen hun| ne Stad hadden plaatsgehad, wederhoudenen afgefchlikt wareii geworden, hunne Kinderen en Minderjaarigen derzelver Studiën op 's Lands Hooge Schoole aldaar te laaten vervolgen, of op nieuws te beginnen. Dan dewyl hunne Edel Achtbaarcn thans door de alwy2e bcfteUflUl der Godlyke Voorzienigheid het genoegen bedden te mogen zien, dat alle verwarringen en oproerige beweegingen ten eenemaaien ophielden, en de rust in de Stad en de veiligheid voor Perfoonen en Goederen, o.ider een herfteld en wettig beftuur der Justitie heerschtc, hadden Heeren Bnrgemeeste-



I92 GESCHIEDENISSEN DZR
ren enVroedfchanpen, als Bezorgers der Hooge Schoole, aan wie de welvaart der Stad en den Woei der Academie boven alles ter harte ging, goedgevonden daar van eene openbaars bekendmaaking aan alle en een ieder te doen, en verzekering te geeven dat de Academifche Studiën binnen hunne Stad met eene volko. mcnc veiligheid konden hervat en uitgeoefFend
worden, enz. Genoegzaam ten zelfden
tyde was door eenige Burgers en Ingezetenen van de meergemelde Stad Utrecht, een Ver zoekfchrift aan de Staaten der Provintie van dien naam ingeleverd geworden, het welk men zeide dat door meer dan tweeduizend, anderen zeggen wel van drieduizend Mmfchcn, getekend was geworden.
Z. En wat behelsde het zelve? V. Men vcrzogt aan hunne Edel Mogenden, dat zy tog geene verandering wilden maaken', of gedoogen dat gemaakt wierd , in het Regeringsreglement van haare Provintie, maar da* het zelve in zyn geheel zoude gelaaten worden, zodaanig als het in den Jaare 1674 was vastgefteld , en in 't Jaar i7A7 weder
ui-



vereenigde nederlanden. 19$
ingevoerd, en by hunne Edel Mogenden was bezworen geworden, cn op welk Reglement: al verder den tegenwoordigen Erfftadhouder, die waardigheid in den Jaare 1766, door hunne Edel Mogenden , zonder eenige bepaaling of voorwaarde , met eene algemeene toejuiching des Volks was opgedragen. Schryvende de Ondertekenaars alle de verwarringen dia federd eenige Jaaren te Utréctii plaats hadden gehadyvoornaamlyk daar aan toe, dat men in het voorgemelde Reglement veranderingen had willen maaken, welken (volgens het gevoelen der Ondertekenaaren) geheel onbeftaanbaar waren met de eens aangenomenc Staatsgeftcldheid, cn noodwendig verwarring hadden moeten maaken , in alle de dceleu van het Provintiaal beduur, als wordende daar door niet alleen de Souvercine magt der ffceren Staaten over de Stad, Steden en Landen van Utreclit geheel in twyffel getrokken, de zo ftöognoodfge invloed van den Stadhouder ontzenuwt , en de Magiftraatsbe/tellingen van Stad en Steden, tegens alle oud gebruik, aan. gerand , federd 'er in dezelven een Vroed» XX» oee'l. I ichap



194- GESCHIEDENISSEN DER
fchap was bekend geweest, maar wordende i daarenboven eene willekeurige magt aan eenr gedeeLe des Volks over haare Regenten toe- • gekend , onbegaanbaar met alle wel vastge- Relde Regeeringen. Voords vertrouwden de Ondertekenaars, al verder, dat hunne Edel Mo- \ «enden, weetende hoe zeer zy Ondergetekenden geduurende eenen geruimen tyd gedrukt geweest zynde, ligtelyk zouden bezeff,„ hoe per zy voor de gevolgen van diergelyke wnehngen bevreest, niets vuuriger wenschten, dan van nu voordaan onder zulk eene vasté Regeringsvorm te leeven, welke zo door de drie Leden van Staat, den Erfftadhouder, als het Volk, voor de eenigfte wettige erkend Konde worden, en daarom van de Heeren Staaten, op het eerbiedigfte verzogten , dat fct voorfchreven Regeerings Reglement, aan t welke hunne Edel Mogenden door Eeden Verbonden waren, en waar op welgemelde Heeren, tot deezen ftond toe, geene zwaarig. beid gemaakt hadden, in *t beftuur der Re. Seenng voord te vaaren, ja erkend hadden geen ander rigtfnoer in dezelve te erkennen!
van



VEREENIG DE N E D E R L A ND E N. IQJJ
van nu voordaan, op begeerte van het beste gedeelte des Volks voor onverbreekelyk en onvcranderlyk te verklaaren, en als zodaanig van nu voordaan te plaatfen in alle Formulieren van Eeden , welke door de Heeren Staatsleden , Stadhouder , Magiftraatsperfoonen, Burgeryen en Schutteryen bezworen wierden.
Z. Dit was dan weder eene geheele andere Volksftcm, als zig nog voor eenige weehen had laatm hooren. Hoe kunnen de tyden veranderen ! Doch wat volgde hier op ?
V. Gy kunt zulks ligtelyk denken. De ver* nietiging van het nieuw ontworpen Stads Regeerings Reglement , 't welk de Regeering van Utrjsekt, by eene Publicatie van den twaalfden Oclober, verklaarde onwettig genomen, cn met dwang en geweld te zyn vastgefteld en ingevoerd. Ook gaf dezelfde Regeering, acht dagen laster eene Publicatie in 't licht, by welke alle die geenen welken onder de zogenaamde Waardgelders of Auxiliairen , byzonder de zogenaamde Gelderfchc Brigade, Ovsry.sfAfche Jaagers of SchcrpfchutI z tsrs



IQO GESCHIEDENISSEN DER
ters hadden gediend, de Stad ontzegd wierd. Voords wierd aan de Heeren Tsbrand yan Eamelsvcld cn Johannes Abraham Blank , de ecrfte Hoogleeraar aan de Academie , en de laatstgenoemde Kerkcnleeraar te Utrecht, door de Gemagtigden der Staaten 's Lands van die Provintie verboden den Predikfïocl binnen welgemelde Provintie te beklimmen, of ecnigermaaten eenig gedeelte van het Predikampt, hoe ook genaamd, uit te oeffenen, doch bovengemelde Hoogleeraar was bereids naar Amjlerdam geweken. —■—. Te midden van alle deeze veranderingen , overkwam de Ingezetenen van deeze Stad eene nieuwe vreeze , door de bekommeringbaarende geruchten van den aantocht van een groot deel Krygsvolk, van wier aanrukken men de minfte kennis had, nog wist, toen het zelve reeds tot Maarsfen genaderd was, van waar het kwam. Allerhande tydingen verfpreidden zig daar omtrend: de eene zeide het waren de zo lang Verwagte Franfche Troepen , de ander riep het was het weder terugkomend Burgerlcger, tot men eindelyk gewaar wierd, dat het IJus-
faa-



XX.U.Pl.X.






VER EENIG DE NEDERLANDEN. IQ?
faaren, Curas fiers, en Voetvolk van het Legioen van den gevluchten Rhyngraaf van Sahn Was, welknn zonder Patent en zonder Officiers heiwaards toogen.
Z. Ik wil wel gelooven dat znlks weder een nieuwe ontfTeltenis in de naauwlyks bedaarde Stad te weeg bragt. Doch hoe liep het met deeze zwervende menfchen vervolgens af?
V. Door de goede fchikkingen en lïet om. zigtig beleid van den Overften Baron van Polnits, wierd, door de ontwapening van dit Volk;, alie wanorde voorgekomen. Voords wierd het zelve eenigen tyd in Utrecht geïnkwarticrd, en daar na naar de Generaliteits Landen verzonden. De Heeren Edelen, cn
die van de Ridderfchap hadden ondcrtusfchen goedgevonden, om de Heeren Gecommitteerden van de Provintie van Utrecht te magtigc-n, om ter Vergadering van de Algemeene Staaten, opening te doen en voor te ftellen, „ of niet (gemerkt het deel 't welk de IIo„ ven van Londen en Berlin . wel hadden „ gelieven te neemen in de onlusten, die dit.
1 3 Ge-



GESCHIEDENISSEN DER
„ Gcmeenebest, volgens het oordeel vanwel9, gemelde Heeren, tot op den oever van een » onherftelbaar bederf gebragt hadden , en „ Hoogstderzelver aangewende poogingen tot s, herfteJ van de rust en eensgezindheid bin„ nen dezelve,) dienOig en met de waare be-
langen van het Vaderland overeenkomftig s, zoude zyn, zo tot bcwaaring en herftel der s, rust, als ter beveiliging tegens alle ftoornis,
die de Republiek, zo van binnen als van n buiten zoude kunnen worden aangedaan , „ dat gerragt wierd eenige nadere vervveeren„ de Verbmtenisftn, ook met de Kroonenvan », Engeland en Pruisfen aan te gaan, op gen lyke wyze als thans met het Hof van Frank.
ryk plaats hadden, mids nogthans zodaa„ nige Verbintenis, op billyke en voordeeli-
ge Voorwaarden, ten meesten voordeele a, van het Gemcenebcst, konde worden werk-
ftellig gemaakt, en mids het Cafus Foede,, ris, zo veel mogelyk daar by klaarlyk be„ paald en aangetoond wierd, op dat, byvoor-
koomendc gelegenheden, voor de Republiek », alle onaangenaarae Gefchillen over dit Punt,
»* ge-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. I99
„ gelyk voorheen wel eens plaats hadden ge,, had, voorgekomen wierde, zodaanig ook .» dat voor andere Mogendheden den weg geo-
pend bleeve, om tot dezelve Verbintenh*
te kunnen toetrceden.
„ Dat voords gemelde Gecommitteerden ai r, verder gelast en gemagtigd wierden, om, „ ingevalle by de andere, Bondgenooten me„ de eenige geneigdheid tot het aangaan van 9, eene diergelyke Verbintenis gevonden moge „ worden, als dan het daar heen tragten te „ wenden, dat van wegens de Algemeene Staaa, ten, zyne Maiefteit den Koning van Pruis» by Misfive, mogte worden bedankt „ voor de Verlosfing aan deeze Republiek* „ toegebragt,en daar benevens te kennenge* ,, geeven het verlangen van hunne Hoog Mo. „ genden, om een verweerend Vei bond- met „ zyne Majefteit aan te gaan-, op billyke e»
redelyke Voorwaarden, zo als ten meesten s, Voordeelc der beide Landen geoordeeld zou* „ de worden te behooren, met verdere ken„ m'sgeeving dat ook hunne Hoog Mogenden
voorneeinens waren, een diergciyk vsiweei 4 „ten*



SOO GSSCHïEBENISSEN DER
rend Verbond aan zjneMajeftcit van Groot„ Brittanfe voor te dellen, en aangezien de 9) Verbintenisfen welken tnsfeben zytfe Pr#i£„ fifche Majedeit, en den Koning van Groot „ Brittanje plants hadden , zig verzekerd s, hielden dat zulks aan geuielden Vorst niet „ onaangenaam zoude zyn. En dat ook op „ gelyke wyze door de Algemeene Staaten een „ diergelyk Voordel aan den Koning van
Grooi-Brhtanje, hoe eer hoe beter, gedaan „ zoude warden.
. j, Eindelyk alzo hunne Edel Mogenden, „ niet anders verwagten konden dan dat de 0 Pruisfifehe Troepen nu eerlang het Gronlt* gebied van dit Gcmeencbcst zouden vcr-
laatcn, dat de Gecommitteerden ter Gene„ raliteit wierden gemagtigd, om deezen af'. „ tocht zo veel mogelyk te helpen gcmaklyk
maaken en bevorderen, of, indien by de „ hocge Bondgenooten nodig mogte geoor-
deeld worden, ter beveiliging deezer Repu„ bliek een gedeelte van dezelve Troepen nog
eenigen tyd binnen dezelve te behoudeu, 4. dat in dien gevalle zyne Pruisfifehe Maje-
>% deit



VEaESNIGDE NEDERLANDEN. 2GÏ
„ fteit verzogt mogte worden, eenige weinige „ Regimenten voor zekeren te bcpaalen tyd. «, in Soidy en Betaaling, a!s ook in den Eed.
van dit Gemecnebest, over te laatcn."
Z. En uit dit Voorftel is dus het Verbond met Engeland en Pruisfen > het geen thans nog werkelyk beftaat, zekerlyk gefprotcn?
V. Wy zullen naderhand 'gelegenheid hebben om 'er meerder van te fpreeken. Het zal' voor deezen tyd genoeg zyn, om myn Veibaal van het geene te Utrecht voorgevallen was te fluiten, met u een daad van menschlievenheid mede te deelen, die zekerlyk tot eer verftrekt van den geenen die dezelve uit— gcoeffend heeft. Zy beftond in het volgende geval. Een groot deel der ongelukkigen uit de Gewapende Burgescorpfèn van Holland, welken als Krygsgevangenea naar de S.aaten van den Koning van Pruisfin gevoerd wierden, moesten ook door de S ad Utrecht, trekken, alwaar zy met andere Krygsgevange-nen, geduurende eenige dagen,, zo in ds Buurkerk, als andere cpenbaare Gebeuwen,, bewaard Weven* Ere Hoofdofficier van aietas1 5, u&-



ate* GE3CHI3DE NISSEN DER
gemrlrte Stad de Graaf vau Athhne, onderKrsföhéa vernomen hebbende , dat onder degenoemde Krygsgevangenen zig een aan'al van h onderdvyftig, zo Burgerkinderen als andere jonge Lieden uit deeze Stad bevonden, trok zig het lot van deeze menfehen, met een gevoelig medelyden aan, en verzogt den Hertog van Brunswyk , Bevelhebber der Pruififche Troepen, deeze Krygsgevangenen aan hem af te liaan, om 'er naar welgevallen over te mogen befchikken. Gemelde Vorst dit ver-'* zoek toegedaan hebbende, begaf zig de Graaf van Jthioae9verzdd van eenen Deurwaarder, «aar de Buurtkerk, deed 'er alle de Utrechtfche Krygsgevangenen uitkomen, en gaf hen kennis van 't geen hy by den Hertog ten hunnen; opzigte verzogt en verkregen had, met byvoeging dat dus hun aller lot in zyne handen was, dan dat zyn hart hem niet toeliet, eenig ander gebruik van zyne magt over hen te maaken, dan om hen. allen te veriosfen en. in vryheid te (lellen, in de hillyke verwagting dat zy zulks door een ffcil en gefchikt gedrag, in 't vervolg zouden beantwoorden.
Dee-



VEREE.NIGOE NEDERLANDEN'. 2S3
Deeze onverwagte en blyde aankondiging verwekte veel aandoening by de Gevangenen, welken voor hunnen Verlosfer welhaast op de kniën vielen, zyne Klederen kuschten en zodaanig door vieugd en dankbaarheid vervoerd waren, dat gemelde Heer Hoofdofficier meer dan genoeg voldaan over het gelukkig gevolg zyner pooging, zig haasten moest om uit den drang weg te komen, en niet dan met moeite in ftaat was, zig van deeze verrukte Lieden te ontffaan.
Z. Dit was zekeriyk een pryzenswaardige daad van dien Heer, en het terug geeven van meer dan honderdvyftig hoopelooze Gevangenen aan hunne Ouders en Vrienden, benevens de onfehatbaare Vryheid welken zy hier door ook verkregen, moet gemelde Heer eene we^en'yke zelfs voldoening gegeeven hebben,, die niet dan door een welgeaard gemoed se-
voeld kan worden. Doch wat was
inmiddels in Friesland voorgevallen ?
V. Te Leeuwaarden waren in de Maand? ©clober weF zesendertig Burgers en lm<zz<s~ tenen uit verfcheidene Maatfen der PsosrotS*



SC4 GESCHIEDENISSEN DER
Friesland- gevat, en in het Blokhuis aldaar gevangen gezet , welken befchuldigd waren geworden van in de voorige oproerigheden betrokken te zyn geweest. Ook hadden de Staatenvan die Provintie een geftrcng befluit genomen tegen de volgende Heeren, welken allen Letten van hunne S taats vergadering geweest waren , naamelyk Uoratius Allard Hiddema van Knyff, Sicco Douwe van Ailva „ Coert Lambert van Beyma, Ernst Frans van Ailya, Arend Julianus Carel de Beere, Jan Roordat Ayfo Boelens, Broer Feen/lra, Hermanus Zaggheus Attama, Willem Iloogenbrug , Pie * 1 ter Breugeman, en Reinder van Kleffeas.Vzri- ■ welken wy eenigen in onze Gefprekken meer 1 genoemd gehad hebben.
Z. Waar in béftond dit Befluit der Staaten 1 van Friesland ten opzichte van deeze Hee*| yen'?
V. By bet zelve wierden zy allen vervallen verklaard van hunne Commisfien, Magiftratnore, Ampten en Beneficiën , onverminderd de Aciie van den Procureur Generaal , \ydke hy tegen dezelven venneéneh zoude te*
kun-,



VER EENIG DE NEDERLANDEN. 2C$
kannen cn te moeten üitoéffehen. Bovendien wierden zy onbekwaam verklaard om ooit wederom tot Vohnagteti ten Landsdagc, of tot eenige Stads Regeering, Ampt of Bediening in de Provintie Friesland gcilemd of gekozen te kunnen worden, al waarom ook by deezen alle Stemcedullen, te vooren op hen getekend , herroepen en vernietigd wierden, wordende tevens aan de Tekenaars van zulke Stemcedullen volkomen vryheid gegeeven om geheele nieuwe Stemcedullen op andere Perlöonen te pasfeeren en te tekenen. Daarenboven wierden ook alle de bovengenoemde Perfoonen onbevoegd verklaard, om wegens hunne Stemdraagendc Goederen, binnen Friesland in eenige Landsgrietenyen, Dyks of Dorp' zaaken te Hemmen, insgelyks met herroeping en vernietiging van alle de Stemcedullen, die door hen te vooren getekend waren, of no* in 't vervolg getekend mogtcn worden, zullende daar van nooit eenig gebruik kunnen of mogen gemaakt worden. Alles nogthans teu ware de bovengemelde Perfoonen ofte een of meer van dezelven, zig binnen de tyd van,
1 T driGl



2Q<5 GESCHIEDENISSEN DER
drie Maanden, voor den Ilove van Justitie binnen Friesland ter zuivering mogte (lellen, en hunne of zyne onfehuld den Rechter genoeg mogten kunnen bewyzen, begcercnde 's Lands Staaten, dat ten aanzien der zodaanigen hunne gemaakte voorziening zoude voor opgeheven en buiten kragt geflreld worden.
Z. Maar verleenden de genoemde Staaten van Friesland., ook geen Amnestie of vergiffenis wegens al het voorgevallene in hunne Provintie?
V. Ja, en dezelve wierd den zestienden Oclober uitgevaardigd , met uitfluiting egter van de volgende negen ordéns van Perfoonen, als voor eerst van alle die geenen,welken Leden van het zogenaamde Defensiewezen van Staat, en der Stad Franeker, of van eenig zogenaamd Defenfiewezen van eene andere Stad, Vlek of Dorp, geweest hadden of zig daar by als Secretarisfen gevoegd hadden, midsgaders zodaanige Perfoonen, welker ondertekeningen gevonden wierden onder de alombekende aanfehryving aan den Heer €» Eergsma, van den vyftienden September



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 2.0?
jongstleden. — Ten tweeden van a'len die eenig Algemeen bevel over de gewapende Manfchappen binnen Franeker gehad hadden. Ten derden, van allen die zig hadden laaten gebruiken, om als Commandanten of Officieren van gewapende Manfchappen , een Stad, Vlek of Dorp in bezetting te neemen, te houden of daar toe Patent te verkenen. —- Ten vierden, van allen die zig hadden laaten gebruiken, om als Commandanten of Officieren eenige Perfoonen vast te houden, gevangen te neemen, te vervoeren of
te mishandelen. Ten vyfden, van allen
die in eenige Regeering of open baare Bediening zynde, in deeze hoedaanigheid de voorgewende Staaten van Franeker ongedwongen hadden erkend, als mede zulke Perfoonen, die zig tot het erkennen van de wettigheid' dier voorgewende Staaten, of tot derzelver medehelping door vertekening hadden verbonden, of tot die erkentenisfe anderen hadden gei oodzaakt, waar onder ook zulke Predikanten die voor die voorgewende Staaten van. Franeker mogten hebben gebeden, of hunne
Se*



a^8 C E S £ H I E D E N i S S E N DSR
Gemeentens of Tochotvers tot bet erkennerti van dezelven, of tot eenige andere oproerigheden mogten hebben opgewekt of aange-
fpoord. Ten zesden, van allen die zig
als Commandanten of Officieren hadden laatea gebruiken, om Penningen van de Ontfangers of Inzaamelaars op te haaien, ook zulke Per* foonen welken zig niet ontzien hadden , om de Ontfaugers of Inzaamelaars door bedreigingen of geweld , tot de overgaave van ss Lands Penningen te noodzaaken of die Penningen daadlyk hadden geligt , ontfangen of daar voor Quitantie gegeeven. —— Ten zevenden, van alien die zig hadden laaten ge-, bruiken, om ter bckoming van Bnitenlandfche.Hulpbenden te werken, of zig aan het daadlyk in dienst neemen, invoeren of beveelen. van zulke Hulpbenden hadden fchuldig gemaakt. Ten agtften, van allen die de.
Onderneemingen en Aanflagen der voorgewende Staaren, binnen Franeker vergaderd geweest zynde, opzettelyk door het fchenken af fchieten van Geidfomrhen, of door raad,, b&.idej) onderftcuud of begunfl^d. En;



VEREENIGDE NEDERLANDEN. 20^
eindelyk ten negenden, van allen die zig niet ontzien hadden de uitocffening der Justitie daadelyk te wederfiaan.
Z' Hier waren dus al vry wat Perfoonen buiten deeze Amnestie gefloten geworden.
V. Te Deventer welke Plaats mede niet weinig in de Staatsonlustcn gedeeld had, was door de Gecommitteerden uit de Burgery en Gildens , aan Schepenen cn Raad dier Stad kennis gegeeven dat veele Perfoonen in den Kerkenraad, omtrend 's Lands Staatsgezindheid, Regeeringsvorm en de tegenwoordige omwenteling van zaaken, geheel anders, na hun oordeel dagten, dan zulks behoorde,waarom zy ook verzogten dat 'er een nieuwen Kerkenraad zoude worden aangefteld, zo als dan zulks den tweeden Oclober gefchiedde. Egter bleef het hier nog niet by, want den volgenden dag liet de Regeering de Predikanten Suer. mond en van Eyken aanzeggen, om zig, by voorraad, van den Prcdikfïoel te onthouden. Diergelyk bevel wierd ook aan den Leeraar van de JValfche Gemeente de Villepoix ter baud gefield, en van dit befluit aan de an-
de-



CIO
GESCHIEDENISSEN SER.
dcre Kerkenleeraaren kennis gegeeven. —— Twaalf dagen Iaater wierd den Predikant Hoogewal mede den Prcöikftoel verboden te beklimmen, en den dertig Peen Odober wierden alle debovengenoemdePredikanten benevens ook nog Do. Bosveld, van hnnne Ampten als Kerkenleeraaren , op herhaalde aandrang en begeerte der Gecommitteerden uit de Burgery en Gildens, behoudens hunne goede naam en eer, ontflagen.
Z.; Was 'er in de Generaliteitslanden cok «iet iets byzonders voorgevallen?
V. Ja, wel degelykl en inzonderheid re ''sliertogenbosch, alwaar het Krygsvolk 't welk aldaar in Bezetting lag, tot zulk eene allerhevigfte muitery was overgeflagen , dat de geweldenaryen en plunderingen, welken drie dagen lang aanhielden, byna alle geloof te boven gaan. Inzonderheid was de nacht vari den agtften November allerfchrikiykst. Overal in de Stad hoorde men den Alarmtrom onopboudelyk cn geweldig roeren, en tusfehen beiden veifcheiiene Snaphaanfchooten , welken den ongelukkigen Burger niet minder ontileldkeid en vreeze verwekten. Daarenboven zag
men



VEREEN IODE NEDERLANDEN. 211
men eene menigte gewapende Soldaaten heen en weder zwerven, waar van veclen met de Zabels over de fteenen krasten, het welk een Schouwtoneel voor de Ingezetenen opleverde, het welke hen niet minder dan haaren geheelen ondergang dreigde, en indedaad men ondervond ook welhaast waar het heen moest. De defcigfte Huizen wierden gantschlyk ontramponeerd , ingebroken en uitgeplunderd. De Huizen der Heeren van de Regeering wierden zo min als die van byzondere Per» Iconen gefpaard. Vooral wierden die geenen alwaar het meest te rooven en te fteelen was, wel het hcv'gfte aangevallen, en moesten het meeste lyden, gelyk dus al het Goud en Zilver uit den kostbaaren Winkel van den Heer yan Beugen, onder de Gevangenpoort, in 't gezigt van de Hoofdwagt, tot het minde toe wierd uitgehaald, welk droevig lot ook nog een ander Goi d- en Ziiverlmit tc beurt viel. Het getal der Burgeren die niets ter waereld hadden overgehouden, beftond niet in honderden maar wel in duizenden, doordien de Huizen der Prinsgezinaen, door de Militie
e<*vea



212
GESCHIEDE NÏSSBN DER
eeven zo min ontzien waren geworden dan die der ieverigfte Patriotten.
Bêklaagelyké töeltand waar in deeze ongelukkige Stad gedompeld was!
V. Des Vrydags morgens , den negenden November vlugtte al wat maar vlugten konde. Honderden Karren vol gepropt met Goederen, zo veel als men nog in de haast en verwarring byeen had kunnen pakken, reeden de Stad uit, en men zag byna gèïn enkel Huis open , maar wel eene groote menigte planken voor de raatnen gefpykerd, zo dat het grootfte gedeelte der Stad zig niet anders dan als eene verwoesting vertoonde. Ondertusfehen duurden deeze gewclddaadigheden tot Saturdags middags, wanneer men vernam dat 'er een Courier van den Prins Erfftadhouder was aangekomen, met tyrling om al te doen wat mogelyk was om den Burger te behouden. Tèrftbnd daar op rceden verfcheiden Piquetten Ruitery de Stad door, met bevel om niemand te ontzien, die eenige baldaachVheden begon, waar van men kort daar na ook de daadèlyke uitwerkzelen vernam, want in
de



VEREENÏGDE NEDERLANDEN, 213
de Kerkflrraat ontmoette een der bovengemelde Piquets, twee Soldaaten, die met de blanke Sabels in een Burgerhuis zogtcn te dringen , en op des Officiers waarfchouwing van die geweldenary niet af willende ftaan, gaf deeze bevel om vuur te geeven, 't welk van dat gevolg was , dat zy beiden op de ftoep voor het genoemde Huis dood vielen. Een diergelyk lot viel ook nog dien zelfden namiddag drie andere geweldenaars te beurt, cn van dien tyd af kwam het tot bednaren, zo dat 'er federd Zondags morgens geene Huizen meer aangedaan wierden.
Z. Maar kwam 'er van de geroofde Goederen niets weder te regt?
V. Zondags middags begon men reeds met Wagens en Karren dezelve uit de kleine ftraaten en geme ne Buurten zo veel mogelyk was op te haaien, en u'itverfcheidcn Huizen wierd niet flegts een Karrelaading geftolere Goederen uitgehaald, maar men vond zelfs werks genoeg om die op vier, vyf ja zes Karren te kunnen laa ien. Ook zag men van overal ontdekte Goederen opbrengen, wordende zelf
uit



£14 GESCHIEDENISSEN DER
uit de Tuinen en Wallen, fehattci van Juweelen, Goud en Zilver, ter vergoeding voor de Eigenaars, uitgegraaven, en de Gevangenpoort zat vol van dat flegte Volk, in we!ks Wooningen zo veele gertoolene Goederen ge j vonden waren. Niettegenfbande dit alles was de fchaade aan geroofd Geld, Goud, Zilver, Juweelen en andere kostbaare Goederen boven maaten groot, en onmooglyk naauwkeurig te bepaalen geweest. Van de vierduizend Huizen welken in 's Hertogenbosch gevonden worden, zouden, volgens fotnmige bcrigten flegts zevenhonderd vry gebleven zyn , in welken de Glazen niet ingeflagen waren gevonden of welken niet geplunderd waren.
Z. Dit geval zal zeker vry wat ontroering door het geheele Land gegeeven hebben?
V. Zo dra de tyding van deeze verregaande plundering in 's Haage aankwam, vergaderde de Hooge Staats Collegien dien zelfden avond nog, en de Algemeene Staaten namen wel dra een Befluit1, om een gewigtig en naauwkeurig onderzoek naar het voorgevallene te laaten doen. En het was den vieren-
twin-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. ZIJ
twintigften November, dat binden 's Hertogcnbosch eene bmtcngewoone Commi.sfie uit hunne Edel Mogenden, de Heeren Raaden van Staate der Verecnigde Nederlanden aankwam, welke Commisfie beftond uic de Heeren van der Staal en Camper, benevens de Secretaris van hunne Edel Mogenden den Heer Mollerus, op wier bevel des nagts» tusfchen den vyf en zesgntwintigften November, de oudeKrygsbezetting ontwapend wierd beftaande uit de vier Compagnien Ruitery' van Thuiï, het Regiment yan den Luitenant Generaal van Hardtnbroek, het Bttailjon van den Generaal Majoor /J0ll/lon en de twee Compagnien Canonniers van Geelink en p;km hard, zynde de overige Batailjons te vooren reeds uitgetrokken. Dus was deeze tocht des nagts ten half twee uuren m alle ftüte en tnet het allergewenschte uitwerksel gedaan
Z. Zoud gy my geen breedvoeriger Verhaal ran deeze gewigrige Gebeurenis mede konnen deelen ?
V. Met veel vermaak. Des avonds om elf mren kwamen de Officieren van ieder Corps
by



2l6 GESCHIEDENISSEN DER
by hunne Bevelhebbers, om -de noodigc ouderrigtingen tot deeze zaak te ontfangcn ,waar op zy zig, des njgts om twaalf uuren, naar hunne Cafernen begaven, alwaar zy hun Volk in groote ftüte deedcn ontwaaken, het welk verheugd ten bed ie uitfprong tot het uitvoeren van deeze ondeineeming. De Gewceren wierden toen in de Kamers gelaaden, en om één uur kwam ieder Bataiïjon van deszelfs Cafernen onder het Geweer. Na dat het Bataiïjon Gardes, volgens orde afgedeeld was , wierd ten eerften een Kapitein, twee Officieren en tweeënveertig Man, naar de Kamers van de Cafernen van Tkuil, die by dc Gardes in dezelfde blok Cafernen lagen, gezonden, in ieder Kamer eenige Manfchappen , welke hen de Wapenen ontnamen, terwyl hen de Bevelhebber van die Escadrons , zynde de Luitenant Colonel V, BI. yan Thuil, verklaarde, dat deeze ontwapening op bevel yan den Souverein gefchiedde. Na dat zulks verrigt was, bleef dc Kapitein met één Officier en vierentwintig Man, voor de bovengenoemde raiWnem. om te beletten dat iemand daar uit;
kwam i



vereenigdenederlanden. 21/
kwam, en zond vervolgens één Officier en agttien Grenadiers na de Cavallery Wacht voor het Gouvernement, die na de Schildwagten overrompeld en ontwapend te hebben, zulks insgelyks deeden aan de Manfchappen van die Wagt en dezelven in hunne Cafernen gevangen bragten. Intusfchen was het Batailjon Gardes, in de grootfte ftilte dooide geheele Stad getrokken naar de Cafernen, waar in twee Batailjons van Har denhoek en de twee Compagnien Artilleristen lagen, Twee Detachementen wierden eenige Pasfen voor uit gezonden , die de Artillery Wagt, en de Cafernen Wagt van Hardenhroek overrompelden en ontwapenden , wordende in alle Kamers Manfchappen gezonden, die blymoedig dezelve , met de Sabel in de hand intraden en alle Geweeren en Wapenen wegnamen, welke ten eerften agter de Palisfaden, die voor bet Arfenaal ftaan , geworpen wierden. Op bet zelfde oogenblik ontwapende het Batailjon Oranje Nasfatt t op gelyke wyze een Detachement Zwitfers van May, dat by hen in dezelfde Blok Cafernen lag, en begaf zig XX. deel. K; tosn



£ï8 GESCHIEDENISSEN DER.
toen naar de Cafernen van Houfton, alwaar de Soldaaten insgelyks ontwapend wierden. Voor alle deeze Cafernen ftelde men voords Jterke Detachementen >, ieder met. een fluk Gefchut, by welk Kanon eenige Soldaat«n die des kundig waren geplaatst wierden , dewyk de geheele Artillery. mede ontwapend was. *la dat zulks alles verrigt was, wierden Detachementen gezonden, om alle Poorten en andere Wagten, welken door het oude Guarnifoen bezet waren, te overrompelen en insgelyks te ontwapenen, het welk mede gelukkig volbragt wierd.
Z. Deeze onderneeming was dus zeer wel beleid geworden.
V. De geheele Ontwapening en Arresteeling was binnen een groot uur verrigt, en dat wel zo ftil, dat de ongelukkige geplunderde Inwooners, des ochtends, met deuiterfte aandoening, ten hoogften verwonderd waren op het hooren van deeze voor hen zo aangenaame tyding, als hebbende niemand, iets hier van geweeten als des anderendaags morgens, uitaeHeraen de Heer Gouverneur, die in Perfooft,



VE RE ENIG DE NEDERLANDEN. 21$
by 'de ontwapening tegenwoordig was, en de twee Batailjons die dezelve uitgevoerd hadden, zynde zulks te meer gelukkig,, doordien het gemeen van *s Hertogenbosch zig federd de plundering by die van de oude Krygsbe zetting gevoegd had , en ook dierhalven tegens de ontwapening was. Sederd de uitvoering van deeze zo gelukkig genomene maatregels, bleef alles wederom ftil, doch den vyfden December, rees 'er op nieuw eene groote ongerustheid onder de Inwooners, door een, zo als men naderhand ontdekt heeft, valsch gerucht, als of 'er andermaal geplunderd zoude worden. Zo dra egter de Regeering hier van onderrigt was, ftelde deeze, de Burgery, na gedaan onderzoek, deswegens gerust, beloovende tevens eene premie van honderd Zilveren Ducatons, aan den geen, die den Uitvinder of Uitftrooyer van dat gerucht, zoude weeten te ontdekken. —- inmiddels hadden deeze oproerige beweegingen, van welken, ook op andera Plaatfen: van de Generaliteits Landen,, de. vonken uitborften, gelegenheid gegeeven dat de Algemeene. Staa.



•20 GESCHIEDENISSEN Dl R.
ten den agttienden November, eene fterke Publicatie beraamden en verzonden, ter beteugeling van alle diergelyke onrustige en muit. zieke geesten in verfclrillende gedeeltens van de Generaliteit.
Z. Dus had de verderffelyke twecdragt in de Generaliteits Landen mede rykelyk haaien 10I gefpeeld.
V. De Predikant van Pucht , een Dorp in de Nabuurfthap van 'j Hertogenuosch, had zulks mede rykelyk ondervonden, waar door hy zig genoodzaakt gezien had, met zyne Vrouw en beste Goederen de Mtyerye te ontruimen. Na zyn vertrek deeden fommige» van de andere Party, een bezoek in zyn Huis, leegden zyn Kelder, doch pleegden voor hefc overige weinig of geene andere buitenfpoorig-
keden. De Regeering van 's Hertogen-
losch raakte ook in verdenking als of dezelve eene belooning hadden gegeeven aan de Militairen, die zig aan de kort te vooren gemelde roof en plundering, binnen die ongelukkige Stad aangerigt en gepleegd, hadden i'chuidig gemaakt, en aan hen de toezegging



VÉREEN IGDE NEDERLANDEN. 221
gedaan , van die Goederen, welken zy ge. roofd en geplunderd hadden, en dat de Magiftraat op dien grond, het doorzoeken van de Militaire Barakken had geweigerd, ja zelfs dat onderzoek daarom werkelyk had tegengehouden. De Regeering, getroffen door deeze hoonende Verdenkingen, die alom, zo binnen els buiten de Stad verfpreid wierden, vond hier op goed, dit alles by eene openbaarePublicatie tegen te fpreeken en zodaanige voorgeevens.van alle grond van waarheid ontbloot te verklaaren, als kunnende niet anders ftrekken dan tot nadeel van de goede naam der Regeering, en om het Publiek verkeerde en haatelyke denkbeelden tegens de Magiftraat, over derzelver gedrag in te boezemen, verl zoekende dierhalven aan een ieder deeze en foortgelyke geruchten geen geloof te geeven, maar zyn oordeel daar over op te fchorten* tot tyd en wylen, van het voorgevallene bin' nen hunne Stad, een egt en oinftandig Verhaal in 't licht gegeven zoude worden. Ondanks deeze afkondiging, vond men egter eenige dagen laater, op eenen morgen een zeer K 3 vuil



222 GESCHIEDENISSEN BER
vuil Schimpfchrift, aan zeker aanzienlyk Huis aangeplakt, welks hoofdzaakelyke inhoud daar in beflond , dat de Edel Mogende Heeren Gedeputeerde Staaten wierden aangemaand, om zekere in het voornoemde Paskwil, gemelde Perfoonen te ftraffen, waar op eenige fcheldwoorden en verwytingen tegens de Bevelhebber van het nieuw ingetrokken Guarnifoen, en eenige Heeren van de Regering en anderen volgden, welken dc Schryver niet minder dan geledebraakt wilde hebben enz.
Z. Wat deed de Regeering hier tegen ?
V. Zy beloofde eene premie van tweehonderd zilvere Ducatons aan den geenen, welke den daader of daaders, van het bovengemelde Lasterfchrift zoude weeten bekend te maaken en aan te brengen. Voords befloot gemelde Regeering ook den Franfchen Predikant la Fond, befchuldigd van zig te veel in Staatszaaken gemengd en gantsch oneerbiedig voor den Prins Erfftadhouder en de Regeering gebeden te hebben, voordaan den Predikfloel te ontzeggen, — Midlerwyl wierden
fom-



VEREENIGDE NEDERLANDEN. £2f
fommige gevangen plunderaars , uit het gemeen, welken zig by het muitend Krygsvolk gevoegd hadden, volgens Vonnis van Heeren Schepenen, zo met den Galg als met Geesfeling geftraft. Zy wierden door Grenadiers, met gelaaden Geweer, van de Gevangenpoort naar het Stadhuis geleid. Daarenboven waren, om alle wanorde voor te komen, twee Hukken Kanon, ter wederzyden van het genoemde Stadhuis geplaatst, ook was de geheele Krygsbezetung onder de Wapenen. Eenige dagen laater wierden drie Krygslieden, welken aan de meergemelde plundering handdaadig geweest waren, met de dood geftraft, een derzelven wierd doorfchoten, en de twee "anderen opgehangen, met Bordjes op de borst, waar op met groote letters te leezen ftond, Oproer en Muitcmaker. —— Te Maastricht had men naauwelyks de tyding van de omwenteling der Staatszaaken vernomen, of men bcvlytigde zig aldaar om allerhande Vreugdebetooningen deswegens te doen. De Oranje Vlaggen wierden uitgeftoken, eene pragtige K 4 Ee-



224 GESCHIEDENISSEN DER
Eereboog voor het Comptoh van de Commifen der Admiraliteit op de Maaze opgericht en het Comptoir zelve, door eene menigte van Lampions verlicht; en 's Lands Vaartuig, in 't midden van de Rivier de Maas, was mede door meer dan driehonderd Lampions geïllumineerd. Daarenboven hadden ook de Capucyner Munnikken , in hunne Kerk een plegtig Te Deum Laudamus' gezongen , ter gelegenheid van de omwenteling in de Republiek , en de herftelling van den Prins Erfïtadhouder in alle deszelfs Waardigheden.
Z. Maar wat was 'er tog van de uitgetrokken Batailjons van 's Hertogenbosch, die mede deel aan de plunderingen en ongeregeldheden aldaar voorgevallen, gehad hadden, geworden ?
V. Het Batailjon van den Generaal Majoor Grenier, het welk, na deszelfs gepleegde cuveldaaden in de eevengenoemde Stad, naar Bergen op den Zoom gezonden was, wierd aldaar, door het beleid van den Gouverneur
dier



VEREE NIGDE NEDERLANDEN. 22*,
dier Vesting, den Generaal van Hardenbr&ek, ontwapend. Deeze ontwapening wierd mede op de minst gemchtmaakende wyze ter uitvoer gebragt, en droeg zich aldus toe. Acht tot 's Lands dienst gepreste Schepen kwamen aldaar op de twee eerfte dagen van December aan, fchoon niemand derzelver bcftemming wist of raaden konde, tot dat de bovengenoemde Gouverneur, twee dagen laa.er verklaarde, Patent voor het Batailjon van Grenisr ontfangen te hebben, ovn in Sluis in Vlaanderen Krygsbezetting te moeten gaan houden, dus wierd den volgenden dag bevel gegeeven om de Goederen Scheep ie brengen. Dit alles gefchiedde zonder eenige de minfte ergwaan, en al de Goederen waren voor den avond Scheep, terwyl men voorgaf, dat de Manfchappen zig, den volgenden morgen, zouden infchepen en ten elf uuren, met hoog water , onder zeil gaan. Doch de Generaal Hardenbroek openbaarde des avonds zyn oogmerk aan de Hoofdofficieren en gaf, de zaaken wel met hun overlegd hebbende, de noodige bevelen tot de Ontwapening, die toen K 5 ook



S2ë GESCHIEDENISSEN DE
ook in den vroegen morgenftond van den zesden December , op de volgende wyze ge* fcbiedde. 'De Artilleristen, die het meest door de Stad 'verdeeld waren , ^vierden des nagts, om ëén uur te Wapen geroepen, en verfchenen welhaast op de groote Markt, terwyl een goed aantal derzelven, naar het Arfenaal wierd afgezonden om dat Gebouw te bezetten. Voords wierd het Voetvolk , ten twee uuren opgewekt, en door hunne Officieren bevolen , in hunne Kwartieren met fcherp te laadcn. De Zv/ttferfche Officieren -met hunne Manfchappen , waren ondertusfchen, een half uur laater op de groote Markt gekomen , alwaar zig de Gouverneur reeds bevond, en aan acht Detachementen bevel gaf, om eeven zo veel Kwartieren te ontwapenen , en vervolgens naar de Provoost te brengen. Ten zeiven tyde wierd ook een Kapitein , twee Officieren en tagtig Gemeenen naar de Haven gezonden, om de Bagagiefchepen in bezit te neemen. De Compagnie Grenadiers had zig voor dc Provoost geplaatst, en de Batailjons van Onderwater en



V1REETÏIGDE NEDERLANDEN. 22?
yan Pabst, bezetten alle de Stfaaten en toegangen der Stad, en Tvaren zo geplaatst dat zy, des noods, hulp konden geeven. De geheele zaak wierd dus op deeze wyze, zonder eenige tegenweer ter uitvoergebragt, zo dat 'er des morgens, ten vyf uuren, reeds verre over de tweehonderd Man in de Provoost ge« bragt, opgefloten en ter loops onderzogt waren.
Z. Dus was deeze geheele Ontwapening mede gelukkig afgeloopen.
V. Twee Batailjons van het Regiment MonJler, welken wel het grootfte deel in de plundering en berooving der arme Inwooncrs van V Hertogenbosch gehad hadden , waren te Maaflricht binnen gekomen. Hunne aankomst aldaar verwekte niet weinig ontfteltenis, en bekommering by de Ingezetenen dier Stad, die in weerwil der voorzigtigfte voorzorgen, zo van de Politieke als Militaire Regeering., zig haastten met het vervoeren van hunne beste Goederen, naar de nabyleggende Steden en Dorpen, waar men dezelven veiliger agtte, dan in Maafiricht zelve, egter bleek wel.
baas



228 GESCHIEDENISSEN DES.
haast dat hunne vrees ongegrond was, want naauwlyks was het laatfte Batailjon van Mon» fier in de Stad, of 'er kwam ook een Staaten Bode, op wiens medegebragte Papieren, de Heeren van de Regeering en de Stafofficiers > in den nagt van den drieentwintigften November, in de Hoofdwagt vergaderden, in welke Vergadering de maatregels genomen en het bevel gegeeven wierd, om de twee meergemelde Batailjous te ontwapenen. Men plantte dus het Gefchut op de Wapenplaats \ietVrytkof genaamd, voords in de ftraat van hunne Cafernen , en op derzelver hoeken, als mede op de groote Brug die Maaftricht van Wyk affcbeid, doordien men de voorzorg had gebruikt het eene Batailjon in Wyk, en het andere te Maaftricht te doen intrekken. De alhier zynde Regimenten kwamen toen fpoe. dig voor den dag, en noodzaakten de nieuw gekomen Batailjons hunne Wapens neder te leggen, die terftond naar 't Arfenaal gebragt wierden. Vervolgens nam men hunne Bagagien in beflag, en doorzogt eindelyk, Man voor Man, met de ukerfte naauwkemigheid.
Z. En



VEREENIGDENEDERLANDEN. 22^
Z. En wierd 'er neg al iets by dezelve gevonden ?
V. Het is byna ongelooflyk hoe veel Juweelen, Goud en Zilver, by hen is gevonden geworden. De gouden Ryders en Ducaaten waren in fommigenhunne Klederen genaaid, Gouden ïlorologien vond men in hun hair verborgen, en Gouden Ketenen op het bloot Lichaam gebonden. Na dat deeze navorfching gedaan was, wierden de fchuldigften, zeven aan zeven , ten getalle van honderdvyfenzeventig Man, naar de Gevangenisfen van St. Pieters Poort gebragt, en de overigen in de Cafematten, alwaar zy opgefloten wierden. De Poorten der Stad, die men zargvuldig had doen fluiten, op dat niemand gelegenheid inogr, hebben om te ontfnapp.n, wierden eerst des namiddags om half drie uuren weder geopend, egter wierd er nog aanhoudend goede Wagt gehouden. waar door de ontroerde harten der bevreesde Inwooners weder gerust gefield wierden.
Z. Ik dank u voor dit omftandig Bericht, doch kan tevens door het hooren verhaalen
va»



«3° GESCHIEDENISSEN DER
van zo veele onheilen en ongeregeldheden niet nalaaten aan te merken, dat Burgertwisten wel de zwaai fte bezoekingen voor een Volk, zyn.
V. Niet zonder rede, want zy verbitteren de gemoederen, ontfteeken den haat en verblinden het verftand, waar door de zinnen verbysterd, de zeden verwoest, en Land enVolk beroerd worden. Daarenboven verderven zy de wederzydfche Partyen en. eindigen meest al, welke Party ook zegepraale, met den ondergang van veele Ingezetenen en ge. hecle aanzienlyke Geflagten, en met deeze waarachtige Aanmerking fluit ik dit Gefprek, en zal u in een volgende Samenfpraak het ovetsrjge vaa dit alles mededeelen...