B IJ L A G E N. f9
Geheel beloop.
De ontvangst was 96,500 1.
De uitgave 76,916
Blijft 19,584 1.
„ Nota. De Koning heefc getuigfchrift gegeeven van deze fom, die hem ter hand gefteld is geworden, den 13 November 1791."
„ Van deze fom ben ik rekenfchap verfchuldigd aan den Koning. Ik bid hem, om aan zijn Treforier van de Civile Lijst te willen bevelen, dezelve fom te ontvangen, en mij, van wegen den Koning, een Ontlastbrief te geegen, die ik kan uitwisfelen tegen mijne biljetten, welke in handen van den Heer de Bouillk zijn."
Parijs, den 2 November, 1791.
(was getekend)
Choiseul-Stainville.
Het geheel gedacht van de Capets derhalven, fpande te famen tegen het Vaderland; en terwijl de Mannen zig wapenden, om het te vernielen, offerden de Vrouwen haare juweelen op, om de onkosten der onderneeming goed te maaken.
Het Briefje van Damas behelsde:
Mijn rekening met den Heer de Septeüii..
„ Ik heb ontvangen in de maand Junij. 36,000 1.
in asfignaaten.
e 3 Waai-



j$ B IJ L A G E N.
Waarvan de verwisfeling tegen fpecie heeft ge.
kost. 5>°°° I»
In Julij heb ik 'er van wedergegeeven. 12,000
Ik ben Rekening verfchuldigd van 19,090 Geleend aan den Heer Remy, Quartiermeester
van het Regiment. 1,200 Het onderhoud van zeven Officieren, gevangen
te Mercy i de mijne 'er afgetrokken. 2,361
13.561
Ik blijf nog fchuldig 15 439 Aanmerkingen.
„ Toen de Heer Remy uit de Gevangenis vertrok, was hij van alles ontbloot. Ik heb hem vijftig Louis d'Or gegeeven, S:aat de Koning hem deze als een gunstbewijs toe, dan zullen zij op deze rekening overgebragc blijven; wil de Koning ze niet anders aanmerken, dan als eene Leening! Ik zal 'er rekening van houden."
„ Ten opzichte der onkosten van de Officieren van Mercji 'er was vastgefteld, dat de gevangenen niets voor hun onderhoud ontvangen zouden, zo als in de Abtdij. Ik belastede mij met dat gedeelte, het welk hun middagmaal betrof, vermits dit aan' deze Heeren, eiken dag, zes livres kostede, en zij hier toe geene middelen hadden. Zij waren eenigzins afkeerig om door mij onderhouden te worden, en begeerden in deze fchikking niet te blijven volharden, dan na ik hun gezegd had, dat ik deze onkosten goedmaakte, uit het geld, 't welk ik van den Koning had, en dat hij zulks goedkeurde. Ik heb het zevende deel dier onkosten, voor mijn aandeel,
af-



B IJ L A G E N. ft
afgetrokken, en breng de zes andere gedeelten in rekening-"
„ Ik zal aan den Hertog de Choiseul; op zijn order, de bovengemelde rekening ter hand ftellen, bedraagende Ï5.439 U
(was getekend)
C. D A M A S.
Nota. Sedert deze gefchreeven Rekening, ben ik door den Graaf Francois d'Escars, te weeten gekomen, dat mijn Portefeuille, beneffens het Biljet van den HeerHAMiLton en andere, in bewaaring gefteld was bij den Keurvorst van Trier, als ook de overige zaaken, welke aan mij waren aanvertrouwd."
Eindelijk, de geheele fom van deze onderneming vaa Varennes, is vastgefteld door den Koning, op den 16 April laatstleeden, bij een brief, getekend, ChoiseulStainville.
Wij fchatten dat dezelve, op de Civile Lijst gekost heeft 6.066,800 livres; waarvan 3.200 000 livres geleend zijn geworden aan den Heer Durney , in de maanden Februarij en April 1791. Het overige werd opgefchooten door den Treforier Septeuil, federt Mei en Junij.
Vertegenwoordigers des Volks! Gij zult opgemerkt hebben, dat een zekere Coglas is aangeweezen geworden in den Brief van Boüillé, als eene fom van 3 600 livres van hem ontvangen hebbende, en in dien van Choiseul-Stainville, als te hebben ontvangen van dezen laatften de fom van 9,000 livres. Wel nu, deze on¬
deugende en waarfchijnlijk ondergefchikte Agent, want zijn naam wordt aangeduid in den brief van Boüillé, is vervolgens weder ten toneele verfcheenen. Op den zyften e 4. Fe-



Vi B IJ L A G Ë N*
Februarij 1792, heefc hij, van de Civile Lijst, eene fom van 60,000 livres ontvangen, van welke hij zig verplicht om rekenfchap afteleggen.
Oordeelt welk een rekenfchap hij kan geeven, en met welke zaaken hij belast moest zijn!
Gij, Lodewijk Capet! gij zult ons zeggen, en gij zult ondervinden, dat gij ons ten opzigte uwer voorneemens, niet zult kunnen misleiden, wanneer wij u de quiiancien van de Weduwe de Favras voor oogen leggen, aan welke gij een penfioen gegeeven hebt van 4,000 livres, en waarvan de betaaling niet opgehouden heeft, tot den eerHen Junij laatstleden ingeflooten! Wanneer wij u uwe beloften voorhouden , gedagtekend van de maand Maart laatsileden, van aan twee gewezen Kerspelpriesters van Verfailles, (Jacob genaamd,) ieder, hoofd voor hoofd, een penfioen van 800 livres te zullen toeleggen, tot tijd en wijle zij geplaatst zouden wezen. Dit ook is eene der onderwerpen, waarvan gij de geheimhouding aanbeveelt; en, heerschzuchtige Despoot! zeker hebt gij
niet verwagr, dat, na zulk een plechtig verbod, dit geheim ontdekt kon worden! Gij zult genoodzaakt worden te belijden, dat gij uwe milddaadigheid niet anders uitflort, dan over de vijanden van het Franfche Volk; van die Natie, welke, met haar overvloedig zweet, zich zo verkwistend jegens u betoond heefc. Zal hij bloozen, mijne Medeburgers ! mijne Medeamtgenooten ! wanneer wij hem waarmaaken , dat 'er geene middelen van verleiding zijn, die hij niet op de zwakke gemoederen beproefd heeft? Dat hij alle zijne zorgen befleedde, om het Volk te verleiden, en dat hij zijne gevaarlijke fchatkist niet opende dan in de hoop, om dit oogmerk te bereiken?
Wan-



?8 B Ij L A G E N.
dan dergelijke Helden te beftrijden hadden, ons gelukkig gevolg zou niet twijffelagtig zijn.
Maar keeren wij tot ernftiger zaaken weder.
Zekeren Gilles, van wien wij geen nader kenmerk hebben kunnen ontdekken, en die reeds gefigureerd heeft, als Ontvanger en Uitdeeler der fondfen, gefcnikc voor den Postillon de la Guerre en der Logograplie; deez' Man, zeg ik, was belast, met het oprichten van een troep van zestig Mannen. In de maanden Mei en Junij laatstleden, heeft hij, ten behoeve van deze troep, eene fom van 12,000 livres ontvangen, en zijne rekeningen behelzen, (want 'er zijn twee van dezelve voorhanden.) dat deze penningen gefchikt zijn,ter oprichting van zestig Man.
Wanneer men derhalven onderfielt, dat ieder van deze Dienstelingen, op denzelfden voet bezoldigd wierd, dan heefc een iegelijk hunner een jaarlijks traktement van 1,200 livres gehad.
Wat betekende deze verborgenheidsvolle Troep, deze militaire overbevruchting?
Hier roepen wij, tegen Lodewijk Capet, de Conftitutie in, onder welker fchaduw hij (leeds gezegd heeft veilig te wezen. Deze eigent aan het Wetgeevend Lichaam, (Tijtel III, Hoofdftuk lil het eerfte artikel.) het Recht toe, om Jaarlijksch, ingevolge het voordel van den Koning, het getal te bepaalen van de Manfchappen en Schepen, waaruit de Land- en Zeemacht zal famengefteld wezen.
Intnsfchen had de Wetgeevlng geene de tninfte kennis Van het beftaan van deze bende, en derzelver oprichting is derhalven een misdaad. Zij werd befoldigd door de Civile Lijst, en dus bewijst haar beflaan vijandelijke ontwerpen.
Heê



B I] L A G E K. 70
Het is dan door de (lukken beweezen , dat men heij indijk, voor rekening van den gewezen Koning, Volk I aanwierf, en bijaldien wij geene fchriftlijke bewijzen hebIben van de hand der verraaders, anders dan voor de oprichting van deze ééne Compagnie van zestig Man , dan is znlks nog geen reden om te onderftellen, dat men nooit anders, dan dit getal, aangeworven heeft. Ik redeneer geheel anders daarover, en zeg: de geheime oprichting van enkel zestig mannen, zou een volllrekt nutteloos bedrijf geweest zijn, 't welk de moeite niet waardig was, om 'er zig aan de geflrenge draf voor bloot te (lellen, die het lijfftraflijk Wetboek daar tegen bepaalt, in het III artikel van de tweede afdeeling, het tweede gedeelte van den eerften tijtel.
Het zeker beftaan dezer zestig Man, bewijst derhalven, dat het aanweeztn van anderen, in 't zelfde geval, moet plaats gehad hebben.
Deze waarheid wordt bevestigd door tallooze verklaaringen, gedaan aan de Politie, die dus ook door dit bedrijf bevestigd worden. Wij hebben die al te famen in een otnflag gedaan, gemerkt 18, S, waar zij alle met nommers getekend zijn.
Er beftaan, betrekkelijk dit artikel, vier uitvoerige (lukken.
Het eerfte is opgefteld uit naam van de Wijk der Gravilliers, op den ï$den Julij, laatstleden. Het tweede is gedagtekend den loften van dezelfde maand. Het derde, waarbij het getal der Koninglijke Dienfteüngen, op zeven of agthonderd gebragt word, is getekend den 2S/Ze» van dezelfde maand, en men leest daarin, dat de vijanden van het algemeen welzijn zig beklaagen, dat de Sam-Culottes, op gisteren zich in het kasteel niet vertoond hebben, waar
men



fo B IJ L A G E N.
men hen verwoed overhoop zou hebben gefchooten. Hef laatfte, gedagtekend den zelfden dag, is opgefteld uit naam van twee Wijken van Parijs.
Ik heb niet kunnen gelooven, dat 'er twijffelingen ontftaan konden, ten opzigte van daaden, die op zulk eene authentieke wijze zijn beweezen: deze verklaaringen echter, ontbloo: van alle andere bewijzen, zijn aan fommige lieden als geene voldoende getuigenisfen voorgekomen! — Dan deze zijn ook alle overtuigd geworden, door het te voorfchijn brengen der Quitancien van Gilles. Dit is de eerfte fchake! van de keten, en alles vloeit zo noodzaaklijk uit dit bedrijf voort, dat het vervolgens Hechts noodig wezen zal, om enkele aanduidiugen ten voorfchijn te brengen.
Ook hebben de ongeloovigften, ten aanzien van de echtheid der verklaaringen, aan de Politie gedaan, toegefiaan, dat in weerwil der nutteloosheid van de onderzoekingen der Municipaliteit, zij thans genoodzaakt waren daaraan geloof te hegten, en vastteftellen, dat 'er, werkelijk , verzamelplaatfen van wapenen en oorlogsbehoeften, en het gereedmaaken van Uniformen voor de Rebellen , voor handen geweest zijn.
Die alles wordt beweezen door de (tukken, te \inden in den otnflag, 18, S. genommerd, i, 2, 3, 8, 13, 16, 20, 22, 23, 24, 25, 29, 34, 36, 43, 44, 45» 47' 49, 59. 61, en 63.
Men heeft geene reden hoegenaamd, op deze verklaaringen, (die, ten grootften deele, de hoogst uitvoerigfte bijzonderheden behelzen ,) iets dan de vruch'elonsH, i van het onderzoek der Politie tegentewerpen1 Maar kan men gelooven, dat, zouder zelfs dit onderzoek te duchten, de bewaarders van wapenen, krijgsvoorraad en uniformen,
de



B IJ L A G È N. 8t
de onbedagtzaamheid zouden gehad hebben, om alle deze voorwerpen ter algemeene befchouwing overtelaaten , daar de Wet hun de ftraffe des doods daartegen aankondigde? Hun perföoulijk belang derhalven, was voor hun een genoegzaame fpoorflag; en, twijfelt 'er niet aan, of de hun gegeven onderrichtingen waten uitgebreid genoeg, om deze voorwerpen in zulke plaatfen op tefluicen, waarvan de toegangen zeer moeielijk waren.
Onder deeze verklaaringen is 'er één, welke als onwederlegbaar is aantemerken , en die zulks te meerder is* om dat zij , in den eerften opflag, tot niemands laste fchijnt. Zij is gedagtekend den giften Julij. Zij behelst, dat, federt omtrent drie weeken, aan den hoek van het eiland St. Lotiis twee vaartuigen zich bevonden, gelaaden met 320 vaten met kardoezen fijn fchroot, 180 bomben, en een groote menigte kanonkogels. De Verklaarders hebben aan de Maire iets van dit fchroot ter hand gefteld, gevonden in een der aan ftukken gebroken vaten, en teveus daarbij gevoegd, dat de vaartuigen djoor niemand bewaakt wierden.
Het is zeker j dat deZe fchepen den krijgsvoorraad in hadden, waarvan ik fpreek: het is buiten allen twijfel, dat zij aan iemand toebehoorden, en dat deze oorlogsbehoeften niet zonder oogmerk waren aangebragt. Doch het ;kunnen niet anders dan kwalijkgezinden wezen , vol ftoutmoedigheid; en rekening maakende op ftrafloosheid, die :eene laading van dergelijke natuur kunnen bevelen; en het kan niemand anders zijn, dan het Hof, die voorwerpen van zulk een gewichtig aanbelang, ten prooie overgeeft. Daarenboven waren deze goederen misfchien wel niet eens aan het geval overgelaaten! Misfchien was het, in de ontiworpen plans van aanval, noodig, dat deze krijgsbehoefƒ »ft



&2 B IJ L A G E N.
ten daar ter plaatfe waren, waar zij gezien zijn geworden.
Doch wie zal, na den dag van den loden Augustus, waarop de vrienden van Lodewijk Capet de aanvallers waren, kunnen betwisten, dat men ontwerpen van aanval gefmeed hadde? Wij hebben daar verfcheiden bijzonderheden van, in de ftukken, die wij geinventarifeerd hebben.
Ik ken niet eene betrekking, in welke de Tijran zijne Burgerhaatende gevoelens niet aan den dag gelegd heeft.
Hij zag, noch ontving niemand gemeenzaam , dan de vijanden des Vaderlands. Ik lever u, ter befchouwing, een intreekaart van het kasteel, gegeeven aan Desprémenil: en wij zijn het niet die dezelve gemaakt hebben, vermits zij getekend is door den Infpecteur der Tui/kries, die 'er ook, boven aaa, den naam van Despkémenil op gefchreeven heeft.
Een iegelijk, die Hechts van Coblents kwam, werd op het kasteel gehuisvest: getuigen daarvan Vioménil. Boüillé zelf, de eerlooze Boüillé, heeft zig aldaar moeten verwonen in de maand Juüj laatstleden.
Eene Nota , betrekkelijk tot den dienst der Posten, gevonden in de portefeuille van Septeuil , betoogt de voorkeur, door Lodewijk Capet gegeeven aan de belangen der Emigranten, of der vijanden van Frankrijk. Men leest in dezelve, dat alle de brieven van den geweezen Koning geaddresfeerd waren aan d'Ognij ; dat 'er maar één dag in de week was afgezonderd, gefchikt' tot overmaaking van de Franfche brieven, die men opende, maar
die men niet las! Dat, voor de brieven, van de
grenzen of van Turin komende, d'Ognij order had, om ze ter plaatfe te bezorgen , waar dezelve aangenomen wierden.
Wij



B IJ L A G E N. 83
Wij wisten, alvoorens fchriftelijke bewijzen daarvan te hebben , dat hij pennoenen gaf, aan zijne geweezene Guardes van 1789, en zelfs aan eenige Franfche Guardes. Dat hij pennoenen gaf van 600 Livres jaarlijks, aan zijne Guardes van 1702, na dat zij ontflagen waren.
En echter zeide hij, den Koning der Franfchen te wezen! Maar, ja! hij was zulks zonder twijfel: —
want een Koning is niets anders dan een tijran.
Gij zult, Medeburgers en Amptgenooten ! u nog wel zekere acte der uitvoerende Macht herinneren, getijteldï ■Proclamation du Roi concernant les emigrations, gedagteekend den \\den Oktober, 1791. Ik zal'er flegts eenige woorden uit bijbrengen , die mij , bij toeval onder 't oog komen , want de geheele verklaaring is in denzelfden fmaak. „ Dat zij, (de Franfchen namentlijk,) „ weeten, dat de Koning flechts dezulken als zijne vrien„ den zal befcbouwen, die, beneffens hem, zich vereeni,, gen zullen , ter handhaaving en eerbiediging der wet-
„ ten van het Koningrijk. Eene menigte Burgers ver-
„ laaten hun Land en hunnen Koning, en brengen, bij. „ de nabuurige Volken, de rijkdommen over, waarop de ,„ behoeften hunner eigen Medeburgeren zo veel aanfpraak
„, maaken. Keert dan weder! en houdt op met langer
„, het hart van uwen Koning te verfcheuren!"
Wel nu! deze zelfde Man, die daarenboven het LijfIftraflijk Wetboek gefanktioneerd heeft, had, in Mei 1701, te Turin, een penfioen doen betaalen aan den Kamerdieinaar van Mevrouw d'Artois , tot loon zijner diensten, aan Ideze Vrouw beweezen; dat zijn de uitdrukkingen zelve (Van het Mandaat.
Deze zelfde man deedt, in de maand Februarij 1792, ^onderftand toekomen aan de Vrouw Polignac, aan V»;>
/ 2 guyon f



84 B IJ L A G E N.
guyon, en aan Choiseul-Beaupré , alle drie Emigranten»
Deze onderltandgelden intusfchen, waren van geen gering aanbelang, vermits het bloot aandeel van Choiseul, dat zekerlijk het hoogfte niet was, 0,000 Livres bedraagt.
Deze zelfde man verzekerde, op Maandag, den 23.... 1792, te Turin, aan de twee zoonen van Artoïs, een penfioen van 200,000 Livres jaarlijksch , tot dat, dus luidt de verzekering, hun Vader zelf in hunne behoeften zou kunnen voorzien; en intusfchen is de acte van befchuldiging tegen hunnen Vader, gedagtekend den $den
Januarij 1792. Hij deed meer, op den 15^» April
laatstleeden, gaf hij een Mandaat van 16,660 Livres, ten einde hem deze fom te Turin te doen betaalen.
Hij deed nog meer: ondanks de Wet, betrekkelijk de Emigranten, van den Zden April laatstleden; ondanks de oorlogsverklaring , gedaan op den soft en van dezelfde maand; en eindelijk ondanks de gefrrengheid der ftraffen, aangekondigd in het lijfftraflijk Wetboek, deed hij , op den jden Julij laatstleden , aan dien Hamilton , die een rol gefpeeld had, bij zijne vlucht na Varennes, eene fom van 3,000 Livres toekomen.
En op den i$den van dezelfde maand , vaardigde hij een laatst betaalfchrift af, ten voordeele van een Emigrant, Rociiefort. Het verdient indedaad opmerking, dat, federt den zoflen Maart laatstleeden, tot op den i$den Julij daaraanvolgende, hij aan dezen Rochefort heefc doen toekomen, tot de fom van 81,000 Livres toe.
Dusdanig is het getrouw tafereel der misdaaden , van welke de gewezen Koning overtuigd wordt, door de Hukken, welke men aan ons onderzoek heeft ouderworpen. Wij twijfelen niet, of men zou, in andere verzamelingen van deze foort, nieuwe bewijzen en nieuwe wandaaden
kun-



B IJ L A G EN. 85
: kunnen opfpeuren; maar wij waren verplicht, u alleenlijk ■ te onderhouden over dat gene, het welk voortvloeide uit den Inventaris, waarmede gij ons belast hebt.
Vertegenwoordigers des Volks! de omftandigheden mij genoodzaakt hebbende, om, tot op dit oogenblik , meer , dan anderen, de misdaaden van Lodewijk Capet in overweeging te neemen, verzoek ik, dat gij mij veroorlooft eenige denkbeelden te waagen, ten opzichte van deze ftof; : zij zijn alle in de order van den dag.
De Conftitutie van dit Rijk had den perfoon des Ko: nings onfchendbaar verklaard.
Zij had geoordeeld, dat de verantwoordelijkheid der Mi* i nisters genoegzaam was , om de uitvoering der wetten te verzekeren.
Ongetwijfeld was de onfchendbaarheid des Konings eene 1 noodzaaklijke inftelling in de Monarchie ; maar het was
tevens een fpreekend bewijs van de ondeugendheid dezer : foort van Regeeringsvorm , vermits men zig gedwongen
ziet, om in dezelve een man te dulden en te erkennen, idie onafhanglijk is van de Wetten! een man, waartegen 1 men niet een eenig middel van gerechtlijk bedwang kan i gebruiken!
Maar wat is toch deze onfchendbaarheid? Deze vraag is zo natuurlijk, dat men, zo het mij voorkomt, zich
: niet onthouden kon, om 'er den zin van te bepaalen! — Dit heefc men echter in 't geheel niet gedaan , en ik denk, dat, in dit geval, meer verraad dan nalaatigheid heefc plaats gehad. Waarfchijnlijk heefc men aan den Ko-
: ning hec onfeilbaar recht verkocht gehad , om het Rijk te mogen verwoesten. Dit is iets, dat men moet opmaaken, wanneer men de verheven bekwaamheden, "van zo veele, maar al te beruchte Mannen in aanmerking neemt, /3 die



B IJ L A G E N. %j
bevinden, lang voor alle de Hukken van het proces zijner getrouwe Dienaaren in gereedheid konden wezen. Dat het Hechts de zaak was, om nog eenige uuren den Haat van werkeloosheid te verlengen; eneindlijk, dat, (onderfteund door de macht der Vijanden , tegen welke men geen middel van verdeediging zou hebben, wanneer dezelve , te midden van verftrooide en van alles ontblootte Burgeren, zou gevestigd wezen,) hij als meester fpreeken, zijn gezag herftellen, de oproerige Hoofden doen vallen, en met zijne weldaadigheid overhoopen zoude, alle die genen, welke zijne Koninglijke bedoelingen onderfleund zouden hebben.
Zulke welgegronde beloften; want, zonder den
opftand van den \oden Augustus , waren zij voorzeker door eene volledige vervulling gevolgd geworden, —deze beloften, zeg ik, waren genoeg in ftaat de zodanigen te verleiden , die reeds misnoegd waren over de Revolutie: zij waren toereikend, ten einde hen vrijwillig het gevaar te doen loopen van eene volftrekt nuttelooze verantwoordlijkheid; vooral, wanneer men bij derzelver gewicht nog voegt de geneigdheid van zo veele Franfchen, om zich voor hunnen Koning opteofferen! en ongetwijfeld zult gij u herinneren, dat deze geneigdheid weleer als eene deugd wierd aangemerkt.
Het was gemakkelijk deze bezegelingen van het Hof te voorzien, en ook tevens den deerlijken toeftand, waarin hetzelve ons dompelen zoude. In de daad, zij zijn met de Conftitutie begonnen, en federc niet geftoord geworden! Ik zal meer zeggen, zij gaan heden nog beftendig daar mede voort; want ik weet aan niets anders de tegenkantingen toetefchrijven, die ik zie, dat zich tegen de dringendfte en noodzaaklijkfte wetten verheffen. Ja!
/4 mi'



B IJ L A G E N. 8p
iaan de Wet, dan ftaat het hem niet vrij dezelve te overi treden, en zijne onfchendbaarheid bereikt dien hersftmfchimimigen eindpaal niet; zij wordt bepaald, (en dit is het, dat : gewoonlijk in een goeden zin gezegd wordt) zij wordt Ibepaald, tot het befpaaren van verontrustigingen, die men Ihem zou kunnen aandoen, wegens'de keuze der middellen, die hij kan beezigen, ter bereiking der uitvoering ■van diezelve Wet.
Hieruit vloeit blijkbaar voort, wat ik zo even gezegd i heb, dat, namentlijk, zo Lodewijk Capet aan-iets anders 'fchuldig is, dan aan eenen misflag in de verkiezing der :beste middelen, welke ftrekken, om den Nationaalen wil [ten uitvoer te brengen; zo hij zich opentlijk tegen de i wetten aaukant; zo hij 'er zich onmiddelbaar aan ver-
; grijpt, dat hij alsdan, onder geen voorwendfel vaa
: onfchendbaarheid, de firaf van zijn misdrijf kan ontduiIken.
Ongetwijfeld zullen 'er zijn, die zich verbeelden, dat ;zij zegepraalende kunnen antwoorden op de gevolgtrekIkingen, die ik mij voordel uit de reeds vastgeftelde beginzelen af te leiden. Deze zullen zeggen : dat de Con'ftitutie, welke de onfchendbaarheid van den Monarch toelaat, intusfchen dezelve grondbeginzelen geheiligd heeft, iwelke ik vastftel, door over den verraaderlijken Koning :de draf der onttrooning uittefpreeken, maar dat zij 'er :ook heeft bijgevoegd, (in het VIII artikel, van dezelve iZitting en van hetzelfde hoofdftuk,) dat, na de voorbedagtelijke of wettige afzetting, de Koning tot de clasfe :der Burgeren zal wedergekeerd zijn , en hij, even gelijk deize, befchuldigd en gevonnisd zal kunnen worden, we[gens misbedrijven, begaan na zijne afzetting.
Zij befluiten 'er uit, dat de Monarch , in geen geval ƒ 5 hoe-



B IJ L A G E N. <n
Wanneer men de letter der Wet inroept, moet men zig ook tot de letter der Wet bepaalen. Maar, wat zegt de Wet? „ Indien de Koning den Eed weigert, of denzel„ ven herroept, zal hij gehouden worden afftand van de „ Koninglijke waardigheid gedaan te hebben." Ongetwijffeld is hier de ftraf rechtvaardig, voldoende, en geè'venredigd aan het bedrijf.
Het volgende Artikel zegt: „ Indien de Koning zig „ aan het hoofd eener armee fielt, en derzelver macht „ tegen de Natie doet gelden, zal hij gehouden worden „ afftand van de Koninglijke waardigheid gedaan te üebr „ ben."
Zeker, dit was de eenige redelijke ftraf, welke men, in dit geval, over hem kon uitfpi eeken, vermits hij aan geene plaatfen verbonden was, en de voorbehouding, in het VlUfte artikel, waarbij gevorderd wordt, dat men den afgezetten Koning, om zijne misdaaden, na de afzetting begaan, behandelen zal even gelijk alle andere Burgeren, geeft reden om hem, in gevalle hij, den volgenden dag van zijn vonnis, met de wapenen in de hand gevonden wordt, ter dood te veroordeelen.
HetVII artikelfpreekt ook de afzetting nit,enni;ts meer, ingevalle de Koning uit het Rijk vertrokken zijnde, daarin niet wederkeerde, op eene uitnoodiging, waarbij een tijd bepaalt wordt, noodig tot de wederkeering.
De grondbeginzelen, die gij aangenomen hebt, betrekkelijk de Uitgewekenen en de beweegredenen, welke u de verbanning, als de onmidlijke ftraf dezer misdaad, hebben doen aankondigen, ontflaan mij van de moeite, om alhier in een breedvoeriger verflag te treeden: de beide gevallen hebben eene treffende overéénkomst.
Maar het VI artikel behelst, dat, indien de Koning,
door



92 B IJ L A G E N.
door eene formeele daad, zig niet verzet tegen een oorlog, de Natie aangedaan, en welke op zijn naam ondernomen wordt, hij als dan gehouden zal worden, afftand van de Kroon gedaan te hebben. Men wil, dat dit artikel volmaakt toepaslijk zij op het geval, in 't welk Lodewijk Capet zich bevindt, en ongetwijfeld bevindt men dan ook, dat de ftraf juist geëvenredigd is aan de misdaad.
Ik zal niet herhaalen, hoe ongerijmd het heden ten dage weezen zoude, om, bij wijze van ftraf de afzetting der Koninglijke waardigheid , gerechtelijk uittefp;-eeken. Ik zal antwoorden, door redeneeringen, uit de wet zelve ontleend als welke vordert, dat men zich aan de letter der wet houde.
Zij fpreekt de afzetting uit over den Koning, die de ongevoelige en onbeweeglijke vijand van zijn Vaderland is, en, in dit geval, is de afzetting genoegzaam.
Maar bijaldien deze misdaaden vermenigvuldigd worden door andere; indien de vijandelijke Koning niet werkeloos blijft; zo hij nog andere ftaatsmisdaaden daar bij voegt, zo hij zelfs, gelijk Lodewijk Capet,den uitheemfchen vijand aanzoeken doet; zo hij hem befoldigt; zo hij hem noopt, om tot in het binnenfte van zijne Staaten doortedringen; — als dan kan hij, in dit geval, waartegen de Conftitutie, ten gevalle van hem, niet voorzien heefc, ook geenszins
de Conftitutie inroepen; dan heeft hij geen recht te
vorderen, dat men zich bepaale, om hem, in ftede van volle ftraf, flechts die opteleggen, welke, in die zelfde Conflitutie, voor de helfc zijner misdaaden alreeds bepaald wordt. ■— Hij treedt, voor het overige, in de clasfe der gewoone Burgeren.
Indien het mooglijk ware den kring te overfchrijden, welken ikbefchrijf, dan is het ontegenzeglijk, dat de wet v in



B IJ L A G E N. 03
i in tegenftrijdigheid zou zijn mee de algemeene reden, ea :het zou uw plicht wezen, om deze befchimpende tegenftrijdigheid te doen verdwijnen. Aldus kan nooit, onder eenigerlei voorwendfel, de gewezen Koning aan eene van de afzetting verfchillende ftraf ontfnappen.
Ik zal niet onderzoeken, van wat natuur deze ftraf behoort te weezen: dit is de taak niet, welke mij is opgelegd, en mijn hart verwijdert van zich het verontrustend gevoel, 't welk dit denkbeeld hetzelve inboezemt. — Reeds genoeg, en zelfs te lang, heeft mijne ziel zich bezig gehouden met de overweeging der misdaaden van het menfchelijk gedacht, en der kastijdingen, die gefchikt zijn om dezelve te keer te gaan.
LXV.
Raport, wegens de te rechtflelling van Lodewijk den XVI. , benevens het ontwerp van een Decreet , voorgefteld aan de Nationaale Conventie, uit naam van het Cotnmité van Wetgeeving, door Jean Mailhe , Gedeputeerde van het Departement de Haute-Garonne , den jden November 1792, het eerfte jaar der Franfche Republiek.
Kan Lodewijk de XVI. te recht gedeld worden wegens misdaaden, die men hem befchuldigt, op den Conftitutioneelen Troon gepleegd te hebben? Door. wie moet hij gevonnisd worden? Zal hij gebragt worden voor de gewoone Vierfchaaren , even gelijk ieder ander Burger,
dien



94 B IJ L A G E N.
dien men van misdaaden tegen den Staat befchuldigt? Zult gij het recht , om hem te vonnisfen aan een Vierfchaar overgeeven, gevormd door de Keur-vergaderingea der drieëntachtig Departementen? Is het niet veel natuurlijker, dat de Nationaale Conventie zelve hem vonnisfe? Is het noodzaaklijk , of gevoeglijk, het vonnis, ter bekrachtiging , te onderwerpen aan alle Medeleden der Republiek, vereenigd in Vergaderingen der Gemeenten , of in Grond-vergaderingen?
Ziet daar de vraagen , waarmede uw Commité van Wetgeeving zich, langen tijd, beezig gehouden, en die het, van alle zijden, grondij onderzogt heeft. De eerfte vraag is de eenvouwigfte van allen, en nogthans vordert zij het tijpfte onderzoek; niet voor u; niet voor die groote meerderheid der Franfchen, die de geheele uitgeftrektheid hunner Souvereiniteit hebben afgemeeten; maar ten behoeve van dat klein getal, 't welk, in de Conftitutie, de ftraffeloosheid van Lodewijk den XVI. meent te ontdekken, en de oplosfing van hunnen twijfel, ten dezen opzichte,
verwagt; maarten behoeve der Volken, die, als nog,
door hunne Koningen geregeerd worden , en die gij onderrichten moet; ■— maar ten behoeve van het men•fchelijk geflacht, dat zijn oog op u gevestigd houdt; dat wankelt tusfchen de behoefte, en de vrees, om zijne tijrannen te ftraffen , en misfchien zo lang befluiteloos zal blijven , tot tijd en wijle, het een wezenlijk gevoel van uwe rechtvaardigheid zal opgevat hebben.
§■ I.
Ik open deze Conftitutie, waardoor het Despotismus,
on-



B IJ L A G E N. 95
onder den naam van erfrijke Koninglijke waardigheid, geheiligd is geworden. Ik vind daarin , dat de perfoon
'des Konings onfchendbaar en heilig was. . Ik vind
Idaarin , dat, indien de Koning den voorgefchreeven eed niet afleide, of, indien hij, na hem afgelegd te hebben,
Idenzelven herriep ; dat, indien hij zich aan het hoofd
•eener Armèe (lelde , welker macht hij tegen de Natie ideedt gelden, of, indien hij niet , door eene formeele Idaad, zich aankantede tegen zodanige onderneming, wel'ke men, in zijnen naam , zou ten uitvoer brengen; — Idat, indien , hij uit het Koningrijk vertrokken zijnde, op Ide uitnoodiging van het Wetgeevend Lighaam, binnen ze•keren bepaalden tijd, daarin , niet wederkeerde, — hij, rin ieder van deze gevallen, zoude gehouden worden van Ide Koninglijke waardigheid afftand gedaan te hebben. — lik vind daarin; dat, na den voorbedachtlijken, of wettigen afftand, de Koning moet wederkceren in de klasfe ider Burgeren, en, even gelijk deze, befchuldigd en ge'vonnisd kan worden, om daaden, na zijnen afftand geipleegd.
Dit wil zeggen : dat de Koning, voor zo verre hij Iflechts behendige loosheid genoeg bezat, om het geval izijncr afzetting tc verijdelen, cn te verfchuiven, ongeftraft tzlch kon overgsevsn *»n de wreed fte, aan de barbaarfte Uttrutochten. Het wil zeggen, dat hij zich zou kunnen [hedicr.üii van zijn Conllicutioneel vermogen, ten einde de
(Conftitutie over hoep te werpen. Dat, bij aldien
lhlj, t:a de horden van vrearnJe roovers , heimelijk, tot :7.iji»e hulp te hebben ingeroepen, na het bloed van verffcheiden duizenden van Burgeren' geplengd te hebben, zijme i.!::!•.;«_m!t'i:.-n u-.,ci •-!-■ Vrijheid zag mislukken, hij, 'voor dit alla, alidun zou kunnen boeten , met het verlies



ot5 13 IJ L A G E N.
lies van een' Scepter , die hem reeds haatelijk was gé» worden, om dat dezelve niet meer van ijzer was; en dat de Iedere lang verraaden, federt lang onderdrukte Natie, bij haare ontwaaking, het recht niet zoude hebben, om daadlijke wraak te oefenen, en een groot voorbeeld aan het Geheelal te geeven.
Dit was, misfchien, de meening van hen, die deze artikels te weeg bragten, op welke Lodewijk de XVI. niet zal verzuimen, zich, ten zijnen voordeele, te beroepen. Maar, indien zij genoodzaakt wierden , zich daaromtrent te verklaaren , zouden zij niet anders, dan door fpitsvindige uitvluchten, kunnen antwoorden. Zij zouden zich fchaamen te bekennen, dat het tot hun oogmerk behoorde, Lodewijk den XVI. door het lokaas van zodanige llraffeloosheid, tot het Despotismus weder te brengen., Zij geleeken, in zekeren opzichte, de Ariltocrarie van den: Romeinfchen ilaad, die het volk tot de flavernij voorbe- ■ reidde, door de veelvuldige benoemingen vaneenen Dictator , en om daartoe te geraaken, zich in de donkerheid van den nacht, en der geheimhouding, wikkelde, even \ ah had dezelve, zegt JeanJaques, zich gefchaamd, omeen mensch hoven de wet te verheffen.
Laaten wij de beweegredenenen het voorwerp der Ko-> ninglijke onfchendbaarheid onderzoeken. Dit is het eenig- ■ fte middel, om den waaren zin daarvan te begrijpen, en i te beoordeelen, of zij met de Natie zelve in tegenfielling kan gebragt worden.
Frankrijk, zeide men, kan, zonder eene Monarchie, niet beftaan, noch de Monarchie, zonder door onfchendbaarheid omringd te zijn. Wanneer de Koning, door het Wetgeevend Ligchaam, kan befchuldigd of geoordeeld worden, dan zou hij van hetzelve afhanglijk zijn, en alsdan



B IJ L A G E N. 9/
Isdan zou, of de Koninglijke waardigheid weldra vernield wezen door die Ligchaam , 't welk alle macht overweldigende, tijrannisch worden zoude; of zij zou zonder ïklem, zonder werkzaamheid zijn, om de wetten ten uit-
woer te doen brengen. In alle deze gevallen, zou
anen geene vrijheid meer hebben. Het is derhalven, niet Tuit hoofde van des Konings belang, maar uit hoofde van met belang der Natie zelve, dat de Koning onfehendbaar
vwezen moet. Intusfchen begreep men , dat deze ou-
echendbaarheid gevaarlijk was voor de Vrijheid; doch dit nrachtede men te verhelpen, door de Ministers verantwoordelijk te dellen.
Ziet daar, door welke drogredenen men de Natie gertracht heeft te verleiden! Was men dan onkundig , dat de [koninglijke waardigheid, langen tijd, te Spana, en bij andere Volken der Oudheid, beftaan heeft, zonder dat gewaarlijk fchild der onfchendbaarheid ? Dat de Koningen alIdaar onderworpen waren aan de Volks-vierfchaaren ? Dat nuinne afhanglijkheid, hunne beoordeeling, en hunne verwijzing , wel verre van verderflijk voor de Vrijheid te wezen, veel eer de zekerde waarborgen daarvan waren?
Wijzer dan de Spartaanen , begon de Franfche Natie met de Koninglijke waardigheid neder te vellen, vóór zij itich met het lot van eenen drafbaaren Koning beezig ihield; en zij had reeds beweezen, hoe zeer zij belasterd i;n verraaden was, toen men voorgaf, dat de IVIonarchaaee Regeering een behoefte ware, voar haar vermogen en voor haaren roem.
Maar keeren wij tot de Koninglijke onfchendbaarheid weder. Merken wij, in de eerde plaats, aan, dstzij, ten aanzien van het Wetgeevend Ligchaam, niet voldrekt oppermachtig was. Indedaad, de Conditutie fprak de afzetg tülg



CJt 15 IJ L A G E N.
ting van den Koning uit, in het geval, bij voorbeeld,, waarin hij zich niet aankanten zoude, door eene formeele; daad, tegen de onderneemingen van een Macht, welke,, op ziin naam, tegen de Natie zou worden ingericht. Eeni verraaderlijke Koning nu, kon eene bedriegelijke, en geene formeele tegenkanting, ten toon fpreiden. Men moesti derhalven beflisfen, of deze tegenkanting wezenlijk , ofl geveinsd, ware: maar, om zulks te doen, was het blijkbaar noodzaaklijk, het gedrag van den Koning te onder-' zoeken, om hem als Partij te dellen, en hem te beoordeelen. In den daat, waarin de zaaken, als toen, zich! bevonden, kon dit recht'aan niemand anders toebehooren, dan aan het opperde gecondiiueerde gezag. Dus warent 'er derhalven gevallen, waarin de Conditutie de Koning-; lijke onfchendbaarheid, aan het oordeel van het Wetgee-: vend Ligchaam, onderwierp.
Had dan de Koning voor zich geene andere voorzorgj te neemen, dan die tegen het geval der afzetting? en was hem, voor het overige, de draffelooshe-id verzekerd, tee gen alle foorten van misdaaden en aandagen? Wij hebben het reeds gezegd; volgens de eigen belijdenis zijner ven deedigers , bedoelde de Koninglijke onfchendbaarheid, aL leen en geheel, het belang des Volks, benevens de hand: having van deszelfs rust en Vrijheid, en nooit moest zL verderfelijk worden, vermits het den Koning voorgefchree ven was , om nooit eenig bevel ter uitvoer te kunnet doen brengen, dat niet door een Minister was getekendI en om dat zijne Agenten, voor alle misdaaden van het bewind, op hun hoofd verantwoordelijk waren.
Had Lodewijk de XVI. de uitoefening van zijne mach! op deze fchaal afgewogen, dan zou hij het fchijnbaar voos wendfel gehad hebben, om tegen u te zeggen: in allen
v/at.



B IJ L A G E N. 9$
tat ik gedaan heb, bedoelde ik het geluk des Volks, Ik •eb mij zelve kunnen bedriegen; maar het gevoel 'mij•ié onfchendbaarheid moedigde mij aan; om mijne denk' '.eelden wegens het algemeen welzijn, door de uitvoering, • beproeven. Ik heb dezelve, al te famen, aan mijne 'ggenten voorgelegd, cn heb tot niets bevel gegeeven, dat liet het zegel hunner verantwoordelijkheid draagt. Slaat minne Protocollen na. Het is aan deze alleen, dat gij u •trhaalen moet, vermits zij alleen ten waarborge mijner waalingen moeten verflrekken.
Doch, hoe weinig kan hij thans diergelijke taal voeren, aanneer hij de Wet gefchonden heeft, welke hem beval, mi zijne misdagen of wandaaden te verantwoorden! Wan» :eer hij dit voorrecht, dat hij, ten voordeele van de Na;e, ontving, ten haaren nadeele heefc omgekeerd! Waneer'hij, met een listig opzet, dit eenig behoedmiddel :er petfoonlijke en openbaare vrijheid, heefc te leur ge-
eeldl Sedert lang voorzagen wij, dat men beezig was,
:et graf voor de Natie te delven; maar de handen die :ebruikt wierden om het te delven , waren onzichtbaar. det verraad wandelde op alle Hoofden der Burgeren, zon:er befpeurd te kunnen worden. De Koninglijke waardig:eid moest aan den blikfem gelijk wezen, die treft, alvorens te verlichten.
En Lodewijk de XVI., die , ten einde da Natie te ;eter te bedriegen, onophoudelijk gewerkt heefc, om de ;este en eerlijkde Leden van het Wetgeevend Ligchaara eerdachtte maaken; Lodewijk de XVI., die, in een tijdijip, waarin hij zich zo nabij geloofde aan 'de inzameling eer vruchten zijner verraaderijen, deze aanzienlijke zaal, aan zijne huichelachtige verkleefdheid aan de Vrijheid p eeedt weergalmen , zou niet in perfoon verantwoordelijk;
g * #i«



ioo 13 IJ L A G E N.
zijn , voor de onheilen , die hij in perfoon berokkend heeft?'
Hij zal zeggen, dat zijn perfoon niet van de bedrijf ven der Koninglijke waardigheid kan afgefcheiden worden : dat, als Koning, ten opzichte van alle daaden dess beftuurs, onfehendbaar zijnde, hij ook, ah een bijzonder' perfoon aangemerkt, onfehendbaar was, wegens alle zijnet perfoonlijke verrichtingen.
Wij antwoorden , dat hij befchuldigd wordt, van det mooglijkheid dezer fcheiding maar al te veel beweezenr te hebben. Zijne onfchendbaarheid, als het Hoofd den Uitvoerende Macht, vond haaren eenigen grondflag int eene vinding , welke de misdaaden en de ftraf op dem hals zijner Agenten fchoof! Maar, heeft hij van het uit-t werkfel dezer vinding geen afltand gedaan , indien hee waar is, dat hij zijne complotten fmeedde , zonder de hulp zijner gewoone Ministers , of , zonder zichtbaarc Agenten; of wel, dat hij deze gefteld heeft buiten het
bereik eener krachtdaadige waakzaamheid ? En daai
het zelfs ftreed tegen de grondflagen der Conftitutie, doo] Lodewijk den XVI. aangenomen, dat 'er inbreuk, zou' der verantwoordelijkheid, op de wet gefchiedde, was La dewijk de XVI. natuurlijk en noodzaaklijk te .befchuldï gen, wegens alle zodanige wanbedrijven, waarmede hei hem onmooglijk was zijne Agenten te belasten.
Maar, door wien kan hij nu befchuldigd of gevonniss worden ? Kan zulks zijn, door het Wetgeevend Lig
chaam? De reden beveelt zulks ongetwijffeld \ maa:
de uitdrukkingen der Conftitutie wederftreeven het.
Wij bekleeden de bediening der waarheid. Wij zoude: ons fchuldig maaken, indien wij dezelve vermomden, ht zij in de grondbeginzelen, het zij in de daaden. De wezenlijke macht van het Wetgeevend Ligchaam:
bh



B IJ L A G E N. 101
met betrekking tot den Koning, was bepaald door de Conititutie, om het geval der afzetting, 't welk zij voorzien aad, te beöordeelen.
In deze gevallen zelfs, kon hetzelve niets meer dan de rraf der ontzetting van den Troon uitfpreeken; buiten eeze gevallen, was de perfoon des Konings onafhanglijk aan het Wetgeevend Ligchaam; buiten deze gevallen kon eet Wetgeevend Ligchaam zich niet inmengen in eenige eerechts-oeffeningen. Ten dezen opzichte, had hetzelve iiets anders in handen, dan de Decreeten van befchuldiiiitig; en wanneer het al zodanig Decreet, tegen Lodewijk den XVI., had kunnen uitvaardigen, voor welke Vierfchaar zou hetzelve hem alsdan verzonden hebben? ))oor de Conftitutie op dezelfde hoogte geplaatst, als het Wetgeevend Ligchaam, was de Koning boven alle ander ■rastgefteld gezag verheven, en hij kon derhalven niet geloordeeld, niet gevonnisd worden, dan door de Natie zelve.
Maar, was dan het Wetgeevend Ligchaam, door de ;r;rondbeginzelen dezer Koninglijke onfchendbaarheid, in liliervoegen de handen gebonden, dat het, in een tijdflip wan gevaarsbeflisfing, het algemeene welzijn moest opof'e'eren aan de vrees, om deze grondbeginzelen te overtreden? Moest het dan die Soldaaten van een bijgeloo-
wig Volk navolgen, die, in de voorfte gelederen der vijmndelijke armee, Dieren aanfchouwende, welke dit Volk ivoor heilig hield, niet op dezelve fcbieten durfden, en iljldus de Vrijheid van hun Vaderland, voor altoos, ver-
cooren lieten gaan? Dat men rekenfchap vraage aan
iie Helden van den iaden Augustus, wegens den dijk, ddien zij tegen den ftroom der verraaderijen hebben opgeworpen ! Dat men rekenfchap vraage aan het Wetgeevend ILigchaam, wegens de Decreeten , waardoor Lodewijk de e 5 XVI.



}os B IJ L A G E N.
XVI. in zijne bedieningen werd opgefchort, en waardoor bet hem in de plaats, le Temple genaamd, deedt overbrengen ! Zij allen zullen antwoorden: wij hebben de Vrijheid behouden! Bedankt onzen Heldenmoed!
Deze Wetgeevende Vergadering, welke, door de aanhangers van het Despotismus, met al de kunst van tegenbefchuldiging, aangetijgd wordt, van het Koninglijk gezag te hebben willen vernederen, ten einde het haare aldus te vermeerderen, en te vereeuwigen, had niet zo ras den grooten flag gegeeven, die hetzelve, overal, voor den Behouder van Frankrijk heeft doen uitroepen, of het zeide tegen de Natie: „ V/ij ftellen de Macht, welke gij „ aan ons had toevertrouwd, weder in uwe handen. Zijn „ wij de paaien van dezelve te buiten gegaan, dan gei, fchiedde zulks alleen bij voorraad, en tot uw heil. Be: „ oordeel ons! beoordeel uwe Conftitutie! beoordeel de „ Koninglijke waardigheid! beoordeel Lodewijk den XVI., „ en onderzoek, wat voor u best zij, of de grondflagen „ uwer Vrijheid te handhaven, of daartoe nieuwe grond-: „ flagcn te leggen."
Burgers! de Natie heeft gefproken. De Natie heeft v yerkoozen, om de Werktuigen van haaren onbepaalder wil te wezen. Hier verdwijnen alle zwaarigheden! Hief is het, even als of de Koninglijke onfchendbaarheid nim: mer een beftaan gehad hadde.
Wij zullen het onophoudelijk zeggen: de eenige be: dqeling dazer onfchendbaarheid, was, gelijk ik reeds ge; zegd hebbe, de veerkracht der uitvoerende Macht, dooi haare onafhanglijkheid, met betrekking tot het Wetgeevenc
Ligchaam, te verzekeren. Hieruit moest, wel is waan
voortvloeijen, dat dit Ligchaam het recht niet had, om den Koning te oordeelen in zulke gevallen, welke doo:



B IJ L A G E N. 103
Ide Conftitutie niet voorzien waren; hieruit moest, wel is waar, voortvloeijen, dat hij, in geen éénig geval, kon geoordeeld worden door de andere Conftitutioneele Mach-
een, boven welke hij verheven was; maar daar volg-
1de geenzins uit, dat hij niet geoordeeld zou kivinen woriden door de Natie; want, om zodanige gevolgtrekking ee doen, zou men moeten kunnen zesgen, dat de Koning, uit kracht der Conftitutioneele Afte, verheven was )boven de Natie, of van dez lve onafhanglijk ware.
Lodewijk de XVI. zal misfchien zeggen : terwijl het Wranfche Volk de gedecreteerde Conftitutie, door deszelfs Wertegenwoordigers, liet bekrachtigen en ten uitvoer brengen , erkende het de onfchendbaarheid, welke mij bij dezzelve is toegedaan. Het erkende, dat ik niet befchuldgd ikan worden, clan om misdaaden, na mijne afzetting beggaan. Het verbond zich, zo wel als de geconduueerde IMachten, door deze indelling, vermits het zich niet uitcdrukkelijk het recht heeft voorbehouden , om mij, uit tkracht zijner Souvereiniteit , gerechtelijk te vervolgen, \wegens voorafgepleegde misdaaden.
Neen! de Natie verbond zich niet door de Koninglijke confchendbaarheid; zij kon het zelfs niet doen! Er bedond tgeene wederkeerigheid tusfchen de Natie en den Koning. ILodewijk de XVI. was geen Koning, anders dan door i de Conditutie ; maar de Natie was Souverein , zonder de (Conftitutie, en zonder den Koning. Zij ontleende haare ; Souvereiniteit van niemand, dan van de Natuur, en kon 1 dezelve geen enkel oogenblik vervreemden! Dit eeuwig grondbeginzel, was, in de Conftitutie zelve, uitgedrukt. Maar, zou de Natie deze Souvereiniteit niet vervreemd gehad hebben, bijaldien zij afftand had gedaan van het recht, om alle de bedrijven van een Perfoon, dien zij aan S 4 "«



to* B IJ L A G E N.
het hoofd van haar bewind gefteld had, te onderzoeken en te beöordeelen?
Het Wetgeevend Ligchaam was insgelijks onfehendbaar, door de Conftitutie. Het was onafhanglijk van den Koning , en van alle andere geconstitueerde Machten. Geene van derzelver Leden kon, voor de Vierfchaaren, gerechtelijk vervolgd worden, zonder dat zulks, door een formeel Decreet, was bevolen. Maar, bij aldien het van deze onléhendbaarheid , van deze onafhanglijkheid, misbruik had gemaakt, en de Natie ware opgeiTaan, om het, wegens deze ontrouwe ainbtswaarneeming, te ondervraagen, denkt gij dan, dat het voldoende zou geweest zijn, een voorrecht aan te haaien, 't welk men aan dit Ligchaam , niet ten behoeve van hetzelve, maar ten behoeve van het algemeen belang, had ingewilligd?
De onfchendbaarheid des Konings, gelijk mede die van het Wetgeevend Ligchaam, was alleen beftemd, ter voorkoming van willekeurige onderneemingen, van de eene Macht op de andere. Daar uit moest een evenwicht gebooren worden , 't welk men onderltelde noodzaaklijk te wezen , ter handhaving van de Vrijheid. Volgens dit grondbeginfel, en zo de Koning ware getrouw geweest in de uitoefening zijner plichten, had hij het recht, om zich op de Nationaale Macht te beroepen, tegen elke onderneeming, waardoor zijne onfchendbaarheid bedreigd wierd. Doch, hoe, en onder wat voorwendfel, zou hij thans, daar hij zelve voor de Vierlchaar der Natie is geroepen, zich beroepen kunnen op eene onfchendbaarheid, die hem, om geene andere reden was opgedragen,dan om de Natie te verdeedigen, en waarvan hij zich niet bediend heeft, dan pm dezelve te onderdtukken?
Indien de voorbeelden van het Conftitueerend Ligchaam
hier



B IJ L A G E N\ 105
hier iets, tot het gezag der Reden, konden toevoegen, dan zouden wij u herrinneren, dat de Conftitutie voltooid was in de maand Jttlij 1791; dat, in de eerfte orde der Conftitutioneele artikelen, het derde van dezelve, den Perfoon des Konings voor heilig en onfehendbaar verklaarde; dat Lodewijk de XVI., agtereenvolgende, en plechtiglijk, alle deze artikelen had aangenomen, toen hij vervolgens vertrok, met eene overhaasting en geheimhouding, welk het voornemen aankondigde, om zich met de Despooten te gaan vereenigen, die aireede, 'm Frankrijk, de Vrijheid bedreigden; dat het Conftitueerend Ligchaam hem rekening afvorderde, wegens zijne vlucht en ontwerpen ; dat Lodewijk de XVI. antwoordde, door zaaken bi] te brengen, welke door zijne eigen fchriften gelogenflraft wierden; dat men derhalven, van wederzijden, erkende, dat het Conftitueerend Ligchaam het recht had, om hem, Lodewijk den XVI., te oordeelen en te flraffen. Het kwam, indedaad, toenmaals in bedenking, om hem te vonnisten.
De aanhangers van den Koning bragten het Decreet bij, dat betrekking heeft op de Koninglijke onfchendbaarheid. Zij fielden, zeer ijverig, alle poogingen te werk, ten einde te bewijzen, dat de handhaving dezer onfchendbaarheid, voor die der Vrijheid, noodzaaklijk ware; maar zij pasten deze beweegreden en dit voorwerp alleen toe, op de voorgewende noodzaaklijkheid , om de uitvoerende Macht onafhanglijk te maaken van het Wetgeevend Ligchaam. Nooit beweerden zij, dat deze reeds geheiligde onfchendbaarheid tegenovergefteld mogt worden aan eene Vergadering, bekleed met de geheele macht der Natie; en hoe zouden zij zich ook zodanig voor^eeven hebben kunnen veroorloven, zonder zich in tegeuftrijdigheid te £ 5 Kei-



ic.6* B IJ L A G E N.
ftellen met den gang van het Conftitueerend Ligchaam, 't welk den Koning, te Varennes, had doen gevangen neemen; 't welk hem, in zijne bedieningen, had opgefchort; 'c welk hem bevolen had, om fchriftelijk te antwoorden , wat zijne vlucht betrof, en dat het recht niet zou gehad hebben, om eenige dezer maatregelen te neemen , bij aldien het niet in het begrip had gefhan, dat de onfchendbaarheid des Konings , voor de Vierfchaar der Natie, behoorde te zwichten?
Maar, heeft de Nationaale Conventie niet bereids Lodewijk den XVI. geftraft, door hem van den Conftitutioueelen Rijksftaf te berooven? Kan hij aan een tweede vonnis, aan een tweede ftraf, onderworpen worden?
Zo men deze tegenwerping maakte, zou dezelve niet nauwkeurig, niet gepast wezen. Bij aldien de Conftitutie moest blijven beftaan, en het Wetgeevend Ligchaain de afzetting van Lodewijk den XVI., overeenkomftig deze Acte, welke hem een Opvolger gaf, had uitgi-fproken, dan ware zijne afzetting eene wezenlijke ftraf geweest, ten minden is het zeker, dat de Conftitutie aan het Wetgeevend Ligchaam geenzins zou veroorlooven,
om een andere draf aantekondigen: maar de Natie
was, door de Conditutioneele Acte, niet gebonden. Zij heeft het ontegenfpreekelijk recht, om haare Conditutie te veranderen. Het zij Lodewijk de XVI. fchuldig, of onfchuldig, ware, de Natie was, ieder oogenblik, gerechtigd , om hem van den Troon te doen dappen, en elk ander Burger in zijne plaats te zetten. Was hij onfchuldig, het recht der Natie zou, ten zijnen opzichte, zich bepaalen , om het vermogen weder te neemen, 't welk zij hem ter hand gefteld had: maar zo hij fchuldig was, zo hij haar noodzaakte, om zich te verheffen, ten einde den
loop



B IJ L A G E N. 107
loop der onderdrukking te fluiten , dan was het voor hem niet genoeg, de Kroon te verliezen; dan moest hij, daarenboven, de ftraf ondergaan, welke zijne misdaaden, of aanflagen, verdienden.
Wat heeft de Natie hier gedaan? Zij heeft haare
Vertegenwoordigers gelast, om eene geheele nieuwe Conftitutie opterichten. Met de geheele volheid haarer macht bekleed, hebt gij niet gezegd , dat Lodewijk de XVI. onwaardig was Koning te wezen; maar gij hebt gezegd, dat in Frankrijk geen Koning meer zijn zoude. Het is niet, om dat Lodewijk de XVf. fchuldig was , dat gij de Koninglijke waardigheid vernietigd hebt, maar om dat gij overtuigd waart, dat geene Vrijheid zonder Geiijkheid, zonder eene Republiek beftaan kan. Gij hebt derhalven Lodewijk den XVI. noch geoordeeld, noch geftraft : gij hebt zelfs zijn perfoon , in dit geval, niet eens in aanmerking genomen. Hij was aileen Koning, door de weldaad eener Monarchaale Conftitutie , geheel natuurlijk moest hij ophouden zulks te wezen , door den eerften ftap die de Natie deedt, tor eene Republikeinfche Conftitutie.
Maar, men zal u zelfs de mooglijkheid betwisten, om Lodewijk den XVI. ter ftraffe te kunnen verwijzen. Men zal u de verklaaring der Rechten herinneren, en u zeggen: Dat niemand kan gejlraft worden, dan uit kracht eener wet, gemaakt en verkondigd voor het pleegen der ■misdaad, en wettiglijk toegepast. Men zal u vraagen: waar is de wet, welke toegepast zou kunnen worden, op de misdaaden , waarmede men Lodewijk den XVI. be-
fchuldigt ? Waar de wet is ? Zij is in het Lijf-
ftraffelijk Wetboek! Het is die wet, welke de verraaderijen in de op?nbaare bedieningen ftraft; want gij weet,
dat



io8 B IJ L A G E N.
dat Lodewijk de XVI., volgens de uitdrukking der Wet zelve, niet anders was, dan de eerfte der Ambtsbedienaaren. Het is die Wet , welke de verraaders en famenzweerders treft! Het is die Wet, welke haar zwaard doet vallen op het hoofd van een ieder , die laag of fnood genoeg is, om een aanflag op de maatfchappelijke Vrijheid te onderneemen!
Te vergeefsch zal men zeggen, dat deze Wetten, welke na de Conftitutioneele Afte , en ter voltrekking van dezelve, ten voorfchijn kwamen, niet toepasfelijk waren op de misdaaden van een' Koning, die door deze Acte zelve onfehendbaar was verklaard. Ongetwijfeld kunnen zij niat worden toegepast, door die Machten , welke, door de Conftitutie , aan den Koning ondergefchikt gemaakt wierden. Maar dit Koninglijk voorrecht is blijkbaar van geener waarde, met betrekking tot de Natie.
Is het, daarenboven, in het nieuwe Franfche Wetboek alleen, dat deze Wetten zich bevinden? Beftonden zij niet ten allen tijde, en in alle Landen ? Zijn zij niet reeds zo oud, als de Maatfchappijen zelve?
Nergens zijn Koningen gemaakt geworden, dan alleenlijk om de Wetten , welke algemeen voor allen waren, ten uitvoer te doen brengen; dan om, door het beftuur der maatfchappelijke krachten, de eigendommen, de vrijheden , en het leven van ieder lid der Maatfchappij , te befchermen, en om de geheele Maatfchappij tot waarborgen tegen de onderdrukking te verftrekken. Overal, waar zij, in dezen zin , onfehendbaar moesten zijn, was hen te beleedigen, niet anders dan de Natiën te beleedigen,
welken zij vertegenwoordigden. Maar, wanneer zij
hunnen eed fchonden; wanneer zij de Natie zelve beleedigden , het zij in haare booge rechten , of in haare Leden ;



B IJ L A G E N. 109
den; wanneer zij, in ftede van de Vrijheid te verdeedigen, dezelve den doodfteek toebragten: had dan de Natie , volgens den aart der zaaken zelve, niet het onverganglijk recht, om hen voor haare Vierfchaar te roepen, en de ftraf van roovers en verdrukkers te doen ondergaan 'f Bij onze Voorvaderen , de Celten , behield het Volk fteeds zijne oorfpronglijke rechten tegen den Vorst: maar waartoe deze voorbehouding ? Het recht , dat alle Natiën hebben , om hunne Koningen te oordeelen en te vonnisfen, is dit geene voorwaarde, die noodzaaklijk gepaard gaat met de Maatfchappijelijke Acte, welke hen op den Troon plaatst? Is dit niet een eeuwig en onaffcheidelijk gevolg, van de Nationaale Souvereiniteit?
Toen een Fransck Burger, op de boorden van de Seirte, de doodkist van Willem den Veroveraar in beflag nam, hem befchuldigende , dat hij hem zijn akker had ontnomen, en het lijk van dezen Vorst, na deszelfs begraafplaats niet vervoeren liet, alvoorens men hem zijn
eigendom had wedergegeeven, toen Don Hendkik,
door de Staaten van Castilien veroordeeld, eerst in zijn beeldtenis , en vervolgens in perfoon, de fchandelijkfte
vernedering onderging; toen Johanna van Napels
lijfftraffelijk vervolgd wierd , als een moordenaares van haaren Echtgenoot; toen de Franfche Koningen, gedagvaard voor de Vierfchaaren der Bisfchoppen en Heeren, die zich de Vertegenwoordigers der Natie noemden, aldaar van hunne waardigheid verftooken, en veroordeeld wierden , om de hairen afgefneden te worden, en het overige van haar leven in een Klooster te gaan doorbrengen ; toen Don Alphonsus, en een Zoon van
Güstaaf Vasa , van derzelver Troonen vervallen verklaard , en voor altoos van hunne vrijheid beroofd wierden, deeer-



iio B IJ L A G E N.
fte door de Staaten van Portugal, de tweede door dé
Staaten van Zv/eeden; toen Karel de eerfte het
hoofd op een fchavot verloor; toen alle deze Vorsten, en nog veele andere daarenboven, hunne misdaaden, door een fchandelijk of treurig uiteinde, boeteden ; —— toen had men geene uitdrukkelijke Wetten, die de juiste ftraffen voor fchuldige Koningen bepaalden; maar het berust in den aart der Nationaale Souvereiniteit zelve, om, wanneer het wezen moet, het ftilzwijgeu der befchrevene wetten aantevullen; om de ftraffen daar te ftellen, gehege aan de fchending van haare eerfte Maatfchappelijke Acte, of om, op de misdaaden der Koningen, de ftraffen , betrekkelijk tot de misdaaden van andere Burgeren, toepasfelijk te maaken.
Alle Vorsten van Europa, hebberi aan de onwetendheid der Volken opgedrongen, dat zij hunne Kroonen van God ontvangen hadden. Zij hebben, bij dezelve, de gewoonte ingevoerd, om hen te befchouwen als de beeldtenisfen der Godheid, welke het gebied voert over de ftervelingen ; om te gelooven, dat hunne perfoonen onfehendbaar
en heilig , en aan geene wetten onderworpen zijn.
Maar wanneer nu, bij voorbeeld, de Spaanfche Natie, door den Franfchen geest verlicht, zich eindelijk eens verhief, en tegen haaren Koning zeide : Ik gaf, in den beginne, mij zelve geene Koningen, dan om de Uitvoerders van mijnen wil te zijn. Zij maakten misbruik van de macht, welke ik hen had toevertrouwd. Zij wierden Despooten. Ik wist mijne Souvereiniteit te herneemen. Ik onderwierp hen aan eene Conftitutie, die mijne rechten moest verzekeren. Jaarlijksch verklaarde ik, in de Vergaderingen der Vertegenwoordigers, mijne oogmerken, met betrekking tot den oorlog of den vreede, de belastingen,
en



B IJ L A G E N. m
t en allle andere takken van het Staats-befhiur. In dien i tusfchentijd, hield een Magiftraat, in mijn naam , de uitI tfreiding van het Koninglijk gezag binnen deszelfs behoor] lijke paaien. Doch een Dwingeland fmeet alle mijne be! fchermende wetten onder den voet. Ik poogde dezelve : te herftellen , doch wierd verpletterd door de uitheemfche macht van Keizer Karel den V. Na de uitfterving van zijn gedacht in Spanje, had ik mijne vrijheid kunnen hemeemen , zo niet het geducht vermogen van twee naarijverige en mededingende Huizen , mij geene andere keuze had overgelaaten , dan die van eenen nieuwen Dmn-
I geland. Eindelijk ben ik vrij. Verfchijnt nu voor
mijne Vierfchaar, en doet daar rekenfchap van alle uwa Koninglijke verrichtingen.
Burgers! zoudt gij wel gelooven kunnen, dat de flraffelooshekl, van welke Karei, de IV. tot op deztn dag toe, het genot heeft gehad, hem het recht geeven zoude , om zich aan zodanige Nationaale Vierfchaar te onttrekken ?
Indien het Omtenriikfche vo'k , of dat van Hongarij'en, opftond, en tegen Frans den II. zeide : Niet te vreden : met het eigendunklijk gezag uwer Voorzaaten , ten mijnen opzichte, te vereeuwigen, zijt gij daarenboven henen gegaan, om de Vrijheid in haar geboorteland oantevallen. De Franfchen vetklaarden zich de vrienden te zijn van alle Volken, en gij hebt mij aan hunnen haat, aan hunne vervloeking blootgedeld. Uit vrees, dat de Vrijheid tot mij naderen mogt , hebt gij haar van den ganfchen aardbodem willen verbannen. Aan de volvoering van dit fchandelijk ontwerp, hebt gij mijn goeden bloed ten besten gegeeven. Gij hebt mij gedwongen , om de zaak der Tijrannen, tegen de zaak der Volken, te ver-
dee-



iI2 B IJ L A G E N.
deedigen. Verachtelijke inbreeker op de rechten der Na* tuur, op de rechten der Menfchen , en op de eeuwige rechten der Volken! U fchiet niets anders over, dan de fchande uwer mislukte aanflagen: maar denkt gij, dat, eindelijk ontwaakt uit mijnen zorgeloozen flaap, ik langer in uwe fchande begeer te deelen? Het betaamt mij , om mij zelve van den blaam te zuiveren, waarmede gij mij, in de oogen , zo der Franfchen, als van alle andere Volken, overladen hebt, en het is niet, dan in uw bloed, dat ik dezelve kan afwasfchcn.
Nogmaals vraag ik u, Burgers! of gij gelooft, dat de Despoot van Hongarijen het recht hebben zoude, om aan deze Nationaale rechtvaardigheid , de hérsfenfchim zijner onfchendbaarheid, of de ftilzwijgendheid der gefchreven wetten, betrekkelijk de misdaaden der Dwingelanden , tegen over te ftellen?
Maar , zou Lodewijk de XVI. zich dan in een guns- ■ tiger toeftand bevinden ? Behalven dat zijne Conftitutioneele onfchendbaarheid niets betekent voor de Vierfchaar der Natie, zouden wij hem ook nog kunnen vraagen, of' hij wel ooit de Conftitutioneele Koning der Franfchen geweest zij? Wij zouden hem kunnen vraagen, of hij niet, geduurende het tijdperk zijner regeering, even gelijk alle andere nog beflaande Koningen , genoodzaakt, was, om het recht van Ichending en geweld te onder-ftellen ? Wij zouden hem kunnen vraagen, of niet alle; daaden zijner Conftitutioneele regeering, daar heenen Itrek-■ ten, om te bewijzen, dat hij in ftaat was, de zvvaarfte: ondankbaarheid te veréénigen, met de overige wanbedrijven zijner dwingelandij ? Welke boosaartigheid , welke i fchelmfche aanflag is 'er, die hij niet ontgonnen en voor-geftaan heeft, tegen de grondflagen der maatfchappijelijke >
in- ■



li IJ L A G E N. u*
□aftelling; tegen de eigendommen en de perfoonen , geiduurende de eerfte ontwaaking der Franfche Natie , in In ftede van hem te ftraffen, zo als zij had kunaen, en zo als zij had behoren te doen, had zij de edelmoedigheid , om hem op den Troon te handhaven. Zij ooogde zelfs, door kracht van weldaaden , hem aldaar rechtvaardig te maaken! Maar hoe beantwoordde hij hier sian? Na alle de Artikelen van de Conftitutie te hebben aangenomen , deed hij zijne beruchte tegenbetuiging op den aiften Junij, in welke hij aankondigde, dat hij niet rrij was, en dat alle zijne toeftemmingen gedwongen wa-
:ten geweest. Dit was niet anders, dan aan de Uit-
aeemfche Mogendheden de leus te geeven, om tot zijne uulpe toe te fnellen. Zij kwamen' niet fchielijk genoeg: ijij begaf zich zelve tot hen , ten einde hunne toebeleidzelen , en hunne marsen, te verhaasten. De Natie eewees hem nogmaals genade. De Conftitutie , welke inen weder over had gezien, ten einde hem te meer en :e beter te begunstigen, werd op nieuw aan zijne toedemming voorgehouden. Hij nam dezelve aan : maar wat deed hij toch, om buiten 's Lands het uitwerkfel zijner iiegenbetuigingen te vernietigen ? Toen hij, in plaats van ijijne Broeders, en andere Uitgewekenen, die, federt de eerfte oogenbükkcn der Revolutie, in zijn naam, om de umenzweering der Despooten beedelden, weder in te roeeen , te beteugelen, en van plan te doen veranderen, colhardde met hen te befoldigen uit de giften der Natie, nn alle voorbehoedende maatregelen van het Wetgeevend
.^ighaam te verlammen. Toen hij, in ftede van den
'Pruisfijchcn en Oostenrijkfchen inval voor te komen, het eerraad, in alle de grens- en binnenlandfche fteden, deseelfs vol beflag poogde te doen verkrijgen; moet men, h ült



U4 B IJ L A G E N.
uit dit een en ander, dan niet befluiten, dat zijne alge--» meene aanneeming, in de maand September, even mini openhartig was, als zijne gedeeltlijke aaaneemingen? Datt dezelve niet anders waren dan een fpel, om zich op deni Troon te handhaven; om aldaar de Iloofbenden aftewachten, en hen de gemaklijkheid te bezorgen , om, op des puinhoopen der Conftitutie, het Despotismus te herbouwen? Dat hij (leeds in zijne tegenbetuigingen zou volhard: hebben? dat hij, indedaad, nimmer in den Conftitutionee-: len Troon zou toegeftemd hebben? dat hij beftendig met
de Natie in oorlog zou geweest zijn ? En thans zout
hij, tegen de Nationaale rechtvaardigheid, die Conftitu-i tie komen inroepen, waardoor hij zich nooit heeft wiH len laaten verbinden! die Conftitutie , waarvan hij zicll nergens anders toe bediend zou hebben, dan om he: Fransch grondgebied van bloed te doen ftroomen, er om daardoor de uitvoering zijner famenzweeringen teger. de Vrijheid te verzekeren !
Hoe! wanneer een Dwingeland uwe Vrouw, of Doch! ter, een dolk in 't harte wrong , is 'er dan eene Cont ' Ititutie, die u kan ftraffen, om dat gij u zelve, doo: die eerfte zielsbewceging , liet vervoeren, welke u ge< bood, door den dood van haaren moordenaar, aan haai wraakgefchrei te beantwoorden? of die u beletten kam om, op zijn kop, de beftraffing der Goddelijke en Mem fchelijke Wetten interoepen ? Zijn niet de rechten en plicht ten der Natuur van een rang, verre boven alle inftellint
gen verheven ? En een Volk, wiens rechten gelijke
lijk gegrond zijn op de Natuur, een geheel Volk , zoi dan het recht niet hebben, om zich te wreeken wegem de verraaderij van een perfoon, die den last had aangenci «nen , om haare opperfte Wetten te doen uitvoeren , e
d3



B Ij L A G E N. 115
!| k-ie men van de noodige macht voorzien had, ten einde ! eezen taak te vervullen; terwijl hij dit alles misbruikt> inn zich als onderdrukker en moordenaar te kunnen beeestigen en handhaven ? Burgers! denkt gij, dat het u ririj ftaat, van deze groote grondbeginzelen der natuurlij122 en maatfchappijeüjke rechtvaardigheid af te wijken? Zijn wive plichten niet afgetekend op alle de voorwerpen, die ,, van verre of van nabij, omringen? Zijn ze niet gehhreeven, in de als nog rookende asfche van de moedige aad Rijsfel? Op de poorten van Longwij en Verdun gejandmerkt, met hetzegel des verraads en der fchande? pp de nooit gehoorde wreedheden, gepleegd door een wndvloed van Cannibaalen, die zich geen oogenblik hebtl :en kunnen ftaande houden , voor den oogopflag van de it Mdaaten der Vrijheid, maar die, geduurende eenige daji \<zn, zich fterk betoonden, uit hoofde der verraaderijen, a aaarmede Lodewijk de XVI. wordt befchuldigd ? Hebt jj niet , als nog , de indrukken voor oogen , van het i ooorddaadig lood, 't welk, op den dag van den loden n uugustus, de Natie bedreigde tot in het heiligdom haa10 rr Wetten ? Hoort gij, in uw hart , niet de flem der {t mrgeren , die voor het Kasteel der Tailleries zijn verit aan, en van de vorderingen van zo veele andere De111 lussen, die, zich opofferende voor het Vaderland, mee en cch de hoop ten grave voerden , van gewroken te zul* ei 1111 worden ? Hoort gij niet de ganfche Republiek u herli! ïmeren, dat dit eene der onderwerpen van uwen last zij ? lli idöi gij niet, hoe alle Volken van het Geheelal, hoe alD de tegenwoordige en toekomende Gedachten , als om ti heenen dringen , en , met eene ongeduldige ftilzwijti itödheid, afwagten, wat gij hen leeren zult; of hij, die e wrlpronglijk met de uitvoering der Wetten is belast, zich ói h 3 voor



n6 B IJ L A G E N.
voor altoos afhanglijk zal maaken van hen, die de Wetteni vervaardigden? Of de Koninglijke onfchendbaarheid eem recht is, om, ftraffeloos, de Burgeren en Maatfchappijem te mogen onderdrukken, en op den flachtbank fleepen?? En of een Monarch een God zij, wiens flagen men ze* genen, dan of hij een Mensch zij , wiens wanbe¬
drijven men ftraffen moet!
$•
Lodewijk de XVI. is dienvolgens aan een gerechtelijks oordeel onderworpen. Hij kan te recht gefteld worden; wegens misdaaden , die hij, op den Conftitutioneelec Troon, begaan heefc.
Maar, door wie moet hij geoordeeld worden? Zult gii hem verzenden na de Vierfchaar van de plaats zijns ven blijfs, of na die van de plaats , waar de misdaaden bei
gaan wierden? Zij, die deze wijze, aan het Conn
mité van Wetgeeving hebben voorgefteld , zeggen : ói LodbWijk de XVI. geen genot van één eenig privilegii meer behoort te hebben. Vermits de ConftitutioneeM onfchendbaarheid, dus voegen zij 'er bij, hem niet lam ger buiten het bereik der beoordeeling fielt, waarom zo] men dan, ten zijnen opzichte, nog eenige onderfcheidint gebruiken, boven andere Burgeren, het zij in de wijz van hem te oordeelen, het zij in den aart van de Viet fchaar ?
Men antwoordt hierop: dat alle de Vierfchaaren , werSl lijk beftaande, gevormd zijn geworden, door de Conftl tutie ; dat het uitwerkzel der onfchendbaarheid van de< Koning juist was, door geene der geconftitueerde Mach! ten geoordeeld te kunnen worden ; dat deze onfchendi
baai



B IJ L A G E N. n;
baarheid niet anders verdween, dan voor de Natie; dat Ide Natie alleen het recht had, om Lodewijk den XVI., iwegens Conftitutioneele misdaaden, gerechtelijk te ondervraagen; en dat bij gevolg, of de Nationaale Conventie luitfpraak over deze misdaaden doen moet; of dat zij dezelve moet verzenden na een Vierfchaar, uit de geheele Wade famengefteld.
Het Commité heefc hier niet anders in bedenking geïtaan , dan tusfchen deze twee laatfte voorftellen.
Zij, die niet wilden , dat de Nationaale Conventie zelwe Lodewijk den XVI. oordeelen zoude, hebben een ontwerp aan de hand gegeeven, 'c welk langen tijd beftreeIden is geworden,
Volgens dit ontwerp , zou de Nationaale Conventie i alleen de post bekleeden van een bezwooren Aanklager. -Zij zou zes haarer Leden benoemen, van welke twee bij ïhaar de bediening zouden hebben van Directeuren te zijn ider Gezwoorenen , en de vitr overigen zouden de be'dchuidiging voortzetten , ingevalle dezelve wierd aangemomen.
Lodewijk de XVI. zou voor de balie gebragt worden. De twee Directeuren zouden, in zijne tegenwoordigheid, 1de hoofden der befchuldiging ontvouwen, de (lukken ontdeeden, en de Acte vertoonen , welke het refultaat daaraan wezen moest. Lodewijk de XVI. zou, of in eigen cperfoon , of door de hem toegevoegde Raaden , alles likunnen zeggen, wat hij, ter zijner verdeediging, zou notdig oordeelen: vervolgens zou de Vergadering de befchul'diging, of aanneemen , of verwerpen.
Wierd de befchuldiging aangenomen , dan zouden de wier Leden der Conventie, beftemd om de bediening van ggroot Procurator waar te neemen, de befchuldiging voorth 3 zet,.



5i3 B IJ L A G E N.
zetten, voor een Vierfchaar en voor Gezwoorenen, welke beiden, op de volgende wijze, geformeerd zouden worden.
Het lighaam der Kiezers, zou, in ieder Departement, twee Burgeren benoemen , belast om de bediening van Gezwoorenen waarteneemen. De lijst van deze honderd,: zesenzestig Gezwoorenen , zou alsdan Lodewijk den XVI. worden aangeboden, die de bevoegdheid zoude hebben,, om drieëntachtig van dezelve te verwerpen; en, bij aldien hij van deze bevoegdheid geen gebruik verkoos te maaken, zou mén de vermindering van dit getal , tot op: drieëntachentig, door het lot laaten beflisfen.
De Vierfchaar zou famengefleld wezen uit twaalf Rechters , bij loting getrokken uit de Prefideuten der Crimineele Vierfchaaren van de drieëntachentig Departementen.
De Gezwoorenen zouden hunne verklaaring geeven, bij volflrekte meerderheid van Hemmen ; als dan zou de Vierfchaar de toepasfing der ftraf opmaaken , en, tegen het geval van gelijke ftemmen , ten aanzien van verfchillcnde gevoelens, zou men de noodige voorziening moe-: ten neemen.
Het Commité heefc dit ontwerp verworpen , en de voorkeus gegeeven aan dat, om Lodewijk den XVI., door da Conventie zelve , te doen oordeelen.
Maar, hoe moet zij hem oordeelen?
Men heeft aan het Commité eene wijze voorgefteld, flrekkende, om in de Nationaale Conventie de verfchillende vormen intevoeren, welke, door de Wet , ter beoordeeling van de befchuldigd en, zijn aangewezen.
Volgens deze wijze, zoude men, in de eerfte plaats,, door de uitfpraak van het lot, zodanige Gedeptiteerdem snoeten benoemen, die de bediening als Directeuren vam
dem



B IJ L A G E N. 119
den gezwooren Befchuldiger, gelijk mede van zulken, welis die van publieke Befchuldigers , en van Rechters , uekleeden moesten.
De overige Leden zouden, vervolgens , naar uitwijzing van het lot, gerangfchikt worden, of onder de bezwooren Befchuldigers , of onder de Gezwoorenen om te vonnisfen.
Deze wiize heeft geene andere verdicnfte, dan te verïhoeden , dat de Befchuldigde, in den loop van zijn rechtsgeding, niet dezelfde perfooncn, in twee verfchillende beLdieningen, werkzaam zoude vinden.
Maar is het waar, dat de Nationaale Conventie, bij alIdien zij befhiit om Lodewijk den XVI. zelve te oordeellen, zich onderwerpen moet aan de formen, welke, ten isanzien van de Crimineele Procesfeu, zijn voorgefehreerven?
Men verwijt aan het Parlement van Engeland, dat het tde gerechtelijke formen heefc gefchonden ; maar, te dezen (opzichte, verftaat men zich doorgaans niet, en het is van \wezenlijk belang, onze aandacht op dit vermaard rechtsta geding te vestigen.
Karel Stuart was onfehendbaar, gelijk Lodewijk de IXVL; maar, even gelijk Lodewijk de XVI., had hij ook (de Natie verraaden , welke hem op den Troon geplaatst lhad. Onafhanglijk van alle de machten, door de Engelsfche Cor.ftitutie opgericht, kon hij, door geene hunner, ' befchuldigd of geoordeeld worden. Dit kon niec anders gefchieden , dan door de Natie. Toen hij gevangen wierd , was de Kamer der Pairs geheel in zijn belang. Zij poogde niets anders, dan den Koning en het Koninglijk Despotismus te behouden. De Kamer der Gemeenten maakte zich meester van het geheel Parlementair gezag, h 4 en



tso B IJ L A G E N.J
en ongetwijfeld had zij, in de omftandigheden , waarin zij zich toen bevond, het recht daartoe: doch het Parlement was niet anders dan een gecontinueerd Lighaam. Het vertegenwoordigde de Natie niet in derzelver geheele volheid van Souvereiniteit; maar vertegenwoordigde haar Hechts in de bedieningen, welke, door de Conftitutie, bepaald waren geworden. Het kon dethalven noch den Koning oordeelen, noch het recht om hem te oordeelen aan anderen verfchaffen. Men behoorde gedaan te hebben, het geen, in Frankrijk, het Wetgeevend Lighaam deedt; men moest de Engelfche Natie aangezogt hebben, om eene Conventie te formeeren. Had de Kamer der Gemeenten deze partij gekoozen , het ware de laacfte uure der Koninglijke waardigheid in Engeland geweest. Nooit zou de vermaarde Staats-fchrijver, die de eerfte der ftervelingen zou geweest zijn, zo hij niet fchandeiijk zijn pen, door de verdediging der Monarchie en des Adels, tot fchande gemaakt had, het voorwendfel gehad hebben, om te zeggen: ,, Dat het een fchoon fchouwfpel ople„ verde, de machtelooze poogingen der Engelfche Natie „ te zien, om, bij haar eene Republiek opterichten! om „ een verwonderd Volk te aanfehouwen, dat de Volks„ regeering zoekende, dezelve nergens vond! en eindlijk „ om, na veele beweegingen en fchokken, dit Volk ge-
dwongen te zien, .zelve in die Regeering te blijven be„ rusten, welke het zo zeer vervolgd had!"
Ongelukkig werd de Kamer der Gemeenten door den geest van Cromwel beftierd; en Cromwel , die, onder den naam van Prote&or, Koning wilde worden, zou, in eene Nat'onaale Conventie, het graf voor zijne Staatzucht gevonden hebben.
Het is derhalven, in Engeland, niet de fchending der
voor-



B IJ L A G E N. mi
voorgefchreeven formen , ten aanzien van de crimineele veroordeeling; maar het is het gebrek eener Nationaale macht, het is het Proteftorfchap van Cromwel, 't welk die haatelijkheid over het rechtsgeding van Karel Stuart verfpreidt, welke men in de Wijsgeerigfte fchriften, bij herhaaling, aantreft. Karel Stuart had den dood verdiend ; maar zijn ftraf kon niet bevolen worden, dan door de Natie, of door een Vierfchaar, welke zij verkoozen had.
In den gewoonen loop der gerichtsoefening , worden de formaliteiten, als de befchutsmiddden aangemerkt van het geluk, van de vrijheid, en van het leven der Burgeren. De Rechter , die zich van dezelve verwijdert, of ze overtreedt, kan met grond befchuldigd worden, dat hij, of onwetend zij in de grondbeginzelen der Gerichtsoefening, of van eene begeerte om zijne driften te willen ftellen , in ftede van den wil der Wet. Maar die groote toerusting der lijfftraffelijke rechtsgedingen , zou blijkbaar nutteloos worden, wanneer de Maatfchappij zelve uitfpraak deed , over de misdaaden haarcr Leden. Want eene Maatfchappif, die zelve haare wetten maakt, kan niet verdacht gehouden worden van onweetende te zijn, ten opzichte van de grondbeginzelen der Gerechtigtigheid , volgens welke zij geregeerd wil worden; noch van zich te willen laaten medefleepen, door buitenfpoorige driften, tegen de Leden, welke haar famenflellen. Bijzondere Vierfchaaren , door de onderfcheiden gedeelten van een Rijk verfpreid, kunnen ftom wezen, en gedreeven worden door plaatfelijke belangen , door zonderlinge beweegredenen, en perfoonlijke wraakgierigheid. Het is om diergelijke gebreken, zo veel mooglijk, voor te komen , dat men de bedieningen , welke de Juftitie moeh 5 ten



m 33 IJ L A G E N.
ten voorbereiden of beftuuren, van eikanderen onderfcheiden heefc;-dat men het declinatoir, de wraaking van den Rechter, en alle andere formaliteiten, heefc uitgevonden, waardoor de Vierfchaaren bepaald worden , binnen den kring, welke zij niet mogen overfchreeden.
Maar , alle deze bijzondere aanmerkingen verdwijnen voor eene Staatsmaatfchappij. Indien deze belang heeft om de zodanige haarer Leden te ftraffen, die zich fchuldb tegen haar gemaakt hebben , dan heefc zij nog zo veel te meer belang, om hen allen onfchuldig te vinden. Haare roem, zo wel als haare macht , beftaat in hen allen te bewaaren; in hen allen gelijkelijk met haare liefde en befcherming te omringen ; ten minsten, voor zo verre zich dezelve niet zichtbaar zulks onwaardig gemaakt , of haare wraak niet uitgetart hebben , door daaden , welke verwoestend zijn voor het algemeen belang. Een Maatfchappij, die, over het lot van een haarer Leden, uitfpraak doende, zich bepaalen liet door beweegredenen , niet ontleend van het belang van allen, zou blijkbaar haare eigen verwoesting bewerken; en een ftaatkundig Lighaam kan nooit onderfteld worden, zich zelve te willen verderven.
Doch de Nationaale Conventie vertegenwoordigt, geheel en volmaakt, de Franfche Republiek. De Natie heeft, aan Lodewijk den XVI., mannen tot Rechters gegeeven, die zij voor haar zelve heeft verkoozen , ter onderzoeking | en bepaaling van haare eigen belangen! Mannen, waaraan zij haare rust, haar geluk , en haaren roem heeft toevertrouwd! Mannen, die zij belast heeft, om haar belangrijk lot, het lot van alle Burgeren in geheel Frankrijk te bepaalen. Wanneer Lodewijk de XVI. ten minsten geene Rechters vordert , die vatbaar zijn,
om



fB IJ L A G E N. 123
om verleid en bedorven te worden, door het goud van Uitheemfche Hoven, kan hij dan wel eene Vierfchaar begeeren, welke minder te verdenken, of onpartijdiger is? De Nationaale Conventie , of eenige van derzelver Leden, te willen verwerpen, zou niet anders zijn, dan de Maatfchappij tot in haare grondflagen aantetasten ! Wat komen hier de daaden of de gevoelens te pas, welke de vernietiging der Monarchie hebben voorbereid? Alle Franfchen deelen in uwen haat tegen de dwingelandij ! Zij vetfoeijen allen de Koninglijke waardigheid, die van het Despotismus niet anders dan in naam verfchilt. Maar dit denkbeeld is vreemd, ten opzichte van Lodewijk den XVI. Gij hebt uitfpraak te doen over de misdaaden van eenen Koning ; doch de befchuldigde is geen Koning meer: hij heefc zijn oorfpronglijken tijtel hernomen; hij is mensch. Is hij önfchuldig! Dat hij zich rechtvaardige! Is hij fchuldig! Dat hij dan ten voorbeelde aan de Natiën verflrekke!
Si ni.
Moet het vonnis, dat gij uitbrengen zult over den gewezen Koning, onderworpen worden aan de goedkeuring en bekrachtiging van alle Burgeren, in de Vergaderingen der Gemeenten, of in Grond-vergaderingen, vereenigd? Déze vraag is insgelijks door uw Commité onderzogt; en het gelooft, dat dezelve moet verworpen worden.
De Burgemeesteren te Romen, oordeelden over alle lij fftraffelijke zaaken. Wanneer het de misdaad van gekwetite Volks-majefteit, of flechts eene misdaad betrof, van dien aart, dat zij eene hoofd ftraf verdiende, dan moest het vonnis den Volke onderworpen worden, 'twelk, als de hoogfte Rechter, verwees, of vrijfprak.
Wan-



is* B IJ L A G E N.
Wanneer te Sparta een Koning wierd befchuldigd van de Wetten gefchonden , of de belangen des Vaderlands verraaden te hebben, dan wierd hij geoordeeld door een Vierfchaar, famengefteld uit zijn Amptgenoot, den Raad , en de Ephoren, en hij had het recht, om het vonnis tegen te gaan, door zich op het vergaderd Volk te beroepen.
Maar, noch de Burgemeesteren van Romen , noch de Koningen, de Raad en de Ephoren van Sparta, waren bekleed met eene wezenlijke Nationaale vertegenwoordiging. Zij waren wel zeer verre daarvan af, deze volle uitoefening der Volks-fouvereiniteit , (zo als de Nationaale Conventie die bezit,) te hebben , of te verdienen.
Daarenboven, wat men het Romeinsch of Spartaansch Volk noemde, was niet anders dan het Volk van ééne Stad, heerfchende over alle de Provinciën der Republiek. Maar, hoe talrijk dit Volk ook ware, het was befloten binnen gemeene muuren, en dus voor hetzelve mooglijk om bijeen te vergaderen, om te onderzoeken, te raadplegen en te oordeelen, en dit is onuitvoerlijk voor het Franfche Volk. —- Zo nu de Franfchen, op die wijze, niet vergaderen kunnen , hoe wilt gij dan aan hetzelve een gerechtelijk oordeel onderwerpen? Hoe is het dan in (laat om zelve een vonnis te kunnen uitfpreeken?
Het Franfche Volk zal niet noodig hebben, zich in éénen hoop te verzamelen, ten einde de Conftitutie, die gij hetzelve aanbieden zult, aan te neemen of te verwerpen. Ieder Burger zijn hart ondervraagende , zal aldaar vinden , wat hij verplicht is te antwoorden: maar om over het leven van een mensch uitfpraak te doen, moet aien de overtuigende bewijsftukken onder de oogen hebben ,



B IJ L A G E N. 125
ben, en men moet den befchuldigden hooren, bij aldien deze het natuurlijk recht inroept, om zelve met zijne
Rechters te fpreeken. Deze twee grondvoorwaarden,
welke, zonder onrechtvaardigheid, niet gefchonden kunnen worden, zijn derwijze onmooglijk te vervullen, dat wij ons ontllagen achten , om eene eindelooze menigte andere aanmerkingen bijtebrengen, die u insgelijks noodzaaken zouden het ontwerp te verwerpen, van uw gerechtelijk oordeel, door alle de Leden der Republiek, te doen goedkeuren en bevestigen.
Wij hebben niets gezegd van Maria Antoinetta. Zij is niet begreepen in het Decreet, waarbij het Raport bevolen is, dat ik u, uitnaam van het Commité, aanbiede.
Zij moest, zij kon daarin niet begreepen zijn. Van
waar toch zou haar het recht gekomen zijn, om haare zaak, met de zaak van Lodewijk den XVI. te vermengen?
Het hoofd der Vrouwen , 't welk in Frankrijk den naam van Koningin draagt, is immers nooit onfchendbaarder geweest, dan het hoofd der menigte van rebellen, of van famenzweerders ? Wanneer gij u met haar onledig zulc houden, zult gij flechts te onderzoeken hebben , of 'er een Decreet van befchuldiging plaatsheeft; en het is nergens anders, dan tot de gewoone Vierfchaaren, dat u Decreet zal kunnen verzouden worden.
Wij hebben insgelijks niet gefproken van LoDEwiji' Karel. Dit Kind is nog niet fchuldig. liet heeft nog geen deel kunnen neemen in de onrechtvaardigheden der Bourbons. Intusfchen zult gij deszelfs lot moeten opweegen tegen de belangen van de Republiek. Gij zult uitfpraak te doen hebben over dit groot denkbeeld, aan het hart van Montesquieu ontfnapt: „ in de Staaten,
„ waar



I2Ó B IJ L A G E N.
„ waar men het grootfle werk van de Vrijheid maakt,
„ zijn wetten, die haar fchenden tegen een eenigen
„ en ik beken, dat de gewoonte der meeste vrije Vol„ ken, die immer op aarde zijn geweest, mij doet gelo-
ven , dat 'er gevallen zijn , waarin men, voor één „ oogenblik , een dekkleed over de Vrijheid moet wer„ pen, even gelijk men de beelden der Goden bedekt."
Het tijdliip, waarin de voorzorgen der vrije Volken, niet meer noodzaaklijk zullen wezen , is misfchien niet verre meer af. De waggeling der Troonen , welke het meeste bevestigd fchijnen , de waakzaame en weldaadige voorfpoed der wapenen van de Franfche Republiek, de ftaatkundige eleétriciteit, welke door het ganfche mensch-
dom werkt, alles kondigt den aanfiaanden val der
Koningen, en tevens het herftel der Maatfchappijen, op hunne oorfpronglijke grondflagen, aan. Alsdan zullen de Koningen, die de wraak der Volken ontfnapt zijn, of waarvan het belang des menschlijken geflachts de voorbeeldige flraf niet gebieden zal, in vrede en allerwegen, met fchande gebrandmerkt, kunnen gaan wandelen! Alsdan zullen deze Tijrannen, en alle, welker ftaatszucht het onderneemen durfde hunne plaatfen te vervullen, niet meer te duchten wezen, dan Dionysius te Corinthe.
Ziet hier het ontwerp van een Staatsbefluit , dat het Commité mij gelast heeft u voor te leggen.
De Nationaale Conventie decreteert,
I. Lodewijk de XVI. kan geoordeeld worden.
II. Hij zal geoordeeld worden door de Nationaale Conventie.
III. Drie Commisfarisfen, genomen uit de Vergadering,
door



B IJ L A G E N. 12?
1 door eene oproeping bij naame, en eene volftrekte meerderheid van (temmen, zullen belast worden met de verzameling van alle de (hikken , aanwijzingen en bewijzen, betrekkelijk tot de misdaaden aan Lodewijk den XVI. te laste gelegd, en zij zullen het refultaat daarvan aan de Vergadering voordragen.
IV. De Commisfarisfen zullen hun raport befluiten, met eene verklaaring of opgave der misdaaden, waarmede Lodewijk de XVI. zich zal befchuldigd vinden.
V. Het raport der Commisfarisfen, de ltukken waarop het zelve zal gegrond wezen, en de Acte, welke de misdaaden uitdrukt, zullen al te famen gedrukt en verfpreid worden.
VI. Agt dagen na de verfpreiding , zal het beoordeelend verhandelen van de Acte, welke de misdaaden uitdrukt, worden begonnen , en zal hetzelve, door eene oproeping bij naame, en bij de volftrekte meerderheid van Hemmen , aangenomen of verworpen worden.
VII. Wordt deze Acte aangenomen , dan zal dezelve worden medegedeeld aan Lodewijk den XVI., en aan zijne Zaakverdeedigers, bij aldien hij het zijne zaak oordeelt te wezen, dezelve te verkiezen.
VIII. Op dezelve wijze zal aldaar aan Lodewijk den XVI.een, tegen het Oorfpronglijke vergeleeken, Affchrift, van het raport der Commisfarisfen , en van alle de andere ftukken, ter hand gefteld worden.
IX. Wanneer Lodewijk de XVI. de mededeeling vordert van de Origineele ftukken , dan zullen deze na de plaats, le Temple genaamd , overgebragt , en vervolgens na de Nationaale Archiven terug gevoerd worden , door twaalf Commisfarisfen der Vergadering, die dezelve niet uit hunne handen geeven, noch uit het oog verliezen zullen.
X.



ia8 15 IJ L A G E N.
X. De Origineelen zullen uit de Nationaale Archiven niet genomen worden , alvoorens men daarvan tegen de Origineele vergeleeken , Affchriften van gemaakt zal hebben , welke niet verplaatst zullen kunnen worden.
XI. De Nationaale Conventie zal den dag bepaalen, op weiken Lodewijk de XVI. voor haar zal verfchijnen.
XII. Lodewijk de XVI. zal, het zij door zich zeiven, het zij door zijne llaaden, zijne verdeediging in gefchrifte, en door hem eigenhandig onderteekend, aanbieden.
XIII. Nogthans zullen Lodewijk de XVI. en zijne Raaden, indien zij het noodig oordeelden, insgelijks mondelinge verdeedigingen kunnen doen, die opgefcbreven zullen worden, door de Secretarisfen der Vergadering , en vervolgens, ter ondertekening , aan Lodewijk den XVI. zullen aangeboden worden.
XIV. Na dat Lodewijk de XVI. zijne verdeedigingen zal hebben ingeleverd , of na den tijd , welke hem zal toegeflaan zijn, ten einde dezelve in te brengen, zal ververftreeken wezen, zal de Nationaale Conventie haar vonnis uitbrengen, door eene oproeping bij naame.
Decreet, door ^Nationaale Conventie, op het bovengaande raport , denzelfden dag genomen.
De Nationaale Conventie decreteert, dat het tweede raport, betreffende Lodewijk Capet, gedrukt, in alle taaien overgezet, en aan de Departementen, Municipaliteiten en Legers, zal verzonden worden. Dat aan een iegelijk der Leden van de Conventie, tien exempiaaren zullen worden rond gedeeld. Zij fchort wijders het onderzoek op, tot aanftaanden Maandag, en gelast, dat de
Druk-



B IJ L A G E N. 129
'Drukker, ten allerlangften , Saturdag , de uitdeeling zal ;bezorgen.
LX VI.
Declaratie van den Uitvoerenden Raad der Franfche Republiek, gearrefteerd den lóden November (1792) in het eerfte jaar der Republiek.
De Uitvoerende Raad, delibereerende over den werkelij;ken ftaat des oorlogs , voornamelijk in Belgiën, en in aanmerking genomen hebbende, dat geene verpoozing moet gelaaten worden aan de vijanden der Republiek, maar alle middelen moeten worden aangewend, om derzelver Arrméè'n te overwinnen, en te vernielen , eer men dezelve ;san verfterken , en daardoor in ftaat ftellen , om, op aieuw, het zij Frankrijk, het zij die Landen, in welke de Franfche wapenen de Vrijheid gebragt hebben, aan te tasten;
Befluit, dat, ingevolge der deliberatie, van den tuften Détober laatstleden , de Generaal Commandant en Chef Her Belgifche expeditie zal gelast worden, voort te gaan met de vijandelijke Armeen te vervolgen, overal waar men naar fchuilplaats mogt verleenen.
i
LXVIL



B IJ L A G E N.
LXVIL
Extract uit het Register der deliberatieni van den proviftoneelen Uitvoerenden Raad,, van den löden November, het eerfte jaar' der Franfche Republiek, en vervolgens goedJgekeurd, in de Nationaale Conventie, den. 2t.fl.en November (1792.)
Da Uitvoerende Raad, delibereerende over het gedrag der Franfche legers, in de Nederlanden, heeft een det Leden opgemerkt:
1. Dat de belemmeringen en hinderpaalen, welke to: nu toe de Scheepvaart en den Koophandel , zo op dd Schelde, als op de Maas hebben geleden, daadelijk ftriï dig zijn met de grondbeginzelen van het Natuurlij!] •Recht, 't welk de Franfchen gezwooren hebben te zun len handhaven.
2. Dat de loop der Rivieren , het gemeen en onvet vreemdbaar eigendom is van alle Landen, die door deE zeiver wateren befproeid worden; dat eene Natie, zor der onrechtvaardigheid, niet zou kunnen vermeenen eenii recht te hebben , om , bij uitfluiting van anderen , de; uitloop van eene Rivier te bezetten, en aldus te verhit deren dat de nabuurige Volken, die aan de bovenfle O* vers grenzen, hetzelfde voorrecht genieten; dat dusdanii recht een overblijffel is van leenroerige flavernij, ofi ten minften, eene haatelijke Monopolie, welke niet da: door geweld kan vasrgeffeid , of door het onvermogei
to:



b ij l a g e N. i3ï
aoegeftaan zijn; derhalven herroepelijk in alle tijden, en, na weerwil , van alle overeenkomflen , alzo de Natuur «ven zo min bevoorrechte Volkeren, als bijzondere Perbbonen erkent , en de rechten van den mensch onver'rreemdbaar zijn.
3. Dat de roem der Franfche Republiek eischt, dat iweral, waar zich de befcherming haarer wapenen uitbreidt, de Vrijheid herfleld , en de Dwinglandij verbrijzeld worde.
4. Dat wanneer, bij de voordeelen aan het Belgisch Volk, door de Franfche wapenen verzorgd , zullen gecoegd worden de vrije fcheepvaart, op de Stroomen, en Ide bevrijding des Koophandels , dier Provinciën, dat Volk niet alleen geene reden meer zal hebben om te vreeaen voor deszelfs eigen onafhanglijkheid , noch te twijè'elen aan de belangeloosheid der Republiek , maar dat izelfs de Natiën van Europa , alsdan , niet langer zullen [Kunnen weigeren te erkennen, dat de vernietiging van alee dwingelandij , en de zegepraal der rechten van den rmensch , de eenige drijfveeren zijn van het Franfche Wolk.
De Raad , getroffen door deze gewichtige bedenkingen, befluit, dat de Generaal en Chef, commandeerende Jde Franfche legers tot de Belgifche expeditie, zal gehoudden zijn de ftiptfte maatregelen te neemen, en alle de midddelen, ter zijner befchikking fhande, te gebruiken, om dde vrijheid der Scheepvaart en vervoering op den geheelden loop der Schelde en Maas, aan de Ingezetenen van IBelgiën te verzekeren.
4 9 lxviii.



133
B IJ Lr A G__E N.
LXVIIL
Aanklachte tegen Lodewijk Capet, gewezen Koning der Franfchen; door den Gedeputeerden Lindet , uit naam der Commisftet van Eenentwintig, den loden Decembert 1792. in de Nationaale Conventie voorge; leezen.
Vertegenwoordigers des Volks! Uw Commité heeft eenei vluchtige overziening van het gedrag des gewezen Koo nings, federt het begin der Revolutie gehouden , vóóii de openbaare afleezing der Afte van befchuldiging noodhj geoordeeld. Ik heb dezelve opgefteld in een eenvouwi ge , voor de vatbaarheid van alle Burgeren gefchikti fchrijfwijze, in zo verre namentlijk een werk van dier aart, binnen den zeer kort bepaalden tijd van anderhalve! dag kon verricht worden.
Lodewijk is bij het Volk aangeklaagd als een Tijran 1 die onophoudelijke poogingen heeft gedaan, om de voi deringen der Vrijheid hinderlijk te zijn , of ten minste: tegen te houden, en haar door hardnekkige en herhaald: aanvallen, eindelijk geheelè'nal te vernietigen; als een Tij ran, die, toen het hem, door de infpauning zijner poa gingen en misdaaden, niet gelukken wilde, eene vrij Natie te beletten, haar zelve eene Conftitutie en Wette: te geeven, het plan tot eene famenzweering, welke de; Staat zou overhoop werpen, ontworpen, beftuurd, en uii gevoerd heeft. ■ De aardlagen van Lodewijk, geduurend:
d:



B IJ L A G E N. 133
I Ide zittingen der Confütueerende en der eerfte Wetgeeven11de Vergadering, zijn aanëengefchakeld, en behooren tot :een plan van onderdrukking en vernieling, 't welk eenig ss in zijne foort. De aanneeming der Conftitutie, zou , nn het tegenwoordig oogenblik, de vooraf begaane misliaaden en boosheden nog bedekken met den fluijer der npenbaare toegeeflijkheid, indien niet Lodewijk zelve die Wolken, welke hij in 't jaar 1701 , in alle werkplaatfen wan Europa had doen frneden, in het jaar 1792. in den jooezem van het Vaderland gedrukt, en hetzelve vetfcheurd laadde.
Frankrijk was zo verre gekomen, dat het algemeen werfpreidend licht, en de kennis aangaande de rechten der rmenschheid, eene nabij zijnde wedergeboorte voorfpelden. JEen op zich zelve ftaande, op zijnen Troon waggelen1de Despoot, kon zich op geenerhande wijze langer ftaanlie houden, dan door zich te werpen in de armen van ïaet alvermogen des vertrouwens, en der kundigheden van ei :zijn Volk. De bronnen der publieke fchatkist waren verti ddroogd, hij zelve was zonder credit, en van alle hulprmiddelen ontbloot, om een openbaar bankeroet voor te 15 tkomen, welks uitbersting binnen weinige dagen ftond te o, ggebeuren. Het opperfte gezag had geene achting meer t woor de vrijheid der Burgeren, en geene macht om de y ggpede orde te handhaven. Onder deze vooruitzichten verlij eeenigden zich de Vertegenwoordigers des Volks, in eene jo (Conftitueerende Vergadering. Hun eerfte arbeid deed ij rreeds het noodlot van Frankrijk vooraf zien. Lodewijk it tbefloot terftond dezelven te bedwingen, en hen onder het Jt jjuk te brengen. Hij had de vermetelheid , den loop hun| roer zittingen en raadpleegingen, den zo/len Junij 1789, id top eene gewelddaadige wijze te ftremmen. Dit was voor j i 3 Fran*"



134 B IJ L A G E N,
Frankrijk een' gelukkige dag ! De Volks-vertegenwoordigers vereenigden zich, en deeden den plechtigen eed,, om nimmer uit elkander te fcheiden, maar overal, waars de omftandigheden zulks vereifchen mogten , zo lang te? vergaderen , tot de Conftitutie voleindigd, en tegen alles omftooting, door genoegzaame ftennpilaaten , zou verzen kerd wezen.
Den 237?£» Juni' verfcheen LodeWijk , in den vollen glans, en met al de ftaaifie van het Despotismus omringd , in haar midden, om op dien gezagvoerenden toon zijnetit Wil aan haar te kennen te geeven, met welken hij, na het voorbeeld zijner Voorvaderen, gewoon was, denzelven tet openbaaren , iu de zittingen , bekend bij den naam van Lits de Jujlice, welke hij gewoon was te houden in óè Vergaderingen van eenige Magiftraatsperfoonen, ten eindd aan deze zijne onveranderlijke bevelen mede te deelent Deze zittingen , die altoos van droefheid en ontzetting verzeld gingen, ftapelden telkens nieuwe ellende, op dt! reeds plaats hebbende ellende des Volks. Dan de moec en voortvarendheid der Nationaale Vergadering. behieldeE de overhand over den dreigenden praal van het Jf espotismus: Zij volhardde bij haare befluiten, verklaarde de perfoonet der Volks-vertegenwoordigers onfehendbaar, en beloofd' Frankrijk eene Conftitutie.
Den zijlen liet Lodewijk alle deuren en toegangen tot ' de Zaal der Vergadering, met zijne Lijfwachten en SoldaE » ten, omringen. Het volk wierd teruggedreeven. Midden 11 door de bajonetten, en door de reijen van foldaaten h£i » nen, bereikten de Volksreprefentanten de plaats hunner ziri " tingen. Te vergeefsch zond de Nationaale Vergadering eeni 11 Deputatie aan Lodewijk , om hem te verzoeken de Lïjrj " wachten van daar te verwijderen, en de Militaire bevelen »
we:



B IJ L A G E N. 135
weder in te trekken. Hij hield zich met verre uitziende :ontwerpen beezig; bereidde eene, voor geheel Frankrijk nog ongelijk treuriger onderneeming; liet dagelijks Nationaale , gelijk ook vreemde troepen, met treinen artillerij rverzeld, bijeentrekken, en 'er formeerden zich verfchei!den legers.
Het leed thans geenen twijfel meer, dat zijn voorneemien was de Vergadering en de Natie onder het juk te brengen, of zijne regeering te doen kenmerken , door :eenen , aan het Franfche Volk verklaarden , bloedigen :oorlog. Den Bjièn' Julij befloot de Nationaale Vergadering , dat de Koning zou verzogt worden de noodige :bevelen^te geeven, om eene verandering te maaken in ideze even nuttelooze als gevaarlijke en ontrnstende maatregelen, alsmede tot de fpoedige terugtrekking der troe:pen en van het aangebragte gefchut. Den gden decreteerde zij dat beroemd Adres aan den Koning, waarin de [ongerustheid en beweegingen des volks, benevens de in iParijs toeneemende verwarring, met zo veele nadruk en 1 waardigheid wierd afgefchilderd. Haare üandvastigheid : en voortvarendheid veroorloofden-haar, te midden der geivaaren, waarmede zij omringd was, op niets anders haare (opmerkzaamheid te vestigen, dan op het ongeluk, waar! mede de Natie bedreigd wierd. Doch het antwoord van !Lodewijk was: „ dat de in Parijs en Ferfailles voor.„gevallene, zich telkens hernieuwende wanordes en . „ fchandelijke tooneelen, aan niemand onbekend waren j .„ daar de noodzaaklijke tegenwoordigheid der troepen in„ tusfchen eenigen agterdocht veroorzaaken konde ; zo „ zoude hij, op het verzoek der Staaten , wel beiluiten „ kunnen dezelve na Noyon of Soisfons te verleggen, „ en alsdan zelve na Compiegne te vertrekken, ten einde i 4 » "2



136 B IJ L A G E N.
„ de gemeenfchap te onderhouden, welke tusfchen de „, Vergadering en hem moest voortduwren."
LoDEWijK had befloten , de uitbarstingen der Vrijheid , door den fchrik der wapenen, in haare geboorte te verflikken , de Vergadering op haar zelve te doen flaan, alle verbintenisfen voor haar moeijelijk en bezwaarlijk te maaken , en haare raadplegingen te beftuuren door het overwicht des gewelds en van het Despotismus. De Raad des Konings, welke alle deze toerustingen in koelen bloede had bevolen; weiffelde in het oogenblik der uitvoering, en voorzag derzelver gevolgen. Lodewijk gaf aan drie Ministers hun affcheid, om dat zij, tegen zijne geweldige maatregelen zich durfden verzetten. De Vergadering befloot, den i$den, den Koning de gevaaren voor te Hellen, die het Vaderland bedreigden , en drong aan op het verwijderen der troepen , welker tegenwoordigheid het volk vecgramde. De Deputatie hier mede ge-, last, bragt dit antwoord terug: ,, Ik heb u de maatrege,, len doen kennen , welke ik voorgenomen heb , tot „ handhaving der openbaare rust binnen Parijs', te nee„ men. Het komt mij alleen toe de noodzaaklijkheid „ daarvan te beoordeelen , en ik kan daarin geene veran-
„ dering maaken." Men kan dit antwoord als eene
oorlogs-verklaaring befchouwen.
Het gerucht had zich reeds verfpreid, dat een Prins uit de familie van Capet zou benoemd worden tot eerflen Minister. De Vergadering decreteerde, dat zij niet zou ophouden op de verwijdering der troepen aan te dringen, en verklaarde,.dat de Ministers en Raaden des , Konings, van welken rang , ftaat, of bedieningen deze ook mogten zijn, in perfoon verantwoordelijk zouden . wezen voor alle tegenwoordige en toekomende daaruit
ge-



IJ IJ L A G E N. 137
gevolgde onheilen. De Koning weigerde den Voorzitter der Vergadering, 's avonds ten tien uuren , in zijne tegenwoordigheid toetelaaten. Den ï^den liet zich, in de voorflad St. Ante-ine , een eskadron Hufiiaren zien. Die veroorzaakte een' algemeenen opftand, en maakte de woede des volks gaande. Men vreesde het gefchut der Baftille; en zondt eene Deputatie aan den Gouverneur van dezelve, ten einde hem te beweegen , om van hetzelve geen gebruik te maaken; doch men verkreeg niets. Eene tweede Deputatie, veel talrijker dan de eerfte , bij zich hebbende een wit Vaandel en een Tamboer, ten teeken haarer vreedzaame oogmerken , wierd toen afgezonden. Voor deze opende men, wel is waar, de buitenfte poort der Vesting; doch in dat oogenblik doodde het ka: non-vuur verfcheiden Burgeren, die, ter zijden van den Procureur der Gemeente Coukey , onder den voet gefchoten wierden.
Het Volk befluit de BafiMe te veroveren. Een Courier had den Gouverneur, in den naam des Konings, het bevel gebragt, om zich tot den laatften bloeds-droppel te verdeedigen, en van alle zijne krachten gebruik te maai ken. Onder deze omftandigheden antwoordde Lodewijk : aan de Deputatie der Vergadering , welke hem de noodzaaklijkheid van de troepen te verwijderen , op nieuw voorftelde: „ Ik heb aan den Provoost der Kooplieden en „ de Officieren der Municipaliteit gelast , herwaards te „ komen, om met hen over de vereischte maatregelen te „ fpreeken. Dewijl ik van het oprichten eener Burgerij lijke Guarde onderricht was, heb ik de Generaliteit be„ volen, zich aan het hoofd van deze Guarde te ftellen. „ Ik heb wijders fchikltingen gemaakt, dat de op het veld van Mars zich bevindende troepen zullen aftrekken."
i 5 Men



S33 B IJ L A G E N.
Men moet niet gelooven, dat de Koning,' om een einde te maaken aan de begonnen vijandelijkheden , en den vrede weder te herftellen, de voorftanders der Gemeente van Parijs, die hunne posten zonder gevaar niet verlaaten konden, na Verfailks ontboden, en het voorneemen opgevat hadde, om een van hem zelve verkoozen Generaal aan bet hoofd te ftellen van de Burgerlijke Guarde, welke diestijds moest aangemerkt worden als het Volk, gewapend om de verdrukking van zich af te weeren.
Een nieuwe Deputatie begaf zich na Lodewijk. Hij antwoordde: „ Gij verfcheurt mijn hart door het tafereel, ,, dat gij mij wegens de rampen van Parijs, affchildert. „ Ik kan met geene mooglijkheid onderftellen, dac „ de tegenwoordigheid der troepen de aanleiding daartoe „ zoude geeven, en ik heb niets te voegen bij mijne „ voorige antwoorden." Lodewijk wist toen nog niet, dat hij reeds overwonnen was. Hij vernam eindelijk het veroveren der Baftille. Terwijl hij zijne nederlaag fteeds ontveinsde, maar niet te min overtuigd was van de noodzaaklijkheid , om oogenblikkelijk de wapenen neder te leggen, verzogt hij hem raad te geeven, en fprak van vrede.
Den idden Julij verfcheen hij in 't midden der Volksvergadering , noodigde haar om een middel uit te vinden, ten einde de goede orde en rust weder te herftellen, en aan 'de ftad Parijs haare ongeregeldheden onder het oog te brengen. „ Ik weet," zeide hij, ,, dat men „ mij onrechtvaardig beoordeelt: ik weet, dat men de „ vermetelheid heeft gehad, om opentlijk te zeggen, dat „ uwe perfoonen niet genoegzaam veilig zijn. Is het „ dan noodig, u lieden , ten aanzien van deze ftrafwaar„ dige, met mijn karakter in geenen deele overeenftem-
„ men»



B IJ L A G E N. 139
M mende, geruchten, gerust te ftellen? Welaan , ik wil „ mij aan u lieden toevertrouwen.
Hij begaf zich den 17^» na Parijs. Hij kondigde dezelfde fchikkingen aan , terwijl hij nieuwe aanflageti fmeedde om de Vrijheid te verwoesten. Na den i6den Maart ondertekende Broglio het bevel , om de Gemeente van Toul en Thionville te ontwapenen. Den zijlen vaardigde hij een nieuw bevel uit, en drong aan op de uitvoering van hetzelve. »
Door het Decreet van den \iden September, had Lodewijk het recht verkreegen, om de wetten te bekrachtigen , en 'er lag hem zeer veel aan gelegen , om , van deze aan hem toevertrouwde macht, gebruik te maaken. Reeds den wden Augustus weigerde hij de Decreeten, betrekkelijk tot de affchaffing der flaaffche Heeren-dienften, van het Leenroerig ftelzel, van de Tienden enz., te bekrachtigen. Den x^den maakte hij de gronden bekend , welke hem tot die weigering bewogen hadden. Intusfehen wist hij zeer wel, dat deze Decreeten der Conftitueerende Vergadering, waren voorgefchreeven door den algemeenen wil der Natie, welke dezelve , in alle Volkswijken , door plakbrieven had te kennen gegeeven.
De Conftitueerende Vergadering bood hem, ter aanneeming de verklaaring aan van de Rechten van denmensen, benevens die vijftien artikelen der Conftitutie, welke zij beflooten hadde. Ziet hier zijn antwoord: „ Ik wil mij „ geheel niet uitlaaten over uwe verklaaring der Rechten „ van den mensch. Zij bevat zeer goede grondftellin„ gen, die echter, dewijl zij voor verfchiliende uitleg„ gingen , en zelfs voor nieuwe verklaaringen, vatbaar „ zijn, zo nauwkeurig niet beoordeeld kunnen worden, „ ook deze voltooijing niet eerder behoeven, dan in het
„ oogen-



i4o B IJ L A G E N.
„ oogenblik, waarin derzelver waare en eigentlijke zin,
„ door de wetten zal beflemd worden." Dusdanige
aanmerkingen waren de voorboden van eenen langduurigen opkomenden ltrijd, tusfchen de Nationaale Vergadering en den Koning, die, toen hij deze Vergadering, den \i\den Julij, niet had kunnen uit elkander drijven , noch onder het juk brengen, thans alle zijne krachten infpande , ten einde derzelver arbeid nutteloos te maaken, en de Natie te berooven van die voordeden, welke deze zich daarvan beloofde.
Van dit oogenblik af kreegen de geruchten , wegens het vertrek des Konings, eenige waarfchijnlijkheid. Het volk was misnoegd ; het ontbrak aan levensmiddelen , welker omloop, door allerlei in deu weg geworpen hinderpaalen, geftremd wierd. De verzorging der ftad Parijs was, op eene ontrustende wijze, afgefneeden. Te Verfailles befpeurde men toebereidzelen, waarvan men de oogmerken niet kende. Men fprak van eene vermeerdering der Huistroepen. Het Hof bewerkte, door deszelfs kunstgreepen , de aankomst te Vetfailles van het Regiment Vlaanderen. Boüillé was beflemd tot Generaal over een machtig leger, 't welk, zonder noodzaaklijkheid zou op de been gebragt worden, en bereid was zich te formeeren. Men zag de Lijfwachten en het Regiment Vlaanderen, door maaltijden en drinkpartijen , bij welke de Natie wierd gehoond, zich voorbereiden, om de ontwerpen van het Hof ten uitvoer te brengen. Bij deze feesten dronk men de gezondheid des Konings en van het Koninglijk huis, terwijl die van de Natie met geen ander oogmerk voorgefteld wierden, dan om dezelve, met de onteerendfte verachting, te verwerpen. Het muzijk verzelde gezangen,'waardoor de krijgsmoed wierd opgewekt,
ten



B IJ L A G E N. i4l
ten einde bet gewarmde onrecht, den Koning aangedaan, te wreeken, en het Volk aan zijne rechtvaardige wraak opceofferen.
De Nationaale kokarde wierdt onder de voeten vertrapt , en de Vrouwen van het Hof deelden daartegen witte kokarden uit. Dan $den O&ober zeide de Koningin, dat zij geheel betoverd was door de herinnering aan het feest, op den eerften dag van dezelfde maand gevierd, toen de foldaaten, in de verhitting hunner dronkenfchap, derzelver verkleefdheid aan den Troon, met zo veel nai druk, te kennen gaven.
De ongerustheid was algemeen, en men zag de vlucht i des Konings te gemoet. Den $den decreteerde de Ver; gadering, dat men van den Koning eene duidelijke en be] paalde aanneeming der Conftitutie zoude affmeeken. Zij
■ verkreeg eindelijk, door haare ftandvastige aanhoudendheid, deze aanneeming, van welke het gevolg van haaren arbeid afhing. Dien zelfden dag overftroomde het Parijfclie volk de Stad en het Kasteel van Verfailles. De dwingelaudij wierd ten tweedemaale overwonnen, en ontwapend, Lodewijk na Parijs gebragt, en de rust, naar
i den uiterlijkèn fchijn, herfteld. De eergierige oogmerken van eenige Leden der Conftitueeréude Vergadering , de ongeftadigheid van derzelver gevoelens , welke zij , bij groote beraadflagingen, aan den dag leiden, en het vermoeden van omkooping, 't welk fommige derzelven zich op den hals gehaald hadden, bewerkten, den jden November , een Decreet , waardoor den Medeleden dezer Vergadering het aanneemen eener plaats in het Minifteria wierd verboden.
Sedert het begin des jaars 1790, waren de Zuidelijke Provinciën ontrust door verwarringen , voor welke de
Gods-



■
142 B IJ L A G E N.
Godsdienst tot een voorwendzel verftrekte. Nimes wierd een prooi van dusdanige factiën. De federatie van den \\den Julij gaf aanleiding tot eene Vergadering, van welke men zich bediende, ten einde eene tegen-omwenteling te Jaks op eenen vasten voet te brengen, en de aanvoerders der rebellen beproefden, in den naam des Konings, om de onbepaalde Monarchie weder te herflellen. Te zeiver tijd wierd de moord te Nancij aan Boüillé opgedragen, en hij vervolgens door den Koning beloond, voor het Burger-bloed, 't welk hij aldaar had doen ftroomen. Gij zult u nog kunnen herinneren den voorgeleezen brief, deze oraftandigheid betreffende.
De winter van het jaar 1791 was het tijdflip , waarin men nieuwe plans zag ontwerpen, en dezelve ontwikkelen. Omkooping was het voornaam middel, waarvan men zich bediende, Men maakte ftaat op la Fayette, en verliet zich op Miradeau. Aan Talon was de taak opgedragen, om, in Parijs, in de Nationaale Vergadering, in de Comptoiren der Adminiftratie, in de Wijken, en in de Clubs , het zaad van tweedracht uitteftrooijen door Agenten, die daartoe uit de Civile Lijst befoldigd wierden. Mirabeau moest dezelfde middelen ter uitvoer brengen in de Departementen. Het is gebleeken, door hoedanige kunstgreepen en opofferingen, deze Civile Lijst,, den laatstgenoemden daarvoor fchadeloos zoude houden,, dat hij zijne hoop, om eene plaats in het Minifterie te: verkrijgen , waartoe hij , door zijne gelukkig gedaagde: poogingen, om aan den Koning een opfchortend Feto te: bezorgen , zich zo verdienstelijk gemaakt hadde , en waarop hij nogthans, federt het Decreet van den jden November 1789, geene rekening behoefde te maaken , hadi moeten opgeeven. Den zden Februarij overhandigde la?
Por-



B IJ L A G E N. 143
:Porte, aan Lodewijk, de verdere ontwikkeling van een iplan, waarvan hij hem bereids een gunstig denkbeeld bïjgebragt had. Dit opllel is voorzien met kanttekeningen, idoor de eigen hand van Lodewijk gefchreeven , en het :ontwerp, 't welk hij zeer nauwkeurig fchijnt overwoogen te hebben, ftrekte, om zijne vlucht uit Parijs te begunstigen. Men (Iond hem in wegens een gelukkig gevolg, indien de Civile Lijst nog 1500,000 Livres daartoe mogt :befteden. Die man was derhalven zeer wel onderricht ,van de rijkelijke uitflrooming dezer Lijst, en van het :groot gewicht dier opofferingen, welke zij, bij alle gelegenheden, geerne deedt, wanneer het 'er op aankwam om :(temmen te winnen, en het Volk op nieuw in het ongeluk te Horten. Ook verftond hij de kunst, om haar tot !dusdanige oogmerken te befteeden. Hij gaf Lodewijk, :den raad, om, eenige dagen agter een, te paard door de 1 voordeden te rijden. „ Men zal roepen," dus voegde Ihij daarbij: ,. Vivat de Koning! Zijne Majedeit moet zich .„ alsdan van die hulpmiddelen bedienen , die hem door .„ zijne gemeenzaamheid met het Volk (Popularttt) wor,„ den aangeboden, door ieder een aan te fpreeken. Is , „ dan onder het volk de een of ander, die fpreekt over . „ de groote nood der daghuurders , en over de ellende , „ van den tegenwoordigen tijd, dan moet zijne Majefteit „ antwoorden: Ik heb alles gedaan, wat mijn volk van „ mij begeerde, en heb beftendig deszelfs geluk gcwenscht. „ Terwijl zijne Majefteit dit zegt, werpt hij een hand vol „ Louis cTOr onder den grooten hoop , zeggende : hoe
„ gaarne wilde ik nog meer voor u doen\" DeOp;
ftellèr breidt zich wijders uit over de denkbeelden, welke men het publiek zal trachten iuteboezemen; over de ontwerpen van fmeekfchriften ; over de hereeniging der
Mo-



I4* B IJ L A G E N.
Monarchaale Club; over het deel, 't welk men voorgÊ* nomen heeft in eene gewaande onpasfelijkheid des Konings te neemen, over de opentlijke verklaaring des Konings, om, tot herftel zijner gezondheid, eene reis te gaan doen, en over den aandrang van het volk, dat zelve hem fineeken zal, dat hij toch die reis doen moge. Dit geheele plan wierd ten naasten bij gevolgd , ten minsten het ontwerp tot de vlucht aangenomen. Men befpeurde in Parijs nieuwe bijeenkomften , verdachte maatregelen en briefwisfelingen, gelijk in het Kasteel beweegingen, en een aanhoudend heen- en weder-draaven. Uit deze nieuwe toneelen bemerkte men, zeer ligt, de heimelijke beproevingen, tot eene naa op handen zijnde vlucht van Lodewijk. Het volk, van 't welk men gehoopt hadde, dat het zich gemaklijk zou laaten bedriegen , en hetzelve hartelijk aandeel aan het gevolg dier onderneeming zou te kennen geeven, verdubbelde integendeel zijne oplettendheid. Men nam derhalven toevlucht tot nieuwe middelen, om deszelfs waakzaamheid te misleiden, en het deszelfs oog , zo wel als zijne krachten , te doen vestigeni op afgelegener voorwerpen. Hiertoe verfpreidde men heti gerucht, dat het Kasteel te Varennes bedreigd wierd,. en de famengezwooren zich buiten Parijs, bijeen verzamelden. Het bewilligt alle deze dreigende omftandigheden te onderzoeken; doch het begeeft zich na het Kasteel der Tuilleries , en vindt daar alle Dolk-ridders en: huurlingen der Koninglijke waardigheid,- vergaderd.
Lodewijk verliet Parijs , en men verjoeg alle Dolkridders , na dezelve ontwapend te hebben. Het gevolg;
van dezen dag herftelde in Parijs de rust en flilte. De: Koning befloot eene gunstiger gelegenheid, voor de uitvoering zijner ontwerpen, aftewagten. Den ïóden April
ver-



B IJ L A G E N. 14S
eerklaarde hij aan den Bisfchop van Clermont, dat, bij ddien hij zijne voormaalige macht herkrijgen mogt , hij ee oude Conftitutie wederom invoeren, en de Geestelijkheid in het volle genot van die rechten herftellen wilde, velke zij, voor de Revolutie gehad hadde.
Parijs was vol onrustige beweegingen. Men fprak 'er, ppentiijk, aangaande het vertrek des Konings. üe dreieende omflandigheden wierden vernieuwd, en het volk '?as in de diepfte bekommering. Lodewijk befloot, den Wden April na St. Cloud te vertrekken ; doch het volk sefchouwde deze reis niet anders, dan als de uitvoering jan een plan, tot de vlucht des Konings ontworpen. Loeewijk wierd aangehouden, en na het Kasteel der Tuille'ies terug gebragt. Hij begeeft zich den volgenden dag 1 de Vergadering, en beklaagt zich wegens de twijfelin» ïien, welke men, ten aanzien van zijne Tegen-conftitutioeeele denkwijze verfpreid hadde. „ Ik heb," zegt hij, de Conftitutie, van welke de Burgerlijke inrichting der Geestelijkheid een gedeelte uitmaakt, aangenomen , en i bezwooren haar te zullen handhaven, en ik onderfteun , de daadiijke uitvoering van dezelve, met al de macht, , die mij is opgedragen."
En nog denzelfden dag , ontving hij van la Poute een brief, waarin deze hem fchrijft: „ De Heer Riva, rol heeft met mij een lang mondgefprek gehad , over , de publieke aangelegenheden. Hier is de uitflag idaar, van. De Koning verliest het vertrouwen en de gene, genheid volks. Om deze op nieuw voor hem te win,, rjfn, moet men zich bedienen van dezelfde middelen, ,, en van dezelfde Agenten, die hem daarvan beroofden. ,, Het zijn deze lieden, die in de Wijken den toon gee,L ven. AI wat ik uwe Majefteit kan zeggen , beftaat k „ hier-



i4cT B IJ L A G E N.
„ hierin, dat alle de millioenen, die men u bewoogeni „ heeft te belleden, niets uitgewerkt hebben. De aan-„ gelegenheden vorderen juist daardoor maar te flegter." — Ook deze brief is met kanttekeningen des Konings voor-' zien.
Den 22/rV» zondt la Porte aan Lodewijk een gewicht tig ftuk, bevattende het uittrekzel van een brief des Bis-i fchops van Autun. Deze maakt denzelven bekend , dan zich eene nieuwe partij, om hem te dienen, heeft aange-: boden. „ Maar," zegt hij, „ die factie hoopt u te oven „ heerfchen. Zij weet, dat gij groote fommen verkwist; „ en dezelve, tusfchen Mirabeau en eenige anderen, ven „ deeid hebt. Deze factie, door de hoop bezield , onr „ daaraan deel te neemen, zal trachten te beletten, dat met „ op uwe Civile Lijst geene aanvallen waagt."
Terwijl Lodewijk dezen briefwisfel onderhield , waa hij met de zorg beezig, om het algemeen vertrouwen te herwinnen. Hij liet, door den Minister van buitenland; fche zaaken, aan zijne Afgezanten fchrijven, dat het zijne onveranderlijke wilsbegeerte was, dat zij, en alle Fratt fche Ministers, aan de Hoven, bij welke zij refideerden ten einde hun hoegenaamd geene verdere twijfel aangaande zijne oogmerken en zijne vrijwillige aanneeming det nieuwe Conftitutie overtelaaten, verklaaren zouden , dai hij voorneemens was het Regeerings-beftuur aan te neet men, 't welk het Franfche volk zich geeven wilde, eE al zijn gezag zou aanwenden , om dat beduur te hand haven.
Deze flap, welke allen fchijn had van oprechther0 e: welraeenendheid , bragc de uitwerking voort, welk. In daarvan verwagtte. De voorleezing van dien brief, noorj te de Vergadering, tot het afzenden eener Deputatie, wet
kl



B IJ L A G E N. 14;
I ee in de levendigfte uitdrukkingen , haare vreugde, en I eeifs haare dankbaarheid, deswegens aan den dag leide. ■I Lodewijk , aan wien het met zo weinige moeite was i eelukt, om alle verdacht en argwaan te verdrijven, en aan ee Vergadering1 de hoop op volkomen veiligheid inteboeeimen, maakte nu zeer gerust alle toebereidzelen tot zijes vlucht, en tot de wanorde, welke deze in den Staat Icoest te weeg brengen. Hij ontwierp zijne Verklaaring ;an de maand Junij, die geheel met zijne hand gefchreee;n is. De veranderingen en verbeteringen in het eerfte -oftel gemaakt, zo wel als de daarin voorkomende maeer van zich uittedrukken, toonen duidelijk aan, dat hij :blve de opfteller daarvan is geweest. Hij overziet daarde gebeurtenisfen der Revolutie, de verrichtingen der a'ationaale Vergadering, en het plan der Confiitutie. Hij ïnderzoekt daarin de wetten der Vergadering, ten aaneen van de rechtsplegingen, van het beduur der inwenfge aangelegenheden , der financiën , der buitenlandfche laaken, alsmede ten aanzien van den oorlog, en van de eeestelijkheid. Hij begeert den Godsdienst zijner Voorittderen te herdeden, en eene zodanige Conditutie, welaan de Regeering die daadlijke en uitvoerende macht eededeelt, welke zij noodig heeft, terwijl hij de rampen :r;r omwenteling , en het Regeerings-beduur, door de conditutie vastgedeld, met de haatelijkde kleuren affchile: :erde.
11I Hij had, zeide hij verder, zijne vrijheid verlooren. Hij »ogde haar weder te herkrijgen, en zich met zijne fa£ iilie in veiligheid te dellén. Deze Verklaaring is gedag1 likend den 2.0/len Junij, en is ontegenzeggelijk hetzelfde i| tlanifest, 't welk bedemd was om Frankrijk in den re k 2 ver-



i48 B IJ L A G E N.
verfchrikkelijken afgrond een's Burgerlijken oorlogs neder te ftorten.
La Porte was uirgekoozen om deze Acte te bewaaren, en haar aan de Nationaale Vergadering voor te leggen, terwijl Lodewijk , in den nacht van den zoflen op dem zijlen Junij, uit Parijs vertrok.
Zijn Broeder neemt den weg na de Nederlanden, er bereikt de Staaten, eertijds aan het Oostenrijkfche Huis toebehoorende. Lodewijk vervolgt zijne reize na Chat Ions, en komt gelukkig te Varennes. Boüillé zoude hente gemoet komen, en had aan de onder hem ftaande troet pen met dat oogmerk, de noodige bevelen gegeeven, tet einde de marsch aan te neemen.
Lodewijk ontweek Frankrijk gelijk een vluchteling; om in zegepraal aldaar weder te keeren aan het hooft van dat leger, 't welk Boüillé commandeerde , van dd Uitgewekenen die zich rondom de Prinfen van zijn Hui verzameld hadden, en van de hulptroepen, die hij vat zijne Bondgenooten verwagtte.
Zijn Manifest van den zoften Junij is de zekerde waat borg van zijne vijandelijke voorneemens. Hij wilde drl omverwetping van den Staat, nadien hij noch de wettem noch de Conftitutie wilde, welker handhaaving hij be zwooren had.
Men bragt hem na Parijs terug , en nogthans bevono de Vrijheid zich nimmer in grooter gevaar, dan in da: H: zelfde oogenblik. „t
La Fayette , deez' vriend van Lodewijk , wierd det (j 17 den Julij onderlicht, dat eene groote menigte Burgeres • zich op het veld van Mars vereenigden, ten einde, op r het altaar des Vaderlands, een verzoekfchrift te ondertet t;
kes .1



B IJ L A G E N. 149
eenen, 't welk niets minder dan de afzetting des Konings ;en onderwerp had. Hij fpoedde zich, met een gedeelte leer Nationaale Guardes en gefchut derwaards, laat op het 'colk fchieten, en het veld van Mars Wordt het graf der //rijheid.
Een brief van la Fayette bewijst, dat hij met Lodewijk, die, hoewel toen reeds in zijne bedieningen opgecbhort, nogthans tot dezen moord des volks bevel had gegeeven , in heimelijke verfiandhouding ftond. Zodanige liiijn de droevige voortekenenen, onder welke de overzieïiiing gefchiedde.
Maar de Conventie van Pilnitz was de voornaamfte Meun, op welke alle hoop en verwachtingen van Lodewijk ooenmaals hemsteden. De Keizer en de Koning van "Pruisfen, verbonden zich door dit , op den 24/ïen Julij gefloten verbond, om in Frankrijk den troon der onbepaalde Monarchie weder op te rechten, en de eere der Kroonen, tegen de onderneemingen des volks, te beveiligen. Zij verbonden haar zelve onderling , om de nabsuurige Mogendheden overtehaalen tot de toetreding in bnun verbond, en Lodewijk keurde zo weinig deze Conventie af, dat zijne volgende daaden hem integendeel, als ahet hoofd daarvan kenmerkten.
De Confiitueerendê Vergadering bood hem haare ontworpen Conftitutie aan, om dezelve goed te keuren. Hij mam die aan , met de verklaaring: „ Dat hij, in de tot „, de uitvoering en het beduur verkooren middelen , die ,„ krachten wel niet bemerkc had, welke hij noodzaaklijk ,,, oordeelde, ten einde het werktuig aan den gang te hel-
„ pen, en om de eenheid in alle afzonderlijke deelen van ,„ zulk een groot Rijk te behouden; maar dat hij echter, ,„ dewijl hij de gevoelens over dit onderwerp zo zeer k 3 „ ver-



150 B IJ L A G E N.
„ verdeeld vond, daarin bewilligde, in afwagting dat de „ ondervinding alleen de gebreken van dezelve zou aan„ toonen."
Thans vestigde zijn voorzichtigheid het oogmerk op eene: toekomst , die niet verre af fcheen. Zijne Broeders en andere Prinfen van den Bloede , poogden , in zijn naam, de buitenlandfche Hoven tot de toetreding der Conventie van Pilnitz te beweegen. Hij moest dus verwagten, binnen kort, in den naam des Franfchen volks eenen oorlog te voeren, welke, in zijn naam, tegen Frankrijk gevoerd wierd. Viel deze ongelukkig uit voor zijn Vaderland , dan hadden de gevolgen van den vijandelijken inval , benevens de zwakheid, de onmacht, en de verltrooijing der Franfche legers , het volk moeten noodzaaken, om zich te onderwerpen aan de wet des Overwinnaars, die, als den prijs zijner verovering, niets minder zou begeerd: hebben, dan de onderwerping van een rebelleerend volk , en de wederinvoering van het Despotismus , waardoor alsdan voorzeker het oordeel gerechtvaardigd zou zijn geworden , 't. welk Lodewijk ,had goedgevonden over de: Conftitutie te vellen.
De ftad Aria moest noodzaaklijk zijne opmerkzaamheid gaande maaken. In dezelve heerschte het Fanatisinus,. 't welk een' onbepaalden Monarch tot zijne onderfteuning; inriep. Hij zond derwaards Commisfarisfen, die, in plaatsi van den vrede te herftellen, opentlijk den ftandaart der; tegen-omwenteling lieten wapperen.
Vervolgens hield hij , een geheele maand lang , het: hereenigings-decreet op, waardoor in Avignon de vrede; zou herfteld geweest zijn ; en deze ophouding was de; oorzaak van de hernieuwde moord-tooneelen , waardoor1 dat land zo zwaar geteisterd wierd.
Men



B IJ L A G E N. 151
Men mag deze gebeurtenisfen niet befchouwen als afI xonderlijke voorvallen. Dezelve behooren, al te 1'amen , y cot een verre uitziend plan van famenzweering. Want S mist hetzelfde fteizel wierd gevolgd, om de verwarringen ] nn de Volkplantingen te doen voortduwen, ook behooren ] oot dat zelfde plan alle de overige'daaden , en het geheel ] gedrag van Lodewijk.
•1 Het onverftand zijner Agenten, zag, nog geduurig, de I »mkoopingen aan , als een middel, ten einde zijne voorige JiLlmacht te herttellen, en hij maakte van hetzelve gebruik, )»m (temmen in het Wetgeevend Lighaam voor zich te kooien. La Porte , St. Foix en St. Leon , vereenigden muune poogingen, ten einde de Civile Lijst te bevrijden wan de penfioenen, aan de voormfcaüge Koningrijke huisnroepen verfchuldigd. Radix en St. Foix neemen op itich, om, met verfcheiden Medeleden van het Wetgeervend Lighaam, daarover in onderhandeling te treden. Du:FREsrs'E laat, door de meerderheid der Leden van het Commité van Liquidatie, een Decreet inleveren, 't >elk He Gepenfioneerden van de Koninglijke huistroepen aan He Liquidatie onderwerpt; een Decreet, dat, bij aldien uietzelve door de Vergadering was aangenomen, .de Civiee Lijst van verfcheiden millioenen zou ontlast hebben. CDe fommen, door Sr. Foix, ten voordeele van die Leiiea beflemd, welke het ontwerp van dat Decreet, 011dderfteunden, en, tot dat einde, de vereischte rollen onder zzich verdeden zouden, bedroegen 1,500,000 Livres.
Dutrmne fchrijfc aan Delïïssart: „ dat hij zich bee,„ zig hield met de Liquidatie der tot den Koninglijken ,„ Hoffiaat behoorends diensten; dat de Leden van het ,„ Commité zich bekend maakten met de manier , door ,,, hein voorgefteid ; dat het geheel beloop der vereischte k 4 „ kin



152 B IJ L A G E N.
„ fom wel niets meer dan agttien millioenen bedroeg, „ maar dat hij dezelve had gebragt op vijfentwintig mil-
lioenen, om aldus nog iets te kunnen overhouden."-— Dit ontwerp wierd de Vergadering wel niet voorgelegd, doch de bewijzen van omkooping zijn onwederlegb ar, en de daartoe betrekkelijke Ontwerpen en Memorien zijn voorzien met kanttekeningen , eigenhandig door den Koning gefchreeven.
Zodra de Koning zich verzekerd hadde van het karakter en de gevoelens van verfcheiden der voornasmfle Leden van het Wetgeevend Lighaam, zette hij zijne pans verder voort. Zijne voormaalige Lijfwacht formeerde zich, op nieuw, te Coblentz,'en wierd van hem befoldigd.
Ook andere Uitgewekenen was hij behulpzaam , in fpijt eener uitdrukkelijke wet, daartegen gemaakt. Veele derzelven, die op de lijst flaan als befoldigden, komen, daar voor tot zelfs op den eerften dag van de maand Au- ■ 'gustus 1702.
De Broeders van Lodewijk verzamelen alle Uitgewe-' kenen onder hunne vaandelen. Zij planten, in alle grens-' fteden van Frankrijk, den 'ftandaart des oproers ; zij rich- ■ ten Regimenten op in de Duit fche Staaten; zij negotieeren met buirenlandfche Hoven; zij doen geldleeningen , ent laa'en zich, in den naam des Konings, in onderhandelingen in met geheele Staaten, en met enkele bijzondeies perfoonen.
Verfcheiden getuigen bevestigen , de Acte gezien te: hebben, waarbij Lodmvijk zijne Broederen tot dit alles 1 volmachtigde. Voorzeker zouden ook de Prinfen, zondert zodanige authorifatie, bij alle Hoven en Bankiers van Eu-ropa te vergeefsch die bereidvaardigheid om hem te diesel? hebben gezogt, welke zij nu bij dezelve vonden..
De--



B IJ L A G E N. 155
Deze geldleeningen waren gevestigd op de Domeinen der Natie. Lodewijk ontkende zulks , op eene nutteloöze wijze, niet eerder, dan toen hij overtuigd was, dat zijne afkeuring niet langer aan zijne oogmerken kon hinderlijk wezen; dat is, kort voor de inmarsch der vijanden op het Franfche grondgebied.
De Uitgewekenen beledigden de Franfchen , bij elke gelegenheid, op de allergevoeligfte wijze, en hadden bereids zich met Duitschland verbonden, eer Lodewijk genoegdoening had gevraagd wegens deze fchending der Tra&aaten , van die Mogendheden , welke het verzamelen op hun grondgebied, van ^ zodanige troepen toelieten , die beflemd waren om Frankrijk vijandig aan te tasten.
Eindelijk fcheen hij aan de dringende voortellingen der Nationaale Vergadering gehoor te willen geeven, n.amentlijk, om dat hij dezelve niet langer kon verfmaaden , zonder zich de verachting van geheel Frankrijk op den hals te haaien. Hij opende eene Negotiatie met het Opperhoofd des Buitfchen Rijks, en met den Keurvorst van Mentz. Dan zulks gefehiedde alleenlijk met het oogmerk, om de overbrenger te kunnen wezen van verre uitziende antwoorden, en van onvervuld blijvende beloften.
Met dat alles maakte hij geenerhande gewag van het Tractaat van Pilnitz, noch ook van de in de maand November op nieuw aangegaane verhintenisfen , tusfchen den Keizer en den Koning van Pruisfen , en van de toetreding des laatstgenoemden tot het aangegaan verbond tegen Frankrijk.
Na dat Lodewijk aangezocht was door het Wetgeevend Lighaam, om de krijgsmacht op zodanigen voet te brengen , dat de onaf hanglijkheid en fouvereiniteit der Natie door dezelve kon gehandhaafd worden, fcheen Nahk 5 bon-



154 B IJ L A G E N.
bonne zich werkelijk beezig te houden met oorlogstoerustingen , met het ligten van recruuten, met het aaufchaffen van wapenen en krijgsbehoeften.
De Conltitueerende Vergadering had gedecreteerd, dat de Armée op den voet van oorlog zou gebragt worden, en echter was dezelve, ten einde van 't jaar 1791 , nog niet boven de 100,000 man fterk. Het Wetgeevend Lighaam decreteerde, om haar met nog 50,000 man te vermeerderen. Narbonne maakte een begin met deze recruteering, maar Maakte dezelve zeer fpoedig, onder voorwendzel, dat zij reeds voltallig was. Hij zondt zelfs eene menigce Burgeren , die zich tot den krijgsdienst hadden aangegeeven, terug na derzelver haardfleden. Hij had de grenzen bezocht , en verzekerde, dat alle toebereidzelen gemaakt zijnde, men den veldtocht iu de maand Februari] zou kunnen openen.
De oorlog wierd eindelijk, den zoften April, verklaard. Degrave volgde Narbonne op , als Oorlogsminister. Deez' nieuwe Minister handelde, zes weeken lang , naar het plan van zijnen voorganger, en onder den invloed van den Troon. De Natie gevoelde al het drukkende daarvan, en hij nam zijn affcheid.
Servan trad in zijne plaats. Deze zoude alles doen, alles fcheppen. Hij ftelde aan het Wetgeevend Lighaam de oprichting voor van een Corps van 20,000 man Nationaale Guarden, 't welk uit alle Departementen zou getrokken worden, en zich, gewapend en volkomen uitgerust, na Parijs begeeven zoude, om, op eenigen afftand van daar, een Corps de referve te formeeren , ten einde , of tot verfterking te dienen van de legers, of, ingevalie van nood, derzelver aftocht te dekken. Het Wetgeevend Lighaam decreteerde het formeeren van
een



B IJ L A G E N. 155
een Leger, benevens de oprichting van een Corps de referve van 20,000 man. Dit Dtcreet wierd aan den Koning, ter bekrachtiging, voorgelegd, die echter goedvond de uitvoering daarvan te verlchuiven. Servan wierd genoodzaakt zijn affcheid te moeten neemen.
DuMOURisz' verkreeg de plaats van Oorlogs-minister. Hij verklaarde, dat de misdaadige achteloosheid zijner voorgangeren hem onherftelbaar toefcheen ,' en hij zijne verantwoordelijkheid niet , op eene onvoorzichtige wijze, in gevaar wilde brengen 5 dat de Natie noch wapenen, noch magazijnen in voorraad had , dat de Vestingen buiten ftaat waren om eene belegering te kunnen uithouden , en het dezelven ontbrak aan oorlogsbehoeften, aan levensmiddelen , met één woord, aan alles wat dezelve ter verdeediging noodig hadden.
Op hem volgde Lajard. De Vergadering liet hem, den 22/?e» Junij, de vraag voorftellen, of hij gebrek had aan middelen, en aan de benoodigde vereischtens om den Staat te redden ? Hij antwoordde den 'liften, dat de Koning gemeend had aan de Wetgeevende Vergadering, het oprichten van tweeënveertig nieuwe Bataillons, ter haarer goedkeuring, te moeten voorflaan. Men kon op geenerhande wijze begrijpen, hoe Lodewijk , die een Decreet had opgefchort, 'twelk eene fpoedige verfterking der openbaare macht zou te weeg gebragt hebben, thans een nieuw middel kon voorflaan , 't welk onmooglijk met denzelfden fpoed ten uitvoer kon gebragt worden.
De Wetgeevende Vergadering vernam, den %den Julij, door bijzonderen briefwisfel, dat de Pruisfen in aantocht waren , om op Frankrijk aantevallen. Zij eischte een bericht van de Uitvoerende Macht , wegens de tusfchen Frankrijk en Pruisfen plaats hebbende Staatkundige betrek-



155 li IJ L A G E N.
trekkingen. Lodewijk gaf, den 6den van die maand ten antwoord, dat de marsch der Pruisfifche troepen, welker getal omtrent 50,000 man bedroeg , en van welke reeds een gedeelte aan de grenzen van Frankrijk was bijeen verzameld, een bewijs was van de verbintenisfen, die tusfchen de Kabinetten van Weenen en Berlijn plaats hadden; dat het gevaar, 't welk de Franfche Republiek bedreigde , maar al te zichtbaar was, en hij haar uit dien hoofde , daarvan kennis gaf.
Een nieuwe vijand vertoonde zich aan onze grenzen. Lodewijk , die deszelfs langzaame marsch, voor het Wetgeevend Lighaam, verborgen had gehouden , fcheen denzelven, reikhalzend, midden in zijn Paleis te verwagten. Hij had zorg gedragen de Franfche legermachten te verdeelen. Onder voorwendzel van aannaderende vijandelijkheden, van de zijde des Konings van Sardiniën , hield Montesquiou een gedeelte der troepen, in de Zuidelijke Provinciën, geheel werkeloos.' De Linie-troepen waren verwaarloosd, en in die Departementen, welke het voormaalig Bretagne uitmaaken, in de volflagenfte werkeloosheid gehouden. De binnenlandfche Departementen en de Zeekusten, waren opgevuld met Nationaale Vrijwilligers, en evenwel had het verraaden Frankrijk geene Armee, om zich tegen de buitenlandfche Mogendheden te verzetten.
De Federatie van den 14*» Julij was het eenigfte hulpmiddel , waarvan men nog iets goeds kon verwagten. Men had grond om te höopen , dat eene talrijke jongelingfchap, met oogmerk om het Vaderland te hulp tefpoeden, zich binnen Parijs zou bijeen vergaderen. Doch de Minister van binnenlandfche zaaken, Terriër de Montciel, zorgde , in den naam des Konings, dat ook deze bron toege-
denipt



B IJ L A G E N. 157
«tempt wierde. Hij zondt, met het begin van Junij, een rondgaanden brief na alle Departementen, waarin hij dezelven gelastte, om geene Gefedereerden te laaten vertrekken , en alle vergaderingen, die ergens geformeerd ïnogten worden, te noodzaaken uit eikanderen te gaan.
Dit bevel wierd maar al te flipt opgevolgd. De Oorlogs-minister had, den loden zijn affcheid genomen, en wel met de verklaaririg, dat hij geloofde niet langer van nut te kunnen wezen. Lodewijk liet hem de Portefeuille behouden, tot den nften Julij; en dewijl hij thans geene verdere redenen meende te hebben om te veinzen, vertrouwde hij dat Miniflerie aan Dabancourt, een Neef van Calonne.
Het gevolg van alle deze trouwloosheden was , dat Longwij en Verdun, zonder (lag of floot, aan den Koning van Pruisfen wierden overgeleverd, die daarvan, in den naam van Lodewijk , bezit nam; dat men, ten einde deze vorderingen tegen te houden, veertien dagenlang niet meer dan 15000 man in het veld hadde, om dezelve tegen eene vijfmaal fterkere Armée te ftellen , dnt de verlooren en verraaden Natie aan haare vijanden ten prooi was gegeeven ; dat, om haar van den ondergang te redden , wonderen vereischt wierden; dat zij die wonderen verrichtte, en aldus gered wierd.
De vernieling der Zeemacht , behoorende al mede in het plan van Lodewijk. De Officieren van dezelve waren uitgeweeken, en niet eens het vereischte getal terug gebleeven, om den dienst in de Zeehavens te verrichten. En nogthans voer de Minister der Zeezaaken , Bertrand, voort, met nog geftadig affcheid te geeven, en paspoorten uittedeelen, toen het Wetgeevend Lighaam, den 6den Maart, aan Lodewijk vooriteU'mgen deed wegens



158 B IJ L A G E N.
gens het ftrafwaardig gedrag des Ministers , en verklaarde, dat deze het vertrouwen der Natie had verlooren. De Koning verzekerde daartegen, van zijn kant, dat hij niet deszelfs dfenffefl te vreden was. Bertrand nam nogthans, eenigen tijd daarna, zija ontflag.
Lacoste, die, in hoedanigheid van Burgerlijken Commisfaris , gezonden was geweest na de Eilanden onder den Wind, was van daar terug gekomen, om de aanklager te zijn van de Hoofden, zo wel van het Burgerlijk- als Krijgs-bewind , en aan de Uitvoerende Macht, benevens de Nationaale Vergadering, opeengeftapelde bewijzen van derzelver Burgerhaatende denkwijze, in handen te leveren.
Aan dezen wierd door Lodewijk de post , als Minister van Zeezaaken, aangeboden. Hij nam dezelve aan, en wierd aldus tot Rechter gefield van de geenen , die hij zoude aanklaagen. Vergeetende wat hij aan de Natie was verfchuldigd , liet hij het opperde gezag in de handen der zodanigen, die hij zelve had gezien, dat het flrafwaardigst misbruik daarvan maakten. De Wetgeevende Vergadering belastte hem met de zorg, om eene toereikende macht na de Volkplantingen te zenden, ten einde de aldaar ontflaane onlusten te dempen , en voor de Nationaale Souvereiniteit de behoorlijke hoogachting inteboezemen.
- Hij deedt het tegendeel, en liet, op bevel van Lodewijk , Hechts een zwakke onderfiand derwar.rds vertrekken , van welke de Oproerigen zich weldra meester maakten. Deez', voor den invloed des Troons zo ongemeen vatbaare Minister, die zich in zijne post ftaande hield , tot op het tijdflip van de algemeene dienst-ontzettingen in de maand Julij, offerde het belang der Natie op, en
liet



B IJ L A G E N. 15?
1 liet de Volkplanting van Guadeloupe verlooren gaan, wel; ke nog tegenwoordig in de macht is der Rebellen.
De inwendige verwarringen maakten het aangrijpen van ftrenger maatregelen tot eene onvermijdelijke noodzaaklijkheid. Den iyfiin November'nam de Nationaale Vergadering een Decreet tegen de dweepzuchtige Priesters, doch waarvan Lodewijk de uitvoering opfchortte.
De verwarringen vermeerderden. Alle Departementen waren in de uiterfre beweeging. De bewindvoerende Machten zagen zich gedwongen willekeurige middelen bij der hand te neemen, ten einde grooter wanordes te verhoeden. De Minister van binnenlandfche zaaken verklaarde, dat hij zijne verantwoordelijkheid in gevaar ftelde, indien hij de maatregelen der bewindvoerende Machten handhaafde, maar dat hij de algemeene zaak verlooren rekende , indien hij dezelve moest te keer gaan. Hij begeerde van het Wetgeeven d Lighaam een Heilige Wet, en hetzelve gaf, indedaad, zodanig Decreet , 't welk voor de openbaare veiligheid zo noodzaaklijk , en door den Minister zo nadrukkelijk begeerd was: doch Lodewijk kon nogmaals goedvinden , de werkelijke uitvoering van dat Decreet te fufpendeeren.
Aldus weigerde hij hardnekkig deel te neemen aan die maatregelen , waardoor de rust, in het binnenfte des Rijks, kon herfleld worden. '
Arles was wezenlijk in een Haat van tegen-omwenteling. Marfcilk zondt tegen die Had Nationaale Guarden , en tegen deze liet Lodewijk tweeëntwintig battaillons aanrukken.
De famenzweering van Dusahaant , ontwikkelde het geheim van alle famenzweeringen, aan welken de Godsdienst tot een voorvvendzel dienen moest, doch welker , hoofd-



i6o B IJ L A G E N,
hoofd-doelwir was de wederoprichting van eenen willekeurigen Troon. Wat kon men tot herftel der goede orde vervvagten van de Regeering, terwijl de fondién der Civile Lijst verkwist waren , om daarmede fchoifcbriften te betaalen, ten einde dezelve in Parijs en in de Departementen te verdeelen , om de Volksvergaderingen van derzelver eigentlijke doei afteleiden , om de Vertegenwoordigers der Natie verachtelijk te maaken, en om den geest van verdeeldheid , om verbittering en wraak , over de denkbeelden van broederlijke eendracht te doen zegepraalen.
Het Minifterie vereenigde zich , en vaardigde den loden Julij twee brieven af aan Lodewijk. In den eerden gaven de Ministers kennis van hun omflag uit den dienst , en de tweede behelsde daarvan de redenen. „ Verfcheiden „ van ons, wierd daarin gezegd, zijn aan Decreeten van „ befchuldiging blootgedeld. In den moeijelijken en zeer „ bedenkelijken toedand, in welken de Staat zich bevindt, ,, kan ons affcheid ten minsten deze nuttigheid hebben,
dat zulks de Gedeputeerden zal gehaat maaken, en
hen het voorkomen geeven van lieden, die alles or.t„ hinden." Nogthans liet Lodewijk het Miniderie , tot den 23/len Julij, in handen van dezelfde perfoonen , die opentlijk verklaard hadden, dat zij in hetzelve niet langer van nut konden wezen; en wel, om, dat hunne onbekwaamheid even voordeeiig was voor zijne ontwerpén, als een wel famengedeld Miniderie dezelve zoude tegengewerkt hebben.
Het volk, aldus verraaden, eischte recht , en begon zich tegen de onderdrukking te verzetten. Lodewijk dacht inmiddels op eene nieuwe onderneeming, waarvan het plan , en zelfs de dag, op welke zij dond uitgevoerd



B IJ L A G Ë ISf. 161
1 voerd te worden, reeds vooraf in Milaanen, in de voori naamde buiteniandfche fleden, en in verfcheiden Departeimenten, bekend was. Een brief, vóór den loden AuIgustus aan la Porte gefchreeven, ftrekt hiervan ten belwijze.
De Antipatriottifche denkwijze zijner Lijfwacht, het afidanken van dezelve onvermijdelijk gemaakt hebbende, beIhield hij deze nogthans in zijne foldij, terwijl ook de voorimaalige Zwitzerfche Guardes, in fpijt van de Conftitutie, :en van een Decreet des Wetgeevenden Lighaams, in zijnen dienst bleeven. Daarenboven (tonden bijzondere Coin:pagnten , tot eene geheime onderneeming beltemd , gereed, om zijne bevelen uittevoeren , en men wierf, heimelijk, nog meer volk ten zijnen behoeve.
Eindelijk bewerkte het Hof de gebeurtenis van den loden Augustus, waarvan het eigentlijke oogmerk daar hemen ftrekte, om de inwoonderen der voordeden tot oproer aantezetten. Deze wilde men tot digt bij het Kasteel Jaaten voorttrekken, maar dezelve alsdan met het gefchut dn den rug vallen, en jammerlijk over de kling jaagen, iwelk voorneemen wordt beweezen door een bevel , gégeeven aan den Commandant der Nationaale Guarden, en door eene menigte van getuigenisfen.
Den <)den zag men de vertrekken van het Kasteel opgevuld met gewapende lieden, die den nacht in hetzelve Idoorbragten. Den loden deed Lodewijk, in den tuint Ider Tuilleries, de wapenfchouw over de Zwitzers, en liet hen dén eed van getrouwheid aan zijn perfoon afleggen. Kort daarna trokken de Burgers van Parijs en de Gefedereerden , met een onbekommerd vertrouwen , na ihet Kasteel, en uit dit Kasteel fchoot men op dezelven* Zij daan verfcheiden moord-fchoten door; 'er ontflond, / tus-



I02 11 IJ L ft G E N.
tusfchen de Burgeren en de Zwitzers een bloedig ge-vecht; de Dwingeland wordt eindelijk overwonnen , eni) zijn Troon , terwijl Lodewijk in de armen der Volksver-J tegeuwoordigers eene vrijplaats zoekt, verbrijzeld.
Lodewijk is, wegens alle deze misdaaden, aan welkerr] plan hij, federt het begin der Revolutie , gearbeid , en: -waarvan hij de uitvoering meermaalen beproefd heeft,, ftraffchuldig. Alle zijne flappen, den geheelen loop zijner onderneemingen , waren op een zelfde doel gericht,, en dit was de groote wensch , om zijn voormaalig ge-i zeg te herkrijgen, en alles wat zich jegen zijne pooghn gen aankantte, onder de voeten te vertreden. Veel aan-i houdender en ftandvastiger in zijne oogmerken, dan allei zijne Raadgeevers, is hij nimmer door zijne Ministers ver-t leid geweest. Hij kan zijne misdaaden op dezelve niet fchuiven, gemerkt hij hen, of geftadig na zijne oogmert ken geleid, of eigendunkelijk hun affcheid gegeevet: heeft.
' Het verbond der buitenlandfche Mogendheden, den dooD deze aan ons verklaarden oorlog, de hier en daar noj onder de asfche glimmende vonken van eenen Burgen krijg, de verwoesting der Volkplantingen , de inwendige verwarringen, die hij aangeftookt, gevoed, en aangeblaa: zen heefc: deze zijn de middelen, waarvan hij zich bei diende , om zijnen Troon weder te herftellen , of ziel' onder deszelfs puinhoopen te begraaven.
LXIXJ



Ii IJ L A G E N. 163 LXIX.
)
Verhoor van Lodewijk den XVI., gewezen Koning der Franfchen, voor de Balie der Nationaale Conventie, op den nden Deber 1702.
De President. Lodewijk! hu Franfche Volk befchulli igd u, eene menigte misdaaden gepleegd te hebben , met oogmerk om uwe tijrannij te vestigen, en deszelfs Vrijaeid te verwoesten.
Gij hebt, den loften Junij 1789, een aanval gedaan op de Souvereiniteit des Volks, door het opfchorten van de Vergadering zijner Vertegenwoordigers, en door dezeiven rmet geweld te verdrijven uit de plaats hunner zittingen. Het bewijs hiervan is te vinden in het Proces Verbaal, Idoor de Leden der eerfte Nationaale Vergadering, in de Kaatsbaan te VtrfaiUes opgefteld.
Gij hebt, den liften Junij daaraan volgende , de wet aan de Natie willen voorfchrijven; gij hebt haare Vertegenwoordigers met troepen doen omringen; gij hebt dexelve twee Koninglijke, tegen alle Vrijheid ftrijdende vertdaaringen voorgelegd , en gij hebt hun gelast uit elkandeeen te gaan. Uwe verklaaringen en de Procesfen Verbaal wan de Vergadering bewijzen zulks. Wat hebt gij hier )jp te antwoorden?
Lodewijk. 'Er waren in dien tijd geene wetten, die vmij het een of ander verboden.
Pres. Gij hebt een leger, uit Nationaale Guarden en / 2 ge-



164 B IJ L A G E N.
geregelde troepen betraande, tegen de Burgeren van Pa- ■ rijs doen aanrukken. Uwe huurlingen hebben het bloed l van veele derzelven doen ftroomen, en gij hebt dat le- ■ ger niet eerder laaten aftrekken, dan na de verovering den BajliUe, en de algemeene opfland u deeden zien, dat hett volk zegepraalde en vrij was.
Lod. Ik was in dien tijd meester, om de troepen te: laaten marfcheeren , werwdards ik goed vond, maar ikh heb nimmer eenig voorneemen gehad, om bloed te doem vergieten.
Pres. De aanfpraken, welke gij, den oden, izelen enr j^den Julij, aan verfcheiden Deputatien der Conftitueeren-t de Vergadering gedaan hebt , maaken uwe oogmerken kenbaar , en de moorden in de Tuilleries getuigen te-: gen u.
Na die gebeurtenisfen, en in weerwil van de beloften, welke gij, den 15de» Julij, in de Conftitueerende Ver-t gadering, alsmede den 7den op het Stadhuis gedaan hebt. volhardde gij echter in uwe aanflagen tegen de Nationaale Vrijheid. Gij hebt langen tijd gedraald, met het uitvoee ren der Decreeten van den xiden Augustus , waardoot alle perfoonlijke Slaavernij, het Leenrecht en de Tiender moesten vernietigd worden, zoekende die zaak telkens tt ontwijken; gij hebt langen tijd geweigerd de verklaarinj van de Rechten van den Mensch te erkennen ; gij heb: het getal uwer Lijfwachten verdubbeld, en hetRegimenr van Vlaanderen na Verfailles ontboden; gij hebt toeget laaten , dat men op vrolijke maaltijden, onder uw 00? gehouden, de Nationaale kokarde vertrapt, de witte opf gezet, en de Natie gelasterd heeft, met één woord, gi; hebt eenen nieuwen opfland noodzaaklijk gemaakt, det dood van veele Burgeren veroorzaakt, en het is niet dan
na



B IJ L'A' G E N. 16$
aa de nederlaag uwer Lijfwachten geweest, dat gij van aal veranderd zijt, en uwe verraaderlijke beloften verideuwd hebt. De bewijzen hiervan zijn te vinden in uwe aanmerkingen van den iSden September, op de Decreeeen van den i iden Augustus, in de Procesfen Verbaal eer Conftitueerende Vergadering, in de gebeurtenisfen te Yerfailles, van den jjafct» en dden Oétober 1789, en in lee aanfpraak, die gij denzelven dag aan de Deputatie uit Ide Conftitueerende Vergadering deedt, toen gij tegen de:eelve zeide, dat gij u door haaren raad zoudt doen voorlachten , en nimmer van haar wilde fcheiden.
Lod. Ik heb, op de Decreeten, die men mij aangeboden heeft , zodanige aanmerkingen gemaakt, ais it mij* en noodzaaklijk oordeelde. De aangevoerde mishhandeling der Nationaale kokarde is onwaar , en nimmner in mijne tegenwoordigheid gefchied. Ik herinner mij miiet juist, al V geen in dien tijd gebeurd is, maar allies is voorgevallen, vóór het aanneemen der Conftitutie.
Pres. Gij hebt, bij de Federatie van den ï^den Julij, eeenen eed gedaan, dien gij niet hebt gehouden. Gij hebt ddaarna poogingen gedaan, om den geest van het publiek ite bederven, met behulp van Talon , die, binnen Pairijs, zijne kunstgreepen daartoe in het werk ftelde , en wan Mirabeau, die de tegenomwenteling in de Departeïmen moest bewerken; gij hebt millioenen verfpild, om , dat bederf ten uitvoer te brengen , en gij hebt uwe ge: meenzaamheid met het volk willeu doen dienen, als een middel, om dat volk zelve weder onder het juk te brengen. Dit blijkt uit eene Memorie van Talon , op welker kant uw eigen handfehrift gevonden wordt, als ook uit een brief, welken la Porte, den \9den April, aan u heeft gefchreeven , in welken hij u verflag doende van / 2 een



166 B IJ L A G E N.
een mondgefprek, met Rivarol gehouden, berichtte, dat de miliioenen , welke hij u aangeraden had te verfpreiden, van geene uitwerking waren geweest.
Lod. Ik had geen groot er vermaak, dan te geeven aan die het noodig hadden, maar zulks heeft niets gemeens met eenig ontwerp.
Pres. • Sedert langen tijd beraamde gij een plan, om te ontvluchten. Den 237?!?» Februarij 1790, wierd aan u eene Memorie overhandigd, die u daartoe de middelen aanwees, en gij hebt uwe aanmerkingen op den kant van dezelve gefchreeven. Den Elften verfpreidden zich eene menigte Edelen en Militairen in uwe vertrekken van de Tuilleries, ten einde deze vluchtte bevorderen; den ï'iden April wilde gij Parijs verlaaten , om u na Saint Cloud te begeeven , maar de tegenftand der Burgeren deed u gevoelen , dat het wantrouwen groot was. Gij zogt hetzelve te verdrijven, door aan de Conftitueerende Vergadering een brief medetedeelen, welke gij aan de Ministers der Natie bij vreemde Mogendheden hadt gezonden, om aan deze bekend te maaken, dat gij de Conftitutioneele Artikelen, die u waren voorgelegd, vrijwillig hadt aangenomen; ondertusfchen naamt gij, den ixften Junij daaraan volgende de vlucht , met een valfche paspoort; gij liet eene verklaaring naa, tegen die zelfde Conftitutioneele Artikelen , gelastte de Ministers geene Acten van de Nationaale Vergadering te tekenen, en verbood den Minister van Juftitie, om het zegel van den Staat over te geeven.
Lod. Ik heb geen kennis aan de Memorie van den 23ften Februarij. Mijne reize na Varennes betreffende, beroepe ik mij op de antwoorden, welke ik, diestijds, aan 4e Conftitueerende Vergadering gegeeven heb.
Pres.



B IJ L A G E N. 167
Pres. Het geld der Natie wierd verkwist , om den iitflag van da: verraad te verzekeren , en de openbaart nacht moest hetzelve ondertonnen , onder de bevelen nn Bou.llé, die reeds te vooren belast was geweest, ,m oen moord van Nancy te beftuuren, énaaa wren ïij , bij die gelegenheid, hebt gefchreeven , dat hij de Sefde van het volk moest trachten te behouden , ^ dewijl
a zulks van nut zoude kunnen wezen. Dit alles
wordt beweezen door de Memorie van den 23/?*» Februarij, met uwe hand gefchreeven, door uwe declaratie van den loften Junij, geheel door u zelve gefchreeven, «oor uwen brief aan Boüillé van den 4<fc» September, m door eene Nota van dezen laaiften , in welke hij u [rekenfchap doet van het gebruik van 993,000 Livres, !door u gegeeven, en gedeeltelijk gefchikc tot omkooping [der troepen, die, u moesten begeleiden. Lod. Deze befchuldiging is ongerijmd. Pres. Na uwe aanhouding te Varennes, was de oefening der Uitvoerende Macht eenigen tijd in uwe handen opgefchort, en nogthans maakte gij famenzweeringen. Den i7den Julij wierd het Burger-bloed , in het veld van . Mars geftort. Een brief van uwe hand, in 1790 aan la Fayette gefchreeven, bewijst, dat'er eene flrafbaare verbintenis tusfchen u en la Fayette beflond , tot welke Mirabeau insgelijks was toegetreden. De verdeeldheid begon onder deze wreede voortekenen , en alle foorten van omkoopingen wierden in het werk gefteld. Gij betaalde fchotfchriften, blaauwboekjes, en dagbladen, ftrekkende om het algemeene gevoelen te bederven , om de Asfignaaten in wancrediet te brengen, en de zaak der Uitgewekenen te onderfleunen. De registers van Septeuil / 4 t0°'



lón B IJ L A G E N.
toonen aan, welke verbaazende fornmen tot deze vrijheidsmoordende kunstenaarijen hefteed zijn.
Lod. Wat den 17den Julij gebeurd is , raakt mij in geeneh deele: aan het overige h\b ik geene kennis.
Pres. Gij hebt eene vertooning gemaakt, als of gij de Conftitutie op den i,±den September aannaamt; uwe aanfpraaken toonden den wil aan, om dezelve te handhaven , en gij werkte, om haar om te keeren , voor dat zij nog voltooid was. Den i^ften Julij wierd te Pilnitz eene Conventie gefloten, tusfchen Leopold van Oostenrijk en Fredrik Willem van Brandenburg, die zich verbonden , om in Frankrijk den Troon der volftrekte Monarchie weder opterichten , en gij hebt ten aanzien dezer Conventie ftil gezweegen, tot op het oogenblik, dat dezelve door geheel Europa bekend was.
Lod. Ik heb 'er kennis van gegeeven, zodra dezelve tot mijne wel enfc hap was gekomen ; voor het overige is dat eene zaak, welke, volgens de Conftitutie, de Ministers betreft.
Pres. Te Arles had men den ftandaart van het oproer geplant , en gij hebt hetzelve onderfteund, door derwaards drie Burgerlijke Commisfarisfen te zenden, die, in plaats van de tegenbewerkers der Conftitutie te ftraffen, zich alleen beezig hielden met derzelver aanflagen en onderneemingen te billijken.
Lod. De inftrutlien, aan die Commisfarisfen gegeeven, moeten uitwijzen, welken last zij hadden; ook kende ik geene van hen , toen de Ministers mij dezelve voor/lelden.
Pres. Avignon en het GraafTchap Venaisfm waren met Frankrijk vereenigd; doch gij deedt het Deqreet daarvan
eerst



B IJ L A G E N. 169
; eerst eene maand daarna uitvoeren, terwijl intusfchen de IBurger-oorlog dat Land vernielde. De Commisfaris¬
fen, die gij agtervolgens derwaards hebt gezonden, heb:ben die verwoesting voltooid.
Loo. Ik herinner mij niet, welke vertraaging om'trent de uilvoering daarvan heeft plaats gehad ; voor 'het overige kan die zaSk mij niet perfooneel betreffen, 'het raakt de geenen , die met deze zending belast wa'ren, en die hen gezonden hebben.
Pres. Nimes, Montauban, Mende en Jales, hadden in de eerfte dagen der Vrijheid, groote beroerten onderdaan, en gij hebt niets in 't werk gefteld, om dit zaad ivan tegen-omwenteling te fmooren, tot op het oogenblik, :dat de famenzweering van Saillant uitberstte.
Lod. Ik heb tot dat einde de bevelen gegeeven, wel\ke de Ministers mij hebben voorgefleld.
Pres. Gij hebt tweeëntwintig Battaillons gezonden teiggn de Marfeilliaauen, die opgetrokken waren om die ivan Arles te beteugelen , welke eene tegen-omwenteling ;zogten te bewerken.
Lod. Ik zou de ftukken moeten hebben , om hierop ,wel te antwoorden.
Pres. Gij hebt het bevel van het Zuiden aan Wit(GENSTtiN opgedragen , die den 21/len April 1789 aan u Ifchreef, na dat hij reeds terug geroepen was: „ Nog .„ maar eenige oogenblikken, en ik zal rondom den Troon . „ van uwe Majefteit terug brengen duizenden van Fran.„ fchen , die de wenfchen, welke gij voor hun geluk .„ doet, wederom waardig zijn geworden."
Lod. Deze brief is na zijne terug-roeping gefchree: ven, hij is naderhand niet meer geplaatst, ook herinner ; ik mij dien brief niet.
15 Pres.



i7o B IJ L A G E N.
Pres. Gij hebt uwe voormaalige Lijfwachten te Coblentz betaald, blijkens de lijsten van Septeuil; en verfcheiden orders, door u getekend , bewijzen, dat gij zeer aanzienlijke fommen hebt gezonden aan Boüillé, Rochefort, la Vaugu\on, Choiseul-Beaupué, Mamilton, en de Vrouw Polignac.
Lod. Zo dra ik wist , dat 'mijne Lijfwacht zich, aan den anderen kant van den Rhijn, tot een Corps formeerden , heb ik verboden dat zij eenige betaaling zouden trekken ; voor het overige herinner ik mij niets.
Pres. Uwe Broeders, vijanden van den Staat , hebben de Uitgewekenen onder hunne vaandels bijeen verzameld ; zij hebben regimenten opgericht, geldleeningen gedaan, en verbintenisfen gefloten, in uwen naam, en gij hebt dit niet afgekeurd, dan na dat gij zeker waart, dat gij aan hunne ontwerpen daardoor geen hinder meer zoudt toebrengen. Uwe verflandhouding met hun is beweezen , door een brief, gefchreeven met de hand van Louis Stanislaus Xavier , en door uwe beide Broeders ondertekend, zijnde van dezen inhoud: „ Ik heb u gefchree-■ „ ven, maar met de gewoone post , en ik kon u niets „ melden. Wij zijn bier met ons beiden, die Hechts één „ maaken, maar met dezelfde gevoelens, dezelfde grond„ beginzelen, en denzelfden ijver om u te dienen. Wij „ bewaaren de flilzwijgendheid, maar zulks gefchiedt, om „ dat wij u fchaden zouden, door dezelve te vroeg te ,, breeken, doch wij zullen fpreeken, zodra wij van de „ algemeene onderfleuning zeker zijn , en dat tijdftip is „ nabij. Indien men ons van wegens die lieden (preekt, „ zullen wij na niets luisteren, maar onzen weg recht „ door gaan; bekommer u dus niet, als men u iets te„ gen ons wil doen zeggen. Zijt gerust omtrent uwe vei-
» hg-



B IJ L A G E N. 171
„ ligheid. Wij leeven om u te dienen, wij werken daar „ toe met ijver, en alles gaat wel; onze vijanden zelve „ hebben te groot belang in uw behoud, om eene nut„ telooze misdaad te begaan, die hunnen val zou verhaas„ ten Vaar wel! (Get.j
L. S. Xavier en Charles Philippe." Lod. Ik heb alle die flappen van mijne Broeders afgekeurd, gelijk de Conftitutie mij voorfchreef, zodra ik kennis daarvan kreeg. Van dien brief weet ik niets.
Pres. De Armée, uit troepen van Linie beflaande, welke op den voet van oorlog moest gebragt zijn, was, op het einde van December , flechts 100,000 man flerk. Gij hebt dus verzuimd , in de zekerheid van den Staat aan de grenzen te voorzien. Narbonne , uw Agent, had de ligting gevraagd van 50,000 man, maar hij bepaalde de recruteering op 25000 man, met de verzekering, dat allés in gereedheid was, en ondertusfehen was niets gereed. Na hem (telde Servan voor, om een Camp van 20,000 man, nabij Parijs, te formeeren; de Wetgeevende Vergadering decreteerde zulks, doch gij weigerde daaraan uwe bekrachtiging.
Lod. Ik had aan den Minister alle de orders gegeeven, die het vermeerderen van de Armée konden verhaasten. In de maand December wierd de ftaat daarvan gebragt onder de oogen der Vergadering : zo deze zich bedrogen heeft, is het mijn fchu/d niet.
Pres. Een drift van Vaderlandsliefde deedt van alle kanten, Durgers na Parijs komen ; gij vaardigde eene Proclamatie uit, (trekkende, om hen, op hunne marsch, tegen te houden , en ondertusfehen waren onze legers onvoorzien van foltaaten. Dumousiez, de opvolger van Servan, had verklaard, dat de Natie noch wapenen,
noch



i7a B IJ L A G E N.
noch krijgsbehoeften , noch magazijnen had , en dat de Vestingen buiten ftaat van tegenweer waren. Gij hebt gewagt, door een boodfchap, het Iigten van 43 JJattaillons voorteftellen, tot gij u daartoe gedrongen hebt gezien , door eene aanmaaning , aan den Minister Lajard gedaan, van wien de Vergadering opgave eischte aangaande de middelen, om in de uitwendige zekerheid van den Staat te voorzien. Gij hebt aan de Bevelhebbers der troepen last gegeeven , om de Armée te doen verloopen, om geheele Regimenten tot defertie aantezetten, en den Rhijn te doen overgaan, ten einde dezelve ter befchikking te ftellen van uwe Broeders, en van Leopold van Oostenrijk, met welken gij in verftandhouding hebt geflaan. Dit wordt beweezen uit een brief van Toulongeon , Commandant in het Franfche-Comté.
Lou. Ik heb daar geene kennis van, en 'er is geen woord waar in deze befchuldiging.
Pres. Gij hebt uwe diplomatieke Agenten gelast, om de vereeniging der vreemde Mogendheden met uwe Broederen , tegen Frankrijk, te begunstigen , en bijzonder, om den vrede tusfchen de Turken en Oostenrijk onwrikbaar te vestigen, ten einde den laatstgenoemden in ftaat te ftellen , zijne Landen aan de Turkfche grenzen van volk te ontblooten, en hem daardoor het middel te verfchaffen, om een te grooter getal troepen tegen Frank* rijk te kunnen gebruiken. Een brief van Choiseul Gouffier , Ambasfadeur van Frankrijk te Conftanlinopolen, bevestigt zulks. ,
Lod. Mijnheer Ciioiseul heeft de waarheid niet gezegd; het is nooit gebeurd.
Pres. De Pruisfen naderden onze grenzen; men eischte, op den Bjten Julij , dat uwe Minister opening zoude
gce-



B IJ L A G E N. 173
geeven wegens den ftaat van onze politieke betrekkingen met Pruisfen, en gij antwoordde , den iaden, dat 50,000 man Pruisfen tegen Frankrijk aanrukten, en dat gij aan het Wetgeevend Lighaam, volgens de Conftitutie , van deze dreigende, vijandelijkheden kennis gaaft.
Lod. Het was eerst op dat tijdftip, dat ik daarvan kennis kreeg : de geheele correfpondentie ging door de handen der Ministers.
Pres. Gij hebt het Departement van oorlog toevertrouwd aan Dabancourt , de Neef van Calonne , en het gevolg van uwe famenzweeringen is geweest, dat Longwij en Verdun, zonder flag of ftoot , zijn overgegeeven, zodra de vijand zich daarvoor vertoonde.
Lod. Ik wist niet dat Dabancourt de Neef was van Calonne. Ik ben het niet, die de Pestingen ontbloot heb, en zou mij zulk een daad nooit veroorloofd hebben: ook heb ik 'er geene kennis van, indien zij zodanig geweest zijn.
Pres. Kent gij de perfoonen die dit hebben gedaan f Lod. Ik ken 'er geene van.
Pres. Gij hebt onze Zeemacht vernield: eene menigte Officieren van dat Corps waren uitgeweken , en 'er waren ter nauwer nood genoeg overgebleeven, om den dienst in de haavens te verrichten ; ondertusfehen gaf Bertrand nog dagelijks paspoorten af, en toen het Wetgeevend Lighaam u , den ijlen Maart, zijn ftrafwaardig gedrag voorfteide, antwoordde gij voldaan te zijn over zijne dienften.
Lod. Ik heb al gedaan, wat ik kon, om de Officieren te behouden ; en wat den Heer Bertrand betreft, dewijl de Nationaale Vergadering niets tegen hem ingebragt heeft, dat hem in ftaat van befchuldiging kon
ftèt



174 B IJ L A G E N.
ftellen, heb ik niet gedacht hem van zijnen post te moeten ontzetten.
Pres. Gij hebt, inde Volkplantingen, de handhaving van het willekeurig gezag begunstigd; uwe Agenten hebben 'er, overal , de wanorde en de tegen-oinwenteling aangekweekt, die aldaar uitgewerkt is op hetzelfde tijdftip, dat zij in Frankrijk moest uitberflen, 't geen genoeg aanduidt, dat uwe hand deze famenzweering beftuurde.
Lod. Indien 'er lieden zijn , die zeggen, dat mijnt Agenten in de Volkplantingen zijn geveest, dan hebben zij de waarheid niet gefproiten, ik heb niets derwaards gezonden, dat eenige onrust kon verwekken.
Pres. Het binnenfte van den Staat wierd beroerd door Geestdrijvers, en gij verklaarde u tot hunnen befchermer, door een duidelijk voorneemen aan den dag te leggen, om, door middel van dezelven, uwe voorige macht weder te ktijgen.
Lod. Ik kan daar niet op antwoorden; want ik heb de minfte kennis van dat ontwerp niet.
Pres. Het Wetgeevend Lighaam had, den naften September , een Decreet genomen , betrekkelijk tot de oproerige Priesters ; gij hebt de uitvoering daarvan opgefchort.
Lod. De Conftitutie had mij het recht toegeftaan, cm de Decreeten te bekrachtigen.
Pres. Het Anti-patriottisch gedrag van de Lijfwacht, die u door de Conflitutie was toegeftaan , maakte haare afdanking noodzaaklijk, den volgenden dag fchreeft gij aan dezelve, dat gij over haar zeer voldaan waart ; gij hebt dezelve ook in uwe foldij gehouden , welke daad beweezen wordt uit de rekeningen van den Thefaurier der Civile Lijst.
Lod.



B IJ L A G E N. 175
Lod. Ik heb haar , gelijk hel Decreet zeide, be\taald, tot zij wederom in dienst kon gefield worden.
Pres. Gij hebt de Zwitzerfche Guardes bij u gehouden , de Conftitutie verbood u zulks, en de Nationaale 'Vergadering had hun vertrek uitdrukkelijk bevolen.
Lod. Ik heb alle de Decreeten , deswegens gegeeven , i uitgevoerd.
Pres. Gij hebt, in Parijs, bijzondere Compagnien gelhad, om aldaar beweegingen te verwekken , en alles in Ihet werk te ftellen, wat aan uwe gefmeedde ontwerpen itot eene Contra-revolutie kon dienftig zijn. d'Angre1 mont en Gilles waren twee van uwe Agenten; zij ■ wierden door de Civile Lijst befoldigd , zullende u de 1 quitancien van Gilles , die eene Compagnie van 60 man 1 moest aanwerven , vertoond worden.
Lod. Ik heb de minste kennis niet van die ontwerpen , die men hun toefchrijft, nimmer is het ontwerp eener tegen-omwenteling in mijne hcrsfenen opgekomen.
Pres. Gij hebt, door aanmerkelijke lommen gelds, verfcheiden Leden" van de beide voorgaande Wetgeevende Vergaderingen in uw belang zoeken te krijgen. De brieven van St. Leon en anderen bevestigen hiervan de daadlijkheid.
Lod. Verfcheiden perfoonen hebben mij dergelijke ontwerpen komen aanbieden, doch ik heb die alle van de hand geweezen; ik heb het u alreeds gezegd, nooit heb ik iemand zoeken om te koopen.
Pres. Wie zijn het, die u dergelijke ontwerpen hebben aangeboden?
Lod. Zij waren zo onbeduidend, dat ik mij dezelve niet herinner.
Pres. Gij hebt toegelaaten, dat de Franfche Natie,
in



i?6 B IJ L A G E N.
in Duitschland', Italiëu en Spanje, de grootfte vernederingen moest ondergaan, om dat gij geene enkele pooging aangewend hebt, ten einde vergoeding te vorderen voor de mishandelingen, welke de Franfchen aldaar waren aangedaan.
Lod. De Correfpondentie der Ambasfadeurs kan het tegendeel aantoonen; voor het overige raakte dit de Ministers.
Pres. Gij hebt, den loden Augustus, 's morgens ten 5 uuren, de Zwitfers gemonflerd, en deze Zwitfers hebben het eerst op de Burgers gefchooten.
Lod. Ik heb alle de troepen wezen zien, welke dien dag lij mij vergaderd waren ; de aangeftelde Machten , het Departement, de Maire én de flads Regeering , waren bij wij; ik had zelfs eene Deputatie uit de Nationaale Vergadering doen bij mij verzoeken, en ben daar na, met mijne familie, in haar midden gekomen.
Pres. Waarom hadt gij die troepen in het Kasteel verzameld?
Lod. Alle de aangefleide Machten hebben het gezien ; het Kasteel wierd bedreigd, en dewijl ik eene aangefleide Macht was, moest ik mij verdeedigen.
Pres. Waarom hebt gij den Maire van Parijs , in den nacht tusfehen den oden en loden Augustus, in het Kasteel ontboden?
Lod. Ik deed zulks, op de geruchten die 'er verfpreid wierden.
Pres. Gij hebt het bloed der Franfchen doen flroomen.
Lod. Neen , Mijnheer ! ik niet. Pres. Gij hebt Septeuil gemachtigd, om te Hamburg en elders een aanzienlijken koophandel te doen,
van



B IJ L A G E N. V/7
van graanen , fuiker en koflij ; wordende dit door een brief van Septeuil bevestigd.
Lod. Ik weet niets van het geen gij daar zegt.
Pres. Waarom- hebt gij het Veto gefteld op het Decreet , bij het welk de verzameling van een leger van twintig dtiizend mannen geordonneerd wierd?
Lod. De Cenftitutie gaf mij de vrije bekrachtiging der Decreeten, en op dien eigen tijd floeg ik zelf het formeeren van een leger, te Soisfons voor.
De Prefident zeide hierop tot de Vergadering: De vraa;gen zijn afgeloopen; en zich toen na den ondervraagden :keerende, vroeg hij: Lodewijk! hebt gij hierop nog iets .aan te merken?
Lod, Ik vraag communicatie van de befchuldigingen, :die ik daar gehoord heb, en van de ftukken daartoe be'■trekkelijk, gelijk ook de macht om een Raad te benoe; tmeu , om mij te verdedigen.
Valazé bij de Balie gezeten zijnde, noemde toen de •volgende ftukken op, en vertoonde die aan Lodewijk.
Memorie van la Porte , die eenige plans van tegenomwenteling, uisfchen Lodewijk Capet , Mirabeau en i eenige anderen, aanduidt.
Lod. Ik erken die niet.
Val. Btief van Lodewijk Capet, gedagtekend npften Junij 1790, aantoonende zijne betrekkingen met Mirabeau m en.



i;8 D IJ L A G E N.
en la Fayette, om eene omwenteling in de Conftitutie: te bewerken.
Lod. Ik behoude aan mij, om uitlegging te geeven,\ van het geen daarin vervat is.
Valazé las hierop dien brief, en Lodewijk antwoordde: Dit is niet dan een ontwerp; 'er wordt van geene'. tegen~omwenleling in gerept ; de brief had niet moeten i verzonden z\'n.
Val. Brief %'an la Porte aan Lodewijk Capet, vani den liften April, met .betrekking tot de onderhandelingen, ten opzichte der Jakobijnen, en den Prefident vani het Commité der Finantien en der Domeinen, zijnde met! de hand van Lodewijk Capet gedagtekend.
Lod. Ik ken dien niet.
Val. Brief van la Porte , van Donderdag morgen i den %den Maart, 179c , met de hand van Lodewijk: Capet opgefchreeven, gewag maakende van eene voorgewende onmin, tusfchen Mirabeau en de Jakobijnen.
Lod. Ik herken dien niet.
Val. Brief van de hand van la Porte, zonder dagtekening, maar opgefchreeven met die van Lodewijk Capet, inhoudende de omflandigheden van de laatfte oogen— blikken van Mirabeau, en de zorg, die men gehad heeft, om papieren van groot belang, die hij onder zich had, voor het oog der menfchen te verdonkeren.
Lod. Ik herken dien even zo min als de anderen.
Val. Ontwerp van eene Conftitutie, of overziening van de Conftitutie, getekend la Fayette, en geadresfeerd aan Lodewijk Capet , den 6den April 1790, zijnde door een regel van zijne hand opgefchreeven.
Lod. Deze zaken zijn door de Conftitutie tenietgedaan.,
Vai»



B IJ L A G E N. iff
Val. Kent gij dit fchriftf Lod. Neen. Val. Uwe opfchrijving? Lod' Neen.
Val. Brief van la Porte, van den 1 gelen April, opgefchreeven door Lodewijk Capet , den ïgden April 179't. gewag maakende van een gefprek met Rivarol.
Lod. Ik ken dien brief niet.
Val. Brief van la Porte, opgefchreeven den i6den April 1791, in welken men zich fchijnt te beklagen over 'Mirabeau, den Abt Perigord, d'Akdre en Beaumetz , die niet erkenlijk fchijnen te zijn, voor de opofferingen, iwelke men ten hunne behoeve gedaan heeft.
Loo. Ik ken dien even min.
Val. "Brief van la Porte, van den zz/len Februarij 11791 , opgefchreeven en gedagtekend met de hand van iLöDEWijK Capet-, aankondigende eene daarbij gevoegde Memorie, betrekkelijk tot de middelen, om hem bij het ivolk bemind te maaken.
Lod. Ik ken geene van beide deze ftukken.
Val. Verfcheiden Hukken, zonder ondertekeningen, igevonden in een verborgen kast van den muur, in het IPaleis der Tuilleries, betrekking hebbende op de onkosten, ten einde de vriendfchap des volks te winnen.
De Prefident verzogt hebbende, eer men verder voortjging, eene vraag te doen, zeide tegen Lodewijk: Hebt - gij in den muur van het Kasteel der Tuilleries, een kast, :met eene ijzeren deur laaten maaken, en hebt gij daarin ] papieren laaten wegfluiten ?
Lod. Ik weet 'er niets van.
Val. Zie hier een Journaal, van de hand van Lodewijk Capet, inhoudende de Penfioenen, die hij uit zijne m 2 beurs»



18© B IJ L A G E N.
beurs, van 1776 tot 1752 toegedaan heeft; onder welke» men posten opmerkt aan Acloque, voor zijne voorftad.
Lod. Dit herken ik , maar het zijn liefdegaven, die ik gedaan heb.
Val. Onderfeheiden ftaaten van fommen, betaald aan de Schotfche Compagnien van Noailes , Gramont en MoNTiioitENCY Luxemburg, den ijlen Julij 1791.
Lod. Dit is gebeurd voor den tijd, dat ik verboden had die langer te betaalen.
De President. Lodewijk! waar hadt gij de ftukken, die gij erkent, gelegd ?
Lod. Bij mijn Thefaurier.
Val. Erkent gij dezen ftaat der Penfioenen van de Guardes du Corps, Cent-Suisfes en Guardes des Konings, voor 1792?
Lod, Ik erken die niet.
Val. Verfcheiden ftukken, betrekkelijk tot de famenzweering van het leger van Jales, welker origineelen berustende zijn in de Secretarij van het Departement van Ardéc 'ie.
Lod. Ik heb 'er geene de minfte kennis van.
Val. Brief van Boüillé, gedagtekend uit Mentz, en inhoudende eene verantwoording van 903,000 Livres, van Lodewijk Capet ontfangen.
Lod. Ik ken dien niet.
Val. Ordonnantie, om te betaalen 16,800 Livres, geteekend Louis, en agter op, Bonnieres, meteen briefje van denzelven.
Lod. Ik erken dit niet.
Val. Twee ftukken , betrekkelijk eene gift aan de Vrouwe Polignac gedaan, alsmede aan la Vauguijon en Choisf.ul.
Lod.



B IJ L A G E 1*1. t*i
Lod. Even zo min ah de anderen. Val. Brief van de twee Broeders van den gewezen Koning, vooraf vermeld. Lod. Ik ken die niet.
Val. Stukken, raakende Choiseul-Gouffier, te Conftantlnopolen.
Lod. Ik heb 'er geene kennis aan.
Val. Brief van den gewezen Koning, aan den Bisfchop van Clermont, met het antwoord op denzelven , van den jóden April 1791.
Lod. Ik ken dien niet.
De President. Gij erkent uw eigen fchrift en handteekening niet ? Lod. Neen.
De President. Het zegel Is het wapen van Frankrijk. Lod. Veele menfchen hadden dat. Val. Erkent gij dezen ftaat der fommen, aan Gilles betaald ?
Lod. Ik ken dien niet.
Val. Memorie, om de Civile Lijst van de Militaire penfioenen te ontheffen, en een brief van Dufresne de St. Leon, daartoe betrekkelijk.
Lod. Ik ken geene van deze ftukken.
De President. Ik verzoek u, dat gij u naar de Zaal
der onderhandelingen begeeft.' De Vergadering zal
haare raadpleeging beginnen.
Lod. Ik heb een Raad gevraagd.
m 3 LXX.



t?i B IJ L A G E N.
LXX.
Decreet der Nationaale Conventie, genomen in de zitting van Saturdag den 15 Decenther 1702, waarbij aan de Generaals der Armeen van de Republiek wordt voorgefchreevcn, hoedanig zich te gedragen in de Landen, in welke zij de Franfche wapenen overgebragt hebben.
De Nationaale Conventie gehoord hebbende het raport van haare vereenigde Commitées ter Finantie, van Oorlog, en het Diplomatique, getrouw aan de beginzelen van de Souvereiniteit der Volken, welke haar niet toelaaten eenigerhande inrichtingen te erkennen, waardoor deze eenige afbreuk zou kunnen lijden; en willende de voorfchriften bepaalen, door de Generaals van de Armeen door de Republiek te volgen in de Landen, waar zij hunne wapenen overbrengen, befluit het volgende:
Art. I. In alle Landen, reeds bezet, of nog te bezetten door de wapenen der Franfche Republiek, zullen de Generaals, terflond, in naam der Franfche Natie bekend maaken, de vernietiging van alle daadelijke Imposten of Contributien, de Tienden , de Heeren-rechten, zo leenroerige als toevallige, de reëele en perfoonlijke Dienstbaarheid, het uitfluitend recht op de Jacht en Visfcherij, den Adel, en, over 't algemeen alle foorten van Privilegiën. Zij zullen aan de volken verklaaren, dat zij aan dezelve brengen Vrede, Hulp, Broederfchap , Vrijheid en Gelijkheid.
Art.



B IJ L A G E N. i«3
Art. H. ZÜ zu"en verklaaren de Souvereiniteit des Folks ,™ het ophouden van alle daadelijke Machten : zij zullen het volk oproepen in Grond-vergaderingen, of Gemeenten , om te benoemen en in werkinge te brengen een provifioneel beftuur: zij zullen, onverwijld, in de taal van ieder Land, doen afkondigen , aanplakken en ten uitvoer brengen in elke Gemeente, het tegenwoordig Decreet, met de daarbij gevoegde Proclamatie.
Art, III. Alle Uivoerders en Officieren van het voormaalig beftuur, het zij Burgelijke of Militaire,. gelijk mede alle voormaals zogenoemde Edelen , of Leden van eenige te vooren geptivilegeerde Lighaamen, zullen, hoewel alleen voor de eerfte verkiezing , geene ftem noch zitting hebben in de Grond-vergaderingen , noch ook tot Regenten of Rechters verkiesbaar zijn (*).
Art. IV. De Generaals zullen terflond onder de SauveGarde' en befcherming der Franfche Republiek neemen, alle roerende en onroerende, goederen, behorende aan de Schatkist, den Vorst, of deszelfs vrijwillige Begunstigers, Aanhanaers en Voorftanders, aan openbaare Stichtingen, aan alle Ligchaamen en Gemeenten*, zo Waereldlijke als Geestelijke: zij zullen, zonder nitflel, daarvan een nauwkeurigen ftaat opmaaken, en die aan den Uitvoerenden Raad toezenden: zij zullen alle maatregelen neemen, die
in
00 Dit Artikel is, den asften December, wederom ingetrokken, en daarbij gedecreteerd: dat ook de Geestelijken en Adelijken mogen Hemmen, en even gelijk recht met de andere Burgeren tot alle bedieningen zullen hebben; mits alvoorens den eed op de Vrijheid en Gelijkheid afgelegd, en bij gefchrifte, afftand gedaan hebbende , van alle derzelver voormaalige bijzondere rechten en privilegiën.
ttt 4



184 B IJ L A G E N.
in hun vermogen zijn, om te zorgen voor de veiligheid dezer eigendommen.
Art. V. Het provifioneel Beftuur , door het volk benoemd, zal belast zijn met de zorg en het opzicht der goederen, welke onder de Sauve-Garde en befcherming der Franfche Republiek zijn gefteld: Het zal de wetten, die 'er zijn, doen uitvoeren, betrekkelijk de rechts-oefening in Civile en Crimineele Procesfen, de Burgerlijke Wetten en de publieke Veiligheid: Het zal belast zijn met de zorg, om in order te brengen, en te doen betaalen, de plaatfelijke, en alle andere uitgaven, die tot de algemeene befcherming zullen noodig zijn: Het zal Imposten mogen vastftellen , mits zorgende, dat dezelve niet gedraagen worden door het behoeftig en arbeidzaam gedeelte des volks.
Art. VI. Zodra het provifioneel Beftuur in orde gebragt is, zal de Nationaale Conventie uit haar midden, Commisfarisfen benoemen, om met hetzelve Broederfchap te gaan fluiten.
Art. VII. De Uitvoerende Raad zal insgelijks Nationaale Commisfarisfen benoemen, die zich onverwijld na die plaatfen zullen begeeven , om met het provifioneel Beftuur, door het volk aangefteld, de noodige middelen te beraamen voor de algemeene befcherming, gelijk mede wegens de te neemen maatregelen tot verzorging van kleederen en van het benoodigd onderhoud voor de Armeen der Republiek, en tot het betaalen van de gemaakte of nog te maakene onkosten , geduurende derzelver verblijf op dat grondgebied.
Art. VIII. De Commisfarisfen , door de provifioneele Uitvoerende Macht benoemd, zullen, alle veertien dagen aan dezelve rekenfchap geeven van hunne verrichtingen.
Zij



B IJ L A G E N. 185
iZij zullen daarbij voegen derzelver aanmerkingen, welke ide Uitvoerende Macht zal goedkeuren of verwerpen, die 1 daarvan, vervolgens, verfing zal doen aan de Nationaale 1 Conventie.
Art. IX. Het provifioneel Beftuur, door het volk beinoemd, gelijk ook de verrichtingen der Nationaale Com:misfarisfen, zullen ophouden, zodra de Inwoonderen, na ; alvoorens de Souvereiniteit des volks, benevens deszelfs 'Vrijheid en Onafhanglijkheid erkend te hebben , de in: richting van eene vrije Volks-regeering in werking zullen gebragt hebben.
Art. X. De Franfche Republiek zal rekening doen asn de ingevoerde Regeering, van de uitgaven door haar voor (de algemeene befcherming betaald, en van de fommen die : zij zal ontvangen hebben: zij zal fchikkingen maaken wegens 't geen haar zoude mogen toekomen; en, ingevalIe het gemeen belang mogt vereifchen , dat de troepen alsdan nog op het vreemd grondgebied moesten blijven, zal zij de dienftigfte middelen neemen , voor het onderhoud van dezelve.
Art. XI. De Franfche Natte verklaart, dat zij als vijanden zal behandelen die volkeren, welke de Vrijheid en Gelijkheid weigerende, of daarvan afftand doende, derzelver Vorst en gepriviügeerde rangen behouden, of zich met dezelve verzoenen willen.
Art. XU. De Franfche Natie belooft en verbindt zich, de wapenen niet te zullen nederleggen, dan na de Souvereiniteit en Vrijheid des volks, op welks grondgebied de Franfche wapenen getreden zijn , zullen bevestigd wezen , en geene fchikkingen noch tracTraaten te zullen aangaan met de ontzette Vorsten en bevoorrechte rangen , waarmede zij in oorlog is.
w < PRO-



IS6 B IJ L A G E N.
PROCLAMATIE.
Het Franfche Folk, aan het Folk van
Wij hebben de Vrijheid verkreegen, en zullen dezelve handhaven. Wij bieden U aan, om ook U in 't bezit te helpen van dat onfchatbaar goed, 't welk altoos uw eigendom is geweest, en dat uwe onderdrukkeren U, zonder misdaadig te worden, niet hebben kunnen ontrooven. Wij hebben uwe Tijrannen verjaagd: betoont U zeiven dan vrij te zijn, en wij zullen U befchermen tegen hunne wraak , en tegen hunne wederkomst.
Van dit oogenblik af, verkondigt de Franfche Natie de Souvereiniteit des Volks, gelijk mede de vernietiging van alle Burgerlijke en Militaire macht, die U tot heden geregeerd heeft, van alle Imposten, waaronder gij zucht, onder welken naam die beftaan mogen ; voorts de affchaffing der Tienden , Leenrechten , Heeren-recbten, zo Leenroerige als andere, vaste of toevallige, reëele en perfooneele Dienstbaarheid , het uitfluitend recht van Jagt en Visfcherije, alle Heeren-diensten, Tollen, Pasfagie-gelden, Oétrooijen, en, over 't algemeen , alle foorten van belastingen, met welke gij , door uwe onderdrukkers bezwaard zijt.
Zij verkondigt ook bij U, de vernietiging van allen Adel, Geestelijkheid, Voorrechten en Privilegiën, flrijdig met de Gelijkheid. Gij zijt, van dit oogenblik af aan, Broeders en Vrienden, alle gelijk in recht, alle even bevoegd tot het Beftuur, en om uw Vaderland te dienen, en te befchermen.
Begint terflond uwe Vergaderingen der Gemeenten: haast U, om uw provifioneel Beftuur en Rechtbanken in
or-



B IJ L A G E N. iS;
; ordre te brengen : de Agenten der Franfche Republiek i zullen zich met U vereenigen , ten einde n?.n U lieden Ihet geluk, en de broederfchap, welke voortaan onderons I beftaan moet, te verzekeren.
LX XI.
Officieele brief van le Bkün , Minister van buitenland fche zaaken , over de Ncgotiaticn met Engeland. Gejchrcevcn aan den Voorzitter der Nationaale Conventie, den 2often December 1702.
Het Britsch Parlement, 't welk tot de maand Januarij opgefchort was, is op het onverwagtst bijeen gekomen, en de opening van deszelfs zittingen heeft den i^den dezer plaats gehad. Deze buitengewcone maatregel moet natuurlijk de randacht van het Fransch Gouvernement opwekken, ten aanzien van zijne oogmerken en gevolgen. Mijn plicht vereischt , dat ik de Nationaale Conventie niet onkundig laate, van 't geen ik deswegens heb kunnen ontdekken.
Kort na den onfterfelijken dag van den loden Augustus, en de verandering, diestijds, in onze Rcgeeringsvorm gemaakt, kon het Engelseh Miniderie goedvinden, alle officieele gemeenfehap met ons sftefnijden , en zijnen Afgezant terug te roepen, het zij, om dat hetzelve zich overreed hadde, dat de dag eener tegen-omwenteling en van or.ze flavernij nabij was, het zij alleenlijk, gelijk de beroemde Pvedenaar der Oppofitie (Fox), in de eerfte zitting



188 B IJ L A G E N.
ting van het Huis der Gemeente zeer geestig zeide: „om „ dat hetzelve het onbetaamlijk en der Koninglijke Majefteit van Crootbrittannien onwaardig oordeelde, een „ Vertegenwoordiger te hebben bij eenen Uitvoerenden
„ Raad, welks Leden niet gezalfd waren met de heilige i
„ olie-kruik, aan het groot Altaar te Rheims." Dan, »
hoe het daarmede ook gelegen zij, heeft echter de pro- E
vifioneele Uitvoerende Raad dat voorbeeld niet willen vol- n
gen. Deze heeft een Minister der Franfche Republiek it
in Londen gehouden, en aan denzelven uitdrukkelijk ge- vi
last, alle gelegenheden waar te neemen , ten einde de o
Engelfche Natie te verzekeren, dat, ongeacht de kwaade l
luim haarer Regeering, het Franfche volk nogthans niets jj
vuuriger verlangde, dan haare achting te verdienen, en de is banden van goede harmonie en vriendfchap nauwer toe-
tehaalen , welke twee vrije en edelmoedige Natiën voor 11
altoos behoorden te vereenigen. De Nationaale Conven- v
tie heeft ook, herhaalde keeren, de duidelijkfle getuige— «
nisfen ontvangen van de wederkeerige goedwilligheid, en ui
van het oprecht aandeel , welke het Britfche volk nam ;
in den voorfpoed onzer wapenen, en in de zegepraal der \ Franfche Vrijheid. Dan deze zelfde roemwaardige gebeur-
tenisfen werkten , op eene daarmede zeer tegenftrijdige :
wijze, op het Minifterie te St. James. Want de vrees, «
of de afgunst wegens onze overwinningen , de aanhou- t dende verzoeken onzer lafhartige rebellen, en fchoonfchij-
nende kunstenaarijen der vijandelijke Hoven, en eene hei- li
melijke vrees, ingeboezemd door de menigvuldige adresfen ! van gelukwenfching, welke ons , uit alle gedeelten van
Engeland, wierden toegezonden , deeden hetzelve weldra t
befluiten tot meer openbaare Militaire beweegingen', en tot ; eene fboedige bijeenroeping van het Parlement.
De



B IJ L A G E N. 189
De Nationaale Conventie zal , uit des Konings aan(fpraak, bij deszelfs opening gehouden, zien, dat de vijandelijke maatregelen, hoewel hoofdzaaklijk en fchijnbaar [bedoelende, om zich te verzetten tegen de volks-gisting, die, federt eenigen tijd in Engeland zichtbaar was ge'worden, ook, eenigermaate tegen Frankrijk gericht zijn. !Dit wordt aangeduid door verfcheiden befchuldigingen, van welke men de toepasfing niet kan miskennen, onge: acht de zeer onbepaalde wijze, waarop men dezelve heefc voorgefteld. Wanneer het oogenblik zal gekomen zijn, om op die befchuldigingen te antwoorden, zal het aan hec Frame» Regeerings-beftuur gemaklijk vallen, zich deswegens ten vollen te rechtvaardigen: hetzelve zal alsdan niet ichroomen, zich te beroepen op het oordeel van geheel Europa, en op het getuigenis van Pitt zelve. Men zal alsdan zien, wie men befchuldigen moet, van, met een verleidend goud , het mistrouwen , de onlusten, en de wanorde gezaaid te hebben. Voorwaar , indien de zelfs niet eenmaal geaccrediteerde Agenten, welke wij in Engeland onderhouden, wettiglijk verdacht konden gehouden worden van dusdanige kunstgreepen, die alleen het kenmerk zijn van zwakheid ; of, bij aldien derzelver gedrag niet in alle deelen voorzichtig en ter goeder trouw geweest ware, zouden andere Leden van het Engelsc/t Miniderie niet begeerd hebben , om van deielven vertrouwelijke bezoeken te ontvangen , met hun in onderhandeling te treden, en aan hun geheime conferemien toe te ftaan.
Ik zal onder de oogen van die Commitées, welke het de Nationaale Conventie behaagen zal mij tot dat einde aan te wijzen , nauwkeurig verflag brengen van deze conferentien, alsmede van de klachten, de tegenwerpingen,
de



loc» B IJ L A G E N.
de antwoorden, de aanbiedingen, en de voorftellen, welke daarbij wederkeerig zijn verhandeld; van de inftructien, die in deze netelige omftandigheden aan onze Agenten zijn gegeeven ; en ook eindelijk van den ftaat der toerustingen, welke men bevolen heeft. Daaruit blijkt, dat deze toerustingen tot nog toe niets in zich hebben , waarover wij ons behoeven te ontrusten; nadien zij alleenlijk beltaan in vier Linie-fchepen meer, dan in voorige jaaren wierden uitgerust; nadien van de zestien Linie-fchepen, welker wapening bevolen is, zich ten minsten tien bevinden, van die foort, bekend bij den naam van Wachtfchepen, dit is te zeggen , van de oudften en flegtften der Engelfche Zeemacht; nadien, eindelijk, de Koning verklaard heeft: „ dat deze toerustingen geenerhande buiten„ gewoone belastingen vereifchen zouden, maar de fond„ fen, jaarlijks tot vermindering van de Nationaale fchuld „ beftemd, zouden toereiken, om de kosten daarvan goed „ te maaken." Nog blijkt daaruit , dat de bezwaaren, welke tot een voorwendzel van deze toerustingen dienen, op drie hoofdpoinclen nederkomen, te weeten:
1. De opening der Schelde.
2. Uw Decreet van den inden November.
3. De voorneemens , die men bij de Franfche Republiek onderftelt, ten aanzien van Holland.
Het eerfte poinft heeft men beantwoord, door bewijsredenen gegrond op de Rechten der Natuur, op het Recht der Volkeren , op alle beginzelen van Rechtvaardigheid en Vrijheid, welke bij de Franfche Natie geheiligd zijn, en waarvan zij het geheel en volkomen genot aan de Belgen niet heeft kunnen weigeren. Men heeft geantwoord: „ dat Traétaaten, door de begeerlijkheid afgeperst, en „ door het Despotismus bewilligd , de vrijgemaakte en
♦» vrije



B IJ L A G E N. lot
. „ vrije Belgen niet konden verbinden." Men heeft ge-
: antwoord; „ dat Engeland zelve, in de jaaren 1784 en „ 1785 daaromtrent heeft gezweegen, toen Joseph de II. „ die zelfde zaak, op eene vijandelijke wijze behandelde." Op het tweede bezwaar heeft men geantwoord door
.de waare oogmerken vrijmoedig te ontvouwen, welke de Natiouaale Conventie bezielden, toen zij dat weldaadig Decreet uitvaardigde. 'Er zijn twee onderfcheiden gevallen , waarin dat Decreet zijne toepasfing kan en moet hebben, het zij jegens die Volken, welke onder de heerfchappij flaan van Mogendheden, waarmede wij in oorlog zijn, het zij met betrekking tot de Landen, die door volftrekt onzijdige'Mogendheden geregeerd worden. Hec eerfte geval kan geene zwaarigheid ontmoeten; want het
j Decreet vindt aldaar zijne onmiddelbaare en allerminlte toepasfing, zonder dat eenigerhande vreemde Mogendheid zich daarover zou kunnen gebelgd toonen. In de tweede omftandigheid is het klaar , dat de Nationaale Conventie nimmer het voorneemen heeft gehad, om de zaak van eenige uitlandfche bijzondere perfoonen , de zaak te maaken van de geheele Franfche Natie. Doch wanneer
1 eenig volk, 't welk aan een Despoot onderworpen is, den moed zal gehad hebben zijne boeijen te verbrijzelen; wanneer dat volk , tot de Vrijheid terug gekeerd, zich in diervoegen geconftitueerd zal hebben , dat het de uitdrukking van zijnen algemeenen wil klaar en duidelijk kan doen hooren, en deze algemeene wil den bijftand en de broederfchap der Franfche Natie inroepen zal, alsdan vindt het Decreet van den i'jden November eene zo natuurlijke toepasfing , dat wij twijffelen, of hetzelve wel aan iemand vreemd voorkomen kan: dan is het, dat wij
aan



xgz B IJ L A G E N.
aan de onlangs vrij geworden Natie eene hulp verleenen, die wij zelve zouden gewenscht hebben , en die wij misfchien gehoopt zouden mogen hebben, bij eenei andere vrije Natie te vinden.
Men heeft, bij dit algemeen antwoord , eene bemerking gevoegd , welke meer bijzondere betrekking heefc: tot het verwijt, dat men ons doet ten aanzien van Holland: dat het , namentlijk , te wenfchen ware, dat hec: Britsch Miniderie zich nimmer in het binnenlandsch beftuur van dat Gemeenebest meer gemengd had, tot welker overheerfching het zo veel toegebragt heeft, dam wij ons daarmede bemoeijen willen.
Voor het overige, Burger-Voorzitter! heb ik, in dei laatde plaats , den Minister der Franfche Republiek te: Londen gelast, om eene nieuwe conferentie te verzoeken: met Lord Grenville , die in dat land het Departement: heeft van buitenlandfche zaaken; en na hem al het beuzelachtige der even gemelde bezwaaren herinnerd te hebben, welke men tegen ons wil aanvoeren , heb ik hemt gemachtigd, uit naam der Franfche Republiek te verklaa-ren: „ dat, indien tegen alle verwagting, het voorneement „ van het Miniderie te St. James ware, om, het koste! „ wat het wil , eene vredebreuk te weeg te brengen „ vermits wij alsdan ten einde wezen zouden van alle: „ vetklaaringen, drekkende om de zuiverheid onzer oog-„ merken en onzen eerbied voor de onafhanglijkheid der: „ andere Mogendheden te bewijzen ; vermits klaarblijke-„ lijk die oorlog niets anders wezen zoude, dan een. „ oorlog enkel van het Britfche Miniderie tegens ons,, „ wij niet zouden nalaaten ons plechtig te beroepen op „ de Engelfche Natie; dat wij, voor de Vierfchaar haa-.
» rer



B ÏJ L A G E N. 103
,t ter rechtvaardigheid en edelmoedigheid, het onderzoek j, brengen zouden van eene zaak, waarin men eene groo„ te Natie de Rechten der Natuur, der Gerechtigheid, „ der Vrijheid, en der Gelijkheid zou zien handhaven, „ tegen een Minifterie, 't geen dit gefchil niet zou begon, „ nen hebben, dan uit beweegredenen van enkele perfoon.„ lijkecouvenientie; dat wij, eindelijk, het Engelsch volk ; „ tot Rechter zouden ftellen tusfchen ons en dat Minifte;„ rie, en dat het onderzoek van dat Rechtsgeding ge, „ volgen konde hebben, die hetzelve niet had kunnen :„ voorzien."
Ik verwagt, Burger-Voorzitter ! den uitflag dezer ver1 klaaring, en ik zal mij bevlijtigen, daarvan , met allen I fpoed, keunis te geeven aan de Nationaale Conventie.
QVas geleekend)
le Brun.
LXXII.
Verdeediging van Lodewijk den XVI. voor de Balie der Nationaale Conventie uilgefproken , door den Advokaat de Seze, op den 26ften December 1792.
Burgers ! Vertegenwoordigers der Natie ! Het tijdiftip is dan eindelijk gekomen , dat Lodewijk, aangeIklaagd uit naam van het Franfche Volk, en verzeld van (de Raadslieden, door de menschlijkheid en de Wet aan n hem



Io4 B IJ L A G E N.
hem toegedaan , zijne verdeediging zal laaten hooren. De diepe dilte, welke mij omringt, doet mij opmerken, dat de dag van Rechtvaardigheid, de dagen van Vooringenomenheid heeft vervangen. De rampen der Koningen treffen altijd meer, en zijn belangrijker, dan die van andere menfchen ; en hij , die weleer den luisterrijkflen Troon der waereld betrad, moet nog veel grooter belang verwekken. Gij hebt hem in uw midden geroepen; hij is daar gekomen , met bedaardheid , met waardigheid» deunende op zijne onfchuld, en op de bewustheid van zijn gehouden gedrag , geduurende zijnen geheelen levensloop. Hij heeft voor U alles, tot zijne innigde gedachten toe, opengelegd, toen hij op de befchuldigingingen, die hij niet kon voorzien, zonder eenig onderzoek of voorbereiding, heeft geantwoord , eer hij nog op zijne verdeediging gedacht had. Lodewijk heeft U flechts zijne onfchuld kunnen betuigen; maar ik zal dezelve bewijzen, en U de bewijzen voor oogen leggen. Ware het mooglijk, dit is mijn wensch, dat de omtrek dezer Gehoorzaal wierde uitgebreid , op dat de menigte van Burgeren, die tegen Lodewijk de doodlijkde vooringenomenheid hebben opgevat, daardoor geheel andere indrukken mogten ontvangen. Lodewijk weet, dat Europa, met bekommering, het vonnis verwagt, dat door U daat geveld te worden; hij weet, dat, de Nakomelingfchap zich hetzelve te eeniger tijd zal aantrekken ; hij weet dit, doch houdt alleen zijne tijdgenooren in 't oog ! Even gelijk hij, flaan wij geen acht op bet Nakomelingfchap, en befchouwen maar alleen het tegenwoordig tijddip.
Indien ik alleen voor Rechters antwoorden moest, zoude ik mij vergenoegen, hun te zeggen, dat 'er geen
grond



B IJ L A G E N. 195
grond meer was, om tegen Lodewijk eenig vonnis te vellen, federt de Natie heeft goedgevonden, de Koningiiijke waardigheid te vernietigen; maar ik fpreek tegen ïhet Volk, en moet de zaak uit tweeërlei oogpunten beschouwen, uit dat namentlijk, waarin Lodewijk vóór het «anneeraen der Conftitutie, en dat , waarin hij na het aanneemen van dezelve, zich bevond.
Ter zaake komende, vinde ik terftond het Decreet, waarbij vastgefteld is, dat Lodewijk door de Conftitutie zzal geoordeeld worden. Naar alle waarfchijnlijkheid heb:ben de Wetgeevers begreepen, dat Lodewijk nimmer in [ftaat kon zijn , om zijne onfchendbaarheid te doen geitden; maar wat is dan uw oogmerk geweest met dit Deccreet. Gij hebt U als Rechters gefteld over eene aantklachte, die door U zei ven is gefchied, en gij hebt daartenboven gedecreteerd, dat Lodewijk zou verhoord woriden; moest hij verhoord worden, dan heeft hij ook zeIker het recht om zich te verdeedigen, en het ftaat eenen :Rechter niet vrij, de middelen, welke tot verdeediging ■van eenen aangeklaagden kunnen ftrekken , te bepaalen. !De Conventie zal over de waardij dezer middelen haar i oordeel vellen , wanneer hij dezelve zal hebben uitgefproken; en indien Lodewijk dwaalt, zal zij zijne dwaalingen wederleggen.
De Natiën zijn Souverein; zij zijn bevoegd, om aan haar zelve zodanige Regeeringsvorm te geeven, als voor haar het meest gefchikt is. Ik wil deze grondftelling niet betwisten, en men heeft nog niet vergeeten , hoe veel de poogingen van één der Raadslieden van Lodewijk hebben toegebragt, om deze grondwaarheid in de Conftitutie te doen invloeijen. Maar, de Natie kan zelve haare Souvereiniteit niet uitoefenen, en zij moet ós uitn 2 oefe-



ip(5 B IJ L A G E N.
oefening daarvan aan een of meer perfoonen opdragen. In 1789. wilde de Natie eene Monarchaale Regeeringsvorm. De Monarchaale Regeering vorderde de onfchendbaarheid van den Monarch, en tevens hij behoorde daardoor in ftaat gefteld te worden, om dien eerbied en dat ontzag inteboezemen , waardoor men, met bereidwilligheid , gehoorzaame, aan alles wat de wet gebiedt. Men is vervolgens overgegaan, om den aart van deze onfchendbaarheid te ontwikkelen, en heeft getracht ftaande te houden, dat het geen wederzijdsch contract was ; maar des niet te min was en bleef de opdracht, aan den Koning door het Volk gedaan, een waar contract, zo lang dezelve niet opentlijk was herroepen. Het is , zoo men wil, een lastbrief, maar de belastte kon immers aan geene andere voorwaarden, noch aan andere ftraffen onderhevig zijn, dan die, welken de lastbrief vermeldde.
Sla ik het tweede Hoofdftuk over de Koninglijke waardigheid op, dan zie ik, dat de perfoon des Konings onfehendbaar is. Hier vind ik geene uitzonderingen, geene bepaalingen hoegenaamd, maar 'er kunnen evenwel omHandigheden plaats grijpen, die hem zijne onfchendbaarheid doen verliezen. Ziet hier het eerfte geval , vervat in het vijfde Artikel van de eerfte Afdeeling, Hoofdftuk II. van Tijtel III.; in de woorden: „ Indien de Koning ,, geen eed gedaan heeft, of, na het doen van den eed, „ denzelven herroept, zal hij gehouden worden zijne Ko„ ninglijke waardigheid nedergelegd te hebben."
Hier legt de Natie aan den Koning den plicht op, om eenen eed te doen; en zijn eed te herroepen, is eene misdaad tegen de Natie. De Natie heeft in deze misdaad voorzien, en de ftraf deswegens bepaald. . . Neen , ik druk mij niet wel uit; het is geene ftraf die zij bepaald
heeft,



B IJ L A G E N. 197
heefc, het is zelfs niet eens eene afzetting , men vindt nergens diergelijke bepaalde uitdrukking; het is niets meer dan eene eenvouwige onderftelling , dat de Koning zal gehouden worden, als hebbende zijne Koninglijke waardigheid nedergelegd. Gij ziet dus , dat de Conftitutie geen Gerechthof daar ftelt , dat zij van geen vonnis fpreekt, en dat zij geen woord fpreekt van de vervallenverklaaring.
Doch, zonder zijn eed te herroepen, kon hij denzelven verbreeken : hij kon ftrafbaare en vijandelijke onderneemingen tegen den Staat begunstigen; maar ook in dit geval heeft de Conftitutie voorzien, zeggende, Artikel VI. „ Indien de Koning zich aan het hoofd ftelt van een ,, leger, en hetzelve tegen de Natie aanvoert; of indien „ hij zich, tegen alle zodanige onderneemingen, welke „ in zijn naam , mogten worden uitgevoerd, niet door „ eene formeele A<fte verzet, zal hij gehouden worden, „ de Koninglijke waardigheid te hebben nedergelegd."
Ik verzoek ernftig, dat men hier boven al acht flaa op den aart van de misdaad, in dit Artijkel bedoeld. 'Er kan geen affchuwelijker en grooter worden uitgedacht: alle kunstenaarijen, alle trouwloosheden, alle verraderijen, alle ijslijkheden , alle geesfels, alle onheilen van eenen Burger-oorlog liggen in dezelve opgefloten : en echter,
wat bepaalt de Conditutie? De veronderdelling, dat
de Koning , de Koninglijke waardigheid heeft nedergelegd.
Artikel VII. wordt het geval gedeld , dat de Koning het Rijk verlaaten hebbende , niet terug wil keeren, na daartoe door het Wetgeevend Ligchaam genoodigd te zijn.
En wat bepaalt al wederom de Conditutie ? De ver-
« 3 on-



ipS 13 IJ L A G E N.
onderftelling, dat hij de Koninglijke waardigheid zal nedergelegd hebben.
Hetagtfte Artikelzegt, dat, na den uitdrukkelijken, of door de wet bepaalden affhnd, dier waardigheid, de Koning op dezelfde wijze zal te recht gefteld worden, als andere Burgers, met betrekking tot alle misdaaden, welke doorhem, na zijnen afftand, mogten worden bedreeven. — Hieruit volgt derhalven , dat de Koning een bijzonder maatfchappijelijk beftaan had, geheel verfchillende van dat der andere Burgeren. Van waar had hij dit bijzonder, dit bevoorrecht, beftaan ontvangen , anders dan van de wet, welke hem onfehendbaar had verklaard , en welke onfchendbaarheid hij nimmer kon verliezen , dan door een «itgedrukten en bij de wet bepaalden afftand. Het is niet: dan na het bedrijven van eene der wreedfte en affchuwelijkfte misdaaden, die een Koning tegen de Natie kan bedrijven , dat deze hem veronderftelt in den rang der Bur- ■ _geren wedergekeerd te zijn. Voor het overige , is de: wet hier in allen opzichte zo wel toepasfelijk op het; Wetgeevend Lighaam, als op den Koning. Het Wetgee- • vend Lighaam kon ook de Natie verraaden, het kon de: Nationaale Souvereiniteit overweldigen; de Natie had, uit: dien hoofde dan ook het recht , om ftraffen tegen de! Gedeputeerden, vasttteftellen, en met dit al worden 'er' zulke niet gevonden.
Lodewijk is aangeklaagd , hij is aangeklaagd uit naam: van de Natie, hij is aangeklaagd over een aantal misdaaden. Deze misdaaden zijn, of door de Conftitutioneele! A<?te voorzien, en dan moeten dezelve, met de daaropi gefielde ftraf, geboet worden; of zij zijn niet voorzien,, en dan is 'ér geene ftraf voorhanden, welke men op de zelve kan toepasfelijk maaken.
Dan,,



B IJ L A G E N, 199
Dan, ik ga veel verder, en zeg, dat in deze misdaaden voorzien is ; de Conftitutie heefc daarin voorzien. ;Zij heeft in de affchuuwlijkfte van allen, die van eenen imisdaadigen oorlog tegen de Natie, voorzien; en hoe imen dit Artikel ook zou willen uitleggen, liggen in dit ; gruwelftuk alle misdaaden opgcfloten: maar wat is hiervan Ihet gevolg? Wel nu! de wet bepaalt geene andere ft.af, ,dan de veronderftelling van den afftand der Koninglijke 'waardigheid. Ik weet wel, dat deze ftraf, nu, daar de 1 Natie de Koninglijke waardigheid vernietigd heeft, niet imeer kan plaats hebben, maar heeft de Natie ook daariom het lot Van Lodewijk van natuur kunnen doen veranderen? Heeft hij het recht niet om te zeggen: Toen de (Conftitutie is aangenomen , was ik de Gevangene der 1 Natie, waarom hebt gij mij toen niet te recht gefteld? 1 Gij hebt de Koninglijke waardigheid vernietigd , ik betwiste U dat recht niet;, maar hoe? om dat gij deze hebt vernietigd, oordeelt gij U ook gerechtigd om mij te ftraffen; en nu, daar gij geene wet hebt, of kent, die gij op mij kunt toepasfen , wilt gij 'er eene maaken tegen mij, en tegen mij alleen. Gij hebt, dit is buiten twijfel, daartoe alle macht in handen; maar één vermogen bezit gij niet , de vrijheid namentlijk, om onrechtvaardig te zijn.
Men heefc voorgegeeven, dat Lodewijk als een vijand moest worden te recht gefteld. Maar hij, die in ftaat is, omv aan het hoofd van een leger, de Natie te beoorlogen , is die niet de wreedfte vijand , die kan worden uitgedacht ? Men heeft gezegd , dat hij enkel onfehendbaar was, voor ieder Burger in 't bijzonder; maar zouden, indien dit doorgaat, ieder Gedeputeerde van het volk ook niet langer onfehendbaar zijn voor het Volk , „ 4 we-



?oo B IJ L A G E N.
wegens alles wat zij, geduurende eene zitting der Ver» gaderng hebben verricht, gezegd , en gefchreeven. Ik lees bij Rousseau: ,, Daar, waar ik geene wet zie, die „ vervolgt, noch geene wet, die veroordeelt, daar be„ geer ik niet aftehangen van den algemeenen wil, want „ de algetneene wil kan, als algemeene wil, geen von-
nis vellen, noch over den mensch, noch over de zaak „ die hij mogt bedreeven hebben."
Indien gij dan aan Lodewijk het recht wilt beneemen, van, als Koning, onfehendbaar te zijn, kunt gij hem nogthans het recht niet beneemen , om als Burger te recht gefteld te worden. En dan vraag ik U, waar zijn hier de middelen en regelen van recht in acht genomen, welke tot behoud van eenen aangeklaagden kunnen ftrekken. Waar zijn hier de Gezwoornen te vinden , die waarborgen zijn voor het leven en de eér der Burgeren ? Ik vraag U, waar is die evenredigheid van ftemmen, welke de wet zo wijsfelijk bepaald heeft? Waar heeft hier de ftille wijze van opzameling-der ftemmen plaats, waardoor een en dezelfde bus, van de gedachten en van het geweeten van den Rechter getuigen draagt,
Ik Ipreek tot U, met de vrijmoedigheid van een vrij man. Mijn oog tracht in uw midden Rechters te ontdekken, en het vindt niet dan befchuldigers. Gij wilt over Lodewijk het vonnis vellen, en gij zelve hebt hem aangeklaagd ! Gij wilt over Lodewijk oordeelen , en gij hebt reeds de begeerte, welke hier omtrent uw hart vervult, ten toon gefpreid ! Gij wilt over Lodewijk uitfpraak doen, en de gevoelens welke gij zult uitbrengen, sijn reeds door gehepl Europa bekend.
Thans neem ik de Acte van befchuldiging op. Gij gaat daarin terug, tot den loden Julij 1780, ik zal ook
zo



li IJ L A G E N, 20!
. 3.0 verre terug treden. Maar hoe is het mooglijk , dat i gij Lodewijk hebt kunnen befchuldigen , even als of hij, • op dat tijdftip het oogmerk had gehad, om de Vergadering uit een te doen gaan? Vergeet gij dan, dat hij zelve het was, die de Vergadering had bijeen geroepen? Vergeet gij, dat Vorsten, meer naarijverig dan hij, omitrent hunne macht, federt meer dan honderd en vijftig jaa:ren, zich onverzettelijk tegen deze bijeenroeping hebben ;aangekant? Vergeet gij, dat zonder hem, en zonder de : menigvuldige opofferingen , welke hij gewillig deedt, gij iBiet eens in de mooglijkheid zoudt wezen, om heden, ;alhier, over de belangen van den Staat te kunnen raad]pleegen? Men heeft hem befchuldigd, om dat hij in den i omtrek van Parijs troepen deedt vergaderen ; maar het ; zou mij weinig moeite kosten te bewijzen, dat die krijgsi macht alleen gefchikt was, om de rustverfloorders aldaar in toom te houden. Ik heb gelegenheid gehad den lastbrief te zien, toen aan mij de verdeediging was opgelegd van den Bevelhebber dier troepen , welke de Natie geene zwaarigheid gemaakt heeft, onfchuldig te verklaaren.
Ik zal hier geen gewag maaken van de Memorie , in welke men van Talon fpreekt , om de rol in eene tegen-omwenteling te fpeelen, noch van de Bijlagen , aan die Memorie gehecht. Indien aan mij de verdeediging van eenen befchuldigden uit den Burgerfland was opgedragen , zou ik alleenlijk zeggen , dat het nimmer geoorloofd is geweest, te veroordeelen, op ftukken, bij de geweldige overrompeling van zijne wooning, zonder inventaris, of voorafgaande verzegeling , gevonden. Men heeft zig niet ontzien, het verblijf van Lodewjjk te overweldigen, zijne kabinetten zijn verbrijzeld , zijne laadeu n 5 open-



202 B IJ L A G E N.
opengebroken , nergens heeft men het zegel op gezet, noch is 'er een inventaris van iets gemaakt; het is dienvolgens zeer mooglijk, dat men ftukken heeft verdonkerd , dat men zodanige ftukken heeft verdonkerd, met welke men de ftukken , die tegen hem ingebragt worden , had kunnen wederleggen. Men beroept zich op brieven van een geftorven man; maar kunnen brieven van een man, die in bet graf rust , immer eenig bewijs opleveren ? Men zegt, dat deze brieven fpreeken van penningen , die uitgedeeld zouden wezen; maar gefteld dat: deze zaak , waar omtrent zij echter geene opheldering; geeven , indedaad waarheid was ; indien het waar was,, dat men, door zijn gevoelig en weldaadig hart te ver- ■ ftrikken, het zo verre had gebragt, om fommen van min i of meer aanbelang , van hem te verkrijgen ; weet, of' bedenkt men dan niet, dat het, ten ongelukke, maar al i te gemakkelijk valt, om Koningen in het net te krijgen,, en tot bedriegerijen te misleiden? Men fpreekt, met veell ophef, van het ontwerp van een brief, aan la Fayette; en aan Muiabeaü gefchreeven; doch nimmer is die brief: afgezonden. Mirabeau en la Fayette waren de twee: grootfte Volks-vrienden; beide beminden en eerbiedigden i zij de Conftitutie, en in dat geheel ontwerp wierd van niets: gefproken , dan van het welzijn van den Staat. Mem heeft hem zijn brief aan Boüillé , als eene misdaad toegerekend ; doch daar omtrent behoeft hij zich niet eens: te ontfchuldigen, want de Nationaale Vergadering zelve,, heeft het gedrag van Boüillé met dankzeggingen bekroond.
Gij rekent hem als eene misdaad toe, het bijeenroepen t van Krijgsvolk, op den üSfien Februarij. Maar de geruchten onder het volk uitgeftrooid , hadden een aantal!
heet--



B IJ L A G E N. 203
[heethoofdige menfchen het Kasteel doen omringen, en Lodewijk had hun het gebruik van wapenen verboden. [Gij hebt hem befchuldigd, als de oorzaak der moorden in het veld van Mars gepleegd, maar vergeet gij dan, Idat die ongelukkige Vorst toen reeds in de uitoefening wan zijne macht was opgefchort? dat hij gevangen wietd gehouden, en dat men hem nimmer uit het oog verloor. De Natie heeft nu beflooten, dat Frankrijk een Gemeemebest zoude wezen ; maar diestijds was het zodanige [Regeeringsvorm niet, welke de Natie had verkooren. Heeft :de Wetgeevende Vergadering zich niet, in de maand JuLlij laatstleden , met kracht tegen eene Gemeenebest-reEgeering verzet? Indien Lodewijk toen de belangen der [Natie verraaden, of haar vertrouwen misbruikt had, dan t behoorde men hem te beklaagen, dan behoorde men te zzuchten over het lot der Koningen; maar men behoorde Ihem geenzins voor de Rechtbank te roepen, en te ver<oordeelen. Ik heb het bewijs dat alles afdoet , óm die taaneenfchakeling van befchuldigingen te doen vervallen, itot hiertoe nog niet aangevoerd; ik heb nog niet doen topmerken, dat Lodewijk niet, dan na alle deze gebeurttenisfen waren voorgevallen, de Conftitutie heeft aange! nomen. Deze Conftitutie was het verbond van vereeni;ging tusfchen het Volk en den'Koning; 'er beftond geen fchaduw meer van oneenigheid, en al het voorledene was vergeeten en vergeven.
Laaten wij nu overgaan om te onderzoeken, wat hij, na de aanneming der Conftitutie gedaan heeft. De Aéte van befchuldiging behelst zulke misdaaden, waar omtrent Lodewijk niet verplicht was zich te verdeedigen , als tot zijnen perfoon geene betrekking hebbende, en ook de zodanige, welke hem in perfoon betreffen. De Confütutie
vor-



204 B IJ L A G E N.
vorderde niet, dat de Koning zou behoeven in te ftaafi voor zijne Agenten; want zij had, integendeel, bepaald, dat de Ministers verantwoordelijk zouden zijn. Men heeft dan nu ook het recht niet, om den Koning en zijne Ministers beide, over dezelfde daaden, aan te klaagen.
Men heeft Lodewijk befchuldigd, dat hij de Nationaale Vergadering onkundig heeft gelaaten omtrent de Conventie van Pilnitz ; maar men bedenkt niet , dat deze Conventie, een geheim verbond was, tusfchen den Keizer en den Koning van Pruisfen. 'Er beflond geene reden van Staat, welke de Ministers kon verplichten , om: aan eene Vergadering, welkers raadpleegingen openbaari gehouden wierden, kennis te geeven van eene onderhandeling, die niet algemeen bekend was.
Gij hebt Lodewijk als een misdaad aangetijgd, dat hij de verzending van het Decreet, raakende Avignon , één maand had opgehouden. Dan Burgers! die was een der: hoofdbefchuldigingen, tegen den Minister Delessart aangevoerd. Hij zelve heeft verklaard , dat zijne verdeediging , aan welke hij , in de gevangenis zijnde, beezig was, geene de minfle twijfel wegens zijne onfchuld zom de overlaaten ; en zoudt gij dan hu , na zijn dood , de-: zelfde befchuldiging, tegen den Koning, kunnen inbren-i gen? Gij verwijt hem de onlusten, te Mines, zo wel als te Jales voorgevallen ; maar was het dan den Koning opgelegd , om verantwoordelijk te blijven voor alle on-i lusten, die van eene groote omwenteling onaffcheidlijkl zijn?
Uit een brief van Witgenstein, heeft men hem ver-: volgens eene misdaad gemaakt. Maar kon hij wel meet: doen, dan hem, na zijne terugroeping , in geenerhandet bediening te gebruiken ? Men heefc veel gefprooken van;
het



B IJ L A G E N. 205
met commandement over Corjika, doch nimmer is hetzelve aan hem opgedragen. Insgelijks heefc men uitgeftrooid, Bat hij een post in de Armée van het Noorden had bettleed: het kan mooglijk zijn , -dat la Fayette ten dien :tinde aanzoek voor hem gedaan heeft; maar de brief wan aanftelling, waarbij hij dien post zou verkreegen hebwen, is nimmer uitgevaardigd geworden.
Men heeft de rekening, door Narbonne gedaan, insgelijks Lodewijk op den hals gefchooven; dan Hechts één woord is genoeg, om dit te wederleggen. Ik zal hierop i'aileen antwoorden, dat de Wetgeevende Vergadering, door ;een Decreet , opentlijk verklaarde , toen Narbonne het Minifterie verliet, dat hij het vertrouwen der geheele Naiie, welke met leedwezen zijne verwijdering zag, in den volften zin bleef behouden. Men heeft aan hem de overgave van 'Longwij te last gelegd ; maar het zijn de inwoonders zelve, die zich aan deze daad fchuldig gemaakt nebben! Ook de overgave van Verdun! . . . Maar, wie coch anders, dan Lodewijk, heefc den Commandant, zo jjeroemd door zijnen heldenmoed, en die liever derven wilide, dan zich overgeeven, aangefteld?
Men heeft hem ten kwaaden geduid, dat hij de Zwitizerfche Guardes, in weerwil van de Conftitutie, die zulks uuitdruklijk verbood, had in dienst gehouden. Ziet hier wrat van de zaak is: Bij een Decreet der Nationaale Verggadering was befloten, dat de Koning zou verzogt wordden , om een plan inteleveren tot het weder oprichten «va:, zijn Regiment Zwitzerfcke Guardes ; en te gelijker ttijd had de Vergadering last gegeeven, dat hetzelve, bij pprovifie , onderhoud zou blijven ontvangen, tot het tijdfftip toe, dat hetzelve in order gebragt ware. Den ylen JJulij belastte de Vergadering het vertrek van drie Batail-
lons



ao6 i* IJ L A G E N.
lons van dat Regiment; den iaden ontving men een brief van d'Affrij, die zich tegen dat Decreet verzet, en de capitulatie inroept. Hierop komt een tweede Decreet te voorfchijn, gelastende het vertrek van twee Battaillons! d'Affrij, aan den eenen kant door de Capitulatien, en aan de andere zijde door dat Decreet in het nauw gebragt , beklaagt zich op nieuw aan de Vergadering; dan deze ging over tot de orde van den' dag, en de Battaillons vertrokken uit Parijs.
Nu gaa ik over tot die daaden , welke , als Lodewijk : rechtftreeks betreffende, befchouwd kunnen worden.
Men heeft hem, in de eerfte plaats, befchuldigd, dat: hij zijne fanctie heeft geweigerd aan het Decreet wegens i de Priesters, en aan dat, 't welk tot het Camp bij Parijst betrekkelijk was. Ik zou hier kunnen aanvoeren, datt hem, volgens de Conftitutie vrij ftond, naar goedvindeni zijne fanctie te verleenen, of die te weigeren, en dat hett hem geenzins tot eene misdaad kon worden aangerekend „ wanneer hij daarin mogt dwaalen. Maar gefteld, hett was eene waarheid , dat een groot aantal Burgeren mett het laatfte Decreet was ingenomen, dan is het niet minder waar, dat een nog grooter aantal zich tegen hetzelve fcheen te verzetten, in welken toeftand van zaaken hiji het voorzichtig oordeelde , zijne fanctie te weigeren; docht ter zeiver tijd gaf hij, met een wel beredeneerd overleg, bevel, tot het formeeren van een Camp bij Soisfans, en dit Camp heeft meer nut aan onze legers toegebragt, dam dat bij Parijs immer zou hebben kunnen aanbrengen.
Men heeft hem al verder toegerekend een brief doot hem aan den Bisfchop van Clermont gefchreeven. Nog-; thans behelsde deze enkel Godsdienstige gevoelens, ert was reeds lang in de waereld , vóór hij de Conftitutie
hact



B IJ L A G E N. 207
laad aangenomen; maar, toen hij daartoe was overgegaan, »bleef hij niet te min in het denkbeeld , dat dezelve niet geheel vrij van gebreken was, dewijl hij dikwijls zelve '?an wettige verbeteringen gewag maakte.
Men heeft hem tot een misdaad aangerekend, dat hij xijne Lijfwacht betaalde. Doch de Vergadering, toen zij net ontflag dier Guarde had bedoren, befloot tevens het weder oprechten van dezelve. Hij kon derhalven, volgens zijne bekende rechtvaardigheid en menschjievendheid, iniet anders doen, dan voor derzelver betaaling te zorgen , tot dien tijd toe , dat zij wederom in orde zou jjebragt zijn.
Men verwijt hem, dat hij onderftand heeft gegeeven laan de Emigranten, en, door middel van zijne Ambasfaideurs , de coalitie der vreemde Mogendheden zou begunstigd hebben.
Men heeft den invloed , dien hij aan het Hof van Weemm had, aan hem als een misdaad aangewreeven. Maar telgen dit alles houde ik flaande, dat Lodewijk zich fleeds , nmet ftandvastigheid, tegen de poogingen der Emigranten hheeft verzet: ten bewijze hiervan zal ik de volgende gebbeurde zaak bijbrengen. Toen Lodewijk , door zijnen FRefident onderricht wierd, dat de Emigranten alle hunne ppoogingen hadden in 't werk gefield , om te Frankfort twapenen en krijgsbehoeften te verkrijgen, en de Regeeiring aldaar zulks had van de hand geweezen, gelastte hrj saan zijnen Refident, om de Magiftraat van Frankfort zijrnen dank te betuigen, en dezelve te verzoeken , om bij idie weigering te volharden.
'Er is niet één Emigrant, die onderftand van hem heeft (ontvangen; maar hij heeft, wel is Witar, zich niet ontitrokken , om voor het onderhoud van zijne Neeven,
zijn-



2o8 B IJ L A G E N.
zijnde de een veertien , en de andere flechts elf jaareer oud , zorg te draagen. 'Er was toen nog geene wet voorhanden , welke de jaaren bepaalde , in welken het emigreeren eene misdaad wierd gerekend. Thans heeft de Conventie zodanige wet gemaakt. De Neeven van Lo- ■ dewijk waren vEn alle middelen van beftaan , van alle hulp beroofd; en moest hij dan de gevoelens van menfchelijkheid fmooren? moest hij, om dat hij Koning was,, ophouden een Bloedverwant te zijn ? Hij heeft, het is; waar, gefchenken aan de Gouvernante zijner kinderen ge-geeven ; maar, was zij niet de Gouvernante van zijne i kinderen? en daarenboven, federt 1780, reeds uit Frank-rijk vertrokken ? Choiseul-Beaupré, hield zich, in 17891 in Italiën op, en heeft nimmer de wapenen tegen Frank-rijk gevoerd. Ook heefc hij Rochefort onderfteund,, maar Rochefort behoorde niet onder het getal der Emi- • granten.
Men heefc hem befchuldigd, dat hij geld aan Boüillé ; heeft overgemaakt: In den brief van Boüillé vindt mem deze woorden: ,, Betaald aan Monfieur, broeder des Ko-' „ nings, op deszelfs order;" maar echter is het eene on— betwistbaare waarheid, dat hij nimmer aan Monfieur onderftand in geld heeft overgemaakt; en dat de order,, waarvan gefproken wordt, een order was van Monfieur,, en niet van den Koning. Al wat hij bedreeven heeft,, komt alleen hierop uit, dat hij, ten behoeve van ziju" anderen broeder , borg is geworden voor eene fom vant viermaal honderd duizend Livres; doch dit gebeurde reeds i in 't jaar 1780, en hij wierd tot dien ftap overgehaald,, door een enkele beweeging van menschlievendheid.
Men verwijt hem de onderhandfche kunstgreepen, door: Dumoustier , aan het Hof van Berlijn in 'c werk ge- •
fteld;



B IJ L A G E N. aóO
[field; doch Dumoustier, was niet de Agent van Lodewijk , hij was de Agent van de Prinfen , zijne BroeIdèrsi
i Men heeft aan Lodewijk een brief van ChoiseulGouffier toegerekend; men was van oordeel, dat, dewijl deze de Ambasfadeur van Lodewijk was , ook de «ntwerpen van Choiseul-Gouffier, aan Lodewijk moesten worden toegekend. Maar uit den brief zeiven van dien Ambasfadeur, blijkt, dat hij niet dan drie dagen, na zijine terug roeping, en juist om dat hij was terug geroepen , gepoogt hadde den Nationaalen Ambasfadeur, die ïhem moest opvolgen, den voet te ligten. Het was Ciioiiseul, die fchreef; het was Choiseul, die de ontwerpen mitvoerde; het was Choiseul alleen, die zo breed van izijne diensten, aan de Prinfen, Broeders des Konings beweezen , opgaf. Uit dezen brief, blijkt derhalven , dat [Lodewijk met denzelven in geene onderhandeling of be[trekking heeft geliaan.
Ik kom thans tot de befchuldiging, als of hij verfcheicden Leden der Wetgeevende Vergadering zou omgekogc Ihebben. Door dat ontwerp wierden de inkomften der lampten met tien millioenen verminderd, de Nationaale kas iwierd daardoor verligt, en de Civile Lijst, met de intresffen van die fom bezwaard. Het valt gemaklijk te begrijjpen , dat iemand tot omkoopingen kan befluiten, wani neer hij daaruit voor zich eenig voordeel hoopt te trekIken; maar dat iemand zulks zoude onderneemen, zeker ;zijnde, dat hij alleen met al de fchande, die daaraan on:affcheidelijk verknocht is, zou belaaden blijven, ter'wijl een ander al de voordeelen daarvan genoot, kan iin geene gezonde hersfenen opkomen. Het blijkt ook i ten duidelijkflen uit alle de ftukken van welke aan Loo sa-



aio B IJ L A G E N.
dewijk opening is gegeeven, dat het Lodewijk alleen is geweest, die belet heeft, dat het ontwerp van dit Decreet niet aan de raadpleegingen der Vergadering is onderworpen; hij zag hetzelve met ongenoegen, en verwierp het met verontwaardiging.
Men heeft Lodewijk al verder eene befchuldiging opgedrongen, die het volk met verontwaardiging vervulde, en die aan hetzelve indedaad zeer zwaar moest voorkomen. Men heeft hem befchuldigd, dat hij zijne Guardes du Corps te Coblentz bleef betaalen. Ik zelve wil niet ontveinzen , dat deze befchuldiging op mijne ziel droevigen indruk had gemaakt. Ik zelve begon reeds de goede trouw van Lodewijk te verdenken , dewijl het mij toefcheen, dat de bewijzen klaar en duidelijk waren. Doch ik haaste mij , in dit plechtig tijdfiip, om hem , voor het oog van geheel Europa, dat recht te doen wedervaaren, 't welk hem toekomt. Alle deze ftukken zijn betrekkelijk tot de maand October 1791; en ziet hier, wat de Adminiftrateur van de Civile Lijst, in de maand November, aan den Thefaurier fchreef: ,, Het oogmerk vani „ zijne Majefteit (zeide hij,) is , om voort te vaaren ,, met de betaaling van zijne Guarde du Corps, tot dat „ andere , in hunne plaats , zijn aangefteld ; doch zijne i „ Majefteit vindt goed, dat het beloop van dat tracte-. „ ment, in het vervolg, niet in eens aan de Hoofdoffi.. ,, eieren, maar aan ieder Guarde du Corps in het bijzon,, der , uit de kas der Civile Lijst worde uitgekeerd, „ tegen overgave van zijne eigen quitantie , en op een „ getuigfehrift, dat hij binnen het Koningrijk zijn ver„ blijf houdt."
Alle de ftukken tot deze zaak betrekkelijk, zijn bij een ieder bekend. Men heefc Lodewijk voor Frankrijk,
voor



B IJ L A G E N. 211
ooor geheel Europa, aangeklaagd; men heefc alle de ft ukeen, die tot zijne befchuldiging ftrekten, door den druk eemeeu doen maaken, en juisc dat ftuk alleen, 'c welk lllle deze befchuldigingen volledig konde oplosfen, is oneekend gebleeven. Dat ftuk immers, had men bij de aneeren behooren te voegen; maar, door welke noodlottige bijzonderheid, wordt het daarbij niet gevonden? Hoe het ;iij, Lodewijk heeft het niet, dan door veele moeite en icorg, eindelijk zo verre gebragt, dat hij meester is geworden van een echt affchrift van dien brief, en hij mrengt hetzelve thans onder het oog van geheel Europa. Eindelijk zijn wij genaderd tot dien rampfpoedigen dag
wan den iaden Augustus. Indien wij overtuigd wa-
een geweest, dat Lodewijk zich indedaad fchuldig had gemaakt aan de misdaaden, welke hem te last gelegd worIden, dan zoudt gij ons, in dit oogenblik, niet voor deue Balie aanfchouwen, om hem die hulp te verleenen, tcot welke eene waarheidsliefde, die geene gevaaren vreest, Dins heeft aangemoedigd. De voorfpoed welke, federt ridien tijd , alle uwe onderneemingen heeft bekroond, zou LU kunnen toelaaten om edelmoedigheid te betoonen ; nrnaar wij eifchen niets dan rechtvaardigheid ! Lodewijk wreesde voor een' aanval op zijn Kasteel, hij onderhoudt
eeene nauwere correfpondentie met de Volksmachten
lEindelijk, het volk is daar De Procureur Syndicus
Heest, zonder twijfel met tegenzin, het vijfde Artikel van ide wet , die beveelt geweld met geweld te keeren, en de Kanonniers beantwoorden zulks, met het affchieten van het gefchut, voor zijne oogen. Op dat tijdftip raadt de Prokureur Syndicus Lodewijk aan , om zich na de Nationaale Vergadering te begeeven. Hij doet zulks, en één uur daar na beginnen onze rampfpoeden. Dan, op o 2 welk



eis B IJ L A G E N.
welk eene wijze is het gevecht begonnen? Ik weet het niet, en de Gefchiedenis zelve zal daarover mooglijk nimmer eenig licht kunnen verfpreiden. Men heeft hem verweeten , dat hij de wapenfchouw over de troepen heeft
gedaan. Wel nu! verwijt dan ook aan den Maire,
dat deze de posten heeft gevifiteerd. Was Lodewijk, door de Conftitutie, niet eene wettig aangeftelde macht?! Was die macht, in zijne handen, niet een heilig pand,, waaromtrent de wet hem uitdrukkelijk gebood , niet de; minfte lchending te gedoogen? Het is mij n^et onbekend, dat men heefc uitgeftrooid, als of Lodewijk den opftand zou verwekt hebben, ten einde zijne gefmeedde ontwerpen ten uitvoer te kunnen brengen. Maar wie weet ooki thans in tegendeel niet, dat deze opftand te vooren overlegd, famengefteld, en rijp geworden was; dat zij haare: Agenten, Raadslieden, en Beftuurderen had ? Wie weet dan ook niet, dat 'er Aflens en Verbintenisfen , daartoe: betrekkelijk, opgefteld en getekend waren?
In deze zelfde Zaal, waar men elkander de eere van: den iaden Augustus, zo dikwerf heeft betwist, koom iki geenzins met het oogmerk , om die aan iemand te betwisten; maar hoe kan, daar het immers bewezen is, dati al het voorgevallene op dien dag te vooren was beraamd, hoe kan men, zeg ik, de fchuld daarvan op:
de fchouderen van den ofigehikkigen Lodewijk fch ui ven ?? En gij befchuldrgt hem, gij wilt dien veroordeelen , die: nimmer last tot bloedvergieten heeft gegeeven. Hem, die: te Varennes, zich liever als een Gevangenen zag wegvoeren, dan dat hij, om zijnent wil, het leven van een enkell man in de waagfchaal zoude ftellen. Hem , eindelijk,, die den lojien Julij alle hulp en onderfteuning van de: feand wees, en alleen, iu het midden van het volk verkoos;



B IJ L A G E N, *ïj
1 koos te blijven. Hoort de Gefchiedenis aan, die U toei roept: Lodewijk nog nauwlijks twintig jaaren oud zijnde, 1 beklom den Troon van Frankrijk ; hij fpreidde aldaar het luisterrijk voorbeeld van goede zeden, van ftrenge : rechtvaardigheid, van zuinige fpaarzaamheid, voor 't oog der geheele waereld ten toon! Hij vernietigde de flavernij in zijne heerfchappij ! Het Volk begeerde de Vrijheid, en hij fchonk die aan het Volk! Men kan Lodewijk den roem niet betwisten, van, ten allen tijde, de verlangens van zijn Volk voorgekomen te zijn. ... Ik zal hier eindigen, ... ik fchuif hier een gordijn voor het gefchied-
verhaal Burgers! bedenkt, dat dit ook eenmaal over
uwe uitfpraak een rechtvaardig vonnis vellen zal!
LXXIII.
Brief van de Nationaale Conventie, aan de Vereenigde Staaten van Noord-Amerika, voorgeleezen en goedgekeurd in haare zitting van den 22ften December 1792.
President der Vereenigde Staaten van NoordAmerika !
Het is een ftreelend genoegen voor de Franfche Republiek , dat zij, in het midden van de ftormen, welke haare ontluikende Vrijheid bedreigen, vriendfchap kan onderhouden met andere Republieken , die gevestigd zijn op
dezelfde grondbeginzelen als de haare. Onze Noord-
Amerikaanfche Broederen zullen, ongetwijfeld, met blijdt 3 fchap



ai4 li Ij L A G E N.
fcbap vernomen hebben de nieuwe omwenteling, welke denlaatlten hinderpaal tegen onze Vrijheid om verre gerukt, en uit den weg geruimd heeft. Deze omwenteling wasvolftrekt noodzaaklijk. Het Koninglijk gezag was nog aanwezig, doch, waar een Scepter heerscht, daar is geene waare Vrijheid. De Koningen en de Gelijkheid kunnen niet te famen woonen; want het is den Koningen eigen, tegen d.' Vrijheid, zo wel, als tegen de Souvereiniteit des Volks, aantefpannen. De Vereenigde Staaten van NoordAmerika zullen naauwlijks kunnen gelooven, dat de bijfland , welke het voormaalig Hof van Frankrijk aan hun verleende, ten einde derzelver Vrijheid te herwinnen, alleen te danken is geweest aan oogmerken van laag eigenbelang, terwijl uwen roem zijne trotfche vooruitzichten verduisterende , aan deszelfs Afgezanten , de ftrafbaare last was opgedragen, om den loop van uwe welvaart te liremnien.
Neen! oprechte en broederlijke verbindtenisfen kunnen alleen gefloten worden tusfehen vrije Natiën. De Vrijheid, welke de Franfche Republiek aan alle Volken wil wederfchenken , die om haaren bijftand vraagen , zal nimmer met zodanige vlekken befmet worden: zij zal zuiver wezen.
De zeer groote afilaud, welke ons van eikanderen fcheidt, verhindert U, in die roemrijke herfchepping van Europa, dat gewichtig aandeel te neemen, het welk uwe grondbeginzelen en uwe voormaalige gevechten voor de zaak der Vrijheid, anders voor U fchijnen te befteramen. Alleen en op ons zelve ftaande, tegen de verbindtenis der Koningen, hebben wij ons waardig betoond U onze Broederen te mogen noemen ; en de fchandelijke terugtocht hunner vereenigde legers, Cemappe, SpiersVlaanderen
en



B IJ L A G E N. ais
'en Savoyen, alle deze overwinningen, moeten U weder;om aan Saratoga, Trenton en Tork-town herinneren.
Hoedanig zal het einde zijn van onzen arbeid? Wij weelten het nog niet; maar, vrije Amerikaanen! vertrouwt iop onzen moed, en op onze ftandvastigheid; 'er zal niet ;één Franschman in leven blijven, of alle zullen vrij weizen. Of de fakkel der Vrijheid zal voor Europa worden iuicgeblupcht, of onze grondbeginzelen zullen, alom, over ide famenzweering der Despooten zegepraalen. Deze hebIben, zelfs in uw waereld-deel , ftormen tegen ons veriwekt; zij hebben onze IVeU-Indifche eilanden opgeruid, imaar onze grondftellingen en onze Armeen zullen, welidra, het geluk en de rust aldaar herftellen. De Vereenigtde Staaten hebben, door de daadlijke hulpe, welke zij :diestijds aan dezelve lieten toekomen , toen Frankrijk, tuit hoofde van zijnen verren afftand , daaraan geerien bijI ftand kon verleenen, tot dat einde medegewerkt. Wij beidanken U, grootmoedige Amerikaanen\ Deze dankbaar1 heid is eene fchuld, welke de erkentelijkheid der Franfche '. Republiek met een ftreelend genoegen terug betaald.
Voorzeker is de tijd niet verre meer af , wanneer de ' Volkplantingen, in plaatfe van een altoosduurend voor' werp te zijn van naarijver en des oorlogs, Hechts een ; band te meer van vereeniging tusfehen de Natiën zijn zullen. Ook is de tijd niet verre meer, in welken de gezonde Staatkunde, geenzins een uitfluitend eigenbelang, maar het famengevoegd belang van allen , benevens de natuur der zaaken, tot een grondflag des Koophandels leggen zal. Het hangt van den moed der Vereenigde Staaten af, om dat gelukkig tijdftip te verhaasten: intusfchen zal de Franfche Republiek gaarne , uit al haar vermogen medewerken , ten einde de Staatkundige en Commercieele
ban-



éió B IJ L A G E N.
banden nog nauwer te bevestigen, tusfchen twee Natiën, welke tegenwoordig geene andere dan gelijke gevoelens hebben kunnen, gemerkt zij beide even gelijke grondftellingen, en een gelijk belang hebben.



B IJ L A G E N. ïn?
LX XIV»
Adrss van verfcheiden Sociëteiten in Engeland, aan de Franfche Nationaale Conventie, en den /den November 1792. in dezelve voorgeleezen. Zijnde vervolgens, op haar bevel, gedrukt , én na alle Departementen , gelijk mede na de legers verzmden.
Terwijl buitenlandfche plunderaareri, onder het fchoonfchijnend voorwendzel van de gerechtigheid te willen handhaven, uw grondgebied verwoesten, en alom vernieling en den dood verfpreiden; terwijl deze, niet minder verraderlijk dan trouwloos , de onbefchaamdheid hebben, af te kondigen, dat medelijden en vriendfchap de eenige beweegredenen voor derzelver flrooperijen zijn, is een verdrukt gedeelte van het menschdom , zijne eigen rampen vergeetende, alleen gevoelig ten aanzien van de uwe, eü ide tegenwoordige gebeurtenisfen met een ontrustend oog befchouwehde , zendt het zijne dringendfle gebeden opwaards rot den God van het Heel-al, hem fmeekende» dat hij uwe zaak, welke met de onze zo nauw verbonden is, gunstig moge wezen.
Verlaagd door een onderdrukkend ftelzel van Inquifitie, welks ongevoelige, maar onafgebroken, indringingen, deze Natie van haare zo hoog geroemde Vrijheid be* roofd, en bijkans tot dien verachtelijken (laat van flaver■flij gebragt hebben, uit welke gij u zelve zo roemwaardig vrij gemaakt hebt, hebben vijf duizend Engelfche p Bur-



si8 - B IJ L A G E N.
Burgers, door verontwaardiging aangevuurd, den moedl om voorwaards te treden , en hun Vaderland van dieni fehandvlek te ontheffen, welke door het laag gedrag van i hun, in welke de maeht is gevestigd, op hetzelve geworpen is. Zij achten het den plicht van waare Britten,, om, met al hun vermogen , te onderfteunen en bij te: (laan de verdeedigers der Rechten van den Mensch, de: voortplanters van menfchelijke gelukzaligheid, en om eeuwigduurende vriendfchap te zweeren aan eene Natie, welke het plan agtervolgt, dat door U is aangenomen. Moge die vriendfchap dezen dag tusfchen ons ingezegend] zijn , en moge de allervoorbeeldigfte wraak het hoofd] treffen van den man, die zal trachten dezelve te vetbree^ken!
Franfchen! ons getal zal zeer gering fchijnen , wanneen hetzelve met het overige der Natie wordt vergeleken:: maarweet, dat het dag aan dag vermeerdert. En, bij aldien de£ verfchrikkelijke en fleeds opgeheven arm des gezags dee vreesachtigen in ontzag houde ; indien valfche logentaal „ zo ijverig verfpreid, de Iigtgeloovigen misleidt; en bij al-.dien de openbaare vriendfchappefijke gemeenzaamheid vaira het Hof met Franfchen, die bekende verraaders van hunn Vaderland zijn, de heerschzugtigen en ondenkenden weg-; fleept, kunnen wij nogthans, met een vast vertrouwen, Burgers en Vrienden! O verzekeren, dat de kennis on-i der ons een fnellen voortgang maakt, dat weetgierigheid van de gemoederen des Volks .bezit genomen heeft, dat het Rijk der onwetendheid, 't welk van dat des willekem rigen gezags onaffcheidelijk is, thans verdwijnt, en dat te-: genwoordig iedereen den anderen vraagt: wat is Vrijheid ?i welke zijn onze Rechten ! — Franfchen! Gij lieden zijt reeds! vrij, doch de Britten maaken toebereidzelen om het te wordenj
Ein-



B IJ L A G E N. 219
Eindelijk ontflagen van die wreede vooroordeelen, wel;ke onze harten , met zo veel nadruk , waren ingeboezemd door laaghartige Hovelingen, befchouwen wij de Wranfchen alleenlijk als Waereld-burgers, als Kinderen van Idien algemeenen Vader, die ons alle gefchapen heeft om lelkander te beminnen, om elkander onderling behulpzaam ie wezen , niet om elkander te haacen, of, op den wenk '*ran zwakke en heerschzuchtige Koningen of van fnooItle en omgekogte Ministers , te vermoorden. Na geitracht te hebben onze wreede vijanden te ontdekken, ihebben wij dezelve gevonden in de medeftanders van die /verwoestende Ariftocratie, welke onzen boezem van een rgereeten heeft, ■ eene Ariftocratie, welke, tot hiertoe, de pest voor alle Landen op den aardbodem is geweest.
Hoe vuurig onze wenfchen ook mogen zijn voor uwen rvoorfpoed, hoe ijverig ons verlangen ook wezen moge :om de Vrijheid op den aardbodem te zien zegepraalen, :en het menschdom overal gevestigd te zien in het volle tbezit van zijne Rechten, kan nogthans onze plicht, als «Vrienden van de goede orde, niet gedoogen, dat wij dé twapeien tot uwe hulp opvatten. Onze Regeering heeft ede goede trouw der Natie daarvoor verpand, dat zij on2zijdig blijven wil.
Laat de Despooten van Duiischland naar hun weigewaden handelen, wij zullen ons in hunnen val verheugen. 'Terwijl wij die ongelukkige Volken beklaagen , welke (door hun in een flaat van flavernij gehouden worden, 'vleien wij ons tevens daar mede, dat hunne dwingelandij (eindelijk aan dezelve de middelen zal verfchaffeu , om : millioenen onzer Natuurgenooten in het volkomen genot van derzelver Rechten en Vtijheid te herfiellen. Terwijl pi gijj



Sao B IJ L A G E N.
gij, Vrienden en Broeders! den benijdenswaardigen roem: geniet van alleen de Vrijheid te verdeedigen , geeft het ons geen gering vermaak, om, a)s in 't verfchiet, dei ontelbaare voordeelen en het geluk te aanfchouwen, dat gij aan het menschdom zult te weeg brengen, bij aldien; uwe poogingen, volgens onze ijverigfte wenfchen, met eene gezegende uitkomst bekroond worden. Een drie-: vouwig Verbond tusfchen Amerika, Frankrijk en Groot' brittannien, zal de Vrijheid aan Europa, en Vrede aart de waereld fchenken. Indien gij, waarde Vrienden! voor; het algemeen geluk des menschdoms ftrijdt, kan dan wel eenigerhande verlies van uwen kant, hoe bloedig ook 2 het roemwaardig en voorbeeldeloos voordeel opweegen,,
van te kunnen zeggen: „ Het Geheel-al is vrij! De:
„ Dwingelanden en de Dwingelandij zijn niet meer! — De: ,, Vreede beheerscht den aardbodem , en het is aan de: „ Franfchen , dat het menschdom deze zegeningen is: „ verfchuldigd."
(JVas getekend)
op order: Maurits Margarot, Prcfident.. Thomas Hardij, Secretaris.
LXXV.



B IJ L A G E N. aai
LXXV.
Officieels Nota van den Burger Chauvelin , Gevolmachtigd Minister van Frankrijk te Londen , den 27(ten December 179a aan het Briifche Minijlerie overgegccven.
De Ondergetekende Gevolmachtigd Minister van Frankrijk, heeft de eere aan zijne Excellentie , Lord Guenwille, de Inftruftien mede te deelen, welke hij van den [Uitvoerenden Raad der Franfche Republiek ontvangen iheefc, met last , om dezelve onder het oog te brengen wan den Secretaris van Staat van zijne Grootbrittannifche Majefteit voor het Departement der buitenlandfche znaliken, bij aldien hij geloofde niet fpoedig genoeg tot een rmondgefprek mee dien Minister te zullen toegelaaten vworden.
Het Fransch Gouvernement, voortgaande met deszelfs (Gevolmachtigd Minister te Londen te laaten, federt Lord IGower uit Parijs was terug geroepen , heeft gemeend (daardoor aan zijne Grootbrittannifche Majefteit een ondubbelzinnig bewijs te geeven van deszelfs begeerte, om :met zijne Majefteit fteeds in goede verftandhouding te ' blijven , en de wolken te zien verdwijnen , welke de noodzaaklijke en met het binnenlandsch beftuur van Frankrijk onaffcheidelijke gebeurtenisfen, toenmaals fcheenen te doen opkomen. De oogmerken van den Uitvoerenden Raad van Frankrijk met opzicht tot Engeland, zijn, bij aanhoudendheid, dezelfde geweest; maar Hij heeft bij het p 3 open-



S22 B IJ L A G E N.
openbaar gedrag , door het Brit fche Miniderie ten aan--l zien van Frankrijk gehouden, niet onvetfchillig kunneni blijven. Het is met leedwezen , dat Hij in dat gedrag; de kenmerken ontdekt heeft van eene kwaadwilligheid,, aan welke Hij echter poogt als nog geen geloof te (laan. Hij heeft niet te min maar al te wel gevoeld , aan des Franfche Natie verfchuldigd te zijn , haar niet langer in; dien ftaat van onzekerheid te mogen laaten, welke doori de Engelfche Natie insgelijks moest worden gevoeld, ent die voor beide Natiën even onwaardig is.
Ingevolge van dien heeft de Uitvoerende Raad den Franfche Republiek den Franfchen Minister te Londen ge-; machtigd, om aan de Ministers van zijne Grootbrittam tiifche Majefteit rondborstig' aftevraagen: of Frankrijk, En-t „ geland moet befchouwen als eene onzijdige , of alss „ eene vijandelijke Mogendheid?" en heeft hem in het bijzonder gelast, om te dezen opzichte een bepaald ant-: woord te vraagen.
Doch de Uitvoerende Raad, van de Ministers van zijne Grootbrittannifche Majefteit aldus eene oprechte ent onbewimpelde verklaaring wegens derzelver oogmerken je* gens Frankrijk afvraagende, heeft niet gewild, dat hum de minfte twijfel zoude overblijven , met opzicht tot des geneigdheden van Frankrijk jegens Engeland, en van: deszelfs verlangen, om met hetzelve in vrede te mogem blijven. Hij heeft zelfs vooraf willen antwoorden op: alle de verwijtingen , welke men in de verzoeking zout kunnen komen om te doen , ten einde eene vredebreuk; te rechtvaardigen.
De redenen nagaande, welke zijne Grootbrittannifche'. Majefteit zouden kunnen doen befluiten , om met de? Franfche Republiek te breeken , heeft de Uitvoerende:
Raadl



B IJ L A G E N. 223
[Raad dezelve niet anders kunnen vinden, dan in eene verkeerde uitlegging en verklaaring, misfchien gegeeven aan :een Decreet der Nationaale Conventie van den Kjden [ November. Indien men zich ter goeder trouw over dat IDecreet verontrust, kan het niet anders zijn dan bij ge:brek van den waaren zin daarvan .te verftaan. Nimmer Iheeft de Nationaale Conventie begreepen , dat de Franfche Republiek muiterijen zou begunstigen , of bijftand Ibieden aan eenige oproermaakers, met één woord, dat ;zij zou trachten onlusten te verwekken, in een onzijdig lof vriendfchappelijk Land, welk het ook zou mogen weizen. Dit denkbeeld zou door alle de Franfchen worden : afgekeurd en verworpen. Ook kan men zulks van de I Nationaale Conventie niet onderftellen, zonder haar ongellijk aan te doen. Het genoemde Decreet is dan alleen i toepasfelijk op zulke Volken, die, na hunne Vrijheid her ■ wonnen te hebben , door eene plechtige en geenzins dubbelzinnige uitdrukking van den algemeenen wil, de hulp en broederfchap der Franfche Republiek zouden inroepen.
Frankrijk moet en wil de onafhanglijkheid niet alleen van Engeland eerbiedigen, maar ook die van deszelfs Bondgenooten, met welke Frankrijk niet in oorlog is. De Ondergeteekende is derhalven gelast, plechtig te verklaaren: „ dat Frankrijk geen voorneemen heeft om Hol„ land aantetasten, zo lang die Mogendheid zich , van „ haaren kant,binnen de,paaien eener flipte onzijdigheid „ jegens Frankrijk houden zal."
Het Britsch Gouvernement omtrend deze twee ftukken aldus gerust gefteld , zou 'er geen voorwendzel meer voor de minfte zwaarigheid overblijven, dan ten aanzien p 4 van



?24 B IJ L A G E N.
van de opening der Schelde; eene vraag, onherroepelijk: door de reden en de billijkheid beflist, op zichzelve van weinig belang, en waarover de meeniog van Engeland, misfchien ook zelfs van Holland, genoeg bekend zijn, zo dat het mfteielijk wezen zoude, dezelve ernftig tot een beweeggrond van oorlog te maaken. Indien nogthans het Britfche Minifterie zich van deze laatfle beweegreden bediende, om aan Frankrijk den oorlog te doen verklaaren, zou het dan niet waarfchijnlijk wezen, dat zijne geheime neiging zou geweest zijn , het koste wat het wilde, een vredebreuk te verwekken , en dat het zich thans van het nietigfte aller voorwendzels zou bedienen, om aan eenen onrechtvaardigen en federc lang overlegden aanval, eenigen fchijn te geeven?
In deze noodlottige onderfreliing, welke de Uitvoerende Raad verwerpt, zou de Qndergeteekende gevolmachtigd zijn, de waardigheid des Franfchen Volks met kracht ftaande te houden, en te verklaaren: „ Dat dit vrij en „ machtig Volk den oorlog zoude aanneemen, en eenen „ zo baarblijklijk onrechtvaardigen, en, van zijn' kant, „ ?o weinig uitgedaagden aanval met verontwaardiging af„ keeren." Wanneer alle de verklaaringen, gefchikt om de zuiverheid der oogmerken van Frankrijk te bewijzen, wanneer alle de vreedzaame en verzoenende middelen door dezelve zouden uitgeput geweest zijn , is het blijkbaar, dat al het gewicht, alle de verantwoordelijkheid des oorlogs , vroeg of laat op die genen zou vallen, welke denzelven zouden verwekt hebben. Het zou waarlijk niets anders zijn , dan een oorlog van het Briüch Miniderie tegen de Franfche Republiek ; en zo deze Waarheid éen oogenblik kon twijfelachtig wezen, zou het
veel, J



li I] L A G E N. 225
veelligt niet onmooglijk zijn voor Frankrijk , orn daarvan fpoedig eene Natie te overtuigen, die, haar vertrouwen geevende , nimmer nagelaaten heeft haare reden te gebruiken, noch van haaren eerbied voor de waarheid en billijkheid, nimmer afftand heeft gedaan. ■
Deze zijn de Inltruétien, welke de ondergetekende gelast is aan Lord GtiENViLLE , officieel , medetedeelen, hem en den geheelen Raad van zijne Britfehe Majefteit uitnoodigende, om de verklaaringen en verzoeken, daarin vervat , met de ernftigfte aandacht te overweegen. Het is klaarblijkelijk, dat de Franfche Natie den vrede met Engeland zoekt te bewaaren. Zij heefc zulks getoond, toen zij, zo openhartig als getrouw, 'er over uit was, om alle vermoedens, welke zo veele driften en vooroordeelen zonder ophouden tegen dezelve vethelfen, te doen verdwijnen. Maar hoe meer zij zal gedaan hebben, om Europa van de zuiverheid haarer oogmerken, en van de oprechtheid haarer voorneemens te overtuigen , des te meer recht zal zij hebben om te eifchen , dat zij niet langer miskend worde.
De Ondergetekende is gelast een fchrifcelijk antwoord op deze Nota te vraagen. Hij hoopt dat de Britfehe Ministers, door de explicatien daarin vervat , tot denkbeelden zullen terug gebragt worden , die gunstiger zijn voor de nadering der beide Landen, en om daartoe terug te komen, niet noodig zullen hebben het oog te vestigen op de fchrikkelijke verandwoordelijkheid eener oorlogs-verklaaring , welke, buiten tegenfpraak , hun werk wezen zoude, waarvan de gevolgen voor de beide Landen en het geheel menschdom verderfiijk zouden zijn, en waarin een edelmoedig en vrij Volk niet lang zou kunnen bewilligen, door, in het verraaden zijner belanP 5 £en>



22<S 13 IJ L A G E N.
gen, eene tijrannifche Coalitie behulpzaam te zijn, en te onderlteunen.
(JFas geleek end)
Chauvelin.
LXX VI.
Antwoord van Lord Grenville , zijner Mar jejieit van Groot-brittannien, eerfte Secretaris van Staat in het buitenlandsch Departement , op de Nota , door den Héér Chauvelin den 27ften December 1792 aan denzelven toegezonden.
Whitehall den Ziften December 1792.
Ik heb, Mijnheer! van U eene Nota ontvangen, waarin gij , U zelve noemende Gevolmachtigd Minister van Frankrijk, mij, in de hoedanigheid van 's Konings Secretaris van Staat , de Inftruétien mededeelt, welke gij zegt ontvangen te hebben van den Uitvoerenden Raad der Franfche Republiek.
Het is U niet onbekend , dat de Koning , federe de ongelukkige gebeurtenisfen van dep xoden Augustus, goedgevonden heeft alle officieele communicatie met Frankrijk optefchorten. Gij zijt ook niet anders bij den Koning geaccrediteerd geweest, dan in den naam van zijne Allerchristelijke Majefteit. Het voorftel, om een Minister aan te neemen, benoemd door eenig ander gezag in Frankrijk ,



B IJ L A G E N. 227
rijk, zou een nieuwe vraag wezen, waar omtrend de Koning , zo dra dezelve gedaan werd, het recht hebben zoude te beflisfen volgens het belang zijner Onderdaanen, zijne eigen waardigheid, de achting welke hij verfchuldigd is aan zijne Bondgenooten, en volgens het algemeen fyfiema van Europa. Ik moet U derhalven, in de duidelijkfte en uitdrukkelijkfte bewoordingen , onderrichten , dat ik ü in geen ander openbaar karakter erkenne, dan in dat van Minister van zijne Allerchristelijkfte Majefteit, en dat gij, gevolgelijk, niet tot eenige ouderhandeling met 's Konings Ministers, -kunt toegelaaten worden in die hoedanigheid, en onder dien form, welke in uwe Nota wordt nangegeeven.
Maar, ziende dat gij U hebt ingelaaten in het geeven van eenige verklaaringen , omtrent fommige van die omftandigheden , welke aan Engeland zuike fterke redenen van ongerustheid en naarijver gegeeven hebben , en dat gij van die verklaaringen fpreekt , als of dezelve eigenaartig gefchikt waren, om onze beide Landen nader bij eikanderen te brengen, zo heb ik mij niet tot de evengemelde kennisgeeving willen bepaalen , zonder mij tevens op eene duidelijke en onmiddelbaare wijze te verklaaren, ten aanzien van het onderwerp waarover gij mij onderhouden hebt , hoewel onder eenen form, die noch regelmaatig, noch officieel is.
Uwe ophelderingen' bepaalen zich tot drie ftukken: Het eerfte betreft het Decreet der Nationaale Conventie van den iaden November, in welks uitdrukkingen geheel Engeland de formeele verklaaring gezien heeft van een oogmerk , om de nieuwe , in Frankrijk aangenomen, grondftellingen van Regeering , algemeen te verfpreiden, en de wanorden en oproeren in alle Landen , zelfs in
die



228 13 IJ L A G E N.
die onzijdig zijn, aantemoedigen. Indien deze uitlegging, welke gij als beledigend voor de Conventie befchouwt, nog eenigen twijfel mogt overlaaten , wordt zij echter te wel geflaafd door het gedrag der Conventie zelve. Ook is de toeleg om deze grondftellingen in 's Konings Staaten over te brengen, ontwijfelbaar beweezen, door het opentlijk 'ontvangen van de oproerigen van dit Land, gelijk mede door de aanfpraaken, welkè, juist ten tijde van dat Decreet, en ook naderhand, bij onderfcheiden gelegenheden, gedaan zijn.
Dan, niettegenftaande alle deze bewijzen, gefterkt door andere maar al te klaarblijkelijke omftandigheden, zouden wij nogthans met genoegen zulke verklaaringen en zodanig gedrag gezien hebben , welke gefchikt waren om te voldoen aan de waardigheid en de eere van Engeland, met betrekking tot het geen reeds gebeurd is, en die tevens volkomen zekerheid zonden hebben gegeeven voor het toekomende, tot handhaving van dien eerbied voor de rechten, de regeeriug, en de rust van onzijdige Mogendheden, welke deze, in alle opzichten, het recht hebben om ce mogen verwagten.
Maar, noch die voldoening, noch die zekerheid, vindt men in de bewoordingen eener verklaaring , waarbij de aanftookers van oproeren , in alle Landen, te kennen wordt gegeeven , in welke gevallen zij, bij voorraad, ftaat kunnen maaken op de hulp en bijftand van Frankrijk , en waarbij Frankrijk aan zich het recht voorbehoudt, om zich zelve met onze binnenlandfche zaaken te bemoeijen , wanneer men zulks mogt noodig oordeelen, en wel op zodanige gronden , die volftrekt ftrijdig zijn met de Staatkundige infleliiugen van alle Europee fche Landen.
Niemand is 'er, die niet terftond ontdekken moet, hoe
eene



B IJ L A G E N, *2<?
êene verklaaring, geüjk deze, enkel ingericht is om oproer en wanorde in alle Landen te verwekken. Niemand kan onkundig wezen , hoe flrijdig dezelve is met den eerbied, welke onafhanglijke Natiën aan eikanderen verfchuldigd zijn , noch hoe zeer dezelve aanloopt tegen die grondregelen, welke de Koning, van zijn' kant, altoos gevolgd heeft, om zich ten allen tijde te onthouden van elke inmenging in de binnenlandfche zaaken van Frankrijk. En deze tegenftrijdigheid is alleen genoeg, om aan te toonen , niet alleen dat Engeland zodanige verklaaring geenzins voor voldoende houden kan , maar dat men die zelfs, integendeel, moet aanmerken als een nieuw bewijs van die voorneemens, welke het met zulk billijk ongenoegen en naarijver befchouwt.
Ik gaa thans over tot de twee andere gedeeltens van uwe 'verklaaring, met opzicht tot de algemeene geneigdheid van Frankrijk, omtrent de Bondgenooten van Grootbrittannun, en het gedrag der Conventie en van haare Officieren, ten aanzien van de Schelde. De verklaaring die gij daaromtrent geeft, is deze: „ dat Frankrijk de „ Hollandfche Republiek niet zal aantasten, zo lang die „ Mogendheid zich houden zal binnen de paaien eener „ flipte onzijdigheid," en is genoegzaam van denzelfden inhoud met die, welke gij, in de maand Junij laatstleden, in den naam van zijne Allerchristelijkfte Majefteit gedaan hebt. Sedert die eerstgemelde vetklaaring, heeft nogthans een Officier, zich erkennende in dienst van Frankrijk te wezen, zo wel de onzijdigheid als het grondgebied der Republiek opentlijk gefchonden, door de Schelde op te vaaren, en het Kasteel van Antwerpen aantetasten , en dat in weerwil van het befluit der Regeering , om hem
dien



m
239 B IJ L A G E N.
dien doortocht niet intewilligen, en ondanks het formeel protest, daartegen gedaan.
Sedert diezelfde verklaaring, heeft de Conventie zich bevoegd geacht, de rechten van de Republiek te vernietigen , welke zij, binnen de grenzen van haar eigen grondgebied, uitoefende, en waarin zij gefield was uit kracht van die Traétaaten , bij welke haare onafhanglijkheid is erkend geworden. En in dit zelfde oogenblik , waarin gij, onder den naam van eene vriendelijke verklaaring, met dezelfde bewoordingen, de belofte vernieuwt, om de onafhanglijkheid. van Engeland en deszelfs Bondgenooten te zullen eerbiedigen, maakt gij mij bekend, dat zij, uit welker naam gij fpreekt, voorneemens zijn zulke openbaare en beledigende aanrandingen te willen handhaven. Het is zeker niet op eene verklaaring, als deze , dat men, tot behoud van de openbaare rust , eenig ver> trouweu (lellen kan.
Doch ik kan hier niet van affcheiden, zonder U nog een meer bijzonder antwoord te geeven, op 't geen Gij mij , met opzicht tot de Schelde gezegd hebt. Indien het waarheid zij, dat het gefchil daarover op zich zelve van wefnig belang is, dan kan het alleenlijk dienen, om, ten allerduidelijklten, te bewijzen, dat men hetzelve alleenlijk opgeworpen heefc, met oogmerk om de Boudgenooten van Engeland te beleedigen, door inbreuk te maaken op hunne onzijdigheid , en door het fchenden vart hunne rechten, welke de trouwe der Traftaaten ons verplicht te handhaven. Dan, het kan U geonzins onbekend zijn, dat hier het uiterfte gewicht gehecht wordt aan die grondbeginzelen, welke Frankrijk door dezen flap meent intevoeren, en aan de gevolgen die noodzaaklijk uit de-
zel-



B IJ L A G E N. 23*
: zelve voortvioeijen ; dat niet alleen deze grondbeginzelen , met derzelver gevolgen nimmer door Engeland zullen erkend worden, maar dat het ook gereed is, en al:tijd wezen zal, om zich, met alle zijne macht, daartegen :te verzetten.
Frankrijk kan geenerhande recht hebben, om de bezaaiingen, betrekkelijk tot de Schelde, te vernietigen, ten iware hetzelve ook het recht hadde, om alle andere Tracitaaten, tusfchen alle Mogendheden van Europa, en alle :de overige rechten van Engeland en zijne Bondgenooiten, insgelijks den bodem in te liaan. Zelfs kan Frank\rijk zich op geenerhande wijze aanmaatigen, om zich in Ihet gefchil wegens de opening der Schelde in te laaten, iten zij het de Souverein ware van de Nederlanden , of :het recht had aan geheel Europa de wet voor te fchrijiven. Engeland zal daartegen nimmer dulden, dat Frank1 rijk zich de macht zoude aanmaatigen, om, naar welge■ vallen , en onder het voorwendzel van een zogenaamd 1 natuurlijk recht, waarvan het zich tot den eenigen fcheids: man opwerpt, het politiek fyfiema van Europa , zo als i hetzelve door plechtige verbonden vastgefteld, en door 1 de toeftemming van alle Mogendheden geguarandeerd is,
ite vernietigen. Deze Regeering, getrouw aan die
Staats-maximen, welke zij meer dan eene eeuw gevolgd heeft, zal, al verder, nimmer met een onverfchillig oog aanzien , dat Frankrijk, het zij rechtftreeks of van ter zijden, zich Souverein maake van de Nederlanden , of zich tot algemeen fcheidsman aanftelle van cle rechten van Europa. Indien Frankrijk indedaad begeerig is, de vriendfchap en den vrede met Engeland te bewaaren , dan moet het zich geneigd toonen, om af te zien van deszelfs uitzichten van aanranding en vergrooting , en zich bepaalen
tot



«32 B IJ L A G E N.
tot deszelfs eigen grondgebied , zonder de andere Re* ' geeringen te beleedigen , zonder derzelver rust te ftoo» > ren, en zonder derzelver rechten te fchenden.
Wat het karakter van kwaadwilligheid betreft, het welk men getracht heeft in het gedrag van Engeland jegens; Frankrijk te vinden , kan ik mij daaromtrent met: geene mooglijkheid uitlaaien, dewijl gij daarvan niets an-■ ders fpreekt dan in algemeene bewoordingen, zonder eene: enkele daad, ten bewijze, bij te brengen. Geheel Europa : is ooggetuige geweest van de rechtvaardigheid en edel- ■ moedigheid, welke het gedrag van den Koning kenfchet-ften. Zijne Majefteit heeft altoos den vrede verlangt; hij verlangt denzelven nog, maar eenen vrede, die wezenlijk, beftendig, en overeenkomftig is met de belangen en waar- ■ cligheid zijner Staaten , en niet de algemeene veiligheid van Europa.
Omtrent het overige van uw gefchrift, heb ik niets te zeggen. Wat mij en mijne Amptgenouten betreft, is het aan zijne Majefteit, dat deszelfs Ministers de verantwoording van hun gedrag verfchuldigd zijn, en ik heb U op dat onderwerp geen antwoord te geeven, zo min als op het onderwerp van het Appel, dat gij voorftelt aan de Engelfche Natie te willen maaken. Deze Natie zal ingevolge van de Conftitutie , door welke haare vrijheid en welvaart verzekerd wordt, en die zij altijd tegen alle rechtftreekfche en zijdelingfche aanvallen zal weeten te verdeedigen , nimmer eenige verbindtenisfen of verftandhoudingen aangaan met buitenlandfche Mogendheden, dan door middel van haaren Koning, van een' Koning , welken zij bemint en eerbiedigt , en die nimmer, zelfs voor een enkel oogenblik, zijne rechten, zijn belang, en zijn geluk afgefchtiden heeft van
de



B IJ L A G E N. 233
i de rechten, de belangen, en het geluk van zijn volk. — lik heb de eere te zijn, enz.
QVas geteekend)
Grenville*
LXXVII.
Manifest van den Generaal Dumouriez * aan de Belgifche Natie.
Braave Belgische Natie! Gij hebt, eerder dan wij, dden flandaard der Vrijheid opgericht; doch, door de zo ddanigen uwer Medeburgeren bedrogen, in welken gij uw wertrouwen hadt gefield; misleid door de trouwelooze in* bboezemingen der Hoven, aan dewelken gij U vervoegde, oof die zich'met uwe zaaken bemoeiden, met geen ander ooogmerk, dan om U in verwarring te dompelen , uwen [Despoot te belemmeren, en U eindelijk aan zijne wraak oover te leveren; flachtoffers der listige en wreede Staatbkunde van alle Hoven van Europa , en bijzonder van ddie van Frankrijk ; dat uwe Vrijheid befchouwde als den Idaatften flag toegebragt aan het Despotismus, 't welk men bbij ons wederom wilde invoeren ; hebt gij niet alleen ggeenen krachtdaadigen bijftand genooten van uwe nabuuren, dde Franfchen, maar gij zijt door de Franfche zelve verriaaten en bedrogen geworden, toen zij uwe Provinciën ^intraden.
Het was noodig, dat Frankrijk, door de vernietiging q van



I34 B IJ L A G E N.
van het Koningfchap, over het Despotismus zegepraalde; het was noodig, dat hetzelve , tot eene Republiek gevormd, zegepraalde over de Trawanten der Despooten, en dat derzelver talrijke legers verfmolten voor de legioenen van vrije mannen, dat deze zelfs hen op hun eigen grond vervolgden, ten einde gij een volkomen vertrou- • wen ftellen mogt in de 'Franfche Republiek , en in de: legers, welke zij tot uwen bijffand zoude afzenden.
Wij flaan onmiddelijk"uwen grond te betreden; wij betreden denzelven om U den Vrijheids-boom te helpen planten , zonder ons eenigermaaten te willen bemoeijen mett de Conftitutie , welke gij verkiezen moogt aan te neemen, zo gij maar de fouvereiniteit des Volks vestigt, eni afziet te leven onder eenigerhande Despooten hoegenaamd,, zullen wij uwe Broeders, uwe Vrienden, en uwe Steunpilaaren zijn. Wijf zullen uwe eigendommen en uwe wetten eerbiedigen, en de ftiptfte krijgstucht zal in onze legers heerfchen.
Wij treden in uwe Provinciën, om de barbaarfche Oostenrijkers aldaar te vervolgen, welke, in de Departement ten van het Noorden , de wreedfte buitenfpoorigheden; gepleegd hebben. Onze rechtvaardige wapenen zullen zeer; geftreng zijn tegen die onwaardige foldaaten der dwinge-; landij. Gij hebt insgelijks fmaadheden, geweldenaarijen ent euveldaaden te wreeken. Vereenigt U met ons, op dan wij de Belgen niet verwarreu met de Duirfchers, in geval-1 le gij, door ongevoelige traagheid, hen meester zoudt laa* ten van uwe fteden , en wij genoodzaakt zouden zijn tei bombardeeren en te verbranden , ten einde die b^arbaarr fche Horde te vernielen, welke het U ligt zoude vallem voor eeuwig te verdrijven, indien gij uwe wapenen voeg? bij de onze.
Bek



t
li IJ L A G E N. 235
Belgen, wij zijn Broeders. Onze zaak is dezelfde' Gij hebt te veele proeven van uwe ongeduldigheid onder het juk gegeeven, dan dat'wij vreezen zouden in de veip'ichiing te zijn , orn U als vijanden te moeten behandelen.
QVas geteekena")
Carel Francois Dumouriez. Luilenant-Generaal.
LXXVIII.
Instructie van den Commandant en Chef Dumouriez , aan de onder zijn bevel ftaande Legerhoofden.
Zo dra de Generaal op het Belgisch grondgebied getreden is, zal hij het Manifest, dat ik hem gezonden heb, doen afkondigen , en hetzelve ter kennis van het Volk brengen. Zo haast hij in eene der Belgifche {leden zal gekomen zijn, zal hij het geheele Volk op de openbaare plaats doen vergaderen, en aan hetzelve, van wegens de Franfche Republiek, verklaaren, dat het Volk niet alleen' vrij, en uit de flavernij van het Oostenrijk fche Huis ontflagen is; maar dat ook het Volk, door het onverjaarbaar Natuur-recht , de waare fouverein zij , en dat niemand eenig gezag over hetzelve heeft, zó het niet zelf eenig gedeelte zijner fouvereiniteit aan een ander overdraagt. Ingevolge van dien , zal hij hetzelve aankondigen , dat het, om met de Generaals van de Armée der Franfche q 3 Re-



836 li IJ L A G E N.
Republiek wegens zijne belangen te kunnen handelen, een begin moet maaken, met, op ftaanden voet, door opneeming der ftemmen, zijne Magiftraaten en Beftuurderea te verkiezen, en ook aan alle Burgten en Dorpen van zijn grondgebied het bevel daartoe te zenden. ■ De Generaal zal tevens het Volk aankondigen, dat noch de Franfche Republiek , noch de Generaals welke over de legers het bevel voeren, zich op geenerhande wijze zullen inlaaten met te bevelen, aangaande, of zelfs eenigen invloed te hebben op den vorm van Regeering, noch op de Politieke Conftitutie, welke de Belgifche Provinciën, het zij ieder in 't bijzonder, of te famen, zuilen willen aanneemen , wanneer het Belgisch Volk beginnen zal van zijne fouvereiniteit gebruik te maaken.
In afwagting dat de Politieke Conftitutie , alsmede de Regeeringsvorm, door de Belgifche Natie worde vastgefteld, zal de Generaal het Volk te kennen geeven, dat de belastingen en contributien voortaan op dezelfde wijze , en in dezelfde evenredigheid, in den naam des fouvereins, die het Volk is, zullen geheven worden, op dat het aan geene Militaire óf Bewindvoerende dienst ontbreken moge. Maar, in plaats dat deze publieke fondfen, gelijk weleer, worden uitgeftort in de handen van barbaarfche en onverzadelijke Oostenrijkers, zal het Volk, uit zijn eigen boezem beftuurderen aanflelleu , ten einde zijne openbaare fondfen met wijsheid en fpaarzaaraheid te beftuuren, en deze vooral te hefteden tot de oprichting eener Nationaale Armée, volgende, in dat opzicht , den raad der Franfche Generaals , die echter niet het minste bewind over die fondfen willen hebben, maar die , volgens hunne ondervinding, en ingevolge het belang dat zij hebben , om de door hun gecommandeerde
Corp-



B IJ L A G E N. 237
Corpfen met Belgifche'troepen te verfterken , het recht? maatig vertrouwen der Belgifche Natie moeten verdienen.
De Generaal zal het Volk aankondigen , dat de Franfchen in de Nederlanden komen als Bondgenooten en Broeders ; dat zij dus niet twijfelen, of het fouverein Volk zal zig haasten, om aan de Armeen al het noodige te bezorgen, als rijtuigen, het benoodigde tot het maaken van kleederen en xom te campeeren, eetwaaren, huisvesting, brand, de bezorging van hospitaalen, en alle andere noodzaaklijke voorwerpen , volgens requifitie des Generaals of Commisfarisfen van oorlog, om de wederzijdfche afrekening tusfehen twee Geallieerde Mogendheden vastteflellen.
Indien, bij ongeluk, eenige Provincie, Stad, Burgt, of Dorp, door de flavernij "verachtelijk genoeg was geworden, om niet, met geestdrift, den Vrijheids-boom aan te vatten, welken de Franfchen bij hunne nabuuren willen planten , na hunne langduurige maar vergeeffche aanmoedigingen , en na de ongelukkige poogingen, welke de Belgen tot herwinning vnn derzelver Vrijheid gedaan hebben; zo eenig gedeelte van het Nederlandfche volk dom genoeg is, om het voordeel en de majefteit zijner fouvereiniteit niet te gevoelen, in het oogenblik, waarin de Franfchen hunne zo zegepraalende als rechtvaardige wapenen gebruiken, ten einde de Belgen dat Hemelsch gefchenk aantebieden, zal de Generaal aan die Provincie, aan die Stad, aan die Burgt, of aan dat Dorp, te kennen geeven, dat zij behandeld zullen worden als de ver■ achtelijkfte flaaven van het Huis van Oostenrijk,^ en dat de Armeen van de Republiek, om zich te wreeken over de wreedheden, door de woeste foldaatea van dien w'oes. <Z 3 ten



233' B IJ L A G E N.
ten Despoot gepleegd, die fteden in de aseh zullen leggen, en brandfehattingen zulten heffen, welke aan hunnen doortocht nog langen tijd zullen doen gedenken.
Waarfchijnlijk zal geen Fransch Generaal in het geval komen, dat hij met zodanige executie behoeft te dieigen, en nog minder tot die uiterften zal moeten overgaan. Het Belgisch Volk heeft eene te verheven ziel, en haakt reeds al te geruitnen tijd na de Vrijheid, om niet, met ailen ernst en nadruk, in het bezit weder te keeren van alle die rechten , welke de Natuur aan alle menfchen, die tot eene maatfchappij vereenigd zijn, heeft gofebonken, en waarvan alleen de woeste onweetendheid hen het gebruik heeft doen verliezen.
Wat de Oostenrijk fche troepen betreft , zal ieder van de Franfche Generaals dezelve met menschlievenheid behandelen , wanneer zij krijgsgevangen mogten gemaakt worden. Maar, zo het gebeurde dat eenig gedeelte van de Armée, pf Detachement, in eene Stad of Kasteel tegenfrand mogt willen bieden, zal de Generaal dezelve opeifchen, om zich binnen eenen bepaalden tijd over te geeven, op ftraffe van hen , indien zij dien bepaalden tijd voorbij laaren gaan, over den kling te doen fptingen , en hij zal die opeifphing, ingevalle van tegenfland, ten ftrengften uitvoeren. Ten aanzien van de Emigranten, welke met de wapenen in de hand gevangen worden, zullen deze, volgens het daaromtrent genomen Decreet, binnen vierentwintig uuren gevonnisd , en door den Scherprechter der naaste flad met den dood geflraft worden.
LXXIX.



B IJ L A G E N.
=35
LXXIX.
Adres van den Generaal Dumouriez , aan het Belgisch Volk.
Belgisch Volk! Gij hadt eene groote omwenteling in 11737 ondernomen.^ Gij hadt, uit uw midden, de Oostenrijkers verdreeven, geheel Belgien was onder de wapenen , en gij meende vrij te wezen. Een Congres, :even trouwloos als weinig verlicht, door eenen fchclm;achtigen en fchijnheiligen Priester , den huichelaar van SEupen befiierd, beefde voor den lompften, den eerloosten en lafhartigften der tijrannen, den affchuwelijken van ;der Noot. Uwe Staaten, uwe Edelen, en bovenal-uwe IPriesters, deze Priesters, die U met geen ander oogmerk 1 tegen Jcseph II. gewapend hadden , dan om zich te 'wreeken wegens de Geestelijke hervormingen, welke hij ,wilde invoeren, hebben U bedrogen, verkogt, en geleiverd. De Oostenrijkers kwamen in kleine getalle: uwe .verraade foldaaten gingen uit elkander; uwe Staaten, , UWe Edelen en uwe Priesters , hebben ten uwen koste ■vrede gemaakt; gij zijc door hun vernederd geworden, ■ en gij zijt onder het juk der dwingelandij terug gekeerd. Weet gij, waarom? Het is, om dat gij aan uwen vorm van regeering niets hadt veranderd, om dat gijniets deedt, dan de eene tyrannij in plaats van eene andere te ftellen; om dat het Volk ftechts een blind werktuig was, dat deszelfs belangen, in deze gefchillen , hoe genaamd in geene aanmerking kwamen, en dat hetzelve noch zij?4 ne



540 B IJ L A G E N.
pe rechten, noch zijne waardigheid, noch zijne macht kende; met één woord, om dat uwe opftand niets anders dan oproer was.
Terwijl gij U zelve wederom in de flavernij ftortede, om dat gij den prijs der Vrijheid miskend hadt, verzeker de Fmnkrijk de zijne door bloedige, doch noodzaaklijke tooneelen. Voelende dat de Koninglijke waardigheid, waarvan hetzelve de fpot en het ilachtoffer, even als gij van uwe Priesters , van uwe Edelen , en van uwe Staaten, was geweest, niet beftaan kon met de Vrijheid en Gelijkheid , die de grondflag zijn der omwenteling; gevoelende dgt de fouvereiniteit des Volks Hechts een fjdel woord wezen zoude , zo lang een bijzonder perfoon Koning genaamd, onfehendbaar, aan geene wet onderworpen , met het geduchte Veto gewapend, en met zijne dertig millioenen, de Conftitutie eenen fleeds duurenden oorlog zou kunnen aandoen , heeft het zich de misdaaden van dit bevoorrecht wezen ten nutte gemaakt, ten einde de Koninglijke waardigheid te neder te vellen, zijne geheele fouvereiniteit wederom aan zich te neemen, en voor zich eene Republiek te vormen. Het is eerst federt dit zo onlangs voorbij gegaane tijdftip , dat het Franfche Volk waarlijk vrij is, en de overwinning deszelfs regtvaardige wapenen bekroont. Deze zegepraalende Natie heeft uw geroep gehoord. Ik had uwé eerile omwenteling beftudeerd, en ben gelast geworden, om, met eene geduchte legermacht, uwe dwingelanden te komen verdrijven. Ik heb zulks gedaan. Ik heb U den wensch van het Franfche Volk aangekondigd bij eene Proclamatie, welke U in uwe natuurlijke en onvervreemdbaare rechten herftelt.
Gij gelooft, Belgisch Volk! dat alles nu gedaan is,
orn



B I] L A G E N. 241
om dat gij geene Oostenrijkers meer op uw grondgebied hebt. Maar gij bedriegt U ; gij hebt nog niets gedaan voor uwe Vrijheid; gij hebt uwe omwenteling nog niet begonnen , indien gij Staaten , indien gij Ordens behoudt, welke de Burgers, door de Natuur gelijk gemaakt, in ongelijke klasfen verdeelen ; indien gij eene reprefentatie tot een klein getal van perfoontn en familien bepaald, indien gij eene omkoopelijkex of erfelijke Magiftratuttr, waarvan gij zelve de Leden niet benoemt , indien gij een leenroerig gezag, 't welk de meerderheid der I11woonderen verachtelijk maakt, en eene Conftitutie, welke een fouverein noodzaak'ijk doet worden, die het volk zelve niet is, en aan wien het gelijk een flaaf gehoorzaamt, indien gij eindelijk eenigerhanden vorm van regeering behoudt, welke overeenkomstig is met die gij bij uwe eerfte omwenteling behouden hadt, en waarvan de Oostenrijkjihe Dwingeland zich bediende, om U, zonder moeite en zonder tegenkanting, uwe kluisters weder te doen aanneemen.
Belgisch Volk! wilt gij vrij wezen ? Gij moet dan fouvereiuzijn; gij moet alle onderfcheidingen , alle Privilegiën, en dienvolgens ook de oude Conftituiie, die dezelve vastftelt vernietigen. Een fouverein Volk kan geene Edelen , noch Onedelen hebben , dewijl alle Inwoonderen gelijk gebooren zijn, en de fouvereiniteit des Volks niets anders is , dan het recht der Natuur. Toen God den mensch naar zijn evenbeeld fchicp, fchiep Hij noch Edelen, noch Onedelen. Deze vernederende onderfcheiding is de vrucht van het gewéld, en van ongerechtigheid. Zo gij U derhalven , met hulp van uwe Broeders de Franfchen, in uwe natuurlijke rechten herftelt, moet gij, even als deze, de eertijtels en privilegiën q 5 ver-



24a B IJ L A G E N.
vernietigen , anders zult gij nooit vrij, nooit fouverein wezen.
Indien de Adel , indien de erflijkheid der ampten , onbeftaanbaar zijn met de Vrijheid, Indien alle Burgeren gelijk moeten zijn om recht tot de fonvereiniteit te hebben, indien een vrij mensch niets boven zich moet kennen dan de wet ; hoe zouJr. gij dan, als (taalkundig lighaam, een gemeenfchap kunnen laaten aanblijven, welke nog gevaarlijker is dan de Adel , te weeten die der Geestelijkheid? wat is de Geestelijkheid in haar oorfpronglijk wezen ? zij is eene klasfe van Burgeren , toegewijd aan het gebed, en aan de armoede, toegeheiligd aan de bediening van uwen Godsdienst, waarvan zij, door haare redevoeringen en voorbeelden , U de ftrenge zedeleer aangenaam moet maaken. Wat heeft de hoedanigheid van .Priester gemeen met de Staatkunde en de Regeering? Of liever, hoedanige ergernis moet niet de Ptiester, die de deugden en plichten van zijnen Staat verzakende , zich bezig' houdt met waereldfche rijkdommen, met Staatkundige gefchillen, en met trotfche privilegiën, aan den verftandigen mensch en den waaren Christen geeven ? Ziet daar de hedendaagfcbe Geestelijkheid ! Ondeugden van allerlei aart, weelde, gulzigheid, gierigheid, hoogmoed en heerschzucht, hebben de plaats van de deugden der Apostelen ingenomen , federt" de Geestelijkheid één der drie Orden is.geworden, welke het (taatkundig lighaam uiimaaken. Het is geenzins de zuivere en eenvouwige Godsdienst van Jesus Christus , welke haar deze onderfcheiding doet verkrijgen; maar het is op het bijgeloof, de leugen, en het bedrog, dat de Staatkundige rechten der Geestelijkheid gegrond zijn. Wilt gij den Godsdienst wederom tot zijne zuiverheid terug brengen; Wilt gij haar
dien



B IJ L A G E N. 243
ijien Goddelijker" invloed weder geeven, welke U in uwe droefheden vertroost, welke uwe verwagtingen vereeuwigt , laat dan uwe Priesters tot hunne bedieningen ;erug keeren, ontneemt aan dezelven hunne rijkdommen, welke uw eigendom zijn, die zij op uwe ligtgeloovigaeii overweldigd hebben , met welke gij hunne ledigheid en ondeugden voedt. 'Er is maar één eenige clasfe van Prieseeren nuttig en noodzaaklijk , namentlijk de Kerfpelpriesïers en Vikarisfen, die door de liisfchoppen, Abten en Monniken veracht worden. Deze waardige klasfe wordt vernederd door de armoede ; betaalt hun de wezenlijke itiulp , die zij aan den Godsdienst bewijzen , welken zij ihandhaven maar niet onteeren , en die zij aan het Volk (toebrengen, 't welk zij alleen in zijne elende vertroosaen; geeft aan hun een toereikend beftaan, maar verrijkt :ze niet, alzo hen zulks bederven zoude; maakt 'er geen Staatkundig lighaam van , want dit zou hun verhovaardigen Wat die wezens betreft , die veel gevaarlijker dan inuttig zijn, die U opeeten, die U op den doolweg leidden, die, onder de naamen van Prelaaten , Abtenen Monniken, U regeeren, brengt hen weder tot de armoede, :en zij zullen aldan weldra uit uw midden verdwijnen; «weldra zult gij, wat het geestelijke betreft , niet meer [onderworpen zijn dan aan een' zuiveren Godsdienst, ten, wat het tijdelijke aangaat, aan het gezag der Reden.
Ongelukkige derde Staat, achtenswaardige Landbouwers, inijvere Konstenaars , Kooplieden die aan uw Vaderland Ihet leven geeft , over welke de beide gepriveligeerde lOrdens tirannifeeren, door U te bederven; herneemt uwe 1 waardigheid ; gij zijt het , die wezenlijk het Belgisch 'Volk uitmaakt, voor U komen wij ftrijden, gij zijt onze '. Broeders en onze Gelijken ; mijn hart fpreekt nog meer
tot



244. B IJ L A ' G E N.
tot U, dan mijn verfland; ik bemin U, om da: gij in.; de eerfte omwenteling, van welke gij de flachtofFers zijtj geweest 3 moed, goede trouw en vrijheids-liefde hebt doen,! blijken. Ik heb in uwe Edelen en in uwe PriesterenI niets anders dan trou.vloozen en lafhartigen gezien , die i hunne vergulde ketenen hernomen hebben, teneinde U in de onverdraaglijke boeijen der flavernij te kluisteren:: het is ten uwen koste , dat zij, met den Despoot vani IVeenen , vrede gemaakt hebben.
Ik heb in alle fteden, waar ik, aan het hoofd van eent Republikeinsch en zegepraalend leger, ben gekomen, de: blijken van uwe zuivere vreugde gezien; maar met welke: fmert heb ik U hooren roepen: leve de Vrijheid, leve', de Staaten! Dit is even hetzelfde, als of gij roept: leve de Vrijheid! leve de Slavernij! Gij fchijnt uwe Con-ftitutie nog te begeeren; gij zijt bijna dankbaar aan Maria Christina, dat zij, uw grondgebied-ontvluchtende,, U dezelve heeft wedergegeeven. Gelooft gij, dat die: vrouwelijke Despoote, uit edelmoedigheid, of uit billijkheid, aan U een nuttig gefchenk'heeft willen geeven?? Neen, Belgisch Volk! het is een' twist-appel, die zijj heeft nagelaaten; het is de gevaarlijkfte daad van haare? wraak: zij heefc het tijftip uwer Vrijheid willen vertraagen , en vooral ,U willen beletten , van het recht uwen fouvereiniteit gebruik te maaken, welke beftaat in het verkiezen van uwe Vertegenwoordigers, het beraamen uwert eigen wetten, en in het bijeenroepen eener Naiionaalet Conventie, aan welke gij een gedeelte uwer fouvereiniteit zult toekennen, in zo verre genoegzaam is, ten einde eene Conftitude . en Regeering vast te ftellen.
Belgisch Volk! verwerpt het gevaarlijk gefchenk, UJ door Maria Christina aangeboden. Opent uwe oogen;:
er-



B IJ L A G E N. 245
icrkent, dat gij, uwe Conftitutie behoudende, ook uwe [Ordens van Adel, en van Geestelijkheid, te fatnen met thunne Privilegiën, hun Leenrecht, uwe Staaten, die U reeds verraaden en overgeleverd hebben, zult behouden, :en dat gij uwe Vrijheid , Gelijkheid en Souvereiniteit, jdie wezenlijk in U huisvest, voor altijd zult verliezen, indien Gij U onze tegenwoordigheid en onze onderfteuning, ten einde U in ,uwe natuurlijke rechten te herftel? Jen, niet ten nutte maakt.
Wat zal 'er gebeuren? na de macht en de fchatten nvïn het beerschzuchtig Oostenrijk door onze overwinningen uitgeput te'hebben, zullen wij U, aan uwe Geestelijkheid , aan uwe Edelen , aan uwe Staaten, aan uwe :oude en gebrekkige Conftitutie overlasten.: de Duitfckers nullen weder tegen U opkomen; zij zullen U verdeeld, «vól agterdocht en zwakheid vinden, en uwe Geestelijkheid, Edelen en Staaten zullen U weder onder de flasvernij van Oostenrijk brengen, door middel van dezelfde (Conftitutie , welke gij fchijnt te willen handhaven , in tplaats van 'er zelve eene te maaken , die een daad van [de fouvereiniteit en van de vrije wil des Volks zij, en [die U geen ander fouverein geeft, dan het Volk.
Kiest Belgen! tusfchen Vrijheid of Slavernij, tusfchen vuwe eigen Souvereiniteit of het Despotismus van eenen 1 Meester, tusfchen eene Volksregeering of eene rustelooze iAriftocratie, die U altijd tot de heerschzuchtige Regeering wan éénen, opleiden zal: uw lot is in uwe handen; gij irgaa't j of wijsHjk gebruik maaken van dit tijdftip van VrijItheick, om eene Républiek te vormen , gegrond op het •■natuurlijk recht, of haar te verliezen door uwe gebrekkige Conftitutie te behouden, die nog eens een wapen voor de Dwingelanden tegen U zal worden,
Ik



246 B IJ L A G E N.
Ik hoop dat gij de Vrijheid te veel zult beminnen, . .om één oogenblik omtrent de keuze te weifelen, die : gij doen zult: luistert na de ftem van een vrij man, van een vriend der Gelijkheid , van een vijand der Despooten , en van een wreeker der rechten van den mensch , aan wien uw belang alleen de waarheden in den mond I legt, welke gij in uwe harten moet wedervinden, indien, gij waardig zijt eene vrije en fouvereine Natie te zijn.
„ . (JVas getekend)
C. F. DüMOtlRIEZ,
Luitenant-Generaal.
LXXX.
Proclamatie van den Generaal Dumouriez aan de Belgen, gedagtekend Luik den 2ïtten December 1792, en te Brusfel den 24lten van dezelfde maand afgekondigd.
Ik heb, uit naam van het Fransck Gemeenebest, aan het Belgisch Volk beloofd deszelfs onafhanglijkheid te ■ verzekeren, en hetzelve in zijne fouvereiniteit te herftel! en.
Volk van Belgien! de zodanigen onder U, die hun voordeel trekken uit misbruiken en voorrechten, welke zo verderflijk zijn voor het algemeene welzijn , zijn trouwloos en onkundig genoeg, om, in deze zo edelmoedige ais rechtvaardige belofte , een voorwendzel en
fteun



B IJ L A G E N. 247
ftetm op te zoeken, waardoor zij zich bevoegd achten om de voorige Staaten terug te roepen, en op het herftel hunner Ariftocratifche Staatsgefteldhsid aan te dringen. Ik zeg de hunne —- want, in waarheid, zij alleen worden daardoor bevoordeeld, terwijl het algemeen be lang te gronde gaat, en de rechten van den mensch gefchonden worden.
Deze voorftanders der Privilegiën bedriegen hun zeivan , of zij bedriegen U. Het is niet de onafhanglijklijkheid van eenige Gedachten, van eenige Ordens; het is niet de onafhanglijkheid der Edelen, der hooge Geestelijkheid, of der Ariftocraten, welke het Franfche volk beloofd heeft te zullen befchermen en onderfteunen; maar het is de onafhanglijkheid van het geheel Belgisch Volk.
Zal dit Volk onafhanglijk zijn , dan moet het zijnen wil knnnen uitdrukken, en het zal nimmer dat gene willen , wat voor hetzelve fchadelijk of nadeelig is: het zal derhalven niet willen, dat men de voorige Staaten herftelie.
Wat men wil doen doorgaan als de Conftitutie van dat Volk, is geene Conftitutie: dezelve is noch door het Volk, noch voor het Volk gemaakt. Het moet in ftaat gefteld worden om zelve die Conftitutie te verkiezen, welke het voor zich de gefchiktfte oordeelt.
Het Volk., in één woord, moet kunnen willen; voor het Volk is willen en fouverein te zvjn, even hetzelfde, want de wil van het Volk en deszelfs fouvereiniteit, zijn woorden van eene zelfde betekenis.
Bewoonderen der fchoone gewesten van Belgien.' hoedt U voor de fleepende koorts der flavernij, waaraan een groot aantal uwer kwijnt, cn die, wanneer dezelve voo gaat, U in den vcrnederendften doodflaap zoude ftorten.
Dat



248 B IJ L A G E N.
Dat geene dier fjaaffche gebruiken, door welke een alle* overweldigende gewoonte uwe zielen gekluisterd houdt, de overhand verkrijge in die oogenbiikken , waarin de bedaarde en beredeneerde wil des Volks dezelve zal beftrijden. Dat alle onderfcheidingen van Provinciën, Standen , Orden , en Bedieningen, welke niets dan ijdele en rampzalige hersfenfehimmen zijn, gefchikt om de onderdrukking te vereeuwigen en den mensch te vernederen, onder uw midden in het niet verdwijnen, en plaais maaken voor die orde, welke de vrucht is der rede ? Ziet daar de wensch van uwen Vriend; ziet daar de wensch van hem, die den arm uwer wreekers befluurt, die uwe overheerfchers verdreeven en verflagen heeft.
Belgen.' luistert na de ftem der Natuur; van dag tor dag zal zij uwe harten meer ontvlammen; reeds roept U dezelve toe, dat gij Vrij, dat gij Gelijk zijt. Weest dan ook Broeders, weest eensgezind, weestaltijd eensgezind, en gij zult daardoor in ftaat geraaken , om eenen Regeeringsvorm, op wijsheid gegrond, te vestigen. Gij zult een Volk worden, zo gelukkig als machtig, en dan zal het Fransck Gemeenebest , thans uwe Vrienden , ook uwe Bondgenooten worden. Ik verklaar in dit tijdftip, opentlijk voor U allen, dat het Franfche Volk met het Belgisch Volk in geene onderhandeling treden wil, dan als van fouverein tot fouverein. Het zal geene andere Agenten erkennen, dan die gij, met vrijen wil, zelve hebt verkooren, het zal nimmer dan met hun alleen handelen.
Mijn. plicht eischt dienvolgens van mij, voor de Belgifche Natie den weg te baanen tot de mooglijkheid, om zichzelve in de rechten der fouvereiniteit te vestigen, en, uit dien hoofde, roep ik U alle ingezetenen en bewoon-



B IJ L A G E N, 240
iWöonders der (leden en landen van Belgien! plechtig op, :ea noodig U , iri den naam van de Rechten van den iMensch , om te (amen te komen , en te vergaderen op ;de wijze en ten einde, als breeder bij mijne Injlruclie iwordt vermeld.
Instructie nopens de wijze, om de Vergaderingen en Volks verkiezingen in Belgien te houden.
Form en grondjlag der grondvergaderingen.
Art. I. Men zal door geheel Belgien grondvergaderingen (affemblées priataires) houden.
II. Deze Vergaderingen zullen aldus gefchikt worden» Idat 'er eene Vergadering zij voor elke tweehonderd hui-
:zen of haard (leden. De Inwoonderen van Gehuch-
:ten of Dorpen , welke geene tweehonderd huizen uitmaaiken , zullen zich met het naast bij gelegen Gehucht, IDorp of Stad, vereenigen , en met dezelve tot, de verIkL'zing ftemmen.
III. De oudfte van jaaren zal in zodanige Vergadering ivoorzitten. Zij zal twee Secretarisfen bij (lemming ver1 kiezen , en drie Beftuurderen van de (lemming door I briefjes.
IV. De Burgers die niet fchrijveu kunnen, zullen, mee i luider ftem, voor den Prefident hunne ftemmen uitbrengen, welke zulks door een Secretaris zal doen opfchrij' ven.
V. De Prefident zal den volgenden eed voorleezen , en de Burgers noodigen om denzelven af te leggen:
Wij zweeren , de Vrijheid en Gelijkheid te zullen handhaven , en ons te onderwerpen aan de Conflitutioneele r wet-



25o B IJ L A G E N.
wetten', welke door de Nationaale Conventie voorgemeld, en door de meerderheid der Belgifche Natie zullen aangenomen zijn.
VI. Die eertte werk verricht zijnde, zal elke Vergadering twee Burgers benoemen, om zich na de Had
te begeeven, en aldaar te kiezen: i. Die Leden, welke de Naiionaale Vergadering zullen bijWoonen van wegens de Provincie of het Departement van 2. De Le¬
den voor de Belgifche Nationaale Vergadering, en hun die dezelve vervangen.
VII. Ieder Burger, 21 jaaren oud, zal kunnen deelen in dè Volks-verkiezing.
VIII. Ieder Burger, 21 jaaren oud, in welke Provincie van Belgien hij woonen moge , en zelfs van wat Land hij zij, aanweezend of afweezig , zal tot alle Volks-verkiezingen benoembaar zijn.
X. Men zal, in alle Volks-vergaderingeri , niet anders worden aangenomen, dan onder den eenvouwigen naam van Burger, en niet als L.id van eenige Orde, Corporatie, of Gilde.
X. Men zal in deze Vergaderingen niet verfchijnen mogen, voorzien van eenig belchadigend geweer.
Vorm en grondjlag der Verkiezings-vergaderingen.
Art. I. De Verkiezings-vergaderingen zullen gehouden worden in de ondc-rfcheiden Diftriéten, waarvan de lijst hierbij gevoegd is.
II. Zij zullen den \oden Januari] geopend worden.
III. De Prefident, de Secretarisfen en Beltuurderen der (lemming, zullen met briefjes verkooren worden.
Ope-



B IJ L A G É 9. 251
Opening der Belgifche Nationaale Conventie.
Art. I. De Leden der Conventie zullen vergaderen 4tl ide ftad Aalst.
II. Zij zullen de zitting der Conventie openen, zo dra izij ten getalle van 60 vergaderd zijn.
III. De Burgers, welke met de verkiezing hunner Meideburgeren vereerd wordende , de aanvaarding der publie-' tke posten , tot welke zij benoemd waren , zullen weigeren, zullen verzogt worden reden te geeven van hunne iweigering , en zo zij geene voldoende ontfchuldiging voortbrengen, zullen zij niet anders kunnen befchouwd worIden, dan als flegte Burgers.
IV. De Burgers aldus wettig te famen geroepen, zuiden , zo zij in hunnen plicht gebrekkig zijn , door niet »p de gemelde Vergaderingen te verfchijnen , geen voorwendzels daartoe ' kunnen neemen uit hunne afwezendïheid, om daaruit derzelver wettige macht te ontkennen.
Plichten der Prefidenten, Secretarhfen, en van hun die de ftemmen ophaalen.
De Prefidenten zullen aan de Vergadering de Proclamatie van den Generaal Dumouriez voorleezen. Zij
zullen de Burgeren onderrichten, hoe zij tot de verfchil-
Jende (lemmingen moeten voortgaan. Zij zullen zorg
;draagen voor de goede orde in de Vergaderingen, en salie daaruit doen gaan, die met (tokken of wapenen voordien zijn.
De ophaalers der ftemmen zullen de ftemmen , bij tbriefjes gegeeven , of, bij oproeping, door de zulken r 2 voor



S5a B IJ L A G E N.
voor den Prefident uitgefproken, die niet fchrljven kuranen, moeten optellen.
De Secretarisfen zullen de Notulen , of het Proces Verbaal, houden, van alles wat geduurende de Zitting zal voorvallen , gelijk mede van de uitfpraak, of van de opening der briefjes.
In elke Vergadering zal één der Secretarisfen, te famen met den Prefident, de Volmachten tekenen, welke aan de Kiezers, of aan de Gedeputeerden tot de Nationaale Conventie gegeeven moeten worden.
Naamen der Provinciën, en het getal der Leden voor de Provinciaale Vergaderingen te benoemen.
Voor Braband 30. Oost-Vlaanderen 40. West-
Vlaanderen 20. Henegouwen 20. Doornik en
het Doornikfche 10. Het Graaffchap Namen 10. -—■
Limburg 10. Gelder 5. Luxemburg 18. •
En Mechelen 3 Leden.
Getal der Gedeputeerden van die zelfde Provinciën bij de Belgifche Conventie.
Braband 60 Gedeputeerden en 15 Plaatsvervangers. — Oost-Vlaanderen 80 Gedeputeerden en 15 Plaatsvervangers. — West-Vlaander en 22 Gedeputeerden en 15 Plaatsvervangers. Henegouwen 30 Gedeputeerden en 10
Plaatsvervangers. Het Doornikfche en Doornik 12 Gedeputeerden en 6 Plaatsvervangers. Namen 25 Gedeputeerden en 12 Plaatsvervangers. Limburg 15 Gedeputeerden en 6 Plaats-vervangers. Gelder 5 Gede-



B IJ L A G E N. 253
puteerden en 3 Plaatsvervangers. Luxemburg 25 Gedeputeerden en 10 Plaatsvervangers. Mechelen 5 Gedeputeerden en 3 Plaatsvervangers.
Naamen der fteden waar de Kiezers zullen bij een komen.
Voor Braband te Brusfel. Oost-Vlaanderen te
Gent, JVest-Vlaanderen te Tperen. Henegouwen
te Bergen. Het Doornikfche en Doornik te Doornik. Namen te Namen. Het Limburgfche te
Limburg. Gelder te Roermonde. Luxemburg
te En Mechelen te Mechelen,
LXXXI.
Adres van de Vergadering der provifioneele Repref ntar.ten van het Volk der vrije ftad Brusfel, aan de Nationaale Conventie van Frankrijk.
Wetgeevers van Frankrijk!
Wij Republikeinen van Belgien, fchrijven aan de Republikeinen van Frankrijk! De verhevenheid van dit karakter, dat wij te famen gemeen hebben , verbiedt ons eene andere taal te voeren, dan die der rondborstigheid en waarheid.
Wij hebben het Decreet van den 15*8 December geleezen, 't welk aan de Nationaale Conventie ontwronr 3 gen



«54 B IJ L A G E N.
gen is op het rapport van den Burger Cmibon, in naam van het Commité van Diplomatie, van Financien, en van OorJog; en dit Decreet is een aanval op de Vrijheid der
Belgen.
Het zal niet moeilijk vallen zulks te bewijzen; en zonder op te klimmen tot de verhevenheid der beginzelen, zullen wij de lijn trekken door het middenpunt der waarheid , van waar alleen alle de menigvuldige en verfchillende ftraalen van wezenlijk licht zich kunnen en behooren te verfpreiden, aangezien alle beginzelen , welke niet van een dezer ftraalen hunnen oorfproug ontleenen, niets zijn dan gevaarlijke drogredenen.
Wetgeevers ! Frankrijk heeft plechtigen afftand gedaan van alle recht van overwinning, en daartegen hulp en befcherming beloofd aan alle Volken , die vrij willen zijnHet Manifest van den Generaal Dümouriez van den 'Aften November, verklaart, dat de Franfchen in Belgien komen pis Geallieerden en Broeders; en elke uitdrukking van dat Manifest toont duidelijk de heilige verbintenis aan, met het fouvereine Volk van Belgien.
In het antwoord van den Prefident der Nationaale Conventie , aan de Belgifche Deputatie van den t\.den dezer, waarvan de druk en de verzending na de vierentach.entig Departementen, en de Armée is befloten, vindt men deze woorden:
Zijn wij het niet, die het eerst het onft erve lijk leer* ftuk van de fouvereiniteit der Volken hebben uitgeroepen ? Gij hebt uwe fouvereiniteit van U zeiven , en kunt
die niet van ons ontvangen. Gij fchijnt te vreezen
dat men uwe onafhanglijkheid zal benadcelen! Dit was weleer de dwaasheid der overwinnaar en, om hunne zeden tn wetten aan alle volkeren op te dringen. -— Romen
lei-



B IJ L A G E Ni
«55
/ lei de dezelve den overwonnen Volken op ; maar Frankrijk / heeft voor ziehzelve, in uw land, niets gewonnen, dan iuwe harten: het heeft niets verwonnen, dan de Oosteni rijkers : het fchrijft niet dan aan gewapende flaaven de 1 wet voor, van te vluchten of te fterven.
Wetgeevers ! na eene poiitique geloofsbelijdenis , zoo 1 wel voorgedragen, als deze , wat wordt dan de uitvoe-
iring van het Decreet van den i$den December?
Immers eene in 't oog loopende tegenttrijdigheid in ge-
idrag en denkwijze , in daaden en in beloften een
imonfter in beginzelen.
De Burger Cambon heeft in zijn raport gefteld , dat "er vijf of zes partijen in Belgien zijn, en, volgens ; hem , is de Vrijheid aldaar nog zonder altaar, zonder . eerendienst. Het verkeerde dezer laatfte (telling bewijst, ( dat de Natie gelasterd is: en wat het getal der partijen 'betreft, wij kennen van dezelve niet meer dan twee, dat is: de vrienden en de vijanden van de fouvereiniteit des Volks. De Ariftocraaten van allerlei foort behooren tot de laatiten , en zijn zo wel onze vijanden als de uwe; zij zijn indedaad veel in getal, en machtig; doch daar wij gewapend zijn met de macht van Frankrijk, en tevens overtuigd van de noodzaaklijkheid eener onverwinnelijke fcheiding tusfchen het land der Vrijheid en dat der Dwingelandij, wat hebben wij dan te vreezen?
Wij willen echter niet tegenfpreeken, dat, zo wel in het Raport , als in het Decreet, groote waarheden en verre vooruitzichten zijn opgefloten. Dan, daar het Belgiesch Volk ontwijfelbaar fouverein en onafhanglijk is, heeft dan het Franfche Volk recht , om hetzelve, door zijne macht, tot eene Revolutie te noodzaaken, en het de handen te binden, terwijl reeds zijne vrijverkooren r 4. E-e-



:5fr B IJ L A G E N,
Reprefentantcn, in deszelfs naarn, deze fouvereiniteit uitoefenen.
WetgeeveïisI dit zoude eigentlijk zijn eene Nationaale Ariftocratie daar ftellen, welke even zo gevaarlijk als van vreesfelijke gevolgen was, en zo duidelijk ftrijdig met alle grondbeginzelen der Franfche Republiek, als met de gezonde reden. Dit zou zijn eene nieuwe Fabel-hiftorie van fouvereiniteit in te ftellen, die de volken, naar maate van hunne macht, in heele en halve Natiën zou onderfcheiden, even als men voorhenen heele en halve Goden had. Dit zoude zijn, met weglaating van dien naam., ons indedaad onder het juk te brengen: met één woord, dit zoude zijn , den heiligen grondzuil der politieke en natuurlijke Gelijkheid om verre werpen, welke de balans en waarborg is van die van ieder in het bijzonder. Want fchoon de Natiën , even als de menfchen, ongelijk in vermogens kunnen zijn, zijn zij echter noodzaaklijk gelijk in rechten, alleen daardoor, dat zij een beftaan heb. ben.
Zo de Franfchen niet zijn dan onze Broeders, onze Geallieerden, onze Vrienden, gelijk'er geene halve rechtvaardigheid of halve vrijheid kan beftaan, dan zullen zij eerbied hebben voor het recht der fouvereiniteit van Belgien, en zij zullen onze verwagting vervullen, door ons de beloofde hulp te blijven fcbenken, tot bevestiging der Belgifche Vrijheid. Zij zullen ons bijftaan met hunnen raad en hunne maehc, de eenige middelen, welke Vriendfchap en Broederfchap aan de hand geeven. Maar de dwangwetten, in Frankrijk gedecreteerd, om in Belgien ingevoerd te worden, .—. wetten, die het beftuur der Belgifche Reprefentantcn van de Franfche Republiek afhanglijk zouden maaken, zulke wetten zouden niets anders



B IJ L A G E N. 257
ders zijn , dan de gebiedende taal van eenen meester, van eenen overwinnaar.
Want, zo de Nationaale Conventie het recht kon hebben om wetten te maaken, die in Belgien moesten uitgevoerd worden, het zij betrekkelijk de perfoonen, het zij zaaken, hec zij geheel alleen, het zij zelfs met hunne medewerking, in dat geval was de fouvereiniteit der Belgen een wezen der verbeelding , en niets meer; want de fouvereiniteit is één , volkomen, onverdeelbaar, onmededeelbaar , en beflaat gevolgelijk óf geheel , óf geheel niet,
Gelooft echter niet , Wetgeevers ! dat ons oogmerk is, de gevolgtrekking uit deze grondbeginzelen zo verre uittebreiden , dat wij de vijanden der Volksfouvereiniteit, der Vrijheid en Gelijkheid begunstigen zouden. Wij wijken voor niemand in zuiverheid van Burgerlijke denkwijze, noch firengheid van grondbeginzelen.
De flaaven van alle overheerfchinghoe ook genaamd, zijn uwe vijanden, en ook de onze , wijl zij vijanden zijn van de onveranderlijke Rechten der Volken, en als onze verlosfers , hebben zekerlijk de Franfchen het onwederfpreeklijk recht, van niet toe te laaten, dat 'er flaaven of dwingelanden blijven in een Land, 't welk hunne wapenen voor de Vrijheid gewonnen hebben.
Zij zouden ook even zeer het recht hebben, hun verbond aan Belgien te weigeren, zo hetzelve, eens in orde gebragt zijnde, niet waarlijk vrij en fouverein ware; zij konden dan het recht hebben om voorwaarden te maaken, maar nimmer dat van wetten voor te fchrijven, of zij worden onze Overwinnaars.
Deze korte aaneenfchakeling van grondbeginzelen, fluit de ontkenning in van alle recht, waarover hier de eerde r 5 vraag



»5* B IJ L A G E N.
vraag is. Die, Wetgeevers ! ontflaat ons van de moeite om het Decreet zelve ftukswijze na te gaan, en wij doen zulks te liever, daar het ons anders tot emfiige en (martelijke aanmerkingen zou noodzaaken.
Echter kunnen wij niet met ftilzwijgen voorbij gaan het eerfte Artikel, 't welk, onder alle affchaffingen, ook influic die van alle thans beftaande imposten en contributien. De Nationaale Conventie is te zeer verlicht, om niet toeteftemmen, dat deze affchaffing eene der grootfte fouten is geweest, door de Conftitueerende Vergadering begaan ; dewijl men , alle publieke lasten affchaffende, zonder vooraf de wijze van derzelver vergoeding bepaald te hebben , den regel voor mêer dan tien jaaren verbreekt, en zich in een ftaat van machteloosheid brengt, welke verfchrikkelijke fchokken kan veroorzaaken.
Het is waar, dat men , volgens het raport, voorgenomen heeft, de fchatkist der Franfche Republiek voor ons te openen. Wij zullen deze gunstige oogmerken het recht iaaten wedervaaren, dat dezelve toekomt; maar deze grootmoedigheid zelve zou de Belgen noodzaaken, om in eene geldleening het oogenblikkelijk hulpmiddel voor onberekenbaare rampen te vinden. Dan deze toevlucht van den uiterften nood , zou noch het gebrek, noch de fchade daarvan verhelpen, en het middel zelve zou de ruïne volkomen maaken. Immers hebben de Belgen geene leening \noodig , maar zouden zelve in ftaat zijn, met dankbaarheid de Franfchen die fchaêvergoeding te doen, welke zij recht hebben te verwagten.
Wetgeevers ! Ziet daar onze politique geloofsbelijdenis ; zij is overeenkomstig den Eed dien wij alle afgelegd hebben , in qualiteit van provifioneele Reprefëntanten ; zij is overeenkomflig met de heilige en onvervreemdbaa-
re



13 IJ L A G E N. 259
re rechten van het fouverein Belgisch Volk, en wij durven gelooven, dat 'er geen een Belgier is, die dezelve niet voor de zijne erkennen zal.
De Franfche Republiek is, en zal altoos het voorwerp van de diepfte bewondering, zo wel als van de onfterfïijke dankbaarheid der Belgen, zijn. Zo de fchatten der beide Indien in hunne macht waren, zouden zij meenen Hechts hunnen plicht te doen, wanneer zij dezelve broederlijk met haar deelden, maar niet gelooven alsdan alles daarmede afbetaald te hebben , gemerkt de helft van hun bloed haar even zeer toebehoort, voor zulk een onfchatbaar gefchenk, als dat der Vrijheid. De Belgen bezitten geene nitlandfche fchatten, en echter zijn zij niet ondankbaar; maar gebooren met het gevoel der Vrijheid, en jaloers op het recht der fouvereiniteit , waarvan de Franfche Republiek hun in dc uitoefening gefteld heeft, zullen zij nimmer laag genoeg zijn, om zichzelven gewillig eenen Meester te geeven.
Wetgeevers van Frankrijk! Zijt verzekerd van onze Broederlijke genegenheid.
Brussel den 24/lcn December 1792. Het eerfte jaar der Belgifche Republiek.
De previfioneele Reprefenlanten van Brusfel.
(JVas getekend}
Th. Dotrenge, Prefident. D. Seghers, Secretaris.
LXXXII.



&6« B IJ L A G E N.
LXXXII.
Protest van deprovi/loneek Reprefentanten der ftad Brusfel, tegen het Decreet der Franfche Nationaale Conventie, van den i$dcn December 1792.
De Vergadering van provifioneele Reprefentanten der vrije ftad Brusfel, overeenkomftig den eed , welken ieder van derzelver Leden gedaan heeft, en overeenkomftig met de onvervreemdbaare rechten van het fouverein Volk van Belgien, verklaart plechtig te protesteeren tegen de uit, voering in dit Land, van het Decreet der Nationaale Conventie van den i$den December, als zijnde een attentaat op de fouvereiniteit van Belgien, en ftrijdig met de Proclamatie van den Generaal Dumouriez, gedagtekend Luik den ziften laatstleden.
Gedaan te Brussel den 2$ften December van het eerfte jaar der Belgifche Republiek.
QVas getekend)
Th. Dotrenge , Preftdent, D. Seghers, Secretaris
LXXXIII.



B IJ L A G E N.
a6i
LXXXIII.
Proclamatie van de provifioneele Reprefentanten der ftad Brusfel.
In naam van het souvereine Volk.
Burgers! Toen de overwinnende legers der Franfche llepubüek in Belgien zijn binnen gerukt, zouden dezelve, indien zij gebruik hadden gemaakt van de voorige macht der overwinnaaren, welke men het recht des Oorlogs noemde, U als overwonnelingen behandeld, en van alle capitulatien ontzet hebben; gij zoudt dienvolgens onderworpen zijn aan den wil, en zelfs aan de grilligheden der overwinnaaren,
Frankrijk daarentegen heeft U aangeboden, van dit wreede recht afteftaan. Het heeft, in plaats van uwe allc-rbeklaaglijkfte omftandigheden te verzwaaren , om des Volks wille , de voordeeligfte voorwaarde daar gefteld, U beloovende, ten aanhooren van alle Natiën , dat het U niet behandelen zoude als vijanden, dan alleen, ingevalle gij zoudt weigeren zijne Broeders te zijn; dat het geen gebruik maaken zoude van het recht des oorlogs, dan wanneer gij weigeren zoudt de fouvereiniteit des Volks uitteoefenen , en dus U zelve zoudt verzetten tegen de Vrijheid en Gelijkheid.
Frankrijk heeft U aldus de keuze gelaaten tusfchen de waare Vrijheid en de flavemij der overwinning. Het heeft aan U het recht gelaaten , niet om volgens uwe
dvt'aa-



Üi B IJ L A G E N.
dwaalende begrippen, zogenaamde Provinciaale of gedeeltelijke fouvereiniteiten te kiezen, wezens die zo belachelijk als monftreus zijn in alle waare grondbeginzelen, maar om terug te neemen de uitoefening der Nationaale fouvereinkeit voor geheel Belgien', in die zuivetheid en eenvormigheid, welke met haar beftaan vereenigd zijn, en die alleen de fouvereiniteit van een Volk kunnen daar ftellen.
De al te noodlottige geest van partijfchap, gevoed en betaald door de wezenlijke vijanden uwer rechten en van uw geluk, heeft de verontwaardiging der Franfchen gaande gemaakt. ■ Zij hebben in uw verkeerd tegenfchreeu-
wen niets gehoord , dan den toon der vijandfchap en der verflaafdheid ; en deze geheele famenzweering van Dweepers en Arift oer aten van allerlei foort , tegen de Vrijheid, had reeds over uwe hoofden doen komen het Decreet der Nationaale Conventie van den 15*» dezer, indien wij niet, hoewel tegengewerkt in-onzen provilïoneelen post , door dezelfden, die U het hoofd doen draaijen, nogthans aan onzen plicht voldaan hadden. Getrouw aan onzen Eed, om de eeuwige en onvervreemdbaar rechten van het fouverein Volk van Belgien te befchermen, hebben wij ons, met luiderftemme, en met al ons vermogen, tegen de uitvoering van dat Decreet verzet; wij hebben geprotefteerd tegen de Proclamatie, die op eene, niet vriendelijke wijze, de uitvoering van het derde Artikel gelastte, en hebben eene Deputatie na Parijs gezonden, om daar uwe dierbaarfte belangen en uwe geheiligde rechten te voldingen.
Dan, wij vleiden ons daarmede, Burgers! dat de vijanden van uw geluk , gevoelig aan onze zorgen, overtuigd van de wettigheid onzes gedrags, verlicht in 't geen
uw



13 Ij L A G E N. s63
! uw waar belang en den aart uwer omflandigheden betrof , eens in zich zelve zouden wederkeeren , of ten minften niet zo zeer flaagen zouden in U op eenen doolweg te brengen.
Wij vleiden ons, dat eene groote meerderheid van braava Burgeren, de verheven zaak der Vrijheid zou doen zegepraalen, en het Vaderland verlosfen zoude van die onheilen , welke noodwendig moeten volgen , zo dra men ons als een wingewest moet aanzien en behandelen.
Op het oogenblik, dat de primaire , of grondvergaderingen, door eene verkiezing, plechtig zouden en moesten toetreden tot de zo groote uitoefening van die fouvereiniteit, komen dwaaze menfchen, omgekogt, of zelve misleid, voor uwe voeten eenen onpeilbaaren afgrond i openen , van duizend en duizend rampzaligheden. In ] plaats van een Altaar voor de Vrijheid opterichten , en i den eerendienst der Gelijkheid in te wijën; in plaats van i de Nationaale fouvereiniteit te bevestigen, hebben zij de i inftructien , de broederlijke uitnoodigingen der Franfchen, • verachtelijk verworpen ; zij hebben het behoud eener Conftitutie , die even Ariftocratisch als aanftootelijk is, i ingeroepen en bezwooren; zij hebben den Eed aan Vrij! heid en Gelijkheid geweigerd, om die aan de overheerfching en de flavernij afteleggen ; met één woord, zij hebben hunne keus verklaard, om flaaven te zijn, en als verwonnelingen behandeld te willen worden.
Burgers , onze harten zijn doordrongen en vol van bittere fmart ! maar onze plicht is vervuld; wij hebben U willen behouden, maar het is uwe verleiders beter gelukt U te bederven. Een Volk, dat alleenlijk kluisters eischt, vindt dezelve zeer gemaklijk , en onder duizend
verfchillende gedaanten. Wij hebben, te vergeefsch,
de



a6"4 B IJ L A G E N.
de grootfte, de edelmoadigfte poogingen aangewend, orfl in U het gevoel der Vrijheid te doen herleeven ; gij hebt onzen raad en onze wenfchen veracht ; het ongeluk: zal U treffen, maar nog meer hun, die U bedrogen en verleid hebben 1 De vervloekingen hunner Na-neeven zullen eens op hunne gedachtenis nederkomen.
Wij zuchten over uwe verharding, en over uwe dwaasheid; maar nog meer zullen wij zuchten over de rampen , die gij zult verdiend hebben. Dan, gelijk geheel Belgien, geheel F ankrijk, geheel Europa, getuigen zijn van onze allezins wettige gedragingen , en van al den ernst, dien wij betoond hebben voor het behoud van uwe rechten en van uw geluk, zo meenen wij ook aan ons zelve verfchuldigd te zijn , dat wij ons niet laaten vermengen ouder de overheerfchers en flaaven , en vooral niet onder de begunstigers der rampen van dit land.
En , ingevolge van dien , protesteert de Vergadering der provifioneeie Reprefentanten van de vrije ftad Brusfel, plechtig, tegen alle aanvallen op de Vrijheid, de Gelijkheid , de Souvereiniteit der Natie , welke alle dezen dag in de Primaire of Grond-vergaderingen zijn ten fpel gegeeven; en, terwijl deze aanvallen ons bloot ftellen om behandeld te worden volgens het recht van oorlog, en als:
vijanden van Frankrijk: zo verklaaren wij voor ver-
raaders des Vaderlands alle zodanigen, die dusdanige aanvallen , op hoedanige wijze het ook zij, aanftooken, daartoe medewerken, en dezelve begunstigen.
Aldus in het Commité-Generaal , gehouden in de ftad,
Brussel, den »ofien December, het eerfte jaar der'
Belgifche Republiek.
(JVas geteekend) Th. Dotrenge, Prefident..
A. J. Frison, Secretaris..
LXXXIV.,



B IJ L A G E Ni »65
LXXXIV.
Extract uit de formeele verklaar ing, door zijne Keizerlijke Majefteit Frans II. ten aanzien van de Oostenrijkfche Nederlatiden,
Ovemiigd, dat onze getrouwe Onderdanen in de Oos'.enrijkfche Nederlanden, niet ge'ukkig zullen zijn , dan coor zo verre zij het genot hebben van de rechten en privilegiën, die door onze Voorzaaten aan hun ingevviljgd zijn; en nadien wij dezelve niet anders , dan gelijk een liefdenrijk Vader zijn Huisgezin , regeeren willen, oo verklaaren wij opentlijk, ons oogmerk te zijn, dat zij deze rechten en privilegiën in derzelver geheele uitgeïtrektheid zullen genieten, en dat wij alle onze krachten tullen aanwenden, om te verhinderen, dat daarop geens de minfte inbreuk gemaakt worde, gelijk mede, om al:ss wederom op dien voet te brengen , zo als het onder nnzen Over-grootvader, Karel VI, is geweest. Het is wereenkomliig met onze denkwijze, om ook zelfs' goedertierenheid en goedheid jegens de vijanden der Belgi'cchc Provinciën en anderen te bewijzen. Om deze reden loewilligen wij eene algemeene kwijtfchelding-fvï;/2h«/*£,) itielovende, dat al dat gene, zonder uitzondering, wat te vooeen is gefchied, van onzen kant , in de diepfte vergetelheid zal bedolven zijn, en begeeren dat de zodanigen, welke nog in dit oogenblik de wapenen tegen hun Vaderland voeren , en bij den naam van Belgen aangeduid s wof* '



s.66 B IJ L A G E N.
worden , gerust in den fchoot hunner familie wederkeeren, nadien zij niet uitgefloten zijn van deze algemeene kwijtfchelding. Nadien wijders, in deze tegenwoordige verklaaring, woorden konden ingefloopen zijn, waarover twist ontftaan konde, zo belooven wij ons in eigen perfoon na de Nederlanden te zullen begeeven, om aldaar, met de vereenigde drie Staaten, over alles te handelen, wat nog overblijft om geregeld te worden, ten einde de rust en vrede in die Provinciën te bewerken, en dezelve gelukkig te maaken.
v
Gegeeven te Weenen , den nóflen December i?<)2. Q'Vas getekend)
Frans.
LXXXV.
Memorie, of verklaaring, door zijne Excellentie Lord Auckland , Ambasfadeur van zijne Grootbrittannifche den löden
November aan Hun Hoog Mogende overgegeeven.
De Ondergetekende Extraordinaris-Ambasfadeur en Minister Plenipotentiaris van zijne Groot-brittannifche Majefteit, voldoet aan de orders, welke hij ontvangen heeft van den Koning, met aan Hun Hoog Mogende de Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, te berichten, dat zijne Majefteit, ziende het tooneel des oorlogs der-
maa-



B IJ L A G E N. 267
üttaaten genaderd aan de grenzen van de Republiek, door :de gebeurtenisfen, die korteling hebben plaats gehad, en gevoelende de ongerustheid , welke natuurlijk uit Bei* :dergelijken toeftand moet gebooren worden, meent verfchuldigd te zijn aan de banden, die' tusfchen hem en ;de Republiek beftaan, om , bij deze gelegenheid , aan [Hun Hoog Mog. te vernieuwen de verzekering van zijne [onfchendbaare vriendfchap, en zijn bdluit, om, ten' aiIlen tijde, met de nauwgezetfte getrouwheid ten üitvoef 1 te brengen, alle de vetfchillende bepaalingen van het Allliantie-tractaat, zoo gelukkig in 1788, tusfchen zijne Majjefteit en'Hun Hoog Mogende, gefloten.
Zijne Majefteit deze verklaaring aan Uw Hoog Mog. idoende, is zeer verre af, van, omtrent eenige der oor!logende Mogendheden, de waarfchijnlijkheid te veronder[ftellen van eene meening, om het grondgebied van de : Republiek te fchenden, of zich te mengen in de binnen* Üandfl-he zaaken van haare regeeripg.
De Koning houdt zich overtuigd, dat het gedrag, het ■welk Hun Hoog Mogende, eenftemmig met zijne iVlaje: fteit, hebben gehouden, en de egards, waarop de fituaItie des Konings en der Republiek hun billijke rechten
geeft, genoeg Zijn om allen grond van verdenking te ver»
wijderen.
Diensvolgens is de Koning in het vol vertrouwen , dat de gebeurtenisfen van den oorlog geene omftandigheid van buiten kunnen aanbrengen , die fchadelijk voor de rechten van Hun HoOg Mogende en Zijne tVlajefteit zouden kunnen zijn , en vermaant hun ten fterkften, van, met eene aanhoudende oplettendheid en ftand vastigheid i alle poogingen te beteugelen, die zouden mogen onder* nomen worden , om de binnenlandfche rust van' die Pfas 2 vin-



»Ó8 B IJ L A G E N.
vinciën te ftooren. Zijne Majefteit is, met aan den Ondergetekenden te bevelen , deze kennisgeeving aan Hun Hoog Mogende te doen, in de vaste vervvagting , dat niets krachtdaadiger zoude kunnen medewerken aan het geluk en de onderlinge belangen der beide Landen, dan het voortduuren van die nauwe vereeniging, welke tusfchen hen vastgefteld is, tot handhaving van hunne eigen iechcen en veiligheid, zo wel als tot bevestiging van het welzijn en de rust van Europa in het algemeen.
Gedaan in 'sHags, den léden November 1702.
AüCKLAND.
LXXX VI.
Akdwookd van Hun Hoog Mog., op de voorenftaande Memorie.
Hun Hoog Mogende zijn ten uiterften fgevoelig geweest wegeius de herhaalde verzekering, welke zijne Britfehe Majefteit aan dezelven gedaan heefc, van zijne onfchendbaare vriendfchap voor deze Republiek , en van: zijn bc-fluit, om, ten allen tijde , met de naauwgezetfte; getrouwheid , ten uitvoer te brengen, alle de verfchillende bepaalingen van het Alliantie-tractaat, zo gelukkig,, in 1788 , tusfchen zijne Majefteit en H. H. Mog. gefloten. De Staaten Generaal hebben nooit getwijfeld aam deze edelmoedige gevoelens van zijne Biitfche Majefteit;; maar de verklaaring , welke zijne Majefteit, in het tegen--



B IJ L A G E N. a6o
Egenwoordig oogenblik wel daarvan wil doen, heeft niet ! anders clan ten hbogften aangenaam aan H. H. Mog. 1 kunnen wezen, en heeft hun de levendigfte erkentenis, ten een volkomen verkleefdheid aan zijne Bri-fche Maijefteit, ingeboezemd. Voor het overige zijn de Staaten (Generaal het volmaakt eens met zijne Majefteit, dat 'er Égeene waarfchijnlijkheid is, dat eene van de oorlogende [Mogendheden eenig vijandelijk voornemen tegen de Republiek zou hebben. Indedaad , H. H. Mog. zijn met tden Koning overtuigd , dat het gedrag, 't welk zij geIhouden hebben, en de flipte onzijdigheid , welke zij, ttot hiertoe, met zo veel zorg, eenftemmig met zijne Majjefteit hebben in acht genomen, gelijk ook de egards, twaarop de fituatie des Konings en der Republiek hun tbillijke rechten geeft , alle grond van vrees en verdenliking moeten verwijderen. Wat de binnenlandfche rust Ibetrefc, bevroeden H. II. Mog. zeer wel, hoe noodzaakllijk het zij, hunne Inwoonderen het onwaardeerbaar gemot daarvan te verzekeren , en zij verzuimen ook niets itot bereiking van dat heilzaam einde. De Staaten Geïneraal hebben ook reeds met die der Provinciën, welke (de Unie uitmaaken , de noodige maatregelen genomen, , en neemen die fteeds nog , om te beletten, dat deze irust, in de tegenwoordige omftandigheden, niet geftoord worde. Zij hebben het genoegen, zijne Majefteit ie kunnen verzekeren, dat hunne poogingen, tot hiertoe, met eenen gelukkigen uitflag zijn bekroond geweest; en zij durven zich vleijen, dat deze poogingen, door den Godlijken zegen, in het vervolg niet vruchteloos zullen zijn. \ Eindelijk, maaken H. H. Mog. geene bedenking, om s 3 te



273 B IJ L A G E N,
te verklaaren, dat zij met zijne Britfehe Majefteit van oordfel zijn, dat niets kragtdaadiger tot het wederzijdse!» geluk en belang der heide Natiën kan toebrengen , dan de duurzaamheid van deze nauwe vereeniging, die tus» febeu dezelve» gevestigd is , en dat H. H. Mog. van hu-men kant , geeue gelegenheid zullen verzuimen , om dezelve meer en meer te verfterken, tot handhaving der wederzijdfche rechten en belangen der beide Staaten, en tot bevestiging van het geluk en de rust van Europa in 't algemeen.
Gegeeven in 's Hage, din i6den November 1792.
(JFas getekend)
W. H. van Wassenaar,
(Laiger)
H. Fagel.
Lxxxvnr.



B IJ L A G E N.
2,-1
L X X X V 111.
Memorie van den Graaf van Starhembérg, Buitengewoon Envoyé en Gevolmachtigd Minister van zijne Keizerlijke en ApottoU fche Majcjlcit, aan Hun Hog TStog. de Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden.
Hoog Mogemde Heeren !
De Ondergetekende Envoyé-Exrraordinaris en MinisterPlenipotentiaris van zijne Majefteit den Keizer en Koning, kan Ü. Hoog Mog. niet ontveinzen , de tmiténgewoone verwondering, welke hij gevoeld heeft, toen hij vernam, dat de Franfchen hadden durven waagen flappen te doen, om de Schelde te kunnen opvaaren, en dus in het Land, tot aan de Citadel van Antwerpen toe, door te dringen.
De Ondergetekende meent niet noodig te hebben, hier nitteweiden over het hooge gewicht, dat hij daarin moet ftellen, dat het U Hoog Mogende behaage, de allerfpoedigfte en krachtdaadigfte maatregelen te neemen, om zich aantekanren tegen eene zo blijkbaare inbreuk op de tractaaten, 't welk opentlijk zoude ftrijden met het fyftema van Neutraliteit, door U Hoog Mog. aangenomen , en zo nauwkeurig door de Oostenrijkfche Bevelhebbers gerefpeéteerd.
Hij meent-* Hoog Mog. Heeren! U, ter dezergelegens i heid



B IJ L A G E N.
heid te moeten doen opmerken , hoe hoog noodig het is, dat uwe hooge wijsheid en uwe ftandvastige waakzaamheid , dergelijke poogtugen in derzelver begin te keer gaan, welke, te gelijker tijd, even zo aanrandende zijn op de welgegronde rechten van zijne Majefteit den Keizer en Koning, als op de rust van uwe Republiek.
Ccjaan in 's Hage , den suften November 1792.
1 (JFa$ getekend)
Louis, Graaf van Starhhmbe'rg,
LIJST



L IJ S T
PER
B IJ L A G E Ns
BEHOORENDE TOT HET
TWEEDE DEEL
VAN HET
HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL,
VAN DE, N JAARE 1 7 9 2.
LI, Memorie van den Heere Baron van Herbert, Internuntius van zijne Roomsch Keizerlijke Majejleit te Conftantinopolen , en aan het Turksch Minifterie aldaar overgeleverd, den loden Augustus 1792. . Biadz. 1
LIL Extraiï uit de Memorie van den Heer van Knobelsdorff, Afgezant van zijne Majefteit den Koning van Pruisfeu bij de Porte. 4
i 5 LUI,



L IJ S T *der B IJ L A G E N.
LUI. Brief van den Groot-Fifir' aan den Minister van Fiankrijk, den zijlen Oélober 1792. ter kennis gebragt aan de Nationaale Conventie, door den Heer le Brun , Minister der buii-e-ij/andfche zaaken te Parijs. ^_ 6
LIV. Nota van den Hertog d'Alcudia , eerften Staatsminister des Konings van Spanje, behelzende de verklaaring van Neutraliteit. 9
LV. Nota van_dëji eerften Staatsminister des Konings van Spanje, betrekkelijk tot de voorgefielde ontwapening. . . 10
LVI. Brief van den Provifioneel Uitvoerenden Raad der Franfche Republiek aan den Prins Bisfekop van Romen. . . . 11
LVII. Aan boord van het Oorlogfchip de Languedoc den 17den December 1792, en in het eerfie jaar der Republiek. . . 14
LVIII. Bi ief van den Heer Acton , aan den Schout bij Nacht Latou'Che, in antwoord op den brief, door dien Officier aan den Koning van Napels gefchreeven. . . 15
LIX, Uitnoodiging aan de verdrukte Menschheid in :Dui»fchla".d , uit naam der Franfche Republiek , door A dam Philip Custine , Fransch Burger en Generaal der legers van die Republiek. . . • . . 17 LX. Proclamatie- van den Franfchen Generaal CusriNE, ten aanzien van dtn Landgraaf van ilesfen-Casfel, in alle van hem ver' overde plaatfen afgekondigd cn aangeplakt. 19
LXI.



L IJ S T der B I] L A G E N.
LXI. Brnf van den Generaal Custine , aan den Voorzitter der Nationaale Conventie .gedagttekenduit het Hoofdkwartier te Eldesh 'iin, den 16den Oclober 1792 , en in de zitting van den aojfen derzelfde maand voorgeleezen. 20
LXIL Brief van de Franfche Officieren, te Marburg krijgsgevangen, aan den Voorzitter der Nationaale Conventie. . • "2
LXIII. Raport van Louis Jerome Gohier , Gedeputeerden van het Departement Isle en Vilaine, betrekkelijk de geinventarifeerde papieren , in het Comptoir van de Civile Lijst gevonden. Gedaan uit naam der daar toe dangejïelde Contmisfte , in de zitting v van de Nationaale Conventie, op zondag den \6dcn September 1792. . =3
LXIV. Raport, gedaan aan de Nationaale Conventie , uit naam der buitengewoone Commisfie van Vierentwintigen, den 6den November 1792 zijnde het eerfte jaar der Republiek. Betrekkelijk tot de misdaaden van den gewezen Koning, waarvan de bewijzen gevor.dcn zijn in de papieren, verzameld door het Commité van IVaakzaam'"~id der Gemeente van Parijs, uitgrfproken door du friche-valazê , Gedeputeerden van het Departement de fOrne. 59
LXV. Raport, wegens de terechtftelling van Lodewijk den XVI , benevens het ontwerp van een Decreet, voorgefteld aan de Na' tionaale Conventie , uit naam van het
Com-



L IJ S T der B IJ L A G E N.
Commité van PVetgeeving , door Jean Mailiie, Gedeputeerden van het Departement de Haute Garonne, den -jden November 1702, het eerfte jaar der Franfche Republiek. 03
LXVI. Declaratie van den Uivoerenden Raad der Franfche Republiek, gearrefteerdden lóden November (1702) in het eerfte jaar der Republiek. . . . .129
LXVII. Extraêt uit het Register dor deliberatien van denprovifioneelen Uitvoerenden Raad, van den lóden November, het eerfte jaar der Fianfche Republiek , en vervolgens goedgekeurd in de Nationaale Conventie den 21 ften November (1792.) . 130
LXVIII. Aanklachte tegen Louis Capet, gewezen Koning der Franfchen; door den Gedeputeerden LindiiT, uit naam der Commislte van Eer.'éatwintig, den loden December 1792 in de Nationaale Conventie voorgeleezen. . . . . 132
LXIX. Verhoor van Lodewijk den XVI gewezen Koning der Franfchen , voor de Balie der Nationaale Conventie, op den 11 den De c inber 1792. . . . 163
LXX. Decreet der Nationaale Conventie, geno men in de zitting van Saturdag den l^den December 1792 , waarbij aan de Generaals der Armeen van de Republiek ■wordt voorgefchreeven, hoedanig zich te
S>
\



L IJ S T der B I] L A G E N.
gedragen in de Landen in welke zij de Franfche wapenen overgebragt hebben, lil. 182
LXXI. Ojfcieele brief van le Brun , Minister van buitehlandjche zaaken, over de N'gotiatien met Engeland. Gefchreeven aan den Voorzitter der Nationaale Conventie den aoften December '1792. . • 187
LXXII. Verdeediging van Lodewijk den XVI. voor de Balie der Nationaale Conventie uitgefproken , door den Advocaat de Seze , op den <i6ften December 1792. • «93
LXXIII. Brief van de Nationaale Conventie, aan de Vereenigde Staaten van Noord-America, voorgeleezen cn goedgekeurd in haare zittingen van den ziften December 1792. 213
LXXIV. Adres van verfcheiden Sociëteiten in Engeland, aan de Franfche Nationaale Conventie, endeneden November 1792. in dezelve voorgeleezen. Zijnde vervolgens, op haar bevel, gedrukt , en na alle Departementen , gelijk mede na de legers verzonden. . . . 217
LXXV. Officieele Nota van den Burger Chauvelin , Gevolmachtigd Minister van Frankrijk te Londen , den 27lten December 1792 aan het Britfehe Minifterie overgegeeven. . . . '221
LXXVI. Antwoord van Lord Grenville , zijner Majefteit van Groot-Brittannien, eerften Se-
ere-



L IJ S T der B IJ L A G E N.
cretaris van Staat in het buitenlandse* Departement , op de Nota , door den Heer Chauvelin den 27ften December 1792 aan den zeiven toegezonden. Bladz. 22Ö LXXVII. Manifest van den Generaal Dumouriez
aan de Belgifche Natie. . 033
LXXVIII. Infirttöie van den Commandant en Chef Dumouriez , aan de onder zijn bevel jlaande Legerhoofden. . . 235
LXXIX. Adres van den Generaal Dumouriez , aan
het Belgisch Folk, . . 23p
LXXX. Proclamatie van den Generaal Dumouriez at>n 4e Belgen , gedagtekend Luik den 2iflen December 1792 % en te Brusfel den ziften van d zelfde maand afgekondigd. . . . 245 LXXXI. Adres van de Vergadering der provifioneele Reprefentanten van het Volk der vrije ftad Brusfel, aan de Nationaale Conventie van Frankrijk. . . 253
LXXXÏÏ Protest van de ptoviftoneele Reprefentanten der ftad Brusfel, tegen het Decreet der Franfche Nationaale Conventie, van den \ylen December 1792. . 260
LXXXIII. Proclamatie van de ptoviftoneele Reprefentanten der ftad Brusfel. . 261
LXXXIV. Extraél uit de formcele verklaaring van zijne Keizerlijke Majefteit Frans II. ten aanzien van de Oostenrijkfclie Nederlanden. .... 265
LXXX7



L I] S T der B IJ L A G E N.
LXXXV. Memorie, of Verklaaring , door zijne Excellentie, Lord Auckland , Ambasfadeur van s//'»eGroot-Brittannirchei)ii?jefteit, den i6den December aan Hun Hoog Mogende overgegeeven. . 266
LXXXIV. Antwoord van Hun Hoog Mog., op de
voorenftaande Memorie. . . ■ 268
LXXXVII. Memorie van den Graaf van Stahremberg , buitengewoon Envoyé en Gevolmachtigd Minister van zijne Keizerlijke Majefteit, aan Hun Hoog Mog. de Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden. . . 271






BLADWIJZER.
VAN HET
HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL,
VAN DEN JA ARE
x 7 9 2.
A.
A anhoudende volksverhuizingen uit Ierland II. 411.
Aanklagt tegen Lodewijk XVI. II. 238 , hoedanig zijn gedrag voor den \oden Augustus daarin befchreeven wordt II. 239, alsmede het gebeurde op den loden Augustus II. 247 , befluit van deze aanklagt II. S47.
f
Aankomst van nieuwe krijgsbe» hoeften aan de grenzen II. 54, van Calonne te Madrid II. 61, van den Keizer, den Koning van Pruisfen , en verfcheiden andere Vorsten te Mentz II. 93, geheime on« derhandelingen tusfchen dezelve II. 94, van 15000 Oostenrijkers in de Paliz II. 161, der



B L A D W IJ Z E R van het
der Franfchen te Gelder enz. II. 165, alwaar zij brandfchat• ting eifchen II. 165 , van twee Franfche kanonneerbooten in
den mond der Schelde II. 384.
r -
aan welke de doortocht, geweigerd wordt II. 384, memorie van den Keizer ijken Minister over dat onderwerp II. 3r4, en antwoord van H. H. Mog. op dezelve II. 384, 'er komen nog meer gewapende fchepen bij de eerfte II. 386, voor welke insgelijks de doortocht verzocht wordt II. 386, maar die ongeacht het weigerend^ antwoord doorzeilen II. 386. Te Londen van de Prinfen ËsterHazij en Lichtenstein II. 407, eener menigte van Franfche Uitgewekenen te Londen II. 409, infehrijving voor dezelve geopend II. 409, als ook om wapenen te fchenken aan de Franfche Natie II. 409, en nog een ten voordee'le van de Pool/che II. 410.
Aankomst (nieuwe) van Franfche vlugtelingen te Londen II 41 o, der Pruisfifche Artille■ rij in Luxemburg II. 420.
Aanmerkingen op het verflag van
Roland , wegens den toeftand van Parijs II. 195, en daar mede ftrijdig bericht van het j Commité van algemeene Veiligheid II. 196. £ Aanfpraak van den Voorzitter der Conventie, aan de leden en aanfehouwers, bij gelegenheid j van's Konings verhoor II. 253, alsmede aan den Koning bij zijne inkomst in de zaal II. 254-
Aanvang der krijgsverrichtingen
tegen Oostenrijk I. 30s. Adam, (RO beroemd Bouwkun- \
dïge ftetft te Londen I. 169. Adres tegen de Gefedereerden
voor het Kouinglijk Paleis te ■ Parijs ter tekening gelegd II.
275 , en aan de ondertekenaars
geld en wijn uitgedeeld II.
275.
Afgevaardigden (de) der Confederatie hebben gehoor bij de a Keizerin II. 14, der Gefedereerden verfchijnen in de Nat. Verg. II. 225 , aanfpraak en eifchen van dezelven II. 225 , door den Uitvoerenden Raad na de Legers en Departementen gezonden II. 366, welk voorbeeld door de Gemeenteraad



HISTORIESCH SC HOU WTO ON EEL.
raad van Parijs gevolgd wordt II. 366, misnoegen daarover in fommige Departementen II. 366.
, Afkeerigheid van al wat met den naam des Konings iets gemeens heeft II. 185. .Aftocht der Duitfche legers uit
Frankrijk II. 108. Algini, Mentzifche Staatminister, doet een Nota aan den Franfchen Staatsminister overhandigen II 01 , die daarop naar Parijs vertrekt II 92. AixuDiA (dellertog van) in plaats van Aranda benoemd II. 51, aan wien om zijne jonge jaaren een meer ervaren Staatsman toegevoegd wordt II. 51» trngt alle middelen tot behoud van den vrede aantewenden II. 51, verzekert Frankrijk wegens Spanje II. 52. Algemeene (de) Staaten krijgen kennis van het gefloten verdrag tusfchen Oostenrijk en Pruisfen h 329. Misnoegen tegen de Hoofden der Confederatie II. 21, die zig door een Univerfaal aan de Natie trachten te ontfchuldigen II. 21, fchrik in een gedeelte van i
Duitscftland II. 11Ü, welke allengs beuaard , op het verneemen van goede kriigpttrcbtonder, de Êtabfchtn II. 119,, de Raad van Mat feill.-, benevens het Depanement van Aix. befluiten een bijzonder Corps troepen in dienst te neemen II. 243, en neemen de Nationaale gelden tot dat einde in beflag II. 243. Raad en Municipaliteit door de Wijkvergadering afgezet II. 273. Amerika I. 198—204. II. 393— 400.
Amerika (verdeeldheden in Noord) II. 393 , misnoegen over het befhiit van den Senaar, om met gefloten deuren te vergaderen II. 393.
Amerika (vereenigde Sraaten van) bloei derzelve 11. 3^4, worden met vi;f vermeerderd II. 395 , men viert 'er de Franfche omwenteling II 395, nuttige inrichtingen tl ^95. toenemende bloei daar van II. 396.
Amerikaansch volk is te onvreeden over den oorlog met de Ipdiaanen I. 200.
Amfteheen, zwaare brand aldaar I. 393-
2 An-



BLADWIJZER van het
Ankerström (J. J.) kwetst den Koning van Zweeden h 18, wordt gevat I. 19, zijn bekentenis I. 2o, wordt veroordeeld II. 208 , en te recht gefteld 209, benevens zijn medepligtigen I. 211.
Antoine (St.~) Fauxbourg, deszelfsBttrgers verklaaren zig voor de bewerkers van 't gebeurde op den 20 Junij I. 351, een vertoog van derzelver Burgers naar alle Departementen 1.352.
Antwerpen en Leuven, bewegingen aldaar I. 3 85, ingenoonien door de Franfchen II. 335 , de bezetting van het Kasteel wil zig verdedigen II. 335, doch wordt belegerd en tot de overgave gedwongen II. 336, plechtigheden welke daarbij plaats hebben II. 3315, men verzet zig aldaar tegen de Volksvertegenwoordigers II. 357, aankomst der eerfte zeefchepen aldaar II. 366, de verdeeldheden neemen 'er geftadig toe II. 367, de Burgerij verkiest haare Vertegenwoordigers II. 367 , welke tegen het Decreet van deu ïSden December protesteeren.
Antwoord van den Commandant en Uitvoerenden Raad van Verdun II. 123.
Anselme (de Generaal) ontfangt bevel om in Piemont te rukken II. 65, trekt met zijn leger over de Var, ib. 65, in zijn dienst opgefchort II. .80, eu neemt de vlugt II. 80, neemt bezit van het Graaffchap Nizza uit naam der Franfche Republiek II. 71, zijne Zuster is aan het hoofd eener Brigade II. 71, het leger in wanorde II. 79.
Aran (het Bondgenootfchap van) ftelt zig in ftaat van tegenweer II. 77, nieuwe oorzaak van bekommering II. 78.
Aranda (de Graaf van) volgt den Graaf Florida Blanka in Spanje op I. 53, wordt van zijn post ontflaagen II. 50.
Ardennes ('t Departement van) protesteert tegen de opfchorting des Konings II. 302, trekt zijn protest weder in II. 328.
Arles, de Burgerij aldaar wordt ontwapend I. 123.
Asfignaaten , men poogt dezelve in miscrediet te brengen II. 223. nieuwe II, 363.
Avig-



HISTORIESCH SCHOUWTONEEL.
.Aftgnon wordt met het Departement Bouches du Rkone vereenigd I. 124. aldaar worden 56 gevangenen losgelaten geleid naar Arles I. 281 , van waar zij in tritirof naar Avignon terug keeren I. 282.
,Avignon(Depan) en Fendee.woelingen aldaar I. 2?3, en in die van Careze, Landes, Samme en Finifterre I. 287, oorzaaken deezer onlusten 1. 287.
B.
IBachman (de Majoor) van de Zwitzerfche Guarde onthoofd II. 356:
\Bazel (de Regeering van) raakt in verlegenheid over het verplaatfen van het Franfche leger naar St. Louis II. 77.
IBanges (de pasfen van) door Franfche troupen bezet II. 67.
IBedienden (twee) van het Stadhouderlijk Huis worden befchuldigd geld van de Staaten van Braband genoten te hebben I. 181. De Prins doet daaromtrent een verzoek aan de Staaten I. 182.
t 3
Begin van oproer in Parijs II. 273-
Belgrado door de daaruit verdreeven voormaal ige Ingezetenen ingenomen II. 11.
Bergen (in Henegouwen") door de Oostenrijkers verlaaten II. 172, door Dumouriez veroverd II. 326 , nieuwe Regeering aldaar II. 327, welke de heerfchappij van Oostenrijk afzweert II. 137, door de Franfchen ingenomen II. 143*,het volk aldiar eischt de bewaaring van deszelfs Conftitutie II. 350, waarover Afgevaardigden naar Brusfil afgezonden worden , ib. andwoord van den Generaal Morf.ton, ib.
Berichten (ongunstige) van de Commisfarisfen naar het leger van Dumouripz afgezonden II. 257, als ook van Dumouriez II. 258 , nadeeligeuit de Westindifche Volkplantingen II. 2Ö7.
Bericht der Commisfarisfen van het zuidelijk leger II. 310, en van die na het leger aan den Rhijn II. 310, van de buitengewooneCommjsfie wegens de



B L A D WIJ Z E R van het
de redenen van de traagheid der rechispieegingen II, 331, welke oordeelt dat de Vergadering geen recht heeft om een Hoog Nationaal Gerechtshof te vernietigen, II 333, welke nogthands eenige veranderingen maakt in de manier van rechtspleeging II. 333 , der Commiffie van onderzoek wegens de in de Tuilleries enz. gevonden papieren , waarin het Hof en de Koning befchuldigd worden van met de vijanden te hebben famengefpannen II. 363-
Bern (de hulptroepen van) komen in Geneve II. 81, beklaagt zich over het inrukken der Franfchen in het Bisdom Bafcl II. 99, en zendt een aanzienlijke krijgsmagt na de grenzen II. 100, reden welke de Franfche daartoe bewogen hadden II. 100, het gefchil hier over in der minne bijgelegd II. 100.
Berlijn (het Mof van) maakt fchikkingen nopens de Pruisftfche legermacht II, 68.
Befluiten door de vergadering
van Kiezers genomen II. 370.
Befluitloosheid van dun iVlaarfchalk Luckner II 315.
Bevel van den Gouverneur Generaal wegens de Franfche krijgsgevangenen II. 420 , naadeelige uitwerking laarvan II.
Beyeren , Wurtemberg en de Fankifche Kreits willen zig onzijdig houden I. 364, neemt een ruiling voor tegen de Oosteni ijkfche Nederlanden II. 95-
Bewindvoerende (de) Collegien trachten den moord door het volk gepleegd te ontfchuldigen II. 356.
Bill tegen de Franfche Asfigna-
T *^
ten II. 307, en tegfcn de menigte van aankomende vreemdelingen II. 307, debatten daarover in het Hoogerhuis II. 308 , inhoud der Bill II. 312, hoe dezelve in Frankrijk befchouwd wordt II. 312. Biron zendt verfterking aan Custine II. 145. tegen wien een menigte van Duit fche troepen van alle zijden aanrukken II. 145, poogt Custine uit den El-



HISTORIESCH SCHOU WTOONEE L.
Elfas te hulp te komen II 161, doch moet onverrichter zaaken terug keeren IL )6i. Blanchrlands als Gouverneur van Kaap Francais opgefchort, krijgt last om na Frankrijk te vertrekken U, 399. Bosniakken (de) oproerig II. 10. Botrnonvillk tracht door Trien na Coblentz te komen II. 162, 't geen hem mislukte II. 163. Braband (Stsaten van) derzelver twee eerfte Leden bewilligen in de onderflandgelden en belastingen L 386, die door het derJe Lid van Staat geweigerd worden 1.387, en welk eenige eifchen aan de Regeering doet L 383 , protefteeren tegen de verrigtingen der Volksvertegenwoordigers IL 351. het derde Lid van Staat blijft aanhoudend de onderflandgelden weigeren II, 417. Brand (zwaare) te Gottenburg I. 27. ttWestmaas I. 196,te Amfteheen L 393Brafiliën (de Prins van) aanvaart de Regeering vml'ortugal I.48. Br aiscadüro Aartsbisl'chop vormt
in deze Landen I. 392. Brief van den Spaanfche Chargé t
d'Affaires te Parijs aan den Minister van buitenlandfche zaaken , waarin de zaak van den gevangenen Koning nadrukkelijk bepleit word II. 56. bijzonderheden omtrent den brief en de onderhandelingen met het SpaanfcheWdi II 58, van Luckner aan den Uitvoerenden Raad II. 316. Brissot doet een redevoering in de Nationaale Vergadering II. 201.
Britfehe (het) Hof verbiedt alle vijandiijkheden tegen Frankrijk I. 332, en verklaart zig voor het bewaaren der goede verftandhouding II. 333. Brunsmjk (de Hertog van) doet een verklaaring IL 101 , geeft een nadere verklaaringII. 104, legert zijne Armée bij Montfort II. 113, geeft een nader Manifest II. 158. Brusfel, men wil aldaar het volk opruijen I. 384, het Gouvernement aldaar neemt de vlugt II. 327, vreugdebedrijven aldaar II. 331 > men verkiest provifioneele Volksvertegenwoordigers II. 331, welke de gehoorzaamheid aan het Huis 4 van



BLADWIJZER van het
van Oostenrijk afzweeren II. 332) en de goederen der Uitgewekenen in beflag neemen II. 332, het volk aldaar wordt tegen de Franfchen opgezet JI- 352, alle onwettige Volksvergaderingen aldaar verboden II. 352 , het graauw wordt oproerig II. 352, de onlusten vermeerderen II. 353 , het Decreet der Franfche van 13 December wordt aldaar afgekondigd II. 367 , oproerige beweegingen aldaar II. 36',}, ftrenge Publicatie tegen dezelve II. 368, oproer aldaar over het aanleggen van Grondvergaderingen II. 372 , Proclamatie van de Voiksreprefentanten II. 373. Brzesk vergadering der Confederatien aldaar II. 29 , en verkenen eene algemeene amnestie II. 30. Brun (le) bericht der Conventie wegens den ftaat der zaaken met Engeland II. 268, belooft de Nederiandfche Uitgewekenen bijftand van de Franfche Natie II. 380, tegenftrijdigkeden in zijn gedrag II. 380. 1
Burgers (een bende gewapende) begeert, in de Nat. Verg. te worden toegelaaten , 't welk geweigerd wordt II. 287.
Burgerij (de) van Parijs geeft verzeekering aan de Nat. Verg. van haar vertrouwen in dezelve II. 278.
Burke (Lord) doet een voordel in't Laagerhuis tegen As Franfchen II. 310.
Bijzonderheden wegens het verkiezen van eenige Leden der Nat. Conv. II. 370.
C.
Camper , (P.) gedenkteeken voor hem opgericht in de St. Pieters Kerk te Leyden I. 394-
Carpentras wordt met het Departement la Drome vereenigd I. 124.
Caste (la) word Minister van het Zeewezen I. 122.
Chamberry , komst der Franfchen aldaar II. 64, de Burgerij aldaar doet hulde aan de Franfche Natie II. 64.
Ihoczim (de teruggave van) nog



HISTORIESCH S C HOUW TO ON E E L.
nog voor eerst uitgefteld II.
20.
Chateau Vieux, 40 foldaaten ontflaagen, komen van hier naar Parijs I. qS5'
Chauvelin verzoekt vergeefsch gehoor bij Grenville II 313 , waarop hij dcnzelven een Officieele Nota laat toekomen H- 313, waarin hij opheldering vraagt van deszelfs oogmerken jegens Frankrijk II. 314, en de befluiten der Nat. Conv. verdeedigt II. 314, verklaarende geen voorneemen te hebben om de Vereenigde Nederlanden aantetasten II. 314, doch ook den oorlog met Engeland niet te vreezen II. 315, waarvan alle de verantwoordelijkheid op het Britsch Minifterie zou moeten vallen II. 315.
Choiseul (de Heer) weigert van zijn' post als Gezant affland te doen II 2, wordt genoodzaakt het Gezantfchaps-hote! te ontruimen II. 6, en het bevel ten aanzien van Semonville ingetrokken II. 6.
Clairfait retireert na Luik II. 339, werwaards hij door de
Franfchen wordt gevolgd II. 339, en na een hardnekkig gevecht gedwongen wordt het Bisdom te veriaaten II. 339-
Clavif.re wordt Minister derbinnelandfche zaaken I. 122.
Cleefsland met een inval gedreigd II. 164.
Clermont door de Franfchen bezet II. 141, hunne agtethoede geraakt in groote verwarring II. 141.
Coblentz in gevaar II. 135, door de Pruisfifche Armée gered II. 136.
Commité (het) van Wetgeving beantwoordt de vragen of, door wie? en op hoedanige wijze de Koning kan te recht ge Held worden II. 208, deszelfs bericht wegens de Koningin II. 209. Commisfarisfen na de onderfcheiden legers afgezonden II. 289, derzelver volmachten II. 290, doen een gunstig verflag wegens Luckner II. 318, aan wien zij het bevel weder opdraagen II. 318, nade Armée in het midden te Sedan gearrefleerd II, 321, 't welk door 5 'de



BLADWIJZER van het
de Nat. Verg, voor openbaare rebellie verklaard wordt II. 322, te Sedan ontflagen II. 32S, na de Armée terug geroepen IL 335-
Commisfie (de) van twaalve levert haar verflag in wegens de laatst ontdekte papieren II. 231 , waarin la Fayette en de overleden Mirabeau als afhangelingen van het Hof voorkomen 11. 232 , alsmede fommige Leden der Nat. Verg. II. 232 , en veele andere perfoo-
. nen II. 233 , eenige Leden der Conventie verandwoorden zig deswegens II. 234.
Confederatie (de) verdedigt haar gehouden gedrag voor het oog der Natie II. 19, en vordert dat alle die de voorige Conftutie toegedaan waren, bij eede daarvan sfitand moeten doen II. 19, klaagt over de handelwijze van den Rmfi/cheii Generaal II, 30, en fmeekt om maatregelen te mogen neemen tegen de volksverhuizingen II 31.
Congres Q/lmcricaanscJz) ontfangt, en raadp'eegt over den , bekendmaakingsbrief des Ko¬
nings van Frankrijk I. 198, befluit tot een andwoord op denzelven I 109, alsmede tot eene nieuwe wijze van vertegenwoordiging I. 199.
Conventie (geene Leden der) mogen binnen zes jaaren na het eindigen van dezelve eenig openbaar ampt bekleeden II. 136, decreteert dat de Koning door haar zal te recht gefteld worden II. 234, neemt verfcheiden befluiten daarroe betrekkelijk II. 234, waar onder een hoe zulks gefchieden moet II. 236.
Conventie (Nat.) bepaalt den dag tot het verhoor des Konings II. 256 , verwondering derzelve over het voorneemen van Dumouriez om zijn affcheid van het leger te willen neemen II. 259, uit hoofde van de verbaazende oorlogskosten door haar ingewilligd II. 259, fchrijft aan de Legerhoofden voor, hoe zig in de door hun bezette Landen hebben te gedtaagen II. 262 , Hoofdzaakiijke inhoud van dat' Decreet II. 262, hoe men he;zelve in de Kabinetten van Eu-



HISTORIESCH SCHOUWTOONE EL.
Europa befchouwt II. 263, vootltel in dezelve gedaan om de geheele familie der Bourbons uk Frankrijk te bannen II. 264, opfchudding daar over in de Vergadering II. 265 , neemt een Decreet van verbanning de'rzelve , met uitzondering van Ouxeans II. 266, omfangt veele adresfen daarover II. 267, fchort de uitvoering van dat Decreet vooreerst op II. 267, gelast de vervallen Zeemngr te hernellen II. 270, hevige debatten in dezelve wegens * de zaak des Konings II 274 , de partijen liaan op 't punt om handgemeen te worden II. 275, onbetaamdjk gedrag der aanfchouwers II. 276, waartegen maatregelen genoomen worden II. 276 , tedenen voor de beroeping op het volk ingebragt II. 276, als ook tegen dezelve II. 279, zendt Gedeputeerden na de Nederlanden II. 362, zendt troepen naar Port au Pritice II. 399. Custine (krijgsverrichtingen van) in Duitschland , en goede krijgstucht onder zijne troepen
II. 117, wil de ftad Mentz in bezit neemen II. 123, en gaat met zijne Armée op marsch 11. 123, doet fchampere verwijten aan de Magiftraat van Frankfort II. 127, en vleit de Burgerij in een Adres II. 128, Tegenadres van de Burgen) op hetzelve II. 129, neemt agt Bankiers te Frank' fort in arrest II. 131 , doet verflag wegens zijne krijgsverrichtingen II. 131 , zijn aanipraak bii het openen van de Sociëteit te Mentz II. 132» poogt in Duitschland As Vorsten gehaat te maaken II. 133, zijne uiinoodiging aan de verdrukte menschheid II, 133» befchuldigt Kellerman van - lafhartigheid en pligtverzuim II. 143, verleent een Sauvegai'de aan het Rijks Kamergericht te IFctzlar II. 146, verandert de Regeringsvorm te Spiers, Mentz en Wvrms II. 149, en laat de goederen van den Keurvorst en het DomKapittel verkoopen II. 150, trekt de Duitfche en Hef fche legers te gemoet II. 151 , fchrijfc een zeer bijzonderen b.ief



BLADWIJZER van het
brief aan den Koning van Pruisfen II. 151 , alsmede aan den Voorzitter der Nat. Conv. II. 152, trekt tot Hochst terug II. 152, belooft deMagiilraathaare ftad aan geen beleg te zullen bloot ftellen II. 153, doch geeft heimelijk ftrijdige bevelen II. 154., doet eenige zwakke poging om de bezetting in Frankfort te hulp te komen II. 156, befchuldigt van Helden van pligtverzuirn, en de Ingezetenen van Frankfort van verraad II. 157, zijn gedrag te Mentz II. 161, valt met een Fransch leger in Duitschland en verovert Spiers II. 164.
D.
Daad (Moedige) van den Commandant van Ferdun II. 124, wiens opvolger de Had'overgeeft II. 124.
Danton doet een voorftel bij de Nar. Conv. II. 377.
Decreet der Nat. Conv. wegens de Uitgewekenen II. 175, waarbij aan alle volken welke hunne vrijheid trachten te herneemen, hulp en broederfchap
toegezegd wordt II. 212, tot vermeerdering der Asfignaaten II. 240, en om de Bisfchoplijke Paleizen ten voordeele der Natie te verkoopen II. 240 , wegens de verantwoordelijkheid der Ministers II. 240, als ook ten aanzien van belegerde fteden en derzelver Commandanten II. 241 , wegens de paspoorten II. 241, en om een legioen vreemdelingen opterichten II. 241, wegens de krijgsgevangenen II. 262 , om de defertie bij de vijanden aantemoedigen II. 26*2 , en om eene menigte van pieken te laaten vervaardigen II. 263, wegens de opfchorting des Konings II. 282, verdere van den ïodcn Augustus II. 291 , wegens de metaalen ftandbeelden II. 303, wegens het Zegel van Staat II. 303, en het verkoopen der Kroonsjuweelen II. 303, wegens de Gemeentegronden II. 303, en het bijeen brengen van een leger onder de muuren van Parijs If. 304, wegens de nagelaaten Weduwen en Kinderen der op den loden Au gus-



HISTORIESCH SC HOUWTOONEEL.
gustus gefheuvelde Burgeren II. 302 , wegens de afgezette Officieren II. 303, dm zich van den perfoon van la Fayette te verzeekeren II. 323, waarin zijn ontwerp zou hebben beftaan II. 324, wegens de belegerde fteden II. 340, als ook ten voordeele der vijandelijke Officieren die tot de Franfchen overloopen II. 340, der Nat. Verg. ten aanzien van het gezag der Redelijke Regeeringen II. 367 , wegens de goederen van de Ridderorde van Maltha II. 367, wegens de Conftitutie en tot beveiliging van perfoonen en eigendommen II. 378 , alsmede tot bevestiging der aangeftelde Machten en van de plaatshebbende belastingen II. 378, en de vernietiging der Koninglijke waardigheid II. 379 , wegens het ontflag van alle beftuurende Collegien en Vrederechters II. 388, om door het Volk op nieuw aangefteld te worden II. 388, wegens de vernietiging van het Koningfchap te Parijs afgekondigd II. 389, wegens de dagteekening in alle openbaare Aclen en het Na¬
tionaal Zegel II. 392, wegens het Dictatorfchap en de verdeeling van Frankrijk II. 396 , nadere tegen de Uitgeweken Franfchen II. 175. Delessart wordt van verraad befchuldigd I. 118, en gevangen I. 119. Denemarken I. 28—30. I. 43-— 45. II. 45-49- II- 215-218. Siaat der geldmiddelen aldaar I. 29, het Hof wil deszelfs Contingent tot den Rijks-oorlog niet in manfchap , maar in geld opbrengen II. 43, de Regeering belooft alle bezwaaren te verhelpen II. 45 , doch maakt tevens zekere bepaalingen omtrent het requestreeren der Ingezetenen II. 45, geruste ftaat aldaar II. 45, de Lijfeigenfchap der Boeren afgefchaft II. 46 , gedenkteken deswegens opgericht II. 46, wordt door de Hoven van Weetien en Berlijn tot een overeenkomst van Mogendheden genoodigd I. 215, doch wijst dezelve van de hand I. 216, aanmoediging van den Akkerbouw alda?r I. 217. Departementen (de) G -rd en Var weigeren de Nationaale goe-



BLADWIJZER van het
goederen in beflag te neemen II. 243, waarover te Toülon een oproer omffaat II, 243. Departement^ Belluurderen (alle) te Parijs ontflagen II. 303 , ■zenden la Fayette zijn brieven onbeantwoord na Parijs II. 321.
Descorches gewezene Franfche Minister verlaat Poolen en vertrekt na Conftantinopolen II. 17.
Diest en Mechelen beweegingen aldaar L 386.
Diedenhoven wordt belegerd II. 139, en hevig gebombardeerd II. 129, de belegerden ver weeren zich dapper II. 130, en doen een uitval II. 131, het beleg veranderd in een blokkade 11. 131, verdeedigt zich wakker II. 163, de belegerden doen een gelukkigen uitval II. 164, belegerd II. 423, en opgeëischt II. 424, einde der blokkade II. 425.
Diefftal in de Garde Meuble te Paiijs II 365.
Dilon (de Generaal) fchrijft een' zonderlingen biL-faanden Landgraaf, van Hesfen-Ca<fel II. 177, door de Nat. Verg. in den dienst opgefchort II.
314, maar door de Commisfarisfen in denzelven hernvld II.
315, ftelt het gebeurde van den iaden Augus aan zijn leger in een ongunstig daglicht voor II. 313 , en tracht ook Dumouriez te beweegen omhetzelfde te doen II 314.
Domingo (V/.) maatregels tot . herftel der'rust a'daar I 132,
ftaat der zaaken aldaar I. 201,
komst der troupen aldaar I.
202 , gevolgd door nieuwe
verwoestingen I. 203. Draagen van Oranjeteekens te
Groningen vrij gelaaten I. 192, i gelijk ook te Amjlerdam I.
193-
Dreigende brief van den Uitvoerenden Raad te Parijs aan den Prins Bisfchop te Romen , over de ontflaking van twee Franfche gevangenen II. 79.
Drift der Franfche Natie voor den krijgsdienst II, 360.
Duif fche legers II. 109. 384— 370. II. 81-166.
DuLON~word vermoord I. 310.
Dumas fpteekt de befchuldiging van la Fayette tegen II. 180, en verdeedigt la Fayette II. 180, prijst eendracht aan in de Nat. Verg. II. 181.
Du-



HISTORIESCH SCHOUW TO ON E E L.
Dümouiukz wordt Minister der buitendlandfche zaaken 1.122, fiaat den oorlog in 's Konings Raad voor , ï. 294, de Koning flaat dien in de Nationaale Vergadering voorl.296,het ieger op nieuw aangetast H. 140, het leger wordt aamnerkiijk verfterkc II. 145, fterkte der wederzijrifche legers II. 146, geeft een Memorie aan den Koning van Pruisfen II. 159, verbreekt de onderhandeling met den Hertog van Bruns* wijk II. 159, vergeeffchepooging otn dezelve te hervatten II. 159, maakt de ftukken betreklijk tot de plaats gehad hebbende onderhandelingen door den druk bekend II. 160, poogt den vijand het verder indringen te beletten II. 235, geraakt in mistrouwen II.212, beklaagt zich daarover bij de Nat. Conv. II. 214, alsmede over de verzorging van zijn leger, II. 215, doet eenige eifchen bii de Nat. Conv. II. 215, eenige zijner leveranciers worden in hechtenis genomen II. 216, en vier Commisfarisfen na zijn leger gezonden II.
216, verzoekt naar Parijs te komen om zijn vrienden te verdedigen II. 260, en beklaagt zig over den Oorlogs-minister II 260, zijn gediag wordt in de Nat. Conv. gegispt II. 261, zijne voormaalige briefwisfeling met den Koning IL 261, omtrent welke de Girondisienhem verdeedigen li, 261, een gedeelte zijner eifchen worden hem ingewilligd II. 262, te Parijs II. 112, doet verflag aan de Nat. Conv. van zijne krijgsverrichtingen II. 112, en beftuit de Duitfchers uit geheel Belgien te verdrijven II. 113, maakt zich gereed tot een inval in Belgien II. 136, voorzorgen aldaar genoomen II. 137, geeft bericht aan de Nat. Conv. wegens het gevecht bij Gemappe II. 141 , dreigt zijn affcheid van het Ieger te Willen neemen II. 259, Manifest aan de Belgen II. 323 , aanfpraak aan zijne troupen IL 324, en voorfchrift aan de Generaals II. 324, wordt Opperbevelhebber over de Noordelijke Armée II. 315, weigert en brengt Dilok op ande-



BLADWIJZERvan tizi
dere gedachten II. 317, verovert Bergen in Henegouwen .11. 326, en verklaart het volk vrij II. 326, komt te Brusfel II- 330» vlcijende aanfpraak van de Magiflraat, welke hem de fleutels van de ftad aanbiedt II. 330, die hij weigert aan te neemen II. 330, Proclamatie van hem II. 346, geefc een adres aan de Belgifche Natie II. 358, gevolgen daarvan te Brusfel II. 358, als ook te Antwerpen II. 359 , klaagt over de verwaarloozing der legers II. 361 , verwerpt den voorflag der Keizerlijken, om ftilftand van wapenen II. 362, en noodzaakt hen de Provincie van Limburg te ontruimen II. 3Ó2, en tusfchen Culik en Keulen post te vatten II. 363, politie der wederzijdfche legers II. 363, verzet zich mede tegen het Decreet van 15 December II. 368 , en "vraagt verlof om na Parijs te mogen komen II. 369, zijn dubbelzinnig gedrag 369, de krijgstucht onder zijne troupen verwaarloosd II. 309 , andere befchuldigingen
tegen hem II. 370, (legte handelwijze van twee Commisfarisfen der Nat. Conv. II. 370, zijn nadere Proclamatie II. 370, wil Maaftricht en Fenlo in bezit neemen II. 388, 't geen hem door den Uitvoerenden Raad verboden wordt II. 388, zijn gedrag wordt door de Nat. Conv. berispt II. 137, doch verdedigt zig II. 147.
E.
Engeland belooft de getrouwe nakoming van ; het Alliantietracteat van 1788. II. 382.
Engelfche (de) Gezant geeft eeö Nota voor zijn vertrek aan den Uitvoerenden Raad te Parijs II. 337 , antwoord van denzelven op deze Nota II. 337 > wordt van daar terug ontboden II. 407.
Engelfche (de) troupen veroveren verfcheiden Forten van Tippo Saib I. 377, die Coum Butour vermeestert I. 378 , en zig tot den vrede bereid verklaatt I. 378, welke eindelijk gefloten wordt I. 379, inhoud van het verdrag I. 380.
Ets-



HISTORIESCH S C H OUWTO ONE E L.
Euftatius QSt.j verfchriklijk onweder aldaar I. 398.
F.
Fabrieken (nieuwe) in Amerika II. 395-
Fantoy gevecht aldaar II. 115.
Fayette (la) wordt befchuldigd van met de Staf-officieren der Nat. Guarde tot ondergang des Rijks te cabaaleeren II. 175, wordt fierk befchuldigd II. 179, zijn leger breekt op II. 237, herhaalde keeren aangeklaagd 210, zijn zaak op nieuw onder handen genomen II. 266, tegen wien de buitengewoonen Cotnmisfie een Decteet eischt van befchuldiging II.
267, van verfcheiden Leden verdeedigd II. 267, en met meerderheid van ftemmen in de Nat. Verg. vrijgefprooken II.
268, misnoegen daarover' bij het Gemeen, 't welk verfcheiden haarer Leden mishandelt II. 468, waarom veele Leden weigeren de Vergadering bij te woonen II. 269, wordt het bevel over zijn leger afgenoomen II, 317 , verklaart het
v
Decreet wegens de opfchorting des Konings voor onwettig genomen II. 319, en eischt van de Municipaliteit te Sedan om de Commisfarisfen na zijn leger te arrefteeren II. 320, zijne brieven aan verfcheiden Departementen II. 320, en (laat aan zijn foldaaten het opftel van een adres voorleezen, die hetzelve afkeuren II. 320, wordt het bevel over het leger afgenomen II. 323, door een Afgevaardigden uit zijn leger befchuldigd II. 323 , verlaat in ftilte de Armée II. 325, zijn brief aan de Municipaliteit van Sedan II. 325, met zijn gevolg door de Oostenrijk fche voorposten aangehouden II. 326, en als krijgsgevangen na Namen, vervolgends na Luxemburg , en eindelijk na Wezel gebragtII.327,zijn nagelaateu affcheid aan zijne Armée 11.327.
Fauciiet Gedeputeerde van Calvados II. 219.
Ferüinamd (Hertog) van Bruns* wijk fterft II. 89.
Ferrieres verplaatst zijn leger van Humminna St. Louisll.76.
Floiuda ELanka (Graaf van) wordt



BLADWIJZERvan het
wordt van alle zijne bedieningen in Spanje ontzet I. 52, wordtin hechtenis gezet II. 51.
Fox ftelt voor om de Franfche Pvepubliek te erkennen II. 305, doch wordt van de hand geweezen II. 305.
Franciscus I. volgt Keizer Leopold II. op als Koning van Hongarijen en Bohemen I. 247, verftaat zig met Pruisfen omtrent de Frankifche zaaken I. 148 , wordt tot Koning van Hongarijen gekroond I. 368, wordt tot 'Graaf van Namen en Henegouwen gehuldigd ï. 389, Koning van Hongarijen en Bohemen wordt tot Keizer verkooren II. 90.
Frans de II. als Graaf van Vlaanderen ingehuldigd II. 418.
Franklin te Philadelphia een Standbeeld opgericht I. 397.
Frankfort (de Magiftraat van) zendt een deputatie aan Custine II. 127, en verkrijgt afflag van een halve millioen II. 127, misnoegen onder de Ingezetenen aldaar II-150, opgeëhcht II. 153» dl2 Gedeputeerden te Parijs, worden al¬
daar gearrefteerd II. 157, door de Plesfen'en Pruisfen ingenomen II. 154. Frankifche Kreits verzet zig tegen het verbond met de Franfche Prinfen I. 145 , neemt een befluit daaromtrent 1.144, 't welk de bedoelde gevolgen heeft.
Frankrijk I.61—150. 276—362. II. 106—402. Vraagt aan Sardinicn opheldering omtrent eene verzameling van troupen in het Milaneefche I. 59, antwoord van het Hof van Turin daarop I. 60, de Koning doet een afkondiging' wegens de te fterken ijver der troepen 1.64, de Natie wil den oorlog I 69 , verflag aangaande 's Keizers gedrag omtrent Frankrijk I. 71, heimlijk plan om de Regeeringsvorm aldaar te veranderen I. 82, ongenoegen tegen 's Konings Ministers I. 89, de Koning vordert het ftaaken der gemaakte overeenkomst van den Keizer I. 115 > eischt eene fchriftelijke verklaaring dat Spanje zig onzijdig houden zal II. 49, waarmede de onderhandelingen begonnen worden



HISTORIESCH SCHOUW TOONEEL.
den II.50, zwaarigheden welke daartegen opkomen II. 50, hoe men aldaar de betuigingen van hec Spaanfche Hof befchouwt II. 60, worden voor valsch gehouden II. 60 , hoe men 'er het inneemen der Zwitzerfche troupen in Gcneve befchouwt II. 87, verflagenheid aldaar II. 117. fchrijft het inneemen van Longwy aan verraad toe II. 117, de Legerhoofden ftellen verfchillende maatregelen tot verdediging voor IL 126, befluit daaromtrent genomen II. 127, de Koning (lelt een Gouverneur aan voor den Kroonprins I. 306, verklaart het gerucht van Zijn vlucht voor laster en befchuldigtPetiiion I. 326, die zijn gehouden gedrag rechtvaardigt I. 327 , vraagt aan het Britfehe Hof de naarkoming van het verdrag van Scheepvaart en Koophandel I. 331, het Hof verzoekt de tusfehenkomst van dat van Engeland l. 334, de Koning maakt verandering in het Minifterie, I. 338, hetzelve is tegen den zin der Nationaale
Vergadering en wordt door eene nieuwe verandering gevolgd I. 339) gebruikt zijn Veto omtrend twee befluiten I. 343 , doet een afkondiging omtrent het voorgevallene in de Tuilleries I. 349, en een vootflel tot het oprigten van een nieuw Corps Vrijwilligers I. 350, vermaant de legers tot gehoorzaamheid aan de wetten I. 359, en verbiedt alle gewapende optochten en onwettige verzamelingen in- en naar Parijs I. 360, op nieuw befchuldigd II. 179, deszelfs toeHand II. 184, de Koning en la Fayette door een Lid der Nat. Verg. befchuldigd van het mee de rebellen eens te wezen II. 183, geefc kennis aan de Nat. Verg. van met haar het vereenigings-feest te willen bijwoonen II. 185, laat de bewijsflukken wegens de Negotiatien der Uitgeweeken Prinfen in de Nat. Verg. voorleggen II. 188, copij van zijn' brief aan alle Europifche Mogendheden ten aanzien van de Franfche Prinfen II. 188, die daarin voor Rebellen verklaard v 2 wor-



B LADWIJZER vanhet
Worden II. 189, geeft aan de Vergadering bericht wegens de aanmarsch der Pruisfifche troepen II. 189, doet het voorHel om een legioen Bataven opterichten II. 197, aanfpraak bij die gelegenheid van den Oorlogs-minister II. 197 , verfchillende gevoelens daarover bij de Nat. Verg. II. 199, bevestigt het Decreet tegen Petiiion II. 211, de Koning en de Prefident der Nat. Verg. leggen den Conftitutioneelen eed af 11.-214, laat eene vermaaning afkondigen om de Natie tot den krijgsdienst aantemoedigen II. 227, ftelt nieuwe Ministers aan. II. 231, over het befluit der Nat. Verg. geftoord zijnde, laat den geheelen tuin der Tuilleries openzetten ■ II. 250, bezoekt de gewapen- j de manfehappen in den tuin der Tuilleries II. 276, 'twelk aanleiding geeft tot misnoegen bij de Nationaale Guarde II. j 27Ö, laat de Nat. Verg. verzoeken om tot zijne veiligheid eene Deputatie aan hem te zenden II. 270, en kort daarna om in de Vergadering te worden
toegelaaten, II. 279, betuigt aan de Zwitzers bevel gegeeven te hebben , om niet ophet volk te fchieten II. 287,
• begeeft zich den 1 iden Augustus weder in de Nat. Verg. II. 296, met de Koninglijke familie na den Tempel overgebragt II. 299, zijn dood door veele Steden en Departementen geëischt II. 222, de Gezant blijft aanhoudend te Madrid II. 55 , loopt gevaar II. 72, de Refident in Zwttzerland erkend II. 79, protefteert tegen het itineemen van Zwitzerfche troepen in Geneve II. 80, verlaat Geneve II. 81, het Minifterie van kwaade trouw befchuldigd II. 191, alle de Ministers leggen hunne posten neder II. 205.
"ransch (het) esquader fteekt na een kort verblijf wederom in Zee II. 84, en wordt door een zwaaren ftorm verftrooid II. 84.
7ranfche Prinfen maaken een verdrag met den Prins van Hohenlohe I. 142, de Uitgewekenen moeten Mar.heim , Andernach en het Trierfche ruimen I. 365 , de Minister te



HISTORIESCH SCHOUWTO ONEEL.
te Lisfabon legt zijn post neder II. 47 , troepen aan de grenzen van Savoyen II. 58, welke aanmerklijk verzwakt worden II. 58, de legers worden overal verzeld met ftrijdbaare vrouwen II, 71, onder welke de twee zusters Ferning bijzonder uitmunten II. 71, de Uitgeweekenen moeten Coblentz ontruimen II. 88, het esquader zeilt na Genua II. 73, waar deszelfs komst geene geringe verlegenheid bij den Raad veroorzaakt II. 73 , die toegeeflijker wordt ten aanzien van de Ingezetenen II. 73, de vloot verlaat Genua II. Hó, een gedeelte daarvan krijgt bevel om na Napels te flevenen II. 80, waar men toebereidfelen maakt om aan hetzelve het binnen loopen in dê haven te beletten II. 81 , den Gevolmachtigden Minister te Mentz wordt zijn verblijf aldaar ontzegd II. 90, ftaat der legers in het Noorden II. 125, den Gezant wordt Regensburgomzegd II. 135,de Armée breekt na Valenciennes op II. 138, en komt in het gezicht van
v
het Keizerlijk leger II. 138, twee bataillons ontkomen het gevaar II. 156, maaken toebereidfelen tot een inval in Savoyen II. 59, worden overal met büjdfchap ontfangen II. 63 , worden bij Mons terug geflaagen I. 308 , alsmede te Doornik, en werpen zich in Rijs/el I. 309, bezetten de engten van Porenfu I. 311, en trekken mztGivet I. 312, en bezetten Bouvi I. 313, te Conftantinopolen verlaaten de zijde van Choisüul, cn neemen de nieuwe Conftitutie aan II. 5, ook benoemen dezelve een Agent voor de Franfche Natie , welke van de Porte daarvoor erkend wordt II. 6, vermeerderen omtrent Geneve II. 95, en belettenv den toevoer over land II. 95, komen te PForms II. 115, en eifchen daar een aanzienlijke brandfchatting II. n<5, komen binnen Frankfort, om van die ftad een zwaare brandfchatting te eifchen II. 126% twee worden te Romen in handen van de Inquifitie geleverd II. 66, poogen zich van het Tuuhuis 3 meen-



B L A D W IJ Z E R van het
meester te maaken II. 153, 't welk door het volk belet wordt II. 153, nemen Mezzig en Mompelgard in II. 131, de Legerhoofden maaken eenige fchikkingen II. 138, om hun onderfcheiden Corpfen te vereenigen II. 139 , neemen de goederen der Oostenrijkers te Brusfel in beflag II. 333 • Minzaam gedrag derzelve in de Qostenrijkfche Nederlanden II. 347, waar in bijna alle lieden nieuwe Vertegenwoordigers door hen verkooren worden II. 348, men begint aldaar misnoegen tegen dezelzelve optevatten II. 349, 't welk aangeflookt wordt door de Geestelijkheid II. 349, en den Adel II. 349, en Dekens der Gilden II. 350, de Volkplanting uitgenoodigd om Afgevaardigden te zenden tot de Nat. Conventie II. 340, drijven de Oostenrijkers bij Grifelleterug IL 361, en neemen bezit van Meenen , Tperen en Kortrijk II. 262, eifchen een vrijen doortocht doot Maastricht II. 387 , naderen de Republiek II. 390, doch ver¬
mijden haar grondgebied II. 391, doen een inval in Vlaanderen II. 419, als ook in de Provincie Luxemburg II. 419, welke door den Generaal Clairfait gedekt wordt II. 420, verlaaten hunne legerplaats bij
Maulde II. 425 , heroveren
St. Amand II. 427.
G.
Gedrag van den Heer Chalgrin Gezantfchaps Secretaris van Frankrijk II. 2, der Porte jegens den Poolfchen Gezant II. 9, die onverrichter zaske wederom vertrekt II. 9, der Regeerings Collegien in Cleefsland II. 164, der Legerhoofden II. 3R4.
Geest van misnoegen bij een gedeelte der Zweedfche Natie IL 38.
Geestdrift (onvoorbeeldige) der Franfchen ter verdeediging hunner vrijheid I. 137, van het volk te Parijs II. 304, der Burgers van Diedenhoven geduurende het beleg II. 424, de bezetting doet verfcheiden uitvallen II. 425.
Ge-



HISTORIESCH SC H O UV7T00 NE E L.
Gefedereerden .van Marfeille en andere (leden komen te Parijs II. 250, vijandfchap tusfchen dezelve, en een gedeelte der Nationaale Guarde II. 25».
Gefle, Rijksdag aldaar geopend I. 12.
Geheime oogmerken ten aanzien van Poolen II. IS«
Gemeente (de) eischt de overbrenging des Konings na den Tempel II. 298, Raad van Parijs breidt haar gezag genadig uit II. 328 . fchadelijke gevolgen daarvan II. 329, eischt de vernietiging van het Nat. Gerechtshof te Orleansll. 330, antwoord van den Voorzitter der Nationaale Vergadering LI. 33°.
Geneve verdeeldheid aldaar II. 78 , waar de Regeering de vreesachtigen tracht gerust te (lellen II. 79, en beflooteu wordt de nabuurige Cantons interoepen II. 79, verdeedigt het gedrag van Montesquiou IL , 88 , en befchuldigt de Franfchen van gevaarlijke oogmerken jegens hunne ftad II. 89, een gedeelte der Burgerij bedankt den Raad voor zijne v
zorg II. 90, de Raad weigert het inneemen van Franfche troepen IL lio , vraagt op nieuw om hulprroepen en verkrijgt dezelve II. 90 , en fchrijft een zeer nadruklijken brief aan den Minister van buitenlandfche zaaken te Parijs II. 91, waarin verzekerd . wordt dat geen verdeeldheden te Geneve plaats hebben II 93 , bewilligt in de eifchen door Frankrijk gedaan II. 103, de groote en kleine Raad opgefchort II 105, geheeleomwenteling in de Regeeringsvorra aldaar II. 106,a's mede in het Bisdom Bafel II. 106, 't welk onder de befcherming der Franfche Republiek wordt | genomen II. 107, begin der omwenteling aldaar IL 104, het volk voert aldaar eene volkomen gelijkheid in II. 104, Generaaie (de) Staf wordt in alle fteden welke 50.000 inwoonderen hebben , buiten dienst gefteld II. 175Genet als Gevolmagtigd Minister na Noord-zhuerika gezonden II. 283. Gent oploop aldaar II. 357 > , waar



B L A D W IJ Z E R van het
waar 37 perfoonen gevat worden II. 357.
Gerucht als of de Koning wilde vluchten II. 263, verfcheiden lieden in hegtenis genomen II. 263.
Geruchten wegens eene nieuwe verdeeling van Poolen II. 31 ,
Gerustheid te Parijs ten aanzien van de vijandelijke legers II. 400.
Gefchrifc (aanmerkelijk) wegens de geldfpilling der Brabandfche Staaten, te Brusfel verkogt I. 176, echtheid deszelfs door fommigen tegengefproken I. 178, verklaaring van het Gouvernement deswegens I. 179.
Gefteldheid van het gedeelte van Lotharingen waar de vijandlijkeaanval gefchieddell. 144, van het Franfche leger aan den Rhijn II. 234, van Frankrijk ten aanzien der bnitenlandfche Mogendheden II. 380 , der Nat. Conv. II. 391.
Getal der Gefedereerden in Parijs II. 226", der Nationaale Guardes in Frankiijk II. 237, der omgebragten in de gevangenisfen te Parijs II. 355.
voornaamfte perfoonen onder dezelve II. 356.
Gevangenen in den Tempel worden naauwer dan te vooren bewaakt II. 236, men poogt het volk medelijden met dezelve intëboezemen II. 237, de Zwitzerfche foldaaten op vrije voeten gefteld II. 339, en derzelver Overfter d'Affrij vrij gefprooken II. 339.
Gevecht (eerfte) tusfchen de Pruisfen en de Franfchen II. 115, bij Gemappe II. 139, in de Tuilleries II. 284, waarin de Nat. Guarden ten voordeele van het volk deel neemen II. 285 , uitflag van hetzelve II. 285.
Gevolgen van het arrefteeren der Gedeputeerden van Frankfort II. 159 , van den veldtocht in de Nederlanden voor fommige Duit fche Staaten II. 164.
Gezag (Pausfelijk) in de Volkplanting afgefchaft II. 363, en den uitvoer van goud en zilver verboden II. 364.
Gezanten (eenige) leveren Memorien in tot nadeel van den Heer Semonville II. 3, uitwerking van dezelve II. 3.
Ge,



HISTORIESCH SCHOU WTO ON E E L.
Gezant (de) van Engeland en der Vereenigde Nederlanden ontvangen aanfchrijv'ng om Parijs te verlaaten II. 336, van Hunne Hoog Mog. geeft een Nota bij zijn vertrek aan den Uitvoerenden Raad te Parijs II. 338 , der Republiek Veneïiè'n wordt bij zijn vertrek aangehouden, en na deszelfs Hotel terug gebragt II. 336, van
H. H. Mog. uit Parijs ontboden II. 431', verklaaring door dezelve aldaar ingeleverd II. 431-
Girondisten (de) verkrijgen de meerderheid in de Nat. Conventie II. 190, poogen den Koning bij het leven te behouden II. 221.
Goudmijn (verlooren) in Rusland wordt op nieuw ontdekt
I. 8.
Goud en zilver te Parijs uit de Kerken naar de Munt gezonden II. 363.
Grensfcheiding (de) met de Turkfche Regeering tot ftand gebragt II. 133.
Grenzen '(het ontbiooten der) aan opzettelijk verraad toegefchreven II. 235, voornel des¬
wegens 111 de iNationaaie verg. II. 236.
Grenville (Lord) maakt eeu fchampere aanmerking tegen de Nationaale Conventie II. 310, antwoord van Chauvelin op deszelfs Nota II. 316.
Grootbrittannien I. 151—17°. II.285—320, 370-380, 402— 412, toeneemende bloei van Handel en Scheepvaart in dat Rijk I. 158, men klaagt 'er over kunstgreepen van het Parlement I. 159 , voorbeelden derzelve 1.159, onzeekerheid ten aanzien van de oogmerken van het Miniflerie aldaar II. 285 , de Natie is over 't algemeen tot vrede genegen II. 286, viert den zegepraal der Franfche wapenen II. 286, menigte der Clubs aldaar opgericht 286, het Miniflerie befluit de Republiek der Vereenigde Nederlanden bij te flaan, en zich tegen de vrije vaart op de Schelde te verzetten II. 295, waar over een Afgezant naar Parijs wordt ge. zonden II. 296, inflruétien voordenzelven II. 296", doch
< 5 wiens



B L A D W IJ Z E R van het
wiens bezending vruchteloos afloopt II. 297 , hoedaarover in Frankrijk gedacht wordt II. 297, verklaaring van Chauvelin II. 297, welke onbeandwoord bleef II. 298, toebereidfelen tot den oorlog aldaar II. 299, oproerige beweegingen II. 299, het Parlement zeer onvervvagt bijeengeroepen II. 300, men poogt eene vereeniging tusfchen de beide partijen te bewerken II. 300, 't welk door de tegenpartij wordt van de hand geweezen II. 300, affchaffing van den Slaavenhandel door het Laagerhuis II. 370 , doch het Hoogerhuis befiuit den ftaat daarvan te onderzoeken II. 372, ftaat van d-ien handel II. 373, de Koning doet eene afkondiging tegen de oproerige gefchriften I. 374, doet een aanfpraak aan't Parlement II. 302 , welke door fommige Leden van het Laagerhuis , fterk gegispt wordt 11. 303 , gelijk mede in het Hoogerhuis II. 304, de maatregelen van het Miniflerie worden goedgekeurd II. 304,
nieuwe aauvallen van de tegenpartij II. 305, de tegenpartij doet. het voorftel om alle inwooneren gelijke befcherming der wetten te doen genieten II. 306, 't welk verworpen wordt II. 306, de tegenpartij befchuldigt het Miniflerie van oorlog met Frankrijk te zoeken II. 311, vooruitzichten van oorlog II. 318, voornaame Franfche Uitgewekenen worden zeer gunstig ten Hove ontfangen II, 318, alle de gevraagde fubfidiè'n worden -ingewilligd II. 318, vermeerdering der Zeemacht II. 318, en een klein fmaldeel ter beveiliging der Schelde uitgerust ■ II. 310.
Grooten (eenige uitgeweeken) verbinden zich om de Conftitutie van den $den Maij te herftellen II. 24, tegen welke een Patent wordt afgekondigd II. 24, verkeerde uitwerking van hetzelve II. 25.
Guineefche (de) Maatfchappij van Koophandel wordt vernietigd II. 43, en de Scheepvaart na de Deenfche Comptoiren aan de Kust van Guir.ée voor alle



HISTORIESCH S CH O UW T O ON E EL.
alle Natiën vrij gefteld II. 44.
Gunstig raport der Commisfie wegens de zaak van la Fayette II. 229, nieuwe befchuldiging tegen denzelven II. 229.
Gustavus III. Koning van Zweden fterfc I. 23, z>e Zweden.
H.
Heerendiensten in Parijs afge-
fchaft II. 3°3Heimlijk wantrouwen tusfchen de Hoven van Petersburg cn Conjlantinopolen II. 8. Henegouwen bewilligt in de on-
derftandgelden I. 176. Hertog Regent van Zweden, vredelievende geneigdheid deszelfs I. 212, weigert om troepen tegen Frankrijk te zen den I. 212. Hevige kanonnade in een veld flag bij Dammertin den zojlei September II. 47, geringe uit werking van het grof gefchu alleen II. 148. Hinderpaalen (onoverkomelijke^ tegen'de marsch der Pruisfe, naar Parijs II. 149.
Hoogerhuis (het) in Engeland befluit tot een Dankadres aan den Koning I. 152, gelijkook het Huis der Gemeente, doch niet zonder tegenfland I. 153, wordt voorgtfteld om een Gezant naar Parijs te zenden II. 309, waartegen zig het Miniflerie verzet II. 309. Hoog Nationaal Gerechtshof in
Frankrijk ingefleld I. 68. Huis der Gemeenten in Engeland vernietigt eenige belastingen I. 157, verwerpt het voorgeflaagen onderzoek omtrent de handelingen van het Parlement I. 160, ontvangt verzoeken tot affchaffing van den Slaavenhandel I. 162, in Ierland wordt in de asfche gelegd I. 167.
Huisbezoeking in Parijs na geweeren II. 346.
I.
!
• Jakobijnen (de) beginnen 'er : openlijk voor uit te komen,
om Frankrijk in eene Repu) bliek te herfcheppen II. 224, 1 toeneemende verdeeldheden II.
224, onderfteunen de Gefedereer-



B L A D W IJ Z E R van het
reerd"en met geld U. 227, doen een voordel om den Koning in zijne waardigheid op te fchorten II. 227.
Jenkinson als Afgevaardigde na Coblentz gezonden II. 405.
Ierland, misnoegen der Roomschgezinden aldaar II. 287, die een Commité benoemen II.
287, eifchen dezelfde rechten als de Proteftanten II. 287, misnoegen der Ieren over den fterken uitvoer van koorn II.
288, nieuwe Corpfen Vrijwilligers aldaar opgericht II. 288, als ook eene menigte van Sociëteiten II. 289, bekendmaaking van eene derzelven II.
289, en haare uitnoodiging aan de Ier fche Natie II. 289.
Ingezetenen (de) van Guadeloitpe en Martiniquè verklaaren zig voor Koningsgezinden II. 399,weigeren fchepenen troupen uit Frankrijk binnen te laaten II. 400, en zenden Afgevaardigden na Engeland II. 400.
Invloed van het Gemeen in de
Nat. Verg. II. 231. Indruk der verklaaring van den
Hertog van Brunswijk op de
Natie II. 260. Inwendige gefteldheid van het
Engelfche Rijk II. 408. JoLY(deHeer) totMinister vanju-
ftitie te Parijs benoemd II. 1%. Italië I. 55-61, 271-273. II.
55- 61. 78-85. Italiaanfche (de) Mogendheden
blijven over 't algemeen onzijdig II. 84.
K.
Kalmte in de Departementen Aix, Marfeille en Toulon II. 243 , waartegen het in de Hoofdftad van dag tot dag onrustiger wordt II. 244.
Kaunitz (de Prins van) neemt zijn ontllag II. 118 , waarfchijnelijke redenen van hetzelve II. 119.
Keizer (Duitfche~) maakt krijgstoerusting I. 140 , vermaant alle Italiaanfche Mogendheden den Koning van Sardinië» bij te fpringen II. 63 , geringe uitwerking daarvan II. 67, verbiedt zijne Onderdaanen alle gemeenfchap met de Franfchen II. 132.
Kei-



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
Keizerin (de) van Rusland vernieuwt haare alliantie met Oostenrijk en Pruisfen II. 15, en geeft blijken van haare afkeerigheid van de nieuwe Conftitutie in Frankrijk II. 16.
Keizerlijke (de) Internuntius levert eene Memorie in overliet terug geeven der Vesting Choczim II. 7, antwoord op dezelve II. 8.
Keizerlijk Decreet op den Rijksdag ingeleverd II. 136.
Keil door de Oostenrijkers verlaaten II. 162.
Kellekman krijgt het bevel over het leger aan de Alpen 11.78, verdeedigt zijn gehouden gedrag bij de Nat. Conv. II. 144, krijgt het bevel over het leger van Luckner , verflagenheid hierover in het leger II. 317, fchrijft mede ten voordeden van Luckner II. 318.
Keurvorst van Trier dringt aan op het zenden der beloofde troupen I. 170, 't welk door 't Gouvernement te Brusfel wordt afgeflagen I. 171.
Keurvorsten van Mentz en Keu¬
len maaken krijgstoerustingen I. 14.
Klagten tegen de uit Frankrijk geweken Geestelijken II. 53, tegen welke een bevelfchrifc uitgevaardigd wordt II. 54, tegen den Koning en de Uitvoerende Macht II. 345.
Koning (de) van Frankrijk, Wet gebeurde met hem in den Tempel II. 251, ontfangt bericht dat hij voorde Conventie moet verfchijnen II. 251, beklaagt zig over de harde behandeling hem aangedaan II. 252, en begeeft zig naar de Vergadering II. 252, verzoekt een Raad, en eischt affchriften van de hem in de Conventie voorgeleezen ftukken II. 255 , 't welk hem toegedaan wordt II. 256, en aan zijne Raaden den vrijen toegang tot hem vergund II. 256, men legt hem, op nieuw veele bewijsftukken voor II. 257, wordt ten tweedemaale voor de Balie der Conventie gebragt II. 271 , verdeedigt zig voor dezelve II. 271, doet een aanfpraak II. 273, wordt ondérvraagd wegens den fleutel van de verborgen kast 1 >>



B -L A D W IJ Z E R van het
in de Tuilleries II. 273. neemt het befluit om zig in de Nat. Vergadering te begeeven II. 281, wordt ongehinderd van het volk doorgelaa en II. 282, zijne aankomst in de Zaal der Verg. II. 282, waar hem en zijn gevolg eene bijzondere Loge wordt aangeweezen II. 283.
Koning (de) en Koningin van Frankrijk worden genoodzaakt het afgeflaagen hoofd der Prinfes van La»13alle te aanfchouwen II. 356.
Koningftein belegerd II. 159, de bezetting verdeedigt zich dapper II. 160, gebombardeerd en bijna verbrand II. 160.
Koppenhagen, gedrag van den Franfchen Minister aldaar II. 47, deszelfs verklaaring aan } het Deenfche Miniflerie II. 48, aankomst van een Rusjisch esquaker II. 48 , 'c welk na Kroon ftad ftevent II. 49.
Koornfchepen (twee) na Frankrijk beflemd , worden in beflag genomen in Engeland II. 319, en aldaar verklaard dat het Miniflerie niet gedoogen
zal dat eenig koorn na Frankrijk uitgevoerd wordt II. 319.
Krijgsverrichtingen in Saveyenll, 78.
Krijgsleenen QFimars) in Turkyen afgefchaft II. 9, misnoegen daar over II. 10.
Kweekfchool voor Dooven en Stommen vordert aanmerkelijk I. 194.
L.
Landau (aanflag op) door de Oostenrijkers mislukt II. 106.
Landen (eenige Nasfaufche en andere) onder Contributie gefteld II. 134.
Landgraaf (de) van Ilesfen maakt krijgstoerusting I. 140.
Latouche (de Schoutbij Nacht) weigert zich aan het gewoone gebruik te Napels te onderwerpen II. 82, en laat zijne fchepen in de haven binnen loopen II. 82, eischt voldoening wegens zekeren hoon de Franfche Natie aangedaan II. 83.
Leden (verfcheiden) van de Nationaale Vergadering verlaaten Pa-



HISTORIESCH SCHOUW TOONEEL.
Parijs II. 345 , de Leden der Nar.. Verg. zweeren voor henzelve in 't bijzonder het Koninglij k gezag en de Koningen af II. 362, lijfrenten op den Koning en zijn Broederen afgefchafc II. 363, Leden der Nationaale Conventie verltoozen II. 360.
Legerhoofden (de) over de Armée aan den Rhijn verzoeken den zesden man der Nationaale Guarde II. 236, waarin door zeven Departementen toegefiemd wordt II. 237, (Keizerlijke) verzoeken weder om fiilfbnd van wapenen II. 362.
Leger bij Londen II. 402.
Legioen (het gewezen) Royal Liegiois als ook twee Ierfche regimenten afgedankt II. 382.
Leopold II. -fterft I. 146.
Lestevenon van Berkenrode komt uit Parijs in den Haag terug II. 437.
Leuven door de Franfchen in bezit genomen II. 334 , verdeeldheden aldaar II. 355, waar de Staatsgezinden tegen alle veranderingen in de Conftitutie protefteeren II. 355, derzelver woelingen, alsmede
-die der Geestelijkheid II. 356, eenige rustverftoorders worden in hechtenis genoomen II. 356,
Litthauwen , krijgsverrichtingen aldaar I. 259.
Londen, (de Revolutie Sociëteit te) zendt een adres van gelukwenfehing aan de Franfche Nationaale Conventie II. 290, 't welk door veele nagevolgd wordt II. 291, die ter zeiver tijd infehrijvingen ten voordeele der Franfche Natie openen, en haar gefchenken aanbieden II. 291, in verfcheiden fteden van Engeland worden vrijheidsboomen geplant II. 291, dat aan het volk te Londen belet wordt II. 292, de matroozen aldaar II. 292, valfche geruchten van eene ge' fmeedezamenzweeringll- 292, waartegen zeer ernftige middelen beraamd worden II. 292 , de Landmilitie in verfcheiden Graaffchappen opgeroepen II.
293, de Regeering moedigt nieuwe Sociëteiten aan om haare belangen te verdeedigen II.
294, bekendmaaking van een derzelven II- 294.
Longwij en Diedenheven bedreigd



B L A D W IJ Z E R Van het
dreigd II. 114, ingenomen II. iifj.
Luisterrijk Gezantfchap uit Engeland na China II. 408.
Lombardijen en de Kerkelijke Staat maaken toerustinge tot den oorlog II. 25.
Luchesini (deMarquis van)ver• laat Warfchauw, en wordt als PruisfischGezam door denHeer Buchholtz opgevolgd II. 27.
LüCKNER VOlgt RoCHAMBEAUals
Bevelhebber van het Noordlijk leger L 317, fchrijft een brief aan den Oorlogs-minister over de gemaakte veranderingen in zijn plan IL 167, doet verflag wegens het verbranden der voorlieden van Kortrijk II. 160, doet een aanfpraak aan zijne krijgsbenden II. 217, vertrekt na Parijs II. 217, waar hem rekenfchap van zijne krijgsverrichtingen en briefwisfel afgeè'ischt wordt II. 218, zijn antwoord aan de Nat. Verg. II. 218, waarin hij zich beklaagt over de groote onevenredigheid der Franfche legermacht met die der vijanden II. 218, alsmedeover de flegte gevolgen der recru- ,
teering II. 210, het bericht der Ministers door hem tegengefproken II. 220 , wordt in Parijs verdacht gehouden II. 233, trekt met zijn leger rniMetz II. 316, verdeeldheid in hetzelve II. 316 , verdedigt het gedrag van la Fayette II. 317, wordt tot Generalisfitnus over de Franfche legers aangeftelt II. 318, verliest het vertrouwen , en wordt te Parijs ontboden II. 383, verdeedigt zijn gehouden gedrag II. 397, geeft reden op van zijnen onverwagten aftocht II. 413.
Luik, de Franfchen trekken binnen die flad II. 340, toeftand aldaar II. 340, menigte van Franfche Uitgeweekenen aldaar II. 341, die overal veracht en uit de meeste Staaten verdreven zijnde, in een zeer elendigen toefland geraaken II* 341—342 , de Bisfchop met de Leden van het Domkapittel en Franfche Prinfen neemen de vlugt II. 346, Luikfche bannelingen worden teruggeroepen II. 347, de Prins Bisfchop flerft I. 369.
Lijfrenten der Prinfen van den Bloe-



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
Bloede afgefchaft II. 393, en de zitting der Nat. Conv. altoosduurende verklaard II. 393. Luxemburg voorflagen tot een Congres aldaar II. 134.
M.
Maatregelen door de Municipaliteit in 't werk gefteld II. 274.
Madrid (het Hof van) volhardt bij zijne vredelievende gevoelens II. 49, de Ruftfche Gezant van daar terug geroepen II. 49, denkwijze van denGraaf d'Aranda II. 50, het Opper Intendantfchap aldaar afgefchaft II. 51 , het Hof door Frankrijk om Cathegorisch antwoord gevraagd II. 55, verklaart zig onzijdig' en doet een voordel tot wederzijdfche ontwapening II. 56.
Mahmüd maakt zig in Albanien onafhanglijk II. 10.
Mandat (de Heer) door het volk omgebragt II. 279, alsmede eenige in bewaaring genomen verdachte perfoonen II. 280.
Manifest tegen de Franfche omwenteling II. 104, bijzonderheden van hetzelve II. 105.
Manheim (de Regeering van) verbiedt de vergadering der Uitgeweekene Parlementsraaden van Frankrijk II. 108.
Manuel maakt den Koning de vernietiging der Koninglijke waardigheid bekend II. 184, dek voor om den Voorzitter der Nat. Conv. uitfteekende eere te bewijzen II. 373, 'c welk eenig misnoegen verwekt en verworpen wordt II. 374.
Marat fpreekt ten voordeele van t den Koning II. 191, door de Cirondisten bij de Nat. Conv. aangeklaagd II. 191, befchuldigt Roland van kwaade oogmerken II. 191, in daat van befchuldiging gedeld II. 197 , gaat voort met wantrouwen en verdeeldheid aantedooken II. 364, wegens zijn oproerige fchriften aangeklaagd II. 397»
Marfeille (de algemeene Raad van) geeft een adres aan de Nat. Verg. II. 224.
Maulde (de Heer de) wordt niet langer als Minister van Frankrijk in den Haag erkend H. 431.
Mechelen verkiezing van Volks> ver-



BLADWIJZER van het
vertegenwoordigers aldaar II. 356.
Meersch (van der) Hoogleeraar fterft I. 393.
Mersch (de Generaal van der) overlijdt II. 429-
Menigte van gefneuvelden op den loden Augustus II. 292, van petfoonen te Parijs in hegtenis genoomen II. 308, van Vrijwilligers die uit de fteden en Departementen het leger verflerken II. 361.
Mentz (fterkte der bezetting van) II. 123, opgeëischt II. 123, gaat bij verdrag over II. 124, groote aangelegenheid daarvan II. 125, fchikkingen aldaar IL 126, contributie aldaar geeischt II. 126, 'er wordt een Sociëteit van Vrijheid en Gelijkheid opgericht II. 132, eenige Ingezetenen en van an.lere Duit fche Staaten verzoeken het Franfche Burgerrecht IL 211.
Merkwaardig beflnit van een der
1 Wijken van Parijs IL 304.
Metternich (Grave van) na Frankfort bij den Keizer ontboden II. 418.
Militaire Academie te Stokholm ingewijd IL 36.
[Mirabeau (beeld van) door het volk opgehangen II, 234.
Miranda ontfangt het bevel over het Noordelijk leger II. 364 , neemt Roermond in , en legt eenige Pruhfifche Staaten onder brandfchatting II. 364.
Minister (de) van het recht brengt klagten in wegens de wanorders te Parijs II. 270.
Ministers (de) te Parijs worden alle afgezet en nieuwe benoemd II. 291, voor de Nationaale Domeinen verantwoordelijk gefteld II. 367- Servan en Roland vraagen hun ontflag II. 402.
Misnoegen over den aftocht der Franfche legers uit de Nederlanden II. 166 , der Nat. Verg. op de Uitvoerende Macht II. 184, van welke rekenfchap afgeëischt wordt, wegens de van haar genomen maatregelen enz. II. 184, der Zwitzerfche Guarde over een Decreet der Nat. Verg. II. 221, in Ierland tegen de Regeering II. 412.
Moed der Franfchen in de gevechten II. 384. Moc^tesquiou wordt op nieuw van



HISTORIESCH »SC HO UWTO ONEE L.
van flegte oogmerken verdagt gehouden II. 77, befchuldigingen tegen hem ingebragt II. 77, verlaat de Armée en vlugt naar Zwilzerland II. 78 , krijgt bevel om het inrukken van Zwitzerfche troepen binnen Geneve te beletten II. 87, betoont zich ongenegen om Geneve aanterasten II. 95 , doet verllag in de Nat. Verg, wegens de toerustingen des Konings van Sardinijt* II. 58 j krijgt nieuwe beveelen door den Uitvoerende Raad van Parijs II 96, fluit een verdrag met den Raad van Geneve II. 974 van zijn bevel over het Alpiesch leger ontzet II. 102, doet aan de Nat. Verg. verfiag van den toeftand zijns legers en der toebereidzelen des Konings van SardinignW. 238, misnoegen over het fluiten van eten tuin der Tuilleries II, 247, men geeft voor dat in het Kafleel eene meenigte van wapenen verborgen zijn II. 248. 't welk op's Konings verzoek onder/.ogt en onwaar bevonden wordt II. 248 , men poogt het volk te
x
vergeefsch tot geweld aan te zetten II. 249 , .befchuldigd II. 396, en van het bevel over het Zuidelijk leger ontzet II. 397, doch welk Decreet nog voor eerst opgefchort wordt II. 397.
Mojntmürin voor de Balie der Nat. Verg. verhoord II. 349 > als ook de Gouverneur Montmorin van Fontainebleau, eu beide na de gevangenis gezonden II. 349, de laatfte wordt vrij gefproken II. 349,'twelk aan het volk zeer veel ougenoegen geeft II. 349.
Morison (Advis van) over den dood des Konings II. 217.
Municipaliteit (de) te Straatsburg protefteert tegen de opfchorting des Konings II. 312, Commisfïe door een Decreet der Nat. Verg. vernietigd II. 347, waar aan dezelve weigert zich te onderwerpen II. 347-
N.
Namen veroverd door de Franfchen II. 337, HoHP.Nr.oiiE en Beaulieu poogen hetzelve 2 te



BLADWIJZERvan hst
te ontzetten II. 337 , nederlaag van Beaülieu II, 339-
Napels (het Hof van) weigert een geruimen tijd den Fran-
: fchen Gezant te erkennen II. 73, mr.ar neemt thands deszelfs geloofsbrieven aan II.
. 74, waarna de Gezant plegtig gehoor heeft bij den Koning II. 74. de Koning fiaat eene minnelijke fchikking voor en biedt zijne bemiddeling aan
1 om den vrede te bewerken II. 84, 't welk afgeflagen zijnde, voldoet de Koning aan alle de 1 gedaane eifchen II. 84.
Narbonne wegens verraad aangeklaagd II. 276, doch onfchuldig verklaard II. 277.
Natie (de) toont zich volvaardig voor de verdeediging haarer vrijheid I. 300 , en brengt
. aanzienlijke gefchenken I.301, . waarbij zich de Vaderlandsliefde des volks in verfchillende gedaanten vertoont I. 303, en fielt haar meeste vertrouwen in Dumouriez II. 309.
Nationaal (het) Gerechtshof te Orleans gefcheiden II. 363.
Nationaale (de) Domeinen wor¬
den door onbevoegde lieden beroofd II. 367. NationaaleVergadering (de) neemt een befluit van befchuldiging tegen de Franfche Ptinfen I. 61, neemt een flreng befluit tegen het deel neemen van een Congres I. 74, verklaart 's Konings oudflen Broeder vervallen van het recht van Regentfchap I. 75, befluit tot het aanwerven van manfchap 1.83 , handelt over de te neemene maatregelen tegen den Keizer I. 84, en befluit tot eenige verzoeken dien aangaande aan den Koning I. 86, die daar over een brief aan de Vergadering fchrijft I. 87, ontfangt Patriotfche gefchenken I. 88, derzelver Afgevaardigden klaagen over onbeleefde behandeling ten Hove I. 91, neemt een befluit tot het reizen met paspoorten I. 93, Helt de goederen der Uitgeweekenen in handen der Natie I. 94. verbiedt den uitvoer van katoen, wolle, herinip, huiden enz. zorgt voor het verval der Asfignaaten 1.97, partijfchappen in dezelve I. 106, eenige



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
ge bijzondere charakcertrekken der Leden I. 108. — Dülessart doet aan dezelve verflag van den ftaat der onderhandelingen met den Keizer 1.110, verleent vergiffenis aan de gevangen moordenaars te Avignon I. 125 , 't welk misnoegen verwekt I. 126, maakt fchikkingen omtrent de beflagen goederen der Uitgeweekenen I. 129, waarvan verfcheidene in het Rijk terug keeren I. 131, befluit tot het vermeerderen der Asfignaaten I. 278, vernietigt alle waereldlijke congregaties, en verbiedt het draigen van Ordens kleederen I. 279, waarover groot gemor ontftaat I. 280, onlusten in de Departementen Gard, Ardeche en Tanne I. 280, vergunt de eer der zitting aan de foldaaten van Chateau Vieux I. 285, welke in dezelve verfchijnen I. 287, en een optogt door Pdrijs doen I. 288, neemt een befluit tot den oorlog met Oostenrijk I. 298, 't welk de Koning bekrachtigt en de Natie goedkeurt I. 299, verbazing van Oostenrijk hier
x
over I. 299, befluit tot het vervolgen der Moordenaars van Dillon I. 310, befluit tot het afdanken van 's Konings Lijfwagt I. 329, hun Bevelhebber naar Orleans gebragt I. 330, befluit tot het aanleggen van een leger bij Parijs I. 335, ontevredenheid hier over I, 336, en wel inzonderheid der Nationaale Guarde van Parijs I 337, ontfangt een Herken brief van de Marfeillaanen\.2,\\; en bericht van eene beraamde fnmenkomst van gewapend volk I. 344, 't geen in de zaal wordt toegelaten 345, befluit een inval in Savoyen te laaten doen IL 59, befluit alle Zwitzerfche Regimenten in Franfchen dienst aftedanken II. 73, en zendt aan de Cantons de noodige ophelderingen II. 74, de Afgevaardigden van eenige Cantons dringen aan op een oorlogsverklaring tegen Frankrijk II. 75, waartegen anderen voor het behoud van den vrede ijveren II. 75 , de meerderheid befluit bij de voorgenomen onzijdigheid te volharden II. 76, 3 de-



BLADWIJZER van het
decreteert dat Luckner haar vertrouwen en dat der Natie verdient II. 169, befluit de fchaaden van Kort rijk te vergoeden II. 171 , decreteert dat alle zittingen der befluurende Collegien voortaan openlijk gehouden moeten worden II. 172 , moedigt de Burgers aan die het Federatiefeest te Parijs komen bijwoonen II. 176, decreteert wat 'er moet in acht genomen worden bij de verklaaring dat het Vaderland in gevaar is II. 181 , krijgt een voorffel om agt Com rnisfarislen na de Armeen te zenden IL 183, krijgt verflag van den Oorlogsminister, wegens de genomene maatregelen tot verdeediging II. 186, en van den Minister der buitenlandfche zaaken IL 187, wordt toteendracht vermaand II. 191, het welk eene gelukkige uitwerking doet II. 192, nadien zulks eene algemeene verzoening tusfchen de partijen te weeg brengt II. 193, waarvan aan den Koning door eene De» putatie kennis wordt gegeeven II. 193, die hierop zelve in
de Vergadering verfchijnt II. 193, zijne aanfpraak aan dezelve IL 194, antwoord van den Voorzitter II. 194, bewilligt in het voordel des Konings, om 42 bataülons Vrijwilligers in dienst te Hellen II. 197, doet een voordel om te verklaaren dat het Vaderland in gevaar is II. 200, welke de Ministers gelast hun bericht daarover in te leveren II. 201, befluit de redevoering van Brissot te laaten drukken en na alle Departementen te verzenden II. 203, bericht door de Ministers aan de Vergadering ingeleverd wegens den inwendigen toefland van het Rijk II. 204, verklaart het Vaderland in gevaar II. 209, haar adres aan de Natie II. 210, en aan de legers II. 210, vernietigt het Decreet van den Koning tegen PethionII. 212, blijdfchap over zijn herftel II. 212, befluit de legermacht tot 450,000 man te vermeerderen II. 220, decreteert het ligten van den zesden man der Nat. Guarde II. 237, doet een gedeelte van den tuin der Tuilleries



HISTORIESCH SCHO ÜWTOONEEL.
ries voor het volk open zetten II. 248, 't welk zich daar mede te vreden ftelt II. 249, bepaalt den oden Augustus om te raadpleegen over de onttrooning des Konings II. 259, vier Wijken verklaaren zig tegen den gedaanen eisch II. S59, tumult daarover in de zaal der Verg. II. 259, derzelver uitgaven in Julij overtreffen verre de inkomsten II. 262 , ontfangt bericht dat het volk dreigt het Paleis des Konings te overweldigen II. 206, befluit om den Koning voor eerst buiten bewind te ftellen II. 2H8, wordt door Afgevaardigden uit de Wijken bedankt II. 289, befluit alle ftandbeelden des Konings te doen wegneemen II. 295 , decreteert het bijeen roepen eener Nationaale Conventie II. 296, gelast de Gemeente om eene bekwaame wooning vóór den Koning te bezorgen II. 297, keurt het Paleis van Luxemburg af II. 297, nader Decreet wegens den Koning II. 297, laat de redenen bekend maaken welke haar tot de bijx
eenroeping eener Nat. Conv. en de opfchoning des Konings bewogen hebben II. 300, treedt in onderhandeling met de Municipaal Commisfie II. 348, zendt Commisfarisfen af om het verder bloedvergieten te beletten II. 354, gelijk mede uit] de Gemeente, doch even vruchteloos gefchiedt II. 354, wordt verdagt gehouden van het Koningfchap te willen herftellen II. 362, krijgt door een Adres kennis van het afzweeren der Koninglijke waardigheid II. 363 , verder befluit der Nat. Verg. omtrent de onbeëedigde Priesters II. 363, eindigt haare zittingen II. 373 , Nationaale (de) Conventie haar eerfte zitting II. 373, zendt Commisfarisfen na Orleans II. 387, de Commisfarisfen komen in het leger van Montesquiou, die reeds zijn ontflag gevraagd hebbende , van hun overgehaald wordt om het hoofd daarvan te blijven II. 68, neemt de zaak van Savoyen in overweeging II. 76, en decreteert de inlijving daarvan in de Franfche Republiek II. 4 76»



B L A D W IJ Z E R van het
76, te Parijs geeft last om van den Paus de ontflaaking der gevangen Franfchen te eifchen II. 75, herroept het traftaat van guarantie van 't jaar 1782 II. 96, is misnoegd over den brief van DjllonII. 177, neemt maatregelen tegen de oproeren II. 226, eenige van haar Afgevaardigden worden mishandeld II. 226, einde van het oproer IL 227, merkt den brief van Roland als zeer overdreeven aan II.
229, verdenkt de Buitenlandfche en inzonderheid de Engelfche Bankiers, als bewerkers der fchaarschheid van levensmiddelen II. 230, en verbiedt op doodftraffen het uitvoeren van levensmiddelen II.
230, hernieuwt het Decreet wegens de onbeëedigde Priesters II. 303, neemt een befluit omtrent de papieren des Konings II. 307, befluit de Municipaliteit te Straatsburg aftezetten II. 313, en de Maire na Parijs te ontbieden , die hierop de vlucht neemt II. 313» haar befluit omtrent la Fayette II. 313 , decreteert
den eernaam van Franfche Burgeren voor Buitenlandfche Wijsgeeren en Schrijvers die ten voordeele der Vrijheid en tot lof der omwenteling gefchreeven hebben II. 339, krijgt een bericht van de Commisfie, behelzende zeer veele befchuldigingen tegen den gewezen Koning II. 203 , haare aanmerkingen omtrent deszelfs onfchendbaarheid II. 204, aan Debatten onderhevig II. 207, ontfangt gunstige tijdingen uit de legers II. 210; befluit den vijand overal te vervolgen II. sii, en de vrije fcheepvaart te openen op de Maas en de Schelde II. 211, ontfangt een voorftel tot het geeven van Burgerrecht aan eenige Ingezetenen van Mentz enz. II. 212, flaat de eifchen van Dumouiuez af II. 216, hervat de raadpleeging over de zaaken des Konings II, 216, berispt het gedrag van Dumouriez II. 177, doch deeze verdeedigt zich in perfoon II. 177, bepaalt het gezag der Legerhoofden II. 178, en benoemt een Comité van Conftitutie II. 179, ge-



HISTORIESCH SC HOUWTOONEE L.
gelast de papieren welke in de Tuilleries gevonden zijn te onderzoeken II. 183, wordt gedrongen om de zaak des Konings te onderzoeken II. 190, vraagen daarover aan het Comité van Wetgeeving voorgefteld II. 200, ontfangt veele papieren van aangelegenheid tb 200, waaruit men de onderhandeling ontdekt met de Porie II. 200 , alsmede die wegens het Regentfchap II. 200, en van een protest des Konings II. 201, ftelt de papieren in handen van een Commisfie II. 202. Nieuwe eisch van den Rusfifchen Minister om hulptroepen en oorlogfchepen II. 34, waarop een weigerend antwoord wordt gegeeven II. 34, gerugten wegens de ruiling van Beyeren II. 418. Nederlanden {[Vereenigde') II.
391-395-
Nottingham en Birmingham oproer aldaar II. 375, als ook te Edimburg II. 345.
Nizza en de vesting Montalban door de Franfchen ingenoomen II. 66, gelijk ook Villa
Franca II. 66, de Ingezetenen van Nizza klagen bij de Nat. Conv. over de geweldenarijen der Franfche troepen II. 79-
Nota van de Keizerlijke en Napelf che Gezanten II. 412, van den Keizerlijken Gevolmagtigden in 's Hage II. 435 , refolutie van Hun Hoog Mog. op dezelve II. 436.
O.
Oczacow ter bevordering van den handel verbeeterd I. 7.
Officieele Nota van den Franfchen Refident aan den Raad te Geneve II. 86.
Onbaatzuchtigheid van het Gemeen te Parijs II. 293.
Onbegrijpelijke werkloosheid van de zijde der bewindvoerende Machten II. 355, welke nogthans den Koning en de Koninglijke familie poogen te beveiligen II. 355.
Onderhandeling tusfchen de wederzijdfche Veldheeren II. 151, aanleidende oorzaak hiertoe II. 152.
Onderfcheidingstekenen voor de x 5 Bur-



BLAD W IJ Z E R van het
Burgerlijke Amptenaaren II.
222.
Ongeregeldheden in Parijs II.
Ongerustheid onder de Ingezetenen der Departementen van Frankrijk II. 54, hun verzoek deswegens aan de Nat. Conv. II. 55, befluit daarover in dezelve genomen II. 55.
Onlusten in de meette Braband'fche (leden II. 374, behalveu in Vlaanderen , Henegouwen en Doornik II. 375.
Ontdekte lamenzweeriug te Marfeille II. 242.
Onwettige (de) gearrefteerde gevangenen op bevel der Nat. Verg. in vrijheid gefteld II. 305-
Oorlog (vooruitzichten van) tut fchen Frankrijk en Engeland II. 268.
Oostenrijksch Lombardi Sn zendt hulptroepen aan den Koning van Sardinie'11 II. 61 , doch die te laat aankomen om iets van gewigt te onderneemen II. 62 , met Frankrijk wordt gevreesd II. 382 , in Amerika met de Indianen II. 396, die de Afgevaardigden vermoorden
II- 397» verzoening tusfchen de Blanken en Gekleurden te Kaap Franeois , te Port au Prince enz. II. 398 , waar de Gouverneur befchuldigd wordt II. 398.
Ooftende omwenteling aldaar II. 334-
Oostenrijk (het Miniderie van) zijn werkzaamheid II. 83.
Oostem ijkers (de) en Franfche Uitgewekenen verlaaten het Keurvordendom Trier II. 98 , hun aanflag mislukt N. 133, neemen verfcheiden plaatfeuin II. 139, trekken overal terug I'. 329. groote defertie onder dezelvtn II. 329, hunne plunderingen II.330, armée legert zich op Franfchen bodem II. 232, en Pruisfifche troepen, hun pofitie voor het inrukken in Frankrijk II. 112, Generaal van Erlach marcheert met 10,000 man na7/ /<?r II. 162.
Dostenrijkjche Nederlanden I. 170-181.381 391. II. 413-429320-376. Het Gouvernement derzelve befluit tot geftrenge maatregels I. 172, beklaagt zig aan den Franfchen Gezant over fommige Genootfchappen I.
•73 >



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
173, doet fommige perfoonen vatten I. 174.
Oostenrijkfche Nederlanden II. 320—376. Verdeeldheid en misnoegen onder de Ingezeetenen II. 320, onderhandelingen tusfchen het Gouvernement en de Staaten II. 321 » welke door de Staaten worden afgebroken II. 321 , dreng verbod tegen het leezen van Franfche Nieuwspapieren II. 322 , verfcheiden perfoouen worden in hechtenis genoomen II. 322, worden met een aanval der Franfchen bedreigd II. 323, begin van den inval der Franfchen II. 325, misnoegen aldaar over de Franfche Asllgnaaten II. 364 , alsmede over het Decreet der- Nat. Conv. van 17 Dec. II., 365, waarover Afgevaardigden uit Henegouwen zig beklaagen II. 365, doch door andere goedgekeurd wordt II. 366, de Gouvernante geeft twee verklaaringen II. 328, wordt te Leuven door het volk gehoond II. 328.
Oostenrijkfche (de) Armée legert zich in de vlakte van
Malplaquet II. 416, en trekken na een kort verblijf van daar na Namen terug II. 417 , hunne handelwijs op Franfchen bodem II. 417 , en Pruisfifche legers trekken na Frankrijk II. 422 , nemen vetfcheide plaatfen in II. 425. Oostgothland (de Hertog van) jongde Broeder des overleden Konings door den Regent bevorderd II. 38. Onderhandeling van Zweeden met
Denemarken II. 35. Ongegrondheid der befchuldiging van Custine II. 158, zelfs volgens het getuigenis der Franfche krijgsgevangenen II.
158. »
Ongehoorzaamheid van eenige Paella's II. 10.
Onlusten te Aurillac en Caen I. 76, te Arles en Auch I. 77, te Avignon en Carpentras I. 78, te Parijs over de duurte van koffij en fuiker I. 79, maatregelen tot duiting derzelve I. 80, oorzaaken deionlusten in Duinkerken I. 104.
Ontwerp om uit alle Departementen een wacht voor de Nati-



B L A D W IJ Z E R van het
tionaale Conventie te formeeren II. 393, Qrchies ingenomen II. 233. Orleans (gewezen Hertog van) van gevaarlijke oogmerken befchuldigd II. 237, verdedigt zig daar tegen in een verklaaring aan zijne Medeburgers II. 237, komt hóe langer hoe meer in verdenking II. 263 , onderhandelingen in den Haag worden afgebroken II. 383, verzoekt de Gemeenteraad van Parijs om zijn naam te veranderen II. 371 , en verkrijgt dien van Egalité II. 371. Oproer te Orleans fpoedig gefluit II. 382 , de Burgerij klaagt tegen de Regeering II. 386 , geweldig te Duinkerken I. 102, oorzaaken daarvan I. 104, van DufaillantXl. 199, in Ardeche gedemt II. 222. ] Opfchorting (de) des Konings door bijna geheel Frankrijk \ goedgekeurd II. 301. Opfland onder de Zwitzerfche I
Guarde des Konings I. 328. Oxenstierna (de Baron van) van Coblentz terug ontboden ll' 37- F
P.
Paeha van Akhifka wordt onthoofd I. 5.
Paciie (deOorlogsminister) wordt verdagt gehouden , en veele Levetanciers in hechtenis genoomen II. 260 , waaronder drie vrienden van Dumouriez II. 260.
Payne geeft een advis over de terechtftelling des Konings van Frankrijk II. 221. Paltz (de) verzameling van een Corps Oostenrijkers aldaar II. 96, en neemt bezitting van de Vesting Kehl II. 97. Paltz (de Keurvorst van de) en de Frankifche Kreits wapenen zich II. 368. °altzisch (het) Hof in verlegenheid II, 117. 'antheon te Londen wordt in de
asfche gelegd I. 168. 'apieren in de Apartementen des Konings gevonden II. 306. arletaent van Engeland wordt geopend I, 15!, wordt geflooten I. 376, binnen Londen uitgefleld II. 408. arte (la) Tritdad verwaarloosd 337-
Pa-



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
Parijs aldaar wordt het draagen van wapens buiten de Nationaale Guarde verboden I. 99, onrustige beweegingen in Kuffijhuizen en Schouwburgen aldaar I. 100, men ontfangt aldaar de tijding van 's Keizers dood L 121 , men kiest aldaar gezwoornen I. 131> «agtbijeenkomften die bedenklijk zijn I. 122, men houdt die voor Oostenrijkfche Comitées II. -s.23, de Koning ontkent hun beffaan 224, oproer in fommige Departementen II. 225» oorzanken van hetzelve II. 225, fehaarschheid en duurte van levensmiddelen aldaar II. 227, nieuwe vrees voor onlusten aldaar II. 350, de Burgers van St. Antoine verklaaren zich voor de bewerkers van 't gebeurde op den aojien Junij II. 352, doch 't geen die van Róuan en Havré afkeuren II. 354, als ook die van Straatsburg, alsook de Departementen la Somme, VEure, V Aime en anderen II. 355 , alsmede de legers van Luckner en la Fayette II. 356, welke laatfte in de Nationaale Vergadering verfchijnt H. 357 , et
eenige verzoeken omtrend hec gebeurde in de Tuilleries doet II. 358, en ontevreden naar het leger terug keert II. 359, door veele harer Ingezeetenen verlaaten H. 264, men neemt aldaar voorzorgen tot onderhoud der rust H. 250, tragt aldaar een' opftand te verwekken IL 270, mistrouwen in fommige Departementen II. 189, de Raad van Gemeente mede aangeklaagd II. 192, op nieuw aangeklaagd II. 193, eenigeWijken eifchen den dood des Konings II. 280, hun verzoek wordt door de Conventie afgeflagen II. 280, door de Nat. Conv. gecasfeerd II. 198, poogt een nieuwe Rechtbank te doen oprichten II. 310 , 't welk door de Nat. Verg. naa eenige tegenkanting goedgekeurd wordt II. 310, de Uitvoerende Raad is misnoegd Op MONTESQUIOU II.
joi, en weigert zijn gefloten verdrag mttGeneve tebekrachtigen II. 101, tweede verdrag geflooten II. 102, 't welk nieuwe reden geeft tot misnoegen II. 102 , het Oorlogs Departement beveelt den aanval



B L A D W IJ Z E R van het
val tegen de Siaaten van Sardinië» II. 60 , en geeft aan de Nat. Verg. de redenen op welke hen daartoe bewoogen hebben II. 61, goedkeuring der Nat. Verg. van dien Hap II. 62 , begin der vijandelijkheden II. 62, een der Wijken verklaart Lodewijk XVI. nietlan-* ger als Koning te erkennen II. 261 , welk befluit door de Nat. Verg. als eene inconflitutioneele daad wordt vernietigd II. 261, eenige Wijken trekken derzelver volmagt weder in . W- 347-
Paus (de) beklaagt zig bij den Keizer over de ontneeming van Avignon I. 55, ontvangt antwoord van Rusland I. 55, dreigt de Franfche Bisfchoppen met den ban I. 56.
Pausfeiijke (de) Nuntius verzoekt de vooifpraak van het Keurvorstelijk Collegie I. 02, welke toegeftaan wordt I. 03.
Petersburg (het Hof te) houdt zijne aandacht geves'igd op de Poolfche zaaken II. 14, befluit een Buitengewoon Afgezant na Polen te zenden II. 27, om aldaar de Conftitutie
te helpen formeeren II. 27, waartoe de Confederatie ook uit vijftien fteden A'fgevaardig- j den der Burgerij laat oproepen II. 27.
Pethiom en Santerre voor de Nat. Verg. aangeklaagd II. 171, laat een waarfchouwing aanplakken 11. 173 , verdeedigd door een tweede Volksdeputatie , welke de afzetting der Generaale Staf eischt II. 174, en Manüel in hunne ampten opgefchort II. 105, befchuldiging tegen dezelve ingebragt II. 105, waarover het Gemeen oproerig'wordt II. 195, geeft van zijne opfehorting aan de Burgerij kennis II. 196, verdedigt zijn gehouden gedrag voor de Nationaale Vergadering II. 212, aan het hoofd éener aanzienlijke Deputatie, eischt de onttrooning des Konings II. 257, 's nachts in de Tuilleries als Gijzelaar gehouden II. 277, maar ingevolgen een Decreet der Nat. Verg. wederom losgelaaten II. 278, en aan hem , benevens den Heer Manüel huisarrest aangezegd^II. 278, tot Voorzitter



HISTORIES CjH SCHOUW TOONEEL.
ter der Nat. Conv. verkooren 372, het Gemeen dringt aan op- zijn herfteliing IL 211. Plan van een aanval tegen Frankrijk II. 95. Plegtigheden bij het vieren van
het Federatievest II. 213. Poogingen om de Nat. Verg. na een andere plaats te verleggen II. 346, befluit daartegen genomen II. 346, nieuwe ora Geneve optezetten II. 350. Poolen I. 37-47- M' 10~^17-34. 46-48. 221-266. ftaat der onderhandeling van Poolen met den Keurvorst van Saxen I. 42, nieuwe regeeringsvorm door de Landdagen goedgekeurd I.43, de Koning en den Raad van Toezicht wordt een onbepaalde macht verleend I. 224, de Regeering beandwoordt de verklaaring van den Rusjifchcn Gezant I. 239, en verzoekt de bemiddeling van het Hof van IVeenen I. 243, gelijk ook den bijftand van dat van Berlijn 244, en zulks ten aanzien van het laatfte op goede gronden 275, ontfangt van hetzelve eeu weigerend antwoord
I. 271, zo als ook van dat van IVeenen I, 254, en doet een adres aan de Natie bekend maaken I. 256, het inrukken van Rusjifche troepen aldaar I. 258, flaan zich bij Lubar neder I. 261, trekken naar Polanen I. 262, en wijken terugnaar Dubienka I. 263, de misnoegden vormen een TegenConfederatie te Targowitz I. 204, zaaklijke inhoud van derzelver Akte I. 264, welke door de Natie met verontwaardiging ontvangen wordt 1.265, en door het Opper-gerechtshof van Litthawen gelaakt I. 266, misnoegen in Litthauven en andere Provinciën II. 23, drie Maarfchalken protefteeren tegen de genomen maatregelen II. 23, de Koning verzoekt de Keizerin van Rusland om vrede II. 15, befluit tot de Confederatie van Targowicz toetetreden II. 18, de Koning wordt het opperbevel over de troepen afgenomen II.24, 't welk overgaat in handen van eene Cornmbfie II. 25, die ook de bezorging van alle Staatszaaken op haar neemt II. 25, teekent



B LA D WIJZE R van het
kent de A£ts van toetreding tot de Confederatie van Targowicz II. 25 , de Gezant wordt te Petersburg aangezegd om de ftad te verlaaten II. 27, ongelukkige toeftand des Konings II. 28 , fchrijft hem een beledigende brief II. 29, krijgt een Deputatie II. 31, de Confederatie verbiedt denzelven eenige Aften buiten haare toeflemming te onderteekenen II. 31, de vrijheid der Drukpers verboden II. 33, de Franfche Gezant niet langer in zijne waardigheid erkend II. 34, de Confederatie maakt zig bekend als een wettig aangefteld fouverain Lighaam II. 34, belooft fchaevergoeding aan de Ingezetenen II. 35, en befluit de legermacht te verminderen II. 35 , de Poolfche Gezant uit Conftantinopolen terug ontboden II. 35 , de Koning wordt verneedert II. 26, blijft fteeds in denzelfden ftaat II. 46, gefteldheid van zaaken aldaar II. 28, wordt met nieu- 1 we rampen bedreigd II. 20, gunstige vooruitzichten voor Poolen 11.10, welke verijdeld
worden door de kuiperijen van misnoegde Grooten II. 11, die de Republiek In eenen oorlog met Rusland wikkelen II. 11, de wederzijdfche Gezanten blijven in hunne posten II. 13, adres van denKoning aan de Natie II. 13, 'er ontftaan nieuwe Confederatien II- I5» gevecht op den lyden en ïüden Julij II. 16, antwoord van de Keizerin, op 's Konings briefII. 17, Raadsvergadering deswegens gehouden II. 18, waarop de vijandelijkheden geftaakt worden II. 19, voorwaarde op welke zulks gefchiedt II. 19, die door den Koning en anderen ondertekend worden II. 20, misnoegen hierover in de Hoofdftad II. 21, waar een oproer dreigt uittebarsten II. 22 , veele Grooten verlaaten hun Vaderland II. 22, verfcheiden Generaals en Officieren eifchen bun ontflag uit den dienst II. 23. 'eolsch leger wordt in een beweegbaaren ftaat gefteld I. 41, Poolfche Rijksdag befluit tot de gedagtenisviering der omwen- i



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
wenteling I. 45, Poolfche Heden, begraaven van Lijken in dezelve verboden I. 47.
Porentru ontruimd door de Oostenrijkfche troepen I. 274.
Porte (la) ter dood veroordeeld II. 334.
Porte (de) fluit den vrede inet Rusland I. 1, inhoud van het verdrag I. 2, ftelt den ReisEffendi tot Gezant naar Rusland aan I. 6.
Portugal I. 47—49. de Koningin wordt ziek I. 47.
Potocky en Rzewusky weigeren den eed I. 37, worden van hunne posten ontzet 1,40.
Priesters (eenige verkleedde) aan een der poorten van Parijs aangehouden, en na de gevangenis der Abtdij gebragt II. 352, en aldaar door het volk vermoord II. 353, 't welk vervolgends alle gevangenisfen overweldigt II. 353, en onder fchijn van rechtspleegingen eene menigte gevangenen om hals brengt II. 353-
Prins Karel van Lingen fneuvelt II. 140.
Procureur Generaal (de) te Parijs vreest vooroproer II.270,
waarvoor de Maire minder vrees betoont II. 271. Provinciën (de) Zeelanden Friesland verkrijgen kwijtfchelding van eenige achterflallige fomme II. ,434. Pruisfen I. 31-37. II. 219— 220. de Koning neemt bezit van Brandenburg Anfpach en Bayreuth, eischt de Landshoogheid aldaar I. 33, ftaat het verblijf der Franfche Prinfen in die Landen toe I. 34, zo ook te Wezel, Cleef en Westphalen I. 36, denkt om* trent Frankrijk even als de Keizer I. 115, maakt zich gereed om een gedeelte van Poolen in bezit te neemen II. 32, waarover men door den Groot Kancelier eene Nota aan den Pruisfifchen Minister doet ter hand ftellen II. 33, die ontkent eenige kennis daar van te hebben II. 33, en Hesfen komen bij Verdun II. 110, de Armée opent zich den weg na Chalons II. 148, en Hesfen gaan op marsch na Frankfort II. 152, deKoning komt te Coblentz, het leger breekt op II. 99, very dee-



BLADWIJZER van he*
deeling der gezamentlijke legers II. 100, de Uitgeweeken Prinsfen geeven een verklaaring KManheimll. ioo; de Koning komt te Verdun II. 124, de Armée blijft eenige dagen bij Verdun II. 137, breekt op na Landres II. 137, de Koning befluit de wapenen optevatten tegen Frankrijk II. 210, en geeft reden van dit zijn gedrag II. 220, de Armée redt Coblentz II. 150 , en Hesfifchen naderen Frankfort II. 150.
Plunderaars (verfcheide) in 't leger van Custine met den dood gefltaft II. 114.
Publicatie tegen de Vreemdelingen in de Generaliteits Landen II. 382.
Q.
Quoten (hieuw geregelde) inde Vereenigde Nederlanden voor 25 jaaren vastgefteld II. 435, het werk der Quoten wordt tot fland gebragt II. 431.
R. I
Raadpleeging over de zaak des
Konings van Frankryk uitgefteld II. 271, waar over het Volk zich ten uiterften misnoegd betoont II. 272. Reden waarom in de Oostenrsjkfche Nederlanden bij de komst der Franfche Legers geenerhande opftand plaats hadde II- 4'5-
'Regsenng(_Ottomannifche') tracht den ftaat der geldmiddelen te vetbéteren I. 207, (de Oostenrijkfche) doet eene afkondiging omtrent den Oorlog met Frankrijk I. 381. verbiedt het verblijf van alle Franfchen die geene Uitgewekenen zijn 383, als ook den uitvoer van wapenen enz. naar de Franfche grenzen 384. Regensburg (de Keizerlijke Gezant te) dringt aan op het verklaaren van eenen Rijksoorlog tegen Frankrijk II. 121, vraagen aan de Rijksvergadering deswegen voorgefteld II. 121, waar over de raadplegingen voor eerst worden uitgefteit II, 122; Legent (de) van Zweeden volhardt bij zijne vredelievende gevoelens II. 35.
Reis



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
•Reis van Simonville voor eerst
opgefchort II. 5. Reprefentanten (de) van eenige Steden zenden afgevaardigden nas. Parijs ibid. 359, hun verzoek aan de Nat. Conventie ibid. 360. Antwoord daar op gegeeven ibid. van Brusfel veranderen van gedrag ibid. 371. doen voorfteliingen aan de Conventie wegens het Decreet van 15 Dec. ibid. en leveren een protest in ibid. 372. Reynolds een beroemd Schilder
derft te London I. 169. Roijespierre verdeedigt zijn gehouden gedrag II. 137' wordt befchuldigt na het Diétatorfchap te daan II. 307. Rochambeau ontvangt zijn ontdag en befchuldigt Dumourier 313. Roland wordt Minister der Binnelandfche zaaken II. 122. (de Minister) misbillijkt de handelwijze van Custine II. 158 dek voor een Lijfwagt voor de Nat. Conv. op te richten, doch dit geeft aanleiding tot verregaande partijfchappen II. 187, welke overdaan tot' de Clubs der Jakobijnen II. 188,
doet een ongundig verfiagwegens den toeftand van Parys II. 197, ontdekt nieuwe papieren in een verborgen hoek van de Tuilleries II. 224. welke in handen van eene Commisfle gedeld worden II. 225,' klaagt den Gemeenteraad aan als oorzaak vau de fchaarsheid der levensmiddelen te Parijs II. 227, fchrijft een brief hier over aan de Nat. Conv. II. 227, aangeklaagd als een opkooper van graanen II. 230, geraakt hoe langer hoe meer in den haat des Volks II. 231, welke haat tot de Girondisten overdaat II. 231 , loopt gevaar II. 352.
Romen (het Hof van) deszelfs gedrag II. 65 , gedeldheid van zaaken aldaar ib. 74.
Roomsgezinden in Ierland verkrijgen eenige rechten I. 163, geeven eene ve klaaring wegens fommige hunner gevoelens ib. 165.
Rouan en Havre keuren het zelve af 354, als ook die van Straatsburg 355 , en Somme TEure ï'Aisne ea anderen 355-
y 2 ROU-



BLADWIJZER van het
Rouzet geeft een ndvis wegens de te rechtftelling van den Koning van Frankrijk II. 220.
Ruiterij (de) van Parijs weigert hunnen Commandant te gehoorzamen II. 21)5.
Rusland I. 7-71, IL 7-1®, 14-17, Rusland doet afftand van de door de Porte beloofde vergoeding der krijgskosten I. 4, herftelt den Chineefchen handel I. 7, vermoedelijk gedrag omtrent Frankrijk en Poolen
I. 9, De Franfche Gezant aan het Rusfisch Hof ontfangt een Nota van den Staatsdienaar
II. 7, waarbij hem aangeduid wordt om de Hoofdftad en het Rijk te verlaaten II. 7, de Keizerin fchijnt zich met de andere, verbonden Mogendheden te willen vereenigen tegen Frankrijk II. 8 , haare toetreeding tot de Conventie van Pilnits II. 19 , toebereidfelen ter Zee ibid. 9, toekomende Gemaalinnen van de twee jonge Grootvorften ib. 10, Deputatien aan dezelve II. 130, (de Gezant van) doet op nieuw aanzoek om hulptroepen tegen Frankrijk ibid. 36,
weigerend antwoord van den Regent ib. 36.
Rusfen (de) betrekken een leger bij Warfchauw ib. 27. breeken hunne legerplaats bij Warfchauw op ib. 26".;
Rust (de) in Parijs herfteld II. 383.
Rustig antwoord van den Commandant van Diedenlytven bij het opeifchen dier Stad II. 4-24.
Rijksdag {Poolfche) neemt een voorbereidend befluit tot verdeediging I. 222 , ontfangt federt nog ongunftige berichten 224, bezorgt het nog ontbreekende aan den Oorlogsftaat22Ö, en belooft de fchade te vergoeden door eenen inval te wege gebragt 227, die door den Rusfifchen Gezant aangekondigd wordt 228, de Koning deelt deszelfs verklaaring aan den Rijksdag mede 231, en geeft middelen van verdeediging aan de hand 232 , draagt hem het opperbevel over het Leger op 237, beneffens de macht tot het aangaan van alle Krijgsverdragen en het uitdeelen van beloo-



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL.
looningen , legt eene belas-, ting op de vaste goederen 235, neemt maatregels omtrent hen die den vijand hebben opgehitst 236, en zorgt voor de buiten- en binnenlandfche rust 236, wordt krachtdaadig door Vcderlandfche giften onderfteund 237, en eindigt zijne Zittingen 239. Rijsfel ( het beleg van) en Diedenhoven opgebroken II. ui. zwaar belegerd en gebombardeerd II. 168, zendt Afgevaardigden na Parijs II. 170, verweert zich dapper II. 171, krijgt toevoer van levensmiddelen en verlterking II. 171, (het beleg van) opgebroken II. 172, deerlijk verwoest II. 172, als mede de omliggende dorpen II. 172 , wordt met eene belegering gedreigt II. 426, opgeeischt ib. 422, weigerend antwoord van den Commandant ib. 422, als mede van de Municipaliteit ib. 429, begin van het bombardement ib. 423.
S.
Samenkomst der Leden vaa de
Nationale Conventie ib. 371. Santf.ere als mede de Stads Regeering fpreekt den brief van Roland tegen II. 229, en fchrijft de duurte der levensmiddelen aan de kunstgteepen der Koningsgezinden toe II. 229.
Sardinien doet den nieuwen Franfchen Gezant aanhouden I. 271, waar voor Frankrijk vruchtloos voldoening vordert 271, krijgstoerustingen aldaar I. 272, als mede in Napels, Toskaanen en Genua 273, dezelve in den Kerkelijken Staat 273, ftaat der zaaken in Sardinien II. 55, — de Koning fluit een verbond met de Hoven van Weenen en Berlijn II. 56, zijn Krijgsmagt II. 57, vraagt hulp van den Keizer II. 60, (de troepen van) vlugten zonder tegenweer te bieden ib.6s, en verlaaten hun ftetkfte posten ib. 63 , vlugten lafhartig ib. 66, men doet hen in 't binnenfte van Piemont bijeen trekken ib. 67, zijn recht op Savojen vervallen verklaard II. 70.
Saxen (de Keurvorst van) neemt y 3 deel



BLADWIJZER van het
deel in het verbond tegen Frankrijk II. 85.
Saxen Teschen (de Hertog van) biedt de uirgeweeken Brabanders en Luikenaars vergiffenis aan II. 324., die zulks van de hand wijzen ibid. 325, verzoekt een flilftand van wapenen ib. 333, welke hem geweigerd wordt ib. 333, waar na hij van het bevel over de Armee afftand doet ib. 334, noodigt de inwoonderen van Fransch Vlaanderen om onder de gehoorzaamheid des Konings weder te keeren II. 427, het welk door die van Rijsfcl wordt verworpen ib. 427.
Savoyen proclamatie aldaar afgekondigd tot gerustftelling der Ingezetenen II. 68, waarop Gedeputeerden tot eene algemeene Vergadering verkooren worden ib. 69, die zig tot een Nation. Conv. formeeren ib. 70,
Schikkingen ten aanzien van de inkwartiering der Rusfifche en Poolfche troepen II. 20.
Servan wordt Oorlogsminister I. 317.
Sierk door de Pruisfen ingenomen IL 113.
Spanje I. 50-54. II. 48-61 267-270. twintig Feestdagen aldaar ingefteld I. 50, invoer der Franfche boeken aldaar verboden I. 51, wordt gemaatigder omtrent Frankrijk I.52, trekt het bevelfchrift omtrent de Vreemdelingen in I. 54. het Hof erkent de terugroeping van den Franfchen Gezant I. 267, en de geloofsbrieven van den Ridder van Bourgoing 268, en ftaat den Negerhandel op St. Domingo enz. we- ' der aan Frankrijk toe 269, als mede den invoer van alle Nieuwspapieren 270, het Hof doet poogingen om den Koning van Vrankrijk bij het le. ven te behouden II. 281 , boe deszelfs brief dieswegens door de Conventie aangemerkt wordt ibid. erkent niet langer de hoedanigheid des Franfchen Gezant II. 53, Oorlogstoebereidzeien aldaar II. 53. Spaanfche (de) waarneemer van zaaken aan het Hof van Frankrijk keert van daar te rug II.
52



HISTORIESCH SCHOUWTOONEE L.
52, die een ongunflig verflag doet van de gefteidheid der zaaken aldaar ib- 53Spiegel (van der) wordt befchuldigd geld van de Brabandfche Staaten getrokken te hebben L 185, fchrijfi aan den Heer Hop I. 185, 'egt zijn zaak voor de Staaten van Holland open 1. 186. Slachting (verfchrikkelijke) in het Kasteel de Tuilleries II. 285. Slegt gedrag der Franfchen bij het heroveren van St. Amand II. 422, waar door zij genoodzaakt zijn de ftad te verlaaten II. 428. Standbeelden (de) des Konings van Frankrijk omvergehaald II. 295.
Staat der Geldmiddelen in Engeland I. 156, der zaaken tusfchen Frankrijk en Engeland II. 282, vetflag deswegens door den Minister der buitenlandfche zaaken ibid. det Franfche Zeemagt II. 325 j der Franfche Legers II. 361, der Franfche Krijgsmagt II 382, der Geldmiddelen U Parijs IL 389Staaten Generaal dringen t
Brusfel op onderzoek over twee befchuldigde perfoonen, aan I. 183, en bekomen antwoord van het Gouvernement aldaar I. 184. Staaten van Holland befluiten op de klagt van den Raadpenfionaris van der Spiegel L 188, ontfangen een gunftig verflag van de Gemagtigden in deeze zaak ibid. en befluiten overeenkomftig het zelve I. 190.
Staatsgevangenen (de meeste) naar Orleans gevoerd II. 309 1 worden van Orleans naar Perfai lies gebragt H. 359- en aldaar door het Volk vermoord ib. 359-
Stenai bezet door de Oostenrijkers II. 181. Stenden (verfcheiden) van het Duitfche Rijk neemen deel in den Oorlog II. 120. Sterkte van de Franfche Legermagt volgends hunne opgave en derzelver verdeeling II. 204, ftaat der Franfche legers II. 215, dar wederzijdfchelegersll. 382. Soldaaten mogen hunne eigen Officieren verkiezen II. 3°3: Stokholm (het Hof van) weigert 3 4 Zij-



B L A D W IJ Z E R van het
zijne Contingenten tot den Rijks-oorlog tegen Frankrijk «• 37-
Sudermanland (Hertog van) wordt Regent van Zweeden I. 24.
Slaavenhandel wordt indeDeenfche W. L Coloniè'n afgefchaft
ï. 28.
T.
Tartaarfche Forflen (drie) omhelzen het Christendom I. 10.
Teftament van Gustavus III. Koning van Zweden T. 24.
Thurlow Opperkanfelier ontfangt zijn ontflag , 377.
Toebereidzelen om den Koning van Sardiniën te helpen II.64, te Bergen tot eene belegering H. 423.
Toerustingen aan de TurkJ'che
grenzen II. 16. Toeftand van den Koning van
Frankrijk II. 342. Toeftel tot de verdeediging in de
Tuilleries II. 274, in welke
zeer veele perfoonen worden
toegelaateu ib. 275. Totaal der Engelfche Zeemagt
II. 403.
Trier (Keurvorst van) doet een Nota door de, Uitgeweekenen aan den Franfchen Gezant te Coblentz ter hand ftellen 1.66, door de Franfchen ontrust II. 161.
Truguet (de Admiraal) zeilt uit met een Eskader om bezit te neemen van Oneglia II. 72, en zendt eene Deputatie in een Sloep met eene Vrede-vlag aan de Ingezetenen ib. 72, die eenige Officieren en manfchappen om 't leven brengen ib. 72, waar over eene zeer ftrenge wraak genomen wordt II. 72.
Tuilleries het gewapende Volk pleegt aldaar geweld I. 346, doch gaat op raad van Pethion uit een ib. 348, de Koning fchrijft wegens het gebeurde aan de Vergadering 378, welke alle onwettige gewapende verfchijningen van Burgers verbiedt 349, (de papieren in de) gevpnden worden in hanpen gefteld van eene Commisfie II. 181, eerfte bericht dier Commisfie ingeleeverd II. 181, 't welk tot hevige gefchillen
aanleiding geeft II. 182.
Tu-



HISTORIESCH S.CHOUWTOONEEL.
Turin oproer aldaar L 58, (het Hof van) neemt vetdete maatregelen II. 57, beklaagt zich wegens den inval der Franfchen en ontfchuldigt zijne troepen II. 67, zoekt vergeefsch hulp in Engeland en Zwitzerland II. 62. doch flaagt daar in bij het Hof van Weenen II. 63. Turkyen I. 1-6. II. I-I3- H« 205—207. Frankrijk benoemt een nieuwen Gezant bij de Porte II. 1, tegen wien verfcheide andere Gezanten de Porte tragien voor in te neemen II. 2, 't welk hen ook gelukt ib. 3, hevige brand te Konftantinopolen II. 3, als mede in Perfiên en Bcsnièn ib. 4, Belgrado door een hoop misnoegde Turken ingenomen ib. 5 , verdrag tusfchen hun en den Pacha geflooten ib. 6, de pest verfpreidt zich tot in de uiterfte Provinciën van het Turkfche Rijk ibid.
U.
ükraine (de) krijgstoerustingen aldaar I. 260.
Uitgeweekenen (Franfche) beklaagelijke toeftand derzelve
I. 141, hunne goederen verbeurd verklaard II. 271, hoe dezelve in de Oostenrijkfche Nederlanden behandeld worden
II. 343 ■> de meesten begeeven zig naar 't Bisdom Luik ibid. 345, waar zeer veelen van hun uit den krijgsdienst ontflagen worden ib. 345. — Ne. derlanders houden bij den uitvoerenden Raad in Frankrijk aan op de vervulling van voormaalige beloften ib. 380, aanfpraak van eene Deputatie uit dezelve aan de Commisfarisfen der Nat. Conventie te Duinkerken ib. 381, merkwaardig antwoord op dezelve ibid. wreedheid derzelve II. 173, plunderen het dorp Vonk ibid. 174.
Uitvoerende (de) Macht voor eerst gevestigd in het Miniflerie II. 302, Raad belast denzelven in geene onderhandelingen te treden met den vijand, voor deeze den Franfchen bodem zoude vc-rlaaten hebben II. 401.
Uitwerking van het Edikt tegen 3-5 de



B L A D \V IJ Z E R van het
de weelde in Zweeden IL 37, en de vergunde vrijheid van de Drukpers ib. 37, der verklaaring dat het Vaderland in gevaar is II. 227.
V.
Vaart (vrije) op het flolfteinfcke
geopend I. 212. Valence trekt op tegen Namen
li. 337 , komt in Charleroi
ibid. verovert de ftad Namen
ibid.
Valsch bericht wegens het overlijden der Koninginne van Portugal II. 47.
Vallede geruchten wegens het influiten der Franfche Armée II. 142 , onzekerheid wegens de oogmerken van dat gerucht ib. 142, patrouille aangehouden II. 275.
Venetien (de Raad van) wordt door veele redenen tot onzijdigheid bewogen II. 69.
Verandering in de Politieke en IViilitaire gefteldheid van Turksch Illyriên II. 12, inde denkwijze der Zwitsers omtrent de Franfche zaaken II. j>2, in het laatst genomen Decreet. II. 176.
Verbonden (de) Mogendheden
houden zig verzekert van den uitflag van den Franfchen Oorlog II. 8.
Verbod in Spanje tegen het invoeren van boeken en nieuwspapieren vernieuwd II. 53.
Verdeeldheid in de fteden tusfchen de Municipaliteit en het volk II. 326, boven al te Orleans ib.
Verdun door de Pruisfen belegerd II. 122, en ten tweede maale opgeëischt, 122, men befluit om een leger van 60,000 man alleen uit Parijs tot ontzet dier ftad aftezenden II 351 , zonderlinge vrees voor de gevolgen die daar uit zouden kunnen ontftaan II. 351, Longwy en andere plaatfen door de Franfchen veroverd II. 110.
Vereenigde (de) Armée verzuimt de nodige pasfen in tijds te bezetten II. 154, Armee trekt uit Parijs II. i6o# Legers in een ongunftige toeftand II. 153,
Vereenigde Nederlanden II. 376-392- 431-437- aanhoudende verdeeldheden al. daar II. 376, voorzorgen door de



HISTORIESCH SC HOUWTOONEEL.
de Siaaten van Holland genomen ib. 377 > aanfchrijving deswegens aan de Bailliuwen enz. ib. 378 , oprichting van een Corps Zee artilleristen aldaar ib. 379, de rang van Commandeur ter Zee wordt herfteld ib. zwakke ftaat derzelve ib. 387. Vergniaux doet een Redevoering in de Nat. Verg. II. 177. Verjaaring van het Federatie feest
te Parijs gevierd 11. 212. Verjaardag der Franfche omwenteling* in Londen en elders gevierd II. 406, als mede in Schotland en Triand ib. 406. Verklaaring (de) des Hertogs van Brunsvijk ter kennisfe gebragt van de Nat. Verg. II. 252, welke de voorleezing daar van weigert ib. 252, 's Koning; brief daar over aan dezelve ib. 252, welke veel gemoi veroorzaakt ib. 254, en aan leiding geeft tot verregaandi befchuldigingen ib. 254, vat den Keizer ten aanzien vat de Oostenrijkfche Nederlandei II. 375, voorzorgen jen aan zien van de grensfcheidingei der Nederlanden II. 394.
Verkoeling tusfchen het Hof van JVeencn en de Porte_ II. 7, over het niet te rug geeven van de Vesting Choczim ib. 7. Verlegenheid in de Kabinetten
van Italien II. 61. Vermoedens omtrent de bewindvoerende macht II. 358. Verrichtingen der geformeerde Nat. Conv. II. 70, van de nieuwe in gefielde Vierfchaar te Parijs II. 333VerfcheidenMogendheden zoeken de vriendfchap der Porte II. 1. nabuurige Pacha's verzamelen hunne krijgsmacht II. 11. waar na die van Nisfa door een krijgslist Belgrado herovert ib. 12, Raaden van het Parijfche Departement neemen hun ontflag II. 232, Deputatien eifchen de fpoedige afzetting des Konings II. 287. Verflag wegens den toeftand van het Franfche Rijk ten aanzien i der buitenlandfche Mogendhe1 den II. 206.
1 Verflagenheid te Parijs over den 1 fnellen voortgang der vijandelijke wapenen II. 350. 1 Verfterking der Nederlandfche grenzen I. 391.
Ver-



B L A D W IJ Z E R van eet
Verzoek van het Spaanfche Hof aan de buitenlandfche Ministers II. 53. Vlaanderen ( Inwooners van) erlangen een volftrekte kwijtfcheiding I. J74, krijgsverrichtingen aldaar II. 334. aldaar ontmoeten de Volksvertegenwoordigers weinig tegenfland ib. 357. Vloot (een) in Zee gezonden onder bevel van den Admiraal Hood II. 403. Volk (Ottomannisch) is misnoegd over den vrede I. 205, beweegingen in Holftein ontfiaan II. 29, (het) van Parijs geraakt weder aan 't bedaaren II. 229, van Parijs laat de Zwitzers aanzeggen dat het tegen dezelve geen vijandelijke oogmerken heeft II. 234, die niet te min op het Volk vijandelijk aanvallen ib. 234, van Parijs beklaagt zich over het niet te recht ftellen der gevangenen II. 330, van Brabandtracht de Vonckisten verdagt te maaken II. 353. wordt bijeen geroepen om de Staaten van Braband te herftellen ib. 354, voorzorgen door den
Commandant van Brusfel genomen ib. die de eifchen van het Volk weigert ib. en de Hoofden der Staatsgezinden bedreigt ibid. Volkplanting (nieuwe) in Afrika II. 408.
Voorbehoedfelen in Spanje tegen het verfpreiden der Franfche grondbeginfelen II. 252. Voorflag om de Armée van den Staat met 15 man per Compagnie te vermeerderen II. 391. Voorflagen tot een vergelijk met
Frankrijk II. 133. Voorftel om drie Dictators aan te ftellen en met de uitvoerende Macht te bekleeden II. 245, anderen begeeren het bewind in handen van den Koning te laaten ib. 246", welke partij de minfle voorflanders heeft ibid. 247, om de Nat. Verg. uit Parijs na eene andere plaats te verleggen wordt verworpen II. 269, door de Ministers in de Nat. Verg. gedaan om de geheele Natie tot verdeediging van het Vaderland op te roepen enz. II. 335, en door dezelve goedgekeurd ib. 335, om op de hoofden des Konings van



HISTORIESCH SCHOUW TOONEEL.
van Pruisfen en andere Vorften eene premie te ftellen ib. 340, om een Corps van Konings moordenaaren op te richten II. 341 * beide deeze voordellen door de Nat. Verg. verworpen ib. 341> bij de Nat. Conv. om terftond een daad van uitfteekend gezag uit te oefenen II. 375Voorflellingen (vruchtelooze) van het Britfehe Miniderie tegen de vrije Vaart op de Schelde II. 383Vorden (Uuitfche) verfcheiden derzelve verklaaren zich tegen den Rijks-oorlog II. 147 > de meerderheid befluit tot het opbrengen van een driedubbeid contingent II. 147. Vredelievende geneigdheid van het Brilfch Miniderie II. 404. Vrees voor een tweede vlugt des Konings van Frankrijk ; maatregelen daar tegen I. 326, voor oproer in Stokhohn II. 71, in Frankrijk voor eene nabij zijnde vredebreuk met Spanje II. 48, verdeeldheid daarover in den Staatsraad ib. 49. Vreugde in Poolen over den voor
fpoed der Franfche wapenen II. 23.
Vrijheidsgeest (toeneemende) in fommige plaatzen in Duitschland II. 148.
Vrijwilligers (een menigte) neemen dienst in Parijs II. 228.
W.
Wallis (Dr.) keert na Engeland terug I. 16.
PVarfchamv men viert het Jaarfeest der omwenteling II. 225.
Weenen (het Hof van) andwoordt op de jongde eisfehen des Keizers I. 134- welke op een meer bedisfend andwoord aandringt I. 135. C de Hoven van) en Berlijn hun merkwaardig gedrag, II. 26, (het Hof van) doet nieuwe poogingen II. 52, verklaaring des Franfchen Gezant .aldaar ib. 53, verdere toebeteidzelen ib. 54, die egter van veelen als enkele voorzorgen aangezien wierden ib. 55, vertrek van óenTurkfchen Gezant vandaar ib. 21, (het Hof van) deszelfs Staatsfchulden ib. 23, bank-



■
BL ADWIJZERvan het
bankbriefjes mislukte pooging met dezelve ib. 27, (de Hoven van) en Petersburg vernieuwen hun Alliantie traétaat II. 27, (het Hof van) doet een tegenverkiaaring op de Franfche Oorlogsverklaring ib. 85, (het Hof van) maakt verbazende krijgstoerustingen ib. 87, maatregelen genomen om den Oorlog voort te zetten II. 120, (het Hof van) geeft aan de buitenlandfche Gezanten kennis van den gevaarlijken toeftand van Duitschland II. 120, (de Hoven van) en Berlijn zoeken den Oorlog met Frankrijk tot eene Rijks oorlog te maaken . II, 135, (het Hof van) blijft onbuigzaam I. 290, en geeft •een onvoldoend andwoord op de jongde eisfchen van het Franfche Hof ib. aor, en blijft 'er bij volharden ib.. 297, . ( het Hof van) doet zijn troepen tegen Frankrijk trekken ib. 364, (de Hoven van) en Berlijn dringen op het toetreden der Stenden tot eene Rijksverbindtenis I. 366.
terugkomst van den Keizer aldaar II. 118.
Werkzaamheid van den Uitvoerenden Raad te Parijs II. 304.
Willekeurige handelwijze der Gemeente van Parijs II. 343.
Woelingen van eenige Dagbladfchrijvers en anderen II. 305.
Wurtemberg (de Hertog van) beklaagt zig ten fterkften ovet het inneemen van de Vesting Kehl II. 97.
Z.
Zes Commisfarisfen benoemd om de gefteldheid van het Rijk te onderzoeken enz. 393.
Zorglijken toeftand des Konings van Frankrijk II. 264, die in eene proclamatie zijn gedrag verantwoordt ib. 264, welke door het Volk afgefcheurd en verbrand wordt, ibid.
Zweeden I. 11—28. 208—244, II. 36. 44. fchort de Oorlogsrenten op I. 11, befluit op den Rijksdag te Gefle om dezelve te waarborgen I. 13, Koning van (famenzweering tegen den) I. 15-18, wordt ge-



HISTORIESCH SC HOU WTOONEEL.
gekwetst I. 18, ftelt een Regeeringsrand aan I. 23, fterft,, I.23, ( Kroonprins van) wordt tot Koning uitgeroepen 1. 24. fluit den vrede met Algiers
I. 217, Zeemacht in Zweeden verfterkt II. 35- en eenCommisfie tot verbetering der .Geldmiddelen benoemd ib.|36,
(de Regent van) wordt in naamlooze brieven bedreigd
II. 39, waar over de Schrijver van denzelven in hechtenis genomen wordt ibid. 39, twee audere perfoonen aldaar om hunne fchrit'ten in de gevangenis gebragt ib. 40. Volksbeweegingen welke daar uit ontftaan ib. 41, de weduwe Maria Louiza fterft I. 369, (da Regeering) ontfangt een verklaaring van den Agent der Franfche Prinfen II. 37, Koel antwoord op dezelve ib, 37, de gebannen Overften Mokt. gommery en Lëanstedt uit derzelver balliuglchap ontflagen ib. 39, vrijheid der Drukpers aldaar toegedaan ib. 39 , bedenkingen tegen de daar toe ftrekkende Ordonnantie ib. 40, de voetval voor den Koning
aldaar afgefchaft ib. 40; Edict, tegen alle hazardfpeelen ib. 41, en tegen de toeneemende weelde aldaar ib. 40, eene Staats Commisfie benoemd tot het verbeteren der Financiën ib. 42, Staatsfchulden van hes Zweedfche Rijk , ib. 42, de ter dood veroordeelde Staatsgevangenen worden na he£ Kasteel te Friederikshof verplaatst, ib. 42, het Hoog Geregtshof bevestigt de tegen hun uitgefproken vonnisfen ib. 43, welke door den Hertog Regent in bannisfement veranderd worden ib. 43 , hun vertrek uit Zweeden ib. 44, het weik onder het gemeen eenig misnoegen verwekt ib. 44. Zwitzerland I. 274-276. II" 86—107, de Cantons befluiten tot een onzijdig gedrag y jegens Frankrijk I. 275. en het verzamelen van een leger bij Bafel ib. 275, verflagendheid over het gebeurde 1 te Parijs, op den 10 Augusius II. 70, waar over in het Canton Bern den rouw wordt aangenomen ib. 71, Landdag te Bern uitgefchreeven ib. 72Eeni-



B L A D W IJ Z E R van het
Eenige Zwitzerfcke Regimenten in Frankrijk zenden Afgevaardigden aan hunne Cantons om uit den Franfchen dienst terug geroepen te worden tt 73-
Zwitzers (de) te Courberoi willen hunne,landgenooten in de Tuilleries bijfpringen II. 294, welk nog in tijds wordt af¬
gekeurd ib. 295. .Zwitzerfcke Officieren en die van de Parijfche Ruiterij befchuldigd dat dezelve bevel gegeeven hadden om op het Volk te fchieten II. 296, Regimenten worden uit den Franfchen dienst ontflagen II. 338, een derzelven deferteert 'met wapenen en bagage II. 339.





















HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL



■



HISTORIESCH SCHOUWTOONEEL
van
'S WAERELDS LOTGEVALLEN
IN HET JAAR 17 9 2.
VIJFDE DEEL.
BEHELZENDE
B IJ L A G E N.
TE H A A R L E Mr bij A. L O O S j E S, Pz.






B IJ L A G E N.
LI.
Memorie van den Baron van Herbert, Internuntius van zijne Roomsen-Keizerlijke Majefieit te Conftantinopolen, en aan het Turksch Minijlerie aldaar ingeleverd, den loden Augustus 1792.
De bloeddorstige faftie der Jacobijnen , willende overal den geest van tweedracht en regeeringloüshcid, met welke zij bezield is, voortplanten, komc naar Conftantinopolen te zenden een van haare gevaarlij kfte Leden, genaamd Semonville , een man , die wezenlijk bekend ftaat om zijne verdorven grondbeginzelen, dien reeds verfcheiden Hoven afgeweezen , of geweigerd hebben hem in de hoedanigheid van Minister te erkennen, of zelfs op hun grondgebied toe te iaaten. De verfoeilijke ontwerpen van dezen zendeling, gekend bij het Keizerlijk Koninglijk Hof, bedoelen niets minder dan die volkomen harmonie, welke zo gelukkig tusfehen de beide Keizerrijken herfteld is , om verre te werpen , ten einde eene gunstige diverfie te doen opkomen ten behoeve van fchurkenbenden, welken zijne Keizerlijke Majefteit en deszelfs Doorluchtige Geallieerden beezig zijn buiten ftaat te ftellen, van geheel Europa het onderfte boven te keeren.



2 B IJ L A G E N.
De ondergetekende Internuntius heeft te dikwijls onder zijn bereik gehad, in de handelingen der verheven Porie de hooge wijsheid en het rechtmatig bezef haarer waardigheid gade te flaan , dan dat hij zich een enkel oogenbiik zou durven veroorloven te vermoeden, dat zij zich zoo verre vernederen zoude, om voor den Troon, welke de zetel is van Eere en Majefteit, den flegtst befaamden der Faétiedrijvers, met de bedrieglijkfte voorftellen gelast, in een publiek karakter te ontvangen. Doch nadien 'et lieden zijn, die, of kwaadwillig of onkundig, de toelaating van Semonville veinzen te befchouwen als eene onverfchillige zaak in zich zelve, is het de onvermijdelijke plicht des Ondergetekenden , de ftera dezer lieden te fmooren door eene formeele reclamatie; en te verklaaren, dat indien, tegen de verwagting van de Geallieerde Mogendheden, en tegen alle waarfchijnlijkheid, Semonville mogt worden toegelaaten, het Hof van JVeefien in dat geval zal moeten onderftellen, dat de machtigde belangzucht, opgewekt door glimpige aanbiedingen , de overhand verkreegen heeft boven de eenige partij, welke de verheven Porte wierdt voorgefchreven door haare uitneemende kieschheid, eershalven, namentlijk de volftrekte afwijzing van een' Zendeling, die losgelaaten is door de-vijanden niet alleen van de Geallieerde Mogendheden, maar ook van het geheele menfchelijk Gedacht. De Ondergetekende is, voor het overige, wel verzekerd, dat de explicatie, welke hij de eer heeft officieel bij deze Memorie te verzoeken, dienen zal tot flaving van het vertrouwen, 't welk zijne Keizerlijke Majefteit reeds ftelt in de fchatbaare vriendfchap, en in de voortreflijks denkwijs van de verheven Porte. Daar zijne Keizerlijke Majefteit verzekerd zal wezen,
dat



B IJ L A G E N. 3
dat de vetheven Porte door mij is onderricht geworden, zal hij dan niet ir, I jt geval zijn van de grootfte verkoeling aan den kant zijner vriendin te vermoeden , zo deze niet weigerde een der voornaamite Leden dier Seéle, zijne perfooneele vijandin , te ontvangen eu te erkennen als Ambasfadeur? Zullen de Mogendheden, Nabuuren van het Ottomannifche Rijk, niet ontrust wezen, uit hoofde der mogelijkheid aan het Hagen van Negotiatien, die ten doelwit hebben op nieuw de Porte tegen hen te wapenen ? Deze ontrusting zal maatregelen veroorzaaken, welke de voorzichtigheid voorfchrijft, en wantrouwens, die noodwendig de goede harmonie zullen krenken, welke gelukkig door den vrede is herfteld geworden. Wanneer ik aan de verheven Porte voorflel, den Heer SeMonvilre afcewijzen, verftaa ik daardoor niet haare afwijzing van elk ander Minister, welke Frankrijk haar mogt toezenden; zulks zoude zijn zich vijandig tegen de nieuwe Conftitutie te verklaaren ; maar een Minister niets anders zijnde dan het werktuig, dat tusfchen de twee Hoven de banden eener volkomen vriendfchap onderhoudt, kan een Hof , dat in eenig perfoon hoedanigheden zoude vinden, welke aanltootelijk voorkomen , zeer wel zijne aanneeming van de hand wijzen , en een ander eifchen. Dierhalven zal de verheven Porte, met te weigeren den' Heer Ssmonville te ontvangen, op geenerlei wijze haare verbintenisfen met Frankrijk afbreeken.
* 2
LH,



4
B IJ L A G E N.
Lil.
Extract uit de Memorie van den Heer van Knobelsdorff , Afgezant van zijne Majefteit den Koning van Pruisfen bij de Porte.
Zo dra de Ondergetekende vernomen heeft, dat de Heer Semonville benoemd was tot Ambasfadeur van Frankrijk bij de Ottemannifche Porte, heeft hij het van zijn' plicht, en tevens van het grootst belang geacht voor de verheven Porte , haar wegens dit fubjeiü te waarfchouwen. Hij heeft dienvolgens op het dringendfte verzogt, dat zij zijne komst mogte afweeren ; doch de vruchteloosheid van dusdanige vertoogen , dringt hem thans aan , in c.eze Memorie de redenen open te leggen, welke hem tot de gemelde flappen bewoogen hadden.
De Heer Semonville , voor eenigen tijd , benoemd Fransch Minister aan het Hof van Turin, is aldaar geweigerd geworden, om dat hij bekend ftond als een ijveraar voor de Jakobijnen, door zijn gehouden gedrag te Genua, alwaar hij het Volk heeft opgeruid tegens de Regeering , de geliefde en gewoone handelwijs der Jakobijnen , die, na den Troon van Frankrijk om verre gerukt, en de losbandigheid benevens de wanorde alom in dat Koningrijk verfpreid te hebben , tot grondbeginfels hebben aangenomen om alle Volken te verleiden, door aan dezc-lve opftand en het vermoorden hunner Souvereinen te prediken.
Het



B IJ L A GEN. 5
Het aanwezen van den Heer Semonville is gevaarlijk in alle Landen; want hij is een Jakobijn, dac is, van eene Schurken-feéte, betraande uit tóomelooze Dweepers, door Democratifche onzinnigheid beheerscht, gezwooren vijan4 den en bekende moordenaaren van alle Souvereinen, tegen welke zij verraad , trouwloosheid , dolk en vergift gebruiken; alles is hun om 't even, zo zij maar de aarde bevrijden van de Despooten, een fcheldnaam, dien zij aan de wettige Souverainen geeven. Dit is hunne Taal en Zedeleer; eene helfche leere, welke zij zich niet gefchaamd hebben voor het oog der ganfche waereld van zich af te geeven. Zodanig zijn alle de Jakobijnen, zodanig is de Heer Semonville , en zulk een monfter zal tot aan den voet van den geheiligden Troon van den Keizer der Ottomannen naderen? Dit denkbeeld heeft mij doen ijzen; mijn hart bekommerd voor levensdagen die aan hetzelve waard zijn, heeft gefproken ; maar indien het mooglijk was dat deze warme taal van mijn hart niet gehoord wierde , zoude ik nog die van de Staatkunde daarbij kunnen voegen, alzo het ftrijdig is met de waardigheid van zulk een grootmagtig Souverein , een Minister te ontvangen, die reeds door een ander Hof geweigerd en afgeweezen is, enz.
a 3 LUI.



6
B IJ L A G E N.
LI II.
Brief van den Croot-Vifir aan den Minister van Frankrijk, den 22(ten OStober 1792. ter kennis gebragt van de Nationaale Conventie , door den Heer le Brun , Minister der buitenlandfche zaaken te Parijs.
Onze zeer waarde en zeer oprechte Vriend, wiens einde moge gelukkig zijn, de eerde Minister van het voorbeeld der Christen Vorsten , en van het richtfnoer der Grooten, die belijders zijn van den Godsdienst van Jezus , de zeer machtige en zeer achtbaare Keizer van Frankrijk1. Na U complimenten, door de zuiverde vriendfchap ingefproken , aangeboden te hebben , doen wij U te weeten, als Vriend, dat het ontegenfpreeklijk is, dat tot de handhaving der goede harmonie, welke heerscht tusfchen het Hof van Frankrijk en de Verheven Porte, van weerskanten behooren in acht genomen te worden , met eene naamvkeurige oplettendheid, de Opitulatien en Traftaaten , welke daarvan de grondfbgen zijn, en dat men moet trachten elkander allerlei goede diensten toe te brengen, ten blijke van eene zo onkreukbaare vriendfchap.
De Verheven Porte heeft zich altoos gekweeten van de grootje naauwgezetheid, in zich volgens dat grondbeginzel te gedragen, nadien het Hof van Frankrijk, van zijnen kant daartoe even zorgvuldig bijdragende, deeds ge-
zogt



B IJ L A G E N. 7
zogt heeft de banden van goede verflandhonding naauwer toetehaien.
Een ander niet minder ontegenfprekelijk poindt is, dat, voor het welzijn der beide Keizerrijken , vooral van belang moet geacht worden , dat de Ambasfadeurs, door het Hof van Frankrijk gezonden om te refideeren bij de Verheven Porte, en aldaar volgens de Capitulatkn, de zaaken voor te ftaan van de Kooplieden en andere Franfchen, die in de Ottomannifche Staaten komen , lieden zijn van bekende rechtfchapenheid, wijsheiden fchranderheid , ten - einde zij alle fmet mogen afwenden van de goede harmonie, welke tusfchen de beide Mogendheden plaats heeft. De Verheven Porte heeft, tot hiertoe, niet dan reden van tevredenheid gehad, wegens de handelingen en goede gedragingen der Ambasfadeurs , welke het Hof van Frankrijk haar heeft toegezonden ; en vermits alles haar aandringt te geloven-, dat het genoemde Hof van meening is, dezelfde middelen te gebruiken om meer en meer de banden van vriendfchap , welke de beide Rijken vereenigen , toe te haaien , zoude het overtollig zijn, langer op dit onderwerp te blijven flasn.
Dierhalven dan : wij hebben federt kort vernomen, dat de Ambasfadeur van' Frankrijk , thans bij de Verheven Porte refideerende, is herroepen, en benoemd geworden om hem in die zelfde hoedanigheid op te volgen , de met naame Semonville. Zonder te willen inbreuk doen op de rechten, welke de Mogendheden hebben , van , naar welgevallen , hunne Ambasfadeurs te veranderen , moeten wij echter U te kennen geeven , dat 'er redenen zijn te vreezen , dat opgemelde Semonvjlle een weinig voegzaam gedrag houden zal, aangezien de bekende richting van zijn karakter, 't welk hij reeds op zekea 4 re



8 13 IJ L A G E N.
re manier heeft aan den dag gelegd. En vermits het geenzints dienstig is, dat tot eene Ambasfade, welke de gewichtigfte Commisfie is, waarmede men bij de Mogendheden kan belast worden , lieden worden benoemd van zodanig min gematigden geest ; maar het in tegendeel noodzaaklijk zijnde, die bediening te geeven aan elk anderen perfoon, dien men zal willen verkiezen , mits dezelve zij van bekend fchrander oordeel, en bekwaam om zich wijsfelijk en overeenkomftig de vriendfchap te gedragen , welke het Hof van Frankrijk en de Verheven Porte verbindt: zoo fchrijven wij U dezen vriendfchappelijken brief, ten einde U onder het oog te brengen, dat wanneer, met Gods wil, deze brief U zal zijn toegekomen, Gij klaarlijk weeten zult het onze begeerte te zijn, dat, om volgens de capitulatien, in hoedanigheid van Ambasfadeur , bij de verheven Porte te refideeren , een ander perfoon verkoren en benoemd worde, meer bekwaam zich te gedragen met die rechtfchapenheid en wijsheid , welke deze gewichtige zending vereischt, en die meer gefchikt is om de zaaken , welke zouden mogen voorkomen, tot genoegen van de beide Mogendheden te behandelen, zoo wel als tot meeste.voordeel van de tusfchen hen plaats hebbende vriendfchap en goede harmonie.
Heil den geen die in den weg des heils wandelt.
Te Conftantinopolen , de wel bewaarde.
L1V.



B TJ L A G E N.
9
LIV.
Nota van den Hertog d'Alcudia , eerjle Staatsminister des Konings van Spanje, behelzende de verklaaring van Neutraliteit.
Dewijl de Franfche Regeering aan die van Spanje haar verlangen te kennen gegeeven heeft, om de Neutraliteit, welke tusfchen de beide Natiën werkelijk beflaat, bevestigd te zien: zo heeft zijne Catholijke Majefteit den Ondergetekenden, deszelfseerden Staatsminister, gemachtigd, bij deze Nota te verklaaren: Spanje, van zijn kant, de jlriktfte onzijdigheid zal bewaarcn in den 'oorlog , waarin Frankrijk met andere Mogendheden is verwikkeld.
Deze Nota zal ta Parijs uitgewisfeld worden tegen eene andere, door den Minister der buitenlandfche zaaken ondertekend, waarin men dezelfde verzekeringen van de zijde van Frankrijk geeven zal. Madrid den i^den December.
{Geteekend~)
Firmada.
De Hertog van Alcüdia.
" 5 LV.



ÏO
B IJ L A G E N.
LV.
Nota van den eerden Staatsminister des Konings van Spanje, betrekkelijk tot de voorgeftelde ontwapening.
Ingevolge van de tusfchen den Koning van Spanje en de Regeering van Frankrijk afgefproken Neutraliteit , en in de verzekering van de vriendfchap en goede trouwe der Ffanfche Natie , wil zijne Catholijke Majefteit wel bevel geeven, dat de troepen, die de grenzen bezet houden, van daar terug trekken , mits het noodig getal ten dienfte der Vestingen, en van hunne refpective Detachementen , aldaar blijven ; 't geen onmiddelijk zal gefchieden, zo dra Frankrijk eene verklaaring van gelijken inhoud als deze, met beloften om op dezelfde manier van zijn' kant te handelen, zal hebben afgegeeven. Men zal van weerszijden Commisfarisfen benoemen, welke de voltrekking hiervan, op den daartoe bepaalden tijd , zullen bijwoonen; wijders zullen alle maatregelen met gemeenfchappelijke overeenftemming genomen , en in alles met behoorlijke goede trouw gehandeld worden.
Deze, door den eerften Staats-Secretaris van zijne Catholijke Majefteit ondertekende Nota, zal te Parijs wórden uitgewisfeld tegen een andere, door den Minister van buitenlandfche zaaken ondertekend, in welke dezelfde verzekeringen aan den kant van Frankrijk zullen gegeeven worden.
Te Madrid den. ï/Am December. (Jfas geteekcnd)
De Hertog van Alcudia.
LVI.



15 IJ L A G E N,
L VI.
Brief van den provifioneel Uitvoerenden Raad der Franfehe Republiek, aan den Prins Bisfchop van Romen.
Vrije Franfchen! Telgen der Kunsten, wier verblijf te Romen aldaar die fmaak en kunstvermogens ftaaft en ontwikkelt, op welke de ftad haaren roem draagt, ondergaan , op uw bevel , eene onrechtvaardige vervolging. Op eene eigendunkelijke wijze aan hunne oefeningen ontrukt, in eenen akeligen kerker gefloten, aan het Publiek voorgedragen en behandeld, als fchuldigen, zonder dat eenige Rechtbank hun misdrijf heeft aangekondigd , of liever, terwijl men hun geen ander aantijgen kan , dan hunnen eerbied betoond te hebben voor de rechten der Menfchelijkheid , en hunne liefde voor hun Vaderland, het welk hun erkend, beftempelt men hen als flagtoffers , welken het Despotismus, met het Bijgeloof vereenigd, weldra moeten opofferen.
Gewisfelijk, zo het geoorloofd ware immer, ten kosten der onfchuld, de zegepraal eener goed zaak te koopen , zou men dien uitflap moeten laten begaan. Het gerchokte Rijk der Inquifitie eindigt, van dien dag zelf, op welken zij haare woede nog durft oefenen, en de Opvo'ger van St. Petrus zal niet meer een Vorst zijn, ten dage hij zulks zal gedoogd hebben. De reden heeft haare machtige ftem overal doen hooren ; zij heeft in het hart van den onderdrukten mensch het medeweeten Zijner plichten, en het gevoel zijner kracht verlevendigd;
zij



lz 15 IJ L A G E N.
zij heefc hst fcspter der dwinglandije, de tooverring van 't Koningfchap, verbrijzeld. Vrijheid is het algemeen verzamelpunt geworden , en de Souveroinen , op hunne Troonen wankelende , hebben ter vermijding van eenen geweldigen val, niets beters te doen dan haar te begunstigen. Edoch het is der Franfche Republiek niet genoeg, het tijdflip van de vernietiging der dwinglandij in Europa te voorzien , maar zij moet ook de werking daarvan fluiten, ten aanzien van alle die haar toebehooren. Reeds heeft haar Minister van buitenlandfche zaaken de loslaating gevraagd der Frqnfihêiï, te Romen op eene eigendunkelijke wijze gevangen zittende: thans eischt haar Uitvoerende Raad dezelve terug , in den naam der Rechtvaardigheid, welke zij niet hebben beledigd; in den naam der Kunsten , welken gij belang hebt te begunstigen en te befchermen ; in den naam der Rede , welke over zo vreemde vervolging verontwaardigd is; in den naam eener vrije , fiere en edelmoedige Natie, die, wel is waar, de veroveringen veracht, maar welke haare rechten wil doen eerbiedigen ; die gereed is zich te wreeken aan alle die dezelve durven miskennen , en welke deze over haare Priesters , over haare Koningen, niet heefc doen zegepraalen; om ze te laaten beledigen, door wien op aarde het ook zijn moge.
Opper-Priester der Roomfche. Kerk, Vorst als nog van eenen Staat, gereed om U te ontvallen ; gij kunt niet langer een Staat en Kerk behouden , dan door de belanglooze belijdenis dier Euangelifche grondbeginzelen, welke de zuiverfte volks-gezindheid, de tederfte menschlievendheid , de volmaaktfte gelijkheid ademen , en met welke de Opvolgers van Christus zich met geen ander oogmerk wisten te bekleeden, dan om eene heerfchappij
te



B IJ L A G E N. ,3
te doen aangroeijen , welke heden ten dage door ouderdom ia duigen valt. De eeuwen van onweetendheid zijn voorbij ; de menfchen kunnen niet langer onderworpen worden dan door overtuiging, niet meer geleid dan door de waarheid, niet langer aan iets verkleefd zijn, dan aan 't geen hun eigen welzijn bevordert; de kunst der Staatkunde , en het geheim van Regeering zijn gebragt tot de erkentenis hunner rechten en tot de zorgen om derzelver uitvoering gemakkelijk te maaken, ten meesten beste van allen, en ten minst moogelijke fchade voor elk een.
Dusdanig zijn thans de grondftellingen der Franfche Republiek; al te billijk om iets, zelfs in Staatshandelingen, (Diplomatie) te verzwijgen te hebben; te machtig om toevlugt te neemen tot bedreigingen; en te fier om eenen hoon te ontveinzen, is zij gereed dien te ftraffen, bij aldien bedaarde eifchen zonder uitwerking mogten blijven.
Gedaan in den Uitvoerenden Raad, den drieêntwintigften November zeventien honderd twee en negentig.
(Geteekend)
Roland, Claviere, Le Brun, Monge, Pache en Garat.
Fan wegens den Raad Qgeteckend*)
Grouvelle , Secretaris.
LVII.



i/j. B IJ L A G E N.
LVII.
Aan boord van het Oorkgfchip der Republiek de Languedoc, den I7den December 1792. en in het eerfte jaar der Republiek.
Ik kom, in den naam der Franfche Republiek, voldoening en betering eifchen van de verongelijking , die mijne Natie is aangedaan , waarvan gij een bewijs zult vinden in de nevensgaande Nota van Acton. De Burger Semonville, als Ambasfadeur bij de Ottomannifche Porm te, door mijne Natie benoemd, is op de grievendfte wijze beledigd. Ik heb last om U cathegorisch af te
vragen, of dit op uw bevel is gefchied, doi niet? ■
Ik heb last , U af te vorderen de goed- of afkeuring van dit gedrag , het welk geen moedig Republikeinsch
en vrij Volk kan of moet dulden. Indien, gelijk ik
veronderftel, gij deze trouwlooze en verraaderüjke daad afkeurt, zult gij zulks wel bewijzen willen door een Afgezant aan de Republiek te zenden , en hem van Confiantinopolen terug te roepen, die zich aldaar van zulk eene eerlooze lastering heeft bediend , om het karacter van Semoni/ille in een zo haatlijk daglicht te ftellen. — Daar uwe Majefteit zo gereed is geweest de fouvereiniteit des Franfchen volks, en deszelfs nieuwe wijze van Regeering te erkennen, twijfel ik niet, of zij zal ook gereed zijn, om de Republiek die billijke voldoening te geeven, welke ik gelast ben te vorderen, en welker weige-



B IJ L A G E N. iS
gering mij bevolen is te aanfchouwen als eene oorlogsverklaaring. Uwe Majefteit zal zonder twijfel da dreigende gevaaren bemsrken , aan welke zij de inwooners van Napels, gelijk ook Haar Koninglijk huis en haare HoofUftad zou bloot/tellen , indien zij dezelven wilde waagen aan alle de ijslijkheden van eenen oorlog, die geen einde zou ntemen, voor dat haar Land verwoest,
en mooglijk haar gezag vernietigd ware. Ik reikhals
te verneemeu, dat de ftem der menschlievendheid de taal van uw hart zijn moge, en dat ik aan mijne Natie een nieuw getuigenis zal kunnen geeven, dat gij gezind zijt, de goede verftandhouding met de Franfche Republiek te onderhouden.
QVas geteekend)
Latouche.
Commandant eener divifie van de Zeemacht der Republiek in de Middelandfche Zee.
LVIII.
Brief van den Heer Acton, aan den Schout bij Nacht Latouche, in antwoord op den brief, door dien Officier aan den Koning van Napels gefchreeven.
De Koning der beide Siciliè'n gelast mij, mijn Heer de Commandant, U te fchrijven, dat zijne Majefteit de flappen van zijnen Minister bij de Porte, ten einde te verhinderen en te verkrijgen, dat de Heer Semonville bij
de-



i6 B IJ L A G E N.
dezelve niet mogt toegelaaten worden , ten fterkften afkeurt. Zijne Majelteit verklaart daarenboven geene oflicieele maatregelen tot dat einde aanbevolen te hebben; en doet zulks te gereeder, dewijl hij zodanige, door de openbaare nieuwspapieren bekend geworden flappen , alreeds opentlijk en authentiek gedesavoueerd, en zijne genegenheid om deze verklaaring algemeen bekend te maaken, daardoor aan den dag gelegd hadde , dat hij bevel had gegeeven om den Heer Ludolf aan te fchrijven, van zich met de Koninglijke aangelegenheden bij de Porte niet langer op eenigerhande wijze in te laaten. Nadien ook zijne Majefteit bereids bedacht is geweest, een zijner Ministers bij de buitenlandfche Hoven, en wel bepaaldelijk dien , die zich thans te Londen bevindt, tot zijnen Gevolmachtigden Minister te Parijs te benoemen: zo wil dezelve zeer gaarne deze gelegenheid waarneemen, om hem ten allerfpoedigften derwaards te zenden, ('t geen dan ook door het afvaardigen van een Courier terftond zal gefchieden,) ten einde aldaar de bovengemelde uitgedrukte afkeuring nogmaals te herhaalen , en door dusdanige afzending voort te gaan, met het goede vertrouwen, 't welk tusfchen zijne Majefteit en de Franfche Republiek plaats heeft, gefladig meer te bevestigen.
Napels den I7den December 1792.
(Geteekend)
Jean Acton.
LIX.



B IJ L A G E N,
17
LIX.
Uitnoodiging aan de verdrukte memchheid in Duitschland, uit naam der Franfche Republiek , door Adam Philip Cüstine , Fransch Burger , en Generaal der legers van die Republiek.
Toen de Franfchen befloten den oorlog te voeren, wierden zij daartoe genoodzaakt, ten einde den onrechtvaardige!! aanval tegen te gaan der.Despooten, deze door veroordeelen ingewiegde menfchen , welke zich verbeelden , dat de Volken der aarde met geen ander oogmerk aanwezig zijn, dan om voor derzelver onderdrukkers neder te knielen, en zo wel door hun goud, als bloedig zweet, de trotschheid, de hebzucht enden wellust hunner plicht-verzakende Opperhoofden te verzadigen.
De Franfche Natie en haare Vertegenwoordigers, zullen, ingevolge van derzelver rechtvaardigheid, altoos de volkeren onderfcheiden , welke ongelukkig genoeg zijn, van zich genoodzaakt te zien, hunne halzen onder het onteerend juk van het Dejpotismus te moeten buigen.
Eene Natie , welke allereerst aan alle Volken het voorbeeld heefc gegeeven, om tot hunne rechten terug te
keeren, biedt U Broederfchap biedt U de Vrijheid
aan !
Uwe eigen ongedwongen wil zal uw noodlot beflisfen. Zelfs dan , wanneer gij de flavernij boven de welidaaden zoudt verkiezen, met welke de Vrijheid U roe^ wenkt,



if B IJ L A G E N.
wenkt, zal het aan U overgelaten blijven, te bepaalen , van welk eigendunkelijk gezag gij uwe kluisters zult willen terug neernen.
De gewoone lasten zal ik handhaven ; flechts van zodaanige menfchen zal ik brandfchatting vorderen , die aan U drukkende lasten opleiden, aan welke zij hun zeiven wisten te onttrekken. Ik zal alle geconllitueerde rechten zo lang befchermen, tot een vrije wensch den wil der Burgerij, der Opgezetenen en Boeren, in de fteden en ftreeken van het Aartsbisdom Mentz, der Bisdommen Worms, en Spiers, en aan alle andere oorden van Duitschland, waar de vaanen der Franfche Republiek geplant zullen worden; tot dat, zeg ik, een vrije wensch den wil van eenen iegelijken dezer Duitfche volkeren , zal hebben bekend gemaakt.
Mijn voornemen is, om deze Vesting in een geduchten ftaat van verdeediging te brengen; en, hoewel men onder U heeft willen verfpreiden, dat mijn oogmerk was dezelve te verlaaten , zo zweer ik toch haar te zullen verdeedigen, offchoon alle de legers onzer vijanden gezamentlijk tegen haar in aantocht kwamen.
Mogt zij tot een fchild en borstweering der Vrijheid van alle volken des Duitfchcn Rijks verftrekken! Mogten, uit haaren boezem, deze grondftellingen van eeuwige waarheden te voorfchijn komen ! Mogt de klaarheid van die grondftellingen alle menfchen overtuigen , welker halzen nog onder het juk der flavernij geboogen zijn!
Wat mij betreft , fier op den fchoonen tijtel van Fransch Burger, heb ik alle onderlcbeidingstekenen, door de trotschheid der Despooten uitgevonden , afgezwooren. De eenige eerzucht , eenen verftandigen
mensen



B IJ L A G E N. ,j,
mensch waardig, is deze: in het hart zijner Medeburgeren te keven.
De Franfche Burgergeneraal van de legen der Republiek, ■
CUSTINS.
Gelijkluidende met het origineel,
Dr. G. W. Böhmzr.
LX.
Proclamatie van den Franfchen Generaal Cüstine, ten aanzien van den Landgraaf van Hesfeu-Casfel , in alle van hem veroverde plaatfen afgekondigd en aangeplakt.
De Landgraaf van Hesfen-Casfel verzamelt , bij zijne Refidentieplaats, talrijke benden van krijgslieden. — Denkt hij dan niet, dat de dag des oordeels voor alle onrechtvaardige Vorsten, en die van verlosfing voor alle door hun misleide volken , is verfcheenen ? Hij verzamelt dezulken rondom zich, door welken hij zijnen wankelenden troon hoopt te onderfchrasgen, die het beste gedeelte van zijn volk uitmaaken , en welker bloed hij verkogt heêft, om met het goud, 't welk de prijs daarvan was, zijne fchatkisten te vullen. Dit alleen, zal
over het lot van dien tijran beflisfen.
Monfterl over wiens hoofd reeds zo lang , de vloek * 3 d«r



aa B IJ L A G E N.
der Duitfche Natie, de traanen der weduwen, die door U ongelukkig zijn geworden, het gekerm der behoeftigen en weezen welke' gij ellendig hebt gemaakt, als zwaare onweers-wolken zich opeenftapelden ! uwe mishandelde foldaaten zullen U aan de billijke wraak der Franfchen overleveren, en gij zult derzelver handen niet ontvlugten kunnen ; want hoe zou het mooglijk zijn, dat eenig volk op den aardbodem aan een tijger, als gij, eene ichuilplaats zou willen verleenen?
(Getcckenu)
Ph. Adam Custine.
Fransch Burger, Generaal van de Armèe der Republiek.
LXI.
Brief van den Generaal Custine aan den Voorzitter der Nationaale Conventie, gedagtekend uit het Hoofdkwartier te Eldesheim, den löden OStober 1792., en in de zitting van den 2oflen derzelfde maand voorgeleezen.
Burger Voorzitter! Op het oogenblik verneem ik, door eenen mijner Correspondenten , door een man, die, bij een verlicht verftand , de voorzichtigheid en doordringendheid voegt, en dus voor een goed gedeelte in de geheimen der Hoven is doorgedrongen, dat 19,000 Rus-
fen



B IJ L A G E N. 21
fen na Duitschland op marsch zijn , om de zaak der Mogendheden en der Uitgewekenen te handhaven. Wij. ders , dat in de vooronderfteJling, dat Frankrijk te mach'ig wezen zal voor zijne vijanden , om van deze overwonnen te worden, de gemelde Rus/en, kort daarna gevolgd zullen worden, van een verbaazend leger , met oogmerk om in Sikfiën te rukken, en dat land, bij wijze van (chadeloosllelling voor den Keizer Frans te veroveren. Dit is het uitgebreid ontwerp van de Beheerfcberesfe van het Noorden. Sedert lang wist ik , dat beide deze Mogendheden zich toeleiden om het Huis van Brandenburg te verzwakken. Ik heb dit ontwerp uit den Prins Potf.mkin , en uit Joseph den II. zelve verftaan. Ik heb den Koning Fredrik Willem, bij zijne komst tot den Troon , daarvan verwittigd. Buiten twijfel zal hij zich een mondgefprek herinneren, hetwelk ik met hem had in de Gallerij van Ckarlottenburg, eenige dagen na zijne Krooning. Hij trekt tegenswoordig zijne legers terug , beflemd om zijn vermogen te handhaven. Hij heeft verkoozen den raad van onverftandigen te volgen , die Frankrijk vernietigen willen , ter oorzaake van de middelen , welke ik hem toen voorgeflagen heb, en welke mijn Zoon hem, federt, nog meer-
maalen heeft voorgehouden. Dat het waereldkun-
dig maaken van dit bericht , waarvan gij de moeite wel op U zult willen neemen, en het welk ik als zeer echt aanzie, hem het lot doe verneemen , dat op hem wagt.— Verzeker , Burger Voorzitter , de Vergadering van den wensch die mij bezielt, om alom den roem van Frankrijk voortteplanten.
(JVas getekend)
Custine. b 3 LXII.



B IJ L A G E N.
LXII.
Brief van de Franfche Officieren , te Marburg krijgsgevangen, aan den Voorzitter der Nationale Conventie.
Wij verneemen met leedweezen, dat verfcheiden gedrukte papieren zich niet ontzien, tegen de Magiftraat en goede Burgerij van Frankfort lasteringen uit te ftrooijen, waar van wij het onzen plicht achten de doodelijke gevolgen voor te komen.
De eere der Franfchen , hunne beginzelen van rechtvaardigheid, welke zij ten toon gefpreid hebben, en die hun de liefde van alle Natiën moeten verzeekeren, verplichten ons , om nimmer den fchuldigen met den onfchuldigen te verwisfelen.
Wij zullen niet ontveinzen de buitenfpoorigheden, welke het Gemeen van Frankfort, en vooral de vreemde Handwerks-gezellen, zich veroorloofd hebben ; wij zullen voor de geheele Natie niet verbergen , dat hunne woede, hunne verbittering om den vijand in de hand te werken, het oogenblik van onze neêrlaag verhaast, de middelen van verdeediging verijdeld, de ordres van den Generaal gedwarsboomd hebben. — Maar, Burger Voorzitter! het ware de waarheid en de rechtvaardigheid zelve te kort gedaan, zo men het haatlijke van dien ongelukkigen deg wilde wijten aan hun, die zelfs een groot deel der Franfchen aan de eerfte woede van den overwinnaar onttrokken, die onze gekwetften verzorgden, en onze krijgsgevangenen trouwhartig bijgedaan hebben.
Bur-



B IJ L A G E N. 33
Burger Voorzitter! na de eere der Natie, door eene moedige verdeediging tegen de macht der vijanden , gered te hebben, meenen wij het onzen plicht te zijn, om, zelfs te midden uit onze ballingfchap , aan de geheele Natie te toonen, dat onze liefde voor recht en waarheid gelijk ftaat aan de trouw en den ijver , waarmeede wij aan de welvaart der Republiek verbonden zijn.
Marburg, den iaden December 1792.
(JVas getekend)
Van Helden , Maarfchalk de Camp , met bijv teging der namen van nog 43 andere Officieren.
LXIII.
Raport van Louis Jerome Gohier , Gedeputeerde van het Departement Isle & Vilaine, betrekkelijk de geinventarifeerde papieren , in het Comptoir van de Civile Lijst gevonden. Gedaan uit naam der daartoe aangejlelde Commisfie , in de zitting van de Nationaale Conventie, op zondag den ióden September 1792.
De flukken , gevonden in het Comptoir der Civile Lijst, zijn u zo gewichtig voorgekomen, dat gij niet alleen bevolen hebt dezelve te doen drukken, en naar de Armeen en de drieëntachentig Departementen te verzenb \ den,



24 IJ IJ L A G E N.
den, maar mij ook gelast hebt dezelve te ontleeden, en u een tafereel van dezelve voor de aandacht te brengen. Uit naam van alle uwe Commisfarisfen, kom ik u dezen arbeid aanbieden, welke men den tijtel zou kuunen geeven: De noodzaaklijkheid van den dag vau den \oden Augustus, bewezen door de gefchriften zelve, die geinventarifeerd zijn bij de voornaamjle Hoofden der Contrarevolutie,
Wanneer de Nationaale Vergadering de macht, welke zij ontvangen heeft , wederom in de handen des Volks fielt, en zij 'er niets van te ontweldigen tracht; wanneer zij de Uitvoerende Macht in de handen des Konings niet opfchort, dan om den laatften aanflag op de Vrijheid te beletten , dan behoeft zij voorzeker haar gedrag niet te rechtvaardigen; maar zij is aan de Nationaale Conventie, die het groot rechtsgeding van Lodewijk den XVI. moet opmaaken, alle de bewijzen verfchuldigd, welke zich tegen hem ophoopen. Aan het volk is zij alle de verlichtingen verfchuldigd, die gefchikt zijn , om het , ten opzichte van deszelfs gevvichtigfle belangen, waarop het, in dit oogenblik, zijne aandacht gevestigd houdt , voor te lichten. Het is op dat tijdftip, waarin het, beflisfender wijs, de form zijner regeering gaat faamenftellen, dat het belang heeft , te weeten , in hoe' verre het op de getrouwheid van eenen Koning reekening kan inaaken.
De voorhang is eindelijk verfcheurd. De handelingen der beftuurders van de Uitvoerende Macht , zijn in het helderst daglicht gefield. Thans weet men, door wie- de inwendige vijanden des Rijks befchermd wierden, en wie hnnne poogingen onderfteundcn. Men weet wie , met de Uitheemfche vijanden, in verflandhouding is, en wie hunne misdaadige vooruitzichten aanmoedigt. Men weet einde-



B I] L A G E N, 25
delijk, aan wie alle de onheilen toe te fchrijven zijn, die, over de eerde oogenblikken onzer Revolutie , een' treurigen nevel verfpreid hebben ; en om wat reden dezelve , in plaats van zich te verfterken en te bevestigen, geene andere flappen deedt, dan om, met wankelende fchreeden agter uit te gaan.
De edelmoedigheid eener Natie, altoos groot, zelfs tegen hem, die zich een wreed fpel maakt van het verzaaken zijner heiligde eeden, heeft het hart van Lodewijk den XVI. niet kunnen treffen. Het Erffchap van den Troon, in zijn Geflacht bewaard, door eene Conflicutie, die alle overdraging van perfoonlijke Privilegiën vernietigt; de geheiligde onfchendbaarheid van zijn perfoon; een Civile Lijst, die, naar evenredigheid, zo veel bedraagt, als de inkomsten van meer dan eenen Staat van Europa; de uitdeeling van alle genaden en gunstbewijzen ; de benoeming tot de gewichtigde posten; de tijtel van erflijken Vertegenwoordiger; het noodlottig vermogen , om alle de werkingen der verkoozene Vertegenwoordigers te kunnen dwarsboomen : zo veele prerogativen , (hoe verontrustende , zo de een als de ander, ze ook voor de Vrijheid zijn,) zijn door hem , aan wien zij zo onbezonnen zijn toegedaan, niet anders befchouwd, dan als de overblijfzelen van een vermogen , 't welk hem uit de handen glipte, en waarop hij bedacht moest zijn, om het weder te krijgen.
Lodewijk de XVI. zag in de Conditutie niets anders, dan de onmeetelijke voordeelen , welke dezelve hem aanbood , en de partij, die hij daaruit trekken kon , om tot zijne oogmerken te geraaken (1) ; dan de middelen ,
CO Uitdrukking in den brief van den Ex-minister Dabancourt, b 5



2É B IJ L A G "E N.
len , die hij daarin vond , om de Conftitutie te verwoesten.
Een uitgeftrekt plan van famenzweering was geformeerd, en niet alleen hebben wij, in de nukken, geinventarifeerd bij den Adminiitrateur der Civiele Lijst, bij andere befluurderen der Uitvoerende Macht, en bij den Koning zeiven , de bewijzen gevonden van verfcheiden complotten, die niets anders waren dan de ontwikkeling van deze ftoute onderneeming tegen de algemeene Vrijheid ; maar ook alle de geheime drijfveeren , welke in werking gebragt zijn geworden, zijn thans ontdekt. Niet alleen zijn wij zeker, dat wij verraaden wierden ; maar wij weeten ook, hoe wij het geworden zijn: wij kennen alle kunstenaarijen der verraaders. Lodewijk de XVI. heeft reden gehad, o'm te zeggen: Dat, in den loep der gebeurtenisfen van de Revolutie, hij nimmer veranderdwas (2). De proef, die hij nam van den volkswensch, toen hij van den Troon flapte, om zich in de armen van Bouillê te gaan werpen, en toen hij, in zijne vlucht gefluit wierd , heeft nergens toe gediend, dan om hem van plan , maar niet om hem van befluit te doen veranderen; en toen hij zelfs voor den wil des volks fcheen te wijken , durfde hij de ondervinding tot Rechter {tellen, over de Conftitutie , welke hij aannam ! Op het tijdftip, waarin een fchrikbaarend vermogen hem weder ter hand gefield was, waarin de volkomenheid eener Uitvoerende Macht aan hem werd toevertrouwd, had hij de floutheid van zich te beklagen , wegens de ongenoegzaamheid der middelen, die
hem
(a) Uitdrukkingen in 's Konings brief, van de maand September, 1791.



B IJ L A G E N. a7
hem noodig zj>uden zijn , om de beweegingen te [lillen, en om de eensgezindheid in alle doelen van een zo uitgeftrekt Rijk te bewaaren (3). Even als of hij toen reeds de geesten had willen voorbereiden tot die fchuldige werkeloosheid, welke alles kluisteren, alles verlammen moet; en om, bij voorraad, op de gebreken der Conftitutie, alle de misdaaden der geconftitutioneerde machc te werpen.
Maar het is niet flechts eene fchuldige werkeloosheid, die wij aan den Opperften Befchikker der openbaare macht te verwijten hebben! Lodewijk de XVI. heeft zich enkel bepaald, om dat gene na te laaten, wat hij behoorde te doen, om een zuiver lijdelijke rol te fpeelen: maar hij heeft ook beftendig de werkzaamheden zijner Agenten tot een oogmerk befluurd , tegenovergefteld aan dat, het welk hij had behooren voor te Hellen! Hij heeft beftendig de begeerte des volks verworpen, en de vijanden der Vrijheid begunstigd! Mij heeft, zo door het gene hij gedaan heeft, als het gene hij nagelaaten heeft te doen, op een verfchrikkelijke wijze , het algemeen welzijn in de waagfchaal gefteld.
Tweeërlei foorten van vijanden, inwendige en uitwendige, bedreigen, met gelijke woede, het vrije Frankrijk, De papieren, onder verfchillende zegels gevonden, ftrekken ten bewijze, dat de Koning de poogingen van da een en andere gelijkelijk begunstigde. Om de ge'neene zaak te doen verlooren gaan, moest men tevens de middelen verwaarloozen, gefchikt ter verdeediging tegen de
fa-
Cs) Uitdrukkingen in den brief van de. maand September,



28 B IJ L A G E N.
famenverbonden machten, en tevens zich veriïaan met de rebellen aan den BovenRhijn! men moest ondereen zelfde' banier, de binnenlandfche Contrarevolutionarisfen vereenigen, de vrienden der Vrijheid verdeelen, en de regeeringloosheid begunstigen, door de macht, van welke de wetten voortvloeijen, in verachting te brengen ; men moest de ontbinding veroorzaaken van het Wetgeevend Lichaam, na het vernederd te hebben, en, alle deze middelen zijn , door Lodewijk den XVI. en zijne Agenten, in 't werk gefield (4).
De flaac , waarin onze legers zich bevonden, op het tijdftip, toen het Vaderland verklaard werd in gevaar te wezen, toont reeds duidelijk de werkeloosheid en kwaaden wil aan van de Uitvoerende Macht. De oorlog werd gedecreteerd, federt den i6den April. De Minister verklaarde
(4) Vermits de bewijzen, die wij bijbrengen, ten grootften dcele getrokken zijn uit de ftukken, geinventarifcerd bij den Adminiftrateur der civile lijst, is het van belang, dat men weete, niet welke plechtigheden dit onderzoek gefchied, cn derzelver inventaris gemaakt zij. De zegels zijn gezet , in tegenwoordigheid van den Heer de Li Porte. De Commisfarisfen, benoemd door de algemeene Vergadering van de wijk waar zich het Comptoir bevond, maakten de Inventaris, in tegenwoordigheid van de Commisfarisfen der Nationaale Vergadering, en van de Commisfarisfen der Gemeente, Elk ftuk is getiommerd en ondertekend, en het Proces verbaal door allen getekend , die deze zitting bijwoonden. De Commisfarisfen der Nationaale Vergadering zijn de Heeren, Gohier, Audrien Pinet, de oudfte Duval, Benoiston, en Oguijes. De Commisfarisfen van de wijk der Louvre zijn, de Heeren Legendre , du Vivier, Charpentieü , en Touzet. Die van de wijk der Pieken zijn de Heeren Rohert, Grenakd, Garnier, Launaï, Michel, cn den Heer Bosset Lid van de Gemeente.



B IJ L A G E N. 29
de macht genoeg te hebben, om een veldtocht te openen, en, ondanks de dringendfte vertoogen van het Wetgeevend Lichaam, ondanks deszelfs onophoudelijke klachten , zijn onze legers, na het verloop van vier maanden, nauwlijks in ftaat om verweerender wijze te kunnen werken , en bevinden zich volftrekt van alles ontbloot 1 En wanneer was het, dat de Koning, door zijn' Minister, ons daarvan deedt onderrichten ? Het was, na ons beroofd te hebben van de middelen , die een nederlaag , welke ongelukkig maar al te waarfchijnlijk was , onontbeerlijk maakte. Het was, na zijn Veto gezet te hebben op een Decreet, om een tusfchenliggend Camp van 20,000 man op te richten! Om te weten, met wat geest de Koning zich aankantte tegen de oprichting van dit Camp , moet men de Contrarevolutionarisfen, die in het Comptoir der Civile Lijst gebruikt zijn geworden, zelve , in het geheim hunner "correspondentie, de vreeze hooren uitdrukken, die deze aangroeijing van macht hun inboezemde, „ Mij dunkt," (dus leest men in een brief van den \iden Februari]':) „dat „ de Vergadering bedacht is, om zich te verfterken. De Pa„ triotteu, in regimenten verdeeld, waarvan wij hier een „ klein guarnifoen hebben, zeggen, dat zij na St.Denisge„ zonden zullen worden. In het begin van Maart zal men „ hun, ten getalle van 15,000 man , in den omtrek van „ het rechtsgebied verzamelen ! Ziet daar hunne gezeg„ den. . . . Men moet dit gezegde onderzoeken langs „ alle wegen , welke gij in uwe macht hebt, en een „ fchrik tegen deze verzameling inboezemen. Dit is een „ zeer ernflige zaak, mijn Vriend! wij moeten behendige „ verfpieders 'er op uit zenden. Misfchien is deze zaak „ niet waar! maar het fpoor volgende, vangt men het wild. Wanneer men zich mogt verbergen agter het
„ voor-



3e B IJ L A G E N.
„ voorwendfel van Parijs in veiligheid te Hellen tegen de „ aanvallen der Prinsfen, moet men, deze voorzorg be„ lachende, het waare oogmerk naakt aan den dag leg-
„ gen, en weldra fchrijven. Ik haaste mij, om u
„ mijne verbeelde ontdekking mede te deelen , die men ,, te gemoete moet gaan, even gelijk dat van het regiment „ Sans Culottes. 't welk Saint Huruge te Lyon is gaan „ oprichten."
Alle de raadgeevingen, in dezen brief voorkomende, zijn letterlijk gevolgd. De fchotfchriften tegen de formeering van dit Camp, wierden publiek gemaakt. De muuren van Parijs zijn behangen geworden met plakfchriften , die aan deze oprichting de haatelijkfte oogmerken toefchreeven, en na aldus op het algemeen gevoelen gearbeid te hebben , door opftookende gefchriften; na alle behendige verfpieders ''er op uitgezonden, en een fchrik tegen deze verzameling ingeboezemd te hebben, werd het Koningüjk Veto op dit gewichtig en heilzaam Decreet gezet. Het is aldus , dat Lodewijk de XVI. alle groote maatregelen, door de Nationaale Vergadering genomen, nutteloos maakte! Het is aldus, dat onze geheele krijgsmacht door hem verlamd is geworden, en dat men, tot op dit oogenbük, getoefd heeft, met het formeeren van dit tusfchenliggend Camp , waarvan hij zelve, in 't vervolg, verplicht was, de onvermijdelijke noodzaaklijkheid te erkennen.
Maar het waren de Franfche Legers niet, waarop Lodewijk de XVI rekenen kon, of waarop hij in der daad rekening maakte. De troepen, gefchikt om de Koning, lijke macht, op de puinhoopen van den Conflitutioneelen Troon, te herftellen, waren het, welken hij in zijn hart, met zijne goedkeuring vereerde, en welks zegepraal
de



B IJ L A G E N. 31
de zijne zou geweest zijn! Heeft hij den oorlog
voorgefteld, het was niet anders, dan om den aanmarsch zijner verlosfers te bevorderen en te verhaasten. Het was, volgens de betaalde Correspondenten van de civile lijst, om alle de Mogendheden te noodzaaken, hunne macht te vereenigen en ten toon te /preiden, tegen de Partijzuchtigen en Booswichten, die Frankrijk tijrannifeerden, op dat derzelver kastijding fpoedig ten voorbeeld ftrekte aan allen, die poogen zouden de Troonen omtekeeren, en de rust der Koningrijken te verjlooreu.
In één woord, (om de taal te blijven fpreeken van den brief, gefchreven uit Milaan den 277?*» April laatstleden) de Nationaale Vergadering, den oorlog verklaarende, had zich in den ftrik begeeven: dit was alles, wat gelukkigst aan de Contrarevolutionarisfen gebeuren kon, en eene zo goede tijding verdiende zeer wel, door buitengewoone Couriers, afgevaardigd van Parijs na Turin, en van Turin na Milaan, te worden overgebragt. De waare Armée van Lodewijk den XVI was famengefleld uit 20,000 Uitgewekenen , en 150,000 Man ten minjlen, zo Pruisfen, Oostenrijkers, en Keizerlijken, als Zwitzerfche Protejlantfche Regimenten, welke Sardinien betaalde, tot men dezelve aan Frankrijk kon wedergeeven. Ziet daar de machten , waarop hij zijne verwagting grondvesten kon. Gij kunt rekenen op 150,000 Man ten minflen, zo Pruisfen, Oostenrijkers als Keizerfchen. De Uitgewekenen kunnen een leger formeeren van 20,000 Man, enz.
De brief van Milaan gefchreeven, is de eenigfte niet, welke de legers der tegen Frankrijk verbonden Mogendheden aankondigt, als zo veele troepen ter hulpe van den Koning der Franfchen gezonden. Alle de brieven
van



32 IJ IJ L A G E Ni
van een perfoon, die niet opgehouden heeft de werkzaamfte correspondentie te hebben niet de Bureau der civile lijst; van een der bijgeloovigfte Agenten van de Contrarevolutie, bevestigen deze zelfde fchikking. „ De „ vereenigde troepen, (zegt hij, in zijn brief van den „ ijlen Oétober 1791-) verzamelen zich langzaamerhand, „ en verwagten , dat een Congres hen in beweeging „ brenge. In dien tusfchentijd loopt alles gevaar. Zes,', tigduizend mannen zouden meer dan toereikende we„ zen voor den arbeid, waartoe men driemaalhonderd „ duizend man beftemt. De overigen zullen zich in be,, weeging ftellen, om, indien het noodig zij, door de „ opening in te dringen, welke men gemaakt zal heb„ ben."
„ Indien het onwsar is, (zegt dezelfde Correspon„ den-t, in zijn brief van den iften November, 1791.) ,-, dat de geheime kunftenaarijen, waarvan men eenige „ trekken meent te befpeuren, het klein Traclaat van „ Pilnitz in de war geholpen hebben, dan fchijnt het ,, onmooglijk te zijn, dat men, ten onzen behoeve, ,, voor de aanftaande maand April, zich in beweeging
,, ftelle. Oordeelt zelve, hoe veel kwaad men, in
., dien tusfchentijd kan berokkenen!"
„ In Junij, (zegt de brief van den i^den Mei;) zal „ de Armée der Prinsfen met zekerheid Frankrijk intrek,, ken. Ik kan hier geenzins aan twijffelen : het is mij „ verzekerd door mijn jongden Zoon , die in daat is „ alles te kunnen weten, wat men voorneemt. ... Alles „ gaat wel, mijn Vriend! Gij ziet het van uwen kant, ,, en ik verzeker het u, voor zo verre een blinde, wiens „ arm men gebruikt om de drijfveeren eener belangrijke „ Manufactuur in werking te brengen, zulks verzekeren
„ kan,



B IJ L A G E N. 33
», kan, want dit is mijn rol.... Mij dunkt, dat de macht 8 van onze tegenpartij wel zeer aan 't afneemen is. Hun „ val is op handen, voor zo verre ik daar over oordeei, len kan."
Niet minder duidelijk drukt men zich uit, in den brief van den i^den Februarij, waarin men den weg afgetekend vindt, welken de Koning volgen moet, bij de intre' de der Uitgewekenen in Frankrijk. >, De Koning zal .,, zich , op ftaanden voet, op marsch begeeven met zijne :„ Gaarde, en een gelijk getal uitgekozenen van die van ,;, Parijs, ten einde voor de Prinsfen te komen, en zal 1» Leopold en de overigen bedanken; vervolgens zal hij , „ de revue doen over de Uitgewekenen, en zal de beste ,,, corpfen daarvan houden, om dezelve te zenden ter ,„ onderbrenging van Bretagne, Languedoc, enz. Hij zal , „ zich buiten eene ftad ophouden', op dertig mijlen af,„ fland van Parijs, en even zo veel van de grenzen, ••>» ten einc1e niet beheerscht te worden: van daar zal hij, , „ agtervolgens , het ontzaglijk Corps , gecommandeerd „ door de Prinsfen, Frankrijk doen intrekken, en het:„ zelve, ten algemeenen nutte verfpreiden."
Het is derhalven maar al te zeker, dat de vereenigde Leggers onzer vijanden, door al de Agenten van eenen toe [Contrarevolutie genegen Koning, befchouwd wierden, als ;een gedeelte der macht, gefchikt, om hem, in de volkoimen volheid van een overheerfchend gezag, te herfrelelen; dac zijn geliefkoosd vooruitzicht was, een gedeelte Ider Natie te doen om hals brengen, ten einde over het ander gedeelte despotiek te kunnen regeeren.
En, wie kan dén oogenhük twijffelen aan de misdaaIdige verftandhouding van Lodewijk den XVI, met de te;gen ons famenverbonden Mogendheden, en met de Uit< ge-



34 B IJ L A G E N.
gewekenen , die hen van zijnenc wegen aanmoedigden, om het vuur en ftaal te brengen in den boezem van dat land, 't welk hen gevoed heeft? Daar de vorderingen, van welke hij, voor het uitwendige, afftand fcheen te doen, echter het eenigfte voorwendzel zijn, van den oorlog, dien wij te voeren hebben? Daar de famenzweerders de beledigende onbefchaarndheid hebben, om zich voor zijne verdeedigers, en voor onze vijanden te verklaaren? Daar zijn naam gefchreven is, op de banieren der Muitelingen , en daar de Hoofden dezer Muitelingen zijne etgen Broeders zijn? En eindelijk, daar de algemeene vijand, in den naam des Franfchen Konings, bezit neemt van de fteden, welke hem door de Verraaders worden overgeleverd?
Deze treffende gevolgtrekkingen veranderen in zekerheden , wanneer men tot in de onrechtvaardige en duistere verborgenheden der Civile Lijst, doordringende, den Man befchouwt, die, belast met de beftuuring der geldfommen, welke aan den luister van den Conftitutioneelen Troon zijn toegeheiligd, het oogmerk daarvan verdraait, en in den rang der uitgaaven, ten laste van den Koning, de onkosten plaatst, van het drukken van alle de werken , die voor de Contrarevolutie pleiten; zelfs van zodanige werken, die geadresfeerd zijn aan de famenzweerders van den Boven-rhijn, of, in hunnen naam, publiek gemaakt; gelijk daar zijn: Les petitions des Emigrans ; La "reponfe des Emigrans; Les Emigrans au peuple; Les plus courtes folies font les milleures; Le Journal a deux Hards; L'ordre, la marche & l'entrée des Emigrans en France &c. &e. (5).
Het
(S) Zie de Memorie der uitgaven, federt de maand Otfober.



B IJ L A G Ë N.
Het was derhalven Lodewijk de XVI., die van we* gens de Uitgewekenen aan de Franfchen fchreef! Het was Lodewijk de XVI., die zich vervolgens belastede, met voor de Uitgewekenen aan de Franfchen te antwoorden! Het was Lodewijk de XVI., die, ((leeds dezelfde, 't zij bij fprak uit naam der Rebellen, tot de verijdeling van wier ontwerpen hij zich verbonden had, 't zij hij zich ten Tolk dorst opwerpen van het Volk, dat hij gezwooren had te verdeedigen,) door de verachtelijkfte kunstgreepen, de algemeene Vrijheid en zijne eeden verraadde ! Hij, eindelijk, was het, die, na alle vermogens des Vaderlands te beftrijden, koelbloedig de order, de marsch en de intrede der Uitgewekenen in Frankrijk regelde.
Het zijn niet alleen de gefchriften der befoldigde perfoonen op de Civile Lijst, waardoor zijne verfrandhouding met de Uitgewekenen bevestigd wordt: Lodewijk de XVI. heeft, in alle omffandigheden, niet opgehouden de "onverzoenlijke vijanden onzer Confh'tutie onder zijne befcherming te neemen, en zulks met al het vermogen, 't welk de Conflitutie hem in handen gefield had.
Hield de Nationaale Vergadering zich met de middelen beezig, om de misbruiken der uitwijking te verbeteren $ verklaarde zij de verzamelingen te Worms en te Coblentz voor verdacht; of bepaalde zij eene ftraf voor de verraa» ders: Lodewijk de XVI. weigerde zijne fanctie aan dusdanige Decreeten. Hij bepaalde zich tot het uitvaardigen van ijdele, niets afdoende proclamatien, welke de Wet te leur fielden, die alleen de Franfchen aan hunne haardHeden kon terug houden. Lodewijk de XVI. deedt zelfs meer, hij betaalde de Uitgewekenen.
Zijne voormaalige Guarde du Corps, de zulken zelfs, :die, bij de buitenfpoorigheden eener zwelgpartij, waarbij es. «te



36 B IJ L A G E N.
de Koning en zijne familie geene bedenking droegen tegenwoordig te zijn, de eerften durfden wezen, om de witte kokarde optezetten, begaven zich daarna bij de rebelleerende Prinsfen, en formeerden aldaar, order den naam van Guarde du Corps van den Koning, het eerftë gewapende Corps der troepen van de tegenomwenteling. Verre vim over dezen hunnen ftap zijne verontwaardiging te betuigen, behield Lodewijk de XVI. hun op de Lijst der genen, die in zijnen dienst waren; in diervoegen, dat dit zelfde Corps, gelijktijdig, een gedeelte van de Armée te Coblentz, en een gedeelte van het huis des Konings uitmaakte (6).
Het briefje geadresfeerd aan den Koning van wegens zijne Broeders, ondertekend met de voorfte letters van de naamen der twee Franfche Prinsfen, en geheellijk door de hand van een hunner gefchreven, zou alleen de fchuldige verftandhouding van Lodewijk den XVI. met de Uitgewekenen kunnen bevestigen (7).
Ik
(6) Ziet den brief van den Heer De Poix, dien namentlijk, welken hij ontvangen heeft te Coblentz, en de Nota door hem aan den Koning ter hand gefteld. Bij deze Nota ftelt de Heer De Poix hem voor, om de Gardes du Corps te betaalen, en dat niet Hechts de zulken, welke hier hadden kunnen blijven, maar het geheele Corps. Is bet de meening van visie Majefteit niet, dat bet Corps betaald'zal worden tet den eerften Januari; 179a, mits^ van nu tot dien tijd, nieuwe bevelen van uwe Majefteit tt vraagen? En indedaad de Guardes du Corps bevinden zich onder den tijtel vamincienne Maifm militaire du Roi, begreepen onder de betaalingen der Civile Lijst, en het is beweezen, dat de betaalingen gefchied zijn, tot den i\ilen Augustus laatstleden.
(7) Dit briefje was gefloten in eene portefeuille, gevonden in het Apartement van den Koning, door de Commisfarisfen, gelast



B IJ L A G E N. 37
Ik heb u gefchreeven, zegt dit briefje, maar het was met Je post. Ik heb niets kunnen zeggen. Lodewijk de XVI. derhalven onderhield met zijne Broeders eene dubbele correfp'jndentie , waar van de vertoonbaare gefchikt was , om onder de oogen te verfchijnen van 't volk, 't welk hij misleiden moest; en de andere geheime was beftemd voor den Monarch alleen ; om daardoor onderricht en verzekerd te worden.
Wij zijn hier met ons beiden, die fiechts één aitmaaken : dezelfde gevoelens, dezelfde grondbeginfelen, dezelfde ijver, om u te dienen! • Is dit de taal van de Hoofden der Contrarevolutie, die overtuigd zijn, dat zij fpreeken tegen hem , die zich oprecht en ter goeder trouwe verbonden heeft , om hen te beflrijden? Zouden Louis Stanislas Xavier en Charles Philippe dit aan hun Broeder geantwoord hebben, bij aldien de geheime taal van Lodewijk den XVI. dezelfde ware geweest, als die hij in 't openbaar voerde?
Zouden de uitgewekene Franfche Prinsfen hem van hunne gevoelens hebben durven fpreeken ; zouden zij hem ! hunne grondbeginfelen hebben durven herinneren, en den i ijver om hem te dienen betuigen, zo zij niet overtuigd waren geweest, dat de gevoelens en grondbeginfelen der 'Contrarevolutie, welke zij beftuurden, aangenaam konden : zijn aan Lodewijk den XVI., zo zij gedacht en veronder: fleld hadden , dat Lobewijk de XVI. niet gediend kon worden, dan in den fmaak der omwenteling, en niet ani ders dan door hen, die dezelve wilden handhaven?
Wij bewaar en het ftilzwijgen; maar wij doen zulks,
om
'. last tot het doen van onderzoek der papieren van het Kas, teel.
c 3



38 B IJ L A G E N.
om dat, door dit te fchielijk te verbreken, wij u in de waagfchaal zouden (lellen: doch wij zullen fpreeken, zo dra wij van den algemeenen onderjland verzekerd zullen zijn, en dit oogenblik is nabij! De vluchtende Prinsfen ontdekken aan hun Broeder , tot de beweegredenen van hun ftilzwijgen toe, en de hoofdzaak is, de vreeze van hem in de waagfchaal te ftellen. Zij waarfchuuwen hem van het oogenblik, in het welk zij fpreeken zullen. Dit oogenblik moet dat geen weezen , waarin zij zeker zouden zijn van den algemeenen onderftand ; en het is aan de poogingen van Lodewijk den XVI. niet te wijten, dat dit oogenblik niet gekomen is.
Wanneer men ons fpreekt van wegens die zekere lieden, dus vervolgen de Prinsfelijke Uitgewekenen, dan zullen wij in '/ geheel niet hoor en: maar het is van uwent wege, wij zullen luisteren; doch, wij zullen regtuit onzen weg gaan. Derhalven, indien men begeert, dat gij ons het een of ander laat zeggen, vermoei u daar niet over.
Welk een licht verfpreidt deze enkele uitdrukking over het gedrag van Lodewijk den XVI.! hoe leert zij ons de waardij zijner opentlijke flappen kennen. De rollen waren uitgedeeld. De taal der fpreekers was bepaald. Alle zijne vertoonbaare brieven , welke zo zorgvuldig publiek zijn gemaakt; alle zijne nmtelooze uitvaaringen en uitroepingen , waarvoor men hem echter zo veel dank weet, waren niets anders dan een afgefproken fpel, tusfchen hem en zijne Broeders, ten einde ons te beter te kunnen bedriegen.
Na Ludewjjk den XVI. gerust gefield te hebben, wegens alle de uitvaatingen, die men van hem zou hebben kunnen afvorderen, eindigen de uitgeweken Prinsfen, met hem de vrees te benemen voor de gevaaren , aan welke
zij



B IJ L A G E N. 39
zij ongetwijfeld vreezen, hem, door zijn gedrag, bloot gefield te zien.
JVeest gerust ten opzichte van uwe veiligheid! wij leven niet anders, dan om u te aienen! wij arbeiden met ijver, en alles gaat wel. Onze vijanden zelve hebben te veel belang bij uw behoud, om eene nuttelooze misdaad te begaan, welke hunnen val zou voltooijen. Faart wel!
L. S. X. Ch. P. (8)
Ja! ongetwijfeld zullen de Ingezetenen van Parijs die Hoofden zorgvuldig bewaaren, welke hun tot Gijzelaars verftrekken. Zij weeten, dat dezelve aan de drieëntachtig Departementen toebehooren, die billijke redenen, om zich te verontwaardigen, zouden hebben, wanneer men, zonder hunne toeftemming , daarover befchikte , en die deswegens ftrenge rekenfchap zouden vorderen. Zij weeten , dat deze Gijzelaars verantwoorden moeten, niet Cechts voor de behoudenis van Parijs, maar ook voor het welzijn van geheel Frankrijk; dat zij, in zekeren zin, een Nationaal eigendom zijn , vermits de geheele Natie hen befchuldigt. Voorzeker zullen de Franfchen zich geenzins door misdaaden, wreeken , zelfs niet op het hoofd van den fchuldigften der Koningen. De Nationaale Conventie alleen zal zijn lot beflisfen. Lodewijk de XVI. heeft niet te duchten, dan het zwaard der wet. Maar zo de verfoeilijke hoop van den meinëedigen Koning vervuld
(8) Dit betekent Louis Stanislaus Xavier, naam van den franfchen Prins, weleer Monjieuri en Charles Philippe, naam van den Franfchen Prins, weleer Graaf van Artois.
c 4



4o B IJ L A G E N.
vuld kon worden; zo het mooglijk ware , dat de Vrijheid onder de poogingen der vijandelijke lVlogendheden
bezweek, dat Lodewijk de XVI. zich, in dat geval
niet voorftelle, dezelve te zullen overleeven! onder derzelver puinhoopen zou Lodewijk de XVI., met den laatHen onzer , zich begraaven vinden. Het zou derhalven van de hand zijner Broeders zelve zijn, dat hij de verdiende ftraf voor zijne verraaderij ontvangen zoude. De Franfche Prinsfen, de eenigfte moordenaars der Vrijheid, zouden ook de zijne wezen.
Zal men nu voortaan zich noch verwonderen, dat Lodewijk de XVI., ftoutmoedig door de geheime correfpondentie zijner Broeders, beftendig deel heeft genomen in alle hunne complotten? Zal men zich verwonderen, dat hij de onkosten gedragen hebbe, van alle gefchrifien ten hunnen voordeele , en zelfs van die , welke op hunnen naam uitgingen? Zal men zich verwonderen, dat, zelfs op het oogenblik, waarin de verklaaring van den Hertog van Bkunswijk te voorfchijn kwam, de Agenten van de Civile Lijst zich noch veel lieten dunken , op de uitdrukkingen van den vijandelijken Generaal , en aan de Pariifche Guardes durfden voordellen, om de eerden te wezen, met het vaandel der Contrarevolutie op te fteeken? Om, toen de Vrijheid bedreigd wierd , in Parijs camp?menten te formeeren , waarvan de eenigfte bedoeling was , de bewaaring van het Kasteel der Tuilleries, en het behoud van een' Meester (9); want dit oproerig woord vindt men in dit verachtelijk gefchrifc.
Was
Co) Tn het Journal de la Cour & de la rille, ftelt zekeren Heer Dorfi uk. voor, ten eerften: het formeeren van een Camp rondom het Kasteel, van tienduizend eerlijke lieden, gekoozen



B IJ L A G E N. 41
Was Lodewijk de XVI. in verftandhoudlng met de buitenlandfche vijanden, hij befcherrnde ook ten allerfterkfien de inlandfche. Men zag ze onderling zicb verdringen óm hem heenen; zich aan den voet van zijn' Troon verzamelen ; hen alleen de bedieningen verkrijgen, die betrekking tot zijn perfoon hadden; hen alleen, op de Civile Lijst , begunstigd worden ; de intrede zelfs in den noodlottigen Tuin, waar de wreede Lamüesc het eerst het bloed der Franfchen plengde, die voor de Vrijheid (treden, was niet vergund dan aan hun, die blijken van derzelver burgerhaat aan den dag gelegd , en de kaart ontvangen hadden , welke de Ridders van den dolk onderfcheidde van de Burgers , aan welken deze wandeling verboden
was.
uit de Nationaale Ouarde en uit alle andere klasfen; vervolgens ontwikkelt hij, in een brief aan den Adminiftrateur der Civile Lijst gefchreeven, de geheele uhgeftrektheid van zijn ontwerp.
Dit obfervations corps, 't welk, (volgens den fchrijver,) wel„ haast tot een dubbeld getal zal aangroeijen, moest tot een ,, middenpunt van verédniging verftrekkcn voor alle eerlijke „ lieden, die, in de oogen der Natie, gelchikt waren, om de „ geheiligde van alle plichten te vervullen, die namentlijk, van „ de verzekering van het behoud zijnes Meesters.... De Ko„ ninglijke Familie, zou dan ten mintten in den tuin der Tuilh„ ries kunnen wandelen, te midden van ha"re getrouwe onder„ daanen. Om dit Camp te formeeren, zou men infehrijven bij „ de Notarisfen, en, op den beftemden dag, zich op zijn post ,, laaten vinden enz." De Bureaux der Civile Lijst gevoelden het belangrijke, om een denkbeeld voort te planten, dat hun ontwerp zo zeer begunfiigde, en men zag, op het tijdftip, waarin de verklasring des Hertogs van Brunswijk verfcheen, van de drukpers, die zij betaalde, te voorfchijn komen : Le confeil & la Guarde Nationale Parijïenut,
e 5



4i B IJ L A G E N.
was. Het volk, dat zich zelden bedriegt, werd dus ongelukkig te zeer befchimpt , om het Terras, 't welk de Nationaale Veigadering, als zijn buirenften omtrek had afgetekend, te befchouwen als de grenzen van een vijandlijk land (10). Dezelfde geest heerschte, dezelfde taal deedt zich hooren aan 't Hof der Tuilleries, en aan dat van Coblentz; dezelfde rollen, dezelfde listen , dezelfde middelen, om tot dezelfde ontknooping te geraaken; de plaats van het toneel en de namen der Acteurs waren alleen veranderd.
Hervormde de Koning zijne Guarde, het was een nieuw Corps van Contrarevolutionarisfén , welke hij voorftelde op te richten. Lieden, die ontwijfelbaar bekend Honden voor vijanden van de Revolutie , wterden tot Hoofden daar van benoemd. De Memoden , door hen ingeleverd, die deze foort van dienstbaarheid bejaagden, leeren ons, welke de voorwaarden en vereischten waren , om zelfs maar in de hoedanigheid van gemeen foldaat, daarin toe gelaaten te worden. Deze kondigden zich aan , onder tijtels, door de nieuwe orde van zaaken verboden , en verklaarden opentlijk vijanden daar van te zijn ; anderen waren Officiers, of, laaten wij liever zeggen , onwaardige flaaven van den post, waarop eene toevallige geboorte en befeherming hen geplaatst hadde : die de baniere der Vrijheid verlaaten hadden , om zich te verzamelen
on-
(10) Men zie de brieven; gefchreeven, ter verkrijging van dusdanige wtree-kaartjcs. De Marauifen , de Graaven, de Ridders, die dezelve verzogten, droegen even groote zorg, om hunnen haat tegen de Revolutie te doen blijken, als om hunne verkleefdheid aan den Koning aan den dag te legggen. Het eea fcheen bij hen een gevolg van 't auder.



B IJ L A G E N. 43
onder die der Koninglijke dienstbaarheid. En Lodewijk de XVI. , in ftede van zich eene Burger lijfwacht te formeeren, bloosde niet, zich door dezen hoop Contrarevolutionarisfén te doen omiingen 1 Week hij voor de inzichten eener behendige Staatkunde; vergenoegde hij zich, met troepen van linie, en , uit de drieëntachtig Departementen, zeker getal Burgers te ontvangen, het was, om dat hij hoopte , dat de Ariftocratifche eed , welke het grootfte gedeelte van het Corps befmettede, weldra de geheele masfa zou bederven, en alsdan zouden deze voorwerpen in alle regimenten van Frankrijk, in alle de deelen van het Rijk, verftandhouding bezorgen.
Het beleedigend gedrag van deze Burgerhatende Guarde, noodzaakte de Nationaale Vergadering, om dezelve te doen fcheiden. Lodewijk de XVI. veinsde zich te onderwerpen aan het Decreet, 't welk de afdanking daarvan aankondigde, doch bepaalde zich enkel tot de verwijdering van dit Corps van zijn perfoon. Ieder van de leden, waaruit het Corps was famengefteld, bleef op de Civile Lijst, en droeg met zich het getuigenis van perfoonlijke goedkeuring des Konings. Lodewijk de XVI. vond aldus het middel, om den wil der Natie te leur te ftellen , en om een daad van ontflag, in eene eenvouwige verfirooijing te herfcheppen, die de Contrarevolutionarisfén, welke hij niet ophield te betaalen, door alle deelen van het Rijk zou verfpreiden, en welke hij, op den eerften wenk, weder om zich henen kon doen verzamelen.
Volgens het plan, in de Bureau der Civile Lijst gevonden, fcheen het, dat Lodewijk de XVI. zich voorftelde, om, onafhanglijk van de foldij zijner afgedankte Guarde, eene andere op te richten; en, zo uit hoofde der grondbeginfelen , volgens welke derzelver famenftelling moest
ge-



44 B IJ L A G E N.
geregeld worden, als uit aanmerking der voorwerpen, die zich tot derzelver fainenftelling aanbooden , is het gemaklijk op te maaken , dat het plan beftendig was, om de vijanden der Conftituiie te wapenen , onder voorwendzel, van aan den Conftitutioneelen Koning tot Lijfwachten te verftrekken, en dat deze Guarde niet vertoefd zou hebben , zich het lot van de eerfte waardig te maaken. Wat zou 'er dan eindelijk uit alle deze afdankingen zijn voortgevloeid? Dit, dat de Decreeten zelve, die gefchikt waren om deze Burgerhaatende Corpfen uit één te drijven, een middel te meer in de hand des Konings zouden geworden zijn, om den geest der Contrarevolutie voort te planten , en de Contrarevolutionarisfén aan zich te verbinden.
Lodewijk de XVI. zag, dat , tot de uitvoering zijner ontwerpen, het niet toereikend was, zich door omgekogte dienstelingen te doen omringen: hij begreep, dat hij een punt van vereeniging moest hebben, om het welk alle vijanden van de nieuwe orde der zaaken zich verzamelen konden , en het was in den Godsdienst, dat hij dit punt verkoos.
De Jaarboeken der menfchelijke dwaasheden , de Gefchiedenisfen, leerden hem , hoe gunstig voor alle overheerfchers en tiirannen het masker was , waarmede hij zich poogde te bedekken. Daarenboven hadden Wijsbegeerte en Reden reeds zodanige vorderingen gemaakt , dat de vijanden van Vrijheid en Gelijkheid , zelfs niet meer hunne buitenfpooriae eifchen in een helder daglicht durfden Hellen. Geen hunner had de ftoutmoedigheid, om opentlijk te zeggen: „ Wij begeeren dat de Adel herfteld wor„ de; dat eenige Leden der Maatfchappij groot worden, „ en alle de overigen altoos klein blijven, dat alle voor-
, 51 dee-



B IJ L A G E N. 45
„ deelige bedieningen, alle eerposten, aan eenige weinige „ verblijven zullen , terwijl de lasten en bezwaaren der „ algemeene zaak, de arbeid en fchattingen, het deel der ,j anderen zij."
Geen hunner zou hebben durven zeggen: Wij willen „ dat het Leenrecht, die waardige medgezel der Adeldoms, „ wederom herleve, met alle deszelfs vernederende hoe„ danigheden; dat men als nog Heeren, als nog Vasfalen „ hebbe; dat men op nieuw den eerlijken Landman aan ,", de fchandelijke Heerendienfien onderwerpe; dat hij bij „ aanhoudendheid , overgeleverd blijve, aan de tijrannij „ der Fiscaalen."
Geen hunner eindelijk, die durfde beleiden, dat hij de oude Regeeringsvorm, met alle derzelver monftreufe gebreken , terug wilde roepen; dat hij het verlies der Tienden beklaagde, der Tienden, gefchikt om zwelgende
Monniken, en wellustige Kerkvoogden te verrijken, —— der Tienden, die belasting, welke alleen veel drukkender is , dan de grondpacht, die zich in de Nationaale fchatkist uitftort, en waarvan het eerlijk gebruik, de infaraeling zo belangrijk maakt.
Zodra vorderde het algemeen belang der Contrarevolutionarisfén niet, dat Altaar en Troon, ten einde zich onderling te onderfteunen, zich op het allernauwst vereenigden , of zij wierpen een heilig dekkleed over de fchandelijkfte driften, die hen bezielden. Zij, die eenige dagen geleden, de fchandvlekken van den Godsdienst en der Zeden waren , veinsden eensklaps geen ander belang te hebben, dan dat van den Hemel zeiven.
Volgens de Ontvangers, is er in Frankrijk geen Godsdienst meer, om dat er geene generaale Hoofdpachten meer zijn, om dat de zouttollen, de fecoursgelden, en
de



46" B IJ L A G E N.
de tabakspacht zijn afgefchaft. Voigens de oude Ma-
giftraaten is er geen Godsdienst meer, om dat men geene Parlementen meer heeft. Volgens de Priesters is er geen Godsdienst meer, om dat de gewijde dienst tot zijne eerfte inftelling is terug gebragt, en om dat de Bedienaars van den Godsdienst voortaan niet anders zullen zijn, dan Bedienaars van den Godsdienst.
Eindelijk is er, volgens de zogenaamde Edelen, geen Godsdienst meer, om dat de eene mensch, uit hoofde eener toevallige geboorte, niet meer boven den anderen zal verheven wezen, en om dat de heilige Gelijkheid
herfteld is! Met alle deze onderdrukkers verbindt
zich de Koning, en in flede van de toorts der dweeperij, welke het geheele Rijk met vernielende vlammen bedreigt, uit te dooven, zwaait hij met dezelve.
liet gefchreeuw tegen de onbeëdigde Priesters, verhief zich aan alle kanten; en van alle kanten wierden hem de oproeren aangeklaagd, welke zij verwekten. Lodewijk de XVI. Helde echter niet alleen geene daadlijke middelen, hoe genaamd, in 't werk, om hen te dwingen, maar hij verijdelde tevens, door zijn noodlottig Veto., alle die middelen, welke het Wetgeevend Lichaam decreteerde. Zijn Paleis werd de fchuilpiaats der opraerigfte onbeëedigde Altaarbedienaars. Uit de Bureau van zijn Civile Lijst kwamen alle die pennevrnchten te voorfcbijn, welke vergiftigd waren door die dweepzieke Horden; alle die fchandelijke Anecdoten, uitgevonden, om de gemoederen te verontrusten van dezulken, aan welken de Godsdienst dierbaar was; alle die Journaalen; met één woord, alle die gefchriften, opgefteld om twijffelmoedige zielen fchrik in te boezemen, en, in de hartelijkst vereenigde huisgezinnen, wanorde en tweedracht aan te ftooken. Het verlei-



B IJ L A G E N. 47
leidend geld der Civile Lijst, wierd aan de bedrieglijkfte gefchriften, aan valschverzonnen gerechtelijke oordeelvellingen, met de rijkfte verkwisting weggefmeeten.
Wilde men de koopers der geestelijke goederen verontrusten , dan had men de ftoutheid, om een twistgeding te verzinnen, gehouden voor de vierfchaar van het Diftrict. van Arles, tusfchen den Affranddoender eener Landhoeve van dat foort, en den tweeden kooper! De beledigendfte gesprekken wierden publiek gemaakt, bij wijze van eene Memorie, op naam van een voorgewend Defenfeur Officieux, en aan het flot van dit eerrovend Libel ontziet men zich niet, om het vonnis zelve te doen drukken, dat men, ter kwader trouw, toefchrijft aan de 'Rechters, voor welke men onderflelt, dat deze zaak gebragt is geworden. En ziet daar de foorten van gefchriften, waarmede de Bureau der Civile Lijst is opgevuld; 't geen alles de bron genoegzaam aanwijst, welke hen heeft voortgebragt, en na de middelen doet gisfen, waarvan men zich bediend heeft, om ze aan den man te helpen.
Wie kan 'er aan twijffelen, dat zij, die Plakfchriften lieten fabriceeren, ten einde de Asfignaaten in wancredit te brengen, niet ten zelfden tijde die goederen poogden te doen minachten, welke hun tot onderpand en waarborgen dienden? De memorien, de quitantien der Drukkers bewijzen, dat alle Plakfchriften, ingericht tegen het algemeen credit, gedrukt, publiek gemaakt en aangeplakt zijn geworden, ten kosten van de Civile Lijst. Invoegen met de fcbat der Natie, de Befluurders van de uitvoerende Macht het ondernemen durfden, om het credit van de Natie den doodfteek te geeven.
Het is aldus, dat de Contrarevolutionarisfén van de Ci-
vi-



48 B IJ L A G E N.
vile Lijst, met de toorts des bijgeloofs in de hand, niee ophielden het Voik angftig te maaken en te verleiden, door het ten opzichte zijner dierbaarfte belangen te verontrusten. Het is aldus, dat zij, in alle opzichten geflaagd zijn, om dit zachtaartig en menschlievend Volk tot uiterften te vervoeren; om een vuur van haat te ontlieten, dat door niets uit te dooven is; om Burgers tegen Burgers, Broeders tegen Broeders, üchtgenooten tegen Echtgenooten in 't harnas te jaagen ; om den bloeddorst op te wekken; met verbanningen tegen verbanningen te ftellen, en eindelijk om die verfchriklijke tooneelen voor te bereiden, welke de waare vrienden der Vrijheid, ten kosten van hun leven, uit de gefchiedenis der Franfche Revolutie, wenfchen te kunnen uitwisfchen.
En welke kunftenaarijen heeft men niet in't werk gefield? wat heeft men niet ondernomen , om ons tot die afgrijsfelijkfte gevolgen te brengen, welke wij beweenen ? Men wist maar al te wel, dat onze geheele kracht befiond in onze vereeniging, en dat deze vereeniging, die van de eerfte oogenblikken der Revolutie af, een Volk formeerde, 't welk uit Broeders was fiunengefteld, het werk was van die edelmoedige Sociëteiten, welker al^emeene band het Patriotismus, en welker eenige bedoeling de Vrijheid der waereld was. De fcheuring van de eerfte dezer 'Sociëteiten, het oprichten eener nieuwe Sociëteit, die haar beftaan niet anders verfchuldigd zijnde, dan aan deze ongelukkige fcheuring, in haare oprichting zelve het zaad eener noodlottige verdeeldheid befloot; de haat eindelijk, welke deze twee Sociëteiten zich onderling betoonden , booden welhaast een ruim veld aan voor de looze ftreeken van de Uitvoerende Macht. Deze liet niet na te gevoelen, dat zij gelijkelijk, tot bereiking haarer diep ver-
bor-



B IJ L A G E N. 4<j
borgene oogmerken , en de verhevene Burgerliefde van de eene, en de befmettende gematigdheid van de andere, kon doen medewerken, en, dat, zo deze twee karakters, eigenlijk gefproken, tot niets anders gediend hadden, dan om van de Vrienden der Conftitutie twee Hammen van onverzoenlijke vijanden te formeeren, zulks reeds een genoegzaam groot voordeel was , op de voortplanters der Vrijheid behaald. Alle haare poogingen derhalven ftrekten daar henen, om de verdeeldheden tusfchen de Jakobijnen en Feuillanten te vereeuwigen, en om hen onderling , als 't ware, in een' openbaaren oorlog te houden.
De bedoeling zijnde , om de eene door de andere te doen verlooren gaan, moest men hen beiden tevens haatelijk maaken , en het middel om daartoe te geraaken, was, hen gelijktijdig, als gevaarlijk voor de gemeenezaak, uit verfchillende oogpunten voortefiellen. De Jakebijnen , dus fprak men , willen alles op losfe fchroeven Hellen j zij willen alles verwoesten. De Feuillanten verminken alles ! Deze zijn plompe Monarchisten! gene zijn partijzuchtige Republikeinen ! de eerlte fielt de losbandigheid in de plaats der Vrijheid, en begeert niet anders dan wanorde en regeeringloosheid! de andere fchreeuwt met geweld om twee Kamers, en beide verdienen niets anders dan flaaven te wezen! Geen hunner begeert oprechtelijk de Vrijheid , allen Hemmen zij met de faamgezwoornen te Coblentz overeen, om, aan de zotfte verwachtingen, deze zo duur verkreegen weldaad op te offeren.
De twee vijandelijke Sociëteiten aldus met zwarte kleuren afgefchilderd zijnde, fchoot 'er niets anders over, dan om de algemeene karaktertrekken , op ieder perfoon in
't bijzonder toetepasfen. Betoonde een Burger eenï-
gen nadruk; hield hij, met moed, de geheiligde rechte» d de»



5o B IJ L A G E N.
des volks ftaande: ftraks was hij een partijziek Jakobijn. Sprak een ander met zekere voorzichtigheid , fcheen hij in twijfel te ftaau ten aanzien van eene partij , waaraan de nadeelen de voordeden evenaarden! dan was hij een Moderantiit , een vitziek Feuillant! Door dit middel kwam men agter het haatelijk geheim , om alle de uitflraalingen van het zuiverst Patriotismus in verachting te doen vallen , om alle de burgerlijke en maatfchappehjke deugden verdacht te maaken , en om aldus de poogingen en den ijver van alle waare Burgeren eenzijdig te doen worden.
Een groot Rijk , na zich van het Monnikendom gezuiverd te hebben; na verlost te zijn van de weelig uitgefchooten zuigplanten, welke den ouden boom der maatfchappij verteerden en mismaakten, fcheen aldus , in zekeren opzichte , zich zelve geheel te verdeden, onder twee benaamingen, gelijklijk door de Conftitutioneele Acte verbannen. Het was, toen men geene Jakobijner Monniken meer had , toen 'er geene Feuillanten Monniken meer in Frankrijk waren, dat alle Franfchen zich onderling als Feuillanten of Jakobijnen betijdelden; dat zij gereed Honden , om zich onderling te beoorloogen, te vermoorden, onder dezen wanvoeglijken Monniken naam.
Het Hof der Tuillerics liet zich toen zien. Het verkoos zich Ministers, nu uit de Jakobijnen, dan uit de Feuillanten; doch verzond de eerften fchielijk , zo dra deze het de geftrenge taal der waarheid deeden hooren , en verklaarde zich geheellijk voor de partij der Feuillanten , en voltooide hiermede om hen verdacht te maaken in de oogen des volks.
Door middel van deze looze kunstgreep had Lodewijk de XVI. niets anders meer te duchten, dan de Jakobijnen,



n IJ L A G E N. Sï
Hen. Hij ontwikkelde tegen hen alle de hulpmiddelen, welke de Overzieners der Conflitutioneele Aóte hem in handen gefield hadden. Aan den Koning alleen kwam het toe , om de betrekkingen tnsfchen de Uitheemfche Mogendheden te regelen. De geheele Diplomatieke kunst werd, naar alle waarschijnlijkheid, te werk gefield, om alle de vermogens van de Coalitie partij te Pilnitz , tegen eene enkele Volks-focieteit te doen inrichten. —Wanneer Leopold eenige klachten voortbragt, het was tegen de Jakobijnen! dreigde hij, zijne bedreigingen werden niet dan tegen de Jakobijnen ingericht. Bij zijn overlijden werden de Ministers van het Rijk veranderd; maar de taal van het Weener Kabinet bleef altoos dezelfde ; en noch heden, bij aldien men de aankondigingen onzer vijanden mag gelooven , zijn 'er twee honderd en vijftig duizend gewapende mannen tegen ons in aantocht, alleen om de Jakobijnen te beftrijden.
Maar laaten wij deze belachlijke zijde, die dit gedrag, in den eerfien opflag, ons fchijnt aan te bieden, aan haare plaats; gelooven wij, dat zij verbonden is aan een groot fyftema, waarvan den loden Augustus de diepte in het daglicht gefield heeft. Zo veele troepen werden zeker niet op de been gebragt, zo veele onkosten en oorlogstoebereidzelen zijn, ongetwijfeld, niet gemaakt geworden, met het eenige oogmerk, om eene Volksfocieteit te verwoesten! het is aan de Vrijheid der Franfchen, het is aan die der Natiën , dat de famenzweerers van Pilnitz zich vernaaien willen: maar in dezen doodelijken firijd der tijrannij tegen de Vrijheid , doen de Hoofden der famenzweerders eenen valfchen aanval, om des te beter den waaren aanval, dien zij ontworpen hebben, te kunnen ontveinzen.
d 2 Het



Sa B IJ L A G E N.
Het was voorzeker hunne zaak, om ten opzichte der groote voorneemens van de tegen ons geformeerde Ligue, de wereld te misleiden, en te doen gelooven, dat zode Jakobijnen geen beilsan hadden, onze Revolutie van hen geëerbiedigd wezen zoude ; dat wij aan de Jakobijnen alleen de verbindtenis der Mogendheden , die onze Vrijheid bedreigen, en den geesfel van een Uitheemfchen oorlog, te wijten hadden ! Het was hunne zaak, om den aanval op de fouvereiniteit der Natie te doen voorkomen, als een eenvouwig verfchil tusfchen Partijen , om het volk tegen de Volks-vrienden aantehitzen, en toen het zelfs niets minder betrof, dan de Franfchen te onder te brengen, deze op te dringen, dat men niets anders poogde, dan een tijrannisch gedacht aan de wraak der Koningen opteofferen! Het was eindelijk hunne zaak , om het grootde gedeelte der Natie op zich zelve te doen daan, ten einde, met zekerheid over het ander gedeelte te zegepraalen, en om de krachten te verdeelen , onder welker vereeniging zij noodwendig moesten bezwijken. Ziet daar, hoe en waarom de Jakobijnen telkens ten doel ftonden aan eene foort van oorlogsverklaring van wegens de verbonden Mogendheden , en overgeleeverd waren aan de vergiftige pennetrekken der lasterende paskwilfchrijvers, door de Civile Lijst betaald. Ziet daar , met wat oogmerk de Minister van 's Konings huis , met zulke groote onkosten , deed opdeden, drukken, publiek maaken, en, tot op het land toe, overal deedt ui.kraamen, dien onoverzienlijken zondvloed van fchotfchriften, welke Frankrijk overftroomden; die daagüjkfche plakfchriften , die onophoudelijke klachten tegen de Jakobijnen, die eerroovende gefchriften van allerlei aart; die karicatuuren van allerlei kleur.
Wat



D IJ LAGEN. 53
Wat oogmerk toch kon een Gouvernement zich voorftellen, dat laaghartig genoeg was, om een Bureau van eerrooverij en lastertaal op te richten ; om de venijnige pen van goeden naam fchenders te huuren ; om een bende aanplakkers en uitkramers in zijn dienst te neemen . te onderhouden en te voeden ; om eindelijk betaaling te doen, tot voor de gevangenneemingen, de boeten toe, ja! zelfs voor de ftokflagen, waaraan gemeenlijk de geheime Gezanten van zulk eene fchandelijke zending , perfooniijk zijn blootgefteld ?
Het bewijs, dat de val der Jakobijnen befloten was, als eene preliminaire van die der Nationaale Vergadering;, is, dat dezelfde drukpcrsfen, van onder welke deze oproerftokende gefchrifien ten voorfchijn kwamen, tevens gebruikt wierden tot het drukken van fchotfchriften tegen de vertegenwoordigers des Volks; dat, op hetzelfde oogenblik, door dezelfde perfoonen, en op kosten van hetzelfde fonds, in 't licht verfcheenen , en de vermenigvuldigde Plakfchriften tegen de Sociëteit ,der'.Jakobijnen, en de herhaalde Petitions d l''affemblée Nationale, pour Vengager a fe retirer; le Ha' 0 fur lei Jacubins; en le t projet de Decret de P affemblée du Manege; le decrct pour les parties bat tantes (11) ; hetzelfde bewijs ligt
ook
(u) Re Memorien en quitancien der Drukkers bewijzen niet flechts, dat alle de gefchrifren en Libellen, die tegen de Jakobijnen verfcheenen zijn, van de drukpersfen kwamen, welke aan de civile lijst verkogt waren, en op kosten van deze lijst gedrukt en verfpreid wierden, maar ook, dat deze ontelbaare gefchriften en Libellen in het publiek wierden verfpreid met eene verkwisting, welke alleen liet groot vermogen aankondigt van deze fabriek van Lasterfchriften, Om zich een denkbeeld te vormen rf 3 der



54 B I] L A G E N.
ook wijders daarin, dat de waardigheid van het lichaam der Volksvertegenwoordigers, met gelijke woede en verbittering wierd aangevallen!
Terder fommen, welke deze onderneeming aan de civile lijst kostede, is het genoeg te doen opmerken, dat de Memorie vaa April 1791. (daar onder begreepen 2175 livres voor een appointement van den Commisfaris, met dit gewichtig beftnur belast, en 1000 livres, uitgedeeld door den Heer de la Porte aan den Curê van St. Genevive) eene fom bedraagt van 12061 livres 12 fils. En deze Memorie behelst alleenlijk maar het drukken en herdrukken van het beruchte Journal a deux Liards, dat is te zeggen, de loopende onkosten daarvan, als mede van een klein Plak-fchrift, waarop 41000 exemplaaren gedrukt zijn, en op deze memorie gebragt voor 52. livres. Dit Plak-fchrift was: Denonciation des groujies des Tuilleries & du Palais royal. Want de Bastille verwoest zijnde, was het eenige wapen, dat in de hand van 't Gouvernement overbleef, tegen de genen, die de ftoutheid hadden, om zich over deszelfs gedrag te be^klaagen, dezelve aldus aanteklaagen en te lasteren.
De civile lijst bepaalde zich in geenen deele tot het doen maaken en uitdeelen van Lil/ellen: verfcheiden prenten, dezelfde bedoeling hebbende, verfcheenen insgelijks op haare kosten. Onder deze prenten hebbe men vooral te onderfcheiden een medaillon, ten tijtel voerende: La France fauvie de la rage des Jacabins. Deze Medaillon vertoont Frankrijk aan de voeten van een Jakobijn, met een dolk gewapend, en verlost door een man, vprfierd met het blaauwe lint, die den Jakobijn ter nedervelt. Het fchijnt, dat de Contra-revolutionarisfen van de civile lijst, veel gewicht hechteden aan deze Medaillon, welke zij bij herhaalde keeren tekenen, en op verfchillende foorten van doozen lieten plaatfen. Het getal der doozen, door de civile lijst aaa den Werkmeester betaald, bewijst het oogmerk der verfpreiders. Was dat misfehien het middel, 't welk de Ridders van den Doek bcezigdgn, ten einde zich onderling te herkennen ?



B IJ L A G E N. 55
Terwijl de zogenaamde Con'litutioneele Koning de wapenen misbruikte, welke de Conditutie hem ter hand ftelde, en de Decreeten verminkte, die van het grootde aanbelang waren voor de openbaare rust en de algemeene veiligheid , oeffenden zijne Agenten hunne beledigende eenfure op alle de aden, welken buiten het bereik van zijn Veto waren. Het goud van de Civile Lijst liep door alle onzuivere handen, die zich niet verontwaardigd rekenden, met aan de vernedering der Nationaale vertegenwoordiging te helpen arbeiden.
Men zegge niet, dat een groot gedeelte der verzamelde bewijzen, alleen ter bezwaaring van de Commisfarisfen (trekken, en dat het (leeds onzeker blijft, of zij al of niet uit naam en van wegens den Koning te werk gingen! Uit de rekeningen der uitgaven, gevonden in de Bureau van den Heer Ponteau , een der eerfte Commisfarisfen van de Civile Lijst, blijkt het, dat deze Commisfaris, order het beduur van den Heer de la Porte, alle de geheime kundenaarijen der binnenlandfche Contrarevolutionarisfén beduurde; dat hij een daadlijke Correspondentie met de voornaamde vijanden der Revolutie onderhield; dat hij de eerde was in het maaken, drukken en verfpreiden van het Journal d deux Hards, en van alle de aristocratifche gefchriften, die voor rekening van de Civile Lijst rondliepen; dat hij de Uitkramers en Aanplakkers, welke hij, tot in de dorpen en gehugten toe, uitzond, onder zijn bevel hadde, dat hij verfcheiden perfoonen, welke hij daartoe gebruikte, den eenen bij de maand, en anderen bij voorkomende gelegenheden betaalde, en dat alle deze uitgaven hem wierden toegerekend, even gelijk iets, dat natuurlijk behoorde tot het Departement, waarvan het beduur aan hem was toeverd 4 trouwd.



5« B IJ L -A G E N.
trouwd. Ziet daar eene fticluing, ter voortplanting der Contrarevolutie, gegrondvest op de fondfen der Civile Lijst: maar geen een fonds der Civile Lijst werd geleverd, zonder een afzonderlijk mandaat (bevelfchrift) van den Koning, of eene ordonnantie van den Befiuurder deEer Lijst, welke goedgekeutd en ondertekend was door den Koning. De Koning had aldus een werkelijk aandeel in alles, wat deze Onderagent verrichtede, en deze Agent was niets anders, dan de getrouwe uitvoerder der begeerten en der Complotten van Lodewijk den XVI.
Het groot fyftema van famenzweering tegen de Franfche Vrijheid, hing, in alle zijne deelen, te famen. Niet Hechts verwaarloosde de Macht, die belast was met de verdeediging van den Staat, alle de middelen, welke noodig waren, om zich in Haat van tegenweer te Hellen; maar zij begunftigde ook opentlijk de poogingen der binnen en buitenlandfche vijanden; zij kweekte eene noodlottige verdeeldheid aan tusfchen de Burgers, wier vereeniging alleen hen ontzachlijk kon maaken; zelfs de Majefleit der Nationaale Vertegenwoordiging, waarin het Hoofd der verdeedigende Macht deelde, is door haar niet geëerbiedigd geworden.
Wie ziet niet, dat de hand, die zich verbonden had, om de Conftitutie te handhaven, den fcepter poogde te herwinnen, welke de Helden van den \\dén Julij hem ontrukt hadden, en die door de Helden van den \oden Augustus verbiijzeld is geworden? De oude zegels van den Staat, verdonkerd, en, bij wijze van berging, in vreemde handen gefleld, toonen genoeg aan, dat Lodewijk de XVI. niet, zonder hoop van wederverkrijging, affland deedt van derzelver gebruik (12).
Het
Ci2) Een der Zegels van den Staat, voor de Revolutie in geT
bruik,



B IJ L A G E N. S7
Het ontwerp zelve eener nieuwe Conftitutie, die de gedrochtelijkfte verééniging van de Wetgeevende met de Uitvoerende Macht daarftelde , en de onderfcheidingen deedt herleeven, zo haatlijk aan de Vrienden der Gelijkheid, wachtede, in de Bureau der Civile Lijst, flechts op het gunftig oogenblik, om in 't daglicht te verfchijnen. Eindelijk heeft het licht van den blikfem, welke op het Kasteel der Tuilleries nederftortede, de donkerheid opgeklaard, waarin wij, geketend, omwandeien, en de Nationaale Vergadering, van de boeijen ontflagen, welke haar gevangen hielden, heeft, van dit oogenblik af, zich in alle haare grootheid vertoond. De eed, vari de Vrijheid en Gelijkheid te zullen handhaven, is vrijwillig afgelegd. De gemeene zaak niet weetende te behouden, met de macht die haar ter hand gefield was, heeft zij, tegen het Volk, dat zij de eere had te vertegenwoordigen , gezegd: Weet u zeiven te behouden!
Oef-
bruik, het welk diende ter verzegeling van de Wetten na het Paupbinê verzonden, is gevonden bij den gewezen Abt de la Porte, Broeder van den Intendant der civile lijst. De doos, waarin dit Zegel was geilooten, was in een omflag, waar op gefchreeven ftond: Depót, fait par la Dame de Hargene, pour être retiré par le Sieur Champion, qui, en cas de mort, avoit donné Vadreffe de fon frere, PArcheveque de Bourdeaux. Wat was het oogmerk van deze bewaaring? Met wat voornemen wierd dit Zegel opgeligt? Werd het gefchikt, om te dienen op het oogenblik der Contrarevolutie? Wat ook de bedoeling dezer ontvreemding moge geweest zijn, zeker is het, dat de Zegels van den Staat niet gevonden behoorden te worden bij den Abt de la Porte, bij een geweczen Groot-Vikaris van een Zegelbewaarder der oude Regcering; zij behoorden niet aan een Vrouw overgeleverd, en bij gevolg, ook niet aldus bewaard te worden. d5



s8 B IJ L A G E N.
Oeffent de-volheid van uw Souverein vermogen! En een Nationaale Conventie wierd geformeerd.
Dat de vijanden der Wetgeevende Macht als nog derzelver verrichtingen befchimpen, en vraagen, wat zij gedaan heeft! Zij is alle de ftrikken ontfnapt, welke men niet opgehouden heeft haar te fpannen! Zij heeft, gedut» rende een geheel jaar, met moed tegen de kunftenaarijen
van allerlei foort geworfteld! Zij heeft de Con-
flitutie zo lang verdeedigd, tot zij zag, dat zij kiezen moest tusfchen de Conftitutie en de Vrijheid, en toen zij befpeurde, dat het haar onmooglijk was, dit geenzins faaenhangend en kwalijk gebouw te kunnen onderfchraagen, is zij de overheerfching voorgekomen, welke deszelfs inftorting gemaklijk had kunnen maaken. In dit tijdftip van crifis, fchortede zij het eenige gezag op, 't welk te vreezen was. Ten koste van het vermogen, dat haar was toevertrouwd, heeft zij de Souvereiniteit des Volks geheel ongefchonden gehandhaafd! Zij heeft zich om het Vaderland zeer verdiend gemaakt, bij aldien de Franfchen waardig zijn vrij te wezen.
LXIV.



B IJ L A G E N. 59 LX IV. f
Rapport , gedaan aan de Nationaale Conventie, uit naam der huitengewoone Commis/ie van vierentwintigen, den 6 November, 1792. zijnde het eerfte jaar der Republiek, Betrekkelijk tot de misdaaden van den gewezen Kuning, waarvan de bewijzen gevonden zijn in de papieren , verzameld door het Commité van Waakzaamheid der Gemeente van Parijs, uitgefproken door msFuiCHE-valazé, Gedeputeerde van het Departement de 1'Orne.
Vertegenwoordigers des Volks ! Ik koom uit naam der Commisfie van Vierentwintig, om aan U de bedrijven voor oogen te leggen, welke zij, met betrekking tot den gewezen Koning, bijeen verzameld heeft. Gij zult mij wel met aandacht willen hooren , want zij, uit welker naam ik fpreek , en ik, wij zijn, in zekeren opzichte de getuigen, die, in deze gewichtige zaak getuigenis afleggen.
De bewijzen, welke wij verzameld hebben, waren verfpreid in een chaos van oorfpronglijke Hukken, waarvan fommige meerendeels niets betekenend , en andere den perfoon geenzins betroffen , van wiens thans gefproken wordt. Alles is doorzien, alles is geleezen, en de chaos is verdweenen. Om hier toe te geraaken , heeft men eenen hardnekkigen en verdrietigen arbeid moeten onderneemen; maar gij hebt zulks bevoolen, en daarom is ons niets moeijelijk gevallen.
Wij



Éo B IJ L A G E N.
Wij hebben niet opgehouden te arbeiden, in de tegenwoordigheid der Leden van het Commicé van Waakzaamheid en der Municipaliteit van Parijs, ingevolge uw Decreet. De papieren waren in be vaaring gelegd in een vertrek, onderfcheiden van dat, in 't welk wij vergaderden. Zij werden ons gebragt door de Leden van het Commité van Waakzaamheid der Gemeente. Na dezelve onderzogt te hebben, werden zij, door dezelfde perfoonen wderom weggebragt, in een plaats, waarin wij ons zelve verboden hadden te komen. Tweemaalen daags, ten einde van elke zitting , wierden drie zegels op de deur van dat vertrek gezet, 't welk (leeds door Gendarmes bewaakt wierd. De fchat derhalven, in onze handen gefield , heeft dus niet vervalscht kunnen worden. Wij zijn verplicht dit te zeggen , vermits de laster zich airede heeft aangegprd, om ons aantevallen.
Wrt zijn die genen gelukkig, die niet anders gelast zijn geweest, dan om u gewichtige tafereelen, verflandige bedoelingen , of het verhaal van edelmoedige daaden aan te bieden!
Wat mij betreft, ik kan u niet anders onderhouden, dan met looze en bedrieglijke ontwerpen! Ik kan in uwe harten geene andere dan lastige aandoeningen doen gebooren worden! en ik zou mijn oogmerk misfen, indien ik u niet deeien deed in het frnartelijk gevoel, 't welk ik ondervonden heb bij het vervaardigen van den arbeid, dien ik u thans voor oogen legge.
Die arbeid is inmiddels nog zeer onvolkomen , en ik ben genoodzaakt te beklaagen, dat die U de oogmerken van den gemeenen vijand, in derzelver geheele affchuwelijkheid als nog niet kan affchetfen. Maar bij aldien het gemaklijk is meer te vermoeden ; zou het misfchien on-
moog-



B IJ L A G E N. rji
mooglijk wezen, meer bewijzen ce verzamelen, wanneer men dezelve niet dan aan het geval te danken heeft.
Men houdt elkander aan alle kanten in 't oog. Allerwegen zoekt men zich met de dikfte donkerheden te omringem. Hier fchrijft men met zinnebeeldige ka¬
rakters ! —- daar volgt men ontwerpen , den voorigen dag ontgonnen, en van welks begin geen fpoor is overgebleeven, het zij, dat dezelve niet overwogen zijn geworden dan in geheime onderhandelingen, het zij dat de brieven, die ons hunnen oirfprong zouden kunnen aanwijzen , niet onder ons bereik kunnen komen.
Op eiken ftap zien wij nieuwe ontwerpen gebooren worden; maar genoegzaam even fnel wordt de draad der famenzweering afgebroken, zonder dat het ons mooglijk zij, de verdere fpooren daarvan weder te vinden.
De man, in wien men, ten tijde der behoefte om te beminnen en te vergeeven , een ten uiterften eenvouwig
karakter onderftelde, dezen bedrieglijken man , en
hier van zijn wij overtuigd , was de eerfte, om de taal der verborgenheid te fpreeken , en zijne vuige Hovelingen hebben geene andere verdiensten , dan dat zij altoos getracht hebben den een den ander de loef af te fleeken. De eere der uitvinding behoort hem geheel alleen. De kunst van bedriegen is derhalven den Koningen natuurlijk eigen.
Maar gij zoudt u niet dan een onvolmaakt denkbeeld kunnen vormen van de middelen , van welke men zich bediende, ten einde zich ondoorgrondlijk te maaken, zo lang ik mij tot eene algemeene wijze van fpreeken blijf
bepaalen. Laaten wij de daaden zelve bijbrengen.
Een brief van la Porte aan Septeuil , van den ?den Februari], in dezer voegen opgefteld:
O



«3
B IJ L A G E N.
Copie van den Brief van la Porte, aan Sei'Teüil.
„ Het is eenigen tijd geleeden, Mijnheer! dat men de weldaadigheid des Konings heeft ingeroepen , voor drie belangrijke Perfonaadjen. Zijne Majefteit fprak 'er mij over, en betuigde mij zijne begeerte om hen te hulp te komen. Ik fchreef hem een zijdje papier, 't welk ik hem liet."
„ Vermits overmorgen eene geleegenheid na IVenen voorkomt, heb ik, dezen morgen, nog een zijdje aan den Koning gegeeven, hem doende opmerken, dat het van belang was, dat 'er, van 't geen hij te dezen opzichte doen zoude , geen enkel fpoor in de papieren van de Civile Lijst gevonden wierd."
„ Het geen de Koning zal gelieven te geeven aan Mevrouw de Polignac, zal betaald worden aan den Heer Brouquens.
„ Dat voor den Heer de la V aan zijnen zaakbezorger te Parijs.
„ Dat voor den Heer de Choiseul, aan eenen Abt Rasel, die door hem gevolmachtigd is."
Een der verraaderlijkfte Ministers, indien ik uit zijne Correspondentie oordeelen mag, Bertrand, ontving van eene Vrouw, even guitachtig als hij, den volgenden brief:
lieden, Saturdag om drie uur en. Ben 24 April.
„ Te weeten het gebruik, of de beftemming der beraadflaagde fommen." „ Indien zulks gelegen komt, zal men de uoodige fommen



B IJ L A G E N. 63
men een aanwezen doen hebben. De Perfoon kan, binnen drie dagen, verfcheiden millioenen leveren."
„ Ziet daar het geen de Vriendin van den Heer Bertrand hem voorteelt."
„ Op zotte vraagen geen antwoord in gefchrift. Dus, van mijn Vriend, geen certificaat van zwakheid begeerende, verzoek ik hem, mij zijn uur, voor dezen avond, of morgen, aanteduiden. Dit is verftaan. Men doet binnen drie minuuten meer hoofdzaaken af, dan in een gansch boekdeel! Dit is ook verftaan."
La P. de R. R.
Ziet daar voorbeelden, zo als het geval die oplevert, en ik betuig, dat wij duizend ftukken aangetroffen hebben, even zo onverftaanbaar als dit laatfle. Intusfchen moet ik 'er bijvoegen, dat geene mijner naarfpooringen mij eene juist gelijkende Copie heeft opgeleverd der onbefchaamdheid, waarvan deze Vrouw, in haare geheele Correspondentie, herhaalde getuigenisfen geeft.
Een Portefeuille, genomen bij Septeuil, Schatmeester der Civile Lijst, is de verzameling, waar uit wij de meeste aanwijzingen geput hebben. Wij hebben 'er verfcheiden Liasfen van gemaakt, getekend A, B, C en D. en ieder wederom verdeeld in andere Liasfen, door hunne nommers onderfcheiden.
In de eerfte plaats zullen wij een brief bijbrengen van Eouillé, befloten in de Lias, getekend B. No. Eén. Deze is gedagtekend van Mentz, den 15 December 1791.
Ongetwijffeld heeft de verraaderlijke Koning zich wel gewagt, op dat tijdftip te zeggen, dat hij met Bouillé correspondeerde, en niet te miq fchijnt deze Brief aan
nie-



64 B IJ L A G E N.
niemand anders dan aan hem geaddresfeerd geweest te zijn. — Daarenboven bewijst de bewaarplaats, waarin men denzelven gevonden heeft, dit ten overvloede.
Men vindt daarin de rekening van de geldfommen, door Lodewijk Capet aan Boüillé gegeeven, om het Camp van Montmedy te formeeren. Dezelve is bij uitltek belangrijk, vermits hij de naaraen behelst der voornaamfte Eeftuurderen van de toeumaalige famenzweering, en om dat men vervolgens eenige dierzelfde Beftuurderen nog ziet figureeren in de Tuilleries, in 1792, en aldaar, zo als op het tijdftip van de vlucht na Varennes, aanmerklijke geldfommen ontvangen, waarfchijnlijk tot dergelijke ontwerpen voorbefchikt.
De Commisfie heeft mij gelast, u de Ieezing van dezen Brief te doen.
Copie van den Brief van Boüillé.
„ Ontvangen van den Koning, in Asfignaten. 993,000 I.
Gebruik.
„ Overgemaakt aan Monfieur, Broeder des Konings, op zijn order, de waarde in geld, of in wisfelbrieven, waarvan ik de quitancien heb. 670,000 1.
Aan den Graaf Hamilton, Colonel van het
Regiment van Nasfau. 100,000
Dit fonds is gebleeven in de Regimentskas, en is aangeflagen geworden.
Aan den Hertog de Choiseul, 97,000 1. van dewelken hij 'er 25 aan den Graaf Hamilton



B IJ L A G E N. 05
Ton heefc ter hand gefield, en waarvan ik
rekening zal doen. 73>ooo 1. Aan den Heer de Mandel, Lieutenant Co-
lonel van het Regiment Royal Allemand. 40,000 Aan den Heer Graaf de Bosel, Colonel van
Chainborant. 26,000 Aan den Heer de la Salle, Commisfaris te
Metz. 6,ooo
Dus het geheel, waarvan ik de quitaucien heb. 915,000 1. Blijft in mijne bewaaring. 78,000 Aan Asfignacen, die omtrent hebben moeten opbrengen. 65,000
Gebruik.
„ Voor daadlijke uitfehotten, gedaan aan de Jooden, voor provifie van Stroo, Vleesch en andere zaaken, voor het Camp van Mont-
, medy, omtrent. 12,000 1.
Men kan hier geene quitancien hebben.
Gegeeven aan de Heeren Heyman, deKlaingler en Dospelite , Ofïïciersgeneraal, bij. hun vertrek uit Frankrijk met mij, ter gemoedkoming in hunne onkosten, als alles verlooren hebbende, aan ieder, 5,400 1. 16,200
Ik heb 'er de quitancien van.
Aan den Heer Heyman, voor zijn reis na Pruisfen, werwaards ik hem, ten diende des Konings gezonden heb. 3>4oo
lik heb 'er een quitancie van.
iAan het Regiment Royal-Allcmand, toen ik
e üet«



ótf B 'ij L A G E R.
hetzelve, ter hulpe van den Koning, heb doen opzitten, 350 Louis <TOr. 8,400 i.
Aan den Commandant van het Detachement
der Husfaaren van Deux, 100 Louifen. 2,400 Aan den Heer de Coquelas, voor zo verre
ik mij errinneren kan. 3>6oo Aan verfcheiden bijzondere Officieren , die, beneffens mij, uit het Koningrijk vertrokken zijn, bij de gevangenneeming van den Ko' ning; omtrent. 6,oco Verlooren op één mijner Luiden, die genomen is geworden , twee rolletjes elk van 50 Louis a"Or. 2,4°°
Het geheel, 54)400
„ Mij is in handen gebleeven 8 a 10,000 livres, die ik gebruikt heb tot goedmaaking van mijne onkosten, als geen den minften onderftand uit Frankrijk hebbende kunnen trekken, waar alle mijne effecten en mijne inkomften zij» aangeflagen geworden; maar die ik in ftaat ben, om, oogenbliklijk, aan den Koning wedertegeeven, wanneer hij mij zulks bevelen zal, als mede de 6,000 livres, gelaaten te Metz in handen van den Heer de la Salle, die hij voor mij gebruikt heeft."
Mentz, den 15 December 1791.
(getekend)
Boüillé.
Dus, Lodewijk Capet! kunt gij niet langer u verdeedigen, van niet ge>ieeid re hebben in het complot, waarVan de eerlooze Boüillé al de haatelijkheid en zwartheid



B Ij L A G E ft. 6/
heid ten toon gefield heeft, in zijne beleedigende Manifesten.
Dus kunt gij niet langer zeggen, dat gij geen deel gehad hebt in de vlucht van uwen Broeder!
Dus kunt gij niet langer uwe verffandhouding, met het Hof van Berlijn, ontkennen, zo min als uwe poogingen, om aldaar de Oorlogsverklaring tegen Frankrijk voortebereiden. ——
Moet 'er meer dan één getuige zijn, om den fchuldtgen te overtuigen? Welaan! ik zal nog twee andere daarbij voegen! Deze zijn de genoemde Choiseul-Stain-
ville , en Charles Damas, van welke de gefchriften, door hen eigenhandig getekend, een gedeelte van dezelfde Lias uitmaaken.
De brief van Choiseul-Stainville luidt aldus.
Rekening van het geen ik de eere gehad heb aan den Koning weder te geeven, van de mij ter hand gefielde Gelden door den Heer de Boüillé,
„ Ontvangen van den Heer de Boüillé de fomme van 06,500 liv. in asfignaten van 200 liv. met last, om dezelve tegen goud te verwisfelen, en de noodige uitdeelingen en onkosten daarvan te doen."
Ter hand gefield aan den Graaf Charles Damas, op order van den Heere de Boüillé,
de fomme van 36,000 liv. van welke
hij mij federt heeft wedergegeeven 12,000,
dus hier. 24,000 h
'Wisfel van 60,000 liv. in goud, tegen 20 ten
honderd. 12,000
e 2. . Tef



68 B IJ L A G E N,
Ter hand gefield aan den fleer Hamilton,
op order, in goud, de fomma van 24,000 1.
Ter hand gefield aan den Heer na Goglas , in goud, waarvan het biljet hier nevens is bijgevoegd. Zij zijn hem ontftolen bij zijne ~gevangenneeming. 9,600 Gek', ter hand gefield aan den Heer Daupouin, hem ontftolen bij zijne gevangenneeBling; en onkosten van het Detachement te Saint-Menehould'; in alles, 2.514 Geld, wegens verfcheiden voorwerpen uitgedeeld , en waarvan de helft geftolen is ge worden; ten naasten bij 200 Louis a"Or. 4.800
Het geheel 76,914 1. Aanmerkingen.
„ De 24,000 livres in goud, ter hand gefteld aan den Heer Hamilton, moet zig bevinden in de Krijgskas van het Regiment Infnnterie van Nasfau. De Heer de Boüillé had aldaar het geld in bewaaring gelegd, waarover hij I te Metz bevelen kon."
„ De Graaf Charles zal, bij zijne wederkomst, rekening doen van de 24,000 livres, die hij in handen heefc, en waarvan ik zijn biljet heb."
„ Ik heb een fchriftlijke bekeudtenis op den Heer Ha- Milton: zij is in de portefeuille, die ik, te Varennes,, toevertrouwd heb aan den Officier der Husfaaren , genaamd I Boudet, dezelfde, die aan Monfieur de juweelen van Mevrouw Elizabeth ter hand gefteld heeft. Sedert dient tijd heb ik niets meer van hem gehoord."
Ge-



B IJ L A G E N. n
Wanneer wij hem bewijzen zullen, dat de Schrijver van den Postillen de la guerre, in de maanden Mei en Junij laatstleden, eene fom van 8,000 livres van hem ontvangen heeft! Dat die van de Logographe, in het beloop van drie maanden , eene fom ontving van 34 560 livres (*).
Wanneer wij hem voor oogen zullen leggen eene Nota, ontleend uit de portefeuille, welke, in zijn naam, een borgtocht aankondigt van één Millioen en twee honderd duizend livres, tot onderhort'! van de Boekverkoopers van Parijs. Wanneer wij hem een brief zullen doen zien van la Pokte aan Septeuil , van welke ik geloof, dat het belang der zaak vordert, om u de leezing daarvan aantebieden; want het zou moeijelijk vallen 'er den zin
van uirtedrukken. Edelmoedig Volk! aan welke ftrik-
ken hebt gij u weeten te onttrekken!
Maandag.
,, Ziet hier, Mijnheer! nog twee Mindaaten. In de daad, ledert veertien dagen bewijst men de goede uitwerking van deze onkosten."
„ Teffens vroeg ik hier bij twee ordonnantiën, ah het vervolg der uitgaven van deze ongelukkige Guarde"
Getekend met een merk, dat herkend is geworden voor dat van la Porte.
„ Er zijn eenige beweegingen in de Voorlieden; maar
meu
(*) Twee bijzondere Perfooncn zijn in deze zaak ingewikkeld gewordon, de Bnrgers Kaudouin en i.e Hodey. Men heeft ze geIdagvaard, ze zijn verfcheenen, cn de Commisfie heeft hen voor lonfchuldig erkend.
t 5



^4 B IJ L A G E K,
men is 'er van verwittigd, en men heeft 'er maatregelen tegen genomen." -
Vertegenwoordigers des Volks! ik ga uwe werkzame bezorgdheid opwekken, en uwe deugdzaame zielen pijnigen : betaalt ook nog deze fchatting aan het Vaderland ! Ik kom u onderhouden over de verklaaring, voor deze iJalie aan u gedaan door het Commité van waakzaamheid der Gemeente van Parijs. Het heeft u eenen brief van la Porte voorgeleezen , die u eene opoffering aankondigt, ontworpen ter betaaling van een Decreet. Het is het eenigfte blijk, dat wij van dit bedrijf ontmoeten; en, op onze eer, 'er befiaan geene andere fpooren van , in den zondvloed van papieren, welke wij doorfnuffeld hebben: de misdaad derhalven blijft geheel
en alleen voor rekening van den Tijran! Ja! mein-
eedige! dit zal beftendig blijken, dat gij u gevleid hebt, om , voor den prijs van één millioen en honderd en vijftigduizend livres, het geeven van een Decreet te zullen koopen , 't welk de Civile Lijst ontlasten zoude van een gedeelte der Penfioenen, die gij verleend hebt ten einde dezelve op de Nationaale Kas overtebrengen.
Nog zal het beftendig blijken, dat gij insgelijks getracht hebt, voor den prijs van 50,000 livres, een gunflig Decreet te verkrijgen, betreklijk de liquidatie der ambtsbedieningen van uw gewezen Huis.
Burgers! mijne Medeambtgenooten! noch het een noch het ander dezer Decreeten is gegeeven geworden. De vuige Verleider zag geene vruchten van zijnen arbeid, en werd overlaaden met de fchande, aan dezen zijnen ftaj» verknogt.
Waar was dit Monfter niet toe in ftaat! Gij zult
hem op het ganfche menschlijk Geflacht zien aanvallen.
Ik



B IJ L A G E N, , 75
Ik klaag hem bij u aan, als een Opkooper van Koorn, van Suiker en van Koffie!
Septeuil was met dezen haatelijken Handel belast waaraan wij zien, dat hij verfcheiden millioenen heeft opgeofferd. Was het tot dit verfchrikkelijk gebruik, dat de
Natie den Verraader met rijkdommen overhoopt had?
Het hart van een Koning is alleen in fiaat tot dergelijke ondankbaarheid.
O! Ik verwonder mij niet meer over de ongenoegzaamheid der wetten, met betrekking tot de opkoopingen. Men Helde alles te werk, om de aandacht der Wetgeevers van dit onderwerp afteleiden. Men leide het fieeds ligtgeloovige Volk ftilzwijgen op, door het te zeggen, dat 'er geene opkoopers waren noch wézen konden : dat alle gedeelten van het Rijk, door hunne Municipaliteiten en Nationaale Guardes, daar toe al te werkzaam en te bezorgd waren. Het volk zweeg; —- want het laat zich zeer gemakiijk overtuigen! en den volgenden dag deedt men het, onder het groot voorwendfel van den vrijen loop aan den graanhandel te laaten, men deedt het, zeg
ik, optrekken, ter onderfteuning van de Opkoopers!
Met deze les zal ik mijn voordeel doen, en ik dring alhier de verplichting aan , om , met eene bijzondere bezorgdheid, waakzaam te zijn bij het opftellen van wetten, de levensmiddelen betreffende.
Gij begrijpt wel, Vertegenwoordigers des Volks! dat men dien haarelijken handel, welke ik bij u aanklaag, met alle de duisternisfen der verborgenheid bedekt heeft, en federt lang hebben wij zelve geloofd, dat onze navorfchingen vruchteloos zouden wezen. De geldfommen, die daartoe gebezigd wierden , en de naam van hem, die ;zulks deedt, laaten ons geen den minflen twijffel over,
we-



76 B IJ L A G E N.
wegens het aandeel, 't welk Lodewijk Capet , op het voorbeeld van zijn Grootvader, in dezen handel neemen moest. Wij kenden de (reeds zich vernieuwende behoeften van een verleidelijk Hof. Wij hadden de verlegenheden onder 't oog van Septeuil , in welke hij zich fomtijds bevond, om aan deze behoeften te voldoen ; en intusfchen wisten wij, dat de trotfche Dwingeland, op het oogenblik gehoorzaamd wilde zijn. Wij zien dezen zelfden Septeuil tot twee millioenen en meer opofferen aan dezen handel, dien hij op Hamburg, London en elders dreef; flechts het eenvoudig voorbehoedfel beezigende, om zijne Correspondentie, in dit geval, onder een ontleenden naam te doen adresfeeren. Ten zelfden tijde waren wij verzekerd , dat de Tijran onderrigt was van de Commercieele overeenkomften tusfchen zijn Agent en de uitheemfchen, vermits wij de quitancien van zijnentwege in handen hadden, die in Wisfelbrieven op London beftaan. Wij hielden niet op te herhaalen, dat Septeuil niet onvoorzichtig genoeg wezen zoude, om zich van het hulpmiddel van verfcheiden millioenen te verfteeken, wanneer men hem, eiken dag, tot buittn^ewoone uitgaaven. noodzaakte; ten minden, zo hij alsdan geen antwoord in i gereedheid had. Eindelijk, na honderdmaalen de Liasfeni te hebben gezien en herzien, welke de Lijsten en Correspondenten behelzen, die betrekking hebben tot dezeni Handel, en gedreeven is geworden van de maand Junijj 1791 , tot de Revolutie toe, hebben wij een behoorlijk: blijkbewijs aangetroffen. Het is getekend Lodewijk, ent gedagtekend van den (>den Januarij 1791. Dit ftuk verklaart alles. Septeuil wordt aldaar gevolmachtigd, omi de vrije fondfen van den Tijran, het zij op Parijs, hett Zij op den Vreemdeling, te mogen plaatfen ; en daar,,
vof-



B IJ L A GE N. 7?
volgens de natuur van den ontworpen handel, men aan
blijkbaare gevaaren onderhevig was, behelst deze volmagc insgelijks;, dat Septeuil voor de gebeurtenisfen mee verantwoord lijk zal wezen.
Om e.nige tusfehenpoozing aan uwe aandacht te bezorgen , en u in onze rustuuren te doen deelen, zult gij, Wetgeevers! ons wel veroorloven, u te onderhouden mee de beuze)agtige middelen, door het Hof uitgevonden, ora zich Aanhangers te verzekeren.
In de Portefeuille van Bertrand hebben wij eene nota gevonden, welke de oprichting bewijst van eene nieuwe Ridderorde, onder den naam van de Ridders van de Koningin.
De Medailje, hangende aan een kraprood lint, verbeeldt, aan de eene zijde, de beeldtenis der Koningin met haar naam, en op de andere zijde leest men dit opfchrift:
Magnum regina nomen obumbrat.
De Brevetten of Patenten van die Orde hebben deze fpreuk:
Dux femina facli, parloqtie ibit regina triumpho.
De Nota, waarvan ik fpreek, bewijst, dat verfcheiden Zwitferfche Officieren, onwaardig het Land 't welk hen 2ag gebooren worden, en de eeuw in welke zij leeven, zich door dat kinderlijk fpeelgoed hebben laaten verleiden , en zich niet ontzien hebben, om 'er zig mede te verfieren, op het oogenblik der Volksberoerte, die in de Stad Lyon heefc plaats gehad. Wanneer wij niet anders
dan



£5 B IJ L A G E N.
die aan de Conftitutie medegewerkt hebben. Het is, ia> dedaad, onmooglijk, dat zij niet gezien zouden hebben, dat, wanneer zij de onfchendbaarheid begreepen in dien zin, welke men heden ten dage daaraan poogt te hegten, de verantwoordlijkheid der Ministers een onvermogend middel zoude zijn, om de ontwerpen tegen te gaan van een Koning, wien het verraad zo wel beweezen was.
Hem onaangetast laaiende, kon men, het is waar, zich verzekeren van den Minister, zijnes waardig, die, door zijne handtekening , de bevelen gevolgd hadde, welke ftrijdig waren met de Wet , of die, door zijne voorbedachtelijke nalaatigheid , (en dit is het onfeilbaarffe ea minst te agterhaalen middel,) de openbare Magt verlamd, en Frankrijk aan deszelfs vijanden overgeleverd had.
Maar de tijd , om de misdaad te ontdekken , de tijd om dezelve aanteklaagen , om dezelve te onderzoeken; die om den fchuldigen te onderwerpen, aan eene inflelling der gedingftukken , noodzaaklijk van eenen zeer langen nafleep, door de menigte en afweezigheid der getuigen; deze tijd, zeg ik, wierd die niet doodelijk, wanneer het: hoofd der uitvoerende Macht en der famenzweerders beflendig opzijn post bleef , om aldaar te heerfchen, eni zijne verwoestende ontwerpen voort te zetten?
Ik gevoel zeer wel , dat, alvoorens deze ontwerpen! waren uitgevoerd, bet mooglijk was, om nog een of meen Ministers aanteklaagen, en dat men hier uit de hoop kom fcheppen, om de lafhartige Hovelingen te zullen verfchrikkep.
Valfche hoop! —- De onfchendbaare Man was daar,, die hun zeide, die hun bewees , dat hij Hechts eenige; dagen meer noodig had , om aan den eindpaal te geraa-ken) dat de vijand zich in den boezem des Rijks zaui
be-



88 B IJ L A G E N.
mij dunkt, wanneer men zich vermoeit, om de Nationaa-. le Conventie te verlammen, dat ik alsdan de Werktuigen van Lodewijk Capet aanfchouwe, die zijne duiftere ontwerpen volgen. Deze befpiegelingen intusfchen, hadden geenen anderen grondflag, dan de onfchendbaarheid van den Monarch, in dien zin, welken men thans aan deze uitdrukking poogt te hegten! Erkennen wij dan, dat de weldenkende meerderheid der Confiitueerende Vergadering dezelve niet heeft kunnen verftaan, en dat zij dezelve geenzins in dien volftrekt en zin verftaan hebbe, onder welken men haar thans tracht te doen voorkomen.
Zij heeft geloofd, en dit was eene dwaaling, dat Frankrijk een Koning moest hebben: Zij belastede dien Koning met de uitvoering der wetten; en, ten einde het Rijk niet zonder zulk een Hoofd blijven zoude, 't welk zij noodzaaklijk keurde, verklaarde zij hetzelve onfchendbaar ten opzichte van de middelen, die het, ter bereiking van de uitvoering der Wetten, zoude bezigen; dat is te zeggen, dat de Koning niet verontrust, niet lastig gevallen kon worden, uit hoofde der wezenlijke of voorgewende misflagen, de middelen van uitvoering betreffende.
Het is tot daar toe alleen, dat, in den geest der Wetgeevers, de onfchendbaarheid van den Monarch bepaald is! Begeert men 'er een onwederfpreeklijk bewijs van? Het is in de Conftitutie zelve befchreeven.
Ingevolge van de verklaaring der onfchendbaarheid, is de Koning, in zijne hoedaanigheid als eerfte Burger, gehouden , den eed van gehoorzaamheid aan de Wetten afteleggen ; bijgevolg is hij niet gefteld boven dezelve. Nooit heeft het ontwerp geweest, om hem tot dien ingebeelden rang te verheffen: maar, is hij onderworpen
aan



oo B IJ L A G E N.
hoegenaamd, en zelfs niet om de zwaarde misdaaden, anders geftrafc kan worden , dan door de afzetting.
Ik da hier een oogenblik ftil, ten einde aan mijne Medeambtgenooten te doen opmerken, dat dit Artikel daar tusfchen ingevoegd was, als ware het, om aan de recbtmaatigfte inzichten genoeg te doen; maar dat het teffens ten ftrik en ten lokaas verftrekte voor de eerlijkheid der weldenkendde Wetgeevers, vermits het grondbeginzelen vasiftelde, regelrecht drijdig met die der gezonde reden, en dat het alle de wanordens wettigde, van welke wij de flagtöffers moesieu wezen.
Vertegenwoordigers des Volks! doet uw voordeel met de misdagen van hen, die u zijn voorgegaan; laat u door niemand leiden, waar gij verdwaaleu zoudt! Ik keer weder tot het vervolg mijner redeneering.
Ik heb twee antwoorden te geeven op de tegenwerping, welke ik heb bijgebragt, en die men als zegepraalende befchouwt.
Vooreerst, erken ik de zo zeer gepreezene afzetting thans niet langer als een draf; dezelve uittefpreeken kan niet langer plaats grijpen, vermits de Koniuglijke waardigheid in Frankrijk niet bedaat.
De misdaaden van Lodewijk Capet zijn intusfchen bekend. Alle bevestigde misdaaden moeten gedraft worden. Men moet hem dus eene andere draf opleggen ,
niet verfchillende van die , welke alle andere Franfche
Burgeren, in dit geval, zouden ondergaan! of wel,
men moet verklaaren, dat zijne misdaaden ongedraft zullen blijven.
Maar ook dan, wanneer 'er nog middel was om de afzetting uittefpreekeu , zou deze zelfs de eenigde draf van den gewezen Koning niet zijn kunnen.
Wan-