BESCHRYVINGE
VAN DEN
JLEL € M X JB M






BESCHRYVINGE
VAN DEN
ARCHIPE L,
TOT NUT VAN DEN KRYGSMAN,ZEEVAARENDEN EN HAND ELDRY VEN DEN.
VOLGENS DE NIEUWSTE WAARNEEMINGEN- OPGESTELD,
DOOR DEN
R. v. K.
LID DER KONINGLTKE M A ATSCI!AP P T VAN WEETENSCUAPPEN TEBERLTN.
Tf AMSTERDAM,
M D C C X C-I I.






VOORBERICHT.
zommige myner Vrienden in gefprek zynde, viel hetzelve op den tegenwoordigen toeftand van de eertyds zoo vrye, als bloeyende Eilanden van den Archipel, thans door het onbepaalde Despotismus der Turken in de grootfte ziende vervallen; Deeze onderhandelinge gaf my aanleidinge den waaren toejland van de voornaamfte Eilanden in dezelve, uit aanteekeningen 9p het papier te brengen; En eene' befchryvinge * 3 den



VOORBERICHT.
den Krygsdienst , Koophandeldryvenden en Zeevaarenden betreffende , tot nog toe alleenlyk voor myne Vriendin bcftemd, op eigene kosten te vervaardigen: doch welke ik misfchien, ingevalle de Archipel eens van Meester veranderde, ten nutte yan myn Viderland , mynen Landgenooten -zal meededeelen, op dat dezelve als dan in Jïaat gegejield mogen worden , om te oordeelen en te zien, wat 'er uit die thans vervallene Eilanden te haaien zy.
. • In het bewerken van den Archipel heb ik dee-
zen leiddraad geralgd: Met het .Eiland
Cantiid.'beginnende's befchryf ik de Euvopeefche Kust-, en die Eilanden-, welks gereekend worden aan dezelve eigen - te zyn , dus Noordlyk aan voortgaande, heb ik^by het Canaal der Dardanellen wendende;, my aan de Jfiatifthe Kust. en op de Eilaitden aan dezelve hhoorende, tot weder



VOORBERICH T.
der aan Candia terug vervoegd: En deeze befchryvinge maakt de eerfte Afdeelinge van myn
Werkje uit. In de tweede begin ik van
het Canaal der Dardanellen aan de Europeefche Kust, de Zee van Marmara door, Conjiantinopolen voorby , en door deszelfs Canaal naar de
Zwarte Zee i Vervolgens langs de Afia-
tifche Kust weder naar de Dardanellen terug.
Ik heb achter deeze Afdeelingen neg ten gebruike van den Zeeman gevoegd eenige Aanmerkingen omtrent de Westlyke Kust van Morea, en wel voornaamlyk de Havens en Ankerplaatzen van Navarino , Corron en Modon betreffende , afgefcheiden van het voorgaande gedeelte van myn Werk, het geen in één ligchaam beftaande, dus meer onderfcheiden en aan mindere verwarringe onderheevig is ,• waaraan de Leezer anders in de befchryvinge van cene zoo groote
mee-



VOORBERICHT. '
meenigte van Rheeden, Havens en Baayen veel ligt blootgefteld zoude zyn; en om van alles voor den Leezer zo veel duidelyker en klaarer denkbeelden te doen verkrygen, zo heb ik ''er eene nieu* we Kaart bygevoegd, verfchillende van de oude, als zynde deeze zeer defe£t.
Zoo Ik door deeze myne aangewende moeite en onkosten , {alléén tot nut van myn Vaderland genomen en gemaakt,') hetzelve ooit van eenig nut konde zyn, zoude Ik my voor mynen arbeid dubbel vergoed achten, en van myn loon meer dan te vreeden zyn!



BESCHRYVINGE
van den
ARCHIPEL.
EERSTE AFDEEL1NGE. Beginnende met het Eiland C A N D I A.
Het Eiland CANDiAeertyds onder den naam van Creta bekend, ligt op de breedte van 35 gn 40 min. De grootfte uitgellrektheid van dit Eiland is van de Caap Ga~ rabufa de Westlykfïe uithoek van hetzelve tot aan de Oostlykfte Caap Sidero en niet , zoo als men tot nog toe verkeerdlyk gemeend heeft, tot aan Caap Saloinon. Deeze uitgeftrektheid is ongeveer 35 Hollandfche mylen , zynde deszelfs grootfte breedte N: en Z: 10 mylen. Men zal zich zeekerlyk verwonderen, dat deeze onze aanmerkingen zoo verre verfchillen met die, welke anderen voor ons geA maakt



2 ËËSCIIRY VINGE van maakt hebben, doch de moeylykheid om alles naaitvvkcurig zelfs öp te neemen , heeft den reyziger Üikwyls al te ligt geloof doen Haan aan de valfche berichten , hem door den veeltyds onkundigen Bevvooner van het Eiland gcgccvcn. —
Men kan de oppervlakkige uitgeftrektheid van het Eiland ongeveer fchatteiï op 371 vierkante Franfchc mylen; men vindt overal zeer hoog land en bergen, waarvan de (trekking is W: en O: —- Deeze aanëenfchaakeling van bergen is op vier plaatzen doorgefneeden , en de voornaamfte Communicatien \*an de Noordkust met de Zuidlyke verdeelen de lengte van het Eiland in vier bynaa gelyke deelen : De eerfle verdeelinge is tusfchen de bergen van Spachie, welke zich van den Westlykiten uithoek van het Eiland tot aan de hoogte van lietimo uitftrekken , en door cene vry opene Valley van Criavici afgefcheiden zyn, welke Criavici eygenlyk den Westlyken Voet van de berg Ida uitmaaken. In dit eerfte gedeelte vindt men de havens van Grdbuges , de Golf van Chisfamos, die van Cannée en van Porto-Suda op den Noordlykften Kust en de haven van Spachie op de Zuidlyke kust geleegen: De ankerplaats en
de



den ARC II ÏPEL §
de haven van Retimg , benecvens die van Standia en de fterke plaatze Candia zyn op de Noordlyke kust van het tweede gedeelte, waarvan de berg Ida het middelpunt uitmaakt; deeze bcrugte berg is de hoogfte van het geheele- Eiland en vertoont zich alsgeheel alleen en verhaten, daar de vlaktens Van Candia cnAI'esfara zich door eene aanëenfchaakeling van heuvelen, die den voet van de berg Ida uitmaaken, vereenigen: Hier vindt men ook den gerfiaklykften weg der Communicatie tusfehen de bewooners van de Zuydkust van het Eiland met die der Noordlyke , en maakt teevens de grootfte breedte van Candia uit.
Het derde gedeelte kan men reekenen van de berg Icaro, die zich ver boven de vlaktens van Candia, tot aan de bergen van Cavonccy verheft ; welke . bergen zich op het fmalfte gedeelte van het Eiland bevindende door eene valley N: en Z: loopende , van de bergen van Ascity afgefcheiden zyn. — Op deze kusten vindt men niets aanmerkenswaardig, dan de haaven van S'Pina-longa en de ankcrplaatze van Mirabel. Het overige van het Eiland tot den Oostlyken uithoek tusfehen de Kaapcn Sidero en Salomon A % lig.



4 BESCHRYVINGEvan liggende is eeven bergachtig en men vindt geene andere communicatie tusfehen de Zuidlyke gedeeltens van het Eiland met die van het Noorden, dan de opgenoemde; tusfehen beide gemelde Kaapen is de ankerplaats Paleio-Castro. — Deeze communicatien zyn de voornaamfte of wel om zoo te zeggen de eenigfte, die gebruikbaar zyn, en loopen N: en Z: aan de gemaklykfte punten en haavens uit. In deeze affnydingen vindt men ook de diepfte waterplasfen of rivieren, zoo dezelve dien naam verdienen, dewyl haar loop zoo fnel en naauw bepaald is.
Dus dan moet men zich noodzaaklyk aan deeze groote verdeeling houden , en alle particuliere verkenninge op deeze punten toe. brengen; vooral zoo men in tyd van oorlog een ontwerp van attacque of van defenjie wilde formeeren.
Door de Turken is het Kooningryk van Candia in drie Pachaliers verdeeld, dat van Candia, van Retimo en van Canea. Het gouvernement van Candia ftrekt zich uit van de Provintie Milopotamo tot aan Caap Salomon. Het tweede van Ampicorma tot de Provintie van Lambrys, en het derde, van Can-
n?0



den ARCHIPEL 5
weanaamlyk, van de Caap Garabuza tot aan de Provintie van Ampicorma toe.
De verdeelinge , welke de Grieken van hetzelve gemaakt hebben , is minder verward en eenvoudiger, waaraan zich ook de bewooners van het Eiland gewoon zyn te houden, de naamen zyn dezelfde gebleevcn als in de middel-eeuw, by voorbeeld
• Chisfamos. Rifo*Castro. Selino. Gnosfe. Sydonie. Lascity. Ampicorma. Maleviny. Sphachie. Temenos. Eiland van Gozzo. Cherfonéfe. Retimo. Gira-petra. Milopotamo. Sitia. Aulopotamo. Mirabella. Lambie. Spina. Longua.
Arcady.
Door de gunftige ligging van dit Eiland is 't gemaklyk om te zien , van welk gewichtig aanbelang deszelfs posfesfie in tyd van oorlog zouden zyn: hierdoor zoude men volftrekt meester zyn van de communicatie van geheel Europisch Turkyen met den ArchiA 3 pel,



6 BESCHRYVINGE van pel , en den belangryken handel van Egypte n en Syriën kunnen dwingen en meester worden, byaldien het die Moogenheid voegde om ecnige etablisfementen in Egypten op te richten, ten einde de vervallene takken van Koophandel weder te doen herleeven of wel nieuwe te formecren.
In zoodanig geval zou het Eiland de itapelplaatze van deeze zeeën , mits men hetzelve me,t een goed Arfcnaal voorzag, worden : Het zoude zeer gemaklyk zyn om alle havens en rheedc-n te befchermen en te dekken, dewyl derzelver defenfie door de natuur geholpen en als 't waare aan de hand gegeeven wordt. De Forten door de Venetiaanen opgeworpen, en hun door de Turken ontnomen ten koste van zoo veel bloeds, zyn nog in eenen vry goeden ftaat, dog zeer Hecht gewapend,en zouden nog flechter vcrdcedigd worden, dewyl de energie en aüiviteit in de Turken ten eenemaale als 't waare is uitgedoofd. Het zoude echter niet onnoodig zyn, om zich eerst van eene goede Post op de kust van Morea, waarvan thans het Eiland bynaa ten cenemaal afhanglyk is meester te maaken, aangezien het Eiland Candia door More a,meest vanleevensmiddelen
als



den ARCHIPEL. 7
als anderzins voorzien wordt , en dcszelfs gefchiktfte havens ten N: van die van Candia geleegen zyn.
De teegenwoordige onvruchtbaarheid van het Eiland , hetgeen thans haare eigene bcwooners niet voeden kan, moet niet aan den grond, nog bergachtige ligging worden toegekend , dewyl ze alleen, aan de vexatiën deiTurken, de luiheid en onkunde der Slaven te wyten zy; want zeeker is het dat dit Eiland op zichzelve meer dan eens zoo veel bewooncrs voeden kan , welker getal men thans op twecmaalhondcrd en veertig duizend begroot.
Door het dcspotismus der Turken is de gevoeligheid der Grieken ten eencmaal uitgedoofd en in eene volflagene vadzigheid veranderd; De Sphaólrioten, welke dc bergachtigfte gedeeltens van het Eiland bcwoonen, hebben alleen de oude dapperheid en zucht tot vryheid van de Cretenfers overgeërfd , en zouden op het eerfte oogenblik eener onderneeminge teegen het Eiland gereed zyn, om dezelve te bevorderen en het juk der Turkfche dwingelandy af te fchudden.
De twee beste havens, welke men by dit Eiland vindt, zyn die van Spina-Longua en A 4 ■ Del.



% BESCHRYVINGE van
Della Suda; In de eerfte ligt men door een© aanecnfchakclinge van hooge rotzen voor de Westlyke winden, en door eerte uitloo::>ende landengte voor de Oostlyke zeer veilig; deeze haven ligt ten Z: van Caap S'° Gjovanno, en op dezelve aanhoudende ziet men een Fort op een klein Eilandtje opgeworpen. Dit laat men aan bakboord van zich, en laat het naar den anderen kant overftaan tot men in het midden van dit Fort en de kust van het Eiland is, alwaar men op 6 of 7 vademen veilig ankeren kan. Men dient wel in het oog te houden om zich voor twee zwaare ankers te vertuyen : byaldien men het verder laat overftaan is het water in hoogte byna met het land gelyk. — De andere ankerplaatzen, die men op de kusten van het Eiland vindt zyn die van Garabuza, by de Franfchen onder den naam van Grabuges bekend, die van de Golf van Chisfamos, van Canea, de haven van Spachia en van Retimo, de ankerplaatzen van Standia of VEstandie, Candia, Mirakün en dje van Paki-Castro,
CE«



des ARCHIPEL. 9
C E R I G U O.
Ceriguo ongeveer 11 HoHandfchemylen van Candia N: W: ten N: geleegen, verdient weegens deszelfs ligging met recht den naam van de Sleutel van den Archipel, fchoon de Venetiaanen uit denzelven verdreeven, door het behouden van die Sleutel niet weder in ftaat geweest zyn in denzelven in te dringen; dezelve was voorzeeker van meerder gewigt en importantie, toen de zwakte der Scheepen van oorlog hun toeliet om in eenige kleine inhammen van hetzelve te nestelen, welke inhammen aan den Zuid-kant van Ceriguo zyn: De Fortificatiën van het Eiland zyn in eenen zeer flegten ftaat en kunnen voor niets gereekend worden.
DeRheede van St0 Nicolo op de Zuidoostlyke kust van het Eiland is eene veilige rheede voor de Noordlyke winden, en zoude ongetwyffeld voor vaartuigen om te kruysfen > uitgezonden eene veilige fchuilplaats zyn ; kunnende tusfehen de kust van Morea en het Eiland Candia alle beweegingen der vyanden obferveeren en gade flaan : Maar in den winter is deeze Rheede gevaar!yk, om dat A i ze



ïo BESCHRYVINGE van
ze van het Oosten , tot aan het Z: W: , open legt.
Wanneer men dezelve van den Oostkant komende wil aandoen , houdt men op den Zuidlykften berg van het Eiland , die van boven, plat is aan, en waarop een wit huis ftaat; dus eenigen tyd laatende overftaan, ontdekt men drie Eilandtjes of Klippen, onder den naam van Dragonneri bekend, die zich van verre als vast land vertoonen, tusfehen deeze en het Eiland kan men doorloopen, laatende alsdan deeze Klippen aan bakboord , maar het veiligfte is om ze aan ftuurboord te houden , en zoodraa men boven dezelve is ontdekt men terftond de haven ; dan ftuurt men West, tot dat men een klein Fortje, dat op den {linkerkant van de baay ligt, af en aan van zich heeft, hetzelve N: O: van zich hebbende, kan men op 30 vademen fteekgrond, en op 28 vademen zwart zand ankeren, houdende echter het Fortje op eenen behoorlyken afftand.
Het Fort van St0 Nicolo zelve verdient in oorlogstyden geene de minfte attentie: het is eene flechte achtkantige Redoute met 10 kleine en zeer kwalyk gemonteerde yzere ftukjes voorzien;Het geheele Garnizoen , be-
ftaan>



den ARCHIPEL. iï
ftaande in 20 man mee één Officier, is gedetacheerd van het regiment, 't welk in de Had Ceriguo en op het oude Kasteel in garnizoen ligt.
Ongeveer op denzelfden windftreek vindt men bynaa op de helft tusfehen Ceriguo en Candia de Klippen Pori en Poresti, beneevens het onbewoonde Eilandtje Cerigotto.
M I L O.
N: O: van de Caap Garabufa op het Eiland Candia , vindt men op den afftand van 19 Hollandfche mylen het EilandMiLo, zynde evenver O: N: O: een weinig Noordlyker van Ceriguo, op de breedte van 36 graden 43 minuten gelegen. Hetzelve is van den Noordkant komende zeer kenbaar aan eene hooge Klip aan den Westkant, onder den naam van Antimilo bekend, gelegen. Dit Eiland van het Eiland van Argentera flechts door een naauw Canaal afgefcheiden, maakt met hetzelve en het verbrande Eiland de Rheede van Argentera uit, op welke laatfte de meeste Franfche Scheepen ten anker gaan om lootzen aan boord te neemen.
Doch laaten wy tot M1 l 0 wederkceren; dit
Ei-



ï2 BESCHRYVINGE van Eiland maakt het eerfte van de aanëenfchaakeling der meenigte Eilanden van den Archipel uit: Hetzelve is van eene langwerpige ronde gedaante, en heeft bynaa 3 mylen in den omtrek: weegens de overal fteile en rotsagtige kusten kan men hetzelve niet aandoen, uitgezonderd aan den Noordkant tegen over Argentera , alwaar men eenige inhammen vindt ; behalven dat de kusten overal met fteile rotzen bezet is, vindt men hetzelve door blinde klippen meest overal door de Natuur verdeedigd, en tecgen alle attacquen van dien kant veilig.
Op den N: W: kant van het Eiland is eene ruime en veilige haven, om derzelver ingang wel te kennen moet men van den N: of W: kantkoomende op Antimilo aanhouden, welke men van alle kanten zeer naby kan koomen, wanneer men onder dezelve is ontdekt men den ingang derzelver geheel open, zynde de kusten zeer hoog en fchoon: Aan het N: O: van den ingang zyn twee kleine Eilandtjes, tusfehen welke men niet door moet Joopen, maar wel tusfehen deeze en de kust van 't Eiland zelve: Een ander merk van verkenninge is het dorp Sia-fanos, op eenen berg zich als eene Pyramide opdoende, gelegen,
he



öen ARCHIPEL. ij het welk men aan bakboord, en de berg St0 Elie, van eene gelyke gedaante, die men aan ftuurboord houdt: Om kort te gaan, wanneer men op de hoogte van de Noordlyke punt van Anlimilo is, om de Caap Z: Z: O: op het Compas te brengen , als dan is men zeeker om midden op de haven aan te zeilen.
De beste ankerplaats is ver na binnen in de haven, want in den mond en in het midden zelfs vindt men de diepte van 40, 45 tot 50 vademen , men houdt dicht by de bakboords wal langs, tot dat men 18 , 20 tot 22 vademen fyne zandgrond heeft, dan kan men het anker laaten vallen, mits wel zorge draagende om zich N: O: en N: W. te vertuijen, om teegen de zwaare Zee, welke de noordelyke winden hier maaken, veilig te zyn.
De mond van de haven van Müo is bynaa 440 Roeden wyd, en kan niet dan door zeer zwaare batteryën verdeedigd worden, welke men op twee hooge uitfteekende hoeken, die op het naauwfte van den ingang geleegen zyn, zoude moeten opwerpen: — doch 'er kan zich geene noodzaaklykheid ooit opdoen om zoo vecle kosten te maaken, om dat juist in dien tyd, welke voor de krygsoperatiën
d«



14 BESCHRYVINGE vast de gefchifctfie is, de haven van Milo weinig* beduidt; dewyl men dan in Zee kan blyven, en het inteegendeel zeer bezwaariyk is weegens de alsdan waaijende Noordewinden dezelve uit te koomen. - Dit Eiland brengt zeer veel Tarwe, Catoen, Snyboonen, Meloenen, Citrouilles en Coloquinte voort.
NAPOLI di ROMANIA.
De Stad zelve ligt diep in eene golf van denzelfden naam op de kust van Morea, en byna W: N: W: van het Eiland Milo en ten N: van Caap Sc. Angelo ; deeze Golf gelee* gen zynde juist aan de opening van de Cycladifche Eilanden en het vaste land van Europa , net in het midden van Morea , de fchoonheid van de Rheede, en de byna oninneemlyke Forteresfe Palamide, geeven, alle te zamen genoomen , duidlyk genoeg te kennen, dat hierop de keuze vallen moet om een zeer vast etablisfement te maaken; onder welk oogpunt men ook de zaak befchouwe 5 bied deeze Stad alle gunftige voordeden aan , die men te vergeefsch in eenige andere haven van den Archipel zou zoeken, zo wel door de resfources, welke daar te vinden zyn, alsde



Dén ARCHIPEL. H. de zeekcrhcid van defenfie: dit punt is buiten teegenfpraak het importantfte van Morea en het best gefchikt om Is winter eene vloot te bergen : men moet echter de ankerplaatzen van Efpecy en Napoli di Malvafia niet overflaan, welke men kan verkiezen , zoo men door teegenwind de Golf niet binnen komen kan.
De R H E E D E.
Een quart myl van de uitfteekende hoek waarop de Stad gebouwd is, werpt men 35 vademen en droogt allengskcns op,naar maate men het alleen geleegen Fort naadert, het welk den ingang van de haven uitmaakt. — Drie honderd Roeden van de westlykfte huizen der Stad kan men op 9 a 10 vademen ankeren, zwarte fteekgrond : hebbende alsdan la Palamide Z: t. O:, ook kan men veilig ten W: en Z: W: van het kleine Fort het anker laaten vallen, mits houdende hetzelve op eene behoorelyke distantie.
De Rheede ftrekt zig O: en W: tot aan de Moolens, die op de westlyke kust een £ myl van de Stad Haan; hier vindt men eene goede waterplaats en de Scheepen \ die alleen de
Golf



16 BËSCHRYVINGE vam
Golf inloopen om water te haaien, blyverj 2% cabellengte van de kust op 7 vademen ankeren; de binnenfte kust van de Golf moet men niet naby komen, zynde het N: en N: O: gedeelte van het alleenliggende Fort verzand.
Op deeze Rheede kunnen gemaklyk twee honderd Scheepen van linie liggen en wordt voor zeer veilig gehouden, fchoon dezelve blootgefteld is voor de Z: en Z: Z: Oostlyke winden, die in dezelve eene zwaare Zee maaken. De Scheepen moeten zich O: Z: O: en W: N: W: vertuijen. Doch de Zuidlyke Wind dringt zelden tot in de Golf door. Deeze Rheede is zeer wel gedekt door de batteryën, die aan de Westpunt van de Stad opgeworpen zyn en waarvan de politie hoog en voordeelig is: echter zouden de Scheepen , die verder binnenwaards of Noordlyker dan derzelver ftrekking liggen, niets te vreezen hebben en buiten bereik zyn. Niet teegenftaande deeze Batteryën beftond de Commodore Elphinfton gedetacheerd met 2 Schee» pen en eenige Fregatten van het Rusfisch Esr cader onder commando van den Graaf Orlow, om onder zeil, de Turkfche Vloot 10Caraveljen fterk en op deeze Rheede geankerd, aan-



b ê n ARCHIPEL. i7
tetasten, het fchieten duurde eenen geheelcri dag, doch zonder fücces ; zoo de Cara vellen , met fpringen op de touwen gelegen,en men van de batteryën te Lande alle vrugt had weeten te trekken,zóu het zeer onvoor-< zichtig, zo niet roekeloos en onnut geweest zyn , iets diergelyks te onderneemen. De haven zelve is zeer ondiep en Hechts gcfchikt voor kleine vaartuigen ; aan den ingang vindt men maar 3 vademen, welke allengskens opdroogen tot 1 vadem. Het Eilandtje, waarop een klein fort ligt, welker batteryën met het water egaal zyn, maakt den mond deihaven uit.
Fortificatie iï.
De Berg aan welker voet de Stad gebouwd is, is eene hooge Caap, die alleenlyk door een landëngte van 1200 voeten met het vaste land vereenrgd is: deeze zoo voordeelige politie heeft ten gevolge gehad, dat men deeze plaats als de aller importantfte van Morea befehöuwde, en de Fortificatiën van het Casteel, die de Stad beveiligden en eertyds in* jdooten , wierden voor on'fnneemlyk aangegezien. De Berg is alleenlyk van eene zyde B en



28 BES CHRYV INGE van
en flechts langs ééne naauwe weg genaakbaar $ tusfehen de Berg Palamide is eene zeer hooge en fteile rots van alle kanten ontoeganglyk, behalven van den Oostkant, alwaar zy zich vereenigt met de aanéénfchakeling van hoogtens, die op de Oostkust van de Golf tot aan de haven Toron rondloopen.
Men ziet lichtlyk uit de ligging van het terrein dat de O: en W: kanten geen onderzoek verdienen, dewyl de berg ontoeganglyk en de rotzen ter hoogte van meer dan 400 voeten zeer fteil zyn en loodlyn recht oploopcn: Op deeze rotzen, die van boven eenigzins vlak zyn , heeft men eene halve Bastion opgeworpen , die de haven en het terrein, waar langs men de berg kan naaderen , dekt, naamlyk , wanneer men van de vlaktens van Argos of Drapano koom.t. Het uiteinde van deeze batteryën heeft communicatie met de Stad, dezelve is met gewelften in de rots gehouwen en zelfs voor bomben veilig. —
De Oöstlyke en Zuidlyke kanten , die toeganglyk zyn, heeft men met meerder zorg verfterkt. De werken beftaan voornaamlyk in eene halve maan en eene onreegelmaatige Bastion, waarboven nog eene tweede is, het
vuur



ben ARCHIPEL. i§
\rutir van deeze werken fchynt, zoo veel men op het oog kan zien, wel gedirigeerd5 voor het overige vindt men hier veele kleinere Bastions, alle met gefchut voorzien; op het einde van de werken ligt eene Batterye eeven gelyk als de eerfte, om de communicatie met de Stad te dekken.
De Werken van la Palamide, fchynen in eenen vry goeden ftaat en zyn nog onlangs gerepareerd.
Die van het Kasteel vervallen ten eenemaal, en veel laager liggende dan de andere en door die van la Palamide volkóomen gedekt, zoude het zeer onnut zyn om ze te repareeren. — In het oude Kasteel zyn Maga* zynen van allerhande zoort.
De S t a o.
De Stad is van den Zeekant door een laags wal, waarop eenige Toorens ftaan verfterktj het wcstlykfte gedeelte is zeedert korten tyd gerepareerd en met een Bastion, die de mond Van de haven dekt, voorzien, en kruist het vuur van het klein alleen geleegen Fort* waarvan wy te vooren fpraken. — Aan deezen kant is eene zeer groote reegenbak, werB 2 waards



*a BESCHR YVTNGE va»
waards men het water van den berg heeneïï leidt.
De Kaay , daar de Scheepen aankoomen, Jigt buiten de Stad, en is op het Oosteinde met eene zeer groote en wel aangelegde Battery verfterkt, welke de haven en de geheele uitgeflrektheid ,, waar langs de vyand zou kunnen koomen, beftrykt: de Turken hebben hier hun Arfenaal geplaatst :het welk met eene meenigte van bomben en kogels van verfchillend caliber voorzien is. —- Om kort te gaan zie hier den
STAAT der ARTILLERIE*
van
't fort la Palamide.
In hetzelve vindt men 42 Hukken metaalen Canon van verfchillend caliber, naamlyk van 36 tot 12 ponders : 23 yzere ftukken meest alle kleiner dan 18 ponders, 4 metaalen Mortieren en 2 dito yzere. Alle deeze Hukken zyn Hecht gemonteerd en zommige zelfs zonder affuiten. 'Er is eene vry groote voorraad van bomben en koogels, beneevens ongeveer 30000 pond buskruid. — Het
groot-



den ARCHIPEL. ?r
grootfte en zwaarfte gedeelte der ftukken liggen op het front aan de Oostkant van het Fort op de
courtine van de porte
Zyn, 2 metaalen 24 ponders zonder affuiten, 1 dito yzeren in flegten ftaat, 4 fraaije metaalen flangen 48 ponders,wel gemonteerd, doch liggende op Hechte fcheeps-affuiten. Op
De rechter Bastion.
Aan den Zeekant, 4 metaalen ftukken 24 ponders gedemonteerd, doch de linker flanc en de dubbele binnenfte battery zyn zonder gefchut.
*t FORT liggende alleen aam
den mond van de haven»
Op het eerfte bolwerk liggen 7 ftukken , waar onder één van zeer groot-caliber, en in de Redoute 10 kleine ftukken met 1 Mortier. Men verzeekert dat hier zeer weinig buskruid, en de plaats in allen opzichte flecht voorzien is: Men vindt 'er eene groote meeB a fiig-



sa BESCHRYVINGE van
nigte bedorven befchuit, en zendt geene andere in de plaats. — Op
Het Kasteel.
Ligt3 i metaalen Slang 36 ponder, en 8 yze, ren 12 ponders , alle gedemonteerd , benevens 1 metaalen Mortier van 13 duimen, insgelyks gedemonteerd. De
Battery van den Westlyken Punt
Heeft 12 metaalen 24 ponders, waar van de affuiten reedelyk, doch van een oud maakzel zyn, en 8 metaalen'36 ponders dito.
Stad,
Op de Toorens en het Bolwerk van de Stad liggen aan den Zeekanteenigekleine ftukken, en 4 metaalen 24 ponders.
Pe Battery aan het uiteinde van de Kaay opgeworpen
Heeft 14 metaalen 24 ponders, goed, doch flecht gemonteerd , en 6 dito 36 ponders.
Alle



* den ARCHIPEL. as Alle deeze ftukken zyn zeer fraai, en eerst onlangs van Conftantinopolen der waards gezonden. — Op
Het Oostlykste Front van
De slikker Bastion
Liggen 9 metaalen 36 ponders , en 2 yzere 4 ponders, alle flecht gemonteerd. 1 Yzeren Mortier van 22 duim, en 1 dito van 8 duim, op Hechte affuiten.
Het Garnifoen van Naples van Romanie be. ftaat meestentyds uit omtrent 400 Janitzaren , gecommandeerd door eenen Aga, en is voornaamlyk gefchikt voor het Fort la Palamide cn het oude Kasteel; Hier, gelyk in alle de plaatzen van den Grooten Heer, is een veel grooter getal onbefoldigde Janitzaren, waarop men niet reekenen kan: Onlangs is het Garnifoen met 700 Romelioten vermeerderd, welke nieuwe troepen gedestilleerd zyn, om in verfcheidene plaatzen van Morea verdeeld te worden.
B 4



?4 BESCHRYVINGE van
Manier om hetzelve te attaqueeren.
Uit alles wat wy tot nog toe gezegd'heb. ben bJykt duidlyk genoeg, dat van het Fort la Palamide het lot van de geheele plaats en en ftad af hanglyk is, zoo dat la Palamide eens meester zynde dezelve terftond zou moeten bukken ; weshalven wy den Krygskundigen geenen ondienst vermeenen te doen , door de beste middelen om eene attaque tegen hetzelve te onderneemen , aan de hand te geeven. — Ongeveer een £ myl van la Païamide is de haven van Toron, eene zoo wel gemaklyke als veilige ankerplaats , en zeer gefchikt om troepen aan land te zetten : Een Esquader en de ligte vaartuigen tot deeze Expeditie uitgezonden, en kruisfende af en aan van de Golf, zouden gebruik moeten maaken van eene frisfche koelte , om zich naar deeze haven te begeeven en aldaar 1500 man aan land zetten, waarvan de avant-garde terftond post zoude moeten vatten op de hoogtens van Drapano, even boven het dorp van dien naam , 4 myl van de plaats der landing , en grenfende aan de vlakte , die communicatie heeft met die van Napels van
Ra-



den ARCHIPEL. as
Rornaniën: Dit gelukkig ter uitvoer gebracht zynde, zou men geen ogenblik moeten verliezen , om langs de voet van 't gebergte voort te rukken tot aan een verwoest Grieksch dorp , 't welk in 't gczigt van Napels ligt, op het uiteinde van eene aanëenfchakeling van heuvels , die zich tot aan de Palamide uitftrekken : Hier zou men eene Post moeten laaten om de communicatie met Drapano te begunftigen en gemaklyk te maaken van den eenen kant, en om van den anderen in geval de zaak kwalyk afliep , de retraite door de vlakte van Drapano te dekken.
Te gelyker tyd zouden 300 man met roeivaartuigen deri Westlyken uitgang van de haven van Toron uitgaande langs de kust roeijen, en zich een weinig boven een klein Eiland tje aan land begeeven, vervolgens door eene Vallei het gebergte beklimmen,en halte houden zoo draa zy het voetpad ontdekten , welk langs den voet van het Fort la Palamide naar de ftad gaat.
Op eenen vastbepaalden tyd zouden de troepen, die langs de kust aangerukt waren , zonder van het Fort ontdekt te kunnen worden, zich op de hoogte vertoonen, en op den hoek van de Zuidlyke Bastion eenen ftorm B 5 waa*



16 BESCHRYVINGE van waagen, en vervolgens aan den rechter kant trachten de poort van de redoute te overweldigen. — Op het Sein van attaque zou een gedeelte van de 300 man, die aan den anderen kant van de berg geposteerd waren , verder oprukken, en hun best doen om aan den rechter kant van dezelfde bastion in te dringen , terwyl de overige het voetpad houdende , onder de Vesting langs zouden marcheeren, en zich op die plaatze, alwaar la Palamide met de Stad communicatie heeft, posteeren.
Dit gedeelte van de Vesting ten eenemaal weerloos, en op de rechter flanc van de tegen overgeftelde Bastion niets dan 2 flechte yzere flukjes zynde, is het zeer waarfchynlyk, dat de hiertoe beftemde troepen hun oogmerk gemaklyk zouden bereiken: Eens op de plaats van de communicatie geposteerd, zouden zy zich met voordeel daar lichtlyk maintineeren, en de overgaave van het Fort bevorderen, dewyl alsdan aan het Garnifoen geene hoop van hulp noch retraite overblyft.
Het Esquader zou te gelyker tyd in de Golf ecnigë diverfie kunnen maaken, befchietende in het voorbyzeilen de punten van defenfie der Stad zelve , en ten anker gaande buiten het bereik der mortieren , die voor
het



DEN ARCHIPEL. 27
het overigeflecht gedirigeerd zouden worden, en derhalven weinig te vreezen zyn.
Men rekent het getal der Inwooners op omtrent 6000, eenigc familien in het Fort la Palamide woonende 'er onder begreepen; de meeste zyn Turken, de Griekfche familien beloopen naauwlyks 100 in getale, en de Tooden nog veel minder, ook vindt men 'er zommige Armcniaanen: De Franfchen woonen in de Voorftad buiten Napels zelve, en dryven eenen vry voordeeligen handel; beftaande voornaamlyk in Oly, Graanen, Wollen, Zyde , VermUioen , Garst , Snyboonen , Bomen en andere artikels, waarentegen zy uit Frankryk ontbieden, Laakens, Coffy, Indigo , Cochenille , Suiker, Lyonfche Stoffen en andere kleine voorwerpen meer.
T li E R M I A.
Ongeveer 9 Hollandfche mylen vlak Noorden van Milo ligt het Eiland Thermia ; het welk voor den Koophandel, eenige Zyde uitgezonderd, van weinig of geen aanbelang is ; Hetzelve is met twee havens voorzien vry wel voor Koopvaarders, doch niet voor groote Scheepen gefchikt, cn onder de naa-
men



£S B ESCHRYVINGE van men van S«> Erini en S"> tapfam bekend , de ingang van de laatfle is Z: Z: O:, en van de eerfle N: N: O: en N: O:. Tusfehen beiden naamlyk omtrent 6 mylen van Milo is het Eiland Serfo op denzelfden windflreek gelegen, doch verdient geene aanmerking.
A N D R O.
Van den ïïbordlykften uithoek van Thetynia, tot de haven van het Eiland Andro, rekent men 7 Hoilandfche mylen ongeveer N: O:, doch is Hechts voor kleinere vaartuigen gefchikt, en in oorlogstyden van geen aanbelang: Om dezelve aan te doen, Huurt men tusfehen het N: en O: N: O: Het Eiland is ten uiterften vrugtbaar, doch even gelyk de meeste andere van den Archipel door de vadzigheid der Turken ten eenemaal verwaarloosd : De voornaamfle Dorpen zyn, Mesfi, Strapurias, laPichia, Livadia, Merta-Charto, Aladinia, Gianistes, Megnitetz, Lamiro, Ap' Jtlia, Sleniëtz, Vurcorti, Ar na , Falica , Curslli, Pitrofo , Castanietz, Cochilu , Lardia > Amtiocho, Atinati, Vouni> Gridia, Piscopia% Capraria, Aipatia.
GOLF



?5 e n ARCHIPEL, 29
GOLF van ATHENE N.
De Caap van Damala , by anderen Mals geheeten, en de Caap delle Colonne, maaken den ingang van deeze Golf uit, en loopt van deeze Caapen afgerekend byna 15 mylen landwaards in , en is overal met Eilandtjes als 't waare doorzaaid, waarvan zommige bewoond , en zommige verlaaten zyn; die van Poro , van St0 George d'Arhora en het Provintie Eiland, eertyds onder den naam van Patrodeia bekend, liggen aan den ingang van de Golf.
Onder het Eiland Poro , het welk zich eene myl in de lengte en eene halve in de breedte • uitftrekt, vindt men eenen goeden ankergrond, hetzelve is door een naauw Canaal van het vaste land gefcheiden , deszelfs haven, Porto Poro genoemd, beftaat in eene groote ruime Kom , tegen het vaste land, en door het Eiland gedekt, men kan hier op de diepte van 25 tot 10 vademen ankeren;, de ingang van dit Bas fin of Kom, die aan den Westkant is, is alleenlyk 70 a 80 roeden breed: Men verkiest evenwél meest, om het aan den Zuidkant te zetten, van wegens de
n&-



go BESCHRYVINGE vAï?
nabyheid van een Dorp, alwaar men eenige ververfchingen bekomen kan.
Ankerplaats van Caap Colonne.
Op het Oostlyk uiteinde van het Provinciale Eiland, in onze Kaart met den naam van Gui~ dronifi beftempeld j vindt men ook eene veilige ankerplaats tegen den Noorde wind, onder den naam van Ankerplaats van Caap Colonne bekend, doch men moet wel zorge draa-* gen, om het Anker nader aan de Caap dan aan het Eiland te laaten vallen, alwaar men op eenen bchoorlyken afftand van de wal 15 vademen water vindt. De ruïnen van de Tempel van de Suniadifche Minerva, waarvan men de Colommen op de uithoek van de Caap ontdekt , dienen tot een bekwaam verkenningsmerk; ook heeft de Caap^ weleer Caap Suniade geheeten , van dezelve den naam ontleend.— De Golf verder inloopende, vindt men het Eiland Ëgina, van alle de anderen, die in de Golf op deeze hoogte liggen alleen bewoond, en met één flecht Dorp voorzien; Het terrein van hetzelve is zeer bergachtig, en wegens de fteile rotzen en klippen, welke
het



dén ARCHIPEL. 3ï
het overal omringen, behalven aan deszelfs Noordwestlyken kant , ongemaklyk en geVaarlyk om aan te doen.
De Pireeschë Haven.
Ongeveer 5 mylen ten Noorden van Egi~ na, thans meestal Engia genoemd, en ongeveer 8 mylen N: W: van Caap Colonne, ligt de beruchte Pireëfche Haven, of de rheede van Athene , thans onder den naam van Porte Leon of Port Lyon bekend: Om dezelve aan te doen ftuurt men , het Provinciale Eiland eens te boven zynde , N: W: en N: W: ten N: tot op de hoogte van het Eiland Falconde, het welk men aan ftuurboord laat, vervolgens ftuurt men N: N: W:, en laat het dus voortloopen tot men dicht by een Eilandtje, de kleine Contour geheeten, komt, wanneer men de mond van de haven, die men. wegens verfcheidene laage punten tot hier aan toe niet had kunnen zien, ten eenemaal open ziet.
Aan den ingang van deeze haven vindt men nog eene voorhaven , alwaar men op 14 vademen zandgrond veilig ankeren kan, de kusten zyn zeer fchoon, maar de ingang
niet



§2 BESCHRYVINGE va»
niet zeer breed zynde, moet men midden vaarwaters het anker laaten vallen, en een touw aan de Noordwal aan land brengen.
Byaldien men de Pireëfche Haven in wiï zeilen, loopt men zoo na als mooglyk is by de overblyfzels van eene oude Vuurtooren langs, wanneer men vervolgens tusfehen de oude inZeeopgeworpene Werken doorloopt, welke men nog overal met het water gelyk ontdekt; Deeze enge pasfage van 250 roeden wyd , alwaar men 14 vademen water vindt, eens door zynde, krygt men eene zeer groote ruime haven, alwaar men naar verkiezing overal op 6, 7, 8 a 9 vademen veilig en voor alle winden befehut ankeren kan.
De haven zelve van alle defenfie ten eenemaal ontbloot, zoude zeer gcmaklyk te fluiten , en de oude opgeworpene werken met weinig onkosten te herftellen zyn, en welgeplaatfte batteryën fneeden de Scheepen alle moogiykheid, om zulken engen ingang in te zeilen, ten eencmaal af: — Zoo ooit eenige Mogendheid het voorneemen fmeedde, om de fteden, posten en havens van het eertyds bloeijend Attica, wegens derzelver gunftige ligging, weder in hunnen voorgaanden ftand te brengen, of geduurende eenen oorlog aldaar



den ARCHIPEL. 35
daar een vast etablisfemenl te maaken, zoude men eerst het Schier-Eiland, onder den naam van Pireë bekend, moeten verfterken, waarop men nog de overblyfzels van de oudtyds zoo vermaarde Vestingwerken vindt*
De oude haven van Phakrus, die niets anders dan een baay aan den Zuidkant van het Schier-Eiland is, biedt eene gevoeglyke plaats , om troepen aan land te zetten aan, welke als dan in ftaat zouden zyn om de Pireëfche Haven van binnen te bezetten, en alle comunica* tie tusfehen dezelve en Athenen af teinyden.
Ongeveer eene halve myl ten N: W: van de Pireëfche Haven is die van Couloury, welke geformeerd wordt door twee Eilanden, welke van verre aan het land fchynen vast te zyn, en onder den naam van groote en kleine Couloury bekend : de ingang van deeze haven, die zich in het N: N: W: vertoont, is tusfehen de kleine Couloury en het vaste land» zoo draa men dit Eiland voorby is , opent zich eene uitgeftrekte rheede, bekwaam om wel 60 Scheepen van linie te bergen; Men ftuurt als dan W: N: W:, tot dat men de Oostpunt van de groote Couloury , de kleine Couloury en de mond van de Pireëfche Haven in één heeft, wanneer men op 18 a 20 vadeC men



3+ BESCHRYVINGE van
men grys zand en eenen goeden ankergrond vindt; men vertuit zich O: en VV:, en men iigt als dan voor alle winden befchut.
De kleine Couloury levert niets, doch de v groote Graanen, Pik en Wyn op; van hgut en water is hetzelve byna ten eenemaal ontbloot : Hetzelve is van eenige flechte Dorpen, in 't geheel met 700 bewooners bevolkt, voorzien : Omtrent 3 mylen Wcstlyk van deeze rheede voortzeilende, doet zich de ankerplaats van Megara, anders de haven Nisda geheeten, op, alwaar men 20 vademen fteekgrond vindt.
Eindlyk doet zich op de rheede van Corinthen, in het binnenfte van de Golf gelegen , op eene cabellengte van de wal, ter diepte van 30 vademen harde fteekgrond, eene goede ankerplaats op.
De Stad Athene n.
De Stad Athenen is ongeveer één uur van de Pireëfche Haven in het midden van eene uitgeftrekte vlakte gelegen; eenige alleen liggende hoogtens, op welker eene de Citadel gebouwd is, en de Stad tot eene natuurlyke dekking ftrekken, liggen rondom
de-



den ARCHIPEL. 35
dezelve heen. — De on'ïnneemlyke fterkte van den Tempel van Minerva is door haare natuurlyke ligging noch hedendaagsch eene zeer fterke Post, dezelve beftaat in eene zeer hooge rots, waar van men de geheele vlakte, waar in de Stad gelegen is, beltrykt, en die alleen van eenen kant toeganklyk is: De muuren van deeze Vesting, welke dan eens verwoest, dan weder opgetrokken zyn, be" vinden zich thans in eenen zeer vervallen ftaat: de geheel Artillerie beftaat in 20 ftukken van verfchillend caliber en flecht gemonteerd : Men dient wel in het oog te houden, dat 'er op den afftand van 200 roeden van deeze Citadel een andere hoogte ligt, van waar men dezelve, fchoon minder hoog, gemaklyk befchieten kan: Deeze is onder den naam van Phüopappus bekend , wegens een gedenkftuk tot eer van Cajus Phüopappus , waar van de overblyfzels nog te zien zyn, aldaar opgericht.
Deeze Post, welke geduurende den bloei van Athenen, voor zeer belangryk gehouden wierd, droeg ook de voorkeuze van den Generaal Morowitz , die deeze plaatze bemachtigde , weg.
De Stad is vry aanmerklyk , bevat ongeC 2 veer



35 BESCIIRYVINGE van
veer 12000 inwooners, en groeit wegens dagezondheid der lucht, en de gemaatigdheid, waar mede de Grieken behandeld worden , daaglyks-aan: Men heeft dezelve nog onlangs uitgelegt, en op het eerfte gerucht van den oorlog met eene zeer flechte muur voorzien. De Albaneezen , die zich geduurende den voorgaanden oorlog in Morea. verfpreidden, kwamen verfcheidenc maaien de Stad plunderen , en het is toen dat de Turken deeze bekchlyke Werken hebben opgeworpen : het geen een duidlyfc bewys is van de vreeze^ welke de Turken voor binncnlandfche onlusten bezielt: men verzekert ook van goeder hand, dat in geval van eenen nieuwen opHand , de Grieken meerder moeds dan ooit zouden betooncn , en nog door de vreeze voor hunne Meesters, nog door het herdenken van de voorige ftrenghcid, noch van de trouwloosheid en de kwaade behandeling der Rusfen , te weerhouden zouden zyn.
De omliggende ftreeken van Athenen zyn wél bebouwd: De zoo beroemde rivieren de Misfus en Eridanus verdienen thans den naam van rivieren niet: De eerfte, die aan den Zuidkant de Stad en de Citadel influit, ligt 's Zomers droog: En de Eridanus is een beekje het
welk



den ARCHIPEL. 3?
welk in verfcheidene takjes verdeeld de Oïyvenvlakte befproeit: Vooreen Esquader zoude hier eenen overvloed van ververfchingen , als Osfen, Schaapen , wild en groentens, maar geen brandhouten weinig water te vinden zyr.
De Olie is het voornaamfte artikel , het welk Athcnen oplevert; waar van een gedeelte naar Conftantinopolcn , een gedeelte Daar Veneliën en Frr.nkryk verzonden wordt, welke handel op twee huizen aldaar geëiablisfeerd, en die nog eenige Wol en Hennip by hunne verzendingen voegen, fteunt.
ANKERPLAATS van MANDRY,
op de kust van attica.
Deeze ankerplaats ligt tusfehen de Golf van Athenm en die van Negrepont, ten Zuidwesten van de Caap Dailo , door anderen vei* keerdlyk Caap Doro genoemd, en is aan den Zuidoostkant door het Eiland Macrcnifi of het lange Eiland gedekt: Deeze ankerplaats wordt geformeerd door tweeZuidoostlyk uitrekende hoeken lands, die eene kleine Golf, 400 roeden diep' en wyd, uitmaaken, aan het Z: O:, zoo als ik reeds aanmerkte, door MaC 3 cré-



38 BESCHRYVINGE van
croniji gedekt. De kusten rondsom deeze ankerplaats zyn zo fchoon, dat men dezelve zeer naby kan komen, men vindt overal 3, 4, 6, 2, 10, 12, 14 en 16 vademen water, en eenen allerbesten ankergrond, als zand en fteekgrond.
De plaats is alleenlyk door eenige Herders bewoond, die Schaapen en Melk voor eenen geringen prys aan de daar komende Schecpen verkoopen; voor het overige is het zeer gemaklyk om over land van Athenen Osfen en allerhande zoort Tan ververfchingen te bekomen : — Goed water is hier niet te vinden, maar deeze ftreeken leveren in tegendeel eenen overvloed van brandhout op ; fchoon de oevers , zedert het verblyf der Rusfen in deeze wateren , veelal van hout vermin, dcrd zyn.
NEGROPONTE.
Byna 2 mylen N: W: van het Noordlykfte einde van Andro is Caap D'Oro, op den Oostlykften hoek van het Eiland Negropont gelegen. — In geval van oorlog zou hetzelve van het allergrootst aanbelang zyn, en haaren ouden luifter, welke thans byna ten eene»



den ARCHIPEL. 39
nemaal verdweenen is , weldra weder zien herleeven; vermits men als dan trachten zoude om alle voordeden van de vruchtbaarheid der grond te trekken, die nu verwaarloosd zynde , niet veel beduidt. — Deszelfs natuurlyke ligging is verwonderlyk, en het is niet mooglyk eene fterkere te vinden: De gcheele Noordoost kust van het Eiland is onmooglyk aan te doen, en zelfs zeer gevaarlyk om naby te komen; en het Westlyke gedeelte maakt met de kust van Beotiën en Attica twee Golfen, de eene ten Zuiden en de andere ten Noorden uit; aan welker beiden de Had Negrepont gelegen is. In deeze beide Golfen kan men zeer goed en veilig ankeren, zynde de kusten fchoon en op vecle plaatzen gemakïyk om aan te doen:— De ankerplaats in de Z: Oostlyke Golf is echter te verkiezen boven de andere, dewyl men dezelve gemaklyker uit kan komen, en waar van de {trekking boven de Golf van Athenen en de pas. fage tusfehen de Eilanden Andros en Zea de Krygsoperatiën fterk zoude facilitceren:, Van te vooren waren de ingangen van de beide Golfen verfterkt , de Noordlyke door vry wel aangelegde Werken, die thans ten eenemaalgeflegt zyn, en de Zuidlyke door een C 4 fleche



4o BESCHRYVINGE van flecht Kasteel , nu geheel vervallen , en ftrekkende tot eene fchuilplaats voor de Rovers,
De Fortificatiën van de Stad zelve zyn van weinig aanbelang: Men rekent het getal van Inwooners byna < op 16000, en van het geheele Eiland te zamen op niet meer dan 40000, zynde een gevolg der despotique regeering en gedtturige kwellingen der Turken, waarom eene vruchtbaare landftreek onder het gezegendfte luchtgeftel gelegen , en met de vetile weilanden voorzien , byna woest en onbewoond blyft leggen: Met een geringen arbeid verzamelt men veel Olie , Koorn en Wyn; de bergen zyn overal met bosfehen bedekt , en leveren zeer veel Timmerhout op. — Uit dit weinige kan men zeer licht opmaaken, van welk aanbelang de bezitting van dit Eiland zoude zyn; om thans niet te fpreeken van deszelfs gunftige ligging ten opzichte van Thesfaiiën, Livadiën en Beotiën, die door dit Eiland, fchoon onafhanglyk, ten eenemaal gedekt worden. Met Livadiën is het Eiland door middel van eene brug van vyf boogen vereenigd. De voornaamlle plaatzen , welke men tegenwoordig op het Eiland vindt zyn:
Aan



den ARCHIPEL. 4ï
Aan den Oostkant. Stura.
Oro. PotirL
Cerinto. CuPna'
Valana. Protino.
Graspitea. -dndi.
Acatia. Vatia'
Armenia, Negroponte.
en Polirico. Aan den Noordkant. • Limea.
Litar. PW0'
Aan den Zuidkant. Colochir.
Pe»"fCu'mL Porto Calos.
Bocca di Silofia. en
Porto Caristo. In het Land.
Porto Bufalo. Nefi-
Disco. Iltrodo-
Carisfo. Tiant0-
KUSTEN van THRACIËN en MACEDONIËN.
Op de Noordlyke kusten van den Archipel, van het Eiland Negrepont af te rekenen tot aan de Golf van Saros, dicht by het Canaal der Dardanellen gelegen , is geene Rheede of pofitie,die eenige betrekkinge kan hebC S beD



A-i BESCHRYVINGE van ben tot de beweegingen van een Esquader, of tot een voorwerp eener expeditie zou kun. nen dienen : Wel is waar men kan in alle deeze tusfehen beiden gelegene Golfen ankeren, maar men vindt 'er geene gefchikte havens, zy zyn te ver van de gewoone route, en in den Zomer ongemaklyk om aan te doen wegens de Noordlyke winden , en in het Hechte faifoen gevaarlyk: De Golf van Saloniki, waar van wy zoo aanftonds omftandiger zullen fpreeken, ligt dieper in het land dan de andere, en heeft eene goede rheede: Doch fchoon het niet te pas komt, wat onze Militaire befchryvinge aangaat , ver uit te weiden omtrent deeze uitgeftrekte kusten , door haarc ligging byna als onverfchillig aantemerken, zal hen echter niet te onpas zyn om met een enkel woord aan te Hippen , en de resfources te melden , welke men op dezel. ve overal ten overvloede vindt.
Men noemt en wel met reden de Golfen van Volo, Saloniki, di Contesfa en Monte Santo de koornfehuuren van Conftantinopolen , eene oneindige meenigte van kleine vaartuigen en eenige Scheepen van den Grooten Heer vaaren altyd af en aan op dezelve, en men zoude , naar maatc de omftandigheden
zulk»



den ARCHIPEL. 43
zulks vereischten, deeze vaart naar elders kunnen verleggen; De Grieken van het Eiland Hydra leggen zich fterker dan de anderen hier op toe; ook zal het niet onnoodig zyn hier in 't voorbygaan te melden, dat, deeze Eilanders de bekwaamfte Zeelieden van den Archi. pel zynde, zoo zelfs dat zy die der andere Volken indien niet overtreffen, ten minften evenaaren, noodzaaklyk ontzien zouden moeten worden niet alleen, maar de oorlogende Mogenheid dezelve moest trachten op zyne zyde te krygen; om door hun middel leevensmiddelen en Scheeps-timmerhout van het Noordlyke gedeelte van den Archipel te bekomen. Wy gaan thans over tot de
GOLF van SALONIKI.
Deeze Golf heeft de kust van Macedoniën ten Westen, en die van Saloniki ten Oosten; zynde deszelfs ingang op de hoogte van de Caapen van Pagliori en Sr. Georges, ongeveer neegen Franfche mylen breed : dewyl men reekent dat dezelve zich ongeveer 20 Franfche mylen landwaards in ftrekt, te reekenen van Caap Casfandra tot het binnenfte van de rheede van Saloniki.
De



44 BESCHRYVINGE van
De Golf wordt van deszelfs ingang tot aan de Caap Bemus hoe langer hoe naauwer, op welke hoogte dezelve Hechts de breedte heeft van 2 Franfche mylen; de ftrekking van de Golf tusfehen deeze twee Caapen is Z: W: en N: O: De Caap Casfandra ligt op de breedte van 390 53"s en de Stad Saloniki zelfs op 40° 41".
De ingang van de Golf is aan den Zuidkant gedekt door eene aanéenfchakeling van rotzen, die zich van de Caap Sc. Georges tot aan het Duivels Eiland uitftrekken; dus dan van den oostkant komende , moet men tot op de hoogte van het Eiland Lemnos loopen, voor men de Golf zal kunnen in zeilen. Op de Westkust van de Golf, die voor de Noorden Oostlyke winden bloot ligt, vindt men geene veilige ankerplaats. Zeer kleine vaartuigen zouden zich onder de S'. Catharina, eene kleine haven aan den voet van den Olympus kunnen bergen. Op de oostlyke kust vindt men inteegendeel overal eene bekwaame ankerplaats op de diepte van 15, 20, 25 en 30 vademen waater : alle deeze ankerplaatzen , die hunnen naamen ontkenen van de verfchillende plaatzen , op welker hoogte dezelve 'zyn , zyn alle even voordeelig en
vei-



den ARCHIPEL, AS
veilig wegens, de wel houdende fteekgrond; hierby komt nog , dat op deeze kust geankerd, en door eene fterke Zuidewind overvallen , men het zeer gemaklyk tot binnen in de Golf zou kunnen laaten doorloopen; alwaar men voor de Stad op 10 en 8 vademen en zelfs op eene Cabels lengte van de Stad op 6 vademen goede fteekgrond, veilig kan ankeren; Het is zelfs byna zonder voorbeeld , dat hier ooit de Scheepen voor hunne ankers gedreeven hebben ; zoo dat men hier voor geen het minfte ongeval te vreezen heeft.
De Fortificatiën van Saloniki zyn zeer oud, gelyk uit de manier van dezelve aan te leggen duidlyk blykt: Het Kasteel en het bovenftc gedeelte van de Stad is zelfs van de tyden van Keizer Theodofius, door zyne overwinningen en wreedheden in deeze ftreeken zeer berugt: De muuren zyn in eenen zeer Hechten ftaat, en door de aardbeevingen overal van een gefcheurd, waar uit duidlyk te zien is , dat zoodanige Fortificatiën voor niets te achten, en geenzins te duchten zyn.
De Zeekust is niet veel beter verfterkt, op de twee Toorens , die op de beide hoeken ftaan, liggen batteryën; die van de Kruidtooren fchynt te beftaan uit 10 ftukken, en
de



46 BESCHRYVINGE vas de Bloedtooren flechts uit 6 , alle van verfchillend caliber: de fchietgaten zyn met het water gelyk, en met dubbelde deuren, even gelyk die van de Dardanellen, voorzien: In ieder Tooren liggen ook nog 5 of 6 ftukken, doch alle kleiner dan 24 ponders. Op het Kasteel zelve liggen niets dan zeer lange ftukken van klein caliber; en het beste gedeelte van de Artillerie is in den voorgaanden oorlog door den Groot Vifier naar Conftantinopolen opontbooden. — In zulken deerniswaardigen toeftand is ééne der fterkfte plaatzen van het Turkfche Ryk, zynde van allerhande Ammunitie bykans ten eenemaal ontbloot: Het getal van Janitfaren in de Stad alleen wordt op 15000 gefchat, naamlyk alle jonge manlyke kinderen 'er onder gerekend, welke terftond na hunne geboorte aangeteekend worden, ten einde van de voordeelen , die hier aan gehecht zyn , te kunnen jouisfeeren: alhoewel een derde flechts door den Grooten Heer bezoldigd word: Zy ftaan onder het commando van eenen Aga, dic.altyd in de Stad woont, en het opzicht heeft over bet Kasteel, onder de orders van de Pacha dier Provintie, die ook zyne refidentie te Saloniki heeft. Uit deeze oneindige
hoop



o e n A R C H I P E L. 47
hoop Janitfaren, welke onder gccnc discipline ftaan, zou men in tyd van nood, ter naauwer nood 500 man kunnen uitmaaken : Ey gelegenheid van het inhaalen van eenen nieuw aangeftelden Pacha waren 'er onlangs 300 byeen verzameld, waar van meer dan .een derde alleen uit kinderen beftond, buiten ftaat om de wapenen te voeren, en zonder de minfte uniformiteit in kleeding noch in wapenen.
Ieder Janitfaar heeft een Snaphaan, Pistolen en een zeer korte Sabel: Hunne geweeren zyn allen ongelyk in grootte , en ieder maakt zyne eigene Patrdonen, deczc eens verfchooten zynde, is 'er geen middel om weder andere te bekomen. Aangezien het groot getal Janitfaren, zyn 'er zeer weinig Subalterne Officieren, en die 'er nog zyn, kunnen hun gezach niet oeffenen, dewyl geene de minite discipline by de Turken plaats vindt.
Dit alles te zamen in overweeginge neemende, begrypt men lichtlyk dat de geheele fterkte van Saloniki in de twee Toorens gelegen is, van welke wy boven meldinge maakten , en waarin de dekking der Rheede alleen beftaat; dezelve byna van alles ontbloot, en in Hechten ftaat van defenfie zynde, kan men byna verzekeren, dat één enkeld Schip van
Li-



48 BESCHRYVINGE van Linie derzelver vuur zou doen zwygen, eis in ftaat zyn de voorwaarden, welke hetzelve wilde, aan de Stad op te dringen. Zoo men in een diergelyk geval voorneemens warey zich hier te etablisfeeren , zou het noodig zyn het Kasteel met eenige Troepen te bezetten, om zich in deeze politie, waar van alles afhangt, te kunnen maintineeren.
De kleine Caap Bernus, dicht aan welke de Scheepen genoodzaakt zyn langs te houden , om eene daar tegen overliggende Zandplaat, is de eenigfte plaats die gefchikt zou zyn om tot dekking van de Rheede eene battery op te werpen.
Om de Rheede van naderby te dekken , zou het niet ongefchikt zyn om aan de uiteinden der Stad ook batteryën Op te werpen, doch het Land hier zeer laag zynde, zoude men aan het vuur der Scheepen blootgefteld zyn , en met meerder vrugt eenige Mortieren aan het uiteinde der Stad geplaatst kunnen gebruiken. — De Golf en de Stad van Saloniki, zyn, als Soldaat gefprookcn, van geen zeer groot aanbelang, en ik zie niet in welke omftandighcden dezelve zulks zouden kunnen worden : Door haare Noord-Westlyke ligging is ze te ver van het gewoons
vaar-



den ARCHIPEL. 49
vaarwater van den Archipel afgefchciden en ongemaklyk om uit te komen; met eene zwakkere magt zoude men hier geene veilige retraite kunnen vinden , en dezelve met eene overmagt binnen loopende, zouden hier door de andere Krygsoperatiën te veel vertraagd, en derzelver verdere voortzetting verhinderd worden.
Wat de Stad zelve betreft, deeze zou alleen het voorwerp van eene expeditie kunnen zyn in geval van attaque, anders zoude men zich zonder twyffel hier niet langer ophouden als den tyd, dien men noodig had om zich van allen voorraad, welke men hier ia overvloed bekomen kan, te voorzien.
Het getal der Inwooners van Saloniki rekent men op 70,000, waar van 20,000 Joden, 10,000 Grieken, 200 Franfchen, en de rest Turken: De Pest van het jaar i?8i heeft hier zwaare verwoestingen aangericht, en het getal der Inwooners fterk verminderd; meest alle jaaren heerfchen hier tegen het einde van den Zomer befmettelyke koortzen , welke men gelooft dat aan de uitdampingen van de moerasfen, die zich van de Stad tot aan den mond van de Verdac NoordwestJyk uitftrekken, toe tc fchryven zyn.
D Se*



t* BES CHR Y VINGE va»
Saloniki levert zeer veel Catoen, Tabac yGraanen, V°e en Timmerhout op, welke waaren door Conflantinopolen tegen geld, door Smyrna tegen gedroogde Fruit, en door Candia tegen Zeep worden verruild.
Een Esquader zoude te Saloniki aan alles overvloed vinden ; aan den voet van den berg Olympus, dicht by de haven van 5ta Catharina , is het beste Timmerhout, en drie kleine dagreizen van Saloniki zyn zeer goede Yzer- en Koopermynen: Pik en Harst vindt men in overvloed op Negroponte, en de vlak. tens van Macedoniën leveren eene menigte -van Hennip op. — Waarvoor men Duit. fche, Franfche en andere Laakens derwaarts zoude kunnen voeren , als zynde byna den geheelen Archipel door, doch voornaamlyk •te Saloniki, zeer getrokken en beroemd.
LEMNOS of STALIMENE.
Ongeveer 16 Hollandfche mylen recht OosÊ van de Caap Pagliori , op den Oostlykften uithoek van de Golf van Saloniki gelegen, ligt het Eiland Lemnos, op de breedte van 39° 51", naamlyk de Zuidlykfte Caap van het Eiland, en volgens de Kaarten op 23^
leng-



3 e n Archipe l. ft
lengte, doch aangezien de verfchillen, welke men zomtyds hierin bevonden heeft, zoii het wenschlyk zyn, dat dezelve döor Astronomifche waarneemingen eens vooral tiit den weg geruimd en vereffend wierden. Hetzelve heeft het Eiland Tendos ten Oosten, op den afftand van ongeveer 4? mylen, en Tasfo aan den ingang van de Golf di Contesfa gelegen N: N: W: 9 mylen van zich. Het heeft flechts van het Z: tot hetN: 3 mylen, en is van eene vierkantige gedaante, liggende O: W: Z: en Noorden. Het land, fchoon overal onëgaal en bergachtig, vertoont zich echter niet zeer hoog. In het Noordlyk gedeelte, dicht byden uithoek , onder den naam van Cochino bekend, is eene Rheede, die voor onveilig gehouden wordt, als zynde aan de Noordlyke winden,die alhier zeer fterk doorwaaijen, blootgefteld. — De geheele Oostkust van het Eiland kan men niet aandoen , wegens eene Bank, die zich ongeveer 3 mylen in Zee liitftrekü. Op de Westlyke kust, die overal fchoon, en van verfcheidene inhammen of bogten voorzien is, ligt men voor de Noordlyke winden veilig, en moet alleen voor do Westlyke op zyne hoede zyn. De beste ankerplaatzen vindt men op de D 2 Zuid-;



5* BESCHRYVIMGE van
Zuidlyke kust van het Eiland; en de haven van St0 Antonio is aanmerkenswaardig, waar by men nog kan voegen die van la Condea , naby de eerfte gelegen , welke fchoon niet zeer ruim, echter ten uiterften veilig is.
De Haven van St0 Antonio.
De kenmerken om dezelve aan te doen zyn twee bergen , die hooger zyn dan de rest van het land, en zich in het Z: O: vertoonen , wanneer men van den Oostkant komt, ftuurt men op deeze bergen aan, tot dat men dicht onder het land zynde , twee kleine Eilandtjes ontdekt, die dicht by de Westlykfte Caap van de baay zyn. Een van deezen is aan de piramidale gedaante zeer wel te kennen. Het Land van de Oost Caap vertoont zich laag en hakkelig, by het inzeilen van de baay moet men de Oostkust niet te na komen om eene laage hoek te myden, die vlak tegen over deeze Eilandtjes ligt-, en byna 2^ cabellengten in Zee uitfteekt. — Eens voorby deeze Eilandtjes zynde, kan men ankeren waar men wil op 22, 2c, 15 en 12 vademen , maar de beste ankerplaats is op de Westkust, ongeveer 4 cabellengten van de
EL



ben ARCHIPEL. 53
Eilandtjes, die den ingang van de haven uitmaaken; daar vindt men op 15 vademen diepte zand- en fteekgrond; fchoon de ankers hier zeer goed houden, verkiest men zelden om daar te blyven liggen, als alleen in geval de O: en O: N: O: winden het inzeilen van de haven zelve beletten ; dewyl men op deeze Rheede aan de Z: en Z: Z: O: winden blootgefteld, welke hier eene zwaare Zee maaken: Ook zou men door eene zwaare Z: Z: O: wind overvallen alhier geenzins veilig zyn.
Om vaft de Rheede naar de haven van S:0 Antonio te zeilen, ftuurt men op een lang Eiland , binnen in de Golf liggende, en onder den naam van het Groene Eiland bekend, aan, hetzelve genaderd zynde , ontdekt men de Oostlyke kust, die den mond van de haven uitmaakt; dan gaat men over ftuurboord liggen , en houdt midden vaarwaters op de haven in, want dicht by de Eilandtjes fteekt een Steenrif ongeveer eene groote cabellengte in Zee af: zoo dra men deeze Eilandtjes voorby is, kan men op 6, 7 en 8 vademen gaan ankeren, maar de beste plaats is, wanneer de Moolens van het Dorp dat op het Oost-land ligt O: Z: O: van U zyn, op $k D 3 ca-



54 BESCHRYVINGE van
cabellengte van de wal, alwaar men 8 vademen goede fteekgrond zal vinden.
De haven is tegen alle ftreeken van de wind en voor de flag van water gedekt, op het diepfte vindt men 7 en 8 vademen, die allengskens opdroogen tot i\ cabellengte van de wal, welke men ook wegens de droogtens, die rondsom de kust liggen, niet nader komen moet.
- Ongeveer £ mylen West van dezelve ligt de haven della Condea, om dezelve aan te doen houdt men op een klein Eilandtje, dicht by de Oostlyke Caap gelegen, aan, en dc haven opent zich naar maate men dit Eilandtje nader komt, die zich anderhalve myl naar binnen uitftrekt ter breedte van 2400 voeten, zoo dra men het bovengemelde Eilandtje voorby is, kan men overal gaan ankeren op 15 tot 20 vademen fyne zandgrond. De gefchiktfte plaats om te ankeren is diep in de haven , doch by het inloopcn van dezelve, moet men vooral midden vaarwaters houden, ja zelfs liever een weinig nader aan de flinker wal dan de rechter, *van waar een Rifje ter lengte van eene kleine cabel affteekt: die Rifje eens voorby zynde, kan men het anker pp 8 , o m 10 vademen fteekgrond laaten
val-



den ARCHIPEL. 5* vallen, men ligt hier voor de Z: Westlyke winden een weinig bloot, maar het Zandrifje breekt de zwaare Zee, die met deeze wind hier anders zoude ftaan.
De haven van St0 Antonio is buiten twyffel een van de fraaifte en ruimfte havens van den geheelen Archipel, zeer gefchikt om aan te doen voor Scheepen , die zich boven de Cycladifche Eilanden bevindende, door tcne zwaare Zuidlyke of Z: Z: O: wind overvallen mogten worden: Door haare Noordlyke pofitie, de nabyheid van het Canaal der Dardanellen , en de Noordlyke winden , die hier het meest waaijen, kan dezelve dienen voor die Scheepen , welke uitgezonden worden om in den Archipel te kruisfen: De Rusfen hebben alle deeze voordeden zoo wel aangemerkt, dat zy na het vernielen der Turkfche Vloot in den (lag van Tchesmé, in de havens van St0 Antonio en della Condea ten anker kwamen, en flechts eenige Scheepen naar de Rheede van Lemnos detacheerden om de attaque tegen het Kasteel te dekken: De ftoute en roekelooze ondernueminge van Haffan Pacha, gevoegd by de negligentie der Rusfen , dreef hun te rug , en noodzaakte de. Rusfen om van een etablisfement op Lemnos D 4 af



SS BESCHRYVINGE van af te zien: Eén der grootfte ongemakken is bet gebrek aan water, het welk men in de Putten en kleine Beekjes by de haven van Sl° Antonio vindt, is zeer flecht.
De haven is ten eenemaal van Vestingwerken ontbloot, doch het zou zeer gemaklyk zyn om dezelve met geringe onkosten te verHerken, dewyl de Natuur zelve alle punten aan de hand geeft. — Het groene Eiland en de witte punt of de Oostlykfte uithoek van den mond der haven zoude men eerst moeten fortifïceeren, en vervolgens eene battery plaatzen op de hoogte, die wat verder naar binnen en ongeveer tegen over het midden van de pasfage is. —. Deeze Post zoude zeergefchikt en fterk zyn , beftrykende het geheele Schier-Eiland van den Oostlyken uithoek, en ligt tevens aan de fchakel hoogtens, die van binnen rondom langs de haven loopen: en daar men van hier de ingang van de Rheede en de haven della Condea volmaakt kan zien, zou dezelve zeer gefchikt zyn om Seinen te doen. Zoo een Esquader binnen in de haven ten anker liggende , geene Scheepen naar de haven della Condea kon detacheeren , zou men noodzaaklyk de landengte die de beide havens van elkander fcheidt moeten
be-



den ARCHIPEL. 57 bezetten, ten einde de landingen té kunnen beletten ; de hoogtens die op dezelve zyn, bieden tot het aanleggen van Werken eene zeer gevoeglyke plaats aan , op ééne derzelver ftaat nog eene Sein-tooren, door de Rusfen gebouwd.
Men vindt ook op den afftand van ongeveer i myl van het binnenfte van de haven verfcheidene plaatzen, op welke men zeer gevoeglyk Troepen aan land zou kunnen zetten, gelyk Haffan Pacha deed; dit gedeelte van de Kust zou echter gemaklyk te dekken zyn geweest, en het is zeker dat de gelukkige uitflag van de toenmaalige onderneeminge en landing der Turken alleen aan het verzuim en onoplettendheid der Rusfifchen commandeerenden Officier te wyten is.
Aan den Oost en Westkant van de Rheede zyn de kusten overal dor, rondsom de haven liggen eenige Dorpen en eene vlakte , die men nog al wel bebouwt: Op deeze hoogte zyn verfcheidene weegen , om de communicatie met het binnenfte gedeelte van het Eiland gemaklyk te maaken, die, welke naar het Kasteel en de ftad Lemnos leidt , is allermeest gebruikt , en loopt langs de Zee , naamlyk aan de Zuidkust, en vervolgens langs den D 5 voet



58 BESCHRYVINGE van voet van eene zeer fteile berg, welke men gelooft eertyds de berugte brandende berg geweest te zyn.
De S t a o e n het Kasteeu van Lemnos.
De Stad ligt aan bet Zuidwcstlyke uiteinde van het Eiland tusfehen twee inhammen , door eene zeer hooge rots, die boven alle de andere uitfteekt en in Zee uitloopt, van malkander afgefcheiden ; Op deeze rots is hetKasteel gebouwd , en is alleen door eene fmalle en zandige landengte met het vaste land vereenigd: Deeze rots heeft de gedaante van een Conus., en fchynt van alle kanten ongenaakbaar. Op dezelve ligt eene fterk gemetzelde Redoute, driekantig gelyk de rots, en aan ieder kant met eene battery voorzien; deeze Redoute ligt tusfehen twee buitenwallen, onregelmatig, gelyk het terrein zelve,, met Bastions en Toorens, van boven plat en met gefchut voorzien : Aan den Zeekant heeft men zelfs plaatzen om het Garnizoen te logeeren, opgericht.
Het Kasteel zelve is in eenen zeer goeden ftaat; de bresfen, door de Rusfen in de muu-
ren



9EN ARCHIPEL. 59
ren gefchooten, zyn ten ecnemaale gerepa* reerd, en deCapitein Pacha, die deeze Sterkte zoo braaf verdeedigd heeft , draagt voor derzelver onderhond naauwkcurig zorg: — Het Garnizoen beftaat uit 300 Janitfaren , hier onder gerekend alle Turken, die in de Stad wooncn, en 80 Canonniers, van Conftantinopolen der waards gedetacheerd ; volgens de raporten zyn 'er 150 ftukken Canon van verfchillend caliber , en eenige kleine Mortieren van weinig aanbelang.
Het Kasteel van Lemnos kan niet als door eene wel gedirigeerde Artillerie gedwongen vworden, en wel voornaamlyk door Bomben„ tegen welke hetzelve niet beftand is, en wier uitwerking door het fpringen van de rotfenen het metzelwerk den vyand groote fchade zoude toebrengen: wegens de hoogte en groote fteilte zou het vuur van de Schecpen van geen het minst effeét zyn: ook zyn 'er rondom de Stad op eene halve canonfehot overvloed van hoogtens, waar op men veilig eenige batteryën zoude kunnen opwerpen om de Redoute tot de overgaave te dwingen. De Rusfen hadden in dien tyd deeze Post met al te weinig manfehap aangetast, welke zich gediuirende 3 maanden door middel van 4°°
Tur-



6o BESCHRYVINGE .van Turken dapper defendeerde , doch op het punt was om zich over te geeven, zynde de poin&en van Capitulatie reeds geteekend , wanneer Hasfan Pacha met een corps van 2000 man, aan het Noordlyk gedeelte van het Eiland ontfcheept , het beleg aan den Graave van Orlow, deed opbreeken, en hem noodzaakte om zich hals over hoofd te retireeren.
De Inwooners van de Stad Lemnos rekent men ongeveer op iooo , waaronder 300 Tur. ken en 700 Grieken; by de Stad is een kleine haven en eene vry aanmerklyke Scheeps. timmerwerf.
Men rekent op het Eiland 50 Dorpen en 8000 Inwooners : binnen op hetzelve zyn byna geen Turken, en de landeryën leveren Tarwe, Garst, en JVyn, die men meest naar Smyrna vervoert, op. — Timmerhout is op dit Eiland niet te vinden, maar wordt derwaards van Tasfo en de kusten van de Golf di Contesfa heen gebracht.
„ Thans tot aan den ingang of den mond van het Canaal der Dardanellen gevorderd zynde, laaten wy hetzelve voor de twee„ de afdeelinge van dit Werkje, gelyk wy in. „ onze Voorreeden gemeld hebben,over, en
„ zul-



des ARCHIPEL 6t
'„ zullen thans den Leezer onze aanmerkin„ gen, omtrent de Eilanden op de Afiatifche „ kust liggende, als ook omtrent de kust zei„ ve mededeelen en beginnen met het Eiland
T E N E D O S.
De Noordlykfte punt van hetzelve ligt ongeveer 3f mylen van de Caap Gjanitzari, door anderen verkeerdlyk Jannisfaire genoemd,die den ingang van het Canaal der Dardanellen op den Afiatifchen kust uitmaakt, en 3mylen van de kust van Troijen; deszelfs grootfte uitgestrektheid is Noord en Zuiden : de Oostlyke kust, alwaar de Stad en het Kasteel ligt, is alléén bewoond en met eene haven, voor kleine Scheepen gefchikt, voorzien ; men vindt 'er echter 25 voeten water, en de Fregatten, door den vyand gejaagd, zouden zig hier, de nood zulks vereisfchende , kun. nen bergen.
Van het Eiland tot aan de vaste kust van Afiën toe, vinden de Scheepen byna overal eenen gefchikten ankergrond, middenvaarwaters ter diepte van 17 en 18 vademen en 12 11 10 vademen, op den afftand van twee cabellengtens van de wal, zoo dat de Scheepen
zich



6*2 BÉS CHR Y VIN GE' vak
^zich onder het Canon van het Fort zouden kunnen rangeeren.
Het Fort van Tenedos ligt op eene aanéénSchakeling van Rotzen,die in Zee uitloopende, tevens den inham, welke de haven van het Eiland uitmaakt, voor de Noorde winden dekt: De werken zyn driehoekig met toorens en bastions voorzien en volgen overal de gedaante van de Rots : boven op de vlakte van deeze rots vindt men een Werk met 9 Courtines en even zoo veel Toorens verfterkt: Het Fort is van alle kanten door de Zee befpoeld, uitgezonderd aan den kant van de Stad, alwaar hetzelve door eene graft Van 24 voeten breed en flechts 10 diep verdeedigd wordt. — Al het muur en metzclwerk is in eenen zeer Hechten ftaat en de Parapetten vervallen: De batteryën zyn flecht en met kleine Hakjes voorzien, maar de politie van dezelve aan den Zeekant, tot dekking van de rheede geplaatst, is zeer wel uitgezocht.
Ook is 'er nog eene redoute op den Zuidlykcn uithoek van het Eiland , fchoon vry wel in eenige opzichten geplaatst, ligt dezelve al te vee] alleen en op zichzelve om van grooten dienst te kunnen zyn : De werken
aan



den Archipel. ^
aan de landzyde liggen overal bloot aan de boogtens die het Fort op eene halve Canon, fchot omringen.
De Groote Heer onderhoudt op het Eiland 1000 Janitzaaren , ftaande onder het bevel van eenen Aga , die weeder 2 Officieren, noch eenige andere Troepen en Artillerie onder zich heeft.
In den toeftand, waarin zich de werken thans bevinden , zouden dezelve door het vuur der Scheepen in een oogenblik tot de overgaave gedwongen worden, die op eene halve Canonfchot met fpringen op de touwen liggende, dezelve in een oogenblik zouden plat fchieten en de landinge der troepen veilig dekken: Twee Scheepen van linie, één Fregat en 600 man om te landen , zouden naar myne gedachten tot deeze ondernecminge toereikende zyn : De eerfte enceinte die laag en kwalyk aangelegd is, zou men den vyand kunnen enleveeren , maar zoo het Kasteel wel verdeedigd wierd , zou men hetzelve door het Canon moeten dwingen. — Beneeden de haven zyn verfcheidene inhammen tot eene landing zeer gefchikt; doch aangezien de weinige diepte., zou het ontfcheepen der artillerie zeer bezwaarlyk zyn. De Oostlyke
kant



64 BESCHRYVINGE van kant alleen is voor vaartuigen en floepen gemaklyk aantedoen, zynde de Noord-en Westlyke kusten van het Eiland door fteile Rotzen overal gedekt.
Men zou de Batteryën, die de rheede dekken, in eenen goeden ftaat moeten brengen en vermeerderen, doch vooral een goed voordeel trekken van de gunftige pofitie op den Zuidlyken uithoek van het Eiland, waarvan wy zoo even fpraken, en dezelve met eene ftcrke battery in plaats van de tegenwoordigen redoute, behooren te voorzien.
Alle de plaatzen tot eene landinge bekwaam van zeer naby bloot liggende aan de hoogtens , zou het zeer gemaklyk zyn om van daar alle vyandlyke onderneemingen te verydelen.
Men kan het Eiland van Tenedos te rechte aanmerken als de fleutel van het Canaal der Dardanellen: de fterke ftroom , die zonder ophouden geweldig om de Zuid loopt, belet ten eenemaal de Scheepen , om met eene Noorde Wind, die ten minften 9 maanden van het jaar hier waait, het Canaal in te loopen: Voor die Scheepen blyft niets over, als om te Tenedos geduldig eene Zuide Wind
af



ms ARCHIPEL 6j
af te wagten j die hun in ftaat fielt de ftroom dood te zeilen.
Een vyand eens meester van Tenedos, en in • ftaat zynde om zulks ook ter Zee te blyven , zou door middel van deeze Rheede de Stad van Conftantinopolen kunnen blocqueeren, en van deezen kant allen toevoer affnyden: al ware het zelfs dat een Schip ondername om by Lemnos en onder de kust van Thraciën langs te fluipcn, ten einde Tenedos te vermyden, zoude zulks, zonder van de Scheepen voor Tenedos geankerd gezien te worden, ondoenJyk zien , welke als dan oogenbliklyk zeil maakende , verder op de hoogte van Caap Gjanitzari zich bevindende, hem het binnen» loopen in de Straat gemaklyk zouden beletten.
De Stad Tenedos, alwaar zich alle bewooliers van het Eiland bevinden, bevat in zich, buiten de iooo Janitzaren , ongeveer 800 Turken, 400 zoo wel Grieken als Jooden, die de Wyn, het eenigfte voortbrengzel van het Eiland, tegen Koorn-, Hout en andere producten van de kust van Trojen verruilen.
De Scheepen , die genoodzaakt zouden zyn, om hier wacht te houden, vinden overvloed van water in eene Fontein midden in * ■ E de



66 BESCHRYVINGE van
de Stad, en hebben aan geenerleie verver* fchingen, die op de Trojaanfche kust te vinden zyn, gebrek,
M E T E L I N.
Ongeveer 8|- mylen van den Zuidlykften uithoek van het Eiland Tenedos, ligt de Noord, lykftc Caap van het Eiland Metelin, onder den naam van Caap Sigro bekend : dit Eiland , benevens dat van Scio, maakt den ingang van de Golf van Smyrna uit, en ligt van de vaste kust van Anatolien Hechts 3^4 mylen af.
Dit Eiland één der voornaamfte van den geheclen Archipel, zoo wel wegens deszelfs gunftige ligging als de resfources, welke het. zelve oplevert, is door de Turken zeer ver. zuimd en naauwlyks by hun bekend: en het eertyds zoo bloeijende Lesbos, is meer dan eenig ander Eiland van den Archipel in vergectelheid geraakt. De Zuidlyke kust alleen wordt flechts bezogt door de Scheepen naar Smyrna beftemd; en is ook ten opzichte van de Golf van die Stad van het grootfte aanbelang.
Wy zullen ons in de aanmerkingen om-
trent



ben ARCHIPEL. 67
t-rcnt ditEiland bcpaalen by deszclfs voornaamüe punten, voegende hier nog eenige naauwkeurige aantcekcningen van deszclfs tegcnwoordigen tocftand en de resfounes, die men op dit Eiland vinden kan, by..
De meest bekende Havens zyn: De Olyfhaven en Porto Caloni. in het Zuidlykst gedeelte, Porto Sigro, op de Westhoek, Porto Pedro , op de Noordwestlykc , en de twee kleine havens van de Stad Metelin , op de Oostlykfte kust gelegen.
Onder deezen zyn de Olyf-haven en Ports Sigro alleen van aanbelang en eene wydloopigere uitweiding waardig : De haven Caloni, in het midden van de Zu-idlyke kust, wordt wegens deszelfs ongemaklyken ingang weinig gebruikt of aangedaan ; waar by nog ■veel toebrengt, dat de winden , welke beletten om Smyrna aan te doen, dc Scheepen eene gunftige gelegenheid aan de hand geeven om de Olyf-haven met alle gemak binnen te loopen : De haven , onder den naam van Porto Piedro bekend, ligt voor de Noordweste winden bloot , en de twee kleine havens van Metelin zyn alleenlyk voor vaartuigen van 50 a 60 tonnen gefchikt: Op de gcheele Oostlyke kust van het Eiland, tegen over E 2 die



68 BESCHRYVINGE van
die van Anatoliën gelegen, vindt men eenen zeer goeden ankergrond , en deeze pasfage wordt in het goede Saifoen dikwyls gebruikt door Scheepen, die Noordlyk opwerkende , voordcel zoeken te trekken van de landluchtjes, welke men gewoonlyk in de Golfen vindt.
De OLYF-HAVEN.
Om den mond van dezelve wel te kennen wanneer men uit Zee komt, plaatst men zich tusfehen de Caap Sta Maria en drie kleine Eilandtjes, welke men ten Zuiden af en aan van de haven vindt, naamlykaan den kant van den hoogen berg van de Olyf-haven; deeze coers gefield hebbende, ontdekt men aan de rechtekant van de Caap Sta Maria eene roodachtige Caap; en aan de linkerkant eene laage hoek, die men niet te naby moet komen ; Ten Zuiden buiten deeze laage hoek ligt eene Klip, die, fchoon zich als een Eilandtje opdoende, echter met het vaste land verecnigd is: Vervolgens tusfehen de twee kusten» zoo even gemeld, doorhoudende, ziet men een klein, laag en zwart Eilandtje, onder den naam van La Galera bekend., liggen-



den ARCHIPEL. 69
gehde in het midden van het Canaal: Schoon men aan beide kanten van hetzelve kan langs loopen, zal het echter veiliger zyn om hetzelve aan fluurboord te laaten liggen: In dit Canaal vindt men op 5 a 6 vademen ankergrond.— üp eene floepslengte by dit Eilandtje of Klip langsloopende , ftuurt men vervolgens N: W: en N: N: W:, wanneer men weder een ander roodachtig Eilandtje, het welk men te bakboord laat, ontdekt. Deeze twee Eilandtjes voorby zynde, houdt men meest de ftuurboords zyde, tot dat gicn een derde Eilandtje, ten Noorden van het voorgaande gelegen , ziet, het welk men insgelyks aan bakboord laat: Dit te boven zynde, loopt men de haven nog een weinig dieper in , tot dat men zich af en aan van de Olyfboomen , die langs het ftrand geplant zyn, bevindt: en men is als dan op 15 a 16 vademen zandgrond, hier een half touw bod fteekende , brengt men terftond een touw aan land, en maakt hetzelve aan één van de Olyfboomen, die by het inzeilen aan de rechterhand zyn, vast: Deeze ligging houdt men voor de beste , hebbende vlak tegen over zich als dan eene zeer goede waterplaats, voor het overige kan men naar goedvinden overal E 3 tot



■fo BESCHRYVINGE va-W
tot diep in de haven op 8 a 9 vademen het anker laaten vallen.
Wy hebben reeds de gimftige ligging van deeze haven ten opzichte van het Eiland Scio, en den ingang van de Golf van Smyrna' aangetoond ; by deeze voordcelcn kan men nog derzelver veiligheid en groote uitgeftrektheid voegen, als zynde tot het verzamelen eener aanzicnlyke Vloot ten uitcrften wel gefchikt. Wy zullen naderhand breeder meldinge maaken van het gemak waarmede men zich hier van allerhande ververfchingen, en uitmuntend water voorziet; doch men kan in zul ken geval niet naauwkeurig genoeg zyn, om van den anderen kant de bezwaar* nisfen op te geeven , welke men tegen alle deeze voordeden opweegen moet. * De Verkenningsmerken van dezelve zyn vooreerst zeer onduidlyk en ongemaklyk , de ingang zeer fmal en eng, en de haven, die zich zeer in delengte uitftrekt, :usfchen hoog land van beide kanten ingeflooten, waar door natuurlyk hier flechts twee winden doorwaaijende,het uitloopen uit dezelve zomtyds zeer bezwaarlyk, ja veelal zelfs onmooglyk wordt. ■— Gevaarlyk zon het zelfs zyn om zulks met andere dan N; N: W: of W: winden te
cm.



pen A R C H I P E ti ||
onderneemen, vermits de N: O: winden, die in de Golf van Sanderlie altyd fris doorblaafcn, eene zeer holle^ee aan den mond van de OlyJ-haven maaken , het zoude ten uiter? flen onvoorzigtig zyn , dat een Esquader, beftemd om op het eerfte Sein in Zee te moe* ten gaan, dezelve binnen liep.
De Olyf-haven wordt in den wintertyd veel aangedaan door Schecpen , die met ftyve We°stlyke Winden den Archipel inloopende, op Caap Bamad aanhouden, alwaar zy alsdan de winden van de Golf of de Z: O: Winden ontmoetende, hunne reize gemaklyker kunnen vervolgen.
De Olyf-haven van alle Fortificatiën ont^ bloot, zou echter gemaklyk door eenige batteryen te fluiten zyn : De communicatie vari het binnenfte van de haven met de Stad Me* telin flechts van 2 kleine mylen zynde, langs overal vlak en open land, behoef ik niet te zeggen, met welken fpoed men zich van de Stad in zoortgelyk geval verzekeren moest, om derzelver defenfie met die'van de Olyfhaven te combineeren.
E4 POR-



?t BESCHRYVINGE vah PORTO SEGURI of SIGRY.
Aan het Westlykst uiteinde van het Eiland van Metelin vindt men eene aanéenfcha-keling van kleine Eilandtjes, en maaken benevens de kust van het Eiland eene zeer goede haven , bekend onder den naam van 'Porto Seguri, anders verkeerdlyk Porto Sigry geheeten , uit. Derzelver verkenningsmerk by het inzeilen is een rond Eilandtje, van de gedaante van een Suikerbrood , dit laat men aan de linkerhand, en koomt hetzelve wegens eenige Klippen, die ter lengte van twee cabcls van hetzelve affteeken, niet te na: Men ontdekt nog andere kleine Eilandtjes , welke men aan ftuurboord houdt: Men kan ten Noorden van deeze , hebbende als dan het Kasteel af en aan van zich op 6, 5 en 4 vademen fyn zand ankeren: Men moet zich vertuijen O: en W:, want met de Z: Z: W: winden ftaat in deeze haven eene zeer holle Zee. — Men zoude zelfs het Westanker kunnen katten, want deeze wind eens fterk doorzettende, worden de Scheepen hier zeer fchielyk driftig.
Het Fort van Porto Segury, beftaat alleen in eene battery van 20 ftukken, door de Turken.»



den ARCHIPEL. 73
ken , geduurende den voorgaanden oorlog, tegen de Maltheefche ■ Kapers , opgerigt: In tyd van oorlog zou het van het allergrootst aanbelang zyn deeze Post te bemachtigen : Het Kasteel zelve is in eenen vry tamelyken ftaat, en op kosten van den Grooten Heer met 100 man bezet: Dicht by hetzelve ligt een Dorp.
De STAD METELIN,
benevens
andere versterkte poincten.
De Stad Metelin, 7 mylen ten N: W: van de Oostlykfte Caap gelegen, is gedefendeerd door een Kasteel, op een Schier-Eiland, welke de beide havens van elkander fcheidt, gebouwd": Hetzelve beflaat met zyne Werken byna het geheele Schier-Eiland, doch de muuren zyn niet dik, en het metzelwerk is overal vervallen en in flechten ftaat: Op het Kasteel liggen ongeveer 100 ftukken van klein caliber, als 4, 6 en 12 ponders, eenige Steenftukken, en één 24 ponder, alle op flechte affuiten : Dit alles wierdt evenwel E 5 met



74 BESCHRYVINGE-VA* '
met geringe moeite en onkosten in betere23 ftaat van tegenweer gebracht.
Ongeveer een , half \ uurs gaans van het Kasteel is eene Redoute, voorheen met 8* 36 ponders voorzien, en tot dekking van de haven gefchikt. Dezelve wierdt in den voorgaande.) oorlog door de Rusfen ingenoomen, de ftukken vernageld, en zyn alle volgens de, gewoonlyke flofheid der Turken nog in denzelfden ftaat.
Rondom de Fortificatiën van Metelin zyn ten Oosten van de Stad overal hoogtens op den afftand van een groot £ uurs; zoo dat meh, in geval de ingang van de Oiyf-haven niet wel gedefendeerd wierdt, men als dan diep in de haven zou kunnen landen,^en op de gemelde hoogtens eenig Canon piaatzende, in ftaat zyn de Stad en derzelver Werken van achteren te befchieten.
De Groote Heer onderhoudt te Metelin een' guarnifoen van 500 man , maar naauwlyks zyn 'er 200 Janitfaarcn, die,, gelyk in alle Turkfche plaatzen , inboorlingen van dezelve zynde geen dienstdoen, het Guarnifoen ftaat onder commando van eenen Mousfelin, die te gelyk Gouverneur van het Eiland is.
Op den afftand van 21 mylen N: W: van'
de



ö e n ARCHIPEL fs
rde Stad Metelin, op het midden ongeveer van de Noordlyke kust van het Eiland, ligt de .■kleine Stad Molino, i myl van Zee; dezelve ismeteen flecht Kasteel en 150 man voorzien.
De bevolking van het Eiland Metelin, bedraagt niet boven 25000 zielen, waar van f Turken en § Grieken : De daar wooncnde •Turken behandelen alhier de Grieken met grootere verdraagzaamheid dan elders in den Archipel ; nicttcgenftaande dit alles , is het getal van bewooners, aangezien de uitgeftrektheid en vruchtbaarheid van het Eiland, zeer -gering.
Eene menigte fchoon land , groote vlak•tens, overal door beekjens bevógtigd, liggen ■onbebouwd: Het Eiland is van grooten overvloed van Brand- en Timmerhout voorzien; •zelfs heeft men zomtyds in de haven van Metelin Scheepen van Linie gebouwd, doch de Werven zyn ten eenemaal vervallen en in eenen onbruikbaren ftaat.
De Bewooners van het Eiland verwaarloo&cn den Landbouw, en leggen zich meest op den Zeevaart toe, en het Eiland leyert zelfj? niet genoeg Graanen voor deszelfs bewooners op: Zy ruilen met groot voordeel het Koo, jren voor de voortbrengzelen der Olyfboo-
men,



76 BESCHRYVINGE van
men , en derzelver planting en onderhoud weinig moeite vereisfchende, is dit hun voornaamfte werk. — Het Vee en de Weilanden munten boven alle anderen uit.
De Groote Heer werft hier voor zyne Caravellen het meeste volk, en verkiest de ZeeOfficieren van hier boven anderen in zynen dienst. Men begroot het getal der vaartuigen in de onderfcheidene havens van dit Eiland op 300; welke meest gebruikt worden tot den uitvoer van de Olie, waar van zich een gedeelte te Conftantinopolen, en een gedeelte in onderfcheidene Steden vaii Afiën vertiert.
De Franfche Kooplieden te Smyrna woonagtig, trokken eertyds met zeer groot voordeel eene menigte Olie hier van daan, welke jaarlyks ten getale van 15 a 18 laadingen naar de Zeepfabrieken van Marfeille wierden overgevoerd : Doch zedert het verbod van de Porte kan deeze handel niet dan ter fluik en met groot gevaar gedreeven worden, waarom zy ook ten eenemaal van denzelven hebben, afgezien.
GOLF



den ARCHIPEL.
77
GOLF van SMYRNA.
De Golf van Smyrna is by alle Zeevaarenden te bekend dan dat Ik noodig bebbe my met deszelfs befchryvinge lang op te houden. Ik zal my dus alleen te vreeden Hellen eene enkele aanmerkinge op de ondervindinge gegrond omtrent het in- of uitzeilen van dezelve voor te draagen ; namelyk omtrent de pasfage tusfehen het groote Eiland van d'Horlo en het land van Caap Bermus, welke van te vooren als gevaarlyk aangemerkt , nooit bevaaren wierdt ; Deeze pasfage is overal fchoon ter diepte van 9, 10 en 12 vademen water: welke ontdekking van het grootfte aanbelang is voor Scheepen , die met eene Oostlyke of O: Z: O: wind binnen Foillery zynde , niet boven het groote Eiland van d'Horlo kunnende komen, tusfehen hetzelve en het land het anker zouden kunnen laaten vallen; of ook wanneer men zich op de rheede van één der Eilanden d'Horlo bevindende, met een N: of N: N: O: wind de Golf wilde uitzeilen , zoude men deeze Eilanden aan ftuurboord laatende liggen , tusfehen dezelve en het vaste land door kunnen
loo-



?.8 BESCHRYVING-E van loopcn, en niet noodig hebben om met zeer veel moeite en gevaar boven dezelve te zoeken te komen, mits men als dan zorge draagc middensvaarwaters door te houden.
De Stad is open en van alle vestingwerken en muuren ontbloot : het oude Kasteel op eene hoogte boven de Stad , door de Griekfche Keizers gebouwd, ligt byna ten eencmaal verwoest, op hetzelve liggen eenige foldaaten, waar van de dienst alleen beftaat in het hysfen der Turkfche vlag en in het groeten van den Molly van Smyrna, uit drie kleine en Hechte ftukjes Canon.
Beneden by de Stad, juist by de mond van de oude, doch thans gedempte haven is nog een ander Kasteel op de ruïnes van eeneForteresfe, door de Ridders van Rhodus aangelegen, gebouwd, het welk men nog duidelyk uit derzelver wapens in blokken marmer uitgehouwen, en waarvan de muuren gemetzeld zyn, ziet. Dit zeer vervallen Kasteel is zonder de minfte defenfie , op hetzelve liggen fes kleine vierponders, welke gebruikt worden om het feest van Bayram of eenig ander publicq feest aan te kondigen : zelfs hebben verfcheidene particulieren binnen den omtrek van bet Kasteel, hunne huizen gebouwd;



den ARCHIPE L. 79 bouwd: — Dc Disdar bewoont het Kasteel, doch houdt 'er geen volk en heeft niets anders te doen dan op eenige gevangenen te pasfen. Het Fort of Kasteel aan de uithoek van dc rheede gebouwd, is in geencn beteren toeftaud dan de twee voorige en beftaat alleen in een vierkant gebouw met eenige toorens zonder graft en buitenwerken : De Artillerie beftaat in 30 Hukken Canon, waar onder 2 metaalen 60 ponders, vyf 18 ponders , 10 twaalfponders en de overige alle van 4 tot 8 ponders.
De Groote Heer houdt 'er 18 Cannonicrs, alle genomen uit de nabyliggende Dorpen, welke ook verplicht zyn om op de eerfte order van den Commandant too man te leeve-
ren. De pofitic van dit Fort in eene zoo
naauwe paslage is zeer belangryk , vermits alle in of uitloopende Schccpen genoodzaakt zyn op een halve pistoolfchoot by hetzelve langs te houden , ten einde niet op de Zandbanken, welke op de andere wal voor de rivier Menimen liggen , te vervallen. .Deeze pasfage is zoo nauw, dat de Turken na het verliezen hunner geheele Zeemacht voor Tchcsmé, kans meenden te zien om dezelve geheel te Hoppen, ten einden de Rusfen het
in»



go BESCHRYVINGE van inneemen van Smyrna te beletten: om hun oogmerk te bereiken, lieten zy in allen haast eenige van hun eigene vaartuigen, benevens twee Ragufeefche en twee Franfche Scheepen zinken, doch tot groot geluk voor den Koophandel waren deeze middelen niet toereikende genoeg; en aangezien de groote menigte vreemdelingen te Smyrna woonagtig, zetteden de Rusfen hunne overwinningen aan dien kant niet verder voort.
De volkrykheid van Smyrna neemt hand over hand toe, zoo wel wegens deszelfs uicgebreiden en bloeijenden Koophandel , als wegens de ftrengheid, waarmede de Agas de bewooners der rondomliggende Dorpen behandelen , welke meestal onbewoond en verlaaten zyn: voor eene kleine Eeuw wierdt het getal van Inwooners te Smyrna op 30000 begroot, daar men 'er thans reeds meer dan 100,000 telt; waarvan 65 a 70000 Turken, 23 a- 24000 Grieken, 6 a 7000 Armenianen , 30 a. 12000 Joden en 4 a 500 van andere natiën.
Het diftrict van Smyrna ftrekt zich ten Noorden flechts weinig, maar aan den Zuidkant wel 25 en 30 mylen uit, en leevert eenen overvloed vanOly, Tarwe, Turkskoo-
ren



ben ARCHIPEL, U
ren en allerhande zoorten van vrugten op: welke gedeeltelyk in het. land vertierd , en gedeeltelyk door de havens van Adajat en Scala Nova, naar Malta en andere plaatzen van Luropa worden vervoerd,
Smyrna en deszclfs omliggende ltreeken keveren ook nog veel Catoen , Wol , Wasch en Rofynen op, doch de Zyden en andere Stoffen, Galnooten en verdere Drogcryen, welke van hooger op derwaards gebracht worden, ftaan verkeerdelyk als voortbrengzels van Smyrna by veelen te boek.
De Koophandel trekt eene meenigte Vreemdelingen derwaards, en dezelve maaken verre weg het grootfte gedeelte der Inwooners uit, geheel Anatoliën, Morea , Candia, de Eilanden van den Archipel, ja Perjiën zelfs, brengen zeer veel tot de bevolking van Smyrna toe.
Daar Smyrna aan de Sultane Moeder, en by derzelver overlyden, aan den in plaats zynden Groot Vizier behoort, wordt het Gouvernement nooit aan eenen Pacha gegeeven: Een Molla, een Mufelim, een Mufti en een Seidar der Janitzaren maaken de vier opperfle Officieren uit, welke van Conftantinopolen derwaards gezonden, en , de Mufti uitgeF zon-



Ü BESCHRYVTNGË van
zonderd, meest alle jaaren veranderd worden* In het geheele Turkfche Ryk wordt geene Stad gevonden, waarin de Inwooners minder geplaagt worden , of met grootere vryheid den Koophandel dryven, zoo dat ik veilig durve verzekeren , dat de Inwooners van Smyrna door van Meester te veranderen niet gelukkiger kunnen zyn.
De Koophandel van Smyrna , fchoon de-f zelve jaarlyks op zo millioenen guldens kan gereekend worden , zoude nog eenen veel grooteren aangroei kunnen erlangen ; byaldien Perfiën, zedert eene halve eeuw in eene regecringloosheid vervallen , zich eindelyk onder het gebied van eenen Vorst vereenigd zag ; en de communicatie met de Turkfche Provintiën geopend zynde , aan de Caravaïien eene veilige doortocht wierd verleend.
Ook zoude het zeer mooglyk zyn om eenige nieuwe takken van Koophandel aan te leggen , zoo het Gouvernement der Turken zich hier toe bevlytigde, doch hier in, gelyk in al het overige, is het ondoenlyk den Turken gezonde denkbeelden in te boezemen in de plaatze van de verkeerde principes, waar op hunne regeeringsform rust.
AAN-



den ARCHIPEL. 8g AANMERKINGEN
omtrent de Eilanden van
£.C 10, METELIN^
en de
GOLF v A n S M Y R N A j
té zaamen genomen.
Men kan deeze Eilanden aanmerken alè maakende benevens de kust van Anatoliëil 'céne enkele doch zeer uitgeftrekte Rheede' uit, beftaande in een Canaal van ver Schillende wydte naaf maace de buiging en Strekking Van het vaste landj en in welk Canaal men byna overal eenen goeden ankergrond vinden kan; daar de Golf van Smyrna tusfehen Scio en Metelin gelegen, den Scheepen eene Veilige Schuilplaats biedt: De gemaklykheid om alhier in de Golfen te kunnen ankeren, en de reguliere afwisfelende winden, die in dezelve waaijen , hebben op de beweegingen Van cenEsquadef eenen byzonderen invloed, en zyn zelfs van het allergrootst belang: Met opzicht en betrekking der Strekking van de kusten, ziet ieder één gemaklyk , van welken aanbelang het is om zich in oorlogstydeii Van deeze vruchtbaare Eilanden meester te maaken: Scio heeft geene haven, doch de anF 3 ker$



84 BESCHRYVINGE van
kers houden op de Rheede, die voor de Stad is , zeer wel. Metelin geeft daar en tegen weder de veiligfte, grootfte en de bestgefiootene haven van den geheelen Archipel aan de hand: Dezelve heeft eene zeer voordeelige en gunftige ligging op de Zuidkust, en wordt veel aangedaan, door Scheepen naar Smyrna beftemd, en welke door de Z: O: winden belet worden deszclfs golf aan te doen : Wy hebben reeds over deeze haven, onder den naam van Olyf-haven bekend , wydloopiger gehandeld; wy hebben toen ook gezien dat dezelve gemaklyk te verdeedigen zoude zyn , het is genoeg derzelver fituatie en gedaante gade te flaan, om alle voordeden welke dezelve oplevert te ontdekken.
Wy gaan de zeer bekende Rheede van de Eilanden van Itaclac, in de Golf van Smyrna gelegen, en de haven van Toillery, met ftilzwygen voorby, beide om derzelver gunftige ligging veel gebruikt, en tot het verzamelen van Convooijen zeer gefchikt: — In tyd van oorlog zoude men in het uitkiezen der beste Posten voorzichtig moeten zyn, en wel zorge draagen , om met een geheel of een gedeelte van een Esquader niet op de Rheeden, welke tegen over deeze Eilanden op de
yas-



ben ARCHIPEL. $$
vaste kust zich opdoen, het anker te laaten vallen; om dat de byna altyd waaijende Noordewind het uitloopen uit dezelve zeer bezwaarlyk maakt: De haven Janot en de Golf van Sanderlic, vlak tegen over Metelin, zyn in dat getal: waar boven de ankerplaats van de Eilanden Mykonifi verre te verkiezen is. Het verlies van de Turkfche Vloot, die dooiden Vyand in de haven van Tchesmé tegen over Scio opgeflooten en vernield wicrd, is hier aan alleen toe te fchryven , want had zy in het Canaal zelve, het zy op de Rheede van Scio, het zy op die van Sra Helena, het anker laaten vallen, zy had gewis haaren ondergang vermyd.
S A M O.
En de manier om hetzelve rond te zeilen.
Ongeveer 8 mylen ten Zuidoosten van Caap Blanco, op de Zuidlykfte uithoek van Scio gelegen, is het Eiland Samo: Dit Eiland is van eene zeer groote haven voorzien, onder den naam van de haven van Vati, op de N: W: kant van 't Eiland gelegen, bekend; Om de gunftige ligging van dezelve had men eene yry groote Stad aan Zee gebouwd, doch de F 3 in-



M BESCIIR YVINGE van
inwooners door de ZcerovTcrs te veel ge* plaagd, hebben dezelve verlaaten en zich naar het gebergte bcgecven. Van hier Westlyk aanzeilende, vindt men de bogt van Car~ lovasfi, dog alleenlyk voor Caïquen gefchikt; negen mylen van Carlovasfi is de haven met den naam van Seitan of Duivels-haven, om derzelver Hechtheid, beftempeld ; en is wegens de vlak inwaaijende Noordewind zeer gevaarlyk om aan te doen: Een weinig boven deeze haven, ligt de berg Catabate, op den uithoek van het Eiland, en maakt tevens de Caap van Samos uit: Deeze Caap rondloopende, vindt men de baay van Marathrocampo, vervolgers ftuurt men tusfehen het Eilandtje Samopoida en Caap Colonne door, wanneer men eene gemaklyke en goede haven vindt, doch ligt weder ten ccnemaal aan de Siroc of Zuid-Oosten wind bloot: waarom de Ouden tot berging der Galeyen eene Moeljc tegen over de Stad Samos zelve aangelegd hebben, nog hedendaags onder den naam van Porto Tigani, wegens deszelfs ronde gedaante, békend; In het rondzeilcn van het Eiland altyd voortgaande, is de haven Prafonifi de laatfte, achter eene Rots van denzelfden naam, tusfehen de B&gqs en de haven van Vati gelegen; voor dat
men



ben ARCHIPEL. §7
men deeze haven open ziet, loopt men by drie of vier klippen op den afftand van eene fnaphaanfchot van het Eiland liggende langs, waar van de voornaamfte met den naam van Didascalo, anders Dascalio, beftempeld is.
Samos levert , gelyk de meeste Eilanden van den Archipel, Fruit, Wyn , Zyde, Pek, Honig en Wasch op: De Zyde is zeer fraai, en men betaalt dezelve ongeveer een Ryksdaaler het pond, en de uitvoer van dezelve wordt jaarlyks op 40,000 Guldens begroot: De Honig en het Wasch zyn 'er van eene zeer uitmuntende hoedanigheid, en de eerfte wordt de vyftig pond tegen eene Daaler, en en de tweede 4^ Stuiver het pond betaald: Het Eiland levert van het eerfte ongeveer soo Quintaalen, en van het tweede looQuintaalen op, ieder Quintaal gerekend op 150 pond, gelyk men overal in den Archipel gewoon is te doen.
De geheele bevolking van het Eiland wordt flechts op 12000 zielen, alle van den Griekfchen Godsdienst, gerekend: 'Er zyn flechts drie Turkfche gezinnen, dat van den Cadi, van den Aga, beiden te C o r a , en dat van eenen Onder-Aga, welke dan eens te Vaii > dan eens te Carlovasfi woont,
F 4 NI-



88 BESCHRYVINGE van N I C A R I A.
Ongeveer anderhalve mylen ten Zuidwes. ten van Samo vindt men het Eiland Nicaria, van anderen Nacaria genoemd , hetzelve is van weinig aanbelang, ook zouden wy het met ftilzwygen zyn voorby gegaan, zoo het met noodig waare het gevaar te melden, het welk een Esquader in oorlogstyden hetzelve aandoende loopen zoude, als zynde dit Ei. land van alle kanten met gevaar]yke en blinde klippen omringd, waarom hetzelve zorgvuldig te vermyden is. — In het algemeen genomen zyn alle de Eilandtjes tusfehen het vaste land tot aan Mkony toe van zeer weinig aanbelang, de Eilanden Samo en Stanehia bieden den Zeevarenden alleen eenige flechte havens aan: Waarom het binnenloopen der Golfen, die zich overal opdoen, te verkiezen is.
T I N O.
Dit Eiland ligt ongeveer 7^ Hollandfche mylen Westlyk van Nicaria, en ftrekt zig N: N: W: en Z: Z: O: byna 60 mylen in
den



den ARCHIPEL. 89
den omtrek uit: Schoon hetzelve overal vol naakte rotzen zich vertoond, is het evenwel één der best bebouwde en vruchrbaarfte van den Archipel. Allerleie zoort van vruchten als Meloenen , Vygen , Druiven en Wyn munten boven die der andere Eilanden uit, doch de Zyde, welke het jaarlyks 16000 ponden oplevert, maakt deszelfs grootfte rykdom uit.
Deszelfs Fortificatiën, benevens het fteedt. je Tino, meest onder den naam van Samo Nicolo bekend, zyn op eene rots boven alle de anderen van het Eiland uitfteekende gebouwd en aangelegd ; het Guarnizoen beftaat in 12 of 14 flecht gekleede Soldaaten , en men telt 40 metaalen ftukken, en 2 of 3 yzere ftukken Canon.
Niettegenftaande hier anders geene gedis» ciplinecrde troepen zyn, zoude men echter in tyd van nood op het eerfte Sein meer dan 5000 man op de been kunnen brengen uit de omgelegen Dorpen, welke verplicht zyn ieder eene Compagnie te leveren en te onderhouden.
De Capitein Pacha Mezomorto in den voorgaanden oorlog het Eiland eene zwaare brandschatting willende opdringen, kreeg van der) F 5 kun-



$o BESCHRYVINGE van kundigen Provediteur Moro tot antwoord, dat men hem gerust zoude afwachten; doch dreef de Turken door middel van iooo i 1200 man, welke hy uit de Vesting van Santo 'Nicolo liet aanrukken , met zeer groot verlies te rug,
M I C O N Y.
Eene groote Hollandfche myl ten Z: O: Van Tino ligt het Eiland Micony, op de breedte van 37 graden 26 minuten, en maakt met hetzelve een Canaal ter wydte van eene groo* te myl uit, by alle Zeevarenden naar Smyrna of andere Afiatifche Steeden beftemd, ten overvloede bekend: Daar hetzelve voorden Koophandel van weinig aanbelang is , doet men deszelfs haven op de Westlyke kust gelegen byna nooit aan, dan wanneer men ten 3N; van Tino door eene al te llerke O: en N: O: wind overvallen aldaar tegen de N:, N: O:, Z: en Z: W: winden eene veilige ligging vindt. Met de W:, W: N: W: en N: W: winden, die recht in de haven waaijen, ftaat hier eene ■holle Zee.
De kenmerken om deeze haven van den Noordkant aan te doen is eene hooge fteile
Caap,



den archipel; 9r
Caap, welke derzelver Noordlyken ingang, en eene andere minder hooge, aan wiens uiteinde zich een klein Eilandtje vertoont, en den Zuidlyken ingang maakt. Zoo dra men de Noordlyke Caap van den ingang, waar by men zeer dicht kan langs loopen, voorby is, houdt men over bakboord liggende zoo na als mooglyk is by de wal langs, tot dat men af en aan van eene Griekfche Kerk , op eene hoogte ftaande, zich bevindt; wanneer men op li cabellengte van de wal 24 vademen goede zandgrond vindt.
Behalven deeze ankerplaats, onder den naam van Tourion bekend, is 'er nog eene andere vlak voor het Dorp Micony, alwaar de ankers op 15 a 18 vademen zeer wel houden, doch met Noordlyke en N: N: Westlyke winden ftaat hier eene holle Zee.
Tusfehen Micony en Delos zyn twee kleine Eilandtjes, tusfehen welke men Zuidlyk aan willende veilig doorloopen kan.
Men rekent de bewooners' van Micony op 0000, alle in het Steedtje Micony woonagtig, en zich op de Zeevaart alleenlyk toeleggende} hunne landeryen zelfs worden door Vreemdelingen , van de omgelegene Eilanden derwaards ontbooden 5 bebouwd; Zedert dat do»
Kei,



92 BESCHRYVINGE van Keizerinne van Rusland eenen Confulin vreedes tyden naar Micony gezonden heeft, houdt hier ook van den Turkfchen kant een Aga zyn verblyf.
De Rusfen gemaklyk begrypende van welk aanbelang dit Eiland is wegens de pasfage tusfehen hetzelve en het Eiland Tino , de gemaklykfte en meest gebruikte van den geheelen Archipel, hielden hier geduurende den voorgaanden oorlog meesten tyds eenige Fregatten geankerd , zelfs het ruw Saifoen en den geheelen Winter door : Ik veronderftel dat de Rusfen in geval dat hunne Vloot in den Archipel in den nu geëindigden oorlog hadt verfcheenen, zich van deeze twee Eilanden, als zynde de rykfte en best bevolkte van de Cycladifche Eilanden, zouden hebben getracht meester te maaken; en het hun dan gemaklyk zoude zyn door middel der gewapende Grieken deeze importante Posten te defendeeren en te behouden.
Het zoude in «de daad gevoeglyk zyn om Micony, dat klein en gemaklyk te defendeeren is, tot een eerst etablisfement te verkiezen, vermits men door hetzelve de andere, welke men oprichten wilde, grootlyks zoude kunnen dekken en begunftigen.
Da



bê»' ARCHIPEL, 93
De ligging van het Dorp of Vlek Micony is zoodanig, dat hetzelve door middel van eenige batteryën ter hoogte van de halve kust aangelegen tegen allen aanval veilig zy: De nieuwe gebouwen van den Conful leveren verfcheidene gemakken tot een etablisfement dienende op, als: twee zeer groote regenbakken, van zeer goed water altyd overvloedig voorzien: Schoon men vcor het verfterken van deeze plaats niet de allergrootfte zorge dient te draagen, om de rheede te dekken, zoo kan men echter van hier de beide inhammen en de vlakte van het Vlek geheel beitryken ; daar men voor eenen aanval van -achteren over de hoogtens niets te vreezen heeft, als zynde het geheele Eiland, eenige baaytjes of havens, die gemaklyk te bezetten zouden zyn, uitgezonderd, van alle kanten ontoeganklyk: Deeze .gunftige pofitie wordt door de nabygelegenheid van de vruchtbaare Eilanden Naxia en Tino nog merklyk vergroot.
PAROS.
Dit Eiland ligt ongeveer 3 mylen ten Zuiden van Micony , op 37 graden 8 minuten
• breed»



$4 BESCHRYVINGÈ vaw
breedte , en is van Naxia flechts door éeii Canaal van een half uur wyd afgefcheiden ; deszelfs grootfte breedte, die zich O: en Wt ftrekt, is van g$ uur. — Dit Eiland heeft drie voornaame ankerplaatzen , onder de naamen van Trion, Paros of Parechia en die van Nausfa bekend: de eerfte op de Z: W: kust gelegen, is van eene zeer goede en gemaklyke waterplaats voorzien: de tweede op de Westkust gelegen, is wegens verfcheidene droogtens en banken ongemaklyk om aan te doen: Die van Nausfa, op den N: N: Oostlyken kant van het Eiland gelegen, verdient alleen onzen aandacht, als zynde de veiiigfte en alleen tot het formeeren van een Etablisfe» ment gefchikt.
De HAVEN van NAUSSA, op het Eiland Paros,
• Het verkenningsmerk van dezelve uit den Noord komende is eene berg van de gedaante Van een Zuikerbrood , welke men aan de Westlykfte hoek van het Eiland gewaar wordt t By het inzeilen laat men die aan ftuurboord, en houdt tusfehen dezelve en twee kleine Eilandtjes, die aan de Oostlykfte Caap
lig-



ïjÉN Archipel, $j
liggen, door: Deeze Eilandtjes en het Oostland is laag, en het Westland hooger, waar doormen zich zeer bezwaarlyk vergisfen kan.
De haven is in twee bogten of baayen verdeeld, beiden om te ankeren wel gefchikt; de eene aan de Oost- en de andere aan de West-wal; Schoon evenwel de grond van beiden even goed is, houdt men echter de Westlyke veiliger, liggende aldaar tegen de Noordlyke winden meer gedekt. — Zoo men na de verkenninge van den ingang onder de West-wal wil gaan ankeren, fielt men de Caap Z: en Z: Z: W: van zich, houdende de ftuurboords wal zoo na als mooglyk is; tot af en aan van eene laage hoek, door de Rusfen in den voorgaande oorlog met eene battery verfterkt. Boven deeze laage hoek zynde, gaat men over ftuurboord liggen , en brengt' de Caap in het N: W:, en vervolgens, tot in het N:N: W:vanU, en zo vervolgens voortzeilende , tot dat de mond van de haven ge. floten zy, wanneer men overal op 9 ü 10 vademen zand- en wiergrond ankeren kan, op eene kleine cabellengte van de wal, hebbende de berg, te vooren gemeld, als dan ten Westen ; en ten Zuiden de twee Eilandtjes, die diep binnen in de baay gelegen zyn j dicht
by



9<j BESCHRYVINGE van by deeze diep in de baay gelegene Eilandtjes is eene ondiepte, door de branding zeer ge^ maklyk te kennen, en die alleen voor kleine vaartuigen, welke de baay te diep willen inzeilen, gevaarlyk is.
Zoo men zich eenigen tyd in deeze haven wil ophouden , vertuit men zich Oost en West, en moet het Oostlyk anker katten.
Zoo men evenwel met eene N: en N: W; winden liever in de Oostlyke baay wilde ankeren , zou men met eene Noorde wind dezelve gemaklyk inloopen , doch als dan by het inzeilen wel op zyne hoede moeten zyn tegen eene droogte, die by deszelfs ingang ligt, en flechts 30 a 40 roeden in den omtrek heeft: op deeze plaat vindt men maar 5 a 7 voeten water, en ligt N: O: en Z; W: mee de 'eerfte Noordlyke hoek van het binnenfte der baay, op den afftand van eene kleine Jialve cabellengte van dezelve..
Het is veiliger tusfehen het eerfte Eilandtje en deeze droogte door te zeilen, als zynde de pasfage brceder, dan die, welke men tusfehen deeze droogte en de N: hoek vindt, eens dc baay ingezeild zynde , vindt men overal op 8 a 9 vademen eenen goeden ankergrond.
De



ï5ën ARCHIPEL. 97
De haven van Nausfa heeft alle de ongemakken van eene gefloten haven, zonder in de voordeden en gemakken, welke hun gewoonlyk te beurte vallen , te deden : De Noordlyke winden, welke in deeze ftreeken fterk doorwaaijcn en eene zwaare Zee veroorzaaken , maaken het uitzeilen uit dezelve zeer ongemaklyk: hier komt nog by dat men wegens de ftroomen, die geweldig om de Z: O: en de Z: W: zetten, geene voordeelige gangen kan doen, dus zoude het zeer onvoorzigtig zyn het uitzeilen in diergelyke omftandigheden te onderneemen, als alleen met zulke Scheepen, die wel naar het roer luifterende, fchielyk door de wind willen , en van wier fchielyke wending men ten eenemaal verzeekcrd is: Dus ziet men lichtlyk , dat deeze haven voor Fregatten beftemd om in dc Levant te kruisfen, en die men met allerhande winden naar Zee zou willen zenden 3 niet gebruikbaar is.
Etablissementen en Vestingwerken , door de Rnsfenin den voor gaanden oorlog in de haven van Naussa aangelegd, en derzelver tegenwoordige toejland.
De ligging van het Eiland Paros, zoo naG by



9$ BESCHRYVINGE vAM
by de voornaamfte Eilanden van den Archipel, en de gemaklykheid om van de omgelegene Eilanden allerhande leevensmiddelen te kunnen krygcn, deeden alleen den Admiraal Orlew befluiten , om hier een vast Etablisfement op te rigten : Hy was toen meester van de vaart in den Archipel, en eenige weinige Fregatten ter kruistogt uitgezonden, waren toereikende genoeg om alles te beveiligen en grooten buit te maaken, tcrwy] de " Rusfifche Vloot in die haven eens geankerd," niet noodig had naar Zee te gaan : Aangezien alle deeze omstandigheden, kwamen hun de opgemelde ongemakken minder tastbaar voor; zeeker zynde van döor geene overmagt ontrust of overvallen te zullen worden, verzamelden zy alle de hunne daar. Niets daar vindende, moesten zy alles van den beginne af aanleggen. Het Dorp Nausfa bood hun niets tot eene inkwartiering gefchikt aan , waarom zy genoodzaakt waren om Cazernen en Magazynen van allerhande zoort te bouwen , het welk op flechte Plans en met weinig foliditeit ter uitvoer wierdt gebracht ; niettegenftaande het Eiland hun de beste "en fterkfte bouwftofFen aan de hand gave, is 'er tegenwoordig niets dan zeer vervallene ruïnen
meer



ö ë n arc Hl PEL. 9$
ineer overig; al het hout is door de bewooners van Paros, wegens deszelfs fchaarsheid^ met greetigheid en drift weggehaald: De Gawelven van de voornaamfte Magazynen zyn of ingeftort of fterk vervallen.
Buiten het Dorp, in het binnenfte van de Golf gelegen, is eene zeer waterryke Fon„ tein, waarvan de Rusfen het water door twee graften tot dicht aan Zee afgeleid en twee fchoone waterplaatzen hadden gemaakt: De eene , en wel de gemaklykfte om by te komen , is ten eenemaai weg, en de andere zeer flecht onderhouden: Twee Kruidmagazynen op een Eilandtje binnen in de haven gebouwd, zyn in eenen goeden ftaat.
Wat de Vestingwerken der Rusfen aanbelangt, van dezelve is ter nauwernood eenig kenmerk overgebleeven, als zynde met zeer veel' zorge en zulks zedert korten tyd geflecht: Voor zoo veel ik heb kunnen ontdekken zyn dezelve van geene groote uitgestrektheid geweest, maar hebben alleen in twee batteryën, op de twee hoeken van de Westwal opgericht, welke den ingang en dekking der beste Rheede uitmaaken, beftaan, benevens eene derde, op hef Eilandtje, het dichtst by de pasfage liggende, aangelegd, welker G s vuur



ioo BESCHRYVINGE van vuur dat der twee anderen kruiste : deezo defenliën, fchoon wel overeenkomftig met de natuur van het terrein, waren echter tegen eene overmacht geenzints toereikende genoeg.
De oude battery was zeer laag, en aan het vuur der Scheepen blootgefteld, die van de punt meer naar binnen en hooger gelegen, was beter geplaatst, doch beiden waren zy van metzelwerk uit brokken Marmer, waar van het Eiland opgepropt is, ftarsgewyze gemaakt, waar door de verandering van de direéhe der Stukken onmooglyk wierdt.
De haven van Nausfa is tot eene defenfie plaats geenzints gefchikt, zynde de twee Schier - Eilandtjes , die dezelve uitmaaken , zeer fmal: De .land-engte van de Westlykfte zyde, daar de beste Rheede is, is flechts 50 Roeden breed, en eindigt aan de buitenkant door eene baay, die eene vry goede ankerplaats oplevert, van waar men gemaklyk de Scheepen in de haven geankerd met Bomben bereiken kan: daar het aan de öostzyde even gelyk gefield is, dienen deeze punten met batteryën te worden bezet. Voor het overige het Eiland Paros van alle kanten zeer toeganklyk en van vry goede plaatzen om ta
ian-



den ARCHIPEL. lor
landen voorzien zynde , zoude de Vyand zich zonder veel moeite meester kunnen maaken van de hoogtens in het midden van het Eiland gelegen, om een Esquader, in de haven geankerd , te attaqueeren , kunnende zich , de Operatiën wel gedirigeerd zynde, eenen goeden uitflag van zyne onderneemingen bcloovcn: Daarom dienden Paros of Parecchia, benevens Trion en Marmara, wel te worden bezet.
Deszelfs bevolking en Resfources.
De Inwooners, welke men ten getale van 700 Grieken op het Eiland rekent, zyn in zeeven Dorpen, waarvan Parecchia en Nausfa de voornaamfte zyn, verdeeld. Men vindt 'er geen Turken op hetzelve, maar wordt door de Primaten, aan wien de Capitein Pacha de zorg om de fchatting te ontvangen, toevertrouwd ,' geregeerd: De Volkrykheid van het Eiland is zedert het verblyf der Rusfen fterk verminderd , wegens den grooten overlast den Eilanderen toen aangedaan: Alle Grieken ftemmen eenpaarig hierin overéén, dat het juk van flaverny en afhanglykheid, waar onder zy leeven , veel draaglyker voor hun is dan de zoogenaamde vryheid , die hun aangebooden wierdt.
G 3 Niet.



102 BESCHRYVINGE van
Niettegenflaande het onflaatkundig gedrach der Rusfen in dien tyd, zouden zy wegens de eenvormigheid van Godsdienst altyd middelen genoeg in het werk kunnen Hellen , om een zwak en bygeloovig Volk tot hunne Zyde weder te doen overflaan.
Het Eiland Paros overal even droog en bergagtig , levert zeer weinig Graanen en Wyn, naauwlyks voor de bewooners toereikende op. Maar de Eilanden Siphanto, An~ dros, Tine en Naxia, rondom hetzelve gelegen , vergoeden deszelfs onvruchtbaarheid ten overvloede : voornaamlyk het laatfte , het welk van alles overvloeijende, gemaklyk een Esquader, in de haven van Nausja ten anker, van alle ververfchingen kan voorzien.
NAXIA of NAXO.
Dit Eiland ten Oosten van Paros gelegen , cn flechts door een Canaal van i myl ongeveer van hetzelve gefchciden, is het grootHe , aangenaamHe en vruchtbaarfte van de Cycladifche Eilanden, en brengt eenen overvloed van Olyven , Oranjeappelen , Citroenen en Granaatappelen voort; Van geene goede haven voorzien, is deszelfs Koophandel van weinig of geen aanbelang: Behalven de haven
voor



BESCHRYV. van den ARCHIPEL. 103
voor de Stad Naxos, op de Westlyke kust van het Eiland tegen over Paros gelegen , vindt men nog die van Driagatha, Agiasfo , Panermo en Potamides, welke niet den naam van havens, maar van ankerplaatzen verdienen , waarop men wel voor de JNoordtyke winden veilig ligt , maar geenszins befchut is voor de Z: W: wind, die gewoonlyk in deeze ftreeken hevig woedt.
Dus voor het oogmerk, het welk wy met onze befchry vinge bedoelen, van weinig aanbelang zynde, gaan wy over tot het Eiland
N I O.
Hetzelve ligt Z: W: ten Zuiden van den Zuidlyken uithoek van JSaxia, ter afftand van byna i\ myl, en wordt wegens de fchoonheid van de havens nog al veel aangedaan, de voornaamfte van dezelve, onder den naam van de haven Manganari bekend, ligt op den Oostkant van het Eiland, en is tot berging der grootfte Vlooten gefchikt, doch niets byna voortbrengende, is hetzelve voor den Koophandel van geen belang.
Einde van de eerfte Afdeelinge.
G 4 TWEE-



BESC HRYVINGE
van den
ARCHIPEL.
TWEEDE AFDEELINGE. Beginnende met de PASSAGE van de DARDANELLEN.
Van de Hoek Blava, op het Noordoostlykfte einde van het Eiland Lemno of Sta. limene, tot aan de Caap Greco , welke den Westlykften uithoek van het Canaal der Dardanellen uitmaakt, rekent men byna N: N: Oostlyk aanzeilende, ongeveer 7* mylen; De Caap Greco, op de kust van Europa, en die van Gjanitzari , in Afiën gelegen, verkend hebbende, zeilt men het Canaal veiligst op de volgende wyze in: Men moet zich verder van de Caap Gjanitzari afhouden dan van Caap Greco, wegens eene Zandbank, die van de eerstgemelde afftcekt: Zoo dra men de
PASSAGE van de DARDANELLEN. 'Tan de Hoek Blava, op het Noordoostlyk-
Moq.



den ARCHIPEL. 105
Moolens ,die voor het Dorp Gjanitzari ftaan , in elkander heeft, is men vlak over deeze Bank, wanneer men over ftuurboord gaande liggen O: N: O: ftuurt, en op dc Barbiers hoek aanhoudt, loopende tusfehen de beide Forten, naamlyk dat van Europa en Aliën door , mits wel oplettende om wegens da voornoemde Bank , die men rondzcilen moet, de eerfte kust wat nader te houden. — De verkenningsmerken van den ingang van het Canaal zyn eenige fteile hoogtens , onder den naam van Wüte Vlakken bekend, een weinig verder dan deeze vindt men eene laage hoek, die zich i myl in het Canaal uitftrekt, deeze moet men niet te na komen wegens eene Bank , die ongeveer \% cabellengte van dezelve W: N: W: afiteckt. Deeze Bank eens te boven zynde, vindt men de Barbiers baay, hier kan men op eene kleine cabellengte het land naderen, alwaar men op 8 a. 9 vademen ankeren kan: om hier ten anker te gaan, gaat men over ftuurboord liggen zoo draa men boven de voorgemelde Zandbank is, en ftuurt midden vaar waters tusfehen die Bank en het Fort van Afiën door, wannnecr men op 3 cabellengtens van de wal op 12 k 15 vademen water eene goede zandgrond vindt j men verG s tuit



to6 BESCHRYVINGE van tuit zich O: en W:, wegens de N: en Z: winden , die hier het meest te vreezen zyn.
Op deeze hoogte van 't Canaal loopt de ftrocm geweldig fterk, en men heeft eene zeer fter. ke Zuide wind om dezelve dood te zeilen noodig. Men moet wel in het oog houden, dat door de hoogte en ftrekking der Kusten deeze wind fterk belet wordt door te waaijen, en dezelve by den ingang van 't Canaal veeltyds fterker dan verder naar binnen is.
Zoo men het Canaal verder op wil zeilen , houdt men tusfehen de oude Kasteden van Europa en Afia door, onder den naam van Dardanellen bekend. Ongeveer £ myl N: £ N: O: van het Kasteel van Afiën, is eene zeer goede ankerplaats , de Fontein van Pacha genaamd , om reeden eener zeer gemaklyke waterplaats , door Hasfan Pacha alhier aangelegd ; op eenen bchoorlyken afftand van de wal kan men veilig ankeren, en men vindt op 15 tot 20 vademen zand met fchulpen : Deeze rheede is door de punt van Nakara en door die van het Kasteel van Afiën befchut en zeer veilig: De Scheepen die het Canaal afkoomen zyn verplicht om zich hier te laaten vifiteeren. — Deeze rheede voorby zynde , ftuurt men Noord en houdt dicht langs
de



den ARCHIPEL. 107
de kust van Europa, om de hoek van Nakara te myden , heen , die ongeveer twee cabelslengten West in Zee uitfteekt: Zoo draa men boven dezelve is ftuurt men weder O: £ 3NL' O: op de Vuurtooren van de Stad Gallipoli op de kust van Europa geleegen aan: Van de hoek van Nakara tot aan Gallipoli, kan men op beide kusten veilig ankeren , vindende op twee cabelslengten van de wal overal 30 vademen water en fyne zandgrond.
Tegen over Gallipoli is de punt van Chardoc , die twee groote cabelslengten in het Canaal uitfteekt en hetzelve hier zeer vernaauwt: Men kan vlak af en aan van Lampfaco op de kust van Afiën het anker laaten vallen, en door de nacht overvallen zynde is het voorzichtigst om het hier te zetten; doch men loopt in deeze pasfage nader aan de kust van Europa heen: Men kan, gelyk wy gezegd hebben , af en aan van de Stad Gallipoli op 30 vademen wel ankeren, vindende op 2 cabelslengten van de wal eene harde fteekgrond, doch deeze rheede ligt voor de Z: W: winden ten eenemaal bloot, daar de punt .van Chardoc de rheede van, Lampfaco voor de N: winden dekt; hier kan men af en aan van de moolens op 2 cabels-
leng-



io? BESCHRYVINGE van lengten van de wal het anker laaten vallen, op de diepte van 25 vademen fteekgrond.
Voor dat wy het Canaal der Dardanellen verlaaten en de Zee van Marmara ingaan, zal het niet ongevoegt zyn een naauwkeurig verflag te doen van de nieuwe Kasteelen en van het Kasteel der Dardanellen op de kust van Europa en Afiën gelegen.
NIEUW KASTEEL van EUROPA
o f
ROUMÊLI-INGHI HISSAN.
Hetzelve ligt aan Zee op eene hoogte, door eene kleine valley van de andere afgefcheiden, is met twee dikke toorens doch anders met geene buitenwerken voorzien.
De batteryën liggen met het water gelyk, en men gaat naar dezelve van het Kasteel kngs Steene trappen, aan de beide uiteinden van eene zwaar muur gemaakt: op de laatfte platte forme is een metzelwerk ter dikte van 18 voeten en met 2 fterke toorens verfterkt; in deeze dikke muur zyn Schietgaten met Slagdeuren, waarin zeer zwaare Stukken liggen zonder affuiten. Voor dezelve of op de
rech-



cen ARCHIPEL 109'
rechterhand van de groote battery heeft men eene andere gemetzeld , die van nieuwere fmaak en wel aangelegd is.
De groote Toorens, die zelfs voor bomben veilig zyn, worden voor een magazyn gebruikt, en derzelver platte formen zyn ook van ftukken voorzien. Het Kruidmagazyn is achter de groote battery zeer flecht geplaatst.
Op het Kasteel , dat zeer fterk gebouwd is, ligt eene onbegrypelyke menigte gefchut, doch meest zeer flegt gemonteerd en geplaatst, één enkeld fchip zou de geheele Artillerie gemaklyk doen zwygen ; dewyl de kanonniers , wegens het fpringen van het metzelwerk onmooglyk in ftaat zouden zyn, het lang te kunnen houden.
Men fchynt van voorneemen geweest te zyn, om eenige werken op te werpen op de hoogte boven het Kasteel,die de beide plaatzen , alwaar men in geval van eene landinge het Kasteel van achteren zou kunnen attaqueeren , beftrykt; doch men heeft deeze onderneeming, fchoon volmaakt wel bedacht, geftaakt.
LYST



iio BESCHRYVlNGE va*. LYST van de ARTILLERIE
van het Nieuwe Kasteel van Europa.
Op de groote battery liggen 13 metaalen ftukken van 17 voeten lang, 4 yzere dito, 1 metaalen van 26 voeten, 2 yzere festigponders lang 22 voeten. Vier metaalen ftukken, lang 20 voeten, 13 duim diameter. Op de rechter battery liggen 7 metaalen 48 ponders, 1 dito Haubitzer, en 3 dito Mortieren zonder affuiten : 'Er liggen nog boven op het Kasteel ongeveer 30 ftukken van verfchillend caliber , doch alle kleiner dan 24 ponders , waaronder begreepen zyn eenige Veldftukjes voor de batteryën, die met heü water gelyk zyn, op het ftrand geplant.
KASTEEL van EUROPA.
Geduurende den voorigen Oorlog gebouwd.
Dit Kasteel is niets anders als eene battery van 13 ftukken en met 4 Toorentjes, waar* op ook eenige kleine Veldftukjes liggen voorzien, doch het metzelwerk is in eenen zeer flegten ftaat. De politie is wegens derzelver
hoo-



des ARCHIPEL. ju
hoogc ligging zeer wel uitgekoozen, en het vuur der Scheepen zoude tegen hetzelve van weinig vermogen zyn : Dc battery vertoont zich van verre veel fterker dan zy in der daad is, zynde de ftukken meestal onbruikbaar , en het metzei werk geheel vervallen: 3 fesendertig ponders zyn gefprongen, en de affuiten van alle de anderen aan ftukken of zeer Hecht: Op hetzelve woont een Commandant , doch men onderhoudt 'er geen guarnifoen.
Tusfehen dit en het Nieuwe Kasteel van Europa is eene zeer diepe bogt, zeer bekwaam voor kleine vaartuigen om te kunnen ankeren, en gefchikt om eene landing te onderneemen , het geen waarfchynlyk aanleiding gegeeven heeft om deeze hoogte te fortificeeren, en daar men hier van daan den ingang van het Canaal beftrykt , is deeze Post voor de beveiliging der Kust en de e«virons van het Nieuwe Kasteel van het uiterile gewicht.
Het KASTEEL der DARDANELLEN.
op de kust van europa.
Hetzelve ligt op de glooijing van eenen
höo-



ii2 BESCHRYVINGE van
hoogen berg, die, niettegenftaande men het Kasteel vry hoog opgetrokken heeft, echter boven hetzelve ver uitfteekt: Door onkunde is het, dat men verwaarloosd heeft van deeze gunftige pofitie gebruik te maaken , ten einde van deeze hoogte het geheele Canaal te kunnen beftryken : Langs dit Kasteel loopt een klein riviertje, en de omliggende landen zyn zeer moerasfig, het welk deszelfs fterkte niet weinig vergroot.
ARTILLERIE van het KASTEEL der DARDANELLEN in Europa.
Op de groote battery zyn 19 metaalen ftukken, lang 10 voet en 22 duim binnenfte diameter , fchieten fteene kogels van 22 duim diameter ter verte van meer dan 600 roeden: Eén metaalen ftuk van 20 voeten lang, 20 duim diameter van binnen: 11 dito van 24 duim, en 8 dito van 8 en 4 duim diameter, op flechte fcheeps affuiten: Schoon men de groote ftukken veronderftelt van een en het zelfde caliber te zyn , is het eene echter grooter dan het andere, by voorbeeld, men
vindt



b é n ARCHIPEL ris
vindt'er een, die men Rujack heet, van 28 duim diameter, zy zyn allen zonder affuiten , en in de fchSetgaten op den grond geplaatst: Vier van de grootfte ftukken zyn volkomen buiten ftaat: Deltukken van 24duim zyn voor de zwaare geplaatst, en worden gcwoonlyk om te faluccrcn gebruikt. — Op de Toorens liggen nog eenige ftukken van verfchillend caliber, doch alle kleiner dan 24 ponders.
NIEUW KASTEEL van ASIËN,
o f
ANATOLI INGHI-ISSAN.
Het Nieuwe Kasteel van Afiën ligt aan den voet van de hoogtens der Caap Gjanitzari, aan het uiteinde van de Zandpunt, die geformeerd wordt door de rivier de Scamanier, thans onder den naam van Mendees bekend, en die een weinig boven het Kasteel in Zee uitloopt: Van dit punt tot aan het Kasteel van Europa reekent men eenen afftand van 900 roeden , waarom men hier even als op de kust van Europa, ftukken die zeer ver draagcn , heeft geplaatst.
Dit Kasteel is Hechter gebouwd dan alle de H an-



m BESCIiRYVINGE va»
anderen, de muuren. zyn minder hoog , eïï hetzelve ligt voor de hoogtens van de Caap-. Gjanitzari ten eenemaal bloot. Het cenigfte dat hier eenige aanmerking verdient is de battery , die met het water gelyk ligt, en waarvan de dispofitie dezelfde als die van Eu-' ropa is.
ARTILLERIE van het NIEUWE KASTEEL
van
A S I Ë N.
Hier liggen op de groote battery met he£ water gelyk 23 metaalen ftukken van 17 voeten lang, 20 yzeren ftukken van 20 voeten fchieten 60 pond , doch alle gedemonteerd. 8 Metaale ftukken 24 ponders , op Hechte affuiten : Twee metaalen Mortieren van 8 duimen, gedemonteerd. Men vindt 'er nog 15 ftukken van verfchillend caliber en flecht gemonteerd, liggende op onderfcheidene Toorens van de muur.
AR-



d e n ARC H l P E L lij
ARTILLERIE van het KASTEEL der DARDANELLEN.
op de kust van AsiEN;
Op de battery met het water gelyk liggen $ J4 metaalen ftukken, lang 10 voeten, waarvan de binnenfte diameter van 22 duim, en aangaande welke, wy reeds onze aanmerkingen, toen wy over die van Europa handelden , "hebben medegedeeld , zynde aan dies Volkomen gelyk: Dertien metaalen 24 ponders, op fcheepsafFuiten, en voor de groote ftukken geplaatst: Drie metaalen dito, op de linker fianc van de groote battery: Vier me-' taaien dito, gedemonteerd , liggende by de deur op de rechter flanc. Eén metaalen ftuk van 21 voeten en 12 duim diameter, gedemonteerd : Vier metaalen Veldftukken , 24 ponders, gedemonteerd: Twee 8 duims metaaien Mortieren, insgelyks gedemonteerd: —. Vyf metaalen 18 ponders, liggende in de Schietgaten en op de rhecdè van de Barbiers hoek gepointeerd": Zeventien metaalen ftukken, van 17 voeten lang en 12 duim diameter: Vyf metaalen 12 duims* Mortieren: — Een metaalen ftuk van een buitengewoon H 2 maakt



u6 BESCHRY VINGE vah
maakzel, zyn 17 voeten lang, en hebbende £4 duim diameter.
Eenige AANMERKINGEN,
betreffende de positie der
DARDANELLEN.
Aangezien de naanwe bctrekkinge, welke, deeze Forten, zoo wel die van Europa als van Afiën, met malkander hebben, zal het gevoeglykst zyn onze aanmerkingen dezelve betreffende hierin te laaten vloeijen.
Zeeker is het dat tegenwoordig deeze vier Kasteelen , aangezien hunnen rampzaaligen toeftand, niet in ftaat zyn een Esquader het binnen loopen te beletten, en had de Admiraal Orlow gebruik weeten te maaken van zyn geluk , na dat hy de Turkfche Vloot by Tchesmé vernield had, was het hem zeer gemaklyk geweest om het Canaal der Dardanellen te dwingen. De zwaare Artillerie, waarmede de Forten voorzien zyn, is zoo flecht geplaatst, dat de Scheepen van dezelve weinig of niets te vreezen hebben : — Weinige moeite zoude 'er noodig zyn om deeze Forten in eenen beteren ftaat te brengen, aarden
waL



den A R C HIP E El iï?
wallen op te werpen , en de ftukken met behoorlyke affuiten te voorzien overeenkomftig met derzelver caliber; Men zoude ook nog andere batteryën op de Barbiers hoek, waarvan wy van te vooren fpraken, doch die thans verlaaten zyn, kunnen aanleggen, ten einde met behulp der tegenoverliggende verfterkte hoogtens het gantfche Canaal te beftrykcn.
De hoogte van Maita in Europa, vlak over de laage punt van Nakara in Afiën gelegen , zou men boven al moeten bezetten; om dat deSchecpen op deeze hoogte genoodzaakt zynde om dicht onder Europa door te loopen, dus eenen geruimen tyd onder bereik van deeze batteryën zouden zyn. — Niettegenftaande alle mooglyke moeite, die men zoude willen aanwenden, om de voorgemelde poinctcn tegen allen inval te behoeden , zoude zulks onmooglyk zyn , zoo men de nabuurige kusten tegen alle landingen niet eerst in veiligheid fielt, zoo wel ten opzichte van Europa als de tegenoverliggende Afia. tifche Kust, dewyl alle de Forten van achteren geattacqueerd , zeer gemaklyk te neemen zyn: De Kusten van Europa zyn veel hooger, en fteeken verre boven die van Aüënuit, waarom men voornaamlyk trachH 3 ten



Ii8 BESCHRYVINGE van
ten moest, derzelver eerst meester te worden, en dan die van Allen te dwingen.
Op de hoogte van de Dardanellen, is het Schier-Eiland, door dc Ouden Cherfanefus genoemd, flechts anderhalve myl breed : deszelfs Kusten zyn fchoon, en byna overal gemaklyk om aan te doen , voornaamlyk aan den kant van de Golf van Saros , alwaar men gemakiyk, de hoogtens die midden in het Schier-Eiland en door de natuur zeer verflerkt zyn, bezetten kan. Een klein Corps zoude genoeg zyn, om het Kasteel van Europa , aangezien deszelfs nadeeligc pofitic, met voordeel aan te tasten, en zou na dceze verovering die van Afiën en alle andere poinften van defenfie in korten tyd kunnen dwingen.
Men zoude, wel is waar, op de kust van Afiën eene attaque kunnen waagen, wanneer men op dc kust van Troijen wilde landen, doch alleenlyk van het Nieuwe Kasteel van Afiën als dan meester kunnende worden, het welk verreweg het zwakfte is , zoude men zeer veele moeite hebben, om zich van de Afiatifche Dardanellen, wegens de ongemakJyke en moerasfige weegen die men overal langs de Kusten vindt, te verzekeren. Rondsom



den ARCHIPEL. ir9 öm het Canaal is het Land vruchtbaar, en levert zeer veel uitmuntend Catoen op.
De EILANDEN van MARMARA.
Omtrent "acht mylen N: O: ten O: van den uithoek van Gallipoli liggen de Eilanden van Marmara, Deeze zyn ten getale van 4, twee groote , één middelmatig en één klein : In den wintertyd is het veiligst om bezuiden deeze Eilanden om te houden, wanneer men naar Conftantinopolen wil, wegens de Z: Z: Ooste winden, die doorgaans in den Winter bier hccrfchcn: Het grootfte van deeze Eilanden is het Noordlyklte, en heeft ongeveer 10 mylen in den omtrek: De hoofdplaats is Marmara, waarvan het Eiland den naam, en de Zee weder van het Eiland ontleent: Op hetzelve liggen nog verfcheidene Dorpen , waarvan de voornaamfte Galioni en Crastio, en meest door Grieken bewoond zyn. Daar ■op volgt in grootte Avczia, liggende ten Oosten van Marmara , en is meest door Arabicren bewoond: Op hetzelve is een Steedtje, onder denzelfden naam, en i Dorpen, onder die van Aiwa en Arabkioi of het Dorp der AraUeren bekend. Het derde, Coutali geheeH 4 ten,



J2o BESCHRYVINGE van ton heeft een Dorp van denzelfden naam. Hetklemite, Gadaro, is flechts met een «. «ng getal van bewooners voorzien- Zy 1c veren alle eenen overvloed van Koorn, Wyn, ïruit, Catoen, en zeer veel Visch op: Thans gaan wy over tot
CONSTANTINOPOLEN,
en deszelfs omliggende Streeken en Foorfteeden, zoo wel op de kust van Europa , als op die van Afiën gelegen.
Wy zullen in het behandelen van de om. liggende plaatzen deezcr Hoofdftad den vol. genden leiddraad houden, en beginnen van het Noordlykst gedeelte boven de haven deiStad, naamlyk van de baay van Tarapia of Bugdjuck-deré tot aan het begin van het Zoetwater: Waarop wy als dan het Zuidlyk gedeelte beneden de haven tot aan de Zee van Marmara weder te rug zullen laaten volgen.
Het Land tusfehen den Vuurtooren en het Zoetwater, welke de beide uiterftens van de haven uitmaaken , is overal zeer bergachtig en met diepe watervallen en plasfen door. doorfneeden; en de beeken loopen alle of in \- het



den ARCHIPEL. 121
het Canaal of binnen in de haven uit; van het begin deezer beekjes loopt eene aanéénfchakclingc van hoogtens , houdende byna overal dezelfde ftrekking als het Canaal, zynde flechts 750 roeden op de eene, en maar 250 op de andere plaatzen van hetzelve verwyderd, naar maate de watervallen diep in het land inloopen : dc watcrplasfen door dezelve veroorzaakt vereenigen zich met die van het Zoete water , welke men de Valley van Ket-hana noemt: Men vindt dus van de baay van Bugdjuck-deré , waarvan de valley diep in het land inloopt , eene aanéénfcbakoling vanfterke pofitiën, zynde aan den rechterkant door de ftcile hoogtens van het Canaal , en aan den flinker door eene diepe waterplas , welke aan het uiteinde der haven uitkomt, zeer verfterkt; op zommige plaatzcn zou de pofitic door haare fmalte oninneemlyk zyn: De hoogtens loopen overal egaal door , en met eene zeer groote Weg voorzien zynde, waarop alle andere uitkomen, maaken zy de communicatie zeer gemaklyk. Men kan zeer licht uit deeze ligging opmaaken, hoe gunltig dezelve tot verdeediging der kust zoude zyn , zoo men alle voordeel hier van wist te trekken : üm in geval van attacque H 5 zich



122 BESCHR YVINGE van zich hier van een juister denkbeeld te kunnen maaken , vcronderltellen wy voor een oogenblik, dat de Vyand zyne landing gelukkig ter uitvoer gebracht hebbende , de troepen , welke tot dekking alhier geposteerd waren, tot beneeden de bosfehen van Bel, grade terug gedreeven , en zyne politie tegen over Tarapia genoomen had; hier door zoude het hem gemaklyk zyn om alle communicatie met de Forten en Batteryën van het Canaal te coupeeren; In een diergelyk geval zoude men de naauwe pasfage tusfehen de oude Kasteelen van Mahomet den tweeden moeten verfterken , om zyne pofitiën door deeze nieuwe defenfies te kunnen dekken.
De oude Kasteelen kunnen nergens toe dienen, als zynde onder aan eene hoogte en zoo Hecht als mooglyk is geplaatst: Daarentegen zyn de vlakke hoogtens, die boven dezelve uitfteeken de gunftigfte en fterkfte , die men langs het geheele Canaal kan vinden zoo wel op Europa als Afiën, doch wel voornaamlyk de eerfte, welke door de kleine rivier van Battaliman ten eenemaal ingeflooten zyn, welker zoomen zeer fteil en byna loodrecht opgaande alleen van eenen kant toegang.



den ARCHIPEL, 123:
ganglyk zyn. By deeze voordeden zoude men nog kunnen voegen dat van de ongdykheid van het terrein, zeer gefchikt om een weinig laagcr batteryën te planten, waarvan liet vuur alles zoude beftryken tot aan de bocht van het Canaal voor Tarapia toe: dit punt is zeer aanmerkenswaardig , en men zoude hier met veel fucces de zwaarfte Artillerie en vooral een groot aantal Mortieren kunnen gebruiken , die men , aangezien de «abyheid van Conftantinopolen , gemaklyk in geval van defenfie herwaards voeren en van al het bcnoodigde in overvloed voorzien kan ; I5eeze oninneemlyke Post zoude eene zekere defenfie van de pasfage zyn; een Corps van *5ooo man is toereikende genoeg om de pofi» tie tusfehen deeze Post en de Valley van Keth-ana, welke de gehecle Noordkust van de haven en de omliggende ftreeken van de Voorlieden van Pera en Galata in zich bevatten , te bezetten : Aan het uiteinde der Plasfcn door de Watervallen veroorzaakt , zoude men op de minst fteile en voor den Vyand openliggende plaatzen, met vrugt redouten kunnen opwerpen.— Men zoude zich aan den flinker kant van deeze pofirie moeten uitbreiden, laatende voor het Front de Valley



ï24 BESCHRYVINGE van Jey der Waterleidingen van Pyrgos ; deeze. Politie komt ons dus volmaakt gefchikt toe, om de beweegingen van denVyand niet alleen te verhinderen, maar zelfs alle onderneemingen te beletten: Ook kan men zich aan deeze zyde van de Valley op dc hoogtens zoo verre uitbreiden, als de fterk te van den Vyand zulks zoude vereisfehen. Achter zich zoude men op de hoogtens van Keth-ana eene zeer fterke pofitie kunnen vinden , laatende tusfehen beiden eenige diepe Valleyen , werwaards geen Vyandlyk detachement zou kunnen doordringen zonder gevaar te loopen om van de Armee gecoupeerd te worden.
Byaldien men, het geen het veiligst zoude zyn, ook teffens gebruik wilde maaken van de voordeelige Posten, die men aan de Zuid-, kant van de Hoofdftad vindt, zou het noodzaaklyk zyn om zich op de hoogtens aan dee« ze kant van deeze haven tegen over Keth-ana te retrancheeren; waar door men eene. veilige retraite zou bezorgen aan de Troepen, gecampeerd by Pyrgos, byaldien dezelve door overmacht genoodzaakt wierden te buigen. 'Er blyft ook geene waarfchynlykheid over dat de Vyand eens meester zynde van de hoogtens van Belgrade, langs de bosfehen.
zou



d e s" archipel: 125
zou defileeren, om den Zuidlyken kant van de Stad met alle macht te attacqueeren, wegens het groot gevaar, het welk eene dierge» lyke bewceging na zich fleept ; bovendien zyn aan deeze zyde de communicatiën zoo ongcmaklyk, dat men den Vyand met eene zeekerhcid van voordeel attaqueeren kan. •
Omliggende plaatzen van
CONSTANT INOPOLEN.
1 k • A s 1 A.
De Stad Scutarï, welke voor eene der Voorfteeden van Conftantinopolen wordt: aangemerkt, is door eene Zee-engte van ongeveer 3000 roeden van dezelve afgefcheiden , en in een ander Waerelddeel op den uithoek van Calcedoniën gelegen.
Een weinig beoosten dezelve ligt een berg, die boven alle andere uitfteekt, en door eene aanéénfchakeling van hoogtens met de andere welke zich langs het Canaal uitftrekken vereenigd , tusfehen beiden zyn zeer diepe en ongemaklyke waterplasfen: By deeze berg. verdeelt zich het water, waarvan een gedeel; . te



120. BESCHRYVTNGÈ van te in 't Ganaal en het andere in de Golf vaö Smeth uitloopt. Langs dezelve is eene weg, die naar' de oude Kasteelen van Afiën tegen over Battaliman uitkoomt; Op de flinker oever van het Canaal, vindt men eenige hoogtens , vlak van boven, en overeenkomftig met die van Europa , waarvan wy van te vooren meldingc hebben gemaakt , welke plaats even gelyk de andere tot het opwerpen van batteryën zeer gefchikt zoude zyn. — In dit geval zoude men zich evenwel niet moeten verbinden, om die plaats welke vlak tegen over de Kasteelen van Europa ligt, en wel de voornaamfte van het Canaal is, te verkiezen, maar zich 100 roeden hooger begee^ ven , van waar men het Canaal tot aan de bocht toe geheel ontdekt, en het vuur derf batteryën met dat van Battaliman kan doen kruisfen.
Altyd volgens ons aangcnoomen Plan redeneerende, naamlyk dat de Turken tot de verdeediging van deeze laatftc Politie gebracht zouden zyn; begrypt men lichtlyk, dat de aanéénfchakeling van hoogtens, die zich hier van daan fchuins naar den berg van Scutari uittrekt , door een Corps Troepen bezet moest worden , waarvan de flinker vleugel i 2 aan



Den ARC H l F E L; itf aan het Canaal, en de rechter aan dc voor. noemde berg moest zyn : door welk middel men zich in ftaat zoude ftellen om de retraite van alles wat uit Conftantinopolen kwam, te dekken.
De Posten, die men op het Front van deeze Pofitie zou kunnen bezetten zyn zeer fterk, als zynde door eene vry groote Rivier ingeflooten, en 4 of 5000 man zouden toereikende zyn, om de Stad Scutari te dekkn.
De STAD en VOORSTEEDEN van CONSTANTINOPOLEN.
Na dat men.van de Noord komende de hoek van Sro Stephano. genaderd is , houdt men binnen dezelve langs, om dat de ftroom hier fterk naar het Canaal zet, ,en als dan zoo digt mooglyk , by de Stad langs loopendc, vindt men overal grond.
De Vuurtooren eens voorby, en ten Westen van het Canaal van dc Zwarte Zee zynde,. zou men zeer dicht by de Stad het anker moeten laaten vallen , byaldien men door ftilte de ftroom niet dood zeilen kan; doch men dient wel zorg te draageri om terftond een touw aan een der Paaien, die langs het Serail
ftaan »



ï28 BES CHRY VING E van ftaan, vast te maaken, dewyl men daar *dtf ftroom het zwakfte vindt, zonder dat loopt: men gevaar om door dezelve midden naar het Canaal gezet te worden, alwaar men niet dan op 3° &35 vademen ankeren kan: En zoo als dan de Noordlyke wind doorzette en men driftig wierd , zou men zyn touw moeten kappen, en het onder de Prinfen Eilanden zetten; zelfs zou het veiligst zyn om hier het anker te laaten vallen, byaldien men op deeze hoogte door den nacht overvallen wierdt.
Een kleine pistoolfchot van de muuren van 't Serail vindt men 6 a 7 vademen water, en boven de uithoek is de ftroom gunftig, welke uit de Zwarte Zee naar binnen loopende tegen deeze hoek aanfluit en vervolgens naar de haven draait.
Zoo men aan den kant van het Tolhuis wil ankeren, moet men zich altyd aan het Serail houden, daar de ftroomen meeloopen, daar men in tegendeel aan den kant van Topana en de Gietery dezelve geftadig tegen heeft.
Men ankert op 25 vademen, en brengt insgelyks een touw aan land, het welk men zoo veel doertlyk is nadert, om het midden van de haven vry te laaten; deeze voorzorg is ten uiterften noodzaaklyk, om het aanboord; zei.



den ARCHIPEL- 129
zeilen te beletten van die Scheepen , welke het Canaal van de Zwarte Zee afkomende den fterken ftroom niet kunnen dwingen.
Midden in de haven zyn 25, op den afftand van twee Pistoolfchoocen van de Kaay van Galata*2o, en op de hoek van het Arfenaal 8 vademen water : Diep in de haven , onderden naam van de Zoete wateren bekend, zyn flechts twee vademen , zwarte fteekgrond.
Van de punt van het Serail tot aan de Zeeven toorens heeft eene Sloep met tien man één uur en 18 minuuten roeijens noodig, en men rekent dien afftand op ongeveer 2000 roeden: aan deezen kant loopt de Stad met veele bochten voornaamlyk by het Serail en Concapit; heeft eene enkelde muur met vierkante toorens zonder fchietgaten , en is op verfcheidene plaatzen vervallen: Op eenige van deeze toorens en zelfs op de muur van het Serail heeft men huizen en voor dezelve hier en daar Kiosks voor den Grooten Heer en zyne Vrouwen gebouwd.
Aan deezen kant zyn 6 poorten , alle aan Zee uitkomende, en voor dezelve eenige huizen op heiwerk in Zee; waar onder men de Caïquen of Sloepen bergt. Langs het Serail is I eene



*Sa RESCHRSfVINGE
eene JTtfifc of Kaay , waarop .verfcheidene deuren van hetzelve uitkomen; deeze Kaay. vindt men op vcele plaatzen aan deezen kant, doch loopt niet geheel door; of dezelve nooit voltooid, dan wel door de Zee verwoest zy, is onzeker. De muur is hier ter hoogte van20 a 24 voeten behalven eenige toorens, die hoogcr opgetrokken zyn.- Voor de reparatie' of het onderhoud der muur wordt gcene de minfte zorg gedraagen; de Zee wint geftadig. voet, en doet de muur voornaamlyk by de Zeeven toorens van tyd tot tyd inftortcn ; dan bouwt men achter dezelve eene nieuwe, en laat de■ overblyfzels van de voorigc ongcredderd liggen, waar door het zeer gemaklyk zoude zyn de nieuwe te beklimmen , die Hechts 8 aio voeten boven dezelve uitfteekt. Op den hoek by de Zeeyen toorens- ontdekt men nog in Zee de overblyfzclen van eene Dyk; deeze geheele kant is wel gerepareerd geweest met Colommen en Steenen van Griekfche en Romeinfchc gebouwen, het welk uit de Infcriptiën, welke men overal op de Steenen vindt , duidlyk blykt; — Het gedeelte van de muur van den landkant, te rekenen, van de hoek van de Zeeven toorens tot aan dchaven , heeft de lengte van r8oo£ roeden.
: , I DO



den ARCHIPEL. i§i
De gehcele Stad is door drie muuren iïigeflooten,de eene hoogei- dan dc andere als een' Affiphithcatef of fehu&öS oploopendc ge. plaatst;, op de eerde ftaan vierkante toorens, op den afftand van 3- k 4 honderd voeten van elkander, fteekende boren de ffluttr 2elve ter hoogte van 25 a 30 voeten uit.
Ongeveer veertig voeten van deeze eerfto is eene andere ter hoogte van 18 a 20 voeten opgeworpen, en is thans rffi'eC zeer weinige toorens, zommige rond, en andere vierkant, voorzien.
De derde muur is ongeveer 12 a 15 voeten hoog , zonder toorens , en flechts 1-2 a 18 voeten van de tweede af; hier vindt men eeneGraft van 50 a 60 voeten wyd, rondsom dezelve is met eene Contre^escarp van 12 a. 15 voeten voorzien , van 75 tot 7$ roeden iig= gen in deeze Graft muuren ter dikte van 6 voeten, die van den kant van- de wal door Contreforten zyn gedekt ; deeze muuren ïrclfeen dezelfde hoogte als de Contrc-esearp, met welke zy aan de tfiteindens. verbonden zyn; in zommige dier muure-u zyn boogjens of gaaten van 2-'- wet diameter. ' De waarfchynlykftc reden , waarom mend'eeze dwarsmtiuren heeft gebouwd-, fchyrit I 2 ge-



13* BESCHRYVINGE van
geweest te zyn om het water op te kunnen houden en de Graft te vullen waar en wanneer men zulks goed vondt ; hier en daar loopt nog een beekje in deeze Graften, die fchuins afloopen, en het water, dat overal uit de grond opborrelt doet met reden vermoeden niet alleen dat dezelve van onderen met waterleidingen voorzien is, maar zelfs meent men met zekerheid ontdekt te hebben y dat ze met Ciment of Tras gemetzeld zyn.
Deeze drie muuren zyn in den allerflechtften ftaat, en vallen benevens de Contre-escarp overal in puinhoopen neêr : op veele plaatzen zyn dezelve met klimop en heesters begroeid: De Graft, die door het vervallene metzelwerk der muuren zoo wel als door de langdurigheid- van tyd verftopt is, wordt benevens de ruimte , welke men tusfehen de muuren vindt, thans bebouwd. Men diene wel op te letten, dat 'er maar eene enkelde muur en zelfs zonder graft van Eyri-Kapoul of de Dwarspoort tot aan de haven loopt t Voor de muur te weeten van de Zeeven-toorens tot aan de Poort van Selivrée of SelemIria is het terrain vry open; langs den Zee» kant zyn eenige Taaneryen, en het overige land wordt tot moeferyen gebruikt: Tegen
over



den ARCHIPEL. 133
over de Poort van Selembria is een open Turksch Kerkhof, en boven hetzelve ligt op eene hoogte ongeveer 65 roeden van de Stad eene Griekfche Capel. Tusfehen beiden is eene zeer waterryke Fontein, en dicht by dezelve eene groote voorraad van water, byeenverzameld door het floppen van een beekje , het welk by de Poort Top-Kapoul ontfpringt: De muuren van de Stad zyn tusfehen de Poorten van Top en Endrené zeer vervallen , en in alle drie zyn groote bresfen, door welke men gemaklyk dringen kan: De Contre-escarp is in denzelfden ftaat, en zelfs op zommige plaatzen geheel niet meer te vinden: De muuren volgen overal de helling van het terrain; tusfehen de Poorten van Adrianopolen en Eyri, alwaar dezelve naar binnen loopen, heeft men het Kerkhof der Armeniaanen geplaatst. Van de Poort van Eyri tot aan de haven loopt dc muur altyd naar beneeden , volgende de ftrekking der huizen, die men in de Voorftad vindt. Het gedeelte van de Muur van den hoek van de Voorftad van Youb tot aan de hoek van het Serail rekent men op 2000 roeden: hetzelve is echter korter dan dat van het Serail tot aan de Zeeven I 3 too-



ï34 BESCHRYVÏNGE van toorens: Hier is flechts eene muur met vierkamc toorens voorzien, doch die men wegens de huizen die tegen dezelve aangebouwd zyn , naauwlyks onderfcheiden kan ; de geheele Zeekant is bebouwd , en men vindt alleenlyk eenige openingen tegen over de ftraaten, dis naar de Elf Poorten aan deezen kant, gaan.
Men rekent het getal dcrlnwooners flechts op 600,000 zielen, waar onder nog begreepen zyn Galata, Pera en Tophana, maar de oneindige menigte van Mosquccën vereisfchen zeer veel plaats; daarenboven zyn de buizen, die meest van hout zyn , zeer laag, en flechts door éénc familie of huisgezin bewoond, en met een klein tuintje of ten minften met een plaats voorzien. Het Serail, de getrouwde Sultanen, die haare Paleifcn in de Stad hebben, en de huizen van de Grooten van het Hof neemen zeer veel plaats; voor het overige zyn 'er na de laatst ontftaane brand zeer veeie Inwooners uit de Stad vertrokken, wier huizen tot nog toe niet weder zyn opgebouwd,
Ee-



o -x x ARCHIPEL. 135
Eenige Aantekeningen betreffende de LAND- en ZEEMACHT der Turken voor den laatfien Oorlog.
De Turken , die den 7 July 1770 voor 'Tchesmé "hunne gehccle Vloot alleen door onkunde der commandecrendc Officieren vcriooren, hebben niet noodig geoordeeld om meer kunde zedert dien tyd te trachten te ver-krygen.
De overlcedene Capitein Pacha, die zonder iwyffcl, een man vol moeds is geweest, hadt van Zeezaakcn geen het minftc bezef, en fchoon men in Hem het grootfte \ erlangen veronderflclle , om het gezach van zync:i Meester ten hoogften toppunt tc verheffen, blykt het echter duidlyk , dat Hy van zyn ,crcdict alleen gebruik gemaakt heeft, om zyne gierigheid te kunnen voldoen.
'Er is geen een cnkcld Capitein van de Caravcllen , waaruit dc Turkfche Zecmagt beftaat, die het minfte denkbeeld van Navigatie, Manceuvres of Zee-tacticq bezit, en zullen door de Rusfen, met eenige kunde aangegreepen, altoos geflaagcn worden: Zie hier rfe voórnaamfte reden : Niemand kan een 14, Schip



Ï36 BESCHRYVINGE van Schip krygen zonder aanbieding van eene zomme gclds, en die de fterkftc biedt wordt het bevel opgedraagen: Hier door worden de Capitcins in de noodzaakiykheid gefteld, om op hunne beurt weder middelen te bedenken, om hunne geleedene fchaade te vergoeden; Een der meest gebruiklyke is, om terHond na het uitzeilen , de helft van de Equipagie aan land te zetten, en geduurende de geheele reize daarvan de Soldy te trekken tot hun eigen voordeel: deeze vermindering van manfehap nog gevoegd by hunne onkunde , fielt hun aan gewisfe gevaaren bloot, Welke zy echter zoo veel mooglyk trachten te vermyden, door zich maanden lang in eene haven op te houden , tot dat zy met eene voor de wind op de plaatze hunner destina'tie hoopen te kunnen komen.
Hunne Lootzen, die meest Grieken zyn, bezitten niets dan eene oppervlakkige en door lange ondervindinge verkreegene kennisfe der kusten, en verliezen zy eens het hand uit het gezicht , dan is het Compas voor hun ten eenemaal onnut: Ook ziet men gewoonlyk, zoo eene Caravelle naar Syriën of Egypten gezonden wordt, dat de Capitein in de haven van Smyrna of Rhodos een
vaar-



den ARCHIPEL. 13?
Vaartuig, om hem voortezeilen en den weg te wyzen, opzoekt.
Op hunne Scheepen heerscht geene de minfte order noch discipline ; alle ftanden zyn onder elkander verward, de uitdeelinge der levensmiddelen ongelyk, en het water niet bepaald; dus daar ieder a part eet en wat hy wil, is het eenen Capitein onmooglyk om te bepaalen, hoe lang hy in Zee blyven kan.
In het timmeren en optuigen der Scheepen hebben zy door middel der Franfchen en Engelfchen eenige vorderingen gemaakt, doch de andere fchikkingen zyn binnen boords even flecht, als dezelve te vooren zyn geweest: — De Cajuit is verdeeld in verfcheidene kleine hutten voor de Officieren, en hunne geheéle battery van vooren tot achteren met kleine houten hutten opgepropt, dienende tot Winkels, Koffyhuis en zelfs tot Keuken voor de Equipagie; Het rooken, en branden van licht,ftaat alle uuren van den dagen den nacht aan boord overal vry. Het exerceeren met de Stukken is by hun onbekend, zoo dat men hier door gemaklyk kan bemerken, met Welke moeite men een zoodanig Schip tot den flag prepareeren zou.
- Op hunne batteryën liggen ftukken van alI 5 ler-



138 BESCHRYVINGE vanlerhande caliber naast elkander, en het is zeep dikwyls dat men naast eenen fesponder, eenen 48 of 6b ponder vindt: waar uit noodzaaklyk in den tyd eener actie dc grootfte verwan-inge moet ontftaan, door de onmooglykheid om fchielyk genoeg voor ieder Stuk de juiste kogels en Cardoefen aan te kunnen gecven. Dit maakt, dat zy altoos oneindig meer dooden en geblesfeerden dan haare kundiger vyanden moeten hebben.
In dien tyd beftond de geheele Turkfche Vloot in 24 Scheepen van Linie, waar onder 8 byna geheel buiten ftaat om Zee te bouwen , en aangezien de onbegryplyke verwaarloozinge in derzelver onderhoud, kunnen de andere 16 , fchoon nog nieuw, niet lang dienen : Door de ongehoorde bcdriegeryen der Opzieners , die het geld der Timmerlieden in hunne zak fteeken, is het calefaten der Scheepen ten eenemaal verwaarloosd, zoo dat toen ter tyd het Turksch Esquader geen travaat van 8 dagen had kunnen uitftaan, en een nagel nieuw Schip het jaar te vooren in volle Zee zonk. Om kort te gaan, de onkunde, wanorder , dievery , en verwaarloozing in het beltuur van de Turkfche Marine gaat zo verre, dat men gerust kan verzekeren, dat geen enkel
Turksch



den ARCHIPE L. ï39 Turksch Schip in ftaat is, om zelfs den zwakilen Vyand een oogenblik het hoofd te bieden. Van den innerlykcn toeftand der
Magazynen van het Arfenaal van Conftantïïiopolen kunnen wy geen naauwkeurig verflag doen, doch aangezien alle andere omftandigheden, is het zeer waarfchynlyk, dat de Capitein Pacha den Vreemdelingen den toegang hier toe weigert, om hunne clende en zwakheid den Vreemdelingen niet voor oogen te (lellen. — Het Charter der Scheepen , welke toen te Conftantinopolen gevonden wierden, waren
Getal en zoort van
" ' Scheepen. -Stukken.
i Scheepen van . 74. waarvan 1 goed en 1 op Stapel.
i2 . 6\. 8 goed en 4 (1 echt,
IO . . 50. 8 goed, 1 Hecht.
en 1 op Stapel.
zamen 24 Scheepen van Linie.
2. Fregatten van . 44. in goede ftaat.
o, . 40. a roede en 1 ilecM»
3 . 36. in goede ftaat.
5 ——— . 32. sgoedeensflechte.
3 ;— . 30. in goeden toeftand.
dus 15 Fregatten.
2 Bar-



140 BESCHRYVINGE van •
i Barken voerende 36. op Stapel.
15 Chebecquen . ia. 7 goede en 8 op Sta.
pel.
7 Galeijen . . jn goede ftaat. 4 Bombardeer Galjoten. 1 goed en 3 op Stapel.
1 Cannoneer Sloep . op Stapel.
In 't geheel 68 Scheepen en Vaartuigen van den Grooten Heer.
De LANDTROEPEN
der Turkfche macht zyn gewoonlyk in vier Clasfen verdeeld, te weeten
De eerfte Clasfe is die der Janitzaaren, en wordt gerekend op honderd en yyftig duizend man, waarvan honderd en tien duizend tot dekking der Frontieren , en de overige 40 duizend te Conftantinopolen zelve.
De Spahys is een Corps Cavallerie van 12000 man, gecommandeerd door hunnen SpahyrAgasfi.
De Silikdars, insgelyks een Corps Cavallerie van dezelfde fterkte, onder bevel van hunnen Generaal Süikdar-Agasfi.
De Buluchcaths Erbea, beftaan uit 4 Compagniën Cavallerie ieder van 400 man, waarvan



den ARCHIPEL/ 141
van 2 zich by de Spahyrs en 2 by de Silikdars zich vervoegen.
De Ocybediyr is een Corps Infanterie Van 3500 man.
De Topdiya, zyn Canonniers, onder commando van eenen Topdiyts-Bachi, ten getale van 5000, gedeeltlyk te Conftantinopolen , gedeeltelyk op de Frontieren.
De Top Arabadgyrs is een Corps Infantery, alleen gefchikt om de affuiten te maaken en te geleiden, benevens het andere ammunitie en wapentuig.
De Tichadirs Cuchlyteris zyn 800 man, om zorg te draagen voor de tenten en bagage van den Sultan, den Groot Vizier, den Kukuyabei en van den Testendar.
De Cuchterames tabes Alens, is een Corps van 200 Muzicanten voor den Sultan.
De Suzaldigo is een nieuw Corps Canonniers, in 1783 opgericht, beftaande in 2000 man, door den Groot Vizier onderhouden.
Behalven deeze gereguleerde Troepen, ligt 'er op de Frontieren nog een Corps Recruten, om in tyd van nood de vaste Regimenten voltallig te maaken.
De tweede Clasfe bevat in zich een Corps voortkomende uit de Leenrechten , en be-
ftond



n% BESCHRYVINGE van? ftond weleer uit ten minften 200,000. msti9 doch tegenwoordig is hetzelve van weinig aanbelang, en zoo fterk in verval geraakt , dat men thans in de hoofdftad flechts 400 telt onder den naam van Guedüiy bekend.
De Kalhys of Levenos zyn Troepen dooide Paehas onderhouden , en met derzelver opkomften overeenkomJlig.
De Kouvïbaragdis zyn een Corps Bombardiers , hebbende voor Chef eenen Koumba* ragdis 'Bacha.
By deeze Clasfe behoort nog de militie van Yidin en van Egypten, ieder van 3000, era de Kurder van 30,000 man, sindlyk nog de Bulgaren y die uit 12000 man zoo Turken als Grieken beiraan.
In de derde Clasfe zyn begreepen dc Miriarlens, maakende een Corps uit, dat alleen? in oorlogstyden en naar maate der omftandigheden meer of minder fterk geworven wordt.
De vierde Clasfe. heiraat uit de Yuc-Muhel. iiers, en zyn alleen Volontaircn , die door het Fanatisme aangedrecven van zelf te velde trekken , doch die men als dan op 's land* kosten voedt.
AAN-



■den ARCHIPEL. m
AANMERKINGEN
bstrefftnde de middelen van defenfie van lve%, Canaal der Zwarte Zee en die der Ktis'ten van Europa en Afia, aan hpt~ zelve grenzende.
Hetneemen van de Krim heeft hetOorlogsfystema van Rusland om tegen de Turken offenfif te ageeren volkomen veranderd (ci) A. Zich van de Zwarte Zee meester gemaakt en aanzienlyke Magazynen in de havens van de Krim aangelegd hebbende , zuilen zy hier door in ftaat zyn, om het binnenfte van 't Ryk met alle kracht aan te tasten; en de weinige zwaarigheden, welke zy zouden ont.. moeten om eenen aanflag. tegen de Hoofdftad zelve te waageu, geeven ons redenen om het volgende Plan van Operatiën by hun te veronderftellen: om naamlyk , Eerst. Met een Esquadcr dc pasfage van
het
: ia) Eenige Noten betreMyk tot deeze Aanmerkingen hebben wy , om derzelver uitgebreidheid, verkoozen achter deeze te laaten volgen, en flechts met eeneCapitaale Letter, de plaatzen, waar by dezelve behoo-
ren., aangetoond.



144 BESCHRYVTNGE vas het Canaal der Zwarte Zee te forceeren , na zich alvoorens door eenige Manfchap op de Kusten van Europa en Afiën ontfcheept , van achteren meester gemaakt te hebben van de Forten en Batteryën, in welker fterkte, die van het Canaal beftaat.
Ten tweeden. Om dp de Kust van Europa niet ver van Conftantinopolen eenige troepen met allen fpoed aan land te zetten, en een Coup te waagen, mits zich eerst van de genegenheid der Grieken verzekerende , die gewis eene revolutie zouden begunftigen.
Ten derden. Zoo de noodige voorzorg door de Turken genoomen, om Conftantinopolen van naby wel te verdeedigen, geene hoop overliet, om na de twee voorgemelde attacques de Stad te kunnen overrompelen, zouden de Rusfen een Corps Troepen kunnen tranfporteeren tusfehen het gebergte Hemus en dat gedeelte der Zee, het geen by de Turken onder den naam van Barkan of Bosphorus van Thraciën bekend is, vervolgens zich meester maakende van Chinguenê SKelesfy, als zeer gefchikt om alle het noodige te verzamelen, de Campagne in Europisch Turkyen openen.
„ B*



bO ARCHIPEL. 145?
H BetreUyk dit laatjie poinft zal de Note B is den Leezer niet weinig licht byzetten."
Wy zullen ons thans eea weinig breedet uitbreiden omtrent de middelen, welke men zoude kunnen aanwenden om de pasfage doof het Canaal van de Zwarte Zee te forceeren, en den tegenwoordigen ftaat van defenfie van hetzelve een weinig naauwkeuriger den Leezer voor oogen ftellen.
De ingang van het Canaal van dc Zwarte Zee is gedefendeerd door twee oude Kasteelen , te verre van elkander gelegen om met eenigen vrucht hun vuur te doen kruisfen, en teven veel te zwak om om dat van de Schecpen te weerftaan: Een gering getal Troepen in de nabuurige bochten of inhammen aan land gezet, zou dezelve met weinig moeite ftormenderhand kunnen inneemen. (C)
Dc twee Nieuwe Kasteelen, in het jaar 1773 volgens flechte Plans aangelegd , kan men, fchoon nader by elkander gelegen, gemaklyk meester worden, als zynde op verfcheidene plaatzen van alle defenfie ontbloot. (D)
De Nieuwe Batteryën Van de twee Kavacs even als die van de voorcngemelde Kasteelen uit metzei werk beftaande, beduiden niet veel, zynde hunne fchietgaten niet hoogcr dan 4 K of



f46 BESCHRYV1NGE vak
of 5 voeten boven de oppervlakte van het water, en zouden door het hoogere vuur en het klein geweer der Oorlogfcheepen weldra tot zwygen worden gebragt: Eveneens zoude het met de Vliegende Batteryën, hier en daar langs de Kaaijen van 't Canaal geplaatst, gaan; welke wegens het groot gevaar om 'er zich van te bedienen van geen elf e él zouden zyn: hier by komt nog de gebrekkigheid vande Artillerie, waar door men op de juistheid van de fchooten geen Haat maaken kan, noch op de gezwindheid van het vuuren, het welk in eene diergelyke gelegenheid zoo noodzaaklyk is.
. Uit deezen tegenwoordigen toeftand, waar in deeze Forten zich bevinden, is 'er alle waarfchynlykheid, dat de onderneeming van eenen Vyand fterker in Zeemacht en meester van dc Zwarte Zee , in zyn voorgenomen oogmerk om de pasfage te foreceren , eenengewenschten uitflag zoude hebben: dewyl hy voor de Kasteelen en Batteryën, waar van wy de vouten hebben aangetoond, niets te vreezen heeft. (E) Byaldien hy echter, niettegenftaande de groote waarfchynlykheid van eenen goeden uitflag, de onderneeminge niet durfde waagen, zoude het. hem zeer geraak-



b, e g ARC H I | E t. 147
maklyk zyn om doormiddel van eenige Troepen op dc nabuurige kusten .van Europa en Aiiën aan land gezet de Kasteelen tot de overgaave to dwingen; want op de zyde van ge. fchut ontbloot, zouden zy in eenen enkelen ftorm te neemen zyn: Deeze Manoeuvre vereischt flechts eene kennisfe van het. terrein, die gemaklyk te bekoomen is. (F)
Dicht by de oude Kasteelen en dc Vuurtoorens van Europa en Afiën vindt men verfcheidene plaatzcn tot eene landing zeer gefchikt , alwaar men in eenen nacht genoeg Troepen aan land zoude kunnen zetten, om dezelve te overweldigen , terwyl van den Zeekant het vuur der Scheepen eene zeef gunftige diverfie maaken zou.
Op de kust van Europa vindt men de gefchiktfte plaatzcn van de Vuurtooren Fanaraky tot aan Esky-fanary, ter uitgebreidheid Van omtrent 2000 roeden : In deeze inham-* men, die gewoonlyk dienen tot berging der Caïqucn , zouden de Chaloupen zonder de minfte zwaarighcid kunnen landen : Op de kust van Afiën vindt men ook eene ruime inham op den afftand van 100 roeden van het Kasteel, welke geformeerd is door eene openc valley aan den mond van eene beek, dceK 2 ze



ï4-8 BESCHRYVINGE vajt ze plaats is zeer veilig*, nicttegenftaande de nabybeid van het Kasteel, het welk van deezen kant geheel van gefchut ontbloot en niet in ftaat is om te kunnen ontdekken wat 'er in deezen inham gefchiedt: Vierhonderd roeden verder is by Riva eene nog betere plaats, hier is eene inham , die dicht aan het land door een klein Schier-Eiland in tweën verdeeld overal gemaklyk is om aan te doen : De Scheepen zelfs vinden op den afftand van 2cö ró"eden van de kust op 16 vademen eenen goeden ankergrond : Wy kunnen hier ter plaatze eens vooral aanmerken, dat men op alle deeze kusten veilig ankeren kan, dat de grond fchoon is en tot aan den oever Jangzaamerhand opdroogt ; nicttegenftaande de geweldige Noordewinden houden de ankers overal.
Het Hechte Kasteel van Riva zou niet in Itaat zyn te beletten om de noodige troepen aan land te zetten ten einde hetzelve weg te neemen ter gelyker tyd als dat van de Vuurtooren van Afiën ; de gemaklykheid der communicatiën en de hoogtens, welke langs het Canaal loopen, doen met reden denken dat deeze eerfte attaque gelukt zynde , de overige Forten in eenen enkelen nacht, mits
alle



den ARCHIPEL. 149
alle noodige voorzorg aanwendende, te neemen zouden zyn: De Scheepen als dan veilig het Canaal inzeilende, zouden met eene Noordewind en door behulp der fterke ftroom in drie uurcn tyds zich op den hoek van 't Serail vertooncn, en als dan naar omftandigheden kunnen ageeren, om de hoofdftad door een wel gedirigeerd vuur in den brand te fchieten, en dus oproer veroorzaakcnde, tot de overgaave dwingen.
MIDDELEN
om het Canaal te defendeeren.
De defenfie van het Canaal der Zwarte Zee is zeer gemaklyk, en zoo wel ter Zee als te Lande door de Natuur zelve aan de hand gegeeven : Deszelfs engte , welke zomtyds flechts van 300 a 400 roeden is, gevoegd by de hoogtens van 30, 40, 50, 100 ja zelfs tot 150 voeten , bieden byna overal voor eenigzins kundige militaire oogen, dc allergefehiktfte plaatzen voor Batteryën aan. Op beide de oevers zyn goede ankerplaatzen en rheeden gefchikt voor dryvcnde Batteryën, war door men de pasfage nog enger maakenK 3 de,



ï5o BÉSCHRYVINGE van
de, tevens een fterker vuur tegen de vyand. ]yke Scheepèn zou vereenigen : die als dan in dc onmooglykhcid gefteld zynde om hunne linie te developpeeren , geen het minftc voordeel van hun getal zouden kunnen trekken; Het zoude vry nuttiger en minder kostbaar zyn geweest, byaldien men aarde Batteryën op de best gelegene hoogtens, en waar mede men rechts en links ageeren kan, in plaats van de kleine gcmctzclde Kasteelen had geplaatst, waarvan het fpringen het behandelen der Stukken ongemaklyk en voor de verdeedigers gevaarlyk maakt, en die voor het overige , gelyk wy te vooren aangetoond hebben, zeer gemaklyk te neemen zyn: — dewyl de Batteryën in tegendeel op verfchillcnde hoogtens geplaatst en 'buiten bereik van 't vuur der Scheepen, de vyafidlyke Vloot van boven een zeer groot nadeel toebrengen kani Het Canaal is zoo fmal, dat men , fchoon een weinig met de Batteryën achteruitgaande om de hóogfte'en voor dezelve meest ge'fchikte plaatzen uit te kiezen, 'hetzelve gemaklyk befchieten kan.
Op de tegenwoordige Batterye en in de Kasteelen zyn geen Mortieren nog Haubitgers, welke echter hier van het grootfte nut
en



jjo ARCHIPEL. isï
■en voor de Scheepen allermeest te duchten zyn ; want eene enkele Bom is genoeg om een Schip te doen fpringen cn de grootfte verwarringc in een Esquader te veroorzaaken. Men zoude niet te veel Mortieren op deeze plaatzcn, zoo wel hooger als laager dan de Batteryën kunnen plaatzen. — Hier by zou men nog vliegende Batteryën van kleiner caliber kunnen voegen , om met gloeiende Kogels zo wel als op de Batteryën te fchicten, en de Haubitzers zouden ook van eenen gewenschten dienst kunnen zyn.
Men heeft aangemerkt, dat de twee hoogile Poincten die 200 roeden beneden de nieu■wc Kasteelen zyn, het Canaal zeer vernaauwen , hunne hellende pofitic zou de directie van het vuur zeer begunftigen , cn de verdeèdigers in ftaat Hellen , om de opzeiiende vyandlyke Scheepen van vooren in te fchieten: waarom men ook op deeze hoogtens de fterkfte Batteryën plaatzcn moest. — De dryvende Batteryën, die men tot de defenfie van het Canaal gebruiken wilde , behoorden ieder met twaalf 24 ponders gewapend en op de hoogte van de Caraks voor 4 ankers geposteerd te zyn, liggende, om den geweldigen ftroom beter te breeken, diagoK 4 naals-



152 BESCHRYVINGE van
naalswyze met den ingang van het Canaal: De eerfte zoude 10 roeden van de wal aan den kant van Europa, op 15 vademen , en de tweede op 15 roeden 18 vademen, zand met fteentjes vinden : daar men de andere twee op de kust van Afiën en op 25 a 30 vademen fchulpgrond plaatzen moet: De Vyand zoude deeze Batteryën zeer bezwaarlyk kun. nen forceeren, om dat hy derzelver zonder aan boord te komen , het welk wegens de ftroomen zeer gevaarlyk zoude zyn , niet meester worden kan : De ligging deezer Batteryen, welke wy zoo even hebben aangetoond , wordt nog door eene Klip , die 50 roeden van de kust van Europa gelegen is, en het Canaal zeer vernaauwt, veel fterker. Zoo men echter in het plaatzen der dryvende Batteryën te veel zwaarigheden mogt vinden , zou men in derzelver plaats 20 Cannoncerfloepcn , voerende ieder een 24 ponder , kunnen gebruiken , deeze moest men midden ftrooms met de voorfteeven Noordwaarts plaatzen , mits wel zorge draagende Om dezelve fterk te vertuijen en aan elkander vast te maaken , ten einde hunne directie door het omloopen der winden niet kome te veranderen,
Tot



den ARCHIPEL. 153
Tot verdere defenfie van het Canaal zou het zeer noodzaaklyk zyn, om op beide kusten ter hoogte van de Vuurtoorens eene kleine plaats te verfterken, voor 2000 man; en de noodige Magazynen opterichtcn, ten einde allés wat tot de Batteryën, langs het Ca-, naai geplant, behoort, te kunnen bergen. Men vindt zoo wel op de kust van Europa als op die van Afiën hier toe zeer gunftige pofitiën, die door de natuur voor het drie vierde gedeelte verfterkt, ontoeganglyk, en dus met weinige onkosten oninneemlyk te maaken zyn.
Onder deeze plaatzcn zou men rctranchementen kunnen maaken voor de Troepen, tot de defenfie der nabuurige kusten Wdësti» ncerd. Het gevaar, dat de Vyand zoude hebben om zulke fterke posten achter zichtte laaten; de zekerheid van derzelver vuur in het voorby zeilen uit te moeten ftaan, cn om van dc plaatzen tot eene landing best gefchikt, afgefneeden te worden, zouden hem zonder twyffel van zyn voorneemen doen afzien, en men kan met zekerheid zeggen , dat deeze Forten, dus aangelegd, de voornaamfte defenfie van het Canaal zouden zyn.
De Vyand hier door dan genoodzaakt zynK 5 dc



154 BESCHRYVINGE van de af te zien om de pasfage te willen forceercn, zoude zich mooglyk een ander Plan van attacque en landing op de kusten van dc Zwarte Zee formeeren, en hier toe wel die plaatzcn verkiezen , ten einde lange en ongcmaklyke marfchen te vermyden, welke het dichtfte by de hoofdftad zyn: Hier toe zoude hy eene fterke Politie verkiezen , en in korten tyd de Troepen, Ammunitie en alles wat tot eene attacque vcreischt wordt byéénverzamelen: In beide gevallen zoude het dus van het grootftc aanbelang zyn, om hem de mooglykheid van landing te beletten; en als dan denken wy voor de defenfie van Conftantinopolcn zelve genoeg gezegd en gezorgd te hebben.
PLAAT ZEN,
gefchikt tot eene landinge zoo wel op de kusten van Europa als Afiën , benevens de middelen van defenfie»
Van de Vuurtooren cn het Kasteel van Europa tot aan Esky-Fanary is de kust, gelyk reeds te vooren gezegd hebben, overal fteil, rotsagtig en ontoeganglyk, eenige kleine



den ARCHIPEL 155: ne Inhammen , door de Valleyen en Beekjens, die in Zee uitloopen geformeerd, uitgezonderd; die inderdaad wel groot genoeg om eenige Troepen aan land te zetten, echter tót eene'generaale landinge geenzins toereikendó zyn: Geheel anders is het in tegendeel op de kust tusfehen Esky-Fanary en de Zwarte Caap , als zynde overal fchoon en zeer gemaklyk om aan te doen, gefield: De Dorpen Enxciur en Domotisderé, een quarticr uur van de gemaklykfte plaatzen om te landen gelegen, bicden den Vyand de beste gelegenheid om zich te retrancheeren aan; van waar hy in eene marsch tot voor de Hoofdftad voortrukken kan.
De defenfie van de kleine Inhammen zon beftaan in kleine detachementen ter weerszyden der Valleyen geposteerd, waar door zy in ftaat gefield zouden worden, om het aannaderen van den-Vyand te beletten, of zoo dra hy geland ware, hem ter zyden met alle kracht te attacqueeren. • Ten opzichte van de defenfie van de uitgeftfekthcid tusfehen Esky-Fanary en de Zwarte Caap of KaraBouroun , alwaar de Vyand eene generaale landing zou kunnen onder-



i$6 BESCHRYVINGE van
derneemen , dient men de volgende dispoü. tien te maaken.
Ten eerften: Men zoude twee kleine Forten en verflerkte Batteryën op de beide Caapen moeten opwerpen, zynde deeze politie ter verdeediging en om eene landing te beletten allergelukkigst geplaatst.
Ten tweeden: Zou het gevoeglyk zyn om van te vooren de gefchiktfte plaatzen op de geheele Kust uit te kiezen, om eenige Batteryen met kleine ftukjes te planten, die alleen op de Sloepen tot eene landing gebruikt moesten vuuren.
Ten derden: Twee Corpfen, uit Infanterie en Cavallerie beftaande, overeenkomflig met de macht van den Vyand, te plaatzen, het eene op de hoogtens van Eomousderé, die op de kust aan den kant van Esky-Fanary lig. gen; het andere op de hoogtens van Enxciury mits wel zorge draagende om hun Camp door eenige retranchementen te dekken.
Ten vierden: Moet men de hoogfte plaatzen met eenige Stukken zwaar caliber, benevens eenige Mortieren en Haubitzers voorzien , om de Scheepen, die de landinge dekken, te Lefchieten. Ten vyf den: Twee Seintoorens, de eene op
het



ö e n ARCHIPEL. 157
het Fort van Esly-Fanary, en de andere van de Zwarts Caap bouwen , om op de eerfte 'ontdekking der Vyandlyke Scheepen Sein te kunnen doen en dc Troepen waarfchuwen.
Ten zesden: Op het eerfte Sein van ontdekking zou men langs de geheele Kust Posten moeten plaatzen, zo wel van Infanterie als Cavallerie , en vooral geduurende den nacht fterk patrouilleeren.
Ten zevenden : Van te vooren dient men de dispofitie voor de Troepen te bepaalen, byaldien het den Vyand, niettegenftaande alle genomene voorzorg , gelukte om een gedeelte van zyne Troepen aan land te krygen: Hier toe zal het niet ondienitig zyn de Troepen fterk te exerceeren, om in dicrgelyk geval door hunne vaardigheid , den Vyand te beletten om zich te formeeren, en zich met hem mêieerende , het vuur der Scheepen te doen zwygen.
Eindelyk ten achtften: Zoude men moeten zorgen, dat 'er altydeene gemaklyke en veilige communicatie tusfehen de Troepen open bleef, ten einde zich onderling te hulp te kunnen komen, en zich gemaklyk begeeven werwaards de nood zulks eischt.
Op de kust van Afiën zouden de operatiën
van



j58 BESCHRYVINGË, va»
van den Vyand geen ander oogmerk kunnen hebben als om de batteryën van het Canaal te gelyker tyd als die van Europa aan te tasten, en een klein Corps, gecampeerd onder het canon van de Forten, welke wy voorgefteld hebben om op de vjakte van dc Vuurtoorcn op te werpen , zoude toereikende genoeg zyn om dit gedeelte te dekken. liet zoude zeer gemaklyk zyn het kleine Schier-Eiland by Riva gelegen te verfcerken , cn dc twee hooge Caapcn, welke op het uiteinde van den inham liggen, leveren voor het planten van batteryën de allergewcnschte pofitiën op. De Turken zyn in de vaste verbccldinge, dat men met Schcepcn van Linie de kusten van dc Zwarte Zee niet naby komen kan , dan hoe verkeerd cn hoe verre zulks bezyden de waarheid is, zal uit de Notc C. waar voor wy de details der Zeevaart overlaatcn, duidlyk blyken: Verder in Zee kunnen de Scheepen op alle tyden ankeren, zonder gevaar te loopen om op de kust gezet te worden , doch omtrent de landingen , moet men zorge draagen om dezelve niet met Noordlyke of Oostlyke winden te onderneemen, welke hier eene zeer holle Zee maaken , cn wegens de kleine Zandbanken eene flerkc branding
ont-



i)Sn ARC HIP E L. ijgr öntftaande , zouden de kleine roeivaartuigen niet zonder gevaar de landinge kunnen doen.
Men dient hier ter plaatze aan te merken, dat de voorzorg, welke men gebruiken moet om eene landing op de kust van Europa voor te komen, gcene groote onkosten , nog veele Troepen vereischt , dewyl dc plaatzcn alwaar de Vyand zulks onderneemen kan dooide Natuur bepaald en zoo bedekt zyn, dat hy nooit kan weeten, welken tegenftand hy vinden zal: Hier komt nog by, dat men we. gens dc nabyheid van Conftantinopolen al tyd langs de kust verfterkinge krygen kan; ten dien einde zou men zelfs op eene fterke cn tusfehen liggende politie een Camp kunnen opfiaan, by voorbeeld, het Dorp Belgrade cn dc nabuurige hosfehen leveren hier toe eene goede gelegenheid op ; waar door men da Troepen, in geval van ongeluk, eene veilige retraite 'naar de Floofdftad bezorgen zou.
De kleine Forten van de Vuurtoorens cn van de Zwarte Caap zouden den Vyand noodzaaken, om dezelve te blocqueercn, ten einde van achteren niets te vreezen te hebben y het geen zyne macht weder zoo veel verzwakken zoude, daar die der Turken ieder oogenblik eenen nieuwen aangroei krygen
kan;



ï6o BESCHRYVINGE vaS kan: Beneden Tarapia zoude men weder gê-* bruik kunnen maaken van de hoogtens, die boven de oude Kasteelen zyn, en hier door zoo wei, als door de menigte van gunftige Pofitiën, die men overal vindt, den Vyand wederom eene geduchte Barrière ftellen.
Uit alles wat wy thans gezegd hebben , is duidlyk te zien, dat het niet ongemaklyk is een Plan van attacque en landing aan deezen kant ter uitvoer te brengen , maar dat van den anderen kant den Turken eene overvloed van middelen van defenfie overblyft, mits zy hec juiste oogenblik, om 'er gebruik van te maaken , weeten uit te kippen : Alles hangt hier van de rechte keuze der pofitiën , waar mede de Natuur hun terrain zoo zeer begunftigd heeft, af: en hier door is het ook alleen, dat hunne Troepen zonder order, zonder het min/ie denkbeeld van discipline , tegen eenen gedisciplmeerden en aan het manceurreeren gewenden Vyand, beftand zullen zyn.
„ Wy gaan thans tot de aangehaalde No„ ten , de Zeezaaken betreffende , cn het „ te vooren verhandelde veel lichts byzet„ tende, over."
No-



den ARCHIPEL* i6t
N o t e A.
Het is zeer waarfchynlyk, dat Rusland aangezien de voordeden , welke hetzelve behaald cn den Turken afgeperst heeft , alle haare krachten en middelen zal in 't werk ftellen, om tegen ÊurOpischTürkyën te ageeren, in plaats van haare leegers met oneindige moeite, kosten cn bezwaarlykc communicaticn naar de oevers van de Dnicster of elders te vervoeren : Ten dien einde kan men wel gisfen, dat Zy haare Etablissementen in dc Krim zal trachten op eenen goeden voet te brengen, en aldaar eene goede Marine cn allerhande Magazynen, zoo wel van Öorlogsammunitie als leevensmiddelen voorzien , oprichten zal; tot dat een doorgaande Noordewind en een voorftroom haare oogmerken van attacque gunftlg zyn.
N o t e B.
In geval de Hoofdftad zelve bedreigd wierd.
Rusland zoude zekerlyk alles aanwenden, aangezien de moeilykheid van leevensmiddelen voor haare Armee te krygen in een land, dat L by-



ig2 JBESCHRYVlNGÉ van
byna tot aan de Poorten van Conftantinopolen, woest en onbebouwd ligt, om zich vatf eene haven meester te maaken , welke de toevoer van dezelve en de middelen om renforts te krygen, aan haare troepen open liet; Zy zoude met een opflag van het oog zien , dat de haven van Chinguené-Skelesky hier toe de allergefchiktfte is: Om zulks voor te komen , ziet men de noodzaaklykheid cn het gewichtig belang voor de Turken, om door eene fterke bezetting en alle mooglyke middelen van defenfie voor te komen , dat de Vyand derzelver meester worde: Men dient deeze pofitie met alle andere van die Kust, van den mond der Donau af te vereenigen, om den fchielyken en voorfpoedigen voortgang der Vyanden tegen te kunnen gaan.
N o t e C.
Tusfehen de Vuurtoorens van Europa en Afiën heeft het Canaal de breedte van ongeveer 650 roeden, en wordt allengskens naauwer tot de punten, genaamd de Cavaks van Europa en Afiën: Voor Tarapia neemt hetzelve eenen anderen draay, en van hier tot aan Conftantinopolen is hetzelve vol bochten;



ö e n Archipel. tö3
ten; hoven Tarapia by de nieuwe Kasteelen is het Canaal zeer naauw , en beneden dezelve vindt men de oude Kasteelen door Mahomet den 2l,en gebouwd : De fterkfte ftroom gaat af en aan van Conftantinopolen , doch min of meer naar maate de wind Noord of Zuid is. — Deeze twee Winden heerfcheu meest altyd in 't Canaal; doch voornaamlyk de eerfte, en wel geduurende de 6 zoomerr maanden , daar de Zuide wind byna nooit doorwaait; al heeft men zelfs in de Zee van Marmara eene frisfche koelte, is het byna altyd in het Canaal ftil; het welk de vaart voor de Scheepen naar de Zwarte Zee zeer bezwaarlyk maakt: Het zoude zeer gemaklyk zyn, om alle de Kaaijen, die men aan beide kanten van het Canaal in menigte vindt, te vereenigen, en door het maaken van eert zoort van Trckweg, deeze ongemakken ea de zwaare onkosten, welke de Scheepen moeten maaken, te kunnen verhelpen: Beide oevers zyn byna overal met Dorpen voorzien, Waarom niet zonder reden dezelve den naam •Van eene Voorftad van Conftantinopolen verdienen.
De landeryen zyn door de Turken, voor' Zoo verre hun lecvensonderhoud zulks vcr. l 2 eisGht,



164 BESCHRYVINGE van
eischc, bebouwd, doch meer niet , cn een weinig landwaards in, ligt alles woest.
N o t e D.
Men verwyt en niet zonder reeden aan den Baron de Tott van eene verkeerde plaats uitgekoozen te hebben voor dc Kasteelen, die hy order had te laaten bouwen ; Hier toe zegt men, had hy noodzaaklyk de hoogtens, welke boven dezelve uitfteeken, moeten verkiezen , en de batteryën niet zoodanig moeten inrichten, dat dezelve de Schcepen flechts befchieten, zoo lang zy zich af en aan van de Kasteelen bevinden: daar men de grootfte batteryën Noordoost en Noordwest plaatzende het voordeel gehad zoude hebben , het geen waarlyk niet gering is , om ze van voorenen van achteren in te kunnen fchieten»
N o t e E.
Byaldien een Esquader of eene geheele Vloot voorneemens is om eene pasfage te forceeren , en deeze pasfage flechts op één enkeld punt verfterkt is, zal de Vloot haar voorneemen gewis ter uitvoer kunnen brengen»



den ARCHIPEL. 165
gen , dit Punt mooge ook zoo fterk als mooglyk is , zyn : Door Stroom en Wind geholpen, zoude dezelve door fnclheid van zeilen dit gevaar wel ras te boven zyn; kunnende tevens door haar eigen vuur, dat van den Vyand grooten hinder doen.
De attacque van den Heere Trouin te RioJaneiro, en die van den Graave d'Estaing op Pdiode-Island , bewyzcn zulks duidlyk genoeg; maar zoo men het eene vuur uitgeftaan hebbende, telkens weder onder dat van andere batteryën, die de Schcepen van vooren innecmen , vervalt , zal geen Commandant der Vloot dwaas genoeg zyn eene diergelyke attacque te waagen, als zynde van alle waarfchynlykheid om wel uit te vallen, ten eene-' maal ontbloot.
Eenige AamnejHngen omtrent ds
DIEPTEN S.
op de Kust van Europa.
Het Canaal loopt in het begin O: N: O: en W: Z: W:, af en aan van de Kasteelen vindt men 9,13,15517^20 vademen L 3 fchulp-



i66 BESCHRYVINGE van
fchulpgrond met ftcentjes, alwaar men met mooi weer veilig ankeren kan.
Van Fanary tot Esky-Fanary is de ftrckking van de Kust W: N: Wr, van eene maatige hoogte , en vertoont zich met helder weer 7 a 8 mylen in Zee: Vier cabelslengten van dc wal vindt men 15 a 18 vademen fyne zandgrond.
Van Esky-Fanary tot dé Zwarte Caap loopt dc Kust insgelyks W: N: W:, op eene cabellengte van de hoek van de Caap van EskyFanary zyn 6 a 7 vademen, en ongeveer 4 cabellengten van dezelve 15 vademen, fyn zand. De winden, die vlak op deeze Wal aanwaaijcn zyn de Noorde N: N: O: en N: O.
De Zwarte Caap loopt zeer Ver in Zee uit, en formeert eenen inham, alwaar men voor de Noorde winden veilig ligt, en eene zeer hoage Duin maakt den anderen kant der inham uit: Men vindt binnen in het land een Meer veroorzaakt door eene Rivier, aan deszelfs uitgang in Zee door eene Zandbank geflopt.
Uit de ligging van de Zwarte Caap, en van het Dorp Enicuy tegen over dezelve, kan pien gemaklyk opmaaken van welk aanbelang het voor de Turken is, om op den uithoek yan de Caap eene zeer fterke battery te plan.
ten.



den ARCHIPEL. ïC7
ten , die van den Oostkant de vlakte van Enicuy, cn van den Westkant de inham van de Zwarte Caap beliryken kan; daar men op den voorgemelden Duin ook eene, om met die van de Caap het vuur te kruisfen, plaatzen moest: Op de hoogte van Enicuy zoude eene redoute van eene gewenschte uitwerking zyn, zoo wel om den Vyand te beletten om door de Valley te dringen, als om de communicatien met de binnen in hét land liggen, de plaatzen te begunftigen : Ook zou hier eene zeer goede Post zyn tot defenfie van de Duinen van Chercui: De grond is hier gelyk te vooren, als ook de diepte.
Eene halve cabbellengte N: N: O: van de Caap vindt men 8 vademen, fyn zand. Op eene cabellengte 13 vademen , op 2 cabellengten 22 , en op drie 25, altyd dezelfde .grond. 4
Vier cabellengten N: W: van de Caap zyn 26 a 27 vademen water; fchulpgrond.
De Zwarte Caap is van boven plat , van eene middelmaatige hoogte, en aan den Zeekant zeer fteil ; uit Zee komende is deeze Kust aan de roodagtige kleur der Duinen zeer wel te kennen.
L 4 DIEP-



ï<58 BES CHRYV1NGE van
DIEPTENS op de ASIATISCHE KUST.
Tusfehen het Kasteel van de Vuurtooren van Afiën en de eerfte Oostlyke Caap, onder den naam van Cara-abondus bekend, vindt men twee vlaktens, alwaar men eene landing waagen kan, doch dc eerfte te naby het Kasteel en den ingang van het Canaal gelegen , is van weinig of geen aanbelang. Deeze voorby en een rotsachtige uithoek boven gezeild zynde, boven welke de kust zeer hoog en ontoeganglyk is, ontdekt men de tweede vlakte, van eene kleine haven voorzien, en tot eene landing' ten uiterften gefchikt: hier eens aan land zynde, wordt men alle defenfiën van het Canaal , dezelve van achteren aantastende, gemaklyk meester.
Vyf cabellengten af en aan van de Vuurtooren van Afiën, werpt men 30 k 35 vademen , zand met fchulpen, één halve cabellengte van het Fort Riva en in den mond van de kleine haven 3 vademen, zandgrond.
Op het Oosteinde van de vlakte van Riva ligt een Caap, die Noordlyk aan en naar Zee fchuins afloopt, op vyf £ cabellengtens
van



den ARCHIPEL. 169
van dezelve, en op vier cabellengtens van het diepile der inham werpt men 11 vademen , grys-zand, en op drie cn een halve cabellengten van het Schier-Eiland, dat ten W: van het Kasteel van Riva ligt, 16 vademen, en op 4i 21 vademen, dezelfde grond.
Af en aan van de hoek, die Oostelyk van de Vuurtoorcn ligt, en op den afftand van vier cabellengtens van de wal zyn 27 vademen water, overal dezelfde grond.
Einde van de tweede Afdeelinge.
L 5
BY-



tja BESCHRYVINGE van
BYVOEGZEL.
Behelzende eenige voornaame Havens op de Westkust van Morea gelegen, welke ik, zoo ah in het Voorbericht gemeld is, van den Archipel afzonderlek behandeld heb ; ten einde denzelven in zyn geheel te laaten, en de verwarringe zos yeel mooglyk is, voor te komen.
Het WESTLYKE gedeelte van MORÏA.
Hier door verftaan wy de verkenninge van het eertyds zoogcnaemde Mesfeniën, door de Venetiaanen met den naam van Belvedère beftempeld : Hetzelve is het allerwestlykfte van de vyf Schier-Eilanden, die den Zuidlyken uithoek van Morea befiuiten : Het Schier-Eiland Belvedère ligt tusfehen de Golfen van Arcadia ten Westen, en die van Coron ten Oosten: Op den Zuidlykften uithoek van hetzelve ligt de Caap Gallo, en ten Z: van de Caap vindt men het Eiland Venelica, ten Westen en ten Z: W: van welke men in Zee de Eilanden Sapienza en de Klip Venetica vindt: De omtrek van deeze kust, te rekenen van hot Eiland Prode tot aan Calamate, diep in de
Golf



g e n ARCHIPEL. 171, Golf van Coron gelegen , wordt omtrent 20 uuren, en de breedte van het Schier-Eiland by Navarino op byna 7 uuren gaans gefchat — Deeze kusten zyn van verfcheidene havens en rheeden , door de laatfte Expeditiën der Rusfen zeer vermaard geworden, voorzien ; — De voornaamfte deezerzyndie van Navarino, Modon en Coron, tot welker nadere befchouwinge wy thans overgaan.
NAVARINO.
De Stad en derzelver Haven, de grootfte en vciligfte van geheel Morea , ligt op de Westlyke kust, vier mylen ten Zuiden van het Eiland Prode, cn maakt tevens de grensfcheidinge van Arcadia uit. — De Haven van Navarino is door een Eiland, ontoeganglyk van allen kant geformeerd, welke eene baay ter diepte van ongeveer eene myl uitmaakende aan weerskanten eene opening overlaat; die van den Noordkant naauw en meestal verzand, is zelfs, ter naauwcr nood voor lig* te en kleine vaartuigen gefchikt; en de Zuidlyke, ftrekkende zich ter breedte van onge. veer 900 roeden uit, is door gevaarlyke Rotzen van den eenen kant, en van den ande,
ren



272 BESCHRYVINGE tan
ren door het Fort van Nieuw Navarino ge dekt.
Van den Westkant komende, is deeze Haven zeer wel te kennen aan eenehoogeBerg, hebbende de gedaante van eenen Keegel, die om de O: N: O: van dc haven ligt, ten Z: van deeze ligt eene andere breede Berg, welke aan de beide uiteindens fpits uitfteekt; deeze beide Bergen laat men aan ftuurboord , wanneer men voorneemens is de haven aan te doen; Deeze twee Bergen eens wel verkend en op eenen bchoorlyken afftand genaderd zynde , Iaat men dezelve aan ftuurboord , wanneer men als dan voortzeilende Oud Navarino , het welk ten Noorden van den ingang ligt, ontdekt : Vervolgens ziet men een klein rood Eilandtje, van boven plat en van alle kanten zeer Heil: Tusfehen dit Eilandtje is de mond van de haven, en dé kusten zyn aan beide kanten zeer fchoon; Als dan Noordlyk aanloopende , kan men dwars tegen over eene Klip, die in 't midden van de haven ligt, het anker laaten vallen: De beste plaats is twee groote cabellengtens van dezelve, alwaar men op 22 a 24 vademen, zwarte fteekgrond vindt: Hier ligt
men-



oen ARCHIPEL. 173. men zeer veilig, en de Zuidlyke wind alleen maakt hier een weinig holle Zee.
Het Land het welk deeze haven omringt, is aan den Zuid. en Oostkant zeer hoog, in het diepfte van dezelve is een klein riviertje, alwaar men zeer goed water vindt; doch aan den Noordkant is het land in tegendeel zeer laag , en de berg , waarop het Kasteel van Oud Navarino ligt, is van alle kanten door moerasfig land en in den Winter onbruikbaar, omringd.
"FORTIFICATIËN.
De beide kanten van de haven van Nava. vino zyn verfterkt; doch het Kasteel door dc Venetiaanen en Turken verfcheidene maaien genomen en hernomen, is eindelyk om des. zelfs gering belang geheel verlaaten : Nieuw Navarino, het welk door deszelfs voordeelige ligging den ingang der haven dekt , is alleen door de Turken in ftaat van tegenweer gefteld.
De Stad Nieuw Navarino, aan den Zuidkant van den ingang der haven op de glooying van eenen heuvel gebouwd, is met eene vry goede muur en toorens'' voorzien : Aan
den



if4 BESCHRYVINGEva»
den Zeekant ligt- op de verst uitfteekende hoek eene halve bastion , met eene dubbele battery, die de mond van de haven beftrykt, voorzien. — Het Kasteel door de Turken in het jaar 1572 gebouwd, cn in 1686 hun door den Generaal Marofini ontnomen, beftrykt dq gantfche Stad en is met de muuren van dezelve vereenigd: hetzelve beftaat in een zeshoekig Werk zonder graft, cn is van buitenwerken ten eenemaal ontbloot. — Op eene halve Canonfchot van hetzelve liggen overal hoogtens , waarvan men deeze Werken befchicten kan ; twee holle wegen door het fterk afftroomende water van de bergen veroorzaakt , maaken den toegang tot dezelve zeer moeilyk, doch van deeze voordeden, die dc politie van deeze hoogtens zeer fterk maaken, heeft men geen gebruik gemaakt.
In vier dagen tyds hebben zich de Rusfen geduurende den voorgaanden Oorlog van Nieuw Navarino meester gemaakt; door welk voordeel zy eene menigte Grieken op hunne zyde kreegen, en dusdanig openden zy hunne vruchtlooze Campagne van Morea: Hunne Vloot, die gemaklyk den ingang van de haven forceerde, ging diep in dezelve ten anker, alwaar zy veel Canon van de Scheepen t aan



6bn ARCHIPEL. ?75
■aan land bragten om eene battery op eene wel uitgezochte plaats op te richten: Door middel van deeze fterke battery fchooten zy weldra bresfen in de muuren van de Citadel cn van de Stad zelve; doch door den Hechten uitflag der andere onderneemingen der Rusfen in deeze ftreeken, waren zy genoodzaakt om hun plan van Campagne te veranderen. Voor dat zy Navarino inruimden , deeden zy de Fortificatiën fpringen: De bresfen zyn thans zeer wel gerepareerd, en het Fort is in eenen vry goeden ftaat: De Artillerie, welke men 'er vindt, is byna niet noemenswaardig, en men kan verzekeren, dat geen Plaats van den Grooten Heer Hechter verfterkt is: Alles te zamen genomen, zyn 'er maar 15 Stukken van verfchillend caliber, alle byna onbruikbaar , en geen één enkeld affuit; onder dit getal vindt men flechts 3 yzere 36 ponders.
Het Garnifoen beftaat gemeenlyk in 200 Turken , door eenen Aga der Janitzaren , onder wiens bevel tevens de Stad ftaat, gecommandeerd.
Het klein getal Grieken , welke men 'er vindt, woonen in eene Voorftad, of liever een klein Dorp buiten de Stad. Door dc overwinninge der Rusfen hebben de meeste
in-



%?6 BESCHRYVINGE van inwooners van dit gedeelte van Morea zidl naar het Eiland Zante begeeven, zynde hier toe door de Republiek van Venetien uitgenoodigd: door welke fchaarsheid van inwooners de omliggende landen van Navarino onbebouwd liggen, fchoon anders tot den Olyvenbouw volkomen wel gefchikt. •• Navarino is eene Post van het allergrootst aanbelang, wegens de gelukkige ligging van deszelfs haven, zeer gefchikt voor Scheepen, die met eene ftyve Zuidwestlyke wind niet denkende boven Caap Matapan te kunnen komen, hier eene veilige ligging vinden, en wegens de welgefchikte wegen , die men in het land vindt, met alle de Plaatzen communicatie kunnen hebben : By voorbeeld met Arcadia, het welk 14 uuren gaans, en met Tripolizza, de hoofdftad van Morea, het welk 26 uuren van daar ligt.
In den ftaat, waarin Navarino zich thans bevindt, zou het zeer gemaklyk zyn hetzelve te vermeesteren, en eene enkele battery dwong zeker de Stad in weinig tyds : Om hetzelve op eenen behoorlyken voet van defenfie te brengen, moesten de Poincten van defenlie by den ingang van de haven vermenigvuldigd, en eene fterke battery op den uitcr-
Iten



den ARCHIPEL. ï7T
ften hoek van het Eiland of op één der kleine Eilandtjes worden aangelegd.
MODON.
De Forteresfe van Modon ligt op eene uitfteekende hoek laridsj welke met de Eilanden van Sapienza eene rheede uitmaakt, in het mooije Saifoen^y veilig, maar wegens den Hechten ankergrond, en de zwaare Zee, die hier met de Westlyke winden ftaat, in den Winter zeer gevaarlyk : De ankerplaats die tusfehen de Eilanden Sapienza cn de vaste kust is, onder den naam van Hoef-yzer bekend, is verre weg te verkiezen boven die van Modon, en tot ligging der Scheepen naar Caap Matapan beftemd zeer gefchikt.
FORTIFICATIËN.
De Oude Forteresfe van Modon is gebouwd op eene Rots, door eene landengte van ongeveer 125 roeden aan het vaste land gehecht : De geheele Zeekant en zelfs het binnenfte" van de haven is zeer klipachtig, en boven dien nog met. eene muur van 30 voeten hoog en met toorens voorzien , verM fterkt.



178 13 ES-CHR YVINGE van fterkt. Op de uiterfte hoek van den Zeekant ftaat eene zeer hooge tooren, en veel fterker dan de andere: — Voor deeze tooren ligt een rond Eilandtje, het welk men door middel van eene moelje met de Plaats vereenigd heeft : Aan den Zeekant op dit Eilandtje heeft men eene tooren met verfcheidene verdiepingen gebouwd, op de onderfte ligt eene battery met het water gelyk, welke de ankerplaats dekt, en de geheele pasfage tusfehen het Eiland Sapienza en het vaste land beftryken kan.
Dit geheele gedeelte van de Forteresfe is altyd in denzelfden ftaat gebleeven, en fchoon liegt gerepareerd , is ten eenemaal voldoende, aangezien de kust overal onaandoenlyk is: In de. enceinte van deeze Forteresfe zyn Cazcrnen, benevens een Arfenaal en groote zeer wel gemetzelde Regenbakken, doch door de Turken ten eenemaal verwaarloosd en verzuimd.
Van de landzydc., het cênigfte poinCt varf attaque, beftonden de Werken in eene dubbele muur met Toorens voorzien; de middelfte van het Schier-Eiland was meerder verfte;kt, om dat het terrein, dat dezelve omringt, dit gedeelte ten eenemaal beftrykt.
De



de n ARCH I PE L. 179
Dc Venctiaanen zich van deeze plaats en van Navarino meester gemaakt hebbende, hebben Mudón van. de . landzyde verffcerkt , en mee zeer veel overleg voordeel getrokken van de dubbele enceinte.., die men van den kant van het front a"attaque voridt: en om hetzelve niet verder uit te breidenhebben zy op de uitfteekende hoek van de fterke tooren eenige andere Werken aangelegd; volgende altyd de onregelmatigheid van het terrein, zoo wel om van de oude muuren gebruik te maaken, als om in ftaat te zyn, hun vuia* altyd te kunnen verhoogen.
Deeze Werken met zeer veel naauwkeuïigheid en voorzorg aangelegd, zyn nog hedendaags in eenen.zeer goeden ftaat: de bresfen door de Rusfen in dezelve gefchootcn zyn gerepareerd en de Parapetten verhoogd , cn het geen men in geene andere Turkfche Vestingen vindt , het bovenfte van de bedekte weg met jialisfadcn bezet. . De best verfterkte kant is de landkant. In de halve bastion op de haven liggen 12 met-aaien 18 en 24 ponders. Het bovenfte gedeelte van het Kroonwerk, welke het fterkite is, fchynt overal niet egaal verfterkt: Op hetzelve liggen veel yzere en lange m.etasM 2 Jen



i8o. BESCHRYVINGE van
len Stukken van klein caliber, benevens eenige Mortieren.
De battery die met het water gelyk op het uiteinde van de kleine moeije ligt, is met 8, 24 ponders verfterkt.
De geheele Artillerie van Modon wordt op 80, ftukken van verfchillend caliber gefchat, hier onder begreepen de 25 yzere 24 en 36 ponders , door de Rusfen genoodzaakt om het beleg op te breeken, agtergelaaten. Men kan genoegzaam verzekeren , dat deeze geheele Artillerie gedemonteerd is, want de weinige affuiten , die men 'er vindt , zyn buiten ftaat om van dienst te kunnen zyn.
De Grooten Heer onderhoudt te Modon duizend Gjanitzaaren, waarvan zich ter naauwer nood 300 in de plaats zelve bevinden, en deeze zyn nog de Inwooners, welke het Guarnifoen uitmaaken : Het commando isaan eenenAga der Gjanitzaaren toevertrouwd.
In dc Forteresfe vindt men eenen grooten overvloed van Kruid cn Kogels, en ten tyde van deeze waarnecmingen wierdt hier eene menigte hout voor affuiten en nieuwe metaalen ftukken verwacht.
De Pofitie van deeze Plaats is flecht, want deszelfs buitenfte bastion kan van eene hoogte



den ARCHIPEL. i8r
te op. den afftand van ongeveer 80 roeden van hetzelve gelegen ten eenemaal beftreeken worden, zonder dat men van het vuur der "Plaats van deezen kant iets te vreezen heeft.
De Rusfen van de goede ligging deezer Poütie ten eenemaal overtuigd, richtten aldaar eene battery van 30 zwaare ftukken » welke zy aan den Zuidkant van de haven aan land gebracht hadden, op: doch terwyl zy beezig waren de Plaats fterk te befchicten , hebbende flechts 503 man benevens omtrent 7000 Hecht gewapende en in alleryl verzamelde Grieken in hunne linie, lieten zy zich door een Corps van 8000 man, zoo Turken als Grieken, verrasfchen; en de Grieken die zich by de Rusfen bevonden zich tcrftond op de vlucht bcgceven hebbende , wierden de 500 Rusfen, na eenen hardnekkige n wederftand, byna alle ter neêrgezabeld: Het gelukte alléén den Graaf Dolgokowky met 10 man te Navarino aan te komen, alwaar het Esquaaer ten anker lag: Men vindt op alle plaatzen van den Levant duidlyke bewyzen van de grove misflagen door de Rusfen zoo in haare militaire plans als operatien overal begaan, doch door den 011 ver wachten voorM 3 fpoed



i»z BESCHRYVINGE van
fpocd cn de voordeden in de fiag van Tchesmê op de Turken behaald, in vergeetèllleid géraakt.
Het Vlek Modon buiten de Forteresfe gelegen, was eenyds zeer bevolkt, doch thans door de kwellingen der Turken van de Grieken , welke zich wegens de vruchtbaarheid van het land daar hadden neergezet, verhaten: De Vlakte van Modon munt in vruchtbaarheid boven de anderen uit , fè tot het voortbrengen van zeer veel Oly wel gcrciiikt , en biedt den Zeevaarenden ■ oök eenige ververfchingen aan: — De daarwoonende Turken dryven met Tunis en eenige andere plaatzen van de Barbarylche Kust eenigen Koophandel , doch dezelve is niet van groot belang.
. Wegens de gunftige ligging van Modon in het midden van de Westlyke kust van het Schier-Eiland Morea, en dekkende de gefchiktfte plaats om Troepen aan land te zende i, heeft men deeze plaats als zeer belangryk altj d aangemerkt: Door de communicatie met en de nabyheid van Navarino, flechts 2 uuren gaans van hetzelve gelegen, hebben de defenüen van dseze beide plaatzen zeer naauwe betrekkinge op elkander : De Weg
VEn



den ARCHIPEL. 183
van communicatie loopt tusfehen de twee bergen ten Zuiden van Nieuw Navarino gelegen door : Ten tyde van de Venetiaanen was deeze Weg op de ongemaklykfte plaatzen geftraat en zeer wel onderhouden, en Modon en Navarino met recht als de Sleutel van Mo. rea befchouwd: Deeze Weg van communicatie thans zeer vervallen en verwaarloosd, zou gemaklyk te herftellen en voor Wagens gebruikbaar te maaken zyn.
De communicatie van Modon met Coron is van ongeveer zes uuren gaans, en ligt over de aanéénfchakcling van bergen , die het Schier-Eiland Zuiden en Noorden doorfnyden : Deeze wegen zyn zeer flecht en op zommige plaatzen zelfs onmooglyk te gebruiken. Men zou dit ongemak zeer licht kunnen verhelpen, zoo men deeze weg langs de glooying der bergen in plaatze van aan den voet derzelver verleggen wil.
Noodzaaklyk zou het in oorlogstyden zyn, om tusfehen deeze twee plaatzen eenen weg te openen , langs welken men de pofitiën , die op deeze aanéénfchakclinge der bergen tusfehen beiden liggen , bezetten kan : het zy men het beleg van één der Forteresfen zoude willen dekken, het zy om na het verM 4 ove"



J84 .BESCHRYVINGE van
overen derzelvc tot in het binnenfte van Morea door te kunnen dringen.
C O R O N.
De Rheede en het Fort van Coron ligt N: N: O: van het Eilandtje of liever de Klip Venetica op dc Oostlyke kust van de Golf van dicnzelfdcn naam; deeze Rheede is geformeerd door eene zeer hooge hoek, welke om de Oost zich ftrekt; ten Noorden van dezelve vindt men op 12. a 14 vademen water eenen zeer goeden ankergrond: Men moet wel zorge draagen om de hoek van het Fort in het Z: en Z: £ Z: O: van zich te brengen, op den afftand van ongeveer 300 roeden, liggende alsdan op dezelfde diftantie van eenige witten vlakken, die men op de kust ontdekt : Deeze pofitie of ligging is voor de Scheepen in den Wintertyd best gefchikt, ,als zynde het zeer gevaarlyk om de kust nader te komen : Men vertuit zich N: O: en Z: W:, als liggende deeze Rheede voor winden van het Z: O: en Z: Z: O: ten eenemaal bloot:. In den Zomer kan men het Vlek tot op 9 a 10 vademen aanloopen , alwaar op fyn zand eenen goeden ankergrond vindt:
Dcc-



d e n ARCHIPEL. 185
Deeze Rheede biedt verfcheidene gefchikte' ■waterplaatzen aan ; de beste van allen zoo het weêr. zulks toelaat is die, welke buiten de Rheede ten Zuiden van het Fort gevonden wordt: Het zal niet ondienftig zyn den Zeevaarenden onder het oog te brengen , dat de ryke Waterwel, die men hier vindt, zich in het zand tusfehen twee rotzen verliest , in deeze zandvlakte graaft men ter diepte van drie voeten , wanneer men best water in overvloede vindt.
FORTIFICATIËN.
Het Fort van Coron gebouwd op de uititeekende hoek lands, welke de Rheede uitmaakt, is door deszelfs natuurlyke ligging zeer fterk: Hetzelve is op eene fteile rots, die flechts van eenen enkelen kant toeganglyk is, gelegen , naamlyk van den kant der hoogtens boven het Dorp: De Werken zyn zeer oud en onregelmatig aangelegd.
De Venetiaanen in 1687 zich van hetzelve meester gemaakt hebbende na een lang beleg, hebben de Werken voornaamlyk aan de landzyde zeer vergroot, en hier is het dat men de grootfte fterkte vindt.
M 5 Dc



i86 BESCHRYVINGE v<an
De Wallen, die aan den Noord- en Zuid. kant zeer hoog zyn, heeft men nog onder aan den voet door een Contre-Fort, dat zeer ■dik en fterk fchynt te zyn, verfterkt.
De halve Bastion, die tegen het Front d''attaque ligt, is onlangs gerepareerd en meer verfterkt, men heeft de muuren dikker gemaakt en de Parapetten veel verhoogd: Ook heeft men de hoogte verfterkt, van waar de Rusfen in den voorgaanden Oorlog de plaats op de diftantie van 100 roeden , doch met eene al te zwakke Artillerie hebben aangetast. — De reparatiën zyn zeer wel gemaakt en met eene veel grootere netheid, dan men gewoonlyk in de Turkfche Werken vindt. — Achter deeze Werken ziet men eene vervallene tooren, zynde nog een overblyfzel van eene oude Muur. — Voor de halve Bastion ligt eene battery geheel alleen. —- Deeze Werken, die door eene bedekte deur communicatie hadden met het Corps de place en met de rechter zyde van de Bastion zyn door de Turken verlaaten en verwaarloosd.
Het zoude echter van het allergrootst aanbelang zyn deeze buitenwerken te behouden, dewyl men van hier de beide kanten der hoogtens ontdekkende tegen alle heimelyke en
on



den ARCHIPEL. 187
onbemerkte aanvallen ten eenemaal beveiligd is. — De Rusfen zyn op het punt geweest om van dit verzuim het allergewenscht gevolg voor hun te zien, als zynde in den voorigen Oorlog de plaats genaderd zonder aan het vuur der plaats zelve wegens de hoogte der muuren te zyn blootgefteld.
Ik zal den Krygsman door het volgende detail in ftaat ftellen, om zelf van den zwakken toeftand deezer Plaats te kunnen oordcclen.
ARTILLERIE.
Getal en zcort van Caliber. Aanmerkingen. Stukken.
Op de halve Bastion zyn
Vyf metaalen t "| A „ ., ,
Stukken . 18 ponders | A1Ic zeer flecllt-
Zeven yzercn . dito. j*Zeer vervallen cn de j affuiten verrot.
Aan den Zuidkant.
Vier metaalen . . 24 ponders . Goed, maar
zonder affuiten.
Een goede Mortier van 8 duim . Goed, maar gedemonteerd.Acht yzere Stukken . 8 voeten . Zeer flecht. 20 Stukken van . . Allerhande grootte . Slecht
gemonteerd.
Aan



188 BESCHRYVTNGE van
Aan den Oostkant.
Vvf metaaalen
"Stukken . 18 ponders . Onbruikbaar, doch op goede affuiten.
Vier yzere . 11 ponders . Maatig goed. Een metaalen
Mortier . . 8 duim . Gedemonteerd.
Een yzere . 13 ponder . Dito.
Men heeft in alle befchryvingen hier het getal der Stukken cn Caliber bepaald , om dat de Turken zeer zelden eenige veranderingen daar in maakende, men dit altoos voor eene bafts kan houden
In het Fort van Coron liggen 150 Gjanitzaaren , door eenen Aga gecommandeerd , aan wien de zorge voor de Plaats is toevertrouwd: De Bey, die het bevel over het land voert,. is ook te Coron woonachtig. , Het eenigst Poinél; , langs het welk men het Fort van Coron zou kunnen aantasten, is zoodanig door dc Natuur bepaald en aan de hand gegeeven , dat wy niet noodig hebben over de attaque en defenfie van deezo Plaats. in eenig detail te treeden ; Ieder een ziet duidlyk, dat men trachten moet om zich met allen mooglyken fpoed meester te maaken van de voordeelige Posten, die rondsom



den ARCHIPEL 180
om dezelve liggen, of ze voet voor voet te verdeedigen: Om zich van dit Fort meester te maaken zoude 'er buiten twyffel eene wel geregelde attaque te land noodig zyn , wyl het vuur der Scheepen veel te laag en van geringe uitwerking zoude zyn.
Aangezien echter den flechlen ftaat van de batteryën, aan den kant der Rheede, zoude men twee Scheepen met fpringen op de touwen kunnen plaatzen op den afftand van eene halve Cauonfchot, en een heevig vuur kunnen maaken op dat gedeelte , het welk tusfehen het Fort ër> dc toorens van den Oostkant ligt; zynde de muur aan deezen kant zeer zwak en ftcekt niet meer dan 15 voeten boven de Rots uit. — Deeze kant alleen door ééne enkele en laage tooren voorzien zvnde , wierdt derzelver vuur weldraa tot zwygen gebracht, en zou als dan de muur gemaklyk te beklimmen zyn; Ten minften zouden deeze Operatiën een zeer gefchikt middel zyn, om de krachten der beleegerden te verdeden ën dus noodzaaklyk te verzwakken.
Het Vlek van -Coron , liggende ten Koorden van de Zee beneden dc Fortrcsfe , is door ongeveer 350 Grieken 'bewoond , het platte land, dicht rondsdfe^ictzclve liggende.



igo BESCHRYV. van den ARCHIPEL, de, 'en onder Coron behoorende, hier by begreepen ; voor het beleg was de bevolking veel grooter: Maar en Turk en Griek hebben beide veel tot de vermindering toegebracht.
De landen rondsom Coron gelegen zyn wel bebouwd en bieden ververfchingen van allerleie zoort aan: De voornaamfte tak van Koophandel beftaat in Oly , waarvan men, den uitvoer door de Franfchen van Coron, Modon en Navarino te zaamen genomen , op festien a achtien laadingen begroot ; Doch de fterke verhuizinge der Inwooners uit deeze ftreeken vermindert deezen tak van Koophandel van dag tot dag.
EINDE,