LUDOVICI HENRICI JAKOB, PROFESSORIS PHILOSOPHIAE IN ACADEMIA, quae floret HALAE SAX0A'UM, DISSERTATIO PHILOSOPHICA, in qua q u a e r i t u r, AN SINT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NJTURA OBLIGATUM ESSE, DEMONSTRARI NEQUEAT, NISI POSITA ANIMORUM 1MM0RTALITATE? Quae anno MDCCLXXXIX. p r a e m i u m LEGATI STOLPIANI > 'r e p o r t a v i t. ACCEDUNT DE E O D E M ARGUMENTO DlSSERTATIONES T K E S, Prima Latïna DANIELIS FRIEDER1CI HAUFF, Secunda Belgica ALEX..RENJ, F A R D O N, Tcrtia Latïna LUDOVICI GEORGII BEKEN N, L U G D U N I BATAVQRU M, Apud SAM. £t JOH. LUCHTMANS, i?9o.   L E G A T I S T O L P I A N X 'C ü R A x O R E S' L E C T O R I • $, *®Êr0dït in 1UCeal P°ft cluadrie:inii niorara nova Difler8 WÉ mi°mm 3 gx kge infticaci st°lpiani co* fiteM fcriptarum, Sylloge. Cum enirn die 15. Februarii Mini 178$. controverfiam , Viris doctis difcepcandam, propofaiffemus, ex Theotogti, qwe dicitar, Naturali ductam, id evénit, quodrpemnoftramdeaimitquidem, nee tarnen pfene praeter opinionem cecidiile videatur. Peüeramus nempe, « ut „ demonftraretnr ex natura Dei , Praefcienciam Divinara falü „ nonpoffe, nee repugnare iibertati aftionum huinanarufn. " Quam difficilem fane Qineftonera cum exquirendam commendaremus, non nefciebamus fieri pofte, ut ne unus quidem, quantumvis acutus, ex toagóö foilerter ac vere■ Philofophantiutn numero nodum folveret, cujus feü&et impliciti et aciera finitae mentis fugientes nexus probabiliter hteant in immanTl ilia.caufiarum et effectorum ferie, quorum vix minimam partem in boe orbe terrarum perfpicere ïrqet. Sed, ne dicamus (quod tarnen dicendum eft)P;obleraa iftud conjunctum fuüTe cum ifct * 2 quae  iv P R A E F A T l O. quae antea de Natura Dei perfutijjïma fuerant tractata, fincerae praeteiea Philofophiae interene putavimus, experimentum faltem facere, quod fi votis noftris minus refponderet, excufationem facile fibi pararet ab iis, qui nobifcum cogitarent, effe aliquos Hmites, intra quos, nifi imbecillitatem ipfa fuam prodere velit, humana fapientia confiftere cogatur: Idque experimentum, a nobis factum, candide atque ex animi fententia profitemur: Nam , etiamfi in arduo et vix adeundo loco propofuum Praemium videri debuerit, haud defuerunt (quae Inftituti Stolpiani in hunc usque diem fuit felickas) turn ingenii acumine,tum harum rerum peritia, praeftantes Viri, qui de palma, probabili folutioni promuTA, contenderent. Et unus quidem prae caeteris proxime ad metam acceffiflë judicatus eft, nee tarnen ita eam con« tigiffe, ut agonothetae, falvo officio, coronam illi poflent decernere: Quare una omnium fententia haec fuit: " Nullam qui„ dem e fedecim Diflertationibus, in certamen miflls, tam ple„ ne perfecteque elaboratam fuiffe, ut Praemio condecorari „ mereretur; unam tarnen, hoe Symbolo notatam, b «vV» „ (JSfw zat xivevft&ci Kctt êV^aPraemii honore propius abefle, iltiusque idcirco honorificam mentionem -elTe faeiendam. " Quod fi ipfa argumenti vix fuperandd difficultate factum forfitan fuerit, ut proximum biennium fine incremento rei Stolpianae abierit, quodcunque hoe fuerit jacturae, id quatuor Dis-  P It A E F A. T I O. v Diflbrtaticnum, quarum nulla In fuo genere non eft Iaudabili?, nova* nunc acceffione penfatur. Etenim, quae in omnibus, ad fêlicitatem generis humani pertinentibus, fpectatur, benigoa Numinis Providentia in hoe qaoque confpicua eft, ut, dura tuto ignorantür , quae fupra moitalium intelligentiam funt collocata, fcientia eorum, fine quibus mifera eft vita hominum, magis fit in proclivi, et omnibus, qui fe ipfos et officia fua cognofcere velint, facilius quaeratur. Inter hos vero Philofophiae, de qua agimus, locos is certe eft, qui docet de immor» talitate animorum, fi illa non fubtili aliqu3 difputatione ex fold animi in fe fpectati natura petatur, fed ex vi et fine Legum, quibus univerfi generis humani fêlicitatem contineri nemo non agnofcat: Quas Leges fi negaveris, turn demum vere dietum fue> rit, non na/cl llomini longe optumum ejje, proximum aatem quamprimum mori. Igitur cum haec via egregie demonftrata fit ab Ludovico-Henrico Jakob, Viro ClariiTimo, nulli dubitamus, quin eruditi Lectores Praernium, quod illi tribuimus, fua fint fentential confirmaturi. Neque vero premenda funt filentio haud vulgaria akerius DilTertationis merita, quae Auctorem habet Virum valde Reverendum, DanielemFriedericum Hauff, Diacomm Suevo-Ludoviciburgenfem, in qua1 praefertira eximia Latinifermonis fuavitas cum disferendi elegantie conjuncta reperitur. Quin et in duabus po* * * ftre-  vi P RAEFAT10. ftreniis Difputationibus non defunt, quae humanae fapicmiae cultores cum fructu legant et voluptate. ( Unuin reftat, ut omnibus et fingulis, quorum opera in praeclaro argumento verfata eft, gratias agamus optemusque, ut in poflerum optimi Stol pi i propofito noftrisqua votis non dispar refpondeat eventus. Quod fi fiat, etiam fperamus fore, ut Viri Docti, quorum fcripta ad nos miila preli honore ornanda publice declaraverimus , nolint properanda feorfirn edkione qualecunque emolumentum , ad Librarios, quorum impenfis Difjertuiknes Stolpianae vulgantur, redundans , ut aliquoties factum eft, intercipere. Tu quoque , benevole Lector., res tua3 bone age, atque ita vale! Quaeftio exNaturaliTheologia hoe anno 1790. in proximum biennium a nobis pïopoiita haec eft: Smit ne criteria , ex quikts confare poffit de finibus Divinis, Jive in iis 3J quae ad res naturales, five quae ad difciplinam morum pzrtineant? Si dentur, quaenam funt ea ? Quaenam c>mnioda ex ih finibus bene co„ gnitis, quae incommoda ex non cognitis, aut male cognitis rfrcficiicftntut ? Belgice: " Zyn 'er kenmerken , waar doir men zeker zyn kan de oogmerken der Voorzienigheid, zo in de phyflcque als moreele waereld, te „ weeten? — Zo ja! welke zyn dezdven?— En welk voordeel „ brengt de kennis dier oogmerken aan ? welk nadeel hit niet „„kernen, of misvatten, van dizelven? Ad  V I I Ad Problema, A. 1780. propofitum, miffae funt ad Afitoarium Disfertationcs fequences. 786. Larina fine Symbolo fed adjeclo nominc Autoris. i fine Symbolo fed adjefto nomine Au&oris. Germanica fine. Symbolo. 1 fine Symbolo. Latina fine Symbolo, fed addito nomine Au&oris. 787. Latina cum Symbolo, h «Jt» (S'^ ^ mriptó» Kesf i^j». ——— fine Symbolo, fed addito nomine Aucloris. —— c. Symb. Les hngs Ouvrages me font peur. La Fontaine. — c. Symb. Philofophia obitcrlibatu a *Deo abducit, penitus kaufta ad eundem reducit. Baco de augm.fcicnt. Lib. I. Belgica c. Symb. Als tot vcrjlandigen fpreeke ik y oordeelt gy het geene ik zegge. Paulus L Cor. 10. v. IC. Latina c. Symb. Ut revcleniw ex mtdtis cotdibus cogitationes. Lvc. z. c. Symb. At tingit ergo a fine uspe ad'finem fortiter, difponit omnia fuavher. Sap. 8. v. 1. Bclgicac. Symb. GsoV ytvdnu t* t' icVr«, rd t' iasl^v* , t' èoVr#. c. Symb. Gy weet myn zitten en myn epftaan: Gy ierftaat van verre myn gedagte. Pf. 139. 2. in du is partes diftincla, quarum priori adferiptum eft Symbo- lum: Confiteri Deum, & negare praefcium futurortim, apertiffimainfania eft. August. Lib. 5. de Civ. Dei Gap. 9. Alteri: Idoneum teftimonium Divinitatis vtritas eft Dmnationis. Tertull. in Apolog. Latina c. Symb. Homnum opinari, fcirt Dei eft. Ad  VIII Ad Problema, A. 1788. propofitum, miflae funt ad A&uarium DilTertationes fcquentcs. .1789. Latina c. Symb. Duke &? decorum efi pro Patrid mor?. c Symb. Haec res 13'jungit, juntlos fervat amicos. Ho rat. Sat. 3. Latina c. Symb. In ojficiis colendis fumma efi naturae humanae dignitas. c. Symb. Quod vere dicimus, etiamft a nulfo laudetur, naturd eft laudabile. Cicero de OrF. I. c. 4. c Symb. Inhaeret in meniibus quaft faeculomm quoddam augu- rium futurorum &c. Cic. Tuft. Quaeft. I. if. Belgicac. Symb. Indien gy de ftrafen en de belooningen van een toekomend leven wegneemt, vernietigd Gy de Gerechtigheid, de goedheid, de order, en de Reden; en 'er zal niet één eenig begin/el in de waereld blyvcn, V welk in zedelykcftofcn tot grond van redenering kan ftrekken. Clarke over den Natuurlyken Godsdienst. 1 c> Symb. Sequere Deum. c. Symb. Omnis de officio duplex eft Quaeftio ; mum gems eft quod pertinct ad finem benorum &c. Cicero. Latina c. Symb. n^rov « pj ftcg, pi Symb. Non proper vitam vivendi perdcre caufns. L U-  LUDOVICI HENRICI JAKOB, PROFESSORIS PHILOSOPHIAE IN ACADEM1A, QUAE FLORET HALAE SAXONUM, DISSERTATIO PHILOSOPHICA, in qu£ quaeritur, JN SINT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATV RA OBLIGATUM ESSE, D E MO NS TR AR I NEQUEJT, NISI POSITA ANIMO RUM IMMORTALIT ATE. Symb. In officiis colendis fumma efi humanae naturae, dignitas.   LUDOVICI HENRICI JAKOB, PROFESSORIS PHILOSOPHIAE IN A C ADEMIA, QUAE FLORET HALAE SAXONUM, DÏSSERTATIO PHILOSOPHICA, in qua quaeritur, AN SINT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATURA O B LIG ATUM ESSE, DEMONSTRARI NE QUE A T, NISI POS1TA ANIMO RUM IMMO RTALIT'APE. aePe mukumque mecuin cogitavi , quantum aucto\§|^ ritatis atque dignitaris morum honeftati acceflurum \ ^Él effet, ii quaeftionesde Deo deque animi immortalitate , qaae cum honefta acbeata vitfl per ipfamhumanam rationem aróiiffimo vinculo conjun&ae eiTe videntur, ita demonftrari poflent, ut mens, fi fibi ipfa conftare vellet, illas affirmare et pro certis habere neceflario cogeretur. Verum enim vero, quidquid eft a Philofophis de his rebus in utramque partem expofitum , fi quis accurate comparaverit, non ita magnam hujus rei fpem fufcipiet : Nam , cum multi fint loei in Philofophia , de quibus vehementi contentione eft a Philofophis et imniane quam diverfi rationQ difputaA 2 tum,  4 L. H. J A K O B, turn, turn nulli funt, in quibus magis dilTenferint Philofophi et in aha alu ab.erint, quam qui de rebus extra fenfuum per' ceptionem pofitis agunt. Quare, fi difceptationum a fe invicem d.fcedennum numerum fpeftes , cunéta incerta effe jura veris; fi contra hduciam videas, qua fuam quisque opinionem confirmare et ftabili.e conatur , omnia credideris elfe cert.iTnna : Cujuslibet enim fcholae afTedae , veriora omnia ac cert.ora de remodoribus iilis rebus a fe effe praecepta. affeverant, fuaque ipfi, quamvis diverfiffima, tanquam necefiV na mducunt. Qui de animd quaerunt, utrum poft mortem interitura fit nee ne , in tres partei abeunt. AMi enim iminortalitatem al firmaru abi negan, alii neutrum fieri poft, exiftimant. Argumentorum autem, quibus fuam quisque fententiam connrmare inftituit, major diverfitas eft ac varietas , quam qu«e hoe loco a me explicari polïit. 4 Sunt fane multa ex iis, de quibus Philofophi quaerere foler- quorum ignorationem profiteri, nemini opprobrio effe poteft, cum neque ad honeftatem, neque ad vitae tranquilhtarem pertineant, qualia funt, quae de priinis rerum principns , de cvtw de animi Deique figuni, fede eet finguntur potius quam expheantur. Quae vero fupra pro'pofi. tae funt quaeftiones de Deo atque anima, eae, ficuti omnia, quae ad mores fpectant , tantum in fe habent ponderis ac gravitatis, et adeo conjunctae effe videntur cum rationis ipfi. us natur* ut fejungere illas a ratione aeque effet, acomnem ranoms ufum tollere. Nam, etiamfi certum habeas, nihilomnmo nos poffe neque de Dei neque de animi natura fcire mh.lo ramus tarnen quaeftiones illae in animura recurrent us' que, atque a ratione repetentur. Quod fi ita eft, fufpicari quodammodo et quaerere liceat, an  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. 5 an non ratio fe ipfa fortaffe fefellerit, cum taliura quaeftionum folutionem ex ipfis rebus petendam effe putaverit, quam in fe ipfa poterat deprehendere. Equidem cum illam, de qua agimus, quaeftionem ab illuftri eruditorum Virorum Ordine vidiffem propofitam , magnopere fui laetatus : Videbar enim mihi novam immoitalitatis animi demonftrationem profpicere : Nam , fi tlla quaeftio affirmata fuiflet, atque e& af' firmata1 pofitura: Ejfe officia , ad quae hominem naturA obligatum effe demonfirari , nifi pofttd animi immortalitate, non po/p, efficeretur, ut, fi qui officiis illis fe adftrictos effe putarent, ii immortalitatem animi ponerent: Quibus igitur probatis, ivnmortalem effe animum , nova ratione poflet demonfirari , quae haec eft : " Quae cum vero conjuncta funt , „ ipfa vera fint neceffe eft. Officia autem (e quorum numero nominabis , quae fini conveniant) cum quibus corr« „ juncta eft doctrina de immortalitate animi , veriffiraa funt. „ Efficitur igitur neceffaria- confecutione , animum effe im„ mortalem." Vel, fi mavis, fic argumentabere: " Si vera „ funt officia, quae dicuntur A, B, C, eet. animus eft im„ mortalis; funt autem vera ; ergo animus eft immortalis." Si enim ratione affecutus fueris, officia effe vera ac neceffaria, non minus veram ac necclfariam effe doctrinam de futuro animi ftatu perfpicuum eft. Neque nos movebit eorum ratio , qui animi naturam dicunt & cognitione humani quam maxime effe remotam, eamque omnino ignorari: Namque, fi iis omnia concefferimus, noftra tarnen argumenta, refpondere poterimus, non ex locis tam obfeuris , fed ex ipfa ratione lucide effe petita. Ita , quoniam hoe genus argumentaudi , quod ipfa rationis natura fuadet, in neceffaria demonftratione verfatur, facile argumenta noftra contra omneseos, qui rationes ex naturk animi fumtas , tamquam futiles et inaA 3 aes,,  6 L. H. J A K O B, nes, refpuunt, tueri poffumus et defendere. Illi enim difputant non contra rem , quam ita fimpliciter negare, quis unquam poterit ? fed contra argumenta. Nullus dubito , quin ad quaeftionem illam folvendam magnus ingeniortim praeftanriiliraorum numerus concurrat; neque edam quidquam humano generi eft optabilius, quam ut huic rei tam difficili tantum lucis affundatur, quantum opus eft ad vitam cum fpe melioris condidonis futurae perluftrandam. Me quidem non tam fuperba praemü fpes, quam potius voluptas , quam ipfe mihi folvendi labor promitrere videbatpr, altexit + ut illuftri eorum numero me immifcerem , qui a fummis viris honorari cupiunt. Nunc vero tempus eft, propius ad id quod propofitum eft, accedere. Ac primum quidem conftituamus, quid et quale fit, de quo quaerimus. Nam, etfi dilucidis fatis verbis fupra 'pofita fit quaeftio, ut fententia illius ignorari fere nequeat, noftris tarnen verbis eam repetere. nobis liceat, ut ratione et via procedat oratio. Quaerimus igitur, » an fint officia, „ quorum legibus hominem obtemperare, ratio ipfa admo„ net, fed ad qüae^nögara immortalitate animi, hortari il„ la non pöfléf , fi iibi confentanea effe vellet?" Vel " an „ fint officia, quorum veritas cum fententia eorum, qui „ immortalem effe animum contendunt, neceffario vinculo „ fit conjuncta, ut alterum fine altero negari nullo modo „ poffit? Quae vero ad quaeftionem folvendam pertinent, ad duo capita referri pofte mihi videntur, unum, quod afficii nbligaiiomsqin' nat wam breviter explket; airerum, quod quaerat de nexu vtritatis officiorum cum veritate immortatitatis animi necejfario. Pla-  DISSERT ATIO PHILOSOPHICA. 7 Placet igitur, quoniam difputatio noftra ab officii natura et indole initium capit, ante definire, quid fit officium. Si* cuti autem omnis haec argumentatio, ita' et officii definitio non nifi ex ipfa ratione petenda eft. Cum enim in aliis, turn etiam in eo homines brutis praeftant, ut animi oculos in fuam ipforum naturam convenere eamque non modo intueri , fed etiam quodammodo intelügere atque explicare, poifint. Comparatis igitur variis, quibus fingulae animi vires funguntur , muneribus , in und ratione reperies legum excogitationem earumque intellectum. Immo, fi, detractis fenfibus aliisque animi viribus, ad folam rationem fpectes, omnem omnino rationem nihil effe, nili facultatem leges edendi et cognofcendi, confpicuum eft. Dicuntur autem eae leges , quae omnibus , qui ratione praediti funt, modum agendi neceffarium imperant,, officia. Sed porro ratio non modo legum cognitionem ex fe ipfa haurit, verum etiam illam vim continet, qua. voluntatem fecondum leges determinamus, quae fumma excellentia eft et praeftantia in humani naturft, fine qua etiam officia effent nulla. Summa autem rationis lex effe videtur haec: " ut finibus convenienter „ agat." Sed finium is elt connexuS'ordo aut arcte conjuncts, feries, ut alii aliis fubjecti, unus fummus nullique inferior fit. Summus autem finis is eft ,ne rationi, ubicunque eara depre~ henderis, fines tui repugnent, fed femper cum illi quam maxime conveniant. Ratio enim, cum fit legum fons, leges fibi contrarias ferre nequit. Quare, qui rationem fequi volunt, non committent, ut vel fua ipforum, vel quae aliorura eft, ratio evertatur. Si vero omnes fines a fola ratione conftituerentur, voluntasque omnis non nifi a ratione moveretur, turn nulla umquam effet repugnantia. Sed multae funt caufae in aliis naturae humanae partibus rationi oppofitae t quas fubigere ratio-  8 L. H J A K O B, rationem decet. Hinc oritur fingulare fflod neceffitudinis genus, quod obligationem appellant. \ Cum igitur officia, quae leges funt, quibus obligamur, in numero cauffarum earum habeantur, quae voluntatem mo' vent, quaedam de cauffis actionum huic capiti adjicienda effe videntur. Sunt autem tria genera cauffarum, quas voluntas fequi folet. Aliae fnnpliciter, aliae comparate necesfanaefunt, aliae voluntariae. Ad fimpüciter neceffarias referuntur leges ipfae divinae, quibus certus rebus omnibus modus ac hnis praefcriptus eft, quem transgredi nuüo modo licet. Comparate neceiTariae funt perturbationes animi habitus, naturae indoles , ars, confuetudo, aliaque multa quae in homine a rebus extraneis efficiuntur. Voluntarias' autem voco rationem ipfam, legesque, quas ratio ex fua ipfius naturk hauftas fibi ipfa imponit. Jn his quidem uti in omni cauffarum genere, ineft aliqua neceffitudo, at'non ea quae a perturbatione animi aut ab externis rebus proncifcitur, fed quae naturae humanae a ratione impofita eft 1. e. obligatio. Ratio vero libertate gaudet i. e. non alio' rum , fed fuas ipfius leges fequitur. Qui enim fui juris eft bber appellatur. Ac primuin quidem cauffarum genus hoe loco plane omittendum eft, cum neque quidqunm ad rem roftram faciat, neque omnino a ratione humana ea intelüd poffint, quae ex Dei natud petuntur. Nee in altero genere officia contineri puto, cum id numquam ex officio fieri conftat quod ex voluptate fit. Etenim in iis, ad quae hommes impelluntur animi perturbationibus, confuetudine, inftitutione, voluptatis cnpidine, aut externis tantum cauffis, quales font dmtiae, gloria , aliaeque, quas fub hoe genere comprehendi facie quivis inrelligat, nulla funt officia. Quare qui non nifi hoe unum caufTarum genus admirtere volunt, hi vero omne  D i S S E R T A T i O PHILOSOPHICA. o omne officium pervertunt, nee, fi fibi confentire ipfi vefint, de officio quidquam dicere queunt. Ex earum cauffarum genere funt officia , quae voluntariae dicuntur. Uti enim in aliis, fic in hoe homines beftiis praeftant, ut non tantum per affectiones animi fine cogitatione ad agendum impellantur, fed ratiocinatione i. e. diJigenti et confiderata faciendi aliquid aut non faciendi cogitatione agant. Meditata autem er cogitata non probantur ,nifi cum fumma rationis lege confentiant. Officia fequi dicimur, cum facimus id quod racio fieri jubeu In hoe nimirum fpectatur fumma humanae naturae dignitas, excellentia, et ipfa aliqua cum Deo fimilitudo. Quid enim homines quadam cumNumine velut communione conjungit, nifi quod illi non modo ratiocinari , fed etiam rationis praecepta fequi poffint? In nulla igitur cauffa quidquam eft meriti aut majeitatis, nifi in voluntaria ea, quam officium dicimus. Ac feparatim quidem quae de officii natura dicenda videbantur , haec dicta funto. Sed, antequam de vinculo, quodinter officia etfententiara de animi immortalitate neceffariurn eft, dicamus, quaed am de n-xu in univerfum monenda videntur. Eft autem cohaerentiae duplex genus; unum quod in mente , alterum quod in rebus eft. Quidquid enim antecedit et quamque rem feft fecum , id cohaeret cum re neceflario : et quidquid repugnat , id ejusmodi eft , ut cohaerere numquam poffit. Atque haec quidem de nexu phaenomenorum. Cohaerent vero in mente ea , quorum akerum fine altero cogitari nequit, uti Deus cum fumma praeftantia , fine qua Deus eft nullus, bed uterque nexus eamdem habet necetlitatem. Uti enim ex pofita antecedente oauffa confequitur res, quae effecta eft, neceflario, fic, priori enunciatione admiffa , pofterior, quae aonexa eft, negari nullo modo poteft. Verkas igitur pofte- B rio-  10 H. J A K O B, rions pendet a veritate prioris. Primum sutera ac fummum ventacis criterium hoe effe conftac , ne quid fibi ipfi repugnet. bed pugnat fecnm , cui vera fententia contradicit. Quidquid igfaw fententiae verae contrariura eft, id pro falfo niento habetur. Confequentia enim ex contrariis funt veriffi. ma. Cohaerent igitur feparatim cum officiis omnia , quorum contrana officiis repugnant. Si vera funt officia , eorum, quae iis annex* funt, veritatis condufio conficitur ex neceffaria confecutione. Quae autem officiis repugnare poffunt, ad tria genera redüei pofie mihi videntur , quorum primum eft , quod propofitiones continet officiorum praeceptis contrarias, ut licet furari, non licet furari,- alterum eorum, quae univerfum legis ambitum evertunt, ut neminem laede, quosdam laedere licet ; tertium denique habet ea, quae impediunt, quo minus 'leges volumatem determinare poffint, ut, fi juffus fis pro patria mori , cum tarnen fcias , animum cum ratione poll mortem interiturutn. Ratio enim, cum nulla vis fibi fit contraria, legem ferre non poten: , qua fibi ipfi acceleretur interitus atque fui abolitio. Hoe igitur loco de neceffaria conjunctione explicato, fe~ paratim videndum eft, " an fint officia , quae rationi ipfi „ reptignent , fi negata immortalitas animi fuerit. " Haec enim quaeftio, verbis tantum, non re differt ab illa: " An „ fint officia, ad quae hominem natura obligatura effe de„ monftran' nequeat, nifi pofita animi immortalitate." A ratione autem praecipi officia , quae , fi animus poft mortem interiret, nulla eflènt, i. e. rationi repugnarent, doceri poffe , equidem cenfeo. Cum vcro» «t ?»prt dictum eft, triplex fit repugnandiratio, neque primo, neque altero modo eos officiis contradicere puto , qui animum poft mortem rnanere negant, fed ter-  DISS ERTAT10 PHILOSOPHICA» n tertio , quem itaque fafius explicare non abs re alienam effe videtur. Eit genus quoddam cauffarum quietarum, naturam quidem efficiendi non habens, led fine quo effici quidquam non poffit; ut, fi qius artis oratoriae praecepta tradere velit, aëris mentionem faciat, non eit neeefle , cum oratorem non efficiat aer; at vero fi negaverit , uilum aërem effe poffe , totam artem oratoriam eum pro nihilo habere ex ratione neceflario colligitur. Ita vero omnium etiam officiorum obligacionem poffe deraonftrari ab eo puto , qui de ftatu animi poft mortem non memoraverit; ab eo fieri poffe , qui animum effe immortalem negaverit , mihi non eft perfuafum. Sententiam enim de immortalitate animi ad officiorum cauffas nihil agentes referendam effe cenfeo , quae quidem non efficiunt , fed fine quibus, fi rationem fequi volueris , ad ofïï* ciorum praecepta actiones determinari non poffint. Interitu igitur animi pofito poft mortem futuro , itnpediri rationem cenfëmus , quo minus non tanrum aliqua, fed etiam ulla fe« quatur officia, quibus animi poll mortem interitus repugnec, deinde vero officii naturae i. e. omnibus ac fingulis officiis animi corruptionem effe contrariam. Primum igitur, negata immortalitate , ea officia tolli mihi videntur omnia , quibus folam virtutem fequi , honeftatem propter fe ipfam colere , nee tantum commoda ac vaae delicias et voiuptates , verum etiam vitam ipfam virtuti poftpouere jubemur. Ex ratione enim facere idem eft, ac fines propolitos fequi. Quod fi a r itione fines eligendi funt , omnes ad unura finem , qui eft fummus , cOnfehtiant neceffe eit. Summus vero finis , quis alius effe póteft, qtiam is ; fine quo fines nulli nee funt , nee effe pofiunt. F nis autem fummus , fine quo nuiïi fines effe poffunt , eft vita B % ■ ipfa,  ia I" H. J A K O B, ipfa , cujus confervatio, fi animum intra hujus terrae arnbiturn circumfcnpferis, omnium maxime eric neceffaria , neque ex ratione poterunt effe officia , quae non tantum propter virtutem maximos dolores vitaeque pericula fubeunda, ied etiam vitam ipfam amittendam praecipiunt. Sed forte aüquis dixerit, vitam quidem conditionem effe, fine qua ne ratio quidem effe poflit, non tarnen vitam ipfam efie id quod cupiamus, fed potius ea , quae vitam beatam reddam. Qu.d enim eft vita mifera , in qua nihil nifi dolores fentiuntur? Tali vita privari, rationi magis confentaneum viden , quam illa frui : itaque non tam vitam, quam vitam beatam appetendam effe, quam, longam fi confequi non potuens, mehuseffe abrumpere, quam anxie et turpiter illam fervare At vero his conceffis probari quidem pollet, vitam non ntfi beatam efie appetendam: fed ad beatitudinem multum facere haec, pro patrid mort, Religioni ac Deo maximas fenjuum voiuptates poftpênere , amicitiae humanitatisque caujfd mortis pericula adire , in quibus faciendis officium verfari conftat , non rnultis eritprobatum. Primum enim ea eft felicitatis ac beatitudinis natura, ut in aliis alia fit , nee praeceptis communibus, ad eam confequendam , uti poffint homines. Deinde vero ea maxime rationi repugnare videntur, quae, cum finera a ratione defignatum confequi cupias, finein ipfum deftruunt. Quare , ut dolores fuftineas , quo dulciori voluptate fruaris, probari interdum poteft; ut mortem fubeas , numquam. Nemo enim propterea, quia id facere recufat, quod vitam fuam in magnum difcrimen adducere videatur, omni felicitatis genere privabitur. Jam, cum aliqua felicitatis pars magis confentanea fit naturae humanae , quam omniuo nulla, pars illa beatitudinis, quae remotis omnibus pericuiis vitae imminentibus manet, praeferenda effe  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. ï3 effe videtur. li vero, qui ne particulam quidem verae felicitatis illi contingere poffe contendunt, qui eas leges , quibus mortis contemtus imperatur , negligat, non modo muitos habent adverfariös , fed etiam nihil eit , quo rem fuam contra defendere poffint. Quamvis enim animus fortis , quo quis fumma vitae pericula adeat , atque illa pietas, qua fpirkum ex t re mum pro Deo ac honeltate exhalare vir bonus non dubitet} aliquid voluptatis ipfi vitae adfpergat, abfonum tarnen effe videtur, illud voluptatis genus cupere, cujus ftudium non tantum cum tot doloribus ac periculis conjunctum eit , verum etiam quo fuam ipfius naturam ^mëcB--jjt, fi non perfuafum , certe fieri poffe creditum eft. Animi igitur imrnortalitatem qui negant, eos fapientius fefe gerere cenfebunt, qui nihil faciunt, nifi quo vident, animum quam jucundiifime affici ac delectari. Haec enim , quamvis vitam quoque debilitare atque corrumpere aut disperdere poffint , corruptionis tarnen culpa , naturae , non voltintati eft imputanda , cum is tantum in culpa fit , qui ex propofito et cum arbitrio agit, non ille quem natura cogit. Naturam ratione fua homines quidem fequi, infringere et evertere eam non poffunt. Quare qui voluptati ftudent, voluntate fua vitam non corrumpunt , fed interituro potius quam maxime fugiunt. Corruptionis autem auctrix natura eft ipfa, cui, cum nullus fit, qui repugnare poffit, parendum eft. At vero hi , qui Deum, patriam, amicitiam colere , et honeftum propter fe ipfum fequi volunt, cum animum poft mortem interire putent , nullum omnino finem habere poffunt propofitum h. e. non rationi, fed phantafiae, fictionum ma tri , obtemperant. Qui enim illa officia colen» da effe eenfent, hi turn etiam iis pareri volunt , cum nulla neque voluptatis neque vitae quidem fit exfpectatio. Ratio- B 3 nem  H L. H. J A K O B, nem tantum et officia fpectari jubent. Ac neque ratio, neque officia fine vita elTe poffunt, quare , fi confultum fit vitara amittere , quo rationem et officia ferves , idem eft aciidixens, terram effe delendam , quo horti amoentores mveniantur. Scilicet , cum vita fit conditio , fine qua neque officia neque ratio effe poteft , vitam amittere a ratio* ne numquam poteft fuaderi, quod hoe idem eifet ac rationem ipfam in nihilum redigere. Nullos igitur fines fequi a ratione praeciperetur , cum rationis fumma Iex fit fines fequi, quod abfurdum efi. Patet igitur ex ante dictis quod demonftrare conab?mur negata immortalitate animi, omnia illa officia everti" qui*, bus mortis pericula adire jubemur % Aha eft ratio fi concelleris vitam effe immortalem. Turn enim vita quae corrumpitur, phaenomenon tantum effe apparet, qua ademtt rationem et oflïciorum naturam, quae non font phaenomena' manere credas cum iis , quae ad naturae humanae praeftan> MO pertinent. Cum vero naturae excelfitas et maieftas fita fit n m in corpore , fed in mente atque animo, inprimis vero in ratione, quae femper manet et aeterna eft , iliud con temnas, fi alio modo hanc fervare non poffis. Vides tótur quomodo,pofita animi immortalitate, officia, quae vfrtdtw cauisa mortem ipfam contemnere , et fiimrria valecudinis pc vitae pericula adire praecipiunt, non tantum officia efie poffint, quae noS obi.^nt, verurn etiam qaomadó fint honeofficia et maxima humanae naturae decora. Q iid enim honeituis et rationi cmvenientius excositari poteft, quam vhementiffimos dolores fuftinere, immo vitam ipfam, ad quam tot ac tantis vinculis alligamur, abjicere, ut meliorem nofin parten) fervemus et excolamus ? Sic omnia cum ratione confentire quis eft , qui non videat ? Vinna quippe prae- ftan-  DiSSERTATIO PHILOSOPHICA. 15 fkntiam cx m , quae per (Bas effecta funt, metiri folemus; maxima exceilentia ei vi ineft, quae leges a fe ipfi latas fequitur. In homine vero nulla effc vis, quae eam naturam habeat , praeter rationem, qua fola homines caeteris animantibus longiffime praeftant. Quare, fi ratio prae reliquis viribus in homine ita emineat , ut univerfas vel eas , quae fummam voiuptatem excitant, fubigat, legibusque fuis fübji« ciat, nihil poteft repériri fublimius. Si illa etiam fenfibus , qui tantam vim habent, iraperat , fi fenfibus ipfis fruendi fpem , corpore. jam evanido, adimere audet , ut fuis legibus fatisfaciat , fuique fublimitatem colat ac tueatur, quid laudabiliug, quid honeftius effe poteft? — Et haec quidem dicta fufficiant de iis ofikiis, quibus ad vitae pericula fubeunda obligamur. Reliquum eft, ut demonfrremus , nulla officia effe poffe, omneraque officii naturam everti immortalitate negata. Sed quo luculentius prop uil tionem noftram ante oculos ponamus, ejusque veritas magis appareat , officii definitio primum in memoriam eft revocanda. Eft autem officium lex, qua omnibus ratione praeditis certus modus agendi communis imperatur, quem fequi eum oporcet , qui vult rationi obtemperare. Ea enim eft officii neceffitas, ut nullA re mutari pofiit. Inter illas igitur muntiationes referenda funt officia , quae univerfaks ac necefariae dici folent. Omnia vero officia ad unam tantum rem h. e. ad rationem ipfam confervandam et perficiendam tendunt, nullique fines a ratione umquam probari poffunt, nifi ad hunc unum confentiant. Quod enim valetudinem, vitam eet. curare jabemur officiis , non fit fimpliciter valetudinis, vitae eet. caufsa , fed quo melius hifce integris ratione uti pofïimus. Si itaque valetudo , vita eet. nulla ratione poffent retineri , nifi neglecta virtute , ab- jicien-  16 H. j A K O B, jfciepda funt porius illa honefle , quam turpicer fervanda. Quare fiv.tabjec , qua nunc in his terris fruimur \ unica efiet, abfurdifiime foret infticutum, rationem colere, fimulque eam negligere. Qjae enim negügentia poteft effe major, quam ipfa rei deftructio ? NulJum autem eft officium cut non fit etiam vita poftponenda. Omnibus enim officiis jubemur, pofthabitis omnibus, quae ad hanc terrarafpectant, lolara virtutem propter fe , rdiqua propter virtucem colere. bequitur igitur, nifi rationem ipfcm fecum pugnare velimus cumhac vit.1 non omnem vitam effe interituram, quod alias ea lex a ratione proficifci non poifet, qua vitara , fine qua neque ratio, neque etiam virtus ulla effe poteft , virtuti et rationi poftponere jubemur. Aliam vitam exfpectare, in qui perfectior rationis fit ufus, quamque amitcere juberi nequeat, non modo rationi non repugnat; fed fides etiam , quae huic fpei tnbuenda eft , tanta effe debet , quantam officiis ipfis habemus , quae , negara" futura vitae conditione , abfqna eflent. Omnia autem officia hoe commune habent, ut e ratione proficifcantur, rationemque ipfam , fi non unicam tarnen praecipuam , humanarum acrionum cauffam effejubeanyeluti u quis divitüs, valetudini, fenfibus, eet. operam de' dent, ut ex us voiuptates carpat , non exofficio eum facere apparet. Nwïum igitur virtuds genus fpectat ad hujus vitae bona nifi quatenus haec virtut, ipfi inferviant. Si vero circumfcriplens humanam naturam ad hanc terram, nihil in üla deprehendi poteft, cujus cupido magis rationi probiri poffit quarn perpetuae voluptatis h. e. conrinuae per vitam felicitatis. Quid emm noftrae naturae conveniendus ataue optadus excog>tari poteft , quam per totam vitam continuo voluptatis fenfu affici, aut faltem nullo dolore vexari ? Tum vero ra.'  D ISSERT ATIO PHILOSOPHICA. 17 rationis eflet ea eligere, quae plutimum ad voluptatis fenfum excitandum faciunt. Si qtiis itaque experientia doctus putaret, id quod honeftum eft , neque femper, neque tam faepe, quam multa alia ducere ad fummam voluptatem (quam multi vero funt, quf hoe experiuntur? ) ab hoe igitur ea probari, quae voluptatis ftudio maxime favere videntur , non eflet vituperandum. Etenim illa, quibus quam faepiffime finem propofitum confecutus fueris, effe praeponenda his, in quibus fumma efi rem appetitam confequendi ambiguitas , immo defperatio, quis eft, qui dubicet? Nulla vero turn effent officia. Mamque voluptatem fequi ipfa natura fuadet , neque eft opus , ut dignitatis opinione ii moveantur , quos voluptatis fenfus trahit. In deliciarum ftudio y' cupiditaturaque expletione nulla eft eminentia naturae. Eodem enim impetu befliae ad voluptatem feruntur, neque quidquam eflet, quo homines a brutis differrent, nifi quod haec a natura insfi, illi a ratione inftituuntur, quae voluptati inferviant. Virtus vero, quam iaepe per totam vitam mala fortuna veherrentiffimique dolores fequuntur ,finem fpectat, qui in terris nullus eft ; qui fi eflet nusquam , vana ac perverfa effet ea ratio, quae virtutem fequi et honeftum petere fuadet, iique faptentiores effent habendi,qui virtutem pro fomnio ven* ditames iis, quaecumque fint , indulgere monent , quae vitam jucundam reddunt Finis autem, qui in terris nullus eft, nifi alio animi ftatu pofito,attingi nequit, officiorumquepraeceptis obtemperantes nullum omnino finem propofitum habent , i. e. rationi, cujus fumma lex in finibus confequendis pofita eft, repugnant. Qua re honeftum illud, in quo fummam praeftantiam ac naturae humanae majeftatem fitam efie univerfi homines confentiunt, fictum aliquid effet ac imaginarium, quod defpicere ac derifui habere rationi maxime effet confencaneum. Quae cum abfurda fint, falfa eli'e de- C bent.  i3 L. H. J A K O B, bent. Si igitur officiis parendum efi, alia vita eft neceffaria, in qua fcopus ilie , propter quem officiis paremus , attingi poflit. Sed funt , qui dicant , nihil omnino effe appetendum , nifi fêlicitatem ac vitam beatam , omniaque officia turn demum effe officia, cum ad beatam vitam fpectent ; interdum quidem videri cum hoe vel illo officio mala effe conjuncta , ad poftremum autem , cum omnia recte computaveris, plus tarnen voluptatis tibi redire ex officiorum obfervatorum , quam ex eorum, quae fenfibus perceperis, memoria : Mores autem docere , nihil effe aliud nifi computare ea , e quibus major voluptatis fumma prodeat. Ab iis vero omncm officii vim ac naturam perverti, multis modis oftendi poteft. Ac primum quidem, quod etiam fupra oftenfum eft, conftat, virtutem propter fe ipfam effe colendam , ejusque praecepta fequenda , quamvis cum illis maximam miferiam conjundam effe nobis perfpectum fit. Ad ea enim, quae fêlicitatem pollicentur, cupiditatibus feruntur homines, uti bruta animalia, nee eft quod de iis glorientur. Si quis autem felicitate >quam confecutus fit, honeftatem ac turpitudinem metiri vellet, nullus turn effet turpis, nifi mifer et infelix; facinora fceleftiffima, parricidia , proditiones, furta , adulteria eet. turn demum effent turpia, cum vitam miferam reddiderint; nee turpitudo eflet aliud quidquam , quam error in calcülo, quo id ad fêlicitatem et voluptatem ducturum effe fingebamus, quo miferies eft effecta et dolor. Quae tam abfurda funt ut refutatione non egeant. Deinde, fi hoe dederim, effe aliquos, qui illis praeceptis obfervatis fummam fêlicitatem in hac vita poffint confequi; age vero , quibus argumentis cauffam fuam aliis probare poterunt? Virtute femper ac neceflario vitam beatam reddi,unde tandem demonftrationis argumenta petent ? Experientia docti,  DISSERTATiO PHILOSOPHICA. 10 docti, fi qui loqui velint, eau (Tim maletueri videbuutur. Primum enim, nullam aliam efie rationem , qua* vita beata reddi pofTic, quam virtutem ;beatitudinemque cum honeftate fola neceflario efie conjunctam , difci non poteft experientia. Experiinur quidem , quae fiunt , non an neceflario riant : Deinde multi reperiuncur, qui , contrarium experti, officiis obfervandis in fummam miferiam dejecti fint,qaorum malara fortunam fi negare, et beatos praedicare velles eos, qui dolores fentiunt» ut quid proficias, valde vereor. Hoe enim effet potius miferis irridere, quam fubtiliter philolophari. Qua igitur officiorum ambiguitate et ineerta ratione, praeceptorum univerfalitas et neceffitudo h. e. ipfi officiorum natura tolleretur. Nolo autem iis repugnare , qui fêlicitatem ad naturae humanae perfectionem pertinere contendunc. Hi enim nova etiam argumenta afferre videntur, quibus demonftrari po lik, officii naturam collabi 9 nifi pofita animi immortalitate. Argumentatio vero haec eft : Officia effe praecepta omnibus ratione praeditjs communia , a quibus numquam fit recedendum, parcim ex fuperioribus, partim ex morum doctrina patere ponamus. Officiis autem, cum a ratione proficifcantur, omnia, quae appetuntur, pofteriora funt. Jam vero felicitas etiam ad humanam naturam necelTario pertinet. Huic itaque ftudcre , rationi non poteft effe contrarium. Ita tarnen beatae vitae des operam, fi rationem fequi veiis , ne quidquam officiis contrarium committas, quamvis te beatiffimum reddere poffit. Felicitas igitur ratione peti non poteft, nifi id, quo vita beata efficitur , cum virtute confentiat. Tantum autem felicitatis unicuique tribui, quantum virtutis ei ineft, rationi maxime probabile videtur, nee alia bonorum e*rernorum partitio jufta effe poteft , quam quae dictum modum teneat. In eo autem pofkum eft fummum bonum , de quo C 2 in-  HO L. H. J A K O B, inter veteres tamdiu difputatum eft. Qaod neque in fola ratione, ut Stoicis aliisque placuit, neque in folis fenfibus , uti Epicuro vifum eft, fed in utroque quaerendum effe cenfeo. Summum igitur bonum , quod humanae naturae contingere licet , eft vita beata cum perfecta virtute , juftd pot tione, conjuncta y ut felicitas fequatur virtutem neceflario. Ad hoe fummum bonum omnia tendunt , quae rationi probantur, nee alio modo officiis agere praecipimur, ac fi illud fummum bonum et effe et appeti poilit. Jam vero in terris non is rerum ordo efie videtur , ex quo colligi poffit, finem illum , qui a ratione petitur, eife verum. Si enim effe debet, primum oportet, ut inter virtutem et ea, quae vitam beatam reddunt, neceffarius fit nexus, h. e. ut virtus femper felicitatis cauffa fit , nee tantum eam voluptatem , quae fecum ipsa conjuncta eft , fed caetera quoque efficiat, quae vitam beatam reddunt: deinde rationi eam vim inefle neceffe eft , ut neglectis omnibus ea fequatur tantum a fe probata h. e. officia. Quorum in hac vit5 neque unum neque alterum eft. Inter virtutem et fêlicitatem nuilum nexum doceri experientia , fatis fuperque cognitum eft. Interdum quidem ad beate vivendum aliquid faciunt juftitia , candor, pietas eet. Sed necejjaris non funt cum felicitate conjuncta. Pertinet enim ad fêlicitatem non tantum jucundus ille fenfus, qui cum recte factorum confcientiit conjunctus eit , fed etiam valetudo, rerum copia, auctoritas, exiftimatio eet. quorum tndigehtiam vel jacturam in honeftiffimosaeque atque in turpiffimos cadere quis ignorat ? In hac igitur vita nulla eft ejusmodi rerum , quae ad vitae jucunditatem et fuavitatem pertinent, adjunctio, quae a ratione probari póflit. Tum vero etiam huraana natura ita eft condita, ut rationis vis non tanta ei infit , quae a nulli altó vi infita poffit vinei; immo plerumque eam a cupiditatibus et aliis, quae rationi repugnant, fupe-  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. 21 fuperatam cernas. Cum igitur neque unum neque altéfum fit in his terris, fummum illud bonum pro nihilo habendum eft, quod non nifi fictum et vana imagine eft adumbratum, quodque, ne fi pro mera quidem regula habere velis, quidquam eft. Leges enim quae fuadent, quod fieri non poteft , funt contemnendae. Finem itaque funimum aut expetere aut agendo perfequi , abfurdilfimum fané effet, fi animum poft mortem interire inteilexerimus. At, fi animus fit aeternus, omnia funt perfpicua et rationi ipfi convenientia. Hoe enim pofito, fummum ülud bonum finis eft, omnibus , qui fenfus et rationem habent, propofitus , cui in infinitum appropinquare licet , quamvis ab iis tangatur nunquam, qui his terminis funt circumfcripti : Namque fieri poteft , ut rationis libera vis. in aeternum crefcat et augeatur , nee rationi repugnat , illam fore eorum, quae ad beatitatem fpectant , partitionem , quam cum racione convenire univerfi fentiunt, qui intellectum habent. Quae quamvis perfpicere ac demonftrare non poffimus , tarnen rationi ipfi , cui fumma fides tribuenda eft , funt adnexa. Uti vero, quae materiae funt neceflario conjuncta «, non tantum materiae non repugnant, verum etiam exiftunt, fi eft aliqua materia ; fic quae rationi adnexa funt, vera efie debent, fi rationem a fe non diffentire h. e. fi ullam rationem effe velis. Quae enim materiei adjuncta funt, eamdem neceffitatera habent , quam materia ipfa, uti vis repulfiva, vis inotrix eet, quae aeque certaefunt atque eft ipfa materia. Sic quae cum ratione neceflario conjuncta funt, eamdem neceffitatem habent, quam ratio ipfa. Sed cum ratione funt conjuncta officia, cum officiis autem fententia de immortalitate , fine qua ,, ut fupra demonftratum eft , officia nulla efle posfunt. Quam itaque fidem habent officia , eam habet ipfa animi immortalitas. C 3 PrK  22 Li H. J A K O B, Primum igttuc eos,qui folam rationem fequuntur,etfipïaemiis, quae honeftati deberi videntur , non moveantur , fed legibus, ea tarnen confequi, quae rationi coofentanea funt, necefiaria efficitur confequentia Porro cum nihil in mundo deprdicndatur, quod ad Üatum hominis pertineat , praeter malam aut bonam ipfius fortunam, conditioni humanae ai terutram effe adnectendam, pro varia turpitudine aut honeftate, ftatuendum eft, Denique, cum omnia, quae rationi funt confentanea, magis funt exfpectanda, quam ea quae illi contradicunt, hoe faltem non eit exfpectandum , malam fortunam iis obvenire , qui virtucis praecepta fervant. Jam vero, cum in hoe mundo dolofes, moibi, fames, malignorum odia et inj uriae, ceteraque quae vita habetmala, non minus cadant in honeftiffiraos quam in fceleltiffimos , immo etiam magis; fequeretur , humanae naturae leges inter fe pugnare , nifi hae ad aliam conditionern tenderent , in qua cuncta in harmoniam abfolutam paeanc. Si igitur eft fortuna ad hominem pertinens, ab honelii feparari ratione non poteft. In hominis enim natura ut omnia confentiant, neceffe eft; nulla autem in ed eft neque proportio , neque harmonia, nifi fortuna ipfa rationi i. e. virtuti fic convenientiffima. Fortuna igitur, fi ex rationis legibus judicaveris, cum honeftate necefiario vinculo eft conjuncta. Quae conjunctio, negatl immortalitate , plane tollitur. Sed nexum rationis tollere idem eft, ac rationis fatuitatem concedere. Ex quo colligitur, rationi parere, efie abfonum , omniaque officia mera fomnia. His igitur fatis effe demonftratum videtur,officia effe poffe nulla, nifi pofka immortalitate animorum. Quibus conftitutis, argumentationis fummam breviter ante oculos ponere liceat, quae eft haec. In humanit natura fummum eft hoe , ut fe ipfa perficiat. Perficitur autem rationis ufu, qui eft ampliffimus, cum ad eas tantum leges , quae a fe  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. *3 fe ipsa latae funt, voluntas determinetur, h. e. fi officia fequimur. Sed officia nulla effe poffunt, nifi ponatur, animum manere poft mortem. Adhasret enim humanae naturae felicitatis ac beatae vitae defiderium neceffario , cui , quo minus latisfiat, nulla ratione impediri poteft. Quare, fi in felicitate , quae in hoe mundo nobis contingere poteft, fummum effet pofnum bonum, ea tantum facere fuaderet ratio, quae vitam jucundam reddunt. At vero officiis obcemperando non femper jucunditatem aut fêlicitatem afferri notum eft. Officia igitur interdum h. e. tum negligenda effe fequeretur, cum jucunditatem vitae non augeant. Qua exceptione officiorum totam naturam perverti, cum ea in neceffitate ac univerfulitate pofita fit , neque ullam fêlicitatem aut voluptatem refpiciat, quis eft qui non videar. Nullurn enim cogitari poteft officium , cujus obfequium femper ac neceffario eum voluptatis fenfum conjunctum habeat , qui a nullo dolore , quem propter illud fuftinere cogimur , fuperetur. Primum igitur oiïmia ea officia demonftrari non poffunt, quibus vitam ipfam negligere jubemur , quia nunquam a ratione praecipi poteft, ut fefe ipfa evertat, cum nulla vis leges ferre poffit, quibus fua ipfius natura deleatur. Deinde autem nulla omnino officia effe poffunt. Honeftum enim propter fe fieri abfur* dum effet, fi finis alius neceffarius propter illud negligeretur. Propter voluptatem autem quae fiunt, primum non funt officia; nee deinde ea, quae officia dicuntur, fêlicitatem, quae in hac vita eft , femper promo vent, fed faepe morbos, aegritudines animi, rerum quae ad vitam fuftentandam neceffariae funt penuriam eet afferunt , quae neglectis officiis vitari potuiffent. Haec vero flocci pendere, omnique felicitatis cura pofthabita, tum etiam officiis patere jubemur , cura vel maxima mala inde fequi nobis cognitum fit. Quod omnino abfurdum effet, fi poft mortem animus interiret. Et-  24 L. H. J A K O B , , Etenim duo fines neceffarii efie videntur in humana natura, quorum primus eft, ut officia fequamur, alter ut beatae vitae ftudeamus. Jam vero, fi ad hanc in terris vitam tantummodo refpicitur , officiorum obfequium faepe vitae beatae repugnat, cum officiis fit contrarium iis cupiditatibus fimpliciter indulgere, in quarum indulgentia magna eft volupta. tis ac felicitatis pars. Sequitur igitur , duo fines neceiLrios fibi repugnare, dubiumque faltem effe , quem ratio potiffimum fequatur. Quae autem fibi repugnant, fe tollunt et pro nihilo funt habenda. Ex quo colligi poteft, rationem nullum habere finem , quem fequatur, h. e. nullam effe rationem, quod eft abfurdum. Ratio igitur , fi fibi confentanea effe velit, concedat necefle eft, fieri poffe , ut duo illi fines ita conjungantur, vel natura vei Deo ipfo auctore, ut alter alterius cauffa fit, ipfamque naturam ita effe conditam , ut vel ea, quae ab arbitrip noftro non pendent , rationi pareant. Hoe autem fieri non poteft , nifi pofito alio rerum ordine, in quo ita res fint conftitutae , ut virtus ipfa vitam efficiat beatam, vel ut tantum cuique felicitatis tribuatur, quantum virtute fua meritus fit. Haec , quam falfa fint , fi animus poft mortem in nihilum evanefceret , apertum eft. Ex his vero omnibus , quae antea dicta funt, iequitur, quod probare erat propofitum , " nulla omnino effe officia , ad quae „ homines natura effe obligatos, demonftrari poffit, nifi po„ fita animorura immortalitate ". En igitur novam immortalitatis demonftrationem , rationi convenientiffimam, cujus naturam hic accuratius examinare, a fcopo non alienum effe videtur. Mirum omnino videri pöterat, de animi immortalitate, quae univerfo humano generi quam optatiffima effe debet, tam acriter effe pugnatum a Philofophis. At non contra rem ipfam fed contra argumentandi modum affurgunt. Rationi enim , cum nihil veri- tate  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. %'$ tate antiquius fit, ne quidquam poteft probari , quod argumentis careat, quamvis in fummis votis fit. Abolitione autem animi horrorem incuti , immortalitatem concupifci ab univerfis hominibus , quis negaveric ? Sed cum appetitio , quamvis vehementiffima, pro rei, quae petitur, veritate argumentum fit nullum , alia argumenta quaerunt , quorum pondus, fi recte aeftimare velis, ab eo ad examen revocari debet, qui ab omni rei ipfius cupiditate mentem abitraxerit. Ad immortalitatem autem probandam duobus argumentandi generibus uti poffunt , quorum unum efi: , ut ex animi natura demonfirent, eam aeternam ede, nee fieri poffe, ut aut in nihilum recidat , aut elanguefeat animi confeientia ; alterum vero , ut oflendant, legibus , quae rationi neceffariae infunt, repugnari , fi admittatur animum poft mortem evanefcere , imtnortalitatemque , quamvis e natura animi, quae fupra humanam cognitionem pofita eft, doceri non poffit, neceffario tarnen colligi ex morum praecepcis, cum quibus fententia de immortalitate conjuncta eft, quamque veri tatem leges illae habeant, eamdem habere iftam de animi immortalitate perfuafionem. Omnes et antiquioris et noftrae aetatis Philofophi ufi funt priori , quae a nobis expofita eft , demonftrandi vift , qua perpetuarura controverfiarum femina continentur. Quae enim de cvtus olri et primis rerum principiis difputantur, non nifi in argutiis finiri , vel ex hiltoria patet , nee ulla earum litium , quae de rebus incogniris habentur , poteft effe compofitio , nifi conventum fit , nihil omnino a nobis poffe fciri de rerum interna natura. Alterum vero probandi genus, quod fequendum effe a nobis fuafum eft , nihil iiabet de animi interna natura atque effentiA , fed ex legibus argu. menta petit , quae funt in ratione ferapiterna. Ratio enim, D cum  iS L. H. JAKOBj DISSERTATIO PHILOSOPHICA. cum morum praecepta contineat, multa praebet , quibus fententia de animi immortalitate probabilis reddi poteft. Namque ex officiorum praeceptis conceffis immortalitas neceffario colligitur , quia fine immortalitate officia nulla efie poffunt. Si quis igitur concefferic , efie officia , ut immortalitatem admittat , oportet. Ita enim praecipit rationis natura, ut, quae cum certis neceflario cohaereant , ipfa fint certiffima. Quae igitur officiis funt annexa , cum officiis eamdem habent veritatem. Hoe uno itaque demonftrato , officia feu virtutem aliquid veritatis ac neceffitatis habere , probatum efi alterura , animos effe immortales. De ratione autem ac modo , quem animus in altera vita fequatur, ratio ipfa nihil divinare poteft. Haec enim non nifi experientia difci poffunt. Effe autem animum immortalem tam certam ftdem habebis , quam rationi ipfi , quae te officia docuit. Sed officiorum obfequio fumma adhaeret humanae naturae clignitas, qud neglecta infra bruta aniraantia delabitur hominum genus : Quod ne fieret a natura ips£ interdictum eft. Omnes enim amant eam majeftatem ; et, fi confequi non poffint, tarnen eA intuenda deleótancur. Quibuscunque igitur in dubiüm vocatis , hoe tarnen concedenduui eft, rationi non folum immortalitatem maxime effe confentaneam , fed etiam ab ipsa poltulari, ut fit animus immortalis; plane autem illi repugnare , fi quis animum poft mortem iuterire affumferit. Ex quo fequitur, omnes eos , qui hac de re aliquid ftatuere velint, non tantum ut votis ac defiderio verum etiam ut rationi fatisfaciant, ftatuere debere <, animum , corrup o corpore, manere. D A-  DANIELIS FRIEDRICI HAUFF, D1AC0NI SUEFO - LUDOFICIBURGENSIS, D I A L O G U S a d QUAESTIONEM ANNO MDCCLXXXVIII. / A CLARISSIMIS L E G A T I STOL P I A N I CUR ATORIBUS PRO POSITAM, AN •SUNT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATURA OBLIGATUM ESSE , D E MONSTRARI NEQUIT, ' NISI POS ITA ANIMOR UM IMM0RTALITATE ? Symb. Inhaeret in mentibus quafi feculorum quoddam (lugurium futurorum; idque in maximis ingeniis altifjimis* que animis et exiftit maxime , et apparet facilUme: qua quidem demto , quis tam effet amens, qui femper in laboribus et periculis vi-veret? Cic. Tufcul. Quaeft. I, 15.   DANIELIS FRIEDRICI HAUFF, D1AC0NI SUEVO- LU DOFICI BURG E NSIS, DIALOGUS AD QUAESTIONEM ANNO MDCCLXXXVIIL PR O P O S I TA M,, AN SU NT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATURA OBLIGATUM ESSE, D EMONSTR ARl NEQUIT, NISI POS ITA ANIMO RUM. IMMORTALITATEM QUINTUS, LUCüLLUSj SePTIMUS. Cum nuper ad Quintuin effemus ,. fumus autem1 faepe, factum eft, ut fermo dedueeretur ad Dialogum de Senectute,. de quo dixit Lucuüus, cum fint multa egregia et ingenio Tulliano digniffima s effe tarnen nonnulia, quae velit ako modo informata et pofita fuiffent a Cicerone. Sibi enim difplicere, quod ad extrema dccurrens fenex dicat , fe tantos labores diurnos nocturnosque domi militiaeque fufcepturum non fuiffe, nifi animus erigens fe pofteritatem femper ita profpexiffet, quaD-3 fi„  3o D. F. HAUFF, fi, cum exceffiffet e vita, tum denique victurus eflet (i). Itaque fumi, effe officia, ad quae hominem natura obligatum effe demonflrari nequeat, nifi pofita animorum immortalitate. Tum Quintus, — Num vero, inquit, praeter rationem id tibi fumi videtur ? Fateor equidem, effe in illo Dialogo, quae mihi non omnino fatisfaciant: fed in iis, quae ab immortalitate ducit, etiam laude dignus eft, et cum ratione ac confilio agit. L. Atqui ego fic fentio, noftra officia fignificanter illigari huic univerfo rerum ordini, ut jam non opus fit velut ex illo egredi, ad petenda tanquam ex altero aliquo mundo argumenta, quibus ad id, quod noftrarum partium eft, agendum evocemur. Itaque mihi fic perfuadeo, hanc om'nem mundi fabricam ita diipofitarn effe et abfolutam a fspienriffimo opifice, ut non habeas, cur ad ventura confugias, e tenebris lucem irrito conatu elicere velis, et ex ignotis illuftrare; quae in fenfus cadunt. Sit ita: Salvo virtutis ftudio, falva tranquiilitate cum publica tum privata, carere poffumus illo omni cenfu arguraentnrum, quae duci folent ab animorum immortalitate. S. Quid fi haec eadem argumeina etiam impedimento fint rerum praeclararum ftudio? Quid fi obfint tranquillitati ? Noftis quidem , o mei, illa fepulchrorum terriculame^.ta , quibus omni aevo turpiter abutebatur fuperftirio, ad mancipandos ind.igno fervirio animos et velut obfidioae cingendos, ne forte ad id , quod rectum et laudabileeffet, eniti et contendere auderent. Quantum quaefo malorum ex hoe obfeuro fonte fcaturivitl Atque ab ho- rum (i) Cicehonis D'4 {!e Senect. tsp. i j.  D I A L O G U S. 31 rum infigni parte liberi effe poteramus et fecuri, fi, qui mo« rum praecepta traderent, immortalitatem animorum prudenter tacuiffent. q. Quomodo autem tacerent, quod tacere non poterant, fi plene enumerare, et locos in nervis caufarum inhaerentes excutere vellent? L. Atqui Cicero tres integros Libros de Officiis fcripfit, quorum nulla ducit ab animorum immortalitate. q. Ciceronem vero , fi quid recte judico, quo erat animo , ut virtutem etiam in aliis probaret, gavifurum efie puto, fi videat, fuperveniffe noftra aetate Garvium, quilacunam illam cum laude et dignitate expleret. Accedit, quod Cicero aliis locis diligentér reficit, quod in Libris de Officiis frultra quaeras. Itaque illo omni Dialogo, quem fupra laudalti, aperte ponit, fenectutem tum demum agi honorifice , fi animum rebus bonis imbuas, et aerumnas, quae ab annofa aetate fejungi non poffunt, certiifime levari recordatione pofteritatis. Jam quod non poteft nifi adnaodum inepte poftulari a fene , ut fortem fuam aequo animo ferat, fi demas fpera immortalitatis; viam fimul munitam effe arbitror ad profliganda illa alia, quae in contrariam partem differuiftis. L. id vero equidem nondum penitus video. q Plenius igitur exhibebo mentem meam. Fortaffe vero non tanta eft inter te et me fententiarura difcrepantia, qualis primum effe videtur. Quod enim dixifti, Luculle, officia noftra fignificanter illigari huic univerfo rerum ordini, in eo me habes omnino confentientem. Cetera vero in eam opinionem difcedo, quae ab immortalitate animorum ducuntur officia, ipfa etiam ex eorum genere effe, quorum in hac rerum univerfitate manifefta etexpreffa veftigia extant, quae negligi non poffunt nifi prsscipua fulcra et allevamenta virtutis negligere velis et prorfus nbjicere. Itaque mihi non pamm a vero aberrare videntur, qui haec talia, cum parata et ante  D. F. HAUFF, ante pedes fint, longius tanquam ex aüo aliquo mundo peti exiftimanr. ld quidem dabitis, amici, dignum efie, quemlaudent otimitentur omnes,hominem, qui voiuptates, divitias, honores, molcflias, adverfam fortunam, morbos, pericula, mortem, qui, ut brevi omnia comprehendam, humanaetres humanas omnes non eo loco habct, ut ab officio fuo demoveri fe pa* tiatur. Sed voiuptates, divitias, honores quis non amet? Moleftias, pericula, mortem quis non timeat, fi fpem iramortalitatis nuferas ? '£ Permultum intereft, aitSocrates, „ bonus fis an malus. Noli igitur committere , ut honores ,, laudesque inanes aucuperis etdefcifcas a jufiitia atque vir,, tute, quam maxima praemia manent poft mortem. 2 ) " Quae eadem omnia , illa extrema fectione Dialogi de Senectute feite comprehenfa, etiam aliis locis a Cicerone diligenter inculcantur. *' Nemounqunm ,inquit, fine magna fpeimmor- taHtatis fe pro patria offerret ad mortem. — Ad altfora ,, quaedam et magnificenciora, mihicrede, flati fumus; nee „ id ex animi folum partibns, in quibus inert memoria rerum ,, innumerabilium, vitae quidem infinita; inert conjertura ,, confequentium, non multum adivinatione differens; inert moderator cupiditatis pudor; inert ad humanam focieta, tem jurtitine fida curtodia; inert in perpetiendis laboribus , adeundisque periculis firma et ftabilis doloris moftisque „ contemtio. — Quid, fi in ipfo corpora multa voluptati ,, praeponenda funt, ut vires, valetudo, velocitas, pulehri- tudo? Quid tandem in animis cenfes? in quibus doctiffi- „ mi ( 2 ) P l at o de Rtpul/l. L. X. pag. 775 e? 760 fq. edit. Francofurt. 1601.  D I A L O G U S. 33 ,, mi illi veteres ineffe quiddam coefeffc et divinum pètave,, runt. " (3) L. Sed bic exrremus locus Ciceronis videtur mihi etism in alias caufas influere. Q. Influic vero. Praeter id enim quod rerum humanarum contemtionem et voluptatis fugam ex fpe immortah'tstis commendat, fimul et illud conftituit, quantacnra habencfa fit animi, ut dignam origine et natura fua fortem obtineat. Animus igitur, in quo ineft coelefte quiddam et divinum , affici, excTtari, ali, utpar eft, nequit, nifi veritatis cognofcendae ftudio et tractatione earum rerum, quibus fuper res humanas efferatur, ut difcat imperio fuo uti. Quod enim ad hoe natus eft factüsque animus, ut corpori impèret, quis eft quin videat, omni cura in id incumbendum efie, ut rebus optimis irnbutus cum dtgnitate praefideat , et fluctuantes habenas cum auctoritate tractet? Quae dum commemoro, Socratem praeterire non poffum, qui diiigens eft, ut folet, in his omnibus defignandis (4)5 et haec alia graviora fubjicit: ic animum, quod im,, mortalis fit, non ad hoe tantum, quod nunc vivimus, ,, aevum, fed ad omnem pofteritatem effe inftruendum. (5)'' Nee minus egregie Cicero: " et natura, ait, ineft menti,, bus noftris infatïabilis quaedam cupiditas veri videndi; et ' orae ipfae locorum illorum, quo pervenerimus, quo faci- „ lio- (3) ïufeul. Quaefl. J, 15. de Finibus Ben. et Mal. II, 34. ( f ) TÓh kxajov hctit»i$wttf , i'ri', «Tig * tyxa üS-aiursf eViv , ixipekeictt (ïitTOJi aiylï>if'ig rov %poiav toutcv f.ó.o», li ce nx.hovu.ti ra £jf v , »Xh vnctp re'ó bwtos, Ka) ö ki'v/W©' iu» $i l'o%Hti ai iiaXirot, Sam «'»«ƒ , «ris «ir« jVtt.c>'. Pbacd. p. 80. A. E  24 D. F. II A U F F, „ liorem nobis cognitionern rerum coeleflium, eo majorem „ cognofcendi cupiditatem dabunt. — Praecipue vero „ fruentur ea, qui cum etiam, cum has terras incolentes „ circumfufi erant caligine, tarnen acie mentis difpicere cu„ piebant. (6)" Enim vero haecamicicianoftra, teftorte, Septime, te Luculle , nobis forte etiam propiora et domeftica exempla fuppeditat. Quod enim ea inter nos intercedit neceffitudo, ut me quandoque benevole conveniatis, quid eft illud, de quo cum maxime colloqui folemus? An non haec ipfa veri videndi cupiditas fermones noftros defignat, elicit, acuit? Quoties,.quaefo,.audireexce, Luculle, inemini, nihil excellencius effe, ec humana natura nihil dignius, animo, qui ad id, quod verum eft, omni ftudio et contentione feratur? Hoe vero ita effe cui tandem fic perfuadeas, ut obiigatum fe fentiat, nifi oftendas, impie et ftulte agere, qui animum, in quo infunt tam egregia femina virtutis, incultum negligat (7), et fore aliquandotempus, quo plenecognofcemus, quae, quod vera funt, cognofcere jam quidem cupimus? In eo quidem cum attentione verfamur, id demum cum voluptate tractamus, ex quo novimus effici aliquid poffe. Ne igitur taedeat nos rerum caufas inveftigare, veritati ftudere, falutaria difcere. Erit, erit ubi ex hac femente larga meffis efllorefcet. Inveftigamus, fludemus , difcimus aeternitati. s, Quid enim, ut cum Socrate concludam, brevi, quod hic vivi„ tur, aevo, ütpar eft, maturefcat? Annonfentis,immorta. „ lem (6) Tufcul Quaefi. I, 19. ( 7 ) Conf. not. 4. >$ i kivA-v©- etc.  D I A L O G U S. 3) „ lem effe animum et ab interim liberum r " ( 8 ) Jam neque ad voluptatis fugam obligamur, neque ad veritatis amorem, nifi pofita" animorum immortalitate, quam ita intaxtam effe huic rerum univerfitati arbitror, ut dhtrahi et aVelli , nifi praeter fas et naturam, non poffit. Non itaque omnino difcrepas mecum , Luculle, et, fi quid vides, caufae tuae atque opiuioni etiam alia implicuifti, quae diligence/ explicita te conditionibus meis arctius adffringaat. L. Nolim rë* pugnare , quatenus videam , agi caufam veritatis , cujus auctoritatem , quae fcis quantum apud me valeat, aeftimandae lid interpoiuifti. Q. Hanc et deinceps fequemur probabilem ducem. Quod itaque mundi fabricam a fapientifïïjbo opifice difpofitam fuiffe affirmas, te video effe non veile , nifi cum Deo et Religione. Eriim vero quae tandem erit reverentia Dei, quis honor aut fanctitas Religionis, fi fenfum immortalitatis exuas ? Pone igitur hominem, qui fit in dignitate et loco excelfo conftitutus, et honores ac praemia tibi oflendat , fi facias , quae fas et religio facere vetant; pone eundem, qui minetur famae diminutionem , fupplicia et mortem, fi , quae praeter jus fieri velit , facere nolis ; num dubites aliquando , dedere te imperanti injufta, et totum ex ilüus.arbitrio pendere , nifi interponac fe recordatio pofteritatis et memoria judicis, cui poft fata fiftemur? Jam in omnium ore funt illa Horatiana : Juftum et tenacem propofiti virum Non civium ar dor prava jubentium, Non (8) Ti' r*nyi illya xé'"f f*EV* y«9iT» ; «V y&wruf , «7i i#.mi >.4"J"/''> "s üMntle ijri&vlaj; de Republ. L. X, p. 757. D. E 2  36 D. F. H A U F F, Non vultus injlantis tyranni , Mente quant falt da. -— Si fractus illabatur orbis lmpavidum ferient ruinae. —— Mum ego lucidas Imre fecles patiar. (9) Deinde et illud teneamus , Luculle , effe genus hominum, qui manibus opusfaciunt aut rus exercent.. Atqui hi.omnes, quotquot funt , funt vero ad numerum infignes, poterant jure fuo opponere illud , fibi a natura datum non effe , ut legaat libros , quibus de eo, quod rectum eft et virtuti confentaneum, praecipiunt homines lkerati, et confequi ex eo , fe non obligari ad eruendum et faciendum, quod absconditum lateat et ab intelligentia fua remotum. Enim vero, fi tandem fubjicias indoctae multitudini hunc unum locum de immortalitate et fuprerao judice , jam non erit cur fe confilio, promiffis , praeceptis defiicutam queratur; erit potius, cur veri rectique amore obfirictam fe fentiat. Quanti, quaefo, faciendum effe cenfes locura, qui univerfam multitudinem hac omni certa auctoritate regat \ Haec enim velut anima difciplinae probabilis omnes fimul ordines permeat, inftruit, et ad id, quod laudabile eft, contente evocat atque propellit. Accedit poftremo , quod omnes bonos , in hac malorum turba et jactatione , erigit recreatque illa cogitatio, multa, quae luce et Iaude digna fint, fieri vel ab iis, qui fe Deo quidem curae effe fentiunt ac gaudent, fed quos (9) L. III. Od. 3.  D I A L O G U S. 37 quos ob loei et conditionis ignobilitatem neino mortalis cura t laudatque, vel 'ab aliis, qui , quod funt a gloriae cupiditate aüeni , in hoe tanta fuffragiorum confufione , qua multa vituperantur injufte , multa praeter meritum laudantur , virtutis fuae telles et buccinarores habere nolunt,quod videant, neceffe. effe, ut haec omnia qualiacunque ordini fuo et numero reftkuantur aliquando. Quae cum ita fint , Luculle, nolim tacere animorum immortalitatem, in qua ineft haec omnis luculenta et dilrgens commendatio religionis, Enim vero quis tandem proeul habeat locum, qui tam fignificanter illigatur huic rerum univerfitati , et a quo ducuntur illa omnia praeclara , fine quibus homo non puteris, fugera voluptatem, ftudere veritati , revereri Deum? L. Quae igitur laus erit et gloria virtutis, quam videris ita depnmere et extenuare, ut etiam neceffe fit, oftendere praemia , quae amorem ejus eüciant et velut refocillent ? Atqui egovirtutem eo loco infigni et commodo conftitutam efie arbitror, ut digna fit, quae per fe et fuo nomine commendetur ac diligatur. Jam itaque non eft, cur ventura excutias, quae. virtutem ponant in gratia; hanc enim , ut dicam quod res eft,, ita intextam effecenfeo univerfo rerum ordini,hojus eam explicatam rationem etcertam naturam , ut fe ipfam remunere* tur. Novi equidem animum tuum, Quinteomnino difplicere tibi genus illud hominum fervile et mercenarium , quos ad virtutis ftudium neceftë habeas etiam conducere. Q. Displicet vero. Atqui videris mihi aliquid omififfe, quod aê naturam caufae pertinet, ac rem optimam a calumnia defendit. Itaque virtutem fe quidem ipfam remtmerari exiftimo, fed abfolutam et omnibus partibus plenam: Quam quis intra vitae hujus cancellos et fepimenta concludat ? Jam cum fonte inexhaufto comparemus, Luculle, virtutem, ad quanii  33 D. F. HAUFF, via inipedita ducimur. Atque quantulum id efi , quod hac vitae hujus brevitare guftamus ! E quo fonte fi quis id fibi dari cupiat aliquando , ut poffit libere falutaria petere , id quidem dixeris efie fervilis ingenii ? Profcribe igitur virtutem , fervitutis nutricem ; abjice veritatem , virtutis eomitem; deftrue firma illa praefidia et ornamenta naturae humanae; et, ut paucis omnia comprehendam, e Veile fenfum immortalitatis, qui caufam virtutis veritatisque cum hac omni dignitate tractat. V' Enim vero (ut cum Tullio loquar) cum nihil erit „ praeter animum, nulla res objecta impediet , quo minus ,, percipiat , quale quidque fit. — Hoe quoque gratior 5, mors , quod nos a muleis erroribus abflrahit , quibus , „ quoad vivimus, in tanta opinionum varietate affiduaque ,, veri inquifitione perturbari faepe folemus , et ad ipfam ,, cernendam fruendamque veritatem jucunde traducit. „ Quo nihil beatius homini poffe contingere, fatis, ut „ arbitror , ex eo fufpicari poffumus, quod innata eft ho- mini cupidicas feientiae ; ejus autem praeftantia non fa„ ne video qua alia in re', nifi in perfecta veritatis cogni- tione , pofita fit. Ex quo fit, ut veritatis cognitionem affecuti perfecta abfolutaque fcientia potiamur; vere. que dici poteft, qui veritatem intueatur, fenfuque per5, cipiat, eum voti fui compotem vereque beatum es„ fe." (10) Sed bic locus Tullii facit, ut et de illo eogitemus , effe in ani- (10) Tufcul. Quaefl. I, 10. et libro, qui inferijbirar Cmfolatio p. 387, Edic. Bipont. vol. IX.  D i A L O G U S. 39 animis virtuti deditis tenerum quiddam atque molle , cui aegre fatisfieri novimus. Itaque cum caleanc, ignaviter fibi facere videntur , frigides et inconftaptes fe efie queruntur, et, cum aliis placeant, fibi ipfi difplicent etiam maxime. Series inprimis , qui vires faas ad optima ftudia contulerunt, faepe ita affectos efie videmus , ut , quod corpore fractos ac debilitatos fe fentiunt , ad ipfam virtutem frigere fe doleant. Haerent incerti, timent , lamentantur, accufant fe neglecti ftudii, interrupti officii, perditae operae. His igitur omnibus et fingulis quomodo tandem perfuadeamus , Luculle, non effe, cur-virtuti defperent , nifi oftendamus , fore aliquandout ab erroribus abilracti et ab infirmitate liberi totos fe virtuti veritatique dedant, et ex fummo judice audiant, fe operam fuam non perdidiffe? Atque vides fane, haec talia quantum valeant ad id, ut nos in hac omni naturae noflrae imbecillicate ad veri rectique amorera oblisjatos effe exiftimemus. Jam vero quod haec ita comparata funt, ut non a quovis capi et ad fenfu's fuos traduci poflint, quid tandem in eo erit vitii, fi utaris illo,' ab intelligentia populari et vitae quotidianae ufu minus remoto, animum effe immortalem et virtuti praemia fua recondi'? Quid, fi non omnes intelligent id, quoddixi, virtutemremunerarife ipfam, fedf abfolutain et omnibus-partibus plenam; num peccaffe videar, fi lubjiciam, quod verbis, non re difcrepat, poft fata collatum iri in virtutem illa omnia, quae conferri per vitae hujus conditiouem janf quidem nequéunt? Itaque compertum habemus, viros fapientes , qui caufam virtutis literate et ex regulis artis traccarent, non abhorruiffe ab illo vulgari ufu ioquendi , qui futura praemia virtutis defignat. JNofti quidem, Luculle , quam diligenter Socrates apud  4o, D| F. H A, U F F, Platonem libris de Republica hunc ipfum locum perfe. quatur (tl). Neque etiam repugnant , quae paffim Ciceronis efie db cuntur, Cicerone quidem non indigna : 'f at illa , inquic , 5, quanti funt, graviffimis vitae laboribus liberari, — in ju„ cundiffimam fuaviilimamque domum remigrare ! huc enim pertinent, quae de piorum quiete, deque voluptate illa, „ qua egreffi e vita perfrui dicantur, difputari a fapientibus ,, folent." (12) Quod fi forte alia malis,Qjtdeftiqnes Tufculanne dabunt apta ad caufam noltram , quae cum voluptate legas. (13) Nolo enim longius digredi ab eo , quod jam obtinere me arbitror, efie multas graviffimasque rationes, ob quas non licet nobis tacere praemia, quae virtutem poft hoitrum ex hac vita ettfeeflum inanent. S. Ecce jam habec fuperftitio, in quo jactet ie et infaniat. Eruuntur ventura, commemorantur praemia, indicuntur poenae, nectüntur doli, excitantur fpectra , audiuntur, videntur, narrantur, creduntur abfurda omnia. 'facet igitur virtus , exulat veritas , fqualet religio. Quae cum ita fint, Quinte , annon exiltimas, prudenter agi et faluti publicae coufuli , fi ventura omnino taceantur, atque virtus, veritas, religio fuo augufto nomine commendentur ? Certe omnis omnium feculorum hiftoria exhibet innumerabilia fuperftitionis tropaea , ad quae humani tas ^ ^ ^ ^ ^ & ^ ^ & f) Cap. f. et 6.  D I A L O G U S 43 mvn obligatur ad provideuiiam Del reverenter habénda.tn , qui putat , fieri poffe , ut animus intereat. Inferc igitur de cafu et fato abfurda omnia , quae Philofophus , qui fapiat, a rebus fuis cenfeat etiam prorfus effe aliena. Jam tuum eft, Septime , videre , quid erroris et ineptiarum e caufa fic informata , poteram dicere deformata , nafcatur. Id quidem facile eft ad intelligendum, certiffima effe adverfus fuperflitionem praefidia et munimenta ., quae primum commemorat Seneca, quibus fi voluiffet infiftere , fieri non potuiffet, ut tam inepte digrederetur. Omnino permultum noftra intereft, ut res & caufas non ignoremus. S. Eo igitur nomine laudo diligentiam phyficorum , qui haec ftudia colunt, exornant, amplificant. Jam quotiefcunque eruitur e fuis caufis , quod antea incognitum iateret atque abftrufum , id quidem ad hoe comparatum effe arbitror , ut hominum tam fraudulentorum temeritas quam credulorum levitas circumfcribatur. Itaque vix aliud datur magis efficax fuperftitionis exftirpandae remedium. Q. Frigidus fit, qui haec talia non laudet. Enim vero, quantum video , nee in phyficorum fcholis cum honore omni et dignitace .verfabimur , nifi teneamus animi immortalitatem. Itaque oftendit fe latus terrarum orbis, qui omnis generis animalia nutrit. Ibi eminent quidem ornamenta hominis , fed et in oculos cadum; mala , quibus fingulariter premitur. Quae cum ita fint, haerebimus incerti , nifi dicamus, efie immortalem. Quod fi enim contemplemur ornamenta , videbitur major effe homo, dignior, felicior aliis quibuscunque animalibus. Commemorabiraus os foblime , ingenii praeftantiam , difcendi cupiditatem, reminifcentiae fêlicitatem. Laudabimus fedulum et fapientem, quod ftrenue ac fortiter agat , et infkas animo dotes eliciat , experiatur , augeat. Vituperabimus F 2 igna-  44 D. F. HA U F F, igravum et ftolidum , quod inter maximas opportunitar.es animo ac corpore torpeat. Enim vero idem ille homo, fi de malis, quibus conflictatur, eogitemus , videbitur alio omni animaM efie minor, pofterior, infelicior. Deplorabimus affectuum ferociam, morborum frequentiam , cognicionis exiguitatem. Et, ut breviter omnia complectar, aberit ab hoe noftro judicio confilium et ratio. Qui enim animo detrahimus immortalitatem, non ad id obligaraur, ut digne et conflanter de homine judieemus. Quae dum perfequor , veniunt mihi in mentem aliquot loei Plimam, qui ad rem pertinere videntur : " Cetera (animalia,) inquit, fentire natu„ ram fuam , alia pernicitatem ufurpare , alia praepetes vo„ latus, alia vires, alia nare ; hominem icire nihil fine do„ ctrina , non fari, non ingredi , non vefci ; breviterque ,, non aliud naturae fponte , quam fiere. Itaque multi „ extitere , qui non nafci optimum cenferent , aut quam 5, ocyilime aboleri. Uni animantium luctus eft datus, uni „ luxuria , et quidem innumerabilibus modis ac per fingula „ membra; uni ambitio, uni avaritia, uni immenfa vivendi „ cupido, uni fuperititio, uni fepulturae cura , atque etiam „ poft fe de futuro. " (16) Ét alio loco , quo interire omnia dicit: " Quod autem corpus animae profequitur ma„ teriam? Ubi cogitatio illi ? Quomodo vifus, auditus, aut „ qui tangit, qui ufus ejus, aut quod fine his bonum? Quae deinde fedes, qurmtave multitudo tot feculis animarum „ velut umbrarum i" (17) Et tarnen idemhic Plinius feite et (16) m/f Natur L'br. VII. ftoiStni. (17J Hifi. Nat. VJI, SS-  D 1 A L O G U S. 45 et egregie ponk : " Naturae rerum vis atque majeftas in omnibus momentis fide caret , fi quis modo partes ejus, ac non totum, complectatur animo." (18) Atque alibi reprehendit eos, qui, cum parura nobis cognofcere datum fit, illi vi et roajeftati limites fcribere audeant, (19) Et idem ille cum aliis locis magnifice de homine fentit, tum eo ipfo, quod librum fcriplit , qui eft inftar bibliothecae et a quovis rei intelligente in fummo pretio habetur , fatis oftendit , ad ftudia praeclara valere hominis ingenium. Sed haec in eam partem dicta funt, Septime , qua mentionein fecifti phyficae, quam plene et digne tractari non poffe arbkror, nifi in fubfidium voces animi immortalitatem. Piinius certe , quo majorem in rebus caufisquecognofcendis fuperiora fecüfa non tulerunt, a multis erroribus liber et immunis raanfiffet, nifi tam exiliter de animo difputaffet. S. Atqui Plinius hoe mihi confilium fecutus effe videtur , ut qui ftudium , quod fuo nomine infinitum effet, commemoratione futurorüm extrahere noliet. Q. Sed vidimus infinitum illud commemoratione futurorüm etiam definiri. A qua fententia ut non difcedamus , fuadet alia graviffima ratio. Nemo enim fine fpe immortalitatis obligatur ad id, ut digne, et quod par eft, fentiat de fe ipfo , de natura fua , falute , vita. Jam cum certum fit et exploratum , nihil magis decere hominem illa" aequabilitate, qua eandem ubique rationem , eundem vitae curfura tenet , non alia via expeditiori infinuare fe poffe cenfeo eximiam hanc virtutem , quam fi oftendas metam , quam (iS) Libr. VII. cap. i. (^19) L. 11- cap. ï. et Libr. Ui. Proöem. F 3  46 Dj 5 li A U F F, quam Itrenuis dcuir aliquando comingere. Icaquo hominem aequabilem res neque advérfae neque iecundae de Ilatu fuo dejiciunt ; nihil ümec , nihil magnopere defiderat ; femper eit idem; optatenim, fperat, videt immortalitatem. lnteiügis quidem , Septime, animum hac omni virtute imbutum et velut Ioricatum non patere fuperllitioni. Quantum, quaefo, diltat ab illo , qui contrarias partes fequitur , et exultat . nietuit, inflat, haeret, in quemcunque cafum fortuna rem dederit , varius et in horas mutabilis ! Immo vero praeciara res aequabilitas, fed quam ncmo habeat cur magni aeftiraet, qui de immortalitate delpsrat. Deinde nee illud filentio praetereundum eft, fieri non poffe,. quin multis modis ineptiat homo , qui ad immortalitatem factus fit , et tarnen fentiat agatque , ut qui totus aliquando intereat. Atqui natura noftra id non fert , ut falvus effe pollit , qui fecum diffidet ac fibi ipfi repugnat. Exemplo fit Seneca , qui brevi illo fpatio (paucis enim plagulis abfolvitur libellus de Providentia) non ita decurrere potuit, ut non erraret et vagus in contrarias partes difcederet. Senfit , laudare ccepit immortalitatem ; fed mox in animum induxit , retundere et abjicere hunc fenfum et retractare laudem. Itaque fiietum eft , ut fumma et infima fibi non congruerent etiam in parva tabula , & videare tibi incidifle in pictorem aliquem ineptum , qui capiti humano jungeret cervicem equinam. Atque poteram alios Senecae errores fimiles e libro de vita beata (20) eruere, nifi viderem, expromenda effe quaedam, quae fint alius (20) Cap. 15. tien das virtuti fundamentum etc, et cap. 19. Diodorum Epicureum etc.  D I A L O G U S. 47 alius generis, ex iis , quae con/blandi animo ad Polybïum fcripfk , quorum pars luculenta fupereft, reliquam aetas abfumfir. jam cum vitae hujus mireriae tot tat.taeque fint , ut non raro luctuofii funera duci videas , quibus in moerorem dantur , quos fanguis aut amicitia conjunxerat , cerce nihil dignius eft humanitate , quam fuccurrere miferis et infiillare, quae ad levandum dolorem leniendumque defiderium facere poffint. Enim vero quo tandem probabili folatio ureris, nifi excutias locum de immortalitate, quae modum ponat luctui , et oftendat fore, ut fibi aliquando reddantur, qui ex neceffitate naturae ad breve tempus fejunguntur ? Exiftimavit igitur Seneca , pareinere ad fe , ut Polybium , ex fratris obitu moerentem, confolaretur , qua in re quomodo fe gefferic, deinceps videamus : " Quid immortale „ manus mortales fecerint:. — Aliud alio modo fragile eft : „ rerum exitus variantur. Ceterum quicquid coepit et de„ finit. C21 ) —— lilud quoque tibi magno erit levamento, j, fi faepe te fic ihrerrogaveris : utmmne meo nomine do. „ leo, anejus, qui decellit ? Si meo, perit meae indul„ gentiae jactatio et iacipit dolor, hoe uno excufatus, quod ,, honellus eft , cum ad utilitatem refpiciat , a piecate de5, fcifcens. Nihil autem minus bono viro convenit , quam „ in fratris luctu calculos ponere. Si illius nomine doleo , necelfe efi, akerutrum ex his duobus efie judicem: nam, „ fi nullus defunctis fenfus eit, evafit omnia frater meus vi„ tae incommoda, et in euin refiitutus eft locum , in quo ( xi ) Confol. ad Polyb. c. 20.  4-8 D. F. HAUFF, '„ füerat, antequam nafceretur. — Si eft aliquis defunctis ,, fenfus, nunc animus fratris mei velut ex diutino carcere „ emilTus tandem fui juris et arbitrii geftit. (22) — Frui„ tur nunc aperto et libero coelo. — Erras, non perdidit „ lucem frater tuus, fed fecuriorem fortitus eft. (23) " S. Atqui haec extrema etiam apte dicuntur ad id, quod poftulas. Q. Dicuntur vero, fed minus conftanter. Pofuimus enim, qui ad immortalitatem factus fit, animum infiftere oportere recordationi pofteritatis, ne erret ac per incerta vagetur. Itaque inflituerat aliquando Seneca, beatum praedicare, qui luperatd mortalitate, velut ex carcere emiifus, fui juris et arbitrii effet; fed non ita inhaerebat animo iramortalitas, ut digne ac fine retractatione confolari auderet. Inerat, alte in animo refederat fenfus immortaütatis, qui aliquando etiam videbatur jure fuo uti et vim fuam exferere veile in hoe amici moerore; fed retunditur, et, quod naturae non paret, ad aliena et contraria delabitur. Atqui animus, qui memorinm immortaütatis deponit, non obügatur ad id, ut fecum confentiar. nee fibi repugnet. Accedit denique ad haec omnia, quod fenfus immortaütatis ea maxime de caufa nolim repudietur, ne quis eum in modum infaniat, ut fibi ipfi manus in. ferat et a vita defcifcat. L. Equidem mihi fic femper perfuafi, luxu afllictam valetudinem , famae diminutionem , fpeiconfufionem, nomen quod ex aere alieno urget, atque id genus alia efie illa capita, quae in cenfum deferanrur, fi quando deinfania, quam «licimus, quaeritur. Haec igitur eruamus, netelt' ^'^1^"^,<^,'^s<^' ^■^1'^•^'<^■|^>, ^»<^>,' ^<^^"^> V^"^' ^> (22 ) Cap. 17 ( 23) Cap. 28.  D I A L O G U S. 49 r.otemus, profligemus. Certe ad mentem affectam parum commode applicabimus immortaütatis memoriam. Q. Affectam itaque quod dicis, annuis omnino, non hoe alieno 'loco quaeri de 4$fté4u* (dabitis id rotunditati graecae, quod hoe verbo utor). In eo enim totus fermo nofter vertitur, ut de fe ipfo, de falute ac vita fu^, digne fentiat quisque. Ad haec meminifle te credo, quantum ad voluptatis fugam virtutisque amorem valeat immortalitatis recordatio. Hanc itaque ad capita illa, quae commemorafti, adhibeamus; hanc ad naturam noflram applicemus; huic tanquam viae noltrae comiti nos noflraque omnia ita commendemus, ut ad exitum non fit cur defipiamus. Hic efi: ille fenfus, Luculle, qui nos ubique moyeat, ducit, regat, et quem optimus Deus ita omnino implicuit rebus noftris, ut per omnem vitam non nifi praeter naturam deponi poifit. Immo vero quod affectam dixifti, facis ut de Socrate cogitem , qui feite et egregie : " rationes, ait, quae conftituunt ,, immortalitatem , non funt e genere levium, fed noftra nos levitas impedit, „quo minus illas capiamus. Omni igitur „ cura enitendum nobis eft, ut valeamus; ita enim fiet, ut ,, iilae in animum influere et applicare fe commodum que,, ant. " (24) Atque opera nobis danda eft, ut et corpo. re et animo valeamus, ne, quod Cicero monet, fimus ex iis, qui a natura difcedunt ac laevam partem negligunt, dex- (24) Pbe.ed. p. 6^. B. Ts> rêAet^o^aïas*-, «>) mtg\5yt.tt eit rit 4/v^v •> *« X'o'/m y.hïïvisiix xö\v (lyiè; eiiuj , aXXa wt/Xii fiaXXoi , c]t ifiuit virv üyiSt; t%tftet ixx' dt^ftf'tët t§ xfoStitwrlti uyiiti i#«>. Nemo enim eo me nomine reprc- liendet, quod apodofin, quam graecus textus occultat, plene exbibeam in verfione. . . G  50 D. F. H A U F F, dexteram tuentur ( 25 ). Mulei enim cognitionem amplexantur, actionem reiinquunt, et turpem vitam cum turpiore exitu commutant (26}. Quae cum ita fint, nolim quidem nëgligere locum de animi immortalitate, fine quo nemoobligatur ad id, ut a confeiicenda fibi morte abhorreat, et miferos illos deftituere, quos, quod affecti funt, eo etiam diligentius fovendos et leniendos efie cenfeo,ut excitetur atque reftituatur ille fenfus immortaütatis, in quo ineft haec omnis vis ad hominem regendum, et, qua parte laborat, fanandum reficiendurhque. De cujus fenfus efïïcacitate fi quando defperes, quid tandem erit ex omni argumentorum genere , quod ad affectos illos cum ratione et confiüo applicare pollis? S. Atqui feruntur exempla eorum, qui, quod certam conditio* nis futurae melioris formam animo expreftam et comprehenfam haberent , bona mente fibi manum inferrent, ac vitam, quam integram et fcelere puram fervaflfent , abjicerent. Annon vero his melius confultum fuiftet , fi immortalitatem nunquam inaudifient? Q. Et hi igitur funt ex affeélis. Neque vero, ut id univerfe moneam , laudo diligentiam eorum, qui in exornanda immortaütatis natura ita calent, ut ad ea , quae agenda nunc funt, frigeant , cum facile fit ad ïntelligendum, omnes viros fapientes, qui aliquando vixerunt et quorum infticutioni laus debetur , modo ac ratione uti, et ab immortalitate ducere, quae facianc ad commendandam Dei reverentiam , virtutem, patientiam , et quae De Fin. B et M. IV c. 14 et 15. ( 2.6) Itaque Socrates eos, qui funt q>i*»,»*$£f, ruit fimul «fie xtrpUvf $ Pbatii- P- 63. B.  DIALOGUS. 51 quae funt ejus generis alia, fine quibus in hoe noftro fhdio laudabiliter decurrere atque eluctari nequeamus. Deinde et illud proprie comrnemorandutn eft, propter nonnullos , qui per fpem immortaütatis diem fatalem praeripiunt, et quorum incerta ftudia explorari omnino et plene cognofci a nemine mortali poflunt, fidem non abrogandam efie loco, quem ad omnem humanitatem pertinere vidimus. S. Sed fieri poteft, et factum eft faepe , ut in ea tempora difficilia et turbulenta inciderent homines nee aifecti nee fcelerati , ut non vererentur pro d,mox*iu-<*> dicere. Certe non defunt graves auctores atque teftes, quos in hac caufa excitare liceat. Q. Immo vero non defunt. Novi equidem, Senecae nomen frequentari et celebrari folere ad hanc quaeftionem ; fed poteram vobis illudere veile videri , fi in animum inducerem, recreare teftem , qui dici poteft legitime fummotus , quod fecum diffideret. , Atque exhibeamus aliquando alium, etiam graviorem, Ciceronem inquam, quem primum dixi non omnino fatisfacere mihi dialogo de Senectute. Ibi enim videas exprefla veftigia animi incerti et affecti , de quo quaerimus. Sed mittamus haec; fubjicienda enim funt alia. Itaque Cicero multus eft et in deplorando mifero 5 qui tum erat, reipublicae ftatu, et in laudando Catone, quod animo fuo vincula injici noliet ac fua fe manu interficeret. Enim vero vifus eft caufae fuae diffidere , nifi adjungeret Catoni alium etiam majoris nominis virum. Adjunxit igitur Socratem. ( 27 ) Quod quam perperam ec in- (27) v. c, Tuft, Qjiacft, I, 30. G 2  5 2 D. F. HAUFF, injufte fecerit, patet cum ex iis, quae Socrates dfxit,(a8) tum ex aliis , quae de illius e vita difceffu accepimus. (29) Atqui haec funt ejusmodi , ut mox in oculos cadant ; alia enim magis recondita latent , non illa quidem e fuis locis eruenda (neque etjim caufa noftra patitur, ut in haec fingula excurramus) fed ftrictim atingenda. Itaque difplicebat Ciceroni Philofophia Stcica. Neque enim fieri poterat , ut viro aequo et moderato , in quo effet hic omnis fenfus humanitatis et veritatis amor , probaret fe fchola illa , quae parum modi ac rationis haberet , atque ad horrida et afperiora degeneraret. in his igitur extrahendis et refutandis ope ■ rae pretium fuerit videre ,quantum impediatur Cicero, quod fenfum fuum et naturam fequi noliet , atque dedecus Catonianum , uti par erat, notare. Itaque quotiesc'unque in hanc caufam incidat, jam non agnofcas artifkera illum , qui alias conftnnter et aequaliter ingreditur , et conferte contexteque philofophatur, fed fcriptorem, de aptA rerum conjunetione ac ferie non nimis follicitum, quem animo fuo maxima vincu» la injeciile doleas, quod id in fe reciperet , ut rem Catonianam fuis vinculis expediret atque commendaret. ( 30 ) Intel- ligis ( 2g ) Oi fttt iV«5 j8(«!rf7«/ üvfw u' y'ttf ipstcï ^e/jLirin eiiaf' Phted. p, 46. F. (29) Sumlit fatale poculum e manu lictoris, quem fubmifeiant cl nfox,*t a quHius capttis damiiatus iüerat Socrates. Pheech p Ó4. 15. 73 F. p. 86. D. (30 1 Exempü loco uti velim de Fin. ffoft. et Mal. libr. III. et IV, in quibus funt multa egrecia. fed et alia, quae fibi repugnant, et id, de quo quaerimus, evincunt. Itaque alio loco potiit: " nmltos, ne in majnra, quam quae „ humsna confuetudo quotidie fert, mala inciderent, mortem fibi dedita operS „ confcivifie fcio Quod tarnen non idcirco d;ctnm velim, quia probandum putem, fed ut ex eo appareat, humani vita quam multis undique prematur „ dif-  D I A L O G U S. 53 ligis quidem, Septime, laudem Catonis, ut qui effet e Schold Stoica , tanti conftiüffe Ciceroni, ut in duas partes indigne laberetur; ex una enim inductus fuit , ut a veritate difcederet ac Catoni adjungeret Socratem, et ex altera res fuas ita confudit implicuitque, ut libere philofophari non pofièt. Atqui affecto fit animo, qui pro dvrjj^etpiet dicere fuftinet, pro qua" congruenter et apte dici non poteft; repugnat enim hu» nianitas et, qui in nobis eft , fenfus immortaütatis. Hunc igitur excitent, foveant , confirraent, quorumcunque interfuerit (intereft autem omnium ubique mortalium ), ut digne de fe, de natura et vita" fua fentiant. Enim vero de temporum difficukate, quam interpofuiiti, ego fic habeo , ut dirficiüora lint , ita maxime confpici poffe, quid valeat fpes immortalitatis ad eliciendam , quae in animis eft, opportunitatem. C31) ^'Ll<^ quidem non dixeris effe inagnificum, coeptum opus definere et laboribus periculisque fubducere fé turpi fugi; fed infiftere,fed perferre, obdurare ,id vero eft, ad quod nos factos ac conflitutos exiftimemus. Qua in re animum «^» <^ ^ <^ °4g&> >§r >^> <ïfF ^ *^ diffi'cultatibus. " Cönfbl. p. 3$s. Ssd vix opus eft, ur his iiiiifrarrus. Quomodo enim cum laude Catonis conciliari poterit animus magnus, qui ne* que paupcriatem, neque dolores, neque labores, ntqus. pericula metuar, quem aliis locis tam diligenter et ad perfuafionem appofite commendat Cicero? Ejus autem generis loca Ciceronis lupra dedimus nonnulla. (31 ) Jtaque capitis damnatus Sorrates laetari fe dixit, quod fciat, fe jam ex judicum libidine evolaturum eife" ac tribunali, ad quod vere et ex aequö jiisdicatur, appariturum Plat- Apoï. Socr. p 31. etc, E quo loco iuferripoterat, in fumma etiam judiciorum foedicate fenfu immortalitatis eonfirmari animum et obligari, ut ne res immenfss inoliatur. G 3  54 D. F. H A U F F, mum mirifice recreat illa cogitaticu lente quidem efflorefcere et ex caufis fuis emergere ftudla humana , quotquot ad communera falutem percinere videantur ; fed emergere tarnen , ac per intervalla vires et incrementa capere. Quod fi igitur ad hanc noftrara, quae jam vivitur, aetatem ita velim defigere mentem meam , ut alia omnia poft • habeam , tum quidem videbuntur fe virtutis veritatisque ftudio et amori objicere impedimenta , omni aevo invifa et inaudita y quae fuperari omnino nequeant. Contra fi ad ea , quae efiluxerunt fecula , deducam animum , tum vero intelligo , augeri vitae humanae commoda, videoque, et effici aliquid poffe ex hac hominum univerfitate, et vere effectum iri aliquando. Itaque influit in animum immortalitatis recordatio, quem non finit defperare et turpiter refugere, fed excitat acuitque ad res fuas diligenter ercompofke tractandas, quod fieri non poffit, ut opera bene collocata in omne aevum evanefcat. E quo mihi confequi videtur, qui fibi hac fer3 mundi aetate , ac poft aucta haec omnia commoda, mortem confcifcat, etiam gravius peccare et magis infanire illo alio , qui ante haec noftra tempora vitam abjiceret; quod confenefcente mundo propius videre datur , ad altiora evocari hanc noftram communitatem, et contexto virtutis veritatisque ftudio immania et intractata vinei ac fubigi poffe. S. Equidem non diflïteor , his omnibus univerfe frangi fuperftitionem; fed ea, quam proprie dixi, nondum mihi omnino premi videtur. Q. Quam ego etiam opprimi exiftimabam. Sed, cum de verbis difceptare nolim , videamns aliquando , quae fit hujus omnis argumentationis complexio. Quod itaque fuperftitionis ea multiplex eft et tortuofa natura, quae fi uni parte expellatur, altera tanto audacius rc-curm, nervis omni- bus connitendum effe arbitror, ut haec atrox et dira peftis c fuis  DIALOGUS. 55 e fuis caufis eruta etiam diligentius eludi et a noiM communitate arceri poffit. Jam ea mihi non videtur elfe minima pars felicitatis, quam aevo noftro debemus , quod artes eorum, qui alios decipiunt, e fuis iatebris eliciuntur , ut in luce collocatae fibilo explodantur et fapere doceant. Itaque fieri poteft , et factum effe aliquando vidimus , ut pro ea , quae nunc eft, et fcribendi et legendi aviditate homines fraudulenti, qui fpectra excitarent aut praeftigiis uterentur, opinione fuü citius publicati ac deformati nefcirent fere, quo fe verterent, ut quos nota publica nee circuraire tuto nee eommodum delitefcere fineret. Atqui hoe omne quicquid fuerit remedii, eft vero non paruin, non tarnen valet ad hoe omne ubique malum vel eiidendum vel praevertendum. Pro tempore enim in locum eorum, quos fraus detecta exclufit et in ruborem dedit, fuccedunt alii, faciem et ora mutati, qui, quod fua, ut fit, confilia et negotia tegunt atque occultant, prius excuti et notan non poffunt, quam innumeri delufos et rebus fuis emunctos fe doleant. Quae cum ita effe videam, in mentem venit exiftimare , ad haec praeclara ftudia eorum , qui, quod hos infidiatores eruunt , laudari fatis non poffunt, adjungenda effe alia, quae non tantum valeant ad delufos fanandos reficiendosque, fed fuperftitioni etiam, quacunque fe tandem fpecie infinuare audeat , omnem ubique aditum intercludaut. £3 2.) Qüa in re Prae ceteris utilitate fu& (31) Conf. Plat o de Leg. X. p. pjS — 960. quo loco a piqvidenria Dei et imtnortalitare ducit ejusmodi monita atque praecepta, quae valeant ad omneui luperfiirionern excludendam.  S<5 D. F. HAUFF, fua fe commendant , quae vidimus ab immortalitate animi duci. et tribus illis abfolvi, ut Dei providentiam reverenter habeamüs , et de homine 9 deque naturd fua quisque ac vi« ti, digne atque congruenter fentiamus et judicemus. Itaque bonus quisque etiam maxime cupiat, ne quando fcribendi et legendi aViditate graviora intercipiantur, nee fint , qui fibi perfuadeant , in hac tanti aliorum, qui machinas illas excutiunr, diligentii, eos, quorum fidei et doctrinae committitur multitudo , pofie cum dignitate otiari et relinquere illa, fine quibus nunquam effieietur , ut fuperftitionis ftirpes eji ciatttur. Haec enim , quod audivimus , tam vario et errati co flexu ferpit , ut etinm optimates inducantur , et , cum res omnis dici non polïit ad fpectra illa et fepulchrorum terriculamenta redire , exdamandi fint omnes , quotquot communem falutem amant , velint animis vel vacuis vel quomodocunque afFectis exemplo , doctrina , confilio adelfe , memores immortaütatis , quae et de eventu bene fperare do* eet, et illa omnia profundit , quibus mens adverfus omnem cujuscunque generis fuperfiitionem , tanquam firmiffimispraefidiis, muniatur. L. Atqui videndum eft,num haec omnia fint ita comparata , ut natura et noftro nomine ad ea dedu camur id enim arbitror efie in quaeftione. Q. Erunt fortafie , qui dicant, me caufam meam onerafle teftimoniis, ex Antiquitate Graeci et Latina petitis ; quibus quidem vere effici ac definiri arbitror, quae fint ea capita, ad quae naturae nomine obligamur. S. Sed quod Lucullus monet, videtur mihi complecti etiam alia, non illa omnino negligenda. Itaque venit mihi aliquando, dum haec diflerimus, in mentem cogitatio , quae hoe loco etiam redit , num , qui morura praecepta tradunt, fatis prefle leges naturae fequantur, quod ab immortalitate animi haec omnia officia ducant : ld qui-  D I A L O G U S. 57 quidem per rerum geftarum monumenta neminem fugere poteft:, locum de immortalitate non fuilTe ex iis , qui primum excuterentur et omnibus paterent. Itaque videndum tibi erit, Quinte, quo jure et quo nomine loco, quem annales ex interioribus effe docent, illa omnia tribuere pollis, quae te tribuere audivimus. Q. Si quid igitur memini, fu> pra velut femina quaedam fparfa funt eorum , (33) quae jam vis, ut plenius exhibeantur. Itaque videor mihi affirmare poffe, locum de Deo ab omni tempore ad locum de immortalitate animi fic fe habuiffe , ut una eademque fors et ratio effet utriusque, et, quo magis ille excuteretur, eo hic alter magis eniteret. Libri certe, quotquot ex omniet fumma: Antiquitate tulerunt aetatem , id , quantum video , evincunt, hominum univerfitatem nunquam fuiffe fine fenfu cum Dei tum immorralitatis. tacico illo quidem vel et depravato,fed qui fatis oftendat, haec duo , ut fentias effe Deum et cum homine animum non interire, ita implicari et intexi omni naturae noftrae et ingenio , ut unum negligi aut exomari nequeat, quin negligatur aut exornetur alterum. E quo foate manare vidimus illud , de quo diximus , ut fcriptores non contemnendi turpiter fe darent , quod contra naturam facerent, et, cum locum de Deo honorifice haberent , illam alterum, qui contexte perfequitur immortalitatem , etiam re« futare auderent. Quibus aliquando prudentior fuiffe exiftimandus eit Mofes, qui de Religione ita praeciperet, ut locum de Deo tantum non unice et fingulariter tractaret, quod in- (33) v- c- Si- X 2  58 D, F. H A U F F, intelligeret , neque mundo cbducenda effe plura in illa fui infanttö, qui dileenda effent prima elementa , neque tieri poffe, quin, ex arctiori caufaruin colligatione, prope locum de Deo erumpat et in vulgus exeat locus de immortalitate animi. Quam fpem et exfpectationem quod eventus non deltituit , nos quidem in illa omnia commoda fuccefliiuus , quae pauperior Antiquitas diuturnS exercitatione paravit, et quae , quod ad dilciplinara cominunern. pertinent , nunquam committemus, ut fafticiofi negligamus. Mihi quidem, II ex omni aevo rerum geftarura raonumenta animo repetam, illae temporum periodi , quibus loei de immortalitate acceffiones herent, in prirais memorabiles effe . et univerfam humanitatem non parum auxiffe ac conlirmaffe videntur. I* taque parata funt argumenta, quibus non intell'go quomodo carere poflint, qui de moribus praecipiunt, fi quidem rationes Ilias ita exigere veiint, ut omnes cujufcunque ordiwis et numeri homines obligatos fe femiant ad illa omnia praeclara et maxima, fine quibus communitas noftra falva effe et augeri nequeat. S. Quod omnes cujufcunque ordinis et numeri homines dicis, id quidem non in illas fingulas panes ac cipi velis, ut etiam ad difcipiinam et inftitutionem puerorum applicandum exiftimes. Q. Infers materiam, quam noftri homines frequentant, et ccnfiliis ftudiisque fuis tantum non obuiunt, cui quamquam fubmittere poterara. locum P la toni s mfignem, quo " juniores exdamat, veiint, mortis et confecuturi ex ea judicii memores , pietati ac virtuti ftudere; (34) " malim tarnen id , de quo quaeris, referre ad ^<^^^^^^^<^^<^<&&^><&&^*&&<<$^*&&,& (34) De Leg. X. p. 958. A.  D I A L O G U S. 59 ad cotum Sermonis noftri contextum, e quo fieri necefle eft, ut animus ad virtutem ac veritatem , quam per omnem vitam tractet, a prima aetate ita deducatur, ut non nefciat ar» gumenta, quibus ad veri rectique amorem obligetur. Egregie quidem Socrates , qui junioribus univerfe multum profuit, quo loco fenfum immortaütatis excitandum efiemonet: "his „ igitur rationibus, inquit, adductus ita me gero', ut judici „ aliquando animum praeftem integerrimum. Itaque non „ fequor opiniones et ftudia multitudinis , fed veritatem , cui tantum tribuo,ut quam optimus et vivere et mori cuw piam. Praeterea quofcunque alios , haec vere ita effe , „ doceo , quantum poffum (35 ). " (3f) Plat. Gorg. p. =y8. H 2   VER H A N D E L I NG VAN ALEXANDER BENJAMIN FARDON, in Antwoord op de Vraag der II E E R E N BEZORGERS VAN HET STOLPIAANSCH LEGAAT, AN SU NT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATURA O B LIG A TUM ESSE , DEMO NS TR AR 1 NEQUIT, NISI POS ITA ANIMO R UM IMM O R TALITATE ? Dat is y ZYN 'ER ZEDELYKE DAADEN, TOT DEWELKEN r$ MENSCHEN NATUURLYKE VERPLICHTING NIET BETOOGD KAN ÏVORDEN, DAN OP GRONDFAN DE ONS TE RFFE L YKIIE ID DER ZIELEN? Symb. Indien gy de Jirajfen en de belooningen van een toekomend leven.' wegneemt, vernietigd gy de gerechtigheid, de goedheid, de order en de Reden,, en 'er zal niet een eenig begin/el in de waereld blyveny, V. welk in zedelyke fioffen tot grond van redeneering kan Jlrekken. Cl arkn over den NatuurlyRen Godsdienst;   VERHANDELING VAN ALEXANDER BENJAMIN FARDON, in Antwoord op de Vraag, AN SUNT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATURA OI1LIGATUM ESSE, D E M ONSTRA RI NEQUIT, NISl P0S1TA ANIMORUM IMMORTALITATE} Dat is, ZTN ER ZEDELTKE DAADEN, TOT D EIVEL KEN 'S BI EN SC HEN NATUURLTKE FERP LICHT ING NIET BETOOGD KAN IVO RIJEN, DAN OP GROND FAN DE ONSTERFFELTKHEID DER ZIELEN} ^ '4> <£> ^ «£p 4^ <£> Over 't onderwerp,'t welk in deeze Vraag voorgemeld wordt, is reeds veel gefchreeven: om, zo veel als 't ons mogelyk zal zyn, des aangaande iets nieuws te zeggen , zullen wy ons niet bedienen van 't geene andere Schryvers daar van hebben gezegd. Alle aanhaalingen dan opzettelyk vermydende,enden vrij-  64 VERH A N D E LING van vrijen loop geevende aan onze eigen gedachten, zullen wy * dee-ze Verhandeling des te beter achten , naar maate dat onze bedenkingen meer over een zullen komen met die der fchrandere Mannen , welke deeze ftoffe reeds bewerkt hebben. 't Eerfte, dat wy moeten doen, is te bepaalen, wat men te verltaan hebbe door Zedelyke daaden, Verplichting, en Natuuriyke Verplichting. Wat Zedelyke daaden zyn ? De Menfch , zich tot het genieten van zeker geluk bekwaam gevoelende, en altyd trachtende naar 't geene waar in hy dat geluk meent te zullen vinden , voor zo verre hy kans ziet om'er toe te geraaken , leert welhaast door de ondervinding , dat hy alles , wat hy wenfcht, niet kan bekomen ; en dit hy , om eenigeii der dingen , welken hy begeert te verkrygen , zekere middelen moet gebruiken , die op hun zeiven niet de gereedften zyn; maar die , alles in acht genomen zynde , de veüigiten en de zekerften zyn , en derhalven , als de besten , de voorkeur verdienen. Schoon men dan het gewenfchte goed niet kunne bekomen, zonder eenige moeijelykheden door te ftaan; 't zy dat men ten dien einde eenige arbeid moete verrichten, eenige andere goederen moete miflen, de voldoening van zyne begeerten eenige tyd moete uitftellen , of eenige andere onaangenaamheden moete beproeven ; zoo onderwerpt men zich daar aan , liever dan dat men andere middelen gebruike , die een fpoediger uitwerking zouden hebben , maar die doorgaans nkt wel flaagen 't zy dat men 't begeerde goed niet verkryge , 't zy dat men grooter kwaad hebbe te ondergaan dan 't verkregene goed waardig is. Een  A LEX ANDER BENJAMIN FARDON. 65 Een weezen,, dat bekwaam is, om de agtervolging der onderfcheidene fhaten,; waar in 't zich bevonden heefc, of in'c vervolg zou kunnen bevinden, te overzien, en tevens om op te merken , in hoe verre zyn eigen vrye daaden iets hebben toegebragt, of nog zullen kunnen toebrengen , tot de vermeerdering of vermindering van de fom van 't goede en 't kwaade door alle die ftaaten heen, moet zich eindelyk zekere regelen van gedrag voordellen, als de alferbeften zynde, ter verkryging van 't grootfee en beftendigfte geluk , 't welk aan zodanig weezen bekend is, en waar toe het zelve meent te kunnen geraaken. De Menfch met kennis en rede begaaft zynde , en ligtelyk kunnende befpeuren, dat zyn geluk of ongeluk veeltyds het gevolg is van zyne vrye daaden, is daarom ook in ftaat om een famenllel van zodanige gedragsregelen te be vatten , en in acht te neemen; en niet tegengaande 't zeer groot verfchil, 't welk tuffchen de menichen, wat aanbelangt hunne kennis en hun vernuft, plaats heefc , zo zyn 'er weinige zo dom of zo onverftandig , of zy hebben een diergelyk famenftel, naar 't welke zy zich min of meer gedraagen , en ingevolge van het welke zy menigmaalen het tegenwoordige aan het toekomende opofferen ; den kottften weg ter voldoening van hunne begeerte niet inflaande, maar omwegen neemeride, die wel de langften en de oriaangênaanrften zyn, maar tevens ook'de zekerden en de Veiligftèn. 't Algemeenfle ? om niet te zeggen het eenigfte , oogmerk van alle onze daaden en verrichtingen , is de verkryging van die goederen, in 't bezit en in 'c genot van dewelken wy ons geluk meenen te zullen vinden. Daar nu die dingen, naar deweiken de menfehen trachten , niet in zo grooten overvloed voor handen zyn,werwaardsVmerifchen I mi-  66 VERHANDELING van neigingen zich ook voornaaraentlyk moogen "keeren , dat elk 'er zo veel van kunne bekomen , als hy meent dat tot zyn voldoening noodig. zou zyn , zo kan 't niet nuffen , of daar uit moet eene ftryd.igheid van belangen ontdaan, die tot eindelooze twisten gelegenheid zou geeven, indien elk alles meende te moogen doen , wat in zyn vermoogen zou zyn , om 't begeerde goed te verkrygen. De Burgerlyke Wetten komen deeze ongelegenheden gedeeltelyk voor, daar zy (bekken om de rechten van eiken ondeeligen te bepaalen en te onderfteunen ; en daar zy aan alle de leden eener Maatfchappy zekere gedragsregelen voordellen , die men genoodzaakt is in acht te neemen , indien men de nadeelen , - die aan 't overtreeden der Wetten verknogt zyn, wil ontgaan. Die nadeelen vermydende , is men daarom nog niet beveiligd voor de fl?gte gevolgen van zekere andere bedryven, waar van de Wetten geen melding maaken : de onaangenaamheden, die uit deeze bedryven veeltyds voortkomen , toonen genoegzaam aan, dat 'er nog andere gedragsregelen zyn, naar dewelken da Menfch zich behoort te voegen, dan die, welken door de Burgerlyke Wetten worden voorgedeld; en dat hy, om 't grootlle geluk te genieten , tot het welke hy, in zynë byzondere omltandigheden , kan geraaken , zekere andere zetregels van gedrag moet involgen, die in veele gevallen met zyne neigingen en begeerten niet overeenflemmen. ' Die zetregels betreffen deeze daaden, welken men gewoon is Zedelyke te noemen, om dat zy tot onderhouding der goede order flrekken, en 't algemeene welzyn bevorderen , en om dat zy meer van 's menfehen vrye keure afhangen dan andere daaden, tot het doen of laaten van dewelken 'men door de Burgerlyke Wetten gedwongen wordt. Wan-  A L E X A NDER BE NJ A MIN F ARD ON. 6/ Wanneer men toch in acht neemt, dat men, deeze zetregels involgende , alleenlyk de bevordering van zyn eigen wel/.yn kan bedoelen, met uitfluiting van alle andere uitzichten, zo fchynt h«l nidt ongevoegolyk , ter vermyding- van alle verwarring in onze denkbeelden, 's menfehen vrye bedryveniii twee Ciaflen te verde.ien , naar de gronden op dewelke» die bedryven (leunen , dat is te zeggen , naar de beweegredenen die ons aannoopen om de gedragsregelen , die ons worden voorgeiteld, in te volgen , en om ons daar aan te verbinden. Men zou dus onze daaden in re.dely.ke en in zedelyke daaden kunnen onderfdheiden.; door rertelyke daaden verdaande die daaden, welken volgens den gewoonen en natuurlyken loop der dingen ter bevordering (trekken van 't geluk der geenen , die deselven bedryven , en door zedelyke daaden , die daaden , welken op een bovennatuurlyke wyze , ter bereiking van het zelfde oogmerk, (trekken. Wy zullen dit ftraks nader verklaaren ; alvoorens doende opmerken , dat wy hier geenfins uit het oog verliezen , hoe zeer het redelyk en gevoelig weezen altyd zyn eigen geluk, meer dan 'c geluk van alle andere wsezens , noodzaakelyk moet begeeren , en moet trachten te bewerken. Wanneer men dan , gebruik maakende van 't vermoogen dat men bezit ,'oni de dingen in haar verband en in haare gevolgen te befchouwen , een foort van kans-rekening opmaakt wegens de waarfchynelyke zekerheid der middelen , om van de vermaaken en voordeelen, die men begeert, het grootfte en duurzaamde genot te hebben, en zich ingevolge gedraagt; zo. dat men, terwyl men niets anders bedoelt dan zyn eigen geluk , echter die opofferingen van belang of I 2 ver-  <5G. VERHANDELING van vermaak weet te doen, die tot de bevordering van dat geluk noodig worden bevonden ; dan gaat men ih zo verre opeen redelyke wyze te werk, dat men niet werktuigelyk , of door een louter inflinct gedreeven , iets doet of laat ; maar met kennis en zelf . beraad zodanige befluiten neemt , op dewelken de befchouwing van het toekomende ten minde eenigen invloed heeft, 't Komt *erhier niet op aan , of men wel redeneere, de kans - rekening juist opmaake, en inderdaad de beste keuze doe; 't is genoeg dat men zulks trachte en meene te doen , op dat de daaden als redelyke kunnen worden aangemerkt. Een zedelyke daad behelst meer dan dit: zy onderdek gevolgen , die 'er niet natuurlyk uit voortvloeyen, of die daar aan door de indellingen der Burger - Maatfchappyen , of door den bekenden aart der menfchen, niet verknogt zyn ; maar die 'er aan verbonden worden door een verhevener weezen dan de menfch , 't welk, deeze daaden goedkeurende of afkeurende , dezelven beloonen of draden zal. Die daaden zyn dan niet goed of kwaad , alleenlyk om dat zy min of meer drekken om 's menfchen geluk in dit leven te bewerken en te bevestigen, of te beletten en te ftooren, maar ook, ora dat zy overeenkomen of drydig zyn met den bekenden of gegisten wil van een weezen , 't welk dezelven gadedaat, en eenmaal zal vergelden. 't Zou niet moeyelyk vallen deeze onderfcheiding te wettigen door eene menigte van voorbeelden , en door middel van dezelve uitvoerig aan te toonen , dat 's menfchen daaden zeer redelyk en tevens zeer onzedelyk kunnen zyn, en anders om; en dat veele daaden tevens redelyk en zedelyk, of onzedelyk en snredelyk kunnen zyn ; doch wy achten 'c over-  A L E X A X DER B E N J A M1 N F A R D O N. 60 overtollig hier op te blyven ftilftaan , daar 'c genoegzaam biykt, hoe zeer de aarc der daaden , door de beweegredenen jdie men daartoe heefc , veranderd worde. Wat Verplichting is ? Wanneer men zeker einde willende bereiken daar toe niet kan geraaken, dan door 't gebruiken van zekere middelen, dan is men genoodzaakt die middelen werkdellig te maaken, of men mist het bedoelde einde. In zo verre nu als men begeert tot het voorgeftelde oogmerk te komen , is men ook verplicht de daar toe dienende middelen aan te wenden ; doch die verplichting is altoos evenredig met de begeerte die men heeft, en die zo wel op de vermyding van iets kwaads als op de verkryging van iets goeds betrekkelyk kan zyn : Schoon wy nu niet kunnen nalaaten het goede te begeeren , en afkeer te hebben van het kwaade ; zo kunnen wy toch, in zekere gelegenheden •, die natuurlyke neigingen in zo verre tegenitreeven, dat wy 'c eene vrywillig misfen en 't andere vrywillig lyden, liever dan aan eenige voorgeftelde voorwaarden te voldoen; en dan ontdaan wy ons van de verplichting, waar in wy zouden geweest hebben , indien wy onze begeerte hadden willen involgen. In deezen zin zou Verplichting niets anders zyn dan de noodzaaklykheid > waar in men zich bevinden kan om iets te doen of te laaten, om zeker goed te verkrygen, of zeker kwaad te ontgaan; waar omtrent men nogthans zyne vrye keuze kan involgen, zonder dat men daarom eenige verdere verantwoording verfchuldigd zou zyn. "Wat Natuurlyke Verplichting is ? Ligtelyk zal men daar door verdaan zodanige VerplichI 3 ting*  7o VERHANDELING v \ n ting, die aan den Mensch geen keuze overlaat Wegens h:-t geene dat hy hebbe te doen of te haten; zoo dat hy zich daar van ten koste van eenige'vry willige ontbeeringen of Iydingen niet kunne ontllaan. Dit onderdek , dat de ontbeeringen of lydingen , waar nan men zich vrywillig onderwerpt, wanneer men tegen? zyn natuurlyke Verplichting willens en wetens handelt , niet genoegzaam bekend zyn; en dat men derh.lven geenfins kan berekenen, of dezelven fmertelyk genoeg zuilen zyn, orn den wil tot een vuilbekte onderwerping te noodzaaken: ln welke onwetendheid men rede heefc om het ergde te duchten, en dus veel naauwerin zyne daaden wordt bepaald, dan wanneer men het kwaad, waaraan men zich blootdelt, eenigfins kent. Jegens de vrees voor zodanig bekend kwaad, 't welke men hoopt door zyna voorzorgen te zullen vermyden, kan men zich in zo verre-verzetten, dat men 'c gevaar tarte, en zich van alle verplichting durve ontdaan: maar, wanneer men zich verbeeldt, dat hec kwaad , waar voor men te duchten heeft, oneindig groot kan zyn, dan fchynt het met 'sMenfchen natuur te dryden, zich roekeloos daar aan bloot te dellen. Niet alleen moet het kwaad, 't welk het .fchenden der natuurlyke Verplichting draden zal, als oneindig groot worden aangemerkt; maar ook, als zekerlyk daar op zullende volgen: 't welk ook, omgekeerd zynde, op de belooningen kan toegepast worden, die aan 'c voldoen aan de natuurlyke Verplichtingen gehecht zullen kunnen zyn. Alvoorens gebruik te maaken van deeze bepaalingen, zullen Wy nog twee aanmerkingen voordellen, dewelken, by het geene wy verders zullen zeggen, altyd in 't oog zullen moeten gehouden worden. Eer-  ALEXANDER BENJAMIN FARDON. 71 Eer ft e Aanmerking. Wanneer wy in deeze Verhandeling van den Mensch gefpreol.er. hebben , of verder zullen fpreeken, als zich kunnende omflaari van alle verplichting , zoo draa hy meent: dat hy geen verdere rekenfchap van zyne daaden zal hebben te geeven; zo is 't klaar, dat wy de zaak alleenlyk befchouwen overeenkomltig met deeze valfche begrippen, wel vérre zynde van te gelooven, dat de Mensch zig inderdaad van zyn natuurlyke Verplichtingen vry zou kunnen maaken. In hoe verre of 'er voor den Mensch , welke , op die valfche begrippen te werk gaande, zyn natuurlyke Verplichtingen heeft gefchonden., eenige verontfchuldigingen by vt Opperweezen zullen kunnen gelden , is ons onmogelyk naar te fpooren: dus zuilen wy daarover niet uitwyden, doch in 'c vervolg trachten te doen zien, dat de dwaaling, waar in de Mensch kan zyn wegens zyn verdere beftemming, geenfins firekken kan, om hem.ftraffbloos het zedelyke kwaad telaaten bedryven. Tweede Aanmerking. Om 'sMenfchen daaden zedelykhei.1 by te zetten, en om dus 's Menfchen natuurlyke Verplichting te gronden,is't ïeerftuk van de onfterffelykheid der Ziel niet zoo volflrekt noodig , als wel het leerftuk van een toekomende huishouding van Vergelding. Dit laatfte zou immers plaats kunnen hebben, fchoon de Ziel maar een bepaalde duuring hadt. En't zou genoeg zyn, om den Menfch tot het betrachten van zyn plichten aantezetten , dat hy een toekomend leven verwagie, in 't welke hy, voor een onbekend tydperk, gelukkig  72 VERHANDELIN-G van kig of ongelukkig zou zyn , naar rmate hy wel of kwaalyk . hadt geleefc. Men zal toch ligtelyk bemerken, dat het Ïeerftuk van de onfterffelykheid der Ziel, door den Chriftelyken Godsdienft zo nadrukkelyk voorgefteld, zeer gefchikt is, om 't bezef, dat de Menfch van zyne natuurlyke Verplichtingen hebben moet , by uitneemendheid te verfterken ; daar de drangredenen , die men kan afleiden van een groot geluk of een groot ongeluk , dewelken nimmer zullen eindigen, ongetwyffeld de gewigtigften iyn , waar van men zich eenig denkbeeld kan vormen. Zonder dat men zich dan van de belfche ftraffL n zodanige verbeeldingen maake, die met Gods oneindige goedheid bezwaarlyk overeen zyn te breTngen; kan men zich die ftraffen voorflellen als ten uiterfte verfchrikkelyk zynde , al is het dat onder dezelven nog een foort van geluk zal werden genooten» 't Vonnis, 't welk daar toe verwyft, moet onherroepelyk zyn. Men getrooffc het zich eenige elenden door te liaan, of van eenige voordeelen verflooken te zyn, wanneer men betere uitzichten heeft. Maar, daar het by veeie menfchen de denkbeelden van verplichting, fchoon geheel ten onrechte , veel verzwakken zou , indien zy meenden dat de flaat van verdoemenis eenmaal eindigen zal , zo dat zy op de Aarde geen zo groote Ichuïd zouden kunnen maaken , die zy eindelyk niet zouden kunnen voldoen ; zo is het ontzagchelyke Ïeerftuk van de Eeuwigheid van den toekomenden ftaat van Vergelding ten uiterfte gefchikt , om diepe indrukfelen op de gemoederen te maaken, en om de fterkfte natuurlyke Verplichting te gronden. Deeze aanmerkingen vooraf hebbende lasten gaan , zullen wy de voorgeftelde Vraag trachten te ontwikkelen en te beantwoorden. Daar in fchynt voorönderfteld te worden , dat  ALEXANDER BENJAMIN FARDON. 73 dat de natuurlyke Verplichting van den Menfch tot eenige. zedelyke daaden wel betoogd kan worden , maar dat'er ook eenige zedelyke daaden zouden kunnen zyn , met opzicht tot dewelken die betooging geen plaats kan hebben , dan wanneer dezelve op 't Ïeerftuk van de onfterffelykheid der Ziel gegrond wordt. Indien de onderfcheiding der redelyke en zedelyke daaden, als wy dezelve hebben voorgefteld, aangenomen wordt, dan zo blykt het ten klaarfte, dat elk, die , ongeacht de gevolgen van zyne daaden in een toekomend leven , het grootfte geluk van het tegenwoordige leven wil bejaagen , gedwongen is, zonder daartoe eigentlyk verplicht te zyn , de middelen, die hy daartoe het bekwaamde acht, werküellig te maaken: En daar uit zullen die daaden voortkomen , welken wy re■delyken"hebben genoemd , welke daaden , fchoon zy veel geiyken kunnen naar eigentlyke zedelyke daaden, echter daar in van dezelven verfchillen, dat zy uit een bekrompen eigen - belang voortkomen, en dat men 'er zich niet toe verplicht kan achten ,• dan niet zelfs, wanneer men klaar befpeurt, dat men'er inderdaad gelukkiger door zal worden; en veel minder nog, wanneer men zich zelve daar door zou benaadeelen. 't Is waar, dat men zeer onredelyk zou handelen, wanneer men zich zelve moedwillig in 't ongeluk ftortte; en 'c is niet moeijelyk te bewyzen , dat men alle zodanige daaden vermyd?n moet, welken zodanige flegte ge. volgen hebben , indien men overigs eenig gezond verftand heeft en daar van gebruik wil maaken. Maar waarop zal men verders de betooging van eene natuurlyke Verplichting gronden, wanneer de fterkfte beweegreden , die men in dit geval by kan brengen, geen indrukken maaken ; en wan- E neer  74 VERHANDELING van neer iemand ter bevordering van zyn eigen geluk niet redelyk wil handelen. Zou men gelukkiger flaagen , wanneer men de betooging van een natuurlyke Verplichting op de belangen van anderen wilde doen fteunen , by iemand die de zynen daar aan op zou moeten opofferen, en daartoe door eenige geheime neigingen niet van zelfs reeds wierd aangezet ? Immers is het geenfins te verwagten , dat de redeneeringen , die men by zou kunnen brengen, eenigen indruk zouden maaken , daar zy inderdaad niet zouden bewyzen kunnen het geene dat men 'er mede bewyzen wilde. Wy zullen, om dit nader aan te toonen , eerdelyk naarfpooren, wat van deeze dingen te zeggen zy, wanneer men alle wedervergelding voldrekt ontkent; en vervolgens eenige gedachten voordellen wegens de ftelfels, die men zou kun* nen aanneemen nopens de wedervergelding , zonder de onfterffelykheid der Ziel toe te ftaan. Wanneer men gelooft, dat 'er geen God is of geen Voorzienigheid; dat de Ziel, zo men haar .al iets wezentlyks acht te zyn, met het Lichaam vergaat; en dat de Mensch derhalven tot geene verdere verantwoording van zyne daaden geroepen zal worden; dan is men des niet te min, wjl men eenig genot van 't leven hebben, gedwongen zodanige daaden te vermyden, die voor den Wereldlyken Rechter draf baar zyn; die de haat, de wraak, de afgunst of de verachting der Menfchen zouden opwekken; of die door haar zeiven rechtsdreeks leed of nadeel zouden toebrengen. Daar men voorts de vriendfehap en de gunst van zyne Me> demenfehen noodig heefc; 't zy om zyn behoeften te vervullen , 't zy om eenige zoetigheeden in 't leven te genieten,  ALEXANDER BENJAMIN FARDON. 75 ten, zo moet men veele dingen doen, die moeijelyk of fchaadelyk zyn, fchoon niemand zulks kunne eisfchen ; men moet in veele geleegenheden zyn vermaak en gemak aan 't gemak en vermaak van anderen opofferen; zyne neigingen bedwingen en tegengaan; en zich naar den wil en de grilligheden van andere menfchen voegen , hoe onaangenaam zulks ook vallen mooge. 'Er is meer; in een befchaafde Maatfchappy opgebragt zynde, en eene meenigte van begrippen hebbende verkreegen, die men in 't gefielde geval Hechts als dwaaze vooröordeelen zou kunnen aanmerken, maar van dewelken men zich niet ligtelyk kan ontdoen; en hebbelykheden hebbende verkreegen, die men met vermaak involgt , fchoon men daar door zich zelve min of meer benaadeele; zo vindt men genoegen in zekere opofferingen van zyn eigen - belang, in 't bewyzen van zekere dienften, en in 't bedryven van zeekere daaden , die alleenlyk het nut van andere Menfchen ten doelwit hebben; en men vindt 'er zo veel genoegen in , dat het moeijelyk zou vallen een tegenovergeftelde handclwys aan te neemen. Zelfs befchouwt men met verachting, met verontwaardiging of met afgryzen , die geenen, welken door hun gedrag laaten blyken, dat zy geene begin fels van Menschüevendheid bezitten, en in (taat zyn om ter bevordering van hunne eigen belangen alles te doen, wat zy kunnen of durven onderneemsn. Men kan dus,zonder dat men aan een vergeldende Voor? zienigheid denke, zekere daaden doen, die op haar zei ven bofchouwd goed zyn, en ten algemeene nutte ftrekken: En', wanneer men zich het bedryven van zodanige daaden heeft aangewent, zal men in zekeren zin deugdfanm kun-' nen zyn, zonder dat men daar toe door de hoop op eene verdere belooning word - aangefpoord; om dat men in 't plee- K 2 gen  76 VERHANDELING van gen dier daaden zeiven een genoegen zal vinden, 't welk daar toe aanlokt. Ook hebben die geenen , welken, een toekomend leven verwerpende, evenwel de Menfchen tot het betrachten der deugd wilden aannoopen, als de voornaamfte drangreden bygebragt, dat zy 't beste middel is tot de verkryging van *t grootfte geluk, waar toe de Mensch kan geraaken; daar hy, de neigingen en gefteldheden hebbende, die tot zyn natuur behooren, by 't bedryven deigoede daaden, dan zelfs wanneer zy eenige opofferingen vereisfchen, veel meer vermaak en genoegen geniet, dan by'-t involgen zyner onbezuisde of boosaartige driften, of by 't inwilligen van een bekrompen en verachtelyk eigen-belang. Indien het waar was, dat het beoeffenen der deugd altyd met het grootfle geluk verzeld ging, dan zoude deeze en diergelyke drangredenen van eenige kragt zyn; en dan zou elk, die maar eenigfints gebruik van zyn rede wilde maaken, niets beters kunnen doen , dan dat hy de deugd betrachtte, dewyl het eigen belang hem daar toe op de allerfterkfte wyze zou aannoopen. Maar in den tegenwoordigen ftaat deidingen is 't 'er wel verre van daan , dat men gelukkiger zy, naar maate dat men zich bevlytige, om in alle gevallen de deugd te betrachten: En , al is het dat men zich niet zeer naauw bepaale, en alleenlykmaar zekere algemeene gedragsregelen onfchendbaar acht; dan is men , in fommige gevallen , nog veel ten agteren met opzicht tot die geenen , welken zich aan niets bekreunen , en onbefchroomd, in elke byzondere omflandigheid , doen wat hun het voordeeligfte is. 't Is waar, dat een gefchikt, en zo genaamd eerlyk, gedrag veeltyds ter bevordering van 's menfchen welzynftrekt:' Maar, zo draa men het in acht neemen van zeekere gedragsregelen deugd noemt, om dat zulks het geluk voortbrengt, dan  AL EX ANDER BENJAMIN FARDON. 77 dan zal men ligtelyk daar afzonderen alles wat die uitwerking niet kan hebben. En , dewyl het niet altyd dezelfde middelen zyn, die firekken kunnen , om 's menfchen lot te verbeteren ; zo zal men , in alle gevallen , die middelen verkiezen , welken, alles in acht genomen zynde , de beften zullen blyken te wezen, of daar voor gehouden zullen worden: en daaruit zal niets anders voortkomen dan een zeer willekeurige deugd, of een famenftel van redelyke gedragsregelen , waar in niets zedelyks te vinden zal zyn. indien ieder ondeelige alles genoot , wat zyn natuurlyke begeerten kon voldoen ; alle de geneugten fmaakte , waartoe zyn neigingen hem doen hellen.; en geenen dier kunstdriften aankweekte, welken meer ten nadeele van anderen ftrekken dan ten voordeele der geenen , die 'er mede behebt zyndan zou de rede ongetwyffeld tot het betrachten van veele deugden, en tot het fchuwen van veele ondeugden, ten allerlterklte aannoopen; om dat de geenen, die van den regten weg zouden afwyken , klaarblykelyk tot hun eigen nadeel zouden werken ; of voor 't minfte een kwaad zouden voortbrengen 5'■: welk hun niet nuttig zou zyn. In eene Maatfchappy, dia zo gelukkig was, dat haare leden door 't plegen van eeuig kwaad niet konden bevoordeeld worden , zou men die geenen, welken, moedwillig.de goede order ftoorende , evenwel kwaad deeden , als krankzinnige aan» merken, die men op moeft fluiten. In zodanigen ftaat van zaaken zouden deugd of ondeugd, en verftand of onverftand, woorden van byna dezelfde betekenis zyn. Maar in zulke omftandighedeu bevinden wy ons niet : wy verkrygen door? gaans niet dan met veel moeite en zorg 't geene wy behoe-ven, of noodig meenen te hebben om met eenig genoegen te leeven : alles in overvloed bezittende , gevoelen wy. nog K 3 een  78 VERHANDELING van een groot ydel in ons hart, 't welk ons geduuriglyknaar nieuwe vermaaken doet trachten; en wy meenen dezelven te zultón vinden in alles, wat wy nog niet verkreegen hebben : dit doet ons kunft- driften aankweeken , die-, terwyl zy aan den eenen kant tot ons geluk inderdaad iets bybrengen , om dat wy dwaas genoeg zyn om te gelooven, dat de rustpunten, waarop zy ons doen doelen, naaby zyn ; aan den anderen kant, ons het goede, dat wy reeds genieten , doen verachten , en ons naar ingebeelde goederen doen ftreeven, wier waardy wel meeft geleegen is in de fpyt en afgun ft, die andere menfchen gevoelen , wanneer zy door onze grootheid of verheffing verkleind of vernederd worden. Voorts in alle opzichten behoeftig en gebrekkelyk zynde , moeten wy geduuriglyk omgaan met menfchen, die , even zo wel ais wy , in alle opzichten behoeftig en gebrekkelyk zyn, en wier belangen zeer dikwyls ftrydig met de onzen worden bevonden. Om alle die redenen ft rekt het geluk , 'c welk de eene menfch geniet,meest al, fchooa niet altyd op eene oogfchynelyke wyze, ten nadeele van anderen ,. die 'er iets om lydén of om nuffen moeten : en dus worden de befeffen, die wy in een algemeen-gelukkigen ftaat zouden hebben , van recht, billykheid, welvoegelykheid, goede order, menfchlievendheid enz. zodanig verzwakt en verward , dat wy 'er niet om zouden denken , indien de Wetten ons de voornaamfte zetregelen van 't burgerlyk gedrag niet herinnerden ; indien de vrees voor de weder - vergelding van den kant der menfchen , of voor de waarfchynelyke llegte gevolgen van zekere daaden , ons niet dwong omzichtig te zyn in onze handelingen; en indien de Godsdienflige begrippen , die wy hebben, ons in onze bedryven niet bepaalden; ons een  ALEXAN DER BENJAMIN FARDON. 79 een ftaat van wedervergelding verwagten doende, waar in 't kwaad niet ongeftrafd zal blyven. De aanvegtingen tot het pleegen van 't kwaad zyn dan in fomrnige gevallen te groot, dan dat wy , wanneer wy door de laatstgemelde redenen niet bedwongen wierden, dezelven altyd gemakkelyk zonden kunnen wederftaan : en waarom toch zouden wy 'er weerftand aan bieden ? daar wy , alle de voorzorgen gebruikende , die de rede en de ondervinding ons aan de hand geeven, wanneer wy ons geluk willen bevorderen en beveiligen, meenigmaalen vermaaken zouden kunnen genieten , en voordeelen zouden kunnen behaalen, die de fom van ons geluk zouden vergrooten, zonder dat wy daar van , volgens 't gewooneiyke beloop der zaaken , iets kwaads te vreezen hadden. Wie dan in eene Maatfchappy leefc, waar in de verwagting van een ftaat van wedervergelding op de algemeene zeden eenigen invloed heeft ^ kan dikwyls gelegenheid vinden , om zich daar van zeer tot zyn voordeel te bedienen ; niet alleen zonder iets te waagen; maar met de zekere vermyding van eenig kwaad , aan het welke een eerlyk of deugdzaam gedrag hem bloot zou ftellen. Zy, die een God erkennen , en gelooven, dat hy het kwaad zal ftraffen , zouden in die gevallen wroegingen kunnen gevoelen , waar door alle hunne voordeelen verbitterd wierden ; en dan maakt de ondeugd ongelukkig , al is het dat de grootfte voorfpoed haar verzelle. Maar wat zyn wroegingen in een menfch , "t welk zich tot niets verbonden acht ? wat zouden 't anders geacht kunnen worden dan zwakheden , vooröordeeien of dwaasheden, tot de uitroeying der welken die geenen, welken inderdaad de mecfters van hun lot meenden te zyn , hunne  8o VERHANDELING va n hunne uiterfte vlyt zouden moeten aanwenden , wilden zy een goed gebruik van hunne rede maaken. En al ware het, dat men, 't zy uic vooroordeel , of' uic een natuurlyke of aangenoomene afkeer voor zekere flagtó daaden , die men veilig zou kunnen bedryven, op een gefchikte wyze leefde, de groffte ondeugden fchuwende, en zelf eenige deugden beoeffenende; dan zou men toch, indien men meende geen verdere verantwoording te doen te hebben , in alles naar zyn eigen vrye keuze te werk gaan, zonder dat men zich daar toe eenigfins verplicht zou achten. Dus zou men ook zyne gedragsregelen veranderen , naar maate dat de omltandigheden van zasken zulks vorderden; en de bejaaging van zyn eigen geluk , tot welke prys 't ook weezen mogt , voor zyn eerfte grondoeginfel (lellende, zou men onbefchroomd gebruik maaken van de middelen, welken zich in ieder tydftip als de belten zouden opdoen. Maar, zal men zeggen, een Maatfchippy, waar in elk deed wat hy wilde , zou ten uiterfte rampzalig zyn , daar de Wetten en de vrees voor weerwraak allecnlyk maar eenige in 't oog loopende misdryven en bcleedigingen voor zouden komen,en tegen de geheimeondaoden en flinkfche handelwyzen niets vermoogen zouden, 't Is dan ten uiterfte nuttig voor de Maatfclnppy , dat elk zich tot het betrachten van zeekere deugden en 't fchuwen van zekere ondeugden verbonden achte, fchoon 'er geen ftaat van vergelding mogt weezen; dewyl zulks" ter voorkoming van *t algemeene ongeluk volftrekt noodzaakelyk is: Daar nu elk belang heeft in de bevordering van 'c algemeene welzyn ; zoo is ook. elk gehouden , wil hy overigs op een redelyke wyze handelen, de deugd te betrachten, om daar door het geluk der Maat-  ALEXANDEil BENJAMIN FARDON. *i Maatfchappy , waar van hy zyn deel weer t'lmis Krygt , te onderfcbraagen. Dit bewyft de nuttigheid der deugd voor de famenle-eving in 't algemeen; 't welke niet in twyffel wordt getrokken : dit bewyft nog, dat het elk ondeeligen nuttig is zekére gevoelens en hebbelykheden aan te kweeken , die hem in 't geluk van anderen zyn eigen geluk doen vinden , en hem het grootfte moogelyke deel van 't algemeen geluk kunnen doen verkrygen , 'c welke insgelyks door niemand betwift kan worden. Maar dit geefc geen bewys van de eigentlyke verplichting van den menfch , om zich aan,zekere gedragsregelen te onderwerpen , wanneer 't klaarblykelyk is , dat zulks tot zyn nadeel zou (trekken : 'c bewyft niet , dat hy die gedragsregelen niet zou moogen verzaaken , wanneet hy een redelyke verzekering heefc, dat zulks , alles tegen elkander opgewoogen zynde, hem het meefte voordeel zal aanbrengen : en 't bewyft niet, dat elk ondeelige, in eenig geval hoe genaamd, zyn eigen geluk voor 't geluk van anderen zou moeten opofferen ; waar toe men toch meenigmaaien zou moeten befluiten,zo draa men meende verplicht te zyn tot het involgen van zekere gedragsregelen , die ten algemeene nutte (trekken , hoe moeijelyk zulks ook vallen mogt. Schoon de rede nu op 't fterkfte aanraade , om in zekere gelegenheden tegenftand te bieden aan zodanige driften, nei« gingen en begeerten, wier voldoening te duur zou komen te ftaan; zo kan hy toch , die alle de gevolgen van zyne bedryven voor zyne rekening wil neemen , zich van alle verplichting ontflaan. • Elk zal toeftaan, dat hy op een zeer onredelyke wyze zou handelen: maar wie geen hooger Vierfchaar dan die der menfchen erkent, voor dewelke hy zyn L daa-  82 VERHANDELING van daaden zal moeten verantwoorden , doet wat by wil zo draa hy befluiten kan om alles te lyden. Hier op zal men veelligc aanmerken , dat die geenen , welken een ftraffende Voorzienigheid gelooven, by 't moedwillig pleegen van 't kwaad in het zelfde geval zyn; daar zy insgelyks de vryheid hebben om zich van alle verplichting te ontflaan , indien zy hun toekomend geluk 'er aan willen waagen: die is inderdaad zo; maar men hebbe hier in acht te neemen: Eerftelyk, dat men niet weet, hoedanig de onheilen zyn , waar aan men zich bloot fielt , ingevaüe een ftaat van wedervergelding plaats mogt hebben , en derhal. ven te duchten heeft, dat die onheilen zeer groot zullen zyn ; en wel voornamentlyk voor die geenen, welken zich zeiven moedwillig en roekeloos daar in hebben geflort: tot dien prys zich van zyne verplichtingen te willen ontflaan, is een wezentlyke razerny; en zulks fchynt in een menfch, wiens verftand overigs niet ontfleld is, gpen plaats te kunnen hebben ,• te meer daar men ten tweede hier moet opmerken, dat de gevolgen der onzedelyke bedryven (ten zy berouw , verbetering of andere middelen vergiffenis doen erlangen) onvermydelyk zyn. Ry 't bedryven van flegte daaden , heeft men, wat de gevolgen betreft , die zy zoiaden kunnen hebben , nog altyd hoop en dikwyls kans , om die gevolgen te ontgaan ; 't zy dat men de daaden zeiven verberge , 't zy dat men de noodige voorzorgen gebruike, om des aangaande niet agterhaald te kunnen worden : Maar, eene rechtvaardige Voorzienigheid erkennende , moet men zich aanfpraakelyk achten, en voor zyne geheimfle bedryven, en voor de gevoelens waar mede men te werk is gegaan, zelfs voor den wil , die men gehad heeft om 't kwaad te bedryven. 'Er is dan een wezentlyk onderfcheid tuflehen de ver-  ALEXANDER BENJAMIN FARDON. 83 verplichting door het denkbeeld van een vergeldende Voor" zienigheid opgelegd , en die foort van verplichting , welke van de befchviiwing der dingen, en haar natuurlyk Verband, kan worden afgeleid. Tot dus verre hebben wy onderfteld , dat men de onfterfte"lykheid der Ziel volftrekt zou kunnen ontkennen; en hebben getracht aan te toonen,dat dit in'smenfchen daaden alle Zedejsykhèid te niet doet. Eer dat wy voordellen , wat wy des aangaande nog te zeggen hebben, zullen wy een ogenblik ons ophouden met de befchouwing van twee andere fyftema's, die «uien zou kunnen aankleeven , wanneer men'c Ïeerftuk der toekomende wedervergelding niet volftrekt durfde verwerpen, of niet volftrekt meende te kunnen aanneemen. Men heeft een langer aaneenfchakeüng van redeneeringen noodig ,cm het begrip te verkrygenvan eenen ftaat van we» dervergelding naa dit leven , dan om het denkbeeld" te be- ' komen van een Voorzienigheid, die alles heeft voortgebragt, en alles beftiert : deeze laatfte (telling dan niet durvende ontkennen, fchoon men de eerftgemelde nietgereedelyk aanneeme , zal men 'er ligcelyk van afleiden , dat de menfch rekenfchap van zyne daaden verfchuldigd is, en dat hy, om Gods gunft te verwerven , en om gelukkig te worden [ de deugd betrachten en de ondeugd fchuwen moet. Vervolgens zal men kunnen meenen, 't Ïeerftuk van een leven naar dit leven onzeker of onwaarfchynelyk achtende,dat 'smenfchen goede of kwaade bedryven in dit leven zelfs beloond of geftraft werden. Dit fyftema zou aan 's menfchen daaden eene zedelykheid byzetten , die zy by de ontkenning van eene wedervergelding niet hebben zouden ,• en 's menfchen verplichting tot deugd zou daar op in zo verre gegrond L 2 zyn,  84 VERHANDELING van zyn , als men zou meenen de rampen , die men zou verdiend hebben, nier, te kunnen ontgaan. Lieden, die doorgaans m den voorfpöed hebben geleefd, zullen ligtelyk het geluk , dat zy genooten hebben en nog genieten, aanmerken als de belooning van 't geene zy hunne deugd noemen; en gevolgelyk zuilen zy onderzeilen , dat die geenen, welken ongelukkig zyn, de firaf van hunne ondeugd draagen. Overeenkomitig met dat gevoelen, fchry. ven zy eene zedelyke goedheid toe aan bedryven en hoedanigheden , die niets meer dan een natuurlyke of redelyke goedheid hebben ; als vlyt, naarstigheid, bekwaamheid tot de waarneeming van 'c aangenomene beroep, kundigheden, vernuft, ipaarzaaroheid , beleid , vriendelykheid , gedit ndigheid , beleefdheid , en voorts alles wat meelt al (trekt om 's menfchen welzyn in dit leven te bevorderen. Door die middelen tot een zeker geluk geiteegen zynde , of ten minden zich vleijende , dat zy hunne welvaart daar aan verfchuldigd zyn , en overigs alle grove en aanftootelyke ondeugden fchuwende, zullen zy niet twyftelen, of hunne voorfpöed is met hunne zedelyke verdienden evenredig. En voorts onderdellende , dat alle andere menfchen , even zo wel als zy, juift verkrygen wat hun toekomt , zullen zy 'er uit beduiten, dat men tot het betrachten der deugd ten fterklte verplicht is , zonder dat men de onderffelykheid der Ziel byzonderlyk in aanmerking neeme. Deeze denkwyze is miffchien algemeener dan men 't zich verbeeldt, vooral by die geenen , welken zich in gunltige oradandigheden bevinden, 'c Blykt klaar , dat volgens die delling de zedelykheid en de redeiykheid der daaden zeer in elkander zouden loopen : Ook zal men bevinden , dat veele menfchen , wier verdand niet genoeg opgehelderd is,  ALEXANDER BENJAMIN PARDON. 85 is, om over deeze dingen veel te redeneeren, dit fyftema, zonder in diepzinnige befchouwingen desaangaande te treden, in de beöefTening volgen ; zeer yverig zynde in 't bedryven der zedelyke goede daaden , die tevens eene redelyke goedheid hebben, en een affchuw hebbende voor alle ondeugden , die nadeel aanbrengen; tenvyl zy overigs in andere gevallen geen voorbeelden van naauwgezetheid zyn , en fomwylen zelfs inderdaad onder de flegtfte en ondeugendfte menfchen gerekend moeten worden. De practicaale aankleevers van 't bewulte gevoelen zyn toch doorgaans geen tegenltreevers van 'c leentuk der wedervergelding in een toekomend leven ; de meeften neemen 't aan ; maar met die onverfchilligheid , welke aan die menfchen eigen is , welken onkundig zyn van alles wat niet flrekt om hun te verryken of om hun vermaak te geeven: zich verheugende om hunnen voorfpöed, willen zy'er zich tevens over kunnen verhoovaardigen, en vinden hun fyftema daar toe zeer gefchikt. 't Zal niet noodig zyn hier veel woorden te gebruiken , om dat'fyftema om verre te werpen. Hoe zeer de beoeffening der deugd ook Itrekke , om 's menfchen geluk in dit leven in eenige opzichten te vermeerderen , zo is 'c er wel verre van daan, dat rnen altoos een behoorlyke evenredigheid tuffchen 't geluk en de deugd , en tulfchen 't ongeluk en de ondeugd, kunne befpeuren : en zelfs is het zo alge* meen toegeftaan, door alle de geenen, welken de ondervinding van alle tyden en van alle plaatfen niet willen tegenfpreeken, dat het zelfde lot den goeden en den kwaaden te beurt valt, en dat een wel overlegde ondeugd op een naauw bepaalde deugd in een menigte van gelegenheden veel voor uit heeft, dat men daar van zelfs een der fterkfte bewyzen L 3 voor  66" V E R H A NDELi N G van vcoreenen fhat van herite'Iing en wedervergelding heeft gemeend te kunnen afleiden. r In(ri?n 'er nU ^en{cb'en raogten zyn , die , de onfterffelykheid der Ziel volftrekt ontkennende, even wel geloofden , dat 's menfchen geluk in dit leven, door de befchikkingen vbb een wyze en regtvaardige Voorzienigheid , aan zyne deugd evenredig is , dan zouden zy , zoo als wy 'e reeds hebben aangemerkt, hunne verplichting tot de betrachting der deugd erkennen, en dit zou aan hunne daaden eene zedelykheid byzetten , die zy , een vergeldende Voorzienigheid ontkend zynde, niet zouden hebben. Wie toch eenmaal zo verre komt, dat hy 'c geloof aan een toekomend leven verwerpelyk sch: , zal wel haalt wegens een in dit leven vejgeldende Voorzienigheid twvffelingen aankweeken , die inderdaad niet ongegrond zuilen zyn. Daarenboven is de zwakheid van onzen geeft zodanig, dat wy nimmer een zo levendige overtuiging hebben van die waarheden , welken de rede door mijdel van afgecrokkene redeneeringen doet ontdekken, als van die welken wy door middel van zinndyke ondervindingen leeren 't Zy dan dat men vrceze zich door fchynbaare bewyzen telaaten misleiden ■ 't zy dat men alles onzeker achte wac men niet proefondervindelykkan aantoonen; 'tzy dat men een geheimen afkeer hebbe voor alles wat 's menfchen vryheid beteugelt, zo kan 't gebeuren, dat men 't Ïeerftuk der wedervergelding twyffelagtig ftelle, het zelve noch geheel aanneemende, noch geheel verwerpende. Miffchien dat 'er veelen zyn onder die geenen , welken zich te verlicht achten om eenige Openbaaring aan te neemen , die zich onbekwaam gevoelende, om wegens's menfchen laatfte beftemming iets zekers te bepaaien , eenen ftaat  ALEXANDER BENJAMIN PARDON. 8? frase vsn wedervergelding niet onmogelyk , en zelrs min of meer waarfchynelyk achten : Hoe genegen zy dan ook mogen zyn, om de voortduuring van 's menfchen Z;ei te ontkennen , om dat zy dezelve van hunne proefondervindefyfce k-n::-.:;ien riet kunnen 2.:e;Jez, z:o is er wel verre van daan , dat zy eenige Heiliger bewyzen voc: Je verrke-iging der Zielen , of voor 's Menfchen zedelyke onaf hangelykheid van de Voorzienigheid , kunnen bybrengen. Het blyft dan altoos voor 'c allerminst twyfreiagtïg, of de Menfch rekenfehap van zyn gedrag zal moeten geeven ; en 't is derhalven zeker, dat hy die , ce enkele rede tot leidsvrouw nemende, zyn grootlte geluk betrachten wil, niet alleen op een r=;e:yke wyze :e wer; :rce: e : b^rer.cVvk he: voordeel en'c nadeel, \- welk zyn bedryven hem kunnen aanbrengen, met elkandervergelyken moet; maar ook moet ce bedenking , d:,i esne ividir-^i gilding ze^':gt *.'js:s c\v A-.v.-r;; i-r.;;:, hem ::k: ; ; :n zyr.e ciaden be:::e:en en beteugelen ; en die bedenking alleen zet aan dezelven een zedelykheid by, die hem verplicht het gcede te doen en 't kwaace te I:::en . dan v.-f.r.nee: zui^s met zyn te¬ genwoordige belangen üryëig is. Omziend::;. ~e: eer:';;-- .c'-y- v:r:eie. eer. een voordeeiige en we: c verlegde ozdeegd :•■=; kur.nen cvergeever, zou men vo..;omcn bewyzen moeten hebben van 's Menfchen zedelyke onafhanrelykheid, cewyl dl: alleen alle vrees veereen tc-ekcziende en zee: ce f;e-::-.*: IJ de: deeden ovc:eer.::err-zer;e :::a: ui: den we: z:u .k-zzen :e:~e: : er.de: tl'e z.delykheid der c,,den , en a'Je ver: .ee:: :e: deued te niet zei doen. Daar nu die bewyzen geenfms voor handen zyn; en daar alle de zwaarigheden , die men omtrent de wedervergelding kan bybrezgtn , alleenlyk voortfprüken  81] V E R H A i\ DüLING van uit een verkeerd gebruik der analogifche redcnecru-yze , zo blykt het ten allerklaarfte , dat de Menfch altoos in de natuurlyke verplichting is tot het doen van zedelyke goede, en voor al tot het nalaaten van zedelyke kwaade daaden , out dat de wedervergelding voor 'i allerminjle mogelyk is. Naa al het geene dat wy tot hier toe gezegd hebben , meenen wy op de voorgeftelde Vraag: «* Zyn 'er zedelyke daaden, tot dewelken 's Menfchen „ natuurlyke verplichting niet betoogd kan worden- dan ,, op grond van de onfterlfelykheid der Zielen? " te kunnen antwoorden : " Dat 'er geene zodanige zedelyke „ daaden zyn, tot dewelken 's menfchen natuurlyke ver„ plichting, niet uitfluiting van een toekomende wederver3, gelding, kunne betoogd worden, " dewylin 's Menfchen bedryven in dat geval in 't geheel geene zedelykhdd plaats kan hebben ; dat 'er wel redeljke daaden zyn, tot dewelken de Menfch zich voor zyn eigen nut en voordeerbehoort te verbinden ; dcch dat de geenen , welken itellen , dat zy geen verdere rekenfehap van hunne bedryven zullen moeten geeven , zich in geene zodanige eigentlyke verplichting daar toe kunnen achten te zyn, dat zy niet, wanneer zy wilden, hunne neigingen en zinnelykheden geruft zouden mogen involgen. Daar evenwel zodanige verplichting beftaat, zo draa men eenige bovennatuurlyke wedervergelding onderftelt, ja dan zelfs wanneer men dezelve flegts mogelyk acht, zo is 'er niemand , die met eenigen fchyn van rede het voordeelige kwaad onbelemmerd kan bedryven ; en wy zouden 't pvertollig hebben' geacht zo veel te zeggen wegens de vryheden, die een Atheïft of loochenaar der Voorzienigheid zich zou kunnen aanmaatigen , indien wy 't nier nuttig hadden ge-  ALEXANDER BENJAMIN FARDON. 8p geoordeeld die geenen tegen te gaan , welken, het Ïeerftuk eener wedervergelding verwerpende, voorgeeven , dat men zonder het zelve eerlyk en deugdzaam zou kunnen zyn. Wy meenen genoegzaam beweezen te hebben , indien zulks overigs andere bewyzen noodig heeft dan de eenvoudige befchouwing der dingen, c' dat de menfch , zo draa hy in zy„ ne daaden niet beteugeld werdt door de denkbeelden van „ een regtvaardige Godheid, en van een toekomend le,, ven , alle befeffen van zedelykheid moet verliezen ; en niets goed of kwaad kan achten dan in zo verre zyn ge„ luk in dit leven daar door bewerkt en bevorderd, of ver„ hinderd en geftoord wordt. " Niet alleen moeten daar uit alle zodanige ondeugden voortfpruiten, die vermaak of voordeel aanbrengen , en waar van men de kwaade gevolgen niet te vreezen heeft, of behendiglyk weet te ontgaan ; maar tevens moeten daar door alle luft en iever tot de aankweeking en beöeffening derverftandelyke vermoogens verflaauwd en verdoofd worden: en een land, waarin 't heilloos gevoelen , dat de Menfch door den dood geheel en al vernietigd wordt, algemeen zou zyn, zou noodwendiglyk in esn woefte barbaarfchheid moeten vervallen ; indien 't al ware, dat de Maatfchappy daar door niet volftrekt ontbonden wierd. Zy dan die het Ïeerftuk der wedervergelding regtftreeks beftryden , of 't geloof van het zelve trachten te verzwakken door het voorftellen van zwaa« righeden, en wat nog erger is, door fcherts en fpotternyen, kunnen niet anders aangemerkt worden dan als openbaare vyanden van 'tMenfchdom. En, zo'er onder de tegenftreevers van 't Ïeerftuk der wedervergelding al eenigsn mogten zyn, die ter goeder trouwe meenende , dat men met uitfluiting van het zelve tot de betrachting der deugd verplicht M is,  jo VERHANDELING van is, in dit leven gelukkig genoeg zyn, om by die betrachting geen merkelyk nadeel te lyden, of dwaas genoeg om die nadeden gewillig te ondergaan; zo is het geenfins te verwag. ten, dat alle de geenen, welken hunne gevoelens zouden aanneemen , op dezelfde wyze handelen zouden. De deliing, dat de Deugd haar eigen loon is, en geen an» dere beweegredenen behoeft dan 't geluk, dat zy door haare beöeffening doet genieten , is dan de allerverderffelykde, die men voor kan draagen, indien zy dienen moet, om daar door de leere eener wedervergelding na dit leven te weer» fpreeken, terwyl zy ook tevens door de dagelykfche ondervinding en de befchouwing van den gewoonen loop der menfchelyke zaaken genoegzaam wordt gelogenftraft. Ja, 'er ligt veel aan gelegen, dat men dit misbruik bedendiglyk en op de fterkde wyze trachte tegen te gaan : want, met welke fchoone kleuren eenige Dichters en Wysgeeren van onze Eeuw gepoogd hebben die fteliing af te maaien, zo is ze inderdaad , indien men ze fielt tegen het denkbeeld van een belooning of ftraffe in een toekomend leven , het bekwaamde middel om aan de ondeugd den vryen teugel te vieren en de losbandigheid te vergrooten. Wy denken niet , dat men in de voorgeftelde Vraag gedoeld zou hebben op die gedragsregelen , welken men zou moeten involgen, fchoon de ziel vergangkelyk ware, om 'c algemeene welzyn in 't geluk van elke ondeelige te bevor. deren. Dus zullen wy hier ter loops maar aanmerken , dat men eene menigte van gedragsregelen zou kunnen voordellen , wier in-acht-neeming voor 's menfchen welzyn doorgaans zeer noodig is : en dat men byzonderlyk veele daajden zou kunnen aanwyzen , die men niet moet bedryven, om dat dezelven of nadeel aanbrengen of flegte gevolgen kun»  ALEXANDER BENJAMIN FARDON. 9i kunnen naafleepen. Daar nogthans alle verplichting ophoudt, waar geen rekenfchap te geeven zal zyn; zo zouden alle die zetregels niets anders zyn dan enkele raadgeevingen , zonder eenig gezag en zonder genoegzaame drangreden; en, wat nog erger is, zy zouden ter hulpmiddel verftrekken , om met het minfte gevaar zo ondeugend te zyn, als de voldoening der driften en begeeriykheden het zouden vorderen, eu als de omftandigheden der zaaken het zouden toelaaten. Indien men, op de voorgeftelde Vraag antwoordende, de vryheid had een wydloopig werk te fchryven, zou men mee ongevoegelyk in onderzoek kunnen treden wegens de zedelyke daaden, waar toe de Menfch zich van natuur verplicht moet achten , de onfterffelykheid der Ziel. gefield zynde, of ten minfte niet volftrekt verworpen wordende: maar 't is hier de gelegendheid niet om een famenftel van natuurlyke Zedekunde te ontwerpen. Wy zullen dan maar aanmerken , dat men by 't opmaaken van zodanig famenftel , indien men overigs meende, dat geen Openbaaring hoe genaamd daar in te hulp kon genomen worden, voornamentlyk op twee beginfels zou moeten bouwen, die ter vaftftelling van 's Menfchen plichten ten uiterfte nuttig zouden weezen, namentlyk Rechtvaardigheid , en Menfchlievendheid : de daar uit vloeijende zetregels van gedrag , onderfteund zynde door het denkbeeld van een ftraffende of beloonende Voorzienigheid , zouden ongetwyffeld van een geheel anderen aart zyn dan die , welken voorgefteld kunnen worden, wanneer men de bevordering van 's Menfchen eigen belang in dit leeven tot het eerfte of eenigfte beginfel eener Zedekunde fielt. M 3  ■  LUDOVICI GEORGII BEKENN9 V. D Ml NIS TRI FA REL IA E IN DUCATU 0 L D E N B U R G I C 0, DISSERTATIO PHILOSOPHICA, A D QUAESTIONEM ANNO MDCCLXXXVILt A CLARISSIMIS LEGATI STOLPIANI C U R A T O R I B U S P R O P O S I T A M, AN SU NT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATURAOÊLIGATUM ESSE , D E MO NS TR AR I NEQUIT? NISI POS ITA ANIMOR UM< IMMORTALITATE ? Symb. Tlg&Tov to juf) siKff, (jlqJI dvsv ciyctfpogas' M-. A N T O N I ■ N" U S.   LUDOVICI GEORGII BEKENN, V. D. M1NISTRI FARELIAE IN DUCATU OLDENBURGICO, DISSERTATIO PHILOSOPHICA, IN QUA QUA ERIT UR, sf# SUNT OFFICIA, AD QUAE HOMINEM NATURA OBLIGATUM ESSE, DEMONSTRARI NEQUIT, NISI POSITA ANIMORUM IMMORTALITATEM $t**\i rite mente inforraavi Quaeftionem, a Gariffimis W ris, quibus Leg ati Stolpi ani AdminiftratiO' \ ï!m ^emandata eft •> publice propofitam : '€ An funt V*d§r 9, officia, ad quae hominem naturk effe obligaturn „ demonftrari nequit, nifi pofitd animorum immortalitate ? " duplex mihi omnino haec effe videtur; una, quae refpicit ad vim argumentorum, quibus immortalitas animorum adftrui folet, interrogat: te An , pofit& animorum immorta» ,, litate , natura homini talia praecipiantur confilia , qualia ï3 illi poft mortem haud fuperftiti demandari non poffint?"  96 L. G. BEKEN N, altera , quae de vi rationum , quibus hoe placitum concluditur, dubitat , inquirere jubet: ** An rationes, quibus ho, minem poft fata fuperftitem fore evincere conantur Phi„ lofophi, tantum valeant, ut hominem ad officium aliquod „ obligare queant? V Quod ad priorem harum Quaeflionum attinet , apparct , quae ad illam refpondenda fint, haec unice pendere ex ratione, quam, de moribus difputaturus, probes. Omnis autem de moribus differendi ratio quadruplex eft : Prima fcilieet eorum, quibus finis boni et recti felicitas eft et utilitas, aut, quod plane non ab his difcrepat, voluptas, quique virtutem propter commoda , quae ex illa comparentur , colendam effe jubent. Ex horum familia funt Epicurei, Peripatetici,et plurima perGerraaniam Philofophorum gens. Quantopere enim hi pofteriores enitantur, ne cum Epicureis confundantur; principium tarnen , ex quo , duin de moribus praecipiunt, proJicifcuntur, cuilibet fcilicet horaini illum datum effe appetitum, ut felicitati fuae quam maxime ftudeat,, hoe, inquam, principium cum illo , quod Epicurus probavit, plane congruit. Etenim felix eft is , qui voluptatibus fruitur quam plurimis ; et faepius claris et apertis verbis ab Epicureis dictum eft, fe, dum voce voluptatis utantur , minime eam tantummodo intelligere , quae ad fenfus cum fuavitate affiuat, fed et illam , qua. anima cogitando et agendo afficiatur. Utitur autem Epicurus vocabulo voluptatis , et vitam beatam e£ jucunditate defcribit , quae ex corpore et fenfibus evenit, eam praecipue ob caufam , quod acutus ille vir prudenter perfpexit , nuilam ab homine percipi laetitiam vel gaudium , cujus non aeque ftnfuum five internorum five externorura, (quid autem hoe eft aliud quam corporis) fint partes. Altera ratio probatur illis, qui, ex iisdem cum A- ri-  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. 97 riftotele initiis procedentes, docent , quemlibet a fe ipfo di« Vgi et natur* edoctum femet ipfum confervatum veile ; geminum autem, ex quo omnis beata proficifcatur vita, naturae conftituunt principium quorum altero noliris ut ftudeamus commodis, et quae fenfuum aut animi fint voiuptates et gaudia nobis comparemus; altero contra, longe praeftantiori, focietati humanae, cujus quilibet noftrftm pars fit, ut inferviamus , inftigemur. Ex quo pofteriori fonte omnes virrutes cum deducerent, his inter cetera bona primum tribuerunt locum, docentes hafce cunctis reliquis adeó praeftare, ut (funt ipfa Pifonis apud Ciceronem verba ) cui impofitae effent, ea lanx terram, coelum, et maria omnia deprimat. Magnifke quidem et praeclare haec omnia ab Academicis et , qui eos fecuti funt, Shafïksbury plurimisque Anglicanis philofophis difputata funt. Quoniam autem omnis virtutum prae reliquis bonis praeltantia a fructu pendet et voluptate, quae inde ad nos redit, (id quod ipfi aut hbere proficentur, aut certe concedere debent , fi pertinaces efie nolunt) parum inter hanc Academicorum et priorem jam expofitam rationem inrerelfe videtur ; ut adeo eadem, quod ad Q,aefhonem propofitam adtinet, ex hac fententia,'ataue e fuperiori, concludenda effe cenfeam. Stoici, quod ut Ciceronis utar verbis, probe intellexerunt, virtutem non 'poj/e conjlitui, fiea, quae extra virtutem funt, ad beatam vitam pertinsant , idcirco relinquentes Platonem et Academicos in virtute fola beatam vitam pofuere. Quibus fuis decretis caufam virtutis melius quidem tuiti funt; verum , cum fenfus et naturam reclamantem haberent, nee tanta infit virtuti vis ut fe ipfa contenta effe poffit, aliam ingrediendam effe viam illi cenfuerunt, qui idem aut fere fimile cum Stoicis et Academia quidem conftituerunt officiorum principium ; id vi- N de-  98 L. G. B E K E N N, delicet, focietatis humanae commodis effe inferviendum, et perfecticni fummae ftudendum : difcefferunt autem ab his, dum recte et jufte, minime vero beate vivere , honeftate concluferunt. Quod fi ex his modo explica'tis variis Phikofophorum fententiis priores approbamus , et omnia recti bonique confilia ad fêlicitatem ita referimus , ut id folum rectum et bonum praedicemus, ex quo voluptatem nobis comparare et fêlicitatem noftram promovere poffimus ; profecto affirmandum eft, effe confilia et faeta, quae, non nifi pofiia immortalitate animorum, homini natura praefcribantur. Sin autem, quam proxime expofuimus , placet ratio, et notionem qnandam honefti et probi, menti infitam , eamque quae nihil commune habeat cum voluptate et ftudio felicitatis , defendimus ; tum aliter effe fentiendum facile intelligi poteft. His cum ego affentiam eruditis viris, qui talem fupremam boni et jufti regulam animae infixara et ingeneratam ftatuunt; potuiffem quidem, quae ad hoe placitum defendendum dicenda habenm , ftatim ab initio exponere , atque inde mihi viam pandere ad refpondendum quaefitis. Cum autem , ut mea lectori probarem , fententiam adverfariorum refutare me oporteret, (cui minus me effe defuturum credidi , fi prius oitendiffem , quam incerta fierent omnia de moribus praecepta , fi quis rectum et bonum tantummodo ex voluptate emetiri , et pro folo principio, unde omnis de officiis proficifceretur notio, conftituere vellet ftudium propriae noftrae felicitatis) fatius duxi, primum explanare, quid, fi ex hac fententia plurimis probata difputemus , ad propofitam Quaeftionem fit dicendum ; tum vero, quam aliam in officiio edocendis adhibendam effe fentio rationem, brevibus adjungere, poftea quam de vi argurnentorum , quibus immortali- tas  DISSERTATIO PHILOSOPHICA, 99 tas animorum concluditur ad demandandum homini officia , ad quae illum eilè obligatum demonftrari nequit, nifi illo decreto fatis firmato et munito, difputavero. Primam igitur hujus difputatiunculae partem ut reete pertractem, inprimis inveftigandum et examinand-um eft principium, unde, fi fupremam illam jufti et honefti regulam et normam a mente hominis elimines, omne de eo quod rectum fit proficifci debeat judicium , et id quidem praeeunte et viam monftrante natura, Quis enim unquam in tradendis verfatus eft officiis, qui,fi quid recte et bene moneret,non ex fancto puroque omnis honeftatis, liberalitr^is, virtutis denique omnis, naturae, inquam, hauierit fonte ? Quis fuit, qui, dum divankus nobis datam hanc falutis et incolumitatis magiftram in confilium vocare temere fperneret , non miferabiliter de via et ratione , quae fibi , felix ut fit et incolumis , ineunda effet , caecus atque infcius erraverit ? Ut igitur in quibuslibet officiis, fibimet ipfi aut aliis conftituendis, perquirendum eft, quae fit hominis conditio , quae animae aut corporis virtutes earumque ad res externas relatio , fic praecipue, cum de primo, cui omnis de eo , quod juftum fit , innititur quaeftio, principio agitur, in altiffimos animae noftrae defcendendum eft fenfus et affectiones, Quod fi propenfiones, quibus ad rem aliquam ducimur, aut averfationes, quibus aliam fugere cogimur, omniaque inde orta confilia noftra et inftituta ad primum, unde profluxerint, revocamus fontein, ihterioresque, quibus lateantactionumnoftrarum caufae,perfcrutamur receffus, concedamus profecto neceffe eft, arrlore in femet ipfos homines maxime duci atque moveri ad appete-nduni aliquid aut averfandum , omnesque animi noftri actiones ceterasque affectiones inde tanquam ex praecipuo atque primarjo progredi fonte. Hoe autem in mime ita de- N 2 fen-  ioo L. G. B E K E N N, fenditur, ut omnes humanitatis , liberalitatis , et quibus vitae focietas et conibrtium ftabilitur , affectiones, quae /ympatbiae nomine vulgo continentur, ab actionibus hominum excludantur. Quis enim tam duri et inculti eft ingenii, quis omni humanitate ita prorfus exutus , ut teneros hofce et molles amoris earitatisque affectus animam pertentare non meminerit? Nonne homini difiimillimum judicares illum qui nunquam timuiflet aliis, eoruin conditionis nunquam mifertus fuiflet aut fincero pectore iis de feliciori fucceffu gratulatus? Nefas fane eft putare , almam benigniffimamque parenten! naturam ita prorfus negle-xiffe eumque abjeciffe , ut eum carere fineret affectu tam duld et grato , qui purioris et cafui fortunaeque aut vi et artibus minus obnoxiae felicitatis et jucunditatis utique limpidiffimus eft fons et fcaturigo. Sunt quidem , qui, ut vim et auctoritatem hujus affectionis infringant, fplendidoque hoe ornatu hominem privent, defendere baud dubitent , interiorem hunc animi fenfum partem modo et ramum effe propenfionis illius, qua in noftram propriam atque domefticam promovendam incitamur falutem; quippe qui inde proficifcatur, omnesque indevires roburque omne fibi acquirat. Qui vero itafentiunt, Philofophi videant, quo pacto grave illud diffidium, quod inter utramque hanc intercedit affectionem , dirimant, quo fit, ut, quo quisque fui ipfius fit ftudiofiffimus, eo maxime invideat alteri ; aut qua ratione roorofitatis et nimiae fcrupulofitatis crimen effugiant. Erunt enim , qui illis dicant , fe gavifos effe aut doluiffe aliorum commodis aerumnisve, nuM prorfus emolumentorum habita ratione. Quantufcunque autem fit mitis et benignus hicce animi noftri fenfus, negari tarnen nequit , cum naturk et ingenio hominis ita effe comparatum , ut quisque multo magis anxie et ftudiofius fecteturquae fui ipfius fint commoda, quam  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. lot quam ea curet ac tuentur , quae in akerius falutem et incalumitatem cednnt, et, poftquam fuis prius profpexerit commodis , tum demum de aliorum felicitate cogitet. Enim vero admodura pauci inveniuntur (quibus tarnen fi natura divinum tale et reverendum dedit ingenium , exemiffe eos humanae conditionis imbecillitate potius putanda eft) qui, pofthabita ipforum falute, ita gaudeant alienis, ut fmcero bonoque animo aiteri commoda , fuo detrimento parta atque comparata, gratulentur. Longe fane maxima humani generis pars fibi omnino primum ubique tribuit locum, fe fuamque fortunam anteponens alienae ; quod quidem natura fic fuadente fieri minime eft inficiandum. Quod enim ubique locorum , omni tempore et a longe plurimis fit, id julTu naturae itaevenire, non poifumus, quin cenfeamus. Attendamus quoque infantes , quos nee vkiofitas educationis nee exemplorum pravitas corrumpere et depravare potuit, quo ftudio quaque aviditate, naturaliter infitd, cuncta ad fe referre , rapc-re et ad fuum convertere cupiant ufum. Quid ? quod ipfis adeo brutis a natura datus eft appetitus, ut femet ipfa confervent. Quem quidem amoris in nosmet ipfos affectum non temere aut inconfulte, fed eo potius confilio tam alte menti infixifie videtur natura , ut eo acrius hominem impelleret ad falutem fuam tuendam atque curandam, quae nifi bene munita fit, de in» columitate publica et communi cogitari non poteft. Sed quorfum haec omnia? Eum nimirum in finem, ut declaretur, fi regulam aliquam reed et jufti , ad quam confilia dirigantur, fummam, eamque intellectui ingeneratam neque ab experientia profectam admittere nolimus , hominem tantummodo obligatum effe ad fuis propriis inferviendum commodis , idque folum effe rectum quod utile fit. Etenim cum natura voluerit, ut affectus, qui ad noftram pertinent proN 3 priara  lot L. G. BEKEN N, priam falutem , multo acrius ftimularent et pungerent nos, quam illi , quibus ad aliis fuccurrendum ducimur; jufliffe ümtil cenfénda eft, hominem officia fuis , non aliorum emetiri commodis. Quicunque igitur fuae profpicit faluti, pru* denter voluptatibus deditus eft, cupiditates et libidines, qualibet ratione , modo fe ipfum a noxis tutum praeftet caveatque , ne dolores confequantur, explens ; qui, ut fibi gaudium paret, fua promoveat commoda, et gratinn ilium, qui benefactis in alios collatis excitatur, perfentifcat fenfum; qui, inquam, ad hunc finern alios beneficiis cumulat , opera et folertia eos adjuvat , atque in periculis illis haud deeft , is demuin, qui vir juftus et fapiens appelletur, dignus utique eft cenfendus. Quam vero fêlicitatem homini probo fectandam commendamus, minime ea folum eit, quae corporis voluptatibus et fenfuum externorum titillatiombus continetur , fed ad beate vivendum pariter neceffuias eas effe putamus voiuptates et jucunditates, quae ex fenfibus, ut appellari folent, internis eveniunt; eas nempe , quae propter inveftigationem et cognitionem rerum naturae, aut contemplationem et guftum illorum, quae litterae artesque humaniores pulcra atque eximia excogitavere et effinxere, aut denique propter admirationem iliorum , quae libere , humane atque conftanter dicta et facta funt, confequuntur. Quae omnia inde oriunturgaudia, cum minus taedii adraixtum habeant , variis rerum humanarum cafibus et coramutationibus non aeque expofita fint atque eae, quibus robuftiorum fenfuum ope perfruimur, voluptates, et, magis in poteftate noftra fita , non aliunde adeo pendeant, haud parummomenti ad fêlicitatem eahabere fhcile apparet; quo accedit, quod noftram curando fêlicitatem impares fumus, fi ignoramus ea , quae in humanam in- fluunt  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. 103 fluimt falutem et ad quietem et tranquillitatem vias pandunt; de quibus autem caecutiamus neceiTe eft, nifi rerum, in qui' bus verfamur , cognitam atque compertam habeamus natu. ram. Cum autem quaelibet cognitio, quam de rebus ad falutem pertinentibus nobis acquifivimus, licet maxime certa fic et perfecta, tarnen ad fêlicitatem ftabiliendam parum valeat, nifi ufus accedat et exercitatio , quae animum ita formet atque componat, ut facilis fit ad appetendum et eligendum fibi illa bona, unde plurimum ad falutem auxilii & praefidii fperare poffit, illecebris et incantationibuslibidinum fapienter fpretis et contemtis ; opus praeterea omnino nobis eft , fi res noftras falvas et incoiumes effe cupiamus, id agere , ut contrahamus perturbationes animi et in anguftum deducamus, mentis infuper noftrae in fenfus atque adfectus imperium amplificemus, eamque affuefcamusminime his,fibi contraetfuia obtemperare dictaminibus. Verum enim vero omni quam huic rei impendimus cura folertiaque parum proficimus, et, dum nimis angimur aut laetamur, ad tranquillitatem mentis, quae hominem adeo beat , nunquam perveniemus ,• quid ? quod affectuum turba abrepti eorumque blanditiis deliniti atque corrupti plerurrque hallucinabimur de eo, quod ad falutem noftram vindicandam facit, judicaturi, nifi temperantiae et aequabilitati operam dederimus, quam Graeci o-a'p^a-vv.y dicere amant, qua omne, quod nimium eft, tam e propenfionibus quam averfationibus eiiminatur, nosque diligenter caveraus et providemus, ne immoderate aliquid aut agamus aut feramus. Haec fi prolixius et fufius, quam inftituti noftri poftulet ratio, dicta cui forfan videantur, cogitet velim, nos omni modo oportere fignificare , minime nos effe pertinaces, paratos contra ad quaevis jure a nobis exigere polluit largiendum viris do-  104 L. G. B E K E N N, doctis, quibus haec philofophandi ratio probatur, qui vero , cum, de officiis monentes, ex talibus initiis proficifcerentur, ea rationibus concludere fibi vifi fuut, quae tarnen, fi quid judico, his principiis minime funt connexa; ut itidem et noftrae locum dantes argumentationi, quae parum confiderate et circumfpecte hac in causd fibi arripuifie videantur, ut aperte indicemus, concedere haud graventur. Ut igitur ab illo incipiamus decreto, cui tenaciffime inhaerent adverfarii, illo videlicet, haec, quae modo generatim de optimo felicitatis promovendae ftudio difputavimus, adeo ad omnes pertinere homines, ut falvis officiis nemini ab his recedere liceat; libenter confiteor, rationibus, quibus hoe concludi folet, me nequaquam commoveri, ut huic illorum fubferibam fententiae, nifi ad certiffimam immortaütatis fpem animum erigere valeant. Praecipuum autem et, cui maxime confidunt, argumentum inde defumitur, quod utile fit et necefiarium, ut talis aliqua conltituatur norma, ad quam omnes et finguli dingant confilia in adpetendis et fequendis illis bonis, quibus felicitas maxime promoveatur atque ftabiliatur. Ego quidem negare minime volo, interdum expedire, fi quis ad hujusmodi trutinam expendat atque examinet, quae fibi expetenda fint vel rejicienda; tantum autem mihi abefle videtur, ut is peccet, qui alia et divers^ reguli fua fibi emetienda cenfeat commoda, ut potius quemlibet oporteat ex fingulari fuo ftatu et conditione definire, quibus ex rebus pluriraum fibi affluat jucunditatis, quibusque confiliis fuae profperitati maxime confulat. Gaudia, inquis, animi ac mentis longe praeftant voluptatibus, quae ex fenfuum hauriuntur faece et fordibus. Antecellunt utique, fi ex tuo vel cujusvis alterius ingenio rem dijudicas , qui naturl, difciplina, et ufu ftudium et amorem pulchritudinis, ho-"  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. <■ honefhtis atque decoris imbibiftis, quibus placidiores nint affeétus, quorum ideo. appetitus et eupidines voluptatis, R exfatiatae funt, non nifi parvam et modicam afferunt delectationem. Longe autem aliter fentire debemus, fi quis propter indolem a natura acceptam, vel ob'ufum et conflietudinem , voluptatibus corporis magis efi addictus,et>ignorat plane, quantum delertetur animus, pulcra et honefta fentiendo, intellectus autem, rerum naturam perveftigando et cognofcendo; aut fi illis perfruendi ampliffimas fibi oblatas habet occafiones, his contra ne gaudeat, viam prorfus interclufam omnem ; aut denique quibuslibet naturae et fortunae dotibus ita inftructus ell et munitus, ut exirinfecus bene vivendi rationes minime dubias et fufpenfas habeat, ac raro impeditur, quo minus percipiat corpore voiuptates, quas longe multumque praeftare laetüiis mentis, quoniam vivaciores funt,nemo profecto negare poteft Sed nocet valetudinietfamae! Quid? fi voluptatibus ita prudenter, callide , et verfute frui didicit, ut nulli aut leves tantummodo, quiqüe cum voluptate nullis partibus componi poffunt, propter eas confequantur dolores et molefhae; aut fi facile exco^itat quo modo omnia occulte , fine teiie, fine confcio ullo* falJat ; aut fi flimam parum curat ; aut fi denique nullas habet rationes, cur bene audire velit. Adproperat autem mortem! Quid? fi in corde et ore habet illud: Mibifex menfes fatis funt vitae: femptimum orco fpondeo. (*) Ta- (* ) Ut St. Preux: Gel je te demande encore tint beure de vie, et fabandonne le re/lede mon étre ii ta rigueur: la Nouvelle Heloish T, i. Lett. h- O  ig6* L. G. B E K E N N, Talera igitur hominem quis ju re reprehenderit, fi mentis et animi gaudia negligens in fectandis fenfuum voluptatibus praecipue laboret, nifi indubitata et certa fpes felicitatis poft mortem futurae pn pofita fit, quae in animum folum cadat atque ea de cauül mentis imprimis ut colamus facultates et ad talia eam affuefcamus gaudia, quae etiam poft fata nos bëent, adhortetur. Felix enim ex omnium judicio is modo praedicandus eit, qui quam maximis et plurimis frui:ur voluptatibus et gaudiis, quam minimo fuo detrimento et incommodo partis; et parum intereft, utrum corpori an animo et menti acceptum referamus, quod gaudeamus plurimum, doleanfus minime. Ob eandem hanc rationem multum quoque fajli videntur, qui honeftati, liberalitati, temperantiae , et quae alia in virtutum numero poni folent,ita ftudendum effe contendunt, ut propter has omnes voiuptates corporis praetermitti, ac qitaevis naturae et fortunae dona, quin- imo vitam ipfam iis tüéndis et tenendis impendi jubeant. Sunt quidem, qui tantum honeftatis et juftitiae amorem contraxerint, ut confcientiae exagitati cruciatibus miferrime viverent, cum quae confuetudo et, in qua degunt, hujus civitatis leges fancivërint, boni rectique praecepta laedere fuiffent aufi: his omnino effe officium, omnia quibus emmeant ornamenta et fólatia publica atque domeftica ,cunctas, quibus hilarentur, delicias, imo verovvitam ipfam amittere potius atque abjicere , quam tale aliquid admittere, quo peracto honelbtem integritatemque contaminatam credant, quis, qüaëfo , in dubium vocabit? Sed hac de re hic non quaerimus: contra, an quilibet mortalium, qui fuperftitem fóre animum corporis ruinis non exfpectat, obligatus fit ad honeftatem prae ceteris quibusvis, quae in hominem cadunt, bonis colendum, eamque ita expetendum, ut prius rei  DISSERTATIO P H ! LOS OP ;I IC A. 107 rei familiaris jacturam faciat, labofes fufcipiat.j adeat vitae periculuin , quam paukilum modo ab officiis deciinet. Equidem hoe lubenter largior , virtuti eonfervaiidae et obtinendae omnia, quin vitam ipfam effe poftponendam , et honeflatis caufit quaevis expetenda pericula, fi anima noftra, po* ftea quam haec terrena reliquerit in aliam tr'anfibit vitae conditionem, in qua eo erit beatior , quo magis ad virtutem compofita et conformata fuerit, eum tandem inveniens exitum , quem, duin corporis vinculis illigata et retenta fuit, fruftra quaefivit, ut fciiicet laetius et lubentius, nee iis continuis cum affectuum vi pugnis fracta et dehilitata , quae recta, jufta et honefta cognovit, fequatur confilia. Defcripto autem exiftentiae noltrae ambitu inter arctiffimos hujus aevi cancellos , nullum omnino officium adeo fanctum aut virtutis praeceptum tam reverendum excogitari et fingi poteft, quod falutis et utilitatis caufa violari fit nefarium. Virtus enim et honeftas, dum nos feliciores reddunt , inter bona et laudabiüa funt referenda; ut primum plus damni quam lucri adferunt , ftatim in crimen degenerant. Quare ftulti omnino eft in reflinguendo cupiditatum ardorein , et confilio ac ratione eas gubernando, omne ftudium et induftriam collocare. An, quos ex confeientia hujus victoriae tuique in affectus dominatus percipis , illi fructus tanti funt, quorum cauf& tot occafiones dulciffimas fenfuum voiuptates carpendi tibi elabi finas irritas et inutiles, quibusve percipiendis vitam tuam, adeo brevem et jucunditatibus parum adfluentem , totam infumas ? Quam raro fit , ut ex hac ambigua et contumaci pugna victor excedas , multo fiepius fuperatus et captus; et,licet hoe tibi contigerit, quoties gaudium tuum contriftatur et imminuitur ingrato illo fenfu , victoriam non minus fortuna et cafu-, aut aliorum, quas proflteri erubefceres, O 2 af-  io3 L. G. B E K E N N, affectionum impulfu efie partam , quam conftantia et gravitate. Cum haec copiofius expofuerimus , opus haud efie ducimus , ut multi fimus in redarguendo placitum illorum , qui, nulla animorum immortalitate pofitd , hominem naturk obftrictum efie volunt ad perferendum leviores moleftias aut minora, quibus ipfe giudere poteft, negligendum commoda, ut graviora ab aliis arceat pericula, vel publicam vindicet atque ftabiliat falutem. Si communis totius focietatis utilitas tam arcte connexa et copulata effet cum privata cujusvis et domefticd , ut in commune confulendo fibimet ipfi et propriae faluti nihil detraheret, immo vero in majus illam proraoveret ; nihil fane effet quod vituperandum haberemus. Quod autem cum a nemine, ut ego quidem fcio , fatis idoneis rationibus hactenus explanatum fit ; fed potius ,| tan* quam extra omnem dubitationem pofkum, a plurimis temere arreptum; ego profecto vaftie dubito , an cuidam jure praecipi poffit , ut focietatis caufó fui nullam rationem habeat et propter publicam fêlicitatem praetermittat fuam. Etenim ufus rerum fatis fuperque teftatur , quam faepiffime accidere, ut, publicam fi velis defendere falutem , non poffis , quin immedicabilia vulnera tuae ipfius infligas ; nifi in neternum ita vivas, ut ex univerfae felicitatis amne, in quem et tu rivulos deducere allaborafti , hos invicem fatis amplifi. eatos et auctos in te derivare datum tibi fit et conceflum. Haec fere ea funt, ad quae, fi omnia ad utilitatem referenda effe ftatuamus, hominem obligatum effe non nifi pofit& animorum immortalitate demonftrari poffe defendo. Tranfeundum nunc eft ad alteram quaeftionis pa; tem , illam nimirum, an de quibus modo difputavimus confilia, et quae reliqua illis contineantur, ejusraodi fint, ut in officiorum numerum , id eft inter tales actiones, ad quas homo na-  DISSERTATIO PHILOSOPHICA. 109 natnrd obligatus fit, jüre debeant referri. Hoe autem mihi idem efie videtur ac fi quaeras : Eftne argumentatio , qua immortalitas animorum concluditur, tam connexa et firma, ut hominem, quem feücitati ftudere jubet natura , adhortetur, in confiliis fequendis rationem imprimis ut habeat conditionis fuae, poll: mortem futurae? Primum igitur inquirendum eft in vim argumentorum , quibus praecipue uti foient Philofophi ad immortalitatem animorum probandam , et an tanti momenti fint fpectandum, quorum caufa pericula , labores, aerumnas expetamus, ac qualiacunque hujus vitae commoda et voiuptates, minime dubias, praetereamus. Praeteriit jam illa aetas, qua bene de Philofophia mereri gloriabantur , qui, cum definitionibus uterentur, quibus res mente fola conceptas et fictas deferiberent, naturam et experientiam parum curantes, multa et varia argumentando perfequerentur, quae inter fe quidem bene connexa et conjuncta, illis autem definitionibus adjüncta , nihil in rerum natura haberent , quod confentaneum effet. Si enim aliquid hac ratione cog'.tatione depingimus, id quidem illis initiis, ex quibus profecti fumus, adprime refpondere et, ut noftri homines loquuncur, logice verum effe poteft ; fed multum fallimur, fi ideo putamus, comprehendi id quoque poffe vel, ut vulgo dicitur, objectivam habere veritatem. Qua propter ego quoque fuperfedere poffe arbitror argumenta refellendo, quae ab animorumfpiritualitate (cui verbo venia fit,deprecor) vulgo ducuntur ad eorum immortalitatem declaratam dandum. Quae hic , ut in omnibus- rebus , quae collatione rationis cognita funt, rd. pita,