28
F



EX BIBLIOTHECA J, W. SIX.
EX
BIBLIOTHECA
F.G.WALLER
1933



JD 'J3L €h JB O JE Z£
VOOR
NEERLAND S
ZEE - HELDEN.
ENZ. ENZ. ENZ. Met Kumtplaaten. ■






admulaltiteïts
O F VOOR
NEERLANDS
zee - helden,
Tb A m s t e r. d a m,
By WILLEM C O ER T SE, Junior
Buekvetkopcr.






7ATWARY 31 Dagen.* Louwmaand,
1 II'.jJarm.w:ra.ü.Portug. hy/lant., 1602
2 Zeegev. teg. de Engelf.by Bantam\ 1619
3 C. Speelman terne deMaccasfaren 1667 4|Zeeflag tegen de Portug. by Goa 1638 5!
6 R. r. Gomr veroverd Cochin 1665 7
8 Zeefl.v.Aiï«/f.t.d./>aH.b.5/«»«ï'. 167*
9 10 11
12 Ma!acc.vtro.i6\i. liteZII.b.5/<7.z. 1640
13 2de Zeeflag by BrazH 1640 14-
15 /!. v. Go««f veroverd Cmaganor i6ös 16
17 de^flfln/cAcb.d.i,ocilAr#//ogi.n. 1640
18
19
20
21 Zeell. teg. de Portugeezen by Goa 1627'
22
23
24
25 26 27
29 3°



FETCRUARY 58 Dagen. SprokkelmaaM 1 s 3
4 Zeedag v.S.b. KKrulteg.deEng. i?Br
f) Scheep flryd der O. I. C. Schepen
7 mer de zeeroover Angria. 1754
8 De Ruiter nt. Contant, v. d. 1665 9
i° I'
12
13 H. Longue neemt Olindev. 6,Port. 1631,
14 /W. ö. Tromp (Zeegevegi van}
15 tegen eenen hiïm>.erkir
16 Comnnd. tyertz fchiet de
17 /M/a. Cf>laars van Duinkerker in !
18 de grond 1635
19 Capt. ft. de Liefde Czwsar Zeegeso vegt van) tegen 2 Duidkerker
21 Oorlog-Scheepen. iSioj 22
23 M. li. Tromp vertt. 16 Duinkerker
24 fche Oorlog-Scheepen 1(139)
25 't Fort Surinamen de jSw.ontn. 1667 af- i
27 Zeefl. v. M. H Tromp teg. d. Eng. \ 1653!
28 Scheep.ft.v./r«fcA*?- tes- d.Spanj. 1573]



WAART si Dagen. Lentemaand. 11 j 21 M.dcRuit.on\ï.\ Gr. Burg."., t. A. 1055 2 J Bink. ilaat de attaque der Fr.op ~. 41 Tahoqo af i"77 5 Surinamtn de Engelf. ontnomen 1667 "6
8
9 10 11 12
13 J. Oost er veroverd PnnloGah 1(149
14 MJl.Tromp vliü. £od!y \-.Liyorno ,652 15
tr>
171
18 Zccll. tusf. y. Galenen Beddely ifitfe
19;
21 22<
23 [ J.v.Galenhet'Been aisefchot.fterft 1653 24! ï>. P. litin vei'OVcl'rt veifcheidc
25 ' Portug. Scheper< voor Eahia 1627
26 p.p-//c(«\voidt^*;;.vanHollarid 1629
27j 28 a9 &\
3i' flegv.Lt,/idm.P.y.Dorpt.Collaert 162+



APRIL 30*Dai:eB. Grasmaand. i 'iVl'y. d. Mank veroverd den Briel 157a 3 Houtman zeilt met de 4. ifle O. I. 3 C. Scheepea uit 1595 4
6 7 8
9 10
ïi Zwatr gev. v. fP. d.Bloys tegen
12 J.S. Bol by Wier h gen 1584.
iS ifte Zeedag van J. y. Galenteg.
.14 2 Duinkerkers 1633
15
16
17
18
19
20
ai
22 Laatfte Zeedag van de Adm. de
23 Ruiter teg. de ƒ>. voor Augusta ld/S 24
25 J. v. Heemskerk doorfcho-
20 ten by Gibralter 1607
27
S9 J J-V-Galen neemt een Duinkerk. ,r J 1 De Ruiter aan zyn woiirUovcrl. I(5^









MAY 31 Dagen, Bloeimaand.
1
3 4 5 6 7
n P. P. liein neemt Sr.Salyadorin *?s>
10 Adm. VHermite verbr. de bpaan-
11 fchcn Vloot by Lima
12 Columbo MOïAe.Ned. veroverd ^.J
13 14 15
«5
17 de Gouverneur v.Dortli by St.Sal-
)8 vaior doorfchoten 1(j2j
19
20
21 P.v.CoerdenveTOverATaffafo t^qJ
22 h&m.P.W.yerhneycn&amAzBan-
23 vermoord 24
25 J.BinckessiemvAe SteikteCajana
26 Waterllryd by Sluis !6o3 27
^| C5t.B;«cfeivero.hetEil.5.-.Afcrt;« * ' 2vI "£i!te Zeefl. tusl'. deAW. en
! 165a ;.o'Zeellagteg. de by Gil/raker jj.gj



TUNY 30 Hagen. Wiede::>atind. I ue *.Aim. /..y. Weert en i.ut s 1Ó02 » andere Perz ie Matecalo vernï."
S
6 /Overw. op de Franf. en £«/;. by
7 / Olfemits 1671 £ Zeefl. tegen — voor Schoner 1673
10
»> S.v.Damv&ÜA. Porlup.b.Mace. t66n
12 P.v.7.u-'en\erfi d.Spanj.b Loarida 'fi2J.
13 j JCanvy.k doi >r de Holland, gefl ig 1471 14; arte Zl. ukM.Fr,enEng.KScltoner 1673 I5j/Wa«. de RuiteriimAtEngelfche
16 by Duinkerken ifióö
^7
18
19
20 Het Fort PamesCe van de EngeiP.
si ontnomen en veroverd ' 1667
aa Zcett. vsn d. Ruiter vom Cliattam id6~
23 Gev. op de Riv. v. Londen d. duo 1667
s4 Rl.Kerkhovenvzttt.d.Spanj.b.Gib. ïf^iS
25; Zierikzee door de Zeeuwen verov. 1S72
26 P.v.d Doesveio.betCasz.Graciofe 1559 27
2G l'.v.d,Docs vtt«v. deSimiCarcaiia 1559
29,'
30



TULY" 31 Dagtn- fPoimaartd.
2 f.VHermitc fterft voor Cbi-
3 teo 'de Lima 1624 4
5 6 7
8 9
10 p.VldDoesvztav.hetSted-Gombra 1559 11
ia P. P. Hein verovert verfcheidt-
13 Schep.in'tgez.van St. Salvador 1627
J4
*5 J.Binckes veto. 9 /Va»/. Scheper. 1676 lr5
'7 „ - ,
18 J. van Spilbergen verflaat de •
19 Spanjaard, in de Zuiderzee 1615 20
21 DeKap. de DapperePatriot fpringi 1781
22'
24 Gïbrall. aan de en HBS
25' overgegeven. '7°^
26
2? 28
29 Boifot verflaat de Spatijmd* b 1
30 Romerswaal t '574 8i



■AUGUSTUS 31 Dagen. Oogstmaand. 1 ——
J Zeeü.vande Ruiter tegen deEna * 1 Woed. Gev. leg.d.Fr.b.Doever 1666 5 Zeefl. teg de Eng. op Doggerbani [781 O Moy Lambert verov. Mafuora er 7 verfl.de Turkfche Zee Rovers. I0"i4
9M". v. Nasf.vem.deSpan/.byCadix 1588
10 J.Padrog verfl.de Vlam.byZierik. 1304.
11 [ Of. #. Tromp gefchóten L? 121 Zeefl. teg. de Eng. in de iVoord Z« 165» !3 A r. A i9o«J Land op St. Thomi 15/50 141J. v.Galeit Nt. een Duinkerk. Fluit ^34
16
i« C. i>«to.vero.deSterk.opC«7oK 1667
20!
21 ■ Sfateliefvttü-AePortug.byUfalacca 1 rt<56 22,Zeefl. teg. AeFr.naEng.voorZ7i«V/ 1673 *3 j
24 Mm.' Iloutcbeen neemd Loanda ir 1641
25 - De Spaaufche by öoeci geflagen [ 573 26ji? v.GoeusüideDeenen inde O.Z. 643 27[ DeEng, Scheep, op deElye verh. lörtö 28 De 5. b. N. W. y. G. Baron Ben.
29i tinck begraven 1781 3o J ' 313









SEPTEMBER 30 Plagen. Herfstmaand
2! De Ruiter maakt Vrede met Tunis i6<5e
3 P. v. d. Does derft op St. Thome 1559
4
<;
6
7
3 J.y. Galenvx. een Duinkerk. Fluit 1633 *9 .ZeefLig v. d. Ruiter tegen de
10 by TV. ^ooW. " • <^6f5
11 De..S>«w/c/2« voor de Scheld;gefl 1631
12 />. P.llein nt.de Zilvere Vloot 1628
13 4000 Man gevang, en allede Scheelt pen virov-op't Slaak 1631 J5
if ifte Zee?ev. w\M. II. Tromp te-
17 «en dit Spanjaarden 1639
18 2de Zeegevegt var, M. II. Tromp
19 tegen de Spanjaarden. 1639 20
21
22 v. Wasfenaar in plastze van
23 '/Vamp Lt. Admiraal gew- 1553 24
25 26 27 28
29 Zeefl. teg. de Porlugeezenvt. Goa 163c) S° Lt.Adm.y. Opdam overleden 1623



OCTOBER 31 Dagen. Wynmaand.' al
3 L. Boifol ontzet Leiden 1574
4
5
6
7 GuFlorisveifaatAePlaardingers 12958
ïo J. Pietersz. flaat de PorSugeezen
11 by >r _ ■ . irto3
12 Co™. Dirksz verfl. op 't Y 1573
13 Adm. Cleuter CZeegevegt tus-
14 fchen) en de Duinkerkers 1&2
15 Adm. J. H. Swartenhonil verilm
irt de Spanjaarden by Gil/relt er 162a
17
18
19
£0
= l M.H.TrompvttÜM&zSpanjaar. 1639 23
24 '
25
26
27
28
»9
30: Cint.S/enniachflaat de Spanjaar-; ifTag 311 by de A»f J. Jftwi 1



NOVKMKER 3° T)agen. Slaelmaand._ i Batavia omzetotverlaaten 1629 2 3
4. DeNederl.vmieSpanjaard.\u\. i574 5 Damiale ingeno.nen 1219 6
7I
8 Zeefl v.Wasfenaarteg.de ZwaA 1653 9
10 Moy Lambertvetü.deDuinkerkers 1605
11
12
13
14
15 Moedig Gevegt van J. Lichthart
16! tegen 3 Duinkerkers 1630
17'
18 C. Speelman dwingt de Kfaecasfa-
19 ««tot Vrede 1667 20,
21
24
26 &.Mz?odnorde£«£.en AW.gebl. 1693
27 P. P. Heir, te Delfshaycn geboren 1577
28 (
291
-3°j



DFCEMRF.R, 31 Dagen. Wintermaand. i
2 3 4 5 fi
8 9
10 M. H. Tramp flaat de Engelfche'm
11 d;; NnnrdZee 1652
12 ?. Rinckes fpringt met het Fort
13 Tabago in de Lucht 1677
14 v.Noort verflaat de Spanjaard, by
ie Manilhas 1600 76
17
18 D.G.ScIwenreAdegevl.v. Tabago 1677
iq Z.d.IPeerl veio.vetf.S. v. A.Port. i6c2
20 R*v.GoensvevoveidCou!ang 1661
21
22
23
24
2<5 26 27
a8
29 W.llarm verfl d. Portug. by ito. 1601 30!
31 'cConv.ond.Gr.jKy/.d.^W.sang. I7§3



AANTEK ENING
DER
VIER. en FEESTDAGEN
TOT gemak der
hoomschcezinden.
de inrichting van deezen onzen W rflmanach niet toeliet, om volgens gebruik In andere Alnianacken, de Vieren feestdagen der Roomschgezinden , achter ieder dag der Miand dat dezelve gevierd wordt te plaatze , en mogelyk als een groot gebrek in deeze onze Almanach zoude kunnen aangemerkt worden, zo zullen wy dezelve hier alle tot gemak der Roomschgezinden nevens elkander laten volgen, hoope dat onze Lezers, zich zo in deeze, als in de andere fchikking, van deeze onze Almanach, volkomen genoegen zullen nemen.
6 Jan. Drie Koningen of dertien dag. 14 — St. Pon Ti aan.
20 — — Fabiaan en Sebastiaan.
21 — — Agnist.
9t.



22 Jan. St. Vincent.
25 — — Paulus flekeering.
2 Feb. Maria Lichtmis.
3 — St. Bi.asius.
5 — — Aegt of Agatha.
10 — — scholestica. 14 — — Valentin.
22 — — pieters verhefeing.
24 — | — Matthys. i2Maart — Gregurius. 17 — — Geertrüy.
21 — — benedictus. «5 — Maria Boodschap. 14 April Tyburt.
20 — Victor.
23 — Joius.
25 — Markus Euangclist.
1 Mr.y St. Philippus kn Jacobus.
3 — Kruisvinding.
6 — St. Jan de Euangelist.
12 — — Pancras.
13 — sep. va as.
25 — — Ur.eaan.
5 Juny — Eonifaiius.
11 — — Barnaeas.
12 — — Odolf.
14 — — PoNTIAAN.
15 _ - Vitis.
22 — — io.oco Ridders.
24 — — Jan Baptist.
25 — — LUlBINUS.
' 29 Juny



20 Tuny
3 J«iy
4 —
13 —
15 —
.20 — 29 —
1 Aug.
5 — 8 —
2+ — 29 —
1 Sepr.
4 —
8 -
14 I? —
21 —
22 — 29 —
1 oet.
t4 Ï9 — 10 —
16 — 18 — SI —
•28 _ j Nov.
Sr
SI. ElïTER en PAüLUS,
— Thomas Verheffing. \
— Martyn.
— Margriet.
— Apostel Scheiding»
— Jacobijs.
— Mag d.ilbna. ;
— Ulof.
— Paulus in Banden. Maria Hei.flvaart. St. Laijp.ens.
— Batholomeus.
— Jan Onthoofd.
— GlLl 15.
— Akbrosius.
MARrA 0eb00rte. kruis' ERHFFFING.
St. Lambrecht.
— Mattheus de Euangelist»
— Marcijs.
— MlCHIEL.
— Bavo.
— Franciscus.
— Denys.
— Victor.
— Gallius.
— Lucas de Euangelist. 11000 Maacdsn.
St. Simon en Judas
Allerheiligen.
Allerzielen.
7 Nov.



'Nov.
7 Nov. S
11 — 1
12 —
13 — 19 — 31 —
3° — i Dec.
4 — 6 —
8 — 13 — 21 —
25 —
26 —
27 —
28 —
Si —
St. WlLLEEROR».
— Martyn.
— Lebuinks.
— Brictius.
— Elisabeth.
— ClCILIA.
— Clements.
— Katryn.
— Andries.
— Eloi.
— Barbera.
— Nj colaas. Maria Ontvangenis. St. Lucia.
— Thomas Apostel Predicatie.-
Kersdag.
StI'PHANUS.
St. Jan Euangelist. Onnozele Kinderen.
{ St. SlLVESTER.
Dagen welke vetfchikt worden.
Vasten Avond Dingsdag na
Ouinquagefima. Aschdag Woensdag na dito.
1 Donderdag Witte Donderdag\ en Vrydag Goede Vrydag ƒ voor
Paasschen* SlNXENDAG is PlNXTEiBAC»



KORTE
VERKLAARING
DER
STREEKEN van 't COMPAS.
Deeze Befchryving hebben wy zo nodi» geoordeeld hier te moeten plaatzen, als in de andere Almanachen, de Nodige Onderrichting voor de Reizigers , gevonden wordt.
Het zelve beftaat uit 32 Strekken , als : IV. Hoofdstreken» Zynde , Oost , Zuid, West en Noord ,waar uit weder 4 voortvloejen , als: Zuid Oost, Zuid West, Noord West en Noord Oost, waar uic weder 8 minderflreken voorkomen, als: Oost Zuid Oost , Zuio Zwn Oost , Zuio Zuid West. West Zuid West, West Nooro West, Noord Noord West, Noord Noord Oost , Oost Noord Oost. Ttisfclun welke flreeken zig nog 16 anderen op doen, als: Oosr ten Zuiden, Zuid Oost ten Oosten, Zuid Oost ten Zuiden, Zuid tem ITesten , Zuid West ten Zuiden , Zuid t West



Wïst ten Westfn , West tem .Zuiden , West ten Noorden, Noord West ten Westen, Noord Wesi ten Noorden, Noord ten Westen. Noorp tf.n Osten , Noord Oost ten Noorden , Oost ten 'noorden. Volgende drze 32 (treken op het Compas van het Oosten of de Morgen, en verders met de loop der .Zon omgaande, weder tot, het Oosten komende, aldus, zynde idtr der ureken met een byzondere Letter aangewezen, zoo als ze op de nevensgevue^de Afbeelding van 't zelve, op byzondere Ciikêls ter neergefteld zyn. A Oost.
a Oost tsn Zuiden.
A Oost Zuid Oost. „
b Zui > Oost ten Zuiden.
ti Zuib Oost.
c Zuid Oost ten Zuiden.
B Zuid Zuid Oost.
4 Zuid ten Dosten.
Ji Zuio.
e Zuid ien Westen.
C Zuid Zuid Weht.
ƒ Zuid West ten Zuiden.
-1 ZljD West.
g Zuid Went tln Westen.
O West Zu1D Wist. ^ ^



C 5 )
h West tfn Zuiden. C West.
i West tfn Noopden.
E West Noord Wfst.
k Noord West ten WestBN.
3 Noord Wp.st.
/ Noord West ten Noorden.
F Noord Niord West.
m Nooiid ten Westen.
D Noord.
n Noord tbn Oosten. G Noobb Nöord Oost.
0 Noord Oost ten Noorden.
1 Noijrd Oost.
f Noord Oost ten Noorden. H Oost Noord Oost. f Oost ten Noorden.
t *h LYST



L Y S T.
Ber Genomen, Verongelukte en Verkogte OORLOG SCHEEPEN, zints de Ruptuure Ao. 1780.
G e n 0 m is n e.
De Princes Carolina, Capt. Satinck. Rotterdam, Capt. Volbergen. Mars, Schout by Nadit Crul. Mars, ('t Fregat) Capt. Byland. De Casior, ('t' Fregat) Capt. Melvrl.
Verongelukte.
Holland, Schout by Nacht Pedel. Prins Willem, Capt. A. de Bruyr. De F.endragt, ('c F.egar) de Wit. De Princes Frederica Sophia Wilhehnina, ld zin ga..
De Unie, Graaf van Weideren. Zierikzee, Haringsman.
Verkogte, (wegens ouderdom,)
De Princes Anna Louiza. 't fregat Blois,



BEKNOPTE
VERHANDELING
over de
ASTRONOMIE
Of eerfte beginzelen der
STERRELOOPXÜNDE.
Met Plaat en. «================»
EERSTE AFDEELING.
Van de Speer of Hemelsgloben, benevens eene befchryving van betNoorder en ZuidelykHalfrondlAcs Sterren-Hamels, met de daar toebenoorcnde Slerrebeclden.
De Stereei. oopkünde, die weetenfchap van het Heelal, waar door alle de zigtbaarcn Hemelfche Lichaamen welke vry aan lm firmament oïSferrenliemcl geA waar



„ CO
waar worden,derzelver groote, bey/eegtng, orde,' gefteldheiden meer andere verfcïiein■ïelen worden onderfcheiden, is cene wetenlchap welke veel nut in zig bevat; want wat voordeden brengt dezelve de K oo»Pandel door dep 'Zeevaartkunde niet«oe, zoude de Zeelieden door de wyd uitgeftrekten Zeen wel van de een na de andere Plaats kunnen vaaren, zo hun de Sterren en het Compas de weg niet aanwékzen? — Welk èenfriut heeftzeaan de Geogeaphie Aardryhskunde nieedegedeeld? waar door men de groote der Aarde heeft leeren kennen, dezelve te verdeden ,, Landkaarten en Aardaloben daar door gevonden, Ja door haar behulp is de Gronologie of Tydrekenkundcn te voorfchyn gekomen, waar door men de tyd in jaaren , Maanden weeken, dagen, uuren, enz. heeft weeten te verdeden, waar uit de'Z onnewyzers Horologie en Uurwerken ontdaan zyn. En zoude deliiSTORiKUNDE niet als blind zyn zo men volgens de Tydrekcnkunde niet wist te zeggen in welke tyd dit of dat gebeurd of voorgevallen was ? en eindelyk leert ons de Sterreloopkunden, behalven veel andere nuttige dingen ons de verbazende Almagt van God naauwkeuriger fcennea, en befcliouwen, het welk ons tot vee»



Cs)
veele godvruchtige befpiegelingen kan opleiden, enz.
Om nu deeze kunde te keren,, is het aller noodzakelykst dat men eerst, 'de Speer of het Krlngjlelzel en de Hemel-Globe of Hemelkloot leert kennen, want zonder behulp van dezelve zoude men die weetcnfchap niet welvuegolyk kunjien Jeeren, zynde dezelve hier in" even zo noodzakelyk, als de letters van het A,B, voor de geene die leezen willen leeren.
Dezelve beftaan uit verfcheide zo groote als kleine Cirkels of ronde kringen, en Kippen, zo als op de bygevoegde plaat te zien is. Zie hier de verklaaring derzelveu.
liet Foei (luk en de Pilaartjei waar de zelve opruften, en welke hier roeikleurig geicniklerd zyn, wordt de Seoel van de Sfeer of Globe genaau.d, om dat dezelve ' daar in hangen en rullen, gelyk duidelvk i te zien is.
De Horizon of Gezigteinder zynde ide breeden fpaansctigroene"Cirkel, welke (opde bovengenoemde Pilaanjes rust, dus Sgeriaemd om dit dezelve het gezigt beI paard , wanneer men op een vlak veld rondrom zig ziet. Dezelve verdeelt de Speer en . ct e Hemel- Globe m twee helften ; het 011(derfteen hovende half rond, wordende het lboveuite het, sigtbaare en hetOHskrffc het A 2 on.



C 4 D
tnzigtbaare Halfrond genaamt. De breede roode flreep welke in de H o r i z o n fchynt te fluiten of te hangen , noemt men de Meridiaan of Algemeene Middag Cirkel, om dat het Middag is, als de Zon in dezelven komt, voor de geene, die onder de Middag - Cirkel woonen , doch ieder plaats, Oost en West heeft haar eigen Middag - Cirkel. De Breede Geele Cirkel in de Speer op welke Charac'ters of Figuurtjes getekend ftaan, heet de Ecliptica, TaanrondoïZonweg met de XII Hemeltekens die door de cbaraéters op dezelve verbeeld worden, op de Hemel-Globe wordt dezelve door een fixatie geele flreep verbeeld. Deze Cirkel word de Zomveg genaamt, om dat de Zon, geduurende eén geheel jaar, in de zelve fchynt rond te loopen. De Equinoctiaal of JLvennagislyn is de fmalle Roodkleurige _ Cirkel welke fchuins' door de Ecliptica heenloopt, deeze word; zo genaamt, om dat wanneer de Zon op dezelve komt dag en nacht over den' gantfche Aardbodemeven lang zyn. Deeze Cirkel verdeelt ook de Speer of HemelGlobe in een Noorder en Zuidcr halfrond, welke de Zeelieden de Linie noemen. De twee fmalle Donkerblaauwe Circels welke eene aan het boven en de andere aan het ondereinde van de Ecliptica raaken zyn



C5)
zyn de Keerkringen, zynde d» bovenfte Teopicus Cancri p( de Keerkring van de Kreeft, en de onderfte de Keerkring van den Steenbok, welke naemen zy verkreegen hebben van de Hemelteekens by welke zy ftaan, en om dat de Zon aan dezelve genaderd zynde, weedcrfchynt te rug te keeren. De beide kleine llaauwe Cirkels die op de Speer en Hemel Globe boven en benedewaards ftaan, zyn de P o o l s - C i r k e l s, zynde de bovenfte de Circulus ArCTicus,ofdeiVborderpool-Cirkel, om dat hy na 't Noorden toeftaat, en de benedenfte deCiRCums Antarcticus of de Zuiderpool-Cireel, om dat hy na 't Zuiden toeftaat. De Noordfooi-Cirkel word op de Globe ook aangetoond, doch de Zuider kan men daarop weegens de Rondten niet wel onderfcheiden,de Colurus/Equinoctiorum of Kruis - Cirkel der Evennagten word dooide roode Cirkel, welke dwars door alle anderen Cirkels heen loopt en midden in de Pools-Cirkels fchynt te eindigen aangeweezen, noemt men dus, om dat dezelve door de Evennagts-Punten van den Evennagts-Cirkel kruiffelings of dwars doorloopt. Doch daar is ook nog een Col rus Solstitiorum of Kruis-Cirkel der Zonmcjlandcn dien hier op de lieer A 3 of



Cf)
oTG'cbe, niet gezien, doch door de Me«. i d iaan of Middag- Cirkel verbeeld word. Deeze Cirkel word zo genoemd, om dat de Zon, in dat punt der Keerkringen gekomen zynde, fchynt ftil te ftaan. Deeze Cirkels worden verdeeld in grootc en kleine om dat de groote de Speer of Globe internis gelyken deden of halve ronden, en de kleine in ongelyke deelen verdeden. Zynde de eerftc zes. Als, de Horizon', de Meridiaan, de Equinoctiaal, de E-
cliptica, de colurus^quinoc-
TïORUiien de Colurus Solstitior u m , en de laatfle vier. Als, de T r opicus Cancri, de Tropicus Capricor'ni, de CirculusArcticus en de Circulus Antarcticus, buiten dien zyn 'er nog eenige kleine, doch deeze zyn de voornaamite, wordende de andere in het gebruik makkelyk geleerd. $Ju ftaat ons nog te zeggen, dat het roodkleurige Klootje in *t midden van de Spezr onze Aa rdkiootbetekend en de gemelde Cirkels den Hemel welke gezamentlyk rondsom dezelve bewoogen kunnen worden, en dat de Geelkleurige Spil welke van beide kanten daar door heen loopt de As der Waereld genaaamt word, welke met de As der Aarde in een regte lyn ligt, en fojidom welke de Hemel met alle Sterren i'cby-



<7 5
(chynen ts draaijen, het uitterfte punt of IHf van deeze As voor by de-Noorder Poolskring gaande, word dë Noordpool, er» het tegen overgeftelde flip van de As, de Zuidpool genaamd, zynde deeze op de Globe niet zigtbaar. lletGeci ronde Cirkeltje welke boven op de Noordpool van de Speer en Globe geplaatst is, is een Uurrond met een Wyzcnje, tot gebruik van beide Werktuigen, om daar meede eenige Sterrekundige vraagen opteloffen. Eindelyk noemt men de geele flreep die van boven naar beneden op de Horizont loopt in de Hemelglobe het Quadrant, Vierde of Top-Cirkel, en hy dient om de hoogten der Sterren boven den Horizon te mee. ten. Het Toppunt of flip daar deeze Quadrant aan vast gemaakt is, noemt men bet Zenith, of Toppunt, en het punt of flip dat er regt tegen over ftaat, het Nader of Voetpunt, doch deeze zyn flippen die men zig ilegts aan den Hemel verbeeld, gelyk wy nader zullen aantoonen. Wat de Gedierten op de Hemelglobe betreft, deeze worden Ste rre bbe lde n genaamt, welke de oude Sterrekundigcn uitgedagt hebben, om, door deeze Gedierten, een bepaald getal van Sterren, Cwelk zy Gejlernten noemen) uittedrukken, en van anA a de-



co
<ïere Sterren te ondcrfcheiden, zo als wy in de volgende Af deeling zullen verklaaren.
TWEEDE AFDEELING.
Over het Noorder Halfrond', zynde eene befchryying der Sterren - Beelden in dezelve voorkomende, &c.
De Sterren-Beelden welke in het Noorder Halfrond zyn aangeweezen zyn 43 in 't getal, als 37 behoorende tot het Noordergewest AtsHcmels en 6 andere behoorende aan denD 1 erenriem of het Middel Gewest, zynde de cerfte met Cv.rfyfze en de laatfte met Ca ptaale Letters aangeweezen, zommige vertoonen zig half, zynde de andere helfc ©p het Zuider Halfrond met dezelve Nommers te vinden. Zie hier de befchryvingderzelvcn, hunne Namen en getal der Sterren die elk Beeld bevat, zo als volgt.
No. 1. UrfaMinor, de kleine Beer, heeft 12 Sterren, onder welke drie zyn, by de Zeelieden zeerwel bekenrl; één Ster vai de









C 9)
de Tweede Grootte, in het uiterfle van de
Staart, welke men de Noorstar noemt, om dat die digft aan de Noordpool ftaat, en twee Sterren in het voorfte gedeelte des lighaams, welke Wagters genoemd worden. Deze Noordfter nu ziet gy hier omilreeks bykans vlak in 't Noorden, 50 Graaden of daar omtrent boven den Horizon verheven, en een zeker punt of Stip daar digt by gelegen, is de Noordpool der Waereld, of liever fchynt het Firmament, met alle Sterren, van het Ooften naar het Wejlen te draaijen; gelyk gy alle nagten, als de lucht helder is, zien kunt, zo gy 'er een tyd lang agt op geeft. Doch de Sterren vlak onder deze Noordfter {taande, fchynen van het IVeften naar het Ooften te beweegen, en die boven de Noordfter ftaan, draaijen van het Ooften naar het Weften; en dit moet zig ook zo vertoonen, wyl alle Sterren als in 't rond om de Noordfter of Pool draayen, welke het punt van de As der Waereld verbeeld; want zo gy, by voorbeeld; een hoepel in uw handen neemt, en die om haar As draait, van de regternaarde linker zyde, dan zal het ondcrfte gedeelte van den Hoepel zig naar den regter kant beweegen, en het bovenfte naar den linker,Jgelyk ook in alle omdraaijingen vaa Cirkels v 5 ge-



C 10 )
géfchied. De'Sterrcn, in het Zuiden, 'ziet gy derhalven alle van het Ooften naar het Wcften voortgaan, in Cirkelbbogen, welke aan den Horizon ondergaan- Zo gy nu deze Noordfter aan den Hemel eerfl: hebt keren . kennen, ('r welk vry gemakkelyk te doen is, wyl ze bykans altoos op dezelfde plaats Raar, en flegts een kleine Cirkel in haar omloop maakt, daar andere Sterren rondom draaijen, ) zo zult gy de verdere Sterren, als de Groole Beer, die uit zeven heldere Sterren beftaat, en daar niet ver van daan is, ook wel haalt leeren kennen, en zo vervolgens meer andere Sterren, waar toe het gebruik van eene Hemel-Globe ook veel zal kunnen helpen, of dc aanwyzingcn van den Meefter, die U dezelve aan den Hemel toont, met het gebruik der Hemel-Globe; of een Hemels -plyn, door Simon van der. Moolen In 't licht gegeeven, dat voor Leerlingen van ongemeen veel dienft kan zyn, om alle Noorder Sterrebccldcn aan den Hemel fchielyk te keren kennen, die hier ter plaatfe boven onzen Horizon, het geheele Jaar door, gezien worden.
No. 2. Urfa Major, de Groote Beer, heeft 73 Sterren, van welke zeven zeer aigtbaar, en helder blinkende zyn; vier v vaa



C ri )
va» dezelve ftaan op 'liet lyf, in een vorkante gedaante, en worden voor de It'agcn gehouden, en de drie in de (taart worden de Paarden genoemd, van welke de twee uiterlte van de tweede GroottS zyn.
De Grieken noemden den Grooten Beer, Ar&os of Helice, en den Kleinen Beer, Gynotüra, wyl zyn ftaart naar die van een hond geleek. De Grootc Beer was weleer de fchoone Califlo, Dogter van Lycaou, Koning van Arcadien, en Zoon van den Koning Pelafgus', waar op 'jv.piier, (de Opperfle God der Heidenen) verliefde en haar onteerde. Doch Juno de GemaaKn van Jupiter, daar over jaloers en gramftoorig geworden zynde, veranderde Califlo in een Grooten Beer, en haar Zoon Arcas in een Kleinen Beer; waar op jfapiter hen beide ten Hemel verhief, en tot twee aanzienlyke Starren maakte, diejbeitendig rondom de Noordpool draaijen, en in de Noorderlyke Landen nooit ondergaan, maar altoos, boven den Horizon verheven, gezien worden.
No. 3. Draco, de Draak heeft 40 Sterren, Deze Draak was, volgens AcPoeèlen, de cene, welke Junt aanftelde om de Tui-



nen der Hefperides, de Dogter van He-
fperus, welke de Broeder van Atlas was, te bewaakcn. In deze Tuinen waren hoornen met gouden Vrugten, of Appelen, welke Hercules ondernam te fteelen, doch lloeg toen eerft dien Draak dood, die naderhand tot een Gejiernte is gemaakt geworden.
No" 4. Cepheus; Cepheus heeft 51 Sterren. Van dit Sterrebecld vernaaien de Ouden het volgende. Cepheus ci) Cajftopea O) Waren weleer de Koning en Koningin vau Ethiopië, en Andromeda Q>~) hun beider Dogrer, welkerfchoonheid, doorhaar Moeder, boven die der Nimphen, gepreezen werd , waar over de Nimphen vergramd geworden zynde, Andromeda aan een Rots in Zee bonden, om haar dus door een Walyifch of Zee-Monfler te laaien verfijnden. Gy ziet (No. 27.) hoe zy met de eene hand aan een Rots gekluisterd is. Perfeus (V) het ongelukkig Noodlot van die Maagd gehoord hebbende, vloog met zyne Vleugelen aan de vce-
(a) Zie Figuur 15. (J) Zie No. 27. (O Zie No. 16.



( 13)
voeten, en met zyn Zwaard in de hand, door de lucht naar Ethiopië, daar hy het. Zee-Monller doodde, Andromeda verlofte en met haar trouwde, zynde deze pcrlbonen vervolgens van het Bygeloovig Heidendom onder de Starren geplaatft.
No. 5. De Canes Venatici, of de Jagthonden, Jflerion en Chara genaamd, nebben 2.3 Sterren, onder welke een in den halsband van Chara van de Tweede Grootte is. Dit is een Nieuw Sterrebceld door den Heer H E v E11 ü s uitgedagt, .het wélk hy onderfcheids - halven van andere zo genoemt heeft.
No. 6.Boó'tes, dc Ofendryver of'Herder, ook wel Beérenhoeder genaamt, om dat hy den Grooten Beer rondom de Pool agter na volgt, of met zyn ftok en honden fchynt voort te dryven. DitSterrebceldheeftmet het volgende, Mons Manalus, zamen 52, .kleine Sterren. Doch tulfchen de beenen "van Boötes blinkt aan den rand van zyn rok de helder blinkende Ster, Ar&urnr genaamt, zynde van de Ecrjle Groofle.'Des Digters geeven aan Boötes ook den naam van IVagenaar, om dat de Beer dikwils de Wagen genoemd word.
Mons



C 14)
No. 7. Slons Manatus, de Berg Mant* lus beftaat uit veele kleine Sterren.
No. 8. Corona Borealis, de Noorder Kroon, heeft 8 Sterren; onder andere één fchoone Ster zo genaamt. De gedaante van dit Gefternte heeft zekerlyk aanleidinge gegeeven, om 'er een Kroon van te maafcen; maar de Poeëten onderftellen, dat deze de Kroon van Ariadne beteekent, de Dogter van den Koning Minos en Pafiphae zyne Gemalin, welke den Thefius heeft geholpen, om zig uit het Doolhof vanCreta te redden, dog naderhand van hem is verhaten, op het Eiland Naxus, in welken bedrukten ftaat zy van Bacchus werd gevonden, die haar tot zyu Gemalin nam: deze God Bacchus heeft," volgens het verhaal van Ovidius, de Kroon welke Venus aan Ariadne had gegeeven, aan den Sterren-Hemel geplaatft. Andere willen, dat deze Kroon de geene is, welke 1'hefcus van Amphitrite beeft ontvangen, na dat hy zig in Zee geworpen had, om in dezelVen de Parel van Minos op te zoeken.
No. 9. Herkules, Herkulcs, heeft 45 Sten-en, en onder anderen één heldere Ster, van de Derde Qrojtte in 't Hoofd „ Hes Algethi genaamd. 'Hj vertoont zig in een



een knielende geftalte, met een Knods oï
Tak in zyn linker hand, en een drie hoofdig Mortfler Cerberus, in zyn regter hand, en ecnLeemi enhuid om zync lehouderen, zynde dit alles kentekenen van zyne Sterkte, Dapperheid en Heldendaadcn, vermits'hy niet alleen den Leeuw heeft verflagen, en van deszclfs huid een harnas en fclüld gemaakt, maar ook den Helhond Cerberus ger dood, wiens hghaaiii met Slangen in plaatje van Haircn bedekt was. Deze llerkules (want 'er zyn veele HerhdejJ'err geweefl) , was een halve God, en de Zoon van Jupit er en Alanena, de gemaalin van Aaiphitrio, Koning van Thebeu. Naardien hy, nu, de grootfte en fterkfte Held is geweeft by de Oude Heidenen, zo denkt men, dat dé Hiftorie van Samjon hen tot die Fabel aanleldinge zal gegeeven hebben,
No. 10. Cerberus, &t\Helhond, in de hand van Hercules , heeft 4 kleine Sterren. Deze Cerberus was by de Heidenen een Hond, die de Poort der Helle bewaakte, en zyn lighaam met flangen bedenkt was , zo als in 't voorgaande Gefternte gezegt is.
No. 11. Lrra, de Lier, op deborltvan •en nedervallendeu Arend, die een fchoone



ne heldere Ster van de Eerfte\Grootte op zyn borlt heeft, welke ook de Lier, of Wega genoemd word. Deze verbeeld de Lier van Orpheus, de Zoon van //polio by de Zangnimf Calliopc geteeld. De Digters vernaaien, dat hy op die Lier 'zo uitorun* tend fraay gel'pecld, en daar by zo verruk!; elvk gezongen heeft, dat het Wild Gedierte van zelfs by hem kwam loopen, en tam wierd; als mede, dat de Rivieren hun lêop veranderden, endat.de Boomen uit de BoiTchaadficn hem volgden. Zelfs verdigten de Ouden, dat deze Orpheus ter Helle nederdaalden om zyne overledene Vrouw Euridice weer te haaien, en toen betoverde hy Plulo en Proferpina den Koring en Koningin der Helle door zyn Muziek; ja deed zelfs de Rampzalige Verdoemden danlfen.
No. 12. Cygnus, de Zwaan heeft benevens verïcheiden fchoone Sterren, één groote in den Staart. De Heidenfche Fabeldigters verhaalen, dat Jupiter de gedaante van een Zwaan heeft aangenomen, om Ixda, de huisvrouw van Tyxdarus te mifleiden. Ook verhaalen de Ouden, dat Orpheus door de Bacchanten verfcheurd geworden zynde, in een Zwaan is veranderd, en



LEVEN en DAADEN'
van
MICHIEL ADRIAANZ ds RUITER.
Hjrtog,Ridder van St. MicHiEL>ens. Lt. Admiraal, van Hollan»
IN WitSTFRïEStANB etlZ.






C 17 3
Brnoten getukt zynde, werd èt Ruiter, öoor de Staten van Zelaui zoo fterk geperst, dat hy,hoewel met grooten tegen, zin, zig het bewegen, om het gebied als Kommandeur, over de Vloot der Staten, te aanvaarden , waartoe hem zvn /Iele door de Staten Generaal, geteekend July. ao. 1652, gegeVeH werd. H unvl^ dan zyri nieuw bewind , (lapte 0p her, Schip de Neptuin, voorzien met 28 Sr Gelchut, en 134 Koppen, kreeg eerlang 30, doch meest allen ligte, flegf bemant tiJS ü"ini« gefchBt «^«"teerde
hv Z oV°i,der Zyne V,aS' »« w^t hy den art Augustus, op de hoogte van P/ymouth gekomen zynde; de ^.«32' Vloot onder George Afcue, in 40 Oo loz!' fchepen en 5 Branders beftaanrte, ontdek te; zynde onder dezen twaalf, van rit grootrte foort; 2 die 60; en 8 die
3?i.
welk een zware (lag voor de Ingezetenen was. Een tweede ftonn varftrooide en' vermelde toen weder de Vloot van den Lr. Admiraal Tromp, die na zoo.vïeT tegenfpoeds emdelyk in de Maazemlien ' en, buiten zyne fthuM, den haat van domme gepeupel, en deafg„nst van fom. mie Grooten als toen bezuuren moe»,



Ci»")
*S, 40 en meer (tukken Kanon voerden; -daar het grooitte van de Ruiters Scheepen, maar 30 Sr. Cefchut op. had ; en deze allen nog met een Koopvaarriy-VIoot kelemmerd waren, die ze moesten bewaren en geleiden. De Ruiter met te min, rte zynèn, in goede Order gelebaard en ernftiglyk venmaand hehbende, dat ze als Mannen voor 't Vaderland en de Vryheirf der Zee zouden (tryden ; tastte de naderende Enrelfchsn aan , en men vogt uitermaten lcherp en vinnig. Tot tweemaal toe doeg de Ruiter door de Vloot der Ëngelfcken, en had hy de wind van hun kunnen krygen,gelyk zy ze van hebbanden, daar was kans geweest hen geheel te Haan. Eenigen der zynen kweten zig ook niet naar behniren. De Schout by Nagt Verhaaf. Andries Fortuin van Zicrikzse, en Dcuwe Aukes, neffens eenige and. ren. vogten als leeuwen. De laaide dro'igzdf zyn onwillig volk tot den ltryd, met de Lontftok in de hand, die hy dreigde in 't kruid te (teken, (c) en deed hen 't GefchHt
(c) Dit geval verdient wel een breeder bericht. Deze fries, voerde 't bewind op een Schin van rle O. I. C. dat ten Ooroge was toegerust, es de Str\tis Vo%el



t: t0)
föhnt zo wel gebruiken, dat ze twee En-
gel/ene Schepen in den grond fchooten, daar omtrent 800 Menfchen verdronken ; tervvyl een derde lee/yk gehavend werd; n zoo verre dat Afcue, drie van zyn bes. te Schepen en ruim 1300 Man verloren hebbende, de wyk nam , en genoeg te doen had, zig binnen Plymoulh te bergen, daar de Ruiter niet een Schip verloren hebbende Zee hield en de Koopvaarders veiligheid geleiden deed. Zcderd kruiste hy m het Kanaal en de Hoofden, gedu-
heette. Toen het onder t vechten , zoo diep onder de Vyanden geraakt was, dat dezen Matioozen den moed onzonk, en ay hem w ldc dwirgen 't Sch;p over te geven, liep hy , razende van Ipyt met dt Loniflok naar de Kruidkamer en riep ■ Sc/iep moed myne KUders ; ik zal u üen weg wyzen, en alt men den l/yana niet tenger kan tegen/taan, u aldus van dt Ge. vankems bevryden. Zweerende den brand in t Krut.i te zullen fleken, zot men meer Iprak van 't Schip over te geven. Deze onverschrokkenheid ontzette den Vyand en deed ne zyneii den moed hervattenen een btlliur nemen om zig t»t bet uiierfle ttverwerei. ,
B 2



durende de gantfche Herfstmaand; en ver«enigde den tweeden Oétober met de Vloot onder den Vice - Admiraal Witte Cernelisz. de Witte, met welke hy zig, in de Hoofden andermaal , tegens de Vloot van Blanke, die hen kwam aantasten , op den 8 Oétober mannelyk kweet, doch zeer geteiflerd werd; veele riooden en gekwetften, en vier fchoten onder water bekwam. Eenige vftgten hier ook als onbevreesde Helden, maar anderen hielden zig vry agterlyk ; en in dit gevegt heden de onze de meefte fchade aan Wand-en T»»w-werk ; maar de Engelfchen verloren *t meefte Volk, en de nagt fcheide den ftryd, dien de Engelfchen, na 't bekomen van verfterking, wilden hervatten ; gelyk ook de Vice - Admiraal ie Witte gaarne gedaan zou hebben , doch deez', op *t vertoog van de Ruiter en der andere Scbeeps - Kapireinen , die hunne zwakheid deeden zien, zig naar den tyd moetende fchikken, raasde van fpyt, dat hy door lafhartigheid van fommige verlaten werd, in eène gelegenheid, daar hy eeuwige Eere voor zig,en een groote zege voor 't Vaderland meende te bevegten. Ook was de fchande der gevlugte Kapiteins te grooter, om dat 'er in dezen flag niet «ia Smucb Schip was verloren. D»



C «1 )
Ruiter daarop behouden te huis gekomea.» nam weder voor, zig niet meer te laten gebruiken, te meer om dat zyne dipperheid de afgunst van anderen begon gaande te maken, en hy minder naar eigene eere, dan naar't wèlzyn vin 't Vaderland Hond. Niettemin liet hy zig, door eenige voorname Heeren , andermaal, bewegen om nog eenen Togt te doen ; in welken rang men het opperbevel aan den Lr. Admiraal Tromp gaf , die hem over een Escarter der Vloote fbelde, welke in 't geheel 7$ Oorlogfchepen fterk , een Koopvaardyvloot van 300 Schepen tot aan Engeland!end zoude convoyeeren. Op den 10 October geraakre dezelve met die van den Eng. Adtn. Blaake by Douvres in gevegt. Maar de miefte Nederlanders konden niet aan den ftryd komen , en de last viel meest op Jan Evertzen en de Ruiter, die door Tromp dapperlyk onderft-und werden, veroverde hy een Engelsen Schip van 44 cn Evertzen een van 36 Sr. Gefchut. Aan de zyde der Staten , geraakte Kapt. Juinbei, na den fbg, door zyn eigen vuur meent men, in brand, en verdronk met een deel van zvn Volk. De Ruiter hielp vervolgens, neffëns Evertzen, den Admiraal Blaake naar den Teems dryvenj en verhaalde federt, dat, indien B 3 Tumg



( 22 )
Tromp door nog 10 a 12 Landschepen,
ondetfteund geworden ware, hy de ganf fche Vyandelvke VJoot waarfchynlyk zou geflagen hehb-'n. 's Daags na 't gevecht veroverde Bastiaan Senten van Wtsfingen, een Engilseh Oorlogfchip van 36 Stukken, en Kapr. Joris van der Zaan etn Koopvaardy fchip met 14. Snikken en 22 Man. f)e Lt. A'imiraal nu mecfter in Zee, ge- ' leide de Konpvaarrieis tot by het Eiland Rhee. Hier eenige dagen v. rtoefd hebbende, ging hy weder naar 't Vaderland onder zeil , geleidende toen eene naar hu,skeereiide Koopvaardy-vloot van omtrent 250 Zeilen. Met deze werd hy op. der. lïatlten Ee^ruary des Jaars 1653 by foortland door Blaake aangetast; daar een fcherp eevecht ontftond. Doch toen Tromp den Engclfchen Admiraal tot diiemaal toe de hage g'-geven had. vocht deze enkel, al wykende. en de Ruiter, die 's nagts te ve ren gedroomd had, dat hem een Vogel op de hand kwam zitten, die, als hy ze met de andere hand wilde grypen, hem ontvloog , vond zyn droom eenig* zins door de volgende byzondcih id vervuld. Hy geraakie flaags met een groot Engelsen Sthin , de Foorfpoed' geheten, van 44 Stukken, en 170 Man. Dit Schip, liet hy door de zynen enteren; doch ze wer-



wérden zo mannelyk ontvangen", dat ze ten eerden terug moeiten. T)e Ruiter, riep daarop even moedig, Mamten! dat gaat niet aan, eens daar in, altyi ''er in'. Sa lustig, wéér over! Daarop fprongmen 'er ai dèrniaal in, en veroverde het Sehipo Doch de Ruiter door de lafhartigheid van anderen, in 't vervolg , met zig zelve genoeg te doen vindende, kon zyn Prysniet gadcflaan, en deze werd aldus ver* laten of hernomen. Kornelis Kruik Valt1 Schiedam, en Jfaac Zweers van Amflerdam,. floegen hier tegens zeven Er.gelfchen , waarvan de Vice-Admiraal, al krengende , de vlugt nam, en een ander masteioos werd wegsefleept. Toen werden deze beide, npffens dt Ruiter, door 5 verfche Engelfche üchepen, op nieuws aangevochten , en hielden het dspperlyft tot aan den avond tegens d^zelven uit, 'zondei' ontzet te worden. Tromp floeg op dien dag door en door de Engelfche Schepen, en verflrooide ze wel een myle wydie in drie hoopen, van een. Het Schip van Kruik werd eenigen iyd door de Wildtge*fleept; doch het niet voort kunnende-krygen, hergde hy alleen eeniee Marroozen; zynde op 't zelve wel 80 dooriera. Gok geraakte het des anderendaajs zeer reddeloos zynde, in handen der EngtU B 4 fchtat



C H )
fchen. Kapt. Poort trof een groot Sngelsch Schip dat het zonk; docli Werd door twee andere ook zo geraakt, dat hy in gevaar van zinken, 'Zweers te hulp riep. Doch decs naderende voor de boeg, verwarden vier Schepen in elkanVier, en dat van Poort op zvde vallende, zonk met een der Engelfchen , terwyl deze Kapitein zwaarlyk gewond, met de 'Sabel in den vuist nederltortende, <l"m zynen uog bleef moed inl'preken, tot dat de Zee hem overzwalpte. Zweers, die midlerwyl nog een ' Engélschman in den grond boorde , werd toen weder door vier anderen aangeklampt en mede inden grond gefeboren ; doch hy bergde zig , met zyn overig Volk , in de Engelfche Schepen, en wist daar na zig te Londen als ten 'Spanjaard , onder 't gevolg van een Spaanseh Gezant te verfcninlen, en vry te geraken. Kleidyi van den Br'el, Resemorter uir Zeeland , (die hier fneu' velde', j de Munnik van Rotrerdam, Aart 'van Nes, Balk, Pieter Floriszoon, de Wüif, Joris van der 7.aan, Kampen en anderekweeten zig allen kloekelyk en vosten en verweerden zig als Helden. Schelte IVielema vloog, na lang vegten met al zyn Volk in de lugt. Dus vrees1yk en bloedig was de fttyd van den eer-



C *5 )
ften dij;. Des anderendaags hervatte men van weérzyde het gevecht met geen min» der hevigheid; zoo dat de Nederlanders hun meefte kruid verfchoten hebbende, tiaauwlvks langer tegen ftand konden bieden. Niettemin werd op den derden dag Weder fel gevochten, zonder dat de Engelfchen veel voordeel wonnen, 't Schip van de Ruiter, dat reeds in 't fleeptouw genomen was, werd toen geheel reddeloos gefchooten , want onze sHeld bleef nog manhaftig vegten. en deed de Vyanden veel afbreuk t<7). Blaake verliet eindelyk met den avond het gevecht en zeilde naar de Engelfche kusr. In de 20 Koopvaarders, die den raad van derf Lt. Admiraal.oin meer zeil re maaken en voor te fpoeden, ver. waarloosd hadden , waren door de Engelfchen genomen , en men had in de Vloot 5 i 600 dooden , waar onder 8 Kapiteins. Negen Ootlogfchepen waren 'er in den grond gefchoten en genomen. Van de Engelfchen waren 5 S 6 Schepen gezonken of verfje) De Ruiters Schip werd , ten derden dage, na 't einde van 't gevecht en zyn groote Mast met al haar tuig, en BezaansMast, en groote Steng verlooren te hebben, door Kapitein Duim, en Schipper Jiryn Mangelaer, naar Vlisfmgen gefleept. $>S>



C «3 D
lirand, en veele andere zeer gehavend'; ook hadden zy wel 2000 Dooden , onder welken mede Rij Capireins. De Stalen van Holland, deden hierop zeer aanztenlyke beloningen aan de Opperhoofden der Vloote ; al* aan Tromp 2oce. ƒ, aan Evertzen en de Ruiter ieder 15C0 f, en leidden de beide laatften eene Maanrielykfche Wedde van 200 ƒ toe. De Schr.ut by nagt Tloriszoon werd met ieco ƒ hefchonken ; en allen werden zy plechtitdyk ter Staats. veraadering voor hunne dimden geprezen en bedankt. In de Maand Mey ging de Vloot onder Lt. Admiraal Tromp weder in Zee , en was in vyf Esquaders verdeeld, over een van welke de Ruiter 't gebied voerde. Op den 12. Juny ontmoette men de Engelfche Vloot onder den Ceneraal Monk, en den Admiraal Deane, den Vice - Admiraal W. Pen, en Schout by nagt Lauwfon, in 't geheel by de 100 Schepen fterk. De Nederlanders baddert m, de 98 Oorlnglchepen, doch van veel lig'er foorten ; en werden door de Engelfchen 't eerst aangetast , fneuvelende de Admiraal Deane {e~) door een van de eerfle
CO Dees Admiraal werd van fommieen «eer betreurd ; maar de Koningsgezinde ver-



C 27 )
eerftp fchoten der onzen. De ftryd wa« zeer hevig, voorat tusfchen de F.<nnaders van de Ruiter en Lauf»n ; welke laatlte met 8j 10 Fregatten de Schepen van van der Zaan, en Joest Bukir van Gronings zogr af te fnyden. Bulters Schip kreeg ook ia 5 fchoten onder water en zonk? De Kapitein , wiens middel door een lphnter vermorfeld was , verdronk met den Sabel in den vuist, r.tffens een deel der zynen, van welke de ovi rigen door Van der Zaan, die ook een Engelsch-Schip ln tien grond fchoot , gered wierd. De Hollanders zeilden, al vegtende, door 't Eaquader der Blaauwe Vlag, en rieedert de
verheugden zig om zyn Lot, dewyl hy mede als Rechter over Karei I. gezeten ihndt. Men vertelt van hem, dn de Rotiten 's nachts voor dat hy fneu^eMe, dat 'deel van zyn Wambes, aan de flmkerzy ide, riaar de Kogel, die hern doodde, ;doorging, hadden doorgeknaagd of verfchenrd; en dat hy, tegen zyn gewoonte Ides morgens vroeg, eer 't gevecht begon wirrent 2 uuren tyds met Codsdienflige ©effeningen en Gebeden, hefteed hadt en men van toen af de dood als in zyn gelaat en oogen gelezen hadt, hoewel hy inders een dapper Krygsman was.



de Engelfchen wyken ; deert deze daar■ nn 't voordeel van den wind krygende, hervatteden den ftryd, die met weêrzyds verlies tnt's avonds ten negen nuren duurde. Den 13. rsakte men andermaal omtrent de hoogte van Duinkerken met eikanderen flaags, daar de onzen dofir de ftilte beneden de Engelfchen vervallen, door «norder en onvoorzigtigheid of onervarenheid van fommigen 't meeste leedden, en de Opperhoofden die tot een uur na Zon , met verfcheide Kapiteinen nog moedig bleven vegten , vervolgens wegens gebreK van Oorlogsbehoefte naar de Wielingen weeken, en daar na aan de Staten hunne meermaals gedane betuigingen herhaalden, dat de Schepen te list, te weinig bemand • en te (legt van gefchut en krygsbehoetten voorzien waren , om 's I.ands fi-ere op te houden , of voordeel op den Vyand te behaaien.
In 't begin van Augustus frak men weder in Zee met ao h 90 Schepen ; en toen viel op den 8, 9. en 10. die Zeeflag voor, waar in de manhafte Zeeheld M. H- Tromp op den derden dag werd doodgelchoten. (ƒ) De Engelfchen waren toen omtr^
(f) \ Verlies welk de Staten Aau££,



C 29 )
iio Zeilen fterk ; en verfcheide Nederlandfche Kapiteins droegen zig hier weder zeer
westen, By den Dood van den Lr. Adm. M. Harp. Tromp leden , was onwaar, deerbaar, en de tyd, de dapperheid en beleid van den Heer de Ruiter, hebben't daarna nooit kunnen uitwisfehen. Hy was in den Jare 1597 in den Briel geboren, en maar 9 Jaren oud, toen hy, onder zyn Vader, Kapt. Harpert Martenszen Tromp begon ter Zee te varen. Deez' gebood iu den Scheepsflryd van Gibraltar op een Fregat; en raakte 's Jaars daarna, met een Engelfclten Zeerover flaags op de Kust van Guinée, wanneer hy in zyn Kuit gekwest wierd, en evenwel zoo lang op de Stuurplecht bleef zitten, tot dat hy in *t midden vaneen werd gefchoten. Waarop «yn Zoontje, toen elf Jaren oud, aan 't Bootsvolk al fchreijende toeriep : Zult gy myn Vaders dood niet wreken) Maar het Schip werd genomen , en hy zelve moest den Roover wel twee en een half Jaar voor Kajuitwachter dienen, waar na hy middel vondt om te ontfnappen. Sints bekleedde hy verfcheide Scheepsdienften, wierd Kwartiermeester-Generaal , toen Stuurman, en in den Jare 1623 Luitenant



zeer kleenhartig, zoo «lat de last meest op de onverfchrokken Zee-Leeuwen , de
op een Ootlogfchip ; twee Jaren later gaf Prins Maurits hem bevel op een klein Fregat, van 40 Man. Van toe afviel er niets ter Zee voor, of hy gaf er blyken van heldenmoed en beleid ; en m1 den Jare 1629 werd de Lt. A lm. Piet Hein, tip 't Schip den Groenen Diaak, aan zyn zyde Doodgefchoten. Ueez' Ivdtv-m hem dit getuignis afgegeven: dat hy vele kloek, moedige Kapiteins gekend, maar in allenaltyd nog een mhjlag bemerkt hadi; doch nooit in Tromp , inwien hy al de Deugden erkende, die ineen Zeevoogd vereischt worden. Uit wel bezeild Schip, toen uit gunst, aan een ander begeven zynde, verliet hy den Zeedienst met verdriet, en bekleedde toen te Lande zeker Ampt omtrent Zeezaaken. In den jare 1037 werd hy echter, na dat de Lt. Admiraal Dorp zyn Ampt verlaten had, tot dat eerampt, door Prins Fredrik Hendrik, op aanpryzing der Staten van Holland, bevorderd; en heeft 'er zig zoo kloek in veifcheide Zeefden tegen dt Duinkerkers, Spanjaarden, Portugeefen en Engeljchen in gekwetco, dat Vriend en Vyand hem den ■ groot-



C r )
de Ruiter, de Witte, Evertzen , de Haas, Warmond, de Wild, Marreyeld, Zwart, van
grootften Zeeheld zyner Eeuwe noemde. By de Kapiteins en Matroozen , die hy altoos vnendlyk behandelde, was hy zo bemind, dat men he,m nooit anders dan Beuerair hiette. Zyne bedaardheid en bezadigdheid in de hitte van 't vechten, trok elks verwondering tot zig; want hier door wist hy zo zagtzinnig , onverfchrokken en voorzigtig zyne bevelen uit tedeelen, als of hy aan Land, en in zyn huis 'buiten gevaar was. Te recht derhalve verdient deez' groote Man, die zig by 'c Vaderland zoo venienftig, en by de Vy anden zo gevreesd, en in den omgantj zo bemind gemaakt heeft , na zyn dood nog te blyven in de geheugenis van alle onze Nakomelingen, tot aan 't einde der Eeuwen. Zyn Lichaam rust te Delft in ile Oude Kerk, daar de vereenigde Staat hem op haar kosten met een heerlyke Marineren Grafftede veieerd heelt; daar men zyn fteeld ook uitgehouwen ziet, en twee Graftchrifcen leest ter eere zyner Heldendaden. Wy hebben de.« zelfs afbeeldzei met het volgende byfthnft hier sevens gevoegt.
Of



( 3* )
vtut Kampen, Floriszoon, en eenige andererI aankwam, die zig trefieTyk kweten. De Ruiter had zyn kruid en lood mees* verfchntcn, 43 «tonden, « fk?netfe en al wat op zyn Schip ftond aan tuK ken, behalven de bezaans mast , wor Hende hy in dien Itand naar de Maaze gefieept. Men liet 8 a io Schepen in dit aevegt zitten, doch de Engelfche, , ook gpden ze'lven tyd als de Hollanders afdeinsrien, hadden mede 7 » » Schepen verloren, t Grootlle verlies der onzen bcftond in 't fneuvelen van den beroemden Luitenant Admiraal, die de zynen in c nedervallen nog moed infprak, en op t gezigt van wiens Lyk, onze Held de Rafter, zegt men, in deze verzuchunge UKbarfte: Ach! Was ik voor hem gejlorven^
op deszelfs afbeelding.
Tromp die Trompte door zyn Trompen,
En door 't fwangere Metaal,
Dat men breyn en bloed zag pompen
Uit des Vyands Admiraal
Onze G O D T zy hoog gepreezen
Die deez' Tromp Viclorie gafi,
Tromps naam zal in heugnis weezen
Schoon Tromp, leid een Eeuw in 't Gr»fc









neerlands
HELDENDAADEN ter ZEE.
ZlIfTS DE RUPTUURE tusïchen
GROOT-BRITTAN JE.
en de
VEREENIGDE NEDERLANDEN. bi 'i Jaar 1780. Benevens
LEVENSBESCHRYVINGE der w die Oorlog Gesneuvelde
ZEE-HELDEN.
enz, enz, enz. mt Platten en Foutiriiieu.






<






BYSCHRIF %
OP DE
AFBEELDING
VAN
Gs. O O R T H U I S.



iï SCHRIFT,
OP DE
AFBEELDING
VAN
Gs. O O R T H U I S.
ó Patriot! de vrye ftaat - Noemt u heur fteu'n en toeverlaat, Den weliuft aller braavent
Uw naam in eeuwig diamant Op 't atterkwrftigfte uitgegraaven.
Sielt heiiren halskaskant.
Ach! wierd, tot 's waere'.ds jongftcdag,
De Neder'.andfchc glorie vlag Belchermd door Patriotten!
Dan bleef, in dit Geinecnebeft, Schoon zelfs de hel mogt fUmenrotten,
De Vryheid ftccds geveft.
Z.









levens beschryiing
VAN
W. van BRAAM.



oi> tji
AFBEELDING
VAN
WILLEM van BRAAM.
(jeluk, roïmwaardiglrooft dicrTIelden'*) Wierjfno'ed 't geweld in ketens klonk, In welker vuift dc degen blonk,
Waar me zy neerschzugt paaien lteklen. Geluk met uwe vordering In de eedle wapenoelleniiig!
Gy treed In 't fpoor dier dappre branven. Waar op liet heldenoog nog (taart! Gy zyt hun nagedachtnis waard!
Gy vloekt, als zyl, het juk der flaaven De vryheid gespit u 't harnas aan, Om voor haar in de bres te ftaan.
Die fiere reeds ter aard gezonken, Juicht by 'i geklank van 't krygsgeweer; Gy beurt haar op haar zetel wêes,
Uk Helden fchenkels faam geklonken: Zy leeft door uw manhafte hand Voor zich, voor u , voor 't vaderland!
(*) Zie zyne Levensbeschryving.









LEVENSBES C'HRYVING
van
WILLEM van BRAAM,
Schout by Nacht, onderhetEd. Mog. Collegie ter Admiraliteit Amsteldam.
Hebben wy onze Leezers geen ondienst gedaan, met het ter neder ftcllen der Dap're Daaden van den op het bed van eer gefneuvelde Zeeheld de Baron BenitncK, nog veel minder verwagten wy zulks by het befchryven derDap'reDaaden van den thans nog leevendeDoGGERB ankse Held, de Heer Willem ran Braam , het welke ons niet onbillyk voorkomt, om tot een voorbereiding van het verhaal van deeze ze» Roemruchtige Zeedag, zelve te doen dienen. E'en Slag waar in zyn Ed.' „ fchooa „ men (zegt zekër Schfyvcr) in de ver„, haaien den naam van deeze braaven Zee-
man naauwiyks vermeld vind, daar die 1 „ van andere .zo breed zyn uitgemeste".) 't geen onbetwistbaar is, zo door moed als beleid , dji der berccmF.e heeft geëvenaard.



( 34 )
Zyn Ed. is gebooren teWERKHOVS RV
in de Provincie van Uttrecht op den 10 November 1732 , zyne ouders waaren Franeois Thomas v n Braam ([te dier tyd Scholtis en Gaderme^fter van gemelde AmbachtsHeerlykheid) en Anna Helena van Ryfel, beide van aanzienlyke extractien, zynde het gedacht van van Braam herkomftig mc Vlaanderen, gefprooten uit een jongerzoon der //illainseene der voornaamlre Branches die uit den aanzienlyken huize der Burggraaven van Gend zvn Afgedaald, deeze was genaamt Jan en leefde omtrent het jaar 1300, welke'de bynaam van Bramator verkreeg wegens zyn gebaarde, terwyl hy , ten ftryde trekkende, gewoon was te blaeten als een Ram, het welk zyne Kinderen naar de Franfche uitfpraak, den naam van lt Braam, als hun gellachtnaam behouden en voortgeplant hebben.
Voor twee eeuwen vluchten Charles Braam om de fpaanfche Religie vervolgingen te ontwyken uit Vlaanderen na Engeland, alwaar verfcheide van zyne Nakomelingen Leden ia 't Parlement zyn geweeft, en van waar in vervolg van tyd, fommigen van de Afftammelingen zig weder naar de Nederlanden hebben begeeven en nedergezet, van welken de Polteriteit tot heden zig altiwr bevindt, die in Z.e.elaad den naam - van



( 35)
van run Braams, en in Holland, die van van Braam voeren, fcboon ze alle een zelr ve wapen hebben behouden.
Uit dit gedachte dan is deeze Zeeheld gefprooten. Ruim twaalf jaaren oud, ving hy zyn Metier ter Zee aan, wordende in'* jaar 1745, aangcfteld als Adelborlt by 't Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteit van Arafteldam, voorts in 1748 tot Lieutenant, in 1756 tot Commandeur, en in 1762 (op eigenhandige aanfcbryving en Recomandatie van de PrinfeiTe Douariere van Vriesland) tot Kapitein, in zyn drie eerde Qualiteiten heeft hy agt Reizen ten Oorloge gedaan, behalven die, geduurende dien tyd, en daarna tot 1770, vier reizen naar de Oostindien en China, (waar toe de weinige Equipeering hy 'tLand, hem de gelegenheid aan de hand gaf) hebbende de Oostindifehe Compagnie, zo wel als de Staat, inet byzondere Reputatie gediend, en in J763, van dezelve ook als Commandeur der Retour Vloot een goudene keten, waar aan eene Medailje van gelyke fpccie, genooten.
Zedert 1771, C r mmandeerde hy fuccesfivelyk, drie Lantls Fregatten, en met het laatfte derzelven, de Alarm, in 1778 retourneerende, hernam hy van de Engelfchen 't Schip van ilylke Obbcs, van Ceudres C a *\o-



esf3
Komende , en bragt hetzelve behouden in Texel binnen. Vervolgens bekwam hy in 1780 't Commando van s'Lands Schip de Admiraal Piet Hyn van 54 Hukken, waarmede hy de Batalje op Doggersbank, den 5 Auguftus' 1781. heeft doorgedaan, rakende met het driedeks Schip de Prinfes Amelia, van 96 ftukken in gevegt, welk Schip, (zo als naderhand uit Engeland verromen is), deerlyk gehavend en deszelfs Kaptyn Makartny gefiieuvcld was; de Admiraal Piet Hyn was niet minder getcifterd en is ter naauwernood 't gevaar van zinken ontkomen, hebbende door de menigte grondfehooten, verfcheidene voeten waters in 't hol gehad; dan 't voorzigtige en kundige beftuur des Bevelhebbers behiclt het Schip; door binnen in 't ruim de gevaarlyie plaatzen te floppen, dat buitensboord, met veele moeiten verzcld, zo niet onmo«gelyk was, werd meneindelyk den toevloed van 't inkomende water meeffer, eu het Schip werd behouden in Texel gebragt. Ge<luurende de Actie waaren 'er ruim negen* jhonderd fchooten gedaan, tcrwyl alles met «en verwonderenswaardige bedaardheid en goede orde was toegegaan, waar aan het behoud van 'tvolk zeer veel magtoegefchreeven worden, waar van flegts 9 Man gekeuveld en 58 gekweft wssren. In het



C37)
Vaderland komende is zyne dapperheid, nevens die der andere Helden met een Goude Medalje weegens de ftaat, en de bevordering tot Schout by Nacht door zynDoorl. Hoogheid, beloond.
Nog in het zelfde jaar 1781, werd hen» 't bevel opgedraagen over een Esquadcr, om de Koopvaardyvloot naar de Ooltzee en de O. I. Scheepen om de Noord te escorteeren, hy liet zyn vlag daar toewaaijen van 't Schip de Prinfes Frederica Sophta Wïlhelmina, en liep ook den 11 den November uit Texel in Zee, doch de wind ftilden, en dezelven den volgende Dag contrarie wordende, was hy genoodzaakt weder binnen te komen, waar na het faifoert verloopende de Expeditie deed te niet gaan ; wordende hem voords het Commando der Reede van Texel aanbcvoolen, het welk hy met veel Lof heeft waargenomen.'
Nog eene Aneciote verdiend hier vanzvrt Ed, gemeld re worden. Wanneer zyn Ed. het voornoemde Schip van Kapityn Kaders verkoos, om daar mede als Commandant in Zee te gaan, was deszelfs manfchap niet Compleet, dus verzogt hy van zyne Doorl. Hoogheid, Op dien tyd in Texel tegenwoordig, om de ontbrekende koppen van zyn Schip de Piet Hyn te moogen lichten, dat hem werd toegeftaan; hy begaf zig C 3 aam



aan boord, en geene verkiezing, buiten
zyne groote Roeijers willende maaken, daarze zig alle zo wel gedraagen hadden, liet hy hen op 't dek komep, en vroeg, wie lu/l hed om ttcm uit eigen beweging op 't andere Schip te willen verzeilen i alle toonde zy zig hier toe als om ltryd gereed, doch op 't verneemeu dat 'er flegts een getal van dertig of daar* omtrent konde overgaan , maakte dit hun zigtbaar droevig. „ Zy fielde voor dat de Equipagie van 't andere Schip in hunne plaats op de Piet hyn moest komen, om aan de Reparatie te helpen , terwyl zy liefst met hunnen Kapityn weder na Zee wilde gaan om nog eens te Vechten, waar toe hy nu wist, en zeker was, dat zy moed en bekwaamheid haddenDan dit niet in zyn Ed. magt (taande, en ook zonder morring onder 't andere Volk te verwekken , geen plaats kunnende vinden, werden zy alle op Ryen geplaatst, en by't Lot af de benodigde Manlchap uitgeteld; deeze waaren uitgelaaten van vreugden, teven' of ze ten Feeft ftonden te gaan, terwyl verfcheide der anderen traanen van fpyt Horten, om dat het lot hen was voorbygegaan. De Schout by Nacht gaf den Vorst kennis van dit geval. die hem uit aanmerking der Cretique onhandigheden, en om aan 's Volks verlangen te gemoed te komen,



C ïs>>
HMsttond om nog een party der zynen h* het genoemd getal, te mogen haten overaaant dat by het zelve met het grooifte"enoegen wierd vernomen, en waardoor noS wimte ftuks hunne wensen, om hunnen Kapiïein in zynen nieuwe post te verzeilen, moeten genieten.
Welke roemryke daaden zou men met mosen verwachten van zulk eergierig en dapper volk, onder zulk een beminde en braa-
Ve;G£2'wy tot de Eefchryfing der voorgemelde Roemruchtige Zeedag zelve* overgaan.
C * 2M-



ZEESLAG op DOGGERSBANE
tusschen de
HOLLANDERS en ENGELSCHEN.
Op den 5den Augufius 1781.
Na dat eenige van onze Oorlosfchepen te ("amen een Vloot uitmakenden (EinÖelyk) na bekomen orders den 14 Mey Zee kozen en zonder eenige merkwaardige ontmoeting dan het najaagen van twee Engelfche Kotters, die het door de Mist ontkwamen, weder op verfcheide datums in de Havens van ons Vaderland te rug kwamen ; zo ftaken dezelve met eenige anderen nog vermeerderd op hooger order den iflen Augustus in Zee, onder hun geleide hebbende eene Vloot van 71 KoopvaardySchepen, waarvan 3 na Riga, 15 na Petersburg, 1 na Nerya en 52 na de Oostzee feeftcmd, zynde de Oorlogs Schepen die deeze Vloot uitmaakten, de volgende: Admiraal Piet IIeyn, Capt. Willem van Braam, van 56 Stukken.
De Eensgezindheid, Willem
Livius Bouricius. gö «
Db



C40
De Venus , Frcdr. Rud. Carel
Gr. van Rechteren. 2.6 Stukken. De Ajax, L. M. Grove van
Weideren. . . 24
De Spion, Stutzer. . 20 «
De Zwaluw, Simon Bodger. 10 »
De Admiraal de Ruyter,
Schout by Nagt, Johan
Arnold Zoutman. 68 ™
De Admiraal Generaal, Capt
Jan Hendrik Kinsbergen. 76 "
Holland, Salomon Dedel. 68 «
De Batavier, Wolter Jan Baron van Bentinck. 56 ' »
De Argo, Eyert Staringh. 44 •
De Amphitrite, Adr. Braak. 36 ——— DeBellona, Gu'dliamvanHa-
rencarjpel Decker. 36 —
De Zephir, Franeiscus Jacohus
Wirtz. . . 36
Medenhlik, Daniël Jan van
Ryneveld. . . 36 ■ De Dolpiiyn, Cornelus Herm.
Mulder. . . 24 —
De Erfprins. . . 64
Deze ontdekte reeds den 5 dito 's Morgens een groot aantal vreemde Schepen iri het N. N. 0. van het zelve, en maakte zig terilond gereed en Üagyaërdjg. De Wind was Noord-Oost met een Bramzeils koelte;
C5 dt»



tfe Schout by NagtZoKfmtfBgaft Sein, om zig in linie van battaille agter elkander, op de diftantie van een kabel lengte, te rangceren, en voor den Kapitein Ryneveld, commandeerende 't Fregat Medenblik van 36 fhikken, om zig met liet Convooy te verwyderen: de Kotter de Ajax, Kapitein Graaf van IFclderen kwam intusfehen rapport brengen, dat de Vloot in 't gezigteen Vyandlyk Convooi was, den 26 laatsleeden, ouder eskorte van elf Engelfche Oorlogfchepcn en 4 Kotters uit de Zond gezeild: en naderhand nog met eenige Schepen veriterkt: ten 7 uuren toonden gemelde Schepen de Engelfche Vlag, waar onder was tén Vice-Admiraals Vlag, en kwamen op het Hollandfche Eskader af; terwyl hun Convooi in de Wind bleef ophangen; de Schout- by- Nagt Zoutman gaf fein , om te -wenden , en dus kwam de Vloot gerangeert in linie van baiaille te leggen om het ■O. Z. O. terwyl oe Koopvaarders om de Wefi afzakten: agt vyandelyke Oorlogi'chepen van 90, 70, 60 en «fc/avan 40 ftukken kwamen op het Eskader af: terwyl de linie van ons Eskader beftonduit de Schepende Erfprins van 64 ftukken, Kapitein Braak, de Admiraal Gene raalvan 74 ftukken, Kapitein van Kinsbergen, de Akcu, van 44 ftukken , Kapitein Staring , dt



(C43)
, de Batavier van 54.ttuWien, Baron van Bentinck, de Admiraal dB Ruiter van 68 ftukken, Schout-byNaet Zoutman, de Adimiraal FiK/i Hf n van 54ftukken,KapiteinvaivBram, Si Holland van 64 ftukken, Kamtem Bedel: {alle Schepen van de Kamer An^T dam) de Admiraal de Ruiter wie d geftadg door 2 zwaare Schepen kttoJBiJJ wyl de Batavier zig meer dan een uur lang teeen 3 Engelfche Schepen defendeerden. hefeevegt duurde tot halt w«//uuren, en wasbeer3 bloedig, de Hollandfche MM wierden zeer belcliadigt, maar de /ito niet minder het welk blykt. alzoo •dezelve ter gemelde uure by de,Wn dl op om etc Oost ftaken, en dus het Sta^U verlieten: ten twaalf uuren haalde de Sdiout. bv-Nagt Zoutman, het Sein van engageeren neder, en het Eskader hield af om de West, om de Schepen weder, zo veel mocelvk, te herftellen; ïen halj een uuren was de Engelfche Vice-Admiraal nog in t gezigt, wendde om de Noord-We*, en lag fe dryven, om dus de gekreegen fchade te herftellen: onder de gemelde vyandelyke Schepen viel de groote Steng over boord van het Engelsch Dnedeks Schip: s middags ftond ons Eskader met zyn oeftek op te Neorder Breedte van 55 a 56, volgens



C44 >
«Jien den Hoek van ter Neus in Noorweegen N N. O. $ AW 30 myien van hetzelve : de Batavier verloor zyne Krutsften<r en deszelfs Kapitein, Baron van Bentinck', Wierd doodclyk gewond ;deC*) /Afe/W /to Kapitein tob Braam, bekwam eenige grondlehoten: terwyl Ae Hollend, Kapitein ZW,./, Noodfchotcn deed, en het fregat Blois, Kapitein van Wocnfel tot fleszelfs adfilïentie wierd gedetacheerd: tuslchen 4 en 5 uuren deed'men het Sein van opteüuwen, en 't Eskader draaide af, t wéU dan ook s avonds met den Schoutoy-Nagt heen lag, zoekende gelegentheid, om eene haven van de Republiek te berei-
Ken. De Officieren en 't Volk
betoonoe op alle de Schepen den grootften moed en hebben als Leeuwen gevogten
Onze Dooden en Gekwetsten in deeze ACtie bekomen zynde volgende; als: de Admiraal de Ruiter, 43 Dooden en 00Gekwetsten; de Batavier, de Heer Baron Bentinck gekwetst en 18 Dooden en 48 Gekwetsten; de Argo, 11 Dooden en 87 Gekwetsten; de Dolpkyn 3 Dooden en 12 Gekwetsten ; Holland, Dooden en Gekwetsten 64; de Admiraal Piet Hein, o Dooden en 58 Gekwetsten. Het Schip Holland, is 's Nachts m
O .Zie vooren bladz. 27. °^



C 45 *>
het gevegt gezonken, doch de Equipagj*
op eenige weinigen na door het Scheepje de Spion gered. Waar van de nadere oraftandigheden in den volgenden Brief' door een Officier van hetzelve Schip uit het Viie gefchreveu gemeld worden.
MYN HEER!
Kan niet nalaaten UE. van onze aankomst in 't Viie kennis te geeven : wy zyn , nadat wy het Convooi 4 dagen by ons gehad hebben, met een Engelsen Eskader van 7 Schepen van Linie, 1 van 90, 5 van7o, en 1 van 50of 60 Stukken, Haags geweest met 7 van onze Schepen, als 3 van 50, 3. van 68, 1 van 74, en 1 van 40 ftukken. Het gevcgt begon 4 Minuuten voor 8. uur, en heeft byna 4 uuren geduurd, en geduurende dien tyd was het vuur allerhevigst ; eindelyk ftak de Engelfche Vloot, die de loef had, met kragt van zeilen op , zo dat het ons niet mogèlyk was, hen te vervolgen. Na het eindigan van de Actie hadden wy 40 duim water by de Pomp,. hetwelk van tyd tot tyd dus toenam, dat wy om 2 uuren, na Krygsraad gehouden te hebben, in aller yl refolveerden het Gefchut over boord te werpen; dit wierd vry ichielyk ter uitvoer gebragt, doch het water toen nog, tegen ai het pompen, toeeeB-



C4Ó)
fieemende, hadden wy het droevig vooruitzigt, ons Schip te zullen moeten zien zinken. De omftandigbeden waren, zoo als 't my toefcheen, niet zeer voordeclig, om de Engel fchen te vervolgen; dewyl nog twcê van onze Schepen ook fein gedaan hadden van onbepaalde Iekkagie; eindelyk na alles, wat ons mogelvk was, aangewend te hebben , zagen wy ons genoodzaakt', ons Schip te verlaaten, en op de Spion, een Uitlegger, over te flappen. De overfchecping ging zeer bedaard; egter hadden wy maar een kleine Sloep, en 't Sloepje van de Spion, om dit mede te doen ; dewyl onze Labberlot en groote Sloepen doorfchooten waren. Eindelyk was hetoogenblik daar, dat de Heer i'aten en ik, ons genoodzaakt zagen 't Schip te verlaaten, dewyl het water reeds in de voorfte poorten tusfchen deks inkwam. Wy hadden daarenboven het ongeluk eenige Zieltoogcnde Gekwetsten, welken het ons onmogelyk was te redden, te moeten agterlaaten: dit was 's nagts om 2, uuren, terwyl het op eene vry ltèrke wyze donderde en blixemde, als wanneer het Schip korten tyd. daarna zonk. De grondfchootcn, die wy hadden, waren onnoemlyk: wy hebben geduiirende de Aétie , zeer lang het vuur van den Driedekker en van 70 en 50 Stukken uitgeftaan, en altoos dat



C4r)
i dat van de zeventiger en vyftiger. Korte
, oogenblikken voor dat het Schip zonk,zai een wy de groote Mast vallen. Wy ÜHil Sieren' zyn gelukkig genoeg geweest, van I behouden gebleven te zyn. Ons verlies Ibeftaat iu 25 Dooden en 45 Gekwetsten, • waar onder die het 'er niet door zullen baaien; onder de Dooden is onze tweede Schipper en Korporaal-Majoor. Ik heb alles moeten agterlaaten, en 't is in ons vermogen niet geweest, het minfte te bergen. IK hoope ÜE. binnen kort te omhelzen. Ik. kan U zweeren, dat wy gevogten hebben als Helden, en dat myn Volk by de Batterven, geduurende de Aflie, wel 40 maal gekoezecd heeft; het is droevig dat ons Schip gezonken is.
Hoe wel voldaan men over het gedrag van onze Zee-Helden geweest is, blyktuitden V0l«endeh Brief van Zyne Doorlugtige Hoogheid aan deCommaudecrendc Officieren onzer Schepen van Oorlog in Tesfel en de daarop gevolgde Promotien en Gelchenken, tot dankbaarheid voor de bekende dapperheid aan de Officiers en het Volk gefchonken. Zie hier den gemelden Brief. Ed. Gefir. P'roome, Onze Lieve Getrouwe. Wy hebben met 't uiterfte genoegen vernom-.i, dat 'sLands Eskader onder't bevel van den schout-by Nagt Zoutman, op



(48)
den 5 dezer, offchoon veel zwakker inschepen, Kanon en Manfchappcn, dan het Engelfche van den Vice-Admiraal Parker, deszelfs aanval zo manmoedig heeft wederftaan, dat her Engelfche Eskader, na een allërhardnekkigst gevegt, dat van 's morgens ten agt uuren tot over half twaalf' heeft geduurd, verpligt is geweest af te houden, en zig te retireeren. De Heldenmoed, waarmede gemelde Schout -by - NagZoatman de Kapiteinenen,Officieren,Dekof Onder-Ollicleren en gemeene Matroozen en Soldaaten, die deel aan de Actie gehad , en onder den Zegen van God Alinagtig zig in dezen Zee-Slag zo wel gekweeten hebben van hunnenpligt, verdient «den lof, en onze byzondere goedkeuring; Waarom Wy by deeze goedgevonden hebben, U aan te fchryven, om uit onzen' jiaame, den gemelden Schout-by-Nagt, Kapiteinen, Officieren, Dek- of Onderofficieren, en gemeene Matroozcn en Soldaaten , met voorleezinge van dezen, op iéder Schip, dat deel aan de actie heeft gehad, en wiens Kapiteinen, en Equip?gie daar in met zoo veel moeds en dapperheidgèftreden hebben, opentlyk daar voor te bedanken, en eene door den Secretaris van 's Lands Vloot geauthentifeerde Copie ter kand te doen fteïlcn, zoo aan voorn. Schout-1' by



I 49 ">
fcy-Nagt Zoutman, als aan do Gomman-s danten van deszelfs onder hebbende Schepen, over wier gedrag, de gemelde S. 15. Nj reden heeft gettad, om vergenoegd te zyn, met verdere betuiging, dat wy niet twyfelen, of'zy, en alle verdere 's Lands O.lieieren en Gemeenen, zullen by voorkomende gelegentheeden, blyken geeven, dat liet den Lande aan scène Verdeedigets van liet Lieve Vaderland en deszelfs Vryheid ontbreekt, en dat de Oude Balaajjche Heldenmoed wederom herleeft, en niet uitgedoofd zal worden. Waarmede, enz.
De Promotie» welke door zyne Doorl. Hoogheid gedaan wierden, waaren de volgende.
De Heer J. A. Zoutman, rot Vice Admiraal Extraordinair van Holland ca lïesl Triellandi Be lieer W. J. G. Baron Bentinck. tot Schout by Nacht en Adjudant Generaal der Marine. De Heeren Df-del, van
KlN'bergen, rietveld eil van braam,
tot Schaats byNachl Extraordin :ir, en boven dien de lieer Ridder van Kinsbergen tot Adjudant Generaal van zyne Hoogheid, als Admiraal Generaal.
De Gefchenkeil welke Hunne H. M. vere rd hebben, beftonden aan de Heer j. A. Zoutman, een Goude Madalje (gelyk die welke de buitclandfche.Gezanten,



C5°>
by derzelver vertrek gewoonlykfontvsngen,) met een Goude Keeien, Aan ider der Heeren Capileinen In de Aclie tegenwoordigceweeft zynde, een Goudent■ Medalje, hangende aan een Lint. DeHeeren Luitenants en andere Officieren een Ztliere Medalje, en aan ieder" der gemeene Matrooztn en Soldaaten twee maanden Oarie.
Welke laatftgcmclde Medalie wy hier ne* vens afgebeeld'hebben, om dat dezelve zinfpeelendc op 't geval en geheel nieuw van uitvinding is, zynde de andere genoegzaam bekend, "zullende wv voor de des onkundigen, de befchryving dêrzelver, hier nevens laaten volgen.
Dezelve is rond ,beflaande circa vicrDuim Diamceter, verbeeldende aan de eene zyde het Hollandse Wapen, met hetomfchrift,
Concordia Res-Parwe CRE^Ct'Nl. aan de andere zvde het Prinse Wapen met Set omfchrift. HoNiron CEvi ÏValy Pense. en verders met het o.idirl'rhrift.
je MAINTir.NDRAI.
Rondsom dit Wapép, ziet nier de Wapens der zeven verecnigde Provinciën, tegen twee aan 't boven en ondereinde qrrpr eliander gevlogten Oranje takken geveftigd. Verders leeft men cm dezch e
PlSeSRBIA MA-MilA DlAABULNTUR.



BYS CHR.IFT,
OP DE
AFBEELDING,
VAN
JAN ARNOj-D zoutman.



3YSCI1IIFT
op de
AFBEELDING.
van
JAN ARNOLD ZOUTMAN,
Der vuige Britten overmagt
Was voor deez' Held te idccn van kracht.
Zou Zoutman; zig vcrneêren'. ó Neen: elk Vlootling was een Held, En riep vol vuur: 't is vzfigefieid ; RIcn Jheevc op 't blaauwe Pckelyeld,
Of .moet yeryristnaar ieercn.!
Geen wonder: de Almagt ftond henbj* In 't ftraffen van een Zce-harpy,
Die alles wou doen bukken.
De fchertdfter van her waterreclit Werd dus in "t fchrikkelyKft gevecht Haar onbelichaamde eisch onizegt.
'God duit geen onderdrukken,









de VIER. GETYDËN des JAARS,
De Lente begind den ao MïïTC De Zomer begind den 21 Juny. De Herfst begind den 23 September. De Winter begind den 22 December.
Dit is bet Jaar na deGeboorteChrifti. 1784. Na de Schepping der Waereld. 5733. Na de Zondvloed . • 4°77De Zonnecirkel *• Het Guldengetal . . ■ . i». De Epadtai . 1 •
De Zondags Letter ■ • lJi— Vallen Avond den 24 February. Paaslchcn den 11 April. Hemelvaart Chrifti den 20 May. Pinxter den 30 May. 1 Advent den 28 November. Vleestyd 8 Weekeu cn 3 Dagen.
Van dt Qj attïtempsrs.
De 1. den 3, 5 cn 6 Maart.
De 2. den a, 4 en 5 Juny.
De 3 den 15, 17 en 18 September.
De 4. den 15, 17 ea 18 December.



ECLÏPSEInViw letSchrlkkel-Jaat 1784.
In dit Jaar zullen vierEclipfen zig op het Aardrykvertoonen; als: twee aan de Zon, en twee aan de Maan, waar van een aan de Maan by ons zal kunnen gezien worden.
De eerde zal zyn aan de Zon, den 20 February, 'smorgens ten 6 uuren 43 minuten.
De tweede zalzyn aan de Maan, den 7 Maart, 's morgends ten 2 uuren39 minuten,, byons te zien.
De derde zal zyn aan de Zon, den 16 Aiigiiftus, s'morgens ten 8 uuren 28 minuten.
De vierde zal zyn aan do Maan, • den 30 Auguftus, 's namiddags ten 1 uuren 29 minuten.



De Loop der Maan van 't Jaar 1784.
january.
^3) 1Yolle
don 7 's nam. ten 2 uur. 52 min-
Laatfte
den 15 's nam. ten 4 uur. 33 min.
Nieuwe
den 2 2's mor. ten 10 uur. 3a min.
MÊk Eerfte •M? Quart. den 29's mor, ten 6 uur 2; jnin.
den 7 s nam. ten 2 uur. 52 min-
Laatfte
den 15's nam. ten 4 uur. 33 min.
February. i
f£ï\ Vo,,e' <(~J Maan, den 6 's mor. 'ten to uur. 14 min.
CLaatfte Quart. den 14/s 1TKI1V te n 4UU r. 55 ;nun.
MMk Nieuwe !w Maan, !deu 20 's av.
ten 8 uur. 47
min.
Zon Eclips.
LjSs Kerfte |\4i* Quart. Ideu 27 *s av. (ten 11 uur. I
Maart. (sht Vo"e
Ï«fc7 Maan, den 7 's mor. ten 4 uur. s min.
Afecn ■ Eclips, alhit r te zien. (fö*. Laatfte Igi, Quart» den 14 'smidten 12 uur. 14 min.
l/if^ Nieuwe
der. 21's morren 7 uur. 13 min.
dg* Lsarfle
QuarW
den 28 's av. ten 5 uur. 33 min.
( Arp.iL.



De Loop der Maan van 'i
't Jaar 1784.
April.
Vollei Maan, den 5 's av. ten 7 uur. 10 min.
CLaatfte Quart. den 12 's av. ten 9 uur. 29 min.
Ji^f, Nieuwe Maan, den 19 's av. ten 6 uur. 11
min.
®" Eerfte Quart. den 27 's mor. ten 9 uur. 15 jnin.
May.
0\ Volle Maan, den 5 's mor. ten f uur. 21 min.
CLaatfte Quart. den 12 's mor. ten 3 uur. 2c min. 1
/CBH Nieuwe ^S&? Maan, den 19 's mor. ten 6 uur. 5 min.
v3g/ Quart. i den 27 'smor. ten 2'uur. 39 min.
Juny.
0\ Vüll3
!\!aan, den 3 's nam. ten 4 uur. 57 min.
CLaatfte Quart. den 10 'smor. ten 9 uur. 17 min.
Nieuwe W Maan, .en 17 's av. :en 7 uur. 10 nin.
ÉT Eerfte vïfc' Quart. ien 25 's av. :en 11 uur. 34 .nin.
JüLT.



De Loop" der Maan van 't Jaar 1784»
July.
d£2\ Volle Maan. den 2 's av. ten 12 uur. 56 min.
Laatfte \JÏ^ Quart. den 9 'snam. ten 4 uur. 2 min.
Nieuwe Maan, den 17'smor. ten 9 "uur. 38 min.
^) Quart. den 25 's mor. ten ia uur. min.
Augustus.
0t\ Volle Maan, den 1 's mor., ten 8 uur.
0^- Laatfte VïSy Quart. den 7 's av. ten 11 uur 55 min.
© tee
den ió'smor. ten 1 uur. 7 min.
,Zon - Eclips.
W
den 23 's av. ten 10 uur. 50 min.
j Maan,
|den 30'snam. 11 en 2 uur. 47 [min.
'Maan-Eclips.
Septemuer.
/%S^ Laatfte Quart. den 6 's midd. en 12 uur. 43 min.
ijHBk Nieuws "Hgy Maan , den 14'snam. ten 4 uur. 31 min.
3^ Quart? den 22'smorg. ten 8 uur 22 min.
01\ Voll; H*zjr Maan, den 28 's av. den 11 uur. 42 min.
OCTO-



De Loop der Maan van 't Jaar 17*4.
OCTOBER.
^gv Laatfte
den 6 's morg. ten 5 uur. 14 min.
jj*ttv Nieuwe \P Mian, de 1 14 's mor. ten 9 uur. 8 min.
/SJl> Eerfte >ü/ Quart. den 21 'snam ten 4 uur. 2', min.
Maan. den 28'smor ten 10 uur %i min.
November, i
Laatfte IQ, Quart.] den 4 * av'
ten 12 uur 41
min.
Nieuwe
den 12 's av. ten 12 uur. 11 min.
3 Qyarl? 'den 19 s av. ten 12 uur. 27 min.
Volk
Maan, ülii 26 's av. . ten 11 uur 44 ,min.
December.
/®s Laatfte IH, Quart.
icn 4 s avten 10 uur. 37 min.
,s£"!N Nieuwe
IV? Maan, den 1* 's nam. ten 1 uur 57 jirriu.
Eerfte jjjj Quart.
den 19'smor. ten 8 uur. 49 min.
/jïv VoHè Maan,
lüenüö.'s'naiw 'ten 3 uur. 36 I min.



BERICHTvandenTJITGEEVER.
Waarde Leezers.
Zie hier het vervolg op myne Almanach der Zeehelden. Ik hebben geen :no ite nog koften gefpaart, om, dezelve zo Fraay en Nuttig als mogelyk was te maken, ten dien einde hebben ik dezelve met een veel grootergetal PtAATEN dan in hetvoorige Jaar voorzien, cn verwachte dus dat dezelve niet minder gunltig dan te dier tyd zal ontvang: 1 worden. Zullende i'; verders geen' moeite of koften fpaaren om dezelve Jaarlyks zo fraay als doenlyk is te voorichyn te brengen, en wel opdien voet,als: in het bygaande nodig bericht van deeze Almanach wordt aangèweezen. Waar meede ik na my in Uw Liedergunfte aanbevoolen te hebben, de vryheid gebruiken my te tekenen.
Den UITGEEVER.



Nodig Bericht weegens deeze Almanach.
Deeze Almanach, beilaat uit vier differente onderwerpen^^ Jaariyks vervolgt worde, op cene wyze, dat dezelve, na eenige iaaren door losmaking deezcr Almanachen, vier extra fraaye en nuttige Boekdeeltjes zullen opleeveren, alle met een ryklyk getal Plaaten vercierd.
Mei Eerfte, >s lut Dagregister voor Nesrlands Zeehelden, hier m zullen wy jaarlyks Cometelyk f ntekenen alles •wat 'er dag voor dag Heldenmoedigs door onze Zee-Helden verricht word, zullende het van tyd tot tyd, met aa.thangzels vermeerd worden. Het Tweede, is een kort begrip over de Astronomie , met Afgezette Plaaten.. Het Berde; Het Leven van den Adm. de-Ruiter , en die der andere ouden Zee - Helden , met Plaaten en Pourtreltea. - Het / , NeerlandsHeldinbaden ter Zee , zints 't jaar 1780, en t Leven der Hedendaagfche Zee - Helden » ook met Plaaten en Pounreiten; zo ais uit deeze Almanach duidelyk te zien is.
Eindelyk vak nodig te t.erichten, dat de volgende Plaaten , welke m deeze Almanach gevoegd zyn.by losmaking der Almanachen, aldus moeten geilek! worden , ais : De Zeeslag by Gibraltar enz. pag. 4«' De Afbeelding van Oorthuis pag.-20.. • De Lykstatie van Bentink. pag. 4i»._.
En dat de Astronomische Plaat van t 'Noordelyk Halfrond , in de volgende Almanach zal gevoegd worden.