DE ABT DE L'EPEE,
GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL.



PERSONAADJEN.
DE abt de l'ePEÊ.
julius, Grave d'Harancour, bekend onder den naam van Theodorus \ doof en ftom.
dariemont, oom van moeders zyde, en voogd van Julius.
St. al me, éém'ge zoon van Dariemont.
fr/nval, Advocaat.
Mevromve franval, moeder I
\van Franval,
clementia, ZUStef \
Düpré, gewezen Kamerdienaar.
dubois, Kamerdienaar van Dariemont.
dominicus , oude huisbediende van het huls van Franval.
mar [Anne, weduwe van een gevezen Portier in 't hótel d'Harancour (*)•
Het fluk /peelt te Touloufe.
(*) Men was eertyds in Frankryk gewoon de buizen der Groten niet den geflachtsr.aam van derzelver eigenaren aanteduiden. Deze gewoonte is nog beden ten dage, in weêrwil derpogingen van den omwentclingsgeest daartegen , hier en daar in zwjng.
de vertaler.



DE ABT DE L'EPEE,
GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL,
Gevolgd naar het Fransch
van » J. N. B O U I L L Y,
Lid der Maatfckappy van Kansten en Wetenfchappen.
Zedelyk Schouwtooneel, yde Deel, 2de Stuk.
Te AMSTERDAM, i
*y de wed. j. D O L L,
in de Kalverftraat. 1800.



„ Notus in fratres animi paterni.
hor. L. I.
„ Ik heb my fteeds betoond vervuld te zyn met eena „ vaderlyke liefde jegens royne broeders."



VOORBERICHT.
El ene Voorreden voor dit Tooneelftuk te fchryven — waartoe zoude dit nodig zyn ? Het is in Frankryk met de grootfte loftuitingen ontvangen, en kier is bereids eetfs ieders mond vol van deszelfs treffende fchoonbeld. Genoeg zal het zyn aan het Bataafsch Publiek kortlyk medetedelen, hetgeen de fchryvers van de Esprit des Journaux Vr van gezegd hebben. Deze beoordeling komt op het volgende neder:
„ Dit Stuk, kortllngs op dit tooneel [Théatre Francais „ de la Republique] gegeven, is met den besten ultjlag „ bekroond geworden ; men kan zelfs zeggen, dat, in zeer „ langen tyd,geen Schryver een1 diergelykenheeftmogen „ erlangen. Wy voegen ''er by, dat dit fiuk Intusfchen „ vooroordelen, die hetzelve konden benadelen, heeft te „ overwinnen gehad. Byna alle de aanfchouwers konden „ bezwaarlyk geloven, dat de deelneming zoude kunnen l worden gaandegehouden,gedurendevyïBedryven, met „ iemand, die eene hoofdperfonaadje zyn moest,en ech* „ ter



VOORBERICHT
„ ter noch [preken, noch hetgeen gefproken word, vet' „ fiaan kon. Deze perfonaadje is niettemin dlkwlls op „ het tooneel, en byna altyd met eene kracht en leven„ digheiidie bezwaarlyk te voorzien is. Het is altyddoor „ hem en door de onderric htlngen, die hy geeft, dat de ,, bewyzen zyner geboorte zich ontwikkelen en tot volle„ dlgheld gebragt worden. Alle de tusfchenlnvallende „ gebeurenlsfcn zyn zo natuurlyk, dat de aanfehouwer, ,, zyn's ondanks, 'er het levendlgst deel In moet nemen. „ Het hart en het verftand worden onophoudenlyk bezig ,, gehouden: het hart bovenal is 'er dermate in aange„ daan, dat het zich geene Verlichting kan verfchajfen dan door menigvuldige tranen, die de ogen der aan„ fchouwers vervullen. Elke rol heeft het karakter, dat ,, haar eigen Is en alles komt daarmede overeen tot aan „ het einde. En offcheon 'er, op weinige ultzonderln„ gen na, éénheid van wil omtrent het hoofd-onderwerp ,, In heerfche, zegt echter de één nimmer Iets, dat niet „ met zyne rol overeenkomt of het geen beter geplaatst rt zoude zyn in den mond een's anderen. Het is door dit ,, middel alleen, dat de fchryv er eene ééntoonlgheid heeft „ weten te vermyden, die onvermydelyk fcheen, zo als „ hy ook , door de eenvoudigheid en het natuurlyke der „ tusfehenkomende voorvallen, het belang heeft weten ,, gaande te houden, welk altyd vermeerdert, zonder „ dat de minfle fchyn van fabelachtlgheid het zelve af „ breekt of de verbeeldingskracht des aanfehouwers 1% „ beweging brengt.
Dit



VOORBERICHT.
„ Dit Blyfpel, aan welk f echts eenlge weinlgbcdulden„ de verbeteringen ontbreken, mag als eene der besten „ gerekend worden, die var. deze mrt aan hetl'ransch „ Tooueel aanwezig zyn. Maar het zal altyd ep het „ toonecl zelf in zyn vaan licht fchitteren?
Esprit des Jouraaux voor de Maand Nivofc. pag.aao enz.
De grote fpoed, welke met het afdrukken dtxer vertaling heeft moeten getaaakt worde», ten einde dezelve, nog gedurende het tegcriwt*rdig fpett-faifoen, opdtnifederdultfchen Schouwburg te Amfierdam tttnk kunnen worden vertoond, heeft my bulten de mogelykhetdgefield de proeven met de verelschtenaauwkeurtgheidnatezien; het welk dan ook veroorzaakt heeft, dat 'er eenlge 011naauwkcurlgheden en drukfeilen zyn ingefopen, welker verbeteringen op de volgende bladzyde zullen kunnen gevonden werden.
S. J. Z. WISELIUS.
DRUK-



D R U K-F E I L E N.
Peg. Reg. flaat: moet zyn:
g, 9. nasr bed. na bed.
5. 14. naar Parys na Parys.
6. 25. haar ademhaling hare ademhaling.
7. 2. bevreesd bevreezd.
9. 3. ennuwyflapennog en nu (lapen wy nog.
11. 5. begonden begonnen.
17. in't curcyf, wiens handen hy kust, wiens handen hy kuscht.
25. 13. vreesde vreezde.
31. in't curcyf, fry kust hy kuscht.
32. in't curcyf,//y leest Hy leezt.
33. in't curcyf, tfy wyst Hy wyzt.
35. in't curcyf, Zy last Zy leezt.
36. 1. gene geene.
38. 3. verbaasdheid vcrbaazdheid.
47. in't curcyf,;/«ar hem na hem
48. 13. ik vreesde ik vreezde.
49. 12. naar myn voedfterliwg, na myn voedfterling. 53. in't curcyf, loost loozt.
57. 7, ongeveinsdheid ongeveinzdheid.
59. 1. leest leezt.
61. in Noot C*) gene geene
63. iuid. ons vaderland gene ons vaderland geene.
64. ibid- verbaasd verbaazd. 77. 5. naar Franval na Franval.
: 79. 10 gene tekenen geene tekenen.;
10G. in 't curcyf, Fruval Franval.
D E



Ja.jii, zie daag dat Ieedt£keii,mutrfttm £k myn leven •verfchulditfd ben;






DE ABT DE L'EPEE,
GESCHIEDKUNDIG BL TSPEL.
EERSTE BEDRYF.
Het tooneel verbeeldt een openbaar plein van de flad Touloufe; ter zyde, aan de linkerhand des aanfchouwers,ziet men de voorgevel en den ingang van't gewezen hotel d'Harancour; aan de andere zyde en recht daar tegen over, is het huis van V ge/lacht van franval.
St. al me komt in een morgengewaad, eerst alleen uit het hotel; hy blyft onbeweeglyk in 't midden destooneels flaan , en vestigt zyn gezicht op een der kruisramen van het huis van Franval. dub 01 s, een ogenblik daarna uit het hotel komende,
Wie had immer kunnen denken, Mynheer, dat gy alreeds waart uitgegaan ?.... Hy hoort my niet; hy is geheel en al.... Wanneer men bemint, heeft men geene A her*
EERSTE TOONEEL.
St. alme, dub0is.
hy is in livrei.



2 DÉ ABT DE L'ËPÉÊj
hersfenen; men ziet alles en men ziet niets: men hoort alles, en men hoort niets.
St. al me uit zyne mymering ontwakende en Dubois ontwaar wordende.
Ha, zyt gy 't, Dubois?
dubois.
Ik kon u fchoon in uwe kamer lopen zoeken.
St. al me.
Wat wilt gy van my?
dub 01 s.
Ik kwam Mynheer bericht geven van 't onderhoud , *t welk hy my had aanbevolen met Dupré te hebben.
St. alme;
Hebt gy hem doen uitkomen omtrent de voornemens van myn' vader? Hy alleen is de eenige vertrouwling van alle deszelfs geheimen;
d u150is;
Het is waar, men zag nimmer meer ëen'kamerdienaars die zulk eene naauwe gemeenfchap met zyn'meester had. St. alme.
Welnu?
dubois.
Welnu, mynheer, ik heb uwe bevelen ten uitvoer gebragt; en ik heb alles vernomen.
St. alme, levendig. Myn vader, zonder twyfel....
dubois.
Hy is ongemakkelyk uittehooren, die lieve roynheerDupré,,
St< al-



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. %
St. alme onverduldig. Wat gaat my dat aan ? Zeg my alleenlyk.... dubois.
Hy is daarby Zo droefgeestig, zo mymerend!... Men zou zeggen, dat Hy de knaging wegens eene kwadèdaad in zyn gemoed omdraagt.
St. alme. ,. :
Hy?... Hy is de eerlykfte mensch! Zeden zo langeri tyd dat hy in den dienst van myn vader is.... Maar ter aaak; ik gebied het u.
dcbois;
Gy moet dan weten, dat gister avond, wanneer eeri ieder naar bed was gegaan, ik in de kamer van Dupré ging, onder voorwendzel van licht te krygen; ik bragt toen behendiglyk het gefprek op de oogmerken, dia men heeft aangaande uw volgend leven; ik vernam, dat uwe gisfingen maar al te wel gegrönd waren; en dat mynheer uw Vader bereids bevelen gegeven had voor üw huwlyk met de dochter van den prefidentd'Argental. St. alme. Hemel! Ben ik ongelukkig genoeg!
dubois.
De juffer is niet mooi; neen, zy is niet mooi.... maar zy is de eenige dochter van den eerften magiftraats-" perfoon van Touloufe en deerfgenaamevan eenonnoemlyk vermogen.
St. alme.
Wat raakt my de rang van haaf vader en wat geve A 2



4 DEABTDEL'EPEE,
ik om hare fchatten? Dat alles kan niet opwegen tegen een' enkelen aanblik van Clementïa.
DUBOIS.
Het is waar, dat die jonge dame bekoorlyk is... maar, zo gy my geloven wilt, mynheer, moet gy het ontwerp, dat gy hadt gevormd, om haar te trouwen, varen laten.
St. ALME. Ik de hoop opgeven van haar te bezitten!
DUBOIS.
Mynheer uw Vader zal nimmer zyne toeftemming geven dat gy haar trouwt.
St. ALME.
Wel waarom'?.... Is zy „iet de dochter van een' magiuraat perfoon, wiens nagedachtenis by een iegelyk in eere is? De zuster van den vermaardften Advocaat van Touloufe, wiens vriend ik het geluk heb te zyn? Zyne moeder, het is waar, zedert langen tyd weduwe en zonder vermogen, krygt haar onderhoud van haren zoon en kan geene huwlyks gift aan Clementia geven; maar heeft zy die nodig, daar haar de natuur met hare' zeldzaamfte fchatten befchonken heeft?
DUBOIS.
Die fchatten zyn goed voor u , mynheer; maar voor den Heer Dariemont, gy weet hoe zeer hy op't geld gezet is.
St. ALME.
ö Wat haat ik dien dodelyken rykdom, die een' af-
fiand



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 5
ftand heeft te weeg gebragt tusfchen Clementia enmyL.. Myn vader eertyds eenvoudig een koopman en een middelmatig vermogen bezittende zoude het als eene grote eer gerekend hebben my te verbinden aan de dochter van den Drosfaard Franval; maar zeden hy in 't bezit is der goederen van den jongen d'Harancour, wiens oom en voogd hy is, is zyne ziel geheel en al der eerzucht overgegeven en kent den weg niet, die tot het waarachtig geluk leidt.
dubois.
Ik heb de oude bedienden van het hotel dikwils van den jongen Graaf d'Harancour horen fpreken.... Was hy niet doof en Hom geboren ?
St. alme
Juist zo; myn vader bragt hem, voor omtrent acht jaren, naar Parys, om de lieden van de kunst over zyn gebrek te raadplegen; maar of men hem geneesmiddelen boven zyne krachten gegeven hebbe, of dat de natuur te menigvuldige pogingen hebbe moeten aanwenden , hy ftierf althans daar in de armen van Dupré, die alleen myn' vader vergezeld had.
dubois.
Nu verwondert het my niet meer, dat ik Dupré zo dikwils zie (laan vóór de fchildery van dat kind, welke in de voor-zaal onder de andere fchilderyen van de familie hangt. St. alme, gevoelig. Dat is zeer natuurlyk; de jonge Graaf was de eenige telg van een aauzienlyk geflacht, by welke Dupré A 3 lan-



f DE ABT DE L' E P E E,
langen tyd trouw gediend had... Myn arme kleine Julius! wat hielden wy veel van elkander! Ik was hem myn leven verfchuldigd. Met welk een' moed fteldehyzich voor my in de bresfe !.... nooit, neen , nooit gaat hy uit myn hart. Hy was ten naasten by tien jaren, en ik omtrent de twaalf, toen men ons fchcidde. Het is als of hy nog op dezen ogenblik vertrekt.... hykondeniet (preken, die ongelukkige; maar zyn voorkomen was zo veel betekenend!.... Alle zyne bewegingen waren, zo verftaanbaar! hy drukte my zo tederlyk in zyne armen! .... men zoude gezegd hebben, dat hy een voorgevoel had van my voor de laatfte reize te omhelzen... Ach dat hy niet nog leeft! Ik zoude een' vriend te meer hebben: en myn vader zoude als dan minder vermogend zynde my heden niet beletten, de echtgenoot van dementia te zyn.
DUBOIS.
Mynheer is ongetwyfeld wel zeker, dat de jongedame zyne liefde beantwoordt.
St. ALME.
Gy weet wel, dat ik alle ochtenden by haren broeder in zyn kabinet ga, om my in de rechten verder te oeifenen; dementia verzuimt nooit daar by ons te komen en daartoe gebruikt zy duizend vernuftige voor? wendzelcn, welke de liefde alleen kan ingeven.... wanneer hare ogen de myne ontmoeten, begint zy te
blozen, haar ademhaling word trapsgewyze moeilyker
Wanneer zy tegen my fpreekt, aanftonds verandert hare
Item,



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 7
{rem, hare lippen beginnen te beven; men zoude zeggen, dat zy bevreesd is zich een geheim te laten ontglippen... By aldien dit alles geene liefde is, aan wql■ ke fterkere bewyzen, aan welke zekerere tekenen zal men haar dan immer onderkennen kunnen?
DUBOIS.
Ik moet niet te min de vryheid gebruiken hierop aantemerken, dat mynheer, alvorens iets te ondernemen, eene uitdrukkelyke toeftemming hebben moet van haar, die hy bemint en bovenal de toeftemming harer familie, St. ALME.
Van die haar's broeders ben ik wel vooraf verzekerd. Franval is al te fcherp ziende, om niet bemerkt te hebben , dat ik Clementia aanbid; en by aldien hy myne neiging voor zyne zuster niet goed keurde, zoude hy dan zo veel voor my over hebben? Zoude hy my met zo veel vriendfehap behandelen? Al wat ik vreze is het karakter van hare moeder,
DUBOIS,
De lieve vrouw is een weinig oplopend en eigenzinnig. St. ALME.
Mevrouw Franval, uit een beroemd gedacht gefproten, bezit eene fierheid, welke die myn's vaders nog verre te boven gaat; maar haar zoon heeft zo veel invloed op haar, dat hy 'er ligtelyk in zal flagen,"om alle de zwarigheden uit den weg te ruimen en om haar myne liefde te doen goedkeuren. (De deur van V huis van Franval word geopend: Dominions komt te voorfchyn.~)
A 4 D U-.



* DE ABT tE L'EPEE,
dubois, onderwyl dat Dominicus de deur fluit. Ik zie daar hun' ouden huisbediende; laat ons hein doen babbelen: dat zal niet moeilyk zyn. Trachten wy ook nog ons te verzekeren omtrent de gevoelens der jonge Clementia.
TWEEDE TOONEEL.
de vorige, dominicus.
dominicus, vrolyk en fnappende.
H o! ho! ik verwachte niet u hier zo vroegtydig te vinden. (Tegen Dubois, hem de hand drukkende?) Goedendag , buurtje! (Tegen St. Alme?) Het is waar, dat de ochtendlucht het bloed verfrischt, de denkbeelden bedaart en op uwe jaren.... (Grlnnikkende.) En zo als het fpreekwoord zegt, liefde en rust kunnen moeilyk zamen huizen.
^ dubois. Hoe wat wilt gy daarmede zeggen Dominicus ?
dominicus, altyd grinnikkende. 7At hem daar eens met zyn fchynheilig gezicht... Ho! ik heb goede ogen; en niet tegenftaande myne zestig jaaren, gevoel ik my fterk genoeg, om het de-n doorfiepenften minnaar te zetten, my het fpoor byfter te maken. (Tegen St. ■ Alme, die onophoudenlyk zyne ogen gevestigd houdt op de vengflers van het huis van Franval?) Gy wacht, dat men zich voor het kruis-raam vertone?.... Wy zullen ons daar zo ras niet zien laten.... Wy zyn
tot



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. p
tot twee uren in den ochtendftond opgebleven, om de mooije versjes die gyop de herftelling onzer gezondheid gemaakt hebt, op de guittnr te fpelen; en nu wy flapen nog zeer denkelyk dromende van derzelver maker. Ha ! ha! ha! ha! <
St. alm e.
Uwe vrolykheid ontwapent my, myn goede Dominicus , en doet my het veinzen geheel en al ftaken: Ja, ik aanbid uwe fchone meesteres.
dubois.
En het is juist van die liefde, dat ik mynheer genezen wilde.
dominicus.
Genezen! En dat waarom ?
dubois.
Gy, Dominicus, die zo veel ondervinding hebt, moet, zo wel als ik opgemerkt hebben, dat mejuffer, Franval verre is van voor mynheer dia zelfde gevoelens te koesteren, welke zy hem inboezemt.
dominicus, fpotachtig. Ei! gy hebt dat opgemerkt ?
dubois.
Zeer duidelyk; het valt terftond in 't oog.
dominicus, op den zelfden toon. Welnu, gy zyt fcherp ziende. Goede Hemel welk een aardige fnaak om de menfchen door en dpor te zien!
St. alme.
Zoudt gy menen het tegendeel opgemerkt te hebb,en?
A do-



*Q DE ABT DE L' E P É E,
dominicus.
Dat myne jonge meesteres, u hemint Wat zeg ik
u beminnen?.... Dat is nog niets, mynheer, zy denkt niet meer, zy doet niets meer, zy leeft niet meer, dan alleen voor u.
St. alme, zeer levendig. Hoe! het zou mogelyk zyn!
dubois, fiil en kern terug houdende. Bezit u zeiven, zo gy alles wilt weten... (Overluid.) Maar zeg eens, Dominicus, welke bewyzen hebt gy van hare liefde ?
dominicus.
Welke bewyzen? Ik heb er duizend Al ware 'er
niets meerder dan de ziekte welke ons voor eenige maanden dreigde, ons haar te zullen ontrukken;... Wienriep, zy elk' ogenblik in hare ylhoofdigheid ?.... Mynheer St. Alme.
St. alme, met een trapsgewyxe toenemend gevoel; Zy riep my! 1
dominicus.
Wnnneer zy de lyst nazag van de perfonen, die naar den ftaat harer gezondheid kwamen vernemen, by welken naam hield zy, roodwordende, op?.... By dien van mynheer St. Alme.
St. ALME. Zy wierd rood!.....



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 11
dominicus, den zwakken toon nabootzende van een jong meisje, dat van eejie zwaarc ziekte begint te hgrfielkp, „ Hy is dan gekomen ?" Zeide zy ray mei die engelachtige Hem, welke gy weet, dat zy heeft? „ Ja me-
„ juffer Dikwils?... Alle uren!.... En hy heeft
„ getoond? ó! De leyendigfte deelneming, dete-
„ derde bezorgdheid"... Terdond begonden hare verZwakte leden te trillen, tranen van gevoel bevochtigden hr.re fchone ogen, en haar lieve mond, waar het aanbiddelykde glimlagchje weder op te voorfchyn kwam, Uet zich deze woorden ontvallen;,, Ik bevind my beter... „ veel beter.... Ik gevoel dat myne gezondheid weder.
?, komt " (GrinnikkendeS) Ha! ha ! ha!
St. alme, zyne ontroering met moeite ver-, bergende.
Het is gewis, dat alle deze omdnndigheden
dubois, haastiglyk. Volgens myne gedachten niet voldoende zyn, om, mynheer te verzekeren....
dominicus.
Eü het is niet voldoende?.... En dat gefchil, welk ik eens op een' dag met haar had (Uit al zyn vermogen lagekende.') Ha! ha! ha! ha!.... Ik moet 'er nog om lagcheu.
St. alme.
Wat dan?
do-



12 DE ABT DE L'EPËE,
dominicus.
Ik kom, volgens myne gewoonte, binnen, om hare kamer op te redderen, zy was bezig om een portret in miniatuur te voleindigen en werkte met zo veel belangneming, dat zy geen mêer acht op my floeg, dan of ik honderd uren van daar geweest ware. Ik nader zachtjes. ... Niets is zo vermakelyk, dan verliefden te befpieden.
St. alme.
Wel nu?
dominicus.
Ik werp de ogen op betfchilderftukje, en ik herken u. St. alme, in vervoering.
Ik was het!
dominicus.
Gy zelf.... „ he!" riep ik met eene onwillige beweging uit, „ wat is dat weigelykende"... „ Vindt gy dat" zeide zy, verfchrikt en in eens met werken ophoudende — „ Men moest blind zyn, mejuffer, omniet „ te zien, dat het — Wel wie?... Wel! mynheer St. „ Alme" — „ Mynheer St. Alme" hernam zy, verlegen en op een fpytigen toon, „ hy is het niet; het is „ fnyn broeder, dien ik, uit het hoofd, heb willen „ uittekenen." — „dat kan wel, mejuffer; maar dan „ hebt gy zonder twyffel den een' voor den ander' ge„ nomen, want ik verzeker u, dat het mynheer St. AI„ me is, op en top."— „En ik houde (taande, dat het „ »yn broeder is; dat bet niemand anders dan myn broe-
5» der



GESCHIEDKUNDIG B LTS P E L. 13
„ der zyn knn"... En daarop verborg zy het portret in hare borst en ging, voor de eerftemaal van haar leven op my verftoord, de kamer uit.... Ha! ha! ha! ha! ha!
St. alme.
Wat zyn my alle die kleine omftandigheden dierbaar!
dominicus.
Maar al pratende met u vergeet ik....
St. alme, hem tegen houdende.
Nog een ogenblik, myne lieve Dominicus, nog een ogenblik!.... Gy gelooft niet welk een genoegen gy my verfchaft.
dominicus.
Waarlyk, ik gelove het wel; maar gy gelooft ook niet met welk eene menigte boodfchappen ik overlnden ben. Het is Mevrouw hier, Mynheer de Advocaat
daar.... en boven dat alles, Mejuifer wachtuvoor-
al, mynheer, haar te doen vermoeden, dat wy zamen gepraat hebben; want zy zoude een leven tegen my maken! het is, ziet gy, dat de jonge meisjes eene
zekere manier van bemianen hebben, eene achterhoudendheid (Tegen Dubois hem de hand drukkende.) Tot wederziens, behendige verfpieder, mynheer, de fcherpziende dienstvaardige! zult gy nog volhouden dat uw meester niet bemind is ? Wat hebt gy het duidelyk opgemerkt; wat loopt dat in 'toog?.... Ha! ha! ha! ha! ha! (Ily vertrekt langs den achtergrond dei Tooneels.')
DER*



H DE ABT DE L'É P E Ëj
DERDE T O O N E E L: St. ALMEj dubois; St. alme;
W^elnu Dubois ?
dubo is.
Welnu mynheer; men beantwoordt uwe liefde metdë tederlte weder - min; niets is duidèlyker.
St. alme;
Én men zoude my aan eene andere, dan aan Clemen-
tia verbinden willen!.... Nooit, neen nooit i
dubois-.
In dat geval moet men ras op middelen bedacht zyn; om mynheer' uw' vader in zyne ontwerpen te fluiten; Hy is heerschzuchtig en oplopende : De ogenblik van bcflisfing zal hevig zyn, ik voorzeg het u.
St. alme.
Gy zyt hét , die' my in deze gewichtige onderneming moet helpen.
dubois;
Hoor hiér dan myn raad.... Vooreerst moet gy op 't gewone uur by mynheer- den Advocaat Franval gaan; hem kennis geven van uwe liefde voor zyne zuster en' van het befluit dat gy genomen hebt, om haar te trouwen} vervolgens uwe gevoelens aan het meisje, in tegen-



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 15 genwoordigheid haar's broeders, verklaren; beider toeftemming trachten te verkrygen ; en terftond daarop moet gy by den Prefident d'Argental gaan, aan wiens dochter men u wil huwen; hem, met dien toon, welke u zo eigen is, deel doen nemen in uwe omftandigheden; en langs dien weg de voornemens van mynheer uw vader in derzelver bron tegengaan.
St. ALME;
Gy hebt gelyk... Ja, ik keur uw ontwerp goed.... Zodanig eene onderneming is by uitftek netelig; maar ik zal zo veel eerbied betonen zo veel rondborstigheid !.... De eerfte Prefident is billyk en gevoelig; hy zal in myn verdriet deelen, hy zal myne liefde ter
harte nemen: ó! ja hy zal ze ter harte nemen zyri
hótel is twee (tappen van hier; ga naar het uur vernemen , dat hy my een byzonder onderhoud kan verlenen; vervolgens moet gy my een welvoeglyker kleed helpen aantrekken.
» DUBOIS.
Ik kom in een' ogenblik wederom. (St. Alme gaat weder in het hótel; Dubois vertrekt langs eene der zyden van den achtergrond des tooneels: terftond daarop ziet men de f Epée en Theodorus van de andere zyde te voorfbhyn komen.')
VIER-



ifS DE- ABT DE L'E PEE,
VIERDE T O O NE E L.
de l'êPÉE, theodorus.
Z'y komen van den achtergrond des tooneels op, naar alle zyden rond ziende. Theodorus gaat de l'Epée vooruit en treedt voort in de hevigfte gemoeds beweging. Hunne fchoeizels zyn met ftof bedekt en hunne houding die van Heden, die van eene langdurige reize komen : de oude man heeft een' knobbellgen fok in de hand.
theodorus. Tekenen, die te kennen geven, dat hy de plaats, waarop zy zich bevinden, herkent.
d e i'üp é E.
Aan die fchierlyke gemoeds beweging, aan die ontroering, welke zich in alle zyne trekken zien laat, kan ik niet twyfelen of hy herkent dezen oort.
theodorus, naar alle zyden rond ziende. Tekenen , die nog duldelyker het voorgaande te kennen geven.
de l'iPÉF.
Zonde ik ten laatften den eindpaal myner lange en moeilyke nafporingen bereikt hebben?
theodorus. Hy befchouwt het hótel d'Harancour , treedt eenlge flappen voorwaards na de deur, geeft«eri fchreeuw en komt verflikt door aandoening ia de armen van de l'Epée terug ylen.
de l'ji p é e.
Welk een doordringende fchreeuw!... Hy haalt ter
na au-



GESCHIEDKUNDIG B LTSPE L, 17
naauwernood adem... nog nimmer zag ik hem in zulk eene gemoedsbeweging. theodorus. Snelle tekenen , aanduidende dat hy het huis zyrfs geflachts herkent Q*). de l'epée op het hótelwyzende. Ja,het is voorzeker ddar, dat hy het leven heeft ontvangen.... Plaats, die ons zaagt geboren worden; lieve plekjes, waar wy onze kindsheid doorbragten, nimmer verliest gy uwe rechten; geen mensen is 'er op aarde, wien, u wederziende, het hart niet van vreugde klopt. theodorus. Tekenen, die zyne erkentenis voor
de FEpée uitdrukken, wiens handen hy kust, d e l'e p é e. Tekenen, die te kennen geven, dat hy het niet is, wien hy moet bedanken; maar God alléén, die zyne pogingen heeft befiuurd. Theodorus knielt terftond op eene knie op den grond en drukt door zyn gebaardenfpel uit, dat hy den hemel bidt, de beste zegeningen over zynen weldoener uitteftortcn. De FEpée voorover gebogen en blootshoofds , zendt de navolgende ultboezemlng ten hemel, O Gy, die de ontwerpen der fterflingen naar uw welbehagen beftuurt, Gy, door wien ik wierd aangevuurd tot deze gewichtige onderneming, Almachtig God , ontvang
(*) De eene hand op de andere leggen, en dtzelve zamenvoegen, met de vingers uitgejlrekt in den vorm van een dak, vervolgens met ie rechterhand de ligchaamsgeflaltc aanduMen van ein kind van «mme en hy de twee voeten hoog.
B



ti
.DE ABT DE L'E PEE,
vang hier de dankzeggingen eens grysaards, dien gy onophoudelyk befchermdet, en van dezen weez', wiens tweden vader gy my gemaakt hebt!.... Wanneer ik myne verplichtingen naar behoren heb vervuld, als myne onderwerping aan uwen wil, en myn arbeid eenige aanfpraak op uwe goedertierenheid verkregenhebben; verwaardig u dan om al de beloning 'er van te doen nederkomen op dien ongelukkigèn; laat ik in zyn geluk myne vergelding vinden mogen! (Zy richten zich op en vallen in elkanders armen.') Vernemen wy intusfchen aan wien dat hótel toebehore... (Tekenen, tegen Theodorus,dle het hótel wil lntreden,doch dien hy tegenhoudt.(*)
FT F D E T 0 0 NEE L.
de vorige, dubois opkomende langs die zyde van den achtergrond des tooneels, langs welke hy vertrokken was.
de l'ëp ée ter zyde.
Zie daar iemand, die misfchien ons zal kunnen onderrichten... (Tegen Dubois, naTheodoorus door een teken geboden te hebben zich in acht te nemen.) Kunt gy my ook zeggen, hoe dit plein genoemd word?
duCO Aanduiden door een gebaardenfpel een' jongman, die zich aanmeldt en welken men wegjaagt zonder hem te willen te woord paan. Theodorus doet op zyne beurt zien, dat hy ie TËpte begrepen heeft en zich aan zynen raad onderwerpt.



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. ip dubois, hen opnemende. De Heeren zyn vreemdelingen , naar 't my toefchynt?... Gy zyt op 't plein van Saint-Georges.
de l'e p é k.
Ik ben u verplicht... (Dubois, die ziek wil vernederen, tegenhoudende.') Nog één Woordje, bid ik u kent gy dat grote hótel?... dubois, hem met meerdere oplettendheid befchouwende. Of ik het ken ? Ik woon 'er zedert vyf jaren.
de l'epÉE.
Ik konde my niet wel beter dan aan u vervoegen.... Men noemt het...?
dubois. Het is het oude hótel d'Harancour.
de l'epÉ e, op een veel betekenenden toon. Het hotel d'Harancour!
dubois.
Thans toebehorende aan mynheer Dariemont, in wiens dienst ik ben.
Theodorus. Gedurende deze zamenfpraah, gaat hy op nieuw het hótel befchouwen en leundt tegen de deur, 'met zichtbaare tekenen van vreugde en vertedering.
d e l'e pép. En wie is die mynheer Dariemont ?
dubois, terzyde. Wel wat al gevraag.... (Overluid.') Wathyis?....
b - de



«o DE ABT DE L'E PEE,
de l'e p é e.
Ja, zyn rang, zyn beroep ?
DUBOIS.
Zyn beroep ?.... Ik weet niet, dat hy 'er een heeft, of het moest dat wezen van een der rykfte inwoners van Touloufe te zyn; maar ik word gewacht; en gy zult
aiet kwalyk nemen
de l'epée.
Het zoude my leed doen u een' ogenblik vanuwebezigheden aftehouden.
dubois, heengaande terzyde.
Zy zyn wel nieuwsgierig die vreemdelingen. (Hy treedt in het hótel.)
de l'ipee, hem met de ogen volgende.
Hy is verre van de dryfveder te kunnen raden, die my verplicht hem alle deze vragen te doen... Verliezen wy geen' ogenblik; en zoeken wy terftond eene goede herberg op... Dat hótel, welks naam gewis die is van een oud gedacht dezer grote ftad, die Dariemont, die 'er thans bezitter van is, dat alles moet in Touloufe bekend zyn; laatenwyons van alles wel doen onderrichten: (Hy drukt Theodorus die met zekere nieuwsgierigheid by hem terug komt, in zyne armen.') Wanneer Theodorus gevoelige ouders heeft, befchreiën zy gewis nog heden zyn verlies: wat zoude het my een genoegen zyn hem in hunne armen temg te brengen!... Is hy het dachtoffer geweest van ondeugende menfchen, geef dan, ö Voorzienigheid, dat ik hen moge ontmaskeren en hen
doen



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 21
doen verdommen, ten einde den menfchen te doen zien, dat 'er geene misdaad is, welke gy niet vroeg of laat doet aan den dag komen, en dat niets uwer eeuwige gerechtigheid ontfnappen kan. (Hy vertrekt langs den achtergrond des tooneels en neemt Theodorus met zich, ■wien hy eenige tekenen geeft en die, onder het heen gaan , herhaalde reizen, naar het hótel omziet. De gordynvalt.~)
Einde des eerften Bedryfs.
B 3 TWEE*



22
DE ABT DE L'E PEE,
T W E E D E BEDRYF.
Het tooneel verbeeldt het binnenfte des kabinets van Franval; aan de eene zyde ter s'linkerhand van den aanfchouwer ziet men eene fchryftafel, op welke een glas ■met bkemen ftaat; hier en daar liggen boeken, bordpaplere kaarten en bundels met geding/lukken, welke laatjle ter halverblad gevouwen en met rood band samengebonden zyn.
EERSTE TOONEEL.
FRANVAL.
Hy is in een' nacht-rok en heeft pantoffels aan; hy is vóór zyne fchryftafel gezeten en heeft verfchelden paplere» in de hand,
D eze zaak, welker éénige beflisfer men my gemaakt heeft, is my geen ogenblik uit de gedachten.... 'Er kan geene gewichtigere zyn voor de maatfchappy, geene roemrykere voor myn beroep: het komt 'er op aan om twee echtgenoten, die met elkander in oneenigheid zyn, te hereenigen.... Men ziet 'er te veelen, helaas!.... ó myn leeftyd! ó myn Vaderland! Ik zal myne (tem verheffen tegen dat alvernielende misbruik, dat u onteert en u ten gronde richt; ik zal tot den bodem de,s afgronds toe doorzoeken, ten einde 'er de diepte van
aan



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 2$
aan te toonen; en wanneer het eigenbelang en de valfche wysbegeerte zich tegen my verzetten, wil ik dezen befrryden met de zedenlykheid in rouwgewaad en de beledigde natuur aan myne zyde; ik zal tot myne hulp hebben het hartfcheurend fchouwfpel van duizend en duizend verlaten kinderen en den aartsvaderlyken kreet van alle hoofden van geflachten.
TWEEDE TOONEEL.
franval, clementia: zy is eenvoudig, maar viet [maak gekleed-, en heeft een teene mandje met bloemen in de hand.
clementia.
Goeden morgen, broeder!
franval.
Goeden morgen, Clementia. (Zy omhelzen elkander.") clementia.
Ik kom u nieuwe bloemen op uwe fchryftafel brengen. (Zy neemt de bloemen, die in het glas ftaan, weg en zet de verfche, welke zy in haar mandje heeft medegebragt, in der zeiver plaats.
franval.
Hoe? Zoude ik anderszins niet wel tot werken gefiemd zyn? Eiken morgen nieuwe bloemen en een' kus van myne beminlyke zuster.... (Glimlagchende.) Ik ken een' jongen rechtsgeleerden, wien deze artzeny ten sninüen zo heilzaam als my zyn zoude.
£4< cle-



JH DE ABT DE L'EPËE,
clementia, verlegen. Wien dan, lieve broeder?
franval.
Wien?... wordt maar zo rood niet. (Hy flaatop, neemt haar by de hand en geleidt haar op den voorgrond des tooneels, haar fterk aanziende.') Clementia ? clementia, hare ogen nederflaande.
Lieve broeder!
franval.
Die bloemen zyn my wel dierbaar... uwe kusfen my
wel aangenaam Maar dat alles zoude geen aantrek-
lykheid meer voor my hebben, by aldien gy'er niet nog by voegt
Clementia.
Wat toch ?
franval.
Uw vertrouwen kom, uwe ziel is te zuiver, dan
dat men niet gemakkelyk indezelve zoude kunnen lezen..., clementia.
Voleindig niet.
franval.
En waarom zoudt gy zulk eene geoorloofde neiging ontveinzen? Vereenigt St. Alme niet in zich al wat beminnenswaardig mag genoemd worden ?
clementia, met eene trapsgewyze klimmende openhartigheid.
Dat is 't geen ik gemeend heb in hem te befpeuren.
franval.
Ik wil niet van zyn voorkomen fpreken....
Cl»



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 25
CLEMENTIA.
Wat is Tiet zelve veelbetekenende!
franval.
Van zyne houding.....
CLEMENTIA.
Wat is die edel en deftig!
franval.
Ik fpreek alieenlyk van zyne hoedanigheden.... kan men wel ronder, wel beminlyker van'karakter zyn, dan hy is? Welk fterfling bezat immer meer van die gaven, welke voor eene echtgenote de onbedrieglyklte voortekenen zyn des huwlyks geluks ?
CLEMENTIA.
Dat is het geen Ik dikwils tegen my zelve gezegd heb.
franval.
In één woord, hy bemint u
CLEMENTIA.
Gelooft gy ?... •
franval, fpotachtig En gy zelf zyt dit, niet eens ontwaar geworden ?
CLEMENTIA.
Ik vreesde my te bedriegen.
franval.
Gy bakent dus, dat hy 11 dierbaar is ?
CLEMENTIA.
Ach broeder! lieve broeder 1 gy hebt my myn geheim ontrukt. (Zy werpt zich in zyne armen.')
B 5 DER-



2fJ DE ABT DE L'E P É E,
DERDE TO O N E E L.
de vorige, St. alme, kostbaar gekleed.
St. alme, tegen Franval, wiens hand hy drukt.
Goeden dag myn vriend!.... (Tegen Clementia met zichtbare gemoedsbeweging.') Mejuffer ik heb de eer uw dienaar te zyn!
franval, op een' vrolyken toon. Wat is hy al vroeg in den ochtend uitgedoscht! Deze opfchik geeft grote ontwerpen te kennen.
St. alme, met ontroering. Gewichtigere zyn'er voor my zeker nooit geweest.
franval, ernflig. Wat is er dan gaands?
clementia.
Gy fchynt ontfteld ?
St. alme.
Wie zoude het in myne plaats niet zyn ? Ik ben wanhopende.
clementia.
ó Hemel!
St. alme, tegen Franval. Nimmer, myn vriend, had ik uwe hulp zo zeer van noden, als thans.
franval.
Verklaar u St. Alme.
clementia.
Ik hinder u, misfchien... (Zy wil vertrekken^)
St.



GESCHIEDKUNDIG B LTSPEL. 27
St. ALME.
Neen, neen blyf; ik bid 11, blyf..... Ik heb daar eene ontmoeting met myn' vader gehad!
FRANVAL.
Hoe dat zo?
St. ALME.
Nog weergalmen in het binnenfte myner ziel, de verfchrikkelyke bedreigingen, waarmede hy my heeft overladen. En dat waarom? Om dat ik zyner eerzucht niet kan voldoen.... Wierd daartoe niets anders dan myn bloed, dan myn leven gevorderd, gewillig zoude ik het 'er voor opofferen; maar voor altyd afftand te doen van het geen men bemint, zyne eerfte liefde te verzaken!.... (Gemoedsbeweging van Clementia, die de ogen nederflaat.) Wrede ouders, die onze neigingen aan uwe grilligheden wilt onderwerpen, hebt gy dat recht van de natuur ontvangen; en zyn wy uwe kinderen flechts om uwe ftachtoffers te worden ?
FRANVAL.
Bedaar, myn vriend, bedaar; en onderricht my verder.
St. ALME.
Het is betreklyk dat huwlyk, waarvoor ik zo beducht was en waarvan ik u meer dan eens gefpr-oken heb.... Myn vader geeft my te kennen , dat hy wilde, dat binnen drie dagen alles afgedaan ware „ Binnen drie „ dagen antwoordde ik:" nooit, neen nooit!... Op deze woorden, die my myn' 's ondanks ontvallen zyn, }s myn vader zo driftig geworden, dat noch myne ver-



23 DE ABT DE L'E PEE,
ontfchuldigingen, noch myne gebeden hem weder toe bedaren hebben kunnen brengen..., Eindelyk indenoodzakelykheid gebragt my te verklaren en in de hoop dat de naam van haar , die ik bemin, zyne gramfchap ontwapenen zoude; heb ik hem bekend, dat myn hart eene keuze gedaan had en ik heb Clementia genoemd
clementia.
Wie, my?
St. alme, voor haar op de knieën vallende. Het is my niet langer mogelyk het u te verzwygen; gy zyt het... ja gy alleen, die ik bemin; die ik al myn leven zal beminnen; en by aldien gy u wilt verwaardigen goed te keuren.... clementia, piet de grootfte tntfieltenis, en St. Alme opheffende.
Wat heeft mynheer uw vader op deze bekentenis geantwoord?
St. alme.
„ Zy is fchoon," zeide hy op een'onthutlten en verlegen toon; „ ja, zy is uwer keuze waardig... Maar ik heb over u befchikt, gy moet haar vergeten." — Het is my onmogelyk: — en ik drukte zyne handen tegen myn hart. — „ Onmogelyk!" hernam hy met eene vrezelyke Item; en als toen zyner oplopendheid den vollen teugel vierende, heeft hy my de zielgrievendfte verwytingen gedaan, my met zynen vloek bedreigd; hy heeft my geboden zyn byzyn voor altyd te ontvlieden. .. Op dat verfchrikkelyk gebod begon myn bloed
te



GESCHIEDKUNDIG B LTSPEL.
te koken; myn verftand wierd verbysterd: ik begon te vrezen 'er niet langer meester van te zyn; en om het denkbeeld van uit het hart eens vaders verbannen te zyn , eeniger mate te kunnen dragen, ben ik myne toevlucht in dat myn's vriends komen zoeken.
franval,hem in de armen drukkende. Ja, uw vriend, die 'er zich een' plicht van zal maken u met zynen raad by te ftaan... De eerfte, welken ik u geve, St. Alme, is die van die gevoeligheid, welke u van het fpoor doet dwalen, te matigen; en van niet te vergeten, dat men eenen vader moet eerbiedigen.... tot in deszelfs dwalingen toe.
St. alme.
Hy meende my met zyne bedreigingen te overbluffen; maar deze hebben niets anders uitgewerkt,dan my nog meer gehecht te maken aan de neiging, die my bezielt. Nimmer heb ik meêr liefde gevoeld; nimmer is Clementia my fchoner te voren gekomen; en zo gy beiden uwe toeftemming geeft....
franval.
Het ware my zonder twyfel zeer aangenaam geweest u den echtgenoot myner zuster te zien, de namen van broeder en van vriend te kunnen zamenfmelten.... Clementia zelve....
CLEMENTIA.
Broeder!...
franval.
En waarom hem eene bekentenis te weigeren, die
al-



30 DE ABT DE L'E PE E,
alleen in ftaat is zyn verdriet te verzachten ?... Ja, St. Alme, welke uwe gevoelens voor Clementia ook zyn mogen, gy geeft ze Hechts in ruiling voor die, welke gy haar hebt ingeboezemd.
St. alme.
Het is dan waar!... ik word bemind! (Tegen Clementia.') Ach! om aan zo groot een geluk te kunnen geloof flaan, is het volftrekt noodzakelyk, dat Clementia zelve 'er hare verzekering byvoege.
clementia.
Vermits myn broeder alles bekend heeft is het my
niet langer mogelyk het te verzwygen; ja gy zyt my dierbaar! ó Zeer dierbaar!... Maar waaromumyn hartsgeheim te ontdekken, daar toch Mynheer uw vader 'er zich tegen fielt....
St. alme, ak in de drankenfchap der innerlyke vreugde.
Ik zal hem wel weten tot bedaren te brengen, zyn onbuigzaamheid, zyn's ondanks, te beteugelen; niets is onmogelyk voor hem, die tot zich zeiven zeggen kan: „ Clementia bemint my"... Ach ! zo ik zo even, voor dat ik die bekentenis gehoord had, de gramfchap een's vaders durfde wederftreven; met welk eene kracht zoude ik het dan thans niet doen?..,. Op alle zyne aanmerkingen, op alle zyne oplopenheden zoude ik niets anders antwoorden, dan: „ Clementia bemint my, myn ,. vader; Clementia bemint my!".... Maar ik vergeet,
dat ik by den Prefident d'Argental gaan moet Hy
kan, meer dan iemand, my in myne ontwerpen behulpzaam



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 31
zaam zyn.... ik zal hem vertederen.... ik zal tot in zyn hart indringen... en! wie zou kunnen weigeren belang te nemen in hem, die, zo als ik, zeggen kan: Clementia bemint my !.... (Hy kust haar de handen verfcheidene reizen en vertrekt met overhaasting.')
VIERDE T 0 0 NE E L.
.franval, clementia. franval.
w
" at gaat hy by den eerden Prefident uitvoeren en Welk kan zyn voornemen daarmede zyn?
clementia.
Ik ben zeer beducht,dat zyne overgrote levendigheid hem de eene of andere onvoorzichtigheid zal doen begaan.
VT F D E T 0 0 N E E L.
"de vorige, dominicus, hebbende vele grote boeken onder den arm.
d o-minicus.
jVïevrouw, uwe moeder laat vragen, of men heden in uw kabinet zal ontbyten ?
franval.
Gaarne.
clementia.
Gy hebt haar dezen ochtendnognietgezien, broeder; gy weet hoe zeer zy op alle die oplettendheden gefield Is.
frak-



32 DE ABT DE L'E PEE,
FRANVAL.
Ik heb zo vele bezigheden gehad!.... Kom ik ga haar van hare kamer halen en haar mynen arm aanbieden , om beneden te komen.
CLEMENTIA.
En ik ga fchielyk het ontbyt gereed maken. (Zy ver* ■ trekken beiden.)
ZESDE T O O NE È L.
DOMINICUS, na de boeken op de fchryftafel gelegd te hebben.
Foei!.... Als ik dezen morgen geene twee uren door Touloufe heb rondgelopen, mag myn naam geen Dominicus wezen.... laat ons eens zien, of ik alle myne boodfchappenverrichtheb; (Hy haalt een klein memorieboekje uit den zak.) Want Mevrouw zou zonder twyfel wel zeggen: „ Myn Hemel wat is die oude lobbes ,, vervelend! Hy heeft volftrekt geen geheugen meer!".... (Hy leest.) „ Voor eerst te gaan aan 't huis van Me„ vrouw, de echtgenote (*) van den Prefident d' Ar-
„ bancas, en by den Prior Yan St. Marcus Dezel-
ven
(*) In 't oorfpronglybe fhat Prifideitte; maar alzo by ons, ten minsten in de meeste departementen dezer republiek, de vrou- . wen nimmer genoemd worden naar de waardigheden harer mannen , heb ik dit woord niet anders kunnen vertalen.
■ DB VERTALER,



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 33
ven van wegens mevrouw nodigen.... dit alles heb ik verricht.... vandaar aan te gaan by den Boekverkoper van mynheer, om de boeken te halen.... daar zyn Zy, (Hy wyst op de boeken, welken by op de fchryftafel gelegd heeft.') „ Vervolgens by den Deurwaarder Prestolet en hem aan te zeggen, dat hy alle vervolgingen zal hebben te ftaken tegen de lieden in de voorftad, wier huis is afgebrand, en dat dezelve bereid zyn de gevraagde zes honderd livres te betalen.... Ik wil wedden, dat het mynheer de Advocaat is, die in 't geheim deze fora verftrekt, om dat ongelukkige huisgezin te redden.... (Ferder voortlezende.) „ Verders in de St. Laurentiuslh-aat te gaan en twee Louizen van wegens de juffer ter hand te ftellen aan de weduwe van den oude« Portier van 't hotel d'Harancour".... De lieve, arme vrouw, wat heeft zy al zegeningen over onze jonge juffer uitgeboezemd.... het is Waar, zy voorkomt alle hare behoeften en dat met eene befcheidenheid, eene naauwgezethéid!... Maar men komt, haasten Wy dns, (Hy gaat eene kleine ronde tafel halen met een marmer blad, welke tegen het fchutdeek ftaat en brengt dezelve op den voorgrond des tooneels.)
C ZE-



34 DE ABT DE L'E PEE, ZEVENDE TO O NEE L.
dominicus, franval, Mevrouw franval, clementia.
Dominicus gaat een blad halen, op welk enige koppen ft aan, met alles wat tot een ontbyt behoort; hy zet het zelve op de kleine tafel neder.
Mevrouw fr anval, op den arm haar's zoons leunende.
Ja, myn zoon,'er zyn weinige geflachten binnen Touloufe, die ouder zyn, dan het uwe.... Ik hoop datgy u des altyd waardig gedragen zult, hoe zeer gy flechts Advocaat zyt.
franval.
Dat beroep, myne moeder, kan niet, dan hem, die het oeffent, vereeren.... hy zy , wie hy zy. (Zy gaan rondom de tafel zitten: Clementia dient het ontbyt voor.) Mevr. franval.
Het is my onverdraaglyk, ik kan het u niet ontveinzen, dat gy niet Drosfaard zyt en dat ik u uwen voorouderen niet mag zien opvolgen; maar ongelukken en de onrechtvaardigheid der menfchen hebben my genoodzaakt dien post by den dood uw's vaders te verkopen.
franval.
^ En dit heeft my door eenige bekwaamheden eene achting doen verwerven, welke ik anders niet zou zyn verfchuldigd geweest dan aan de vooroordelen en aan 't geval.
Mevr.



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL 3S
Mevr. franval. Ik weet wel ,dat gy een' der eerfte rangen in de pleitr zaal bekleedt; maar het is toch verminderen, mynzoonj het is toch verminderen. dominicus, een mandje met vruchten en kleine broodjes brengende, welk hy op de tafel neder zet. Tegen Mevr. Franval. Daar is een brief, dien de kamerdienaar van mynheer Dariemont my voor mevrouw heeft ter hand gefield. franval, op eetf veel betekenenden toon. Van mynheer Dariemont!
Mevr. franval, den brief openende. Wat wil die man van my ? (Zy zet haren bril op en leest.) „ Vergun my, mevrouw, my te mogen vervoe„ gen tot u zelve, om de heiligfte rechten terug tevor,, deren".... Wat of hy zeggen wil? (Tegen Dominicus.') Laat ons alleen. (Dominicus vertrekt.) - (Zy Uest voort?) „ om de heiligfte rechten terug te vorderen. .. Myn zoon bemint mejuffer uwe dochter en zegt, dat hy weder bemind word" (Aandoening van Clementia, op welke mevr. Franval een vergramd gezicht (laat.)
t r a n v a l.
Ga voort, lieve moeder, wat ik u bidden mag.
Mevr. franval, met lezen voortgaande. „ Welke ook de neiging myn's zoons zy, hoe goed „ de keuze, welke hy aangaande mejuffer Franval gedaan heeft, ook wezen moge, dexjpelver yereeniging Ca „ kan



3<S DE ABT DE L'EPÈE,
„ kan gene plaats hebben".... (Hevig.) Neen, zonder twyfel, die zal nimmer plaats hebben!
clementia, ter zyde. Wat moet ik lyden!
franval.
Om gods wil, voleindig.
Mevr. franval.
„ Ik hoop dierhalven, mevrouw, dat gy hem na de„ zen niet meer in uw huis zult gedogen; en dat gy „ hem niet langer zult helpen, om de rechten en het „ gezag een's vaders met voeten te treden." — „ Dar„ lemont" — „ dat gy hem niet langer zult helpen!".... nimmer dreef men de oneerbiedigheid en de ftoutheid 20 verre!
franval.
Bedaar, lieve moeder.
Mevr. fr anva l. Wel! wie heeft hem gezegd, dat elendig koopmannetje, dat nu een groot heer geworden is, dat ik my met hem zoek te verbinden? Heeft hy vergeten, dat, niet tegenftaande alle zyne rykdommen, 'er tusfchen ons een onderfcheid van geboorte plaats heeft.... Ik denk, myn zoon, dat gy, na eene zodanige belediging, den jongen St. Alme niet meer by u zult ontvangen ; en wat zyn' vadér aangaat... zo ooit....
ACHT-



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 37 ACHTSTE T O O N E E L.
de vorige, dominicus. dominicus.
3VJynheer, daar is een vreemdeling, die u verzoekt te fpreken.
franval.
Een vreemdeling?
dominicus.
Het is een oud man met gryze hairen.... men zoude hem voor een ouden Pastoor aanzien.
franval.
Laat hem binnen komen.
NEGENDE T 0 O N E E L.
franval, MeWOUW franval, clementia.
Franval ftaat op en fchuift de kleine tafel aan eene zyde des tooneels.
Mevr. franval, altyd gezeten en den brief'metgramfchap herlezende.
M Derzelver vereeniging kan gene plaats hebben".... clementia, ftil tegen Franval. Ach myn broeder! 'er is voor my geen geluk meerl
C 3
TIEN



38 DE ACT DE L'EPEE, TIENDE T O O N E E L.
de vorige , dominicus, de l'épee.
dominicus, de TEpée binnen leidende.
Tree binnen, mynheer, tree binnen. de i 'e pé e. Hy groet in V binnen komen Mevrom* Franval en Clementia, die hemwederom groeten. — Tegen Franval, die naar kern toetreedt. Het is mynheer Franval, met wien ik de eer heb te preken ?
franval.
Ja, mynheer!
de l'epée.
Zoude het u mogelyk zyn my eenige ogenblikken ohderhouds toe te (laan ?
franval.
Zeer gaarne. (Dominicus vertrekt.) Mag ik weten , wien ik de eer heb by my te zien ?
1) : l'epé e. Ik ben van Parys en myn naam is de TEpée.
fr a n v a l
De 1'Epée!.... de oprichter van het gedicht der doven en (lommen?
de l'epée.
^ie ben ik zelf.
franval.
Moeder!.... Zuster!.... gy ziet daar een' der manftch, die onzer eeuw de grootfte eer aandoen. (Mevr.
Fran-



GESCHIEDKUNDIG BLTSPLL. 93
Franval en Clementia flaan op en groeten de PEpée op de eerbiedig/Ie wyze.~)
d e l'e p é e , zedlglyk.
Mynheer!...
franval.
Ik leze dikwils de wonderbare uitwerkzelen uwer fchool en t'eiken reize gevoel ik eene verbaasdheid, eene bewondering Zyt verzekerd, dat niemand mêer belang
in uwen arbeid neemt, dan ik, noch groter eerbied heeft voor uwen naam.
de l' i p é e.
Ik zie dat ik wel gedaan heb, my by u te vervoegen.
franval.
Ann wien toch ben ik het geluk van u te zien verfchuldigd?
d e l'e pi 17.
Aan uwe vermaardheid, mynheer.... gy hebt eens gelyks de uwe.... Ik moet u van eene zaak kennis geven , die van het alleruiterfte gewicht is. . — Mevr. franval.
Laat ons heen gaan, dochter, en de heeren alleen laten...
de l'iiP ég,
*Het geen ik te ontdekken heb, kan niet te veel bekend zyn; ik heb bovenal nodig gevoelige zielen in myn belang te trekken; zo de dames my dus willen aanhoren? Mevr. franval, met eene zichtbare nieuwsgierigheid.Dewyl gy het toeflaat....
C 4. CLE-



40 DE ABT DE L'EPEE,
clementia ter zyde, en de TEpée fterk aanziende. Welk een liefderyke toon, en welk een eerbied wekkend voürkomenl franval, eenen leuningftoel aan de lEpie aanbiedende.
Ga zitten, bid ik u.
pe l'ep . e. Hy plaatst zich tusfehen Mevr. Franval en haren zoon: Clementia gaat naast hare moeder zitten.
Zit hier het onderwerp, dat my herwaards doet komen... Ik zal misfchien eenigermate langwylig moeten zyn; maar ik mag niets verzuimen, om het doeleinde, welk ik my voorftel» te bereiken.
franval, met vuur. Wy luisteren naar u.
de l'epée.
Het is nu omtrent acht jaren geleden, het was tegen net einde van den herfst, dat een bediende van de Stadsregeering te Parys een' jongen doven en ftpmmenbymy bragt, welken de wacht in de voornacht op de Ponttteuf($) gevonden had. Ik befchouwde dat kind, welk *iy voorkwam negen of tien jaren oud en van een beJangryk voorkomen te zyn. De grove klederen, die hy «au had, deden my eerst denken, dat hy aan armoedige
ou.
(§) Ik heb deze benaming gehouden, om dat verandering vat» «ijendomlyke namen veeltyds onverftaanbaarheid te weeg brengt»
»e VERTALER.



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 41
ouders behoorde; en ik nam my voor hem tot my te
nemen Den volgenden dag hem van nader by be.
fchouwende, bemerkte ik fierheid in den opflag zyner ■ogen, en ik zag, dat hy ten uiterften verwonderd was zich in oude vodden gekleed te zien; ik twyfelde nu niet langer of het was een vermomd kind, dat men met opzet verlaten had. Ik liet hem in de openbare nieuws-, papieren aankondigen; ik gaf daarby eenenaauwkeurige befchryving van zyn' perfoon en alle verdere noodzakelyke onderrichten ; maar vruchtloos; het zyn geenzins de ongelukkigen, welken men haast maakt terug te vorderen.
FRANVAL.
Tot welke uiterften gaat dikwils de verkeerdheid der ïnenfehen!
de l'épée.
Ziende, dat myne nafporingen vruchtloos waren; overtuigd, dat dit kind het flachtolfer was eener heimlyke fnode list, dacht ik vervolgens over niets anders, dan om by hem zeiven onderricht te zoeken; ik gaf hem den aangenomen naam van Theodorus en plaatfte hem onder het getal myner kwekelingen, onder welken hy zich al ras deed uitmunten; hy voldeed zo wel aan myne verwachtingen, dat hy ten einde van drie jaren, zyne ziel voor de natuur opende en zich als voor de tweede reize geboren zag. Duizend herinneringen begonnen toen Zyne verbeeldingskracht te treffen. Ik fprak met hem C 5 door



4= DE ABT DE L'EPEE,
door tekenen zo fchierlyk, als de gedachte; en hy antwoordde my op dezelfde wyze.... Eens op een' dag, dat wy door Parys wandelden, voorby het Palais de Tufh'ce (*), zag hy een' magiftraatsperfoon uit zyne koets flappen en hy begon te trillen. Ik vroeg hem, van waar die onwillige aandoening geboren wierd. Hy deed my verftaan, dat een man even zo in 't purper en hermelyn gekleed, hem dikwils in zyne armen gedrukt en met zyne tranen bevochtigd had.... Uit dit eerfte kenteken oordeelde ik, dat hy of de zoon, of de nabeftaande van een' magiftraats perfoon was; dat die magiftraatsperfoon, volgens zyne ftaatfiekleding, niet, dan tot een der hoge gerechtshoven behoren konde; en.dat geyolglyk.de geboorteplaats myn's kwekelings eene hoofdftad was.... Op een' anderen dag de voorftad St. Germain zamen doorgaande, zagen wy de lykftaatfie van een' heer van hogen rang voorby gaan. Ik merkte op 't gelaat van Theodorus eene ontroering op, die toenam naar mate de trein ons voorby trok. Zodra als hy de doodkist ontwaar wierd, begon gy weder te trillen en
hy wierp zich aan myne borst „ Wat deert u ?"
vroeg ik hem. „ Ik herinner my", gaf hy my
door tekenen te kennen, „ dat weinig tyds, voor dat „ ik naar Parys gevoerd ben, ik even zo met een' „ zwarten mantel om en met los hangende hairen de
„ doodCO Zie de voorgaande Nota.



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 43
.,, doodkist gevolgd ben -van dien mnn (*) die my zo „ geliefkoosd had; alle menfchen fchreidenenikfchrei„ de ook"— Uit dit twede kenteken bevroedde ik, dat hy een weez was, erfgenaam van een groot vermogen, welk zonder twyfel geldgierige bloedverwanten had aangezet , om met de gebreklykheid van dien ongelukkigen hun voordeel te doen, hem zyne goederen te ontnemen , hem buiten zyne geboorte plaats te voeren en hem voor alryd te bederven... Deze gewichtige ontdekkingen deden my mynen iever en moed verdubbelen. Theodorus jvierd van tot dag belangryker en ik vormde het ontwerp, hem in zyne bezittingen te herdellen. Maar hoe die te ontdekken? De rampfpoedige jongeling had den naam zyn's vaders nimmer horen noemen; hy was volflagen onkundig en van de plaats, waar hy geboren was,
en van het gedacht, tot welk hy behoorde Ik vroeg
hem of hy zich den tyd nog wel te binnen bragt, dat hy Parys voor de eerde reize gezien had; hy verzekerde my, dat dezelve hem altyd duidelyk in 't geheugen lag, en dat het was als of hy de barrière (t) nog zag
door
C*) Magiflrat fb.at in 't oorfpronglyke; maar ik Iieb gevoeglyIcer geoordeeld man in de plaats te ftellen, om dnt men niet wel Van verondeiftellen, dat Theodorus een denkbeeld gehad hebbe van Magifcraat; het welk daarenboven ook nog bevestigd word door het voorgaande voorval, welk de TEpée verhaald heeft.
DB VERTALER.
Cf) Om reden by Nota (§) aangegeven.



44 DE ABT DE L'E PE E,
door welke men hem daar had doen binnentreden. Reeds den volgenden dag gingen wy alle de barrières van Parys rond. Zodra wy de barrière d'Etfer (*) naderden, deed myn voedfterling my een teken , dat hy dezelve herkende; dat het daar was, dat men hun rytuig was komen doorzoeken; dat het hier was, dat hy uit het zelve was geklommen met twee perfonen, die hein vergezelden en wier gelaatstrekken hy zich nog vol-
jnaaktlyk herinnerde Die nieuwe kentekenen gaven
my de verzekering, dat hy aangekomen was langs den weg van 't zuiden en uit het geen hy 'er my byvoegde, dat hy verfcheidene nachten op de reize had doorgebragt en bovenal dat hy van uur tot uur van paarden hadverwisfeld, berekende ik den tyd, en aflland; en ik twyfelde nu niet langer of de geboorteplaats van Theodorus was eene der voornaamfte zuidelyke lieden van Frankryk.
f ran val.
ó! Wat is het vernuft, dat door menfchenmin beftuurd word, uitgeftrekt en doordringende 1... Voleindig.... voleindig....
de l'efée.
Na, by gefchrift duizend nutloze navorfchingen in alle de zuidelyke fteden gedaan te hebben, nam ik het befluit van dezelve alle met Theodorus te bezoeken, wien alles als toen nog te duidelyk in 't geheugen lag, om niet ligtelyk de plaats zyner geboorte te herkennen.
De
("9 Zie de hier boven aangehaalde Nota.



GESCHIEDKUNDIG 3 LTS PEL. 45
De onderneming was langdurig en moeilyk; om'ereenig goed gevolg van te kunnen hopen, moest de reize te voet gedaan worden; ik ben oud; maar de hemel bliez my aan. Ongeacht myne jaren en eenige gebreken aan den ouderdom verknocht, verliet ik Parys, nu zes en zestig dagen geleden: van myn' voedlterling alleen vergezelichapt ging ik de barrière tTEnfer uit, welke hy nogmaals herkende; en daar, na elkander omhelsd te hebben, riepen wy den Eeuwigen aan en gingen onder deszelfs befcherming verder op weg. Wy hebben vervolgens vele grote fteden doorreizd; Theodorus brandende van verlangen, om zyne haartfteden weder te vinden, geleidde my dikwils op plaatfen, die hy niet meer herkende Myne krachten begonnen uitgeput te geraken en de hoop fcheen my geheel en al te begeven; toen wy dezen ochtend by de poorten van Touloufe aankwamen.
franval, met brandend verlangen. Welnu? (Clementia ftaat op, treedt nader by de TEpée en leunt op den rug des ftoels van hare moeder.) de l'ëtée.
Zodra wy binnen deze Had komen, grypt Theodorus myne hand en geeft my een teken, dat hy dezelve herkent; wy treden verder binnenwaards; by eiken ftap verlevendigt zich zyn gelaat, zyne ogen worden mei tranen vervuld. Wy gaan de wandelplaats (*) dwars
over;
C) Le Cours ftait ia liet oorfpronglyke. Dezen naam geven
<le



46 DE ABT DE L'E PEE,
over; eensklaps werpt hy zich ter neder, de handen te» hemel geheven, Haat op en bericht my dat hy zyne geboorteplaats heeft weder gevonden. Even als hy, dronken van vreugde, vergeet ik alle vermoeidheid der reize. wy doorwandelen verfcheidene wyken, en dat grote hótel ontwarende, dat recht tegen over uw huis ftaat, geeft Theodorus een' fchreeuw, valt byna verflikt in myne armen en wyzt my met de hand het huis zyner vaderen... Ik vraag eenige onderrichtingen; ik verneem, dat het zelve het oude hótel der graven d'Harancour is, wier eenige overgebleven afflammeling myn voedflerling is ; dat dat hótel en alle de andere goederen heden nog in handen zyn van een'zekeren mynheer Dariemont, zyn' voogd en oom van moeders zyde, dat hy zich in derzelver bezit heeft doen Hellen op grond eener doodcedel, welker valschheid in alle opzichten blykbaar is Ik vraag vervolgens, welke de Advocaat van deze flad zy, die my het best zoude kunnen helpen in deze gewichtige zaak ? gy zyt my, als de vermaardfte genoemd geworden; en ik kom, mynheer, u aanbetrouwen het geen my het dierbaarfle is, de vrucht van achc jaren aibeids en het lot van myn waarden Theodorus. God had hem in mynen fchoot gelegd, om zyne fchep-
ping
de Franfchen in 't gemeen aan alle plaatfen, tot algemeene wandelingen gefchikt. Zodanig zyn de ThutUeries. deChamps Elifics enz. te Parys; zo zoude men oot hier de Plan tagie noemen kunnen.
BB VERTALER,



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 47 ping te voleindigen; ik leg hem thans in den uwen, om hem te doen terug geven, het geen denmensen het djerbaarfte is, een' wettigen en eerbiedwaardigen naam en de onverjaarbare rechten, welke hem door de natuur en door de wetten verzekerd zyn. tZAS val, mei al het vuur der geestdrift en des
gevoels; hy flaat op even als zyne moeder. Maak (laat op alle myne zorgen; maak ftaat op al den iever, dien het vertrouwen van een' man, als gy inboezemt, ó! Zo ik immer gelukkig en trotsch op 'myM beroep ware, het is wel in dezen ogenblik!.... Neen gy kunt de mate der vreugde, welke ik gevoel, van a nuttig te kunnen zyn, nimmer bezeffen. (Hy w U de lEpèe de handen kusfchen,die de open armen naar hem uitflrekt; hy werpt 'er zich gelyktydig in.)
DB l'epÉe, in flerke gemoeds beweging en de handen
van Franval drukkende. Ik ben wel van u verzekerd... Ik zie uwe tranen vloeien.
Mevr. franval, met waardigheidAVie zoude niet bewogen zyn, mynheer, door het verhaal dat gy ons doet?
clementia, de levendigfie aandoening. Gy hebt het binnenfte onzer harten getroffen.
franval.
Het is voor my eene moeilyke zaak een' misdadiger te moeten vinden in den vader myn's vriends; en ik verzoek vooraf, by Dariemont gebruik te mogen maken van alles, wat de voorzichtigheid en de kiescheid my'
kun-



48 DE ABT DE L'E PEE,
kunnen ran de hand geven; na het welk ik, zonder mededogen, den valsaris zal ontmaskeren en hem, in naam der wetten, alle de goederen doen terug geven, die hy bezit en van welken hy in myne ogen niets meer, dan de lage overweldiger zyn zal.
Mev. franval.
Hoe verlang ik dien Dariemont te zien nederdalen in dien middelltaat, waaruit hy gekropen is!
clementia, ter zyde.
Ik verlang nog yeel meer zyn' zoon in dien nederigen ftaatte zien.
franval, tegen de tEpée. Maar waar hebt gy toch uw' waardenTheodorus gelaten?
de l'e p é e.
In eene herberg, waar hy my ongetwyfeld met ongeduld verwacht.
franval. Wel! waarom hem niet met u medegebragt ?
d e l'ëP É e.
Een dove en ftomme heeft altyd iets in zich, dat onaangenaam is; en ik vreesde, dat zyne tegenwoordigheid....
franval.
Het belang, dat hy inboezemt, mogt verminderen!
de l'ep: e, Franval de hand drukkende. Men is niet altyd zeker harten te zullen ontmoeten als de uwen.
franval.
Gy moet hem ons brengen: ik wil hem zien en kennen, ik durf zelfs meer vorderen: dat jonge mensch kan
niet



GES CHIE D KUNDIG BL YS PEL, 49
niet alleen blyven, Wy zullen zeer veele zaken zamen. Verrichten moeten, zonder hem; neem eene kamer in myn huis; nooit zal ik de bekoorlykheden der gastvryheid beter gefmaakt hebben.
de l'epée.
Gy zyt al te verplichtende; ik zou vrezen
Mevr. Fra.vval, altyd met waardigheid. Gy kunt niet anders, mynheer, dan ons eer en genoegen aandoen.
clementia, op den ftrelenften toon. Na eene zo lange reize moet gy de rust hoogst nodig hebben: gy zult nergens die zorgvuldigheid vinden, wel* ke.... welke wy voor u hebben zullen.
d e l'e pê e.
Ik beken, dat ik de kracht niet heb aan dergelyke aanz.oeken wederftand te bieden: ik ga naar myn' voedfteriing en kom terftond terug, om hem u aantebieden,
franval.
Ik zal, gedurende dien tyd, over den aanleg onzes werks denken. Het zelve zal moeilyk zyn, ik mag het u niet ontveinzen. Wettige gerechtsftukken te doen vernietigen, een aanmerklyk vermogen eenen eerzuchtigen en veelvermogenden overweldiger, uit de handen te wringen: hem van valschheid te overtuigen ; dat alles vereischt de grootfte voorzorgen.
de l'ep ée
Ik verlaat my geheel eo al op uwe bekwaamheden en D op



50 DE ABT DE L'EPÉE,
op uwe voorzichtigheid. Welke ook de uitflag dezer grote onderneming zyn moge, myn' plicht gedaan te hebben, zal myne vertroosting, (de handen van Franval drukkende.) en u te hebben leren kennen, mynheer, myne beloning zyn. (Hy vertrekt; Franval, zyne moeder en zyne zuster doen hem uitgeleide en gaan vervolgens ook heen.)
Einde des tweeden bedryfs.
DER»



GESCHIEDKUNDIG BLTSPËL. Jt
DERDE BEDRYF.
Het tooneel is t zelfde van 't tweede èedryfi EERSTE TOONEEL.
clementia, dominicus. dominicus»
Neen, mejuffer, neen; mynheer St. Alme Is niet we* der t'huis gekomen.
clementia.
Welk een droevige tegenfpoed! Nooit is zyne tegenwoordigheid hier noodzakelyker geweest.
dominicus, fchalkachtig gllmlagchendt.
Hy zal wel komen; weez gerust, dat hy komen zal. Als hy geweten had, dat hy met zo veel ongedulds gewacht wierd, zou hy wel zorg gedragen hebben zolang niet weg te blyven. Hy zoekt anders veel te gretig de ogenblikkeu op, die hy by u kan doorbrengen, dan dat
clementia, met levendigheid. Zeg my, Dominicus; hebt gy myne boodfchap by Marianrte verricht?
dominicus. Ik zoude het my zeiven nooit vergeven, als ik die vergeten had.
D a cle»



53 DE ABT DE L'EPÈË,
clementia.
Zy heeft zonder twyfel aangenomen ?....
dominicus.
Ik kom binnen; zy zat aan haarfpinnewiel— „Goe„ dendag, moedertje." „Uwe dienaresfe,mynheer Do-
j, minicus: hoe vaart myne mooije,goede juffer "?
Want zo noemt zy u altyd — „ Zeer wel, Marianne; „ en gy?"... „ó! Ik, zo met vallen en opflaan! myne » vliegende jicht plaagt my nog altyd; en'ermoeteven„ wel gewerkt worden, om het fchrale kostje te verdie„ nen." „ Zie daar, zeide ik haar, is iets,om u daarin „ te onderfleunen" „Hoe, een dubbelde louis!"—„Het „ is van wegens mejuffer." „ Ja, daarin ken ik haar," riep' zy uit... kuste te gelykertyd herhaalde reizen het Huk gouds; en bad den hemel voor uw geluk en uw welwezen. ... ó! ik geloof niet dat de dag zal ten einde lopen , zonder dat zy zelve hier komt om u hare dankbaarheid te betuigen.
clementia. Die goede Marianne!... wat is het my aangenaam haar eenigen byfland te kunnen geven ! Ik zal nooit de menigvuldige zorgen vergeten, die zy my gedurende myne ziekte betoond heeft.... Als zy mogt komen, Dominicus, moet gy zorge dragen, dat gy haar met niemand, dan met my, fpreken laat; hoort gy?
dominicus.
Gy kunt er flaatop maken De arme, lievevrouw!....
welk een onderfcheid by toen haar man portier was van
't hö-



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 53
\ hótel d'Harancour! zy hadden toen aan niets gebrek; maar mynheer Dariemont heeft hen zonder mededogen weggejaagd, zo als alle de anderen, die in den dienst van wyle mynheer den Prefident, zynen fchoonbroeder, geweest waren. De ongelukkige portier is van hartszeer geftorven en ik ken velen van zyne oude kameraden, die, zonder den byfland van mynheer St. Alme....
clementia.
liet is waarlyk als of die jongeheer het zich tot een' plicht gemaakt heeft al het ongelyk zyn's traders te herftellen.
dominicus.
Zo hard, hoogmoedig en achterhoudend de een is, zo rond, nederig en edelmoedig is de ander..... ó, hy zal een goed meester zyn, die heer... Een uitmuntende vader des huisgezins... {Clementia flerk aanziende en glimlagchcnde.~) En boven al een goed echtgenoot.... (Clementia /laat de ogen neder en loost cctf zucht.~) Denkt gy daar niet,even zo als ik, over, mejuffer?
clementia, onthutsd en verlegen.
Ta.... ik geloof, dat die gene, die de keuze van dien jpngman op zich zal kunnen vestigen....
dominicus, op een gekcimzinnigen en vrolyken toon.
Dat is reeds gedaan.
clementia.
Meent gy dat waarlyk ?
dominicus.
Ik ben er zeker van.
D 3 " cle-



54 DE ABT DE L'EPÈE,
clementia.
Wezenlyk, ik heb horen zeggen, dat hy met de doch* ter van den eerden prefident trouwen moest.
dominicus.
Ik heb het ook horen zeggen.. ,, Maar dat huwLyk zal niet doorgaan,
clementia,
Denkt gy dat?
dominicus,
Wy beminnen elders.
clementia.
EÜ Ei!
dominicus,
Ja, wy geven het geluk den rykdommen de voorkeür: elk heeft zynen fmaak.... En daarom hebben wy
in 't geheim een jong betoverend meisje uitgekozen
clementia, fchierlyk.
Hebt gy de kamer gereed gemaakt, die men voor de twee vreemdelingen gefchikt heeft?
dominicus,
Neen, nog niet,
clementia,
Wel ga dan heen, Dominicvts; zy zullen ogenbliklyk hier zyn.
dominicus,
Nu, nu, ik ga al, ik ga al. (ter zyde onder V heengaan.') Ik zal haar nooit kunnen doen bekennen, dat zy bemint.... Neen ik zal het haar nooit kunnen doen be* kennen, (Hygaat al grinnikkende heen.')



GESCHIEDKUNDIG BLYSPEL. 5$
TWEEDE TOONEEL.
CLEMENTIA.
Die oude Dominicus fchept 'er vermaak in om my te kwellen!.... Ik gevoelde, dat ik op elk woord rood wierd, en begon zo verlegen te worden, dat het my onmogelyk geweest zou zyn langer te verbergen.... maar denken wy alleenlyk aan de gewichtige ontdekking van dien achtingwaardigen de 1'Epée, en geven wy ons over aan alle de volheid der hoop, die dezelve in my doet geboren worden. By aldien mynheer Dariemont de goederen, die hy bezit, moest terug geven, zoude'er geen afftand tusfehen zyn' zoon en my meer plaats hebben en de liefde,welke de eerzuchtige hoogmoed niet langer zoude tegenftreven, de liefde zoude als dan haar volle gebied hernemen.... Maar mag ik hopen, dat myne beledigde moeder maar daar komt zy.
DERDE TOONEEL.
CLEMENTIA, Mevr. FRANVAL, FRANVAL, ttl
'/ zwart gekleed en met de achter hairen los op den rug hangende.
Mevr. FRANVAL.
aarom toch ftaat gy in tWyfel, om dien overweldiger aan de wraak der wetten overteleveren ? De misdaad te verfchonen, myn zoon, is zich medeplichtig te maken.
D 4 IRAN-



S* DE ABT DE L'E PEE,
franval.
Mag ik uit het oog verliezen, dat Dariemont de vader h van myn' vriend! (Tegen Clementia.-) Is Dominicus St. Alme gaan verwittigen van hier te komen?
clementia.
kome' br°eder; maar UW Vrie"d was n°S ni« terug ge-
Mevr. franval, zy gaat zitten. Ik kan het u niet ontveinzen, myn zoon; na den bnef van zo even, fluit het my geweldig tegen de borst dien jongman hier te ontvangen.
franval.
Moeten wy hem verantwoordlyk maken voor de feN len zyn s vaders ?
clementia.
Verre van in dezelve te delen, lieve moeder, beyvcrt hy z.ch flechts om dezelve te verzachten en te doen vergeten.
Mevr. franval, met hevigheid
JVT nimmer denbri<* vergeten, welke,
hy de (Toutheid gehad heeft my te fchryven.
franval.
By aldien het niet, dan om den fchuldigenDariemont te doen ware, zoude ik, zonder naar iets omtezien, den bedneglyken fluier vaneen fcheuren, waannedehy z.ch bedekt; maar zo groot is de fchadelyke kracht der vooroordeelen, waar onder wy gebukt gaan, dat ik dien vaisans met kan ontmaken, zonder de fchaude, welke
hy



CE SC ME D KÜNDIG BL VS PEL. 57
hy alleen verdient, ook op zynen onfchuldigen zoon te doen nederdalen.
clementia, met een trapsgewyze klimmend vuur. ó Ta, wel onfchuldig! hoe dikwils heeft hy niet in ons byzyn geweend over het verlies van zyn' neef? wat al waarlyk aandoenlyke.... tranen heeft hy niet by ons aan de nagedachtenis van den medgezel zyner kinsheid toegewyd? Men kan gene. meerdere ongeveinsdheid en naauwgezetheid bezitten; men kan geen hart hebben,
dat edelmoediger en gevoeliger is (Een ftrajfe op-
flag der ogen van Mevr. Franval doet haar ophouden tn van toon veranderen?) Is 't niet waar, broeder? franval, verlegen en zyne moeder aanziende. Men behoeft St. Alme Hechts een' ogenblik te zien.... -om in hem optemerken..,. Maar zie daar onze twee gasten.
VIERDE TOONEEL.
de vorige, DEL'ePÉE, theodorus.
de l'epée, Theodorus binnen leidende.
Ziedaar myn Theodorus, myn aangenomen kind, welken ik de eer heb u aantebieden.
theodorus. Hy groet het gezelfchap: na Franval en Mevr. Franval vluchtig befchouwd te hebben, vestigt hy zyn gezicht op Clementia.
D 5 CLE«



58 DE ABT DE L'EPÉE,
clementia.
Welk een belangcyk voorkomen! Mevr. franval, hem naderende en hem befchouwende.
Het is het levende afbeeldzel van wyle zyn' vader.
de l'epée, op een' veel beduidenden toon. Vindt gy dat mevrouw?
Mevr. franval. Het is waarlyk of ik den prefident d'Harancour voor myne ogen zie.
Theodorus. Hy flaat zyne ogen op Franval, dien hy langen tyd aanziet en met zeer veel aandacht fchynt te befchouwen.
franval,
Men ziet op zyn gelaat den ftempe! des gevoel» en iets vmvonderlyks, dat de gelukkige uitwerkzelen van het vernuft zyn's meesters aankondigt. theodorus. Na Franval ernfliglyk befchouwd te hebben, -maakt hy verfcheiden tekenen tegen de TEpée (*).
franval.
Wat wil hy met die tekenen te kennen geven?
de i'efée.
Hy zegt my, mynheer, dat hy op uw gelaat de ze-
ker-
CO De rechterhand aan het voorhoofd brengen, dezelve daar ten- ogenblik houdm met de uitdrukking van vernuft: den rechter arm vervolgens voorwaard* brengen met kracht en waardigheid.-



GESCHIEDKUNDIG BLYSPEL. 59
kerheid leest van in zyne zaak te zullen zegepralen en zynen onderdrukker te befchamen.
franval, met vuur. Ja ik geef 'er hem myn woord voor... en ik zal het Zelve naarkomen. (Hy omhekt kern.) theodorus. Na met tekenen van droef leid de hand aan zyn' mond en aan zyne beide oren gebragt te hebben, vat hy eene der handen van Franval, legt dezelve met zyne eene hand op zyn hart enjlaatmet de andere herhaalde reizen met nadruk in die van Franval.
franval.
Wat zegt hy nu?
de l'epée, elk teken van Theodorus uitleggende.
„ Dat hy u zyne erkentenis niet kan uitdrukken.*... t, maar dat gy dezelve moet gevoelen aan het kloppen „ van zyn hart... dat uw naam zich daarin reeds voor „ altyd geprent heeft"... Deze zyn zyne eigen uitdrukkingen.
franval, met verwondering en gevoel. Zyne eigen uitdrukkingen!.... wel hoe! gy verltaat elkander dan in zo verre van alles te begrypen, wat hy wil te kennen geven.
d e l'e p é r.
Volkomen alles.
Mevr. franval.
En hy verltaat u eensgelyks?
THÉ-



óo BE ABT DE L'EPEE,
theodorus. Hy vestigt op nieuw zyn oog op Clementia.
de l'e p é e.
Zonder twyfel; door dit middel ben ik 'er toe geraakt om zyn' geest te befchaven en zyn hart te vormen.
clementia.
Het is zonderling zo als hy zyn gezicht op my vestigt.
d e l'e p é e.
Laat dat u niet verwonderen, mejuffer; al wat hem de beeldtenis van het waarachtige fchone vertoont, treft hem en vestigt zyne denkbeelden.... De natuur heeft, om dezen ongelukkigen het ongelyk, dat zy hun heeft aangedaan, te vergoeden, hen voorzien met eene fynheid van ingefchapen gevoel (*), mét eene fnelheidvan verbeeldingskracht.... Ook gaat hun oordeel, eenmaal ontwikkeld zynde, veel verder, dan het onze: ik heb, onder myne kwekelingen, diepdenkende meet-kundigen, gefchied-kundigen, beroemde letter-kundigen. Deze, dien gy hier ziet behaalde , in den laatst afgelopen Winter, eenen prys van dichtkunde en wierd tot grote
ver-
(*, Dit drukt wel niet naauwkeuriglyk uit het in 't oorfprongIyke gebezigd woord toftinct; maar, daar dat woord by ons, voor zo veel my bekend is, alleenlyk de betekenis heeft van natuurlyke neiging, aangeboren werktuiglyke beweging of gewoonte, heb Ik gemeend, dat gevoel hier, voor den zin, 't meest voegzaam zyn zoude.
de vertaler.



GESCHIED KUN D IC B LTS PEL. 61
vcrbaazdheid zyner mededingers door eene beroemde letterkundige maatfchappy (f) bekroond. (*)
FRAN-
(t) Lycée ftaat in het oorfpronglyke. De Franfcbcn hebben niet alleen vele woorden uit het Gri*ksch overgenomen, maar geven aan dezelven zomwyle eer,.: uitgefcrektere of anders gewyzigde betekenis, dan zy in de grondtaal bezaten: zo is het ook met dit woord gelegen. Want eigenlyk betekent Lyceum de fchool van Arifroteles, waarin hy de wysbegeerte leeraarde, als mede de fchool, die Cicero had op zyn Tusculaansch landgoed. By ons zoude hetzelve in 't algemeen niet verftaan worden; en, daar/fazdemie, Hoge fchool enz. hier ook te veel betekenen zoude, heb ik geoordeeld het aangegeven denkbeeld 't best te kunnen uitdrukken door letterkundige Maatfchappy, 't welk by ons gewis word begrepen.
DB VERTALER.
(*) Ik zelf kan getuigen, dat de Schryver van dit Tooneelftuk den Abt de L'EPéE hier in gene grootlpraak doet vervallen. Ik heb het heerlyk gefticht van dien edelen menfehenvriend bezocht, en met verwondering en verbaazdheid de vorderingen gezien, die deszelfs, door de natuur benadeelde, bewoners, zo wel in de afgetrokkens wetenfehappen, als in de fraaie letteren gemaakt hadden. De diepe indruk, dien alles, wat ik daar gezien heb, op my heeft gemaakt, verwekt, nog op deez'ogenblik,zulk een eerbiedig gevoel in my voor dien achtenswaardigen man, dat ik my niet onthouden kan, hier eene en andere byzonderheid, hoezeer ter dezer plaatfe misfehien weinig te pas komende, d;n Lezer, die van dit gefticht niet gehoord noch gelezen heeft, kortlyk mede te delen.
Den dag, dat ik met twee myner vrienden derwaards was gegaan, ontmoetten wy een' lerlander, een' zesr geletterd' man,
die



6i DE ABT DE L'E P E Ë,
FRANVAL.
Wezenlyk ik herinner my, dat de openbare nieuws*
padie zich destyds mede te Parys bevond, met wien ik eenige dagen te voren kennis had gemaakt, en die, met algemene toeftemming, op zich nam den ftommen en doven deze en gene vragen te doen, ten einde ons proefondervindelyk te overtuigen, of al. les zich waarlyk zo bevond, als men 'er algemeen van opgaf» Nadat wy in de tegenwoordigheid dezer ongelukkigen gebragt en verlof bekomen hadden, alles, wat wy wilden, denzelven te vragen, verzochten wy te mogen weten, op welken tak van wetenfehappen de een en ander zich byzonderlyk had toegelegd. Men toonde ons meet-, natuur- en fterren-kundigen, gefchiedkundigen , letter-kundigcn enz. Onze fpreker vervoegde zich in de cerfte plaats tot de laatstgenoemden en aan een dcrzelvcn ftelde hy verfcheiden vragen, de Griekfche en Latynfche letterkunde betreffende, fc.hriftelyk voof, op welke alle deze met eene verwonderlyke vaardigheid en naauwkeurigheid antwoordde. Aan een' ander vroeg hy, welke plaatfen uit de oude en hedendaagfche Dichters hy voor voortbrengzelen van de eerfte fchoonheid hicldt? En, na een ogenblik overdenkens,fehreef deze de beginregels van de treffendfte plaatfen , uit Homerus, Huratius, Ovidius, uit het Boek van Hiöb en de Pfalmen, uit Milton, Tasfn, Camotns, Rachie en Voltaire op.
Wy keerden ons vervolgens tot die, welke ons aangewezen waren, als zich byzonderlyk op de Gefchiedkunde toegelegd te hebben, en ook deze beantwoordden alle onze vragen, zo uit de oude, als de hedendaagfche gefchiedenis, op zulk eene voldoende wyze , dat wy de volledigfte overtuiging hadden, dat het gezond oordeel in aUes den boventoon had en het geheugen Hechts dea rang van een noodzakelyk werktuig hier by bekleedde.
Ei».



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 63
papieren dat verfchynzel aankondigden en uwen naam der onfterflykheid toewydden.
CLE-
Eindelyk vestigden wy onze aandacht op de Meet- Natuur- en
Sterrenkundigen. De een werkte eene door ons opgegeven?
dubbelde /Equatie uit; een ander doorliep met onzen fprckereen groot gedeelte van de Theorie der Maan, van de onregelmatigheden inde bewegingen der wachters van Jupiter; terwyl een derde 00 alle vragen, die hem gedaan wierden uit de werktuig- waterweeg- en waterloop- kunde korte, bondige en vaardige antwoorden gaf.
Hier mede waren ruim drie uren verlopen en wy keerden tot onzent terug, opgetogen van verwondering over de menfehen, die wy gezien hadden; doordrongen van eerbied voor hem, die het eerfte denkbeeld der tweede fchepping van deze anderzins raiddelzoortige wezens gevormd en tot wezenlykbeid gebragt beefc, zo wel als voor die genen, die denzelven op dit waarlyk edel voetfpoor naftreven; hovaardig op ons geluk van tot den rang van fcbcpzelen te behoren, die met zulk een alles omvattend vermogen zyn befchonken; en vervuld met dankbaarheid aan den fchepper, die ons zulk een onwaardeerbaar ondeel zyncr eigen oneindigheid heeft deelachtig gemaakt. ~«
Ik heb dit alles woordlyk uitgefchreven, uit het Dag-register, welk ik, gedurende myne reize, gehouden heb.
Het doet ons vaderland gene geringe eer aan, dat Wy in het zelve ook eenen man bezitten, die op het voorbeeld van den edelen de 1'Epée, zich zeiven tot tolk der natuur heeft verbeven en 'er zyn hoofd-werk van maakt, om zodanige» onzer landgenoten, die, zo zeer door de natuur verongelykt zynde, tot een eeuwig niets verwezen waren, te herfcheppen.
Er is te Parys pok een gefticht voor blinden; en hoe zeer de vorderingen, die aoorigelyke gebreklyke lieden maken, wel
zulk



64 DE ABT DE V E l' E Ë ,
clementia.
Hoe is 't mogelyk, dat die belangwekkende jongman, of fchoon van de fpraak en 't gehoor verftoken, echter alles verftaan, alles uitdrukken kan
de l'e p é e.
En ogenbliklyk antwoorden op de vragen, die het u behagen zal hem te doen. Ik zal 'er u de proef van geven. (Hy geeft verfcheiden tekenen aan Theodorus {*). theodorus. Na te kennen gegeven te hebben, dat hy de tekenen van de TEpée begrypt; gaat hy aar, de fchryftafel van Franval zitten neemt eene pen en zet zich, om te fchryven.
de l'epée, tegen Clementia. Doe hem zodanig eene vraag, als het u believen zal;
hy
•zulk een' hogen trap van verwondering niet te weeg brengen, als men by het bezoeken der ltommen en doven ontwaar word, omdat deze, hoezeer gene ftoflyke voorftellingcn hebbende, echter voor de gewone mededeling der denkbeelden vatbaar zyn, ftaat men niettemin verbaasd , wanneer men ziet tot welk een'hogen graad van fynheid het gevoel, als een byzonder zintuig befchouwd, by deze meufchen gebragt kan worden.
DE VERTALER.
(*) Eerst op de fchouder van Theodorus flaan, om hem aandachtig te doen zyn: de vingers van de reihterhand uitgeflrekt voor 't voorhoofd brengen: dezelven een' ogenblik daar houden: met den ycorflen vinger vervolgens Clementia aanwyzen en doen als of men verfcheiden regels op dt linkerhand fchretf.



GESCHIEDKUNDIG BLYSPEL. t§
hy zal dezelve, op't zien myner tekenen, opfchryvenen 'er ogenbliklyk zyn antwoord by voegen.... Hy wacht reeds na u.
clementia, met befchroomdlicid. Ik weet niet welk eene vraag....
de e'pée
liet eerfte dat u Hechts in de gedachten zal komen....j clementia, na zich een' ogenblik bedacht te hebben.. Wie is, naar uw oordeel, van het thans levende ge„ flacht de grootfte man van Frankryk" ?
d e l'e p é e.
De vraag is zeer fcherpzinnig.... Heb de goedheid dezelve te herhalen en langzaam te fpreken, even als of gy hem \voord voor woord opgaaft.
theodorus. Drukt door zyne gebaarden uit, dat hy de tekenen, die de l'Epée hem geeft, begrypt en fchryft t'eiken relze, dat de andere dezelven maakt.
clementia.
Wie is... QEerfte tekens van de TEpée aan Theodo' rus. (*) naar uw oordeel, van het thans levende ge*
flacht
(*") De vingers van Je rechterhand voor het voorhoofd brengen j tti ze cUiar een' ogenblik Jlil houden: met den voorften vinger vart de rechterhand theodorus aanwyzcn; daarna de beide handenfchier. lyk voor-waards brengen, met de vingers uitgeflrekt eii de toppen, naar den grond gebogen: vervolgens met den gezegden vinger ecu' 'f.alven cirkel, van de rechter naar de linker zyde, befchrpsni. E



66 DE ABT DE L'E P É E,
flacht de' grootfte man. (Tweede tekens. (*) van Frank-
ryk? (Derde tekens, (t). de l'e pee, het papier opnemende, waarop Theodorus gefchreven heeft en het zelve Franval aanbiedende.
Gy ziet, dat hy de vraag getrouwlyk heeft opgefchreven. franval, het papier inziende.
En bovenal met eene naauwkeurighcid. (De TEpée legt het papier weder vóór Theodorus, die onbeweegkjk en peinzende is blyven zitten.)
cle-
(*) De rechterhand drie malen en dan de beide handen, zo hoog mogclyk, opheffen; dezelven vervolgens laten nederzakken op elke fchouder en verders langs de beide zyden [der borst nederwaards brengen tot op het middel-lyf; het leven aanduiden door eene enkele reize met kracht adem te halen, aan elke hand beurt om beurt de pols voelende*
Cf) De beide handen boven het hoofd opheffen en alles, Via rondom is, aanwyzen (*)
Nota, de tekens moeten zeeronderfcheidenlyk, maarechterfchier» lyk gemaakt worden, en op eene wyze, dat de vertooning 'er niet door vertraagd worde,
O De woord-fchikking in het Nederduitse!] van die in het oorfbronglyke verfchillende, ben ik ook genoodzaakt geweest de orde der tekenen te veranderen. Dit gedeelte der vertooning zal dus op het Nederduitfche Tooneel verlchillen van die, welke wen op 't Franfclie Tooneel gezien heeft.
BS VERTALER.



GESCHIEDKUNDIG BLTSPËL. 67
CLEMENTIAi
Hy fchynt verlegen te zyn.
DE L'e F é E.
liet is waarlyk niet te verwonderen, rnejuffer» Dé keuze, die gy van hem vordert■, is moeilyk te doen theodorus. Hy oittwaakt uit zyn diep gepeld
word van ogenblik tot ogenblik levendiger cnfchryft. franval, alle de bewegingen van Theodorus oplettend
befckouwende. Welk een vuur fchittert uit zyne ogen!.... welk eene levendigheid in alle zyne bewegingen!.... Hy fchynt te gelyk bewogen en over zich zeiven voldaan.... Ik zoude my geweldig bedriegen moeten, wanneer zyn antwoord niet den (tempel droeg eener gevoelige ziel en Van een opgeklaard oordeel. theodorus. Hy ftaat 'op en geeft het papier aan Clementia, haar een teken doende van te lezen. Franval en zyne moeder naderen met tekenen van nieuwsgierigheid. Theodorus blyft by de TEpée ft aan , dien hy aanziet met een gelaat, welk duidelyk aan* toont, hoe begerig hy is deszelfs oordeel over zyn gegeven antwoord te verft aan.
clementia, zy leezt. Vrage. „ Wie is naar uw oordeel, onder het thans levende gedacht, de grootje man van Frankryk?
Antwoord. „ De natuur noemt Buffon; de geleerdheid erkent als zodanig' Dalembert; het zedenlyk gevoel en de waarheid eisfchen dien rang voor Jeanjacques Rousfeau;
E 2 het



6% DE ABT DE L'EPEE,
het vernuft en de finaak wyzen denzelven toe aan Voltaire.... Maar de fchranderheid en de menschlievendheid roepen om ftryd de TEpée, als den grootften man uit: ik voor my Helle hem boven alle de anderen". theodorus. Na vele tekenen gemaakt te hebben (*)t werpt hy zich om den hals van de TEpée, die hem in zyne armen drukt. de l'e r é e , met eene gemoeds beweging, die hy poogt te bedwingen.
Gy moet hem deze dwaling vergeven... het is de
geestdrift der erkentenis (Hy omhelzt Theodorus
nogmaals.
franval, het papier uit de hand van Clementia
nemende en het nogmaals nalezende. Jk kan van myne verbaazdhcid niet bekomen.
Mevr. franval. Men moet oog getuigen zyn van zulk een wonderwerk, om het te kunnen geloven.
clementia. Men kan zich niet onthouden van eene gemoedsbeweging te gevoelen, die de tranen in de ogen doet komen. franval.
Dat antwoord bewyzt eene zuiverheid van fmaak toont eene uitgebreidheid van kundigheden aan!... (Tegen
(*} Eene weegfchaal te kennen geven, door de handen heurtlings op en neder te doen gaan; de rechterhand vervolgens, zo hoog mogelyk, opheffen en de l'Epét met den voorfien vinger dezer hand
pamvyzen.



GESCHIEDKUNDIG BLYSPEL. 69
gen de TEpée.) Wat al nafporingen, wat al overleggingen en zorgen moeten 'er nodig zyn geweest, om zulke grote zaken te kunnen ten uitvoer brengen.
d e l'e p é e.
Te zeggen, wat het my gekost heeft, is onmogelyk,.. maar dat denkbeeld, van eene ziel te herfcheppen, (hy vyzt op Theodorus.') dat verheven denkbeeld geeft zo veel kracht en moed!... Wanneer de werkzame landman by het aanfchouwen der weelige veldvruchten, waarmede de akkers, die hy beploegd heeft, overdekt zyn, een genoegen gevoelt, evenredig aan zynen arbeid, oordeel dan, wat ik gevoelen moet, wanneer ik, my te midden myner kwekelingen bevindende, die ongelukkigen van langzamerhand den fluiër zie wegfehuiven, waarmede hunne ziel omzwagteld is; op de eerlte lichtftralen der rede, een nieuwen geest en leven bekomen; by trappen het onbefchryflyk geluk deelachtig worden van zichzelven te leren kennen , van elkander hunne denkbeelden medetedelen, en hen rondom my een belangryk gezin zie vormen, welks gelukkige vader ik ben... 'Er zyn meer fchitterende genoegens; 'er zyn'er, die gemaklyker te verkrygen zyn; maar ik twyfel 'er aan, of 'er in de geheele natuur wel meer gevonden worden, die zo wezenlyk zyn. franval.
Zyt ook verzekerd, dat van alle de grote mannen, dfe uw bemlnlyke Theodorus met zo veel juistheid heeft opgegeven, 'er niet één is; wiens naam by de nakomelingfchap langer in zegening zyn zal. Heeft Frankryk E 3 ftanct,



7» de abt de L'epee,
ftandbeelden opgericht voor de helden , die door hunne grootfche daden den roem en luister hunnes vaderlands vermeerderd hebben, zal het dan met recht die eer weigeren kunnen aan henf, die door zyn fcheppend vernuft, door zyn' onvermoeiden arbeid, door een onbcv rekenbaar geduld, de heriteller geworden is van een verzuim der natuur?
VTF D E T O O NE E L.
be vorige, dominicus, marianne.
Dominicus tegen Marianne, die nog tusfchen de
Mfchermen is. aar als ik u nu zeg, myn lieve Marianne, dat gy haar »iet fpreken kunt.
marianne, op het tooneel komende en ter halver wege ftaan blyvende. My te beletten haar te zien, haar aan myn hart te drukken!.'., neen, het zal u niet gelukken, mynheer Dominicus!
dominicus flil tegen Clementia. Het is my onmogelyk geweest haar te beletten binnen te komen.
theodorus. Hy {laat de ogen op Marianne, en fchynt zich zaken te herinneren, die hem aandoening veroorzaken.
Ijarianne, veel, fchierlyh en verward pratende, doch met gevoel. Tegen Mevr.Franval.
Vergeef my, Mevrouw, dat ik de vryheid neem....



GESCHIEDKUNDIG B LTSPE L. 71
(Tegen Franval.') Mynheer, het doet my leed, dat ik u ffoor; maar als het hart vol is, kan men zich niet bedwingen. ... die goede en fchone juffer Clementia!.... zich te verwaardigen onophoudelyk aan my te gedenken; myne nooddruftten te voorkomen enmy te zenden... clementia, haar in de reden vallende. liet is niets, myne lieve Marianne; hetis niet waardig...
marianne.
Wat! het is niets!....
Mevr. franval. Heb de goedheid, dochter, van my te zeggen, wat dit alles beduid? tiieod orus. Hy volgt met het gezicht, in de hevigfte gemoeds aandoening, alk de bewegingen van Marianne en geeft tekenen aan de TEpée, die dezeiven met (*) verwondering en vreugde opmerkt.
marianne.
Hare zedigheid belet haar te antwoorden; maar ik zal fpreken... gy moet dan weten, mevrouw, dat zedert de ziekte van die lieve en fchone,juffer, zy niet heeft opgehouden my klederen en voorraad van noodwendigheden te zenden; nu nog dezen ochtend, heeft mynheer Dominicus my een' dubbelden Louis gebragt... deze heeft my in (laat gefield op myne beurt eene arme buurvrouw by te Haan... (Zy neemt de hand van Cle-
men-
(*) Iemand, aanduiden die aan de deur hit, eene poriierjler, die open doet en M.-.tianne aomvyzen.
E4



*a DE ABT DE L'EPEE,
mmtia en kuscht dezelve.) Wat is het aangenaam voor Marianne, dit alles aan u verfchuldigd te zyn!
de l'ep ée, fchierlyk na Marianne gaande. Brave vrouw ? Brave vrouw ? *
marianne, met eerbied en verwondering, Mynheer,...
de l'epée.
Hebt gy niet langentyd gewoond in het hótel d'Harancour ?
m ar i a n ne.
Myn man zaliger is 'er dertig jaren portier geweest.
de l'e p é e
Herinnert gy u den kleinen Julius, die ftom en doof geboren was, daar gezien te hebben ?
marianne.
Of ik my dat herinner?... Ik heb hem zo dikwils op myn' arm gedragen.... zyn dood heeft ons te veel getroffen , dan dat ik hem immer vergeten zou. d e l'e pee, haar voor Theodorus brengende, die Marianne met de grootfte ontroering aanziet. Welnu, bezie... bezie dezen jongman.
marianne, Theodorus van naby befthouwende, Wat zie ik ?..,, raaar....
„ . franval, Bezie hem terdege.
theodorus. Na de hairen, die hem in V gezicht hangen, weggeftreken te hebben, blyft hy digt voor Marianne ftaan, en beduidt haar door tekenen, dat hem of de armen heeft gedragen.



CES CHIË D K U ND IQ B Lr SPEL. 73
marianne.
Hy is 't!.. hy, dien wy zo lief hadden; wiens dood wy zo beweend hebben!.... Ja, ó ja! ik herken hem. (Zy valt voor de voeten van Theodorus neder, die haar egenbliklyk opheft en in zyne armen drukt.')
dominicus.
Ik mogt haar nog al, met kracht en geweld, beletten Willen binnen te komen.
de l'epéf. Kostbare en zonderlinge ontdekking!
franval.
Die ons zonder twyfel den weg zal banen tot belangryke bewyzen.
Mevr. franval. En dien verwaten Dariemont doen verdommen..,. Ik
gevoel eene vreugde!
clementia, met tekenen eener zeer grote inwendige blydfchap. Die, welke ik gevoel, is nog groter!... Ik fla in't verborgene eene ongelukkige by, en daardoor geve ik aanleiding tot het ontdekken van den eerden getuige
ó Hemelfche weldadigheid!
Jl a r 1a n n e. Ach, leefde myn arme man nu nog!... Maar hoe is 't mogelyk, dat die lieve jongen, dien men gezegd heeft dood te zyn, zich nu in deze ftad bevind? Door welke gunst des hemels, die ik niet bevatten kan?
E 5 DË



7 4 DE ABT DE L'EPEE,
de l'epee.
Gy zult alles weten, goede moeder... maar zeg my, zyt gy 'er wel zo van overtuigd, dat het Julius d'Haran" cour is, om het by 't gerecht te durven getuigen ?
marianne.
Ik wil het ftaande houden voor God en de menfchen. franval, tegen Marianne.
Zoudt gy ons niet nog eenige oude huisbedienden befchikken kunnen, die, zo als gy, den jongen Graaf in zyne kindsheid gekend hebben en ook zouden willen getuigen ?
maria n n e.
Ongetwyfeld, de weduwe van den koetfier leeft nog.
dominicus.
En Pieter, de oude ftalknecht,. is my voorleden nog eens met zyne vrouw komen bezoeken; zy wonen niet ver van hier.
Mevr. franval, levendig, Gy moet ze allen gaan halen; terftond.
dominicus.
Ik vlieg 'er heen.
franval, Dominicus tegenhoudende. Een ogenblik.... (Tegen de PEpée.) Ik heb u reeds gezegd, dat de vriendfchap, die my aan St. Alme verbindt, het my tot een plichtmaakte, met omzichtigheid te werk te gaan; ik ftel u dus voor, aanftonds na 'thótel



GESCHIEDKUNDIG B LTS P E L. 75
tel d'Harancour te gaan. Daar zullen wy Dariemont aantasten, gy met de onwederftaanbare wapenen van eenen tolk der natuur; ik met de taal der wetten, met alle de kracht, die eene zo edele zaak inboezemt; en die man, hy moge dan zo vermetel zyn, als hy wil, zal wel flim zyn moeten, als hy het tegen onzen aanval uithoudt,
de l'epée.
Ik keur uw ontwerp goed en 'er fchiet my daar een middel in den zin, dat 'er ons het beste gevolg van verzekert. (Hy verwydert zich met Theodorus, wien hy door tekenen den weg beautat, dien men voorgenomen heeft inteflaan.)
franval, tegen de overigen. Ik beveel u lieden allen het diepfte ftilzwygen aan omtrent het geen hier is voorgevallen.
marianne.
Ik beloof het u.
dominicus.
Weez 'er gerust op. (Zy zien alle drie de f Epée en Theodorus aan.)
Mevr. franval.
Ik voor my verbind my tot niets.
clementia, haar den arm gevende. Maar moeder.... f Mevr. franval, met bitterheid in het heengaan. Maar dochter, gy moogt zeggen wat gy wilt; het
zou



76 DE ABT DE L'EPEE, zou my onmogelyk zyn my te onthouden van dien Dariemont met luider femme bekend te maken. Die eerzuchtige, die geftraft moet worden; die verwaten
mensch, dien men moet vernederen (Zy vervoegt
zich by de overige perfonen aan het einde desTooneeh "en de gordyn valt.)
Hinde des derden Bedryfs.
VIER-



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 77
VIERDE BEDRYF.
Het tooneel verbeeldt eene voorzaal in 't hótel iHaran* cour; ryk en prachtig huisraad; aan de zyde, ter /linkerhand van den aanfchouwer, is eene deur, die na het kabinet van Dariemont geleidt.
EERSTE TOONEEL.
darlemont, dupré, dubois.
Zy komen door de zydeur op; Dupré verfchynt delaatfle; hy heeft een zwaarmoedig en peinzend voorkomen.
darlemont, tegen Dubois. Gy zegt, dat myn zoon nog niet weder t'huis gekomen is?
dubois.
Neen, mynheer.
darlemont. En dat hy u verboden heeft hem te volgen ?
dubois.
Ja, myheer.
darlemont.
Zoude hy weder naar Franval zyn gegaan ?
dubois.
Dat is niet waarfchynlyk: mynheer de Advocaat heeft zo flraks nog om hem gezonden,
dar-



7S DE ABT DE L'EPEË,
darlemont, tegen Dubois. Ga St. Alme by den portier opwachten; zeg hem s zo dra hy terug komt, dat hy ogenbliklyk by my moet komen... ogenbliklyk, hoort gy. (Dubois vertrekt dooide deur aan 't einde des toonecls.)
TWE EDE TOONEEL.
darlemont, dupsé. da r l E m ont,
w
w elnu, Dupré, wat wilt gy ? d upré, eene beurs uit zyn' zak halende en dezelve
op eene tafel leggende. Mynheer, ik kom u de vyfentwintig Louifeu, die gy my dezen morgen hebt doen ter hand dellen, teruggeven.
darlemont.
My die terug geven! en waarom ?.... Het is het beloop van de zes eerfte maanden der lyf-rente, die ik u voorheen, tot beloning uwer dienden, heb toegezegd; ik wil,dat elke termyn u gezet vooruit betaald worde.
d lpr é.
Neem dat goud terug zeg ik u.... Het is my onmogelyk den prys aantenemen voor eene daad, welker herinnering my altyd zwaar op de ziel zal drukken. darlemont, met wrevel.
Zult gy dan nooit dien laatften afflamling der d'Harancours vergeten ?
d u-



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 79
DOPRï.
Hy is my onophoudenlyk voor den geest... Het is als of ik de laatfte blikken, die hy op my floeg, toen gy hem van my afnaamt, nog zie.
darlemont, haastiglyk. ' Ik kon het gezicht van dien ftommen en doven niet verdragen, van dien vervelenden automaat (*_).
DUPRÉ.
Ondertusfchen zult gy met my toeftemmen, dat alles in hem de gelukkigfte gefleldheid, de beste neigingen en bovenal een goed hart aankondigde. Zo klein als hy was, wanneer hy met my wandelde, kwam hy nimmer een arm mensch tegen, dat hy my gene tekenen gaf van denzelven iets te geven; hy had geen groter genoegen, dan alles,wat hy bezat, met anderen te mogen delen....
En
(*) Automaat, een Grieksch woord, ooifpronglyk iemand betekenende, die, zonder de hulp een's leermeesters, zich zelve eene kunst of wetenfcbap leert. De Franfchen hebben hetzelve aangenomen, 0111 een werktuig te betekenen, welk zoimig ingericht is, dut het zich als van zelf beweegt, zonder te behoeven aanhoudend door eene uitwendige kracht voortgedreven te worden. Deze betekenis heeft aanleiding gegeven, om hetzelve ook te bezigen omtrent een' mensch, die, zonder oordeel, zich bloot werktuiglyk fcbynt te bewegen. De onmogelykbeid om dit woord zonder eene lange omfchryving te vertalen, en het voorbeeld van zommige hedendaagfche Nederduitfche Schryvers, die my hierin voorgegaan zyn, hebben my doen befluiten, hetzelve onverduitscht te laten.
DE VERTALER.



8a DE ABT DÉ L'E P É E,
En dien dag, toen hy alléén het leven van mynheer uw* zoon redde, die door zyne onbezonnenheid en wildheid..; Mynheer St. Alme fineet een' groten werf-hond met Henen, die, daardoor aangehitst, op hem aanviel en hem ter aarde wierp: Julius verfchrikt wegens 't gevaar, dat zyn' neef dreigde, vliegt, fneller als ëen blixemftraal, op het boozaartig dier aan, en krygt een' beet in den rechter arm, waarvan hy het leedteken al zyn leven wel behouden zal,
darlemont,
Gy herhaalt my dat voorval elk' ogenblik.
dupré.
Om dat het tot bewys (trekt, dat de jonge Graaf zo veel moed, als goedhartigheid bezat... En wie kende haar beter dan ik, die bcminlyke goedhartigheid? Ik, die zo lang kamerdienaar van zynen vader geweest was; ik, wien men de zorg voor zyne kindsheid had aanbetrouwd? En ik heb hem kunnen verlaten! Ik heb my aan uwe verzoekingen kunnen overgeven en uw medeplichtige worden!
darlemont, viet drift,
Dupré!...
dupré, met vuur. Ja mynheer uw medeplichtige.... wanneer men de rust der ziel van een' ouden dienaar, die vyftig jareu leefde, zonder zich iets te verwyten te hebben, voor altyd vernietigd heeft, moet men zich getroosten deszelfs klachten aantehoreü en deszelfs droefheid te eerbiedigen. DAR.



GESCHIEDKUNDIG BLTSP EL. %i
darlemont, eene beweging van hevige gramfchap bedwingende.
Welk eene moeite heb ik om my te bedwingen!.... (Tegen Dupré?) Myn waarde Dupré, de overmaatuwer gevoeligheid doet u geheel en al van het rechte fpoor dwalen; zoudt gy, na verloop van acht volle jaren, het geheim verraden willen, dat ik uwerbefcheidenheid heb toevertrouwd?....
DUPRÉ.
Wat zoude my dat baten ? waar thans den ongelukkigen te vinden?.... Ik heb u beloofd, al wat'er tusfchen ons is voorgevallen, geheim te zullen houden en myn woord zal ik gefland doen; maar het is onder beding mynheer, dat gy my nimmer fpreekt van dieverfoeilyke lyfrente, door welke gy my hebt weten te verleiden; ik heb genoeg aan myne wroegingen, zonder ze nog te verzwaren door eene eerloze beloning. (Heftige beweging van Darlemont.') Ja, mynheer, eerloze. (Hy ver-* trekt door de zydeur.)
DERDE TOONEEL.
darlemont.
D e droefgeestigheid van dien ouden man ontrust en kwelt my.... wat is die noodzakelykheid, om van een' getuige onzer geheime daden te moeten afhangen, fmertelyk!.... maar wat kan ik te vrezen hebben? Eensklaps honderd en zestig mylen van zyne woonplaats verF - wy-



82 DE ABT DE L'E PEE,
wyderd, behendiglyk midden in Parys alléén gelaten, zal Julius, zonder twyfel, in het een of ander godshuis gebragt zyn; misfchien zelfs leeft hy niet meer.... in alle gevallen welke aanwyziugen kan een ftom en doof geboorne geven; een weez , aan wien zich niemand laat gelegen liggen?... ondertusfchen, wanneer Dupré eens verfpreidde.... ik kan niet te veel infchiklykheid voor dien ouden man hebben; ik moet hem noodzakelyk weder nader aan my verbinden, myne trotsheid, myn karakter intomen en boven al hem geen' ogenblik uit het oog verliezen... ó Rykdom, rykdom, wat doet gy my al vernederingen verdragen; en wat kost.het my veel, om my van uw genot te verzekeren!
VIERDE TOONEEL.
darlemont, St. alme, hy komt door de-zy deur op.
St. alme.
Men heeft my gezegd, vader, dat gy na my gevraagd hebt.
darlemont.
Ja, ik wil nog één onderhoud met u hebben; het zal het laatfte zyn , ik waarfchouw 'er u van, zo gy u niet geheel en al aan den wil een's vaders overgeeft.... Maar zeg my, St. Alme, waar zyt gy den gehelen ochtend geweest?
i St.



'GESCHIEDKUNDIG B LTS P E L 83
St. alme, met gulhartigheid. Lieve vader.... daar ik de kunst van veinzen niet bezit zal ik ronduit bekennen, dat ik van den Prefident Dargental kom.
darlemont, ontroerd. En wat hadt gy daar uittevoerenj zonder my? St. alme.
Hem myne gehele ziel openteleggen... zelf hem kettnis te geven van myne liefde voor mejuffer Franval, darlemont, met heftigheid. Gy hebt dé ftoütheid gehad....
St. alme.
Ik weet, dat deze daad tegen uwen wil ftrydt en dat zy ü met recht moet bevreemden.... maar oordeel hieruit van de hevigheid der neiging, die my bezielt, daar dezelve my het denkbeeld van u te mishagen, heeft kdnnen overwinnen.
darlemont, met hevige innerlyke woede. En wat.... heeft dé eérfle Prefident.... u ten aritwoord gegeven?
St. alme, vertrouwlyk en openhartig. 6, myn vader, ,welk eene grote en edele ziel! ó ik had het wel gedacht. darlemont, zyne gramfchap geduriglyk filet moeite wederhoudende. Wat heeft hy u gezegd? Geef antwoord;
St. alme.
Hoor zyne eigen woorden:.... „ Het zoude een F si ei'oöS



84 DE ABT DE L'E PEE,
„ groot genoegen voor myn hart en troostlyk voor mynen „ ouderdom geweest zyn, u aan myne dochter te mo„ gen verbinden; maar de keuze, die gy gedaan hebt „ van mejuffer Frrnval, verbiedt my alle verwytingen"... darlemont, van langzamerhandzynergramfchap bot vierende.
Hoe!
St. alme, vervolgende. „ De banden, die u aan zulk een volmaakt fchepze! „ verbinden, moeten onverbreekbaar zyn".
darlemont, in toorn uitbarflende. Onverbreekbaar!
St. alme.
Dit verhaal, ik zie het, maakt uwe gramfchap gaande.
darlemont.
Vervolg... vervolg.'
St. alme, in twyfel ftaande en in de grootfte verlegenheid.
Eindelyk heeft hy my verzekerd, dat wel verre van over deze myne handelwyze geraakt te zyn, hy 'er de beweegredenen in tegendeel van goed keurde en myne
openhartigheid preez (Stuipachtige beweging van
Darlemont.-) Hy heeft my beloofd al zyn vermogen by
u te zullen aanwenden, om u te doen toeftemmen
(Darlemont weder in beweging?) En ik twyfel 'er niet aan, of hy zal wel ras zelf hier komen, om u voor my te fmeken.
d arlem o nt.
En gy kund geloven, dat ik aan zyn verzoek gehoor



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 85
hoor zoude verlenen, dat ik de fpeelbal uwer reukeloozheid zyn zoude ?....
St. ALME.
Myn vader....
DARLEMONT.
Nooit was eenig fteruing ongelukkiger dan ik !... Ik
word bezitter (In twyfel ftaande.) van eene grote
erfnis; ik tracht dezelve te doen dienen, om aan myn' éénigen zoon een huwlyk te bezorgen, dat door de voornaamftc gedachten der provincie moet benyd wornen; en als ik 'er eindelyk in gedaagd ben, om alle de beletzelen uit den weg te ruimen, om, door de kracht van het goud de vooroordelen en het onderfcheid van geboorte te overwinnen, vind ik flechts een'ondankbaren, die met myne goedheden den fpot dryft, die te gclyk een onberekenbaar vermogen en de eerfte rang in de regering, met den voet fchopt.
St. ALME.
Wat geve ik om de grootheid en de rykdommen ? De echtgenoot van Clementia te zyn, zie daardeéénige tytel, dien ik verlang; hare achting en haar hart zyn de éénige fchatten, waarna ik reikhalze.
DARLEMONT.
Zinloze, die dus den overvloed moedwillig van u werpt, gy weet niet wat het kost, om den zeiven te verkrygen.... (Hy neemt hem by den arm en brengt hem vooraan op 't tooneel.) Neen, neen; gy weet niet wat dat kost.
F 3 St.



%6 DE ABT DE L'EPEE,
St. ALME.
Ach! hoe groot de opofferingen ook zyn mogen, die Ü uw tegenswoordig vermogen gekost heeft, zy kunnen, niet vergeleken worden met die, welke gy van my vordert Niet alleen dat ik bemin, dat ik aanbid...,
maar ik mag u thans zeggen.... ik word bemind.
DARLEMONT.
Wie heeft u daar de verzekering van gegeven ?
St. ALME. Clementia.... zelve
DARLEM ON.T.
Kunt gy dwaaz genoeg zyn van boven alle de voordelen , die ik u aanbied, de voorkeur te geven aan de belangzuchtige bekentenis van een meisje zonder geld.,,, aan listiglyk overlegde verleidingen?
St. ALME.
Vader!.... Gy moogt myn al te oprecht en al te gevoelig hart vry vaneen fcheuren, gy moogt niets onbeproefd laten, om myne liefde uittebUusfen;maarfpaarmy de zielfmert van haar, die ik bemin ,te horen beledigen.... dit te verdragen, gaat myne krachten te boven... Ja, Clementia heeft my voor eeuwig aan zich gehecht; maar het is zonder kunstnaryen even als zonder opzet geweest; hare betoverende bevalligheden, hare deugden, die hare volmaaktheid nog oneindig vergroten; het eerbiedwaardig bloed, waaruit zy gefproten is... zie daar alle de listen , Zie daar alle de. kunstnaryen van dat aanbiddelyk meisje ; zie daar alle de verleidingen, die zy tegen uwen zoo»? heeft, in 't werk gefield. bar-



GESCHIEDKUNDIG BLYSPEL. 87
darlemont, met tekenen van verlegenheid en verwarring.
Hoor voor de laatfte maal de bevelen een's vaders,... Gy moet van mejuffer Franval afftand doen.
St. alme. Liever honderdmalen de dood!
darlemont, met vrlendlykheld. Myne rust hangt 'er van af.
St. alme.
En myn leven.
darlemont, met nog meerdere vriendlykheid. Voldoe aan myne wenfchen?
St. alme.
Ik word bemind!
darlemont, hem in de armen drukkende'. St. Alme, ik bezweer het u!
St. alme, op den tederften toon en de handen van Darlemont kusfchende. Ik word bemind, myn vader, Ik word bemind. darlemont, hem tnet woede van zich plotende. Het is genoeg... vertrek!... (St. Alme kuscht hem nogmaals de handen?) Vertrek!...
Na een gebaarden [pel van eenige ogenblikken tusfchen hpi beiden, vertrekt St. Alme door de zydeur.
F 4. VYF-



88 DE ABT DE L'EPEE,
VTF D E TOONEEL.
darlemont, na een ogenblik van ftilzwygen en gevoelloosheid.
Ik zal nimmer in ftaat zyn, die hevige liefde, die gevoeligheid , die hem verteert, uittedoven... Zyne verbindtenis met de éénige dochter van den prefident Dargental zoude my aan myne fchatten hebben gelyk gemaakt, en my voor altyd van alle ongerustheidbevryd.., myn vurigst verlangen, myne éénige eerzucht, alles is in rook vervlogen.
ZESDE TOONEEL. darlemont, dubois.
Dubois. Hy komt binnen door de deur aan V einde des tooneels.
jVTynheer de Advocaat Franval laat mynheer om een byzonder onderhoud verzoeken.
darlemont verwonderd. De Advocaat Franval!
dubois,
Ja, mynheer!
darlemont, na een' ogenblik overdenkens, i?eg, dat ik niet te fpreken ben, (Dubois vertrekt.)
ik
i



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 89 ZEVENDE TOONEEL.
darlemont.
Hy kwam my zeker van zynen kant ook dringen; my over zyne zuster onderhouden, en over het huwelyk, dat hy met myn' zoon in den zin heeft; het is onderhen allen een overlegd ontwerp, maar dat ik voor altyd den bodem zal weten in te flaan. Wanneer die rechtsgeleerden eene grote vermaardheid verkregen hebben, verbeelden zy zich naar alle rangen, naar alle fchatten te mogen dingen. Ik ben blyde den hoogmoed van dezen te kunnen fnuiken, en hem te doen zien....
ACHTSTE TOONEEL.
darlemont, dubois.
dubois, weder binnenkomende.
IVIynheer de Advocaat Franval zend my terug, mynheer , om u te zeggen, dat hy mynheer den Abt de
1'Epée, den opzichter van het gefticht voor de Hommen en doven te Parys, by zich heelt.
darlemont, Optfield.
J3e Abt de 1'Epée!
dubois.
En dat zy zaken van het grootfte belang aan mynheer hebben medetedelen.
F 5 DAR-



po DE ABT DE L'EPEE,
darlemont, ter zyde, met de grootfte ontroering.
Welk een voorgevoel! het is of alles zich veree-
"'ó' men zoude zeggen, dat het noodlot vermaak
fchept in my te flingeren.
dubois.
Wat beveelt mynheer ?
darlemont, zich met ftandvastigheidfchynende te wapenen.
Welnu!... laat hen binnen komen. (Dubois vertrekt.) NEGENDE TOONEEL.
darlemont. Hy loopt over het tooneel in de
hevigfte gemoedsbeweging.
Myne twyfelingen zyn al te wreed; ik moet opheldering hebben.... Wat kan dien vermaarden man herwaards doen komen ?.... Waarom vervoegt hy zich by my, en wil my fpreken?... Zoude het mogelyk zyn, dat na verloop van acht jaren.... dat na zo menigvuldige voorzorgen en omzichtigheden?.... Zal ik dan nooit één ogenblik rust mogen fmaken!.... Men komt: herflellen wy ons en trachten wy, door eene ftandvastige en ontzagverwekkende houding, tot zelfs den geringften argwaan te verdryven.
TIEN-



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. oi TIENDE TOONEEL.
darlemont, de l'üPEE, franval, dubois.
Dubois leidt hen bitwen, en, na poelen gezette hebben, vertrekt hy, op een teken, welk Darlemont hem geeft.
de l'erÉn, tegen Darlemont.
eer, ik ben uw dienaar. darlemont, na hen beiden weder gegroet en te hebben doen nederzitten, plaatst hy zich in "t midden. Men heeft my gezegd, dat gy een byzonder gefp-efc met my verlangt?... Mag ik weten welke reden?....
franval, met bedaardheid en waardigheid. Het belang, welk ik ftel in den vader van St. Alme; de verplichting van eene belangryke daad van rechtvaardigheid te helpen uitvoeren; ziedaar het geen ons beiden by u gevoerd heeft.
darlemont.
Verklaart u.
de l'epée, hem met grote aandachtbefchouWende, Ik zal u iets ontdekken, dat u grotelyks zal verwonderen.... Weet, dat het toeval... of liever Hy, die de lotgevallen der menfehen, naar zyn welbehagen , beftuurt, den Grave Julius d'Harancour, uwen neef, in myne handen heeft gefteld.
(Fcrfchriklyke beweging van Darlemont.')
FRAN'



<52
DE ABT DE L'EPEE,
FRANVAL.
Ja, die jonge domme en dove, wiens voogd gy waart; die nog leeft... en die, door den mond van mynheer de l'Epc;e,zyn vermogen en zynen naam komt terug vorderen.
darlemont, zyne ont fieltenis pogende te verbergen.
Julius, zegt gy.... leeft nog?
DE l'iiPÉB.
God heeft, ter gunst van my, zyn leven gefpaard.
darlemont.
Ik zoude 'er ten hoogden verheugd over zyn... maar het is een fprookje, waaraan ik geen geloof kan hechten... de jonge Graaf ftierf te Parys... nu omtrent acht jaren geleden.
de l'e p é f, hem ftyf in V gezicht ziende. Zyt gy 'er wel zeker van?
franval. Men zoude u hebben kunnen bedriegen.
darlemont.
Ik zelf was by hem... en...
de lepée hem altyd ftyf aanziende en nader by hem fchikkende.
Gy hebt by zyn affierven tegenwoordig geweest? Gy hebt gezien.... het geen men zien noemt.... de overblyfzels van dien ongelukkigen ?
darlemont, verlegen. Zonder op alle die vragen te antwoorden... zal het genoeg zyn u te zeggen, dat de dood van Juliu» d'Harancour, te dier tyd, voor 't gerecht is geftaafd ge-
wor-



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 93
worden, door eene wettige en geloofwaardige doodceél.
d( l'epée altyd de ogen op Darlemont gevestigd houdende.
Welker valschheid my bewezen is En op deez'
ogenblik nog meer dan ooit.
darlemont,»^ in de grootfie verlegenheid.
En waarop kunt gy zodanig eene overtuiging gronden?
d e l'epée.
Verfchoon myne rondborfligheid.... maar die ontfleltenis, die verlegenheid.... Alles verraad u, uW's ondanks. darlemont, opftaande.
Durft men my verdacht houden ? —
de l'epée, even als Franval opflaande.
Hy, die gedurende zestig jaren de natuur nafpoorde en alle hare bewegingen, alle hare verfcheidenheden leerde kennen en berekenen, kan ligtlyk in de harten der menfchen lezen. — Ik heb Hechts éénen opflag van het oog nodig gehad, om te zien wat 'er in het uwe omgaat. darlemont.
Myn hart heeft zich niets te verwyten.... Het is u gene rekenfchap hoegenaamd fchuldig.... Met welk recht en,rond uit gezegd,op welke tytels komt gy beiden hier?
d e l'e p é e.
Mynerechten!... die, welke de arbeid, de zorgen en het geduld van acht jaren geven; en dat, welk ieder gevoelig
mensch



e>4 DE ABT DE L'E 1'É É,
mensch heeft, om zyne natuurgenoten byteftaan... Myne tytels! zy zyn flechts één éénige God had
Julius d'Harancour in myne handen gefield, om hem te beminnen, te onderwyzen en te wreken.... Ik gehoorzaam aan zyne eeuwige raadsbefluiten.
darlemont.
Julius d'Harancour te wreken!
franval.
Myne rechten zyn niet minder heilig. Het eerfte is het vertrouwen van dezen, vermaarden man, die my heeft uitgekozen, om zyn werk ten einde te brengen, het fchoonfle dat ooit der mehlfchelykheid eer aan deed. Het tweede is de plicht, dien my myn beroep oplegt, van den zwakken tegen den flerken te verdedigen, van, de hand te reiken aan allen, die onderdrukt zyn. darlemont. Van welke onderdrukking fpreekt gy ?
FRANVAL.
Wat myne tytels aangaat, derzelver getal is niet groter; ik verlang 'er flechts éénen: dien van de bevrediger te zyn tusfchen u en den jongen Graaf.
darlemont.
Ik verfla ü niet.
FRANVAL.
Niets zal u aan zyne vorderingen onttrekken kunnen} fchuldig of niet, kunt gy nog alles herftellen; vertrouw u aanmynenyverom u te dienen, en geloof, dat, behalveii de belangen van den achtenswaardigen weez, wiens
ver«



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 95
verdediger ik ben, niets.... neen, niets ter waereld my dierbaarder zyn zal , dan de eer van den vader myn's vriends.
darlem ont.
Maar nog eens, op welke bewyzen, op welke kentekenen , kunt gy geloven, dat de ftomme en dove , voor wien gy u zo zeer in de bresfe lïelt, de afftammeling is van de graven d'Harancour?
franval.
Alles loopt zamen, om te bewyzen, dat hy dezelfde
is.
de l'e pee.
De overeenkomst van den tyd, dat hy by my gebragt is, met dien, dat gy hem na Parys gevoerd hebt....
franval.
Met dien, dat het gerucht van zynen dood hier is verfpreid geworden — zyn ouderdom, zyne gebrek-1 lykheid....
de l'epée.
Eene treffende gelykheid met zynen vader.
darlemont.
Eene gelykheid!
de l'ep é e.
Zyne blydfchap, zyne ontroering by het binnen komen in deze iTad , en by het ontwaren van dit hótel....
franval.
De ontdekking, die hy bereids gedaan heeft van een' ouden huisbediende zyn's vaders....
de



p6 DE ABT DÉ L'EPEË,
de l'ÉpÉE.
De verzekering eindelyk van uwen pupil zeiven .... darlemont, getroffen door elke byzonderheid. Zyne verzekering!
franval*
De onderrichten, die hy geeft met eene overtuiging, met eene naauwkeurigheid....
darlemont.
Onderrichten!
d e l'É p É E.
Dit verwondert u. Gy waart verre van te verwachten, dat een ongelukkige ftomme en dove...
franval.
Weet dan, dat Julius in den heer de 1'Epée een' anderen fchepper heeft gevonden; dat hy door deszelfs lesfen geleid, door deszelfs deugden opgekweekt, door deszelfs vernuft bezield, thans een voorbeeld oplevert' van de volmaaktfte opvoeding .... onderricht omtrent het voorledene, vol van ondervinding omtrent het tegenwoordige, ontfnapt niets aan zyne fcherpzinnigheid; alles ftelt zich levendig aan zyn geheugen voor... gy zelf...
darlemont, haast iglyk en met eene ontroering, die van trap tot trap vermeerdert tot aan het einde van dit tooneel. Neen, neen, nooit zal ik in dien onbekende hem erkennen .... wiens dood niet dan al te zeker was... en ik zal voor het gerecht....
fran-



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 9?
franval.
Wacht u wel van daar te verfchynen; bedenk, dat'cï nog meer dan één rechter 'eeft, die in dezen weez de trekken zoude vinden van een' regeeringsperfoon»wiens nagedachtenis in Touloufe in eere is; bedenk, dat 'er niet een eenig inwoner dezer ftad is, die zich niet bewogen zou gevoelen, op het gezicht van den jongen graaf, op het verhaal van hetgeen deze vriend der menschheid voor hem heeft gedaan, op het aanfchouvven van dit eerwaardig hoofd, waarvan de gryze hairen, als zo vele getuigen zyn van zyne talryke weldaden.... Wacht u voor het gerecht, zeg ik u; gy zoudt 'er befchaamd gemaakt worden, gy zoudt voor eeuwig onté'erd zyn.
darlemont.
Ik ben buiten het bereik van alle vrees.... en dan zelfs, wanneer de dood-cedel van Julius d'Harancour
voor valsch verklaard wierd zoude de wet nog maat
alleen tegen die genen werken kunnen, die dezelve ondertekend hebben.
franval.
En wanneer die getuigen n nu befchuldlgen van hen verleid te hebben, en u als hunnen medeplichtige noemen .... dan zult gy de wraak der wetten toch niet ontgaan, maar met hen zo wel in de ftraf, als in de eerloosheid delen gy ziddert!....
d e l'ep é e.
Uw mond Haat gereed het geheim uw's harte te ont< dekken; ga dit niet tegen.
G f R a rf-



o3 DE ABT DE L'E PEE,
franval.
Geef, geef een vryen loop aan alle de wroegingen, die zo lang, in't verborgen, in uwe ziel gewoed hebben.
de L'e pee.
Gy weet niet, hoe het gewicht een's misftaps verligt word door de bekentenis, die men 'er van doet. franval, hem by de hand nemende. Geef u aan onze raadgevingen over.
de l'e pee, zyne andere hand vattende. Verhoor onze gebeden.
darlemont, met kracht en zich ruuwlykuithunne handen losrukkende.
Laat my los... laat my los....
de l'epêe, ftil tegen Franval.
Zyne ziel is bewogen; laten wy 'er den laatften flag aan toebrengen.
QHy hopt met drift na de deur, aan V einde des tooneels, en geeft een teken; terftond komt Theodorus ten voorfckyn, geleid door Marianne, die zich afgezonderd houdt. De TEpée brengt Theodorus fchierlyk tot by Darlemont, en plaatst hem indiervoege, dat hy het eerfte voorwerp zy, welk Darlemont in V oog moet vallen, zodra hy zyn hoofd omkeert. De TEpée en Franval nemen alle zyne bewegingen in acht?)
ELF-



GESCHIEDKUNDIG BLrSPEL. $»$> ELFDE TOONEEL.
de vorige, theodorus, marianne.
darlemont, ter zyde en weder tot zyne zinnen komende , terwyl de TEpée Theodorus gaat halen
D ie twee menfchen hebben een vermogen!... eene doordringendheid 1.... Trachten wy hun te wederftaan. (Jly neemt tene ontzagverwekkende houding aan, keert zyn hoofd om, en word Theodorus gewaar.) God !... QHy blyft bewegingloos ftaan en als van den blixem getroffen.)
theodorus. Na Darlemont ftyf aangezien te hebben , geeft hy een' fchreeuw van fchrik, en verbergt zich aan de borst van de TEpée, aan wien hy een teken geeft, dat hy zynen voogd herkent, dien hy niet den vinger aanwyzt.
(Stilzwygend tafereel.) d e l'e p é '.
Wel nu, twyfelt gy nog of Julius d'Harancour in leven zy?
darlemont, altyd in de grootfte ontroering. Hy! myn neef J
FRANVAL.
Hoe ! gy zoudt durven lTaande houden?..,,
darlemont.
Byaldien hy Julius ware... zoude hy my dan zo ontvlieden? .... zoude hy dan niet veel eer zich in myne armen werpen?
Ga 98



103
DE ABT DE L'E PEE,
de i'ep é f.
Byaldien het Julius niet ware, zoude hy dan, u ziende, dien fchrik betoond hebben, dien eene zuivere ziel fteeds ontwaar word, op 't aanfchouwen van den bewerker harer ongelukken ? Ach, zo ik tot op dezen ogenblik had kunnen twyfelen, of hy uw pupil ware, deze kentrek der natuur zoude alleen genoegzaam zyn, om 'er my van te overtuigen.
darlemont, zonder Theodorus of de TEpée aantezien.
Ik erken hem niet, zeg ik u; en ik zal hem nimmer erkennen, tot dat door rechterlyke bewyzen.... de l'e pée, Darlemont naderende. Gy erkent hem niet, zegt gy... en van waar komt het dan, dat uw gantfche ligchaam trilt ?....
darlemont, met eene nieuwe ontroering. Wie?... ik!....
de l'e pee.
Van waar komt die angftige kreet, die op 't gezicht van den jongen graaf uwen boezem ontflipte ?
FRANVAL.
Gy hebt het hart niet uwe ogen op dien ongelukkïgen te vestigen.
de l'epée.
Het is te vergeefs dat gy tegen de natuur worftelt; zy heeft uw vonnis uitgefproken. (De tekenen (*), die
Theo-
(*) De vingers gebogen op de lengte van elke mouw des klecds en op elke dye brengen; in ién woord uitdrukken een kind, dct men tenoft en vervolgens met oude vodden omhangt.



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. ioi
Theodorus op dcez ogenblik met de grootfte levendigheid maakt, uitleggende^) Myn voedfterling zelf verzekert my door zyne tekenen, dr.t hy u herkent; dat gy het zyt, die hem naar Parys hebt gebragt; dat gy.... darlemont, hem haastiglyk invallende.
Kom, kom, laat alles rui een einde hebben de
moeilykheden, die gy my aandoet, beginnen myeindclyk te vervelen.... gaat alle myn huis uit.
franval, met kracht en waardigheid.
Uit uw huis! wy zyn ten huize van Julius d'Harancour.
darlemont, met drift en met eene zeer luide ftcm. Uit myn huis, zeg ik u .... of vreezt de gevolgen myncr gramfchap.
TWAALFDE TOONEEL. de vorige, St. alme. St. alme, door de zydeurfchierlykten voorfchyn komende.
Weik een vreemd gedruis!.... Zoude men het hart hebben u te beledigen, myn vader?.... Wat zie ik!... 't is Franval!....
theodorus. Hy heeft, gedurende dit fprcken van St.Alme, hem herkent, vliegt naar hem toe en, een fchreeuw van vreugde geveilde, drukt hy hem in zyne armen, en doet hem allerleye liefkozingen.
G 3 St'



IQ2 DE ABT DE L'EPEE,
St. ALME.
Wie is die jongman, wiens lief kozingen ?....
FRANVAL.
Het is Julius d'Harancour, uw neef,.... het is de pupil van uw' vader.
St. alme, met tekenen der ultgelatenfte vreugde. Kan het mogelyk zyn?
darlemont, met drift en haastiglyk. Men bedriegt u, myn zoon.
St. alme,
Neen, neen; hoe zeer zyne gelaatstrekken door den tyd veranderd zyn, gevoel ik, dat myn hart...,
darlemont, tegen St. Alme met groter nadruk.
Men bedriegt u, zeg ik u, het is een ifrik, dien men ons ipreidt,
8t. alme.. Een ftrik! en waartoe ?...
darlemont.
Ja, myn zoon.
St. alme.
Het is zeer gemaklyk ons te overtuigen... (Hyftroopt 4e mouw des rechter arms van Theodorus op en doet %yn leedteken zien.~) Hy is 't!
darlemont,
Hyis \ \
St. alme.
Ja, ja, zie daar dat leedteken, waaraan ik myn leven Verfchulejigd ben 5 zie daar myn verlosfer! (Zy omhelzen
ft



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 103
elkander vuriglyker dan te voren en blyvcn ah gevoelloos in elkanders armen.')
darlemont.
St. Alme, verwyder u.
St alme, Theodorus gedurig in zyne armen houdende. Ik Julius van myn hart floten!
darlemont.
Verwyder u; of vreez....
St. alme.
Al moest uw vloek ogenbliklyk vervuld worden, al moest de blixem des hemels my voor uwe ogen vernietigen , ik kan my niet onthouden van vreugde te fchreiën op 't gezicht van myn' eerften vriend, van den fpeelmakker myner kindsheid.... Ik kan de Item der natuur niet fmooren.
Hy drukt Theodorus op nieuw in zyne armen. Razerfiy en verwarring van Darlemont, die in eenenleuningftoel ter 'ï linker zyde des aanfchouwers zitten gaat en den rug toekeert aan alle de overige perfonen, die op het tooneel zyn.
d e l'e pee, na een' ogenblik ftilzwygens tegen Darlemont.
En gy kunt by zulk een fchouwfpel onbewogen blyven! gy kunt ongevoelig zyn voor de tranen, die gy in aller ogen ziet blinken, voor die ftrelende gemoedsbewegingen , die onzer aller harten vervullen!.... Ach mynheer, wat beklaag ik u!
C4
t r A n-



104 DE ABT DE L'EPEE, •
franval, mede tegen Darlemont:
Eindelyk zult gy toch voorliet vermogen der bykomende omftandigheden zwichten. Gy kunt ons niet langer wederftaan; en daar uw zoon zelf.....
St. alme.
Myn vader, in Godsnaam!
darlemont, met heftigheid en opflaav.de.
Zwyg.... (Tegen Franval en de TEpée.) Neen, r. een; ik herken den graaf niet in dien (lommen en doven: en in weerwil van alles, wat gy zoudt mogen ondernemen; in weerwil der getuigenisfes, die gy zoudt mogen inroepen , zal ik de doodcedel van Julius d'Harancour, in alle hare kracht, weten te handhaven en alle myne rechten te behouden. Bevrydt my dus van uwe tegenwoordigheid en gaat alle myn hótel uit. (Hy gaat op nieuw zitten?)
de l'e p é e, Theodorus In v midden van den voorgrond des tooncels geleidende.
Kom ongelukkige en belangryke weez; teder rietje,
zolang door de (lormen geteisterd (*) Kom, als
de wetten u niet wreken, als het bedrogen de inhaligheid u uit uwe haardfleden verjagen; in het hart en onder het vreedzame dak van uwen ouden de 1'Epée behoudt gy toch altyd eene veilige fchuilplaats.
St,
C*) Theodorus wisent hier met zyn' vinger de tranen af, die hy mt de ogen van de 1'Epée ziet vlieten.



GESCHIEDKUNDIG BLrSPEL. 105
St. alme, met eene beweging van eerbied en verwondering.Pe 1'Epée!....
De FEpée zich verwyderende werpt, even ah Theodorus , tenen blik van verontwaardiging op Darlemont, die altyd onbeweeglyk en met nedergefiagen ogen blyft zitten. Marianne volgt hen en vormt met hen eene groep aan de deur, die aan V einde des tooneels is. franval, tegen Darlemont. Heb ik tot nog toe de achting, die ik den vader van St. Alme (Hy drukt met gevoel St. Alme de hand.) verfchuldigd ben, in 't oog gehouden.... maak ftaat, dat ik van nu voortaan gebruik zal maken van alle de middelen, die myn plicht van my vordert en my geheelenal
zal overgeven aan de infpraak der verontwaardiging
(Na eene beweging, die een blik van St. Alme in hem teweeg brengt?) In welke duisternis gy ook moogt hopen u te kunnen verbergen, hoe groot uw aanzien en uwe rykdommen zyn mogen, gy zult my niet ontgaan, neen, neen, gy zult my niet ontgaan. (Hy voegt zich by de groep aan V einde des tooneels?)
St. alme, hem nalopende. Franval!.... myn vriend!..., Ik ben in een' ogenblik by u.
G 5 DER-



Io<J DE ABT DE L'E PEE, DERTIENDE TOONEEL.
darlemont, St. alme.
darlemont, terzyde, terwyl St. Alme Fr aval tot aan de deur geleidt. E<indlyk zyn zy weg!
St. alme, terug komende, na de deur gefloten te hebben.
Myn vader verwaardig u my aan te hooren,
darlemont.
Ga ook uit myne ogen.
St. alme.
Het is Julius; gy kunt 'er niet aan twyfelen,
darlemont.
Laat my alleen, elendige.
St. alme. Gy maakt ons ongelukkig, myn vader!
darlemont.
Gy alleen zyt het, die ons ongelukkig maakt, gy zinloze, die door uwe onvoorzichtigheid en onbefcheidenheid.... Maar ik zal alles weten te herftellen, QHy verwydert zich.)
St. alme, zich aan zyne kni'én werpende en hem by zyne klederen vasthoudende.
In den naam van al wat u het dierbaarfte is, geef geen gehoor aan die eerzucht, die u van 't fpoor doet dwalen; geef de goederen terug, die u niet toekomen,
geef



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 107
geef ze terug.... (Ferfchrikkelyke beweging van Dar* lemont, die zich uit de handen van St. Alme, die nog altyd zyne klederen vast houdt, los wil rukken. Wanneer gy my nalaat zonder vermogen, zal ik nog altyd bezitten, het geen meer dan alle fchatten waardig is, een' naam zonder vlek en eene beminnenswaardige nagedachtenis (Darlemont fleept hem op zyn kniën voort na
de zydeur.) Myn vader! gy hoort my niet gy ontvlucht my.... gy wendt uw gezicht van my af.... myn vader!.... (Met eene hartbrekende ftem.') Gy onteert my!.... 'gy onteert my!... (Hy Word door Darlemont Wtusfchen de fchermen voortgefeept, endegordynvalt.
Einde des vierden bedryfs.
VYF-



ioS DE ABT DE L'EPEE,
V Y F D £ BEDRYF.
Het tooneel is als in het tweede Bedryf,
Franval Is bezig met fckryven aan zyne fchryftafel, naast welke Theodorus in een boek zit te lezen (*); de TEpée wandelt heen en weder over het tooneel, bcurtlings iets overpeinzende, en deel nemende aan V geen Franval fchryft; Mevrouw Franval is in V midden des tooneels in een' groten leunlngfl oei gezeten, en maakt tapyt-werk ; aan hare linkerhand zit Clementia op een raam te borduren; zy flaat hare ogen dikwils op haren broederen betoont Inwendig te lyden en ongerust te zyn.
EERSTE TOONEEL.
DE L'EPEE, THEODORUS, FRANVAL, MeVTOUW FRANVAL, CLEMENTIA.
CLEMENTIA.
D ominicus blyft wel lang uit.
Mevr. FRANVAL,
In al wat hy doet, is hy zo langzaam.
F R A N-
C*) Hy »'oet onder het lezen van tyd tol tyd de vingers van de rechterhand bewegen, om de woorden, die hy leezt, uiaedrukken. Dit is de gewoonte der (lommen en doven.



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. ico
franval, geftcidig fchryvende. Ik gevoel onder 't Hellen van die acte O van be> fchuldiging, eene gemoedsbeweging, die ik met gene mogelykheid kan bedwingen.
Mev. franval.
Gy moet vooral uw best doen, myn zoon, om toch dien fraaien mynheer Darlemont te fparen — ik raad het u....
de l'epée.
Het is zeker, dat men de bedriegery en de ftoutheid niet verder dryven kan.... Ik had nooit gedacht, dat hy het tegen onze aanhoudende verzoeken zoude hebben kunnen uithouden, en vooral het gezicht van dien ongelukkigen. (Hy wyzt op Theodorus, die geheel en al fchynt ingenomen te zyn met hetgeen hy leezt.)
Mevr. franval.
Hy is een geweldenaar, dien men niet fchierlyk genoeg kan doen ftraffen.
franval, nog fchryvende. Ik beken het.... maar zyn zoon!
clementia.
Wie zoude geen belang in dien jongman nemen? (De TEpée ziet Clementia met opmerking aan en doet zien, dat hy vermoeden heeft ven hare liefde.)
fra n-
(•) Een woord te veel in gebruik, dan dat het zoude behoeven vertaald te worden. bb vertalkr,.



lio DE ABT DE L'ÉPËÊj
f r a n v a l , ophoudende met fchryven. Op zijn' naam alleen voel ik myn hart breken...; ert de pen valt my, myn's ondanks, uit de handen. de l'epée.
Ik gevoel uwe opoffering in hare volle grootheid; maar myn hoop is op u alléén gevestigd.
franval, met nadruk.
Gy zult zegevieren; ja uw Theodorus zal gewroken zyn....; Qmet gevoel) maar verfchoon dezen tol, dien ik der vriendfchap fchuldig ben, deze onwillige droefheid.
de l* e p é e.
Zoude ik dezen edelen gemoedsftryd wraken!... ó geloof veeleer, dat ik 'er deel in neem. Wanneer wy, met infchiklykheid te gebruiken, flagen konden, zoude ik de eerfle zyn, die u zou aanbevelen dezelve in acht te nemen; maar de eerzuchtige Darlemont zal niet, dan voor den dwang, buigen; hy zal niet, dan aan de verfc'hriklyke ftem der gerechtigheid gehoorzamen. franval.
Ja, ja, verfchriklyk!.... deze aanklagte eenmaal ingeleverd zynde,zal niets in ftaat zyn, om Darlemont aan de ontëerende ftraffen, door de wet voorgefchreven, te omtrekken.... wat dan met zyn' ongelukkigen zoor! te beginnen, wiens driftig geftel en overdrevene gevoelig, heid?.... Maar ik vleije my nog, dat hy zyn' vader zal kunnen bewegen, om den rechter van deze zaak geene kennis te doen krygen, waarvan de dodelyke gevolgen
Mevr,



GESCHIEDKUNDIG 3LTSPEL, ut
Mevr. fr a n v a l , geftadig werkende» En ik voor my ben wel verzekerd, dat hy 'er niet in zal Hagen.
clementia.
En dat waarom? Wanneer de ftem een's vaders verdoolde kinderen op het rechte fpoor kan terug brengen, moet de ftem van een' zoon.... en van een' zoon, als St.Alme, ook wel eenig vermogen op het vaderlyke hart hebben.
de l'e f é e , Clementia gedurig fterk aanziende. Ik ben het met mejuffer eens; ik heb veel verwachting .... zeer veel verwachting van dien jongman.
TWEEDE TOONEEL.
de vorige, st. alme. Hy komt op met tekenen van moedloozheid, en blyft op den achtergrond des tooneels ftaan, zonder van een' der aauwe~ zenden bemerkt te worden.
franval, geftadig fchryvende.
H, zal gewis niet vermoeden, dat deze hand, die hy zo dikwils met vuur gedrukt heeft, thans bezig is met eene befchuldiging tegen zynen vader opteftellen.
(St. Alme doet zien, dat hem dezewoorden van Franval de ziel doorboren, en hy wederhoudt met moeite de vrezelyke aandoening, die hem dit veroorzaakt.) de i.'epée, St. Alme ontwaar wordende. Daar is hy!
f r a n-



112 DÉ ABT DE L'E PEE,
franval, ophoudende met fchryVen en haastig opftaande.
God.'
(Een ogenblik van algemene flilte.~) st. alme, Franval, die hem niet durft aanzien, met
omzichtigheid en ftatiglyk naderende. Gy hoort my niet klagen.... het geen gy gedaan hebt.... zoude elk ander even eens gedaan hebben.... 'er zyn omftandigheden, by welke het hart moet ftil zwygen en plaats maken voor den plicht.
(Clementia laat haar werk vallen en fchynt In de grootfte ontroering te zyn.~)
d e l'e p é e.
Moet ik, om aan dien plicht, welken de hemel my oplegt, te voldoen, gedwongen zyn eene ziel, als de uwe, van een te fcheuren.... gy gelooft niet, mynheer, hoe veel dit aan myn hart kost.
franval, tegen St. Alme.
Oordeel over't geen in't myne moet omgaan; het vertrouwen, waarmede men (Hy wyzt op de rEpée*) my vereert, en de gerechtigheid, die een onderdrukte van my vordert, aan de eene zyde, gebieden my voorttegaan; de vriendfehap, die my terug houdt en my buiten myzelven brengt, aan de andere zyde. Ik kan geen' flap doen, zonder my tegen de eene of de andere te vergrypen; ik kan my noch ter linker,noch ter rechter zyde wenden, zonder my aan zelfverwyt bloot te Hellen.... Nimmer gevoelde iemand meer kwellingen te
zelf-



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 113
zelfden tyd, nimmerbevondt zich iemand in een' neteliger' toeflnnd.
St. alme, beurtlings de handen van Franval en de PEpée drukkende,
ó! Ik was wel zeker, dien edelmoedigen tweeftryd, die pynlyke befluitloozheid in u te zullen vinden.... (Tegen de FEpée.) Niet minder was ik die hartroerende taal, die tedere belangneming wrchtende, die den (leun der ongelukkigen en den weldoener der menfchen zo
wel kenfchetzen Maar, hebt gy beiden uwen plicht
vervuld, gy zult ook my veroorloven, dat ik op myne beurt dien vervulle, welke my door de natuur word voorgefchreven en dat ik de verdediging een's vaders op my neme.
franval, levendig.
Zoudt gy van mynheer Darlemont verkregen hebben?... St. alme, met tekenen van gevoelige fmert.
Hy heeft my niet willen aanhoren hy heeft my
van zich afgefloten. Al wat men ten opzichte der eer het flerkst kan zeggen, al wat de tederfte kinderlyke liefde kan uitvinden niets, niets heeft hem kunnen vermurwen ! hy blyft 'er by van, den dood zyn's pupils te Willen bewyzen,en omtrent rl het overige houdt hy het onverzetlykfle (lilzwygen. (Hy leunt op de fchoudersvan Franval?)
theodorus. Hy word St. Alme ontwaar en bemerkt deszelfs moedloosheid; hy (laat met drift op, werpt zyn boek neder en drukt zyt? neef in zyne armen.
H F RA-



t±4 DE ABT DE L'EPEË,
franval.
Bedaar St. Alme, bedaar.
de l'epée, tegen St. Alme.
Zie uw' jongen vriend; men zoude zeggen, dat hy u verftaat en dat hy u zyne vertroostingen poogt aan te bieden.
St. a l m e , Theodorus aan zyn hart drukkende. Welk een genoegen is het my hem weder te zien!.... moet na eene zo langdurige fcheiding, deze hereeniging
met fmert en vreze vermengd zyn! maar is het wel
Zeker?.... Zyt gy beide wel genoegzaam overtuigd, dat myn vader fchuldig is
DERDE TOONEEL,
de vorige, dupré, blootshoofds en in de groot* fle verbyflerlng.
dupré, tegen Franval.
■Ach mynheer! zou het waar zyn, het geen mynheer Darlemont my daar gezegd heeft! De jongen Graaf d'Harancour.t...
franval, op de TEpée wyzende. Hier ziet gy den man, die hem heeft behouden.
d up r f.
God!.... (Hy word Theodorus gewaar, dien hy met aandacht befchoum.~) Ja, hy is het! eindelyk zie ik hem weder!
the-



GESCHIEDKUNDIG ÉLTSP£-L. HJ
theodorus. Hy vliegt na Dupré toe en ml hem
in zyne armen drukken. dupré, terug tredende en de liefkozingen van Theodorus ontwykende. Hy ziet in my flechts den genen, die hem in zyne kindsheid oppaste Hy weet niet, dat ik zynerliefkozingen onwaardig ben.... en dat ik ook aan zyn bederf de hand geleend hebi
St. alme.
Gy, Dupré!
theodorus. Op eenige tekenen van de TEpée houdt hy met zyne liefkozingen op; blyft eeri ogenblik onbeweeglyk ft aan en treedt langzamerhandachteruit+ Dupré met een gevoel van verwondering en droefheid aanziende:
du pré.
Maar hy moet alle myne wroegingen weten.... Ik moet aan zyne voeten fterven. (Hy valt aan de voeten van Theodorus.')
franval, hem opheffende. Herftel u; en ga voort met ons te onderrichten,..; St. alme.
Hy was het, die alléén myn' vader verzelde, toenhy den jongen Graaf na Parys bragt.
franval, tegen Dupré. Het is ten naaste by acht jaren geleden?
dupré.
Ta mynheer, „ H i SU



utt 3 E ABT DË L'Ë P E Ë*
St. alme.
Welnu?
dupré.
Den zelfden avond nog van onze aankomst, geboodt mynheer Darlemont my hem de klederen van den eenen of anderen bedelaar te bezorgen en dezelven Julius aan te trekken
de l'i7.pée.
Recht zo, het was onder die oude lappen, dat hy by my is gebragt geworden.
dupré.
Zo dra hy in diervoege vermomd was, nam zyn oom hem met zich in eene huurkoets en zy verdwenen.... Eenige uren daarna kwam mynheer Darlemont alléén t'huis; ik gaf hem deswegens myne verwondering te kennen, ik deed hem vragen tot in het oneindige; hy gaf my in. vertrouwen te verftaan, dat hy eindelyk een ontwerp had uitgevoerd, het geen hy zedert lange had overlegd en dat hy den jongen Graaf midden in Parys had verlaten.
St. alme, als door aandoening verflikt'en in den toon
eerfs yl'wofdigen. Wat! myn vader zelf!.... Hy zou de wreedaartigheid gehad hebben!....
dupré
Om zich van de goederen van den jongen d'Harahcour te verzekeren, wss het nodig, dat mynheer Darlemont deszelfs dood konde aankondigen en denzelven
Voor



GESCHIEDKUNDIG B LTS PEL. 117
voor het gerecht bewyzen. Hy moest twee getuigen hebben: de eerfte was de man, by wien wy onzen intrek te Parys genomen hadden en dien hy door kracht van geld omkocht.
St. alme, de hand op den mond van Dupré leggende.
Elendige!.... (Van toon veranderende.) Voleindig... franval
En de tweede getuige?
DUPRÉ.
Die was ik (*) In eene kerk gebragt, waar alles te voren was gereedgemaakt, tekende ik daar de dood-cedel vr.n julius d'Harancour; en weinige dagen daarna keerden wy na Toulouze terug, waar uit kracht van die dood-cedel, een' gedenkttuk van de verfoeilykfle
trouwloozheid
St. alme. op den hartroerendjlen toon.
Houd op.... ik mag 'er dan niet langer aan twyfelen.... Ach! wat is het r.ffchuwlyk gewicht van de misdaad een's vaders drukkende !.... (Hy valt in een' leuKingfioel neder, onderfteund door Franval, en fchynt in de fmertlykfte vertwyfeliug te zyn.)
du-
O De VEpée vtrklaart aan Theodorus, het misSrjf Uttlk Dupré gepleegd heeft, door , enige regels met de vingers der rechterhand op de linker te trekken en vervolgens met gefloten ogen met zyn hoofd op de rechterhand te gaan liggen, het geen den dood betekent; Theodorus ziet daarop Dupré met verontwaardiging aan en vcrwydert zich van hem.
H 3



*i8 DE ABT DE L'E PEE,
DUPR É.
Zedert dien noodlottigen dag, heb. ik geen ogenblik rust gefm.ar.kt. De hemel is rechtvaardig, hy heeft dit eerwaardig flachtoffer gefpaard, en ik verklaar my bereid, pm alles openlyk te bekennen, en my zeiven voor het gerecht aanteklagen: de ftrengheid der ffraffen, die i!{ te wachten heb, is my bewust; ik onderwerp 'er my aan. Ik zal nog gelukkig zyn, wanneer ik de misdaad, waaraan ik medeplichtig ben, boetende, iets kan toebrengen pm de rampen, die zy veroorzaakt heeft, te herfrellen.
5t. alme, niet drift opvliegende, en als iemand,wien, een gelukkig denkbeeld in den zin komt.
Ja, ja; gy moet ze herftellen.... Volg my, ongelukkig gryzaart. (Hy fleept Dupré met zich voort.)
DUPRÉ.
Befchik over my, mynheer.
TRanval, St. Alme nalopende en hem tegenhoudende, Waar wilt gy heen, St. Alme?
St. ALME.
Werwaarts de wanhoop my roept,
DE l'ePJÉE.
Bedenk, dat Theodorus....
St. ALME.
Zyn gezicht vermeerdert myne ziel-fmerten.
franval.
Wat wilt gy doen ?
St. alme.
Hem wreken, of fierven.



GESCHIEDKUNDIG B LTS P E L.
d e l'e pee, zich by Franval voegende, om hem tegen
te houden. Gy zyt thans uw's zelfs geen meester.
St. alme.
Laat my los!
franval.
Laat uw vriend....
St. alme, zich uit de handen van de F Epée en Franval los rukkende en geheel verwilderd tot op den voorgrond des tooneeh lopende. 6 Myn vader!.... myn vader!.... (tegen Franva* en de fEpée, die geftadig bezig zyn om hem tegen te houden). Laat my los.... laat my los!.... [_Hy vertrekt wet overhaasting, en neemt Dupré mede.-]
VIERDE TOONEEL.
de l'epée, Theodorus, die onrustig en beangst, is, door eenige tekenen gerust/lellende, theodorus, franval, Mevrouw franval; clementia, in de grootfte neerftagtigheid, en gedurig met aandacht befchouwd door de FEpée.
Mevr. franval. Eindelyk is ons nu toeh de gehele fehakel der verraderyen , door dien Darlemont gefmeed, bekend geworden.
Met de zwakheid een's kinds,zonder fteun of toever H4 last»



120 DE ABT DE L'E PEE,
laat, zyn voordeel te doen ! In Zo verre de rechten van het bloed en der goede trouw met voeten te treden!... Het is warr, ik moet het bekennen, de getuigenis van dien ouden man was my nodig, om aan zo veel fchelmery te kunnen geloof flaan.
DE l'.rÉE.
Gy ziet, dat Theodorus zich niet bedrogen had.
Mevr. FRANVAL.
Zult gy nog langer weifelen, myn zoon, om dien booswicht aan de wraak der wetten overteleveren ? of
wilt gy wachten tot dat hy van zyn aanzien en vermogen gebruik maakt, om u in uwe maatregelen voortekomeu. d e l'e p é e.
By deze gewichtige aanmerkingen moet ik nog voegen, dat Theodorus niet de éénige is, die aanfpraak op myne zorgen heeft, dat alle myne andere kwekelingen, die ik te Parys heb ?chter gekten, veel by myne afwezigheid lyden,en drt ik hunnenthalve verplicht ben,mynentyd, zo veel mogelyk, te fparen.
f ( a w v a r..
Ja.... ja, ik zoude misdadig worden, byaldien ik het vervullen van den plicht, dien uw vertrouwen my oplegt, langer uitftelde. Tekenen wy dierhalven deze aanklagt. [De TEpée en Theodorus ondertekenen het papier, dat op de fchryftafel ligt.']
clementia, ter zyde. Alle hoop is dus afgefueden!
'kVYF-



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. u\ V T F D E TOONEEL.
be vorige, dominicus, marianne. Mevr. franval. Nu, Dominicus, kom dr.n voort, kom dan voort.... welnu brengt gy ons niémand mede ?
dominicus, van vermoeidheid byna buiten adem. Dat is niet, om dat wy'er niet om gelopen hebben.... dat wy niet overal gezocht hebben.... Eerst zyn wy geweest by Pieter, den ouden Malknecht.... Hy was dezen ochtend al vroeg met zyne vrouw uitgegaan.
marianne.
Vandaar zyn wy gegaan by de arme Mauritia, de weduwe van den koetfier
dominicus.
Die kwam ook den gehelen dag niet t'hüis.... Maar wy hebben aan verfcheiden hunner buren wel aanbevolen, van hun, zodra zy t'huis kwamen, te zeggen, dat zy hier moesten komen.
franval.
Gy hebt wel zorg gedragen om niets te zeggen vau de reden
dominicus.
Mynheer weet wel, dat, als men my een geheim toe vertrouwt....
franval, de aanklagt « de eene hand houdende en
met de ardere zyn' hoed opnemende. Ik twyfel geenzins, of deze aanklagt zal, zo vanweII 5 sen



122 DE ABT DE L'E PEE,
gen den aan der daadzaken, die zy bevat, (Tegen de PEpée.j als omdat zy met een' naam, als de uvye, bekrachtigd is, al den yver der rechters opwekken.' Gy beide zult my vergezellen.... (Tegen Mevr. Franval en Clement,a, welker ontroering den hoogflen trap bereikt heeft.) Wanneer St. Alme, gedurende ons af zyn, mogt weder komen.... tracht hem dm te doen bedaren, ik fmeek het u.... gy bovenal, lieve zuster.... verhaal hem nogmaals, hoe veel het my kost.... Maar één ogenblik zr.mmelens konde tot nadee.1 /trekken, van den jongen Graaf en zynen onderdrukker fterke wapenen tegen ons in de hand geven... gaan wy!
(Men hoort gerucht achter de fchermen.)
clement' a.
Ik hoor iemand, dunkt my.
dominicus, buiten de deur ziende. liet is mynheer St. Alme.... In welk eene wanorde, grote God, in welk eene ontfteltenis!...
ZESDE en LAATSTE TOONEEL.
de vorige, St. alme, zonder hoed, zonder degen en in de grootfte wanorde.
St. alme, met overhaasting binnen komende.
JVJyn vriend! .... myn vriend!
Hy valt fpraakloos in de armen van Franval, die hem in een' leuningftoel nederzet; Theodorus vliegt tot zyne hulp en betoont de hartelykfte deelneming:, alle de andere omringen hem. f r a n-



ESCI1IEBKUNDIG BLTSPEL. 123
f r a k v A ! .
St. Alme, kom tot u zeiven!
St. alme, allen* die hem omringen, ftyf aanziende. Myn vader.... (Hy wil voortgaan, maar de aandoening, die hy gevoelt, beneemt hem de ff raak.)
franval.
Verklaar u.
St. alme,
Myn vader
de l'ep é e.
Vervolg.
St. alme, met eene afgebroken ftem en.neteentraps-
gewyze klimmend vuur. In de ziel getroffen door het verhaal van den ouden Dupré, (Hy ftaat op.) ben ik nahuis geijld.... ik heb de deur van het kabinet, waarin myn vader zich had opgcfloten, overweldigd... Dupré, die my gevolgd was, zeide hem, dat hy alles aan u ontdekt had.... en dat hy befloten had hem en zich zeiven te gaan aanklagen. ... „ Gy hebt my deelgenoot aan uwe misdaad ge„ maakt", voegde hy 'er by „ Ik zal u in myne ftraf " doen delen!" Getroffen door de bedreiging diens gryz'aarts begon myn vader te ziddercn; ik nam dien ogenblik waar... en de punt van myn' degen op myne borst zettende voegde ik'er van myne zyde by: „ Gy wiltmyont, eeren,myn vader; ikben nog jong,ik zoude te langen tyd 11 te lyden hebben... Ik floot my dus, voor uwe ogen, deu " degen in 'thart,... zo gy niet terftond, op 4eez,' ogen* - * " „blik....



124 DE ABT DE L'E PEE, „blik.... de erkenning van Julius d'Harancour wilt teke-. „nen...." Deze verfchrikkelyke taal der wanhoop, het denkbeeld eener onuitwischbare fchande en boven al de zekerheid tnyn's doods, hebben eindelyk de uitwerking, die ik verwachtte, te weeg gebragt.... De natuur heeft de overhand behouden... myn vader wierd bewogen... en met eene bevende hand.... heeft hy dit gefchrïft *
welk ik 11 hier mede breng, ondertekend (Hygeeft
aan Franval een papier, welk hy uit zyne bont trekt.) Daar is het! daar is het!
franval, hy leezt.
„Ik erken, in den voedfterling van mynheer den Abt „ de 1'Epée, Julius d'Harancour, bekend onder den naam „ van Theodorus; en ik ben bereid hem alle zyne rech„ ten terug te geven "
darlemont.
d e l'e pee, zyn' hoed afnemende. Almachtig God ! eeuwige dank zy u toegebragt! (Hy neemt het gefchrift uit de hand van Franval en geeft het aan Theodorus.)
franval, tegen St. Alme. 6 Myn vriend, van welk een'zwaren'last hebt gy my nc ziel ontheven! (Hy verfcheurt de aanklagt, die hy nog in de hand heeft.)
theodorus.; Zo dra hy het gefchrift gelezen heeft,' werpt hy zich aan de voeten van de TEpée en omhelzt dezelven; in overmaat van vreugde richt hy
zich



GESCHIEDKUNDIG BLrsPEL. 125
zich op en vliegt Franval om den hals; vervolgens "gaat hytot voor St. Alme, ziet hem eenige ogenblikken ftyf aan, ml hem omhelzen, doch blyft eensklaps [til ftaan, als door een invallend denkbeeld getroffen en gaat met drift na de fchryftafel, waar hy eenige regels onder het gefchrift van Darlemont fchryft.
franval.
Wat doet hy?... Welk is zyn voornemen?
DE l'EPÉE.
Ik weet het niet.
St. alme. Hy fchynt ten hoogden aangedaan.
clementia. Het is als of hem de tranen uit de ogen fpringen. theodorus. Hy komt by St. Alme terug, vat hem by eene hand, die hy op zyn hart legt; en geeft hem met de andere het gefchrift te lezen , welk hy heeft opgefleld. St. alme, leezt met de levendig/ie ontroering. Ik' kan niet gelukkig zyn ten koste van den vriend myner jeugd... Ik fchenk hem helft der goederen, " die my zyn terug gegeven.... Hy mag my dit niet afflaan; van onze kindsheid af aan waren wy gewoon " alles als broeders te delen; onze h?rten zich hereeni; " gende moeten hunne vorige gewoonten ook weder " aannemen." God!... (Hy drukt Theodorus in zyne "armen en zy liefkozen elkander als om ftryd.)
DE



ïarj DE ABT DE L'EPEË,
de l'e pee Theodorus met de levendigfte aandoening
aan zyn hart drukkende. Deze trek alléén is genoegzaam, om my te belonen voor alles, wat ik voor hem gedaan heb.
marianne.
Hy zal weldadig zyn, zo als zyn vader. (Tegen dé TEpée.) Mag ik hopen, mynheer, dat het my zal vergund worden, myne dagen by myn jongen meester te eindigen!
de l'ep ée.
Ja, goede vrouw, gy en alle de oude bedienden van het hótel, die gy zult kunnen opfporen.
franval.
Maar het is op voorwaarde, Marianne, dat gy, even als wy alle, een eeuwig flilzwygen zult bewaren, omtrent de oorzaak der ongelukken van den joligen Graaf. St. alme.
Waarom kan ik zulk een verfchriklyk aandenken niet voor altyd vernietigen! En hoe zal ik immer de bitterheid 'er van verzachten kunnen?
d e l'e p é e , Clementia aanziende, met eerf glimlagch, die weldadigheid kenmerkt. Wanneer mejuffer u daar in hielp.... door haar lot aan het uwe te verbinden ?....
franval, tegen de TEpée. Het is wel te zien, dat niets uwe doordringende op-merkzaamheid kan ontfnappen.
Mevr»



GESCHIEDKUNDIG BLTSPEL. 127
Mevr. franval. Maar bedenk, dat een zodanig huwelyk...
de l'ePÉE.
De verlangens zal vervullen van een paar menfchen * die elkander tederlyk beminnen, en aan wier geluk ik het myne wensch toetebrengcn.
Mevr. franval.
Het is nodig, dat gy het zyt, die my daartoe overhaalt... Hoe zoude men zich kunnen onthouden vata tot de weldaden, die gy aiomme verfpreidt, mede tö werken.
theodorus. Op een teken van de TEpée,(*) vertent hy St. Alme en Clementia en drukt derzelverzaamgevoegde handen aan zyn hart.
dominicus, Theodorus aanziende.
Die beminlyke jongen!.... daar hy zonder te kunnert fpreken, een ieder zo veel belang in hem doet nemen, wat zoude het dan wel zyn, wanneer hy zich kondoen verdaan!
clementia.
Hemelfche ogenblik, welken ik verre was van te durven hopen?
St. alme.
Men kan myn geluk gevoelen... maar het uittedrukken, is onmogelyk....
FRAK"
(*~) De vereeniging te kennen geven, door de handen twee malen de eene op de andere te drukken en den vinger aan te wyzen, aa;s welken men gewoon is de trouwring te fiekett.



128
DE ABT DE L'E PEE,
franval.
Het geen ik gevoel kan alleen by myne bewondering worden afgenomen.... (Tegen de TEpée.) Vergelyk eens hetgeen hy nu is, met hetgeen hy was, toenhyby u gebragt wierd en geniet de hemelfche wellust van het gewrocht van uwen arbeid.
de i'ep ée, Theodorus en allen, die rondom hem ftaan, -aanziende.
Zie daar hem dan eindelyk tot zyne haartfteden terug
gebragt! Zie daar hem verfierd met den geheilig-
den naam zyner vaderen en bereids omringd van gelukkigen, die hy zelf gemaakt heeft! ó Voorzienigheid!.... 'Er blyft my niets meer overig om te verlangen op deze aarde; en wanneer ik dit (terflyk kleed eenmaal zal afleggen, zal ik tot my zeiven zeggen mogen: „ Gaan „ wy in vrede ter ruste, ik heb myne loopbaan, naar ,, uwen wil, ten einde gebragt."
EINDE.