ALGEMENE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- en MIN-GEOEFFENDEN. VYFDE DEEL July - December 1790. Te HAARLEM, By C PLAAT en A. LOOSJES Pz.   ALGEMENE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- EN MIN-GEOEFFENDEN. behelzende BERIGTEN uit de GELEERDE WAERELD, van alle LANDEN: nopens Den tegenwoordigen Staat en voortgang der Geleerdheid schone konsten en Wetenschappen , nieuwe ontdekkingen, Uitvindingen en Proeven, in enigerhande Takken derzelven: Bevorderingen, sterfgevallen, en Levensbyzonderheden van geleerde Mannen en beroemde Konstenaren: als mede Prysvragen en Uitdelingen, met andere verrigttingen en voorvallen, voorname Akademien en Maatschappyen van Wetenschap, als by andere genootschappen van geleerdheids en Konstminnaren,en by alle openbare en meer afzonderlyke Stichtingen. Voorts opgave van uitkomende Boeken, Akademische en andere Schriften, met een kort berigt van derzelver inhoud, Land- en Zeekaarten, Tekeningen en Prenten, Schilder- en beeldhoustukken, Gouden en Zilveren Gedenkpenningen, nieuw uitgevonden Werktuigen en Konstgevaarten, Muzykwerken, Toneel- en ander Konstvermaak nieuws, Historische en Letterkundige Anecdoten, Geboorte- Trouw- en Sterflysten , Waarnemingen van 't Weder, allerleye Letterkundige Narigten en Byzonderheden, of 't geen van enig aanbelang en nut kan' wezen, zo in de Beschouwing als Beoeffening, voor alle Liefhebbers van Wetenschap, gelyk mede voor den Handel en Scheepvaart, Land- en Veebouw, Huishoudkunde, Handwerken en Traficquen, en algemene Industrie, enz. enz. V. DEEL. TE HAARLEM, By C. PLAAT en A. LOOSJES Pz. 1790.   1790 No. 105. ALGEMENE KONST- en LETTER-BODE. VOOR MEER- EN MIN-GEOEFFENDEN. Vrydag den 2. July. BERIGTEN. GROOT-BRITANNIEN. Onlangs deed men te Blackwall ene zeldzame ontdekking in de Natuurl. Historie. Mr. Perry , een Scheepmaker, ten oogmerk hebbende een der grootste Dokken in het Koningryk te vervaardigen, schikte daar toe ene uitgestrekte streek gronds. In het uitgraven geregelde beddingen van Zand, Klay enz. gevonden hebbende, zeer geschikt om 'er Stenen van te maken, ontdekte hy, onder de bovengemelde beddingen , ter diepte van 12 en 14 voeten, onder de oppervlakte, zeer vele grote Bomen : en 't geen het opmerklykste was, een haag van Hazelnoten, met ene menigte van Noten , zo als zy op de Bomen groeyen. Welk ene overstroming of schok in de Natuur de vorige oppervlakte der Aarde dus heeft doen zinken, en tot zulk ene diepte met geregelde beddingen overdekt, blyft voor de gissing en nasporing der Geleerden overgelaten. In Zuid-Wales heeft men ene heerlyke ontdekking gedaan, die, gevoegd by de belangnemende geaart heid der Heren daar omstreeks, het uitzigt geeft van de gelukkigste gevolgen ten beste dier Landstreeke. Men zegt, dat het Gebergte aan de Grenzen van Glamorgan en Breconshire ryke Yzer- en Koolmy nen in zig bevat. De Heren, in die Oorden, hebben den 6. Maart dezes jaars ene zamenkomst ge V. Deel. houden, en op dezelve besloten een Kanaal te graven van Cardiff tot Merthur; men opende terstond ene Inschryving tot volvoering van dat werk. De Universiteit van Cambridge, die kortlings den Hr. William Pitt tot Lord Opperbewindsman (HighSteward) aanstelde (*), heeft, met ene zeer grote meerderheid van stemmen, dien Heer, tot deszelfs Representant in het Parlement verkoren. DUITSCHLAND en naburige Ryken. Dewyl 'er verscheiden, zig onderling tegensprekende Geruchten, aangaande ene verandering omtrent de Schole van Klooster Bergen, zedert een geruimen tyd, gelopen hebben, en men in de Nieuwstydingen zeer verschillend daaromtrent gesproken heeft, dunkt ons, dat het navolgend Bericht uit Magdeburg, van 25 May 1790. niet onaangenaam zyn zal. Men schryft van daar: Het is zeker dat 'er een Koninglyk Rescript aan de Regering van Magdeburg gekomen is, waar in aan dezelve word opgegeven: „ om de Fondsen van 't Klooster te berekenen; vast „ te stellen, hoe veel 'er, na aftrekking van *t geen „ de Abt en het Convent genieten, overblyft : dewyl „ de Koning besloten heeft, om de School van het „ Klooster Bergen, met het Paedagogium te Halle te " ver (*) Zie Algem. K. en L. Bode, IV. Dl. blz, 178. A  ( 2 ) „ verbinden, te Bergen een Militaire School op te „ rigten, en de revenuën tusschen Halle en Bergen „ te verdelen." Dit Rescript is hier in verscheiden afschriften, aan welker egtbeid men niet twyffelen kan-, bekend Het is derhalve geheel bezyden de waarheid, wat de Hamburger Nieuwstydingen verhaalden , dat het Paedagogium van Halle naar het Klooster Bergen zou geplaatst worden, naar dien het Rescript juist het tegendeel zegt: het is ook geheel bezyden de waarheid, dat het Klooster vernietigd, en tot een Kamergoed gemaakt zou worden, naardien, ingevolge van het Rescript, de Abt en het Convent in hunne rechten blyven; het is eindelyk geheel onwaar, wanneer het heet: alle de Revenuën gaan naar Halle'. het welk, wanneer men de inrichting van het Klooster kent, niet eens mogelyk is. Hoe, voor 't overige, het Plan uitgevoerd zal worden, daar over kan wel, voor als nog, niemand het geringste met zekerheid zeggen, en het best dat men doen kan, is, den tyd af te wagten, om gene overeilde Berichten te verbreiden. De Hr. Dr. Girtanner, te Göttingen is gewoon Medelid van de Koningl. Maatschappy der Wetenschappen, en Honorair Medelid van de Maatschappy der Geneeskunde, te Edinburgh, geworden. De Capitein Ingenieur, de Hr. G. Ch. Muller, is op de Hogeschool, te Göttingen, aangesteld tot Leraar der Krygs-Wetenschappen, met rang en voorregt van een buitengewoon Profesfor in de Philosophie. De Hertog van Oldenburg heeft de aanzienelyke Boekverzameling van den Hofraad Brandes, te Han nover, voor 24000 Rthl. gekogt. De Hr. Brandes blyft egter, zo lang hy leeft, in derzelver bezit. De Hr. Brandes, buitengewoon Professor in de Rechten, te Göttingen, is den 4. May overleden. Uit Hannover meld men, dat volgens een Brief uit Cherson, de edele Howard niet is gestorven in zyn voortreffelyk beroep, het verbeteren van den toestand der lydende Menschheid in Gasthuizen, Gevangenissen, Tucht-huizen , enz.— Onze Nieuwspapieren lieten hem in een Hospitaal van een Rotkoorts besmet worden. Dan de reden van zyn dood ligt hier in: Hy wilde zig niet naar het Climaat daar te lande schikken, en ging in Zyde Koussen en luchtige Klederen. Gene waarschuwin gen konden hem daar van afbrengen, en hy moest zyn Geloof, dat hy den invloed van verschillende luchtstreken en weder verdragen kon, met den dood boeten. Toen hy krank werd, ontging het hem niet, , dat hy in levensgevaar was, en doch wilde hy van geen Geneesheer bezogt zyn, gaf zelve de Medicynen op, die hy voor zich nuttig oordeelde, schreef zynen knegt voor, op wat wyze hy elk toeval dat hem over mogt komen, behandelen moest, ingeval hy onbekwaam zyn mogt om het zelve op te geven, en eindelyk kondigde hy zelf zyn dood aan met veel gerustheid van ziel. Hy begeerde , dat men zyn Lyk 6 dagen onbegraven zou laten, om geheel zeker te zyn voor 't verschrikkelyk gevaar van ene al te vroege Begravenis. Hy verzogt ook nog enen zekeren Heer Dauphiné, om een Begraafplaats op zyn naby gelegen Landgoed. De Hr. Heinrich Felix Doetzner, Rector der Scho| le, te Ueckermunde, is op den 28. Maart overleden, Hy had zyn Ambt, gedeeltelyk als Conrector, gedeeltelyk als Rector, 30 jaren , met alle trouw en redelykheid waargenomen. Hy maakte de School alhier tot Universeele Erfgenaam van zyn niet onaanzienlyk vermogen, op die wyze, dat de inkomsten des Capitaals moeten besteed worden tot verbetering van het inkomen van den eersten Leermeester der Schole alhier. Hoe zeldzamer zoortgelyke Patriottische handelingen zyn, des te meer zyn zy waardig, dat men 'er het oog op slaat. In onze dagen word veel ter verbetering der Scholen geschreven, 'er word egter zelden aan gedacht, om de Leermeesters der scholen te ondersteunen, dewyl het aan het nodige Fonds ter ondersteuning van hun by de Scholen ontbreekt : en egter is 't buiten tegenspraak, dat de reden waarom wy gebrek aan goede Scholen hebben, groot deels daar in ligt, dat de Leermeesters slegt betaald worden. De Hr. Mr. Matth. Hahm, Predikant te Echterdingen, en Medelid van de Keurvorst. Mainz-Akademie te Erfurt, een man van wezenlyke verdiensten, door zyne uitgebreide kennis in de Werktuigkunde, en voornamelyk, door zyne Sterrekundige en RekenMachine, is op den 1. May dezes jaars, aan een heete Galkoorts, in het 51. jaar zyns Ouderdoms, overleden. Hy vvas den 25. Novemb. 1739 geboren. Behalven de berichten van zyne werktuigkundige uitvindingen, heeft hy ook verscheiden Theologische Schriften in 't licht gegeven. Het verdient opgemerkt te worden, dat hy, by ene zekere gelegenheid, het ongenoegen van het Consistorie ondervinden en verklaren moest, dat hy voortaan aan het heerschende leerbegrip getrouw zou blyven, het welk den Geestelyken, door het gehele Land, ter waarschuwing en ten afschrikkenden voorbeelde bekend gemaakt werd. De beide, van hem uitgevonden, boveng. Machinen zyn in de Verzameling der Instrumenten van den Hertog. NE-  ( 3 ) NEDERLANDEN. Korte Levens-Byzonderheden van den Heer G. van DOEVEREN , in Leven Hoogt, in de Geneeskunde, te Groningen en Leyden, Lyfartz van Zyn Doorl. Hoogh. den Heer Prins Erfstadhouder &c. Lid van verscheiden In- en Uitlandsche Akademien en Geleerde Maatschappyen. (Getrokken uit de Lofrede op denzelven, by de Koninglyke Maatschappy der Geneeskunde te Parys, gelezen den 7. Maart 1786. en voorkomende in de Histoire de la dite Societé des Années 1782 en 1783.) Gualterus van Doeveren wierd, den 16. Novemb. 1730.te Philippine, in Staats-Vlaanderen, alwaar zyn Vader Anthony van Doeveren, den post van Inspecteur der Dyken , en van Directeur der Zeewerken bekleedde, geboren: en oeffende zig in de Natuurkunde en in de onderscheidene tak ken der Geneeskonst, zo te Leyden als Parys. in de eerstgemelde Stad ontving hy hier toe de lessen van den Hoogl. Musschenbroek , de beiden Albinussen, Gaubius, van Rooyen, en Winter, de onmiddelyke opvolgers van Boerhave en Ruisch, en te Parys, die van Nollet, Ferrein, Astruc, Petit en Levret. In den jare 1753 naar zyn Vaderland te rug gekeerd zynde, verwierf hy, op den 19. October, den graad van Docter in de Geneeskunde, by de Universiteit te Leyden, by welke gelegenheid hy ene Latynsche Verhandeling over de Wormen, die in 's menschen ingewanden voorkomen, opentlyk verdedigde en in 't licht gaf; welk stuk in 1764 in de Fransche Taal wierd overgezet; gelyk 'er ook ene Hoogduitsche Vertaling van voor handen is. Zig vervolgens aan de Praktyk der Geneeskunde overgevende, slaagde hy hier in zo gelukkig, en trok hy weldra, uit hoofde van zyne schranderheid en ongemene bekwaamheden , de aandagt van des kundigen zo zeer tot zig , dat die van Groningen hem reeds, in 't volgend jaar, het Hoog leeraarschap in de Ontleed- en Heelkunde, aan de Hooge Schole aldaar aanboden: welken post hy op den 11. Juny van dat zelfde jaar opentlyk aanvaarde, onder het houden ener Latynsche Inwydingsrede: de Imprudenti ratiocinio ex ob servationibus experimentis Medicis. In dezen post kweet de Hr. van Doeveren zig met zo veel lofs, en gaf van tyd tot tyd zulke verdere doorslaande bly ken van zyne Geneeskundige Talenten, dat de Kuratoren van 's Lands Hoge Schole te Leyden, in den jare 1771 by het overlyden van den Hoogl. B. S. Albinus, hem tot gewoon Hoogler. in de beschouwelyke en praktikale Geneeskonst, een post weleer door den onsterflyken Boerhave met •zo veel roems bekleed, verkoren: gelyk hy dan ook, deze beroeping aannemende, op den 6. May van dat jaar, zyne intrede als zodanig deed, met ene Redevoering: de Recentiorum inventis medicinam hodiernam veteri praestantiorem reddentibus; waar in hy na ene fraaye Schets gegeven te hebben van de aloude Geneeskunde, nevens hare verschillende Staten en voortgangen in volgende tyden, aanwees, hoe zeer de ontdekkingen der Hedendaagschen deze heilzame konst, in alle hare delen, toegeligt en volmaakt hebben. Zynde deze Redevoering, gelyk ook de vorige, in gr. 4to. door den druk gemeen gemaakt. In het daar aan volgende jaar wierd hem door de Leidsche Regering, het Voorzitterschap by het Heel- en Vroedkundig Collegie opgedragen. Ongemeen gelukkig slaagde de Hr. van Doeveren in de Inenting der Kinderpokjes, van welke behandeling hy een groot Voorstander was, en waar van hy, in verscheidene zyner Redenvoeringen, met veel ophefs, als een der fraayste ontdekkingen van de hedendaagsche Geneeskunde, sprak (*). Hy verrigtte deze Konstbewerking, onder meer anderen» ook aan de Kinderen van den Prins Erfstadhouder, wordende vervolgens tot Geneesheer der jonge Prinssen benoemd , gelyk hy ook, na het overlyden van den Hr. Gaubius, diens opvolger, als Lyfarts des Stadhouders zelven wierd. Dan weldra zag hy den loop van zynen voorspoed gestuit, door een onheil, die hem al het zoet en aangename daar van benam. Ene tederbeminde Egtgenote ontviel hem door den dood, en dompelde hem in ene droefheid, welke hem, zedert, by mangel ener deelgenote van zyn geluk, geheel onverschillig maakte, voor al wat uitterlyke eer, algemene toejuiching en voorspoed, hem verder kon opleveren. Slegts weinig tyds kon hy zyne overledene Huisvrouw betreuren; de toevallen van Jicht, waar aan hy dikwyls onderhevig was. vermenigvuldigden, na haar dood, en plaatsten zig eindelyk in het hoofd: 't geen hem, op den laatsten dag des jaars 1783. in den Ouderdom van 53 jaren , aan enen beroerte deed overlyden, nalatende drie Zonen, Antbony Jacob (†), Cornelis Aemilius en Johannes Arnoldus. De Hr. van Doeveren droeg, gedurende zyn leven, een ongemeen vluggen en werkzamen geest om, in een zwak lighaam, 't welk van zyne kindsheid af, door een reeks van ongemakken, ondermynd was geworden. Hy bezat, by ene grote mate van schranderheid , ene juistheid en klaarheid van denkbeelden, welke men slegts zeldzaam ontmoet; niet minder muntte hy uit in zyne nette en geregelde manier van werken. Als Geneesheer hadde hy zo wel de agting van 't Algemeen als het vertrouwen van zyne Amptgenoten: die hem, in gevallen van ziekte, altyd te hulp riepen. De Hoogleraar Burman uit ene hete Koorts hersteld zynde, gedurende welke Ziekte de Hr. van Doeveren hem als Artz bediende, sprak hem met deze woorden toe, welke zedert dikwyls aan hem herhaald wierden: Quod vivam, quod vigeam , hoc Doeverenne! tuum est. Onder zyne Vrienden, die velen waren, bekleedde de Hr. Lorry een der eerste plaatsen: waar toe ene overeenkomst zo van studie als smaak byzondere aanleiding schynt gegeven te hebben. Ene aanhoudende en ongemeen vertrouwelyke brief (*) De Hr. Jacob de Rhoer droeg in 1771 enige Latynsche Dichtregels aan hem op : Pro felici Variolarum insitione inter Groningamos ab ipso descripta & super ex cathedra Leydensi iaudata. (t) Deze zyn oudste Zoon is, in het voorleden jaar, opentlyk tot Med. Doc. te Leyden gepromoveerd, alwaar hy zedert, de praktyk dier Konst met lof beöeffend, A 2  4 briefwisseling tusschen deze beiden, leverde hier van telkens blyken op. De Hr. van Doeveren spaarde geen geld ten behoeve der Wetenschappen en Konsten. Zyne Boekery was talryk en uitgezogt, en zyne fraaye Verzameling van DelfstofFen en Anatomische Preparaten, welke thans een voornaam gedeelte uitmaakt van het Kabinet aan de Universiteit te Leyden, lokte de nieuwsgierigheid der Reizigers. Verscheidene Uit - en Inlandsche Geleerde Maatschappyen hadden hem van tyd tot tyd het Lidmaatschap by dezelven opgedragen; gelyk die van Haarlem in den jare 1766. van Rotterdam in 1771. het Genootschap van Vlissingen in 1773. dat der Natuuronderzoekeren te Berlyn, in 1776. de Koningl. Maatschappy der Geneeskunde te Parys in 1777. de Maatschappy van Landbouw te Amsterdam in 1777. het Utrechts Provintiaal Genootschap in 1779. en de Geneesk. Maatsch. te Edinburg in 1780. Behalven de boven reeds gemelde Akademische Verhandelingen en Redenvoeringen, zyn ook nog de volgende Werken van den Hr van Doeveren door den druk gemeen gemaakt, als: Sermo Academicus de erroribus medicorum, sua uti litate non carentibus: Sermo Academicus de Sanitatis Groningarum praesidiis ex urbis naturali historia derivandis, beiden ter gelegenheid van het nederleggen van den post als Rector te Groningen uitgesproken, en aldaar de eerste in 1762, en de laatste in 1770. in 4to. gedrukt. Specimen observatium Academicarum , ad monstrorum bistoriam, anatomen, Pathologiam & artem obstetriciam praecipue spectantium, Gron. & Lugd. Batav. in 4to. 1765. Epistolae ad Cl, Echard Sandisort, de felici fuccessu insitionis variolarum, Groningae institutae 1770 in 8vo. Primae linae de Cognoscendis mulierum morbis in usus academicus Lugd. Bat. 1775 zedert op nieuw te Leipzig uitgegeven door J. Cb. Traugott Schlegel, 1786. in 8vo. Sermo Academicus, de temedio morbo, sive de malis quae bominibus à remediis sanandi causa adhibitis numero accidere solent. Lugd. Bat. 1779. Wyders vind men van hem in het 12de Deel der Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen, te Haerlem: Eene ever de ware Kinderpokjes, die meer dan eenmaal denzelfden mensch aantasten; als mede in het eerste Stuk der Verhandelingen van de Maatschappy der Proefondervindelyke Wysgeerte, te Rotterdam, Een Vertoog over de Nieuwe manier van het doorsteken der Blaas, met proeven bevestigd. Allen die de Lessen van den Hr. van Doeveren mogten by wonen, of die zyne Schriften gelezen hebben, hadden we! gewenscht, dat hy nog meer Werken in 't licht gegeven hadde: dan zyn zeggen was: Hy die de plaats van Boerhave bekleed, moet ongemeen streng wezen met opzigt tot het geen by uitgeeft, en boven alles over zig zelven den wagt houden. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akademische en andere schriften. Grootbritannien. Mathematical Memoirs aspecting a variety of subjects By John Landen, F. R. S. 2 vol. 4to. 8 f. Sewed Nourse. Het eerste Deel dezes Werks werd reeds in den jare 1780 uitgegeven, en behelst negen Memorien, handelende over de voortgaande beweging der Lighamen, als de zelve langs een rechte of kromme lyn lopen. In elk dezer doet Mr. L. de zaak af, op ene wyze, die hem groten lof geeft, als een zeer geleerd en bekwaam Wiskonstenaar: maar dewyl de meeste Vraagstukken hier opgelost, van de afgetrokkendste soort zyn, en de Algebraische ontbinding zeer moeilyk is, en ingewikkeld , kunnen dezelve alleen genoegen verschaffen aan de zodanigen, die zich lang aan deze Kunstbewerking gewend hebben. Het tweede Deel bevat agt Memorien, waar in hetzelfde onderwerp, de beweging der Lighamen, op ene uitgebreider wyze word voorgedragen, en ook in aanmerking genomen derzelver Wentelende Beweging, of die zy ten zelfden tyde maken, zich omdraayende om een as, gaande door derzelver middelpunt. De Leer der Werktuigkunde was ten tyde van Isaac Newton niet genoegzaam opgehelderd ten regten verstande van deze laatstgemelde Beweging; en 't weinige, 't welk, zints dien tyd, over dit onderwerp is in 't licht gegeven, door de Engelsche Wiskundigen ,schiet verre te kort by 't geen vereischt word om de beginzels , waar op dezelve rust, vast te stellen. Enigen der uitmuntendste Wiskunstenaars elders, hebben, 't is waar, breedsprakiger over de Theorie hier van geschreven; maar vele der gevolgen daar uit getrokken, zyn onvoldoende, en gegrond op bedriegelyke grondslagen. Dit heeft Mr L. in de 10, 11, 12, 14. 15 en 16de Memorie in dit twede Deel, onzes inziens, klaar en onwederleggelyk aangetoond. Zyne redenkaveling ts gegrond op de ware beginzelen der Werktuigkunde, en zyne besluiten zyn afgeleid uit voorgaande bewezene stellingen, zonder 't behulp van twyffelagtige of be drieglyke bewysredenen Dit wiskundig Werk behelst vele keurlyke Voorstellen en Vraagstukken, de Leer der Beweging in 't algemeen betreffende : in de meesten geeft de Schryver blyken van zyn schrander vernuft, schoon wy niet kunnen nalaten te zeggen, dat verscheide stukken meer geleerd dan nuttig zyn. 't Geen hy opgeeft wegens den voortgang der Equinoxen verdient de aandagt van den Berekenaar: dit stuk behandelt hy met de grootste naauwkeurigheid en het bondigtst oordeel. Maar in het laatste Vertoog over de Wortels van een Cubische Equate, vinden wy weinig nieuws of belangryks. Wy betreuren het, dat de dood onlangs de Wiskundige wereld beroofd heeft van de gelegenheid, om verder voordeel te trekken, uit den arbeid diens vergevorderden Schryvers. Anal. Rev. Frankryk. Dissertation sur le pouvoir de l'Imagination des Femmes, dans laquelle on passe successivement en revue tous les grands hommes qui, depuis plus de deux mille ans, ont admis l'influence de cette faculté sur le Foetus, & dans laquelle on repond aux objections de ceux qui combattent cette opinion. par M. Benjamin Bablot, Conseiller Medecin ordinaire du Roi, a Chalonsfur-Marne. a Paris, chez Croullebois & chez Royer, 2 liv. 10 f. De Hr. Bablot betoond zig in dit Geschrift een Voorstander van 't gevoelen, dat de Inbeelding der Moeder van invloed is op de Vrugt. In twee Hoofdafdelingen loopt zyne Verhandeling af. De eerste is geschikt om gezaghebbende bewyzen voor zyn denkbeeld by te brengen; de twede om de tegenwerpingen op te lossen. Te regt merkt hy op, dat een keuze in het aanvoeren van getuigen voor deze zaak nood-  ( 5 ) noodzaaklyk is: want hy, die voorgeeft iets gezien te hebben, behoort ten minsten de bekwaamheid te bezitten om wel te zien. Men moet derhalven naauwlettend wezen, als men iets volgens de verklaring van ooggetuigen zal ter neder stellen; maar indien iemand zonder vooringenomenheid, zonder vooroordeel, bekwaam om een zaak te zien hoedanig dezelve is, ons verzekert van de waarheid eens verschynzels , behoort men zeer omzigtig te zyn in het te betwisten; en, wanneer verscheidene Personen van dien stempel het getuigen, moeten wy het geloven; eindelyk indien verscheide Personen met die hoedanigheden voorzien, een aantal gevallen, in dezelfde omstandigheden gebeurd, verzekeren, moet men zig overgeven aan het denkbeeld, 't welk zig voordoet, dat het schynbare verband der verschynzelen gegrond kan wezen, en dat de schynbare oorzaak mis schien de ware is, schoon wy ons buiten staat bevinden om de wyze waar op zy werkt te verklaren. De oudheid is hier in buiten twyffel wat te ligtgelovig geweest. Wat Fernel zegt van witte en bonte Paauwen te krygen, door witte of veelkleurige doeken; wat Avicenna opgeeft van Kuikens, die met den kop van een Kiekendief te voorschyn komen, als de Broeihenne door die roofvogel verschrikt is, telt hy onder de niet bewezene zaken, en oordeelt dat men grond heeft om dezelve te lochenen; dewyl het bedryf van broeden louter werktuiglyk toegaat Zodanig is het, zyns oordeels, niet gesteld met Moeder en Kind erzelver verband is zeer naauw, en is het dat wy overhellen om te geloven in de uitwerkzels van de Inbeelding der ene op den anderen, het is om dat vele Personen verklaren het gezien te hebben ; dat het geen zy zagen zeer zigtbaar was, en het onmogelyk was hun daar omtrent te verblinden. Onder de voorbeelden door hem bygebragt, steekt uit de ontmoeting van den Baron van Swieten. By dezen kwam een zeer schoone jonge juffrouw, om te raadplegen over opstyging, waar mede zy gekweld was. Ik zag aan den hals dier Schoone een Rusp. Vrezende haar te zullen verschrik ken, wilde ik het Insect doen wegspringen. Laat, voerde zy my lachende te gemoed, deze Rusp zitten, welke ik, van myne geboorte af, gedragen heb. Zy stondt my toe dit voorwerp van naby te beschouwen. Ik zag, zonder my hier in te hebben kunnen bedriegen, de opstaande hairtjes en die schone verscheidenheid van kleuren, welke dit Insect eigen zyn, en ik durf zeggen, dat een Ey niet beter op een Ey kan gelyken, dan die Rusp op den hals van de jonge Juffrouw een levende Rusp. Dit verschynzel had de oorsprong uit de inbeelding van de Moeder, die verzekerde dat zy van deze Dogter zwanger, in een Tuin wandelende, een op haar hals gevallen Rusp met moeite daar van had afgetrok ken. 'Er zyn lieden, voegt van Swieten by dit verhaal, die my als ligtgelovig zullen uitlachen; maar dat die Heren my zeggen, of zy geloven in staat te zyn om reden te geven van zo vele andere verschynzelen, als wy weten dat in het werk der voorttelinge plaats hebben. Dat zy, by voorb. zeggen, waarom de bevrugte Lyfmoeder, naar alle kanten uitzet; waarom de Stonden ophouden; waarom na de Verlossing de Lyfmoeder de voorige gedaante weder aanneemt, en de Borsten zwellen. Het zou, zo het my voorkomt, voor de Wysgeren, en wel de schranderstenm, ene moeilyke taak wezen, het naauwe verband, 't welk de oorzaak met die foort van uitwerkzelen vereenigd, te bewyzen; niemand egter betwist het bestaan. En men is niet meer geregtigd tot het ontkennen van de uitwerkzelen der Inbeelding van de Moeder op de Vrugt, om dat men het werktuiglyke, waar door het geschied, niet kan begrypen De wyze op welke de Schryver de Tegenwerpingen oplost doet hem eere aan. Journ. Encyc. SCHILDERYEN en BEELDHOUSTUKKEN. Menigvuldig zyn de gissingen geweest over twee beroemde Standbeelden van Rivits en van Patroclus gemeenlyk Marforio en Pasquin geheten. De Abt Cancclliere merkt het eerste aan als de Afbeelding van een Riviergod, waar aan de zinnebeelden ontbreken; en de Abt Visconti, tragt in een Brief aan den Hr. C. te bewyzen , dat het laatste een Patroclus is, geslagen door Hector, en weggevoerd door Menelaus. De Abt Cancelliere heeft zig verbonden een Werk te schryven tot verklaring der andere Standbeelden te Rome, en geeft van het thans aangeduidde berigt in een Werkje, getyteld: Notizie delle due francofe Statue &c. Rome, met drie Platen versierd. GOUDEN en ZILVEREN GEDENKPENNINGEN. De Hr. Schow heeft in enen Brief aan den Cardinaal S. Borgia, ene verklaring gegeven van een koperen Penning in het Borgiaansche Museum te Velletri. Op de Voorzyde van deze zeldzame Kopermunt ziet men het Hoofd van Keizer Caracalla, met lauwren gekroond, en met een langen baard. Aan de Tegenzyde vertoond zig een knielende Vrouw met verscheide zinnebeelden. Dezelve is van Ulpia Pantalia, ene Romeinsche Volkplanting, die de Heer Schow in 't westlykst gedeelte van Thracie plaatst, naby den Berg Hamus, en voor dezelfde houd met Pantalia, in Paeonia. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk De Hr. Creste de Paluel heeft de Proeve, om de Tournefol (Helianthus Annuus, LINN,) te kweken , in 't groot genomen, op een Veld van 108 voeten. Deze aankweking heeft hem in staat gesteld om de voordelen te Ieren kennen, welke men van die Plant A 3 zou  fou kunnen trekken, waar van men in Firginie de Zaaden in Brood en Spyze gebruikt, en 'er een Olie uit haalt tot verfcheide einden gefchikt: ook doen de groene bladeren de Koeyen veel JVJelks geven. De toenemende duurte der Olie van Olyven, heeft den Abt Spadoni,te Bologne,aangezet, om een StukIe uit te geven, getyteld: Del Modo di Coltivare il Napo Sylvestre &c. of Over de wyze om Raapzaad te teekn en de Olie daar uit te trekken. Hy pryst dezelve ten fterkften aan; en wil de Olie zonder enig vuur eerst uitgeperst hebben, als zynde de beste; ene twede perfing, met behulp van vuur, kan Olie tot mindere gebruiken opleveren. Middel tegen de Rupsen, door den Hr. Mar tres, in het Journal de Guienne opgegeven. De middelen van welken men zig tot heden toe bediend heeft tot verdelging der Rupfen in het geboomte, zyn, of onvoldoende bevonden, of nadelig voor de Bomen. Zie hier een middel, voor welks goede uitwerking ik inftaa, tervvyl het geen hinder altoos baart. Men moet a Ponden Witte Zeep in een Vat met water doen fmelten, in dat Zeepfop een oude Linnen doek nat maken, die op een Klok tteken, en daar mede de Ruspennesten beyogtigen. — 't Is bykans overtollig, hier by aan te merken, dat het gunstigst ogenblik voor deze bewerking in den vroegen morgenftond is, voor het opgaan der Zonne; dewyl, gelyk elk weet, de warmte de Infe&en verftrooit, en het veel gemakkelyker valt dezelve te vernielen, wanneer ze nog zamenzitten. Maandelyksche Pryslyst der in- en uitlandsche Effecten. Inlandsche. Heiland. Recipisf. asfte Penn. ordin. 2§ prCts. 79 a 8o| pCt. Dito 30j'ar. Rent. 5 prCts. 78^a 8o|. Obl. op naam en met Pap. 2§ prCts. 74 a8o. Zeeland. 4 prCts. 84 a S6. Dito 3 prCts. 68 a 70 Dito i\ prCts. 60 a 61. Fries land. 2 prCts. 63§a65. Utrecht. 2§ prCts. 7ga 81. Generaliteit. SprCts. 88 ao4. Last-en Veilgeld 2§ pCts. 67370. Z. Doorl. Hoogh. 3 prCts. o ï% l5i 2,r-W '«M-anrendonde'r, / 20 V ■ ltl i° W Z-W r«ï«n.nl;,_,.w<£ ' ■'y- 7 I 6 a______gp I W. t. z. j bew.'iAv. b«lruJlJf> f29. 81 "04! 65 wTtTiT —' 2a.<29. 81 70 75 w. z. w. J bew.Nam.betrokk. (.29. 7j 62 60 z. w. harde wind. ( 29 7 02§ r 661 w. t. z. I a5-< 20 7i 67. 71 w. z. W. bewolkt, zeer L29- 7 57 56 w. t. z. harde wind- f ae. 7 61 60 w! ' —*» 2«-< 29. 7 65 67 bewolkt. L29- 7| Si 48 w. t. n. f 29- 8 59Ï 66 n. n. ofj " " 27-i 29. 8 62 62 n t. w. mee« betrokken, (.29. 8j 52 48I h N. w, | '* Av- bewolkt. f29.10 57 68 w. n.w ~ T" 28. < 29.IO-J 63 73 _ meest helder,"s Av. (_29.ii *48f 43 byna betrokken. f29-rii 56 69 ÏTzTw. ~ 29.10 70 81 z. w. wolken /sAvond» 29. 9 6J| 60 n. 0. heIder' • sNagts42, die op'e Zuiden 33 grad. ook heefc het die Naet op de oppervlakte vry wat gevrozen, zelfs ys gemaakt 5 een groot verfchil waariyk by 84} grad. zo als het 6 dagen vroeger was, als wanneer verrcneide andere Thermom., doch vrat meer aan de weeromkaateing van de hitte der Zonne biootgefteld, 00 a 91 gr. tekende. Te Haarlem, by PLA^TeaLOOSJES.  No. 106". ALGEMENE KÖNST- en LETTEMODE, VOOR MEER- E N M I N-G E O E F F E N D E N: Vrydag den 9. July. B E R 1 G T E N. RUSLAND. Ig^^ÖBen fchryft uit St. Petersburg over de verft! \A w deringen, welken men, in Rusland, in de W IV4 jw Dichtkunst , Gefchtedenis , Geneeskunde, Nti*ÜJ^Iï tuurkunde en Natuurt. Hijtorie, gemaakt heeft, het volgende: Ruslands Dramatieke Dichtkunst is zekerlyk, zedert eenige jaren, merkclyk vooruit, gegaan, maar derzelver glans is byna geheel ontleend. —- Zelfs zyn onze' zogenaamde oorfprongelyk Rusfifche Stukken grootdeels vrye navolgingen van Duitfckc of Franfche Toneelflukken, en men vind,, fiegts in enige weinige, het geen hier t'huis behoort, en met 's Lands wyze overeenftemt. Een onzer voornaamfte Toneeldichters is de Hr. Rnaschnin, Secretaris van het Komptoir der Keizerl. Gebouwen en Tuinen, te St. Petersburg; hy is de Auteur van verfcheiden zeer geachte Treurfpelen, van welken Dido en Sophonisbe de voornaamfte zyn. De Rusfifche. Sopbonisbe heeft misfehien minder gebreken , als de Franfche, maar even zo, ook veel. minder fchoonhetlcn als geneden daarom houden de meeste Dido voor het beste Treurfpel dezes Dichters , wiens Dichtilukken reeds tot 4 banden, in 4to. aangegroeid, en in die gedaante, voor enige jaren, in 't licht gekomen zyn. Onze tweede Treurfpeldichter is de Hr. Nikoleiv, onder wiens Stukken voornamelyk Palmira, Sorena en Zamir uitmunten. Zy zyn echter, V. DEEL. even als vele andere Stukken dezes Dichters, nooit gedrukt geworden, en het publiek kent ze daarom alleen van het Theater. Onder de Blyfpeldichters heeft zekerlyk niemand een zo algemene en welverdiende toejuiching verworven , als de Hr. -van WiCin, door zyne beide Stukken: de Brigadier en Nedorosl. (Een naam, welken men aan die genen geeft, welken reeds van de wieg af, of kort na dat zy de wieg verlaten hebben, in den dienst der Guardè byzorilyk ingefchreven worden, en om zich te beter aan de Wetenfchappen te konnen wyden,van den dienst ontheven zyn, tot dat zy de Jaren bereikt hebben» waarin zy bekwaam zyn, om dienst te doen.} Dit laatstgenoemde ftuk is, als 't ware, de Zegenpraal van het Rusfisch Toneel, dewyl het geheel de Zeden des Lands voorfteld in een Familie-Schildery van enen Adelyken Landheer, en zynen gantfehen, volkomen hem pasfenden, Hofftaat. By enke¬ le Stukken, zyn de navolgende zeer goed overgezet: deAlzire van Voitaire, door Karabonow, Secretaris van Staat by den Vorst Potemkin, de Mahemed, door een onbekenden; Merope, door Mnikoiu en rOrphelin de la Chine, door Metfchaew, Sergeanten'by de Guarde. Het Theater van Molière, is door verfcheidenen byna geheel, en de meeste Stukken van het zelve zeer gelukkig, vertaald , zo ook de Mmilia^ van Lesftng, en deszelfs MisfSara Sampfon; doch zo goed niet: de Clavigo van Göthe, Niet meer als zes fchotels, en meer anderen. Onder de Epifche en Lyrifcbe Dichters heeft zekerlyk de Hr. Cheraskow, Staatsraad en tweede Beduurder dec Hogefchool te Mo:kow, zonder twyffel B aart-  aanfpraak op ene der eerfte plaatfen. Zyne Rosfiade is het voortreffelykfte Epifche Gedicht der Rusfen; ook is zyn kleine; Hiftoriscli Dichtftuk: De /lag by Tfchenne genaamd, fchoon. Zyne geestelyke en waereldlyke Oden zyn vol vuurs, maar zyne Treurfpe]en zyn hem zo goed niet gelukt. Hy heeft ook de Georgica van Virgilius vertaald. De Hr. Derfchaivin is Schryver van de Ode, aan de KtTgififche Czaarin Felice, welke in het eerfte ftuk van den Sobcjaednih gedrukt, en, zo ik my niet vergisfe, in 't Leesboek van den Hr. Wolken, in 't Hoogduitsch vertaald is. Hy heeft ook, onder dienzelfden naam van Feücc^ in ene andere Ode de Keizerin bezongen, terwyl hy Raphaè'1 bid, dat die hem het Beeldt'enis van Felice mogt fchilderen; en hem alle de eigenfchappen opnoemt, welke dezelve in het beerdtenis moest doen uitfteken. De Hr. Hippolyt Bagdanowitsch heeft,behalve verfcheide zeer kleine aardige Gedichten, de Pfyche van la Fontaine, in ene vrye navolging, zeer gelukkig in het Rusfisch gewaad gekleed. Nog een der nieuwfte Dichters is dé Hr. Slruiskoy, wiens by een verzamelde Gedichten, eerstdaags, in ene fchone uitgave in 4to. met veele Vignetten in 't licht ftaan te komen. ïh de Rusfifche Gefchiedenis arbeiden voornaamlyk de Heren Tumanskoy en Kolurin, Tatefchew, en de Vorst Tfcherbatow, van welken laatften zeer volledige Werken, over de VaderlandfcheGefchiedenis het licht zien. In het Geneeskundige heeft de Hr. DocTr. Ambodik zeer fchatbare Werken, in 't byzonder over de^Vloskunde, geleverd. Iri AtPhyfick en Natuurl. Hifföriehtbhtn zichvoornamelyk onderfcheiden, de Heren: Lepechin, door t zyne Reizen; Inocbodzozv, door de Befchry ving, die Gmelin van de Caspifche Zee gegeven heeft, te verbeteren ; Qzerezkoivsky, door zyne befèhryving van de Ladoga Zee, die de eerfte en enige is, die wy hebben, en Zugef, door zyne Reizen en verfcheiden Vertalingen, waar onder de Aftronomie van de la Lande. Deze vier laatften zyn alle Medeleden van de Maatfchappy der Wetenfchappen, en der nieuw geftigte Rusfifche Akademie, van welke zy, met de Heren Protesfow, Ramowsky en Sokolow, de arbeidzaamfte Leden zyn.. Uit Riga word berigt; dat de Hr. Predik. Schnell, te St. Johannes, in de Fellinfchen Kreits des Hertogdoms Lyfland, ,het uittrekzel uit den Bybel, het welk de Hr. Treumann in de Paaschmisfe van 1789 uitgegeven heeft, in de Ehstlandifche taal heeft vertaald, en hier en daar met byvoegzels verrykt, en tegenwoordig in 't jaar 1790, gelyk ene gedrukte aankondiging bewyst, te Dorpat, by Intekening laat drukken. Die onderneming verdient goedkeuring, vooral, dewyl hy den ariaenEli.Uandereri dit Werk- jen, tot ene nadere verlichting, als een Leesboek,, zeer goedkoop in de handen leveren wil. DUITSCHLAND en naburige Ryken. Uit Hannover fchryfi men: dat de Hr, Lyfmedicus Wzchmann,. te Hannover-, tot Lid van de Kearmainzifche Akademie der Wetenfchappen, teEr/urt* is aangenomen. NE D E R L AND E N. Hardervvyk, den 25. Juny. Heden verdedig* de alhier de- Hr. Steven Jan van Geuns Matthz. Meester der Vrye Kunsten, Doctor der Philofophie, en tot hier toe Licentiaat der Medicynen, ook onlangs aangefteld tot Lid van de Hollandfche Maatfchappy der Wetenfchappen, te Haerlem, openlyk, ter verkrygihg der waardigheid van Doéter der Geneeskunde, welke door, ene Buitenlandfchereis, ruim een jaar was verfchoven, zyne Qua/liones Academica medici argumenti. Deze verdediging in het groot Auditorium der Akademie loflyk afgelopen-, em dooiden Academifchen raad de Promotie daarop volvaardig gedecerneerd, en aan zyn Ed. tot Promotor toegewezen zynde deszeffs Heer Vader, de Profcsfor Medicinaeprimarius M. van Geuns, deed deze. naar een ingevoerd gebruik van deze Hoge'fchöle , alwaar men de openbare Promotien met weinig mindere plegtigheid uitvoert,. dan die More Mdiorum verrigt worden, ene ptegtige Redevoering; de Hum mamtate, virtute Medici & Commendatione maxima, dat is: Over de menschlievendheid als de voornaamfle deugd ter aanbeveling van een Geneesheer; en ging daar na over tot het van den Catheder openlyk volvoeren der Promotie aan zynen Zoon;in welk alles, de uitvoering,, met tusfehenkomend Muziek van het Orchest, en vooral het aandoenlyk Toneel, dat in dezen de Vaderlyke tederhartigheid, zyne lesfen en zegenfpreking, zo wel als de erkentelyke gevoeligheid van den Docter in de Aanfpraaken aan zvnen Vader en. Leermeesters^hier byzonderlyk daarftéldeder aanzienlyke menigte van Toehoorders een aangenaam Slot opleverde, van. het nu afgelopene Akademie-jaar. Groningen. Tót vervulling dér tweede vakante Profesfie in de Philofophifche Faculteit,alhier, is tot Profesfor Ordin. Philofophia; beroepen, de WeJ Ed. Hooggel. Hr. Mr. Gerrit van der Voort, Advocaat voor de Ed. Hoven-van Juftitie in HoU land, in s Hage».  e is 5 Verslag van de Secte SEEKS geheetën. Uit the A/iatic1 Refearcbes. Mr. Charles Wilkins, E&q. geeft van dezen Aanhang't volgend mededelenswaardig Bericht. De Seeks maken ene Secte uit, onderfcheiden van deM«felmannen en de Dienaars van Brabma, en zy moeten, volgens de opgave van dien Heer een beminnenswaardig volk wezen. Hy verzegt in hunne Vergadering temogen treden Zy zeiden, dat het een plaats van openbaren Eerdienst was, die voor allen open ftond; doch gaven bem tevens te ver ftaan, dat hy zyne Schoenen moest uittrekken. Zig aan deze plegtigheid onderwerpende, werd hy met veel beleefdheid in de Vergaderplaats gebragt, en zat op een Carpet, in 't midden der Vergaderinge. Het gehele Gebouw vormt een vierkant van omtrent 40 voeten. De Vergaderplaats is ■in 'c midden van vier andere Vertrekken afgefcheiden, door houte bogen, met Pylaren van dezelfde fiofFe. De wanden *oven de bogen waren behangen van Europifche Spiegels U. 1}}. Ba  C 12 ) ro'ji'wer»' des algemenen gefpreks,in de gevangenis bevind. Weinige menfchen kennen dezen man, en zyn in ftaat om over'hem te oordelen. Weinige hebben kennis vandezeer buitengewone lotgevallen en wederwaardigheden zyns levens, daar hy zedert tyden mede heeft moeren worstelen: en ik verheelde my, dat reeds deze kleine Schets zyner Gefchiedenis, welke alleenlyk dat van dezelve bevat, wat ik -—* stïer weet, menig een overtuigen zal, dat wanneer de man zelve eens, op zyne hem eigen vrymoedige en openharlige wyze, zyn leven befchryven zal, zulks een onderwerp zal wezen , dat den Lezer met zig fleept en tot deelneming trekt. Bahrdt is de Zoon van een Vader, welke het geluk of ongeluk had, door een begunftiger, dien hy aan het Hof van Dresden bezat, met geweld in de hoogde Theologifche Ere posten van tyd tot tyd geplaatst te worden, en dat in zulken, op welken hy zig nooit had voorbereid. Dit maakte, dat de man zo overmatig arbeiden moest, dat hy zich met de opvoeding zyner Zonen niet kon ophouden , maar die byna geheel moest overlaten aan Leermeesters, die hun aan huis kwamen onder wyzen (baus informatoren), welke uithoofde van zyne armoede fiegt betaald werden, en by gevolg, Onbekwame lieden waren. Zo groeide de Knaap op, buiten het oog van den Vadsr, en onder de handen van ellendige Leermeesters, en de leiding en befchaving zyner voortreffelyke vatbaarbeden zo Wel, als zyns harten, werden aan het toeval overgelaten. De armoede des Vaders (ik fpreek van de eerfte T2 jaren, die hy in Leipzig doorbragt,) was , terwyl zy aan de ene zyde voor hem, als Kind en als Jongeling tot nadeel was, Op ene andere zyde weder voor hem tot voordeel; want zy behoedde hem, voor alle die uitfpattingen, tot welken anders heetbloedige Gtftéllen gewoon zyn over te gaan, wanneer zy aan zich zeiven zyn overgelaten. Geest en eergierigheid, van welken hy ene ruime maat bezat, maakten, dat men van hem, zo in zyne kiudfche als jongelings jaren, reeds hopen kon dat hy een groot man zou worden. Maar al te veel vuur en losheid fchenen dikwils die hoop te zullen verydelen. Bahrdt wis 't allerviyiigst, terwyl hy zich op de Saxifcbe Vorstenfchool Pforte, by Naumburg, bevond. Maar hy had het ongeluk, dat men hem voor hoogmoedig, en voor een aanbrenger begon te houden, en dat de groote Scholieren hem uit dien hoofde deerlyk klopten en mishandelden, en dat alles kwam juist danr uit voort, dat zyn aanhoudende rlyt hem, aan de ene zyde ongezellig, en aan de andere al te bemind, by de Leermeesters maakte. Dat nu maakte, dat hy *t in dit ellendig leves inaa>- i jaren kon uithouden, en hy kwam te vroeg, nog geer»-iö jaren oud zynde, op de Hogefchoot. ' Dewyl hy al te jong, en boven dien zonder enig opzigt was, zo ftudeerde hy ook zond.r Plan, en plaagde zich oëlven voornamelyk met de Crufiaanfcbe Philofophie , op welke hy zich wel het vlytigst toelegde, hoewel zy gene verteerbare fpys voor hem was. — Hy leerde weinig:— tot grote uitfpaitinge» was hy, zo als gezegd is, te arm; want zyn Vader gaf bem weeklyfc- maar 2 grosfen (3. ftuiv.) Zakgeld-, AU.eea.Breket>É«r. i» opzigt tot d*v ene belfr der Eheo. logifche Wetenfchappen, en een geheel onkundige in opzigt tot de andere helft, werd hy, — met verlof te zeggen, — Magister (Meester in de Vrye Konsten) te Leipzig /'en vestigde zich in die hoedanigheid, onder begunftiging van een buitengewonen graad van koenheid en vaardigheid, in hec Latyn fpreken. Als een Leerling vanCrufius, was hy een Dweper en zo rechtzinnig, als ooit iemaud van hun, die naderhand zyne tegenparty geworden zyn, kan geweest zyn. De geest der onderzoeking werd in hem opgewekt, cloor voorlezingen, die hy, nog Magister zynde, by Prof. Visfcber\ in Leipzig, over enige Boeken van het Griekfche Teltam. hoorde, en hy kreeg nu den eerften fcbok, welke hem op den weg tot verlichting bragt, en aanzettede om zichopde fpraak en uitlegkunde (Pbilohgiij toe te leggen. Zyn vurige geest deed hem fnelle vorderingen maken, en de verloren Studenten jaren weder inhalen. Hy werd in zyn iyde jaar Kart-cheer-prediker, en in zyn 22deProfesfor en Subttituut van zyn Vader, en had nu de fchoonfte uitzichten , welke zich grondden, op het aanzien, waar in zyn Vader frond, op den reeds toenmaals buitengewonen byval, welken men aan zyne Kanzei- en Katheder-gaven gaf, en op zyne eigen bekwaamheden. Maar deze uitzichten, -waar op de oude Vader zich zo veel te goed deed, werden eensflags beneveld, door ene ellendige Koppelaarfter, die den jongen onbedreven man 200 Rthl. ontroven wilde, onder het waar of onwaar voorwendzel, dat ene van hare gerievelyke Meisjes van hem Zwanger was, en hem door het ruchtbaar maken der zaak noodzaakte, om Leipzig te verlaten , en een Profesforaat, zonder inkomen, te Erfurt aan te nemen, het welk hem bezorgd werd door zyn gewezen vyand Klets, die getroffen door het ongeluk eens bruikbaren mans, zich'met hem verzoend had. < Hy leefde te Erfurt kommerlyk: 3 jaren was hy zonder inkomen, en zonder iets voor de Colfegien, die by hield te verdienen i want 'er waren dien tyd aldaar maar weinige en meest onvermogende Studenten; en by dezen ftryd met armoede en zorgen kwamen nog vervolgingen, die hy ten dele reeds in Leipzig als voortbrengzels van den nyd had leren kennen. Hy was nog zeer rechtzinnig, maar dog voor menig een toen al, in een goeden of kwaden zin, h*t u om 't even, al te verlicht. Men zond Spions byzyne voorlezingen , liet nafchryven, vond Keueryen, en bragt klagten by den Keurvorst over hem in,die hem,niet deden vallen, maar doch zyn leven bitter maakten. Van Erfurt werd hy door den roem, die hem zyn zeer fchraal Bybelsch Syftem der Dngmotik, verworven hadde. a-Is gewoon Profesfor der Theologie en Akademitprediker naai Giesfen beroepen, en vond aldaar in den nu overledenen Dr, Benner terftond een nieuwen vyand, Be pylen van Benner bleven zonder werking, zo lang de Landgravin (die grote Vrouw, welke zelfs Frederikde Enig» eerbiedigde) leefde, om dat deze Vorstin Bubrdt befchuttede en begunstigde ; maar na haren dood werden de zuchten van Benner verhoord, en 'er trokken van alle kanten onweerswolken by een, welke hem treurige lotgevallen lieten ve*« moeden, en hem onophoudenlyk beangftigden. Het was-reeds zo ver , dat 'er by het Hof een Beklagfcnrift ovet zyne verd«%.ke dwaIJpgen, welke hy,volgen.*. VOOÏ»'  C 13 ) voorgeven, tot nadeel der Gemeente en Akademie vetbreid de, aangenomen, in het Confiitorie goedgekeurd, en reeds gereed gemaakt was om te verzenden aan vreemde Faculteiten, toen de Hr. van Salis, van Marscbling naar Giesfen kwam, en aan Dr Babrdt, op voorftel van Bafedovo, den voorflag deed, om Beftuurder van ene Kweekfcha»! voor jonge lie den, het Pbilantropiuum, dat hy opgericht hadde, te worden. De taal eens Engels, welk^ Salis fprak , en de dagelykfche angsten, welke hem 2yne vyanden veroorzaakten, met welken hy zekerlyk menigmaal ook niet zeer vriendelyk omging, bewogen Babrdt om dien post, met een inkomen van 2000 Gulden, aan te nemen, en Giesfen, waar voor 'toverde zyne hutslyke omftandigheden vry goed waren, te verlaten. Maar hy kwam, zo als het fpreekwoord zegt, uit den regen in den drop. Hy leefde aidaar,den ganfchendag onder krom zitten en werken, waar voor hy niet eens een vriendelyk ge/.igt kreeg, nanuwiyks in itaat om zyn beftaan te vinden ,zonder enigen omgang met zyus gelyken; een zo ellendig leven, dat hy tegenwoordig nog gewoon is, zyn verblyf te Marscbling ten voorfmaak der Hel te noemen. Even als de llem, weike doden opwekt, was voor hem de eerfte Brief van Durkbeim, welke hem het Generaat-Superintendentfchap aanbood , het geen bem zekerlyk uit hoofde van het kwade gerucht, waar in zyne leregekomen was, nooit had kunnen invallen. Hy verliet met onuitfprekelyke vreugde de Hel, te Marscbling, en kwam, in bet Vagevuur. (Het Vervolg en Slot in onze- eerstkomende.) N'I E U W UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Grootbbitanïjien. A Sea Manual recommended to the jittng Officiers of tbe Britiscb Navy, as a Companhn to tbe Signal Book. By Sir Akxandtr Schomberg, 8vo. 3 f. Robinfons,1789. Deze Zee-handleiding is wonder wel gefchikt om nuttig onderrigt te geven aan zodanige jonge Zee - Officieren als verlangen beide befpiegelende en beoeffenende kundigheden van hun beroep te verkryjen. Dezelve is gefchreven op ene gemeenzame wyze, en het onderwerp word klaar en beknopt opgehelderd. De nuttigheid en het oogmerk des Werks zal best gekend worden uit 's Schryvers Voorreden,waar van wy een gedeelte overnemen. n Een Beroep, van 't welke het beftaan eens Ryks afhangt, moet zo gewigtig aangezien worden als het zelve loflyk is, en de noodzakelykheid om met orde te werk te gaan, is al te zigtbaar om een lang betoog te behoeven. Een Zee-Officier die de verrigtingen der Vloten niet in opsoerking genomen heeft, zal niet in ftaat zyn om 't bevel te voeren, of met een gewenschten uitflag i» een Esquader le vegten. De minfte verandering des- winds, die den (land door hem genomen, verandert, zal hem verbysteren; het *erfchynen ener vyanulyke Vloot bem van 't ftuk brengen; en de wyze op welke die nadert, bem verwarren. Bewust 4at hy zekeren ftap moet doen3 en niet genoegzaam onder¬ wezen hoe hy zyn oogmerk zal aanduiden, of zyne bewe» gingen inrichten, verliest hy de nodige bedaardheiden tegenwoordigheid van geest. Zyne Schepen geraken in ver* warring, vuuren, vallen misfchien elkander aan boord, en veroorzaken hunne eigene neder Lage. „ De kennis van de Zee-Taftic gaat alle deze zwarigheden tegen. De Scheepsverrigtingen die nodig zyn, komen hem voor, en zeer weinig aandagts beho'ft 'er tot onderrigting van zodanige Officiers, als men reeds "veronderfteld goede Zeelieden te zyn, om een Esquader met voordeel te doen werken; en het is geenzins genoegzaam kennis te hebben hoe één enkel Schip te belturen, en met het zelve flag te leveren. „ De Krygsverrigtingen met Schepen hebben eefi voordeel boven die der Landmagt; de eerstgemelde zyn ingerigt op meer bepaalde, of ten minften min zamengefteldebeginzels;terwyl die in den Landdienst onderworpen zyn aan het.begrip van enen algemenen Bevelvoerder, die genegen is verandering te maken. De rede hier van laat zich gereed bef vatten, ais men aanmerkt, dat alle de Scheepsverrigtingen bepaald zyn aan het Kompas, terwyl de Krygsverrigtingen te lande afhangen van de benen der Soldaten, het welge-vallen, en dikwyls het niet naar vaste regelen opgevat begrip eens bekwamen Bevelhebbers. Schepen moeten zich naar den wind fchikken,de wind komt op 't Kompast'huis;en de noodzakelyke bewegingen, ontrtaande uit dezen hoofde, moeten bepaalder zyn en vaster gaan. „ 't Is ene aanmerking van den groten Mbntecuculi, dat in de Legers menigmaal de gewigtigfte posten worden toevertrouwd aan Lieden, met weinig voorraad van Krygskunde voorzien. Hier voor ftaat onze Engelfche Zeemagt niet bloot; 'er is een tyd bepaald voor welken onze Zeeliedea zich niet ten onderzoek mogen aangeven. En zonder dat dit onderzoek wel is afgelopen, kunnen zy den rang van Luitenants niet verwerven. „ Met een woord, de Zeevaartkunde ten Oorlog is, gelyk alle andere Wetenfchappen, de vrugt van Kunst; dezelve' kan niet geleerd worden by toeval, of nuttig uitgeöefFend by voorkomende gelegenheden: weinig dingen, zo enigen, vorderen ene meer onafgebrokene beoefFening. „ Ik zal 'er alleen byvoegen hoe zeer het tewenfchen is, dat onze jonge Zee-Officieren veelvuldige gelegenheden mogen hebben, om de Scheepsverrigtingen, ln myn werk vermeld, met de daad te zien uitvoeren. Want, fchoon zy • alle niet nodig mogen wesren in 't gezigt van een vyand,. | zo zal nogthans de voorafgaande kennis van dezelve ten mid« 1 del kunnen dienen, om by voorkomende gelegenheden veel ; toe te brengen tot de vaardigheid en juisthtid der Officie1 ren, in het volvoeren van zodanige bevelen als nodig zyn, ! of nodig geoordeeld worden, tot beveiliging der Schepenin de veelvuldige bewegingen, en gevelglyk om met vooii deel en lof in den Zeekryg te vegten. 't Is niet te verwagten, dat een Officier in alle Zeege! vallen zich volkomen en flipt zal kunnen gedragen, naar de gegevene Voorfcnriften, als hy op Zee met den vyand in I den winter of by flegt weêr Daags geraakt, of zelfs wanneer J hy in vredes tyd des zomers die Krygsverrigtingen doet. j Volflagene wiakundige ftiptbfeid kan men met geen grond van reden wagten, of roet mogelykheid hebben, op Schepen, B 3 d*  C 14 5 aie met elkander in beweging zyn: door zich met ene te f,rotc angstvalligheid flipt te houden aan de voorfchriften der fheOriè, loopt men veelligt gevaar om zaken vsn meer gewigts over 't hoofd te zien; bet ftuuren, het fchikkender JéUeii, moet en zal genoegzaam vergoeden, 't geen eneon- bereikbare keurigheid in de marceuvre mag heten. Maar «e beoefiening zo wel als de Theorie van de Scbeepsver ïlgtmgen, waar over ik handel, dunken my van zo veel aangelegenheids, dat ik niet twyffel te beweren, datdekun digke Bevelhebber, zonder de eerfte, by zekere ge'egenhe den zig gantsch verlegen zal vinden, ondanks zyne arondige kennis van de laatfle. Terwy] wel onderwezen Capiteins, tcr.tond des Admiraals denkbeeld zullen vatten , en geenzins nodig zullen hebben dien overvloed van onderrigtende Seinen, die anderzins in grote uitgeflrektheid moeten voi-en, indien men, by enig toeval, 's Admiraals oogmerk niet reat begrepen heeft. 6 Wy hadden alleen gewenscbt dat de Hr. Scbomberc; zyn Plan op een uitgebreider Schaal had uitgewerkt; dewyl wy begrypen , dat een volkomsner ontvouwing van byzonderheden, in verfcheide gevallen, meer algemeen zou voldaan hebben. A R. Afull hquiry into tbe SnbjeB of Suïcide. To wicb are added, {as hevig clofely conneBed witb tbefubjeü) twoTreatifes onDueU Ung and Gaming , 2 vol. By Charles Moore, M. A ReSor of Luuon, and Vicar of Bougtbon-blean ; and formerly Fellov, of Jrinity Cotlegie , Cambridge. vol. 1. 4to. (*;. Price of tbeTwo Volumes tojubfcribers. 1 Pft. 1 f. in boards. Revingtons 1790 t Is geen meer dan ene rechtmatige klagte tegen vele voortbrengzelen der penne van dezen tyd, dat zy niet nieuws behelzen; dat zy niet zelden den Lezer een volflagen en ïiaauwkeurig verflag geven van het reeds bekende, en blykbare merktekens dragen van oppervlakkige kundigheden , van verwaandheid, of van den afgepersten arbeid der Brood fcbryveren. Veel agtings is men, derhalven, verfchuldigd aan een Schryver, die een gewigtig onderwerp ter hand.nemende, alle de onderrigting, nodig om Jt zelve uit onderfcheidene gezichtpunten toe te lichten, zynen Lezeren me«dedeelt; en de weetgierigen ontheft van de moeite om ontelbare Boekdelen te doorbladeren, tot het opzoeken der verftrooide brokken en losfe gedagten, daar hy ze zaaien verzameld en in een behoorlyk verband fchikt. Tot dezen onderfcheidenden lof is de Schryver van 't werk, over den Zelfmoord,'t geen thans voor ons ligt,volkomen geregtigd. 't Is volkomen en voldoende, *t zy men'tzelve hefchouwe van den kant des Betoogs, der Zedekunde, des •Godsdienst, der Wysbegeerte, of uit het oogpunt der Gefchiedkui:de,der Staatkunde en der Gefchilftukken daarover gevoerd. Uit vyf Hoofddelen, ieder in mindere Afdelingen onder- fcheiden, beftaat dit eerfte Deel. Het eerfte Hoofddeel geeft de natuur en de oorzaken op desZelfmoords, enftrekt om in 't algemeen de fnoodheid daar van aan te tonen Het tweede fielt de grootheid dezes misdryfs in eenhelderer daglicht. Het derde gaat voort 'met de algemene en by- Kw^Swi* °pde Pe"' *aUi Wmm v™**™*™ zondere fnoodheid der Zelfsmoord, op gronden van het Christendom aan te tonen. Het vierde behelst een Ge- fchiedkundig onderzoek wegens de gevoelens, de wetten es gewoontens der Heidenfche wereld, tot den Zelfmoord betrekkelyk Het vyfde befchryft de-Gefchiedenis desZelfmoords in lateren tyde of zints de invoering van den Chr/stlyken Godsdienst, en geeft verfiag hoe het daar mede gefield was in de eerfte Eeuwen der Kerke, wat de Kerkvaders daar over dagten, en de Kerkvergaderingen deswegen befloten, als mede de wetten en gebruiken daar omtrent vastgefteld. En behelst voorts den tegenwoordigen toeftand in eenige andere Landen; doch geeft dien van Eneeland meeT byzonder op. Een en andere byzonderheid, ons fchetzende hoe het heden ten dage met dit ftraffchuldig misdryf gelegen is, zulle» wy by deze aankondiging voegen. „ Men heeft," fchryftde de Hr. Moore, „ in 't algemeen begrepen, dat de Zelfmoord m Engeland zo veel algemener was dan in andere Landen, dat de Engelfche te boek ftaan ais zig meest van allen aani dat fchriklyk gebruik overgevende. Of dit begrip, ('t geen dagelyks grond febynt te verliezen,) niet ten allen tyde, aangenomen is op losfe gronden, mag in twyffel getrokken worden; doch het valt bezwaarlyk de waarheid of valschheid met zekerheid aan te wyzen. Alles wat men met zekerheid kan zeggen, is, dat misdadige Zelfmoord veld moet winnen in elk Land, naar gelange de Inwoonders zich meer en meer overgeven aan een losbandige denkwyze, die alle misdryven voorfpreekt, en in 't byzonder dit misdryf, als zynde een onmiddelyke afdammeling van 't Ongeloof, en het niet verwagten van Belooningen en Straffen in ene andere wereld. De Schryver heeft byzondere narigten ontvangen , die overeenftemmen met bet geen Mercier en Voitaire desaan^aande fchreven, dat de Zelfmoord in Frankryk zo algemeen is als in Engeland; maar dat, uit hoofde van de bepalingen op de Drukpers, byzonder wat de Nieuwspapieren betreft die bedryven in Frankryk min algemeen bekend worden; dat de voorname oorzaken des Zelfmoords in Frankryk te zoe. ken zyn in armoede, en die algemene onverduldigheid onder den last van tegenfpoeden , welke alleen dragelyk kan gemaakt worden door een vast Geloof in de beginzelen van den waren Godsdienst; ■—. dat men voorbeelden heeft van eene zo grote ligtzinnigheid in Franfbm als in Engelfcben, Zelfmoord; dat de Franfchen natuurlyk niet zo zeer aan zwaargeestigheid onderworpen zyn als de Engelfcben, en dus die oorzaak van Zelfmoord min by de eerften dan by de laatften werkt, en dat het waarfchynlyk uit hoofde der Zelfmoorden uit zwaargeestigheid begaan, voortkomt, dat de Engelfcben hier omtrent zo flegr berugt zyn, zonder behoorlyk^ in aanmerking te nemen, of het getal der Zelfmoorderen in t geheel en uit alle oorzaken zamengenomen, by hun groter óf kleinder zy dan by andere Volken; . dat de Wetten tegen de Zelfmoord in Frankryk, van denzelfden aart zynde, als in Engeland, ook bykans op dezelfde wyze uitgevoerd, dat is, meesten tyd ontgaan worden. Mercier tekent, in zyn Tableau de Paris, op, dat het Stadsbeftuur zorg draagt om de kennis van Zelfmoord voor 't oog des gemeens te verbergen. Brengt iemand zich zeiven om, de Offi,  ( «5 ) Officier, tot het onderzoek van zulke misdryven gefield, vervoegt zich , zonder enig openbaar .vertoon , ten huize des geflorvenen, neemt 'er kennis van, en beveelt den Parochie Priester het Lyk in, ftilte te begraven. Zo- dat 'er geen openbare fchande mede gepaard gaat. Het jaarlyks getal der Zelfmoordenaren te Parys, beloopt omtrent 150. Het getal in Londen, fchoon die Stad meer Inwoonders telt, is zo groot niet.—- Voltaire zegt, 'er dit van; de droeve verhalen van Zelfmoord, die de EngelfcheNieuwspapieren vullen, hebben den Vreemdelingen aanleiding gegeven om te denken, dat de Zelfmoord in Engeland algemener is dan elders. Ik twyffel egter zeer of Parys niet zo veel voorbed den van deze dwaasheid zou opleveren als Londen, indien onze Nieuwspapieren daar van een getrouw berigt gaven. Doch door de wysheid van ons Staatsbcftuur, zyn de openbare Schriften beter geregeld, en de ongelukken die byzondere Perfonen overkomen, blyven voor algemene fchandvlekking bewaard. Dit gruwzaam bedryf heeft ook te Gentve veel plaats. In een brief deswegen, door een voornaam Heer van daar aan Mr. Moore gefchreven, vinden wy aangetekend. Het getal der Inwoonderen van Geneve is omtrent 23000, en dat der Buitenlieden onder het Grondgebied beloopt omtrent 5000. Onder de laatstgemelde treft men weinig Zelfmoordenaars aan; zy zyn meest Landlieden, wier hevige driften min op. gewekt worden dan die der Stedelingen. Het gemiddeld getal der Zelfmoorderen in een Jaar binnen de Stad , (dat is der zodanigen, wier Lighamen by geregtlyk onderzoek bly hen de handen aan zich zeiven geflagen te hebben ,) is omtrent 8, en fchynt, in- den laatften tyd dit getal bykans 't Zelfde gebleven. Alleen heb ik in de Stads Registers gevonden, dat van het jaar 1777. tot in den Zomer van 1787 in Geneve, iets meer dan 100 Zelfmoorden gepleegd zyn.— dat twee derden, van deze ongelukkige Perfonen Mannen waren, zynde dit misdryf min algemeen onder de andere Sexe, — dat zeer weinigen van den geestlyken ftandby ons zich daar mede bezoedelen; — dat het, zo ver myne waarneming zich uitftrekt, doorgaans het einde niet is van een zedenloos, ongodsdienstig en losbandig leven, maar meest altoos het uitwerkzel van een louter tesdiumvite- of verdriet in 't leven. Ten opzigte van Ként geeft Mr. Moore 't volgend verflag. Dat in dit Landfchap het gemiddeld getal der Zelfmoordenaren, op wier Lyken het Geregt onderzoek gedaan heeft , in de laatfte agttien jaren, elk jaar meer dan 32 geweest is, dat van het gehele getal in 18 jaren, (580 belopende,) flegts 16 geoordeeld zyn moedwillige Zelfmoordenaars geweest hebben, en al de overigen krankhoofdigen, —dat van het gehele getal drie vierde zig verhing, — dat de evenredigheid der Mannen tot die der Vrouwen, omtrent twee éerdtn van de eerstgemelden was,— dat het ene Jaarfaifoen of de ene maand des Jaars niet meer dan een ander met de gehuld dezes misdryfs zwanger gaat, en fteekt in 't bovengemelde Tydvak, het ene jaar hier in niet byzonder boven het andere uit. Dat men, in de laaide 9 jaren, honderd meer fchouwingen van Lyken der Zelfmoordenaren gedaan heeft dan in de 9 voorgaande; waar uit blykt, dat in het Landfchap Km de Zelfmoord een toenemend kwaad i». TEKENINGEN in PRENTEN. LEIPZIG. De Hr. Geyzer, alhier, is bezig met enige Prenten, voornamelyk naar Ideè'n uit de Zerflreutte Matter van Herder, en naar voortreffelyke Landfchapstekeningen van den Hr. Profesfor Oefer, in zyn bekenden aangenamen fmaak uit te geven. Het begin dezer Verzameling , de Verkoping van Amor, een Landfchap van Oe/èr, is in de Paaschmisfe in't licht gekomen. Ter gelyker tyd heeft dezelve ook een Plaat naar Dietrich, de Verftoting van Hagar, uitgegeven, 't welk op de goedkeuring van kenners de billykfte aanfpraak heeft. Men kan dezelven voor den zeer geringen prys van ƒ r : 10:- (20 gr.) bekomen by den Hr. Geyzer, by den Boekverkoper Göfchen-, in Leipzig, en in alle Konstwinkels. De Hr. Pen/el, alhier, heeft de zeldzaam geworden Plaat van zyn Vriend en Leermeester, den Hr. Chodowieky, welke de Familie van dezen gróten Man voorftelt, getrouwelyk gecopiè'ert. De zelve is voor 12 gr. (18* ft.) by den Boekverkoper Göfchen. en in alle Boekwinkels te bekomen. NARIGTEN en BYZONDE RHEDEN» TOT DEN HANDEL EN SCHEEPVAART, LAND- EN VEEBOUW, als mede de HUISHOUDKUNDE, HANDWERKEN EN baBRIEKEN, BETREKKELYK» PRYS DER GRANEND TAUW. HetLast. ROGGE Ggld. Pruisfche . , 1^143 Poolfebonte en witte 2003245 Koningsberger »- noaijö Dito rode . . i8sa225 Poramer,Colb. en Stett. 102a 120 Warder,Heugf.enElb. 1858225 garst , haver,bobkw. Koningsberger . 180*220 VrieffcheWfnter , ——- Vriefche . , 180:1215 Voorl.Zomer . . ™ Bovenlandfche . . i75ano Brouwhaver . . 82 a 93 Vcerlandfe rode . Boekw.Amsf.enGooil. L. 30 8.31 Zeelandfcbe . . laoaïoj DicaBrab.ea Vlaamf. L. 30 ï OLY, TRAAN EN BAARDEN. Walvisch Traan, 't quart. RaapoIy.d'Aaa ƒ38 a38| vaniaStek. /64tó"SI dito Lyn . /34£a35 Dito rode ƒ50 dito Hennip . ƒ39 339? Walv. Baarden van : 3totrr?deioa%/p8ai3fj' jt-' L. ■ . wïs»  wissel-cours. Madrid op Ufo van . i Londen , zigt g 38,9},t» 2 maand ^ 91 ju dito op 2 m. fj 33, s§, 6 Bilboa . . . 911 Hamb. zigt ft. 35^ Cadix \ 9j| ikto ï m. ft. 35 Seviiien . . % 911 Altona,zigt ft. 35J Lisfabon . . sof dito 2 m. ft. 34J ' Venetien . . 931 Breslau, 6w.dat. ft. 4S§ Genua . . \ 86J Wenen, 6w.dat ft. 3s| Livoino . . ^93 Antwerpen pC. $ ver!. Parys, 2 m. . $ 5rf Gent . pC. JJ verl. dito zigt . . \ 52I Bruffel . pC. 3|veri. Bourdeaux,2 in. 513 I Zeeland . pC afverl. dito, 1 m. . . ^ 51 j | Rotterdam pC. § specie-cours. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC. «fao* dito, per banco .... pC. SJaéf Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5,9 Nieuwe Louis d'or 11,8,4 Oude dito . . ƒ s, Zonne Piftol. f 11, s Franfche Piftol. . f p, 8 Carolin. . /n,i2| Pruisfif. dito . / 9, 8' Croix de Malta f 13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9, 8 Fyn Zilver, p. ra. ƒ 25,18 Spaanf. dito . ƒ 9, 7 dito Grof . f 25,14 Guinies . . ƒ12, 6 Agio van den Bank f pC. Souvereine . . f16, j Amsterdam 5 July 1790. GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het-getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Am'fterdam-iiji in 's tlage in de laatstvoorgaande Week 27, en te Haarlem 15, onder welken laatften 7 beneden de ia Jaren. In de Maand Juny 1790. zyn, binnen Alkmaar, overleden 25 Perfonen, als: 8 Mannen, 5 Vrouwen, 8Jongens,en 4Meisjes; hier onder 1 doodgeboornen, 4 tot 1 Jaar, 5 van 1 tot 5 Jaren, 1 van 5 tot 10, ; van 10 tot 20, 5 van 10 tot 30, 1 van 30 tot 40, a van 40 tot 50, 1 van 50 tot 60, 3 van 60 tot 70, en 1 van 70 tot 80 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagetykfche Waarnemingen van 20 tot 26 Juny te Hamburg. fHoogfteftand28,4f. den 22ften. BaROU. ï Laagfte . . 27,11|. den 2óften. (.Gemiddelde der gehele Wéék 28 ,ïl I. Therm. ("Hoogde ftand 221°. *s Mldd. van den 22ften. Reaumur. < Laagfte . . 10°. *s Morg. van den 20 en 26ften, LGemiddelde der gehele Week 167. grad. Httrjcbende wind Z. W. Dageltksche Waarnemingen, buiten Haarlem. (baro THERMO- I streek I ME- meter. I «ER j LUCHTSCrE» ter. Noord| Zuid, f wi.vn. | steedhf.td. f29. 9 07I 68 I z.w.t.w. " 30. <^ 29. 8§ 71f 72 z. w. betrokken. f 29. 8 '<5r 60 z. 0. July. f29. 7! fjo 56 z. w. ~* 1. < 29. 7 6S§ 75 w. t. z. 's Morg.regen, (. 29. 7 59 57 z. z. w. verder ""wolta. (29 6\ 87 en ,783 uitgefchreven, en het voorftel, op verzoek ■r Chnstelyke Synodf van Zuidhoiland, in 't Jaet 1780 jorgedraegen. ' y Op  I 19 ) Op de vierde Vraege des Jaers 1787. op nieuw in den 1 Verleden Jaere uitgefchreveii, verlangende eene gefcbiedkun.  C 20 ) de, noodigt ook nu, op nieuw, alle binnen- en buitenlandfche Liefhebbers van den Godsdienst, met aenbieding van een Zilveren Medaille of tien Dukaeten, om voor den eerften September 1791 in te leveren. X. Eene voldoende Verhandeling over eenig voornaem leer ff uk des Christendoms, 't welk in onze dagen door de zoogenaemde nieuwe hervormers beftreden word. 2. Eene bondige wederlegging van eene der dwaelingen , welke thans door, dje zelfde worden aengeprezen, en veld winnen. 3. Eene oordeelkundige opheldering en handhaeving van eene of meer der voornaemfte bewysplaetfen uit het O. en N. T. bekend onder den naem van Loca Clasfica. 4,. Eene voldoende, befeheidene en duchtig wederleggende Recenfie van eenig nieuwlings uitgekomen Waerheidonderrnynend of Godsdiensthoonend gefchrift. 5. En een uimeemend Vertoog over een of ander ftuk van de beoefFenende Godgeleerdheid.De Schryvers, die naer den prys dingen, worden verzogt zich der kortheid en klaerheid te bevlytigen , en hunne and woerden of verhandelingen, in leesbaer Schrift, liefst in de Nederduitfcbe of Latynfche Taelen, vragtvry,te zenden aen den Secretaris des Genootfchaps, Ds. Adrianus van Assendelft , Predikant te Leyden, en zich te richten naer de voorwaarden, in vroegere I'rogrammata opgegeven. In de maend Augustus des jaers 1789. ontving het Ge. T)Oo:fchap een brief, geteekend Aletophilus,met verzoek, om van de goed- of afkeuring des Genootfchaps, omtrend de voordellen in dien brief vermeld, of door het Programma, of door een bericht in de Haerlemfche Courant temogen verwittigd worden. Het Genootfchap plaetile een en andermael in de Haerlemfche Courant de volgende Bekendinaeking: Het Genootfchap keurt het voorftel van Aletophilus goed, en zoude daer over gaerne met hem in briefwis frling willen treeden, zoo dra hy daer toe eenen weg zal hebben aengewezen: Welke ook in de Boekzae! van December is gefield , doch ontving op dit verzoek geene nadere opening van Aleto i-naus maer zeer onlangs eenen tweeden brief,' onder denze. fJcn bedekten naem, en met eene proeve van zyn Schrift•verklaerenden arbeid over het N. T. welke hy aen Jt oordeel des Genootfchaps onderwerpt, met verzoek, om door middel van het Programma te mogen weeten , of zyne proeve goed- of wel afgekeurd worde. Daer het nu fchynt, dat de. Berichten , in de Courant en Boekzael gedaen , niet tot kennisfe van Aletophilus gekomen zyn, en veelen ondeitu=fchen door die berichten, uit den naem van Aletophilus verkeerde en ongegronde gi-fingen hebben gemaekt , zoo , verklaert het Genootfchap nocbmaels, dat het aen 't zelve zeer a^ngenaeid zal zyn, wanneer Alktophilüs , wiens voorftel goedgekeurd word, gelegenheid gelieft te geeven, om met hem te kunnen in onderhandeling treeden. (*) (*. De PRYS VERHANDELING EN dezes loffe lyken Genootfehaps, zyn by de Boekhandelaars J. Allart, C. van der Aa en de W\d J du Mee'Junior, gedrukt en te bekomen in 4 S'ukken, in gr. 8vo. de Prys dezer Stukken is ƒ7:16en behelzen de volgende Verhandelingen; als: Letoen. De Maatschappy der Nedlrlandsche Letterkunde, heeft, in haare Jaarlykfche Vergadering, gebou den op den 29 van Zomermaand dezes Jaars 1790 tot Leden aangenomen, den Wel Ed. zeer Geleerden Hr. Petrus Nieuwland, Le&or in de Wis-, Sterre- en Zeevaartkunde by de Doorluchtige Schoolt, te Amfterdam, en den Wel Ed. Geür. Hr. Mr. Jan Hinlopen, Secretaris van bet Gerecht, te Ut.i'echt. Wyders heeft zy deze Vrage opgegeven, om beantwoord te worden voor den 1. van Wynmaand des Jaars 1792. „ Meest volledige opgave van de nog onuitgegevene „ oude Nederduitfche Stukken, in de openbare of by„ zondere Boekeryen berustende, met de nodige Taal-, „ Oudheid- of Gefchiedkundige Aanmerkingen en 0\.~ „ helderingen, naar den aart der Stukken." De volgende Vrage, in de laatst voorgaande Jaarlykfche Vergadering opgegeven, moet beantwoord worden voor den eerften van Wynmaand des Jaars 1791. „ Welk voordeel is 'er voor onze Poëzy te trekken „ uit de beoeffening der Oosterfehe Dichtftukken, by„ zonderlyk die, welke in de gewyde Bladeren voorko„ men?" Voor den eerften van Wynmaand dezes Jaars, verwacht de Maaifchappy de Antwoorden op de Vrage, in den Jaare 1788 opgegeven .• „ Welke is de oorfprong van de Col legien der Vroed„ fchappen in de Hollandfche Steden, en op welk eene „ wyze hebben zy derzelver tegenwoordige Conftitutie „ verkregen?" De j i.-Een betoog van de naauwe betrekking en heilzame invloed van het Geloof der Verborgenheden , en andere betwiste Leerftukken op onze Gelukzaligheid,door Joh. van Voorst, Prof. te Franeker. 2. Een Verhandeling over het zelve onderwerp, door Jac. Engslsma Mebius, Predikant te Jorwerd, thans te Ryperkerk en Hardegaryp .3. Een dito Verhandeling over her zelve onderwerp,door eenen ongenoemden Schryver. Uit het Latyn. 4. Verhandeling f behelzende behoedmiddelen legen den febadelyken invloed van de Schriften der Beftryderen van de Christelyke Openbaring, door Joh. Beusekamp. 5. Verhandeling over het zelfde onderwerp, door' A. Ledeborr, rustend Predikant te Haastrecht. 6. Verhandeling over de overeenkomst en het verfcbiltusfchen de vroegere en latere Be.ftryders van den Cbristelyken Godsdienst , door T. C. Piper , Dr en Prof. in de H. Godgel te Grypsivalde. 7. Proeve over de egtheid en ongefchondenheid van het Euangelie van Matthaeus, en byzonder over de plaats, Matth. 28: 19- door J. van Voorst, Prof. te Franeker. Binnen kort zal het licht zien: Eene Prysverhandeling van J Hsringa Eliza's Zoon, Pred. te Nykerk op de Veluive, ten betoge dat Jezus en zyne Apostelen zich doorgaans niet gefchikt hebben naar de verkeerde begrippen van hunne Tydgenoten. Zo ook de overige bekroonde Stukken, in het Programma des jaars 1780 vermeld.  C 21 ) De Maatfchappy verlangt alleen een Hiftoriesch Bericht, en geene StaatKUndige bedenkingen. I Eindelyk moeten ook nog voorden eerften van Wynmaand des Jaars 1791. worden ingeleverd, de Antwoorden op de j volgende Vrage, in den voorleden Jare by vernieuwing voorgetteld : „ Welken invloed heeft de thans heerfchende fmaak „ voor de Buitenlandfche Poëtifche Schriften en andere „ Werken van vernuft op onze Dichtkunst?" Het ftaat een ieder vry, ook den Leden der Maatfchappy, om naar den Prys te dingen, alleenlyk worden de Gecom- 1 mitteerden ter beoordelinge der ingeleverde Verhandelingen | van die Vryheid uitgefloten. Aan den geenen, wiens Ver- : handeling de beste en aan het oogmerk der Maatfchappy ! voldoende zal gekeurd worden, bied de Maatfchappy eenen ' Gouden Penning aan, ter waarde van Honderd en Vyftig Gul- \ den. I De Verhandelingen moeten zyn in de Nederduitfche of Latynfche Talen, met eene duidelyke hand, van iemand, die geen Lid der Maatfchappy is, afgefchrever. Iedere Ver» handeling moet met eene Zinfpreuk getekend befloten wor- j den, in een verzegeld;n omflag , welke den Titel en den j Zinfpreuk der Verhandeling ten opfchrift heeft. Hier by j moet gevoegd worden een verzegeld Briefjen, in het welk de naam, waardigheid en woonplaats van den Schryver,en boven op het welk de Zinfpreuk der Verhandeling gefchreven is. Het een en ander moet in een buiten omflag, ten tyde hier boven bepaald, vragtvry, bezorgd zyn in handen van den tegenwoordigen Secretaris der Maatfchappy, Mr. Jan de Kruyff; of den Brieffchryver, Mr. j. A. Clignett, beiden wonende re Leyden. Voor het overige zyn de Wetten , volgens welke de Maatfchappy naar een Prys laat fchry. ven, te vinden in het tweede Deel van de Werken der Maatfchappy. Haeblem. In de Grote Vergadering van de Holi.andschs Maatschappy der Wftenschappen, alhier, gehouden den 21. May 1790. is befloten, de Vraag, wegens ene Theorie der Ajlronomifcbe Refraiïie, waar van de Termyn ter b. antwoording met primo Nov. J789. was verfchenen, en geen Antwoord op ingekomen is, weder op te geven, om te beantwoorden voor primo Nov. 1793. onder aanbod van den DUBBELKN- EERPRYS. De Vraag wegens een Middel om een JierktreJchuuringof afvoering der vuile Stoffen in de Rivier te Batavia te bezorgen, insgetyks met primo Nov. 1789. moetende beantwoord worden, geen Antwoord zynde ingekomen,weder op te geven onder dezelfde uit loving van een Gouden Medaille, voor «en onbepaalden tyd, dat is, dan en wanneer enig Schryver zulks mo^t goedvinden. De Vraag over de Genees- en Heelwyze der Oost - Indifcle Volken &c onbeantwoord zynde gebleven op primo Nov. j7!'9. tot beantwoording weder optegeven voor primo Nov. 1795. onder aanbod van den Dubbelen Eerprys En eindelyk, de Vraag ov:t de In-en Uitademing der Planten, insgelyks niet beantwoord zynde op primo Nov. J789. is befloten de/elve niet Weder op te geven. Voorts heeft de Majtich. goedgevonden als Nieuwe Vragen op te geven voor dit Jaar, om te beantwoorden roor primo Nov. 1791. Een der voorname gebreken van de gewone Sêbepradmolens is ongetwyffeld daar in gelegen, dat het Rad ondieper in het water ftaat, naarmate het fneller omloopt,en dus dat de weerftand of last vermindert, naarmate de beweegkragt toeneemt; en omgekeerd. Daar egter in dit geval, buiten kyf, kracht en tyd nutteloos verfpild, mits dien ook tegen de eerfte regels der Werktuigkunde ge'iandeld word, zo word gevraagd: Op welke wyze kan bet gewone Scheprad, behoudei s deszelfs overige volkomenbeden, zodanig verbeterd en toegefleli worden, dat de Toevoer van water gedurig aan de ontlasting, geëvenredigd zynde, bet rad altoos, bet zy bet zelve fnel of langzaam bewege .even diep in bet water bange? Als een twede gebrek moet men aanmerken,dat,volgens de tegenwoordigen gefteldheid der Schepradmolens, de weerftand of lastniet verminderd of gematigd kan worden, naar mate de beweegkragt vermindert, waardoor de Molens,by de verllapping van den wind, genoodzaakt zyn ftil teftaan; Welk bet gefcbiktftemiddel zy, om dit gebrek te vergoeden, mits bet zelve zonder aanmerkelyk tydverlies. werkjtellig gemaakt kan worlen, en geene graote noch gedurige opletienheid van den Molenaar vereifcbe. En, uit het Fonds van wylen de Hr. N. W. Kops, om te beantwoorden voor primo Nov. I792- Wat leren de laatere ontdekkingen in de Scheikunde, omtrent den aart der gisting; en welke voordelen zouden zmmige Traficquen bier uit kunnen trekken, by welke gijlende Stoffen gebezigd worden. Tot Directeuren zyn aangefteld de Heren: Hendrik van Stockum, Directeur Generaal van Neerlandsch Indien &c &c. . Jacobus van der Steege, Med. Dr. voorheen Dirigerend Lid van het Bataviafche Genootfchap,Directeur van deMaatfch. te Vlisfingen &c &c. te Groningen. Tot Leden, de Heren : Ridder Jofepb Bank:-, Prajfid, van de Koning!. Sociëteit, te Londen Jacob van Breda, Oud-Schepen en Raad der Stad Delft, Med Dr. J. Veirac, Med. Dr. Oud - Schepen van de Ed. Hove en Hogevierfchaar van Scbieland &c. te Rotterdam. W. L. Browne, Phil, & Theol. Doft. Philofophiae Mpralis & Juris Natura; Prof. Ordinarius en Predikant der Ëngèlfche Gdneente, te Utrecht- , Henricus Freiericus Delius, Prof. Med. Primarius &c. &c. te Erlangen. Jacohus Lodov Schurer, Prof. Phyf. Experim. aan de Uni verfiteit, te Straatsburg. Frider. Ludov Scburer, Prof. Phyf. & Chem. aan de Ecole Royale d'Artilferie, te Straatsburg. Mr. Gerrit van der Voort, Advocaat voor de Ed.Hove van Juftiüe in Holland, in 's Hoge. Tbtod Vermeer, Predikant te Batavia. Steven Jan van Geuns, ALM Phil. Dr. cV Med. Licentiat. De Vragen in voorgaande Jaren opgegeven, en waar var. de Terrnyn nog niet geëxpireerd is, zullen verder in het Progr. van de Maatfchappy,het welk by baar Boekverkoper Walré binnen kort'te bekomen zal zyn. gevonden worden, als mede de verdere vereischten tot het beantwoorden van hare Vragen." C 3 Fy zich door eigen onvoorzigtigheid op den hals balen. — Het derde behelst Onderrigtingen tot voorkoming ■dier Ont^Ti^kiien, — en het vieide handelt ovei de genezing der Üwalen, aan het Landleven eigen. Het Stukje is vo! zeer gepaste, en den Heer F. waardige aanmerkingen. In het gedeelte ,*t welk de Genezing betreft, geeft by een algemeen en eenvoudig berigt van verfcheide Geneesmiddelen in de ziektens der Landarbeiders te gebruiken.- veel gezond oordeel en geneeskunde draalt 'er allerwegen in door; doch wy hebben altoos getwyfeld, of Geneeskundige onderrigtingen, op die voor 't Volk gefebikte wyze voorgedeld, ooit van ene zeer uitgeltrekte nuttigheid kunnen wezen: enige voorafgaande kennis der Kwalen, en van de dierlyke Huishouding, word 'er vereischt om ze te verdaan, en nog meer om ze aan te wenden by onderfcheide verfchynzels, die dezelfde ziekte op verfchillende tyden aanneemt. Had de Schryver min uitgewyd over dit gedeelte zyns onderwerps, en meer over de middelen ter voorkoming, en teffens zyn lyst van heilzame voorbereidzels uitgebreid, die, daar ze gemakkelyker te begrypen zyn, ook waarfchynlyk meer in agt genomen zouden woiden, dan zou, onzes oordeels, zyn arbeid nuttiger geweest hebben; doch zo als dezelve is, twyffelen wy niet, of zal een aangenaam gefchenk wezen voor den kundigen en menschlievenden Landbewoner. A. R. Frankryk. Memoire qui a remportê le Prix en 1780. au Jugement de la Societé Royale de Medicine de Paris, fur la quesiion propofée en ces termes: Déterminer par l'Obfervation quelies font les maladies qui réfultent des émanations des eaux flagnantes £f des pays marecageux, foit pour ceux qui babitent dans les environs, foit pour ceux qui travaillnnt a leur desjéebement, et quelies font les moyens de les prévenir cj? d'y remédier? par M. Baumes, Ivf! D. iVlembre de plufieurs Academies. in8vo Nimes chez C Belle & Je vend a Paris, chez Barrois en Mequignon. Deze Prysverhandeling van Dr. Baumes, die reeds by verfcheide Akademien met Eerpryzen befchonken is, dek in een helder daglicht, welke Ziektens en Ongemakken hervoortkomen uit de uitvloeizels van dilliaande wateren en moerasfige dreken, zo voor die in de nabuurfchap wonen, als die arbeiden om ze droog te maken; en geeft de heilzaamde middelen op om dezelve te voorkomen en te genezen. Journ Ene. Discours Memoires, par l'Auteur de l'Hifloire de l' AJlronomiet 1 vol in 8vo. Paris, chez Debure 1790 Men heeft geoordeeld, lezen wy in het Voorberigt, de vyf eerde Si ukken van deze Verzameling, welke druk uitverkogt is, te moeten herdrukken, te weten de Lofredenen, zo bekend als r.oot;gefchat, over Carel de V. bygenaamd de wyze, over Pier re Corneille, over Molière, over de Abbé de la Caille, en over Leibnitz. De Schryver de Hr. Bailiy, die zich door zyne Hijloire de l'Ajlronomie beroemd gemaakt, fn de eerlaurieren van alle Franfche Akademien weggedragen heeft, zyne toedemming tot het herdrukken gevende, heeft gewild dat men de toegevenheid van het publiek zou verzoeken voor deze werken zyner jeugd, zyne eerfte Proeven. Hy heeft 'er bygevoegd twee nieuwe Lofredenen op Cook en op Crw> fet, en oordeelde men 'er by te moeten drukken de Antwoorden, welke hy, in de Nationale Vergadering, en als Voorzitter, en alsMaire van Parys gedaan heeft. De Lofreden op den groten Zeeheld Cook en den Dichter Gresfet zyn,e)K naar haar aart, vol van dat vuur,'t welk de Hr. B. in alle zyne werken laat fchitteren; en draalt het uiec min door iu  ( 39 I in de Aanfpraken gedaan, en Antwoorden gegeven op de i NaHe3" tïeede Cd bevat het Verjlag der Gelastigde desKo- « minos, tot onderzoek van bet Dierlyk Magnetismus; en een Ont c vouwing der Proeven daar op genomen, als mede een Brief aan r L H«r le Roy, over de Vraag, of de Dieren geheel van Meel- < dinkskragt ontbloot zyn? waar van de Schryver beweert dat i zv dezelve bezitten, fchoon op verre na niet in de mate als < de Mensch. Hier op volgen, drie Rapporten der Gelastigden van de Academie der Wetenfchappen, over het Ontwerp van een Nieuw Hotel - Dien; en eindelyk eenVerflag der gelastigden, aan welken, die zelfde Akademie het onderzoek toevertrouwd had, van het Onderzoek der onderfcbeidene Vertogen, o,n de Slagtplaatzen der Beesten,buiten Parys te brengen, ene zaak zo zeer verlangd. . In deze onderfcheide Verfiagdoemngen, alle door den Hr. B oDeefteld, heeft die agtenswaardige Geleerde al de fchranderheid van zyn vernuft, en de uitgeftrektbeid zyner kundigheden aan den dag gelegd; en zonder dit op t oog te hebben, of te zoeken, de gronden van dat vertrouwen, t welk hy zich waardig betoond in de gewigtige post, die hy thans met zo veel wakkerheid bekleed,nog vaster gemaakt. ^'Discours fur Vamour de la Patrie, prononcé le 2n door de Nationale Vergadering daar gefteld. Gene geinge mate van omzigtigheid is in deze foort van' Leerreenen nodig, en ontbreekt het dezen on^enoemden Redeaar niet aan dit vereischte, in de twee door hem uitgege>ene Redenvoeringen, welker eerfte gaat Over de Begmzels ,an de orde in de Maatfchappy, en de tweede Over de tligten kf BMktheque Ïby^ico-Economique , inftruBive {j amufante, mnée 1790. #u neuvnme année, contenant des Memoires ,Ob]er. Mions pratiques fur l''économie rurale; les nouveles dicouvertes les plus intéresfantes dans les arts uüles fjf agreobles; U desenp'ion Êf fig»" des nouvelles machines, des injlrumenU qu on teut y employer d'apres les experiences des auteurs qui les ont ma* einés; les recettes pratiques, procédés, medicaments nouveaux, extemes on internes, qui peuvent Jervir aux hommes & aux antmaux; les moyens A'arriter les ineendies Êf de prevemr les accu dens d-y remédier, &defe guarantir des fraudes; de »wveM«f vues lur plulieurs points d'économie domeftique, et en generaljur tous les objeüs d'vtilM fcf d'agrement dans la v,e civde fc? prU vée ffc On y a joint des noies qui l'on a cm necesfaires è plu. fieurs articles! 2 vol. in 12.no. avec des planchesen taille-douce. JA Paris, chez Buisfon, 6 Liv. rel. en 5 Ltv. 4 . brochés. Deze Huishoukundige Bibliotheek word in bet eerfte Deel op den zelfden leerzamen en vermaaklyken voet voortgezet als de voorwande Jaardelen. In het tweede heeft de Schry. ver. aan den enen kant by elkander gevoegd de Beflu.ten der Nationale Vergadering, ten voordele van den Landbouw: en aan den andere8,, kant de zodanigen, die «en «der werp hebben het vormen van Municipaliteiten, Diftnclen en Departementen. ƒ. E. Nederlanden. Zeno. Over Ongeloof en Zeden, met een Silhouette op het titelblad, 80 blz. in gr. 8vo. te Amlierdam, by de Erven P Meyer en G. Warnars, 1790. Het hoofddoel van tien ongenoemden Schryver is het zelfde met dat van den vermaarden Necker, in het bekende Werk: over de Aangelegenheid der Godsdienstige Begrippen. Dat er geen 1 toekomend Leven te wagten zy, word hier, als onderitelHng, fteeds aangenomen; om duidelyk te doen zien, hoe ongenoegzaam en zwak de Gronden der Verplichting tot ZedeI lvkheid dan worden. De voorgewende kragt van natuurlyk ' Deugdgevoel en Eer by de Ongelovigen word, naauwkeurig en geduldig, getoetst, by de onderfcheidene Pligten , naar derzelver hoofdfoorten. Alles wankelt of vervalt, door het wegnemen der noodige Beweegredenen. De nadelige invloed van het Ongeloof op de Maatfchappy is blykbaar gemaakt en de gevolgen der toenemende Vrygeesrery vertonen zig zeer dfeigende. Byzonderlyk toond de Schryver de befDottelyke Dwaasheid en Onbeftaanbaarheid van de zugt tot enen onfterflyken Naam by de Ongelovigen; als mede hoe S' zig buiten alle betrekking (lellen tot Voorzaten en Nakomelingen. De toefland des Ongelovigen word op deszelfs e gene Beginzels, zeer akelig afgebeeld, zo in het Stukie zelf. als ook in een vertaald Toevoegzei, overgenomen uit het gemelde Werk van den Hr. Necker. Hier door ftaat het Sans Souci bloot voor eenen harden aanval. In eene lange noot, en ook bier en daar in den tekst, worden de Vooronders van het piakiisch gedeelte der Philofophte I D3  C 30 5 van den Hr. Kant, ernili> aangemaand tot het geven van verdere Ophelderingen. Schoon de ftyl verleevendigd is zyn egter de overgangen te fchielyk, en de Stoffen te diep voor zommige Lezers, inzonderheid die zig haasten. SCHILDERYEN en BEELDHOUSTUKKEN. londen. Het fchpne Schilderftuk, de Cupido en Clytle, van Annibal Caracci, is nog niet verkogt, 't geen te meer te verwonderen is, dewyl men 'er flegts 450 Guinjes voor vraagt. Dit Schilderftuk, is dooide heerlyke Print van Bartolozzi, een voorwerp van algemene nieuwsgierigheid geworden. De Hertog van Qrleans gaf voor een klein Schilderytie van Caracci, in zyne Verzameling, 1000 Guinjes. Toen % Reynolds het Portrait van Mev. Sheridan }x\ Sheridan z°nd, fchreef hy, dat dit het fccnilderftuk was, naar 't welk hy zou verkiezen beoordeeld te worden, indien men naar een enkel ftuk zyn kunst wilde afmeten. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabr.ieken, betrekkelyk. Wegens de Uitvinding van het Europisch Porcelein hebben wy in een Engelsen Tydfchrift,de volgende mededelenswaardige Anecdote aangetroffen. De tvd der Uitvinding van Porcelein by de Chinefen en Japanners klimt tot ene oudheid oo , dat wy dezelve niet kunnen bepalen; dan in Europa is deze uitvinding zeer jong, en niet ouder dan het begin der tegenwoordige Eeuwe. Een Duitfcher vm Scblair in Voigtland, John Bottger genaamd, word voor den eerftenVinaer gehouden. Men verhaalt,dat deze als Leerling geplaatst was by Zom , een Apothecar te Berhn, aldaai: m kennis geraakte met een Alchimist, diehem beloofde deKunst van Goud maken te zullen leren. Bottger, in den waan dat hy het geheim gevat, en zyn Fortuin gemaakt had, verliet in 't laar 1700 Berlyn, en begaf zich na Saxen. Tegen' de vervolging vond hy daar befcherming, doch eindelyk wilde men een Proeve van zyne Kunstbewerking zien, hyfehoot hier in te kort: dewyl hy zich had laten bedriegen, 't Geval was hem egter gunstig; wan onderfche.de foorten van Aarde gemengd heb- dStïhv"1» 6' Aer^,Kr0ef^n Y,an te ^kken§, SSdekte hy, by het bakken , de Kunst van Porcelein maker.; en hy werd Van een Alchimist in een Pot tebakker hervormd. Het eerfte Porcelein, te JDres- gemaakt, in 't Jaar 1706. was donker rood doch reeds in 1709 zag men wit Porcelein, en in t volgend jaar een Porcelein-Fabriek te Meisfen. Maar het Saxisch Porcelein kreeg die mate van volkomenheid met, waar in wy het zien, dan na den dood van Bottger. De Koning van Napels heeft uit de Porcelein-Fabriek in zyn Ryk,aan den Koningvan Spanje, drie Kasfen met Porcelein ten gefchenke gezonden- Men is in die Fabriek thans bezig met een ander Stel voor den Infant Hertog van Parma te vervaardigen, het welk op 20,000 Dukaten gewaardeerd word.' Het Kunstftuk is een Model van den Tempel van Ito* in de ruinen van Pompeja ontdekt. De Manufaktuur van de Gobelins, in Frankryk, heett een Prrem.e uitgelooft, voor de beste Schets van ene Allegorifche tekening van 't ogenblik, waar op de Koning deze voortreff-lyke Stigting met zvne tegenwoordigheid vereerde; de Konstenaar die daar in t gelukkigst is, zal zyn werk, zo fpoedig als mogelyk is, 111 een fchoon Tapyt overgebragt zien. Dit is een voorwerp van naaryver, waarop de Hiftonelchilders der Komngl. Akademie zig, als om ftrvd bevlytigen. 3 De Hr. James Bruce, van wiens kostbare Reisbeicliryving wy onlangs aankondiging deden, f" Alg K. en L. Bode, IV DJ. blz. 1870 Wt ons Uitzonderling merkwaardig verflag, van de wyze waar op, aan de Go f van Jidda,de Koophandel"word gedreven. Er kwamen 9 Schepen uit Indie aan, van welke er eenige, naar zyn gisfing, wel 200,000 Pftr. waardig waren. Een Koopman, een Turk, wonende te Mecca, 30 uren reizens van daar gelegen- wilde de Ladingen van 4 dier 9 Schepen kopen; een ander van dat zelfde Volk verklaarde 'er geèn één of ze alle te willen hebben. De Monfters werden vertoond, en de Ladingen dier 9 Schepen werden in het woestfle gedeelte van Arabie gevoerd, door lieden aan wien niemand zich alleen in 't veld gaarne zou venrouwen. Dit is 't niet alles, twle Indiaanfche Makelaars komen te dier plaatfe om den Prys te bepalen. Een van de zyde des Indiaanfche Lapite.ns,de ander van de zyde des Turkfchen Koopmans. Zy zyn noch Mabomethanen, noch Christenen; doch worden door beiden vertrouwd. Zv zitten neder op, een Carpet, en nemen een Indiaanfche Shaivf welken zy als een halsdoek op den Schouder dragen, en fpreiden die over hunne handen. Zv Ipreken ondertusfehen, over onverfchilüge zaken over het aankomen der Scheren uit Indie, over het nieuws van der dag, ais of zy in geen ernftige zaak altoos bezig waren. Na omtrent 20 minuten gefleten te hebben met elkanders vingeren onder den\ Shawl te  te behandelen, is de koop wegens de Lading van 9 Schepen gefloten, zonder dat zy een enkel woord met elkander over het ftuk gefproken, of pen of inkt op enigerlei wyze gebruikt hebben. En men weet geen voorbeeld van eenig gefchil by dit vreemde Koopbedryf. Nog meer, het gekogte word betaald. Een Moor, die niets had om zich te doen gelden, dan zyn Charaéter, word borg voor 't betalen dezer Ladingen: de naam diens Moors was, toen ik dien Handel by woonde, Ibrahim Saraf, dat zo veel zegt als Ibrahim de Makelaar. Deze Man leve' t een aantal Zakken over, van ruwe hennip vervaardigd, gevuld met het geen men veronderftelt geld te wezen. Hy merkt de hoeveelheid der fomme op den zak, en zet zyn zegel op de koord, waar mede den hals van de zak is toegebonden. Deze zak word ontvangen voor de fom die 'er op gemerkt ftaat, zonder dar iemand ooit een dier zakken opent, en is zoda nig een zak in Indie gangbaar voor de waarde op denzelven gemerkt, zo lang de zak duurt. PRYS DER GRANEN. _.„_ ROGGE Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Prcisfche . . iosai3i Poolfebonte en witte 1953240 Koningsberger . 105 aias Dito rode . . iüoa220 dommer,Colb. en Stett. 100a 118 Warder, Heugf. en Elb. 1808220 garst , haver,boekw. Koningsberger . i75azto VnefcheWincer . ■ Vrieiche . . itoaiio Voorl. Zomer . . Bovenlandfche . . 160 a 195 Bronwhaver . . 80 a pa Voorlandfe rode . > Boekw.Amsf. en Gooil. L. 31 a 32 Zeelandfche . . xooazï; DitoBrab.en Vlaamf. L. 31 a 32 OLY, TRAAN EN BAARDEN. Walvisch Traan, 't quart, RaapoIy,d'Aaim ƒ.39 a39f vanisStek. ƒ64 dito Lyn . /35?a3ó Dito rode ƒ50 dito Hennip . ƒ39 339^ Walv. Baarden van 3 tot-7gjdeiooig /93 a 130 WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van 1 Londen , zigt fj 38,10,0. 2 maand \ 91! dito op 2 m. Jj 38,6,5} Bilboa . . . $ 911 Hamb. zigt ft. 35^ Cadix . . . 4 dito 2 m. ft. 35 Seviiien . . $ 9i§ Altona,zigt ft. 35J Lisfabon . . ^51^ dito 2 m. ft. 34J Venetien . . ^ 93j Breslau, tfw.dat. ft. 4S§ Genua k . \ 8öT Wenen,6w.dat ft. 3s| Livorno . . 92' Answerpen pC. 3| verl. Parys, 2 m. . % sr| Gent . pC. 31 verl. dito zigt . . % s^l Brusfel . pC 3|veri. Bourdeaux, a m. § 51J Zeeland . pC 2£verl. dito, 1 m. . . % 5'J | Rotterdam Pc. § specie-COURS, Baren Goud, per Casfa ƒ 355. . . pC. 8|af dito, perbanco . . . . pC. 8a8^ Nieuwe 1, uk. per ftuk ƒ5, 8* I Nieuwe Louis d'or n,7^,q Oude dito . . ƒ Sj 8jl Zonne Piftol. ƒ11,4 Franfche Piftol. . f 9, ?a Carolrn. . Vu 12 PruUfif. dito . /o, 7l Croix de Malta ƒ13,4 Lunenb. dito . ƒ 9, 7i Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,18 Spaanf. dito . ƒ 9, 7 dito Grof . f 25,13 Guinies . . ƒ12,3 Agio van den Bank r§ pC. Souvereine .. ƒ15,19 Amsterdam 19 July 1790. GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: ntAmJlerdam 126: en te Haarlem 10, onder welken laatften a beneden de ia Jaren. Op het Kerkhof van Brislington, te Sommerfet, 3 mylen van de Stad Briflol, vind men op een platten Steen, omtrent een voet hoog, een Opfchrift, enen Ouderdom aanduidende, die verdient by andere van langlevenden geplaatst te worden- 1572 Thomas Newman, oud 15a Jaren, Deze Steen werd nieuw uitgehouwen in't JaartJJX Om den hogen Ouderdom des Overledenen in eedaetenis te houden, s a Gent. Magaz. May 1790. "> Onlangs overleedt Anthony Noble, Tuinman van Henry Bevan, Esq. van Milltown,ie.Ierland, inden Ouderdom van 115 Jaren: tot 5 of6 dagen voorzvn dood nad hy in de Tuin gearbeid. Van Stockport, m-Chefhire, verneemt men 't volgend voorbeeld van den fteiken aanwasch der Volkrykheid te dier Piaatze; deze Stad telde in den Jare 1781. niet meer clan 612 Woonhuizen; en tegenwoordig zyn 1800 niet in ftaat, om op ene voeglyke wyze, de Inwoonders te huisvesten. BEKENDMAKINGEN en PRYS - OPGAVEN van in- en uitlandsche boeken en geschriften. B E R I, G T. V De Voortreaykbeid en Nuttigheid van de INLEIDING in hut N. T. van den groten MicHAëLts, zyn zo algemeen erkend, dat het overtollig is daar van iets te zep en. Toen de derde uitgave in Dultscbland uitkwam, naar nelkê de  C 5* ) de Hoilandfche Vertaling gevolgd fi, rekende wen dit: wetj rot zulk een trap van volkomenheid gebragt, dat men daar óifenf byna niets meer verlangde of met grond konde verwasten Dan de zeer arbeidzame en fteeds waarheid zoo kende Autheur befteedde de tyd van ruim 10 jaren, die ze d.rt «melde uitgave verlopen zyn, tot het opzamelen van ruik enen aanuierkelyken voorraad, gedeeltelyk verbeteringen, maar ook gedeeltelyk byvoegzelen en vermeerderingen van zeer vele zaken, die hy of geheel niet, of flegts ter loops. «F van ter zyde behandeld had, (makende tot dat einde ge bruik, gelyk zyn Ed. zulks in de Voorrede zelfs zegt, „van de menigvuldige nieuwe en gewichtige ontdekkingen, die " men in de laatje jaren, ten opzigte van bet N. T zo " door het vergelyken als uitgeven van te voren onbekende " Handfchriften, als door het ontdekken en onderzoeken van M te voren onbekende, gewichtige oude Overzettingen, ge" daan heeft, enz.") dat uit dit alles een geheel Boekdeel geboren werd, het welk ten dienfte der bezitters van de vorige uitgaven afzonderlyk gedrukt is. Niet zonder reden verlangen dus de Nederlanders, die de vertaling van dit uitmuntend Werk bezitten, ook de vertaling dezer byvoegzels en vermeerderingen, die, voor het eebruik des werks, volftrekt onontbeerlyk zyn. De Boekverkoper C. Plaat, te Haarlem, Eigenaar van de Neder duitfche Vertaling, door hem in den jare j778. en vervolgens, met Privilegie van Hun Ed. Gr.Mog. de Heren Staten van Holland en Westvriesland, in 5 Stukken, in gr. 8vo. uitgegeven,is voornemens, en heeft reeds dadelyk een aanvang gemaakt, om die Byvoegzels enz. te doen Vertalen, en met dezelve Letter, en op 't zelve formaat als de Inleiding zelve, te Drukken en Uittegeven, ten einde daar mede de Exemplaren die hy nog overig heeft te compléteven Dan vermits hy niet gaarne iemand der bezitters van ditWerk, van deze Byvoegzels en Vermeerderingen wilde verftoken zien, maar egter ook niet door ene te groote of re kleine oplage tot zyne fchade wilde werken , is hy te Jade gewogen, om door dit bericht, van zyn voornemen aan de Bezitteren van de I n l ei di n o in het N. T. kenn s « gevenfen te verzoeken, dat ieder, die deze Byvoegzels tot completering van het meergemelde Werk begeert, zulks bv hunne gewone Boekverkopers gelieven optegeven of daar Voor Intetekenen, uitterlyk voor den 15. Augustus dezes iaars, terwyl dien tyd verftreken zynde, he getal der Exemplaren, die op deze Byvoegzels gedrukt zullen werden, behaald, en daar na aan niemand buiten de opgegevene , afzonderlyk zullen verkogt of geleverd worden, waar op een iegelvk volkomen ftaat kan maken Deze Byvoegzels zullen in twee Stukken uitgegeven worden, ieder üuk omtrent 20 vellen in gr. 8vo. belopende, en aan de Intekenaren berekend worden tegens ij ft. t vel. Bv de Intekening word geen geld gevordert. De Uitgave van het eerfte Stuk zal nog dit jaar, en die van het tweede Stuk in 't begin van het aanftaande jaar ge- fclDe Opgave of Intekening gefchiedte Haarlem by C. Plaat, en.alom by de meeste Boekverkoper*. Tc Haarlem, by PLAAT en LOOSJES. V By C Plaat, Boekverkoper te Haerlem, is te bekonen TRAITé EI EMENTAIRE ou PRINCIPES de PHYSIQUE, fondés fur les connoisfances les plus certaines, tant antennes que modernes, & confirmés par l'Experience; par M. Brisson, 3 vol gr. 8vo. avecfig. Edit. de Paris, af io:-:~ REVOLUTIONS de FRANCE et ds ERABAND, par M. Desmoolih*, Nr. 1—29. avec des Frontifpices Allegtriques, gr. fcvo. Paris 1789 & 1790. aƒ 10:10:- WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 4 tot 10 July te Hamburg. f"Hoogfteftand28, if. den 8ften. BaroïI. { Laagfte . . 27,8|. den 5den. [.Gemiddelde der gehele Week 27, io|I. Therm. f Hoogfte ftand I4i°- 's Midd. van den 8ften. Reaumur. < Laagfte . . 8°. verfcheide malen. [Gemiddelde der gehele Week 13 grad. Heerfcbende wind N.W. Dagelyksche Waarnemingen , botten Haarlem. BA ro thermo- streek I7QO me- METER. DER luchtsge- Toly. ter. Noordj Zuid. WIND. STELDHEID. f20 i? 56 60 w.n. w. 's Morg. zware 14. 2£>: 3 es 74 —£ örea,verd- ( 29. 4 54 5^___— r20 ,i ë0x 67 w.n.w. ÏM.buyig,V.woUt. l 29. s2 55>2 «/ ___ N.buyig,'sAv.wolk. 15. < 29. 6 65a 7« iets N. ligt en wein, (_29- 7 563 54§ w> weerligt ook dond. f29 8 6i§ f 66" w. h. w. woIk .sMorg>nog 16. < 29 81 64I 72 wac buyig en windr» (.29 iq 57 56 1 f 20 ii 62# ' 7° w' t- n. I x„ï 'k wolken, meert 17A 29 ii 671 16 helder. _/ 20.\o\ SS 531 z. f29.10 68 7' z- w- 1 'sMorg.betrokkent 18. 29 9 7»ï 77 ZW. ^f n, verder l. 29. 8§ 63 62\ z- w. I bevolkt. fao o 66| 69 w. t. N. 'sMorg betrokken > m ) or. n lil 8l ———. verder wolken , jgj_JlL " w. Nam.orncr.helder. f20 7 63 63 z. W. Voorm tnsf. beide 20.3 20. 64 67| 66i t. z. w. regen, Nam. harde {li 4 6lj » 61 w. regenenw.no.  i7po. No. 105?. ALGEMENE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- EN MIN-G EO EFFENDEN. Vrydag den 30. July. BERIGTEN. GROOT-BRI TA N NI E N. J^^Stn Trinity College, te Oxfort, overleed, den T fjL 21. May, in den Ouderdom van 61 Jaren, * |j| de Eerw. Thomas Warton , B. D. Senior* Lid van dat Collcgie, Camdens Voorlezer van de oude Gefchiedenis, Gelauwerd Dichter, (in welke waardigheid hy wylen Mr. Whithead in 'tjaar 1785 opvolgde,) voorheen Hoogleraar ih de Dichtkunde te Oxfort. Zyn ge£ellige omgang had hem, zints lang, dierbaar gemaakt bv de l eden van zyne eigene Sociëteit, onder welkenny befteridig verkeerde. Het fchitterende van zyn vernuft, de bondigheid van zyn oordeel, en de gemaklykheid van zyn aart, doen allen, die het geluk mogten hebben om met hem te verkeeren, dit verlies hartlyk bewenen. Zyne Werken hebben hem doen kennen als een Levensbefchryver, Oudheidkundige en Dichter; en hy mag met regt aangemerkt worden , als een cieraad, niet alleen van de Univerfiteit, maar van de gehele Geleerde Wereld. Zo groot was de kragt van zyn Geest, de zuiverheid van zyn Smaak, de uitgeftrektheid en verfcheidenheid zyner Geleerdheid, dat men hem altoos zal erkennen voor een welbedreven Letterkundig en, en een Man van waar vernuft. De Geleerdheid moet hem bewenen als een harer beste Zonen. De roem door hem verworven, by de Uitgave zyner Hiftory of Englisch Poetry, zal blyven. en het Werk tot een altoosdurend gedenkteken ftrekken van V. Q£ËI» onvermoeiden vlyt, en de doordringenheid van zyn verftand. Zyne Odes, die hy als gelauwerd Dichter, tweemaal 's jaars voor den Koning aanhief, worden zeer geroemd; zyne Dichtwerken zyn veelvuldig.— De LykPtatie die hem ten Grave vergezelde was grootfcher dan de Univerfiteit van Oxfort in lange jaren beichouwde. — Sir Jofhua Reynolds heeft een uitmuntend Portrait van hem vervaardigd, in zwarte kunst, gegraveerd door C. Hodges 1784. By het opmaken van W's. Graf, vond men ter diepte van 6 voeten, enige overblyfzels Van een ligchaam, 't geen bleek met de laarzen en andere kleding begraven te zyn, fchoon het blykbaar in een Kist gelegen had. Een Riemgesp, omtrent ter dikte van een Kroonftuk, groef men op, en vond ter hoogte, van den middel des lyfs enig Zilverdraad, het geen misfchien de franje van den Gordel geweest was: doch men kan gisfenderwyze niet agterhalen wie deze Perfoon moge geweest hebbe, of de tyd zyner Begravenisfe. De Gefchiedfchryver Gibbon heeft, in zyn laatfte Deel, opgemerkt, dat 'er in geen Land ooit een inrigting beftond, gelyk in Engeland* volgens welke een Dichter betaald werd door den Vorst, om dat hy hem tweemaal 's jaars een zeker aandeel lofvvierooks toezwaayde, en befluit dat'er nimmer een tyd kan komen, zo gefchikt om die Inrigting af te fchaffen, als de tegenwoordige, „daar wy,gelyk hy zegt, ,, een Koning hebben, die een braaf Man is, en een ,, Gelauwerd Dichter,(ogende op den nu overleden „ Warton,") die een Man van verftand is." Of de dood van Warton, wiens Lierzang by 't Nieuwe E Jaar  ( 34 ) Jaar de laatfte geweest is dien hy zong, het verder aanheffen van dusdanige betaalde Lofzangen zal doen eindigen, twyffelen wy zeea\ Wat hier van zynmo ge, wy nemen deae gelegenheid waar, om kort-lyk iets van de Gelauwerde Dichters, byzonder Engeland betreffende, op te geven. 'Er zyn geen befcheiden, die deo oorfprong van de ïnïtelfing van een Gelauwerd Dichter in Engeland met zekerheid vermelden, fchoon veele 'er van fpreken: het blykt dat 'er reeds ten tyde van Hendrik den lil. een Hof Poëet was, Henry de Avrancbes geheten, die veronderfteld word een Jaargeld van 100 Schellingen gehad te hebben. In 't Jaar 1341 werd Petrarcha, door den Raad van Rome, in die Stad met den D'chterlyken Lauwer bekroond ; vervolgens gaf F-r-ederik de HL -Kczer van Duitschland, den Lauwerkrans aan Conradus Celles; en zints dien tyd hebben de Paltsgraven'des Ryks zich het voorregt toegeëigend om de Dichters .te'be kransten. Chaucer, die een Tydgenoot was van Petrarcba , en buiten 's lands-met hem verkeerde, nam, by zyne t'huiskomt, den tytel van Gelauwerd Dichter aan; en verkreeg in het twaalfde Jaar der Regering van Richardden II. 's jaarlyks zekèie hoe veelheid van Wyn in 't Character van Gelauwerd Dichter. Wy lezen van Perfonen met dien tytel, onder de ïlegeringen van Eduard den IV. Hendrik den VII en VIII. en van Jacobus den I. die, in den Jare 1615 ayne Gelauwerden Dichter een jaargeld van roo Marken fchonk. In 't Jaar 1650 werd dit Jaargeld, by openeBrieven van Care/den I. verhoogd tot 100 "Pftr. meteen bygevoegde gifte van Spaanfche Wvn. De Wyn geloven wy is nu veranderd — Zints hoe lang het de gewoonte geweest is om een bepaald aantal Odes in te levereH, is ons onbekend, en doet ook weinig tot *le za»k. Woensdag den 16 juny hadden de Inwoonders van ffreymoutb ene zonderlinge vertoning op de Zeekust; de golven kaatften een glans te rug, naar vloeiende Phosphorus geïykende, zo helder éat het ftrand 'er door verlicht werd, en het oog der verwonderende aanfehouw-even trok. By proefneming met een Zón ne-Microscoop, bevond men - dat het 'Zeewater met ene grote hoeveelheid verrotte Visch-kuit, die de fcfaoonfte kleuren uitleverde, vervuld was. In de voorleden maand Juny was John Turner , een Werkman, bezig in een Steengroeve te Bar$ed in Kent-; hy vofld in 't midden van een groo>en 9$ vasten Steen, 'een geheele Oester, veel groter dan die men thans aawtreft- De Schulpen waren zeer Vds-t gefloten; met veel ge weids dezelve geopend heb bende, zag hy den vitcU. voWuiflien,-mjjar geheelyer- fteend. De Schulpen hadden, wat de zelfflandigheict betrof, gene wezenlyke verandering ondergaan ; doch enigzins in kleur, ziende wat paarlkleuragtiger. Het was ter diepte van 30 voeten onder den grond, dat hy dezen Oester vond. De Hr. le Vaillant heeft in -zyrre Reize, ene wyze opgegeven om Vogelen te fch reten, dat men ze ongelchonden >en als levend bel- omt, en byzonder dient omtrent klein teder ligt befchadigbaar Gevogelte. In ftede van Hagel op de Snaphaan te doen, ftampt hy een k'ein ftukje Vet, genoegzaam om de oppervlakte des Kruids te bedekken in de loop, en vervult dezelve voorts met Water. De Vogels vallen door het fchot neder, en, de vlerken nat zynde, kunnen zy jaiet wegvliegen. NEDERLANDEN. Haf.rle m. Ly>t der Prefenten aan de Holland■fc-he Maaifcha py der l[\-tenfchappen, zedert 25 May iz/biy. tot 21 M.iy 1790. Voor het Natura'iën Kabinet. Een Verzameling van omtrent 130 zeer fraaye tekeningen van meest Oost-lndifche en zelrWa-ne Vogelen, als mede *an enige viervoetige Oiert-n , Vislchcn , Krabben, Zeepolypen, Inftéten en Pianten, by legaat van wylen den Heer Joan Gideon Loten, in leven Oud-Raad van Neerlands Indiën,en Gouverneur van Ceylon. Een Tregterfpons (fpongia Infundibiformis, Linn^ van bul. tengewone grootte, door den Heer Postmeester nan Iddekin. ge, te Groningen Een wel bereid Scelet van ene Oosf-TndiC Cocodi), Jang <5t duim, door den Hr. Jacobus van der Steege, Med Doét. Oud-dirigerend Lid van het Bataviaasch Genootfchap. Directeur van de HoII. Maatfchappy der Wetenfchappen, en vaa het Zeeuwsch Genootfchap enz. te Groningen. Twee Stukken, in 't [apansch gefchreven, over de Vif» fchen, met gekleurde afbeeldingen, door dtnzelfden. Voor de Bibliotheek. Ékdacbtnis feyer Heve'lii, door den Hr Biefb. De Cauto Regiminis calidi ufu, door Dr. j L. Kalmus', The Tranfaélions of the Royal Iris-ch Academy, j. Deel.' pr%fent van die Academie. 'Generfy, Tentamen Maibematicum, paKJ. gedr. in 4*0. va» oen Auteur. Bonn, Afbeelding van zieke Beenderen., 'Bu-wlel IIJ. Plat. Ï5 ror 23 van den Auteur. XSoelhts Apicius d-e Arte coquinaria, in i8vo Thmberg, Verhandeling over de Arhor Torieria Maaisïfr rttnjü-, -— 4e MuriJMca, — fle Moren. — de Hettio. — de Caryopbyllts irön&tkis, de Mo'xt atque ignis in Me liïim van den Aufeuf. ■Grmeri, Aphrodifi.icus, iïve de lue venerea Tomus Ter* rins., wan «en Scbryver, I Es-  C 35 ) Extrait des- obfefvations Aftronomiques & Phyfiquesfaites 3 I'obfervatoire Royal, a Paris, pour l'Am788 P, M. Cas fini, van den Auteur. Verhandeling van het Utrechtsen Genootfchap, 5 en 6de Deel, van dac Genootfchap. Frid. Ludoé. Scburer, Synthefis oxygenii Experimentis conirm, van den Auteur. G J G Bacot, Verzameling van Stukken, ter verdediging van zyn Eer en Onfchuld, van den Auteur. Riboud, Esfai fur ies moyens a employer pour fubvenir aux befoins pubücs, van den Schryver. Verhandelingen van het Bataafsch Genootfchap te Rotter dam, 9de Deel. De Hr Hooyman, té Batavia, heeft onder verband van 't opgeven van zekere Vraag, duizend Guldens by Codicil gelegateerd. Vervolg en Slot van bet BERIGT, wegens ene verbeterde Geneeswyze deh KINDERZIEKTE, uitgevonden door Dr. i. J. van dïïn Bosch Zie K. en L. Bode, hier boven blz. 27. Bet Declaratoir van den Hr P B> ricflb^ch van der Sra^acKEL, benevens deszelfs Huisvrouw. Mejuff W. vak der Spremckel gebor van üaer , in 's Hage; luidende als volgt: . Declareren wy ondergefcbrevene hier mede. op ver.'.o< k j, van den Heer Med. I r. van den Bofch, uit liefde voor „ de waarheid, en uir erkentenis aan het Oiip.-rwe^en voor „ /.ynr weldaad aan ons bewegen, in de hr houd' nis «anons „ ouJfte Oocbtertje, d.ior het gebruiken der Middelen '-an u opgemeldea Heer Dr. van den Bosch, dat in de maand „ July, en in den loop van Auguflus laatstleden, ons vyf„ tal Kinderen door de woedende Kinderziekte fuccesfivelyk „ zyn aangetast; en op den 18de van laats'g melde maand, „ het iongfte daar van aan dezelv.n overleden, ter aarde „ hebbende betteld, op weiken dag, ter verswaring on^er „ fmerte, het ons bovengemelde Kind zich in den dodeiyk„ (ten toeftand bevond, zynde het als toen den agtften dag „ der Ziekte, wanneer, des morgens de praktifeerende Me„ dicus, in prefentie vani een kundig en ervaren Chiruruyn, a aan de tweede ondergetekende en verdere omftanders, s aanwyzing deed van differente vlekken, of Gangrcena aan „ de beentjes; gevolgelyk de Patiënte hopeloos, en ten over„ vloede het laatstgegeven Recept voorfchreef; 't welk door „ den Apotheker gezien zynde, declareerde dezelve dit het „ Ultimatum, te zyn, met betuiging, dat alles door gemelde „ Medicus was in het werk gefield, wat eenigzins de konst „ vermogt. „ Oe eerst ondergetekende, op gemelden morgen, door 'B een zyner vrienden op het krachtigfle aangeraden zynde, „ den toevlugt te nemen tot het Poeder van den Heer van „ den Bosch, allegeerende verfcheidene gevallen, waar in „ dit Middel ene byna miraculeufe uitwerking had gedaan, „ befloot om, zonder tydverzuim, hier op bedacht te zyn; „ fpoedde zich naar huis , (lelde hec zyne Huisvrouw en tt, Moeder voor: naauwelyks was het befluit genomen , of ene dienstmaagd fnelde naar gemelden Behouder van het , „ menfchelyk gedacht (*),'dewelke- eerst difrkuheerde; docla |. „ bewogen door het eropresfement, en op, de bede van ge„melde dienstbode, liet zyn Wel Kd. zich overreden, e% „ binnen het half uur bevond by zich reeds tot onzent. Nas „ alles verdaan te hebben, en onder albidding van Gods „ byftand en zegen, begaf hy zich naar de Patiënte, bevond, „ ze in den allerzorglykften toeftand, befchouwde haarmet „ de uiterfte bedaardheid en oplettendheid, en na tweemaal „ herhaalde polstasting, befloot hy tot de applicatie vanzynj. „ Medicament. Na verloop van 4. uren vroeg de Moeder:, „ Kind boe zyt gy? zy antwoordde, ik ben beter Mamaatje'. „ Waar zyt gy beter? Dat kan ik zo niet zeggen, hervatte zyK „ ik ben overal beter'. *t Welk zich daar in ook bevestigdeK „ dat zy de armpjes reeds van boven het hoofd ter neder „ liet vallen, en 'er ene algemene ontbinding ia de fpierer» „ wierd befpeurd. Op het ftricT: bevel van den Hr van dei» „ Bosch, en de bereidwilligheid van het Kind, ccntinueern de zy van vier tot vier uren een geheel Poeder In te gc„ ven na het gebruik van vyf dier Poeders, toonde de Hr. „ van den Bosch aan alle de omftanders duidelyk aan, de „ zichtbare uitwerking van zyn Middel, en gaf hoop toe „ hare behoudenis. Zyn bevel werd by vervolg ftiptelyk „ nagekomen, en door het Kind met alle onderwerping in„ gewilligd; de Ziekte werkte met alle magt naar buiten» „ de borst wtrd ruim, de fpraak krachtiger, en de appetyt „ nam toe. Zondag daar aan, zynde de twaalfde dag dec „ Z'ekte, kreeg zy ene zware koorts: men zond direfl; naar,( .'oornot-mde Dr. van den Bosch, dewelke zich daar op j „ het vinden, en was nevens ons zeer geallarmeerd, ver» ' „ toevende to; dat de koorts was afgegaan. Na ondervra» / ,, aen ontdekre het zich, dat men haar e«nig metïdervoed» j „ el had ingewilligd, dan het voorfchrift, of liever dever„ gunning, medeyebragt. Vervolgens is het gemelde Eind „ van da,» tot dag in beterfchap en kragten toegenomen en „ in den tyd van ruim vier weeken geheel herfteld: zynde „ thans zo gezond als een onzer overige Kinderen. „ in hope hier mede voldaan te hebben aan het verzoek „ van den Hr. van den Bosch, voldoen wy daar mede aan „ onzen pligt, en verlangen dat het zelve Declaratoir zyn „ Wel Sub tot bevordering en tot nut der Maatfeha-upye „ ftrebke!" (was getekend) P. BericelbacH' van der Spuehckel. * Hage, den W. van der Seüiïnckel, geb. van Haait. 17 January 1785. Het Getuigenis van den Heer Procureur H. van dfr VeH, te 's Hage; in eneMisfive, van den volgenden inhoud: Wel Edele Heer en Vriend l „ In voldoening aan U Wel Ed. verzoek > om conform „ aan de waarheid ene befchryving te doen, wegens uwo „ be- (*) Een al te flatteus getuigenis in de daad! voor een ieder, die ia het getrouw behartigen van zyr.en post, niet meer doet dan ziek van zynen pligt te kwyten: maar het Declaratoir in zy» geheel fflee* tende opgeven, kondé men dez* woerd?» niet uisiatïBt ; E a  C 3* 3 behandeling nopens myne vier Kinderen,in hunne Ziekte, " wegens de Kinderpokjes, dient kortelyk: dat ik U Wel " Ed als Doétor heb verzogt, op recommandatie van vele " deftige lieden. De eerfte vifite van U Wel Ed. was by " myn Dochter,die al drie dagen al heel ziek en brandende geweest en vol met kleine peukels bezet was. U Wel Ed. " beklaagde het Kind, dat niet eerder gehaald was, met by" voeging, dat veel minder ziek en fpoediger herfteld zoude geweest zyn; doch niet te min werd het Kind, op het 'n gebruik van een a twee uwer Poeders,ogenfchynlykbeter. „ Ue ziekte kwam wel uit. Zy was zeer brandig en rood j, van coleur (*);doch werd ras vrolyk,en geraakte in zeer „ korten tyd volkomen herfteld, zynde toen 8 jaren oud ' Daar op volgde myn middelde Dochtertje, oud sjaren, „ die weinig ziek is geweest, en door het gebruik van uwe „ Poeders zeer fpoedig is herfteld. „ Even na haar werd myn Zoontje, toen oud 3 jaren, „ door die Ziekte aangetast. Voor hem was ik dubbel be „ ducht, uit hoofde van zyne benaauwdheid op de borst.— „ Toen hy begon te klagen , was zyn gezicht geheel rood, „ en de wangen als vlammen vuurs, (de gewone Rofalia, of „ Scarlatina, als boven) en werd gevaarlyk ziek; dan welke „ ziekte en rode vlammende coleur wel ras, na het gebruik „ van maar weinige uwe Poeders, veranderde. „ Het Kind werd vrolyker, de Pokken kwamen wel uit, „ trokken van het hoofd,en plaatften zich over het gehele „ ligchaam en benen; en iets dat aanmerkelyk is, en waar „ in ik veel gevaar ftelde, te weten, de Pokken die plaats „ genomen hadden binnen in de ogen en op de oogleden, „ verdwenen in enen dag, met enige verandering in het or„ dinaire Poeder te maken, (deor namelyk een ander Nammer „ te geven) zulks had U Wel Ed. ook bevorens gezegd. In „ een woord, myn Kind is fpoedig en volkomen, door het „ aebruik uwer Poeders, herfteld ; en even zo fpoedig en „ volkomen myn jongfte Dochtertje, welke, zonder insge„ lyks veel ziek geweest te zyn, mede door het gebruik van „ uwe Poeders, is herfteld geworden; het welk toen één „ jaar oud was. „ Alle het zelve is begonnen in de maand September, en „ geëindigt in 't begin van Ottober 1784- 1" '£ generaal kan „ ik met waarheid hier nog byvoegen, dat ik aan myne Kin. „ deren, ftaande hunne ziekte, geen kwaade lucht heb be„ fpeurd: dat zy ook gene Napokken hebben gehad, en zy „ zich zeer welvarende bevinden; U Wel Ed. dezelve myne „ Kinderen zeer vriendelyk heeft behandeld, eninalles uwe „ prudentie en kunde te hebben doen zien (f). „ Menende aan U Wel Ed. verzoek te hebben voldaan , „ beb ik de eer, na offerte van dienst, met gediftingueerde „ achting te blyven, in haast," (ut fupra) ü Wel Ed. Dw. Dienaar, 's Hage, den (wasget.) H. v.d, Ven, Notaris en Ptecur. 20 January 1785. (*) De gewone Rofalia in deze Epidemie, waar voor de ïnenters 20 zeer in hunne Inemeüngen altoos gevreesd hebben, doch welke onder deze behandeling zeer ras verdwynd. (f) Men herinneren zich, by het lezen dezer Loffpraak, het gezegde in de vorige Noot (blz,34.ft.) omtrend het aanhalen van eens anders woorden, De VïR-KLARiNS van den Heer Med. Do&or P. J. van Das- len , in 's Hage ,■ luidende als volgd: „ Verklare ik ondergetekende, dat myne oudfte Dochter, „ circa 6J jaar oud zynde, den 28 OElober 1784- wierd aan„ getast door huivering, welke gevolgd werd door koorts, „ en die toevallen, welke gemeenlyk de Pokjes voorafgaan, „ doch in dit geval zeer geweldig waren. Deze werden „ verzeld door ene grote verzwakking, dat zy, in weinige „ uren na den aanval, genoodzaakt wierd naar bed te gaan, „ waarin zy fchielyk ylhoofdig werd; de hitte was zeer groot, „ de pols zeer ras, maar niet fterk: haar aangezicht was „ rykelyk gevuld met kleine puistjes, welke ik aanmerkte „ de Pokjes te zyn; zy klaagde veel over pyn in haar hoofd, „ rug en lendenen: ik gaf haar aanftonds enige Poedertjes, „ bevattende weinige greinen Jpecacuanba, en des anderen„ daags een buikzuiverend middel. De hitte was vermeer., derd, en vele zamenvloeyende puistjes openbaarden zich „ op haar aangezicht en andere deelen: zy had dien nagt „ gerust, doch de koorts hield aan, de toevallen vermeer„ derden, zy was over haar gehele ligchaam vol met zeer „ fterk zamenvloeyende Pokjes. Ik kan my niet herinneren „ iemand gezien te hebben, die met zo vele Pokjes zo ge, duldig was; want zy klaagde niet dan over pyn. Deuitbot" ting ging traag voort; en,na de middelen, volgens de kunst in 't werk gefteld te hebben, en niets konnende vorderen , " befloot ik te beproeven , in hoe verre het Middel van " myn Collega, den zeer Geleerden Hr. I.J. van den Bosch, " in de zamenvloeyende Kinderpokjes van nut zoude zyn. " Den 13 November, zynde den i4den dag der ziekte, wa» zy allerelendigst en als met den dood worftelende, aan de Febris fecundaria in het vierde tydperk : heeft zeven weken genoegzaam blind geweest, meest altyd aan ene Coma " fomnolentum gelaboreerd, en is door het beftendig gebruik " van 't bewuste Pokmiddel D. No. 4. en verdere bekwame " Middelen, alle deze gevaren te boven gekomen, en ten " volle herfteld geworden. Het Pokfmet had een vinger " byna doorgevreten, en 'er was ene gangreeneuje vlek aan - de knie. „ De verdere proeven, welke ik van tyd tot tyd bygewoond, en bet gevaar gezien heb, waar aan he: grootfte gedeelte van hun, die de Kinderpokjes op de natuurlyke wyze gekregen hadden, waren blootgefteld, mogt ik mee " alle welmenende Geneesheren wenfehen, dat algemeen be« ü kend mogten worden." (was getekend) 'f Hage, den P. J. van Daelen, Med. Dettor. 20 January 1785- De Verklaaring van den Heer Jacob van der Harst , te Scheveningen, van den volgenden inboud; Ik ondergefchreven Jacob van der Harst, wonende op , Scheveningen, bekenne by dezen te hebben ondervonden " de kragt en uitwerkinge van het onwaardeerbaar Pokmid-, " del, van den zeer beroemden Hr. van DEnF>osch, Med., „ öeS. in 's Hage, te zyn als volgt: • naf  C 37 ) „ Dat rnyn Dochtertje, oud circa s| jaar, op den3iDe-, M 1781 en den volgenden' dag, fterk ziek zynde en alles uit „ bakende, des anderen daags, zynde Zondag den aden „ January deezes jaars 1785. ontdekkende, dat 'er in het „ aangezicht zig verfcheide zeer kleine peukeitjes openbaar „ den, die van dag tot dag zeer fterk toenamen, tot den )t a^tllen dag, wanneer het Kind in het aangezicht en han„ den zeer opgezet en gezwollen was, welke Pokjes zich „ zamenvoegden en in een liepen,zittende plat in de huid, „ en boven in de Pokjes met zeer kleine putjes of gaatjes „ bezet: waar op ik my op den agtften dag der Ziekte be„ geven heb aan het huis van den voornoemden Hr. Doét. „ van den Bosch, die door deszelfs Pokmiddel de Pokjes „ heeft doen ryzen, zo dat dezelve zeer mooi ftonden; de „ fluimen en Hymen, welke het Kind uit den mond liepen, „ heeft doen ophouden en fmaak tot eeten verwekt: de „ Pokjes, die wel mooi Honden, maar alle opgezet waren „ met klaar water, in zeer korten tyd heeft doen verande„ ren in gelen etter; zo dat de Pokjes, die te voren wit ,, en als blaren Honden, "veranderden als tot gele zweren. „ Maar op den elfden dag der Ziekte is het gezwel van bet „ aangezicht en handen eensklaps ter neder geflagen, waar „ op het Kind fterk verminderde, zo dat men dacht dat de „ dood zeer naby ware; te meer, daar bet drinken zeer „ gebrekkig gefchiedcle, en het Kind fluimerig werd. Dan, „ door middel van een Poeder (No 5.) van voornoemden „ Heer Doctor, werd het Kind in zeer korten tyd zeer „ prefent, zo dat het zelve om eeten en drinken begon te „ vragen, en de Pokjes des anderendaags wederom gerezen „ waren, zo dat dezelve begonden te zweren. De omftan„ ders getuigden zeldzaam een Kind zo te hebben gezien; „ evenwel was het altoos luchtig op de borst en in de keel. „ Op den 13den dag was het Kind zeer zwak en flaperig , „ zo dat men befpeurde dat het wederom fterk verminderde, „ maar na het gebruik der Poeders wederom verfterkt, en „ het leven als opgewakkert zynde, begonden de Pokjes te „ drogen, terwyl het Kind zeer mooi was, en alles begon „ te eeten en te drinken; gelyk op den isden dag de Pok- jes als met gehele korsten afvielen, en dus van de Pokjes „ genoegzaam herfteld was. „ Voornoemde Heer Doctor heeft by het geren van ieder „ Middel de uitwerking daar van te voren gezegd, en heeft „ daar in nooit gemist. Dan, dit alles erkennen wy gefchied „ te zyn onder medewerking van des Heren dierbaren zegen, „ die niet alleen het middel, maar ook den zegen gebied." Scbeveningen, (was getekend") den 16 January 1785. j. v. d. Harst. „ Wy ondergetekende, als Vaders van des MansenVrouws w zyde, bekennen de bovenftaande uitwerking van het Mid„ del, van dag tot dag alzo te hebben gezien en ondervon9 den, zo als in de bovenitaande Verklaaring gemeld is." (was getekend) B. v. d. Haust. Jacob van Duyne; Deze weinige getuigenisfen, uit velen die men deswegens aoude kunnen bybrengen, acht men voldoende, om de foliditeit dezer Ontdekking, geheel buiten twyffel te trekken. Hier door nu betoogd zynde, het gene te bewyzen was, volgt nu ook van zelve, van welk een aanbelang het zy, dat deze Ontdekking niet verborgen blyve, maar door de bekendmaking derzeive, ten nutte van het ganfche Mensendom ftrekken moge. Het is ter bevordering van dit gewichtig einde, dat de Erven van gemekien Heer Doétor van den Bosch, befloten hebben, (ter voorkoming van de nutteloosheid, waar tce deze Ontdekking, door dts Ontdekkers affterven, anderzins zoude vervallen: als zynde dezelve nimmer aan iemand medegedeeld, wat ook de baatzugt, gelyk gemeenlyk in zaken van dezen aart, mogte voorgeven, waar tegen bet publiek by deze ook ten ernftigften waarfchuwt; — en, ter hunner decharge van de Maatfchappy en de Posteriteit ,)om ene laatfte poging aan te wenden, door welke dezelve, on» der billyke voorwaarden, algemeen bekend gemaakt, en dus aan het lydend Menschom weder gegeven worden mogten. Te einde dit nu voor het Publiek op de minstbezwaren- de wyze ter uitvoer te brengen; daar niemand wraken kan, dat men de vrujuen van ai jarigen arbeid, moeiten'en kosten, by dewelke daar en boven het gehele Menscbdom, nu en in volgende tyden ,zu!!i een aanmerkelyk belang heeft, zonder ene enigszins geëvenredigde remuneratie en fchadeloosltelling, niet mededele: — heeft men hier toe het middel ener algemene Intekening willen beproeven; waar door dus een ieder in de gelegenheid gefield word, om door zyne bydragen mede te werken tot dit heilzaam Ontwerp : zynde 'er tot dit einde, bier onder een aantal van Voorllanders van Geleerdheid, en Vrienden van 't Menschdom opgegeven, welken den lasr der Intekening ten hunnen huize, gunfliglyk op ^ig hebben willen nemen, en tot welken men zig, ten dezen einde, kan vervoegen. De femme dezer Intekening is onbepaald; om de weldadigheid van vermogenden niet te beperken, en minvermogenden niet te beroven van het edel genoegen, om tot het welzyu der Maatfchappy, het hunne toe te brengen. De tyd dezer Intekening, daar en tegen, is bepaald: zullende dezelve op den 30. September dezes Jaars 1790. voor gefloten gehouden worden, en de Lysten der Intekenaren overgezonden; en wanneer men derzelver gezamenlyk beloop, enigermate evenredig vinden zal aan het gewigt dezer zake, zal men daar van door de Nieuwspapieren, aan het Publiek kennis geven. Men zal dan, zo fpoedig mogelyk, deze Ontdekking aan het Publiek mededelen, door de uitgave van ene Verhandelingen , door den Ontdekker zelfs gefchreven en onder deszelfs Manufcripten nagelaten; in welke Hy r de Kinderziekte in haren waren aart befchouwd, en de mogelykheid ener verbeterde Geneeswyze van dezelve, betoogd. 1. enige waarnemingen mededeeld, zedert Ao. 1768 met de anders bestgekeurde behandelingen dezer ziekte, gedaan. 3. deze verbeterde Geneeswyze zelve opgeeft, met alles het gene enig licht op dezelve, en op elk der onderfcheidene middelen waar uit zy is zamengefteld, verfpreiden kan; en ten 4. de gegrondheid dezer Geneeswyze, ipriori, of van voren, genees- en natuurkundig betoogd: zullende men verder hierby nog voegen, al het gene voorts, betreklyk dit Onderwerp, onder des Ontdekkers geheime Papieren gevonden word. Van deze Vet handeling, (welke in de Latyufclie, alsmede E 3 W  Cs*)- 5w de Hollandfche fak afs dan het licht aal wen» en-, dit Ontwerp ook buiten 's lands aangemoedigd wordende, ©skin andere Talen, en in welke ook de namen dier Menfetienvrienden, welke deze Ontdekking aan. het Menfchdotn, miJen hebben wedergegeven,zullen woiden gevoegd ,, zal aart elk der Intekenaren', tegens^ voldoening hunner ingerekende fommen, een Exemplaar worden ter hand gelteid. lifter, ingevalle het, tegen aüe vermoeden, in der-tyd blyken tnogte, dat het gezamentlyk bedraag der Intekeningen, geheel niet geëvenredigd ware aan het gewigt dezer Ontdekking, zal men daar van insgelyks door de Nieuwspapieren, aan hu Publiek kennis geven, en de Intekenaren ■ua/i derzelver verpligxing ontllaan; terwyl men egter ais dan,: overtuigd van alles te hebben aangewend, om het Mecsclde. dam,Mr W vanWalwyck; Schoonhoven, Dr F A Hohdorff BJvk: GorinEbem, Dr H van Gennep; Alkmaar, Prof' M S. e(u Puy, Dr van den Berg, Dr. B. Lulius; Hoorn, Dr C. R Scbolten; Enkbuizen, Br. van der Velde. Edam, Dr C.van Galen; Purmerend, Dr. A y. Menger; 's Hage, Dr. A. Lautit lard dit Falkt. Mr P. vanSwinden; Ondewater, Dr. J. W. van Noord; Naarden, Dr. J H van Munfter; Weesp, Dr. f. Houtman Thz, ; Vianen, Dr. P Toppen; Beverwyk, Dr. H. Verveer, ƒ. H. Flanfen; Ysfelftcin, Mr. P. van der Meuleru; Haaüdrecht, Do. A Ledeboer; Maav-fhiis, Do E MoijDord fcbe Waard, Do y H Van der Groe te Ridderkerk ; Oost Zaandam, A. Masker; West-Zaandam, Dr. F leMaire: Wor merveer, P van der Smis/en; Droogmakery, J van Zwicht leBerkel; Steenbergen, Mr. J C van de Leur; Middelburg, Prof. G de Wind, Dr. £ P. van Visvliet; Zierikzee, Dr^ R. CErmerins; Tholen, Dr. G. Nieuwenbuis ;V\hür\^x\ ,Dr j C. Baerts; Ovcrflacque, Dr. S. de Moraez te Sommelsdyk ; Baill. L- Kolff te Middelharnis ; Utrecht, Prof. P Luchtmans; Amersfoort, Dr. D. Vroom; Leeuwaarden , Mr. J. Boreel van Haersma, Mr. F. Rinia.van Nauta; Franeker, Prof. A. Tpey, Dr. G. Coopmans, Dr. H. van Blankendaal; Deventer, Do L. Scbemkes; Campen, Mr. M. Tydeman; Zwol, Dr. J H Stolte; Groniuüen, Dr. A Pb G. Looff-. Quartier van Twemhe, Dr. A.L Meyer te Olden'.aal; *s Bosch, Do. R A. Cbevalier; Bergen op Zoom, van Riemsdyck en van Bronkborst, Ouden boisch. Dr. A. Vingerboedt, H. van Etten; Breda, Dr. H Miran dolle van Gbert; Sluis in Vlaanderen, Dr. G W CallenfeU} Hulst, Dr. y. H. GMandat; Axel, Dr. y. H. Wieken &c. LAND- bn ZEEKAARTEN. PARYS. nsfc iO) , Ksrr.iuiso) « 3 1 j;sb :o> usl. atv -. >Lv ,(:..■ ^ WtoM de-Frarice, fuivant te nouvelle divifion én-9% Tfêpttrtemtnh-, freféntée le 7- Avril, è FAsfcmbléa Nationale, par iïfad. de Heffel in ct par J.B.L. F. X. Uennpquin, fin asfocii, topographe de la dite Asfimblde & fucccsfeur de M. de fiesfelm , topographe dw Roi. Men vind. deze Kaart van Frankryk, naar de nieuwe verdeling, in 83 Depuïteraenten, te Parys. TEKENINGEN en PRENTEN. PARYS. ' La Revoltition de 17P9. ou le Retour trhmphant de la Libcrtc. allc.qorie hero'ique , prefentée & dediée tS TA.fiwble Natv,> skii dir Kunsiftute uitgeeft, en by de Hr. Farmain ■ Notaris, by wien bet intekening geld zal bewaard worden tot de aflevering der Plaatdruk. De pry« der Intekening is 24 bvr. dezelve zal openftaan tot den X. Sept naastkomen* den. Le Serment prêté dans le JfU de- Paume, a Verfaifles, par M. M. les dtputées du Ticrs.le 20 Juin J7^9» Ter plaatfe der Beëediging getekend door den Heer; Flouot; onder de Plaat is ene befchryving. By F. Masquilier, en by alle Kunstplaatverkopers. Pry» 1 liv. 4 (. Medaillon renfermant des Portraits de LotPTs XII, Heniu IV. en Louis XVI. vues de profil. De Portraiten dezer drie Vorsten van ter zyde te zien,zyn door den Hr. de Saint-Aubin gegraveerd , naar de tekening van den Hr. Sauvage, Schilder des Konings, opgedragen aan de Koninginne, en hare Mnjefteit aangeboden door den Hr. Desmarets, by wien mea ze vind. 1 liv. 8 f. Porirait de M- J. Fr. Maury, prieur de Lions, deputé des bailliages de Pérrone, Roye & Montdedier a TAsfemblée Nationale, gegraveerd door den Heer Allais, Bï Lawclm-, ia f. GOD-  gouden en zilveren gedenkpenningen. De Hoogleraar Freni Afo heeft, in den voorleden jfare, te Ph'rma uitgegeven: Lei'ZcekiiX*?Montt-a -Parrssgiana, in 96L of 'een verhaal vnn &'z iVj'ont, eerst geopend in 1207. en van de Munten vtfor-én nïrdien tyd gangbaar in dat Vorstendom, met aantekeningen tot opheldering van den Oorfprong en. Handel dier Stad. t Is -verderd met ene Af bedeling van den Koninglyken Infant, 15 Platen van 308 Munten en 61 Medailles. F. Leopold Bertoffli, beeft te Fvrrara een Catalogus uitgegeven, van de Munten en Medailles, van de Paufelyke üniverfiteit te dier Stede, die in het Jaar 1788 geftolen en weder gekregen werden. Zie de K. en L. Bode, I. Dl. blz. 1415. 'Er is dezer dagen in 't licht gekomen, een -Catalogus der Griekfche en Romeinfche Munten, van den Hr. Cajetanto Surdilani, te iUdma. NARIGTEN 'en BYZONDER HEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, ah mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrjekkelyk. •Óp den 16, 17 -en 18. May zyn twee Fregatten, een Polacre, een Brigantyn.en een Paketboot, inde Haven van C-adix binnen gelopen, uit Vera 'Crux-, Nieuw Qr'leans, de Havanah, CampecMa en Honduras, met ene Lading van '311.564 Piafters, 100 Caihllans Goud, 61 Marken gewerkt Zilver, 1750 Huiden , en andere Koopmanfohappen. Een Maatfchappy van Heren, te Londen, en in tndrer -een Plan ontworpen hebbende van Ontdekking en Koophandel, op de Noordwest kust van Amerika, ftélde Mr. Mears een bekwaam en kundig Officier, in dienst zyner Majefteit, aan, om met andere Heren tiet opzigt te bebben over deze onderneming. In 't Jaar 1786 rustte men te Bengalen a Schepen uit, tot het doen van dezen Tocht, van een derzei ven heeft men, na dat het van China zeilde, niets gehoord; het ander, waar in zich de rlr Mears bevond,keerde, «a zich verfcheide malen op de Noordwest kust van America onthouden,en gedurende een gedeelte van den tyd'in ™t Ys vast gezeten te hebben, na China terug, met een ryke lading Pelteryen. Op de-zen tocht | vaniaStek. /6s»65 dito Lyn . /3S|«3Ö Dito rode ƒ 50 a 5' dito Hennip . ƒ39 239^ Walv. Baarden van 3 tot 7 gg de 100$ /98 a ISO WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van Londen , zigt fj 38,", amaand^Qii dito op2m. 0 38.7 Bilboa . . . k 9'3 Hamb. .zigt it. 35rl Cadis 9>i dit0 2 m- tt- 35i| Sevilien . . % 9t| A!tona,zigt ft. 3SrJ Lisfabon : ^ 508 dito 2 m. ft. 34ÏS Venetien . • § 93* Breslau, 6w.dat. ft. 45I Genua . . . $ 86 Wenen,6w dat ft. 3S§ Livorno . . h 9aé Antwerpen pC. 3 verl. Parys, 2 m. . % 51i Gent • pC 3 verl. dito zigt . . %S2rl Bftwftl . pC. 3 ver.. Bourdeaux,2 ra. % 5'S Zeeland . pC af verl. dito, 1 m. . • *l 5'* Rotterdam pC. J SPECIE-COURS. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. . . , pC. 8a8§ dito, perbanco .... pC. Nieuwe üuk. per ftuk ƒ5, 8£ Nieuwe Louis d'or 11,8,2 Oude dito . .ƒ5,8 Zonne Piftol. ƒ11,4 Franfche Piftol. . ƒ9,8 Carolin. . /n,ia Pruisflf. dito . ƒ 9, 8 ( roix de Malta ƒ 1.3, 3 Lunenb. dito . ƒ9,8 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,17 Spaanf. dito . ƒ 9. 7 dito Grof . ƒ 25,13 Guinies . . ƒ12,4 Agio van den Bank geflot. Souvereine . • ƒ15.18 Amsterdam 27 July 1790. GEBOORTE- TROUW en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amflerdam 138: in '.f Hage in de laatstvoorgaande Week 22, en te Haarlem 8, onder welken laatften 5 beneden de 12. Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN van in- en uitlandsche boeken en geschriften. By A. Loosjes Pz. zyn nog Zeventien Exemplaren, en Biet tón mee,r, te bekomen van de NIEUWE en ZEKERE PROEF op i>e ADDITIE a ƒ 1—•- en zullen aan de eerstkomende tegen dien prys worden afgeleverd. *** By C.P1.AAT, Boekverkoper te Haerlem, is te bekomen: HISTOIRE db la REVOLUT ON de 1789. et de l'Etablitfement de la Conftitution en France, 2 vol. Pat is 1700. gr 8vo. a f 3-16- MEMOIRES pour SERVIR a L'HISTOIRE de l'Annóe 1789 par une Socitii de Ger.t de Lettres, 4 vol. Paiis 1700. gr 8vo. a i 4-12- WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfcbe Waarnemingen vaa 11 tot 17 July te Hamburg. fHoogfteftand 28, 1. den i7den. Barom. < Laagfte . . 27, óf. den I4den. l_Gemidde!de der gehele Week 27, 9 J. Therm. fHoogfteftand 14°. 's Midd. van den iöden. Reaumur.< Laagfte . . 8°. verfcheide malen. L Gemiddelde der gehele Week 12f grad. Heerfchende wind N.W. Dacelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. baro THERMO- STREEK I i70o ME- meter, OER j LUCHTSGE- Jult. r t r Noorrl Zuid. wiNn. } STEldheid. I 29. 5} 61 g 61 i W. t. l. devor. nsgtendeze 21. gefteltenisfen, geile d, een graagen ingang vinden. Wy kun> en er dit, met te meer ruimte, v.m zeggen: cevvyl wy hr t oorlprorgelyke gelezen, en overec-nfcomitig be-'onden htbben, 11 ei het jeefl de Schryvers van tbe Anayncal Review, hier boven opgaven, F 2  C 44 ) Doitschlahd. f-G Sulzer's Theorie und Praktik der Bere Ifvnieit. —.—Theorie der Dichtkunst, berausgegeben von A Kircbmayer, Murchen 17^9 Die Theorie 256 bi/., die Prak tik 184 blz. die Dichtkunst, ïr. th 283 blz. ar, tb 317 bladz. 8vo. Een uittrekzel, vervaardigd , met oogmerk , om Sulzer's kostbaar werk meer te ver preiden , en by/.onderlyk voor ftuderende perfonen te doen dienen: doch,om aan zulk een pryslyk oogmerk naar behoren te voldoen, had dit uittrek zei veel bondiger en beredeneerder moeten zyn, zonder juist den Schryver tot in de minlte kleinigheden en fouten te volgen : ook had de uitgever zich moeten bedienen van de uitmuntende aanmerkingen van Lesftng, Engel, Wielamt, en anderen, welke hier en daar in hunne gefchriften verfpreid zyn. A L Z £ Scbwedenborgs tbeologifcbe Werke, oder des/en l.ehre von Gott, der Welt, dem Himmel, der Hoile, der Geistei welt und dem Zukunftigen Leben. Leipz 1789. 1 Alph. rodiukbl 8vo. Ene keurige Verzameling der gevoelens van dezen t.ewaanden Godsgezant, welke door één* zyner aanhangen met vlyt, fchoou met gene minder geirouwljsid , uit zyne Schriften gemaakt is. Vooraf gaat ene Verhandeling over het leven en de gefchriften van dezen beroemden Man, en derzelver betrekking tot de tegenwoordige tyden, in welke Veihan deling de Schryver van dit ftuk de goddelyke zending van Scbwedenborg tragt te betogen. A. L Z M Heber disfertaiio de pittate &P fatis Entcbi Bamh. 1789. 70 blz. 4to. Ene geleerde Verhandeling, ten betoge, dat bet woord wegnemen, ten aanzien van Enoch gebezigd, alleen betekenen kan, dat God hem vreegtydig heeft laten fier pen, en dat deze zin der woorden zeer wel zamenhangr met de plaats Hebr. I: 5. zy doet den Roornschgezinden Schryver alle eer aan. A. L. Z. Zween Volkslehrer, ein Gtfprach , naebgefebrieben von Jonathan Afabel. (J. C Lavater) Wintberthur 17^9. 8vo. 147 blz. Een gefprek tusfehen A , een leeraar der uitverkorenen en van Gods volk, en B een Volksleeraar, der 18de Eeuw in Duitschland, over de roeping van enen Volksleraar. B fielt zich altyd het doel voor, om het menschdom door zyne ónderrigtingen verftandiger en gelukkig temaken, ^wraakt het doel, houd zulks voor misleiding, en beoogt alleen geloof te vestigen, op een inwendig gevoel rustende. De laatfte behoud, gelyk ligtelyk te denken is, het veld. A. L Z. Antivorten nuf wichtige und wurdige Frairen en Brief e weifer vnd guter Menfcben, von J. C. LaVater Berlyn 1700. rfteftuk 8vo ico blz. De Heer L. krygt zulk een aantal van brieven van allerleien inhoud, waarin men van hem oplosfingvan zwarigheden enz begeert, dat hy befloten heeft, zyne antwoorden, ieder maand by een ffukie van 5 a 6 bladen, in het licht te geven, met uitzondering alleen van pbyfiognomi icbo onderwerpen. Dit ifie ftuk behelst des Schryvers ge dachten over het gewaarwordelyke in den Godsdienst, over hetgeloofenz welke reeds genoeg bekend zyn TveS'ukken slleen over Necker en over Gewaarwording, Pligt en Deugd syn zeer fchoon gefchreven. A. L Z J G Rofenmuller Emcidationes tt Supplementa ad Scholiorum in Novum Tefl imertum, Tomum ptimmn Nurnberg 1789. 140 .pag. in Tomum Secundum, 112 pag gr. 8vo. lice afconder lyke uitgave der verbeteringen en byvoegzelen, welken de kundige Schryver by den derden druk zyner Schaliën, over het N. T. gemaakt heeit, zo dat de bezitters der 2de uit; hetfehotwas uit een Snap.* ijaan met twee lopen. De Inboorlingen waren zp zeer ont field over dit bedryf van woeste wreedheid, dat veelen landwaarts in de vlugt namen, om de vervolging der Spanjaarden te untwyken. (*) Zie K. en L. Bode, hier boven blz. 39. Thans is 'er in handen van een Agent der Oostfndifche Compagnie in Engeland, een Ring meteen Steen te koop, die op 12000 Pflr. gefchat word.— 't Is een weinig bekende byzonderheid, dat, wanneer de waarde ener Verzameling van Diamanten, in Indie op de buitenzyde gemerkt, en dezelve verzegeld is, deze niet zelden , door de handen der Kooplieden in verfcheide delen van Europa rond gaat, z mder ooit geopend te worden, of dat men den kostbaren inhoud ziet, tot dat 'er een Kooper zich opdoet , die voor dezen prys de fchitterende fchat onder de Juweliers brengt. Van de Schepen, dit jaar, hier ten lande , naar Groenland en Straat- Davids , ter Wa^vischvangst uitgerust, is den 27. July de eerde binnen {ekomen Commandeur A. IValig, met 5 Visfen , 190 Vaten Spek, uit Groenland. " De Lyst zo door dezen, als vooraf reeds, door de Hamburger Groenlands-vaarders, van de overige Hollandfche Schepen medegebragt, leverd geen gunstige verwagting on van de Vangst in 't algemeen. De gevangen Visfen zyn, voor zo verre nog bekend is, flegts weinig in getal (zynde 'er door de tot nog bekende 47 Schepen, flegts 99 fluks gevangen Jen boven dien klein: terwyl van nu af,'door het laat thuiskomen der Schepen , de kosten over 't geheel meer dan gewoon hoog moeten lopen. By deze gelegenheid achtten wy onzen Lezeren geen ondienst te zullen doen, met hun een generale Lyst mede te delen, hier achter door ons geplaatst, zo van de Groenlandfc.ie als Straat-Davidfche Visfery: waar uit men zat kunnen opmaken, hoe wettig voordeel deze Visfery, over 't geheel, voor de refpe&ive Pvederyen heeft opgebragt:. vooral zomen de fchaden in aanmerking neemt, die 'er van tydtottyd, doorliet verongelukken, en vyandelyk veroveren der Schepen, geleden zyn. fiigenlyk'gefproken kan men haar, voor de DeelhebSers, niet dan als een foort van Lotery bef.'hou wen, alleen voordelig voor de Gelukkigen, doch, die over 't geheel, immers in her beloop van enige jaren, zekerlyk verliest.. t\fet dit alles, zyn de voordelen, welken de jaarlykfche uitriisting der Schepen tot deze Visfery, aan andere i, gelyk Scheepbouwers* en ene grote verfcheidenheid van Handwerkers en Am ba-; tslieden, en zelfs vi.o den Handel en. Zeevaart in 't algemeen, aanbrengt, te aanmerk dyk en te zeer in 't oog 'opende, om met geen haxtzeer het verval te zien, waar in zich ook deze Tak van onze Scheepvaart bevind; en dat zelfs in 'veerwil der pogingen by 's Lands Staten, door het uitdelen van Premien, aan de refpeflive Rede- Iryen, zedert enige jaren, aangewend, om dezelve, waw-'t-mogelyk, op te beuren,en in haren vorigen 'bloei te brenger]. • r 1 v.7 a jfoi . 1 [ üiï m ! F 3 LYST  C 4* ) LYST der Groeneandsche Walvis-Vissery. Jaren. Schepen. Visfen. Vaten Spek. gebleven, genomen, hernomen. Van j660 tot 1789 zyn 121 14081 6oi88| 2131185 349 91 3. 1672 om de oost verlaten 23. verbrand 3, hieraf, als eyn- tot 3 ~\ — de in die Jiren ?4 ,| f ,2„ h si8«^ *teff*if * P'- niet gevaren, ,-óT , > HO i '1 ' J °" , °' t:tr ' J wegens verbod 1 <öt 2- T 1 opdeVisfery. en—J L 4enï0.ruim. 1453 *uim. elk Schip pr.Jaar. 1782 5. ■ 35£ ruim. de Vis door elkander groot. De meeste Schepen gevaren. In 1683 242 )349; 43154 De minfte Schepen gevaren. ; ■ In 1691. 2 Schepen ledig. 5§ circa I79en:ruim|. De meeste Vis in getal gevangen. In't Jaari70i Sch. 207 Visf 2o?i§ \ Sp 67317. ioï^s 32^5-ty of circa f. elk Schip door een. De meeste Vis naar rato der Schepen. In't Jaar 1714 ic8 1234 37700. rtfi 3492f- elk Schip door elkander. ïn'tlaa.lte Jaar 1789 59 481| 7257. 8s|g I2aIS e'k Schip door elkander. STRA ATDAVIDSCHE VlSSERY. Jaren. Schepen. Visfen. Vaten Spek. gebleven, genomen, vermist. <■ Van 1719 tot 17*9 zyn 71 3J9J 7584 36966c 43 <$ J2. 17811 — oS'-rbod 'Ö 69[ "** l0sg* 5357,§ pr. Jaar. PodeVisfery. 2J {_ 2fruim 1,2, rum elk Schip. 483 ruim. elke Vis. De meeste Schepen gevaren, lil'tjaar 173a Sch. 137 Vla£ai8?£ V Sp. i'920- if Sfi^ruim. De minfte Schepen in 't J ar 1748. r Schip Wig. 1785- 1 5 Visf. 20oVatenSpek.' De meeste Vis in getal. 'l'tS 92 266| 13856 De meeste Vjs n^ar rato der Schepen- ■ —■ ■ 1758. Sch. 8 Visfen. 66 Vaten Spel-. i»68. afruim. 1505I , — 8 8i 358i« ■ De minfte Vis behalven 1748. 1783 10 a : 76 Vaten. k ■ 7|- ia"tlutfteJaar 1789 Sch. 8 Visf. 23 V. Sp. 962 ij 120 door elkander: f V>  C 47 ) ï I n A N t I E. Bv den Raad van Staten der Verenigde Nederlanden "is gearresteerd ene Negotiatie groot / 550,000;ten larnö van de Generaliteit, in ordin. Obligatien van ƒ 1000:— ieder, tegen 4 pCt. intrest in 't jaar, fubject de gewone iopfte Penning, zullende deze Negotiatie worden afgelost, binnen den tyd van n jaren, (en wel het ifte Termyn den 1. Aug. 1791O en /.ulks bij loting van 50 ftuks elk jaar, met ene Pr» mie van 4 perCent of 40 Guldens op elke uitgelote Obligaie. Ten Compt. van de Heren Goll & Comp. te Am fierdam, is ene Negotiatie geopend, voor zyne |Koningl en Aposrolifche Majefteit, groot 4 Miliioenen Holland-ch , tegen 5 perCt. jaarlykfche Intrest, losbaer na verloop van 7 jaren. Maandelyksche Pryslyst der in- en luxeandsche effecten. Inlandscfie. Heiland. Recipisf. 25fte Penn. ordin. 2§ prCts 78a80ipCt- Dito3oiar Rent. 5 prCts. 78 a Obl. op naam en met Pap li prCts. 74 a 7.0. Zeeland. 4 prCts. 84 a 8f>. Dito 3 prCts. 68 a 70 Dito 2§ prCts. 60 a 61. Fries land 2 prCts. 6^| a65. Utrecht. 2§ prCts. 79a8r. Generaliteit. 3prCts. 87393 Last-en Veilgeld 2j pCts. 67870. Z. Doorl. Hoogh. 3 prCts. 9b£ a 100. Dito 2§ prCts. 85 a 88. O. 1. C. Lot. 3 prCts. 78 a 80. Enoei-sche. Bank-Act. i7Sai74s-0. Ind.geenprys.Z Zee. , O. Z. Z. Ann. 75. Dito nieuwe sprCts. Geconf. 74|ai Ditogerd. 7s|aJ. Ditpi7$t. 4 prCts. Geconf. i>6ja97. 5 prCts. 113Ïa Lange dito ia|aT|. 3ojarigedito J770. hond. 30 July. Fbansche. O. l.C. AR§ 7'S Z. W. zv reg. en dender; (29 3 fjo 5 8| Z. verd.bew.'sAv. bet. f29 4 <5~ï f 63 www omtrent betrokken, 30. ^ 29 4'- 65' 60 Nam. bewolkten (^29 8 55 53 itisiuyig. f29. 6 62! 02 z. | bewolkt, Nimttd. 31. 29 5 661 68| Z. t. O. 1 iware rtgenb iyen, ^20 6* 54! 54 i ?.. Z. w j verder bewoikc. Aug. f 29. 8 59 I 62 w. t. N | 1. -4 29- 9 «54§ I 751 w t. z. wolken , meest [29. 9 57 I 56 w. helder' ("29. 9 62 68 Z. W. J'sM.held Voorm," 2. < 29 8| 61 6l Z. Z. W. etr. vtrd r tftel L29' 7 57 55ï regtn en wind. f29 7 6* °G2 z- v 'sMori regen, 29. 6| 66 74 verdei bewolkt, »9- 5§ 57 55 1 ['sAv.buyig.. In de afgelopen Maand J . ly. Hoogfte Therm. den 28ften *é Middags 3£ gr. Laagfte dito, den t ider. *s Avonds 51 gr. De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogterid, Middag en Avond, is geweest ói£*J grad is^g lager als de vorige maand Juny, en2TJ|grad. lager als July 1789. Te Haarlem, by PLAAT ca LOOSJES.  i79cx 4 No. in. ALGEMENE KOMST- en LETTER-BODE, V 0 O R MEER- EN MI N-Q EO EFFENDEN. Vry dag den 13. Augustus. BERIGTEN. NOOR D-A ME R 1 K A. gp^=?»osT0N) den 19 May. De Executeurs van i D I wylen Dokt, Frankhn's Uitterften Wille f f hebben kortlings een Affchrift van hetzelm^l^m ve aan onze Stedelyke Regering ter hand gefteld. Het Stuk is vry uitvoerig, en 'er komen velen dier oordeelkundige en fraaye grondregels en aanmerkingen in voor, waar door de Dokter zig zo beroemd gemaakt heeft. Het vervat verfcheidene makingen aan de Stad, de Amerikaanfche Akademie van Konsten en Wetenfchappen, en aan des overle denen's Naastbeftaanden. Aan de Stad heeft hy ene ; fom van 1100 Pftr. befproken, waar van 100 aan de 1 Latynfche School moeten uitgekeerd worden , om , j uit derzelver Jaarrente , enige Gouden Medailjes, ■, aan de Scholieren, die het meest hebben uitgemunt, van tyd tot tyd, uitgedeeld te worden. De overige , 1000'Ponden moeten, door de Regering, hefteed ■worden, in dier voegen, dat, daar uit, kleine fom- j men, niet boven de 60, nog beneden de 15Ponden, ; opgefchoten en ter leen gegeven worden, tegen den Intrest van 5 prCt. jaarlyks, aan jong getrouwde Konstenaren, onder de 25 jaren, die behoorlyke bewyzen kunnen bybrengen van hun goed gedrag, en borgtogt van twe welgeftelde Burgers; mits de rente nevens aflosfing van Tè deel der Hoofdfom, jaarlyks, : betalende, Dit Kapitaal, op die wyze tot een aan-, V. BE EL, groeyend Fonds aangelegd, heeft de Dokter wyderfi gezorgt voor het produkt daar van m 100 jaren , wanneer het Fonds 131000 Pftr. zal bedragen. Als dan moeten daar van 100,000 Pftr. aan publieke Geftigten en Werken bedeed worden, en de overige, 3r,ooo Pftr. aangelegd tot een nieuw Fonds, op fieiyken voet als het eerstgemelde, tot na verloop van wederom ene Eeuw, wanneer het 4,000,000 Pftr. groot zal zyn : waar van als dan een vierde ter beitelling van de Stad, en de overige drie vierde voor die van den Staat zal wezen: hebbende de Dokter zyne befchikking niet verder willen uitftrekken. fa een der nieuwfte Tydfcbriften, 't geen te Pbïladelphia, onder den tytel van Tbe Columbtan Magazine, or monthly Miscellany, zedert enigen tyd,in 't licht komt, vind men een Brief medegedeeld, door; zekeren Hr. Otto, aan den overledenen f)r. Frank/en gefchreven, waar in de eerfte, on vry waarfchynlyke gronden, beweerd, dat ene Marter, Bebeim(cm Duitfcher, van Neurenberg geboortig) die, gelyk bekend is, een Aardrykskundige er. Zeeman in de 15de Eeuw was, reeds 6 jaren voor den tógt van Coium'us, Amerika, en wel in 't byzonder Brafilien," Patagonien, nevens de Zee-engte, welke naderhand den na3m van de Straat van' Ma»elïian or.tving, zoude ontdekt hebben. Dit zo \ le zou de eer dezer grote ontdekking, eigentlvk, den Duitfcheren toekomen. Ondertusfchen zyn de bewyzen, lu'erby gebragt, van dien aart, dat zy wel der overweging waardig zyn: en het gehele Stuk verdiend algemener bekend te worden. G ITA'  C 50 ) ƒ T A L 1 E N. De juiste plaats van liet'aloude Forum Romiïnüm was tot dus verre twyffelagtig. Zo veel wist men alleen, dat men het in Compo Vaccino, tusfchen den Palatynfchen berg en dien van het Kapitool, te zoeken hadde. -Dan de Hr. van Fredenhetm , een 'geboren Zweed, Lid van de Akadernien der frattye Konsten van Romen, Botogne, Parma, Mantua, Venetien en Florenzen, heeft, niet lang geleden, allen twyffel omtrent de ligging van dit Forum weggenomen. Na bekomen verlof vsn den Patas,- or» te mogen laten graven, ontdekte hy,inde maand January dezes lopenden jaars, de Fondamenten en Vloer van ene Gaandery , die het Forum aan de zuidzyde, digt by den Tempel van Jupiter Stator, bty'kT af^é'fc'héf-' den te hebben. Hy vond tevens brokken en overblyfzels van allerhande Gedenktekens,', eï* ©lader anderen, een belangrykopfchrift, in marmer gehouwen, vervattende ene Lyst van de Calatores dér Priesteren, dat is, van de bedienden of knegten, die doorgaans vry gemaakte Slaven waren, door middel van welken de Opperpriesters het volk tot de Offerhanden riepen, en allen arbeid aaa het zelve, gedurende de Feesten, lieten verbieden. Men heeft ten oogmerk om een breder herigt van deze ontdekking rn 't ligt te geven: waar by ene opgave ftaat gevoegd te worden, van nog meer anderen , door denzelven Oudheids-onderzoeker , zo te Pest urn, als op het Veld van Horatius, in het SabiBynfchej gedaan. GROO T-B RITANNIE N. Te Edinburg overleed den 18. van July Dr. Adam Smit, F. R. S. Zyne Letteikundige bekwaamheden en byzondere Deugden, even zeer uitftekende, deeden hem kennen voor den Geleerden en den Wysgeer; zyne zeden en ommegang zullen zyn perfoon langen tyd, by die hem kenden, in ene gezegende nagedagtenis doen blyven: terwyl zyne Inquiry ïnlo the Caufes of the Wealth of Nations, eti Zyne Theory of Mo ral Sentiments, met regt zo bëroemd in de Wysgerige, Staatkundige en HandeldryvendeWaereld, zyn naam met agting tot de Nakomelingschap zal overbrengen. ■ De Deken en 't Kapittel van St.Pauls hébben aan. den fjitftekenden Befchermheer der Konsten, Mr. BoydelJ, te kennen gegeven, dat zy zeer gereedwa ren om te bewilligen tot het oprichten van een Gedagtenis teken voor den Heer Hotaard. De Deken en 't Kapittel kunnen niet genoeg geprezen worden wegéns deze veTgünnittg, en, door de zaak aan den Hr. Boydell voor te dragen, hebben- Zy de volvoering vaa dfot Plan vazekerd, 't Zal gewis tot eer vtför Engeland ftrèkken, dat bet eerfte gedenkteken in difS Hoofdkerk opgerigt word, ter gedagtenisfe van eea der goeddaciigfte menfclfen, die ooit leefden: daar en boven zal dit een middel wezen:'om de Beeldhou» konst in alle derzelver verfcheidenheden te verbeteren. F H A N K R T K. Men heeft hier der Nagedagtenis van den overlev den Amerikaanfchen Wysgeer,den beroemden Franktin, de luidrugtigite eerbewyzen toegebragt. Niet alleen hebben de Leden der Nationale Vergadering» gedurende 3 dagen, opentlyk rouw over zyn affterjjÊO gedragen : maar ,jje vermaarde Redenaar, Abt Faucet, hield, dezer dagen, ene plegtige Lykrede op dezen Wysgeer, in de Kerk der nieuwe Hal, te Parys, waar [>y een deputatie uit het midden der Nation. Vergadering tegenwoordig was. By die gelegenheid,, was dé Koepel dier Kerk, tot aan de Kruisbalken, boven de Kornisfing,met rouw bekleed, de Kornisfing zelve met een rei van Lampions behangen, en aan eiken Pylaar een drietakkigen Kandelaar gehegt; terwyl voorts alle Zitbanken met zwart laken bekleed, waren. De Kanfel was omgeven met zwarte Sieraden met zilveren franjes, en regt tegen over den Stoel verhief zig een Grafnaald in een antieken fmaak, waar op dezelfde Zinfpreuk te lezen ftond, die reeds, zedert enigen tyd, het Borstbeeld, van dien groten man, in de Akademie, verfierde: Eripuit coelo jultuen-, feeptrumque Tyrannis. Op den Grafnaald zag men het Borstbeeld des Wysgeeri?met Cypresien omhangen. De Kominglyke Akademie der Wetenschappen, te Parys} hield hare openbare Vergadering, den 14 Aprii laatstl. waar in de Marquis Condorcet de Lofredenen las van wylen den Kardinaal Luynes, den Hr. Lasfone, in* leven eerften Lyfarts des Konings, en van den beroemden Hollandfcfie» Ontleedkundigen P. Camper. Voorts heeft de Akademie den beloofden Prys, op de Vraag: „ Over de beste mogelyke Theorie der nieüw ontdekte Planeet Uranus," aan ene Verhandeling, toegewezen van den Hr. de Lambre, Lid der' Akademien van Berlyn, Stokholm, Upfal en Amiens. De Akademie geeft ten onderwerp ener Prysvrage, voor r792 , op : De determiner par les Objervations £? par la Tbewie , les inegaliiés des Satellytes de Jupiter, furtout celles du tr-oijïem* &f patticulierement ce qui a rapport au mauvement des noeuds & a l'inclination des erbites, en ayant égard al'attraüion des Sateüytes, a celles du foleil & des autres Planetes, dont l'influence pmrroit ttre de quelque confedcration. [Aan te wyzen, zo door Waarnemingen, als uit de Theorie, de ongelykheo'en der Wagters van Jupiter, voornamelyk die van den derden; en in 't byzonder 't geen betrekking heeft tot de bewegingdef knopen en de helling der Loopkringen; bier by agt flaande op de aantrekking dér Wagters, op die vatl de Zon en var) andere Planeten, wier invloed van enig belang karn vrezen.]! De  C 5*. > pe ffyS zal 5608 li», zyn, en de Antwoorden moeten uitterlyk met i. Septemb. 1794. tegiieverd worden. De Vraag, nopens de beste manier om Huizen te waken /zie dezelve in haar geteee! K. en Li Bode, Di. lil. blz.25.} op gene voldoende wyze beantwoord zynde, is op nieuw! «pgegeven,- onder toezegging van een Prys van 2160 liv. «m beantwoord te worden voor r i'eb. 1792.' liet zelfde is om gelyke reden vastgefleld, nopens de gedane Prysvraag, uit bet Fonds van den Abt Raynai, over ene zekere en juiste Methode, om den fchynbaren afftand ■van twee Sterren tot den waren afftand te brengen; (K en £,. Bode, Dl. III. bladz. 17.) zynde dezelve mede op nieuw opgegeven, onder toezegging van een prys van 2400ÜV. om beantwoord te worden voor 1 Feb. 1791. De Akademie geeft op: De dtterminer la tbeorie du Tanna ge, c5* de cercher les moyens les plus propres ,a obtenir des cuirs de bonne qualité, &? abriger la durée de cette operatim, fans nuire toutefois a la bonté des cuirs [ Ene theorie van Leertouwery aan te wyzen en de beste manieren na te fporen, om een goed foort van Leder te krygen, als mede om de langwyligheid dier behandeling te bettorten, zonder enigzins de deugd' van het Leder te benadelen.] De Prys zal beftaan in ene Gouden Medailje, ter waarde van 1800 liv. Moetende de Antwoorden voor 1 Aug. 1793- ingeleverd worden. . De Hr. le Monnier las, in deze Vergadering, ene Verhandeling voor over de Lengte der Kust van de Arfacifche Eilanden in de Zuidzee. De Hr. Brislon gaf ene berekening cp tan de nieuwe Maten, welken men voor heeft, by het Koningryk in te voeren hier in tot een bafis nemende de fecondewyzer van Parys De Graaf Casfini las ene Gefchiedenis van den voortgang der Aardmeetkunde. De Abt Tes fier, Med. Ooct iteekie de uhkoinst mede van de proeven, die'hy emnen: oude Granen genomen hadde, welken, ge zaaid /ynde, r>ykatis zo goed Haagden als de nieuwen: hy heeft ook be- onden, dat men geen Graan van andere gron den nodig heef., om met voordeel te bouwen. De Hl. Me cbain las een verflag voor van de beiden Kometen, waar Van de een, door hem zeiven, en de andere door Mejufvr. Herfcbel, in Jan. laatstl on'dekt was. De Hr. Sage floot de Zitting met ene Verhandeling over de Mynen, waar in hy aao'oonde, dat Frankryk uit vreemde Landen voor 25 IMiiiuienen aan Metalen of Delfftoffen trekt, die meninhet &omngryk kan vinden. DU 1TSCHLAND en naburige Ryken. Te Regensburg, wierd, in den voorleden jare, •door wylen den Plantkundigen Hr Hoppe , nevens •diens Vrienden, een Kruidkundig Genootfchap op genet; 't geen reeds zo verre tot ftand gekomen is, dat het zelve zyn afzonderlyk Zegel, met de Zin fpreuk: Contemplemur & admiremur, gekoren, en ettelyke Diploma's aan gewone en honoraire Leden afgezonden heeft. Men beloofd' zig, uit deze meu we inftelling, niet weinig goeds voorde Kruidkunde van Beyeren. Men verneemd, dat Koning Leopold het herdrukten van Doeken, in alle zyne Staten, verboden heeft. NEDERLANDEN. Amsterdam. Aan het Remonftrantsch Kweekfchool, alhier, is, in plaats van den Wei Eerw. en Hooggel. Hr. A.A.van der Meer sch, uit hoofde van 'li^hamelyke zwakheid, zynen lang bekleden post van Hoogleeraar in de Godgeleerdheid heelt nedergelegd, tot deze zelfde waardigheid beroepen is de Wet Eerw. en zeer Geleerde Heer Jan Konyinenburg, thans Leeraar der Remonftranten, te Utrecht. Nog is by het zelfde Kweekfchool, tot Hoogleraar in de VVysbegeerte en voorbereidende Wetenfchappen verkoren, de Wel Ed. zeer Gel. Heer Paulus van Hemerï, voormaals Predikant te Wyk by Duurflede. Haerlem, 10 Auguflus. De Leden van dep OekoNomiscïIEN Tak aer Hollandfche Maatfchappy der IPctenfcbappen hebben heden hunne jaarlykfche Grote Vergadering begonnen: die thans gehouden word in deLutherfcheKerk alhier: zynde deze eerfte Zitting geopend, met ene zeer gepaste aanfpraak, door den Geheimfchryver, den Wel Eerw. en zeer Gel. Heer C. C H. van der Aa. Rotterdam. Het Bataafïch Genootschap der Proefondervindklyke Wysbegeekte , alhier, op de Prysvraagen, in het Programma van den 10 Augustus 1789- voorgefttld, niet dan onvoldoende, of te laat ingekomene Antwoorden hebbende ontvangen, is by Prajfes Magnificus, Adminiftrateuren en D refteuren befloten, dit jaar geene Algemeene Vergaderitj(4 te houden; waarom dan ook de tyd van de Prysvraagen, die voor den eerften Maart dezes Jaars moesten beantwoord worden, verfchoven is tot den eerften Maart 1791. terwyl men voor het overige aan den inhoud van het bovengemelde Programma zig zal blyven gedragen, met uitzondering alleen, dat de Vrajg, rakende het Arakbrouwen, niet meer ter beanrwoordinge word voorgefteld. Voorts heeft men nodig geacht ie berichten,dat gedurem de dit Jaar zyn verkozen tot UUiNUKAiJia LfiUtiH, Zyne Doorluchtige Hoogheid,Willem FeederiK, ErfPrins van Oranje en Nasjau. &c &c. &c De Hoog Edele Heer Mr. Laürens Pieter van de Spiegel, Raad-Penfionaris, Oroot-Zegelbewaarder, Stadhouder en Registermeester van de Leenen van Holland en Westfriesland, Hoofd-Ingeland van Delfland ; Lid van de Zeeuwfcbe en Utrecht; jebe Maatjcbappyen der Wetenfchappen, van die der Letterkunde, te Leiden, en van bet Genootfchap: pro excolendoJurePatriq, te Groningen. PRJESES MAGNIFICUS, De Wel Edel Gebooren Heer Mr. Jean B ichon, J7«f vanYsfelmunde, Raad inde Vroedfcbap, Oud Burgemeester dtt Stad Rotterdam j gecommitteerd in bet Edel Mog. Ctlltgte ter Ga  C 52 3 Admiraliteit op de Maast; Bewindhebber van de O. I. Comp. ter Kamer Rotterdam, en Commisfaris der Posteryen van Holland en Westfriesland. ADMINISTRATEUR, De Wel Edel Geboren Heer Mr. Willem Tiieodore Gevers Deynoot, Schepen van den Ed. Hove en Hoge Vier/cbaare van Scbieland. LEDEN CONSULTANTEN, > De Wel Edele Hooggeleerde Heeren, Pieter Luciitmans, M. D. gewoon Hoogleeraar in di' Genees-, Ontleed-, Heel- en Verloskunde, aan de Hoge Schooi te Utrecht, Secretaris van bet Provinciaal Utrechts Genootjcbap. Johannks Theodorus Rossyn, A. L. M. Pbil. Dohor, Hoogleeraar in de Wysbegeerte, Natuur- en Bovennatuurkunde aan de Hooge Scboole te Utrecht; DireSeur van het Provinciaal 'Utrechts Genootfchap; Lid van de fhllandfcbe Maatfchappy der Wetenfchappen te Haarlem; en van die der Nederlandfcbt Letter* kunde te Leiden. LEDEN CORRESPONDENTEN, De Hooggeleerde Heer Christen Gothfried Grüner, Hofraad van den Hertog van Saxen-Weimar en Ifenac; gewoon openbaar Hooqleeraar in de Kruid- en hefpiegelende Geneeskunde op de Hooge School te Jena; Lid van de Keizerlyke Academie der Natuuronderzoeker e 1, van de Keurvarstelyke Academie der Weete'Jchappen te Munchrn van het Geneeskundig Gezelschap te ïn'jiïcy , van de Genootfcbappen van Moscouw , Vlisiingen , Buighufenftt Jena; Correspondent van de Geneeskundige Sociëteit te Parys De We.' Ed Ie Heer Patrick George Craufurd, van Sobosquare in de Stad en Vrybeid van Westminfter en het Graaf, fcbap van Midlefex , en van Herrings, in bet Graafjcbap van Husféx; Schildknaap ■ Lid van de Koninglyke en Oudheidkundige Sociëteiten van Londen. LEDEN, De Wel Ed Heeren Jacobüs van der Steece, OudDireüeur van bet 'Genootfchap te Batavia, Dire&eur van bet Genootfchap van Konsten en Wetenfchappen te VLisfingen, van de Hollandfcbe Maatfchappy der Wetenfchappen te Haarlem, en Lid van bet Genootfchap• pro excofendo Jure Patrio, te Groningen, W Servaas, Med. DoQ. te Delftshaven. J jcob Flouïn Mathematicus en Examinator der Zee-Offieieren by het Ed Mog Collegie ter Admiraliteit op de Maaze; Mathematicus der Stad Rotterdam;, en Lid-Correspondent van de 'Commisfte tot de zaaken , bet vinden der lengte op Zee en de ver betering der Zeekaarten betreffende, LTittrekzel uit een Bbief, uit "s Hage, 18. May 1790. „ Voorioaig kan ik tt nog melden, dat ik eindelyk Brie„yen uit Cecbin ontvangen heb,ia welke my gebeld word, „ dat men aldaar tot nog toe niets heeft kunnen vernemen „ van ene Oude Hebreeuwfche Chronyk: dat het echter ze„ ker is, dat de aldaar zich bevindende Joden oude gefebft„ ven Berichten der joodfebe Natie bezitten. Deze oude ge„ fchreven berichten zullen misfehien het Manufcript zyn, „ dat men tot nu toe de Hebreeuwfche Chronyk genoemd „ heeft. De Jood David Racbabi, Zoon van den overleden „ Ezecbièl Rachabi, heeft my ook een fchoon gefchrevea „ (calligraphisch) affchrift bezorgd van den brief des Koning* „ Abasuerus ; welke, zo als 'er aan 't hoofd van den brief „ ftaat, van de LXX Overzetters, ten tyde van Ptolomans „ Pbiladelphtii, uit bet Griekfche in 't Hebreeuwfche zou „ vertaald zyn. Het is ene zeldzaamheid,die misfehien nog „ eenig nut heeft. De letter, waar mede de brief gefchre„ ven is, is de gewone quadraat-letter niet, maar ene aa. „ dere. Wanneer men echter maar eerst ene zyde gelezen „ heeft, dan is 't niet moeielyk om de overige te lezen, „ Ik heb den brief van een bekwamen Jood laten copiëeren, „ en, zal u die Copy eerstdaags mededelen." NI EU W UITKOMENDE BOEKEN, A IC A LtK MISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. I Nederlanden. De Baarblyklylbeden van den Cbristelyken Godsdienst, kort en duidlyk opengelegd, door James Beattie, Hoogleraar te Aberdeen &c. uit het Engelsch vertaald, door Petrus Loosjes Adsz. Leeraar der Doopsgezinden te Haetlem, 169 bladz. in gr. 8?o. te Haerlem, by A. Lootjes Pz. 1790. prys ƒ Gelyk de reeds voorheen in 't Nederduitsch ver* taalde Werktn var; den Hr. Beattie, naar verdiensten, met genoegen door onze Landgenoten ontvangen wierden, mag men geenzins cwyffelen of ook dit kleine Werkje zal een even gunftig onthaal by dezelven ontmoeten. Het behelsd een korten voordragt en byeentrekking van de voornaamfte bewyzen voor de waarheid en godlykheid des Kristendoms, met ene beantwoording van de fterkfte tegenwerpingen, daar tegen ingebragt, alles voorgedragen en behandeld met ene beknoptheid, klaarheid, eenvoudigheid en bondigheid, den Schryver byzonderlyk eigen, welke dit Stukje niet enkel voor den ongelétterden in 't gemeen, die flegts een gezond verftand en een hart voor overtuiging vatbaar bezitten, maar ook byzonder voor de Jeugd, tot wier onderrigting het mees regtftreeks en voornaraelyk door den oorfprongelylse Schryver beftemd was, ongemeen dienftig maken. Het verdiend" des als een over nuttig Handboekje, ter godsdienstige Opvoeding der Jeugd ,alle aanpryzing: gelyk dan ook hetvoor-j name doel van den verdienstelyken Vertaler, blykens diens kort Voorberigt, in de. overzetting van het Werkje geweest is, om het tot dit nuttig einde te doen dienen, en by kristelyke Huisvaders en Moeders, nevens de verdere. Opvoer ders en Onderwyzers der Jeugd, in gebruik te brengen. Over de Staats - Omwenteling in Frankryk; in Brieven, uit het Hoogduitsch vertaald, van J. H. Campe, 447 bladz. in gr. Svo. te Amflerdam, by Job. Alt art, 1790. prys f 3-12-; De Hr. Campe is door zyne verdienstelyke Schriften, \>y. zonderlyk ten.nutte der Jeugd, genoeg bekend, om, uit zyne perrae, niet iets uftfteltends over een zo belangryk on» cterwerp te mogen vtrv/agtenj te mee/ daar deze beroemc)* Schry.  < 53 ) Schryver, gelyk uit den inhoud van 'e Stuk blykt, in perfoon naar Parys gereisd was, ten einde van alles naauwkeurig onderrigt te kunnen worden: waar toe hy, door zyne kennis aan enigen der aanzienlykfte leden van de Nationale Vergadering, dan ook de beste gelegenheid vond. De hier voorkomende Brieven zyn 8 in getal, en behelzen grootdeels niet alleen een ongemeen fraay tafereel der Omwenteling, nevens verfcheidene merkwaardige byzonderheden, daar toe betrekkelyk, maar ook ene uitvoerige aanwyzing en ontvouwing, zo van de meer afgelegen en middelbare, als van de dadelyke of onmiddelyke oorzaken, die dezelve te weeg gebragt hebben. In den 7den Brief doet de Heer Campe een buitenftap naar de Franfche Akademie, als mede naar het Graf van den vermaarden Rousfeau , in welks befchryving hy niet geheel van geestvervoeringen overdrevenheid is vry te pleiten : nemende wyders enige Anecdoten over aangaande dienWysgeer, uit een nieuwlings in 't Fransen i uitgekomen Levensbefchryving van denzelven, door den Grave de Barruel- Beauvert, of liever uit de 2de Editie van Rousfeau's Werken, door den Hr. Mercier. Agter de Brieven volgt nog een Byvoegzel, vervattende ene beknopte Befchryving der Bajlille. 'Er is niet aan te twyffelen, of dit Stuk, welks overzetting, aan de fierlyke taal en fiyl van den oorfprongelyken ! Schryver, gene oneer aandoet, zal, zo uit hoofde van het j gewigt des onderwerps, waar over het voornamelyk gaat, i «ls van de innemende en treffende wyze, waar op dit be- | handeld word, door den Nederlandfchen Lezer met graagte ontvangen, en met geen gering genoegen doorbladerd wor- j den. De uitgever hee-fr. deze Nederduitfche Vertaling doen | verderen met enige fraay in 't koper gegraveerde Platen: J vervattende de Portraitten van de Heren Necker en de la Fayette, benevens ene Afbeelding van de Baftille, en ene j originele gekoleurde Prent van de zogenaamde Dames de la balie, of Paryfche Vischwyven. Quajlione: Academica medici argumenti, quas pro gradu Doe- , toratus publice defendit, S J. van Gewis &c. d i. Acadeini fche gefchilltukken van geneeskundigen inhoud, ter verkry ging der waardigheid van Dokter der Geneeskunde, open ]yk verdedigd door S. J. van Geuss, te Harderwyk» den 25. Juny 1790. De Schryver, van wiens letterkundigen arbeid wy reeds een en andermaal verflag gedaan hebben, behandelt in het tegenwoordig opgegeven (tukje, enige geneeskundige voorHellingen en gefchilftukken, op zodanig ene wyze, dat zy, wegens «erfebeide nieuwe en oorfprongelyke gedagten en aanmerkingen, die in derzelver behandeling voorkomen,wel waardig zyn gele/.en te worden, en dat wy 'er hier den inhoud kortlyk van opgeven, zonder ons met de redenen,die hy voor zyne (tellingen bybrengt, in te laten. Ifte ftell. I e Geneeskunde word ten onregte gezegd: de .konst om gezondheid te bewaren, en ziektens te genezen. Beter noemt men ze de konsr,om den mensch in zynen gejonden en zieken ftaat regelmatig te bezorgen of te behandelen. II. De gewone verdeling der delen van de Geneeskunde verwerpende, fielt de Hr. v. G uit de lesfen van deszelfs Vader, ene nieuwe voor, naamlyk in die delen, r. die tot kennis des mensen lyken Jighaasas, ao in den gezonden als :ieken flaat, behoren, en 2. die tot de kennis der hulpmidlelen, beide van ziektens en gezondheid, dienen. De eerfte loofdverdeling hier Antropologia genoemd, bevat dan de 'hyfiologie, Pathologie en Se-iniotica; en de andere, welke lier den naam van Jamatologie draagt, begrypt de Diabetici ;n Therapeutica, onder weLken laatften naam dan Pharma» :ie en Chirurgie bevat zyn UI. De uitwendige Geneeskonst, die men verkeerdelyk len naam van Chirurgie geeft, word zeer ten onregte van ie inwendige gefcheiden. IV'. Bepaling van de ware nuttigheid en invloed der theo. retifche Geneeskonst, byzonder van de Ontleedkunde, of ie practifche uifoeffening der eerfte. V. De verfchillende foorten van levenskragten, in de vaste delen des dierlyken ligchaatns, hangen waarfchynlyk vane'én levensbeginfel, en van éne algemene werking der organifche vezelen af. VI. Het Ievensbeginzel ontftaat waarfchynlyk, in de vaste delen, tegelyk met derzelver wording uit de dierlyke vogten, en word haar niet door deze vloeiftofTen medegedeeld. Vil. Men kan intusfehen deze dierlyke vloeiftofFen een Ievensbeginzel, hoewel geheel verfchillend van dat der vaste delen, .toefchryven, welk zich in ene inwendige beweging openbaart. VIII. Dit Ievensbeginzel der dierlyke vogten toont zich nog meer in de vormkragt, die zig naamlyk niet alleen ira het zaadvogt der dieren, maar ook in het bloed en dewey, openbaart. IX —XI. De Kiem of het eerfte beginzel van alle Dieren heefc deszelfs oorfprong voornamelyk aan de Moeder tedan- ken, en wel meest in de minder volmaakte Dieren, Wormen en infecten, als mede in de koudbloedigen; terwyl, in de warmbloedige, en vooral in de zoogdieren, de Vader wat meer dan in de overigen tot de formering van het nieuw Schepzel toebrengt. Het vooraf beftaan der kiemen by de Moeder verwerpende, moet men echter niet alle ontwikkeling, vooral by den verderen groei van het eerst geformeerde 1 ;ier, ontkennen XII. Het gaat niet door, dat de zielvermogens der Dieren des te ftetlÈer zyn, naarmate derzelver hersfens, in vergelyking der daar uit ontftaande dunnere Zenuwen, groter zyn. Xfll. Tot het braken is geen doorflikking van lucht nodig;-gelyk men onlangs heeft willen beweren; en de buikfpieren, wier medewerking men tevens ontkende, helpsn wei degelyk om de braking voort te brengen. XIV. In de onbedorvene dierlyke vogten is geen vast loogzout voor handen, zynde het zelve altyd met Zoutzuur of ook wel met phospuoriek zuur verbonden. XV. Het phosphoriekzuur fchynt van het zuikerzuur niet wezenlyk te verfchilien, maar oor fprongeiyk dezelfde natuur te hebben. XVI Het zuikerzuur fchynt mede iets gemeens te hebben met het vlugtig loogzout, of wel een beftanddeel daar van uit te mal.en. XVII. Uit alle gezonde menfebelyke Pis, zet zig een tot hier toe weinig bekend bezinkzel af, waar uit Zuikerzuur te balen is, en welk de grondiïof tot blaasftenen opleverr. Q 3 XVIIL  0| 5é ) XVIII. Uit de vrogten der .gcme-nemlandfcheGa^.zoirkt men te vergeefsch Wasch te krygen; doch men kan 'er ene voortreflyke wezenlyke Olie uit overhalen, welke, gelyk «ok het gedefinieerde water, veel Medicinale kragten belo ven. TEKENINGEN en PRENTEN. parys. Garde a vous 1 Konstplaat, in 't koper gebragt door PorporatiiVMï de SchilderyvanAng Kauffman. By Dndet, Plaatfnyder, quai des orma, en by Jouierl,P> ent ver koper, rue des Mathuri'is Nr. 24. Prys ja liv. Dit fraaye Stuk verbeeld de Liefde, in ene zittende geftalte , en leunende op haar Pylkoker , welke de aanfehouwers fchynt toe te fpreken. Aan den voet leest men de volgende Dichtregels: Libres, grands aujourd'bui, Francois, a mon école, Vous allez ennoblir un gout longtems frivole. Si je vous égarai, je n'etois qu'un enfant, Sans doute il faut aimer: confacrez votre vie, Comme jadis, aux arts, aux belles; mais avant, Aimez, aimez, fervez & fauvez la patrie. Portrait van Leöpold II. Koning van Hongaryen sn Bohemen , Aarts-Hertog van Oostenryk &c Ten Kantore van den Speêateur National, rue des Mapons Sorbonne, Nr. ;$ï« By de Boekverkopers van het PalaisRoyal,en by alleNieuwsverkopers. prys 1 liv. 4 f. Robert Strange heeft het Portrait van Raphaêl uitgegeven, naar een Schildery van dien Kor^tenaar zelve in het Paleis van Altoviti te Florence; alsmede dat van Sappho , door Carlo DoLi, in 't Paleis van Corfim, te dier Stede.— By dien zelfden Stran ge is bykans in gereedheid een Plaat van de Bekend raaking, naar een beerlyk Konstftuk van Guido, in de Kerk der Carmeliten, te Parys; die 'er keurige eerfte drukken van begeren, kunnen hunne Namen by hem opgeven. SCHILDERYEN en BEELDIIOUSTUKKEN. augsburg. Den öden April, laatstl. hield de oude Stads-Akademie,alhier, nevens het thans daar mede verbonden afzonderlyk Genootfchap ter aanmoediging van Kons ten, hare jaarlykfche plegtige Byeenkomst: waar in tevens de toege?egde Eerpryzen uitgedeeld, en de ingezondene, zo In- als üitlandfche, Konstftukken openlyk ten toon gefield wierden. In de ifte Klas fe, muntten byzonderlyk uit , de heerlyke Land fchappen van den Hr. Frey, een Augsburger, die «en zeer goeden aanleg heeft, om, onder de vereisch- te cnderfleuhing,, eea lluysda&l te worden; de RIT niatuur Portraitten van IValct; de Hiftory-Stukken van Peuzel, en liet fraay Altaar-Stuk van Hubers, de initelling des Avondraaals verbeeldende, met welk Stuk het Hoofd-Altaar, in de Krtrmelircr Kerk , te Augsburg, federt veiüerd is. De ia diuk uitgekomen Redenvoering, waar mede deze Plegtigheid geopend wierd, vervat, thans, aanmoedigingen voor Konstkwekelingen, uit de Levensbyzonderheden van deze en gene Antwerpfche Schilders; namel. Frans Florus, Mar ten de Vos, P. P. Rubens, Anth. van Dyk en D. Teniers. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Het Klooster der Arcadi, op Candia, overtreft alle andere op dat Eiland. Men wil dat het gebouwd is op dezelfde plaats , waar het oud Arcadia voortyds ftond. 'Er zyn bykans fco Inwoonders, en 200 tot het Klooster behorende, zyn bezig met den Landbouw. De Kelder is verre weg het beste gedeelte des Gebouws. 'Er zyn 200 Vaten Wynen; de beste zyn gemerkt met den naam van den Kloostervoogd, en niemand mag 'er, zonder zvne toeflemming, aanI komen. Deze Kelder ontvangt onmiddelyk na den Wynoogst 's jaarlyks een ftaatelyken Zegenwensch. Het Gebed, te dier gelegenheid, door den Kloostervoogd aangeheven, is in het üriekfche Gebedenboek gedrukt,en van dezen zonderlingen inhoud. „Heere ,', G 'd, die het menschdom lief hebt, ziet op dezen „ Wyn, en op die denzelven zullen drinken; zegen „ deze Vaten,gelykgy de wellen van Jacob, en den „ Vischvyver van Siloe, en den drank van uwe hei- .„ lige Apostelen gezegend hebt. Heere, die u „ vernederde om den Bruiloft te Cana by te wonen, ,, waar gy uwe heerlykheid aan uwe Jongeren open- baarde, door Water in Wyn te veranderen, zend ,, uwen Heiligen Geest over dezen Wyn, en zegen „ dien in uwen Naame. Amen!" Op het Eiland Seio word een Hoofdgeld op de volgende zeldzame wjrze geheven. De belasting is in 1 rangen onderfcheiden. De eerfte is van 10, de tweede van 5 Kronen. Vrouwen en Kinderen zyn 'er van ontheven. Om de zodanigen, die 'er aan onderworpen zyn, te onderkennen, word met een koord de maat van hun hals genomen: deze vervolgens verdubbeld, en de twee einden fteekt men tusfchen de tanden van den onderzogt wordende Per'bon: indien zyn hoofd gemaklyk door deze opening gaat, moet hy betalen: zo het 'er niet door kan,is Tiy vry. De  ( 55 ) De kundige en verdienstelyke Heer Winkopp, in Maintz, is tegenwoordig bezig met ene uitvoerige Gefchiedenis des ouden, en ene naauwkeurigebefchry fchryving des tegenwoordigen Rhynhandels, te vervaardigen. DaaT over dit onderwerp, tot dus verre, flegts weinig en gebrekkig gefchreven is, en de Hr. W. allesbyeen verzameld, gelezen en doordagtheeft, wat flegts enige betrekking tot dezen Handel heeft, en daar hy, boven dien, hier over met verfcheiden Geleerden en Kooplieden, in byna alle Steden aan den Rhynftroom, briefwisfeling houd, mag men van zynen onvermoeiden vlyt, in dezen, iets belangryks, en 't geen niet weinig licht over den DuitfchenHan del verfpreidt, verwagten. —— De Hr. W. heeft insgelyks reeds 8 jaren gearbeid aan ene aanwyzing der gebreken by de Keizerlyke Ryksposten. Echter meend men, dat dit laatfte werk niet voor de Drukpers door hem gefchikt is, maar dat daar van enkel Affchriften aan de Opper-Postmeesters, tot derzelver onderrigting, zullen uitgedeeld worden. PRYS DER GRANEN. ROGGE Het Laat. TARW. Het Last. j Ggld. Ggld. Praisfche . . ïooai32 Poolfe bonte en witte 1908230 Koningsberger . 1003132 Dito rode . . 180 a 21 j Ponimer, Colb. en Stett. ic8 a 122 Warder,Hengf.enElb. i8oa2is garst , haver,boekw. Koningsberger . ï6oa2io VriefcbeWinter . ——— Vrlefche • • jBoano Voorl.Zomer . • 1 Bovenlandfche . • ï6j a 200 Brouwhaver . . 75 a 8j Voorlandfe rode • Boekw.Amsf. en Gooil. L. Zeelandfche . . 1933225 DiEoBrab.en Vlaamf, L. ——— OLY, TRAAN EN BAARDEN. WalvHchTraan, 'tquart. RaapoIy,dJAara ƒ37 a37i- vanraStek. /f58a7o dito Lyn . ƒ35 a^ Dito rode /50a5* dito Hennip . ƒ38 a38^ Walv. Baarden van 3tot7fgdeioofg ƒ——— WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van J Londen, zigt jj 38,10!, 10 2maand%oi| ditoop2tn. fi38,7>r den arbeid op 't onverwagst overvallen, en verloste, zonder enige hulp / 's voormiddags, van een Zoon. Blykbaar was het dat 'er voor't minst nog één Kind te komen ftond: men zond om aNegervroedwyven, die , met haar dien dag en volgenden nagt getobt hebbende , zich ten einde raad bevonden, en de Slavin in de uiterfte nare omftandigheid; men haalde een Geneesheer, die haar, na verloop van een half uur, van 3 Dogters verloste. De 4.Kinderen zyn alle van gewone grootte, en met de Moeder welvarende. Meer dan 18 uren verliepen 'er tusfehen de geboorte van den Zoon en de 3 Dogters. OPENBARE VERKOPINGEN van boekekyen en konstverzamelingen. • J. G. Tertuen, Pb van derScbley , C. Ploos van AmflelJ.Cz. J. Yver en Jer. de Boscb Jz. Makelaars, zullen, op Maandag den 16 Augustus 1790- en volgende dagen, te Amflerdam, in het Oudezyds Heeren Logement, verkopen: Een fraay Cabinet SCHILDERYEN, als van J. Asfelyn, N. Bercbem, G. ten Burgb, N. Goltzius, J van Hugtenburg, K. du Jardin, G. de Lairesfe, J.Logues, J. Lingelbacb , W. van Mieris, J.Olis, J. Ruisdaal. D Teniers, A en W. Van de Velde, Pb. en P. Wouerman, J.lVynauds, J.Xavery, H.M. Zorg en andere beroemde Meesteren; benevens ene uitmuntende Collectie gecouleurde eh ongecouleurde TEKENINGEN, waar onder kapitale, door A van Oftade en J. van Batten; keurlyk gebonden PRENTWERKEN, waar by een ongemene fraaye Atlas, door Blaauw, en andere Werken, heerlyk met koleuren afgezet, door f.J. van Santen: ene fraaye Verzameling van Gouden, Zilveren en Koperen MEDAILJES en NOOTMÜNTEN, als mede van konstige in Marmer, Yvoor, en Hout gewerkte Beelden, Basrelieven , gedraayde Bekers en Dozen; kostbare RARlTEi TEN , in 't Zilver gemonteerd, en met edeleGefteenten omzet; velerlei Oost- en West-Indifche GED ERTEN, in Flesfen in liquor: gedroogde Zee- en Landdieren, Vrugten en andere Zeldzaamheden : benevens ene keurige Verzameling van BOEKEN; alles nagelaten door wylen den Wel Ed. Geftr. Hr. Jonas Witsen, in zyn Wel Ed. Leven Raad in de Vroedfchap en Commisfaris der voorn. Stad &c. &c. De Catalogusfen zyn by opgemelde Makelaars te bekomen, te Haerlem, by V. van der Vinne, Leyden A. Delfos, 's Hage J. Gaillard, Rotterdam D. Vis, Utrecht van Oostrum, en in andere voorname Steden, mits betalende 4 ftuiv. Alle de gemelde Konstwerken zyn Vrydag tnSaturdag, voor den Verkoopdag, voor •erj ieder te zien. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 25 tot 31 July te Hamburg. fHoogfteftand 28, 21. den 2óften. Barom. < Laagfte . .27,8. den 29ften. (.Gemiddelde der gehele Week 23£ I. Therm f Hoogfte ftand 220. 's Midd. van den 29flett. Reaumur.< Laagfte . . 9°.'sMorg. den 25en 3iften. (.Gemiddelde der gehele Week i6{ grad. Heerfcbende wind Z. W. Daoïlyksche Waarnemingen , BurrsN Haarlem. BA ro thermo- streek 790 me- METER. der luchtsge- IVug. ter. Noord] Zuid. wind. steedheid. f29. 61 6l 65 w. Voorm.bew.windr. A-\ 29. 7 64! 65 z. w. verd. eware buyen( Jl 29. 8 55 54. , w. t. z. met dond-en blikf. f29.10 60 Ö9~ w. | •sMorg.heWer,~~ 5. < 29.10 68 74 Z.1T. verder bewolkt, (,2911 57 55 'sAv. regen. f2911 65 f 67 z. w. Voorm betr. harde 6. < 29 iq| 68 69 ——— wind, Nam.zeer (29.7 { 64 63 ■ ■' »?rde res-e"windf29. 8| 64I 66 W. N. W. ' Voorrn.betrokken, 7. < 29 9" 70! 78 n. N. w. Nam. omtr.helder, L29 9 6r 60 W. 's Avonds betrokk. f29. 8 69 1 72 z. .. „ 8. 29 81 67 67 z. w. Skkt:n'Nam' (,29. 8 63 I 59 z- z. w. f29. 8| 63I 67 w. t. z. 9. < 29 9 64. 65 w, z. w. bewolkt, windrig. (.29- 9 61 60I • F29 9 "65 67 w. N.W. 9 67 71 betrokk^ ) 29. 9 62| 6ii w. z. w. Detrot*en' Hoéveelheid van gevallen en uitgewasemd water.' Te Alkmaar. Gedurende de Maand July 179°Gevallen 72 Lynen: Uitgewaasfcmd 44 Lyne». Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  l79°> NO. 112, ALGE MENE KONST- en LETTER-BODE,. VOOR, MEER- EN MI N-G EO EFFENDEN. Vry dag den 20. Augustus. ser i g t e N. I T A L I E N. E&e Raadsheren, Voorzitters by het Institgut der U| Wetenschappen, te Bolognt, des avonds van den |J 13. Febr. laatstl. vergaderd zynde, gaven hunne » toeftemmingaan de beoordeling der Clementynfche Akademie-Ieden, welken tot Regters verkoren waren, over de ingezondene Stukken, in het vak der Graveerkonst, om naar den Courlandfcben Prys, die in het voorl. jaar was uitgeloofd, te dingen; zynde 'er geen Schilderftuk by het Inftitutit ingekomen. Het bekroonde Stuk, in de Graveerkonst, verbeeldende een H. Maria Magdalena, gevolgd naar de beroemde Schildery van Guido Caguazzi, waar van de Hr. J. Cavelli de tegenwoordige bezitter is; is, by het openen van het bygevoegd verzegeld Briefje, gebleken, door den Ui.Francais Rofaspina, vervaardigd te zyn: aan wien dan ook ene Gouden Medailje, ter waarde van 20 RomeinfcbeSequinen,met de gewone Beeldtenis van den Doorlugtigen Hertog Stigter, wierd toagewezen. De Prys der Schilderkonst, voor het tegenwoordig jaar J790 toegezegd, by mangel aan dingers naar denzelven, ingehouden zynde, is op nieuw uitgeloofd voor het jaar 1791. op het zelfde onderwerp als voorheen, waar van de opgave dus luidt: „ Pirginius, vol van gramfchap en droefheid, na,op „ ene openbare plaats, zyne Dogter den boezem door„ floten te hebben, om haar der fchennis van den Tien „ mzn Appius Claudius te ontrukken, dezen, by zyne „ terugkomst, toefcbreeuwende: Te Appi'. tunmque caput „Janguine boe ctnfecro. TiT. Liv, lib. lil. v. DEEL. Wyders worden, ingevo'ge dér edelms-dige inzigfen van Z I). H. den Hertog van Cour l and, alle Beeldhouwers, zo Nationale als Vreemden, uitgenodigd, om naar den Prys der Beeldhouwkonst voor het jaar 1791 te dingen, op het volgende onderwerp of voorftel, te weten: „ Er.e Vésftaal„ fche Priesteres voor het heilig vuur (taande, 't welk op „ den drievoet brand." Dit Stuk moet in Basreliëf, uic JVIarmer, gehouwen zyn, en niet boven i\ Romeinfchepalmen hoog, en 3 in de lengte, wezen. Tot narigt van die genen, welken naar den prys de? SchiIder!:onst begeren te dingen, dieud, dat de Stukken op Doek gefchilderd, en in koleuren gezet, moeten' wezen, dat de hoogte der Taferelen niet boven 4 Romeirifche palmen, en de breedte niet boven de 6, moet gaan: en dat voorts de Scbilderyen, op een klein Stokje gerold, en wél ingepakt-, in een klein kastje of een buis, met gewascht doek, en niét met Schilderdoek, overtrokken, moeten toegezonden worden. Al wie lust heeft om naar de uitgeloofde pryzen, op de onderfcheidene onderwerpen, te dingen, moet,in de maand December dezes lopende jaars, zyn naam,by een verzegeld Briefje opgeven, aan den Geheimfchryver der Asfunteria, in dier voege dat men dezelve niet van buiten kan lezen; moetende wyders de orofiag van hetzelve, boven op, getekend zyn met een Zinfpreuk of devies. De Stukken moeten, afgewerkt, in de maand January 1791. ingezonden worden , en getekend zyn met dezelfda Zinfpreuk of de eigen Dichtregels, die op het naambriefje van den Maker ftonden. In de maand February zal de uitfpraak gedaan worden, door de Hoogleeraren, by de Akademie en Asfunteria daar toe gekoren; en, na het ontdekken van den naam des genen , in wiens voordele de uitfpraak gefchieden zal, als mede van de Zinfpreuk, reeds in de Acta geplaatst, zal aaa lezen de Prys ener Gouden Medailje, ter waarde van 40 •* j-j Ro-  C 58 5 Komeinfche Seqtnneii, zo in het vak der Schilder-, als der Beeldhouwkunde, worden uitgedeeld. By aldien de perfonen, welken den prys zullen behalen , in afgelegene landen woonagtig zyn, kunnen zy de Medail je, door een gevolmagtigden by dezelven, laten ontvangen. By aldien 'er geen Stuk mogt inkomen, *t welk r.aar het oordeel der Hoogleraren voldoende is,zal de Prys irgehou den, en het zelfde ondertverp op nieuw, voor het volgend jaar, zonder enige verkorting van den gewonen prys, opgegeven worden. Alle de Stukken moeten, gelyk reeds gezegd is, in goe den ftaat , in de maand Jauuary 1 79r. ingezonden worden, aan den Oppasfer van het Inftiiuut: kunnende de Heren Uitlandfche Dingers, des goedvindende, of met den Post, of langs enen anderen weg, dezelven zenden, met dit adRS boven op: AU' illuftrtsfima fj? excelfa Asfunteria dell' hflituto di Br.logna. De bekroonde Stukken zullen by het Inftituut, met den naam des Meesters, bewaard worden. Dezulken, die geen prys waardig geagt worden, zulten aan den Dingeren terug gegeven worden : kunnende de Uitlanders, tot deze te rug ontvangst, iemand in Bologne benoemen. Alle In- en Uitlanders, die naar den prys willen dingen , (gelyk zy daar toe by dezen uitgenodigd worden,) en die enige nadere ophelderingen verlangen, nopens de voorge fchrevene manieren en regels , kunnen zig vervoegen aan den Secretaris dell' Asfunteria dell' injiiiute, die hun alle verdichte narigten zal geven. DENEMARKEN. Koppenhagen, den r. July 1790. Van de 52 ingekomen Antwoorden op de uitgelchreven lJrysvrage van den Kamerheer Subm : Is ene Nationale hledcrdragt voor- of nadelig? is de eerfte Prys van 400 Rthl. aan ene Verhandeling toegewezen van den Hofraad en Hoogl. Witte, te Roftock; de twede van 150 Rthl. aan ene van den Geheimfchryver Pram , te Koppenhagen; en de derde van 50 Rthl. aan een antwoord van den Kamerheer Hennings,te Pioen, in het Hertogdom Holflein. Alle de drie Schryvers verwerpen de Nationale Dragt; de beiden laatstgemelden (laan alleen een Uniform voor de Burgerlyke beamptenaren voor. De Hr. Witte heeft inzonderheid, met veel fchranderheid, aangetoond, dat ene volkskledy voor geen Land nuttig of aanteraden zy. De Adjunct, der Rechtsgeleerde Faculteit, Fr.Wilh. Scblegel. is tot buitengewoon Hoogleraar in de Rechten by onze Univerfiteit aangefteld: wydersis de Hr. Munter,van buitengewoon, tot gewoon Hoogl. inde Godgeleerdheid bevorderd; en zyn de beiden verdienstelyke Dichters, Rahbek en Baggefen , Hoogleraars in de fraaye Wetenfchappen geworden. De Hrn. Generaal Major Weguert Hoogl. Dokt. Mumfen, en Juftftieraad Thorlacius, zyn tot gewone Medeleden van het Koningl. Genootfchap der We* tenfehappen verkoren. Den 20 Febr. dezes jaars is alhier, in den Ouder» I dom van flegts 41 Jaren, overleden, de Hoogleeraar j en Hiftoricfchilder Erie Pauelfen. Denemarken verj liest ongemeen veel aan/dezen voortrerfeiyken KonsI tenaar, die reeds zo vele Konst Hukken hadde aange: bragt, en die thans bezig was, om de fraaye Gezig* j ten, welken hy op zyne reize naar Noorwegen getèi kend hadde, volgens ene nieuwe manier, welke hem ' veel moeite kostte, in gekoleurde Platen uittegeven. De eerfte Plaat, die daar van in't licht kwam, hadde reeds de grootfte verwagting hier omtrent verwekt. FRANKR.TK. De Hr. le Vaillant, die, buiten de reize, welker befchryving hy reeds in 't licht gaf, nog ene anders veel dieper in Afrika gedaart heeft, is thans bezig» met ook van deze het verhaal op te ftellen, 't geèia eerstdaags het licht zal zien. Hv zal hier ene Orthonoligie by voegen, waar in hy'de Vogels dier afgelegene Gewesten, nevens derzelver huishouding, raauwkeurig befchryven zal. Hy arbeid tegenwoordig ook nog, op order des Konings, san ene Landkaart, waarop, nan derzelver plaatfelyke oorden,z© de onderfcheidene ftammra van menfehen. als rasfea van Dieren, foorten van Vogelen en Planten afgebeeld worden, waar van hy in zyne beiden reizetï gewag maakt. Deze Kaart, doorhem zelve getekend» zal in \ koper gebragt en uitgegeven worden. Zy zal 8 voeten in de breedte en 6 in de lengte beftaan. DUIT SCH LAND en naburige Ryken. De Regerende Landgrave van Hesfen- DarmfladS beeft,uit enen loflyken yver voor den bloei en verderen opgang der Univerfiteit, te Giesfen, ene fomme van 10,000 Flor. gefchonken, tot oprigting van een nieuw Inftituut voor de Verloskunde,aan voorn. Hogefehole, als mede den Kapitein Ingenieur Werner, tot gewoon Hoogleraar der Krygj-Wetenfchappen, by dezelve, aangefteld. NEDERLANDEN. Leyden. De Hr. Nicolaus Paradts , Hoog' leer aar in de Geneeskunde, aan 's Lands Hogefehole* alhier, tot Lyfarts van Zyne D. H. den Heer Prins Erfftadhouder aangefteld zynde, heeft, over enige dagen, in die hoedanigheid, den Eed, ter Vergadering van H. H. Mogenden, afgelegd, By  I 59 ) By het vertrek van Z. D. H. den oudtien Erfprins Wülem Frederik, van deze Univerfiteit, hebben de afzonderlyke Moogleeraars, welken aan Hoogstdenzelven Lesfen gegeven hadden, aanzienlyke gefchenken, zo in Geld, als in fraaye Gouden Snuifdozen, ontvangen. Amsterdam, 12 Auguftus. Eergisteren is alhier de Jaarlykfche Algemeene Vergadering der Maatfchappy: Tot nut van't Algemeen t in de Lutherfche Oude Kerk. gehoudefi. Na dat dezelve door den Heer Ur. Caspartts Rfnsing, Biet ene Redevoering: Ouer de hogere voortreflykbeid der zede iyke boven de zinlyke genoegens, geopend was, is het volgend bericht, wegens de uitgefchreven Prysvragen, den Leden be kend gemaakt. „ Op de Vraag: Welke zyn de land eigen goede, en welke ie land eigen kwade zeden van den minvermogenden en lageren burgerkring in ons Vaderland? Hoedanig kunnen de eerstgemelde Hest aangekweekt, en voor verbastering bewaard , en de laatfte uitgeroeid worden! twee Antwoorden ingekomen zynde, bleek het best aan dezelve voldaan te zyn door den Schryver der Verhandeling, ten Zinfpreuk hebbende; Die 't nut van 't algemeen met waren vlyt betracht, Geef op bet Vaderland, de deugd en zeden acht. welke by opening van het Naambillet bleek te zyn de Kr. Dirk van Htni.oopen, te Amfteldam, welke dus de Gouden Eerpenning is toegewezen. „ Op de Vraag: Welke zyn de beste middelen, om reeds in de Scholen, de kinderen tot gezellige deugden op te leiden? Zyn on der anderen twee Antwoorden ingekomen, welke, wat der EeUer verdienste betreft, na genoeg gelyk ftonden; als een ander de Zinfpreuk: Leer naar een zuivere ziel, als 't grootfle heilgoed, baaien, Gellert. en 2 Leer den jongen de eerfte beginfelen, naar den eiscb zyfls> veegs, als by ook oud zal geworden zyn, zal by daar van niet afwykeu. Sr-r. XKII:6. Synde by meerderheid van Stemmen de Gouden Eerpenning aan de eerde, en den Zilveren am de tweede toegewezen; ayndede Schry rrs derzelver de Hrn. Bernardüs Spoelstra , Schoolhouder en Organist te Oldeboorn, en Petrus Weiland, Leerbar der Remonjlranten, te Rotterdam „ He Vraag Daar huiten allen tegenfpraak de uitfpanningen tn vermaken op de zeden van den gemenen man groeten invloed lebben, en zich elk regtfebapen Vaderlander aan de beboorlyke heuze en regeling behoort gelegen te laten liggen, is de Vraag : Welke uitfpanningen en vermaken meest overeen komen, met bet taedelyk zo wH als pbyfiek en nationaal belang; boe men best zo danigen, wette in onbruik mogteti geraakt iyn, weder in trein zou kunnen brengen, of befebaven of verbeteren, en de zodanigen , welke by vreemde volken in gebruik zyn, en aan de bovengemelde einden beantwoorden, zou kunnen invoeren? Niet beandwoord zynde, word dezelve wederom ter beandwoording opgegeven, uiuerlyk voor den eerften van Bloeimaand 1791. De Vraag; tine beknopte en telkens met vwleeHen opgelet' derdeNederduitfcbe Grammatica eifenende . niet voldoende beantwoord zynde.word dezelvewcder ter beantwoording voorgefteld uitterlyk voor den eerüen van Sprokkelmaand 1792- Men verwagt.dat deze Grammatica, zo veel mooglyk, onderhoudende en voor *t Schoolwezen gefchikt zy,en dat men ook vooral lette op de afleiding der werkwoorden. Van de twee Vragen, voor de Leden der Maatfchappy ter beandwoording uitgefchreven , fs de laatfte : welke middelen kan men in bet werk ftellen, om de Schoolmeesters aan te maeiigen ter deelneming in de Maatfchappy, en met dezelve ter bevor* dering van hare heilzame oogmerken mede te doen werken?— het best beantwoord door den Schryver, ten Zinfpreuk hebbende: Eene poging; aan wien dus de Gouden Eerpenning is toegewezen, zynde de Hr. Dirk Boikc, te Amfteldam. Wyders zyn ter beantwoording opgegeven deze Vragen: r. Waar in befsaat bet wart wezen van bet Christendom ? Men verwagt egter, dat deze Stoffe van eenzedekundigen kant zal befchouwd, en bepaald ingericht worden en nu te der Christenheid in het algemeen, zonder het oog te vestigen op die begrippen, welke deverfchillendeChristenen van elkander fcheiden. 2. Voor welke zedelijke verbeteringen, uit bet gebod van de liefde des naasten ontleend, zyn de Ambagten, Kmstent Neringen, en vooral de Koophandel, vatbaar? Moetende deze Antwoorden beiden voor den eerften van Bloeimaand 1791. ingeleverd worden. 3. En eindelyk, om te beantwoorden voor den eerften van Sprokkelmaand 1792 de opgave eener Logica, of befeba; ving des verftands, ten nutte van 't Algemeen. De Verhandelingen moeten zo volledig, klaar, bevattelyk en onderhoudende wezen, als mogelyk is, ten einde voor den geringen Burger of het Schoolwezen nuttig te kunnen zyn; zullende die, welke aan dit oogmerk voldoen, bekroond worden met een Gouden Eerprys,op den gewonen Stempel der Maatfchappy geflagen : en daar de Vraag wegens de Grammatica van veel aanbelang is, uit hoofde van 't gebrek aan, en Ue uitfiekende nuttigheid van, zulk een Schoolboek, bied men den Schryver der voldoendegekeurde Verhandeling, boven de Gouden Eerpenning , nog ene Premie va» ao Gouden Dukaten aan. De Verhandelingen moeten met ene andere hand, dan die des Schryver--', gefchreven, en, vergezeld met een verzegeld Naambiljet, getekend met deze Spreuk, welke onder de Verhandeling geplaats- is, vragt vry , verzonden worden aan M. NieuwENHUYZEH , Med. Dr. Secretaris der Maatjehappy, op de Heeregragt, tusfehen de oude Lely- tn Berglhaten , te Amfteldam. Haerlem. In de Verfcheidene Sesfien der Algemene Vergaderinge van den Oeconoraifchen Tak van de Uollandfche Maatfchappye der Wetenfchappen , alhier, begonnen den 10. Auguftus 1790. en geëindigd den 13. derzelver Maand, zyn de volgende Prrjeraien en 'Remuneratien toegekend : Ha Aao  C 60. D Aan den Ur.N. Meerburg, ie Leyden, wegens het averzen den van Alifari, bier ten Lande gecultiveerd tot het nemen van Proeven, en opgave der Maniere van culture, ingeval ge de Frysvraig, Nr. 311. biz. 173. behalven de Prsmievan 'c voorgaande iaar, de.Grudun jieJaille of 50 Dukaten. Aan A. ƒ. Verhoef, te Utrecht, wegens de continuatie van zyn Winkel van fnlandfcbe Goederen, bedragende ƒ 21898de.Praemie van ƒ 400- conform de Prysvraag Nr. 256. blz 132 en 383 Een aan Tennis van der Heyden, te Amflerdam, wegens den Winkel, bedragende de fomma van ƒ .3000- „ en dingende dus na de Prysvraag Nr. 49'. blz.332. dePrsmie van/oo:-" Voor het verdebiteren van Inlandiche Carfaayen aan Gods huizen, een halve ftuiver aan het Godshuis, en een halve fmiver aan den Kabrikeur. Ais aan J. Btonkbuizen, te Leyden, voor ó 127 ellen ƒ 153 : 3 :8:- en C. Maas Pietersz. te Delft, voor 5185 ellen ƒ 129:12.8:— En een dito Som aan de Godshuizen. Aan Daniël Frydag, te Amflerdam, wegens een gegraveerde Konstprent, i':gekvero ter beantwoording der Prysvraag Nr. 433. blz. 266. een Rtmuneratie van 15 Dukaten. Aan den Hr. P van Dricl, te Rotterdam, wegens het culti veren van Turkfe Mee, uit Zaad van den Alifari wortel, ■welke Mee veel beter is geoordeeld , dan degewoone, de kleine Gouden Medaille. Aan den KonstfchilJer H. Voogd, zich thans teflimenbeTindende, wegens getoonde blyken zyr.er vorderingen inde Schilderkonst, de continuatie der Piasmie van 50 Dukaten voor het tweede Jaar. * * * De Schryver van zekere Verhandeling over den Hedendaagfchen Scheepsbouw,en getekend J.Wiltens, word uitgenodigd om zich nader bekend te maken, aan Heren Directeuren vnn den Oeconomtfchen Tak, nadien die Verhandeling in confideratie is gekomen, en men geen Refolutie daar over kan nemen, voordat men nader daar over heeft gefproken. De Schryver der Verhandeling over de kvoaade Droes, Prysvraag Nr. 392. blz. 2$$. onder de Zinfpreuk: 't Voor. oor ieel en 't bygetoof zyn voor de 5 St Jan in de Woestyne. Raphaël. 201. Maria's Hemelvaart. . Gttido. 114. De Kindermoord. . . Annibal Carraebe. 373. 's Heilands Begravenis. . LoiewykCarracbe. TI',. Sufanna en de Oudlten. . Dominichine. 112. De Groetenisfe des Engels. Tintoret 140. De H. Familie. . . Procaccini. 192 De Cynspenning. . . Capuciho. 314.. De wyze en dwaze Maagden. g van Scbatcker. 2,4. De afneming van 'c Kruis. T Rembrandt. 217. s HeiianJs Begravenis. J J7. Wilde Zwynen Jagt. . 1 ? p 15 Herten Jagt. . . j J' J ' 90. Landfchap. . . Bergbem. 9 Dito. . - . Botb 63. De Kwakzalver. . . Gerard Dauw. 47 't Dorp Feest, hoerekermis. Ter.iers 208, De God Pan by den Boer. J. Jordaens. 221. Maria Boodfcbap. . *\ 222 —— Bezoeking. . 223. Aanbidding der Herders. 225. Jezus onder de Leeraren. 227. De Geeifeling. . . 228- De Doornekroon. aiO. Ecce Homo. . . > van der Werff. 430. De Kruisdraging. a3t. De Kruisfiging. . . 832. De Begravenis. S34 De Hemelvaart. 325. H3gar aan Abraham voorgefteld. 326. Hagar door Abraham weggezonden. 6J. De H Mr.agd en 't Kind Jezus. "J 70. Het Graf van den Heiland. > van Dyk: 22. Jupiter en Antiope. . J 474. Jezus en de vier Boetvaardigen. ~i 244. Caftor en Pollux. . | 269 Simfon door Delila verraden. {.Rubbins. 254. De ontmoeting van Jacob en Efau. j 28ö- Rubbens en zyne eerfte Vrouw. I söfi. Het laatfte OordeeJ. . j NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Volgens ene naauwkeurige en echte opgave, bedragen de Inkomflen van Polen, thans, 29 Mill. 400,000 Poolfche Guldens, of 24§ Mill. Holl. wordende daar en tegen de uitgaven op 28 Millioenen Poolsch , of S3l Millioenen Hollandsen, begroot. inriotsng des KIE'JWE Must Et* ifUKK van Denemarken en Noorweoen, welke, in bet eerstkomend jaar, met Koningl. goedkeuring ftaat in* gevoerd te werden. Het tegenwoordig Papieren Geld, waar onder de Kop. penhajer Bankbriefjes te verftaan zyn, zal van tyd tot tyi ingewisfeld, en een Geldmunt, van gelyke foort als by de Hertogdomuien is ingevoerd, in 't vervolg ook in hetRyk, als een Landmunt, ingevoerd worden. — Deze Geldmunt, die, naar den Muntvoet van 9j Thaler op de Mark, tot 14 loden fyn geflagen word, zal 'er voor eerst flegts nair de waarde van 'c Zilver in omloop gebragt worden, zonder dat hare betrekkelyke waarde, tegen Deensch Courant , op den S'empel gebragt word. De Koning ftaat toe , dat 'er een nieuwe Bank opgerigt word, onder den naam van Denemarkfche en Noorweegfche SpecieBank , die nagenoeg op den voet van de Engelfche BJiik ingerigt is. Het Fonds dezer Bank, *t geen door fournisfementen van particu'iere Perfonen, in Actiën verdeeld , Itaat byeengebragt te worden, zal wel als een afzonderlyk Eigendom aangemerkt, dog egter op dien voet gedirigeerd worden, dat het belang van den Staat daar hy voornamelyk in 't oog gehouden word. Dezelve zal Briefjes, die op Speciegeld luiden, voor de fommen, by haar gedeponeerd, mogen uitgeven Het fpreekt van zelve, darde ogenblikkelyke realifatie haar als een onfehendbare en heilige pligt word opgelegd. By alle betalingen, die uitdrukkelyk in Specie b■ paal<ï zyn, zullen zulke Briefjes, in den gehelen Staat, worden aangenomen, doch niet voor Courant doorgaan, AHe inkomften en onrfangften der tegenwoordige Koppenhager bank worden, door den Koning,alleen en in eigendom aan haar overgedragen. Alle Briefjes, die by de Koppenhager Bank inkomen, zullen terllond weggelegd , en niet weder uitgegeven worden. Dezelve zal gene nieuwe Briefjes laten maken nog in omloop brengen Tot dat einde zullen alle Stempels ,°tcr vervaardiging dezer Briefjes, nevens alle overige materialen aan een kant gedaan tn onbruikbaar gemaakt worden.— De uitftaande fchulden der Koppenhager Bank zullen, van tydf tot tyd, naar zekere bepalingen, en ten meesten gemak der Schuldenaren, geind worden — De realifatie dezer vorderingen , nevens andere dugtige Efreflen, aan de Bank overgedragen, geeft haar het middel aan de hand, om alle bare thans in omloop zynde Briefjes langzamerhand in te wisfe!en. — Zo lange deze Briefjes nog in de Koppenhager Bank circuleren, zullen dezelven als Landmunt befchouwd, en by alle betalingen in Deensch Courant, naar derzelver volla waarde, gelyk voorheen, aangenomen worden; gelyk ook de tegenwoordige gewone realifatie , by de Koppenhager Bank in gebruik, verder ftand zal houden. Zo dra de nieuwe Bank zal opgerigt zyn, zullen alle beleningen der Kop. penhager Bank, van welken aart ook, en onder welken form dezelve ook gefchieden kunnen, ten enemale ophouden.1 Alleen zal het aan de nieuwe Bank, na dat een genoegzaam Capitaal by een gebragt zal wezen , vry ftaan,om, volgens de, in die gevallen , voorgefchrevene en on verbreken lyke bepalingen, opfchietingen van Penningen toe te ftaan. PRYS  ( 64 ) prys der granen. ROGGE HetLsat. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruiifche . . 95 a 125 Pootte bonce eu witte iSjaaz* Koningsberger . 9S Dico rode . . i?5ajio Poramer, Colb. en Stett. «4 a "° Warder.Hengf. enElb. 175 821° garst , haver, boekw.. Koningsberger . 15 ja 208 VriefcheWinter . Vriefche • • 180 a aio Voorl. Zomer . . BovcrJanofche . . 160 a 195 Brouwhaver . . 72 a 84 VoorUndfe rode 1 1— Boekw.Amsf.en Gooil. L. 1 Zeelandfche . . i95a*to Dito Brab. en Vlaamf. L. ■ oly, traan en baarden. Walvisch Traan, 't quart, Itaapoly,d'Aam ƒ37 337' van iaStek. /70 dito Lyn . ƒ35 Dito rode ƒ52 dito Hen nip . ƒ38 238$ Wal v. Baarden van 3 tot 7 fg de 100® ƒ XV 1 s s e l- c o u r s. Madrid op Ufo van Londen , zigt fj 38, ro£,io 2 maand $ 92I ditüop2m. j] 38,7,6^ Bilboa . . . & 92 Hamb. zigt ft. 35,^ Cadix . . . $ &t£ dito 2 m. ft.'34rt Seviiien . . § 9ih Aitona,zigt ft. 35r§ Lisfabon . ; % 51 dito 2 m. ft. 34ts Venetien . . $93 Breslau, 6w.dat. ft. 455 Genua . . . Msl Wenen,6w.dat ft. 35f Livorno . . % 92* Antwerpen pC. 3 ver!. farys,2m. . $51! Gent . pC. 3 verl. dito zigt . . 9i 5i| Brusfel . pC. 3 ven. Bourdeaux,2 ra. 4 5'S Zeeland . pC- 2f verl. dito, in. • • ^5* Rotterdam pC. f specie-cours. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC. 8§a| dito, perbanco .... pC. 8a8| Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5, 8§ Nieuwe Louisd'or 11,7,2 Oude dito . . ƒ 5, l\ Zonne Piftol. f 11,4 Franfche Piftol. . / 9, 7 Carolin. . ƒ11,12 Pruisfif. dito . ƒ 9, 7 cf°ix de Malta ƒ 13, 4 Lunenb. dito . ƒ9,7 Pyn Zilver, p. m. ƒ25,17 Spaanf. dito . ƒ 9, 6" dito Grof . ƒ 25,14 Guinias . . ƒ12,2 Agio van den Bank * ïèpCt. Souvereine . . ƒ15,17 Amsterdam 16 Aug. 1790. GEBOORTE- TROUW en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene Te Haarlem, by PLAAT en L ö O S J E S. i week, is geweest: te Amflerdam 129: en te Haarlem ii, onder welken laatften 2 beneden de 12 Jaren. Den 8ften dezer maand Augustus is, teRhynsbw-g by Leyden, zekere Delta Ar&evcld, Huisvrouw van Samuel Samuelsz de Mooy, in de Kraam bevallen van een dood Wanfchepfel, 'zynde van beiderlei kunne: of Zoon en Dogter, die aan eikanderen gegroeidzyn, en flegts één lighaam uitmaken. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfcbe Waarnemingen ïvan r tot 7 Aug. te Hamburg. fHoogfteftand28, 1. den senóden. Barom. < Laagfte . . 28, o. den iften. (.Gemiddelde der gehele Week 23? 1. Therm f Hoogfte ftand 15 Vs Midd.van den 2 en -den. Reaumur.i Laagfte . . 9°i'sMorg.deni 3,5,0 en 7déa. LGemiddelde der gehele Week 134 grad. Hierfcbsnde wind Z. W. Dacelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem, baro thermo- streek i70o me- meter. der i.uchtsge. Aus. ter. Noord| Zuid. wind. steldheid; ("29 10 66! 66 w. t. n. Voorm.betrokken, 11. < 29.io 69I 76 w. n.w. verder bewolkt, (29.10 54 51 w. z. w. '«Av.helder. f29.10 65 72 w. Voorm meest betr. 12. < 29.10 71j 80* Z. Z. o. yerder wolken, (^29.10 6c 59 Z. 's Avonds betrokk, (' 29 10 62§ f 64 w. t. n "s Morg. van 3 tot 6 13. ^2910 71 77 Z. o. uur regen, verder ^29.9 61 60 z, zeer bew. ftil. f29. 9Ï 62| 69 Z. o. 14. < 29 10" 7l| 85 w.n. w. Voorm.bew. verd. (29IO 58 S7l VT. °^rent helder. ("29.10 63 72 Z. o. 15A 29 IO 78| 92 Z. Z. o. 's Morg. helder , ) «« -»i r- «.*. verder wolken. (.29- 71 65 00 < fïy. 7i 68| 71 z.w.t.z.*] 16. \ 29- 8 73 74- Z- W. y°°r"ï- bevf. verd. (.29- 8 65 64 betrokk' W1"dflg- Ï29 8 65I 67 w. t. z. 29- 8 «7§ 73Ï w. z.w. meest omtrend SP- 9 631 0O| | Z.W. "««"okk. wmdrig.  i79o. No. 113. ALGEMENE KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- ENMIN-GEOEFFENDEN. Vry dag den 27. Augustus. BERIGTEN. CR O O T-B RITA NNI E N. (^^=jle Hr. Herfchel, onlangs,een helder lichtenV\ yk de flip op den Ring van Saturnus ontdekt |j hebbende, hield dezelve in 't eerst voor een agtften Wagter van deze Planeet. By naauvvkeuriger Waarneming egter befpeurde hy, dat deze ftip tot het ligchaam van den Ring zelve behoorde, en ontdekte daar by tevens, dat de Ring zich om de Planeet beweegt, en deszelfs omloop in den tyd van 10 uren en enige minuten volbrengt. Dezer dagen is de Kapitein by het Greenwich's Hospitaal, John Gore, overleden. Deze Heer had, in zyn leven, vier togten rondom den Aardkloot gedaan; zyne eerfte reize deed hy met den Kommandeur Byron; zyne twede met Kapitein Wallace, en 'de twee laatften met Kapt. James Cook. De beroemde Beeldhouwer Agoflino Carlini, Custos by de Koningl. Akademie, waar van hy een der budfte Leden was, is, den 17 Aug. laatstl. te Londen overleden. Hy muntte byzonderlyk uit in zyne bevallige kleding der beelden. Hy was te Genua geboren, en kwam reeds in zyne vroege jeugd in Engeland. V. DEEL. FRANKRYK. De Abt Raynal, bekend door zyne ivysgerige en Staatkundige Gefchiedenis der beiden Indien , is den 15 Aug. by een Decreet der Nationale Vergadering, op den voorflag van den Hr. Malonet, ontheven van het Decreet, 't weik het Parlement van Parys te-' gen hem in 1781.hadde uitgevaardigd: welk decreet, zo wel als alle de Procedures tegen hem gehouden, als ftrydig met de onveranderlyke en onvèrvreembare Regten des Menschdoms, voor nul en van gene waarde verklaard is. De Heer R. ziet zich dus wederom herfteld in het genot van alle zyne verlorene Burgerregten. NEDERLANDEN. Rotterdam, den 19. Auguftus. Het Dicht-en Letterlievende Genootschap , onder de Spreuk: Studium Scientiarum Genitrix, heeft, den 12. dezer, inden Stads-Doele alhier, zyne Algemeene Vergadering gehouden. Na het openen van dezelve, door den Voorzitter Diric Erkelebs, met een Dichtftuk, getyteld: de Eer, deed de eerfte Secretaris verflag van de voornaamfte handelingen des Genootfchaps, op en zedert de Algemeene Vergadering van den jare 1789 gehouden: waar op, door den Voorzitter, de uitdeling van den Gouden Eerpenning , aan den Heer Jan van Os, Kunstfcbilder in 's Gravenbage, den eerften Zilveren Eerpenning, aan den Mr. Thomas Kaas, wonende te Rotterdam, en den tweeden Zilveren Eerpenning aan dea ,vooru. Ht. Jan van Os, met vèreisente plegtigheid, werd  C 66 ) gedaan, wegens hunne bekroonde Diehtftukken,behelzende: Ha karakter van Jezus Christus, ons ten voarbeelde , gevoigd van eene Dankbetuiging aan den ,Hr. Adam Simoks, Phil. Stud. te Leiden, voor deszelfs Prysyers, op de voorz. ftof, 't geen waardig gekeurd was, om, by de bekroonde Stukken, in 's Genootfchaps werken gedrukt te worden. Waar na, door den eerften Secretaris, het bericht der gemagtigden, ter beoordelinge der Prysverhandelingen, voor dezen jare, en het befluit des Genootfchaps, daar op genomen, werd voorgelezen,- uit welk bleek, dat, op de uitgefchreven Prysvraag : Welke zyn de oorfprong , voortgang en tegenwoordige ftaat der Nederduitfche Dichtkunst? geene voldoende Antwoorden waren ingekomen; dat by het Genootfchap wel was ontvangen, een Stuk, ten Spreuke voerende: Laat de aloudheid Dichters noemen, Nafo roemen, En Homeers vergoden lier, en?.. 't geen vele lezenswaardige byzonderheden, betrekkelyk de opgegeven Prysvraag, behelst, die de kunde en verdiensten van deszelfs Schryver aanduiden,doch niet voldoendegenoeg was bevonden, em met den Gouden Eerpenning te worden bekroond, dewyl het ware oogmerk der Vrage niet genotg zaam beantwoord was. Dat het Genootfchap, met de voorfch. Vraag', heef' be doeld: eene beredeneerde Hiftorie te erlangen , van den oorfprong , voortgang en tegenwoordigen (laat der Nederduitfche Dichtkunst, welue tot eenen grondflag zoude dienen voor aile Dichteren, om daar uit, op eene gemakkelyke wys, de Hi florie der Dichtkunste in hun Vaderland te leeren kennen, en vooral die Dichters, in onderfcheiden tyd>akken, welke hunne aandacht , betrachting en naarvolging hy/.oi der waardig mogen zyn, en uit dien hoofde gekend behoren te worden: eene Hiftorie, derhalven, waar in alles, zoo naauwkeurig mogelyk.met opiigt tor den juisten leeftyd derDichteren, mitsgaders zo wel het gebrekkige, als het fchoone, of pryzenswaardige, in ieder tydvak, moet worden aangewezen. Dat het Genootfchap, uit aanmerking van het nut, dat eene volledige beantwoording der voorfch. Vrage, aan alle Dichteren konde verfchaiFen, befloten had, de?elve ander, mael uittefchryven, om beantwoord te worden voor, of uiterlyk op,den laatften van Bloeimaand 1792. enenendub belden Gouden Eerpenning , ter waarde van vyftig Dukaten, uitteloven aan den zamenfteller van het beste ftuk, dat de gemelde Vraag voldoende zal beantsvoordeij, als mede enen Zilveren Eerpenning aan den Schryver van liet Stuk, dat het best gekeurde naast by kotnen zal. Voorts herinnerde de voorn. Secretaris den Leden, dat, in den voorleden jare, tot slsn? Dichtkundige ftof was op gegeven: Triumpbzang van Israël, na den doortogt door de rode Lee, om beantwoord te worden voor, of uiterlyk op, den laatften van Bloeimaand 1791. onder aanbxidvao eenen Gou den Eerpenning, ter w-aa/de van 25 Diikaien, aan den Dichter van het beste Vers, dat aan die ftof voldoende beant woorden zal, en van eenen Zilveren Eespeuning aan den zamenftellex van het Vers, dat het best gekeurde' naast by aai kooien» Voorts werden de prefent Exemplaren van het 2de deels eerfte ftuk van 's Genootfchaps Werken d:n tegenwoordig zynde Leden behandigd ,het briefje, tot het ingekomen Antwoord behorende, ongeopend verbrand, en alle verrichtingen mat eenen vriendelyken maaityd befloten. NB. De Dicht- en Letterkundige Stukken , d're naar de voorf. Pryzen zullen dingen, moeten leesbaar gefchreven, en, op de voorn, ryden, aan den eerften S'Cretaris dezes Genootfchaps Abraham Wïk rigt, ene plaats in ons Tydfchrift te geven. „De Hr H. W. Kels, te Gottingen- een jong; fcheikundige van veel verdienflen, die zig, door het ir'tgeven en vertalen van eenige Schriften , tot de Schei- en Artzenymengkunde betieklyk , mei veel lofs heeft bekend gemaakt, heeft onlangs de /.eergevvigtige ontdekking gedaan, van alle;lei bedorven, modderig, ftinkend en geheel ondrinkbaar water, in zeer korten tyd, met weinig moeite en kosten, allen oniiangenrimen reuk en fmaak te benemen-,'en vtdkomen zuiver en drinkbaar te maken. Hy is gereed, deze uitvinding, tegen ene behoorlyke doch matige, remuneratie, het zy aan "t Algemeen, het zy aan ene byzondere Maatfchappy of Perfoon,die daaromtrent met hem overeenkomt, bekend te maken. De beroemde Gottingfcfie Sch";- en Natuurkundigen, J. F. Gmelin en Blumenbach, bieden zig als getuigen voor de waarheid der proefnemingen van den Heer Kels, en van het goea fucces derzelver, aan; gelyk ook de Hr- S. J van Gettns, Med. en Phil. Dr. te Harderwijk, meermalen, van het uitnemend fucces dier proefnemingen ooggetuige is geweest, en gereed is* nadere onderrigtingen, aan elk die belang mogt (lellen, deze uitvinding bekend te zien, te bezorgen." Merkwaardig Geval enfr gelukkige Gmw ZING VAi» uollehowds BLTEN. (Uit de Wener Zeitung, van 28 July 1700.) Ene getrouwde Vrouw, in Wenen, kogt, in de maandl April dezes jaars,een Hondje, tot vermaak harer Kinderen, die 'er,6 weken lang, veilig mede fpeelden, zonder dat merj aan het zelve enige de geringfte rekens van boo.7 betr.enwindr.Nanu (^29. 9 51 483 1 reg.'s Av. helder. f29.10 60 f f55 w. 20. < 29 10 67 85 w. t. N. 's M°r6- bevolkt, (.29- 9i 57 55 I »■ o. verder h€lderf29. 8 62§ 76 z. t. o. 'sM. held verd.bew. 21. ^29. 5§ 78 87 z. z. o. van verre donder, (_29. 5 64 64 z. w. '«Ay.heJd. en windr. f29. 7f 6o| 6oi z. w. bewolkt, iets buyig 22. < 29. 9§ 64§ 70 w. z. w. enwindrig ,'sAv. (29.10 55§ 54 z.w. helder. f 29- 8J 6l§ 60 w.z. w. betrokk. regenagt. 23. <29-8 65 65 ■ tusfehen beide en (.29. 7| 6i| 61 zeer Aormagtig. f2o71i ~6~i~ ~6j ti n, <,■~ 24J 29. 8| 65 74 W. Voorm wolken, )2p. 8 J 61 I oof j w. z. W. 1 Nam- be'r°k^»' Te Haaïlem, by PLAAT en LOOSJES.  1790. No. 114. ALGEMENE KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- ENMIN-GEOEFFENDEN. Vry dag den 3. September. BERÏGTEN. ZWEDEN. jjf^^JSe Koningt. Akademie der Wetenfchappen, | r\|te Stockholm, heeft in deszelfs viereudeell) (g jaars Vergadering van 10 February, de Is^gi® volgende nieuwe leden aangenomen, als: de Heren Jobanu Gadolin, Hoogl. te Mo, den Op per-Admiraal, Grave Carel. Aug. Ehrenfiuard; den Generaal Major en Direkteur van 't Fortificatie-wezen , Joh. van Hermanfon; den Bergmeester Geyer, den Secretaris by den Bank, Schröder, en den Kamerheer, Baron Karei de Geer. Den 23 February is deRyksraad, Ridder en Commandeur 'der Koningl. orden , nevens Kanzelier der Univerfiteit te Abo, Grave Eric van Stockenftröm, in den ouderdom van 87 jaren overleden. Hy was een ongemeen kundig Rechtsgeleerde eneendervoornaamfte Bergwerkkundigen die zig, enkel door zyne verdiensten, tot de hoogfte Eerampten van 't Ryk, hadde weten te verheffen. Te Upfal is de Adjunét by de PhHofophifche Faculteit Abr. Thorberg, tot Hoogleraar in de Griekfche tale benoemd. POLEN. Te Dantzig is, den 11 July laatst!, de Hr. Karei V. SE EI» Gottlief Strans, gewoon Hoogl. in de Wysbegeene, Ribliothekaris der Raads-Bibliotheek, en Opzigter over het Schwarzifche Munt-Kabinet by het Dantziger Gymnafium, als mede Honorair Lid van het Latynsch Genootfchap te Jeua,san degevolgcn ener Beroerte, in het 48fte jaar zyns levens overleden. De Post van Opper-Direkteur by het Obfervatorium, te dier Stede, zal waarfchynlyk, nu weldra begeven worden: overmits het Fonds, door den Stigter, den beroemden D. Wolf, daar toe afgezonderd, onder het beftier van het Natuuronderzoekend Genootfchap aldaar, reeds zo veel is aangegroeid, dat uit de renten daar van een jaarwedde van 200 Dukaten kan betaald worden, aan een bekwaam Sterrekundigen, die dezen Post wil op zig nemen. DUITSCHLAND en naburige Ryken. De Ryksgraaf Fr. van Enzenberg, Keiz. Koningl. werkelyke Geheimraad , en Vice-prefident by het \ Oostenryks Opperappelgericht, lid van verfcheide1 ne Geleerde Genootfchappen, heeft, ten blyke va« : deszelfs genoegen over zyne aanftelling tot Honorair Lid van de Keizerl. Akademie der Natuuronderzoekeren , een aantal kostbare Boeken, nevens ene aanzienlyke verzameling van Delfftoffen, byzonderlyk uit Karinthien, ten behoeve van de Boekery en het Kabinet dier Akademie, nevens een zeer beleefden Brief aan haren Voorzitter den Hr. Geheimr./WSf#r, toegezonden. Op 's Graven aanpryzing, zyn ook K de  t 74 ) de twee verdienstelykc Natuurkenners,in Karinthien, j de Vryheren van Hocbenwart en van Wulf en, bekend door verfcheiden Schriften over de Nat. Hiftorie, tot Medeleden van opgemelde Akademie, aangenomen. De Hr. H. Andre, te Gotha, is tot Honorair Lid van het Natuuronderzoekend Genootfchap-teHalle-, als mede tot Lid van de Keurmentzifche Akademie der Wetenfchappen, te Erfurt, verkoren. De Hr. Junker, buitengewoon Hoogl. te Halle, ftaat naar Petersburg, als Hoogleraar in de Geneeskunde, te vertrekken. De Univerfiteit te Giesfen beeft een harer verdrensrelykfte Leden, den Geheimraad en Lector der befchouwende Wysbegeerte en Wiskunde, Andreas Böhm, door den dood veiloren. Dezelve is den ió July, in het 70. jaar zyns Ouderdoms, overleden, na den tyd van 45 jaren zyn Post aldaar met lof waargenomen te hebben. De Landgraaf heeft uit de Boekery des overledenen, de ryke verzameling van zeldzame Werken over de Krygskunde, nevens zyne Werktuigen, aangekogt. NEDERLANDEN. Kort verslas van den voornaamste Levenseyzondebhedfn en geleerds schriften , van een beroemden Dr. FRANKLIN. (Merendeels overgenomen uit tbe Gentleman's Magazin.) Benjamin Fhanklin, werd, den iyden van January des Jaars 1706. te Boston, in Nveuw-Engsland, geboren: en, in zyne jeugd, opgeleid tot het handwerk van Drukker. Om zig hier Tn te beter te leren oeffenen, ftak by naar 't Moederland over, en werkte, enige jaren, ais Drukkerskr.ett, by den vermaarden Boekdrukker Watts {*), te Londen. Van deze zyne geringe afkomst maakte hy,na dat hy naderhand (*) De miuziixe behandeling,. welke Franklin by dezen zynen Meester ontmoet'©; bleef lang by hem in dankbare geheugenis.— Zo dikwyls hy , naderhand, zelve Drukker geworden zynde, zyne kneges onthaalde , was. altyd , zo lang tfa'.ts- leefde , de gezondheid van zynen ouden Vriend en Baas, eender eerfte Drink-Conditiën , die by in .lelde: en doorgaans vertelde hy, by die gelegenheid, de ene o! anoere aardige Anecdote van hem. W;.nt fpatts hadde, by ene tamelyke mate vnrt gezond verftand > en zelfs niet weinig Rsherp vernuft, of 't geen 'er ten minden naar geleek, ene manier van zeggen en doen, welke hem byzonder eigen was. Bovendien wist hy de Karakters van luiden, waar mede hy verkeerde, zeer fpoedig te ontdekken, en oordeelde, in 't algemeen zeer juist, over derzelverbyzendereaanleg en talenten; waar van het tegenwoordig onderwerp een treffend Hyk opleverde. Wel ras hadde hy die kragt van verftandelyke vermogens by hem ontdekt, die zedert algemeen in hein erkend w-ierd, em awoar n^enigmalen; „ dat zyn zo veel aanzien en roem verworven hadde, geen geheim. Te Parys, in gezelfchap zynde van den Grave d'Aranda en den Hertog van. Rocbefoucault, wanneer hst gefprek over het Papier maken viel, antwoordde hy een lerschEdelman, die hem deze en gene Vragen deed over den ftaat der Papiermolens aldaar; „ flegts weinige menfehen kunnen u be» ter onderrigting daar omtrent geven, dan ik; want ik was, in myne jongere jaren, een Papierkoper." ' Al vroeg fchynt de zugt voor de Wetenfchappen zig byhem ontdekt tehebben. 'Er is nog een Brief van hem voor handen, aan de» Hr. H.Sloane, die op den 2. Jtïny van het jaar 1725 gedag» tekend is: (*) gelyk hy, dan ook, fchoon zig enkel als arbeidsman haar Londen begeven hebbende, aanbevelingsbrieven medebragt, aan den Hr. Martin Folkes, Schildknaap , iia: vervolg van tyd Voorzitter by de Koningl. Maatfchappy, die hem zeer vriendelyk ontving, en door wien hy aan Dr. Clarke kennis kreeg. Hy beklaagde zig egter altyd, dat hy,, ni-ategenftaande alle aangewende moeite, nimmer het genoegen hadde mogen hebben, om den Hr Izaak Newton te • zien: zynde deze grote man op dien tyd reeds te verre in jaren gevorderd, en te zwak, om by hem ingeleid te kun-, nen worden. In Amerika terug gekeerd zynde, rigtte hy zelve, tePbïladelpbia, ene Boekdrukkery op; dan hy bepaalde zig nie» enkel toe dit bedryf, maar otffende zig intusfehen langs hoe meer in de Wetenfchappen:, en byzotidarlyk in deWysgeerte. Hy begon zyne talenten aan den dag te leggen , door het uitgeven-van een Nieuwspapier, waar van hy zo welde Schryver als Drukker was; dan deed dezelven weldra met meer luister fchitteren, in ettelyke Brieven aan Peter CollinJpn, Schildkn lid van de Koningl. Maatfchappy, waar inby ; deze zyne Proeven en Waarnemingen omtrent de Eleflriciteit mededeelde, welke Brieven, allereerst in 1753. by den Hr. Cave, in druk uit kwamen: (j ) gelyk hy ook tevens, over dit onderwerp, van tyd-tot tyd, de be'angrykfre Gefchriften by de Koningl. Maatfchappy, waar van hy zedert lid wierd, inleverde, en reeds des jaars te voren, namelyk 1752. zyn Eleitrikalen Vlieger, ter betoging van zyne nieu| we Theorie over den Blixem, hadde uitgevonden. Toe» j vervolgens de Oorlog tusfehen Frankryk en Engeland uitborst, ; waar by het eerfte Ryk zo veel van de.szelfs West-indifche 1 Bezittingen verloor, deed zig de Hr. Franklin, tevens als 1 een bekwaam Staatkundigen kennen. In 1759 gaf hy een gefchiedkundig verflag van het Penfylv.aniescb Gouvernement I ïa „ jonge Amerikaanfcbe /.emr," gelyk hy hem noemde, „eens eea i ,, aanmerkelyken Rol in de waereld zou fpelen." Deze voorzegging zag de oude m»n, by zyn leven, gedeeltelyk bewaarheid, en, mo- \ geiyk, mar zyn eigen gedagten, volkomen vervuld: want men ka» niet wel onderftelien,dat hy een denkbeeld gehad zoude hebben, var» de buitengewone voorvallen ,die naderhand-gebeurden-! en die zyn Zetter tot het toppunt van menfchelyke grootheid verhieven, en aanleiding gaven tot zyn fchitteren, als Onderbondtiaar tusfeheo j Vorsten, of als Wetgever van enen opkomenden Staat, of dat zy. ' né uapswyze verheffing nog eindelyk z ia 't licht: en fchreef, in 't volgend jaar,toen Canidadoor «ïe Engelfchen veroverd was, een werkje, waar in hy de belangen van Groot - Britannien, met opzigt op dat Gewest, nevens Guadeloups, overwoog. (*) By was toen naar Engeland overgettoken, met een bepaald oogmerk, om het Minifterie aldaar, zo by monde als gefchrifte, nopens de grotere aangelegenheid van Canada, boven alle de bezittingen der Engelfchen , in de West-Indien te betogen. Gelyk dan ook de Vrede van Parys op dat beginzel gefloten wierd; waar uit men fchynt te moeten opmaken, dat zyne btwysredenen geen geringen invloed op de maatregelen en befluiten der Engelfche Staatsdienaren, hoe ouftnaikundig ook dezelve by de uitkomst blelien te zyn, gehad hebben. De goede uitfiag Tan deze zyne pogingen, en het vertrouwen , 't geen hy eloor dezelven ny de Engelfche Regering gewonnen hadde, gaf mogelyk aanleiding, dat hy, by het eerst uitbreken van het misnoegen der Amerikaanfche Volkplantingen, ter gele genheid van het invoeren der beruchte Acte omtrent de gezegelde Papieren, tot Afgezant van Pbiladelpbia benoemd wierd, om zig tegen die invoering te verzetten: gelyk hy dan ook zig met yver bier in kweet, en onder anderen een opzettelyk Stukje hier over fchreef (f); fchoon hy op dien tyd nog gene verdere uitzigten op ene gehele onafhangelykheid van 't Moederland , waar aan zommigen zyner Land genoten toen reeds begonden te denken , fchynt gehad te hebben. Met dit alles zag men hem, te Londen, als een vyand van het Engelsch Staatsbeftuur, en als een heimely ken Amerikaanfcher. Verfpieder aan: een vermoeden 't geen voornamelyk veld won op zeker voorval in Hydepark, waar by de Hr. Wbateley, zwaar gekwetst wierd, en't geen zommigen aan zyne bewerking toefchreven : weshalven hy zig ▼erpligt vond, om zig, by een openlyk gefchrift (J), van dezen blaam te zuiveren. Op den elfden en negen-en-twintigften van Louwmaand 1774■Wierd hy, in den geheimen Raad, verhoord, over een Verzoekschrift, 't geen hy, als Agent van Mas/achufetts Baay, tegen den Gouverneur Hutcbinfon hadde ingeleverd. Doch in welk verhoor hy,naar het oordeel van onpartydigen, door «en der Raadsheren, de Heer W. (.naderhand Lord L.) zeer onheusch bejegend wierd ; althans, dit is zeker, dat zyn verzoek van de hand gewezen , en hy zelve van zyn Post als gedeputeerd Postmeester Generaal voor de Colonien, ontzet wierd. Ene behandeling, welke wel voornaamlyk hem aanzette tot de Stappen, die men hem in 't vervolg zag neuien. Want, daar hy tot dus verre zyn uitterfte best gedaan hadde, ora ene openbare breuk tusfchen Engeland en Amerika voor te komen, (gelyk men der waarheid en zyner nagedagtenis verpligt is het regt te doen, om dit aan ternereen) vatte hy van dat tydflip zulk een hevig misnoegen te gen de Britfche Regering op, dat hy zig, hoe wellevenden bezadigd van geest hy ook ware, in gemengde Gezelfchap pen, niet onthouden konde van de icherpfte en bitterde fchampreden tegen het gedrag der Engelfchen. Zeker is het, dat Frakklin alle de gevolgen daar van, byna met een (•) De Engelfche Tytel was : The interett of greatBrita'm tonftderd witb ftgard to her Cotonics , and tbe ocquijïliom of Canada and Gvaaeliupe. (t) Examination on tbe Stampas, iè) UW o» tte Veel, beiwtca Mr. Whateley,<»BdAfr.Tenjple. profetisch doorzigt, voorfpelde. In de maand May 1774. ontftond 'er gerchii, in de Vergadering van Georgia, over zyn Agendarisfchap. Zyn gefprek met Dr. Fotbergill, over ene onderhandeling met Amerika, nevens zyn Schets van het karakter diens Geneesheers en zyne briefwisfeling weiMUb, Collinfen, kan men vinden in Dr. Lcttfom's Memoirs of Dr. Fotbergill. In den Zomer van 1775. kwam hy in Pbiladelpbia terug; wanneer hy, terftond, verkoren wierd tot een der Afgevaardigden op het Congres van 't vaste land. Vervolgens tot Gevolmagtigde van het Congre3 aan het Hof van Frankryk aangefteld zynde, vertrok hy derwaarts, en kwam inde maand December te Parys, alm'aar hy weldra het huis betrok, 't geen de Engelfche Afgezant, Lord Stormont, bewoond hadde. Met hoe veel yver en voorfpoed hy zig is dezen aanzienlyken Post kweet, heeft de uitkomst duidelyk aan den dag gelegd. Aan zyne bekwaamheid en trouwe heeft het nieuw Amerikaansch Gemenebest, ten groten dele,haar aanzyn te danken. De Franfchen, die hem, beiden als Staatsman en Wysgeer bewonderden, overladen hem met welverdiende eerbewyzen, en zwaaiden hem den hoogstklinkesden lof toe (,*). Bekend is de Latynfche Dichtregel, den Üoutften en verhevenften van enen Lucaan evenarende, waar mede de Hr. d'Alembert hem, by zyne intrede in de Franfche Akademie, verwelkomde, en die, zedert, als een Byfchrift onder zyn Borstbeeld, in de Akademie-zaal, geplaats wierd (f). In February ï777- ontving hy den tytel en bet karakter van Plenipotertiaris van het Congres byhét Franfche Hof: blyvende dien Post tot in 1780 waarnemen, wanneer hy zyn ontllag verzogt en verwieir. Hy vertoefde egter nog ruim 5 jaren, na dien tyd , in Frankryk, te weten tot op den Zomer van 1785. wanneer hy den 24 July, zig van Havre naar Engeland liet overzetten : landende nog dien eigen dag te Soutbampton: van waar hy, naar enige ververfching genomen te hebben, verder naar Cowes onder zeil ging. Hier lag een Schip gereed, om hem naar Pbiladelpbia ovtr te voeren: alwaar hy den 15 September daar aan volgenden aan land flapte, en met algemen» toefulching ontvangen wierd. Nopens de byzonderheden van zyne laatfte ziekte en uit einde , hebben wy in een onzer vorige bladen ( IV. Deel , bladz- 203.) een kort verflag medegedeeld. 'Er blytt de« nog alleen over, dat wy nog een weinig op zyn verdienstelyk karakter en zyne overige geleerde Schriften flil ftaan. Franklin was een Wysgeer en Staatsman, beiden van den eerften rang; hoedanigen de eeuwen flegts zeldzaam voortbragten. In beiderlei opzigten mag men zeggen, dat zyn leven een nieuw tydperk,in de gefchiedenis des Menschdoms, heeft veroorzaakt, misfehien meer aanmerkelyk dan enig (*) De Engelfchen zyn egter ook ni«t agiertyk geweest, in regt te doen aan de verdienden eyner Geleerdheid. De Koningl. Maatfchappy befchonk hem, in het jaar 1753- met ene Gouden Medailje, nit hoofde van zyne gemaakte ontdekkingen omtrent de Elektriciteit; en de Univerfiteit van Ox'ord vereerde hem met de tytel van Dokter in de Rechten, op den 30. April 176». Ook de overige Natiën van Europa beyverden zig, als om ftryd, in de verbreiding van 's mans lof De voornaamfte Europefche Akademien ca Ge* leerde Maatfchappyen hadden hem tot Medelid aangenomen, (fj Zie Alg. Konst- en Leiter Bede, No. 10*". K a  C 76 5 enig foora/gaand. De beginzel3 en eigenfchappen der Elektriciteit waren naauwlyks bekend in de vorige eeuw. In bet (lot van Newtons Gezichtkunde vind men enkel de benaming van Eiektrifche vloeiftof gemeld. Het was voor Franklin bewaard,om de hoedanigheden daar van na te ! vorfchen; en men kan hem als den Vader van dien tak van Wetenfchap befchouwen Zyne waarnemingen bepaalden zig Biet eniglyk tot deze kundigheid. 'Er waren flegts weinige onderwerpen van algemeen nut, welken hy niet wist op re helderen, of te verbeteren: — zyn Raad aan de Dienstboden, — voor Kooplieden, — Amerikaanfche Planters; —- \ atyne uitgevonden verbetering der Schoortenen; zyne Gezelfchaps- en Verkerings-Voorfchriften; — zyne grondftellingen om V3n een groot Ryk een klein te maken, in den bytenden trant van Swift gefchreven, leveren hier van over- J vloedige bewyzen op. Door zyn vernuft en beleid , wist j hy de wetgevende Magt in het wester halfrond overtebrengen, en een magtig ryk deszelfs beste en uitgeftrektfte buitenlantlfche bezittingen afhandig te maken. In dat opzigt | was hy de grootfte vyand, dien Engeland in een zyner vermogendfte mededingers immer gehad heeft. En echter was j hy reeds over den hoogüen levenstrap, eer hy rast zo veel | foem op het toneel der Staatkunde verfcheen. Dan het fcheen of de Natuur, welke zo veel aan hem te koste gelegd hadde, om hem tot een harer zeldzaamfte voortbreng- j zeis te maken, voorbedagtelyk van baren gewonen weg af : week in de langdurige inftandhouding zyner verftandelyke vermogens. Althans daar het geheugen, doorgaans, in ge- ! vorderde jaren, zwak is, en niet zeer vatbaar voor nieuwe indrukzels, byzonderlyk van woordenkennis, leverde Frank1.in ene uitzondering op van dezen regel. Hy leerde 1103 Franscb na zyn zeventigfte jaar, en we! zodanig, dat hy die taal zeer glad, en naar de regels, fprak. In zyn f'ransch [ Gezantfchap wierd Dr. Franklin, de man van du ie», het j dagelyks onderwerp van het onderhoud naar de mode. De | Dames droegen hoeden a la Franklin: en men zag telkens 1 een gehele drom van fchone Juffers en Salet-jonkers hem j agter aan flodderen in de tuinen van de Ttuillsries. Zyne gefprekken waren belangryk,niet alleen uit hoofde van zyne liefde voor de waarheid, maar ook tevens wegens de juistheid zyner uitdrukkingen, welke hy zig, door zyne beoef fening der Wiskunde, hadde eigen gemaakt. Op zekeren tyd van den Franfchen Staatsdienaar, Grave de Vergennes, fprekende, en dezen, toevalliger wyze, een man van eer genoemd hebbende» voegde hy 'er terftond by: „ ik noeme „ hem een man van eer; om dat hy my nooit iets beloofde, „ nog my zelfs enige hope daar op gaf, zonder zyn woord „ ten volle geftand te doen." InGezelfchap fprak niet dikwyls , maar 't geen hy zeide was altyd kort en bondig. Hy behoorde veel eer onder de luisteraars, dan onder de praters: en zyn gezelfchap was meer leerryk dan aangenaam. Niet wtl kunnende dulden, dat men hem in de reden viel, haalde hy dikwyls de gewoonte der Indianen op, die altyd een poos ftilzwygen , eer zy ene Vrage, door hun met op- \ lettenheid aangehoord, beantwoorden. Hy was een man van zeer eenvoudige zeden, die op vele zaken afgeiigt was, zonder dat men hem van wispelturig heid bèfchuldigen konde. Daar hyenen groten invloed verklets, bediende by zig van denzei ven, om de deugden van Matigheid, Spaarzaamheid en Vlyt, onder zyne Landgenoten aan te kweken; en alle zyne pogingen waten ingerigt, om de wezentlyke belangen des Menschdoms te bevorderen. Behalven de reeds hier boven gemelde Gefchriften, vind men ook nog van hem in druk, Zedeleer van bet Schaak/pel (*), Waarnemingen omtrent de Brand/puiten (f), Brief over de vroege Huwelyken ttj, Staakundige Mengel- en Wysgerige Stukken($), welken in 1779. in een Deel uitkwamen. In 17,-8 kwam ene nieuwe uitgave van Cato, den ouden (<$), in het licht, met den naam van Dr. Franklin als Vertaler. De eerfte druk van dit werk wierd te Pbiladelpbia, in 1744- uitgegeven, op den naam van Dr. Lagan, waar van de Voorrede waarfchynlyk door Dr. Franklin gefchreven was. De Stukken welktn in de Pbilofopbkal Transaüions van hem voorkomen,zyn dé volgende: 1. Over de uit-werkzils van den Blixem fa), Vol. XLVII. pag 289. 2. Verflag nopens een EleUrikalen Vlieger (b), ibid. 565. 3. 'Elektricale Proefnemingen, ten vervolge op die van den'Hr. Canton, gedagt. 3 Decemb. 1753. met ene Verklaring door Dr. Franklin (je.), XLIX. -300. 4. Uittrekzelvan een Brief over de Eleüriciteit (d), ibid. 305. 5. Over de uitwerkzels der Eleüriciteit in gevallen van verlamming (e;,L.48i. 6. Aanmerkingen op Beccaria's Elehricale Proeven (ƒ) , LI. 5*5- 7. Verflag nopens de Elektricale Proefnemingen van den Heer Canton (g), LU. 456'. 8. Weer- en Natuurkundige Waarnemingen, Gisjingen en Ondtrjlellingen (b), LV. 182. 9. Waarnemingen omtrent den doorgang van Merkurius over de Zon (i), 9 Nov. 1709. LXI 51. lo.^Over fpits toelopende Geleiders (k), LXIII. 66. 11. Over bet Stillen der Golven met Oly (l), LX1V. 445. Daar onderfusfehen al bet bier medegedeelde, flegts ene ruwe fchéts, of liever enige weinige buitenlyneii der Gefchiedenis behelst van enen man , die voor altoos gedenkwaardig zal zyn in de jaarboeken des Menschdoms. Ziet men, met het uitterfte verlangen de meer naauwkeurige en uitvoeriger Levensbefchryving te gemoet, welke deze grote man, van zig zeiven op het papier gebragt heeft, om na zyn dood, in *t licht gegeven te worden: en waar aan men in Londen reeds bezig is, zo wy vernemen, met di ukken. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AICADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Frankryk. Adresfe a l'Asfemblée Nationale, fur la liberté des opinions,fur celle de la presfe ou Examen Pbilofopbique de ces queflions. 1. Doit-on parler de Dieu et en General de Beli- (») Morals of Chesf (f) Obfervations on Watherfpouts. (%i Letter on early Mariages. ($) Political, Miscellaneous, and Ph'iofophical pieces. (§) Cato Major. (a) On the Eftefts of Lightning, (b) Account of the Eleftrical Kite. (c) Ele&rical Experiments made In Purfuance of thofeofMr* Canton, &c O) Extract, ofa Letter comerning Eleclriciiy 1 e) On the Effect* of Eleftrfcity in Paralytic Cafés. (f) Remarks on Beccaria's Experiments in Eledricity. (g) Account ofMr. Cantcn'sExperiments in Eleftrieity. (i) Meteorological and Phyfical Obfervations, Conjectures and Snppófitions. (1) Obfervations on the ran* fit of Mercurv over the Suo. (*; On Pointed Comleclori. (/) Ou the öilüpg of Wave* hy O»,  C 77 ) ligion, dans me declaration de Dreitt de l'hêmme ? Jt. La Liberté des Opinions, quel qu'en foit 1'objeQ, celle duCulte £? la Liberte de la presfe doivent elles Ure legitimement circonfcriptes & gênees de quelque maniere que ce foit, par le Legiflateur. in 8vo. avec cette epigrapbe. Punitis ing^niis , giiscic auétoritas , neque aliud externi reges, aut qui eadem fajvitia ufi runt, nifi dedecus fibi, atque illis gloriam peperere. Tacit. De ongenoemde Schryver, die zig onder de Spreuk van Tacitus verbergt, welke op dezen zin uitloopt: „ De aehtn baarheid der geftrafte Vernuften groeit; nog de uitheem ., fche Koningen, en anderen, die dezelfde wreedheid ge'n pleegd hebben, winnen daar van niets dan fchande voor „ zich zeiven, en roem voor hun," lost de twee Vraagftuk ken, of men van God , en in 't algemeen van den Godsdienst, in ene verklaring der Regten van den Mensch moet fpreken? en of de Wetgevers, de vryheid "an denken, wat 'er ook het voorwerp van moge wezen, en die van den Eerdienst en de Drukpers, op enigerlei wyze, moge bepalen en belemmeren, van de ontkennende zyde op. Journ. Encycl. Theorie de l'ame des hêtes & de celle qu'on attrilme a la matiere organifés. Par Dom Aubry, prieur & princlpal du college du Breuil,'avec cette epigrapbe. La Béte voit: mais elle ne fcait pas qu'clie voit. a Paris, ehez Belin & Laurens 1790- Na dat de Schrvver van dit Stukje de gefcbilien vermeld heeft, door de Geleerden over de ziel der Beesten gevoerd, denkt hy dat het middel ooi dezelve te eindige? beftaat in aan de Dieren een ziel van ene geestlyke natuur, doch aan de zinnelyke gewaarwordingen bepaald, toe te kennen. Hy ontvouwt dit Stelzel in vier Lesfen. — De I. over de ver meende fciel van georganifeerde fiofFe. — De II. over het be ftaan van de ziel der Beesten. — D* III. over de natuur van de ziel der Disren.— De IV.pvejr, het lot .dezer Zielen. Schoon op verre na allen dit Stelzel van den Hr...Aubty niet zullen aannemen, zal men egter moeten bekennen, dac hy 't zelve op er.e aanneemlyke wyze voordraagt. J. E. Memoires du Marecbal, Duc de Ricbelieu^ Pair de France, premier Gentilbomme de la chambre du Roi, gfc. pour fervir a Vbifloire des cours de Louis XIV de la regence duDucU'Orleans, 'de Louis'XV e? a celle des ii premières années du Regne de Louis XVI Roi des Francais &P Reflaurateur de la Liberté m vrage bomprfè dans la bibliotbeque fc? fous les yeux du Marecbal de Ricbelieu et d'a'pres les Pohe-feuules, Corresptndances £f Memoires Manvfcrits de' plufieurs Seigneurs, Mini/tres & Militaires fis Contemporains. Tom. I—IV. in 8vo. Paris, Marfeille en Lenden 1790. Schoon'men uit den Tytel van dit werk zou opmaken , dat" de Maarfchalk van Ricbelieu zelve de Schryyer dezer Memoires ware, blykt egter het tegendeel, zo uit den fcbryFtranf zelve, als uit het aanmerkelyk tyd>ak, waar over dezekè gaan. Inderdaad, de opfteljer van dit wêrk,.'t geen voor een goed deel uit enkele compilatie beftaat (waar. toe'in ene zo aanzienjyke Bbekery als de ly tel vermeld, overvloedige gelegenheid was,; en waar vari buiten twyffel nog ettelyke Delen zullen volgen,bezit flegts ene middelmatige fchryfbekwaambeid. Boven dien blykt het zelve in haast opgefteld te zyn. Met dit alles ontmoet men zeer vele belangryke en nieuwe byzonderbeden in deze vier rwfte Delen, die zig tot omtrent het jaar j 733 uMrekken, en men mag verwagten, dat de volgende nog meer dergely* ken zullen opleveren. Dei loix penates; par M. de Pastoret, Maitre des requetes, de l'Academie des inferiptions £? belles lettres, &c. &frr. 2 vol. in 8vo. a Paris, chez Buisfon 1790. prix 6 liv. en 7 liv. franc de port par la poste. Deze nieuwe arbeid van den kun. digen en verdienftelyken Hr. Pafloret blykt byzonder door hem gefchikt te zyn, om tot enen voorligter te dienen, by de tegenwoordige raadplegingen der Nationale Vergadering, over de verbetering der Strafwetten. Veertien Grondftellingeu worden door den Schryver, hier in 't brede ontvouwd en verklaard, die het blykbaar merk, zo van regtvaardigheid en Menschlievenheid, als van fchrander doorzigt en oor;' deelkunde dragen. Zy, die zig in den moeilyken post gefield vinden, om de wetten te handhaven en de misdryven in de Maatfchappy te beteugelen kunnen met gene oplettenheid genoeg dit belangryk en doorwrogt ftuk lezen. J. E. Antonh Laurentii de jrjssrim, regi a Confiliis £? Secrttis, Dokoris medici Parifienfis, regice Scientiarum, Academie regie, que focietatis medice Parienfis, Socii, &c. Genera Plantarwrt fecundum ordines naturales dispofita juxta metbodum in ion» regio Parier.fi exaratam. Paris, chez la veuve Herisjant & Tb. Barrels, 1789 un vol. in 8vo. de 500 pag- Een tojW» op-.isten belangryk werk, 't geen de vermaarde Berv.ard de Jus/ieu, Oom des fchryvers, en wien deze by de Koninglyke Tuin is opgevolgd, reeds over vele jaren beloofd hadde , dog niet volbragt. Alles egter wat men van den Oom hadde mogen verwagten, zo wel als van dezen zynen Naast* beftaanden en Opvolger, zalmen hier ten genoegen vinden. Journ. des ffa.Va.ns Discours £ƒ Memoires ,* par V'auteur de l'Hifloire de l'Aftronöi me, 2 vol. in 8vo.' Paris, chez Debttre 1790, Ene nieuwe druk dtr eerfte Proeven, die de Hr Bailly, in zyne jeugd, van zyne kundigheden en Schryfhekwaauiheid in't licht gaf; waar by thans twee nieuwe Loffpraken gevoegd zyn: tewei ten op den Kapt. Cook en den üichter Gresfet. TEKENINGEN en PRENTEN. londen. Gezigten op de Rivier de Theems, nam. de Drug van Londen, nevens de Kerk van St. Magnus en het Monument: als mede de Black Friars Brug, met de Hoofdkerk van St. Paulus &c. in a Konstpl. van 2.61 dm. lengte by nj dm. hoogte. In 't koper gebragt door 3- C Stadlcr, in de manier der originele tekeningen- van J. Faringttm, R. A. die nog verfcheidene andere der fraayfte Gez-igten op die Rivier in tekening gebragt heeft, en welke op gelyke ivyze ftaan uitgevoerd te worden, als de thans in 't licht segetfètrfc: By W. Byrne, Nr. 79. Tichficldflrect. Prys 1 m 6 fch. K 3 m  De Gezichten der Meiren &c. in Cumberland tn Westmorelar.d, naar tekeningen van J. Farington, thans volledig zynde, zyn, by denzelfden, te beko juen voor 4 Pft ir fch. Dit werk beftaat uit 20 Platen, met befchryvingen in 't Engelsch en Fransen. .Men kan 'er ook afzonderlyke .Nrs. van krygen. Gezichten der voornaamste Steden en Marktvlekken, in Engeland tn Wallis, met befchryvingen vandeplaatfen, in't Engelsch en Fransch; Nr. i. vervattende Carlisfe en Rochester.; in't koper gebragt door T. Medland en B. T. Pouncy , naar te keningen van Farington.: zynde deze Platen 19 tot 14 dm. groot. Prys 18 fch. By de voortzetting van dit werk zal men proeven leveren der bekwaamheden van onderfcheidene Meesters, zo in het tekenen als graveren, 'tgeen den liefhebberen der Konst ene aangename verfcheidenheid zal opleveren. En, fchoon men het werk, op een vasten voet, zal vervolgen, in dier voege, dat het zelve ene gelykmatige verzameling opleverd: zal men egter, By de uitgave, ten geryve der Kopers, ook afzonderlyke Gezichten , aan des begerende, afleveren. Dus zullen de Platen zo wel ftukswyze, als by Paren, te bekomen zyn. Zes navolgingen van Tekeningen , dienende tot modellen voor Leerlingen, door J. C. Stadler., naar Farington,- prys 1 Guinje, of 4 fch. het ftuk voor de 5 kleinfte, en 6 fch. voor het grootfte. De Morgenstond, een Landfchap, naar de originele Schildery van Bolt; in 't koper gebragt door Bjyrne en Schaman, prys \ Guinje. Deszelfs wederga, de Avondflond, is van dezelfde Meesters. Adam en Eva, uit Miltons Paradys verloren, in ovaal formaat: in 't koper gebragt door Bartolozzi, Syrne en Pouncy, naar originele Tekeningen van Cipriani en Ilearne, prys \ Guinje. Hearne's en Byrne^s Oudheden van Groot-Briïannien, in 5a Platen, met befchry vingen in het Engelsch en Fransch, naar tekeningen \mT.Hearne. Prys, in bladen, 7 Pft. 2 fch. ingenaaid 7 Guinjes. Dit werk is vervat in 13 Nrs. ieder 4 Platen inhoudende, nevens de befchry vingen: die elk afzonderlyk vour ia fch. verkogt worden. NB. Al het bovenftaande Prentwerk is by gemelde Byrne te bekomen. En de Oudheden insgelyks by 2\ Hearne, Nr. 5. Macliesfield Soh$. narigten en byzondërheden, tot den handel en scheepvaart, land- en Veebouw, als mede de huis- .houdkund'e, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Mar^eille-, den 30 July, Alles is tegenwoor* dig in deze plaats, ten aanzien van den Handel,dood ftil; en de goede vragtcn, die de Deenfche Schepea in den vorigen Winter en het Voorjaar, gedaan hebben, houden thans op. Men twyffeld egter niet of de aanftaande Winter zal weder nieuwe voordelen aanbrengen, overmits de Wynoogst en Olybouw veel belooft, waar by nog komt, dat de Zweedfche, Spaanfche en Engelfche Schepen weinig vragt zullen kunnen kiygen. 'Opgave van al den Zuiker en Rum, die in GrootBritannien , uit de onderfebeidene IVest - Indifcbe ■Eilanden ingevoerd is, van den 25 Maart 1789. .tot den 25 May 1790. met bet getal der Schepen „ in dien Handel gebruikt. .Schepen. Kasfen Zuiker. KasfenRum. Jamaika . '. 146 58,305 15,022 Antigua . . iG 7,908 285 St. Kitt's . . 11 5,332 286 Barbados . . 12 4,260 21 Grenados . . 31 10,471 1,027 Montferrat . 4 i;694 4 Nevis ... 3 1,280 17 Dominica . . 7 1,972 10 St. Vincent's 9 4-561 gr ïortola ... 7 1,465 9 24<5 $7*317 16,712 Naauwkfurtce Staat van al de Katoen, ift Groot-Britannien, uit alle oorden der Wereld inge~ voerd, in het jaar i/89. Ponden. Euitenlandfche West-Indien . . 230 803 Turkeyen 4.608,23 r Oost-!ndien ..... 2,101,104 Demerary 1,345,702 Frankryk ...... 6,143. «23 Brazil 4,755,635 Spaanfche West-Indien . . . 93,725 West-Indien, over Ierland . . 52,794 Georgia 18,964 Afrika 1,626 Bahama ...... 377,980 Bermudas 1 5,800 Britfche West-Indien . . . 9,998,986 Andere Gewesten .... 705,921 In Schotland, Hit de Eng. West-Indien 1,700,000 Geheel 32,209,895 pond. maan-  C 79 > Maandelyksche Pryslyst der ar- en UITLANDSCHE effecten. . Inlandsche. Holland. Recipisf. 25fte Penn. ordin. z| prCts. 78 a 8o£ pCt. (>iro 30 jar. Rent. 5- prCts. 78 a 8o£. OU. op naam en met Pap, 2I prCts. 74 a 79. Zeeland. 4 prCts. 84 a 86. Dito 3 prCts. 68 a 70 Dito i\ prCts. 60 a 61. Friesland. 2 prCts. 65a.6ö. Utrecht. 2JprCts. 79 a 81. Generaliteit. 3prCts. 8739"!. Last-en Veilgeld ag pCts. 67870. Z. JJoorl. Hoogh. 3 prCts. stSf a 100. Dito a| prCts. 85 a 88. O. Z C. Lot. 3 prCts. 73 a 76. Nieuwe Lotery 105 pCt. En oelsche. Bank-Act. 182^3 i83|a 181|. O. Ind. I66| Z. Zee 8s>|. O.Z.Z. Ann. 78 $. Dito nieuwe 77f. 3 prCts. Geconf. 77ja|aiaJ. Dito gerd. 78^77^785. Oitoi7sr. 4 prCts. Geconf. 99|a 99. 5 prCts. Lange dito 22|a±£. 30jarige dito 1770. Lond. 27 Aug. Fransche. O. I.C.A&. van 0C2500 aC 1760. Dito van t< ioco 859. Disc. Kas 3326. Lotery April 1783- c< ■ Dito Octob. cA. l>i'o Rtrpr. 200 Mill. 82 prCt. Dito 125 Mill. 9<-.J prCt. Dito 80 Mill. prCt. Dito zonder Bullet 90 prGt. Dito 130 Mill. c< Parys 27 Aug. Diverse Boitemlajidschs, Amerika. 5 prCts. 99§ aiooj. Ditt>4pCts. 105131071. Dito liquid. Debt.500,000 DolI. 74a76 pCts Dito by P. Stadnits.ki 116a 118 Ditoby&aphorst en Hubbard 1113114. Dito nieuwe 100 a Tot. Kwik en Wenerb. sprCts. 99aroo. 4iprCts 96ay8. Dito 4 prCts.933971. Spanje. 5 prCts. ico* a 101*. Dito 3| juCts. tc§ a 8?|. Frankr. Gener. Guar. 4 prCts. 95 a 97. Rusland: 5 prCts. 98 j a 991. Dito 41 prCts. ?5 a 98. Dito 4 prCts 06^ a 984 Zweden. 5 prCts. 94iap6§. Dito 41 prCts 92!, 3931 Dito 4 prCt?. 8&ia93. Denemarken. ToK. 4 prCts. 944 a 96. Dito Hultl. 4 prCts. 97398. Dito-Leen* en Wisf. B. 4.prCts.p4a 95. bito Kroon. 4 prCts. 94-J395J, Dito Afiat. Comp 99 a icoj. Pole%. 5 pr.Cts. r>7i89.9|. Saxen. Onverwisf Steuer 3 pCts. 34^3 35 ilv. Dito Ordin. 3 pCts. 36a 36! ftv. Dito Kamerlt. 3 piCis. 35 a J5| ftv. Dito 2 prCts. 27*3 29* ftv. prys der granen. W I S S e L- C ö V r ». Madrid op Ufo van Londen , zigt f 3!, rol,Te 2 maand % 93^ dito op2m. jj 38,7,6$ Bilboa ... 4 923 Hamb. zigt ft. 35r| Cadix . . . $ 925 dito 2 m. ft. 35rs Sevilien . . $ 92Ï Altona,zigt ft. 35r£ Lisfaboa . % 5i| dito 2 m. ft. 34^5 Venetiën . .■ ^ 93 Breslau, 6w.dat. ft. 45J Genua . . . % 85J Wenen, 6w.dat ft. 35'-1 Livorno . . $j 92J Antwerpen pC. 3 ver!. Parys, 2 m. . %5^j% Gent • pC 3 verl. dito zigt . . % sif Brusfél . pC 3 verl. Bourdeaux, s- m. $52 Zeeland . pC 2§veri. dito, 1 m. > . Cs2s Botterdam pC. | 4 SPECIE-COURS. Baren Goud, per Casfa ƒ 355. ". ~ pC. 8|a£ dito, perbanco .... pC. 8§a£ Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, 7I Nieuwe Louis d'or 11,7,5 Oude dito . . ƒ 5, 6\ Zonne Piftol. f 11, 4 Franfche Piftol. . f 9, 7 Carolin. . ƒ it,r2 PruiEilf. dito . f 9, 7 Croix de Malta ƒ13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9, 7 Fyn Zilver, p; m. ƒ 25,17 Spaanf. dito . f9,6 1 dito Grof . ƒ25,12,13 Guinies . . /f2,2 j Agio van den Bank i^pCt. Souvereine . . /r5,r7 J Amsterdam 30 Aug. 1790.' GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de Iaatstverlopene week, is geweest: te Amflerdam 135: en te Haarlem 11, onder welken laatften 9 beneden de in Jaren* BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN van in- EN uitban DSC he boeken en geschriften. D. du Mortier en Zoon, te-Leiden, hebben gedrukte» alom verzonden, een geheel nieuwen zo aangenaam als leerzaamWerkjen VOOR KINDEREN, tot nut■ ew vermaakonder welken Tytel men, (zo. door verfebeidenbeid van bel langwekkende Onderwerpen, als döor de aangename en onderhoudende wyze, op welke dezelven behandelJ worden, ea in welke het Proze ert de Poèiy /ich met eikandér verwik telen,) het aankomende Gejlncbt een uitmuntend LEESPO'EKJEN aanbied; het welk door hun niet alleen met ongemeenê graagte doorbladerd zal worden; maar dat te gelyk nier weinig zal toebrengen tot vsrming van bun hart, verlichting van km TAEW. Het Last. Ggld. peolfebonte en witte 175 Dito rode . . iöoaaoo Warder,Hèugf. enElb. i6oasoo Koningsberger . 145 a 190 "Vriefche . . 100 a «95 Bovenlandfcha . • 140 a 180 Voorlandle rode • — Seelanüfehe . , X7J.a2io ROGGE Het Last. Ggld Praisfche . . 8a a 120 Koningsberger . 8oaiso Poiarner, Colb, en Stett. 85*105 garst , haver , bqekw. VriefcheWinter .. 76 a 80 Voorl. Zomer , . Brouwhaver . . 7» a 84 Euekw.Amsf. en Gooil. L. DkoBrab.en Vlaamf. L. —— OLY, TRAAN EN BAARDEN. Raapoly,d'Aarn ƒ36 a36| iito Lyn . ƒ35 a35^ 4ko Hennip . /37^37i WalvischTraan, 'tqua-rt. van i2Stek. ƒ63 Dito rode ƒ 50 Walv. Baarden van 3 tet 7 fg de 100 jg ƒ I ia a 150  C 80 ) htttt verftand, en zuivering van bunnen finndk. — Dit vermaaklyk en nuttig Werkjen is niet zes bevallige Plaatjes verfierd; €11 om bet ook voor den minvermogenden verkrygbaar te maken, en tot een algemeen S C fIO O i. B O E K J E N te doen dienen, voor den zeer geringen prys van Jlegts ZES Jiuivers, te betomen. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Vittrekzel van een Brief van Monymtjst , in Schotland; gedagt. 5 Aug. „Schoon Onweders van Donder, Stortregens en Hagel, niet ongewoon zyn by deze Landftreek in de Zomermaanden, is 'er egter,onlangs,in onze nabyheid, een zo buitengewoone bui gevallen, dat de oudfte lieden zig niet kunnen erinneren ooit iets gehoord of gezien te hebben, welk diur na bet minfte geleek. Op Vrydag den 30 July, na dat het dien morgen vry warm , dog een wéinig mistig geweest was, betrok, omtrent 10 uren, de lucht., en een dikke donkere' wolk, zette zig aan het oostelyk gedeelte des hemels. Weldra vertoonde zig eenige Blixemftralen , die byna ogenblikkelyk dooreen vreesfelyken Donderdag gevolgd wierden, Na nog-etteïyke volgende flagen, begon de wolk te breken : dan, in plaats van ene fterke plasregen,viel 'er zulk ene hoeveelheid Hagel, te Kemnay , en aan het flot Frafer, en in de nabuurfchap dier beiden piaatfen, dat dezelve aan de zyde van de Huizen, en in holle piaatfen, ten minften 3 voeten hoog lag. De vsbrokken waren ter grootte van een Snaphaan kogel, en hadden fcherpe punten. De Tuin- en Veld vrugten wierden zo deerlyk gehavend, dat zy weinig kans Lebben, om zig te herftellen. Van het Koorn heeft de Gerst wel het meest geleden, als zynde grootdeels geheel uit den grond geflagen: terwyl dekoude Noorde wind en Vorst, die, in den namiddag, en den nagt daar op volgende woey, deze verwoesting des te volkomener maakte Op den 31 July, die aiet zelden hier den heetften dag van 't jaar geelt, waren de heuvels in de Nabyheid der opgemelde piaatfen met fneeaw cn hagel overdekt; en de Eigenaar van een Yskelder, tcMonymusk, vulde op dien dag denzelven daar mede; fchoon hy ('t geen misfehien al zo onsemeen is), gedurende den gehelen voorgaanden Winter, geen genoegzame hoeveelheid van fneeuw tot dat einde, in de gehele landftreek, hadde kunnen byeen verzamelen. Ettelyke plekken fneeuw b'even nog tot Maandag en Dingsdag, daar aan volgenden, liggati." Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 15 tot 21 Aug. te Hamburg. fHoogfteftand 23 , 2. den iöden. Barom. < Laagfte . . 28,04. den igden. (.Gemiddelde der gehele Week 23, ifl. Therm. f Hoogfte ftand 200. 's Midi. van den 18de»!, Reaumur.i Laagfte . . g3.'s Morg. den 19de». (.Gemiddelde der gehele Week i6]grad. Heerfcbende vtind W. D.VGBLYtSCHS waarnemingen, buiten HAABLEM. B.AR0- THERMO- STREEK j I70O ME- Mit ter. OER I EUCHTSGC. Avs. I ter. Noord' Zuid. ws.kd. | steldheip. 25- 20. 4' 6% 73 i w. ^t"AT' ( 29- 7 57 S« z-_ „ ("29. 42 6%\ 68 w. t. z. meest betrokken, tö. \ 20. 5 67 73 W. z. W. tusfch. beide regea [29 6 f 6c 1 5P enü^olkt- ( 29 61 6i| f 6öi z. z. W. 27. 29 6" 641 65| »->.o. ^%beT'kt' ( 29. 6 S'6§ 56| n. t. o. 1 s ~~ [ 29. 3 57 5'8 N- c' w- bewolkt ,'s Avonds 88. - 20 81 64 70 W. n. W. zware regenbuyen , f29.8' 5a 53 N.w. opdonder. f29. 8| 59 66 vv. n. w. 29. -J29, Si 63 62 bewolkt iets buyig. _J 29-rof S3§ 53 11 Ckj. io| 60 6o\ w. Voorm. bewolkt, 30. < 29.10J 63 6l§ W. t. Z. verder meest (.29.1c 61| 60\ | be*rokit-en wmdf« ^29. 8| I 63 ÖS 1 Ia de afgelopen Maand Augustus. Hoogfte Therm. den isden 's Middags 781'gr. Laagftedito, den I9den*s Avonds srgr. De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogtend, Middag en Avond, is geweest 6iT§J grad. Is a|f grad. lager als Aug. 1789. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  i79o. No. ALGEM ENE KONST- en LETTER-BODE, FOOR MEER- ENMIN-GEOEFFENDEN. Vry dag den 10. September. ÜERIGTEN. NEDER L^f N D E N. tSi^ë=m aereem. Nopens den Luchtbol, onlangs TJ Ë te Wnrmervcer, aan den Zaan, door een fji Gezelfchap van Liefhebberen der Proefuh^j^M dervindelyke Natuurkunde (_*), opgelaten, en digt by Hamburg nedergedaald; waar van, in dezer Stads-Courant van den 7. Augustus\ met eéö kort woord gewag gemaakt was; is ons, zeiïert, her volgend meer naauwkeurig en breder Berigt. in enen Brief aan den Schryver van dit Blad, medegedeeld, - Myn Heer! Geïnformeerd zynde dat TJEd esn naauwkeurig berigt •mtrent den, door ons opgelaten, Luchtbol wensebfe te erlangen, twyfFelen wy geen oogenblik, aan deze UEds, verlangens te voldoen. „De Lugtuo!, gemaakt door den Mr. Horologiemaker Dirk jonker, te Znandyk, was, in ene kiootswyze gedaante, uit jo Stukken of reepen van Kalfsvlies, met vischlym aan el- (*) Dit Gezelfchap beftaat uit ruim 20 Leden, die, om de 14 dagen, op ene vaste plaats, by een komen, om elkanderen, door proefnemingen, in deze Wetenfchap te oeffenen, waar toe hun de vry «anzienlyke verzameling van Telerleye Natuurkundige Werktuigen, die reeds by hetzelve is aaugekogt, e* nog geftadig vermeerderd word, de beste gelegenheid aan de hand geeft. V. deel. kinderen geheet, toegefleld; van Welke reepe» 5 ware» zwart gemaakt, om den Bol dus langer te kunnen zien. — Deszelfs grootte was van 26 dm.diameter, wegende fchaars 2| loot. Voorts was de Bol gevuld, met Lucht uit Zinc (Halfmetaal), ontbonden door Vitriool-oly en Water. Onder aan denselven was een Briefje gehegt . met verzoek aan den Vinder of Vinders, om nopens den tyd en plaats van deszelfs nederda'ing t ware het mogelyk 1 kennis te geven, aan voorn. D. Jonker, onder toezegging van ene edel*' moedige beloning —mh Wat de vulling aaogaat, dezelve gefchiedde in dezer voegen. „ Men hing den Bol aan een lus, van het zelfde vlies, aan den zolder op: en dewyl onder aan tien Mol een halsje, mede van her zelfde vlies, gemaakt was, ftak men hier ia een glazen Pyp van § duim middellyns en 2 voeten lengte, die, met het onder einde, even door den boven bodem van een Vaatje kwam: welk Vaatje 2| voet hoog,en, to* omtrent 3 duim aan boVen toe, met water was gevuld. In dien zelfden bodem was geplaatst een koperen Hevel, van 1 duim middellyns, die, door het water been,op een duim afftands ,den beneden bodem raak'e. Aan het andere einde van dien Hevel was een lederen Slang vast gemaakt, hebbende 4 voeten lengte, voorzien van een houten Stop,met een opening van f duim middeilyns, welke in een aarden kruik was vast g^i-egt, door middel van een semaakt fmeerfel, beflaande uit lyntneei en water, in welken kruik da» ook de bovengemelde ingrediënten van Zinc&c. in werking waren. Wy hadden het genoegen, dat, op een zodaniga wyze, de Bol, in korten tyd, door deze verkoelde Lucht gevuld was Dezelve hier op door ons digt roe gebonde» zynde, met wegneming van het overtollige, en aanhanging van het reeds gemelde Briefi'e, wierd hy,door ons, op der» 27. July, des avonds, quartier veor 7 uren, met een ftille» N. N W. wind, opgelaten; hebbende denzelven, met het fcherpst gezigt, 3 minsten kunnen naoogen. L p||  C 82 ) „ Nimmer hadden wy durven vermoeden, dat dezelve, in etnen zo korten tyd , eene zo verre Lugtreize (*) volbragt zoude hebben, a!s blykt, uit eene Misfive aan meergemeltten D. Jonker, in dato 30 July, gefchreven uit Hamburg, door den Heer G. P. Wupper, Scheeps-Makelaar aldaar, en zynde letterlyk van dezen inhoud j My,n Hetr! „„ Inclofeerende hier by een Briefje, zo aan de kleine Lugtbol is geweest, die den 27 July, des avonds omtrent 8 uuren, is beneden gekomen, te Stockte, aan de Lubé (J), niet verre van den Tollenfpyker, circa 4 mylen van hier. De naam van den Boer, die hem gekreegen heelt, is Wilbeim Roos, van den Tollenfpyker, en Èeeft het Briefje aan my overhandigd , om aan debehoorende Adresfe over te maken. De Bol is hier in de Stad tot uwen dienfte en verdere dispofitie Verzoekende vriendelyk om aan my nader berigt te geeven. De Boer Roos heeft de Bol in Compagnie van 6 andere Boeren opgevat, naardien hy over hun hoofd gezwalkt is, en zy hem nagelopen zyn."" In verwagtinge van UEd. verdere dispofitie ^ (was get-) W. G. George P. Wupper, Scheeps-Makelaar te Hamburg. Men bleef, op het ontvangen van deezen Brief, niet in gebreke, om den Schryver fpoedig van Antwoord te dienen, en hem in ftaat te ftelleo om aan den Vinders van den Bol eene gepaste beloning in geld, uit te deelen; gelyk dan ook zedert, by een tweeden Brief van den Hr. Wupper, aan het zelfde Adres, het berigt inkwam, dat de Luchtbol, door hem, reeds den 20 August, in een zeilreêliggend Beurtfchip op Amflerdam, was ingefcheept; wordende dezelve dagelyks door ons alhier te gemou gezien. Met dit verflag, zo naauwkeurig ons mogelyk was opgegeeven, hoopen wy aan Uw Ed. verlangens voldaan te hebben : terwyl wy de eer hebben ons met alle achting te tekenen: Myn Heer'. UEdw. Dienaaren, Direcleuren van het Collegium Pbyjicurn. Woemeuveer , den 3. SepHmh. 1750. en uit derzelver Naam CLAAS AALSMEER. ie afftand der beiden piaatfen, van oplating en neerdaling , in een ; regtenlyn berekend zynde. De fnede voortgang derhalvtn, lie deze j Bol mor-t gemaakt hebben, is zeker óllerverbszendst: daar hy binnen j «en tyd van flegts één uur dezen weg heeft afgelegd. Moetende de 8 jainu;en, gedurende welken by in zyn opklimming, en dit nog | ■wel in ene ftrydi^e rigung met die van zyn volgen 'en koers, na. gepord wierd, als mede het tydverfchil van omtrent 18 minuten,, 't geen de nv er oosterlyke ligging var^ de plaats der neJerdiliitg 1 meffebrensc, van de 5 kwartieren, die'er ,zedert cie oplating, ver- J ïopen -vartn. worden afgetrokken. <\) Een Vloed in het Lunenburgfcbe , die . te Stockte of Stoctede , So Itmgvau, en met dezen, tegen over Jrut 'llUlWi, VS ÓeaToUtnft&Mt, uk u« Uirür de Bivt vaid* BERIGT wegens ene volfirekte verlamming dïr okdlrste Leoematbn, geheel door behulp der Elë£tkicit£it genezen. (Medegedeeld door H. W. Rouppe , Med. Cand.) Onder de geneesmiddelen, welke wy den fehranderen Natuuronderzoeker verfchu'digd zyn , is de Eltftriciteit zuIk een, welk ons veel heils doet hopen, in verfcheiden ongemakken, en *t welk, byzonder in vele foorren van verlammingen , gemakkelyk den eerften prys wegdraagt. * Het heilzaam uuwerkzel der Eleétrique vloeiftofFe, in genezen van vele der laatstgenoemde gebreken, is al 't zedert enige jaren, door de proeven der buitenlanderen, en voornamenilyk door die der Heren de Haen, Mauduitfans, Bertbolon, en meer anderen, en, by onze Landgenoten, door de luisterryke genezingen in de Verhandelingen der Heren Deiman, Paats van Troostwyk, Krayenbef en Barneveld vermeld, ten overvloede bevestigd. —— Daar echter deszelfs gebruik nog zo algemeen niet is, als men (denuttigheid der zaak in aanmerking genomen) wel zoude denken, en zelfs op vele piaatfen nog aanmoediging vorderd, zo hebbe ik *t niet ten onpasfe geoordeeld, om *t volgende geval bekend te maken, met dit oogmerk, om te tonen van welk een heilzaam uitwerkzel het gebruik der Electriciteit geweest is, in een verregaande verlamming: als mede, dat men dit vooral in 't oog dient te houden, dat een onafgebrokene aan» hüudentheid in 't toedienen van dit middel vereischt word, en dat men niet ligt, al is 't dat 'er geen blykbare vordedering zig opdoet, den moed moet laten zakken, daar zich) naderhand de genezing (dewelke in den beginne langzaam en fchier onmerkbaar voortging) dikwils. des te fpoediger opdoet. ' Dan ter zake Pieternejlla Wouters, woonagtig te Rotterdam, oudi omtrent 22 Jaren, hebbende, van haar vroege jeugd af, een juk gedragen, en daar en boven, voornamentlyk aan bare voeten, vele koude en vogtigheid uitgedaan,had, 'tzederï omtrent drie jaren , geheel het gebruik van baar onderfte ledematen verloren , zo dat dezen niet alleen tot de beweging onbekwaam, maar ook dusdanig ongevoelig waren,. dat zy, zonder iets te voelen,, een diep gat in haar beengebrand had, *t welk egter behoorlyk genezen is. Dit on« gemak was haar allengskens aangekomen, en dusdanig toegenomen, dat de Lyderesfe geheel onbekwaam was, om haai zelve te helpen; laborerende aan een obflruSio menfium , erj hebbende de Jpina dorfi dermate gebogen, dat het onderfte gedeelte van 't fternum geen 3 duimen van *t os puhis af was; zyn Je zy. genoodzaakt om op 't os facrum te zitten, daar al haar delen, van de regio epigaflrica ?.f, tot de tonen toe, in een volllrekte gevoel- en bewegingloosheid waren gedompelt. Van 't begin harer ziekte, tot op een zekere hoogte toe, had zy ver-fchillende geneesmiddelen ge= bruikt, dog die van geen effeét, en, de Lyderesfe zeer be«i hoeftig zynde, 't zedert anderhalf jaar agttrgelaten waren.— in dien toeftand, was het, dat de Wel Ed. Heer J. C. de Jongb, Koopman op de Glashaven, en voornaam liefhebber der Natuurkunde, te Rotterdam, zeer toevallig met my (juist voor enigen tyd ia die Stad zynde) deze elendige bezogd^  < 33 ) m wy belletew om te beproeven, van welk nut de Electri . crivit in dit ie4|»lo#i geval koude zyn: 't welk wydanookl dadelyk, met midchulpe van den zeer Gel. Hr. N. Rouppe, AL. M. Phi! Doft. in het werk ftelden; gevende de Lyderesfe dagelyks, gedurende den tyd varj omtrent een uur, fchokjes uit een Leidfche fles van 54 duimen- bekleedftl, leggende haar voor Ok'er, en rigteivde d^n fcbok de ruegegraad in, en de benen uit; by welke handelwys wy het meeste voordeel gevonden hebben; gevende haar egter goed voedze' en gepaste middelen, 0:11 haar geitel, 't welk zeer lax en flaxid was geworden, in Haat te Hellen,-om dé Electriciteit uit te ftaan. Omtimr 50 keren, hebben wy de Lyderesfe dusdanig be handelt, zonder enige merklyke vordering waar te nemen, dan dat ds natuurlyke warmte, welke geheel verdoofd was , weder herfteld wierd, en dat de Lyderesfe klaagde over prikkelende en ftekende pynen, welke, gedurende hare genezing, nog enigen tyd aangehouden hebben. Weinig tyds daar na echter begon zy haar regter toon, en allengskens meerder delen, willekeurig te bewegen; tot dat zy, op d.-n poften keer, hare knien begon te buigen, en met de 100. reis bekwaam was, om te kunnen ftaan; zynde inmiddels de geregelde verfchyning der Menfes wedt-r gekomen De Lyderesfe in dien ftaat zynde, kon wegens flapheid in het eerst niet gaan, alzo de knien inbogen; we k ongemak egter verholpen is door een foort van Rolftoel, waar in de knien onderftut wierden, en welke door de Hr. dejongbte zamen gefteld was; door welk middel zy zich zagijc-s Kónde voortfehuiven. Ondertusfchen nam de Lyderesfe , door het aantioudend gebruik der Elearickeit, dusdanig in bewegings kragten toe, datzy.op Pinxteren r7po. haar kerkgang deed, en zo volmaakt als ooit te voren "t gebruilt harei Ledema ten had; zynde de kromte der ruggegraat geheel verdwenen, en genietende nog tot op dezen tyd enen volkomen welftand. Gedurende deze genezintfswys, welke van Au guttus 1789. tot May .790. geduurt heeft, is de Lyderesfe 146 malen, tekens een uur lang, door fchokken geë!e Dit ftuk is een gefenenk van den Hr. le Vaillant aan Mevrouw zyne Egtgenote, op den dag harer verjaring. Een dierge]yk gelcbenk is enen Natuurkenner waardig:doch zoude 'er onder alle de Vogelopzetteren, die zig dien fraayen naam aanmatigen ,ve!en te vinden zyn, welken zulk een bekocriyk rafreel van liefde en wellust, enen Anacreon waardig, uitgedagt zoudai hebben? NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCUE EN ANDERE SCHRIFTEN, Italiën. Aminta Favola Bofchereceia di Torquato Tasjo *ta per. la. pmma volta Jita vera lezione udotta, 410. 142 pag. Parma, ter Koningl. Drukkery 1789. prys 22 paoii. De ongemene fraayheid dezer uitgave van den Hr. Bodeni verdiend allen lof. Dezelve is van des te meer waarde, uit koofde van verfcheiden nieu ve Byvoegzels, en ene uitmunlêBde Voorredea van den Hr, Perasft, ScJSryver van heï on- • langs m t ligt gekomen levensverhaal van Tasfo. Men vin* 1 hier ook verfcheidene piaatfen verbeterd, naar het oorfpron[ kelyke van Tasfo en de eerfte en beste drukken. Discorfo Julia Salubrita degli Aliti giovanili réspetto d VeecbL 8vo. Napels, by Flauto 1789. Ene grondige wederlegging van het gevoelen, by enige voorname Artfen beweerd, ais of de uitwaasfeming van jonge perfonen ouden lieden van geen nut zoude wezen, er», daar en tegen, die van oude lieden, aan jongen niet fchadeiyk zyn. De Hr. Salvarifv isI de Schryver van deze algemeen goedgekeurde Verban Jelin2, waar in alles by een gebragt is,- wat de nieuwfte proeven hier omtrent geleerd hebben. I Lïisfertazioni Chirurgicbe di B. Manzotti, cbirurgo aflante I della fpedal Maggiore de Milano i?itarna, ad un nuovo Mitodv di trattare le fratture della Rotella, dell' Olecrano e della Fibolain vicinanza al Matleolo-. ft aggiwige la Storia de alcune nuover' Jpecie de Lmfaziom della RetHla e delle cofteU confijure in rame. üvo. Milaan, by Barelli 17S9 De vyf Verhandelingen waar' | uit dit ftuk beftaat, vervatten zeer vele be!angrvke waarnemingen en nieuwe manieren, die van ongeneen veel nut j voor de Heelkunde kunnen 2yn. 1 L'Iliade d'Omero, t>adotta in compendio, ed i«i prefa, illujlratz ■ cou brevi annotazioni le quali accewiano i luoghi e abbreviati as. pongono il preciju teitü lltccrale e facilitano laintelligenze del poe— ' ma. 4C0. 256 bladz Romen, by üeftdery, 1789. De Tytel dezes werl-.s wyst duideryk ;>enoeg deszelfs inhoud aan ■ kunnende men zig verzekerd nouden, ai het daar by vermelde-. | hier te zullen vinden. | D e n e m a n ke n. Kort udjigt over den adbenbnrede Religiom' Hijtorte afc. Bastholm 8vo. 252 bladz. Koppenhagen 1789. Een wel ingengt fcorr begrip der Oefchiedenis van den Godsdienst, voornamelyk voor ongeoeffenden. DeSchryver ver- ■ deeld het zelve in 6 Tydperken, nam. van Adam tot Mofes; van Mofes tot Kristus; van Kristus tot aan de NiceefcheKerkvergadering; van deze rot op Mahomet; van Mabomee ?ïr * he/,; en van Luiher tot op den tegenwoordige tyd. (Nyefte Efterretn.) 1 Poefier af Jens Zttlitz. Eerfte bundel, 8vo 322 bladz. Koppenb. by Gyldendal 1789. Ene ongemeen fraaye Verzameling der Dichterlyke Werken van een jong Dichter van grote talenten; die byzonderlyk in ernftige Gezangen uitmunt. (Nyejle Efterretn.) h Zweden. Koningl. Vittenhets Hiftorie'oeb Antiquitets, Academiens Handlingar. Forfta Delen 8vo. 409 p Stockholm in de Koningl. Drukkery, 1789- Dit Eerfte Deel der onder den tegenwoord. Koning op nieuw herftelde ZweedCche Academie der Wetenfchappen en Oudheden, verval een aantal van intreê redenen en andere Verhandelingen der Akademie Leden, onder welken ene byzondere opmerking verdienen: ene Intrerede van der Expeditie-Secretaris Adlerheth. over Zwedens alouden Oosterfchen Handel, voigens Arabifche Penninges 'mZweden gevonden; Intrerede van den Kanzelerey-Uaad^mwr; over de tegenwoordige beyvering vaa 's menfehen Geest om nieuwe ontdekkingen te doen Dievan den Kanzelerey-Raad EngeflrSm, over de zekerheid der Gefchiedenis; van den Bibliothecaris Riste le, over het verband waar ia de Hiftorie- en Penningkunde met eikanderen. fta,an j /  ( 85 ) liaan, en hoe zeer de hatfte aan de eerfte behulpzaam zy; van den Latynfchen Reftor Murberg, over de poging van Guftavus I. o») verligting en algemeen onderwys in zyn Ryk uit te breiden; van den Exped. Ster etaris Ssrnfköld, over de Nuttigheid en 'Noodzakelykheid der Latynfche tale; van den Geheimfchryver Strand, over de ongegrondheid der befchuldiging, als óf de Gothen den bloey der fchone Wetenfchappen onder de Romeinen, zouden omgekeerd hebben; van •den Opper-Hofintendant' Adelkrantz, over het verband der fraaye Wetenfchappen en Konsten met eikanderen; van den Hoogl. Floderus, over den ftaat der We'enfchappen by de Grieken, en derzelver overgang tor andere Volkeren: Voor aan in dit Deel vind men een vetflag van de wederoprigting en eerfte Vergadering der Akademie , nevens de daar by gehouden aanfpraak des Konings, en het Antwoord op dezelve, door wylen den Gr. v. Höpker: als med« een Lyst der nieuw verkoren Leden. Grootdp.i tankten A defcriptive Catalogue of upwards Iioo Species and' Farieties of berbacious or peremial Plants,- di vided intu hx Colums; exbibiting, at one view, tbe Naroes, Ma gnitude, foit and Situation , Time of jlnwering , Colour of tbe Flowers, and Native Country of eacb Species. To wicb is added, a List of bardy Ferns for tbe Decoration of nortberen Bolders, and tbe mo:t ornament al A,inuals, liy Jobn G reef er Botanie Gardener of tbe King of Napels, 2 f ó a. Smeeto.t 1789. ' Her oog merk van dit kleine, doch veel arbeids gekost hebbend werkje, zal best gekend worden uit het berigt des Uitgevers aan den Lezer. „ De Opfteller van deze tal ryke Plant,, lyst, met zo veele byzonderheden, is in de Jaarboeken „ der Admiraliteit beroemd van wegen zyne uitvinding van „ toebereide Veldgewasfen. De vriendfehap en befcherming , i welke hy zich verworven heeft, van een der grootfte Man „ nen in de Plantkunde. Sir J Banks, die zints lang voor w hem verwief dat hy Oppasfer der Planten werd des Konings van Napels, toond dat hy in zyn beroep uitftekende verdiensten moet hebben- Algemene goedkeuring zal hy ^ verwerven door de tegenwoordige Piantlyst. welker dui delykheid en wezenlyke nutheid in Jt oog liepen, inzon'n derheid in dat der Liefhebberen van Gewasfen, als hun ' in ftaat (lellende, om ('t geen men zo lang en zo vurig *' gewenscht heeft,) een geregelde opvolging van groeyende " fchoonfieden, een geheel jaar door, te hebben. Door *t Plan, in dit Werk gevolgd, verkrygt men ene uitgeftrekte kundigheid van de hedendaagfebe Tutnkonst, zonder v de belemmering ener grote uitvoerigheid.. De Schryver „ geeft, in zes kolommen, in enen opflag van het oog,de „ namen, de grootte, den grond, den tyd van bloeyen, de „ kleur der bloemen, en de geboorteplaats van alle foort. „ De verfcheidenheden worden 'er by opgeteld." De Liefhebbers, die de Planten wenfehen te kiezen naar den aart der gronden hunner Lusthoven,en te fchikkennaar de grootte, de reuk en kleur, of te kweken , ten opzigte van de hitte en de ligging, om ('t geen van *t hoogfte aanbela, g is in een Bloemhof,) ene beftendige afwisfeling. te hebben, zullen wel doen met dit Werkie te raadplegenmiddelmatig bedreveae kunnen 'er veej,ze« veel»uit kren. Sfonti. Rev. Caii Cris[di Salujtii Ofera Omnia, txcufa adedhionem Cortii» cum editionibus Havercempii & Gabrielis Antenii collatum 15 f. large Paper, 6 f. fmal Payne 1789. Dezen allerfraayfte uu> gave van Salluflius is met de volgende woorden opgedragen aan den Hr. William Windbam: Henoratisfime viro Gulielmo Wihdhjh. Attis politica vel in primis perito, literisque cum Graeis . turn Latinis cumulatisfime injiruelo, Librum buncceEdÜ tur dicatum voluit. De Uitgever heeft veel aandagts bedeed aan een punt grootlyks verwaarloosd. Hy heeft ene enparige wyze van Spelling het gehele werk door gehouden, en geeft ons aan het einde een Tafel der Variahtes LeÜienes, ex Edit Havercampii. Hier uit oordele de Lezer over de Naarftigheid en Geleerdheid van den Uitgever die 'er geen Aantekeningen by gevoegd beeft. . Veel lofs .verdiend egter de fchoonheid der uitgave, die ene plaats verdiendin de Boekeryen op keurige Drukken gefield; en in die der Studenten, uit hoofde van de naauwkeurigheid. M. R. CbaraSers and /htecdotes of tbe court of Sweden, 2 vol. 8v6V te Londen, by Harlow 1790, prys 12 f. in boards. De fchryver van dit ftuk geeft zig uit voor een Hoveling, die een ooggetuige w«s van de gewigtige voorvallen in Zweden, die van "1770 tot 1789 plaatshadden, en fchetstde Karakters der voornaamfte perfonen van beiderlei kunne,.die 'er in betrokken waren, met bygevoegde Anecdoten var> derzelver openbaar en afzonderlyk leven. Het Handfchrift hier van zou iemand, die kortlings van een reize? in het Noorden te rug kwam,hebben weten magtig te worden. Crit. Rev. Annotations upen Gene fis, vottb Obfervations doUrinal and broei; tricaL By tbe r ever end Tb. Harwood, late of univerfüy Colleee Oxford by Leigb. 8vo.' prys 5 fch. in boards. Dit werk vet'j vat de pii en merg van alles wat in vroegere en latere tyden over het eerfte Boek van Mofes gefchreven is; en men vind hier de ophelderingen, waar mede arbeidzame Godgeleerden dikke boekdelen gevuld hebben,op weinige bladzyde» by een getrokken. Alles is, met veel oordeèi en getrouwheid by een verzameld. Crit. Rev. Obfervations made on a Tour from Bengal to-Perfa, in tl» Tears 1786—7. By William Franklin, enfign on tbe Hon. Compagny's Bengal Eftablisbment, Svo. pag. 351.6 fchtl .boards. Cadell 1790. De Schryvers dezer waarnemingen woonde, gedurende 8 maanden, te Sbiraüz, aan huis van een Pat^ fiaanfche Familie: alwaar by gelegenheid vond,om verfcheidene byzonderheden, die men tot nog toe by-geen Euro-* peesch Reiziger ontmoet, te leren kennen. Zyne befchryving van de Perfiaanfche Zeden, zyn naar 'r leven opgemaakt, en dragen- blyken van ouzydigheid en goede trouwe Byde aantekeningen op de reize gewaakt, heeft de Schryver een? belangryke Gefchiedenis van Perfien- gevoegd, lopende vaw den dood van Nadir Sbcb. tot op hes jaar 178U. Nog ontmoet men aldaar een verflag der ruïenen van, Perfepolis^ welk, in weerwil van Nieburn's uitvoeriger befchryving,egter met genoegen zal gelezen worden. Mont. Rev.  Etbelinde, or tbe reclufe tf tbe laks. By Cbarlctte Smitb,ii. 5 vol. is f. Sewed. Cadell 1789. MejufVr. Smitb heeft zig als Dichteres en Romanfchrylfter, zedert een geruimen tyd met veel lofs doen kennen. Het voorbanden zynde werkje, munt op nieuw, gelyk bare vorige Romans, boven de gewone Schriften van die foort, fterk uit. Zo het al niet voor een meesterlluk kan gehouden worden, zal men bet egter met geen minder genoegen en vermaak lezen M. R. • Obfervations, relative chiefli to Piïturesque Beauty &c. By W. Gil A. M. 8vo. s vol. witb Plates , 1 Pit. 16 f. boardt. Blemure 1789 De Hr Gilpin verdiend opnieuw dank, voor dit fiaaye Stuk, waar in hy de voornaamfte en kenmerkende irekken van een Schotsch Landfchap b-;fchryft. Zy die gemeenzaam met de Werken van dezen Schryver zyn, zullen geredelyk met ons inftemmen, dat,waar de taal toelaat het uitzigt van enig land te befchry ven, bet hem aan gene woorden zal mangelen. Woorden egter kunnen in 't algemeen niet toereiken, om gedaanten en koleuren uit te drukken: om deze reden heeft hy zyne befchryvingen met Aftekeningen opgehelderd. M, R. TEKENINGEN en PRENTEN. PARYS- Colonne de la Libeté; een ontworpen MonurVrent op *}e plaats der Baftille, ter ere van LodezvykXVl.den Herfteller der Franfche Vrvheid, opgedragen arm liet Vaderland, de Vryheid, dè Eendragt en de Wet; jn 't koper gebragt door G. Taraval, naar een tekening van Davy de Chavigne. By den Autheur, ie Bourbon, Ifle de Ss. Louis, Nr. 10. 1790. Portrait ten voeten uit van Lodewyk XVI. Koeling der Franfchen, Herfleller der Vryheid: in 't koper gebragt door Bervic, Plaatfn. des Konings, naar ene Schildery van den Hr. Gallet, Schilder des Ko gings. By den Autheur, aux Galeries du Louvrc. Ge&igt van de Haven van Kartagena, genomen uit den mond vau de Baay: in 't koper gebragt door jtlix, na ene Schildery van N»èl, By den Autheur, La Douce Refiflance, Konstpl. van 14 dm. lengte en 17 hoogte, in 't koper gebragt in de manier der Engelfchen, door Tresca, naar ene Schildery van Eoiily. By den Autheur, prys 9 liv. en zonder i#tter 18 liv. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en verbouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Van Glascow, in Ierland, word gemeld, dat de nieuw gegraven Vaart, ter vereniging van het Kanaal van St. George met de Noordzee, op den 29 July laatstl. geopend, en voor de eerfte maal bevaren is. Dezelve loopt van Clyd-Frith naar Fort-Frith, zynde ene uitgeftrektheid* van 35 mylen: de diepte van dit Kanaal is 8 voeten , en "deszelfs breedte omtrent 56, op de oppervlakte des waters, en 28 voeten op* den bodem. Zestien Mylen zyn omtrent 156 voetetfhoven de oppervlakte der Zee; en men heeft 39 Sluizen gemaakt, om de Schepen, by gepaste verdelingen, tot d'e hoogte op te voeren. Wyders loopt de Vaart over de Rivier Keivin, met bogen, die 70 voeten hoog, en 400 voeceii lang zyn. De Heer Robert TVhithiuorth heeft dit prachtig Gedeükftuk van 't menfchlyk vernuft, 't geen de grootfte werken der Romeinen, van deze foort verre overtreft, begonnen en voltooid. Het zelve is van ongemeen veel belang zo voor Engeland als Ierland, naardemaalmen thans 8oo Mylen minder wegs nodig zal hebben af te leggen, om, voor enen tol van 2 ftuivers per Vat voor elke Myl, uit alle de Steden, in't Kanaal van St. George gelegen, naar de Noordzee Handel te dryven. — Omtrent 9 Mylen van den mond dezer ! Vaart, by Bozuling-Baay, is een Haven gemaakt, jen een Timmerwerf tot bouwing van Schepen, aangelegd. Vat voor elke Myl, uit alle de Steden, in't Kanaal PRYS DER GRANEN. ROGGB HetLatti TARW. Het Last Ggld, Ggld. Prsisfche . , goairf Poelfe bonte en witte 170 a 220 Koningsberger . Soanj Dito rode • . iSo a 100 Pcramer, Colb. en Stett. ■« Warder, Hengf. en Elb. 1 jo a joo GARst , haver , boekv. Koningsberger . ï3jai7o VriefcbeWinter . — Vriefche • . Voorl. Zomer . . ■ Bovenlandfche . • Ijoai7o Brouwtaaver. . . 7a a 64 Voorlandfe rode . ——— Boekv/.Amsf. en Gooil. L. .. Zeelandfche . . i7eatio ] DitoBrab.en Vlaamf, L. OLY, TRAAN EN BAARDEN. WalvischTraan, 'tquarfc Raapoly,d'Aam ƒ36 3365 vaniïStek. f66 dito Lyn . fiS *35i D'trt rode ƒ52 dito Henniu . ƒ37 337? Wal v. Baarden van 3toe71}de 100$ ƒ118 aise tttiM  ( *7 ) WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van J Londen, zigt g 38, roi,io 2 maand Sj 93 J dito op 2 m. 38, 7,6§ Bi'boa .S>3e ffamb. zigt ft. 351 Gadis . . . . \ 933 dito 2 m. ft. 35I Seviiieti . . .. % 92a Altona,zigt fl:. 3S| Lisfabon : $ si? dito 2 m. ft. 35 Venetiea . . 93 Breslau, 6w.dat. ft. 45 Genua . . . % 85* Wenen, 6w.dat ft. 35! Livorno . . 92S Antwerpen pC. 3 verl. Parys, 2 m. . ^sii'r^ Gent . pC. 3 verl. dito zigt . . $5i|arS Brusfel . pC. 3 verl; Bourdeaux,a m. % 51! Zeeland . pC 2§verl. dito, 1 a. . . ^ 52 Rotterdam pC. £ SPECIE-COURS. Baren Gosd, perCasfa ƒ 355. . . pC. SfaJ dito, perbanco .... pC. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5, 7! Nieuwe Louis d'or ir,7,3 Oude dito . • ƒ 5» 6j Zonne Piftol. /ir, 4 Franfche Piftol. . f 9, 7 Carolin. . /ti,i2| PrüUiïf dito . ƒ 9, 7 Croix de Malta ƒ13, 3 Lunenb. dito . ƒ 9, 7 Fyn Zilver, p. m. / 25,18 Spaanf. dit» . ƒ 9, Ó" dito Grof . ƒ 25,14 ©uinies , . ƒ12,3 Agio van den Baak z|pCt. Souvereine . . ƒ15,17 Amsterdam 6 Sept. 1790. HISTORISCHE en LETTERKUNDIGE ANEC DO TEN. Men verhaald, dat Philips V. Koning van Spanje, alleen door de Muzyk van den beroemden Fartnelli, van zyne zware droefgeestigheid, welke hem geheel buiten ftaat gefteld hadde, om zig met zaken van Redering te bemoeyen , volkomen genezen wierd. Deze beroemde Toonkonstenaar kwam dagelyks by den Koning, om dezen met zyne talenten te vervro lyken; en geraakte, langs dezen weg, zo diep in 's Vorsten gunst, dat hy algemeen befchouwd wierd als meer invloed hebbende, dan enen eerften StaatsMinister. Hv gedroeg zig egter zo vooizigtig en nedrig omtrent de Groten van het Ryk, dat niemand hem deze eer benydde, maar dat elk zig ^m ftryd beyverde, om hem alle blyken van agting envertro'u wen te geven. Op zekeren dag zig naar het Kabinet des Konings begevende, 't geen alle uren voor hem open ïond, hoorde hy een Officier van den Lyfwagt de fto-kfte vloeken tegen hem uitflaan, overluid roepende, lat, terwyl men zulk een fchobbejak met de grootfte terbewyzen overlaadde, de verdienften van zulk een Officier, als hy was, die reeds 30 jaren gediendhadde, vergeten wierden. Farinelli, zonder te laten blyken, dat hy dit verwyt gehoord hadde , droeg zorg om den Koning de diensten van een ouden Dienaar onder het oog te brengen, en was edelmoedig genoeg om een Regiment te verkrygen, voor den genen, die hem, weinige ogenblikken te voren, zo> grof verongelykt hadde. Van den Koning te rugkomende, gaf hy den Officier het patent over van zyne nieuwe aanftelling, 'er by voegende, dat hy hera hadde horen klagen, zo lang, zonder beloning, gediend te hebben, dan dat hy den Koning dit vergeten niet moest wyteti, maar alleen aan hun, wier pligt het was, om zyne Majefteit de diensten van een braaf en trouw Officier te errinneren. Ene andere Anecdote van min ernftigen aart, word algemeen verzekerd, het eeifte jaar van Farineli's verblyf in Spanje opgeleverd te hebben* Een zeer fraay Kleed voor een Gala-dag, by het Hof, hebbende laten maken , vroeg hy den Kleermaker om hem de rekening daar van te geven. Deze gaf ten antwoord, dat hy ze niet opgemaakt hadde, en ook niet gezind was om dittedoen. ,, In plaats van geld," voegde hy 'er by, „hebbe ik u ene gunst te vra„ gen. Ik weet wel, hoe onwaardeerbaar deze gunst is, en dat zy niet dan aan Vorsten verleend word * ,, dan, daar ik de eer hebbey om voor een man te „ werken, van wien de waereld zo veel wonder» „verteld, is hige, üher Volkserzjehung,' Vöiks iittlicbkeit und Volkswohlftand. Der edeiften vveifen des Vaterlandes gewidmer. 8. . .' . 12 gr "Berghaus, J J. der felbstlehrende-doppelte BücrmaltèrJ öder vollfVandige Anw<=i7iin& =ur ieioh.*,> Brfcaruoiig dei 1 m nisch-doppelten Euchba'tens. Nach Helwigfcnen Plan bearbeitet, gr. 8. . i Rthlr. 12 gr. Cicero; M. T. de Officiis h'bri UI. cum deleétu corumentariorum juventutis gra iam. ó- t Rthlr. Clarisfa. Neuverdeuticht und Ihro Maj. der Kö'iigin von Groszbritannien zugeëignet von L. T. Kofegart^n, ir.und 2r. band. 8. . - .2 Rthir. ra gr. Gefange, landliche.. deutfeher Dichter, gefammlet von J F. Bramigk. ite SamUing. Tafcftenformat. . icgr. Kofcgartens, L. T. Rhapfodieen, gr. 8. . 18 gr. Desfeiben, des Herrn Abendmahl An Serena. Aus dem Rhapfodieen befonders abgtdruckt. 8' . 4 gr. Leidenfchaft und Liebe. Ein ïrauerfpiel, in 5 Aufzügen, von C. A Vulpius. 8- . . 8 gr. Ovidius, Publ. Nafo. kunst zu lieben. Ein lyrrsch-dy dak tifches Gedicht, in drei Gefangen. Metrisch verdeutfcht und mit anmerkungen erlautert. mit Vignetten.8. 1 Rthlr. ,Szenen in Paris, wahrend und nach der Zerstöhrung der Baltille. Nach franz und englifchen Schriften und Kupferstichen,mit Kuptcrn,die interesfantefien Szenen darftellend. 3 Sainlungen 8 1 Rthlr 16 gr. ynterfucbungen, kritifch*, über das Gefchlechtsregister der fogenannren Grafin de la Motte,- nebst einem aktenmaszigen Bericht über die Halsbandgefchichte. Aus dem sifte and 52He Heft der Staatsanzeigen von Herrn Hofrath Schlözer, mit nöthige abandsrung,undefóigei aamerkuagen begleitet. is. und 2e. Heft. 8. . iedes 5 gr. NB. De bovengemelde Boeken zyn mede te bekomen by A, Loosjes Vx. te Haerletn. Ey de Uitgevers dezes zyn nog enige Exemplaren te bekomen, van de volgende Wensen; I. FOR ÏTER Waarnemingen over de Aardrykskunde, de Natuurkunde , den Anrt en de leden der Menjcben , verzameld op zyne Reize om de Waereld, 3 St. geheel compl / 4-10II. J. SCHMUCKER'S Heelkundige Mengelschriften, vertaald door Joh. Daams, 3 Deelen, met pl. . . ƒ 6-6- WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIC HTEN. Dacelyksche Waarkeminsen, buiten Haahlem. 1BARO thermo- I STRf£ek ViE- MC.'CR. I Ijj-R xuchtsge- '; ter. Noord'Zuid. [ winu. ) steldhrid. f20- H "4 I 65 I w t. N. betrokk. windr. en. J.iftff. 7 6ai j 61 W. tnsfch eiieregen ( 29- 7 5fc| \ 56 I W. t. Z. 'sAvonds bewolkt. fap 6\\ Öl) J. .64 J vr. UeTs7b7tr.Nam.e;' 2- . 29, 6i 63| 67 W. z. W. j's Av. zw. plasregea (29 2 j 53 53 j aeeftorm. * r*v* . "° 2 58„ {.-61; vTt. z. I zws7e~regen- en 3- j PO 'J 57* j 55 W. w m, I tfornibuyen , oofc (_?9 2 55 f 54l w f donder. j *9- 3j 52§ (5° j w. t. p I veleenzv/areregen- 4- , $9- <üg I 5 j 5^5 I Z. Z O. j verdtr bewolkt. f49 9 ! 55 J 57 w.'t. o. j " ' 6. < 29 9 6'| { -n k. 1, w. I bewolkt. Cf9-ie f 48 [ 46I n. j , fI? I ^ t: WTV°ö™-'wolken, " 7. ^*y-IC 1 61 67 : f Nam. weinig regen- ( 29- i' ! 49| * 49 . | buy-n/sAv.helder. * 'gAvcndi om half Segen had men hier in, en om de Stad, een allervr;zelySfte Vlaag w;r,d , hier en dasr zyn van de iwaarae Bomeis «mver geruit, en Sciioorllenen afgewaaid. H ceVEELHEID van gevallen en UITGl w/V S E M d Wa ter. Te A L KMA 4 I. Gedurende de Maand AueusTus 1790. Gevallen 48 Lynen I üitgewaasfemd 38 Lynen; Te Haarlem, by PJLAATci DOOSJES.  1790. No. n 6. ALGEMENE KONST- en LETTEMODE, FOOR MEER- EN MIN-G EO EFFENDEN. Vry dag den 17. September. BERIGTJSN. FRANKRYK. I^^^fle Heer Beaucbamp, Vicaris Generaal van P\ UL Babylonien, en Correspondent van deKo|]j ningl. Akademie der Wetenfchappen, is te Parys, uit Bagdad, dezer dagen, aangekomen. Hy heeft ene menigte van Aardmeet- en Sterrekundige Waarnemingen, nevens velerlye nafporingen omtrent de Oudheden van het Oosten, en de Natuurkennis en Koophandel van de Levant, medegebragt. De Fransche Akademie hield, op Woensdag, den 25ften Augustus, hare Jaarlykfche Grote Vergadering, waarin hare pryzen uitgedeeld werden. De Geheirnfchryver Marmontel gaf in zyne Redenvoering te kennen, dat de Staatszaken, gedurende het laatfte jaar , de Letterkunde byna verflikt hadden. Van de aan de Akademie toegezondene Dichtftukken, was 'er geen waardig geoordeeld, om bekroond te worden. De Prys der Welfprekenheid was toegewezen aan den Hr. Noël, Voorzitter, by het Collegie van Lodewyk den Groten, voor zyne Lofrede op Vauban. De Prys der deugd wierd uitgedeeld aan een wakkeren Jongeling, Potil, geheten, die met gevaar van zyn leven verfcheiden Perfonen voor het verdrinken bewaard hadde. Die van Aanmoediging was, gelyk het jaar te voren, aan den Hr. St. Ange, voor ene Vertaling van Ovidius 's herfchepping in Verfen, toegekend; eindelykwas dePrys van het nuttigdeGefchrift, V. DEEL. 1 door den Heer Paftoret, behaald, voor zyn Vertoog over de Strafwetten. Tot een Prys der Welfprekenheid voor het volgend jaar, geeft de Akademie op: ene Lofrede op Benjamin Franklin. De Prys, uit het Fonds van den Abt Raynal , voor ene Gefchiedkundige Verhandeling, over bet Karakter en de Staatkunde van Lodewyk XI. is op nieuw tot bet volgend jaar, verlengd: zullende thans in 2400 liv. beftaan. De overige 2400 liv. van dezen driemaal verdubbelden Prys heeft de Akademie befloten aan het beste Antwoord uit te loven,op de Vraag: „ hoedanigen invloed heeft de ontdekking van „ Amerika gehad op de Zeden, Staatkunde en Koophandel „ van Europa." De Medaille van 500 liv. voor de beste Lofreden op den vermaarden J. J. Rousfeau, dit jaar niet uitgedeeld zynde, is dezelve tot een volgend jaar verlengd: en thans, door een onbekend perfoon, tot de waarde van 120a liv. vermeerderd. DUITSCHLAND en naburige Ryken. De verdienstelyke en wydberoemde Heer Jobann Bernhard Bafedow is , den 26 July, te Maagdenburg, in het 76. jaar zynes Ouderdoms overleden. Hy hadde zig eerst voor weinige dagen derwaarts met 'er woon nedergezet, om een ftil leven te leiden, en, met behulp zyner Vrienden, aldaar, het Opvoedingswerk van zynen jongflen Zoon voort te zetten. Zyn Lyk wierd des avonds van den 27. op het Kerkhof van den H. Geest bygezet. Het Letterkundig Genootfchap te Maagdenburg woonde de Begraving by, volgende den Lykkoets, in 7 Rouwkoetfen. By het Graf wierd een Sterflied, door de M Choor-  Choorkïnderen, onder de ftatige ftilte der uit alle ftanden vergaderde menigte, vervolgens door den Predikant de gebruikelykc Lykfpreuken, en einde lyk door de eerstgemelden het Cboorzang IVicderfeben fey wis ge/ignet, uit Niemeyers en RollinS Lazarus , gezongen. Het aandoenlyke dezer Lyk- ftatie, begunstigd door het maanligt van eenfchonen en warmen avond, wierd nog vermeerderd, toen etteïyke jonge Dogters, door de menigte heen, naar 't Graf drongen, en den "nedergdaten Zark met bloemen beftrooiden. Menig brave liet hier een traan van achting, liefde en dankbaarheid, jegens den overleden groten man, vallen. NEDERLANDEN* Leyden. Het Taal- en Dichtlievend Genootschap alhier, onder de Spreuk: Kunst -wordt door Arbeid verkregen, van welks loflyke pogingen, om den naam van_ verdienstelykeNederi mdfche Dichteren te vereeuwigen, wy onlangs by de befchryving van deszelfs Pan Poeticon CDeelIV. blz. 101.) gewag gemaakt hebben,heeft opnieuw een buitengewoon en in de daad grootsch bewys gegeven van deszelfs agting voorde Zanggodinnen, in deszelfs, voornemen, om, op kosten der gezamentlyke leden, een Gedenkteken te fh'gten , ter ere der overledene Dichteresfe L. W. van Winter, geboren van Merken: welk Monument in de Oude Kerk, te /Imfterdam, alwaar haar Lyk begraven ligt, ftaat geplaatst te worden. Reeds in het vorige jaar, was, by de Beftuurderen van het Genootfchap, het voorftel van den Heer Loncq daar toe met genoegen ontvangen, en, op de verklaarde goedkeuring des Heren van Winter, den nog levenden Echtgenoot der Dichteres; wien men raadzaam geoordeeld hadde, alvorens verder te gaan, bier over te moeten polfen ; in de maandelyke vergadering van January dezes jaars gebragt, alwaar het zelve mede algemeen goedgekeurd en in een befluit veranderd werd. Sedert hielden zich de Beftuurders, op verzoek der Leden, met yver bezig, om over de beste wyze van uitvoering te raadplegen, en de nodige toebereidzels te maken* Men vervoegde zig, in de eerfte plaats, by een Verzoekfchrift, in name des Genootfchaps, by de Amfterdamfche Regering, ten einde vryheid en aanwyzing van ene bepaalde plaais,in voornoemde Kerk, te mogen bekomen; gelyk het een en ander geredelyk verleend werd: en bekwam, byna gelyktydig, ene fraaye Tekening, door den verdienstely.ken Vinkeles vervaardigd, en bevattende het ont werp van een zo eenvoudig als fchoon Monument, vol uitdrukking en van een meesterlyken finaak. Vervolgens den Konstenaaz Ziezenist Beeldhouwer te Amflerdam, (de enige man zekerlyk in ons Vaderland, van wien ene loflyke volvoering des werk* te wagten is), over de kosten van het Stuk, bepaaldelyk volgens het Pian der ingeleverde Tekening, geraadpleegd hebbende, vond men zig in ftaat gefteld, om die kosten, op ene wisfe en veilige wyze, tekunnen bepalen. Dezelven worden in alles berekend op ƒ3000:— welke Penningen reed1? voor weinig minder dan de helft aan de Beftuurderen wierden toegezegd, door een of meer edelmoedige Lettervrienden, zodra zy kennis van het oogmerk des Genootfchaps kregen; terwyl de overi^eii ftaan gevonden te worden, in de vry willige infehry vingen ot dadelyke giften der Leden zelve: gelyk men,by het verflag van een en ander, ter laatfte algemene Vergadering, reeds werkelyk, met gelukkig gevolg, begonnen is, deze giften,by de aanwezig zynde leden in ene geplaatfte Busfe in te zamelen. Men twyfïeki des geenzins, of dit loffèlyk werk zal eerlang deszelfs vollen belhg krygen: wanneer wy niet in gebreke zullen blyven, om onzen lezeren ene naauwkeurige befchryving van dit Monument medetedelen* PRYSVRAGEN, vastgefteld, by de Algemene Vergadering des O e k o n o mis c'h e n Ta ks, van de No'landfche Maatfchappy der Wetenfchappen, gehouden in Augustus 1790. LANDBOUW. Aan den genen, die enige morgen onbeteeld Land, doch niet minder dan twee morgen , met Berken of enig ander Hout bezaaid of beplant, het zelve zo behandeld dat 'er hoepels tot Varen, zo als om de Rhynfcbe Wynvaten liggen, van kunnen gemaakt worden, mits de buittnlandfche in prys en deugd geiyk, de Prasmie van 50 Dukaten. De berichten en ge'uigfchriften in te zenden voor ultimo Sept 1798. Deze Praernie ftrekt zig uit tot voor of op ultimo Sépt. 1800. Aan den genen, die dè beste Tabak, ten minflen iscofg in deugd evenarende de Z.weedzend in Virginien . binnen da Republiek zal geteeld hebben, ene Praernie van 30 Dukaten,, berigt en monfter, ten minften van 12 pond', voor of op ultimo Sept. 1794. Deze Prajmie ftrekt zig uit tot voor of op ultimo Sept 1798. Aan den eerften , die enig Ihlandscb Gewas kan ontdekken, egaal in deugd en kracht, aan de Scbotfe Moscb (woai genaamd) en waar van een genoegzame kwantiteit te vin* dén is of aangekweekt kan worden, om in de Lakmoes Fabrteken te worden gebruikt; en daar van het beste bericht en voldoende Proeven toont, voor ultimo Sept. 1792. Een Praemië van 50 Dukaten: Deze Praernie ftrekt zig uit tot voor of op uit- Sept. 1794 Aan den genen', die ten minften een half morgen land» bezaaid met Pimpernel Tetrastamum Spicabrevi), met eenig G'asfoort daar onder gemengd, de nuttigheid en wyze van behandeling met voldoende Proeven aantoont, en opgeeft,.  de Gouden Medaille. De proeven en getuigfchriften in te leveren, voor of op ultimo Sept. 1794. deze Pxsmie ftrekt sig uit tot voor of op uitimo Sept. 1798. KOOPHANDEL eh COLONIEN. Aan den genen, die de grootfte kwantiteit Gengber, van èe beste foort, in onze West-lndifche Colonien van eigen gewas gegioeid, ten minften 300 pond levert, een PrEemie ▼au 10 Guldens, voor ieder 100 pond tot het momant van 30 Dukaten toe. De Monfters, ten minften van 6 pond, met getuigfchriften in te leveren voor of op uit. Sept. '794en ftrekt zig uic tot ultimo Sept. 179C HANDWERKEN en FABRIEKEN. Aan den genen,die de Kunst van 't Wateren of Moeren der Grynen, zo fraay, glanzig, bettendig en groot van golvjog, zo als dit by de Engelfchen altoos plaats heeft en Wiskuns tig fchynt, binnen deze Republiek een jaar lang met proe ven bevestigd, een Praeiriie van roo Üu!>aten , mits dat bet zelve niet te boven ga den prys van 2 ftuiv; per El;-- en nog boven dien een halve ftuiv. per Ei voor dien , 5 Jaar lang, die déze kunst oefient, mits nietexcederende de fom ■ma van 50 Dukaten jaarlyks. Da flewyzen, Getuigfchriften en een ftuk tot Monfter in te leveren voor of op ultimo Sept. 1791. deze Praernie ftrekt zig uit tot ultimo Sept. J794- Aan den genen , die een Jaar lang binnen de Republiek de kunst oeffent, om Inlandjcbe Stoffen, gelyk de zogenaamde Engelfche Casjanten, tot Behangfels van Ledikanten en Gordynen gebruikiyk, te Moeren en met flangetjes te Drukken, mits het zelve niet te boven ga den prys van i£ ftuiv. per El, een Piajinie van 50 Dukaten. De bewyzen,getuig fchriften, en een ftuk tot Monfter in te leveren, voor of op ultimo Sept. 1791. en ftrekt zig uit tot ultimo Septemb. 5 794- Aan den genen, die binnen de Recubliek Venfier Glas fabriceert, egaal in deugd aan het beste Duitfche of Franfche, en in ftaat is om daar van, binnen het eerfte Jaar na de vertoning van het Monfter, ten minften 50Korven te levelen, een Pra:mie van 50 Dukaten, als mede 4 perCent van het geen zal aantonen verdebiteerd te hebben, gedurende (by Provifie) de twee eerst volgende Jaren, indien de Fabriek binnen de Republiek blyft oeffenen. » De Getuigfchriften met een Monfter in te leveren voor of op ultimo Sept ;~92. deze Prasmie ftrekt zig uit tot ultimo Sept. 3795 Aan dengenen, die binnen de Republiek Saayen Fabriceert, gelyk in foort, prys en qualiteit, als de Luikfchen, en Syper, en Cbalonfcben, bekwaam tot voeringen in Mans Klederen, en daar van zes agtereen volgende jaren, van de eerstgemelde 20, en van de anderen 10 Getouwen geftadig in den gang houd, 100 Dukaten, voor ieder foort te beta len na expiratie van het eerfte jaar; en voorts 30 Dukaten •voor ieder jaar dat dezelven, in maniere bovengemeld, aan den gang blyven, tot het zesde jaar incluis: ingeval de helft der opgegevene Getouwen in den gang zyn, de helft der uitgeloofde Prsmie.-»-* De Monfters, bewyzen, en getuig fchriften in te leveren voor of op den laatften Sept. j^s; deze Praamie ftrekt zig uit tot'ultimo Sept. 1795. Aan den genen, die binnen deze Republiek de Engjelfche bthandeling van Parsfen en opmaken van Grynen,Caiminken, Damasten, Dmanten, van onderfcheide Pryzen, eh andere diergelyke goederen, op de beste manier in Jt werk fteld, en van het"geen hy binnen een Jaar aldus geglanst zal hebben, voldoende proeven, in glans evenarende aan het En* gelfcbe, vertoond: een Prastnie van de Gouden Medaille en 150 Dukaten, en daar en boven gedurende de tien eerfte Jaren, dat deze'konst hier te Lande, ten dienfte der Fabrieken blyft oeffenen, ieder Jaar nog 50 Dukaten. De vertoning moet gefchieden voor of op ulamo Sept. 1792. deze Prasmie ftrekt zig uit tot ultimo Sept. r?95- Aan den genen, die binnen deze Republiek zai drukken of doen drukken, de beste nagtT en witte grond Cbitjen,in levendigheid en vastheid van kolcur, fraayheid van Patroon en opmaken, mitsgaders in prys ten minften egaal met de beste Baitenlandfchen, de Gouden Medaille, en 4 perCent van het geen kan aantonen verdebiteerd te hebben, gedurende de; twee eerstvolgende Jaren. De Monfters van ten minfttn 6 ftukken, in te leveren voor of op ultimo Sept. 1792 deze Prsemie ftrekt zig uit tot ultimo Sept. 1795- Aan den genen, die de Cartons, welken de Engelfchen tot het Parsfen van Grynen, Calminken, Voerdurans en andere dergelyke ftoffen gebruiken, best, en tot het Parsfen van die ftoffen, even als de Engelfchen, hier te Lande voldoende weet na te maken, en in ftaat is om daar van 1000 Vellen in een Jaar des gerequireerd te leveren, ene Prasmie van 100 Dukaten. De Monfters en bewyzen in te leveren voor of op ultimo Sept. 1792. deze Prajrnie ftrekt zig uit* tot ultimo Sept. 1795. De Monfters van dit .Pensier zyn te zien by den Algemenen Secretaris, te Haarlem* Aan den genen, die de beste Voerdurans, het fynfte Hemden Ftenel, het beste Ruges of Batblakens, . het beste Duffels en Nopjeslaken, de beste Serge, de beste IVolie Damasten, de beste Calaminken, de beste Wolle Grynen, het beste Katoen Fluweel. Ieder foort, gelyk in deugd aan de besteCuitenlandfchenJ binnen de Republiek fabriceert: Indien dezelven zich niet bevinden in de Termen, van Nr. 347. der Handwerken in het Jaar 1780. vernieuwd, als wanneer deze beloning zal kunnen verkiezen. Voor ieder foort, het eerfte Jaar de Gouden Medaille en 60 Dukaten, en de vier volgeude Jaren 30 Dnkaten'sjaars: En voor die in qualiteit de tweede is, het eerfte Jaar de Zilveren Medaille en 10 Dukaten, en in de vier volgende Jaren 10 Dukaten 's jaars: Mits aannemende, cim, van de in ieder Jaar gefabriceerde Hukken van gewone breedte en lengte, ten zelfden pryze als die van de beste buitenla'ndfche, 25 ftukken aan da Winkeliers hier te lande te leveren. De Monfters en getuigfchriften in te leveren voor ultimo Sept. Ï792. deze Prajmie ftrekt zig 'uit tot ultimo Sept. 179S. M a  C n 5 Aan den eerften, die binnen de Republiek eene Fabriek oprecht van Fr ifeer en wy de Kammen, in fatfoen, deugd en prys de beste Franfche evenarende; ene Prasmie van een Zilveren Medaüie, en daarenboven ƒ r:io;- van ieder Cros of 12 DJzyn, dar aldus gefabriceerd kan aantoonen gedebiteerd te hebben. De bewyzen en getuigfchriften in te leve. ren voor of op ultimo Sept. 1792. deze Premie ftrekt zig uit tot ultimo Sept. 1795. Aan den genen, die hier te Lande een Fabriek opzet van Neteldoek, zo goed en goed koop als het in Vlaanderen ge ichied; en dezelve Fabriek ten minften een Jaar lang aan de gang houd, de Gouden Medaille, en 4 prCent voor hetgeen zal aantoonen gedebiteerd te hebben, by provifie voor twee Jaren. Monfters en berichten in te leveren voor of op ultimo Sept. 1792. en ftrekt zig uit tot ultimo Sept. 1795. Aan dengenen, welken Papier tot bet drukken van koperen Platen, gelyk in deugd aan het Buitenlandfche, waar van de Stalen by den Algemenen Secretaris zullen te zien zyn, fabriceert en aanneemt de vereischte quantiteit te leveren , een Picemie van de tweede Gouden Medaille of 25 Dukaten. En zo hy aantoont binnen *t eerfte Jaar voor ƒ 100: - : — gedebiteerd te hebben, 5 prCent gedurende ten minften 3 jaar. De Proeven met de bewpzen in te leveren, voor of op ultimo Sept. 1791. deze Premie ftrekt zig uit tot ultimo Sept. 1795. Aan den genen die 100 pond Magnefia binnen het Jaar in een Zoutkeet maakt en verkoopt, zo goed als de Engelfche, een Premie van 25 Dukaten, en 5 perCent voor het geen zal aantonen gedebiteerd te hebben. De Monfters en bewyzen moeten ingeleverd voor of op ultimo Sept. 1731. deze freaiie ftrekt zig uit tot ultimo Sept. 1704. ZEEVAART es VJSSCHERYEN. Aan den genen, die een voldoend Project inlevert, om onze Zeegaten byzonder het Gat van Texel, veiliger te doen zyn, ten aanzien der Banken, Gronden, Bollen , Ruggen, en Staarten, Stroomvallen, enz. dan het nu is, en die tevens de veranderingen, daar in gedurig voorkomende, oordeelt te kunnen beletten; ene Prasmie van de Gouden Medaiile en 50 Dukaten, en aan den genen, die een voldoend Project, inlevert, dienende om de Schepen, en byzender de zwaarftt Oorlogfcbepen, met een tegenwind, niet fterker dan een Bramayls koelte, in één, twee en uitterlyk drie getyè'n, van de Eeede in Zee, of by den Uiterton te brengen. Een Premie van den Gouden Medaille en 50 Dukaten. De laatfte moet zo wiskunftig mogelyk is tonen, dat geen Land of Zeevallend Ty, voor of agïer Gety, als anderzins de Schepen in gevaar zal brengen, terwyl 'er volgens zyn I'rojea gewrogt word, en de wind niet wakkert. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Grootbritannien. Sermons, by HughBIair, D. D. F. R. S. Ed. one of tbe Miniflers of tbtHigb Cburch, and Prof of Rbet. and bell. lett. in tbe Univerftty of Edinburgb, 3de vol. Iv», pag. 6 f. boards, Csiell 1700, Dit derde deel der uit¬ muntende Leerredenen van Dr, Blak, bevat een asntal van 20 Kerkredenen over de volgende gewigtige onderwerpen; als 1. over *s menfehen ware eer; 2. over de gevoeligheid; 3. over het wel befteden van den tyd; 4. over de pligter'tot den middelbaren ouderdom behorende; 5. over den dood; 6. over den voortgang der ondeugd; 7. over de kloekmoedigheid; 8. over den nyd; 9. over de luiheid; io.overhee bezef van Gods voorwetenfehap; 11. over de lydzaamheidi 12. over de matigheid; 13. over de blydfchap en droefheid des harte; 14. over karakters van onvolkomene deugd; 15. over het Bondteken van 's Heren Avondmaal als een voorbereiding tot den dood; 16. over het gebruik en misbruik der waereld; 17. over de uitterften in een godsdienstig en zedelyk gedrag; 18. over het fpotten met den Godsdienst; 19. over de fchepping der waereld; 20. over het vergaan, der waereld. Te zeggen, dat deze Leerredenen de voorgaanden evenaren, is mogelyk de grootfte lof dien men 'er aan geven kan: en daar wy gaarne haar deze aanpryzing verlenen, wenfehen wy tevens de geleerde waereld geluk, met den aanwinst van deze fraaye modellen van opftel: terwyl wy tevens dewaereld in 't gemeen nog vuriger geluk wenfehen met ene zo gewigtige bydrage tot den reeds voor handen zynde voorraad van zedelyk en godsdienstig onderwys. Montl. Rev. Pbilofopbical refleüions on tbe late Revolution in France; an& tbe conduü of tbe Disfenters in England; in a Letter to tbe rev, Dr. Priestley. By J. Courtenay, Esq. M. P. 8vo. pag. 94. 2 f. Becket 1790. De Hr. Courtenay houdt zich getrouwlyb aan het voorfchrift van Horatiut. Niemand bediend zigdikwyler van het befpottende, in plaats van het flekelige, of zet zig aan het behandelen van ernftige zaken, met een lachgender tronie. De klagten der Disfenters, de onderdrukking der kerkelyken, de kabalen der Staatsministers,de flaverny der Afrikanen, en de vrymaking derFranfchen,dit alles diend om zynen Boertlust bot te doen vieren. En wat betreft de vermeerdering der Nationale fchuld, en den toe» nemenden last van opgehoopte Imposten: ook deze zyn za-i ken waar mede by nimmer in gebreke blyft te lachgen, terwyl wy fchreyen. Laat laebgen, die wint, is echter een goede zetregel, en met opzigt tot het ftuk der Franfchen, be- fpeuren wy gene verliezers, behalven, wel is waar. gelyk de Hr. Courtenay ons mag vertellen, enige weinige Heren, die hunne hoofden verloren hebben. Schoon de fchryver in zyn Jokkerny niet altyd even klaar is; fteekt egter zyn boert duidelyk genoeg af, om niet kwalyk begrepen te worden: en egter is dezelve zo aardig bedekt, datzvgeheel niet walgt. M.R. *° DurTscHLAfin. Ueber den urfprung der Pyramiden in Aegypten, und den Ruinen in Perfepelis. Ein neuer verjucb von Samuel Simon Witte, Meklenb. Hofr. u. Prof . des Naturund Volkerrecbts zu Roftock, 190 blz. in 8vo. Leipzig, by Muller, 1789. prys 16 gr. De Hr. Witte beweerd in deze proeve de vry zonderling in den eerften opflag voorkomende onderftelling : dat de Egyptifche Grafhaalden gene ge« wrogten van Menfchelyke kunst, maar van Volkanen zyn, of overblyfzels en tekens ener geweldige over oude omkering des Aardbodems; en dus voor niet anders dan uitwerpzeis van Bafalc moeten gehouden worden; gelyk de ruinen van  ( ) van Perfepolis, nevens die van Balbeek en Palmyra voor gelyke uitwerpzels van brandende Bergen, naar zyn inzien, zyn aan te merken. Hy helderd deze zyne onderftelling op »et andere gelykfoortige verfcbynzels zo in Peru, ais op Steilten, in Engeland, Bobemen en Duitscbland, en tragt met veel fchranderheids alle byzonderheden, tot zelfs de inferip tien, wier uitlegging de oudheidkundigen zo vele moeiten gekost hebben, met deze zyne onderftelling over een te brengen. Het ftuk is des wel waardig gelezen te worden: en, fchoon 'er nog vele zwarigheden voor den Hr. W. ter oplosfing overblyven, ziet men egter uit zyne verklaring, dat alles omtrent deze onderwerpen nog op verre na niet zo naauwkeurig bekend is, om na gene verdere, byzonder lyk oordeelkundige,opheldering te verlangen, Algem. Litt. Zeitung. Die Sterbliehkeit in dem Kranken-undWaifenhauszuBruchfal, und die offenllicben verpleguns anjlalten der armen Kranken in dem Futfientbum Speyer. Ein praktisch erlauterde tabellarifchen Naricht dem Hn-Baldinger-uberfchrieben von F. H. Bimfliel, 164 blz. 8vo. Speyer 1789. prys 10 gr. Een on gemeen belangryk Stukje, zonderling uit hoofde der alhier voorkomende waarnemingen en aanmerkingen, voor de Pathologie , Therapie en voor de Semiotica: waar van men met verlangen ei:n vervolg te gemoed ziet. Aan het llot van dit nuttig boek vind men ene uitvoerige befchryving der in rigting van het op den tytel vermelde Gast- en Weeshuis. A. L.Z. Souvenirs d'un Citoyen, Tom. I. 362 p. Tom. II. 396 pag. in 8vo. Berlyn, by la Garde, 1 Rthl. 20 gr. De Hr. Furmey, uit wiens pen men weet, dat dit werk gevloeid is, deelt hier, by wege van Fragmenten, ene verzameling mede van Biographifche Narigten, Anekdoten en Brieven, uit zyne vorige uitgebreide verbintenisfen (*) met velen van de voor naamfte en beroemdfte zyner Tydgenoten van beiderlei kunne. Men ontmoet daar by een ryken voorraad van voorvailen, die de aanftaande Levensbefchryvers van f'redrik den Groten, nevens den Gefchiedboekeren der Letterkunde, ongemeen welkom moeten wezen,fchoon zy, voor 't overige, het, in de minfte gevallen, met den Schryver eens mogen zyn. A. L. Z, Freibeit und Eigenthum, abgebandelt in acht Gefpracben uber die befchlusfe der Franzofcben National verzammlung, von E. F. Klein, Koningl. Kammergeb Ratb u. ord. Mitgl. d'Akademie de Wisfenf. zu Berlin, 184 blz. in 8vo. Berlin en Stettin, by Ni' eolai 1790. De hier voorkomende Gefprekken zyn in tnen zeer bevattelyke» enlevendigentrant opgefteld,envolfcflrandere en vernuftige aanmerkingen. Dezelve zyn van des te meer belang, door dien de hier onder Griekfcbe namen bedekte perfonen, gene andere dan nog levende meest geagte Berlynfche geleerde mannen zyn, wier onderfcheidene en aomtyds tegen eikanderen inlopende gevoelens hier ontvouwd worden: en waar van zommigen ene zeer vrye en rondborstige taal voeren. Dit blykt onder anderen, uit de volgende aanmerking omtrent de Franfche Staatsomwenteling, fchoon deze flegts van ter zyde inkomt, en geen hoofd-onderwerp van *t Boek uitmaakt: „ zo veel fta ik gaarne toe, dat de (*) Men verzekerd dat de voorraad van Brieven, welken degryce Hr. Ferm>ï in bande» beeft, uit oM minde; dan *9,qco aufcs „ Staatsomwenteling in Frankryk ene gewigtige les voor de „ Vorsten opleverd, Mogten dezen toch uit dit voorbeeld „ leren, dat de ftaande Legermagten niets vermogen tegen ,, een Volk, dat op den been geraakt is: en dat de magt „ der Overigheid haren voornaamften ftetin heeft, in de „ overtuiging aangaande de verhevener wysheid en het be„ ter goedvinden der genen , welken de Voorzienigheid den „ toom der Regering in handen gegeven heeft." A. L. Z Friedricbs 11. Könings- van Preusfen Mnterlasfene tasrke. Aut den Franz. überfetzt. Neue verbesferte und vermehrte Auflage. 15 blz. gr. 8vo. Berlin, by Vosfu. Sobn, und Decker u. Sobn 1700. 18 Rthlr. Schoon men deze twede Hoogd. druk een verbeterde mag heten , beeft dezelve egter nog veel van het gebrekkige in de Vertaling van den eerden behouden. Ondertusfehen heeft dezelve ongetwyfTeldmeer uitwendig fchoon, wegens de thans bygevoegde over 't geheel fraaye Vignetten, Afbeeldzels en Medailjons, die door Meil uitgedagten getekend zyn. A. L. Z. Die Landes befvoerden der im Niederbeim-Westpbaiifcben Kreü fe belegenen Reicbsgrapfchaft Bentbeim. . . . vorgelegt von einem Agenten der Landes Einwobner. 21 f. in gr. 8- Carlsrubs 17S9.- De Schryver klaagt over gemaakte inbreuken op de Landsconftitutie, zedert 1753. toen het Graaffchap aan Koning George II. verpand wierd en onder het Keurvorstelylc Hanoversch beftuur kwam. Op 5 punten van verbetering dringt by voornamelyk aan. A. L. Z. J. Hedwig. defibrx vegetabilit et animalis ortu. 410. Se&. I. 32 p. Leipzig, in Bibliop. Mulleriana 1790. In deze Afdeling befchouwd de Hoogl. alleen de Groey-vezels van enige Planten, welken, volgens meermalen door hem gedane waarnemingen, uit de draadvormige Zapvaten, en wel voornamelyk uit de toevoerenden , ontftaan: want de febryver onderfteld dat 'er ook te rug voerende Zapvaten by de Planten, omtrent gelyk de bloedvaten ,by de Dieren,plaats hebben. Hy beweerd ook gevoel in de Planten ontwaart te hebben , en toond aan, uit het voorbeeld der kruipenden dat zy niet geheel buiten ftaat zyn, om zig te verplaatfen.* Gott. Gel. Anz. Bevocis fur die Unfterblicbkeit der Seele, aus dem begriff der Plicht, von Ludwig Heinrich Jacob, Prof. der Philofopbie zte Halle, 100 blz. in 8vo. Tzullicbau, by Fromanns Erben. Dit Stuk is ene Prysverhandeling, welke de Schryver zelv?,met enige verandering, uit het Latyn vertaald heeft. In hoe verre hier het aangevoerd bewys voldongen word, hangt, in de bepaling, af van de byzondere denkwyze. Buiten twyffel gaat de Stelregel door, waar uit de Hr. J. dit zyn bewys afleid, dan zyne toepasfing daarvan moet by zommigen nog betwistbaar voorkomen. G. G. A. F. A. Rofenbuscb,te Gb'ttingen, heeft aan de geleerde waereld een aangenaam gefchenk gedaan met de uitgave van bet volgend boek: Caroli Aurivillii Disfertationes ad facras litterai Ö1 Pbilologiam mentalen pertinentes, cum prafatione J. D. Micbaëlis. Deze laatstgenoemde geleerde man velt over het voorfchreven werk in de Voorreden dit Joffelyk oordeel; Ex Caroli Aurivillii, viri inter peritos linguarum orientalium pri~ mam, ejus fere gradus, quem Celfü, Schulteufiique tenant* disfertationibus .... tantum profeci , tam etiam illis deleüatus fum, utcuterem, É?a msif Mts lesi civibus posje. la hst ie. M 3 DeeJ fe belegenen Reicbsgrapfchaft Bentbeim. . . . vorgelegt von  C 94 5 Deel der nieuw! erkntalifche en exegetifebe Bibliotheek, maakt de?e zelfde Geleerde de Disfertatie van wylen den Hr. Aurivillius over Jef. XV. met uitnemende lof bekend, en zegt: „ Hy geeft aan allen gelegenheid, om, wat ze gefchreven „ hebben, op nieuw ter toetze te brengen, en daar toe is „ aan hen deze Disfertatie, van zu'k een waarlyk grooten „ kenner der Oosterfche talen , bykans onontbeerlyk; ja „ zelfs ook aan meer geleerde lezeren, die op eigen onder„ zoek gefield zyn." En in het 5e. Deel dier bibliotheek noemt hem de Hr. MicHAëLis enen in de Oosterfche talen zo graten man, wien, ten opzichte van den gehelen omtrek zyner phüologifcbe Geleerdheid, Duitscbland misfehien niemand zyner tydgenoten kan evenaren. Des te groter is de verdienste van den Uï.Rofenbusch, welke hy zich door de uitgave van voornoemde Disfertatiën verworven heeft. De Heer Michaèlis bezit, volgens de Voorreden, ook nog Disfertatiën van Auriv'ülxus, uit andere vakken van Geleerdheid, die,indien het verlangd wierd, by denzelfden drukker aan het licht treeden zullen. NARIGTEN en BYZONDERHEDEIN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als med& de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Volgens ene naauwkeurige opgave van deCommisfle tot de zaken der Financie, dezer dagen aan de Nationale Vergadering in Frankryk gedaan, beftaat de vSchuld van dit Ryk tegenwoordig, in 167 Mill. 737, Sioliv. zo lyf- als altoosdurende renten, en in 1,078,816,534 liv. losbare kapitalen. Nette opgave der zo uit Groenland als Straat-Davids , in dezen jare 1790. aangebragte Walvisschen. groenland. Uitrust, piaatfen. Schepen. Visf. V. Spek. Amfterdam ; . ip 27 83+ Rotterdam 1 1 40 Dordrecht ... 3 5 175 Schiedam ... 2 3 33 Zaandam . ; .10 28 805 Westzanen . . 7 201 425 Zaandyk 1 1 10 de Koogh . 1 2 25 Wormerveer . 2 1 18 Croramenie . 2 5 118 Jhisp .... 1 2 60 de Ryp . . . 3 8 275 geheel 52 103I 2818 i Dus ieder Schip door eikand. fchaars 2 54^1 STRAAT-D AVIDS. Amfterdam 9 5 190 de Koogh . . 3 3 ïóo Wormerveer 1 1 56 Nieuwendam 1 1 40 te zamen 14 10 445 Dus ieder Schip door eikanderen f 3if NUTTIGE INSTELLINGEN. Indien het'begin dezer Eeuwe, in Parys, een Hospitaal van Vondelingen zag bouwen, het einde dier zelfde Eeuwe heeft aldaar ene twede Stigting doen geboren worden, welke van geen minder belang voor de menschlykheid is. De gebreken en misbruiken der eerfte Stigting gaven aanleiding tot de twede: welke, in de maand May 1788. is opgeregt, onder den naam van Maatschappy der moederlykb liefdadighi'id (Société de la ebarité maternelle), en met een gelyk oogmerk als het Vondelinghuis, te weten om ongelukkige zogelingeti, wier Ouders te behoeftig zyn, om dezelve naar behoren op te Kweken, te behouden, en tot nuttige leden van den ftaat te vormen. Het zal, menen wy, onzen lezeren, niet onaangenaam wezen, hun den aart en inrigting dezer menschlievende Stigting een weinig van nader by te leren kennen. De Maatfchappy der moederlyke Liefdadigheid, beftaat uit een Genootfchap van Vrouwen, aan welker hoofd zig de Koningin bevind, die den 4. Jan. 1789. alle de Dames, regentesfen tn haar Paleis liet byeenkomen, ten einde haar derzelver afzonderlyke posten aan te wyzen. Verder wierden,^ ene Vergadering van den 13. February daar aan volgenden, de Wetten voor dit Inftituut ontworpen en vastgefteld. Dezelve zyn onderfcheiden in 3 Hoofddelen: betreffende het eerfte gedeelte de Maat'cbappy in *t algemeen; terwyl het Twede over het Befiuur daar van gaat, en het Derde o«er de voorwerpen, tot welker hulp zig de liefdadige poging dezer Stigting uirftrekt. De grondflag der Maatfchappy is ene Intekening, welke voor weldadige lieden van allerlei jaren, rang en kunne, open ftaat, en die 's jaarlyks vernieuwd W9rd. De Inteke-, ningspenningen zyn bepaald op 46 livres, die alle jaren, in de maand January, moeten betaald worden. Behalven deze Fournisfementen, worden ook vrywillige en onbepaalde giften van alle liefdadigen, 't zy mannen of vrouwen, fchoon nier ingetekend hebbende , by de Maatfchappy aangenomen. Aan alle Perfonen, welken op de ene of andere wyze aan deze Stigting deel nemen, word, alle zes maanden,een Staat daar van toegezonden, vervattende: 1. De ontfangst, zo van de Intekeningspenningen alsgiften. 2. Verantwoording der uitgekeerde geiden. 3. Opgave van de Penningen, die betaald moeten worden. 4. Opgave der losliggende gelden. 5.H«  C 95 ) 5. Het geta! der aangenomen kinderen. 6" De Parochiën, onder welken zy gehuisvest zyn. 7 : et getal der geboren kinderen. 8. Dat derzulken, die nog ter waereld ftaan te komen. 9. Hoe velen in leven zyn. 10 Derzelver ouderdom ix. Het getal der overledenen. Tegen bet einde van December geeft men een opentlyk verfl ig nop.ns de Vondelingen, vergeleken met dat der jaren voor de oprigting van de/.e Maatfchappy. Het beftuur dezer liefdadige Stigting is geheel aan Vrouwen toevertrouwd. Deze Regentesfen zyn verdeeld in vyf Departementen, in gelyker voege als de Menschlievende Maatfchappy (Société Pbilantropique), ene andere Stigting, byzonderlyk ter omterfteunmg van zwakke lieden en grysaards : wordende voorts by het Reglement bepaald, uit welke perfonen het beltuur beftaan moet, waartoe dezen zig verbinden, welke posten op haar rusten, en in welker voege de Verkiezingen gedaan en de Vergaderingen gehouden moeten worden. Zo lang het getal der Intekenaren niet groot genoeg is, om alle Vrouwen te hulp te komen, die genegen zyn, om hare kinderen by haar zei ven op te kweken en groot te brengen, kan zy zig, voor eerst, alleen bepalen tot de klasfen der meest behoeftigen. Van dezen behoien tot de Eerfte klasfe. Vrouwen, die, met ten minften een levendig kind, hare mannen, gedurende hare zwangerheid,, verloren hebben. Dezulken, die ten minnen een kind in leven hebben, en wier mannen geheel verminkezyn , of aan ene flependeziekte kwynen ; nevens zulken , die, zelve zwak zynde, twee kin deren in leven hebben. Twede klasfe. Alle grote Huisgezinnen, van ten minften 3 kinderen., waar van de oudfle nog weinige jaren heeft. Men rekend de kinderen van onderfcheiden bedden, benedén de 6 jaren. Derde klasje. Vrouwen, die voor het minst met 2 le«en dige kinderen, door hunne mannen verlaten zyn. Na de reden dezer verlating word fcherp onderzoek gedaan. Vierde klasfe■ Vrouwen, die ten minften twee kinderen in leven fhebben, en wier mannen van huis of zonder werk zyn, en Welke zelve geen handwerk verdaan, om, geduren» de dien tyd, zig onderhoud te verfchaffen ■ wordende omtrent deze klasfe een nog fcherper onderzoek in't werk gefield. Bepalende in dezen, het Reglement,, wat 'er in agt genomen moet worden by het toelaten der Moeders, om-'er niet door bedrogen te worden, om haar te verpligten, ge durende de 2 jaren ( waartoe zig by voorraad de verleende onderftand alleen bepaald, niet van hare kinderen te febei den,en gene Vreemde Minnen te nemen, en, om, ingevalle van ziekte der Moeders, dezelve te verzorgen, en het kind , of door een Min te laten zogen, of het zelve te fpenen,in dien het fterk genoeg zy. Voor het gezegde tweejarig onderhond geeft de Maat¬ fchappy aan elke Vrouw ene fomme van 191 livres: die op volgende wyze hefteed worden. Aan een Luyermand . . ; ao liv.- Voor de Kiaarakosten . . 18 — Gedurende het ifte jaar, 8 liv. 's maands 96 — Gedurende het 2de jaar, 4 liv. 's maands 48 — Een kleinigheid voor kleêren . 10 — 192 liv. Sedert de maand May 1788. tot den laatften Decemb. van dat jaar,- wanneer de Maatfchappy nog in haar beginzels was, heeft dezelve oud'erftand verleend aan 156 behoeftige Moeders, tn 17Ü9. onderfteunde zy een getal van 588, en zedert 1790. lot aan de maand July, 230 makende zamen een getal uit van 974. 'Er zyn reeds 15 kinderen meer geboren, dan 'er Moeders wierden aangenomen, ter oorzake van dubbele verloslingen. Ene Moeder kwam van Drielin-^ gen in de Kraam, die vyf maanden leefden, gedurende welken tyd zy enen driedubbele!) onderftand kreeg Uit de rekening van 1738 blykt , dat het Vondelings-Hospicaa' in dat jaar 132 kinderen minder ontvangen hadde,dan in 1707. wanneer de Maatfchappy der mo^derlyke liefdadigheid nog niet was opgerigt. In 1789 ontving datHos-'' pitaal nog 71 kinderen minder dan in 1788- zamen dus 203; kinderen minder uitmakende, dan het getal der Vondelingen1 voor de invoering dezer nieuwe Stigting was. Wel is waar, dat de onderftand, dien de Maatfchappy' kan verlenen, voor als nog niet groot is, in verge yking; van het groot aantal kinderen, die door het Hospitaal verzorgd worden. Dan ook deze laarstgenoemde Stigting is uit zeer geringe beginzels opgekomen, en mét den tyd dermatein vermogen toegenomen, dat zy in ftaat is om jaailyks 4000 kinderen in te nemen. Tegenwoordig brengt het Vondelinghuis, zo te Parys, als op het Land, omtrent 15000' kinderen op. Men verzekerd, dat de Hr Arrault, een der eerfte Dir; cteurs van dat Hospitaal, niet boven de geringe' fom van 300 liv in handen hadde, toen hy den bouw ondernam van het huis, by de Kerk van Notre-Dame gelegen:- PRYS DER GRANEN. ™.An«r , ROGGE HetLanti- TARW. Het Last. 6 Bilboa . . . $ 93§ Hamb. zigt ft. 351& Cadix . . . vi 93l dito 2 m. ft. 3Sl Sevilien . . % 92a AItona,zigt ft. 35T§ Lisfabon , ; $i 5if dito 2 m. ft. 35 Venetien . . vj 931 Breslau.6w.dat. ft. 45 Genua . . . $ 85! Wenen, 6w.dat. ft. 35 j Livorno . . Q 92! Antwerpen pC. 3 verl. Parys, 2 m. . 4 51! Genc • Pc- 3 verl. dito zigt . . 515 Brusfel . pC. 3 verl. Buurdeaux,2 m. ^ 51§ Zeeland . pC i-ïverl. dito, 1 ai. . . fy5'i Rotterdam pC. f specie-cours. Baren Goud, perCasfa ƒ 35J- • • pC. 8|a? dito, perbanco .... pC. 8a8j Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5,8 1 Nieuwe Louis d'or 11,7,3 Oude dito . . f 5> 7 Zonne Piftol. ƒ11,4 Franfche Piftol. . ƒ9,7 Carolin. . /n,i2§ Pruisfif. dito . ƒ 9, 7 Croix de Malta ƒ 13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9, 7 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,18 Spaanf. dito . ƒ 9, 6 dito Grof . ƒ 25,14 Gutnies . . ƒ12,3 Agio van den Bank J pCt. Souvereine . . ƒ1 S»17 Amsterdam 13 Sept. 1790. ÖEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amfterdam 104: en te Haarlem 7, onder welken laatften 3 beneden de ia Jaren. Digt by Londen woond thans ene getrouwde Vrouw éie van haar S3fte Kind hoog Zwanger gaat, en nog ongemeen fterk is. De 02 Kinderen, welke zy reeds, en wel by één man, zynde een Wallifche, ter waexeld bragt, zyn allen groot geworden, en verfcheiden zyn nog in leven. I Tc Haarlem, by PLAAT e* LOOSJES» WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 2a tot 28 Aug. te Hamburg. rHoogfteftand28, 1. den 23ften. Barou. < Laagfte . . 27,104. den26ften. (.Gemiddelde der gehele Week 27, n|[. Therm. ("Hoogfte ftand i6§°. 's Midd.van den aóftea. Reaumur. < Laagfte . . 8°.'sAvondsden 28ften. (.Gemiddelde der gehele Week I4f grad. Hserjcbendt wind W. Van den 29 Augustus tot 4 September. fHoogfteftand28, oj. den 30 Aug. Barom.< Laagfte . . 27, 4J. den 3 Sept. (.Gemiddelde der gehele Week 27 , 9| I. T Hoogfte ftand 12°. 's Midd. van den 31 Aug. Therm.< Laagfte . . 6°.'sMorgvanden3often, Reaumur. LGemiddelde der gehele Week lof gr. Heerfcbende wind Z. W. Daoelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem.' BA ro thermo- streek I790 me- meter. der LUCHTSGE- Sept. ter. Noord| Zuid. wind. steldheid. C20. 9§ 55 6öï n. t. o. 8. ^29.94 64 78 N. H. O. s Morg. helder, ) 29-11 5a 5Q| n. verder waUen^ ("30. o 56 57 w.N.w. Voorm. wolken, 9. <29.1l| 62§ 74 W. Z. W. Nam. omtr.betr. 129.1.0 57 56j z. z. W. 's Avonds windr. f29. 8| 58| f' 57 W. t. z. 'sMorg. regen, 10. < 29. 8* 63 63 W. verder bewolkt, (.29. 8| 58 S8§ [ aseer windrig. f29.8 585 59 W. t.N. meest betrokken, 11. < 29. 8f 6l§ 62 W.N.W. tusfch. beide wat (^29.10 58 57i —— regen en windrig. f29.10| 59 60* w. t. Z. betrokk.iets ftofreg. 12. < 29.io§ 63 64 W. Z.W. tusfchen beide zeer (,29.10 61 60 Z. W. windrig. ("29.9 6o| 61 W. Z. W. y°?lm^tr2kren' „ )' „ ,„ï -„ insfch. beide ftofreg. 13. -) 29- 9 63l 65 Nam. bewolkt, (.29. 8| 5^ 50l Z- W. 'sAv. helder en ftil. f29. 8 | 5«5 59 Z- t. W. I fchoon wed. omtr. 29.7 I 68 86 Z. Z. W. I geheelheid 's Av. 29. 6§ I 60 58| i Z. t. Vf. j wolken enwindrig.  i79°* No. 117. ALGEMENE KONST- en LETTER*!GBE, FOOR MEER- ENMIN-GEOEFFENDEN. Vry dag den 24. September. «ERIGTEN. GROO T-B RITA NNI E N. ^^ffjen geleerd man, met name Underwooetonm f UI lanSs-> te Londen overleden zynde, wierd, U ot ingevolge zyn eigen voorfchrift, op deze wyze begraven. Zyn Lyk lag gekleed in een groen geverwde Kist; onder het hoofd lag een Horatius van den Sanadonifchen druk', aan die voeten Milton, in zyn regterhand hield hy het Griekfche N. Teftament, en, in de linker, een kleiner druk van Horatius, met dit opfchiift: Mufis amicus; eindelyk lag onder zyn rug een Horatius van Bentlefs uitgave. De Kist wierd door een Zestal van des overledenen's beste Vrienden in het Graf ge^et, op welks Zerk de volgende .woorden Honden: Non omnis moriar, J.Underwood. Onder het nederzinken van de Kist, zong de Lykftaatfie de laatfte Strophe der 2ofte Ode uit het 2de Boek van Horatius: Abfint inani funere riitnia Lu&usque turpes et querimonia.: Compesce clamorem, ac fepulcri Mitte fupervacuos honores. FAANKRTR. In de Zitting van ao Augustus heeft de Nationale Vergadering befloten, dat de Franfche Akademie,in V. DEEL» 't vervolg, niet meer dm 25217 liv. behalven nog iaoo Jiv. voor ene Prysvrage, jaarlyks, van den Staat zal trekken, als mede dat dezelve, alle jaren, verflag zal moeten geven aan de Nationale Vergadering van haren arbeid en verrigtingen. De Akademie der fraaye Wetenfchappen zal een jaarlyksch onderftand van 43908 liv., de Akademie der Wetenfchappen, 93458 liv. 10 f. en de Koningl. Maatfchappy der Muzyk 36200 liv. bekomen. De Hertog van Orleans heeft zyn kostbaar Kabinet van gegraveerde Stenen aan de Keizerin van Rusland voor 300,000 livres verkogt: als mede zyn Kabinet van Schilderyen voor 900,000 livres afgedaan. UlTWERKZELS VAN DEN DONDER. (Overgenomen uit de Affiches, annonces fi? avis divers.^) De Donder trof onlangs, te St. Ismier, by Greneble, een Jongman van 22 jaren, en de uitwerkzels daar van waren zeer opmerkelyk. Hy bevond zig op het Veld en was bezig met hooyen. Toen hy dood nederviel, hoorde men geen flag: waar uit blykt dat de verflikkende lucht van den Blixem, de levenszappen onderfchept heeft, en hem aan ene beroerte doen fterven. Zyne hairen waren verzengd: en de bol van zyn hoed was tot op 20 pasfen van hem weggedreven. Zyne kleêren en fchoenen waren insgelykss verzengd, ea uit de laatften waren de zolen gevallen.' N Zyne  < 9* 3 Zyne Bneders, welken aan zyne zyde (tonden, toen hy getroffen wierd, wierden niets dan een geweldi gen fchrik ontwaar. Men opende den gefiagen Jong man, op raad van den Heer Bertrand, Med. Doet. (van wien dit berigt komt) een ader, zo op den arm als aan den hals, waar uit ene genoegzame hoeveelheid biocls liep. 'Er wierden insgelyks Braakmiddelen en Klisteren, nevens de gewone prikkelende middelen, aangewend; dog te vèrgeefsch. Men voegt 'er by, dat de jongman, toen hy getroffen wierd, een hooyvork op zyn fchouder hield, met de tanden naar boven: waar uit men befluit,dat misfehien deze tanden tot een Geleider van den Blixem gediend hebben, en denzelven tot hem naar getrokken. DU1TSC H LAND en naburige Ryken. De Hr. Raad Andre heeft met het begin van May laatstl. zyn Opvoedings-InlHtuut van jonge Jufvrouwen van Schnepfenthdl naar Gotha verlegd, en woond tegenwoordig in de Voorftad aldaar. Deze verandering fchynt, in meer dan één opzigte, ten voordele zyner onderneming te (trekken. De Hertog van Gotha heeft, kortlings, hem toegedaan, om zyne afzonderlyke inftelling tot ene openbare te verheffen, waar door dezelve, grootdeels, in 't wezenlyke op enen gelyken voet met het Salzmanfche Inftituut gebragt is. Het beltuur is, ondertusfehen, zo wel als de keuze van Leerboeken en manieren van onderwys, volkomen -aan den Hr. Andre gelaten, ook is dezen toegeftaan, om, des Zondags van ir tot 12 uren, in zyn huis afzonderlyke Godsdienstoefening, gelyk de Salzmanfche, te houden. Wyders is zyn School bevryd van de gewone Vifitatienen Examens; fchoon de Regering zig voorbehouden heeft, om, van tyd tot tyd, door Commisfarisfen behoorlyk onderzoek te laten doen naar den Staat van zyn Inftituutr De Heer J. F. HtHer, Hoogleraar in de Welfprekenheid, te Wittenberg, is, den 24 July laatstl. aan een verval van kragten, in het 73(te jaar zyns Ouderdoms, overleden. NEDERLANDEN. "Haerlem. Daar men thans werkelyk bezig is, aan het Verkiezings werk van enen nieuwen Keizer des Duitfchen Ryks, agtten wy den zulken onzer Lezeren, die liefhebbers der GeTchied- en Oudheidkunde zyn, genen ondienst te zullen doen, met de volgende, uit het Hoogduitsch overgenomen BESttinYlHNO Dra PLEGTIGHEDEN > OEBBUÏKEI.*IC BTf de Vekkiemng ejv Kroning van ENïH Duitschen Keizer oj Roomschen Koning. De Verkiezing van enen Duitfchen Keizer of Roomfchert Koning, benevens de daarop volgende Kroning en Zalving, gefchiedde voorheen in de Rykfiad Aken, zomtyds ook ir* andere Ryksfteden , voornamentlyk te Keulen,Regensburg en Augsburg; doch thans gefehied dezelve altyd ie Frankfort aan den Main, met ongemenen pragt, en onder geheel byzondere plegtigheden. Zodra de Keizer overleden is, meldde Keurvorst van Maintz, als Aarts-Rykskanzeiier en Directeur van t Keurvorstelyk Collegae, dit affterven aan 't gehele Ryk, door een afzonderlyk Gezantfchap, en bepaald te gelyk den dag tot de Verkiezing van enen nieuwen Keizer; welke dag niet langer dan 3 maanden mag uitgefteUl worden, volgens een uitdrukkelyk voorfchrift, in de gouden Rulle vervat. Om deze Verkiezing ter uitvoer te brengen , vergaderen de Keurvorsten in eigen hogen perfoon, of zenden hunne Gemagtigden te Frankfort. Deze Gezanten vertegenwoordigen ten vollen derzelven Meesters, en zyn gemeenlyk 2 of 3 in getal van eiken Keurvorst; doch één derzelven doet by de verkiezing het voornaamfte werk. — Zelden komt één der waereldlyke Keurvorsten in eige perfoon (*), daar en tegen komen de Geestelyken altoos zeiven, aangezien het plegtige hunner verrigtingen niet gevoeglyk enen Plaatsbekleder kan gehengen. De overige Ryksvorsten, Graven, Heren en Ryksfteden, zenden insgelyks hunne Gezanten. Als ook andere Monarchen of vrye Staten van Europa, ingevalle dezelven enig belang hebben, ons zig met de verkiezing te bemoeyen. Wet de aankomst der vreemde Gezanten , komen insgelyks de Ryksinfignia of Rykstekenen, welke kostbaarheden alleen by deze plegtig. heid gebruikt worden. De Heren, die dezelve overbrengen, voeren den naam van het Kroongezantfehap,en hun word,, in alle de landen van 't Duitfche Ryk,die zy doortrekken, ene byzondere eer aangedaan, uit hoofde van den fchat, dien zy medevoeren; en waar voor altoos ene zeer kostbare Wagen vervaardigd word. Onder anderen, worden zy, by voorb. in de Steden, die zy doortrekken, onder *t luiden der Klokken ontfangen; men geeft hen, van *t ene gebied tot 't andere, ene Eerewagt enz. Zodra de Keurvorsten en hunne Gezanten aangekomen zyn, word, door den Keurvorst van Maintz, den dag be« paald, op welken de voorlopige fchi-kkingen over de verkiezing van den aanftaanden Keizer een aanvang zulien nemen. Op het Raadhuis, de Romein genaamd, in ene Ka* uier, die alleen by deze gelegendheid gebruikt word, vergaderen tot dat einde de Keurvorsten. De Hoedanigheden, die in het aanftaand Opperhoofd vereischt worden, zyn de volgende: 1. Dat Hy van 't mannelyk geflagt moet zyn; want, volgens ene zeer oude gewoonte, mag de Roomfehe en Duitfcbe Keizerlyke Troon alleen door Prinfen, en niet, ge- (*) By de Kroning van den overledenen Keizer Jozepb II. was de Keurvorst van den Paltz, Karei Tbtodorus, wel tegenwoordig » dtfgj bloot als Aanfchouwer, en dus incognito,  C M 5 ïelyk in Rusland, Engeland, Portugal, Zvseden, enz. dooi Princesfen beklommen worden. Verders moet de aanftaande Keizer, 2. enen geboren Duitfcher, 3. van hogen Adel, 4. van den Kristelyken Godsdienst, en ten 6- meerderjarig ayn. Daags voor de verkiezing, moet de gantfche Regering Tan Franlfort, als ook de Burgery en 't Guarnizoen , in handen der vergaderde Keurvorsten, den huldigings-eed (*) afleggen, ten blyke, dat de Stad, gedurende den tyd deiVerkiezing , het Keurvorstelyk Collegie als haren Souverain erkend. Alle de Vreemdelingen, die zig dan in Frankfort bevinden, van welken rang, ftaat, of geboorte zy ook wezen mogen, moeten zig tot na de verkiezing uit de Stad begeven. Onder dit getal zyn niet alleen alle Particulieren begrepen, maar zelfs allen de zig daar bevindende Koninglyke, Pausfelyke en andere Gezanten, genen uitgezonderd. De reden hier van is , om voor te komen, dat geen dier vreemde Heren , welken doorgaans een groot gevolg by zig hebben, zig tegen de verkiezing aankanten en ongeregeltheden verwekken. Om dezelfde reden moet ook, des avonds, wanneer alle de vreemdelingen uit de Stad vertrokken zyn, de Poorten gefloten, en de Sleutels derzelven, aan 't Paleis van den Keurvorst van Maintz gebragt worden. Dog de verkiezing is naauwlyks geëindigd, of alle de vreemdelin gen worden wederom, met alle de hun toekomende eerbewyzingen, in de Stad ontfangen, om, by de plegtige Kro ning des nieuwverkoren Keizers, te kunnen tegenwoordig zyn. Nadat de vreemdelingen zig uit de Stad begeven hebben, worden "er verfcheide Ordonnantiën afgekondigd, allen dienende, om onder de verkiezing de nodige rust te bewaren. Niemand mag , b. v. fterken drank of wyn op dien dag verkopen, om dronkenfehap en ongeregeltheden voor te Itomen; geen Jood mag zig op dien tyd in de Stad laten zien enz. Alle de Straten der Stad worden, op den dag tot de verliezing bepaald , *s ogtends vroeg, met Soldaten bezet, dog vooinamentlyk die Straten, waar door de Keurvorsten en d.rzelverGezanten ryden moeten; en,terftond met het flaan van 8 uren, kondigd het luiden van alle de klokken der Stad de tyding aan , dat de Kiezers gezamentlyk zig uit hunne woningen naar den Romein begeven, om hunne plegtgewaden aan te trekken. Dit gewaad beftaat uit enen langen ro den Mantel, om den hals en van bwen tot onder aan de voeten met hermelyne randen, als ook met diergelyke om flageti op de mouwen: hebbende de Geestelyke Keurvorsten dien van Scharlaken , en de Waereldlyken van rood karmozyn fluweel: als mede uit een Muts van dezelfde ftof als de Mantel met dit onderfcheid,dat dezelve by de eerften vierkant, en by de laatften rond is. In deze p'.egtgewaden begeven zy zig, onder het geftadig luiden van alle de klokken, naar de Battbelomeus kerk, in de volgende orde: 1. de Ryksfourier, 2. de Lakeyen der Keurvorsten en Ge/amen. 3 Hunne Pagien en Hefmeesteren, 4. Hunne Notarisfen, Secretarisftn en Raden, 5. de Edellieden derzelver holftoet uitmakende, 6. en eindelyk de Keurvorsten en Gezanten ; rydettde de Gezanten dier Keurvorsten , welken deze waardigheid hetlaatst {*) Of liever den Eed van Getrouwheid. verkregen hebben, voor aan, en de anderen naar dezelfda rangfehikking volgende. De Keurvorsten, welke in eigen perfoon by den trein tegenswoordig zyn, worden voorgegaan door derzelver Opperhofmaaifchalk, dragende het Zwaard in de fchede, dog zo, dat de punt het onderst boven gekeerd is; voorden Keurvorst van Saxen, als Ryks-Erfutaarfchalk, word nog een twede Zwaard gedragen. Deze trein is aak' weerszyde en aan 't einde door de Lyfwagten der Keurvorsten gedekt. Aan den ingang der Kerk worden de hoge Kiezers door enen Bisfchop en verfcheide andere Geestelyken ontfansen, en in 't koor der Kerk geleid ; de Roomschgezinde Keurvorsten nemen aanftonds plaats onder een rood verhemelte, te^en over 't Altaar, om ene Mis te horen ; de Proteftantfche Keurvorsten, daar en tegen, blyven ftaan, zo lang de Mis duurt. Dezelve geëindigd zynde, voegen alledeHereu zig by 't Altaar weer by eikanderen, en Keui-Maintz neemt hen alien den Verkiezings-Eed af. Dit verrigt zynde, gaan ze allen in de Keurkamer (conclave), om daar hunne gewigtige bezigheid ten einde te brengen. De deur dezer Kamer word , zodra zy binnen getreden zyn, door den Ryksmaarfchalk (der» teaenswoordigen Graaf van Pappenbeim , die met dit ambt door den Keurvorst van Saxen verleid word,-) toegefloten, en door den Ryks-Erfdeurwaarder (dtn tegenwoordigen Graaf van fVertbem), met een Staf in de hand, zo lang bewaard, als de Verkiezing duurt. Keur-Maintz zit hier weder voor en neemd de Stemmen op, gevende de zyne bet laatst; die dan de meerde» heid der Stemmen heeft is Keizer. Door enen Ryksvorst word dezelve van zyne verheffing verwittigd; waarop hy ene plechtige intrede in de Stad doet om gekroond en gezalfd te worden. Doordien 'er, om verfcheide reden, den nieuw verkoren Keizer, als ook het Ryk, veel aangelegen legt, dat deze plegtigheid fpoedig ten einde loopt, word het nieuw Opperhoofd, zo dra mogelyk, de Verkiezings-capitulatie voorgelegt, welke reeds te voren door de Keurvorsten ontworpen is, om door hem bezworen en eigenhandig ondertekend te worden. Deze Capitulatie vervat de voorwaarden , op wel1 ken de nieuwe Keizer het vrye Duitfche Ryk regeren moet; zynde dezelve, na de zogenaamde gouden Bul, de twede ' grondwet des Ryks s waar na de verkorene den dag zyner kro. ning bepaald. Deze dig is enig in zynzoort; kunnende niets in de waereld vergeleken worden by het ttaatlyke, welke dan plaats heeft. De Rykskleinodien, die uit Neurenberg en Aken overgebragt, en nooit dan op dezen dag gebruikt worden, trekken wel voornamentlyk de opmerkzaamheid der aanfehouweren tot zig. Zommigen derzelven zyn by de Kroning noodzakelyk, en kunnen aangemerkt worden als zinnebeelden en tekenen der Keizerlyke waardigheid ; anderen zyn alleenlyk bezienswaardige kostbaarheden, en worden Ryksreliquien of Ryksheiligdommen genaamd. De R-jksinfignien of Rykstekenen worden in de grote, voorheen Proteüantfche,Ryksftad Aken bewaard, en beftaan uit het volgende: j. de keizer:yke Kroon van goud, 14. pond zwaar; over den fchedel heeft dezelve een ring of band, ea voor *t voorhoofd een kruis; Zy beftaat uit 8 takken, alle met zeer vele dog ruwe diamanten bezet. 2. den Scepter,wiens bovenfte gedeelte de gedaante van enen Eikel heeft, met 6 bladeren,waar N a va»  tan drie opwaarts ftaan en drie afhangen. Dezelve is eigent lyk van zilver, dog was voorheen zwaar verguld, welk verguldzel thans voor 't merendeel is afgcfleten. 3.denRj'ksappel, zynde een gouden Bal of Kogel, 3 mark en 1 lood zwaar, en zo groot, dat ze ene grote mans hand vuld: om denzelven zyn drie gouden ringen, en boven op ftaat een diergelyk kruis, als op de keizerlyke Kroon. Deze Ryksappel zinfpeelde eerryds op de heerfchappy over de gehele waereld, door dien de Romeinen over de meest bekende Ryken derzelve het bewind voerden. 4. den Zabel van Karei den Groeten, waar op de volgende woorden ftaan: Christus vincit, regnat, imperat. (Kristus overwint, heerscht en gebied) Op de ene zyde van den Greep of het Gevest, ftaat een enkelde Arend afgebeeld, en op de andere zyde een Leeuw met twee ftaarten voorzien. 5. Het egte keizerlyke Gewaad, dat insgelyks nog vin Karei den Groten afkomstig is; de Stukken waar uit hetzelve beftaat zyn de volgende: I.eerj lange zyden.met goud doorwerkte,Tabbard, ryk met juwelen en edelgefteenten bezet; 2. een naauwer Rok (dalmattca genaamd), dien de nieuw verkorene ond*r den br> vengenoemden Mantel draagt; 3. een klein Gewaad van zyde 'alba) dat over den Mantel gehangen word. Dit is eigentJyk een Miskleed, door dien de Keizer als te gelyk Kanunnik van de Marienftifskerk te Aken, in zeker opzigt een Geestelyke is. 4, de Stola, een lange riem, verfcheide vingeren breed, kostbaar met goud en edelgefteenten bezet, die den Keizer voor over de fchouderen na beneden hangt; 5- de keizerlyke ringen, die den nieuw verkorenen aan de vingeren geftoken worden; 6. de Schoenen en Handrchoenen van Keizer Karei den Groten. Deze oude Opteoizels, waar by nog enige andere dingen komen, dragen den naam van: lumca, Alba, Pluviale, Stola, Zona, Cbirotbecae en Sandalia. Doordien Karei de Groten van geftalte eok groot en fterk geweest is, pasfen deze klederen niet altoos aan zyne Opvolgeren, waarom ze, daags te voren, den nieuwen Keizer aangepa t, en naar zyn lyf gemaakt worden. Nogtans blyft deze kleding, gevoegd by de zwaarte der Gouden Kroon van 14 pond, een wezentlyke vragt voor *t hoofd en de fchouderen van den nieuwen Keizer; doch 't Volk vind een byzonder behagen in deze aloude pragt, en befchouwd dezelve met verrukking. De zogenaamde Ryksreliquiën of Ryksheiligdommen, zyn de volaende 1. een zogenaamd Stuk van de Kribbe, waar in den Heiland geboren is; 2. een gedeelte der Ketting, waar aan Paulus en Jobannss in de gevangenis geketend waren; 3. een Stuk van 't Tafellaken, waarop Jezus en zyne Apostelen het Avondmaal zouden gehouden hebben; 4. een Stuk van 't Schortekleed», dat de Heiland by 't voetwas fchen zyner Apostelen zou gebruikt hebben; 5. een Tai d van Johannes den Doper, als ook een ftuk van zyn Kleed; 6. enige Doornen uit de Kroon van Jezus; 7 bet yzer der Speer, waar mede desze.fs zyde dooilioken wierd; 8. een Stuk van het Kruis; 0. een Arra van de H. Anna; 10. een Degen van de H Mauritius De'.e Ryksheiligdommen. als ook de boven opgenoemde Rykstekenen, worden insgelyks te Neurenburg in de H.aeea Kerk bewaard, ( uitgezonderd de vier volgende, die in de Ryksftad\ Aken te vinden zyn); Ir. de Zabel, waarmede fetrui■ Makbus t oor, afgehouden.zou hebben j. iz, een Dolk | en Gordel van Keizer Karei den Groten; 13. een Doocie met aarde gevuld, waar op bloed van de H. Stephanus gevloeid | zoude zyn; en 14. het N. Testament met gouden letteren j gefchreven. Deze kostbaarheden, 't Zwaard van de H. Mauritius uitgezonderd, worden, gelyk reeds gezegt ft, niet gebruikt, maar alleen vertoond; dog 1 bovengenoemde Zwaard, als ook de Infigmen zyn nodig by de Kroning; want men draagt ; het een en ander voor den Keizer, by den piegtigen om! gang, die, van den Romein naar de Bartheloaieus Kerk i gehouden word. {Het Vervolg in onze eerstkomende.) NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKABEMÏSCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Zweden. Bruks-Idkares, Staders og Borgerfkaps omfe Fatmaner ag fkyldigbeter, i Stö.l af Fdrfaininger', ut gifr.e af Jac Albr. Fhntberg, Notarius i Koningl. Commerce-Collegio, I. DJ. 1788. II. Dl. 1 Afd. 1789. buiten het voorwerk 544 bladz in 4to. Stockholm, by den Controlleur C. G, Cronland. Een allergewigtigst werk voor de Zweedfche Statistica, de nieuwfte en volledigfte Berigten, zo in 't algemeen, als met betrekking tot byzonderheden, behelzende, nopens de bevolking en de Huisboudelyke en Staatkundige inrichting des Ryks. Het ifte Deel handelt over 't Ryk in 't algemeen, en de laatst uitgekomen ifte Afdeling des 2den Deels, in P1/7 SysthematiTchs °rder, over ieder Stad , in 't eigentJyk Zweden in 1 byzonder. Aan het vervolg word met yver gearbeid. 6 V^rd^rJUrUply,Sni?s °fSile^" Hiflorien, af EricMich. ïant, Htfi. Prof. 1 Scyckee 1789. 127 bladz in 8vo. Upfal, rlrih; a ' Een ^"g^e Bydrage tot de Zweecifche Gefchiedenis, vervattende enkel originelen, en tot nog toe onuitgegeven, Stuk ken: onder dezen bevinden zig zes eigen" handige Brieven van Karei XII. aan zyne Zuster, de He", togin Htdmg Sopbia, in 1704 en 1705 gefchreven. hort udkast til Koning Adofph Fredrics och des Gemahls Lef. vernes befkreifning, i anledning «ƒ de ofver dem flagne SkaL penmngar,j78o. 244 bladz. in 8vo. Stockholm, ty Carlbobm Dit wel Uitgevoerde werk van den GeheimnhrVver, Baron £ ™> ls een Aanhangzel tot de Penning- hiftorie der Zweedfche Koningen en Koninginnen, van Guftavus Adolphus rot op Koning Frederik 1. welke door den Kanzelerevraad Bergb was opgefteld en ftukswyze uitgegeven fv af hier voorkomende Levensbefchrymg, die anders naar het zelfde Plan is uitgevoerd , heeft egter dezen voorrang boven de ftraks gemelden, dat de Opfchriften der Gedenkpennin. gen met flegts ln de Zweedfche, maar in elks oorfpronke-' lyke tale, met bygevoegde overzetting, medegedeeld wor- Swea Rikes Kommga-Langd, upfat af Friberre Sh, Rofenhane forste Secretare uti Prefidents txpeditionen i Kongl Ca'tzli Collegto, 1780 ir4 bladz. in 4to. Stockholm, by Nordfl,Sm Ene met veel moeite opgemaakte lyst van Zweed fcneKo^i£ linnln D,n!",nen' RS"ih,ianden, enz. met derze'ver Gemalinnen, Kinderen en Afftammelingen Dit werk, welk het eerlte in zyn foort is-, behelsd verfeheidene beiangryke Na- rig?  < rot t ïigten omtrent de Zweedfche Gefchiedenis, inzonderheid in de bygevoegde Hiftorifche, Geflagt- en Wapenkundige aanmerkingen. Van bladz. 101 toe aan het flot vind men zes onderfebeiden Bylagen, in welker 5de, op bladz. 137, met zeer vele waarfchynlykheid aangetoond word, dat de Rusfifche Keizerin Katbarina I. een Zwedin was,en te Germunnared, in ÏVest-Gotbland geboren wierd. Denemarken. Tbefaurus Numismatum ex aura, argento et are Grtecomm et Romanerum nee non medii et recentioris cevi, qua, dum vixit, collegit Dn. Otto, comes de Thott, 1780Tom. I. oco pag. en 16 pag. Voorr. Tom. II. 1044 pag. en 16 pag. Voorrede, nevens ene lyst van het gewigt en de waarde der Zilveren Munten, gr. gvo. te Koppenhagen, by Suare. Men vind hier een Lyst van meer dan 1400c ftuks Penningen, buiten 200 Gouden, zo Griekfehe als Romeinfehen, waar onder ongemeen zeldzamen, die met veel naauwkeurigheid, door den Hr. Mag. van Haven, aan wiens onvermoeide vlyt men dit werk te danken heeft, befchreven worden. Van Tien derzelven ziet men ene Afbeelding op een in 't koper gefneden Plaat, die tot het 2.deel behoort. Onder dezen is ook een zeer zeldzame Gouden Penning, die, by gelegenheid van ene expeditie tegen- den Koning van Siciiien, nog by het leven van Karei II. Koning van Napels, geflagen is. Het eerfte Deel bevat de oude Munten, te weten 105 gouden, 1825 Zilveren, en 4702 koperen: en bovendien 1836 gouden van de middel- en latere eeuwen. Het Twede deel behelsd 8911 zilveren Penningen, allen van de middel-eeuwen en latere tyden. Wyders zyn de Stukken naar de Landen,en vervolgens naar de tydorde, gerangfehikt. Luxdorpbiana e Platone, fumptibus P. F. Submii, cum annot. tdiiit Olaus Wormius, Part. 1. 1790.410. Koppenhagen, by Sebulz, Ene verzameling van gelykluidende piaatfen inPlaro en de Schriften des O. en N. Test. door wylen den Heer Luxdorpb opgetekend: waar by ds uitgever verfcheiden belangryke aanmerkingen gevoegd heeft, ter opheldering, der oude wysgeren: terwyl hy by de piaatfen des N. Test. by zonderlyk ftil ftaat op derzelver overeenkomst met de leer van Socrates. (Krit. u. Antikr.) Job over Jat, og med korte kritiske, og Pbiiologiske Urindrin ger, indledning, og anmaerkninger forfynet ved And. Heins. Koppenhagen, by Tbiele, 1790. in gr. «vo. Deze overzetting is met dichterlyken fmaak, en bovendien met veel v!yt.Tbe arbeid. De bygevoegde aanmerkingen inzonderheid vervatten zeer vele ophelderingen van belang, nopens de Ooster fche Zeden en gebruiken. (Krit. u. Antikr Der. tabte Paradiis, et episk Digt af fobn Milten, af det Engelske overfat ved Job Henr. ScbSnbeyder, Med Dr. 1790Twee Delen, 604 bladz. in kl. 8vo. te Koppenhagpn, by Scbultz De overzetting is in over 't geheel vloeyende, en goede, jambifche Verfen in Dichtmaat gebragt. Dezelve doet het oorlprongeiyke gene oneer aan, en verdiend, zo wel met opzigt tot den inhoud als de Taal, onder de beste •werken van deze foort geteld te worden. Enige piaatfen, waar in Milten, ongepast, wysgeiige begrippen hadde ingemengd, zyn weggelaten; anderen, welken verkeerde denk beelden opleveren, vtrbeterd. Wyders viud men voor elk Boek ene korte opgave van deszelfs inhoud, als mede aan het flot, de fcherpzinnig» aanmerkingen "van Addifot. Oo': zyn 'er onder aan den Text deze en gene korte Hiftorifche ophelderingen bygevoegd. TEKENINGEN en PRENTEN, leyden. De Kunsthandelaar Abraham Delfos is voornemens,, om door een kundig Graveur,onder zyn opzigt, in 't koper te laten brengen, en vervolgens by Intekening uit te geven, het door hem naauwkeurig nagetekend en verkleind beroemd Schilderftuk van den vermaarden Lukas van Leyden, berustende.op Burgemeesterenkamer der Srad Leyden, en verbeeldende het laatste Oordeel: welk Stuk oudtyds het Hoog-Altaar in de St. Pieters Kerk dier Stad verfierde. Deze meetkundig verkleinde Tekening, bellaat de hoogte van ar>, en de breedte van 3ÓRhyn!. duimen, en kan, door des begerende Liefhebbers, by den Boekhandelaar Pieter Delfos, te Leyden, befchouwd worden, gelyk mede ene gekoleurde Tekening, ten huize van voorn. Konsthandelaar A. Delfos, te zien is. Het Prentwerk, 't geen men, naar dezelve, in het ligt zal geven, zal beftaan in 6 Konstplaten,die, aan eikanderen gevoegd, het gehele Tafereel zullen uitmaken. By de Aflevering van ieder Prent betalen dè Intekenaars 5 Guldens', in de volgende orde, als: No. 1. Het onderfte gedeelte van het Middenftuk. a. Het bovenfte gedeelte van het zelve. 3. De twee onderfte gedeelten der Zydèftukken„ 4. Het bovenfte gedeelte derzelve. 5. Het onderfte gedeelte der Beelden van Petrus en Paulus. 6. Het bovenfte gedeelte derzelve. Doch No. 6 gratis, dus te zamen ƒ25:—:— De Uitgever verbind zig om gene Proefdrukkere te laten trekken, boven het getal waar voor is ingetekend. De Intekening, die met het einde van ditjaarza! gefloten zyn; gelyk de Aflevering, binnen a jaren, compleet gefchieden zal, gefchied by de Boek en Konsthandelaars in de voornaamfte Steden , alwaar een breder Bericht gratis, en tevens een daarby gevoegde Prent; vertonende een Figuur uit het middenftuk, dat op den voorgrond is, ter nette grootte van het origineel. als mede dezelve verkleind, ter grootte der tekening; a 5* ft. te bekomen is*- N 3, aw-  a msterdam. A. Bonn, Tabulce Osfium Mor bo forum, Hoviani, Pare. III. Tab. XV-XXUI. of Afbeeldingen van zieke Beenderen, voornamelyk uit het Been-Kabinet van Hovius enz. met de Latynfche en Nederduitfche befchryving , groot Folio , by J. C. Sepp , prys ƒ 5-io- Afbeclding der Houten , XVIde Uitgave, van zes Baar 't leven gekoleurde Platen, benevens derzelver Hollandfche, Hoogduitfche, Engelfche, Franfche, en Latynfche benamingen, gr. 4to. by denzelfden, prys ƒ 4-10- Zes Kunstplaten, om geplaatst te worden in de Volksliedjes, uitgegeven door de Maatfchappy: Tot nut van't Algemeen, ifte Stukjen, 8vo. by Kuiper, •van Vliet, en ten Brink, prys n ftuiv. eerfte Afdr. •P gr. pap. 15 ftuiv. ongelett. Proefdr ƒ i: — MUZYK -WERKEN. Frankfort aan den main, 30 July 1790. In Brieven van Spiers, Kircheim-Bolahd en Koblentz, Word eenparig het Treur-Muzyk, welk de bekende foonkonstenaar, Fr. Neubauer, op den dood van Keizer Jozeph II. heefc zamengefteld , als uitmuntend geprezen, en met veel ophefs het effecl: daar van gemeld. Dezelfde Componist heeft insgelyks naar het Vaers van den Senator Schub/er, te Heilbron, een Coburgs Bat taille op Muzyk gebragt. Hetvoorïiaamfte van dit Stuk beftaat in ene Symphonie voor verfcheiden lnftrumenten, welken den Slag tegen de Turken, op ene fchilderagtige wyze, afbeeld, New* lauer flaat hier by zelve de Paucken, op ene zo ongemene wyze, als men maar zelden, zo ooit, in een Concert-Zaal gehoord heeft. b e r l y n. Het eerfte Stuk van Reichardts Cecilta, vervattende Gecstelyke Liederen van Klopilock , Jacobi, Claudius, Burde en anderen, deels voor één, deels voor meer Stemmen, als roede voor een Choor gefchikt, nevens uittrekzels voor het Klawier, uit deszelfs m Muzyk gebragte Italiaan'cbe Pasfie van Mctait Jn- Maim 6^, naar Mendelfobns overzetting, en Treur-Cantate op den dood van Fredrik R, zal, met St. Mic/iiel degtjs jaars, bv Breitkopf. in Leip zig, onfeilbaar het licht zien. Het zelve kost 1 Th. tn goud, en men kan het by gemelden Breitkopf, of den Autheur zei ven, bekomen. De Hr. Reichardt is voornemens, om alle half jaren dit werk te vervolgen. Vier Stukken zullen een Deel uitmaken ,'t welk met een fraaye koperen Plaat, gevolgd naar de fchone Cecilia van Dominicbino , als mede met een Vignet, naar de nog fraayer Basreliëfs op de Grafnaald van de H. Cecilia, te Romen, zal veriierd zyn. De genen, welken Intekeningen hier op bezorgen willen , krygen van de. vier Exemplaren één voor hunne moeite. NIEUW UITGEVONDEN WERKTUIGEN en K O NS TGE VAARTEN. BY J> J- Ostreicher, in Frankfort aan den Main, zyn de volgende Stukken van zyn eigen vinding en maakzel te bekomen: 1. Een Schryftuig , met'een Inktkoker, die zesderhande koleuren opleverd, waar mede vyfderley veranderingen van Schrift, tot natuurlyk tover-divertisfementen,kan gemaakt worden. a. Een terugkaatfend Werktuig, waar mede iemand zig zeiven fchilderen: en voorts alles naar 't leven kan aftekenen. 3. Een Schryfgereedfchap, zeer gefchikt om op reize of in huis gebruikt te worden, waar mede men 3 gelykluidende Schriften op eenmaal vervaardigen kan. TONEEL- en ander KONSTVERMAAK NIEUWS. Den 1. July, 1. I, wierd op het Nationaal (voorheen Koninglyk; Schouwtoneel, te Parys, een nieuw Treurfpel vertoond, van den Ut. Lemiere, getyteld: Barnevlld, Raadpenfionaris van Holiand: een "Stuk, 't geen reeds over lang by den Opfteller in gereedheid lag, dog welk de Staatkunde der vorige dagen niet gedoogde, dat ten tonele gebragt wierd. Thans egter wierd het met des te meer genoegen en toejuichinge gefpeeld. Het voorname onderwerp van dit Treurfpel, is het bekend gefchil, nopens het al of niet verlengen der Wapenfchorfing mex. Spanje. Prins Maurits en Barneveld maken de Hoofdperfonaadjen uit, wier onderfcheidene inzigten,inzonderheid by het eerfte bedryf,in't brede ontvouwd worden, terwyl het Stuk eindigd met den dood van den laatstgenoemden. Het belangryke dus van dit Treurfpel bepaald zig inzonderheid tot het Staatkundige: om welk frort van Stukken wel te doen flagen , 'er zekerlyk niet weinig vereischt word. De invoering egter van Bar- «#-  nevelds -zonen maakt-het vierde Bedryf inzonderheid zeer aandoenlvk. Het toneel, 't geen dn 15edrvf befluit,en een gefprek tusfchen Vader en Zoons bevat, is by uit (lek fraay, en wierd met een allerfterkst handgeklap door de aanfchouwers toegejuicht. J3y aldien het vyfde Bedryf zig een weinig zwakker opdoet, moet zulks daar aan worden toegeichreven, dat het op een zo fchoon en aandoenlyk toneel onmiddelyk volgt. Voorts zyn de karakters van Barne■veld en deszelfs Echtgenote ongemeen wel gefchetst, en het gehele Stuk, met een woord, is een der fraayiten van den Heer L waar in de veelvuldigfte fchoonhedcn van ftyl voorkomen. Onder de meest toegejuichde regels waren de twee volgende, vervattende het gezegde van Barneveld aangaande Hendrik IV. Le ciel de ce Héros fcmbloit avoir fait choix Pour reconcilier la terre avec les rois. NARIGTEN en BYZONDER HEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. De Landbouwers in Noord-Amerika zyn, zedert enigen tyd, druk in den weer, om proeven te nemen, met de zogenaamde Piasier de Paris, of Paryfche Gyps, voor mesting op de Landeryen te ge bruiken; en men geeft breed op van de ongemene voordelen, die uit zodanig ene bemesting voortvtoey en . byzonderlyk tot het telen van Klaver en Klaverzaad, en het bouwen van Haver en Turkfche Tarwe. De Gyps word fyn gewreven of gemalen, en men beftróoid 'er de gronden mede, in de manier van zaayinge. Zes Schepels doen meer kragts dan 50 Wagens andere Mest. Het Graan, dus geteeld, rypt fpoediger en brengt ongelyk meer op. Ondertusfchen fchynen Zavel of blote Zandgronden, beter voor die foort van bemesting gefchikt te wezen, dan koude Kleygronden. De Engelfche Landbouwers heb ben insgelyks reeds begonnen, om met deze Piaster proeven te nemen, blykens het daar van in April dezes jaars gemeen gemaakte, door het Genootfchap van Landbouw te Burlington. m ueze proeven (remmen volkomen in met die der Amerikafche Land bouwers. 26 Schepels heeft men bevonden genoeg te zyn om 30 Morgen Cacres) vette Kleygrond te bemesten. Het produkt der Landeryen was 200 Schepels Koorn meer, dan dat van zulke Akkers, die op ene andere wyze bemest waren. Men hadde de Gyps geftrooit, na dat het Koorn reeds opgekomen was. De waarde van alle de Akker- of Bouwlanden in het Koningryk Denemarken, word begroot, op Séland, op 49,638,450; op Funen, 22,986,150; Laland, 7,847,325 ; Langeland, 2,047,125; Faï/ler, 2,938,125 eu op Arroe, 678,300 Ryksdalers. PRYS DER GRANEN. ROGGE Het Latte TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Proisfche . . 80 a ito Poolfebonte en witte i6oa2io Koningsberger . goan» Dito rode . . 130 a 190 Pommer, Colb. en Stett. Warder, Heugf. en Elb. 130 a 100 GARST , HAVBK, BOEKW. Koning«berger . 135 a 165 VriefcheWinter . 73 a 88 Vriefche . • —-——■ Voorl. Zomer . . ■ Bovenlandfche . • 130 a 160 Brouwhaver . . 78 a 8< Voorhndfe rode • Boekw.Amsf. en Gooil. L. ■ Zeelandfche . , löoasoj Dito Brab. en Vlaamf. L. —-—— OLY, TRAAN EN BAARDEN. Walvisch Traan, 'tquark Raapolyjd'Aam /37?a37§ van tzStek. f66 dito Lyn . /3S?a35i Dito rode ƒ503 5* dito Hennip . ƒ37 a37j Walv. Baarden van 3 tot 7fgde 100$ ƒ118 ai$o WISSEL-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt fj 39,38,1 \\, 2 maand \ 02 J dito op 2 m. fj 38,8§,8 Bilboa . . . \ 93» Hamb. zigt ft. 35rij Cadix . . . \ 92I dito 2 m. ft. 35r| Seviiien . . % g?J Al£ona,?igt ft. 35T,| Lisfaboa . : % si§ dito 2 m. ft. 34*1 Venetien . . % 93$ Breslau, 6w.dat. ft. 45 Genua . . . % 85 Wenen,6w.dat ft. 35J Livorno . . 92! Antwerpen pC. tl verl. Parys, 2 m. . 4 5o| Gent . pC. 2Jverl. dito zigt . . % 505 Brusfel . pC 2* verl. Buurdeaux, a ra. \ 51 § Zeeland . pC 2fverl. dito, 1 m. . . % 51J Rotterdam pC. | SPECIE-COURS. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC. 8\ag\ dito, perbanco .... pC. 8| Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, 8 Nieuwe Louis d'or ir,8,3 Oude dito . . ƒ 5, 7 Zonne Piftol. ƒ11, 4 Franfche Piftol, . f 9, 8i Caroiin. . ƒ11,13 Pruisfif. dito . ƒ 9, 8§ Croix de Malta f 13, 5 Lunenb. dito . ƒ 9, 8f Fyn Zilver, p. ra. ƒ25,19 Spaanf. dito . ƒ 0, 7 dito Grof . ƒ 25,15 Guini.es . . ƒ12, 3 Agio van den Bank ge». Souvereine . . ƒ15,18 Amsterdam 20 Sept. 179» HIS-  C 104 5 HISTORISCHE en LETTERKUNDIGE ANECDOTEN. Zekere Spcllard, voorheen Quartiermeester byeen Engelsch Regiment Dragonders, 't welk met Lord Carnwallis in Amerika gevangen genomen wierd, is onlangs te Boston van Gibraltar aangekomen. Men mag_dezen voor den grootften Voetganger houden, die in Europa bekend is; overmits hy niet alleen geheel Engeland en Ierland, maar ook Frankryk , Italien, Spanje, Portugal, nevens een groot deel der Barbaryfche Staten, door gewandeld heeft: ook hadde hy, zedert zyn komst in Amerika, reeds op nieuw, omtrent 790 Mylen te voet afgelegd. GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de Iaatstverlopene week, is geweest: te Am/Ierdam 172: in 's Hage 18, «n in de laatstvoorgaande Week 25, en te Haarlem 10, onder welken laatften 4 beneden de 12 Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN van in- en uitlandsche boeken en geschriften. %* Tot den isden Oclober dezes /aars, word by Intekening aangeboden, een BYBELS PRENTBOEK, in twee honderd twee-en-vyftig ouarto afbeeldingen, twee bo- ven eikanderen , behelzende de voornaamfte Gefchiedenis des O. en N. Testaments; waar van Maandelyks ene aflevering van 20 Taferelen, of 10 halve Vellen, op bestFransch Pap. voor 24 ftuiv. en op Royaal pap. voor 30 ftuiv. zal gefchieden, beginnende inet den eerften November. 1 De Boekverkopers J. de Groot, G. Warnars, P. den Hengst, te Amflerdam; A. en P. Blusfé, te Dordrecht; S. en J Luchtmans, te Leyden, en V. v. o. Plaats, te Harlingen, thans Eigenaars van dit Werk zynde,vinden zich in ftaat gefteld, deze aflevering voor zulk een geringen prys te kunnen doen. Een uitvoerig Bericht, van den Inhoud, benevens 2 Platen tot proeven, zyn by hen en in de meeste Boekwinkels in de Republiek gratis te bekomen. By den Boekverkoper A. Loosjes Pz., zyn de volgende Nieuwe Hoogd. Werken te bekomen. Neue Litteratur und Volkerkunde, fur das Jahr 1790. ifter band, herausgegeben von J. W. van Archenholtz. ƒ 3-12- Bilderbuch fur Kinder,enthaltend eine angenehme Sammians von Thieren, Pflanzen, Kiumen, u.z.w. f-12- Cagliostro einer der merekwurdigften abentheurer unfres Jahrhunderc. . . t _ 8_ Lottchens Lieder. . . ' ƒ ' 4 WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. tïittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 5 tot 11 Sept. te Hamburg. fHoogfteftand 28 , i|. den 9den. Barom. < Laagfte . .27, p|. den sden. LGemiddelde der gehele Week 27, iifl. Therm f"Hoogfte ftand 12§°. 's Midd. van den 7den. Reaumur. < Laagfte . . 's Morg van den 7de». LGemiddelde der gehele Week 12 grad. Heerfchende wind W. Dagelyksche Waarnemingen, bujteu Haarlem» baro- thermo- streek | 179° me- meter. der j luchtsge. Sept. tkr. Noord| Zuid. wind. } steldheid. ("29. 7| 60I 61 Z. z. W. bew.Nam.en'sAv.' 15- 29.8 c.2f 67 *.t.w. I 29- 6 59 S» w.z.w. Van verre. f29- 8 573 59 w. t.n. | S6A29.9 62| 73 w. wolken, windrig. (.29 Iig 50 54 t. z. (~3o. 1 57 [ 60 wT ' " 17. ^30. I 63 72 W.z.w. 's Morg. wolken, (.30. of 46 | 43 verder helder. f 30. o 53| 55! Z. w. " " f 18. <29. io| 69 85 w. t. z. helder. L29.10 54§ S3l z. w. f29- 9 59 60 z. t. w. 19. -; 29. 61 72§ 88 Z. z. W. helder, tusfeh. beid* (,29.6 61 61 z. t. o. wein'g bewolkt. f29. 5 64 65 z. W. 20. < 29. 6 62l 65 W. z. W. bewolkt, windrig, Aft» 7 53 _54__ ■Av-.efb.rë. f29- 8 54f 55 z- z. w. . . 29. 8i 60 72 z. w. bewolkt, iets buy^ 29.10! 55 531 — harJe™d- Tc Hacrrlem, by V h A A T ea LOOSJES.  179 o. No. 118. ALGEMENE KONST- en LETTE MBO BE, FOOR MEER.- ENMIN-GEOEFFENDEN. Vry dag den i. Qftobcr. -BE R I G T E N. PORTUGAL. S^^ior) Juan Manuel Chavez, Med. Doft. in | H m ^et Departement van Condeixa, heeft met K ff zeer 8'oeclen uitflag, enen geruimen tyd, fm3f^M proeven genomen, van het gebruik en de kragt van den Muskus in de Geneeskonst: onder an- ; deren is het he:n gelukt, met 48 Greinen Muskus, een jongen Ne'er van 16 jaren te. genezen, die door een zeer gevaarlyke, en gemeenlyk dodeïyke, foort van Kinderpokjes (bekend onder den naam van de kwaadaartige zamenvloeyende') was aangetast. GROOT-B RITANNI E N. Met de laatst aangekomene Schepen van China, hebben wy een natuurlyk voortbrengze.1 ontvangen, het geen de verwondering van elk befchouwer overwaar'dig is: het beftaat in de Bast van een boom, tot het VJiergeflagt waarfchynlyk behorende, welke Bast, aan de zon blootgefteld, een ontelbare menigte van witte Strata of lagen ontwikkelt, die volmaaktelyk \ naar Kant van het fynfte weefzel gelyken, ook als ; zodanig kan gewasfehen en gedragen worden. De Apotheker Walker, te Oxford, heeft onlangs ! zyn proeven over ene door konst gemaakte Koude | Vi DEEL.. bekend gemaakt. Door de vereniging van verfcheide Zouten, bragt hy het in den beginne zo verrev dat hy het water, in ene aanmerkelyke Zomerhitte (terwyl de Thermometer op 76 graden ftond) in ys kon veranderen. Hy deed die, by een andere proef, van 65 tot 17 graden dalen. De proportie der Zouten is deze: dat men 11 delen Salmiak, 10 delen Salpeter, 16 delen Zout van Glauber, en 32,delen Water, in gewigt, neemt. De Salmiak en Salpeter kunnen volmaakt droog en gewreven zyn, doch het Zout van Glauber moet zyn Kristallifatiewater nog by zig hebben. De zuren van den Salpeter, van het Zout van Glauber en van de Salmiak, bragten den Thermometer tot 8 graden onder o. Door middel van deze 3 Subftantien , heeft de Hr. Walker, zonder byvoegzel van enig ys of fneeuw, de Kwik doen bevriezen." Ook de Vitriool-oly, met een gelyke hoeveelheid water verdund, brengt met het Zout van Glauber dezelfde uitwerkzelen voort. Een breder verflag van deze Proeven is door den Hr. Beddoes ■> in tbe Pbilofopbical TransacJions, geplaatst. FRANKRTK. Onlangs is, te Parys, overleden, de Graaf deGuibert, met roem bekend door zyn Esfay General de TaÜique; door zyn uitvoerige Eloge du RoidcPrusfe; en door zyn Connetable de Bourbon, een Treurfpel, verfcheide malen aan het Hof met veel luister en toejuiching vertoond. O DUITSCH-  < io6 ) LUIT SCH LAND en naburige Ryken. Men verneemt, dat de uitmuntende Verzameling van Afgietzels der Antieken, door den Ridder Mengs nagelaten, en door den Keurvorst van Saxen, te Ro men gekogt, te Dresden, in een byzondere Zaal, gelyk gronds, onder de Kunstgallery, geplaatst ftaat te worden, met het heilzame oogmerk, om, vervolgens, door jonge kunstenaren, naar dezelven te laten tekenen. Te Casfel, is overleden de beroemde Joban Heinricb Tiichbrin. Raad en Kabinetfchilder van het Hesfenkasfelfche Hof, in den Ouderdom van 67 jaren. Te Straatsburg is in het 80. jaar zynes levens overleden Franz Xaver Richter, Kapelmeester aan de Mu'.fter: een man, beroemd door zyn gecomponeerd Kerkmuzyk, en waar van inzonderheid de'Hr. Burney, in zyn oordeelkundige werken, met lof gewaagt. De Keurvorst van Paltzbeyercn heeft, als Ryksvicaris, den Hofraad en Hoogl. in de Regren en Staatkundige Wetenfchappen, aan de Univerfiteit te Ingolftadt, Franciscu Xaverius Moshammcr, inden Ryksadelftand verheven. NEDERLANDEN. Botjegraven, den 9. Septemb. Heden namiddag, bad den wy alhier wederom het genoegen de jaarlykfehe uitde ling van Boekgefchenken, aan 39 Kinderen van minverm» gende Ouders, die aan Befturers van het Fonds de voldoenttc proeven hunner byzondere vorderingen in het Spellen, Lezen en Schryven,tn het afgelopen,jaar gegeven hadden, geiyk mede aan derzelver Meesters, te zien verrichten. •— Deze uitdeling gefchiedde thans weder, geiyk voorheen, in ée LutherfcheKerk alhier, wordende de plegtigheid geopend door den Hr. Marcbant, die ene Redenvoering hield. Over ie voornaamfte drangredenen, die den Menscb en Christen verpligten om mede te werken tot nut van bet Algemeen. Voor, tusfehen en na de Redenvoering, wierd een zeer tiaiy Vocaal en Inltrumentaal Muzyk gehoord, hebbende de Organist en Componist Nieuwenbuizen, van Utrecht, niet alleen de goedheid gehad, om de Gezangen, door de Hr. D Stoop wederom by deze gelegenheid gemaakt, in voortreffelyk Muzyk te brengen, maar ook om dezelve te helpen uitvoeren. By de uitdeling der Eerepryzen, wierd elke.Clasfe, door' Do. K Maas, (daar toe verkoren) op ene treffende wyze, in Poëzy aangefproken; 't geen dan telkens door een der Kinderen insgelyks beantwoord wierd ; gelyk ook de Schoolmeester, A. Boezel, Heeren Beftuurders met een Vaers bedankte. Na het eindigen van deze openbare plechtigheid, deed de Tbefaurier aan de Leden van het Fonds rekening, en gaf] verflag van de verrichtingen der lieftuurers in het afgelopen jaar. By die gelegenheid weid bekend gemaakt, dat Heren Be¬ ftuurders, niets vuriger verlangende, dan dat, door middel van dit Fonds, meer algemeen rut verfpreid most worden, hadden goedgevonden, om , ter beter uitbreiding van het zelve, in zommige Steden en Plaatzes-, te verzoeken aanzienlyke welbekende menfehenvrienden tot Corresponderen' de 1 eden: welke Heeren wel zo goed waren geweest vati dien post aan ie nemen. Ook wierd den Leden berigt gedaan dat Beftuurders voornemens waren, oni een nieuw Programma uit're geen, beter naar den tegenswoordigen meer uitgebreiden ftaat van 'het Fonds ingericht, worcrende een ieder der Leden verzogt, hunne gedachten daar omtrent op het papier te willen ftellen, en binnen 6 weken aan dtn Thefaurier te doen toekomen. Ma dat dit verflag, gelyk de gehele plechtigheid, ondanks den groten toevloed van menfehen, in ene wenfchelyke order was afgelopen, wietd het gantfche werk door den Thefaurier met een gepast en aandoenlyk Vaers befloten. Daar zo vele aanzienlyke lieden, door een edelmoedige j toelage, deel namen in het Fonds, en de mildadigheid om» trent den Armen zo groot was;, twyffelen Ueftuurdeis nie£ j aan de Algemene goedkeuring. Trouwens, wat mensch, j voor al wat Christen, kan 'er gevonden worden, wi-n niet terftond het allerheilzaamst nut van deze inrichting in het oog valt; en juist daar uit is het ook, dat Beftuurders de hoop blyven afleiden, dat dit hun voorbeeld op andere plaatzen in Nederland zal gevolge worden. Amsterdam By de Maatfchappy ter bevordering van den Landbouw, opgerigt alhier, hebben zig, wegens de in hare laatst gehoudene grote Vergadering bekronnde Verhandelingen, (zie A. K.enL» Bode, IV. D!. blz. 165.) bekend gemaakt als Schryver* Onder de Zinfpieuk: Ter onderiuyzing der Landjeugd, Arx van Prooyen, Huisman te Stryer. En onder de Zinfpreuk: Ingcrigt tot lering der jonge 'Jeugd% JOHANNES EVENBLY, te Gouda. BliSCHHYVlNG DPR PL'GTTGHFDEN , GEBRtJlïfPLYK BY de Verkiezing kf. Kr'jning van enfn Duit-» schen Keizer of Roomsch^n Koning. Vervolg van Bladz. ico. Voorheen was men gewoon, om, op den dag der Verkiezing, de Poorten der Stad g<-floten te houden, dog nii zyn dezelven open, en dui'zende Vreemdelingen vloeyen 'er na toe, om, op ditn prtg.tigcn dag, het Opperhoofd der Duttfchers, uit de handen van 8 Heren van Kpninglyken rang, de Kroon te zien ontvangen. Des morgens ten 8 uren, word, door *r luiden van alle de Klokken, in deze Stad, het aanvang nemen der plegtigheid bekend gemaakt, en de Burger-Compagnien gaan na hare posten. Ter zelfder tvd, b-geveta zig de drie Geestelyke Keurvorsten van Maintz, Trier en Keulen-, in hun gewoon Piegtgewaad, en met hunnenganrfchen Hof'roet,door vele Bisfchoppen, Abten en andere Geestelyken verzeld,. naar de Bartbilomeus Kerk, om den Keizer te ontvangen; doch de Waereldlyke Keurvorsten of hunne Gezanten. de eerften ook in hunne Plegtggwaden. doch de laatften in Duit-  t x*7 3 «•hè Sraatfiekleding, verzeld van hunne Hofrtoet,mG«fagekleed begeven zig naar den Romein, alwaar zig mede de Kieuwverkorene bevind, om in ««zeifchap der voornaamfte Tieren van het grote Duiifche Kyk een begin met de Kroning i* maken. Zodra de Keiier uit het Paleis komt, worden 100 Kanonnen, die op de Wallen der Stad ftaan, drie «aal gelost; alle de Klokken worden geluid; van alle lo lens hoort men trompetten- en pauken gefchal; de Straten weergalmen van het vreugdegefebreeuw der menigte, en dus snaken deze menigvuldige vreugdeblyken, gevoegd by het eebulder der 300 Kanonfchoren , het gatnfche omliggende Land bekend,, dat thans de grootfte Heer van Europa, door «Je aanzienlykfte Heren van Duitscbland begeleid,en verzeld Tan 100 andere 1 uitfche Groten, uittreed om de Kroon te ontfangen. Deze grote, pragtige en majestueufe trein gefcbied in de volgende order, zodanig dat de oudfte Keurvorsten, •of die hunne waardigheid 't langst bezeten hebben, voor «an eaan, en door de jongeren gevolgd worden. 1. de Ryks•rovoost met den ftaf in de band , en de Ryksfouner; 2. iwee Trawanten; 3. de Keur-Bronswykfche Fourier,roet de Lakeyen, tot 't Gezantfchap behorende.; 4. de Keur-Bran■denburgfche Fourier met de Lakeyen, en zo vervolgens de Fouriers en Lak. yen van alle de overige Keurvomen, vol eens den rang hunner Heren; 5. de keizerlyke Levreioedienden- 6 de Keur-üronswyKfche Ragwn; 7 de Pagiender overige'Kturvorsrr.n ; 8 cle Keizerlyke Hofmaarfchalk; 9. de Keur-iVIentlifc-ie, Keur-Fnerfche en Keur-Keulfche Hofmar tfcha ken,allen mei den Staf; 10. de Keizerlyke, Keurvors telyke en Gezanrfcbappelyke Raden . Legations-Secretansfen, Hovelingen tn Kamerheren, roet ongedekte hoofden en te yo'f U de Ryksg.aven ook blootshoofds en te voet; 12. 1 de Uvks/orsirn . insgelyks blootshoofds en te voet; 13 de keueïiyke t rompetters en Paukers te paard; 14. de keizer fvke Herauten tefpaard.; 15. de Gezanten der Waereldlyke K urvorsten te paard; 16. de Ryksamptenaren met de vol eende Ryksinfigniën of tekenen , als: de Ryk^Erfvoorfi.yder £e, de Ryksappel in 't midden.de Ryks-Erfkamerhecr met den Scepter ter reaterzyde, de Ry^-Erffchatmeester met de Kroon ter linkerzyde, de Ryks-Erffcbenker en de Ryks-Erf. «narfchalk met bet ontblote Zwaard van St. Mauritius; 17 de Keizer tn zyne gewone kleding, doch met de Kroon op •t hootd te paard, onder een verhemelte, door de oudften der Frankfordfche Magtftraat gedragen; met zyne Opperhof tneestt-s, Opperftalmeesters, Overtten der Lyfwagten en Trawanten, beneffens zyne Lyfwagt ter wederzyde te voet «n blootshoofds. _ . „ , , r- Aan den ingang der Kerk ftaan de drie Geestelyke Keurvorsten in hunne Choorklederen, uitgezonderd den Keurvorst wan M«mz,die deZaiving verrigt; en in zyn AartsbisfchopIvk Pieetaewaad uirgedo?cht is. Deze drie Aartsbisichoppen, «V ook de andere Bisfchoppen, Abten enz waar vanboven ,eeds melding gemaakt is, ontfangen den Keizer, en gelei den hem naar zynen pragtigen Zetel; dë overige perfonen , die den trein uitmaken, nemen insgelyks plaats. Na t zin «en ener plegtige Litany, begeeft zig de Keurvorst van Ment?, met zynen liisfchoppelyken Staf in de hand, van zyne zit «laats naar het Altaar, met het aangezigt mar den Keizer Lkeerd, verrigt een gebed, en zegend hem in. Terwyl hy let kruis tegens hem maakt, zingt hetChoor. Domine exaudt fts' c.Here verboor obs.) Hierop worden den Keuer enige rragen voorgelegt, welke hy beantwoord, yi en dunk te gebiui-  C 108 ) ken, dan we! om 't Volk de keizerlyke pragt en majefteit te doen blyken. Daar, namentlyk, dit Opperhoofd der Duitfchers zyns gelyken in Europa nist heeft, zo mag ook, by deze eerfte maaltyd des Keizers , niemand als eigentlyke gast anet hem aanzitten, zyne Gemalin zelfs niet Uitgezonderd •en de ceremoniën, by 'dit -Eroningsmaalgebruikelyk, zyn o-eeds van oudsher dus bepaald, om aan dit Feest enen gantsch 'buitengewonen luister-by te zetten. Hierom dragen gene iloflakeyen de fpyzen op taTel, maar dit word door Ryksgraven verrigt; om die reden ftaat. de keizerlyke tafel op ■ene hoogte of troon van 6 trappen, daar die der Keizerin als zy er tegenwoordig is, niet hoger dan 3 trappen van den grond is; daarom ftaan ook, op-enen kleinen afftand, Jiog zo vele byzondere en nog lagere tafelen als 'er Keur' rorsten aanwezig zyn; daarom zyn op enenfrog groteren af. irand, voor de overige Ryksvorsten tafels gedekt; en daar ■om lpyzen eindelyk de Gezanten dergezamentlyke RyksvorsOen in andere Kamers. Üog eer deze plegtige 'Maaltyd ge ichied, verrigten de Keurvorsten hunne Ryksëerampten op -de volgende wyze; Keur-Bohem«n ,als Ryks-Aartsfcbenfcer, bel *nmd een opgetoomd paard, en ryd, met enen zilveren of Kristallen Beker in de hand, naar een Fontein, die tot dat joogmerk opgerigt is, en waar uit witte en rode wyn rprinet vuld daar den Beker mede, en ryd weder te rug. Hierop word deze Fontein aan 't Volk overgelaten, «t welk met .kannen, potten en glazen, zyn best doet, om iets van dezen ■wyn te verzamelen, en op de gezondheid van den Keizer uit te drinken. Deze Beker met wyn moet eigentlyk op den 'keizerlyken tafel gebragt worden; dog dit gefchied niét altyd, maar de Ryks-Aartsfcbenker heeft zyn ambt reeds vervult, -ais by den wyn flegts haald. 't Paard met zyn toebehoren, als ook de Beker, valt hem dan fey wyze van gefchenk voer deze ambtsbezigheid ten deel. Nu beklimd Keur-Paltz, in plaats van Keur-Beyeren, die ■dit eertyds verrigt te, insgelyks een fraay opgetoomd Paard, en ryd als Ryks-Erfvoorfnyder, met 4 zilveren Schotelen in de hand, na ene van planken opgeflagene loots, by wyze yan ene keuken, waar in een gehele Os gebraden word, en iaat zig van denzelven een ftuk op de Schotelen leggen. •Waar na de Os, benevens de keuken en alle de gereedfehap'. !pen, het volk ten deel valt; dog 't Paard, met zyn toebelioren, en de Schotelen houd de Ryks-Erfvoorfnyder voor zig. Keur-Saxen, als Ryks-Erfmarfchalk, beklimd nu een ander Paard, met een zilveren Havermaat en Afftrykftok in de hand, en ryd tot aan den buik van 't Paard in een uitgeltorte hoop Haver, vult de Maat met haver, ftrykt ze met den ftok af, en ryd weder weg. Al de Haver is insgelyks voor 't volk. Nu komt de beurt aan Keur-Brandenburg als Ryks- Aartska merheer. Deze ryd ook tePaard met een zilveren Waschbekken of Lampet, en enen handdoek voorzien, naar enenwa. terptit, vuld 't bekken met water en ryd weder heen. Eindelyk verrigt Keur-Brunswyk als Ryks-Aartsfchatmeester zyn plegtig ambt, want hy ryd heen en weer metenezyden beurs vol gouden en zilveren Kioninspenningen in de hand, en werpt deze Penningen, van tyd tot tyd, onder hef byeen vergaderde volk, en keerd dan weder te rug. En dus hebben nu alle de Keurvorsten, op dezen merkvaardigen dag, eerst hun reet ais Kiezers vsn den Keizer Na deze plegtigheid, Zet den Keizer zig aan tafel: en n'vj verfebynen de 3 Geestelyke Keurvorsten, namentlyk Menté, als Aartskanzeher van Duitscbland, Trier als Aartskanzelrec van Frankryk, en Keulen als Aartskanzeher van Italien. Zv hebben alle drie den Kanzeiierftaf, waar-aan 't Kanzelierszegel hangt, in de hand. Dit zegel nemen zy 'er af, ftfe. tón het den Keizer ter hand, die het hen aanftonds weder te rug geeft, ten blyk dat zy bPyven, 't geen zy te voren waren. En nu doen zy , als Aartsbisfchoppen , aan den keizerlyken tafel het gebed. Dit geëindigd zynde, gaan zy,en de overige Keurvorsten, benevens alle de Ryksvorsten, Ryks. graven, en andere Ryksftanden, als ook de Frankfcrtfehe Magiftraat, elk aan hunne eigene tafelen. > Tegen den avond ryd de Keizer in een pragtig RyttiTg na zyn Paleis: wordende de Ryksinfignien dan'insgelyks voor hem gedragen- Alle deze plegtigheden worden eindelyk befloten , met ene Audiëntie, die "het nieuwe Durtfche-Qpperhoofd den Keurvorsten verleend. De Keurvorsten ryden by deze gelegendheid in een Staatfiekoets, tot aan den groten trap van het Keizerlyk'Paleis, alwaar zy door den keiierJyke Opperkamerheer en Gpperhafrnarfchalk ontfangen, én de trappen opgeleid worden, ftaande de keizerlyke Gardes ter weerzyde op dezelve in parade. Op den bovenften trap worden zydoor den Opperhofmeester ontfangen,die hen door3 vertrekken tot aan de kamer des Keizers geleid, door wienzy hier zelfs in perfoon ontfangen worden. In 't eerst zyn zy beide ongedekt; dog de Keizer zet zyn hoed fpoedig weer op, t geen de Keurvorst dan ook doet. In de Gehoorkamer liaan 2 Stoelen, waar van de ene den Keurvorst aangeboden word. Het Getioor duurd veelal niet langer dan een vierendeel uurs, wordende de Keurvorst met dezelfde plep,tigheden uitgeleid ais hy ingeleid is; waarna hy door enen anderen gevolgd word Na dat alle de Keurvorsten hun plegtig bezoek afgelegd hebben, geeft ben de Keizer ieder afzonderlyk een tegen bezoek, dat ook niet langer dan een vierendeel uurs duurt. NIE U W UITKOMENDE BOEKEN,' AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Nederlanden. Brieven over Italien, voornamelyk den tegenwoordigen Staat der Geneeskunde en Nat. Hiftorie betreffende, aan den Hooggel, Here % Sandifost, -Hoogl. te Ley. den,'door W. X. Jansen, Med. Doel. te Dusfeldo'rp &c Behal ven het Voorberigt, 3r4 bladz- in gr. 8vo. Te Leyden, by 5. «7i f. Luebtmans en A. en J. Htmkoop, prys ƒ 1; 16; De uitgave dezer lezenswaardige Brieven is men, blykens het Voorberigt, van den Hoogl. Sandifort, aan dezen laatften verfchuldigd, en wy vertrouwen, dat zyn Hooggel den Nederlandfchen liefhebberen van nitlandfcbe wetenswaardigs byzonderheden geen ondienst hier mede zal gedaan hebben ; althans wy hebben met genoegen dit eerfte Stukje doorbladerd, en zien met verlangen het beloofde Twede te gemoer, waar in het merkwaardige, zo van Romen, Triveli en Fresi cati, als van Siena, Florence, Pi/a, 'Livorno ,Genuaen Milaan, ftaat medegedeeld te worden. Het Tegenwoordige vervat een verhaal van des Schryvers reize van Wenen, werwaarts hy zich in den Zomer van 1784. na het volbrengen zyner LeHeroeffe-Dingen , en zyne bevordering tot Leeraar in 4e  ( 109 } .Geneeskunde, ain de Hogefehole te Lijden, begeven hadde, om het groot Wener Hospitaal te bezoeken, en de lesfen van den voortreffelyken Stoll aan te horen, en van waar by zig, op den 7 May 1785. in gezelfchap van Dr.Drnjfel, vat Manfter, nevens nog twee andere Reisgenoten, die hen egter te Padua verlieten, naar Italien begaf; den weg nemende over Trieste naar Venetisn, en van daarover Padua, Ferrara, Mtdena, iologna, Lorettt, Ramen, Fondi, Capita en Cajerta, naar Napels, en de omliggende Oorden en Piaatfen ; van alle welken wy hier het meest, merkwaardige, zo tot -He Geleerdheid en Wetenfchap in 't algemeen, als tot de Geneeskunde en Nat. Hiftorie in 't byzonder, betrekkelyk, • opgetekend,en., in enen niet onaangenamen trant, voorgedragen vinden. Reeds hadde de Hr. Janfen, op de reize zelve, van tyd tot tyd, het hoofdzakelyke zyner ontmoetingen en waarnemingen, Briefswyze,, aan den Hoogl. Sandifort .medegedeeld; doch een bezoek , na het aflopen der reize, by gemelden Hoogl. gaf aanleiding, tot het overzien van zyne Brieven en gemaakte aantekeningen, en vervolgens tot • 'een meer nasuwkeurig en uitgebreid verflag van alles: welk hy op nieuw, na zig te Dusfeldorp.iet beoeffening der Ge [ rteeskunde nedergezet 'te hebben, aan tlezen zynen gewezen Leermeester, in een aantal Brieven, van tyd tot tyd, toezond, en wa3r van het voorhanden zynde Stuk een gedeelte behelsd. Gelyk zich de Heer J. door zyne naarftigheid en vlyt aan de Leidfcbe Hogefehole reeds met lof onderfcheiden, en byzonderlyk een blyk van zyne bekwaamheden en vorderingen in zyne uitmuntende inwydings Verhandeling over het Dierlyk Vet gegeven hadde; toond hy ook, in deze zyne Brieven,dat het hem, als een Geleerd Reiziger, geenzins'Ontbroken hebbe, aan oplettenheid en oordeel, in het -nafporen en aantekenen van al het byzondere en meldens-' waardige, 't geen de door hem bezogte Oorden en Piaatfen opleverden: terwyl zyn taal en fchryfflyl, enige weinige on naauwkeurigheden en min fierlyke uitdrukkingen uitgezonderd, welken in een Buitenlander ligt over't hoofd kunnen gezien worden,hem regt geven ,om onder de goede en niet ongevallige Schriftftelleren gerekend te worden. Lyst van nieuw uitgekomene inlandsche Boeken. Gedurende de Maand Augustus. 15e Bybel, vertaald, omfebreven en door Aanmerkingen opgehelderd, door W. A. van Fitten, III. Deel, gr. ,gvo. Utrecht en Amfterdam, by G. T. van Paddenburg tnZoon en J. Allart. . . . ƒ 3 -12 - Klinkenberg, de Bybel, door beknopte uitbreidingen en ophelderende Aanmerkingen verklaard, XXfte Deel, gr. 8vo. Amflerdam, by J Allart. 4 - 6 - Seknopte Verhandelingen over envge gewigtige gedeelten der h. Schrift,met toepasfelyke Aanmerkingen, ifte ftuk, gr. 8vo. Leyden, by A enJ. Honkoop. . . . . 1 - 2 - S.vanEmdre, Katechismus of Onderwyzing in de Kristel, lere, die in de Nederl. Gereformeerde Kerk .geleerd word &c. 8vo Utrecht, by D. Kt* mink tB Zoon, en G, *m 4m titink . :-u * Leerzame" en vcrma\elyke Natuur- en Huishoud- D kundige Bibliotheek, Nr. 1. gr. 8vo. Rotterdam, by Bothall. . ■ . . -: 10 - Verhandeling over de voortrefFelykheid van de Operatie der .CataraEl &c. uit het - Engelsch van den Hr. P.Pott, door F. Buckner., gr. 8vo. Amfterd. by Keyzer. . . . ï-.ji « Qrondbtginzelen der Menfchenkuncle, door Mr. G. van der Voort, 11de Dl. gr. 8vo. Amtterd. by IV. van Vliet' . . . . • 1 - * » Wysgerige Verhandelingen, door denzelfden Schryver , by dito . . . . :-18 « De zaak der Negerflaven en de Inwoonderen van Guinea; ingeleverd • by het Gerichtshof der Gerechtigheid, van Godsdienst en Staatkunde enz. door B.J. Froifard, ifte Dl. in gr. 8vo. 's Hage by I. van Cleef. . . ■ 2 - St « De jonge Reiziger door Nederland, van J. A. Bak* ker, Ude DL r(te Stuk, 'gr. 8vo. Amfterd. by D. M. Langeveld. . . . 1 - : IVagenaar's, Befchry ving van Amfttrdam gevolgd, in ene geregelde aanwyzing van de fieraden der publieke Gebouwen dier Stad &c. gr. 8v.o. met een platte grond der Stad, Amft. by J.B.Ehve. i - t Reizen van den Grave van Ferrieres - Sauveboeuf, in Turkyen, Perften en Arabier., van 1782 tot 1789 &c. IfteDl. uit het Fransch vert. gr. 8vo. Utrecht by B. Wild en J. Altheer, en Amfterd. by J. van den Burgh en Zoon. . . . i -10 Zimmerman,over de Eenzaamheid ,'Ifte Dl. naar het Hoogd. gr. 8vo. met Platen, Amft. en Utrecht, by J. Allart en Wed. S.,de Waal en Zoon, 2 - 4 Tafereel van'de Staatfche, Pruisfifche, Franfche en Oostenr. bezittingen in de X Gatholique Nederl. Provinciën en Opper-Gelderland &c. gr. 8vo. met een Landkaart, Amft. by M. Schalekamp. . 1 - 5 De gevlugte Hollander., zyne gevallen , en die van vele zyner Lotgenoten, verhalende inXXIXBrieven &c gr. 8vo. .... 1 -10 « Euangelifche Feestgezangen van A. van Spall, 8vo. met een gefneden Tytel, 2de druk, Amfterd. by J. Peppelenbos. . . . . : - 6 Kleine dichterlyke Handfchriften, lilde fchakering, gr. 8vo. Amft. by P. J. Uilenbroek. . 1 - 5 - Lierzangen, Neerland toegeheiligd , doorE.O. H.J... . gr. 8vo. . . . . :- 8 - De Watergeuzen, Heldenfpel, in 5 Bedr. door A. Loosjes Pz. gr. 8vo. met een gefn. Tytel, Haarl. by A. Loosjes Pz. 1 -10 - A. Ietsjes Pz. ToneeloefFeningen, vervattende.- Eleonora Hamilttn, Treurfpel; de Zwaarboofd, Blyfpel; en de Helleveeg, Klugtfpel, 8vo. Hdarlem, by A. Loosjes Pz. .... 1 -10 - -—<—— idem groot papier. . . . 2 - 4 (Deze Stukken zyn ook elk afzonderlyk te bekomen op kl. en gr. pap.) Beknopt onderwys in de Muzyk voor eerstbeginnenden, uit het Hoogd. van Hederman, groot 8v». 's Hage, by L, Stecbwey, . , . * »ro * O 3 Oj&:  I "o 3 Ontwerp toe «re aïeemene Characterkmide, door W A Ockerfe, 2de Stukie, gr. 8vo. Utrecht,by G T van Ptddenburg en Zoon. . . r « 4 - Ariftus,- door **** 2de Stuk, 8vo. Atiifterdam, by M. de Bruin. . . . . . I - 5 ► Camilla, of Brieven tusfchen twee Meisjes van deze fieüw, uit de oorfpr. Stukken vertaald, IfteDl. gr. 8v<3- *« Hage, by 1, van Cleef. . . 1 « $ - TEKENINGEN en PRENTEN. londen. Alhier zyn de volgende Prenten uitgegeven: A view of the iryal of Warren Hasiings Esq. enz Een gezicht van de rechtspleging over Warren Ha* tings, voor het Hof der Pairs, in Westminfter-Hall; naar E.Dayns, doorü. Pollard gegraveerd. Is zeer ryk van ordonnantie, en fraay uitgevoerd. Mr. Holman and Misf. Brun ton tn the Characters of Romeo and Juliet, door J. Parck, naar M. Brown , Biet kleuren, een alleraandoenlykst toneel, aan het einde van het Treurfpel Romeo en Julia. Een grote Plaat, verbeeldende het vierde Toneel, in het eerfte Bedryf van Macbeth, door denzei fd ;n Engelfcben Dichter; gegraveerd door W- Woollet, naar een Schildery van Zuccarelli. Twee uitmuntende Platen van Peter Simon, naar J. Downman, waar van de voorwerpen 1 ntleend zyn uit de Torns Jones, van Fielding; verbeeldende de eerfte: den verbaasden Jones, in zyn morgenbezoek, voor het bed van zyn geliefde Molly , en de twee de, Jones met Sophie op een Sofa zittende, terwyl de oude Western binnen treed, om hun huwelykzyn beflag te geven. Twee bevallige Landfchappen, verbeeldende het ene een Morgen-, het ander een Avondftond, naar J. Taylor, door W. Smith gegraveerd. The return from market. (De te rug komst van de markt.-) Een fchone jonge Boerin ftaat aan de deur van haar .armoedige hut, en teld peinzende haar geld na: voor haar ftaat een kleine ezel, beiaden met eni ge ledige manden, en een korf, waarin een vrolyk lagcherid knaapje.; aan haar voeten een korfje met onverkogt gevogelte. Deze Plaat, als in roodaarde behandeld, is door C. Knight gevolgd naar het Schildery van F. Wheatly Twee grote Platen van P~. Green ,naar J.G- Stuck, de ene: The birds nest, (het Vogelnestje,) dat een Moeder voorzichtig in de hand houd, en hare omringende kinderen vertoond; — de tweede: the capDogs (de Schoothondjes), insgelyks een Moeder, die met blydfchap het fpelen van hare kinderen met dege dieren befchouwd. dgl?/<*, flapende, door Cupido met een festoen van . roacn aan een laurierboom vast gebonden i zeer uit¬ voerig en teder behandeld, door Th. Burke, naai Angelica Kaufman. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Van Londen heeft men, dat van den 13 tot 3 r Sept. en dus in 8 dagen, meer dan 150 Koopvaardyfchepen uit de ppest- Indien en Amerika, op de Rivier den Theems aangekomen zyn , meest allen geladen met Zuiker en Rum, en men verwagt 'er nog dagelyka verfcheiden anderen. Men begrootte de waarde der aangekomen Vloot van fjamaika op 700,000 Pftr. en men rekende,_ dat 'er 'van deze Schepen meer dan 100,000 Pftr. inkomende Regten zou betaald worden. De menigte van Juwelen, zedert de onlusten in Braba d en de Franfche Omwenteling, in Engeland aangevoerd, word verzekerd byna ongelooflyk te wezen. De Juweliers in Londen zyn daar mede zodanig overladen, dat de prys der Briljanten 50 prCt. gedaald is: de waarde der Stukken, die tegenwoordig aldaar aan de Markt zyn, word door de Eigenaars op niet minder dan op 280,000 Pftr. gerekend. De Paardenftoetery is, in de laatfte jaren,zo fterk in Engeland toegenomen dat de tnvoer van te kort komende Haver van buiten, zedert i7~i tot 1789. op ruim 5 Mill. Pftr. gefchat word. In de eerfte 3 jaren van deze 18, te weten van i?7i, 73 en 73. bedroeg die Invoer flegts 570,993 Schepels, daar in de laatfte 3 jaren, nam. 17S6-CÏ9 1,353,395 Schepels Haver' ingevoerd zyn. — Vroegere jaren, nam. van 1746 tot 1765. leverden een voordeel op voor Engeland aan het uitgevoerd Graan, van 13,369000 Pftr. of 651,000 jaarlyks. Maandelyksche Pryslyst der in- en uitlandsche effkcten. Inlandsche. Holland. Recipisf ssfte Penn. ordin. Jf prCts. 78a8o|pCt. nito3c jar Rent. 5 prCts 74I a 80. Obl. op naam en met Pap. ii prCts 74 a 80 Zeeland. 4 prCts. 84 a 86. Dito 3 prCts f58 a 70 Dito 2§ prCts 60 a f>r Friet' land. 2 prCts. 6saöf>. Utrecht. 2{prCts. 79 a 81. Generaliteit. 3prCts. 83892 Last-en Veilgeld 2f pCts 67aio. Z. Doorl. Hoogh 3 prCts. 9<5 a 99. Dito nieuwe Negot. 100 pCt. Dito 2| prCts. 84*87. O. 1. C Lot. 3 prCts 73| a 77. Nieuwa Lotery 105 pCt Engelsche. Bank-Act. 184 O bid. Z. Zee ' O.Z.Z. Ann. geflot. Dito nieuwe sprCts. Geconf. 78 a 77\ Dito gerd «eflot. • >ito 1751. 4 prCts. Geconf geflot. 5 prCts dito ilS|*llG. De verdere Effecten geen prys. Ltni. 24 Sept, Fai*. •«?  C "* 5 Fransch e. O. I.G. Aé>. van ï?oo i3ö7- Dito van ioco <*C 870. Disc. Kas 3445- Lotery April 1783. ro-;. Dito Otfob. oC S60. Dito Empr. 200 Mill. 85É prCt. Dito 125 Mill 9>-i prCt. Dito80 Mill. 97 prCt. Dito zonder Bullet pof prCt Dito 120 Mill. *W iSSept. ^ Diverss Büithnl andsghb. Amerika. 5 prCts. 99a 1 3101 Dito 4-pCts. rooiai07|. Dito liquid. Debt.500,000 Doll. 73 375 pCts Dito by P. Stadnitski 118a 120 Dito by Stapèirst 114 a 118. Dito nieuwe 100 a ioj. Kwik en Wenerb. . Uito 41 prCts 92 a 93§- Dito 4 prCts. 89 a 93. Denemarken. Tol!. 4 prCts. 94 a 97 ^t'0 Kolft. 4 prCts.t)6a97è- Dito Leen. en Wisf. B. 4 prCts. 94 a 96. Dito Kroon 4 prCts. 95 a 9Ö. Dito Afiat.Comp.99i a ioi. Polen. 5 prCts 9S§ a ico. toe». Onverwisf. Steuer 3 pCts. 34|a 35 ftv. Dito Ordin. 3 pCts. 3öa3ö|ftv Dito Kamerft. 3 piCts. 35 a 35^ ftv. Dito 2 prCts. 28^30 ftv. PRYS DER GRANEN. ROGGE HetLa«. TARW. Het Last. G8Id Ggld Praisfche . . 8aano Psolfebonte en witte lÉoasro Koningsberger . «aajno Dito rode . . 140 a 190 dommer, Colb. en Stetr. Warder, Heagf. enElb. 14'j a >9& garst , haver, boekw I Koningsberger . 140 a 170 VriefcheWinter . 76 a 8» Vrielche . . Voorl.Zomer . . ,777: , Bovenl*ndfche . . TJ5 a 160 Bronwhaver . . 76 a 88 Voorundfe rode . Boefcw.Amsf. en Gooil. L. Seelandfche . . i6j a«oj Dito Brab. en Vlaaraf. L. OLY, TRAAN EN BAARDEN. Walvisch Traan, 't quart, Raapoly.d'Aarn /,T7§«37§ van 12 Stek ƒ dito Lyn . ƒ35 »3S| Dito rode /so»S» «toHennlp . ƒ37 a37i Walv. Baarde" van 3 tot 2 (g de 100 fg ƒ UB aiso WISSEL-COURS» Madrid op Ufo van Londen, zigt fj 39» f 2 maand & 93! dito op 2 m. fj 38,9 Bilboa . . . k\ Ö3s Hamb. zigt ft. 35rl Cadix . . . $1 93s dito 2 m. ft. 35? Seviiien . . O2? Aitona,zigt ft. 35rs Lisfabon . ; \ sr| dito 2 m. U. 35 i Venetfen . . \ 93l Breslan, 6w.dat. ft 45? Genua . . . k 855 Wenen, 6w.dat ft. 35f Livorno . . & 92f Antwerpen pC. 2^ . Parys, 2 m. . \ 50 Gent . pC. *|ver. diio zigt . . \ So$ Brusfel . pC 2|verl. ! Bourdeaux.am. % 5if Zeeland . pC.2-verl, *to, 1 n. . . % 50^ 1 Rotterdam pC. f ÜEC1E-COURS. Baren Goud, perCasfa ƒ355. . . pC. 9\^9i dito, perbanco .... pC. 8|a9 Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5, 8i i Nieuwe Louis d'or 11,8,4 O-ide dito . . ƒ 5, i\ Zonne Piftol. ƒ n, 4 F^nfche Piftol. . ƒ9,9 Carolin. . ƒ11,14 r-rui-fif. dito . ƒ 9, 9 Croix de Malta ƒ13, 3 Lunenb. dito . ƒ 9, 9 Fyn Zilver, p. m. ƒ 26 Spaanf. dito . ƒ 9, 8 dito Grof . ƒ 25^1» Guinies . . ƒ12, 4 Agio van den Bank y§ pCt. Souvereine . . ƒ15,19 Amsterpam 27 Sept. 1790. HISTORISCHE en LETTERKUNDIGE ANECDOTEN. Bekend is het, dat op de Brabandfche Akademie* te Leuven, jaarlyks, uit een groot aantal van jongelieden, die aldaar in de Philolbphie ftuderen, een, die het meest heeft uitgemunt, tot Primus verkoren word: een eerrang, waaraan, belr.lven de gebruiko lyke eerbewyzen, by deze bevordering, tevens gene geringe vo adelen verknogt zyn, daar zulk een Primus niet alleen vrvheid heeft, om te kiezen , in welken tak van Wetenfchap hy verder wil voort ftudcren, maar ook vrye Woning cn ontheffing van Collegie gelden geniet, en boven dit alles nog een inkomen van 800 Brab. Guldens trekt. Geen wonder des, dat allen, die maar enige betrekking tot zodanig een Student hebben, gretig deel nemen in zyn verkregen letterroem. Doorgaans word, in de plaats zyner geboorte, deze zyne bevordering met uitbundige vreugde gevierd. Men haald hem aldaar raet veel gejuich in, of leid hem ftatelyk om, onthaald hem op een pragtige Maaltyd, die met een Bal eindigd, regt Schouwfpelen aan , en houd een of meer dagen met hem, en ter zyner eer, een algemeen Vreugde-Feest. Zulks hadde ook dit Jaar te Maastricht plaats, toen de Zoon van een gemenen Ambagrsman, den Schoenmaker Zltf-fo namelyk, tot Primus verkoren was; en wel onder zulke bykomende buitengewone omftandigheden van eerbetoning ten zynen opzigte, welken duidelyk bewezen, dat men ware verdiensten, ook in de geringftc Handen", wist te waarderen: en dat dus ene iage afkomst, wel verre van hinderlyk te wezen a .n, een fterker prikkel moet opleveren tot, het bet !en ener billyke fchatting. aan uitftekende bekwaamheid, vlyt en braafheid. Onder de veelvuldige Festiviteiten, ter ere van dezen jongeling gegeven, en al het ftatelyke 't geen by die gelegenheid, gedurende twee dagen, plaats hadde, willen wy hier alleen noemen, dat genoegzaam de gehele Stad, des lavonds van deze Feestdagen, verligt was. By dit * illu-  C 112 ) illumineren zag men,hier en daar,ook Tranfpiranten en verligtte Chafinetten met vaersjes en fpreuken , waar van onder anderen één van enen al te klugtigén inhoud zeker, om voor gene optekeningswaardige Anecdote gehouden te mogen worden: en waar van de eenvoudige welmenendheid, daar'in doorftralende, alleen ter vergoeding kon dienen, van den ander- zints fchralen lof, dien dit Vaersje inhield. Het zelve luidde in plat Maastrichts woordelyk dus: Viva Prima, viva Bekske, Euzen Doris is gee Gekske, Nou is Maastricht weer boven d^rop, Euzen Doris is geen Osfenkop. GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amfterdam 150: en te Haarlem 5, onder welken laatften 4 beneden de m Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS - OPGAVEN wegens in- en uitlandsci-ie boeken, prenten, kaarten, &c. *** J- de Groot, G. Warnars en P. den Hengst, te Amflerdam ; S. en J. Lucbtmans, te Leyden; A. Blusje en Zoon , te Dordrecht, en V. van der I'laats, te Harlingen; door Aankoop Eigenaars geworden zynde, van een heerlyk ftel van Twee honderd twee-en-vyfiig fchone TAFERELEN, verbeeldende alle he merkwaardigste GESCHIEDENISSEN VAN DHEf gehelen Bfbel, voor rekening en onder het opzicht van wylen den kundigen Boekhandelaar Ifaac Tirion, ( doch die dezelve, door zyn overlyden, niet heeft kunnen uitgeven,) geiiiventeerd en getekend door du Bourg, en kunftig in het koper gebragt door de beroemde Graveurs Fokke , Tanjé, Philips, Duflos, Folkema en andere voorname Meesters, en met gepaste onderfchriften in de Nederduitfche en Fianfche Talen voorzien , hebben gemeend bet Kunstlievend en Godvruchtig Publiek genen ondienst te doen, door bet zelve by Injcbryving tot den Aankoop dezer trejfelyke Prentverzameling en alge meen nuttig Christelyk Huisboek in ftaat te Hellen. Om dit te meer te bevorderen, hebben zy op de onkostbaarfte en minst bezwarende wyze tevens bedagt geweest, en daarom befloten, Maandelyks ene Aflevering van twintig Platen (twee boven den anderen gedrukt, in gr. folio Formaat) tegen den extra goedkopen prys van 24 ftuiv., elke Aflevering op Ordin. papier, en 30 ft. op Groot of Royaal papier te doen, derwyze dat in dertien Maanden het gehele Werk zal afgeleverd zyn, en met de Titels, beknopten Inhoud en ene Naamlyst der Infchryvers compl. ƒ 15:12: — op ordin. en ƒ 19:10:— op royaal papier, zal kosten. Die genegen zyn zich van deze voordelige gelegenheid te bedienen, en zich van goede Plaatdrukken te voorzien, worden verzogt zig, hoe eer hoe beter, by hunnen gewonen Boekverkoper aan te melden, nadien de Intekening flegts tet den 15. Odtober open Ihat, Het Bericht van Injcbryving. met twee daar by gevoegde Plaatproeven, is by bovengemeb den en alomme gratis te bekomen. *** By C. Plaat, teHaerlem, ü te bekomen. NOUVEAU ALMANACH de POCHIÏ, pour l'Année 1791. 0rnl de XII. Eftampes, dont deux Jont tiries de la Vie et de la Mort de Jofepb II. et let dix autres de la Vie du, Markgrave Frederic a li ftuiv. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van li tot 18 Sept, te Hamburg. fHoogfte ftand 28, 3f. deni7den. Barom. < Laagfte . . 27,11|.'den ioden. LGemiddelde der gehele Week 28, ifT. Therm. fHoogfte ftand 160. 's Midd. van den I4den.' Reaumur.< Laagfte . . 6°.'s Morg van den r8d«n. LGemiddelde der gehele Week I2lgrad. Ileerfcbende wind W. Dagelïksche Waaknemikgek, büiter Haajulem; BARO THERMO- STREEK I790 me- METER. DER luchtsge- bEPT. ter. Noordj Zuid. wind. steedheid. f3«- o 55J 57 W. t. n. 22.^ 30. c| 62| 74 w. bewolkt. - ( 30- 1 52 sr w. z.w. ~7»9.»i 5S 5? z7~~~~ ~ 1 23-{29. 91 59I 59 z. t. o. Voorm betrokken L29- 9 57 56 «■ z- o- verder re«en- f2911 56! 57 ». t. O. j 24. { 29H 62 fjq| N. N. O. Voorm. betrokken (_3°- «f 55 54i N. verder bewolkt. f 30. O 57 56 w.N.lvT voorm. betrokken, *S«y30. o ooi 61 W. t. N. Nam. buyig en betr. (_3o. O 57 562 W. harde wind. f30. ll 55§ 56 n. t. o. 26. < 30. I 6o| 61 N. t. w. Voorm. betrokke» 13Q. 3 5Q 49 verder bewolkt. f 3a 3 50 54 z- o. 27. < 30. 2| 58 77 Z. Z. o. omtr.helder. Jja. *i 44 41 §_ _ j_ - ' \ ("30. 1 43§ 4:4. z. o.t.z. 28. J 29.11L '58I 78 W. helder,'* Avonds l 29.10Ï 51 49§'. w. t. z. betr0*ken- De Nagt tusfehen den 27fte en 28fte-was.de eerfte van ditSaiïoea dat het merkbaar gerypt had. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  No. 119. ALGEMENE KONST-en LETTER-BODE, FOOR MEER- ENMIN-GEOEFFENDEN. Vry dag den 8. Oclober. BERIGTEN. ITALIEN. fft'^^fjlchoon men wel niet verzuimd heeft, inonC yi ze Letterkundige Dagfclniften , van het ^ |] zonderling voorval fpoedig gewag te mam^^S ken, 't geen, op den 8.November desvoTÏgen jaars, omftreeks Recoaro, in het Venetiaansch gebied, gebeurd is; heeft men egter een gunftiger jaargetyde moeten afwagten, om meer naauwkeurig onderzoek daar na te doen, en van alles een breder verflag te kunnen geven. Het volgend meer omftandig, en, zo wy menen te mogen vertrouwen,geloofwaardig verhaal, zal hier omtrent aan het verlangen van de Liefhebberen der Natuurl. Hiftorie kunnen voldoen. „Recoaro is, uit hoofde van deszelfs Mineraal-water, te over bekend. Het ligt 25 Italiaanfche Mylen van Vicenza, bykans aan den voet der Alpen. , De Rivier Agno vormt hier een Dal, welke de enigfte vlakte in dezen oord opleverd. Op den 8. November hoorde men, aldaar en tot op enen afftand van 30 Mylen verder, des Namiddags 1 uur, een gedruis , niet ongelyk aan een Donderllag. Hier op volgde een ontzaglyk verfchynzel. Te weten: het Gebergte fcheurde aan den"kant van deszelfs afloop, meer dan 2 Mylen in omtrek. Verfcheiden dier fcheuren zedert onderzogt en afgemeten zynde, heeft men beyonden, dat één derzelven zig meer dan ioco Roe- V. DE E Ei. den, in enen krommen lyn, uitftrekt. Ook heeft men befpeurd, dat de Berg ene aaumerkelyke verandering, in deszelfs kruin, ondergaan heeft, daar de verfcheidene toppen, waar uit dezelve voorheen beftond, en die regtftandig opliepen, niet meer te zien zyn, terwyl ettelyken, die ene andere gedaante hebben , thans meer over het Dal hellen , en nieuwe verwoestingen dreigen. „Het bed van de Rivier Agno heeft zig verbreed, en is,hier en daar, 40 voeten hoger geworden. Aan enige piaatfen loopt deze verbreding tot aan den voet der zylingfche Bergen voort. Ene andere Stroom, de Rotolo" geheten, heeft insgelyks niet weinig toegebragt tot deze grote toneèl-verwisfeling. Door het overlopen van dezen Vloed is het fchone en vrugtbare Dal daar omftreeks geheel verwoest, ook hebben de nabyliggende Velden niet weinig geleden. Men ontdekt in het ontblote bed der Riviere, Stammen van zeer grote Bomen. . Waarfchynlyk zyn dezelven van dat foort van Pyn- of Dennebomen,welken by Linn. Pinus Picea geheten word, en die over enige honderden van jaren, door ene foortgelyke omkering, daar in begraven werden; want op de Bergen rondom vind men dezen boom niet. Velen dier Stammen zyn nog in derzelver volkomenen natuurlyken ftaat: anderen zien geel- of aschkleurig of zyn geheel vermolzemd. Men heeft ook zo wel in het veranderde bed der beiden Stromen , als op het naburig Gebergte, enige Schelpdieren gevonden, die men egter, zonder nader onderzoek, niet weet, of voor Zéefchelpvisfchen te houden zyn. Wyders heeft men hier en daar grote ftukken Marmer, van' p kar-  C »4 ) karmozyn rode en witte koleür gevonden, die inden grond gezonken zyn. Dezelven zien 'er zeer fraay uit, en kunnen zelfs d or Konstenaren gebruikt worden. Eindelyk heeft men ook nog andere harde Stenen, gelyk mede Molenftenen, en twee foorten van Gyps ontdekt, doch alles'geheel verftrooid, en eerst na deze vreesfelyke verzinking, waargenomen. GR O O T-B RITA NNI E N. De Hr. Burgesf, te Oxford, is, zedert een geruimen tyd bezig'geweest met het gereed maken van ene Verzameling Van Obfervationts Critica in Scriptores Gracos & Latinos, ac loquos antiqua eruditionis, una cum enarrationibus, collation/busque vcterum codicum manufcriptorum et Sylloge Anecdotorum Graeorum , welke, by Delen, met medehulp van verfcheidene Geleerde Mannen, zo in Enge/and, als in Frankryk, Holland, Italien en Duitscbland, door hem in druk ftaat uitgegeven te worden, en welke, wanneer ze tot ftand gebragt is, een uitmuntend vervolg zal opleveren op de Obfervationes Miscellania van Burman en d^Orville, die voorheen in Holland zyn uitgegeven. Volgens het opgegeven Plan, by een in druk verfchenen Latynsch berigt, zal deze Verzameling bevatten: 1. Disfertationcs Critica. Narrativa: inquibus rerum et verborum difficultatcs et proprietates cxponentur, digerantur, illuftrentur ; a. Disfertationcs Critica Emcndatripis: inquibus.viiia, qua quoque modo in vcterum. auBorum libros irripferint, notentur et tollantur ; 3. Disfertationcs Critica Phi/ofophica: inquibus inquiratur in caufas disciplinarum, artium, linquarum et in rationes r er urn qua iis continentur: qui loci,fatis alte repetiti, omnes ad menfis human°25 Getal der aétive Burgers, of weerbare mannen, van tusfehen 16 a 60 jaren oud, bedragende een vierde van 't geheel . . • 2,375,000 Getal dezer weerbare mannen voor elk lid van 't Parlement . . . • 4j25öj Én geland en Wallis bevatten, volgens de Sta- tistifche Tafels, vierkante Mylen . 54iT'2 Getal der Perfonen voor elke vierkante Myl i,47f 'Schodand bevat vierkante Mylen . . 25,6co_ Getal der Perfonen voor elke vierk. Myl . 5?| Grootbritannien houd dus vierk. Mylen . 79,712 of vierkante Morgtns (acres) 51,015,680 Getal der Perfonen voor elke «ierk. Myl, of ' 53 Morgen voor ieder hoofd (*) . . lio| Neue opbrengst der Belastingen , 3 jaren , te weten van 6 Apr. 1787 tot 5 Apr. 1790. door elkande' ren geflagen . . Pft; 15,846,000 BvSprCt. voor de kosten der Collecte 1,267,680 Het voornaam inkomen van Groot-liritannien, buiten de Tiendens, Wyk- en Landfchattin Pft. f d. gen &c bedraagt dus . . 17,113,580. 00 Zo dat ieder partikulier, door een gerekend, aan den Staat, uit zyn inkomen of het produkt van zynen arbeid, opbrengt . 1.16 o| (*) In de Verenigde Nederlanden rekend men omtrent 3 Morgen voor ieder hoofd : zo dat de bevo'king in Groot tlritannien tot op w Mill. Zielen moest vermeerderen, om met die yan Holland geiyk te ftaan. Doch by de weerbare mannen gerekend,betaald Pft. f. d. ieder daar van hoofd voor hoofd . 7. 4 I* De Hoofdfom der Nation. Schulden, buiten de Lyf- en Jaar-renten, is omtrent 240,000,000. o 0 Onderfteld, dat het Land eindelyk de Nation. Schuld moet afbetalen, zo is elke vierkante Myl verhypotheekt voor . . 3,oM6 0} of elke vierkante Morgen (f) voor 4.12 3j De Interest der geleende Kapitalen,de Lyf- en Jaar-renten, nevens de kosten van Admini ftratie daar by gerekend, bedraagt 9,260,000. o o Waar toe,elke vierkanteMyM doorelkandtren f 116. 3 4| of elke vierkante Morgen > geflagen jaarlyks * o. 3 6 of ieder hoofd voorhoofd j opbrengt. L 0.196 NUTTIGE INSTELLINGEN. Het Genootschap ter bevordering'van Handwerken en Fahryken, re Nymegen, deelde, op dtn 23. van Oogstmaand laatstl., wederom de gewone jaariykfehe Pryzen uit, in de Gasthuis Kerk aldaar: wanneer de Hr. Mr. E.'J.B Scbonck, J. U. D. en Rector der Latynfche Schble dier Stad, ene inleidende Redenvoering in 'iebtmaat hield: over het A'nS der werkzaamheid {*). Dit Genootfchap , welit reeds zynen aanvang nam in Febr. 1784. heeft voornamefyis ten doel om de kinderen van behoef ige lieden, tot nuttige Leden defc Maa:fchappy te vormen, en van het firaatldpen en bédelen af te houden. Een groot aantal fatzoenlyke lieden contribueren tot dat nuttig eindt de geringe toelage van 6 Gulden 's jaars ; terwyl de Siad een gefenttu ticbouw daar voor geappropnëe.rd beeft, en het Opperbeftuur door de Leden aan twee Heren 'uit de Magiftraat is opgedragen', by welke, uit dat zelfde Collegie.een Secretaris en Th'efaurier gevoegd /.yn; behaiven nog dat één'der zaken'overkundig Lid, uit enkele menschlievendheid, de nadere Dfreftle en "toevoorzicht van alles, wat dit Inftituut betreft, • wel 'heeft willen op zig nemen. Het getal der kinderen, die in dit huis arbeiden en onderwezen worden is 60, nu meer dan minder,- en hunne bezigheid beftaat, voor de Jongens in Sayet- en Katoenfpinnen,waar van de Meisjes Kuusfenbreyen; wordende zy teffens onderwezen, door-een Mee.-ter van'het buis,' in het lezen en febryven, enz — -om welke nuttige bezigheden by de jeugd meer fmakelyk te maken, en haar ter beoeffening derzelve aan te moedigen, zo deelt het Genoorfchap jaarlyks, met een zeer goed gevolg, Eerepryzen onder deze jonge knapen uit; beftaande voor de Jongens in een Jas, Kamizool en Broek, Hoed enz. en voor dë Meisjes in een Chits Jak, Schortekleed óf Rok. Deze uitdeling gefchied jaarlyks, in een der Kerken, en dus opentlyk; wordende door een Aanfpraak van den Kanfel geopend: gelyk zulks^ in de vorige jaren, beurtswyze , door de Heren Predikanten, en voor die jaar,' (t) Dat is byna voor' een derde der waarde van de Landeryen. (*) De2e niet onbevallige en uelvloeyende Aapfpraak is vervolgens, op verzoek der Leden , door den druk gemeen gemaakt: zya» cie dezelve uieUe te bekomen by de Uitgevers van dit Blad» P 3  Jaar, door den tovettgerflelden Rector Schottel, ten a%*eme uen genoegen verrigt wierd. Het getal der Pryzen was, by deze laatfte uitdeling: Aan 4. Meiijes, die het best gebreid hadden. Aan 2 Jongens in het Katoenfpinnen. Aaa 2 dito in bet Sayeifpinnen. JXan 9 Kinderen, die het best gefchreven hadden. Aan 6 anderen, wegens goed gedrag. PRYS DER GRANEN. ROGGE HetLast. TARW. Het Last. I Ggld. Ggld. j 1'ruisfche . . 933110 PooTe bonte en witte i7oa2io Koningsberger . 9oano Dito rode . . ï?sai95 Pommer, Colb. en Stett. Warder, Keugf. en Elb. IS5 a ioï GARST , haver, BOEKw. Koningsbeiger . 155a 188 VriefcheWinter . 72 a 86 Vriefche . • Voorl.Zomer . . Uovenlandfche . . 1453170 Brouwhaver . . 74 a 88 Voorlandfe rode • Boekvv.Amsf. enGooil. L. Zeelanafcne . , 1758220 Dito Brab. en Vlaamf. L. - OLY, TRAAN EN BAARDEN. Wajvisch Traan, 'tquart. Raapo!y,d'Aain ƒ37 337^ van 12Stek. ff>6 dito Lyn . ƒ35 330 Dito rode /50a 51 êito Hennip . ƒ37 337! Walv. Baarden van j 3tot7igde 100{g/n8ai5o Wisfijsn-rouRS. Uadrid op Ufo van | Londen, zigt fj 39, ij 2 maand 8 03? dito op 2 m. Q 38,10,9! Bilboa . . . $ 931 Hamb. zigt ft. 3Srl Cadix . . i § 93? dito 2 m. ft. 35ï§ Sevilien . % 92§ AItona,zigt ft. 35! Lisfabon ; : f 51? dito 2 m. ft. 34j-§ Venetien . . % 93s Breslau, 6w.dat. ft. 45I j Genua . . . % 85i Wenen,6w.dat ft. 351 Livorno . . %, 9^1 Antwerpen pC. 2^ verl. Parys, 2 ra. . % 49l Gent . pC. 2fveri. clito zigt . . % 49 Brusfel . pC 2|verl. Êourdeaux, s ra. % 49§ Zeeland . pC-2§verI. dito, 1 ia. . . % 49s Rotterdam pC. f SPECIE-COURS. garen Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC. o|a§ dito, perbanco .... pC. 9§af Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5, 8ï 1 Nieuwe Louis d'or 11,8,4 Oude dito . . ƒ 5, 7l Zonne Piftol. f 11, 4 Franfche Piftol. . ƒ 9, 9§ | Carolin. . ƒx1,14 Pruisiïf, dito . ƒ 9, 9| Croix de Malta ƒ 13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9, 9§ Fyn Zilver, p. m. ƒ 26 Spaanf. dit» . ƒ 9, 8 dito Grof . ƒ 25,T4 Guinies . . ƒ12,5 Agio van den Baak jf pCt. Souvereine . ■ f16 ' a.mstsrdam 4 Qüob. 1790. HISTORISCHS en LETTERKUNDIGE ANECDOTEN. In de Stad Chcsier is onlangs een nieuw Profeet voor den dag gekomen, wiens tan! en gedrag alle; denkbeelden van buitenfperigbeid te boven gaat. Hy zegt, dat het Duizendjarig Ryk reeds over 5 jaren een aanvang genomen heeft, en dat de Mesfias zig thans te Lambtth bevind. Hy wend voor een zendeling van hem te wezen, en hier voor afftand gedaan te hebben van ere bediening by den Tol, wélke hem jaarlyks 500 Ponden opbragt. Hy draagt verfcheiden gedrukte Biljetten by zig, die hy overal op openbare piaatfen aanplakt, by wege van'bekendmaking. Men heeft aan het Post-Comptoir ettelyke Brieven ontvangen, waar van het Opfchiïft hield: „Aan den Mesfias, te Lambeth." Het is zonderling, dat de gefprekken van dezen man over alle andere onderwerpen de duidelyke blyken opleveren van een gezond verftand, en enen geoeffenden geest: ook fpreekt hy verfcheidene der thans levende talen. Maar zodra begint men zyn geliefkoosden fnaar niet flegts even te roeren, of terftond beginnen zyne verftandelyke vermogen aan 't hollen te geraken. Zya voorkomen is zedig en zelfs deftig. GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amfterdam 142: in V Hage in de laatstvoorgaande Week 18, en te Haarlem 9, onder welken laatften 3 beneden de ia Jaren. Inde Maand Septemb. 1790. eyn, binnen Alkmaar, overleden 32 Perfonen, als: 5Mannen, 5 Vrouwen, 10 jongens en 12 Meisjes; hier onder a doodgeboornen, 9 tot 1 Jaar, 3 van 1 tot 5 Jaren, 6 van 10 tot 20, 1 van 20 tot 30, 3 van 30 tot 40, 3 van 40 tot 50, a van 50 tot 60, en 1 van 98 Jaren en 8 maanden. In Torhhire is onlangs een man overleden, in den Ouderdom van 130 jaren; zynde uit Wallis geboren en van beroep een Landbouwer. Hy ontbeet nimmer, en gebruikte 's middags alleen Melk, en flegts zelden enig dierlyk voedzel, uitgezonderd nu en dan Schapenvleesch, eenvoudig toebereid. Hy had een goed geheugen, en wist verfcheiden aangename Histories te vertellen van de tyden van Karei II. dien hy zig wel konde erinneren. OPEN-  C "9 ) OPENBARE VERKOPINGEN van boekeuyen en kunstverzamelingen. Op Maandag) den 18 October en volgende dagen, dezes jaars 1790. zal, te Harlingen, ten huize van den Overledenen, door de Boekhandelaars van der Plaats en Romav, verkogt worden, de uitmuntende en zeer aanzieniyke BIBLIOTHEEK van wylen den Wel Eerw. en zeer Geleerden Her.e Joannes Stikstba, in deszelfs leven Leeraar der Doopsgezinden te Harlingen. Deze Boekverzameling, door den Vader des laatsto^erledenen reeds begonnen, en door den Geleerden Gryzaard zeiven, gedurende vele jaren, tot het einde van enen meer dan tachtigjarigen levensloop , vermeerderd en verrykt, bevat een Schat van de beste Werken in vel'erleye talen en takken van Geleerdheid en Wetenfchap; waar onder ettelyke zeer zeldzamen; zynde genoegzaam alle de Boeken uitnemend wel bewaard, en velen zeer net, ja zelfs zommigen ongemeen kostbaar, ingebonden. De gedrukte Catalogus dezer Boekery, welke; te Harlin gen by V. van der Plaats, en te Franeker by E>. Romar voor Si ftuiv. ie bekomen is, beflaat 307 bladz. in gr. 8vo. en bevat, buiten de Inftrumenten, Prentwerken enz. 4671 Nommers of Werken, in onderIcheidene Beek.forma.ten, Onder welken, by vele anderen fraaye en kostbaren, in folio: Biblia Polygtotta, IValtoni, 8 voll. Lond. 1657- cor- tübtVel. Test Hehr. ed. B. Kennicstt, 2 voll. Ox. 1776. lig. angl. nitid. Nov. Test. Grcecum, Wetftenii, t voll Ainft. 175rfem. rubr. Euzebii Pampb. Herrn. Sezom Tbeod. &t. Hifi JEcclef. cura G. Reading, 3 voll. Cantabr 1720. perg. cord. J. Eu Zebii Uier. Div Tiiblioth Mnrtianaii. Paris 16:03-1706. 5-vo!. lig. g^Jl, BiUl'.a Critica, 9 vol'. Poli Synopfis, 5 voll. Clerici Commentarii, 4 voll ejusd. Harm. Ettangel. Hammond, et Cltr. in N. Test, 2 voll. 17-14. op. edit. Erasmi-, Casfandri ,7.imnglii, Lutberi Calvini, Melancbtonis, Grotii, Lightfotii, Bocbarti, Opera. Bibliotb. Fr. Pol. 9 vol Cave Hift. Litt. Script. Eccl, col. 1720. opt. ed. Nat. Alex. Hifi. Ecel. Vet. Nov. que Test. 8 voll. Paris 1730 Hardt, Magn. Oecumen. Cm,ftant. Concil. 6 torn. 3 voll. 1709. J. Hus et H. Pragerf. Hifi. Monum. 2 voll. 1715 Hammond''s , Milten''s ,Tillotjon's Worïs. Goeree', Joodfche Oudh. en Mof. Hjft. 6 del. Opera Omnia Platönis, Serrani, 3 voll. 1578. Arifloteles, 4 voll. Par. 1654Tbeophrasti, cura Heinfii, Lugd. Bat. iöi3- lib. rar. Pluiar cbi, G. Xylandri, 2 voll, 1599- Hippocrates, Foefii, 2 vol. Gaieni, Gitecé, 4 torn. 2 voll. Baf 1538. CudwoHi Syft. Int. JVIosbem. 2 voll. 1733. Locke'sfl'etks, 3 voll. 1714.- Miller, Kruidk Woordenb. 3 d. 4 band. 1714- Atlas Ccelest. by J. Jflamjïeed, Lond. 1753. Petnvii DoUrin; Temp. 3 voll. 1703. Tbeat Geogr. Vet. Opera Bertii, 2 torn. 1 vol. Amft. 16.19. rarisj. Jof pbi Opera Omnia, Haverk. 2 voll. r726. Fbilonis Optr. cum notis Mangey, 2 voll. Lond. 1742. nitid. rarisf. Heroiotus, Gronovii,"i7i5. Ism. Abulfeda, ex cod. Pocock. Arab. 6c Lat. Oxon. 1723. G Pacbymeris Micbael £? Andr. falceologus, Rorn. 1666 et 1669- Hbr. rar. Procop. Caf. Hifi. ed. Maltreto; 2 vol. libr.rar. Hispaniailluftr. per Schot turn, t\ voll. 1604 lib. rarisf. Camden's Britannia, 2 vol. Rym-Kronyken van M. Stoke en Cl. Kolyn. van Mieris Gr. Charterb. $ delen, ibid. Hiftor. dei Nederl. Vorste», 3 del, gr. pap. van Loon, Aloude HolL Hift. 3 de-U gr.pap. Fococle's.Defcr. of tbe Aett. 3 torn. 2 vol. Demostbenes ,Orationes ö'c. Grcece, Lut. 1570. edit opt. Cbryfoflomi, Oration. LXXX. Gr. et Lar. Lut. Par. 1604. lib. rar.. Varii Rhetores Ant. Lat. ap. Aldwn, 5,523. lib. rar, M. T Ciceronis Opera, Cur. Verburgii,, 1724. Aefcbyli Tragad Stanleii, 1663. lib. rar. Virgil. Maron. Opera. Lodyv, de le Cerda , 3, voll. rar. Giggei Tbef. Ling. Arab. 4 voll. lil), rar. Golii Lex. Arab. Lat Lugd-. Bat. lib. rar. Entymol. M.agnum, Sylburgii, 1594. rar. Hefycbii Lexicon. 2, voll. Eugd. Bit. 1740". gr., pap. Budcei Comment Ling. gr. 1548. Opt ed, F. Peirarcbaj Oper. Omnia. ed. op. Vosfii.Oper. 6 voll. 170.1. In otiARTo; Biblia Hebraica, cum punct. Paria ap. Stephanum 4 voll. 1539 (Jiber eximia raritatis, in Collat. Rennicotiana non apparens; duo tantum vol. exbibet Rosfiana, ' nee plura duobus obtulit CataU Crevennianus No. 14. Duo- 1 deci;;i Propbetis adjectus efl. Comment. R.Dav, Kimchii, recente. ' Vatablo) Rosfi, Varice Lection. Vet. Te ft. Hebr. 4 voll. Parmsa ■ 1784—1788. Biblia Grceca Breytingeri, 4 voll. 1730. Nov. Tefl gr. Diglotton. 1 voll. H. Venemce in Efalmos,, 6 voll. in leremiam 2 voll. in Zacbariam , in Malacbiam j Wolfii cura Pbilol. 4 vol 1732. Wetftenii Proleg. ad Noy. Teft. 1730. Lowtb. Sacra poef. Htbr. ch. maj. Maimonidis, Varia Opera. Werenfelfii opusc. 2 voll. Jofepbjis Hebraicus, cura Breithaupti. Venema Hist. Eccleliast. V*. & N. Telt. 7 voll. Ottii Annal. Anap. Hist. critiq. de V. N Testam* £ƒ• par- P. Simon 4 voll. Nouvel. Bibliotb. par Dupin 21 tom. 8 voll. Bp. R. Lowtb 's Ifaiab. Doddridge 's Family Expofitir,, 6 voll. Macknigbi's Harmony. 2 vol: Benfon's Parapbrafe and Notes &c. 5 voll. Lardner's Collect. of An. Iew. and Heathen Teflim. 4 voll. Foster's Discourfes of Nut. Relig. 2 voll. A collect.. of Various tracts conceming tbe Failb 'of one God, the Fatber f» 6 voll Scarce. Iienfón's Hist. of tbe iive of. jfT. Oir,.ld. History of the fint planting of tbe Cbrist Relig. 3 voll. IJrandt's Hist.' der Reformatie 4 Del. Ariftotelis Opera Onmie. Sylburgii 6 voll. Epicteti Disfere. Uptoni 2 vol'. 1751. Plutarchi Vitce. parallela, üryani 5 voll 1722. ch. maj. Diog. Laêytius de Vitis &C. Meybomii , 2 tom. 1 voll. 1692. IVolf.i, Opera. Philofophica. Newtoni Varia Oper. Philof. Tranfactions abridged 7 voll. Leeuwenhoeks Brieven met pi. 5. Del. Müsfenbroek en Desauguliers Natuurk. Chr. Wolfti Elementa 5 yoII. Aeliani Var. Hist. Gronov. 2 voll. Salustii Opera, Cum notis. Wasfe, ld. cum not. Dortii; Livius. Drakenborcbii, 7 voll. Hist. Univerf. par Calmet 8 voll. Hist. d''Angletene par Rapin 13 voll; IVesterbaan's Algem. Hist. 19 °D. ihgeu. Mattbtei Analecta 5 vol. Haitema , Zaken van St. en Oorl! U D. in 15 band. Homeri. Ilias, £f Odysfea. Clarkii, 4 voll. Vitgilii Opera, Burmanni. 4 vol!. Ovidii Opera, Bur* mam..4 voll. Joost van den. Vondel's Werken , 12 Delen, in 13 band; ribb. band, zindelyk Exempl Kiliani Diction.' Teut. — Lat. Hasfelt. 2 vol. 1777. Alb. Scbultenfi, Varia Opera. Bibliotbeque Oriënt, par d' Herbilot. 4 voll. 1777 , 1779. avec les_ addid. de H. A. Scbultens. Recueil d''Antiq. Egypt. £«?c. du Comte de Caylus 7 vol1. Lucianus Cum Not. Var. 4 voll 1743. Nitid, la octavo en kleiner formaat. Biblia Hebraica Antw. ap. Cb. Plantinum 4 voll. Id. fine punctis apud-RaphciiEgium. Leida; 4 voll. perg. Id. apudp Plant 5 voll. Biblia Graca 70 Interpr. Xyland. & Lonicerï 4 vol. Argent. 1526. Vet. Test. Grasc, ex verf. LXX.Millii. 2 vol|, Amft. 2725. Discours, par Saurin, Beaufobre £f Ro- iuesl  ( 120 ) ques, iT voll. Sermons [fc.du P. Bourdaloue, 15 voll. Hifi. Ecclefiast. par Fleury 34 voll. Tbe State of tbe Hebrevo print Text of tbe O. Teft. and others tracts of B. Kennicot. Ser~ mons of Scharp 7 vol. of Poster 4 vol. Clarke. 10 vol Mosf. 8 voll. Blair. 4 voll. and many Others of the best Enyiisch preacliers. Sant. Clarke's Predikatiën 11 Dél Micb aèlis, Mof. Recht. 7 Del. Noliet. Natuurk. Lesfen 13 ft. Onpl. id. Pr. onderv. Natuurk. 6 ft. Compl. Elemens de Hift. Gener. par MUM 9 voll. Hifi. Rom par Rollin 16 voll. Robbertfon's Hist. of Cbarles V. 4 voll. Wagenaars Vaderl. Historie 22 Del. eerfte Druk. Clarisfa en Karei Grandifon, dubbele Exempl. in 'tEngelsch en Nederduitsch: nevens ene menigte andere van de beste werken,byzonderlyk die tot de Oosterfche, zo wel als Griekfcbe en Latynfche Litteratuur, gelyk ook tot de oudeen hedendaagfche Gefchiedenis, behoren: ontmoetende men hier meest alle de vroegere en latere klasfikale Schryvers in alle de onderfcbeidene takken van Geleerdheid en Wetenfchap. NB. De Boekverkoper Romar, te Franeker, ontvangt Commisfies van liefhebbers buiten de Provintie Friesland wonennende, mits dezelven in tyds overgezonden worden en voor elk boek .een bepaalden prys worde opgegeven. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN wegens in- enuitlandsche boeken, prenten, kaarten, &c. *** By D. du Mortier en Zoon, te Leyden, en J. de LAKCE,te Deventer, is van de Pers gekomen, het eer/Ie Deel van het REEKENBOE K, uitgegeven door de Maatfchappy : Tot nut van 't Algemeen; het welk ook alom verzonden, en niet alleen voor den geringen prys van 5 ftuivers; maar, boven dien voor de Schoolhouderen , die hetzelve by getallen nemen, veor flegts 4 ftuivers, te bekomen is. De uitgave van dit ifte Deel, zal door die van het 2de, 3de en 4de Deel, waar mede dit Reekonboek dan ook geheel compleet zal zyn, nu met den meesten fpoedagtervoigd worden. De Maatfchappy; Tot kot van 't Algemeen, zo zeer verlangende eene gemaklyle cn verbeterde Handleiding tot de Rekenkunde, aan de leergrage Jeugd in ons Vaderland, te verfchaffen, beeft den arbeid van de Heeren M v. Olm, J. v. d, P.osch en M. Aerschot, (die zy op eene, deswegens door haar uitgefchreven Vrage, ontvangen bad, en waarvan zy den eerften met enen Gouden, en de beide lattflen met enen Zilveren Eerpenning bekroond beeft,) byïengetrokken ; en welke byëentrekking dit tegenwoordige Reekenboek heeft opgeleverd — door de uitgave van betwelke deze loflyke Maatfchappy dan cok, aan baar zo rechtmatig verlangen in dezen ontwyfelbaar ip de uitftekendfte wyze, voldaan mag zien. NB. BovengVmelden D. du Mortier enZeon en J.de Lange, behouden insgelyks aan zig het recht, om de 4 Delen van dit Reekenboek niet alleen in 't Fransch vertaald, maar ook geheet uitgewerkt; te doen drukken en uit te geven. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. LJittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 19 tot 85 Sept. te Hamburg. CHoogfte ftand 28 , 3J. den23ften. Barom. < Laagfte . . 27, iof. den2iften, ^Gemiddelde der gehele Week 28, i| I. Therm. fHoogfteftand 17J0. 's Midd. van den i9den. Reaumur. < Laagfte . . 6°. 's Morg van den 23 en 25 ften. L Gemiddelde der gehele Week 14 grad. Jleerfcbende wind Z. W. Dagelyksche Waarnemikgen, buiten Haarlem. BARO thermo- streek 1790 ME- meter. der luchtsge- Sept. ter. Noord| Zuid. wind. STia.pnF.ip. ("2910! S7i 58 N.N. W. i bewolkt, weinig 29. -! 30. o 60 67 N. t. W. regenbuyen.'sAr. f 30. I 52 50 N. N, O. wolken. f3°- 55 56 Ö. r , " 30. < 30. ff 62 82 z. O. bewolkt,'»Avonds ÜO- i" 5» 1 S'l Z- Z- O. Noordcrligt. Oct. f30 o§ 47J f 47 o z. o. 1. < 29 ro§ 62 82 helder. [ L29- 9l 5r 49i ■ ■ f 29. 9i 51 51 o. t. z. 2. < 20 oï- 01 79 Z.O.t.O. meest helder, 14- 8:1 52 5q| o z. o. '°m'dJ. bewolkt. f29- 8£ 53 53 o. z. o. 3. < 29 8J 63 69 z. O. bewolkt. (.29 9 S7§ 55 o- z. o. ^ ("29. 9 54 54 O. t. Z. 's Morg. helder, 4. < 29. 9 67 70 Z. t. O. verder bewolkt, (.2910 5rt§ 55§ Nam. watregen. f29 10J 55! 5<5| z. t, o. 5. J 29.10 6l\ 87 z. Z. O. omtr.helder. / 29. 9 54 52 Z. t. O. In de afgelopen Maand September. Hoogfte Therm. den I9den's Middags -2§gr. Laagfte dito . den tuften's Avonds ^4gr. De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogtend, Middag en Avond, is geweest 57! grad. Is iT| grad. Jager als in Septemb. 1789. Hoeveelheid van gevallen en ui t g e wa semi' Wa ter. Te Alkmaar. Gedurende de Maand September 1790. Gevallen 35 Lynen: Uitgewaasfemd 34 Lynen. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  i79°* No. i2o. ALGEMENE KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- E N M I N~G E 0 E F F E N D E N. Vry dag den 15. Ociober. "4 BERIGTEN. AMERIKA ANSCHE VERENIGDE STATEN. t®3®"^ et getal der Hoogleeraren aan de UniverTJ UL fiteit (of het Collegie) te Pbiladelpbia, is, |(f in het laatst verlopen jaar, met ettelyke i^sj=É nieuwe bekwame mannen vermeerderd geworden ; het Fonds dier Hoge Schole is in den besten ftaat; ook de Boekery, by dezelve, bevat reeds 10 duizend Boekdelen. Men heeft een fraaye Kruidhof, van 10 Morgen .groot, daar by aangelegd. De Hoogleeraars worden voor de besten en kundigften van het gehele vaste Land gehouden: niet minder dan 90 Studenten, in het Geneeskundig vak, ontvangen aldaar lesfen, waar onder één van Lima, in Zuid Amerika,afkovai\\g, en omtrent lo of 12 uit Frankryk, Spanje en de Engelfche West-Indifche Eilanden. GR O O T-BRITANNIE N. De Hr. John White, Schildk. en Overfte Wondheler by de Volkplanting aan de Botanybaay , heeft, onlangs, een Boekdeel in 4to. over de aldaar gevonden, en in de Natuurl. Hiftorie tot dus verre onbekende, Dieren, in 't ligt gegeven Ook heeft hy 40 ftuks derzelven, opgezet , aan het Leverfche Kabinet gezonden, waar van de Hr. Parkinfon thans bezitter is: waar by dezelven, nevens alle de overige V. DEEL. Stukken van deze uitmuntende Verzameling, dagelyks te zien zyn. De Hr. Bimbury maakt zig thans weder gereed om het Publiek met een nieuw Werk, in den ftyl van zyn laatfte, te onthalen. Dit Stuk zal ten tytel voeren : Annals of Horfemanfhip. (Jaarboeken van het Paardryden.) Peter Pindar, (een bekend fchertfend Dichter) belooft een volledigen druk zyner Werken in 8vo. met^ophelderende Aantekeningen en Mengelftukken, nevens een menigte van nieuwe Anekdoten. Foulis,van Edinburgh, heeft een druk in 4to. uitgegeven der Werken van Allan Ramfay, met ongemeen fraaye Platen, in aqua tinta, die men voor zeer naauwkeurige Afbeeldingen ïioudvan de Tonelen, door dezen Dichter befchreven. Stockdale heeft ten oogmerk om Shakespeare in a folio Delen te drukken: waar van papier en letter, in fraayheid, ten volle beantwoorden zal aan de grote Platen van Boydell's Shakespeare. DUITSCHLAND en naburige Ryken. Den 28 August, laatstl. is te Rathenoiv, na ene langdurige ziekte en verzwakking, in den Ouderdom van 51 Jaren, overleden de bekende Dichter J. Ch. Blum, Q NE-  C 122 ) NEDERLANDEN. Franeker. Op den chi der voofledene maand is alhier tot Meester in de Vrye Kunsten, en Doet. in de Wysgeerte, bevorderd de Heer Joannes Mulder, Frantqmra Frifmst. na vooraf met veei lof in 't openbaar verdedigd te hebben ene Geleerde Verhandeling: ever de warmte m ''(gemeen-, en denwze, hoedang ze in de lighamen is; waar van wy on/en Lezeren kortelyk deze Schets mededelen. — Na de kundigheden van vuur en warmte opgehelderd, en de'laatfte, als ene gevoelige aandoening van onze zenuwen, door ene uitwendige oorzaak, voor gefield te hebben; (§• i.) worden derzelver voorrnamfte uitwerkzelen en verfehynzeTen-opgegeven. (L 2.) Om de natuur van het vüur en de warmte na* te fporen, die geoordeeld word in ene byzonde-. re ftof te fchuilen, die met ene aantrekkende, op" de lighamen werkende, tevens met ene zwaarte- en veer-kracht voorzien is. (§. 3.) Waarop het onderfcheid tusfehen vuur, lichten warmte nagegaan word, 't geen nog donker en twyfelachtig is: of het namelyk onderfcheidene, en op zich zeiven beftaande, vloeiftoffen zyn, die zich onderling, op ene voor ons nog onbekende wyze, kunnen gaande maken ; dan of'het licht, met nog enig ander beginzel verénigd, de warmteftof uitlevere? Cf- 40 En dit leid den Schryver, om te onderzoeken hoedanig de warmte in de 'lighamen zy, die zich gezegd word, naaide dichtheden der ftoffen, te verfpreiden , in allen door te dringen, en hare wyzigmg te ontvangen : waar omtrent ook de, tot die ftelling leidende,proefnemingen worden opgegeven. (§. 5 en6.j Vervolgens word 'de bekwaamheid der lignamcn, om de warmte te behouden , uit derzelver onderfeheRlen geitel of aeaartheid in 't gemeen wel afgeleid, offchoon vele henalineen en verklaringen daaromtrent nog onzeker *vn a 70 Eindelyk word de bepaling van ae ver fthillende trappen der warmte, en derzelver oorzaakin de lighamen, nagegaan, en met een voorbeeld uit den dampkring opgehelderd. (§ 8 en 90 In het beloop van deze Verhandeling worden de verfchillende gedagtenvan vroegere en latere Natuur ktmdigen,die aan dezen taak gearbeid hebben, zo als van de Hm.de Lttc, Cr awford. Rag. Baco , MficquerGr en, Mar at, Sc.beele, de, la Metherie, Boer have, en meer anderen, ondeczogt en zedig beoordeeld. Rotterdam. De Hr. H. Vink, Raad in1 de Vroedfchap dezer Stad, & L. M. Med. en Philol. Doft. Anatomie & Chirurgise Prof. Honor. deszelfs Ie - oraat in de Ontleed- 'en Heelkunde nedenrelegt hebbende, is, in deszelfs plaats, aanj efleld tot LeEtor Anaitmia, Cbirurgi*•& Ar-üt Qbfietric** de Heer Johannes Ripping, Med. Doft. en Stads Vroed» meester alhier. Iets wegens den Overledenen Dff.nschen Geleerden, B. W. LUXDORPH, .en diens letterkundigen arbeid. (Getrokken uit de Voorreden der Bibliotheca Luxdorphiana van den Hr. Junge.') De Hr. Bolle Willum Luxdorph was een afftammeling van een Deensch adelyk Geflagt, en wierd den 24. July 1716 geboren. Hy ftudeerde eerst in de Godgeleerdheid; 't geen aanleiding gaf, dat hy zich met ongemene vlyt op de kennis der Griekfche en Latynfche talen toeleide, in welke laatfte hy zeer verre gevorderd was. Weldra egter veranderde hy van plan, en verkoos de Rechtsgeleerdheid, in welk vak hy oordeelde van meer dienst voor den Staat tekunnen zyn. Hyftaagde hier in niet ongelukkig. Reeds in 1733 zag hy zig tot Geheimfchryver by de Kanzelary bevorderd: in 1738 wierd hy Landrichter van Séland, en in 1744 Byzitter van 't hoogfte Gerecht. In den jare 1749 aanvaarde hy den post van Prokureur Generaal by de Deenfche Kanzelary: klimmende vervolgens, by onderfcheidene treden, tot den rang van eerlten Gedeputeerden op, in welken post hy tot aan zyn dood bleef. De Regering gaf hem, gedurende zynen veeljarigen dienst, verlcheidene blyken van byzondere hoogagting. In 1774 ontving hy de Ridder-orde van Danebrog, en wierd, xlrift jaren daar na, tot Geheimraad benoemd. In de laatfte jare.-i zyn.es levens was hy zwak en geftadig zukkelende ; fchoon egter zyne laatfte opftdlen in d# Verhandelingen van de Comraisfie tot het Landwezen, blyken opleverden, dar zyne verftandelyke vermogens haar kragt en fcherpté nog geenzins verloren hadden. Eindelyk overleed hy den 13 August. 1788 aan de gevolgen van ene kw'ale in de ingewanden , die flegts, door medewerking zyner-gemoeds-neigmg, dodelyk fchynt geworden te zyn. Hy was een doorkundig Deensch Rechtsgeleerde, zeer bedreven in de Gefchiedenis en Letterkunde, bezat enen regtfehapen wvsgeiigen geest, en ene ongemene zugt voor de Wetenlchappen, waar aa» hy met meer genoegen, dan aan andere bezigheden, fteeds zynen arbeid wydde. Hy las veel, en doorgaans met de pen in "de band: fchry vende veel al /yne aanmerk ngen in de Boeken zelve, hoedinigen Ter velen, in den Katalogus zyner Boekery voorkomen, welken daarom met een'Sterretje getekend zyn. Byzonderlyk hadde hy veel op met Vaderlandfc! e Geleerden', en moedigde dezen op de beste wyze nan. Zyn omgang was over 't geheele aangenaam: doorgaan*  -gaans waf en 2yne gefprekken doorfpekt raetverfcheidene Voorbeelden en Anekdoten. Behalveu verfcheidene Verhandelingen in de Wer1(en van de Deenfche Maatfchappy der Wetenfchap. pen, en de beiden bovengenoemde Stukken, heeft men ook nog van hem in 't licht: r. Register over de Siden Lovens Publication utgangne Kongel. Fcrordnineer i75T. 8vo. 2. Poema in Caroli Quflavi trahfitttm Maris Balthici, 1658. ilavn. 1754- 8vo. T779« ÏÖ 4to. 3. Om Hofretten , 4to. 4. Chronologicus Kiaerne 1755. i2tno. 5. Toifernes Lyifaligheid. (De Gelukza ligheid der Zotten, een fraay Hekeldicht) te vinden in den Forfog i deskionnc Viienskaber, ifte D. 2de St. bladz. 177. Of Carmina 1775. herdrukt in 1784. beiden in 4to. 7. Luxenes Eugenetes vi legis, 1776. 4to. een Gedigt tot lof des Landregts. Men hoopt, dat uit zyne nagelatene Papieren en Handfchriften, de voornaamiten, immers zyne uittrekzels uit Plato en Cicero, mede door den druk gemeen zulten gemaakt Worden. Onder de Nalatenfchap van den Hr. Luxdorph muntte byzonderlyk uit zyne fchone en uitgeftrekte Boekery, welke omtrent 17000 Werken bevatte, <[en van welks gedrukten Katalogus wy in onze vol gende Nr. .enig nader verflag zullen geven.) Voor deze Boeklyst vind men een welgelykend Beeldterris van onzen Geheimraad, 't geen op kosten van z'ytien byzonderen Vriend, den Kamerheer Subm, in *t koper gebragt is, en door dezen met het volgend ■Syfchrift verfierd: Qtrantum Hellas magno celebrata fijperbit Homer», Romaqne Virgilio principe Vate fuo: Tantum Clmbrorum terra» Luxdorphius addit, Do&rina, iagenio, quin piecate, decus. NIEU W UITKOMENDE BOEKEN, akacemische en andere schriften. finooTBKiTANSiEN. Tbe Fout Gostels, Translated from 'Greek, Witb Preliminary Disfertations, and Notes critical and eKplanatory. By George Campbell, D. D. F.R. S Edinburgb; Principal of Marifcbal College. Aberdeen, ito. 2 large vols. a P(t. 2 f. boards. Cadell 17S9. Een aller belangrykst werk, voor Schriftuur oaderzoekeren, waar in allerwege de blyken •van des fchryvers uitgeftrekte geleerdheid, zo wel als van zyne opregtheid en goede trouw , doorftralen. De Inleidende ; Verhandelingen, welken deze nieuwe vertaling der vier Euangelisten voorgaan, en allerwegen overvloeyen van de oordeelkundigfte en fchrauderfie aanmerkingen omtrent de ge I Wigtigtte byzonderheden ,zyn Twaalf in getal. De eerfte der zeiven gaat over de taal en fpreektrant des N. Test. over het verfchil van ftyl en de ingeving der H. Schryveren. In de Twede Verhandeling wyst de Hr. C. de oorzaken aan, waar aan het voornaamfte Taal- onderfcheid moet worden toegefchreven; nevens den oorfprong vah de veranderingen tn de taal en fpreekwyzen der Joden, en de voorname zwa. righeden, waar op men, in het overzetten der üewydeboeken, moet verdagt zyn. In de 3de word de Schriftuurlyke lliftorie-ftyl, byzonder die der Vier Euangelien , naauwkeurig onderzogt, en deszelfs klaatheid op ene meesteriyke wyze verdedigd tegen de bekende tegenwerpingen van Vader Simon. De vierde vervat enige aanmerkingen over de regte wyze, om by de Kritifche beoordeling van de Boeken des N Test. te werk te gaan; die, in den tegenwoordigen gefchilftaat omtrent het Godsdienftige, van een byzonderaanbelang zyn voor zeer vele Lezeren. — Om niet befchuldigt te worden, over bet geven van nieuwe benamingen, aan bekende dingen, omtrent welker mening geen verfchil van aanbelang plaats kan hebben, agt de Hr, C. het nodig om de ware betekenis te onderzoeken; gelyk hy in de 5de Verhandeling doet; van zulke afzonderlyke benamingen en fpreekwyzen , waar mede de Kristel, lnftelling zig in het N. Teft. onderfcheid, en welken niet verkeerd uitgelegd kunnen worden, zonder valfche begrippen op te vatten aangaande hare ware natuur en eindoogmerk. De hier getoetfte Griekfche namen en fpreekwyzen zyn i j&xriXua, vu ®ev, of rat tvpatav ; %v*yfthtw, >) Kttm h%St)xti en xcr't, welke laatfte naam hy, doorgaans, uitgezonderd in gevalle waar in dezelve als een blykbare figuur voorkomt, gelyk meestal in de Brieven van Paulus gefchied, liefst door Mesfiab vertaald wil hebben. In de fide Verhandeling word aangetoond, dat verfcheiden woorden in bet N. Teft gelyk, Ar«?»A«j, Acti/tai en Axiy.*- »mv ; 'Ae'ns en ymut ; fj.tTO.Vita en /nergfliteticci ; ca-ic^ en «ylog; icvifVtnTilt; «v»yféA;£eiv k«r«yfsMsiv en foiartiui; die by onze Overzetters als gelyktuidende worden aangemerkt , etl doorgaans met dezelfde (Engelfche) woorden vertaald , in waarheid zodanigen niet zyn , alhoewel derzelver mening zeer veel overeenkomst moge hebben, en zy,nu en dan,zondef onderfcheid, voor eikanderen gebezigd worden. In de 7dö Verhandeling onderzoekt de Heer C. de mening van zeker* Eertytels, welken in 't N. Test. voorkomen. De 8fte vervat enige aanmerkingen omtrent de manier om zulke woorden over te zetten, waar voor wy in onze hedendaagTche Talen gene benamingen hebben , die 'er volkomen mede overeenkomen: gelyk als de namen van Gewigten, Maten en Munten; van Gebruiken, Sekten en Feesten, nevens dié van Klederdragt, Regtshoven en Amptenaren. De gde Verhandeling bepaald zich tot het onderzoek naar de ware mening van de woorden ^«rofiov, fiXatrtyrtu-ia en r^nr^x. Dö 10de Verhandeling gaat over 't geen waar op men voornamelyk te letten hebbe by het overzetten: en vervat tevens ene vergelyking van de ftrydige wegen, welkert de vertalers der H. S. hebben ingeflagen. De 11 de Verhandeling toondl J aan, in hoe verre men, by het overzetten der Schrif uur in 't Engelsch, agt te geven hebbe, op de behandeling vüï vroegere Overzetters, bv-ïonderlyk'van die der Latyi fché Vulgata,en der gemene Engelfche Vertaling. Eindelyk geefcde Heer C. in zyne Twaalfde Verhandeling een verflag zyner pogingen by deze /.yn^ nieuwe Vertaling der vier Euangelisten en de daar by gtvoegde Aantekeningen. (Montb; Rev.) Q a Tbt  C 124 > Tbe Antiauities ef Atbens meafured and delineated, by J. Stuart, F. R. S. en F. S. A. and N. Revett, Painters and Arcbitetls vol. II. Imp. papier 5 Pit. 9 f. boards. Beide deze Schilders en Bouwheren hebben zig 6 jaren te Rome in het Schilderen geoeffend; zyn van daar naGriehenland overgeftoken, en hebben zig aldaar 5 jaren opge .houden, om menigerleye Antiquiteiten af te beelden ln Jt Jaar 1755 hadden zy dezen togt voleindigd; gelyk dan ook bet eetfte Deel reeds in J762 was uitgegeven; z-ynde, door velerleye omftandigheden, dit twede Deel vertraagd, en eerst na het overlyden van den Hr. Stuart; door diens Weduwe, in 't licht gegeven. Men mag hetzelve als een meesterftuk van uitvoering befchouwen ikf. R. A Specimen of a General Aferommicdl Catalogue, arranged in Zones of Nortb-polar diflance, and adapted to Jan. J. 1790. By Fr. Wollaston, F. R. S. Folio, pag< 292. 3 Pft. 3 fch. boardsi Wilkes 17-89. Dit Werk vervat vyf onderfcheidene Starrenlysten; nam. Dr. Maskelyne's nieuwe Lyst van 36 der voornaamfte vaste Sterren; ene algemene Lyst van alle de Sterren, in de Hemelftreken ten Noorden van den Evennagt lyn; een register op de algemene Naamlyst; een Lyst van alle de Sterren, volgens de order, waar in zy den Meridiaan pasferen; en een Lyst van Sterren in den Dierenriem, zo in lengte als breedte. Men vind hier alle de Sterren, die in de Briifche Naamlyst van Flamfteed,van 1725, voorkomen, als mede die, welken te vinden zyn in de drie latere Lystenvan den Hr. de la Caille, die van Dr. Bradley, in de Zeemans Almanacb voor 1773. van den Hr. Mayer, Dr. Maskelyne, de dubbele Sterren van Dr. Herfcbel, de Nevelfterren 'Nebula') van den Hr. Mesfier, en allen die van Dokt. Herfcbel, uitgezonderd zyn 2de en 3de klasfe, M. R. Julia, aNovel; interfperfed witb fome poëtica! PiecesBy Helena. Maria Williams,i2mo. 2 vols. about 250 pag. in each vol. 6,f. Sewed. Cadell 1790. Deze Roman verdiend van het grote gros. dezer Schriften te worden uitgezonderd. Wel verre van enigzins nadelig voor de goeds zeden te zyn, ftrekt dezelve blykbaar om deze te bevorderen. Schoon men wel niet kan zeggen, dat Jufv. Williams hier een volmaakt ftuk geleverd heeft, komt haar egter den lof toe van ene eenvoudige, leerzame, en aandoenlyke Hiftorie te hebben opgefteld. Haar karakters zyn,yoor 't merendeel, wel, gefchetst. R. D u 1t s c h l a s d. Justus Arneman. D. Bibliotbek fur Cbü mrgie und.praktifche Medezin, I.Bandes, ifte ftuck, 194 blz. in 8vo. Gattingen, bei van den Hoek und Ruprecht, 1790; Hoe weinig hetookder Geneeskunde aan Journalen, Bibliotheken enz. ontbreke, fchynt echter deze nieuwe voorhanden zynde byzonderlyk ten nutte van beoeffenende Artzen en Wondhelers, zo wel als ter bevordsring ener grondige Letterkunde, iugerigt te wezen, en dus alle aanpryzing te verdienen. De. zelve is in twee Afdelingen onderfcheiden: vervattende de eerfte enkel ene opgave, van Schriften, byzonderlyk van uitlandfche grote Werken van Geleerd-e Genootfchappen en A-kademien,als mede van de beste Hoogduitfcben; terwyl men,. ia de Tweede, Mengel fchriften, nevens berigten en nieuwe, ontdekkingen, uitvindingen, verbeteringen en aanwinften in de Heel- en Fiaktikale Geneeskunde , aantreft. Elk vierendeel- jaars komt 'èr een Deel in 't licht; waar by, in 't vervolgd in 't koper gefneden Afbeeldingen van Werktuigen, Bindzels , en 't geen verder van nut kan wezen, ftaat gevoegd te worden. Alg. Litt. Zeit. Ueber den Scbacbfpieler des Herrn von Kempelen, und desfen Nacbbildung. Leipzig en Dresden, by Brehkopf, 48 bladz. in gr. 8vo. 1789. Ene zeer naauwlieurige en met koperen, platen opgehelderde befchryving des Vryberen Rackvitz, niet. alleen van het berugt Kenipelfche Schaak-Inftrument, maar ook van een diergelyk Automaat, 't geen opgemelde Vryf heer, met ongemene fchranderheid, in navolging van het eerfte, zelve uitgedagt heeft. A. L. Z: Job. H. Schiters, Betlacbiungen uber die Sonnefackeln und Sonneflecken, &c. 103 bladz. in 4to. met 5 koperen platen» Erfurt, by Kaifer 1789. Zeer lezenswaardige waarnemingen, wegens derzelver naauwkeurigheid, byzonderlyk uit hoofde der bygevoegde fchrandere en oordeelkundige aanmerkingen, zo omtrent de ligte en duistere vlekken,als de omwentelingen het ligt der Zonne. A-. L. Z. Die Parifcbe Chronick, Griekbiscb überfetzt und erlautert £fV. von K. Frz Cbr. Wagner. Göttingen, by van den Hoek ei> Ruprecbt, 183 blz. in gr. 8vo. 1790. prys 12 gr- Dit kleine werkje vervat het refultaat van alles:, wat zedert 2 jaren in. Engeland over de Kronyk van Paris gefchreven is, met bygevoegde ophelderingen en aanmerkingen van den Hoogd. Schryver. A. L. Z. Cbristlicber Unterricbt nacb den Gefebiebte und Lebre der Bibel,. zum privatgebrauche für kinder auf dem Lande, von L. F. A. ven Colln.Duisburg,in de Helwingfche UniverfiteitsBoekwinkel, 130 bladz. 8vo. 1789. Ene eerfte proef van een eenvoudig en wel ingerigt Godsdienstig onderwys, waarvan, het vervolg met verlangen te gemoet gezien word. A. L. Der Geisterfcher,eine Gefebiebte aus dem Memoires des Graf en van O", von F. Scbuller, ifte Deel, 318 bladz. in 8vo. te Leipzig, by Göfchen 1789. ( 1 Rthl.) Of bet alhier voorkomend verhaal, in alle delen, ene v/are of verdigte Gefchiedenis bevat, fchynt met gene zekerheid bepaald te kunnenworden, fchoon wel het laatfte meest waarfchynlyk voorkomt. Nopens het Hoofddoel des verhaals vind de Schryver voor als nog niet goed zig byzonderlyk uit te laten, ook blyft de natuurlyke oplosfing der wonderbare inmengzels hier voorkomende, in de volgende Delente wagten, tot dus verre, een raadzel. Zo veel alleen is duidelyk.dat dezeGefchiedenis een meesterftuk van opftel en ftyl opjeverdj en den Schryver boven alle anderen aanfpraak geeft, op ene plaatsonder onze beste klasfikals Autheuren. A L. Z. Sammtlicbe dramatifebe Schriften von JohanCbriflianBrandes^ ifte, 2ter, 3ter und 4ter Bandes, in 8vo. te Hamburg, aufkosten des Vf, 1790. De. Hr. B. die zig als Schouwfpeldichter in Duitscbland gene geringe verdienften verworven heeft,gaf reeds, in 1774, 2.Delen, vervattende 6Blyfpelen,. uit. Dezen, op nieuws door hem nagezien,maken, nevensnog zo vele anderen tot nog onuitgegevene Stukken, den inhoud uit van de voorhanden zynde 4 Dele», die, door nog vier anderen, voor het einde van dit Jaar, ftaan ge-.voJgd te worden. A. L. Z. GOLP  ( 1*5 5' GOUDE-N en ZILVEREN GEDENKPENNINGEN. amsterdam; Men ziet hier wederom ene nieuwe Medaille; door dan Hr. Toan George Holtzhet, Medailjeur alhier,vervaardigd op hét vroegtydig affterven van Zyne Keiz. Kon. Majefteit JOSEPH DEN TWEEDEN, te Wenen,op den20Febr. 1790. in den Ouderdom van 48 Jaren, 11 Maanden en 7 Dagen. Op de Voorzyde vertoond zig het, met Laurieren verfierde, en in Romeinsch Gewaad geklede, Borstbeeld des Over leden Keizers. Met het Omfchrift: josefh ii. d. o. romamorum imperator semper augustus- dat is: Jofeph de Tweede, D. G. Genade Keizer der Romeinen, altoos vermeerderaar des Ryks. Op de Tegenzyde ziet men een Graftombe , waar op een ürna, gedekt met een Keizerlyken Kroon, omflingerd met Cypresfen Loof, waar by Scepter, Zwaard en Ryksappel liggen; onder een Starre Kroon, aan het Firmament ^eplaats. In deze Tombeis uitgehouwen P, tusfchen 2 Olyftakken, het kenteken dèr Algemene Verdraagzaamheid onder de Chris tenen, het welk zyns- Apoltol. Maj in alle zyne Erflanden bedoelde, hebbende zyne afkomst van Conftantyn den Groten, eerften Christen Keizer, die het in zyn Laborum of Krygsbanier heeft ingevoerd, betekenende PaxCruce, daiis: Vrede door bet Kruis, willende de rampen en moeilykheden der Christenen doen eindigen, en de Kerk van de Vervolgingen verlosfen. Hier op ziet men een Bedelmonnik, ftarogende, in een verlegen gedaante ter Aarde neder- liggen, rukkende roet zyn linkerhand een Momaangezigt voor zyn gezigt weg ; rustende op zyn Regterhand. waarin hy een Zwaard houd, nrtden voet tegens het voetftuk fchoppende;.aanhet hoofdeinde dezer Tombe is uitgehouwen een Menfch'enhart, met een Vuurvlam daar uit komende, tn een Krans van Doornen, tusfchen 2 Lauriertakken;- een Turkfche Basfa of Krygsbevelhebber, ligt in een wanhopende gedaante alhier als overwonnen ter Aarde, zyne ogen nederwaarts kerende, omfluuwd met Ottcmannifche Wapenen ,aïs VaandeK Standaart, Paardenftaart, een Speer, met het hoofd eens verflagenen Turk daarop geftoken; wyders drie Schilden aaneen gefchafceld, waar op de namen van de in dézen laatften Veldtogt genoegzaam geheel overmeesterde Provintiën Wallacbeyen en Meldavien, benevens de kort daarop gevolgde overgaaf- van de gewigtige Stad en Vesting Belgadro, de Hoofdplaats van het Koningryk Servien. Met het Omfchrift: FEtt varios casus, per tot discr1mina rerum. dat is: Door verfcheide Lotgevallen, en zo veel haggelyke Omftandigbeden.Onder in de Affnede leest men; xatus 13 mart 1741. rex romanorum coronatus 3 april 1764. inp. rom. successit 1765. tolerantiam introduxit I782. muhamedanis eellum ikdixit I788. obiit 20 fsr. 1790. dat is: Geboren 13 Maart 1741. Roomsch Koning gekroont 3 April1764. als Keizer opgevolgd 1765. de Verdraagzaamheid ingevoerd 1782. den Oorlog aan de Turken verklaard 1788. Overleden 20 Feb. 1790. Met dit alles afbeeldende de vurige begeerte, welkende overleden Monarch in zyn hart gevoelde, om na zyne zielsvermogens, en met alle zyne ligchaams kragten, werkzaamte zyn, tot mit en beste zyner Onderdanen, hen willende ten eerften ontheffen van het ondraaglyk juk der Hiërarchie, die in het Christendom, (na dat Conftantyn de Grote, het van de Vervolging der Heidenen verlost had) van tyd tot tyd was ingeflopen en aangegrodt, door Dweepzugt, Bygeloof en afdwalingen van de eenvoudige Waarheden der Christelyke Leer, oorzaken van zo vele verwyderingen en verwoestingen in de Christe Kerk; fchaffende ten" dien einde al de onnutte Kloosters, die zo vele Natuurgenoten als levendig begroeven, en onnut voor de zamenleving deden zyn; verfcheurende die banden des gewetens, waar door die Geftigten zo onnoemelyke Schatten tot z>g hebben weten te trekken, ten koste van de Algemene Welvaard der Burgeren, en onthouding der rechtmatige Inkomften van's Lands Rechten. Dan, gelyk meermalen de heilzaamfteoogmerkenvee!tyds verkeerd uitgelegd worden, zo heeft dit ook omtrent* de handelwyze des Overleden Keizers plaats gehad, en aanleiding tot vele beroertens gegeven, het gene zyne Maj. in het laatfte zyns levens zeer heeft getroffen; gelyk ook de moeilykheid en wisfelvalligbeden van den Turkfchen Oorlog, welke by de Lauwrieren zulke fcherpe Doornen gevoegd hebben, waar door den levensdraad van dezen Monarch r waarfchynlyk, zo vroegtydig afgefneden is. De Prys van deze Penning is, in Goud / 8o:«- en in" Zilvet ƒ 5:10:- NARIGTEN en BYZONDERHEDENi tot den handel en scheepvaart,land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fakrieken, be t re kkelyk. De.Verkoping van Goederen by de Nederl. Geoct, Oost-lnd. Comp. voor dit jaar, is bepaald als volgt: By de Kamer Amflerdam, op Maandag 15 Novemb. Zeeland, ■ 29 — Delft, opWoensd. 8 Decemb.' — ■ Rotterdam,op Vrydag 10 ■ . Hoorn, op Dingsdag 14 ■■ .1 Enkhuizen, op Donderd.16 - ■ Volgens Brieven van Noord-Amerika, gedagtekend ia August, hadde het Congres by deszelfs laatfte Sesfie in New-Tork, befloten, om de publieke Schuldder Verenigde Amerik. Staten, by wege van inkoop der publieke Effecten, tegen Marktprys, zo lang dezelve onder het Kapitaal blyven , te reduceren, en hier toe, by voorraad, een Mill. Dollars, in' Specie, Q 3-: thans'  t «rf 3 thans in 's Lands kas zynde, te hefteden, als mede om nog 2 Millioenen Dollars tot dat zelfde einde op te nemen. Extradt van enen Brief uit Pbiladelpbia, gedagt. na Aug. i;yo. „ üe Handel is, zedert de twee laatfte jaren, on gemeen levendig geweest. 'Er zyn hier en in de Staren van Nkuw-Engeland, onlangs, verfcheiden Fabrieken opgeregt: dog het hoog loon, 't geen de Landbouwers aan hunne arbeiders geven, nevens de lage prys der onbebouwde Landen, maakt, dat men voor de Fabrieken geen Volk dan tot zware daggelden kan krygen, en dan nog verloopt het telkens, om zig voor het meer aangenaam Boerenwerk te verhuren. „'Er zyn, dit jaar, ettelyke duizenden lieden uit Ierland, Duitscbland en Frankryk, voornamelyk uit dit laatfte Ryk, herwaarts gekomen, om zig onder ons ncêr te zetten: doch zy gaan meestal naar de zuidelyke Staten. „Zeker Hr. Doylden, uit Europa, heeft onlangs 2 Mill. AcresC*) morgen lands van 't Congres gekogt; en de Hr. Scriba, een Koopman van Nieuw-Tork, 4 Millioenen. Een Compagniefchap, waar by men zegt, datzommige Hollandfche Huizen in Amfterdam geinteresfeerd zyn, hebben een nog groter aankoop van omtrent 15 Mill. morgen lands by de Staten van Georgten gedaan. De hoogfte prys voor enigen van deze Partyen hefteed, is geweest 2.0 Cents, het mor gen (of | van een Dollar (f) ) te betalen by termynen, op verfchillende tyden, en wel in Geld van t Congres. (§)" In het Diftrici van Aberdeen is de Kousfenfabriek thans zo uitgeftrekt, dat 'er alleen van deze Waar jaarlyks voor 90,000 Pftr. uitgevoerd word, voornamelyk naar Holland, Vlaanderen en Frankryk. Nieuwe Vuurbaak op denTouen van Corduen, gelegen by bet inkomen der Rivier de Gironne , in Frankryk. „ Voorheen was 'er op dezen Toren. welke ten (*) Ken Acte is een Stuk of Morgen Zaailanrls, waar Van de Maat verlchillencle en dus niet wel te bepalen is. Een Acte of Morgen, in Engeland, heefc byna de grootte van een half Morgen of Hollands Gemet. In dezen zin moet derhalVen hit woord Morgen vrrftaan worden, zo hier als in den by on/.en laatst vorigen Nr. medegedeeiden Naativokeutigen Staat der Ihitfcbe Natie. Bladz. 117. (f) Na genoeg dus naar de tegenw.waaide dier Geldmunt JO ftuiv. holland-:. (J) Waarfchynlyk dus Papierengeld,of zogenaamdeIndents waar mede rot dus verre de jaarlykfche Intrest der Liquidated Dr-bis betaald wiVrd, en die het Congres, by het be- i talen der Landtaxen, voor Contant weder aanneemt, ' Bake ftrekt voor de Schepen, welken de Rivier Van Bourdeaux uit- of inkomen, een Kolen vuur. In November 1782 ftelde men daar voor in plaats een Lantaarn, met een terugkaatfend vuurs dan,de Toren enige reparatie nodig hebbende, heeft men denzelven 60 voeten hoger gemaakt, en 'er op geplaatst een terugkaatfend vuur, welks platen 30 duimen diameter hebben. >f, Deze Lichten zyn zo geplaatst, dat zy de hoeken van een evenwydigen Driehoek beflaan, en,door de beweging van dezelven, kan men het vuur by tusfehenpozen zien: welke tusfehenpozen juist één minuut duren; zo dat een Schip, dit licht op Zee waarnemende, en het ziende verdwynen, zeker is van het binnen één minuut weder te zullen zien. Het geen dit vuur zeer onderfcheid van een Scheepslicht, of een Ster, is dat men eensklaps een licht ziet, dat langzamerhand vermeerderd, tot dat het Brandpunt voor het gezigt komt, en vervolgens verdwynd, om één minuut daar na wederom te verfchynen." PRYS DER GRANEN. ROGGE Het tast» TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruislche . . 95 a 114 Poolfe bonte en witte 175 a 218 Koningsberger . 95 a 114 Dito rode . . 160 a 2eo Poramer, Colb. en Stett. Warder,Heugf,enElb. i6oa2oo garst , haver,boekw. Koningsberger . 160 a 180 VriefcheWinter . 72 a 86 Vriefche . . Voorl. Zomer . . 1 Bovenlandfche . . 150 a 174 Brouwhaver .' . 74388 Voorlandfe rode . 1403170 Boekw.Amsf.enGooil.L. - Zeelandrche . , 180 a 210 Dito Brab. en Vlaamf. L. . OLY, TRAAN en BAARDEN. Walvisch Traan, 't quart. Raapoly,d'Aam ƒ37 337* van iïStek. fisf, dito Lyn . /35|a36 Dito rode /50a5r dito Hennip . ƒ3? a37| Walv. Baarden van 3tot7gdeiooffi ƒ118 aisa WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van Londen , zigt Q 3P.?J.iJ 2 maand 03! ditoop2m. fj 38,11, io§ Bilboa . . . $ 93l Hamb. zigt ft. 3s| Cadix . „ . k\ 93? dito 2 m. ft. 34S Sevilien . . § 93 Altona,zigt ft. 35 Lisfabon . . ^ sif dito 2 m. ft. 34! Venetien . . ^94 Breslau, 6w dat. ft. <<5§ Genua . . . $ 86 Wenen.6w.dat ft. 355 Livorno . . 93 Antwerpen pC. 2'f verl. Parys, 2 m. . ^49^50 Gent . pC. a3verJ. dito zigt . . fy4Pè»5° Brusfel . pC 2f verl. Bourdeaux, zin. ^49^50 Zeeland . pC 24verl. dito, 1 ra. . . ^ofajo! Rotterdam pC. i Si?E»  C 127 ) SPECIE-COURS. Baren Goud, perCasfa ƒ 355» • • P£ 9Tfa| dito, perbanco . . . . PL Nieuwe Huk. per ftuk ƒ5. 9 Nieuwe Louis d or ir,9,4 Oude dito . . ƒ S» 81 Zonne Piftol. /"'S | Franfche Piftol. . ƒ9,9 Carolin. . f1**1* Pruiifif. dito . ƒ9,9 Croix de Malta ƒ13, 4- Lunenb. dito . ƒ 9, 9 Fyn Zilver, p. m. f 26 Spaanr. dito- . ƒ 9, 8 dito Grof . ƒ 25,TS Guinies . . ƒ12, 5 Agio van den Bank * pU. Souvereine . , f\6 Amsterdam ii Oftob. 1790. HISTORISCHE en LETTERKUNDIGE ANECDOTEN. Het Genootfchap der Orawenteling's vrienden, welk deszelfs byeenkomften in zeker Knffyhuis te Parys (Cajfede Procope) houd, had niet zo dra het overlyden van Dr. Franklin vernomen, of het nam, op het voorftel van een der Leden,het eenparig befluit om zyn uitvaart plegtig te vieren. Diensvolgens wierden, op Maandag 14 July , de Armblakers der grote Kamer met Floers bedekt, en de binnenfte Zaal met zwarte Stofte behangen. —Over den ingang was deze eenvoudige Loffpraak, in de woorden van Mtrabeau, geplaatst: „Franklin leeft niet meer." De Kamer was rondom behangen met zinnebeelden der Genie van dezen groten man. In de Zaal ftond zvn Borstbeeld op een kolom, omkransd met Eikenbladeren, met het eenvoudig dog zinryk byfchrift — VIR"_ Aan weerkanten zag men Spheren, Kaarten, Cypresfèn enz. en onder aan een Slang, zig in den ftaart bytende, een zinnebeeld der onfterf- ^fjedu'rende vier agtereenvolgende dagen waren deze Geraden, voor eiken nieuw*gierigen, te zien: en men befteedde het geld, hiervan gekomen, aan brood, t welk men aan den armen uitdeelde, als de beste offerhande aan de fchira van dezen doorlugtigen Menfchenvriend. GEBOORTE- TROUW en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopem week, is geweest: te Amfterdam r66t in 'j Hage 28, en in de laatstvoorgaande Week 15, en te Haarlem 0, welken laatften alle beneden de 12 Jaren. Dingsdag den 28 Sepremb. is, in hetKerfpel Irongray, in Schotland-, overleden Alexandcr Clugflon , een Landbouwer, in den Ouderdom van 105 jaren; hebbende een doorgaande gezondheid,gedurende zyn lang leven,genoten, en het volkomen gebruik zyner vermogens tot aan zyn dood gehad. Lyst van ettelyke ongemeen hoogbe» jaarde Personen. Onder de zeldzaamheden, door denDeenfchen Geheimraad Luxftorph nagelaten, en waar van ene fpecifique Lyst voorkomt in den Latynfchen Katalogus zyner Bibliotheek , vind men ook ene in haar foort énige Verzameling van Portraiten van oude lieden, die boven de 80 jaren leefden, welke de Bezitter, toen hy reeds zelf een bejaard man was, aanlag, en met Berigten, nopens de Levensbyzonderheden dezet lieden, ophelderde. Van deze Verzameling gaf de Hr Luxdorph zelve in den jare 1783. een Latynfche Lyst en befchryving in folio uit, onder den tytel van: Index Tabularum pitïarum et ct&latarum , queri. Pars prior morbos peétoris coa-pit-clcs, 368 bladz Pa» aitera raoroos imi ventris complectens, 2743 blz. 8vo. Milaan, hy Galento, ; 789 Schoon, fe dit vierde Deel, de orde en naauw. euii^h.id on breke ; als, in de laatfte ziekte des Schryvers, deels in 't ne* g,ebragjt, deel- dooi zyn Zoon, die het na zyn dood ui gaf, ait zvn n.ond opgeschreven, zal men etjter ook in deze byvoegzels de fchrandere Genie, belezenht d en Hippo^ratilchen vVaarneminr/sgeest. nevens de onzydige waarheid? liefde, p;et te verget fa zoeken, welken den Autheur ene plaats onder de eerfte Geneeskundige Schryveis geven. Denemarken Forfogtil en almindeling Natur-Hiflorie, ved Conferentieraad Ejaias Fleifcber, !. Dtel 1786 behaiven hef voorwerk 907 bladz. II. Dl. 1787. 1054 bladz lil. Dl. 1780 951 bdz. in ar. 8vo Koppenhagen, by Gyldendal: prys (7 Rthlr. 1 Een zeer belangryk en uitvoerig werk, waar irj de gehele Natuurl. Hiltorie, volgt n? een Systematisch plan, Haat verhandeld te worden; en waar van de Schryver zich door voorheen uitgegevene Stukken, tot den Land- en Vee» houw betrekkelyk, met lof bekend gemaakt heeft. Het ifte. deel van het voorhar.den zynd; werk, vervat de Gefchiedenis van onzen Aardkloot, nevens- de Hiftorifche Sterrekun» de. Het 2de handelt over de Lucht, en al wat daar toebetref king heeft; terwyl het gde Üeel de Gefchiedenis van 't Water inhoud, nevens ene uitvoerige Verhandeling over de verdeling van het Ryk der Nature Z''8togia Danica, feu Animalium lianits & NorvcgUe rariorum ic minus notorum Descriptiones & Hiftaria. vol. lil. exp'icat. Iconum Fasciculi til. ejusdtm operis infer.viens, auflore ■ Otbone. Fr. Muller. Defcripfit et tabulas addid P Cbr Abil"aard Koppenhagen, voor rekening des overledenen Schiy. vers , ?r bladz. in fol. 1789. Dit Stukje, 't geen in fraayr-. ïeid van tekening, gravure en af«etting der Plaren, voor ;een der vorigen behoeft te wyken . vervat de Befchryving a Afbeelding vau, gö Dieren j, Berger, Rector by de Akademie) der Konsten alhier, heelt thans het Prentwerk voltooid, 't geen hy reeds voor en*'ge jaren hadde aangekondigd- De Heldhaftige opoffering (*) des VeldMa.:rfchalks van Schwerin is het onderwerp van dit Konst1 tuk : een onderwerp , niet blotelyk van een Nationaal en dus meer bepaald, maar met 'er daad van des te algemener, aanbelang, hoe meer algemeen bewonderenswaardig het zeldzaam geval is. darfoortgelyke opofferingen in enen ouderdom gefchieden., die , volgens den gewonen loop der Nature , alleen voor de genieting van vroeger geplukte vrugten gefchikt pkeg te wezen. De orig nele Schildery des Koningl. lïolfchilders, den Hr. Rector Frisch, in den edelften llyl, met gelyke Natuur- als Konstkunde- ai met naauwkeurige inagtneming van costume. bearbeid en uitgevoerd, is voorbedagtelyk, het geen by ondernemingen van dien aart zelden bet geval is. aangelegd voor de gravure. Het ftuk is ryk, dog niet overmatig, geftoffeerd, vol van zulk ene ftiiie- welke het befchouwen enes doden gemeenlyk re wepg brengt, doch niet zonder leven, vol verfciiedenheid, overal waar in uitdrukking, en van fch tdétagtig licht voorzien. De Held is in 't ogenblik afgebeeld, waar op hy, onder een oudenErkenboom, dood van het paard gevallen was; het Vaandel rust nog in zyn arm; ter regterzycle van hem» hmd een Ryknegt het paard vast, dat,icbuuw, met den kop in de hoogte fciiiet. Een andere Stalk 1 egt ftaat agtor zyn Heer, en hóud hem onder de beide!* armen, in ene zittende geftalte; terwyl zyn trouwe Stalmeester, ter linkerzyde van hem geknield liggende, opwaarts naar een oud Onder-Oüicier, en een Ca* (*) De Maarfcha.k van Schwerin, welke, mene. t-nftaancte zyn hogen Ouderdom, nog al het vuur der jeu^J h. ddc behouden. zag, 1,in den S ag by Praag) met verontwaardiging de Pruisfifchen te rug gedreven, greep een Vaandel, Helde zich a-kweten. „Gemelde lieer had in de Indien reeds zeker Stukje gelezen, ge.yteld: Het minderen der zeegevaren door 't forten van Oly-, Traan of Teer, door .wy len den Hr. Frans van Lelyveld Wszoon, in den Jaare 1775 in * licht gegeven: -— als mede van zeer naby kennis gekregen aan 't Journaal van bovenge noemden Kapt. D> Varkevisfer, op diens overtocht uit het Vaderland nafiaiavta, in den Jare 1788. met het Schip Regt door Zee; uit welk Journaal aan de hoge Regering van Nederlands Indien, de heilzaame uitwerking van het ftorten van Oly, in zynen doorgeftaanen Storm van den 22. tot 27. May 1788. zo duidelyk was gebleken, dat dezelve, zedert, alle de repatrieerende Schepen doet voorzien van den nodigen voorraad Oly, om, in tyd van gevaarlyken Storm, tot dat einde gebruikt te worden: dan, ondanks dit alles, ging het zyn Ed. gelyk allen, die aan land zyn, of nooit het gebruik van dit veel vermogend middel hadden bygvwoond. Wel is waar, zyn Ed. Jiadde, meermalen, ter Zee gevaren, en, voor zyne overtocht na de Oost-Indien, de West-Indiën reed.bezogt,en wist dus, wat het te zeggen was, met Stormen en hooglopende Zeeën te worstelen. „ Dan juist deze ondervinding van het geweld der Zee, en derzelver overftortende Golven, belet lede zyn Ed. in alle Theoretifche befchouwing . immer op het denkbeeld te vallen, dat 'er een mo gelyk middel konde uitgedacht worden, om het flor tend geweld der hemef hoog ryzende baren te beteu gelen; fchryvende hierom het behoud van 't Schip Regt door Zee, in deszelfs uifgeftatmen Storm, meei aan eenig ander gelukkig toeval en hoger invloed . dan aan de werking van een ftïaaltje Oly, toe. Be halven dit, had zyn Ed. op verfchillende Zeetochten, van oude en bevaren Zeelieden, meer op een railleerende, dan ernfKge, wyze,over de nuttigheid van het ftorten van Oly of Traan horen fpreken. Het een en ander bragt natuurlyk gemelden Heer in den kommerlykften toeftand, by deszelfs laatstdoorgeftaanen Storm van 4. January jongstl. en, wel verre van op het denkbeeld'te vallen, ;om deszelfs behoud en redding in het ftorten van Oly te zoeken, ftelde zyn Ed. zich niets minder voor, dan alle ogenblikken door den geweldigen flag eens overftortenden Golfs verzwolgen te worden. Dan, terwyl het beangst gelaat dan hemelwaards om redding bad,nederwaards voor den afgrond beefde, en voor- enagterwaards een gewisfen ondergang al lidderende te gemoed zag, ontdekte het eensklaps,als 't ware, een wonderwerk. — De Zee rondom 't Schip heeft haar dreigende houding afgelegd; — het bruizen der baren houd op; — de hemelhoge Golven ftorten of breken niet meer, — zy deinzen alléén;— het Schip vyst en daalt zonder gevaar, van door ftorting verpletterd te worden; en men bevind zich op éénmaal in een genisten ftaat. ,, Verftomming, verbazing, en onbefchryfbare verwondering bezielde al'e de Schepelingen, en niemand was in ftaat dit plaatfelyk wonder te verklaren; wanneer de opmerkzame en kundige Kapt. Dirk Varkevisfer-, te kennen gaf, dat hy, voor circa J uurs , order had gegevenrom een Aam-Oly,geopend, vooC 't Galjoen te leggen, waar uit, door middel van een grote Pennenfchagt, gedurende dien tyd, Oly in zee was gelopen: en zie daar! in dit gering middel, ene volkomen oplosfing en verklaring van dit fchynbaar verbazend wonder 1 De Olv, op de oppervlakte der zee, met eene verwonderlyke fnelheid als een kleed verfpreid, maakte een (laak of veld van Oly, van een verbazende uitgeftrektheid, te midden in welke he Schip, gedurenden den Storm, buiten gevaar dobberde, allen beiingften Schepelingen ademtogt verfchafte, en hunne bekommernisfen deed verdwynen."" Liet verhaal, tot dus verre gemeld, konde, by den eigenaartigen indruk, dien het aandoenlyke daar van op myn gemoed maakte, niet misfen, uit Iwfde van deszelfs my toefchynend gewigt, zig ten diepfte in mynen geest te prenten , en my te doen verlangen, om van alle byzonderheden, dit aanmerklyk geval betreffende, zo naauwkeurig mogelyk onderregt te worden: ten einde rn ftaat te wezen, om, het een en ander, door middel van uw geacht Weekblad, meer algemeen bekend te maken. Ik bragt des het gehoorde,zo verre myn geheugen reikte, op het papier, en flaagde wyders gelukkig in myne pogingen, om een uittrekzel te bekomen van het Scheeps-Dagboek van den hier Hoven meer gemelden Kapt. Varkevisfer: welke verdienstelyke. Zeeman niet alleen de goedheid hadde, om het zélve, met opzigt tot dit zyn wedervaren op zyne laatftet'huiskomst te verlenen, maar ook een gelvk Ex?raéfc uit het Journaal van zyne Uitreize in 1788. daar by R 3 «ft  £ 134 3 te voegen, en het een en ander te verryken met eenige afzonderlyke Aanmerkingen van zyn Ed. nopens het ftorten van Oly, in zekere bepaalde Scheeps omftandigheden. ik hebbe geoordeeld myne opgave van het geval van deze laatstgenielde Stukken te moeten doen verzeld gaan, deels om allen twyffel aan de egtheid van *t verhaal te benemen en voor te komen, ""deels om uwen Lezeren den netten toedragt der zake, in alle deszelfs omftandigheden, mede te delen, en te gelyk des belang hebbende, met de oordeelkundige bedenkingen van een fchrander en ervaren Zeeman,toe te ligten. Myn oogmerk in dit alles is geen ander,dan om onze Scheeps-reders en Zeelieden oplettend te maken op een middel van behoud, 't geen, boe zeer en onverdiend ook, by deszelfs eerften voordragt door zommige betweters, wederfproken en bèfpóV» by genomen herhaalde proeven, en wel in 't groot, thans moet blyken, van onbetwistbare kragt Ip wezen; terwyl het eenvoudige en min kostbare van het zelve eene des te fterker aanpryzing moet opleveren, om, buiten aanmerking van deszelfs belang en nut tigheid, daar van gebruik te maken, en gevolglyk onze Schippers en Scheepsbevelhebbers geredelyk moet doen overhalen, om zig van dit heilzaam middel fteeds voorzien te houden, zonder voortaan Kie len en Zielen aan hardnekkige vooroordelen of eene iiwaze eigenzinnigheid op te offeren. Extract uit bet Journaal over bet Storten van Oly, in den Storm, o:> d-n 22, 23,74 tot den 29 May 1788 ondervonden met bet Schip Rect boor Zee, ter lens lopende: Uitreize. >*) Bonderdag den 22 Mey, zeilende op de Z Br van 38 gr. 14 min Lengte 74 gr. 35 min. de wind W. N W , N W. en N N. W., N en N. t W. tot W 'n de Hordewagt had' den zwaare buyen van reegen en wind, niet continueele donder en weerligt; in de Platvoet, de koelte hand over band aannemende: maakten met de 2 glaz 'r Voor- en met de 4 glaz. het Groot-Marzeil vast. De wind al opkrimpen de naar het N. en N t W. met vfegende buyen en een aanfchietende wester zee, waar door eenood/aakt waarin Fok en Grootzeil vast te maken , leiden her met de kop om de O N O. voor de gereefde Bezaan en dito Stagzeil; in de «erfte Wagt hadden vliegende ftormbuyen van wind en regen, waar door de wind uitfchoot na Jr West, dos, niet afnemende, en het Schip geweldig werkende en waterover nemende In de I öhdewagt, den 23 Mey, ftorm mervliegende buyen, verzeld van donder, b.'ix, m, regen en hageltuy-i),- laewagr nog ftorm als vooren; resolveerden om 8 uuren af te houden, en voor de Pok-te* lens te lopen, vermits het Schip vjeeïèryk Werfcte; ge'yk dan deeden : leiden *) Wy deUn deze en de vol^enoe Bylagen hier mede, zoal» zy oor- : ffcrongelyk m en Zeemans ftyl. opgeruid zyn : hebbende ons alleen veroorloofd, om , zo rh de purft.utje, als wïtnneei rftf uit Tukking of woordlchikkirt? emgzms duister was, enige kleine veranderingen ie een half Aam Stort-oly in "t Galjoen, ftortten Oly tot braï king der vreefelyk hooggaande Zee , die zeer fel ftortte latende de Oly door een gtoote pennenfchagt doorloopen, en bevonden daar door,dat niet alleen de ftorting der zeërj agter 't Schip, maar zelfs langs de zyden van 't Schip, belet wierd, het Schip merkelyk beter ftuurde, en als in fnelheid beter vaart had; hadden toen de Br. van 38 gr. 8 min. Lengte 76 gr. 20 min. hebbende in den tyd van 41 uur eeri half aam Oly verftord. De zee en wir.d wat bedaarcnde, ftortten geen Oly meer, maakten het Grootmarzeil van al ••de reeven by, en inde eerfte Wagt 't Voormarzei!; hadden weerltgt uit 't N. W. in de Hondewagt, den 24 Mey, op de Z. Dr. van 37 gr. 52 min Lengte 79gr. 51 min de wind W. N W., W. Z. W., West en W t. Z. met zwaa:e buyen en weerligt in 't rond, met hat:ei en reegen, nevens een hooge aanfchietende zee uit den Z W. en ook W. N W. die in *t afgaan der sg'ermiddng zig verheffende, ö'jgen konden , die byna meest te loefwaard op dreef, en ons Schip, door dien net wel bylag , van zware ftortineen bt.rydde; echier,wanneer het Schip (dat des niettegenftaande rede:yk Wel by lag; eens een ftreek of twee met de zee wierd afgegooid, kwam de fla3k van de Oly al te Sgterlyk, en deeü in diergelyk geval geen effect. (was getekend) Dirk Varkevisslr Dks Aanmjrktngen van den Kapt. D;pk Varkevisser, over het ftorten van Oly , byleggende, en ter lens lopende. Dat het ftorten van Oly, in alle gevallen, met efn ver boigcn zee zeer nut'ig, en tot behoud van Schip en Zieltn dient is ontegenzeggeiyk waar; maar dat hetzelve geen meer der effect doet, dan wanneer men ter lens loopt, heb ik ondervonden, voor al wanneer men een half Aam voor in 't Galjoen legt : want dan lueft men niet alleen de flank van de Oly regt agter het ^chip , die de breking der Baren be let, maar zelfs ook langs de zyden van't Schip; zynde ieder Zeeman bekend, dat, by een zware lens-party, de breking der Zeën of Haren, met de k;uin' langs de zyden van her Schip, zelfs tot over het boord, been ftort, waar door men maar al te dtkwils gevaar loopt, van door diergelyke inedetopende ftortzeën overftelpt te worden , den Kuil vol water te krygen , en het Schip, door een ftraks volgende zee te aien fmoren; weshalven, om dit alles voor te komen, ik ondervonden hebbe, dat geen beter middel kan worden aangewend, dan, dat uien het half Aam voor in 't Galjoen legge: wanneer men nogthans wel een ireêlopende dyning behoud, nvar geen breking van zee; zodlanigydanaeri ckioï de flaaii der Oly, als door een floot, zeild. Dog byleggende, en genoodzaa-kt wordende Oly re ftorten , zoude ik liefst niet/verkiezen, het half aam in *t Galjoen te leggen, maar wel voonlyker. By voorbeeld , men neme een grote kruik of pul Vol O.y, zonder prop, maar met een ftuk bhas of perkament dïgt gemaakt*", en dit overtrekzel met een of meer gaatjes doorftóken, in diéjvoege dat 'er een ftraal-foözing is ter dikte Van een Pypenfteel , inakenie- vervolger s een der flangen van de Brandfpjit aan den hals of nek van de kruik vast, en fclvoevende dan de andere of tweede flang op de eerfte, die aan de kruik is vast gemaakt De kruik geftropt zynde, hvst men die met het Kluiverval op, tn naatdze met den Nèetrhèal'def van het zelve ro't op het eind van 't Kluifhout Uit.20 hoog en laag als men begeerd; wanneer cfe gemelde (Tang, door de drift van 't Schip, (vooral wanneer men eenigê" zwaarte van een kogel of iets anders aan htt onder eind def flaiig bind) te loef waards voor bet Schfp ztfl epdry'ven , en dus ook de Haak der O'y loozen, op welke f]a4k van Oly de Zee gedurig te loefwaard voor het Sch p breken moet. De reden, waarom de Oly, byleggende, zo verre voof het Schip uit dient gebragt te worden, is déze: het is ieder Zeeman genoeg bekend, dat een Schip, byleggende, zelfs i twee ftreken, zo nfet meer, over ftevefl fchfét, en dnsnieï | dwars neer dryft, naar mate de zee verbolgen of de ftorm | hard is, en gevolglyk ook de wind en zee twee ftreeken meer voorlyk inkomen dan dwars; weshalven het ftorten van Oly, in een ftorm, byleggende, van dat effect niet zyn kan, dan wel ter lens- loopende; vooral wanneer men, gelyk de doorgaande gewoonte is, bet half Aam in 't Galjoen, 't zy door een flang, of we! op de pompbak, door de pomp daal laat loopen; in welke beide gevallen de O.y, of wel de flaak van die, zal komen, daar/uraar het Schip reeds is gepasfeerd; zulks men dan nog met zyn Schip geheel bloot legt voor ftortzeën, om reden dat het Schip vooruit of overfteeven fchtet, en gevolglyk ook wfnd en zee meer voorlyk dan dwars inkomen; rei wyl de flaak der Oly uit het Galjoen, zich daar bevind, waar de drift van 't Schip is, dat is twee of meer ftreken agterlyker dan dwars. Dus legt het Schip, wanneer men de Oly uit 't Galjoen of Pomp daal ftort, notoir voor zwaare ftoitzeën bloot; daarentegen, warneer oun de Oly zoo verre voor het Schip uitbrengt als boven gezegd is, zal ook de flaak het breken der zee ten eenemaa! beletten; en men zal nimmer gevaar loopen voor ftortztëri; om deze duidelyke reden, dat de (laak juist daar zich bevind, waar men de ftortzeën te wagten beeft,' dat is, loefwaards voor uit. PRYS DER" GRANEN. m/vowr u r ROGGE HetLa.it. TARW. Het Last. Gglf1 Ggld. Pruisfche . . icoairt Poolfebonte en witte iSoa2io Koningsberger . rouaiig Dito rode . . ma2-:o Ponim»r, Colb en Stett. - Warder,Heagf.enElb. i7razoo garst haver, boer-w Koningsberger . 165a i?j VriefcheWinter . 75 a go Vuefche . . Voorl. Zomer . . - . Bovenlandfche . • 160 a 185 Brouwhaver . . 74380 Voorlandfe rode . i*oat7j Bnek«' Amsf. en Gooil L 20 a 2j Zeslaaafehe , • iBj aaao j DitoCrao.en Vlaamf, L. ■ otr,  C x35 ) OLY, TRAAN EN BAARDEN. Walvisch Traan, 'tquart RaapoIy,d'Aara ƒ 371*38 vaniaStek. ƒ66 arJ7 dito Lyn . /3S|a3S§ Dito rode ƒ503 51 dito Hennip - ƒ3? 337? Wal v. Baarden van 3t«t7f£deioofg ƒ118 aiso WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van 1 Londen , zigt fl 39,T»! 2 maand \ 93I dito op 2 m. fl 38,10,9 Bilboa . . . \ 93| Hamb. zigt ft. 35tI Cadix \ 93s dito 2 m. ft. 34r| Sevilien . . \ 93! Altona,zigt ft. 35ïs Lisfabon . ; \ 5'f dito 2 m. ft. 34^ Venetien . . $ 94 Breslau, 6w.dat. ft. 45! Genua . . . \ 86 Wenen,6w.dat ft. 35I Livorno . . \ 93 Antwerpen pC. 2^ verl. Parys, 2 m. . *i 5°* . Gent . pC. a| verl. dito zigt . . § 5°l Brusfel . pC. 2jverl. Bourdeaux,2m. . \ 5°l Zeeland . pC z^verl. dito, 1 ra. . . % %o\ | Rotterdam pC. { SPECIE—COURS. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC. 9la| dito, perbanco .... pC. 9|af Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5, 81 Nieuwe Louis d'or 11,81,4 Oude dito . .ƒ5,8 Zonne Piftol. ƒ u, 5 Franfche Piftol. . ƒ9.9 Carolin. , ƒ11,14 Pruisfif. dito . ƒ 9, 9 Groix de Malta f 13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9, 9 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,19 Spaanf. dito . ƒ 9, 8 dito Grof . ƒ 25,14 Guinies . . ƒ12,5 Agio van den Bank pCt. Souvereine . . f16 Amsterdam 18 Oétob. 1790. GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Haarlem 9, onder welken laatften 3 beneden de ia Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN wegens in- enuitlandsche boeken, prenten, kaarten, &c. *** T>y den Boekverkoper C. Plaat, te Haerlem, zyn nog Dertig Exemplaren te bekomen van het voor beminnaars der Nederd. Taaie zo belangryk werkje,getyteld: GEMEEN¬ SCHAP tusschen de GOTTISCHE en de NEDERDUIT- ounn, 0rn.3u.urva, aoor l. 1. i\. in 4to. a 16 ftuiv. Ook zyn by gem. Boekverkoper te bekomen, enige weinige Exemplaren van het SYSTEMA dfr NATUURLYKE HISTORIE, in het RYK der DIEREN en PLANTEN, in het Engelsch, Fransch en Nederduitscb, en de benamingen in 't Latyn; verrykt met XXIV fraaye koperen Platen, in gr. folio, voor den zeer geringen prys van ƒ 1-16-; ingen. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 3 tot 9 Octob. te Hamburg. {"Hoogfte ftand 28 , 2». densden. Barom.Laagfte . . 27,1 r §. den 6den. (.Gemiddelde der gehele Week 28, J? I. Therm. {"Hoogfte ftand i6|°. 's Midd. van den sden. Reaumur. < Laagfte . . 40. 's Morg van den 3den. L Gemiddelde der gehele Week 134 grad. Heerjcbende wind Z. W. Daoelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem.' baro thermo- streek | t790 me- meter. der I ltjchtsge» Oct. ter. Ncord| Zuid. wi.vn. [ steldheid. f29. 6 52 53 w. ( 29- 6 563 59 bewolkt, iet» / 29. 8 53X 53 bu>''g. windrig. tTT20, ll *** ?" U W' 'sM^etr^tïï; 14- s 29. 6* 55 54 Z. w. verder regenagtig, (_29. 6 59 59 w. z. w. bvyig en ttormagt. f29- 8| 56| [ 57 W. t. n. iets buyig en zeer 15- s 29 9§ 6l5 61 w. t. z. windrig,'sAvonds L29 10 55! 55 w. hardewind, ' f 30. ï 5Ï 51 w.n.w. heid^-sl^ndT 16. < 30. 2 56Ï 66 n. w. weinig bewolkten (_3°- 3 ï 42 41 n. n. w. iets dampig. f30. 2\ 44! 45 I 2. Z. o. 17. < 30. o 56 68 Z. t. o. meest helder. (.2910 46 45 f29,9 56 58f Z. w. Voorm. betrokk. lS.<29. 8 6r 62 . Nam. reg. en wind, L29' 9 51 5° w* 's Avonds wolken. f29 Hf sï~ 5 li w- t. n. 19» < 30. O 55 57 w.n.w. bewolkt. / 30. 1 491 48i w. t. n. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  No. 122. ALGEMENE KONST- en LETTE IHB ODE, VOOR MEER- EN MIN-G EO EFFENDEN. Vry dag den 29. Ociober. BE RIGT EN. DENEMARKEN. ϧ8=^è=fi|et Koninglyk Land-Oeconomisch Genoot|J % fchap, te Koppenhagen, hield, den 29 Sept. *• |f laatstl. ene plegtige byeenkomst, ter gez±$&=M legenheid van het Huwelyk des Kroonprinfen: waar in de verdienstelyke Juftitie-raad, Malling, ene treffelyke en aandoenlyke reden hield: over de veelvuldige verbeteringen in de Land-Oeconomie, welken Denemarken, aan de voorfpraak en yyerige medewerking des hogen Befchermheers van "t Genootfchap, den Kroonprins, te danken hadde. De [ Spreekftoel ftond tusfchen de Borstbeelden van den j 'overleden Staats-Minister, Grave van Bemflorf, en j van den overleden Fabriekmeester Gerner, 't geen j een eerbiedwekkende vertoning maakte. Des an- | derdaags hield ook de tegenwoordige Rector der Uni- , verfiteit, de Hoogl. Moldenhaver,in deAkademifche ; Gehoorzaal, op deze Echtverbintenis, ene plegtige Redenvoering, wanneer tevens aan 20 Geleerden de ' graad van Docloren, in onderfcheidene Faculteiten, gefebonken wierd. Van het Zangftuk, ter dezer ge- : legenheid uitgevoerd, was de Text van Dr. Pluhm, ' en de Muzyk door den Concert-Meester Hartmann zamengefleld. GROO T-B RITA NNI E N. De Wel Eerw. Dr. Cooke, Voorzitter by hetKris- V. XI££L. rus-Coliegie, te Oxford, is tot Vfce Kanfejier der Univerfiteit aldaar, voor het aanftaande jaar, aangefteld. De Beeldhouwer Wilton is tot Medelid van de Koningl. Schilder - Akademie , in plaats van den overledenen Casfini, verkoren. Ook is de Hr. Ormon tot Hiftorie-PIaatfnyder van zyne Koninglyke. Hoogh. den Prins van Wallis, benoemd geworden. DU IT SCH LAND en naburige Ryken. De Koningl. Akademie der Wetenfchappen, te Berlyn, hield, op Donderdag den 23. Septemb. ene openbare Vergadering, ter gelegenheid van's Konings verjaring^ wanneer de Curator dier Akademie, de 'Graaf van Herzberg, ene Redenvoering voorlas, inhoudende: ene fchets der Staatsgebeurtenisfen in dit lopend jaar, en ene vergelyking van de rust in de Pruisfifche Staten, met de omwentelingen, in meest alle andere Landen van Europa voorgevallen, nevens enige aanmerkingen op de gehouden aanfpraak eniger zo genoemde Pruisfifche Gedeputeerden in de Franfche Nationale-Vergadering. Des Zaturdag, daar aan volgenden, kwamen ook, ten gelyken einde, de Leden van de Koninglyke Akademie der Konsten en -werktuiglyke Wetenfchappen, aldaar, in groten getale by een. Deze Vergadering wierd met ene gepaste aanfpraak geopend, door den Geheim Staats-, Krygs- en werklyk dirigerenden Minister, den Vrvheer van Heynitz: waar bp de Hoogl. Ramler een Ode voorlas op de terugkomst des koninïs, na het bemiddelen van den Vrede tusfchen de Hoge Porte en den Koning van Hon- S ga-  C 138 ) garyen en Bobemen. De Hoogl. Engel las vervolgens èen Verhandeling voor, waar in hy ene vergelyking voordroeg tusfchen de beiden fchitterendfteTydperken der beeldende Konsten .onder de> Grieken-'en Italianen: waar ns ook eindelyk de Geheim FinantieRaad Gerhardt een doorwrogt vertoog voorlas, in beantwoording der Vrage: üf de fraaye Kunsten in enen Noordlyken, Monarchalen en Militairen Staat kunnen aangekweekt worden.. De Univerfiteit, te"Gottingen,vierde, den 17Sept. den drie en-vyftigften jaardag harer Stigting: by ge legenheid van welk feest, ook de verdienstelyke Geheim Juftitie-Raad Böhmer zynen vyf en twintig ja rigeri dienst, als I foogleeraar, aan die Hoge Schole mogt vieren. De plegtige Redenvoering, welke deels in gelukwenfchingen, uit naam der Univerfiteit, aan dien Hoogleeraar beftond , wierd door Prof. Heyne gehouden: zynde de grondftoffe derzelve uit het zeg gen van Nero ontleend: Qjialis artifex pereof Van de toegezegde Pr'yzen, voor de beste opftel len over de Derde Afdeling van Rechtszaken, in het ontwerp enes algemenen Wetboeks voor de Pruisfifche Staten, is de Êerfte door den Hr. IFagner, Finantie ïaad des Keurvorst van Saxen, teDresden ; AeTwêde door den Koningl. Geheim Krygsraad en MagifttaatsDirecteur Hippel, te Koningsbergen; en de Derde door den Hoogl. Eggers, te Koppenhagen, behaald: terwyl aan den Bergrheester Beyer, teScbneebcrg, en aan den Raad en Amptraan Herrman, te. Altejteiti, een Accesfit is toegewezen. By het Vorsteïyk Gymnafium, te Qjiedlinlarg, is ene verbeterde Inrigting ingevoerd, volgens welke de ieugd, in plaats van in één klasfe,"gelyk tot nog gefchiedde, in n onderfcheidene en opklimmende KÏasfen, voortaan onderwys, zo in cie Talen, als in dc voorbereidende Wetenfchappen, ftaat te ontvangen. De Hofraad Beekman, te Gottingen, is b}' de Koning!.. Maatfchappy der Wetenfchappen, te. Stok-, halm, 'tot Medelid aangenomen. N E D E R L A N D E N. Brief aan dén Schryver-van den AhGfM Konst- en Lettrr-Böde, over herhaalde en viel gefla'agde Proeven , door den- Hr. W. van Barneveld genomen, m rottig water te herftejlen cn drinkbaar te maken. Myn Hterl „Met zeer veel genoegen las ik, in Nommer 113. van uw geacht Weekblad, dat men, in LuitscBland, Proeven genomen had, om vuil, ftinkend en ondrink. baar, water volmaakt te zuiveren. Dan ik zag te gelyk, dat men de methode, om diewater drinkbaar,te maken, als een geheim voor zig hield. Ik herinnerde my tevens, in het afgelopen Winter-Saizoen, in onze Maatfchappy: Felix Meritis in het byzyn van een aantal kunstvrienden, proeven gezien te hebben, van een onzer geachtfte Scheikundigen , den Hr. W. van Barneveld, die het zelfde oogmerk hadden, en met het volmaaktfte fucces bekroond waren. Tk nam dus voor, Uw Ed. daaromtrend een klein bericht te zenden, cp dathetpubliek derzelver waarde beoordeelen, en het nodige gebruik van dezelve maken kon. „Beroepsb z'ghedep hebben my den tyd nog niet vergunt Uw Ed. dit bericht toe te zenden,het welk ik thans de eer hebbe, UEd. ter plaatzing aan' te bieden. „ De Hr. van Barneveld had, by toeval, eenigen tyd te voren, proeven nemende op de dephlogiftikelucht, die de Planten uitademen , enige ongebluschte Kalk geftort, in eene tobbe met water, dat, door rottende bladen, vuil, ftinkend, en ondrinkbaar geworden, was.. Hy zag dit water helder worden „deszelfs onaangenamen reuk verliezen, en het vuile der verrotte bladeren, dat het water troubel maakte, naar den bodem zinken. „ Hy ontdekte hier by te selyk, dat het water met kalk bezwangerd was. Dit 'gaf. zyn Ed, aanleiding tot nader, onderzoek;-— hy deed dezelfde rtoeven met moernsfig water, — met water, dat in Scheepsviten, of door de warmte met Plantgewasfen, bedorven was, — met het zelfde gevolg. — Zoude nu dit kalkwatcr drinkbaar worden , zo moest hy de kalk' doen precipiteren, — dit deed hy, door "het waterte bezwangeren met vaste lucht, in den toeitel van. Dr. Noot, zo als zy door den l:\x.Magellaan verbeterd is. „ De vaste lucht, meer affiniteit hebbende tot de. kalk, als tot het water, doet de kalk precipiteren; en de kalk, geprecipiteerd zynde, laat zuiver water' overig, dat zelfs, indien het zelve van de geprecipiteerde kalk is afgegoten, en andermaal met vaste' lucht bezwangerd, uitnemend, gefchikt is, voor de; gezondheid van fcorbutiecq Scheepsvolk , tevens en voor eenen dorstlesfenden en verfrisfenden drank. ,,Hy toonde, by deze gelegenheid, twee werktuigen, welke hy uitgedacht had,om» binnen een half uur tyds, een geheel Oxhoofd ftinkend water te zuiveren dat men op de Schepen, b. v. zo wel als elders, daar men gebrek aan zuiver water had, zou kunnen gebruiken. „My dacht, deze ontdekking, konde het algemeen van te veei'belang zyn,om dézeive, niet op eenege- fchik-  'fchik^e plaats, aan onzeVaderlandfcheGeleerden,ter toerze te geven , en dus meer waereidkundig te maken. Ik "ben (leeds, met hoogachting, Myn Fleer! Uwd beftendige Lezer."" Amsterdam, * * * * .so Octob. 1790. Nader Bericht, nopens d; Luchtbol, dezen 7.omer, te Wobmebvee.b opgelaten, en by Hamburg neergekomen , nevens enige Aanmerkingen over derzelverJttellen voortgang: Briefswyze aan den Scb>yver van dit Blad medegedeeld, door den Wel Eerw. Hr A. VrïER , .Lee,radr der Doopsgezinden, te Womterveer. Myn Heer! De byna ongelooflyke fneiheid, volgens 't berigt uit ■Hamburg, van onze, Op den 27lre July dezes jaars, alhier -•opgelatene, Lugtbol, (nopens welke, betreffende den form, -grootte en toebereiding , enz een omflandig berigt geplaatst is, in den Konst- en Letter-Bode, van 10 Septemb ) bewoog •zins. om aan den Heere G. P. Wupper, Scheeps-Makehar, die ons 't berigt gezo::den had, te fchryven, en dien Heer vriendelyk te verzoeken, ons, zo mooglyk, te bezorgen, van de Vinders der Bol, een getekend getuigenis, aangaande •den netten tyd, waar op zy, naar hun beste weetenfehap, „»n Ac per eene letterlvke Coiïv van 't laatfte aan Ulid. en, .door uw geacht Tydfcbrift, aan de Natuurkundige "aereld mede te delen; by aldien UEd. goedvind dezen Brief in 't •gemelde Tydfchrift eene plaats te geven. Het gemelde Certificaat, letterlyk gecopleerd zynde,luid aldus: „ lek ondergefchrevene betuyge hier mede voor volnkoome Waarheid , dat dy uit" Wormerveer afgelaatene Lugtballon by ons omtrend Stockte, den 27 July avens tot'omtrend 8 uhr in de Lugt ontdeckt, en doen van ons by fyn neederkoomen is opgenoomen worden, foo hier mede betuigen. -Hamburg d. 1 Odb. 1790. (getek.) Wilhelm Rose." De Heer Wupper meld ons ook, in zyn' Brief, dat het te Hamburg, Op den 2- july, een halve Storm,uit den Zuidwesten waaide; dit maakte een goeden ftreek - oor de Bol om d-.ar cmtrend aan te komen; by ons was toen, immers *s avonds, weinig wind, en wel uit het Noord-westelyke. Men ziet, dat de tvd van neêrkoming dezelfde blyft, als by 't eerfte b'èrigt vermeid is, riamelyk omtrent 8 uuren. Maar kan men zich nu wel veilig op de egtbeid van 'c ge tsngenis verlaten? 't is waar, flegts één man heeft het gete¬ kend; doch ik zie geen reden van eenig gewigt, waarom dezelve den tyd verkeerd zou hebben willen opgeven. De onbepaalde uitdrukking, omtrent 8 uuren,fluit ondertUSfchtn eenige onzekerheid in; men mag denken, dat het eenige minuten na 8 uuren 2ou kunnen geweest zyn; evenwel de gelegenheid van den dag, by of naby Zonne ondergang, fenynt het min gevaarlyk te maken, om zich in den tyd veel re vergisfen. — Laat ons dellen, om het zeldzame in 't geval niet te vergrooten, dat het een quartier na agten was, toen de Boer Roos de Bol eerst gewaar wierd. dan geven wy aan de tnooglykheid, dat de klok iets na den tyd, en dat de man ook wat vergist, was, merkeiyk toe. My dunkt dat men veilig kan ftellen, dat het althans niet later was dan 8 uur. 15 mm. toen de Eol tot by Stockte kwam: net kannen wy *t toch niet bepalen; wy ftellen liever eenige minuten later dan fe vroeg. Niet vroeger dan 6 ur. domin. wierd de Bo' te Wormerveer opgelaten, dat is, wegens 18 min. verfchil in tyd, volgens den tyd te Hamburg, ten ó>-ar. 58 min. Dus vei Hepen 'er, tusfchen 't oplaten en neerkomen, niet meer dan 77 minut.; maar, gedurende de 8 min. dat de Bol door ons nog gezien konde wordsn, naderde : hy, wegens den koers, welken hy nam, Hamburg niet; zo : dst die 8 min. van de 77 nog moeten afgetrokken worden; j behoudende wy d'n 09- Ik zal, om 't effen getal, 70 min. j dat is 4200 fecunden ftellen, binnen welken tyd de Bol de I dülantie tusfchen Wormerveer en Stockte by Hamburg heefc moeten afloopen. —— De/.e diftantie (tel ik meer of min op j 50 mylen, van 15 in een graad eenes grootften aardrykscirke!s, ieder myl op 2000 Rhynlamlfcbe roeden van 12 voe- ! ten dus is dan de doorgeloopene diftantie 50 X 2000 X 12 = 1200C00 voeten, welk getal, door 4200 gedeeld, geeft byna 2P0 voeten, door de Bol in ierier fecundedoorgelopen. Verbalende fneiheid! En ftellen wy, dat de voortgang, gedurende den gehtelen tocht, niet altyd even groot was, gelvk hoogst waaitchynlyk is, dan moet de fneiheid, in een gedeelte van den weg, nog grooter geweest zyrj. *t Geval is van te meer gewicht, om dat wyaan den wind of de luchfftroom, waar in de Bol wierd weggevoerd, eene gelyke fneiheid moeten toefchryven. De Luchtbol kon gene grootere fneiheid hebben dan de luchtftroom zelve , door welke de Bol voorwaards bewogen wierd. Wy hebben hier dan een fneiheid van wind, die, zo veel ik weet,"nogzon, der voorbeeld is. De fnelte van den wi::d .in een gem.-nen ) Storm, word gerekend niet meer te zyn dan 60 a 70voeten in een fecunde. De Hoogleetaar Lülofs , in eene Fe>handeling over de fneiheid van der. Wind, geplaatst onder de Verhandelingen van de Holbandfcbe Maatfchappy der Wetenfchappen te Haarlem, IX. Deel, betekend dat de voortgang van den fnelften wind, omtrent wélken, hem bewust, ooit Waarnemingen waren gedaan, geweest was 11 Si voeten in een fe« 1 cunde; en boven vonden wy, dat de vordering van onze Luchtbol, en gevolglyk ook van den Luchtftroom, weke dezelve voortdreef, meer dan 280" voeten in ieder fecunde moet geweest zyn. Zeldzaam vërfcfjynzell Een fneiheid 2 a 3 malen zo groot als in hevige Stormen; Stormen die Gebouwen om ver werpen, en zwaare Bomen uit den grond rukken • hoe geweldig ftormd het dan zomwyl in bet hoger dampgewest, terwyl wy om laag ftilte of weinig wlnds-heb-  ben? Een halve ftorni, waar van men uit Hamlmrg meld, is Lier by ook weinig. Zouden herhaalde proefnemingen met Lugtbollen, indien dezelve gelukkig uitvielen, onze kennis niet kunnen uitbreiden , rakende do gcfteldbeid van den verhevener dampkring? Zou die meerdere kennis bet onderzoek naar de oorzaken der Weersveranderingen niet Hierkejyk toelichten? Wy wenfehen ondirtusfehen, dat het geval, 't welk het onderwerp is van dezen Brief, aan de Wysgeerige waereld meer bekend worde, en dat het aanleiding geve tot nuttige ontdekkingen! Dit wenscht byzonder hy, die, met voorhennisfe van 't Collegium Fbyficum, te Wormerveer, dezen lïrief aan UEd. afzend, en die zich, onder Heilbede en be tuiging van hoogachting, tekend, Myn Heerl UE. D. W. Dienaar, . WotlMfRVEER , ai Oüober 1790. ALBERT VRYER. NIEU W UITKOMENDE B O E K E N, AK AJJEMISCIifi EN ANDERE SCHRIFTEN. ( Nederland-en. Nagelaten Werlen van Frederik: den II. Koning van Fruisjen, uit bet Fransch, III. Deel. Behalven het Voorberigt 429 blz. in gr. 8vo. Te Amfterdam, Dordrecht en Leyden, by J. Interna, d'Erven P. Meyer en G Warnars P. Blasjt en L. Flerdingh, 1790. met Privilegie, piys/a-icDtt Deel, vervatter.de de vier -eerde jaren der Gefchiedenis van den 7 jarigen Oorlog,beantwoord, in allen opzigte, j zo ten aanzien van den inhoud als de Vertaling, aan deguns- J t-ige verwagting, welke wy,by ons algemeen verflag aangaan- | de de twee eerfte defen dezer Nagelaten Werken, te kennen gaven, opgevat te hebben. 'tGeen wy des tot aanpry- i zing dezes Werks airede gezegd hebben, herhalen wy hier : met vollen nadruk. Hoe'meer wy van dezen vorstelyksn Letterarbeid lezen, hoe wy des te meer overtuigd worden, dat Frederik Me regt heefc, om, onder de hedendaagfche klasfieke Schryvers na-ast enen Cafar, met wiens heldendaden de zynen zo veel overeenkomst hebben, in de Boeke-1 jyen van Gelcbied- en Letterkunde geplaatst; te worden. — Gelyk hy als Gefchiedfchryver agting verdiend, maakt hy I als Krygsman -ene algemene verwondering gaande; ene ver- j wondering, welke tot verbaastheid opklimt, wanneer men, deze zyne Gefchiedenis van den 7 jarigen Oorlog doorbiade- ! rende, ziet met hoe veel fchranderheid, beleid, moed en ! orivertfaagdheid, hy de gedreigde aanvallen der magtigfte verbondelingen tegen hem weet te verydelen, zyne vyanden voor te-komen, en, fchoon dikwyls niet weinig indeengte gebragt-, zig telkens te redden; ja zelfs meermalen der verenigden -Legermagten tegen hem de gevoeligfte flagen toe te I brengen. Alleen verbonden met Engeland en enige kleinere Duitfche Vorsten, beftryd hy, met verdeelde benden, de talryker Legers van Oosienryk, Frankryk, Rusland, Saxen en Zweden, en der zatnengevoegde RyksÜenden , welken,nueens afzonderlyk, dan gedeeltelyk, verénigd, hein meermalen met ®nea volfiagen ondergang dreigen. Het gehele wyd-uiïge ftrekt Oor logst oneel overziende, vind men hem overal waar de nood onveiwylden tagenüarid vo'rderd; nu eens n.ec gtottre, dan met kleinere, beraden, van den enen oord naar den anderen, fn aileryl voortrukkende, en den te diep ingedrongen vyand, in perfoon, de fpits biedende en verdryvende, of een geleden verlies der zynen, door ene nner beflisfende overwinning, herftellende. — Dc' om enig meer byzonder verflag van den inhoud dezes derden Deels zyner Nagelaten Werken te geven. Uit's Konings Voorberigt blykt. dat deze Gefchiedenis des zevenjarigen Oorlogs, na hec aflopen daar van, in 17(34. uit aantekeningen, by het einde van e'lke-n Vetdrogt opgefteld, en dus, in enen meer gevorderden Ouderdom, dan het in zyn jeugd gefchetst tafereel der 'berden Oorlogen in Silefien en Bobemen, in de twee eerfte Delen vervat, op het papier gebragt is. Om enigermate het öpenftaand vak der Gefchiedenis te vullen, van het jaar 1746. wanneer de twede Silefifche Oorlog eindigde, tot op den aanvang des zevenjarigen Oorlogs iri 1756. geeft de vnrsteiyke Schryver , na ene voorafgaande korte aanwyzinq der inwendige febikkingen, zo van Pruisfen als Oostenryk, ene beknopte fchets der Oorlog- en Staatszaken van Europa, in 't algemeen .gedurende het opgemelde tydperk des Vredes. De Vredebreuk tusfchen Frankryk en Engeland, in den jare 1755 ontliaan, gaf aanleiding dat Frederik door de beiden parfyen wierd aangezogt. Hy kiest die van Engeland , waar door Frankryk Wtet weinig geftoord Wierd, en zig daar -op HBet Oostenryk-, reeds met Saxen verénigd, ver-bind; terwyl het Wenerhof ook Rusland aan deszelfs zyde weet over te halen. In dezen toeftand ontdekt de Koning de oogmerken der KeizerinKoningin, en befluit daar op zyne vyanden voor te komen; door in Saxen te vallen. Zig by dit inrukken, in Oogst* maand van 1756. vervolgens meester gemaakt hebbende van de Saxifcbe Staatspapieren, waar van :Hy etJn uittrekzel rer zyner verdediging in *t ligt gaf, fluit by, met zyne benden, de Saxen in derzelver Legerplaats by Pirna: terwyl hy twe andere Legers, onder de Veld-Maarfchalken Keitb en van Scbwerin, in Bohe-nen doet rukken. De Oosterfche Generaal Braün, Uig met'zyn Leger mede aldaar bevindende, en bevel ontvangen hebbende, -om-de Saxers te ontzetten, begaf zig Frederik iu perfoon naar Bo. hemen, om dat oogmerk te verydelen; gelyk hy deed door den Slag en daar in behaalde Overwinning by Lawofitz.. Braün hier door niet dan flegts een geringe hulp den henna uw-dén Saxeran hebbende kunnen toefchikken, welke,by 's Konings terugkomst in het Leger voor Pirna, te rug geflagen wierd, inoest het Saxifche Leger zig kort daar ra gevangen geven: waar mede deze eerfte Veldrogt ten einde liep. De hier op volgende Winter gaf gelegenheid tot ene nog naauwer verbintenis tusfchen Frankryk en het Wenerhof, waar door Zweden insgelyks in den kryg gefleept wierd, en Rusland bewogen om den Oorlog aan Frederik te verklaren : terwyl de Ryksdag al mede in de weer tegen Pruisfen kwam. Intusfchen wierd de Koning, door Engelands afkeuring van zyn verdedigings ontwerp tegen Frankryk, en de misleiding der Hanoverfche Regering door de Franfchen, in de roodzake gebragt,. om zyne benden uit Kleefslanixe doen trekken.  C *4* 5 By het openen vervolgens van den Twedeu Veldtogt in , 1757. rukte het Pruisfisch Leger, by onderfcheidene gedee ten, op nieuw in Bobenen: dat der Oostenrykers, op'sKonings nadering, door Praag over den Moldau wykende , wierd ftraks door Frederik, na dat 2ig de Prins van Bevern en de Maarfcbaik van Scbvutrin by hem gevoegd hadden,aldaar opgezogt, en by Praag, aangetast. De Pruisfifchen behaalden hier weder de Overwinning, fchoon dezehun duur tc liaan kwam; latende hier de dappere Scbwerin, (wiens verües de Koning zelve op meer dan 10 duizend man fchat) nevens 18 duizend man Pruisfifchen, het leven. Praag wierd hier op wel ingefloten en gebombardeerd: doch het aanrukken van den Oostenrykfche Gen- Daun, met verfche hulp, om Praag en het Leger der zynen, welk gedeeltelyk daar in geweken was, te ontzetten, maakte 's Konings toeftand .zeer hachjyk; terwyl de nederlaag hier op by Kolin ontvan .gen, hem in de noodzake bragt, om het beleg der Stad op te breken. Daar en boven liepen de zaken van het Leger der Bondgenoten , 't geen door den Hertog van Cumberland aange voerd wierd, niet weinig ten agtereü. De Franfchtn, onder den Hr. d'F.trëes, Kleef en Wezel in 't bezit genomen ■hebbende, floegen de Bondgenoten hy Flastenbeck, en dee den Cumberland na Stade wyken ,* waar door Hanover in hunne handen viel. Frederik hier uit voor Magileburg , zo we! als voor het verlies van Saxen vrezende, ja zelfs duchtende dat Berlyn van de Zweden gevaar kon lopen, liet de verde diging van Silezien, tegen de Oostenrykers onder Daim en den Prins van Lotharingen, aan het gros van zyn Leger, en toog, met flegts weinig Volks, in perfoon, tegen de Fran fchen, reeds tot Halle gevorderd, en deed ze weldra wyken ; doch kreeg middelerwyl de tyding van een gefloten verdrag tusfchen Cumberland en den Hertog van Ricbelieu, teClosterzeven, waar by bedongen was, dat de vyandelykheden zouden ophouden, en het Leger der Bondgenoten uit eikanderen gaan; de Hanoverfche te Stade blyven, en de overige Hulptroepen naar huis keren. Dit verdrag bragt 's Konings zaken geheel in den war. Zyn byhebbend Leger was niet fterker dan 18 duizend man. Hier van moest hy nog volk misfen, zo ter verfierking van Magdeburg, als om Ricbelieu het hoofd te bieden: tot welk laatfte, Prins Ferdinaml, na het verdryven van Soubife uit Erfuit, met een gedeelte van 't Leger afgezonden wierd: gelyk Prins Maurits, kort daar na, met een nieuwen hoo]} volks naar Leipzig trok. Frederik hield des flegts een handvol volks by zig, toen hy, met hetzelve eerst het verénigd Fransch en Kreitsleger uit Gotba veidreef, en daar na, zig naar Leipzig begeven hebbende, en aldaar op nieuw met de Prinfen Ferdinmid en Maurits verénigd zynde, de ongelyk grotere vyandelyke Magt on der Soubife ging opzoeken en by Rosbacb ten enenmale verfioeg ; 't geen ten gevolge hadde, dat de Franfchen geheel uit Saxen en naar het Keurvorstendom Hanover te rug trok ken, als mede, dat het verdras van Closterzeven verbroken wierd, en het Leger der Bondgenoten by een bleef; gelyk Prins Ferdinand eerlang Bevelhebber van het zelve wierd. Middelerwyl hadden de Oostenrykers Berlyn onder brandfchatting gefteld, en Daun met den Prins van Lotharingen, door bet kwaad beleid des Prinfen van Bevern 3 niet alleen Schiveidnitz, en daar na Breslau, veroverd, ui.a:rr ook het Pruisfisch Leger onder dien Generaal een gevoelden neep toügebragc, en zelfs dezen Bevelhebber weten op te ligtcn. Dan 's Konings komst in Silezien herltelde alle deze verliezen: by Leutben verfloeg hy de Oostenrykers, zo volkomen en beflisfend, dat .dezen 'er 317 Officiers en 21 duizend, gemenen, nevens 134- S:ukken Gefchut en 52 Vaandilj verloren: -en geheel uit Silezien verjaagd wierden : waar na Breslau, met hare gehele Bezetting van omtrend 15 duizend man Oostenrykers, zich overgaf, als mede de overigen door hun veroverde Steden op nieuw in Pruisfifche ha#den vielen. Min voorfpoedig gingen de zaken in Pruisfen. D.' Rusfen vermeesterden Memel, en behaalden een aanmerkelyk voordeel, in den Slag by Jagerndorf, op den Veldmarfchalk van Lehwald: fchoon zy kort daar na Pruisfen, alleen Memel uitgezonderd, verlieten, en naar Polen te rug trokken: waar door de Koning hier de handen zo ruim kreeg, dat hy de Zweden uit Pommeren kon doen verhuizen, en zelfs ene aanzienlyke bende Paardenvolk, ter verfterking van Prins Ferdinands Leger, in Neder-Saxen kon zenden De weldra daar op volgende Winter befloot hier mede dezen tv/eden Veldtogt, zo vol van de gewigtigfte afwisfelingen. {Het Vervolg in onze eerstkomende,) Lyst van nieuw uitgekomene inlanosciie Boeken. Gedurende de Maand September. Euangelifche Leerredenen,, uit ,het Hoogd. van J A. Hermes, IVde en la-it're Deel, gr. gvo. Haarlem, by C. Plaat en A- Loosjes Pz. . . ƒ 2 - : Bybels Zakelyk-Woordenboek, van J. G. Staringb, Xlde Dl. en 2de Stuk , vervattende Letter Z. gr. 4to. Amfterdam, by J. de Groot, by inteken. 6 - 6 - — — buiten inteken. . 8 - : - H. Sander, over de Voorzienigheid, Ifte Snik, .gr. 8vo. Utrecht , by G. T- van Paddenburg en Zoon, 1 - : Nieuwe Vertaling van het N. T. naar 't Grjekseb, door T. van Hamelsveld, Xde en laatfte Stuk, gr. 8vo. Amfterd. by M. de Bruin. . . I - 1 J. W te Water, Oratio de Theolqgo, &c. gr. 4to. Leyden, by S. en ff. Lucbtmans. . . -:rs Zedeboekje voor kristelyke Dienstboden enz. Svo. Leeuwarden, by J.Seydel. . . . : - 8 G. B. van Sivieten, Verklaringen der korte ftellingen van H. Boerbave, uit het Latyn vert. door B. Jurrns, IVde Dl. ifte ftuk, 4to. Amfterdam, by F. enT. Tetroode. • ■ • • . 1 - : - Scheikundige Bibliotheek, Ifte Dl. ifte St. gr. 8vo. Delft, by M. Roelof invaart. . . : - 1 4 - R. Wilding's Natuurkundige Befchouwingen , metpl. Ilde ftuk, gr. Svo. Rotterd. byCornel, by inteken. :- 16 Generaal Register van alle Steden en Dorpen der Verenigde Nederlanden, naar order van het Al- phabeth, 's Hage, by J. Boel. . . :-ir- 4> 3 Va"  ( M2 5 'Vader'andsch Woordenboek', oorfprongéïyk verzameld door J. Kok, >'Xlifte Dl. K —M. gr. 8vo. met plat. Amfterd by J. Allart. . . 3*10- La Vie de Jofeph I Empereur d'Allemagne &c. ornée de fun Portrait; et fuivie des notes inftructives, par le Marquis de Cnraccioli &c. gr. utno, ftnifterd. by B Vlam, & Utrecht", by B. Wild en J. Altheer . . . . I - 8 - Her zelfde Boek , in 'c Nederd. vertaald , gr. 8vo. Utrecht, by dezelfden, en Amfterd. byj.van den Burgb en V.oon. .. .. . . '2-8- LevensgefctveJeni's en Heldendaden van Krnst Cideon, Vryheer van Laudon, 8vo. Amft. by W. Houtgraaf}. :- S - Verhaal der Omwenteling in Frankryk, in'tNedeid. en Ftansch, met een Kaart van Parys enVerfailles, ter opheldering van een Konstp-aat, Gedenkteken voor Parys, enz. gr. 8vo, Amfterdam, byD. Schuurman. . , . . . 1 - : » "Brieven over de Onlusten in de Oostenr. Nederlanden &c. 11de St gr. 8vo. . . 1 -5- Iets van H A. 'Tollé, Predikant te Vere, zynde ene Verzameling van Gedichten, nevens een Bericht van de Rederykkamtr te Vere, gr 8vo. Vere,by C 'M van de Graaf. . . . 1 - 2 - ;Menfchenhal"s und Reue, ein Schaufpiel, in funf Aufzuaen, von A. von Kotzebeu, 8vo. Amfterdam ?. C Rö Ier. . . . . 1 - : - Volks-Liedjes enz. (uitgegeven door de'Maatfch. tot Nut van 't Algeméén) lilde St. 8vo. Amfterd. by H Keyzer, A Fokke Ssz en C. de Fries. : - 3 - Zangwyzen op de bovenltaande Volks - Liedjes, op Muliek gebragt, door een kundig liefhebber, ifte Siukjen, 8vo. Amfterd. by R. Doll Timman .'-XI - y G. Herder, twee bekroonde Prysverhandelingen, uit het Hooad door T van Hamelsvsld, gr. 8vo. Amft- by Wesfing en van der Hey. , 1 -10 - L Gulliver's Reize naar Lilliput, ifte Dl nieuwen druk, Amfterd. by W. Houtgraaf. . :-12 - De Martelaar der Vryheid, in Brieven, naar het Fransch, Ifte DI. >-vo. met platen, Amfterd. by . Wcsfing en van der Hey. . . 1 - 5 - 'LAND- en ZEEKAARTEN. d o r d r e c ii t. Aardryks-, Gefchied- en Koophandelkundige Atlas van Europa: befta.indo uit hele veis Plano Kaarten, van letterdruk zamengefteld, waar in men .met één opflag van het oog den Tegen w. Staat, en een algemeen denkbeeld der Gefchiedenis van elk Land in ons waerelddeel kan bekomen; z\nde ieder Kaart in zo vele Vakken verdeeld, als de onderfcheiden voornaamfte byzonderheden van het Land vorderen: als deszelfs Grenzen , _Uitgeftrekrheid, Verdeling, -RegeringsvormT Godsdienst, Koophandel, Landbouw, •Luchtgèfteldheid, Aart en Taal der Natie enz, ifte en ade Afgifte, vervattende 6 Kaarten, wnDenemarken en Noorwegen, Zweden, Rusland, Polen, llongaryen .en Pruisfen. By de Leeuw .en 10ap. Prys van elke Kaart .5 ftuiv. TEKENINGEN en PRENTEN. A m s t e r d a m. Bybet.sche Prentverbeeldingen, zynde een geheel nieuw Stel, .getekend door J. Buis, en in 't koper gebragt door R. Vinkeles, in' gr 8vo. Eer/le Aflevering, bellaande ir 4 ftuks Platen, waar by gevoegd zv,n 3 vellen Letterdruk, vervattende ené beknopte Gefchiedenis des Bybels, met zedekundige aanmerkingen. By J. Allart, prys./ 2:8:-— Gedenkteken voor Parys, in een extra grote Konstplaat, verbeeldende 5 byzondere Gebeurtenissen , als: Verklaring der Franfche Gardes; Het gebeurde by Seves.; Verovering der Bafltlle; • Het omvoeren der afgehouwen Hoofden: en de terugkomst van dea Hr. Necker; met het verhaal in 'tFransch eniN'ed. gr. 8vo. By D. Schuurman, intekeningsprys j 4: — idem Proefdr. met het verhaal ƒ6: — Vaderlandsciie Gezigten, behorende tot den tegenw. Staat der Verenigde Nederlanden, XII. Stel, bevattende XX Gezigten in de Provintie Friesland, 4to. By H-C-arlman, IV. Vermandei en J. IV. Smith, prys fj.: i&~ idem gr. pap. / 2:10:- SCHILDERYEN en BEELDHOUS TUKKEN. londen. Men heeft, onlangs, een Schilderftuk, in fresco, gevonden, 't geen men geloofd aan een der Huizen van Pompeja toebehoord te hebben, naardemaal de koleuren zeer levendig zyn, en, met water fchoon gemaakt, een foort van gloed verkrygen, niet ongelyk aan Jaspis, 't geen men by de Stukken uit Pompeja beeft opgemeikt. Het onderwerp dezes Tafereels is : Het Oordeel van Paris, waflr by de drie Godinnen geheel naakt gefchilderd en volmaakt gekenfehetst zyn. Venus en 'Cupido tonen zig b.'yde, en Juno als zich beklagende; terwyl Pal/as met verachting zig omkeerd, als om te tonen, dat haar geest reeds bezig is met op een meer verheven onderwerp te peinzen.- Men maakt uit de klasfieke eenvoudigheid, welke het Stuk kenmerkt, op, dat het, omtrent 16 eeuwen geleden, moet gefchilderd zyn. -Het Stuk is thans in Engeland, in handen van een Konstkenner. ö NA-  C *4.3. 3 H'ARIGTEN en BYZONDERHEDEN, TOT DEN HANDEL EN SCHEEPVAART, LAND- EN VEEBOUW, (lh mede de HUISHOUDKUNDE, HANDWERKEN EN FABRIEKEN-, BETREKKELYK. Men verzekerd, dat 'er, by de nieuw aangeftelde Staa Sx-Cómmisfie tot het onderzoek van den Staat der Nederl- Geoctr. Oost-Ind. Compagnie, een Plan van redres in deliberatie gebragt is, waar in zo wel de ware oorzaken van het verval dier Handel-Maatfchappy, als de alleen mogelyke middelen om dezelve niet flegts weder op te beuren, maar tevens in haren ouden bloei en welvaart te bef ftellen, tendui delykfte worden aangewezen. De Memorie, waar by dit Plan word: voorgedragen en aangeprezen, door een der Hoofdparticipanten opgeftèld,- word gezegd een Meesteiftuk. van mercantile fchranderheid, en diep doorzicht in de zaken der Compagnie, te wezen, en zo wel ene menigte van belangryke byzonderheden, daar toe betrekkelyk, als van de bondiglte aanmerkingen en redeneringen, te. vervanen. Onder de vooigeflagene middelen van Redres zou het vryftellen van den Handel, voor een gedeelte, en onder de vereischtc bepdingen en voorzorgen, op den voet V ;n de Engelfche Comp. een der voornaamften - we zen: met dien verftande nam. dat de Comp. in plaats van zelve en voor eigen rekening, de jaarlykfche noodwendigheden dérwaards over te zenden; gelyk thans,' fchoon met'zeer vee! nadeel, voor haar, ge fchied; vryheid zou geven, aan de particuliere Kooplieden dezer landen, om deze goederen, (waar van jaarlyks alhier ene Lyst rnet opzigt tot het benodig de zou worden uitgegeven) met Compagnies Schepen, teges behoorlyke vragt, voor hun rekening naar lidien te zenden, ten einde dezelve aldaar, door eigen Factoren of Gcniügtigden, aan de Compagnie te verkopen, tegen VVisfels op een-der Kameren;- ofwel, op gelyke' wyze, en meae onder zekeie bepalingen, Retour goederen uit Indien daar voor te. laten komen. Meo is zeer verlangende naar de publiciteit van dit Stuk, en niet minder om te vernemen, hoedanig de uitflag der deliberatien over het zelve zal weaen, ' Onderttigfchen geloven zich kundigen zeer veel goeds van dit geproponeerde middel, by aldien het zelve mogte geconcludeerd worden, zo voor de belangen der Comp. zelve- als voor den Handel dezer landen in 't algemeen. Dit jaar zyn 33 Schepen, voor p-artikuliere rekening, uit Denemarken, naar Groenland, ter Walvisen Robbenvangst uitgerust.— Door het SchleeswykHolfteinfche Kanaal zyn, in de maand Augustus, 85 Schepen gepasfeerd.. Naar Lisfalon is thans zo grote trek van Vlas, uit de Oostzee,, dat 'er jaarlyks 50 Schepen mede bevragt worden, en de waarde van het aangebragt Vlas op r,500,000 Ryksd. berekend word. Men kan hier uit opmaken, hoe uitgeftrekt de Ljnnen-Fabrieken in Portugal zyn. Het gerede Linnen word merendeels naar de "Spaanfche. West-Indien gezonden. NUTTIGE INSTELLINGEN. Te Gïrozv, een Spaanfche Stad, in Katalonie, is onlangs., naar het voorbeeld van Barcelona, een Te-ken- en Schilderfchool opgeregt, waar in de Jeugd, in de beginzels dier konst, als mede in de gronden en regels der Bouwkunde, voorniet, onderwezen word. De kosten van den aanleg dezer Schole, van de wedden der Meesters,en van de jaarlykfcheprysuitdelingen aan die het meest uitmunten, worden allen en geheel alleen gedragen door den Bisfchopdier Stad, Dom. Lorenzana. Het getal der Leerlingen. beloopt reeds 100. NIEUWE UITVINDINGEN. Een Zee Kaptein van Leith heeft onlangs een foort' van loze Kielen uitgevonden, door raiddel van welken een platboomd Vaartuig of Boot al het voordeel kan hebben van een diepgaand en fcherpgekiekl Vaartuig, wanneer het by den wind zeildt, terwyl het ondemisfehen geen bykomend hinder heeft van het varen in ondiep water. Te weten, deze Kielen beftaan uit twee ftukken geflagen yzer, die aan duimen onder den waren Kiel gehangen, en met gemak uitgelïgjt, kunnen worden. De proef, die men 'er vangenomen heefc, is boven venvagfing zelfs geflaagd. Dit kan dus een aanmerkelyk voordeel aan de Scheepvaart opleveren: hebbende men'reeds lang zig met reden beklaagd, dat Schepen van enig aanmerkelyk getal van lasten niet 'in dier voege konden gérhaakt worden, dat ze zo wel gefchikt WLiren om over Zee, als binnen 's lands, te, varen: een gebrek 't geen? door deze uitvinding, ten minften voor een goeddeel, konde verholpen worden. FR Y S DER GRANEN. TARW. Het Laat. Ggld. Poolfébonte en witte iSoano Dito rode . . 17.5 aios: Warder, Heugf. en Elb. !7sa2os | Koningsberger . 170 a 195 Vriefche . . ■ Bovenlandfche . . 160 a 185 Vcorlandfe rode • i5oai75 Zeelandfche , , 1S5 a ülo ROGGE Het Laat; Ggld. Prsisfche . . 106 a r2J Koningsberger . xoöaizy Poramer, Colb en Stetr. GARST . HAVER, BOEKW. VriefcheWinter - . 75 a 98 Voorl.Zomer , . — . Brouwhaver . . 7a a 84 Boekw.Amsf. en Gooil. L.-20 a -zj DitQ Brab, ea Vlaamf. L. • OLY,  C 144 3 oly, traan en baarden. Walvisch Traan, 't quart. Raapoly,dJAam ƒ.19 339? van iaStek. ƒ70371 dito Lyn . ƒ35fa36 Dito rode ƒ52353 dito Hênriip . ƒ37 a37| Noordfche LeverTraan, de Ton ƒ24 wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen , z:gt 39,t,| 2 maand ^ 93J dito op 2 m. fi 38,10,95 Büboa . . . $ 93è Hamb. zigt ft. 35Tf Cadix {[ p3| dito 2 m. ft. 34r^ Sevilien . . 92% Altona,zigt ft. 35-5-J I.isfabon . . 51I dito 2 m. ft. 34H Venetien . . ^ Breslau.6w.dat.lt. 45^ Genua . . . % 86? Wenen,6w.dat ft. 35I Livorno . . $ 93 Antwerpen pC. af verl. Parys, 2 m. . §5°* Gent . pC. 2§verl. dito zigt . . % soé Brusfel . pC. 2|verl. Bourdeaux, 2 m. . $ 50J Zeeland . pC- a^verl. dito, in. . . 50I Rotterdam pC. -J specie-cours. Earen Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC. 939! dito, perbanco .... pC. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5,85 Nieuwe Louis d'or 11,8,4 Oude dito . .ƒ5,7 Zonne Piftol. ƒ11,4 Franfche Piftol. . ƒ 9, 9 Carolin. . fir,i$i Pruisfif. dito . ƒ 9, 9 Croix de Malta /13, 4 Lunenb. dito . f9,9 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,18 Spaanf. dito . ƒ 9, 8 dito Grof . ƒ 25,14 Guinies . . ƒ12, 4 Agio van den Bank pCt. Sonvereine . . ƒ15,19 Amsterdam 25 Odtob. 1790. GEBOORTE- TROUW en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amfterdam 162, en in de laatstvoorgaande Week aldaar 133: in 's Ilage 23, en in de laatstvoorgaande Week 18, en te Haarlem 18, onder welken laatften 6 beneden de ia Jaren. Dezen -Zomer, beviel de Vrouw van een Arbeidsman in de Stad Richnanswo'rth, in Hcrfortsbire, van 3 kinderen te gelyk, en wel in het 50. jaar hares levens. BEKENDMAKINGEN en PRYS - OPGAVEN wegens in- en uitlandsche boeken, prenten, kaarten, &c. Te Haerlem, by A. Loosjes Pz. en alom, word uitgegeven : LETTERGESCHENK voor he NEDERLANDSCHE JEUGD. in klein 8vo. met 7 Plaatjes, door Jonxis. de Prys is ordin. pap. ƒ 1 -10 groot pap. . 2 - 6 Groot pap. afgez. Plaatjes . . 3 - : Groot pap. afgez. Plaatjes fr. b. . 4 - : - WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfcbe Waarnemingen van 10 tot 16 Oftob. te Hamburg. fHoogfteftand28, 2|. denióden. Earom. -! Laagfte . .27, 7}. den I3den. LGemiddelde der gehele Week 27,11-JI. Therm. ("EJoogfte ftand 8°.'s Midd. van den 12, i5en iöden. Reaumur. < Laagfte . . 4 °. 's Morg van den 10, uen Ljden. LGemiddelde der gehele Week 7§ grad. Heerfcbende wind W. Z. W. Dagelykschk Waarnemingen, buiten Haarlem. BARO THERMO- STREEK 1790 ME- meter. DER LUCHTSGE- Qct. ter. Noord| Zuid. WIND. STELDHEID. f30. 1 45 45 z. o. 20. { 30. o 54I 73 o. z. O. nelder, sAvond» (29.1lf 46 44§ Z. z. O. be"ev. en windrig. f29.11 45 44 O. t. z. 2l< 29.II 56 73 O. Z. O. helder, windrig. L29.10 \ 47 45 O. t. Z. f29 10 44 r 44a o. z. o. 22.-( 2Q.i0| 55! 74 Z.Ot.O. beider, *s Avond» _(.29- 9. |__47§ 47 z. o. | bewolkt windrig. f29. 9 4(5§ 48 O. t. Z. helder,'s Avonds* 23-S29- 8 55 74 O. z. o. tewolkc winirig, (^29. 8 46 44I O. t. Z. 'sNagtsregen. C29. 8 44 44 z- o. 24. ^29,8 57 58§ — \TS£Z£^> I29. 61 47 46§ M. O. s^ag"r^en. ("29. 5 45l 45 n. t. W. 's Mor?, regen , 25. < 29. 5§ 47 47 n.w t.N. vereer betrokk. (.29. 7\ 50 49f W.N.W. envogxig. f29. 9 49! 49 n, 29. 9 53 54 »■ t. O. betrek. •« Avond. 59.10| 44§ 41* n. O. ÜelJer- te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  No. 123. ALGEMENE KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- EN MIN'G EO EFFENDEN. Vrydag den 5. November. UERIGTEN. NEDERLANDEN. fi8^!^8§ LlsSiNGEÏ,. Het Zeeuwsche Genootschap der \J yA Wetenfchappen, alhier, heeft, in deszelfs jaarlyk* [ff fche algemene Vergadering, den twintigften van 8fca£a^3§ Wynmaand des jaars j 790. den gouden eerpenning toegewezen aan den Heer S. A. de Mohaaz, Med. Doft. te Sommelsdyk: na dat,by het openen van het verzegelde Billet» gebleken was: dat hy , onder de Zinfpreuk: Ubi vero morbus aliquis populariter grasfatus fuerit: non victus ratïonem in ciusfa esfe; fed quod fpirando ducimus: manifeflum est. Hippocrates : de Natura bom. ö*c. Schryver ware van het meestvoldoende antwooord op de Vraag: Wat is de reden, dat de kinderpokjes (vaiiolaj) , op byzondere tyden en piaatfen, zomtyds onverwacht zich openbaren, en zeer geweldig woeden ; terwyl anderen , zelfs in de nabuurfcbap, daer van op denzelfden tyd geheel bevrydt zyn? Hangt zulks af van eene byzondere gefteldbeid in den dampkring, van de hoedanigheid der fleden en piaatfen, van bet voeijel, of andere oorzaken'? Zyn 'er ook voorbehoedende middelen ter, dien opzichte le bedenken? Gaarne had ook het Genootfchap zich in Saat gefield gezien, om eene gcuden Medaille te kunnen toewyzen aan een uitgewerkt en voldoend antwoord, cp de vraag: Hoe is de aardrykskundige gefteldbeid van Zeeland (voorname lyk ook met betrekking tot de rivieren en Jïroomen) geweest, van de oudfte tyien dat het zelve hekend is geraakt, tot aan bet begin der Graaflyke regering'? Welke veranderingen zyn in dezelven voorgevallen, zedert dat laatfte tydperk, tot aan htt einde der veertiende eeuw? Is naderhand die gefteldbeid dezelfde gebleven; of heeft zy ook merkelyke veranderingen ondergaan? Zo ja! welV. JDEEfc. -Jten waren dezen? — en van welhi invloed zyn alle die verande. ringen geweest: zoo op het buisboudelyke beftaan ; als op hei Jlaatswezen van dat Landfchap? Dan op dezelve zyn geene verhandelingen ingekomen. Men heeft, om redenen,befloten: deze vraag, met aflating van het laatfte gedeelte: „en „ van welken invloed zyn alle die veranderingen enz."— onder belofte van den gouden eerprys, by vernieuwing voor te -Hellen tegen den eerften van Louwmaand des jaars 1792. Het antwoord, onder de zinfpreuk: Morbi,nen eloquentia, fed remediis, etirantur; Celsus. op de Vraag: Welken zyn de ziekten en kwalen der Negers, in de Nederlandfche Volkplantingen in de West-Indiën? — Welken zyn de uit-en inwendige teekenen van zulke derzelven, die (zonder behulp van eenen ervaren genees- of heelmeester) door Planters of Directeuren kunnen genezen worden, en welke middelen moeten zy daartoe gebruiken? — en welken zyn die ziekten of kwalen, wier genezing boven hun vermogen is? noch in zaken, noch inftyl, voldoende zynde bevonden: kon het zelve niet in aanmermerking komen om bekroond te worden. De vraag echter blyft, als nog.by herhaling,uit aanmerking van derzelver groot aanbelang, voorgefteld: zonder tydsbepaling, onder beloften van den gewonen gouden eerprys, wanneer dezelve voldoende word beantwoord. De btlietten der onbekroonde Prysverhandelingen zyn (naar gewoonte) in de Vergadering ongeopend verbrand. Het Genootfchap ziet met verlangen Verhandelingen .te gemoer, voor den eerften van Louwmaand des jaars 1791. ter beantwoording op de Vragen: A. Welken zyn de gefchiktfte middelen,om nuttige ontwerpen, door deskundigen in de verhandelingen van Geleerde Genootfchappen en andere werken opgegeven, tot nut der burgerlyke maat. febappy in trein te brengen? B. Een volledig: compendium van (/eStrafbepalende Wetten, die thans in de Nederlanden plaats hebben, en eene 'opgaaf van de wyze, op welke die beboeren ingericht te worden; zoo dat, tus' T Jcben  fcbtn dezelven, en de misdaden, eene reïcste evenredigheid gevonden worde; die niet te ftrehg-ds, en echter voldoen kan tot bet eogmerk, om de misdadigers geval tc deen hebben van hunne euveldaden, en ten affebrik te /trekken aan anderen. C. Ook, op het reeds in 1783. tegen dien tyd voorge flelde: De Keuren ,mme\yk van Zeeland, in eene goede Nederduitfche taal overgebracht, en met korte aanmerkingen, ter opbel dering, voorzien; onder belofte van de Gouden Medaille,en veertig Gouden dukaten. Het zal insgelyks het Genootfchap aangenaam zyn, tegen evengemelden tyd, volgens uitnoodiging in het Programma des Genootfchaps van het voorledene jaar, voldoende Antwoorden te ontvangen, op de Vragen: A. Hoedanig is de ftaat der zeden onzer Natie geweest, zedert de oprichting van ons Gemeenebest, tot op dezen tyd? Welken waren de oorzaken hunner verbetering of verergering?— en welken zyn de beste middelen ter meer algemeene verbetering onzer Nationale zeden ? B. Zyn'er geene algemeene en byzondere gebreken in de inrichting en leerwys onzer Vaderlandfche hoogefcbolen? Welken zyn de voornaamften? En wat kan, ter verbetering daarvan, in het werk gefield worden, tot fpoediger voortzetting van allerlei Wetenfchappen, en ter meerdere befebaving onzer Natie? Jn bet beantwoorden van deze laatstgenoemde vraag, zul len de Geleerde fchryvers wel onder de aandacht houden de aanmerkingen, omtrent dezelve in het evengemeldeProgramma geman t. Op nieuw herinnert het Genootfchap, onder de meerrralen gemelde voorwaarde, met de bygevoegde nadere bepa lingen, in het Programma des Genootfchaps van het jaar 1785 te zien; en geplaarst in het bijl'arisch Voorbericht, voor het XI. Deel der Verhandelingen; dat de geletterden worden uitgenoodigd , en wel zonder tyd.-bepaüng ,tot het fchryven van een volledig en beknopt Jamenjlel van bet Staatsrecht der zeven Vereenigdc Nederlanden; met aanwyzing der bronnen, waaruit •men nadere en uitvoer ige kundigheden , belangende de byzondere punten van dit recht,kan balen:— gelyk ook van een tydreken. kundig en naaukeurig bericht van alle inlandfcbe en uitbeemfebe Schryveren en fchriften, die ter opheldering der Nederlandfcbe gefebiedenisfen en oudheden ftrekken, zedert bet begin derGraa/lyke regering tot op dezen tyd. Eindelyk heeft het Genootfchap goedgevonden, heden, voor de eerftemaal, twee Vraagliukken op te gevèn, met belofte van den gewonen Gouden eerpenning, op den (tempel van dit Genootfchap geflagen, aan hen, die, op elk derzelven, voor den eerften van Lenmaand des jaars Mnco.xxxxn. list besteen meest voldoende Antwoord zullen ingeleverd hjbben. En wel vordert het Genootfchap A. Vermits de gefchiedenis der Rhetorykers, binnen de Provincie van Zeeland, niet zeer bekend is; en dezelven nochtans vsrmofdelyk invloed gehad hebben op de gebeurtenisfêh vanvroegce tyden; een gefchiedkundig Verjlag van den oorfprtng, de verrichtingen, en lotgevallen, der onderfcheidene Rhetorykers binnen gemelde Provincie. f5 Welkt Fabrieken zouden, in aanmerking genomen wordende de natuurlyke gefteldbeid en ligging der Provincie van Zee land, in derreivet onderfcheidene gedeelten, met goede en zekere vooruitzichten, nog kunnen ondernomen worden? Men vordert, dat opzetteljk gebcnieli wrde over zulUFabrieken, die zoowel in de fteden, als ten platten lande,kunnen uttgetcfend werden:*! en det men al de opgegevene takken niet by eenvoudige befebouwing late berusten; maar bet voordeel, zooveel mogelyk, door naauwkeurige berekeningen, aantoone : —en eindelyk de-middelen op geve, die tot aanmoediging en bevordering van alle loflyke ondernemingen, in dit opzicht, geoordeeld worden eefchm te zyn. ö J C. Nog begeert het Genootfchap, voor den eerften va» Loumaand des jaars mdcci.xxxxiv. , onder de gewoone voorwaarde, een voldoend antwoord op dit voorftel: Daar bet, voor alle liefhebberen van nuttige kunften en fraaye Letteren , van belang is, om de onderfcheidene Mmufchappyen te kennen, die ter bevordering derzelven zyn ingericht: vooral, wanneer men eene vereeniging van onderlinge krachten bedoelt; immers zich wil toeleggen, om elkanders werkzaamheid niet te hinderen:— zoo word gevorderd . een gefchiedkundig ve-Jlag van. alle zoodanige Ma.ufchappyen , waar ook dezelven zich bevinden; en byzonder binnen dit Gemeenebest : — welk begeerd verflag in zicb moet behelzen eene Kort' en naauwkeurige opgaaf van derzelver oorfprong, aart, ouderdom, wetten, uitgegeven», verhandelingen, bekroonde prysvragen, tegenwotrdigen ftaat en Secretaris-fen. De antwoorden op alle de gemelde vragen en voorfrellenr moeten, Ier «baar gefchreven;-- in de Nederduitjcbe, Latynfche, of Franfche taal opgefteld; NI5. met etn dubbel of affchrift voorzien,-—voor den bepaalden tyd, en vrachury— toegezonden worden aan den Heer A. Dryfhout. A L M. Phil. et Tbeol. Doiï en Predikant te Middelburg ; of aan den Heer H van Rooijen , Rector der Latynfche Scholen te Vlisfingen; Secretarisfen van het Zeeuwfche Genootfchap der WetenJchappen te Vlisfinge. De Scbryvcrs moeten hunne namen niet by de VerbandeIingL-n voegen: doch dezehen met eene zinfpreuk voorzien; en verzeld laten gaan met een verzegeld briefjen, dezelfde zinfpreuk tot opfchiift hebbende, waar in de naam en woon»plaats des fchryvers gemeld liaan. Het zal aan een' ieder, zonder eenige uitzondering, vry ftaan, om naar den prys op alle de voorgeftelde Vragen te dingen; zelfs aan de Directeuren en Leden van dit Genootfchap; doch, ten aanzien der beiden laatstgemelden , onder deze voorwaarden; dat zy niets op hunne Verhandelingen en billetten zullen piaatfen, waaruit blyKen kan. dat zy inde eene of andere betrekking) tot dit Genootfchap behooren; en dat zy, om des te onbekender te kunnen blyven, hunne verhandelingen door eene andere hand moeten laten affchryveir Nitmand,wiens Verhandeling bekroond word,zal t'ryheid hebben, om dezelve, 't zy geheel, 't zy ten deele, in het Nederduitsch, afzonderlyk te doen drukken, of in eenig ander werk uit te geven; zonder voorafgaande kennis en medt bewilliging dezer Maatfchappy. Plet Genootfchap behoud aan zich het recht, om, naar goedvinden, tot nut van het algemeen, gebruik te maken van alle de toegezondene Antwoorden; en dezelven, fchoon daar aan de prys niet toegewezen word, geheel often deele onder zyne Verhandelingen te doen drukken; 't zy met byvocging der zinfpituken, door de fchryvers gebruikt; 't zy met uitdrukking van hunne namen, indien zy, daartoe verzocht wordende, dezelven gelieven te openbaren. Tol  < 147 ) Tot DIRECTEUREN van dit Genootschap zyn aangefteld; de Heeren HENDRIK van STOCKUM, Directeur Generaal van Nederlands Indien, op Batavia Ut. DANIËL JACOBÜS MATl'HYSSEN, Raad der Stad Vlisfinge. en tot LEDEN; de Heeren CHRISTIAAN HENDRIKDAMEN Ma'bfublim.Arcbitect. civil milit. et Hydraulicae Phyfices Profesfor, te Leide. A. SOEK, Chirurg en Operateur, buitengewoon Stads Vroedmeester en Praj'eétor in de Verlof unde: te Leide. Jylr. A. SANDRA, Schepen en Raad te Vlisfinge. JOHAN CORNELI - BA ERTS, Med. Dotl en Vroed- meesrer te Vlisfinge. SAMUËL ni EO DO RE HUET, Predikant inde Waifche j Germ ente te Vlisfinge. H' FIVIANNUS van HASSELT, Predikant re Vlisfinge. ■ HEKMANU3 RIETVELD, Predikant te Vlisfinge. Haerlem. In de laatfte byeenkomst van Directeuren en Leden van Taylers Fundatie, alhier, is eenpariglyk geoordeeld, dat geen der ingekomere Andwoorden op de Natuuikundige Vraag, voor het jaar 1789 uitgefchreven, waar van de beoordelings-tyd tekens 1 Nov. 1790. bepaald was, met de gewone Eerpenning verdiende bekroond te worden. Van Koppenhagen heeft men , dat de Wel Ed. Hooggel Heer Gadfo Koopmans, voorheen Hoogleeraar in de Geneeskunde , te Franeker, aan de Univerfiteit aldaar, tot Hoogleeraar in de Scheikunde beroepen is, op ene jaarlykfche wedde van aooo Ryksdaalders. WAARNEM'NG der totale Maansverduistering, te ENSCHEDé , Des nagts, tusfchen den 22 en 23 Ociober 1790. gezien "by zeer heldere lucht, door een voets Thelescoop van van der Bild, zynde de tyden opgefchreven naar een Horologie dat door vele corresponderende Zons-hoogtens, op den 21, 22 en 23 Ociober genomen, b'eek 3 minuten en 40 fecundtn na den waren tyd te gaar,; welke dus by al het volgende bygeield moeren worden. Liggende Enfcbedé op 52 gr. 15min.N. Breedte, en circa 26 min. fee. in tyd ten westen Berlyn. en 7 min. 30 fee. ten oosten van Amfterd. *s Avonds 22 Oft. uur. min fee. 8 56 45 culmin. « in den Groten Beer in de N. Merid. onder de Pool. 9 46 50 V in den Groten Beer. jo 7 6 y of Algirub inPegazusinde Z.Merid. Io 9 o ■ Saturnus. to 50 30 .... ... e of Alioth in den Groten Beer, onder de Pool. uur; min fee. 10 55 30 de Poolfler, boven de Pool. u 19 25 ——— £ Mizar in den Groten Beer,onderde Pool. Om 11 uur begon men de byfehaduwen d(t Aarde regt tegen den oostkant op de Maan, met't blote oog als een bruinen rook te befpeuren, die toenam bruiner te werden:dog door 't Thelescoop zag men nog niets. 11 II 30 Begin der verduistering, wanneer deregte fcha- duuwop de oostzyde der Maan kwam. Daar de regtefchaduuw nieU'cherpofduideiykzicb aftekende, en altyd aan den kant ruig is. liet zich het eigentlyke begin ook niet zo precies bepalen. Geoeffende Waarnemers verfchillea wel eens op dezelfde plaats 1 a 2 minuten. 11 39 O Ging de fchaduwe over de ligtvlekAriftarchus. 11 45 25 Was de fchaduwe aan Tycho. 11 47 30 Was dezelve over Tycho gegaan. 's Morg- 23 0£t. 12 28 20 De Maan geheel verduistert, het ligt haar aan den westkant verlaten hebbende. Zy bleef zigtbaar, van koleur ais gepolys' rood kopjr, doch door een Thelescoop vertoonde zy zich al'een bleek witachtig. 2 9 30 Het begin der verlichting boven aan de Maan, een weinig ten oosten. 2 18 29 was Ariftarchus weder verlicht. 2 26 20 culmineerde Aldebaran. 2 36 38 was de fchaduwe aan Tycho. 2 38 15 Tycho geheel verlicht. 3 7 56 culmineerde /3 Rigel in Orion. 3 17 20 Einde der verduistering, wanneer de fchaduuw den onderften rand der Maan een weinig ten westen verlaten had. De byfchaduuw was nog tot naby 4 uren in den morgenftond te zien, 't langst met 't blote oog. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, A K ADEM IS C H E EN ANDERE SCHRIFTEN. Nederlanden. Nagelaten Weden van FüEnrf.iK den II. Koning van Pruisfen, 3de Deel. (Vervolg van Bladz. 141.) Ene verandering, in het Najaar van 1757 bv he£ Brirfche Minifterie voorgevallen, welke den Hr. Pit aan deszelfs hoofd bragt, badde een nieuw verdrag tusfchen Engeland en Pruisfen ten gevolge, waar door het laatfte, by de beraamde verfterking van het Leger der Bondgenoten, met een hoop Engelsch Krygsvolk, enen aanzienlyken onderftand in geld verwierf: doch'het Britfche bof poogde te vetgeefsch Rusland en Zweden aan zich te trekkeri. De invloed van Frankryk en Oostenryk, die, gedurende den Wintcr,zig nog naauwer verenigden, behield aan het Rusfisch hof zo zeer de overhand, dat de wederzydfche verbondelingen zig gereedmaakten om in het Voorjaar van 1758. meer ontzaglyk dan ooit in *t Veld te verfchynen, en met allen yver ea nadruk te werk te gaan. „ Ta Pnrt*  Prbs Ferdinand opende, in Neder-S.ixen en Westphalen, dezen derden Veldtogt: hy veroverde Minden, dreef de Franfchen, thans onder het opperbevel van den Grave van Clermont [taande, over den Rhyn, en verfloeg zebyCrefeld; "Waar op ook Roemende en Dusfddorp in zyne handen viel. Doch Soubife, in het Hesfifche en Hanoverfche gevallen , en te Hanau met de Wurtembergers verenigd zynde, vond zig Ferdinand gedrongen wederom over den Rhyn te wyken: krygende in Westphalen ene verfterking van Engelfchen , onder den Graaf van Marlborougb by zig. Hier mede hield hy, niettegênftaande den nederlaag, dien de Prins van Y/en- i iurg by iuttenberg kreeg, de beiden Franfche Legers , onder Soubife en Contades, zo zeer in bedwang, dat dezen niet al- i leen vruchteloze pogingen deden, om Munfter te veroveren, I maar zelfs genoodzaakt waren, tegen den Winter, geheel Westphalen en den regter oever des Rhyns te ruimen. | Oe Koning netion zyne krygsverrigtingen van datjaar,met de Belegering en Verovering van Scbweidnitz: waar na hy ook het Beleg- voor Olmutz flöeg; doen Daun, hier op tot hulp der S ad trekkende, wist 'er volk in te werpen', en een Pruisfisch Geleide te verdaan; waar door zig Frederik gedrongen vond, het beleg op te breken en door Bohemen te rug te wyken. Kort daar na egter won hy Koningratz: doch de afwending , die de Rusfen op dat pas in de NieuwMa;k maakten, noodzaakte den Koning zyne henden mar Silezien te rug te voeren, en met een gedeelte van 't Leger den Grave van Dobna te verfterken, -en eindedus zamen den voortgang der Rusfen , die reeds Kuflrin tot een puinhoop gefchoten hadden, te fluiten: hy bereilue volkomen dit oogmerk in den Slag by 7.omdorf, waar by de Rusfen omtrent 15 duizend man op de plaatslieten leggen, eu om- | trent 2 duizend aan gevangenen verloren: waar door de tïeneraal Romanzow verpligt was de Landen omftreeks den Oder en Stargard te verlaren. Zo dra egter was hier weder gene ruimte gemaakt, of de ïïood ritp den Koning op nieuws naar Saxen, waar Prins Hendrik door de Oostenrykers en Kreitstroupen in *t naauw gebragt was. Thans egter keerde het geluk hem den rug toe, wordende de Pruisfifchen, onder Frederik en diens Broe der, by Hocbkircben, door de Oostenrykeis-, niet weinig gehavend. De laatften intusfehen Neisfen belegerd hebben-" de, poogde Daun vrugteloos den Koning van Silezien aftel fnyden. Deze bragt met ongemeen veel beleid en heldenmoed zyne benden weder aldaar en ontzette by tyds deSiad. I Daun deed vervolgens nog ene vrugteloze onderneming op Dresden; wanneer de wedejzydfche Legers de Winterkwartieren betrokken. Dit jaar was, buiten de Oorlogsbedryven daar in voorgeval len, ook merkwaardig, zo door den dood van verfcheiden Vorstelyke perfonen, gelyk dien des Prinfen van Pruisfen, der Markgravinne van Bareuth, 's Konings tedergeliefde Zuster, en van Paus BenediQus XIV. als wegens de ontdekte en mislukte zamenzwering tegen het leven des Konings van Portugal. Ook gaf de verpozing des Krygs,gedujende den Winter van dit en het volgend jaar, der vorstelyke Kabinetten meer ruimte, tot onderlinge kuiperten en ondeihandelingen. De Franfche Gezant by 't Wener-hof, van Cboifeut, den in ongenade vervallen Abt uan Bernis, in "fe» gOM vsin Minifler der bujtenlandfche zaken, opgevolgd 1 zynde,. deed zyne intrede onder de Staatsdienaren nitblitti ken, door het bewerken van een nieuw verdrag van verbintenis tUSjfchen de Hoven van (Venen en Verfailles: 't geen hier in zyn geheel word opgegeven. Deze beiden Hoven gebruikten hun gemenen invloed om dat van Rusland meftf aan te vuren:'De Koning van Polen, het zyne daar aan mede toebrengende, zag deze zyne diensten beloond met het verkrygen van het Hertogdom Ktuüand,, voor zyn Zoon, Karei van Saxer. De drie Noor'dfchë Mogenheden, Rusland,Zweden en Dcnunnrken, befloten om gene vreemJe Vloter* h> de Oostzee te laten: waar door de Pruisfifche Havens aan die Zee bloot bleven liggen: terwyl ook Frederik, ülüós door Frankryk en Oostenryk gedwarsboomd, te vergeefsch de Porte mede in 't fpel poogde te brengen. In dezen toettand wierd de Veldtogt van het jaar 1750 geopend, en wel eerst,door de Prinfen FerdinandwauBtons- wyk en Hendrik van Piuisfen. De eer He vond zich, na het Gevent by Bergen, tegen de Franfchen, gedrongen,om naar het Hesfifche te rug te wyken; doch de laatfte behaalde verfcheïdene voordelen op den vyand, zo in Bohemen, als in het Düitfcne Ryk en in Saxen. De Franfchen vervolgens, in B:oeimaand, onder Contades, over den Rhjra getrokken zynde, deedden Ferdinand, uit Hesfen, in Westphalen, tot den Hamm, deinzen , en maikten zich meester eerst van Minden, en daar na van Munfter, Dan wel dra, wierd deze hunne voorfpoed door het Leger der Bondgenoten gefluit. Hun nederlaag by Minden fleepte het verlies riet flegts van die Stad , maar ook van Casjel en byna geheel Hesfenland na zich, En zo weinig wist Broglio, die hier op Contades in het opperbewind volgde, dit verlies te boeten» dat zelfs Munfter daar na wederom in handen der Bondgenoten viel: terwyl de Wurtembergers, in dienst van Frank* ryk zich begeven hebbende, by Fidda door den Erfprins geflagen wierden: waar na de beiden Legers de Winterkwartieren betrokken. Dan 's Konings Veldtocht was dit jaar misfehien de orv gelukktgfte van alle vorigen, De Oostenrykers , onder Daun, zich eerst in Boberren, op de Grenzen van Silefien bevindende, en van daar in aeLausnife trekkende , hielden 's vorsten Leger in bedwang; zulks Frederik zich , door den Zegepraal der Rusfen op zyne benden, onder den Gener. Ufedei, niet weinig in de engte gebragt vondt, te meer, na dat Lauden zich met u duizend man Oostenrykers met het Rusfisch Lerer hadde weten te verénigen. Hy beflootdes,inperfoon. de Rusfen tegen te trekken; gelyk hy deed. By Kunersdorff Viel de bloedige Veldflag voor, die zo nadelig voor den Koning uitviel, dat zyn Leger in dat Gevecht 10 duizend man. zo aan doden a's gevangenen en gekwetften, benevens 80 Stukken gefchuts, verloor. Hadden de Rusfen zich met yver van dit voordeel weten te bedienen, zy zouden , fchryfe Frederik, een fpoedig einde aan den Oorlog, hebben kunnen maken Zo groot was de verflrooying en neêiflagtigheid onder 's-Konin.s benden op deaen nederlaag. Eerlang egter namen de zaken een meer gunstiger keer voor hem. De Gener. Fouquet wist de Oostenrykers te beletten in Silefien te dringen, en Prins Hendrik den Marfchalk Daun van Brandenburg, waar voor men met rede zo foedugt was, en \an de Rusfen. verwyderd te houden. De laatften togen naar de Lausnitz,en vervolgens naar Silefien, doch regtteri 'er weials  C H9 2 r.ig uit, dart enige Verwoestingen. Middelerwyl Waren de Rykstroupen, by Torgau, in Saxen, door de Pruisfifchen ge flagen; doch daar en tegen was Dresden, met de Pruisfifche JMagazynenj in handen der Oostenrykers gevallen;, en een aanzienlyke hoop Krygsvolk, onder den Hr. van Fink, by Maxen, door bun gevangen genomen; gelyk naderhand nog 3 fjaraillons, onder, den Generaal van Diedecke, het zelfde lot ondergingen. Te vergeehch ondernam de Koning om zig van den vyand1-yken post Dippolsdiswalda meester te maken, en de Oosteniykeis uit Saxen te verdryven : ook maakte het WinterSaizoen de verdere Krygsverrigtingen, aan weerskanten, onmogelyk, fchoon egter de Legers, niet verre van eikanderen, in Saxen, den gehelen Winter door, in het Veld bleven. De bedryven der Zweden in Pommeren en de Ucker Mark, gedurende dit jaar, waren van weinig betekenis. In dit 3de Deel van Fredriksnagelaten Schriften, waarvan ■wy dus kortlyk den voornaamlten inhoud mededeelden, ont nioeten wy op nieuw, in de aantekeningen- van den oordeel en geschiedkundigen Vertaler, hier en daar enige belangry ke aanmerkingen en verpeteringen. Ondertusfchen fchynt de verkeerde naamfpelling van Duimen, in het Munfterfche,op bladz. 280. tot tweemalen Dal.nen genoemd, het anders zo oplettend oog dezes Overzetters ontfiipt te wezen. Me de Werken van Ia co is Cats, uitgegeven door Kir R Feyth, Eerfte Deel," behalven het Voorwerk, 24* bladz. in 12ino. met Platen , en het Portrait van den Dichter. Te Amflerdam, by J Allart, 170e. p:ys ƒ 1 16; — Cats was, in vroegere tyden, de algemeen geliefde Dich ter der NeJerlandfchs Jeugd. Men vond zyne Werken in alle welgeftelde Burger - Huishoudingen : en het was alleen aan het Inkruipend Zedenbederf, gepaard met ene te verre gaande kieschheid omtrent ftyl, taal en dichterlyke fchoonheid toe te fchryven, dat zyne zinryke en zoetvloeyende Vaerfen , zo ryk in vinding en nutte zedenlesfen, zo leer j zaatn voor jonge aankwekelingen, en zo by uitltek onderhoudend, allengskens-, meer en meer ter zyde gelegd wier den. De Hr. Feüb, aangezogt door den Boekhandelaar Allart, aan wiens Pers wy de uitgave van zo vele fraaye Werken fchuUig zyn, heeft willen beproeven, om de oude liefde der Nederlanderen , voor dezen zo verdienstelyken Dichter. op nieuw, waar 't mogelyk, op te wakkeren, en zyne rn de daad zo fraaye en nuttige Werken, waar van de vorige drukken, of te kostbaar, of te lastig voor het gebruik, of te onbehagelyk voor den tegenwoordigen beteren fmnak zyn, in ene nieuwe, naauwkeurige en meer bevallige uitgave, we derom meer algemeen fmakelyk re maken Dusdanig ene po"ing om der Jeugd een allergefehiktst Handboekje te be zorgen, waar van de keurige uitvoering zelfs de ogen var. bejaarder niet beledigd, verdiend gewisftlyk opngten dank; en wy wenfehen harrelyk, dat zo wei de Hr. Feüb zynede1aartig" oogmerk in deze rr.ag bereiken, als de Drukker, dooi het nodig vertier, zig In ftaat gefteld vinden, om dit nuttig plan geheel te volvoeren. De Uitgever zegt, in zyn Voorberigt, in dezen nieuwen druk, over 't geheel den Eolio druk van IÓS5- by J. J. Schipper, te Amfterdam, te volgen, zo verre deze reikt; als synde dit de eerfte , volkomene, en door den Dichter goed gekeurde uitgave, door Cats zelwn, aan een zyner Dogtcren gefchonken, en thans nog n handen van een aframmeling dier Dogter, de Baronesfe Mahony, te Zwolle; waat by vervolgens ook de Stukken, na dien tyd, vervaardigd, en voor ^ eerst in 1700 gemeen gemaakt, zullen gevoegd worden; en hy meend het gehele Werk in 15 of 16 Deeltjes, van gelyke grootte als dit eerfte Deel, te zullen kunnen afleveren; zulks de prys dezer nieuwe uitgave in duurte by de goede Folio-drukken op verre na niet zal halen. , Het voorhanden zynde Deeltje bevat, by ene korte Schets van Js Dichters leven en Karakter, door den Hr. Feüb, het eerfte De-el van het Houwelyk, beftaande in het Kênderfpel, Maagde Wapen en Vryster Wapen: wordende van deze enalle verdere verandering in de rangfehikking der onderfcheidene Dichtftukken voldoende redend by-het Voorberigt,gegeven. Voorts is het Werk verfierd met ongemeen fraaye Platen, getekend door den kundigen Buis, en in 't koper gebragt door den bekwamen Sallistb: gelyk het tevens vooraan pronkt met een echt en welgelykend B^eldtenis van Cats, door de keurige Graveernaald van R. Vinkeles, in 't koper gebragt, naar het originele Schildery van Raveftein, in idóo. en dus in het laatfte jaar van 's Dichters leven vervaardigd, van welk ftuk de bovengemelde Baronesfe Mahony al mede bezitter is Onder dit Portrait leest men het volgend zinryle en welvloeyend Byfcbrift vjn den byzonderen Kunstvriend des Uitgevers, den Dichter Mr. Jan de Kruyff, 't geenwy, als ene verdere gepaste aanpryzing van dit Werk, waar mede wy ons gaarne verenigen, hier laten volgen: Zie hier, o Vaderland! den Dichter uwer Jeugd, Wiens zoete Poëzy, geitemd op zin en harten, Haar lagchend wysheid leert, haar fpeelend vormt ter Deugd,' En in oorfprong'lyk fchoon zelfs laatre Kunst kan tarten. Hoe! werpt een kiel'cher Eeuw dien fchat verachtlyk neêr? Zo ging met de oucie Ztên allengs u«z bloei verlooren; Koorn breng het nieuw GefUcht ter fchool diens Zangers weêr, En eerUng ziet Ce uw' roem met dien van CATS herbooren. Lyst van nieuw uitgekomene inlandsche Boeken. J. 11 vanSwinden Grondbfginzelen der Meetkunde,' gr. 8vo. met plat. Amfterd. by P. den Hengst, f 4 -15 * Antwoord over de Vraag des Economifcber. Taks over den Spasmus Cynicus of de beklemming van de Onderkaak in Eerstgeboornen kinderen , en de beste wyze om denzelven voor te komen en te genezen. Haarlem, by Plaat en Loosjes. gr. 8vo. : - 7 « , over het uitroeyen van het Onkruid Rosfement genaamd, door Job. tvenhly, by dezelfden, gr. 8?o. , . . . : i - 8 - — de minst kostbare wyze om de Bouwlanden te zuiveren van het fchadelyk Onkruid Hoefbladen genaamd, by dezelfden, gr. 8vo. ; 1 - 9 Het Toneel der zegtnvierende Menschlievendheid, waere Vryheid en wezenlyke Rechten van den Burger, 's Hage, gr. 8vo. . . . l-8« De verborgenheid der Natuur,zo in de voortplanting als in de willekeurige Verkiezing van het T 3 Sfi  gedacht der kinderen onderzogt en ontdekt,naar het Hoogduitsch, van }. C Fi- gr. 8vo i -10 Algemene Spectatoriale Schouwburg of Toneelllukken, door de eerfte Vernuften van Europa, mee nieuw geinventeerde Kunstplaten. Amft. by Cartman, Vermandei en J W. Smit. 8vo. . 2 - 4 ■ Verzameling van Stukken, enz. Campen,byCbalmot XXIII. Deel. . . . T .J6 Zaken van Staat en Oorlog, X Dl. Amft. by J. Allart. 2-8 TEKENINGEN in PRENTEN. a r y s. De Plundering van het Stadhuis, te Straatsburg in 't koper gebragt door Devere. By den Autheur, prys 4 liv. afgezet. // etoit Tems: ene Konstplaat, in 't koper gebragt door Hemery, naar Morel. By den Autheur, en lv den Graveur Ponce, prys 3 liv. De Hr. Julien, Schilder des Konings, heeft be kend gemaakt, dat hy bezig is om een Plaat, vandezelfde grootte als die van den Ridder d'As/a*, te vervaardigen, verbeeldende de heldhaftige Opoffering van den Hr. Déftlles, die, om te beletten, dat de dolle Zoldaren, een gruwelftuk gingen aanregtten zig in alleryl voor een Kanonftuk "plaatfte De prvs van deze Plaat zal 24 liv. zyn. Zy, die eerfte Af drukken begeren, moeten daar voor Intekenen bv opgemelden Julien, rue de Bouly, Nr. 49. TONEEL- en ander KONSTVERMAAK NIEUWS. De Hr. William Jones, een der hoge Amptenaren by de Engelfche Bezittingen, in de'indien , heeft onlangs ontdekt, dat de Indifche Letterfchat, waar mede men tot nog toe weinig bekend is, een zo groot aantal van Toneel ftukken vervat, dat dezelve geen minder Boekdelen bedaar., als het Toneel van enio vroegere of latere Europeefche Natie in ftaat is op te leveren. Het voornaamfte Drama der Indianen voerd den tytel van Sakontala, of de beflisfende Ring, van zekeren Kalidas, een Bramin, die een eeuwvoor Kristus leefde. Dit Stuk heeft de Hr T uit het Sancritsch in de Engelfche tale overgezet. De Hoogl. Forjler, te Maintz, heeft 'er ene Hoogduitse Vertaling, met bygevoegde Aantekeningen en Ophelderingen, van beloofd. B i NARIGTEN en BYZOND ERHEDEN, tot DEN handel EN 8cheepvaart. land- Er*. veebouw, als mede da huishoudkunde, handwerken en FAJ5 rieken, betrekkelyk. Ten Comptoiren van de Heren Raimand$? Theoi. deSmeth, en Hogguer, Grand & Comp. te Amfterdam is, met 1 Nov. laatstl. geopend, ene Negotiatie voor rekening en ten behoeve van de Republiek Polen, en door deszelfs vry er. Ryksdag geratificeerd, groot Viermaal Honderd Duizend Dukaten, of 2 Millioenen en 1 Honderd Duizend Guldens Kollandsehv onder verband van alle inkomftea dier Republiek, fpeciaal van 't Haard-Steden geld, en den t-.i post op de Sterke Dranken, tegen den jaariykfchen Intrekt van 5 pCt. Zullende de Penningen van deze Negotiatie, na verloop van 12 jaren, geheel afgelost zvn, indier voege dat deze Aflosfing, welke, in 9 Termynen,byloting zal aflopen, met 1 Nov. 1794. een aanvang zal nemen voor ene Somme van / 230,000:— en daarmede tot 1801. jaarlyks voortgaan,'wanneer de laatfteTermvn Ao 1802. ter funma van f 260,000:— het geheel ixmbourferuent voltooyen zal. Ondertusfchen behoud de Republiek de vryheid aan zig, 0m deze Aflosfing eerder, 't zy ten volle, of gedeeltelyk, te doen, mits als dan 6 Maanden te voren waarfl houwende. De Interesfcn zullen alle 6 Maanden, 1 Mav en 1 JNovember, op Coupons, ten voornoemde Comn. toiren worden betaald. p Dantzig, 5 Ociober. Voor Engelfche Rekening zyn hier 120 lasten zware Rogge, tegen 218 a 320 flor. 't last gekogt. De Oogst van 't / rnergraan is met zo goed uitgevallen als die van 't Winterkoorn. Men koopt thans de Tarwe, van 380 tot 480 flor. naar qualiteit. Bv mangel aan voorraad, kdn men gene pryzen van Gerst, Haver en Erwten opgeven. Memel, a OStober. De Rogge en Tarwe is nu geheel in, en de Oogst zeer goed uitgevallen. Gam en Haver is m het Ljthaufche binnen, dog hier omftreeks ftaat nog veel te Veld, fchoon het met het tegenwoordig fchoon weder weldra zal ingeoogst zvn. De Prys vin Rogge en Tarwe is merkelvk gedaalden zal waarfchynlvk nog meer dalen. Niéuwe Tarwe geld 255 tot 260 flor. en Rogge 140 tot 145 flor. Maandelyksche Puyslyst der in- en uitlandsche Effixten. Inlandsche. Holland. Recipisf. 25fte Penn. ordin. a| prCts. 78a8o£pCt. Dito 30jar.Reui. 5 piCts. 74I a 80. Obl.  em naam en met Pap. aï prCts. 74 a 80. Zeeland, 4 prCts 84 a 86. Ditó 3 prCts. 68 a 70 Dito prCt. Dito 80 Mill. 1021 prCt. Dito zonder Bullet 96 prCt Dito 120 Mill. cA. Parys 23 Octob. Diverse ButTENLANDscHn. Amerika. 5 prCts. 991 aioi. Dito 4pCts. ic6|ai07f. Dito liquid. Debt.500,000Doll. 73a75pCts. Dito by F. Stadnitski 118a 120. DitobyStapiorst ii6an8. Dito nieuwe 102J a 1x3}. Kwik enWenerh. 5 prCts iotaioii. 4-JprCts. 961ap8j. Dito 4 prCts. 93a97§. Spanje. 5 prCts.icoia roi'-. Dito 3§ prCts. 871 a 88{-. Frankr. Gener. Guar. 4 prCts. 95 a 97. Rusland. 5 prCts. y8i a 99§. Dito 4J prCts. 94* a 98*. Dito 4 prCts. 97 a 98 Zweden. 5 prCts. 95 a 96. in'to 41 prCts. 92 a 93§. Dito 4 prCts. 89 a 93 Denemarken. Tolt. 4 prCts. 94 a 97. Dito Holft. 4 prCts.9óa97l D^to Leen.en Wisf. B. 4 prCts.94a 96. Dito Kroon. 4 prCts. 95396. Dito Afiat. Comp 99I a 101. Polen. 5 prCts. 9Piai( 0. Saxen. Onverwisf Steuer 3 pCts. 34|a3S ftv. Dito Ordin. 3 pCts 36 a 36} ftv Dito Kamerft. 3 prCts. 35 a 35J ftv. Dito 2 prCts. 28^30 ftv. PRYS DER GRANEN. I ROGGE Het tast. TARW. Het Last ] Ggld. Ggld. f Prsisfche . . ie6ii2j Paolfebonte en witte rSoa^ro Koningsberger . loöauj Dito roae . . X75-a*qï Ppramer, Colb en Stett. Warder.Heugf.enElb. 175320'; gars r hAvek, boekw. Koningsberger . 170a 190 Vf iefcheVWoté» . 75*98 Vriefche • • —~ Voori. Zomer . . Bovenlandfche . . 175 a i8s BroiwrJiaver . . 74 a 8ö Voorhndfe rod« • i4°ai'5 R"eka- Amdfrhe LeverTi aan, de Ton ƒ24 WISS el-c 9URS. Madrid op Ufo van Londen , zigt jj 39^ 2 maand ^ 93J dito op 2 m. fj 38,9! Bilbo» . . . % 93 Hamb. zigt ft. 359 Cadix § 93 J dito 2 m. ft. 34i.| Seviiten . . $ g3 Altona,zigt 11. 35^ Lisfabon . ; ^52 dito 2 m. ft. 35 Venetbn . . ^ 94I. Breslau, 6w.dat. ft. 45! Genua . . . $ 861 Wenen,6w.dat ft. 3s| Livorro . . % 92! Antwerpen pC. 2|verf. Parys, 2 m. . §£sor! Gent • Pc- af verl. dito zigt . . $5°T5 Brusfel . pC 2|v,erl. Bourd2aux,am. . % 50? Zeeland .. pC 2|verL dito, 1 m. . . % sof Rotterdam pC. § s p E c I e—c o U r 5. Baren Goud, per Casfa ƒ 355. . . pC. 8'a9| dito, perbanco .... pC. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5, 8§ ] Nieuwe Louis d'or ir,8,2 Oude dito . -ƒ5, 7§ Zonne Piftol. ƒ11,4 franfche Piftol. . f 9, 9 Carolin. . ƒ 1 (,13 Pruisff. dito . ƒ 9, 9 Croix de Malta ƒ13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9, 9 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,18 Spaanf. ditO' . ƒ 9, 8 dito Grof . ƒ 25,12 Guinies . . ƒ12, 4 Agio van den Bank J pCt. Souvereine . . ƒ15,18 verlies, Amsterdam i Novemb. 1790. GEBOORTE- TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene .veek, is geweest: te Amfterdam 156: en te Hiarlem 15, onder welken laatften 11 beneden de ia Jaren. In de Maand Octob. 1790. zyn, binnen Alkmaar, overleden 27 Perfonen, als: 4 Mannen, ui Vrouwen» 7 Jongen* en 6 Meisjes, hier onder 1 d.idgeboornen» 7 tot 1 Jaar, 2 van 1 tot 5 Jaren, 2 van 5 tot io, t van 10 tot 20, 1 van ao tot 30, 3 van 30 tot 40, 6 van 50 tot 60, a van 60 tot 70, 1 van 70 tot 80, en 1 van 80 tot 90 Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN wegens INT- KN UIT L A N DSC HE boeken, prenten, kaarten, &C. D du Mortier en Zoom, fe Leyden, hebben thans gei drukt en alom verzon len ELEMENS dp L'HISTO RE db 5.a PATR.1E, a l'Us.igü des Ecolks, a 6 ftuiv.—-zyndedit Wei*-  C 152 ) Werkjen eene Vertaaling van [het KORT BEGRIP van de GESCHIEDENISSEN des VADERLANDS, in-Fraagen en Andwoorden, het welk ook dit jaar by hun uitgegeeven reeds in zeer veele Schooien ingevoerd en voor den geringen prys van 4 ftuiv. mede alom te bekomenis. ■ NB Schoolhouders, welke deeze Werkjens by getallen nemen, kunnen dezelven tot nog minder, dan de'genoemde, Pryzen, bekomen. Te Haerlem, by A. Loosjes Pz. en alom, is te bekomen: S. G. VOGELS, Ondenvys voor Ouders, Opvoeders en Opzieners van Kindekek, om de ondeugd der ZELFSBEVLEKKING te ontdekken, te verhoeden en te genezen. Uit het Hoogduitsch, naar den Tweeden veel vermeerderden druk aƒ i-4- WE ER KUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 1.7 tot 23 Octob. te Hamburg. ■ fHoogfteftand28, 4§. deni7den. BAROM. < Laagfte . . 28, 1. den ipden. LGemiddelde der gehele Week 28, 2| i. Therm. fHoogfte ftand n Vs Midd. van den i7den. Reaumur. < Laagfte . . 1°. *s Morg van den 22 en 23flen. (.Gemiddelde der gehele Week 5! § grad. Heerjcbende wind W. N. W. De Maan-Verduistering van 's Nagts, tusfchen 22 en 23 dezer, is alhier, op de volgende naauwkeurige wyze, met behulp van een fterk vergrotenden Telescoop van Naime en Blunt, en een vry goed gaanda Secunden-wyzer waargenomen. ur. min. fee. waren tyd. Het begin der verduistering was 11 32 7 Copernicus trad in de fohaduw 11 55 45 Tycho . . . 11 56 30 Het begin der totale verduistering o 38 25 Einde dier verduistering . 2 19 50 GrimaJdus kwam buiten de fchaduw 2 23 25 Kepler . . . 2 28 10 Copernikus . , . 2 40 50 Piato . . . 2 43 38 Te Haarlem, by P L A A T en LOOSJES. _ , 'ur. min. fee. V/aren tyd. Tycho ; ; ■; 2 4S <0 Manilius . . • 2 57 20 Menelaus . . • 3 1 so Plinius . . . 3 S 15 Het Mare Crifium was geheel helder 3 21 40 Het einde der verduistering . 3 20" 55 Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haablem. baro thermo- streek i790 me- meter. der luchtsge- Qct. ter. Noord|Zuid. wind. steldhetd. f"29.ii 42 42 o. t. n. omtrend helder, 27. < 29.10! 465 57 o.no. 'sAvonds bewolkt, ( 29- 9l 41 4O5 — zeer windrig. C29. 8| 39 39 o. t. N. 28. -C29. 8| 4<5f 57 o Ni o. helder,zeer windr. ( 89. 8i 39 38j \ l 29 S>} 37 f 37 N. o. Voorm. helJer, 29. < 29 9 43 46 O. n. o. Nam. bew. 's Av. (_29. 9| j 40Ï 40 N. O. betr. zeer windr. f29.10 3» 36 O. N. O. Voorm omtr. held. 30. -129, 9l 43§ 55 Namidd. bewolkt, (.29. 9§ 39 38| k.ot. o. 'sAv. betrokken, f 29.10 39 39 o. t. n. 31. < 29.10 41J 41 1 betrokken. j 29 10% 36§ 36 O. N. O. Nov. (29 II 29Ï 3ii z. v. 't M. henpo. Voorm. 1. < 29.10! 41 40 z. Z. o. byna betr. 's Nam. !'„_?* ^ wat reg.met fneeuw, (.29- lh 41 42 Z. O. 'sAv. harde wind. f29. 4 44I I 45 z' 1 Voorm. betr. verder 2. ) 29. 3| 50 i 49 W. z. w. | zwareftortr.ten4ur. \_ 29- 4i 5°§ > 51 '1 1 ' 1 raet en blikf, In de afgelopen Maand Octobee. Hoogfte Therm. den sden 's Middags 6il gr. Laagfte dito, den 3often's Morg. 36gr. De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogtend ,Middag en Avond, is geweest sof* grad. Is ill grad. hoger als in Octob. 1789. Hoeveelheid van gevallen en uitgewasemd wa t i^r. Te Alkmaar. Gedurende de Maand Octob er 1790. Gevallen 23 Lynen: Uitgewaasfemd 17 Lynen.  No. 124. AL GEMENE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- EN MIN-GEOEFFENDEN. Vry dag den 12. November. BERIGTEN. F R A N K R T K. 4Sp3Ü=5Be Akademie van Amiens, op hare opgegeven m Vraag nopens den Vlasbouw, in Picardyen (*), fj H* geen voldoenend antwoord ontvangen hebbende, m^fc^Jfc heeft dezelve op nieuw uitgefchreven voor het jaar V701. en tegelyk een nieuwe Prysvraag van volgenden inhoud voor dat jaar vastgefteld: De eenvoudigjle middelen op te geven, om den gemenen man bet nodig onderrigt ter befchaving zyuer zeden te verfcbaffen De Prys op ieder dezer Vragen is een Gouden Medaille, tér waarde van 600 Liv. moetende de antwoorden voor i Jüly eerstl: om enden ingezonden worden, op de gewone wyzfe,aan den Hr. Gosfaft, Advokaat en aanhoudend Geheimfchryver der Akidemie. De Akademie der Wetenfchappen , Konjlen en fraaye Lette r^j-vati Clalons, aan de Marne, heeft, in hare openbare Vergadering van 25 Aug. laatstl crén Prys op de beste Verhandeling, ,,over Hé voordeligfle manier, om de onbebouw„ de Landen in Champagne, met houtgewas te bepoten," aan den Hr. Boncerf, Lid van de Koning). Maatfchappy van Landbouw, té Parys, en het Ac ces fit, aan den Hr. Mayet, van Lyon, woonagtig te Berlyn, toegewezen. De Akademie geen voldoenend antwoord ontvangen heb bende, op de Vraag: nopens „ de beste middelen om de (*) Zie deze Vraag in haar geheel, D. I. blade, 170, V. DEEL,. „ Bankbreuken voor te komen en te ftraffen; ' heeft de Prys, daar aan gehegt, van 6co Liv. in twee ande Pryzen, ieder van 300 Liv. géfplftst: en tot een onderwerp voor den enen opgegeven : den oorfprong van het Tweegevecht, nevens de middelen om bet gemeen omtrent deze barbaarfebe Gewoonte , in een ander begrip te brengen; en voor den anderen: de middelen om de Vaart op de Marne gemakkelyker en veiliger te maken: om beandwoord te worden , de eerfte in het naastvolgend jaar, en de twede in 1792. Nog ftaat de Akademie in 1701. twee andere Pryzen uit te delen, over de volgende onderwerpen: r. Welke zouden de middelen zyn, om, in Champagne , Linnenrederyen in te voeren , op piaatfen, waar zy 'er nog niet zyn, en om de reeds aanwezig zynde te verbeteren? 2 Langs welken weg zou men de Vondelingen nuttig veor den Staat kunnen maken? De Koningl Maatschappy der Wetenfchappen en Konsten, te Metz, heeft de Vraag: „ over de middelen, om, onder „ zekere bepaling,.den gentenen man aan ene kostwinning te „ helpen." (zie K. en L. Bode, D. III. bladz. 170.; als niet voldoenend beantwoord zynde, andermaal, . voor 't volgend jaar, opgegeven : gelyk zy mede, voor dat jaar, ene twede Prysvraag vastgefteld heeft, zynde van volgenden inhoud.aan te wizen de onderfcheidene taHen van cultuur by elk Canton van bef Departement der Moezel, nevens den Handel, die door deze onderling, en door elk met de buitenlanders,gedreven word. De Prys voor ieder is ene Gouden Medailje , ter waarde van 400 Liv. en de uitfpraak zal gefchieden op 25 Aug. 1791. De Prys aan het beste Antwoord beloofd op de Vrang : Welke zyn de middelen,om, begaanbaar met de Franfche Wetgeving, bet Patriottisme, in den Derden-(laat (of onder den Burgerftand) aan te moedigen en uit te breiden? is toegewezen aan de Hr Villaum', Hoogl. in de Wysbeg. by de Joachi.nstiiai's' School, te Beilyn. V 1)e  < «54 5 De Koninsl. Akademie der Wetenfchappen, By fchriften en fraaye Letteren, te Tbouiottfe, heeft de beiden, reeds meer malen onder verhoogde Pryzen uitgegeven, voorfteilen, zo nopens de werking der Blaaspypen van de Catalanejche Fur. tiuifen, als over het vinden van Pottsbakkers aarde, in den om~ trek van 10 Mylen om Tbouloufe, en bit aanwyzen van een eenvoudig verglaas voor dagelyks aardewerk, (zie K. en L. Bode, Dl. iii. bladz. iripen 170.) by mangel aan niet genoeg vol doende ingekomen Verhandelingen, op nieuw opgegeven ; de eerfte onder toezegging van 1000 Liv. tot een Prysvraag van 1792. en de Twede'voor het jaar 1793. onder aanbie ding van 1500 Liv. voor het beste antwoord. NEDERLANDEN. Harlingen. De uitmuntende Boekery van wylen den Wel Eerw Heer J. Stinjlra, welke, ingevolge het breder Berigt daar van in dit Blad, (zie No. 119.) gegeven, den 18 Oftober en volgende dagen , ftukswyze opentlyk verkogt is, heeft, in haar geheel, ene fomma opgebragt van 11020 Guldens. 's Hage, op Vrydag den 29 Ociober, laatstl. is alhier,in den Ouderdom van 66 Jaren, overleden de Hoog Edel Geftr. Hr. en Mr. Pieter van Bleiswyk, A L. M. & Phil. DoÜ. Oud-Raad-P tnfiona ris, Groot-Zegelbewaarder, Stadhouder en Register meester van de Lecnen over Holland en Westfriesland, Hoofd-Ingeland van Delfland, mitsgaders Curator •van 's Lands Hoge Schok te Leyden, DirtcJeur van de IIoll. Maatfchappy der Wetenfch. to Haarlem &c. &c. Het verlies van dezen man is ook voor de Geleerd-1 heid en Geleerden zeer aanmerkelyk, als zynde van beiden een groot Kenner en Befchermer geweest. Reeds vroeg ontwikkelden zich de groote vermogens van 's mans geest; zulks hy , van zyne eerfte jeugd af aan, geene andere vergenoegens fcheen te fmaken, dan die ter vermeerdering zyner kennis konden (trekken. Builen de Staatkunde en Rechtsgeleerdheid , waar in hy zo zeer heeft uitgemunt, viel zyn fmaak voornamelyk op de Wis- en Natuurkundige Wetenfchappen, waarvan ten bewyze kan dienen zyne,voortreffelyke Verhandeling over de Dyken (öisf. de Aggeribuï), welke hy, te Leyden, in Ï744. met allen lof openlyk verdedigde. Deze Verhandeling, welke in dien tyd geheel nieuw was, heeft nog tegenwoordig hare uitltekende verdiensten, en is, voor weinige j jaren, noch waardig gekeurt, om in het Hollandsen! te worden vertaald. De nagelatene Bibliotheek des overledenen, is ene der kostbaarlte, rykfle, en met den meesten fmaak verzamelde , welke door byzondere perfoonen zyn byeen gebragt, en toont, in allen opzichte, de uitgebreide kundigheden en voortreffelyke keuze van den betreurden Bezitter duidelyk. Inzonderheid verliest de Leydfche Hoge Schoole in teem enen verlichten, en Wetenicha^-rninnenden Be- duurder, wiens nagedagtenis haaf noch lang heiïi* zal blyven, zo uit hoofde van vele nuttige inftellingen, welke hy aldaar heeft helpen invoeren, als wegens verfcheidene kundige en bekwame mannen,die, voornamentlyk door zyn toedoen, in den rei hares Hoogleeraren geplaatst zyn geworden. Leyden. Voorleden Maandag, den 1 Novembv aanvaardde de Hooggel. Hr. Nicolaus Smallenbtjrg, J. U. D. zynen, aan 's Lands Hoge Schole, alhier, opgedragen post van ge-woon Hoogl. in het Burger lyk Regt, met het houden ener plegtige Redenvoering: Depmcipias elegantioris Jurisprudentie Ramanet fubftdiis. BERICHT VAR VERSCHEIDEN INENTINGEN IN ÏEIiSOO"- Nen van allerleien Ouderdom, en onder welke zommigen zich oogfchynlyk in zeer ongunftige gefield' beden bevonden; met het gelukkiglte gevolg ver» richt, tn medegedeeld door Jan van Breda , Stads Medic. Do£t. te Gouda , Lid van het Zeeuwscb Ge* nootje hap der Wetenfch. te F lis fingen, enz. Wanneer ik in de maand Maart dezes Jaars, in No. 2Qi van den Algein. Konst- ;n Lett. Bode, een bericht van den Geleerden en ervaren Geneesheer Bicker, den gelukkigen uitflag van Zyn Edls. proeven van inentingen der Kinderziekte in Zuigelingen van allerleien ouderdom behelzende, geplaatst vond, wierd ik toen reeds door s'mans voorftel, om, door middel van dit Weekblad, van alle ftecfen en piaatfen het getal en den uitflag der gedaane inentingen getrouwelyk op te geven en inedetedelen, en op deze wyze het zoo ongegrond als diep ingeworteld vooroordeel tegen de heilzaame inenting der Kinderziekte allengskens te overwinnen, aangefpoord om ook myn deel tot het lofwaardig oogmerk toe te brengen. ■—■ Dan, daar ik te dier tyd door andere bezigheden bezet was, neem ik thans de eerfte gelegenheid waar om myne proeven aan het algemeen aan te bieden, in hope, dat dezelve, gemeenfchappelyk met die myner overige Kunstgenooten, iets zuilen medewerken tot het verdryven van dien dikken nevel van vooringenomenheid, die nog zoo algemeen by onze Landgenoten tegen de inenting plaats vind.—• Immers, indien de heilzaamheid of fchadelykheid der inenting nog eenigermaate in gefchil kan zyn, moet de onwraakbare ondervinding dit gefchil beflisfen ,• —— en op dezen alleen is het, dat alle voorllanders dezer heilzaame Praclyck zich beroepen ; gelyk het dan ook wederkerig de plicht is va» elk redeiyk mensch, zich, na een naauwkeurig en onzydig onderzoek, door dezelve te laten overtuigen.-' want die door rechtllreekfche proeven, fliptelyk en getrouwelyk na de naakfte waarheid voorgefleld, zich niet Iaat overtuigen» is waarlyk voor geene overtuiging vatbaar ■ Dan om tos deze overtuiging te geraaken, moet het niet Geneeskundig algemeen in ftaat gefteld worden, ten einde zelf te kunnen overwegen en zelf te kunnen oordelen; — en hier toe worden fatla, voor elk verftaanbaar, duidelyk, en met aanftipping dervoomaainfle oniftandighedtn, voorgefleld, veiehcht;- tesi  t X55 3 terwyl het, myn's oordeels, niet genoegzaam u alleenlyk. v het getal en de uitkomst der Waarnemingen optegeven, in- a dien men de tegenfpraak alle uitvlugten, eti de twyffehng alle bedenkingen en zwarigheden, wil ontnemen. Om dit oogmerk te beter te bereiken, heb ik den volgenden weg, die my tot het gemelde doelwit de naaste enduidelykfte toefcheen, tot eene proeve ingeflagen, altoos gereed om denzelven in 't vervolg wederom te verlaten, indien ie ] mand een beter' en gemaklyker' weet aan te wyzen.—- en hier in heb ik my deze order voorgefteld, om eerftelyk de inentingen, volgens de tyd ordening, waar m zy verricht j Zyn , ter neder te ftellen , en dan eenige weinige en korte gevolgtrekkingen uit dezelven af te leiden. Om alle no. j delooze herhalingen te vermyden, zal de Lezer eens voor altoos gelieven op te merken, dat de letter M. mannelyk, en V. vrouiaelyk, voor de Waarnemingen geplaatst, deSexe der inentelingen aanduid; terwyl de by een aangehaalde gevallen moeten gehouden worden tot één huisgezin te benoren. Omtrend bet einde van 1784 begon de Kinderziekte,waar Van deze Stad ea derzelver omtrek verfcheiden Jaaren was bevryd gebleven, zich alhier by enkele perfoonen te verto- \ Ben., Allengskens verfpreidde zy zich, vooral met 't be- gin van Maart des volgenden Jaars, doch veel min fpoedig, dan men zoude hebben moeten verwachten, daar 'er zoo veele onderwerpen waren, die deze ziekte voorheen nimmer gehad hadden.' Omtrend het einde van September haaren hoogften toppunt bereikt hebbende, begon zy langzaamerhand wederom af te nemen; - en na January 1786 wierdt ervan , Kinderziekte nauwlyks iets-meer alhier vernomen. ■ Deze , Epidemie had niets buitengemeens, dan alleen haare voorbeeldelooze goedaartigheid ;—zynde het getal der geftorven in evenredigheid der geenen, die door de ziekte aangetast geweest waren, ongelooflyk gering. De inenting was in deze Stad eene vreemde zaak, en tot hier toe nog nimmer in 't werk gefield; geen wonder dan, dat zy ook, gedurende deze Epidemie, geene groote voortgangen maakte. Inde maand Mey 1785- verrichte ik de eerfte Inentingen by vier kinderen in een huisgezin. fM. No. 1. oud 13 Jaaren. 1 volmaakt gezond —fucces- fivelyk de gewoone en zekere tekenen, dat de inenting wel gevat had. — naauwlyks eenige bemerkbaare koorts of ongefteldbeid. • 5-6 l okjes. V. No., 2. oud 11 Jaaren. alles als boven. • 1-2 Pokjes. V. No. 3. oud 7 Jaaren. — dit Kind had in de na-winter een korstige uitflag op het hoofd gekregen , die echter thans, door her gebruik van eenige geneesmiddelen, en een fontanel op het been, die nu nog rykelyk et ter opgaf, merkelyk verbeterd was — verder gezondde loop der Inenting allergemaklykst — 5-7 Pokjes. M. No. 4. oud 4 Jaaren •—■ volkomen gezond. — alles als C boven. 14 Pokjes. Omtrend deze Kinderen heb ik niets op te merken, dan dat by No. 2. de inenting, verricht met natuurlyke en dezelfde Pokftoffe, waarvan men by haare broeders bad gebruik gemaakt, skt vattende, dezelven met rype ftoffe, uit de ondies van No. 1. herhaald wierdt, met die uitwerking!, is reeds gemeld is. ) O BIL fM- No. 5. oud 4 Jaaren.—• zeer gezond.— den 7 dag na de inenting vertoonde zich, vooral op de borst, armen en handen , eene ontelbaare menigte roode, niet verheven', vlekjes. dezen dag, gelyk ook de twee volgende, was hy flaperig, gemelyk, en by nisfchenpoozen, een weinig koortzig.- den 9 dag volgde ' de uitbottingen hier mede verdweenende gemelde roode vlekjes en de koorts. ■ verder geene toevallen, . . 2-300 Pokjes, waarvan 50-60 op het aan^ gezicht. , . V No 6 oud 17 maanden. een zeer fterk en welvarend Kind.—de hoektanden in de onderkaak ftonden op het uitkomen. den 8 dag was zy minder v rolyk en levendig, dan gewoonlyk. ■—■ den 9 dag de uitbotting. verder gezond en vrolyk. >—■ het aangezicht gezwollen. 3-400 Pokjes, waarvan ruim 1 70 in het aangezicht. Gedurende den loop der inenting waren de gemelde boet: tanden geheel doorgekomen, zonder eenig toeval. Augustus. TM. No. 7 oud 12 Jaaren.-— gezond. - de gewoone en zekere tekenen . nauwlyks eenige merkbaar* onge- fteldheid. eenige Pokjes rondom de wondjes, etn op de regte hand. , M No. 8. oud 10 Jaaren. - zeer gezond, fterk en bloedryk. - alles als by No. 7. - eenige etterblaasjes omtrend de wondjes. - verder geene zekere Pokjes. M. No 9. oud 9 Jaaren. ■ gezond. - den 9 en 10 dag by tusfehenpoozen een weinig koorts, met zeer veele roode platte vlekjes op de armen. - den 11 dag de uitbotting..— verder geene toevallen. 25-30 Pokjes* M. No 10. oud 5 Jaaren. ■ thans gezond, doch aan wormen en ftuipen onderhevig. ■ de loop der inenting allergemaklykst. - behalven de gewoone tekenen geene ongefteldheid hoegenaamd. ■ 2 Pokjes. V No 11. oud 4 Jaaren. een zeer gezond en fterk kind - den 10, 11 en 12 dag zeer gemelyk en flaperig, en by afwisfeling vry fterke koorts. ■ den 11 en 12 dag de uitbotting. - geene toevallen. —. ■jo-a 40 I'okjes. ; V No 12 oud 21 Maanden. thans vry gezond, doch was voor eenige maanden een geruimen tyd ziekelylr. en zeer verzwakt geweest, na een onvoorzichtig opcedrooeden dauwwurmigen uitflag aan den fuls. —' den 7 en 8 dag vooial de linkerarm met roode vlek- I jes geheel bedekt. den 9 dag een weinig flaperig en koortzig. den 10 dag de uitbotting.-het kind vrolyk en zeer welvarende.- veidcr geene ongefteldI L_ heid. 70-80 Pokjes. i v2 De"  c ï5* 3 Den 16 dag na de inenting ontdekte men eerst, dat ft] de onderkaak een kies geheel was doorgekomen, waar van onder den loop der inenting niets" befpeurd was ■ Van No. 7 tot 12 maakten met nog vier anderen een huisgezin van tien kinderen uit.— Voor omtrend 8 weeken was de natuurlyke Kinderziekte in dit huis doorgebroken en had de gemelde vier fuccesfivelyk, omtrend 12 a 14 dagen na elkander, vry zwaar aangetast. De vierde was maar weinige dagen, voor ik de inenting by de zes overige ver rich.te ziek geworden. All? deze kinderen woonden en fliepen by en onder elkander, tot op het ogenblik dat zv ziek wierden, wanneer de zieken afgefcheiden en in een ander huis gebragt wierden. Het was dus byna door een wonderwerk, dat niet een of meerder van deze inentelingen door de natuurlyke ziekte reeds voorde inenting befmet geworden waren; vooral ook, daar de affeyding der gemeenfchap tusfchen de zieken en de gezonden door de dienstgenomen ander2ins' maar zeer gebrekkig wierd in acht September. V. No. 13. oud 31 Jaaren. ongehuwd, gezond en onzeker, of zy ooit gepokt had. - de inenting niet vattende, wierdt herhaald, doch zonder eenige andere, dan plaatstlyke, werking. Hoe gelukkig deze inentingen ook afgelopen waren,wierden er echter thans geene meerder'naarvolgers gevonden ;waarvan nochthans het om dezen tyd meer en meer afnemen der ziekte , 't geen de noodzakelykheid der inenting min dringende maakte, ook voor een gedeelte oorzaak was'; . behalven dat het zoo byzonder gering aantal van dooden, en de algemeene en opmerklyke goedaariigheid dezer Epidemie, de ziekte minder, dan wel in andere tyden , deed vrezen. Dan va:) een' geheel anderen aart was de Epidemie , dip op deze volgde. ■ In het laatst van Oétober 1733. wierd de Kinderziekte alhier bet eerst, zoo ik my niet bedrieg", uit biedenden zal verkogt worden,ene aanzienlyke Vïrzau'.lii«« van HOR KNS en SCHELPEN, als mede van DELFSTOFFEN: waar van de Catalogus , welke een aantal van 6coq Nrs. bevat, te bekomen is by den Burgemeester Alben, tej Hannover, die ook, nevens den Stads-Lieutenant Ledier, Commisfies aanneemd, onder zodanige voorwaarden, als,b* het Voorberigt van gemelden Catalogus, vermeld worden. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN f en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfcbe Waarnemingen van 24 tot 30 Oftob. te Hamburg. ["Hoogfteftand28, ij. den 24 en 27ften. Barom. < Laagfte . .27,10. denasften. LGemiddelde der gehele Week 28, o* I. Therm. fHoogfteftand 70. 's Midd.van den 2sen 26ften. Reaumur. 4 Laagfte . . 1 °. 's Morg van den 27 en 28Hen. LGemiddelde der gehele Week 5I grad. JJeerfchjiide wind O. Z O, Daoslyesche Waarnemingen, buiten Haaelem. (BARO thermo- streek j me- meter. der I luchtsge. ter. Noord| Zuid. wind, j steldhetd. f20. 6 485 49J w. z. w. 3.< 29. 6 53 53 bewolkt, Narnidd. (29. 7 48 J 4g - ■ tusfcbenb. re£enagt, ("29 6| ~46| j a6ï zTw. ~ ~ 4-< 29. 6^ 53 f '56 buyig. _C^9- 6-| 48I | 48! f2910 51 r 50 Tn. n' w. ~' '~ 5. < 29 10 53| 57 N. wolken. ( 29.10I 39§ 39 K. t. W. ( 29 11 36 37 zo. 6. <29.io| 48 67 O z. O. pmtrcndhelder, L29.10I 38 37! - 'sAv. zeer windrig. . f 29.11 "34 35 o. z. o7 7--j 29.10I 43§ 58 helder, zeer windr; ( 29 ic£ 3^ '34 f29 u| J 35 36 o. t. z. I S. <. 29-11 41 49 o. t. N. j helder, zeer windr. _L_3Q' 0 36 35 ~-*~~ ! . po 3| 34 | 3? I o. n.o. | J2 '" 9.^30. Oj 41 47 — \ bewolkt, v/m'ri^,, [3C. 2 I 341 I 33 1 j 'Avonüshelier. Te Haarlem, by PLAAT ca LOOSJES.  1790. No. 125. d t GEMÉNE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MERK- EN MIN-GEOEFFENDEN. Vrydag den 19. November. fi E R. I G T E N. 1 GR O O T-B RITA NNI E N. 1®'5^=Sle Clasgaë is ene nieuwe Maatfchappy tot T 1 redding van Drenkelingen en verflikte Per■» f fonen,"opgeregt, ingevolge ene Erfbefpre^^Jg king van 200 Pftr. door wylen den Heer Willtam Counter, tot dat .einde aan het Collegie van Geneesheren cn Hcelmeestercn , aldaar, gelegateerd. In ene eerfte Byeenkomst, is de Hr, Hamiltdn tot Voorzitter, en Dr. Clegborn tot Geheimfchryverder Maatfchappy, welke 4 malen in 't jaar vergaderen -zal, verkoren geworden. De Menschlievcnde Maatfchappy, te Londen, heeft haar de nodige lnftrumenten ten gefchenke gezonden. Deze dagen wierd aan het Huis van den Hr. John Flunter, als een bezienswaardige Zeldzaamheid, ene jonge Dogter gebragt, uit wier hoofd een Hoorn, niet ongelyk aan dien van een jong Ram, gegroeid ir. Omtrent drie jaren geleden had men denzelven afgezaagd , doch hy was zedert tot ene aanmerkelyke grootte, op nieuw, uitgezet. De Hr.LVheatly is tot Lid der Koningl. Akademie der Teken-, Schilder- en Bouwkunde, verkoren. FRANKRTK. De Akademische en Vaderlandsche. Maatjchap. py, te Valence, heeft in hare openbare Vergadering van 26 Aug. laatstl. den prys van 300 livf. op het jieste Antwoord der Vrage, in 1787 opgegeven, no- V. de s e. pens het voor- of nadelige van het enten of griffelen van den witten Moerbezieboom, zo met opzigt tot den Boom zelve, als voor de Zydewormen, cn de fterktc en fynte der Zyde, toegewezen aan ene Verhandeling van den Hr. Duvarurc, Advokaat, lid van verfcheidene Kon. Genootf. van Landbouw &c. Dezelfde Maatfchappy heeft voor de laatfte maal het Prysvoorftèl opgegeven, voor de beste Loffpraak op Vaufancon, om uitterlyk voor 1 July 1791 ingeleverd te worden; en wyders tot Riedeleden aangenomen, de Heren Canius, Ontvanger der Gabellen, te Lyon, Lid van verfcheiden Akademien, en Macors, Apothekar te Lyon, Lid van de vvysgerige Maatfchappy der Wetenfchappen en nuttige Konsten, te Cette en Gagnon, aanhoudend Geheimfchry ver der Akademie van Grenoblc. DUITSCHLAND en naburige Ryken. De Keizere. Akademie der Natuuronderzoekeren, te Erlangen, heeft tot Medeleden aangenomen, de beiden Hollandfche Hrn. Cornelis van Hoey, Stads Med. Doet. cn Oud- Vroedfchap van 's Hage, en Adrianus Sanderus van der Boon Mesch, Med. DoSt. en Chirurg. Lctlor, Raad in de Vroedfchap en Schepen der Stad Delft; als mede de Heren Joham Ludwig Kulmus, Med. Doel. en Stads Phificus, te Dantzig, en Gerharhus van der Weyden , Lid van bet Keurpaltfifche Genootfchap, te Manheim. NEDERLANDEN. Franeker, a6 Sept. De Wel Ed. Zeer Gel. Hr. Jan Philip Scheidius, J.U. D. Advokaat voor den Hove van Gelderland, te Arnhem, Zoon van den i x Har-  C 162 ) Hatdenwykfchen Hoogleraar E. Scheidius, is alhier beroepen tot Prof. Ord. ■)'uri-s Civilis-, in plaats van den Wel Ed. Hooggel. Hisr Nicolaus Smalknburg, die van hier naar Leyden is beroepen. ZynEd. heeft dit beroep aangenomen, en zal het zelve binnen kort aanvaarden. Leyden. De nagelaten Boekery van wylen den We! Ed. Geftr. Hr. H. Twent, welke in de maand Septemb. laatstl. alhier fluks wyze verkogt is, heeft in haar geheel opgebragt/ 17984:2: — Vervolg en Slot van bet BERICHT van verscheiden Inentingen in psusonfn van allerleien Ouderdom &c door Jan van Breda , Star/s Medic. DoB. te Gouda , Lid van bet Zeeuwsch Genootjcbap der Wetenfch. te Vlisfingen, enz. J u l n. V. No. 3r. oud 21 Jaaren. — ongehuwd, fterk en bloed ryk.— den 7,8 en 9 dag de toevallen der uitbottings- koorts vry zwaar. tusfchen den 9 en 10 dag de uitbotting. — vervolgens zeer welvarende. . 25-30 Pokjes. fV. No. 32. oud 13 Jaaren. — thans gezond, doch had voorheen de Engelfche ziekte zwaar gehad.— de loop der inenting zeer gemak lyk, zonder genoegzaam eenig blykbaar teken van ziekte. 30-40 Pokjes. M. No. 33 oud 9 Jaaren zeer kromme beenen, en meer diergelyke overblyfzelen van zwaare Engelfche ziekte. — het hoofd byna overal met dauw-wurm- korsten bezet. de balsklieren hard en opgezet. — een dikke harde buik — den 7 en 8 dag een weinig I koorts. ■ den 9 de uitbotting, —— vervolgens zeer welvarende naar zyne gefteldbeid. ■ 2c Pokjes. M. No. 34. oud 7 Jaaren. — insgelyks zeer fcheeve bee j nen, en een dikKe harde buik. — de rugwervelen ee nigzins uitpuilende.— duidelyke tekenen van een zeer ongefteld kliergeftel. — den 7,8 en 9 dag zeer merk baare koorts. — den 10 dag beter,en de uitbotting — verder zeer-wel. ■ 25 Pokjes. M. No. 35. oud 5 Jaaren — minder zwaar, doch anderzins met het zelfde euvel al» No 33 en 34 befmet. — het beloop der inenting in alles gelyk by No. 32.—— 70-80 Pokjes. V. No. ;6. oud 2 Jaaren. het hoofd met dauwwurm, anders, behalven veeltyds zuur in de maag, gezond.— den 9 en 10 dag de uitbottingskoorts vry zwaar, met ligte ftuiptrekkingcn. — verder zeer welvarende. l_ ruim 300 Pokjes. Augustus. M. No. 37 oud 15 Jaaren. ■ gezond. — de loop der inenting allergemaklykst. — buiten de gewoone tekenen, geen blyk van ongefteldheid. ■ 15-20 Pokjes. O ct o b er- M. No. 38. oud 18 Jaaren. zedert verfcheiden Jaaren merklyk engborstig, en vooral by bet maken van ligchaams beweging, zeer kortademig. — bad, tot niet lang voor hy ingeënt wierd, een geruimen tyd agter een de 4»dendaagfcue &ooits gehad.*- anderzins thans gezond. - den 8 en 9 dag eenige geringe fpooren van koorts. « verder zeer welvarende. 10 Pokjes. November. V. No. 39. oud 5 Jaaren. zwaklyk, met een harden, opgezette» buik, en aan tusfehenpozende koortzan zee* onderhevig. — tegenwoordig, naar haar geitel, redeiyk gezond. — den 8, 9 en 10 dag de uitbottingskoorts, by verheffingen, vry zwaar. — den 10 en 11 dag de uitbotting. — behalven eene aanmerklyke ontfteking van den linkerarm, en langdurige en diepe ettering der wondjes, door toevallige uitwendige belediging,geene toevallen.-» 150 Pokjes. M. No 40. oud 7 Jaaren. — teder en aandoenlyk, tekenen van wurmen, dikwils wederkomende zweertjes op de randen der oogleden,— anders zeer gezond en levendig.— de werking der inentingswondjes zeer geregeld en duidelyk , — verder geene bemerkbaare ongefteldheid. —• 4 Pokjes. Januar. 1790; V. No. 41. oud 20 Jaaren. ongehuwd,— nog verzwakt door eene voor eenigen tyd voorafgegaane zeer zwaare en langdurige bloedflorting uit de baarmoeder,—anders gezond. — den 9 en 10 dag ligte afwisfelingen van koude en hitte, met een weinig hoofdpyn, walging, enz. verder geene klagten. 12 Pokjes. F e 11 r u a r. V. No. 42. oud 36 Jaaren gehuwd zonder kinderen, gezond, dcch zeer aandoenlyk, zoo dat zy onder het verrichten der inenting in eene ligte flaauwte viel. — de 8 eeifte dagen was zy zeer welvarende. den 9 en 10 klaagde zy van zwaare hoofdpyn , walging, braking, pyn in de lenden, beurtlings koude en hitte, enz. — den 11 dag de uitbotting met trapswyze vermindering der toevallen.— den 12 dag, en vervolgens tot het einde toe, zeer welvarende, uitgezonderdeen dergeiyk toeval op den rechter arm, als by No. 39. en uit dezelfde oorzaak ontftaan — 70-80 Pokjes. fV. No. 43. oud 43 Jaaren. • Moeder van verfcheidea* kinderen, zeer gezond, en onzeker of zy ooit gepoltt had, fchoon zy zich dikwerf onder het bereik derbe» fmetting had bevonden. de inentfngswondjes tekenden zeer fpoedig en duidelyk,-dan na den 7 dag droogden zy zonder ettering. — den 8 dag Haagde zy over eenige ftyfheid in de beenen, ook was 'er eenige verandering in *t water. verder geene tekenen van werking der inenting , en geene uitbotting. V. No. 44. oud 22 Jaaren.— ongehuwd, redeiyk gezond, doch niet fterk, - aan onmaatig en langdurig vloeyen der ftonden, en byna altoos aan maagpynen onderhevig. - de inenting geregeld en by uitftek gemaklyk.— 30 Pokjes. V. No. 45. oud 15 Jaaren. — zeer gezond, fterk en bloed- . ryk. den 8 en 9 dag zeer blykbaare koorts, met de gewoone toevallen, en fterke brakingen.— den 10 dag veel beter. — eenige weinige puistjes. — den 11 dag en vervolgens volkomen welvarende. 15-20 Pokjes. V. No. 46. oud 14 Jaaren.—-zeer fterk en gezond.— 1 iuuw, hard en boog bruin rood van vel, - den 8, 9 «n  • an io dag de uithotn'ngskoorts met derzelver gewoo-| ne toevallen in een zeer hoogen graad. den 10, n en 12 dag zeer overvloedige uitbotting over het geheele lichaam,roet trapswyze vermindering der toe vallen. • den 13 dag, en vervolgens tot het einde toe, niettegenftaande het groot getal pokpuisten, volmaakt gezond, en zonder eenige klagten of verhindering om den geheelen dag op de been te zyn. • it : naar gisfing, en by eene ruuwe optelling, 3-4000 Pokjes. _ 1 Schoon deze Waarnemingen, uit hoofde van derzelver min ! aanmerklyk aantal, geen zoodanig geheel vormen, dat zy een voldingend befluit met zich voeren, en dus alleenlyk als bydragen tot de algemeene Inentings Gefchiedenis van ons Vaderland moeten befehouwd worden, zyn zy echter, : myns oordeels, belangryk genoeg , om, in verband en vereeniging met het groot aantal van reeds voorhanden en bekend gemaakte inentings gevallen, de nuttigheid, heilzaamheid en veiligheid der inenting in allerleien Ouderdom, in 1 zeer verfchillende gefteldheden, en in oogfehynlyk zeer on- 1 gunstige omttandigheden, ook in ons Vaderland, meer en meer te bevestigen en bulten allen twyffel te ftellen. Een zelfs niet Geneeskundig Lezer kan, met eenige oplettendheid de bovenltaande waarnemingen nalezende, zeer ïigtelyk 'er uit befluiten: i°. Dat de inenting,als het gevaar van natuurlyke befmetting aanwezend is, in alle Jaargetyden, veilig kan verricht worden. — In de maanden August. 1785, en Julii en Aug. 1789 was de hitte zomtyds zeer drukkende j daartegen gaven Januar., het grootfte gedeelte van Februar., en de geheele maand Maart 1789. zeer ongunstig, guur, nat en koud we- der. ■ Onder beiderlei luchtsgefteldheid liepen de inentin- j gen even gelukkig af. a°. Dat het onderfcheid van leeftyd geen verfchil maakt I in den gelukkigen uitflag der inenting De bovenltaande j gevallen loopen van 17" Maanden tot 43 Jaaren.' Jonger ! kinderen noch ouder perfoonen zyn my niet aangeboden; — Ware 'er de gelegenheid geweest, ik zoude zeer zeker geen i ouderdom in aanfchouw genomen of uitgefchoten hebben, | drtar de menigvuldige proeven van anderen de veiligheid der • inenting in zuigelingen en meer bejaarde perfoonen, dan myne gevallen mede bragten, reeds overvloedig buiten twyffel gefteld hebben. j 30. Dat de zoo algemeene vrees voor het uitkomen der j tanden en kiezen, onder de inenting , doorgaans veelminder gegrond is, dan men zich verbeeld.' By No. 6 warende Hoektanden, en by No. 12 een kies, order den loop der 4 inenting,uitgekomen, zonder dat men 'er iets van bertieikt j,ad. Menigvuldige waarnemingen van anderen hebben het zelfde geleerd. 4°. Dat de meerdere of mindere graad der uitbottingskoorts, met derzelver gewoone verfchynzelen, van gering aanbelang is, en geen onderfcheid maakt in den gelukkigen afloop der inenting. By zommigen was zy nauwlyks te bemerken, by anderen duidelyk, by eenige weinigen zeer aanmerklyk,'—1 by allen liep het geval even gelukkig af. -Ook in de Natuurlyke Kinderziekte is het deze koorts niet, die een zeer geducht tydperk uitmaakt. ■—- Immers, al is de ziekte zeer kwaadfoorti;, is het nochthans zeldzaam 'fciuaud reeds in deze koorts te zien fierven. —— S°. Dat verfeheidenhetcr van geitellen weinige of gene veranderingen inden loop der inenting maakt.— Zommigen waren bloedryk, fterk, enz. aan vaste, voedzaame fpyzen en dranken, veel vleesch, wyn, enz. gewoon geweest.-— By anderen had het tegenovergeftelde plaats. Ik heb niet kunnen ontdekken, dat diergelyke verfcheidenheden eenigert invloed op den loop der inenting hadden. 6*. Dat de inenting onder verfcheiden' oogfehynlyk zeer ongunstige omftandigheden zeer veilig kan verricht en vol- bragt worden, en dat veelerieie, zoo voorafgegaane,als nog aanwezende, flepende ongefteldheden zich met de inenting niet vermengen of dezelve kwaadaartiger maaken. ■ No. 10. had zeer zeker wormen, en zomtyds hevigen flutpen. No. 15. was aan de Engelfche Ziekte (Rachitis ), onderhevig, en zeer teder cn zwaklyk. No. I7en42 had- den by uittrek aandoenlyke zenuwen.— ligte oorzaaken bragten zomtyds geweldige bewegingen voort. No. 18 was in veele opzichten het ongunstiglte voorwerp, dat ik immer zag. — de inenting kon echter by mogelyk heid niet gemaklyker geweest zyn. —— No. 19- was eene Kraamvrouw van drie weeken, toen zy de inenting onderging. No. 23. had wormen en een harden, dikken buik. Van No. 32- 36 leverden gantsch geen voor de inenting gunstig huisgezin op. — allen waren in ten' hogeren of minderen graad met Engelfche Ziekte, Dauwwurm, en een zeer ongefteld klier- geftel befmet. • No. 38. was zeer engborstig, en had lang agter een de derdendaagfche koorts gehad. No. 39. was «en zwaklyk kind, en zeer Ïigtelyk door koorts aangedaan.—• No. 41. was nog zwak, en zeer bleek van aangezichten lippen, door de voorafgegaane zwaare bloedftorting.—No. 44. was door de onmaatige ftonden-ontlasting, en de aanhoudende maagpynen doorgaans ongefteld en zieklyk.■ ln alle deze gevallen liep de inenting, geiyk uit de bovenftaande Waarnemingen blykt, even gelukkig, en zelfs ruim zoo gemaklyk af, als by de gezondlte en uiterlyk gunstigfts voorwerpen. Intusfchen moet men hier uit niet beflui- ten, als of ik oordeelde, dat ongeftelde voorwerpen,boven gezonden, tot de inenting verkieslyk zouden zyn, ■ myn oogm;rk is alleen, aan te duiden, dat diergelyke perfoonen even veilig kunnen ingeënt worden, en dus, wanneer het gevaar der natuurlvke befmetting geen dralen of uitftel duld, geenzins aan hun lot moeten worden overgelaten, daar het ontwyffelbaar zeker is, dat, hoe zy ook anderzins ge'teld mogen zyn, het gevaar van de ingeente by de natuurlyke Kinderziekte nimmer in eenige vergelykmg kan gebragt worden. • 70. Dat 'er geene reden is om voor de maandelykfche ontlasting der Vrouwen, onder de inenting, zoodanig te vrezen, dat deze bewerking alleen uit dezen hooide, 2, 3; of 4 weeken zoude moeten worden uitgefteld, f gelyk dikwils gefchiedt, en aan welk vooroordeel men my ook zomtyds genoodzaakt heeft toe te geven,) terwyl de inentelingen intusfeben altoos aan het gevaar der natuurl. befmetting blootgefteld blyven, en veeial, niet zonder nadeel voor de «ezomiheid,' door angst voor het toekomende gefolterd Worden. Ry No. 17. kwamen de ftonden den derden dag na de uitbotting der pokjes, in eene ruime maate , te voorfchyn , en vloeiden 3 a 4 dagen , zonder dat ik kon befpeuren, dat dit op de pokjes, die incusfehen geregeld tot rypheid kwamen, eenigen invloed had. —■ x a  C 164 5 By No 10 vertoonde zich de flor.den te gelyk met de uitbottin,', zonder eesig nadeel of ongeregeldheid te veroorzaken. In veêle gevallen hebben andeien het zelfde ondervonden. In de natuur). Kinderziekte is het ook geenzins zeldzaam de ftonden, gedurende de uitbottings koorts, te voorfchyn te zien komen; — en, indien deze ontlasting niet onniaatig is,heb ik 'er,even min als van eene maatigeneusbloeding,in dit tydperk eenig nadeel, maar veeleer verlichting der toevallen, van vernomen.-—'Onder het verder beloop der inenting, na de uitbotting, kan deze ontlasting nog minder fchaden. ■—■ 8°. Dat eene voorafgegaane, of nogaanwezende , flepende ongefteldheid,het getal der pokjes niet doet toenemen, 1 en, in 't algemeen, dat een meerder of minder aantal van uitgebotte pokjes eene vry onverfchillige zaak is. De meesten myner inentelingen hadden zeer weinige pokjes, by eenige weinige was het aantal' grooter, ééne alleen , No. 46. ! .had zeer veele pokjes, zoo dat men'er, in de meeste gevallen van natuurlyke niet zamenlopendegoedaartigepokjes, zeldzaam, in dezen ouderdom, meerder ziet; en echter was 'er niet alleen gten fchaduw van gevaar, maar de lyderesfe, na de uitbotting, altous volmaakt gezond en vrolyk, en in ftaat óm in de open lucht a|Jerleie bewegingen te kunnen maken.Jk heb de gefteldheid en kleur van het vel van dit Meisje aangetekend, om dat zommigen meenen hier in grond tot voorzegging van veel pokjes te vinden. Laatftelyk 90. dat de uitbotting van zeer veele roode vlekjes , die ook by verfcheiden myner inentelingen gezien wierden, voor of onder de uitbotting der pokjes, zoo ver af is van een gevreesd toeval te zyn in de inenting, gelyk men het algemeen fchynt te willen diets maken (a), dat dit veel eer als een zeer onverfchillig verfchynzel moet befehouwd worden, terwyl zommigen het zelfs voor een zeker teken houden, dat 'er zeer weinige pokjes zullen volgen. Om niet al te wydlopig te worden -. vermyde ik opzetlyk hier meer by te voegen, daar het bovenftaande, vereenigd met het geen anderen hier omtrend waargenomen en bekend gemaakt hebben, voor het niet Geneeskundig Algemeen, onder onze Landgenooten genoegzaam zal zyn, om 'er de juistheid van hunne gewoone denkwyze omtrend de inenting aan te toetfen, en 'er zelve uit te kunnen befluiten, in Hoe | verre hunne vrees, benevens de gantfche drom van beden- j kingen, zwarigheden, enz. al of niet gegrond zyn. ■—- Alleenlyk kan ik niet nalaten nog met een enkel woord het ; geval, 't geen hy No. 7-12. plaats had, aan te roeren. Hoe Ïigtelyk had het niet kunnen gebeuren, dat e'én of meer dezer kinderen, of wek allen, door de natuurl. Kinderziekte j reeds befmet waren geweest, voor zy ingeënt wierden ? j Indien eene zwaare Kinderziekte, hevige toevallen, of ook wel de dood van één of meer, ni de inenting gevolgd wa. ren, zoude dit olies niet zeer zeker, hoe onoordeelkundig j dan ook, aan de te dier tyd in deze ftad eerst opluikende ; inenring te laste gelegd zyn?-cn zoude men,uitzoodanige ! voorbeelden, die by eene uitgebreidde befmetting dikwils kunnen en moeten plaats hebben, niet met grond als hoogst I waarfchynlyk kunnen befluiten, dat in die gevallen, waarin i de lyders, als door de inenting en derzelver gevolgen, ge itorven worden opgegeven, byna altoos de natuurlyke be- (a) Z, Bericht van eene verbeterde Geueeswjze der Kinderziekte enz. deet I, }■ van »r-n Boscu, pag. e. ast. (/) * fmetting de inenting is voorafgegaan? — myn's oordeels, moeten de zoo veele duizende gelukkige proeven tot dit denkbeeld de natuurlykfte aanleiding geven. Wenfchelyk was het intusfehen, dat die Geneeskundigen, die ongelukkig in het geval mogten geweest zyn, om diergelyke doodelyke inentingen van naby te zien, en in derzelver aanvang en geheelen afloop waar te nemen, dezelve onbevooroordeeld I, nauwkeurig en omftandig, in naarvolging van den Grooten Gaubius (i), opgaven en bekend maakten: waartoe ik dan ook de vryheid neeme hun Edls. ten algemeene nutte, op het ernfligfte te verzoeken en aan te fporen. Eindelyk moet ik nog aantekenen, dat ruim een derde gedeelte dezer inentelingen in het nabuurig Dorp Boskoop, ééne te IVaddingsveen, en de overige binnen deze Stad verricht zyn, —1— en dat onder deze inentelingen zich myne dierbaare Huisvrouw en eenige Zuster bevinden, eene voor het Algemeen zekerlyk zeer onverfchillige omftandig. heid, doch die echter eenigzins bewyst dat ik uit orerruiging te werk gaa, en met gerustheid en vertrouwen van een voorbehoedmiddel, 't geen ik aan anderen aarpryze, voor my zelve heb gebruik gemaakt. ■ Mogten de verèenigde pogingen van waare Mcnfchen.' vrienden eindelyk eenmaal met het gelukkig gevolg bekroond worden, dat de blinddoek van vooroordeel, die by verre de meesten onzer Landgenooten omtrend de heilzame inenting nog gevonden word, meer en meer, door de kracht der waarheid en onfeilbaare ondervinding wierdt'opgeheven, — dan zoude men met grond kunnen hopen, dat wyailengskens voor ons en onze dierbaarfte panden, ten minften ééne wyze van Sterven minder te vrezen zouden hebben! — Gouda, den 15 Oclob. 1790. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Gkootbritankten. Tbe Pocms of Ferdofi; tt anflited from tbe Perfan, by Jof. Champion Esq 4:0. 12 f, Cadell. Onder de nafporers van de ou.ie Gefchriften der verfcht» lende volkeren van Afia, is ook de Hr. Champion te tellen, delende ons hier mede de Gedichten van een ouden Perfiaanfchen Hand, Ferdofi, uit het oorfprongelyke vertaald,'tgeen in het oosten ten hoogften bewonderd word. Ferdofi is de Homerus, en zyn Shdb Numêb is de Ilias van Perfieu. Dit ftuk verdient door de Philofbphen, byzondeilyk door Hiftorikundigen en Godgeleerden, onderzocht te worden,- men had evenwel van den vertaler meer naauwkeurigheidkoncen verwachten. M. R An biftorical and cbronological DeduBion of the Origin ofcomi merc», from the earlieft accounts, 410. 4 vol. 5 Pftr. 1789. Robfon Payne £fc. Die ftuk, aanwyzende den oorfprong des Koophandels, byzonderlyk die van Groot-Britannien, is ene nieuwe uitgave van het beroemd Werk van A. Anderfon, in 17^3 uitgegeven. De Gefchiedenis des Britfchen Handels van dien tyd af tot aan 1788. word thans door een onbekenden fchryver hier hy gevoegd in een 4de Deel. M.R. An (*>; Verband, vat) de Ihdandfche blaatfeb. II. D,  ( x<55 ) 'An attempt tó prove the materialhy of tbe Soul, by Reafon and \ 'fcripture, by tbe Rev. E Holmes Alz. 8vo. 2 f. 1789 Longman. De Eerw. Holmes tragt zyne bewyzen voor de ftoffelykheid der ziel byzonder te bouwen op deze redeneering: „ het ftoffelyke kan gene werking oeffenen op ene onftofFelyke zelfstandigheid; om dat 'er geen middel is, waar door de eigenfchappen, aan beiden gemeen, aan eikander verknogt konnen worden. De uitwendige ftoffelyke voorwerpen nu, zo wei als de ftoffelyke werktuigen, moeten ontegenzeglyk werken op de ziels vermogens. Derhalven deze vermogens (dat is de ziel) moeten ftoffelyk zyn " In zyne Theolo gifche redeneringen betoont hy zich wel een bekwaam Schriftverklarer, maar fchynt uit het oog te verliezen , dat de Openbaring niet zo zeergefchikt is om ons wyzer of geleerder , dan wel om ons beter te maken. M. R, LeElures on Political Principles, by tbe Rev. D. Williams, 8vo. 5 f. 3 d. 1789. Bell. Deze lesfen over de Politieke Grondbepjnzeien zyn geheel gefchoeid op den leest van den wydberoemden Montesquieu; en (trekken tot ene uitmuntende hand'eiding voor jonge lieden, om zich in deze Wetenfchap te oeffenen; en hen opteleiden, om voor zich zeiven te oordelen, in ftede van de gevoelens van anderen, alleen hun geheugen aan te bevelen. Men kan dit ftuk befchouwen als ene critieke op Montesquieu, waar in, boven dien veel politieke kennis en wysheid doorftraalt. M. R Tbe Hiftory of France, 3 vol. 8vo. 1790. Kearsly. Deze Gefchiedenis van Frankryk, van de eerfte oprichting dier Monarchie tot de tegenwoordige omwenteling, is elks aan d-jeht waardig ■—• ,n het klein beftek van 3 Delen , bevat- ' tende een tydvak van meer dan 13 Eeuwen, kan een oor deel kundig lezer juist niet verwachten een uitvoerig onderzoek van alle twyffelachtige ftukken, en ene diepe nafporing van de verborgen oorzaken der gebeurdtenisfsn, maar hy zal in dezelve vinden, ene korte en veel bevattende be fchouwing der gehele Gefchiedenis. De 'Bouwrtoffen zyn door den Autheur wel uitgekozen; en wel by elkznderen gevoegd. Zyne waarnemingen en aanmerkingen zyn vernuftig, en leggen een niet ongegronde kennis der menfchelyke natuur aan den dag; terwyl zyne taal over 't geheelnaauwkeurig en levendig is. M R. Letters to and from the Rev. Philip Doddridge , Late of Nortbampton, publij bed from the Originals, witb Notes explina tory and Bipgraphical, by Thomas Stedman Az. A. 8vo. 6 fch. 179c. Longman Deze Brieven zyn belangryk en onderhoudende , en ftrekken om de gevoelens van ene edele en vrye denkwyze te verfpreiden, te gelyk met die van Godsvrugt en Deugd. De mannen van,en aan,welke deze Brieven zyn gefchreven, zyn niet alleen uit de Disfenters Clarke, Burker, Miles, Leiand, J.ennings, Farmer cn Lardner, maar ook de aanzieniykften van de heerfchende Kerk in Engeland, te weten: Dr Newton, Dr. Grey, Dr. Warburton, Dr. Secker, Dr. Uume, Prof. in het Hebrteuwsch, te Oxford, Dr. Maddox, Dr. SLerlock, Lord Hallefax, en anderen. M. R. Ffakkryk. Bibliotbeque de l'Hcmme public ou Analyfe raifonnée des principaux ouvrages Fiarpis etrangers, fur la poiitiqu; en general, la legijltion, les Finances, la police , Vagriculture {«? le Commerce en particulier , rjf fur le droit naturel & public, par M. M. de Cendoicet, de Peyfonnel & le Chape- lier, Tom prim. A Pat is, chez Buisfon, 1700. Een nieuw Tydfchrift tot de tluislioudelyke Staatkunde betrekkelyk , waar van zedert 1 Febr. dezes jaars, maandelyks een Deel of Stuk van omtrent 200 bladz. uitkomt: en welks Schryvers genoeg bekend zyn, in de Geleerde waereld, om iets goeds van hunne pen te verwagten. De Schriften, waar van, in dit eerfte Deel, verflag gegeven word, zyn de volgende: 1. Les buit'livres de Politique d'Arioste, Extraits de la Traduüion de Heinfius, édition des Elzevier, anno cbbDXXt. & du Grec AptrToriiw; UoMnttuv, Bib. 6. 2. Les fix livres de la Republique de Jean Bodin , Angevin, Gabriel Cartier, 1599volume in 8vo. de 1060 pages. 3. l'Etat du Commerce en France, vers le commencemer.t du 17 Siècle, d'aprés tin manufcrit du tems, cj? les memoires dn Duc de Stilly. 4 Les discoursdeMichiavel, fur la première Décade de Tite-Live, £ƒ le Princs dumême politique (jfoum. Encycl) Abrégé de l'Hifloire Romaine, orné de 49 Planches, gravées en taille douce. Paris, chez Nyen 1'aine, 1789. 1 volum. 191 pag. in 4to. Het bekend kort begrip der Romeitifcha Hiftorie van wylen den Abt Mdlot. De Boekhandelaar heeft geoordeeld, dat de bygevoegde Piaten niet weinig tot opheldering der voorvallen kunnen dienen. lïy is voornemens om ook no^ twee Atlasfen voor de Rom. Hift. waar van de eerfte flegts de noodzakelykfte Kaarten, tot 13 ftuks , maar de twede 49 ftuks bevatten zal, gelyk mede ene verzameling van 1700 Penningen, verbeeldende Romein fche Fa* milten, in 3 delen, uit te geven- (Joum de Savans.~) Elémens de la morale univerfelle, ou Catbéchisme de la Nature, Par feu M. ie Baron Holbacb, des Academies dePetersbourg de Manheim & de Berlin, in 16. a Paris, chez G. Dtbure 1790. De overleden P.aron Holbacb, wiens huis in Parys, langen tyd, de toevlugt was van de geachtfte Geleerden cn Wysgeren onzer dagen, hadde hef opftel van dezen Catechismus reeds vele jaren voor zyn dood in order gebragt, en het Handfchrift aan zyne Familie nagelaten. Thans heeft men het zelve door den druk gemeen gemaakt: waar voor oplettende f.ezers ongetwyffeld den uitgever zullen dank weten, als vindende hier ene verzameling, zo van overnatuurkundige als wysgerige denkbeelden, allen zeer eenvoudig , éigenaartig en met oordeel voorgedragen, en aan'ei.ijlyktot de nu'tigfte waarheden en zedelesfen. (fourn. Ene ) Hifloire de laSorbonne fltc. par M. 1'Abbé Duvemet, 2 vol. in 8vo, a Paris, chez Buisfon 1790. prys 7 liv. 4f. brochés. Het Handfchrift dezer Gefchiedenis lag reeds zedert 15 jaren in gereedheid. Dan de vroegere tyden waren zo verre af van gefchikt te zyn voor deszelfs gemeenmaking, dat de enkele poging daar toe, fchoon in een vreemd land, den Schryver op de Baftille bragt, terwyl ook zyn Handfchrift in bewaring genomen wierd. By het omver halen van dat Kaftee! in 1789. bekwa.n den Hr. D. zyn vryheid en tevens zyn opftel, weder. Een Stuk van dezen aart ontbrak tot nog toe aan onze Jaarboeken. Het zelve behelsd ene Gefchiedenis, zedert de Regering van Lodewyk VII. der Godgeleerdheid en der Godgeleerden in Frankryk; entoondons huedanigen invloed de begrippen dier Schole op den ftaat der Maatfchappy gehad hebben. Journ. Encycl, Switzerland. Esfais de Pbyfiqus, par Marc-Augastc Piftet, Prof. de Pbilof. £f memhre de la Soc. 'pour l'avanc. des X 3 Arts  Ans a GentOe, Tom. prem, buiten het Voorwerk, 212 bladz. in 8vo. nevens een kop. Plaat. Geneve, by Bar At, Manget en Comp. 1790. Daar de Schryver dezer proeven , als Na tuurkunüige, zig reeds op de voordeligfte wyze heeft leren kennen, twyffeld men geenzins of deze zyn arbeid zal, door de liefhebbers der Natuurkunde, met ongemeen veel genoegen ontvangen en doorbladerd worden. Hy houd zig , in dit voorhanden zynde Eerfte Deel, alleen by het vuur bezig- het zelve, meestal nog, uit een bepaald oogpunt be fchouwende, als geenzins ten oogmerk hebbende om hier iets volledigs, maar flegts over deze en gene onderwerpen bydragen, te leveren of wel wenken te geven ter verdere nafporing. LAND- en ZEEKAARTEN. parys. Nou vel Atlas de France, cTapr es les C artes & les Obfervations de l'Academie royale des Sciences & les divifions de P'Asfemb/ée Nationale, dediè aux citoyens Franpois, par M. M. Jeannin Barroit & Gallet, In genieurs. Dit Werk, waar van tot heden niet meer dan de Departementen van de Marne en Maas het ligt zien, zal uit 83 afzonderlyke Kaarten bcftian, die vervolgens tot één zullen kunnen gemaakt wor den. Waar op de Uitgevers ook afzonderlyke Kaarten van elk Diftricl:, nevens een algemene Kaart van Frankryk, tot completering van dezen Atlas, zullen laten volgen.— De Intekening gefchied byde Uitgevers, zonder voorafbetaling, en de Prys van elke Kaart is, afgezet op groot pap. 40 f. voor de Intekenaren, en 48 f. voor andere Kopers. neurenburg. In den Kaart winkel van de Erven Homann, zyn, kortlings, de volgende Kaarten in 't ligt gekomen: 1. Kaart van het Bisd. Luyk, van F. L.Gusfe/eld, in twee bladen, prys 10 Ggr. 2. Kaart van Duitschland, door den zelfden, in 4 Bladen, die aan eikanderen voegen: prys 1 Rthlr. 12 Ggr. PLEISTERWERK. parys. De Hr. Beauvallet, Beeldfnyder des Konings,heeft twee kleine Beelden, ten voeten uir, van 13 duim hoogte vervaardigd. Het een verbeeld den Hr. de la Fayette, ftaande gewapend met het Schild der wys heid, *t geen hy draagt voor de Stad Parys, afgebeeld in de gedaante van ene Vrouw, zittende op een voetftuk, welk roet de Wapens der Stad verfiird is. De H«er Kommandant verplet de Slang van den Nyd; voor hem ftaan de Haan, het zinnebeeld dér Waakzaamheid, nevens de Eigenfchappen der Voorzigtigheid. Agter het Beeld ziet meii een Eik, het loon van Burgerlievende gevoelens. De andere Figuur, van gelyke grootte, verbeeld den Wx.Eail'y, zo als deze zyne handen legt op het Altaar des Vaderlands, zeggende: zweren wy, Myne Heren / dat wy niet van eikanderen zullen fc hei den , voor dat de Conftitutie haar befldg gekregen heeft. In zyn Linkerhand houd myn Hr. de Maire het Proces verbaal der Nationale Vergadering, waar van hy op dien tyd Voorzitter was. Voor beiden deze Stukken, waar van 'er geen zal afgeleverd worden voor en aleer de Intekening volbragt is, kan men intekenen by den Maker, rue des Marais, f au xbourg St. Martin Nr. 31. De prys der Intekening voor elk ftuk is 60 liv. waar van terftond 24 liv. moeten betaald worden. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Amsterdam. Sedert het jaar 1763. wanneer by de algemene neerflagtigheid onder de Kooplieden door de veelvuldige Bankbreuken,de waarde van het Bankgeld, fchoon flegts voor weinige ogenblikken, b ot } pCt. beneden 't Kasgeld viel, bleef de B.rokAgio altyd ettelyke percenten, veelal 435, boven Kasgeld.— Tegen deze doorgaande gewoonte echter zag men, nu ruim 2 jaren geleden, deze Agio van tyd tot tyd lager dalen: tot dat,voor korte weken, het BdnkgeJd zelfs beneden het Kasgeld viel, en men laatstleden Vrydag, den 12. dezer maand, het zelve voor een poos, niet dan met 2 prCt. verlies, kon aan den man brengen. Dergel \ k een onrevvoon verfchynzel, uit eigen aart ftrekkende,omhetzo wél gevestigd Credit der Bank, zo binnen als buiten 's lands, in verdenking te brengen, en daar door tevens den Handel niet we;nig te benadelen, konde niet misfen de oplettenheid onzer Stads Regering tot zig te trekken; gelyk dan ook, Harent wege, dezer dagen, hier omtrent is uitgevaardigd de volgende notificatie. „ Alzoo Burgeroeesteren en Regeerders der Stad Amfterdam in ervaring zyn gekomen,dat zedert een geruimen tyd, door onderfcheidene oorzaken, de Prys van 't Bankgeld tot eene ongehoorde laagte gekomen is, en in 't publiek verjfpreid word, dat't Bankgeld niet dan eene ingebeeldewaarjde heeft, en de Bank buiten ftaat is, om des noods het Joo-  Joopend Bankgeld ie realiferen; en dethalven nodig geoordeeld hebben, tot in ftand houding van het voor de Commercie zoo hoog nodig Credit der Wisfelbank, voornamentlyk buiten 's lands,alwaar zommigen niet nagelaten hebben, de nadeeligfte denkbeelden te verfpreiden, eenige provifiolieele voorzieningen te doen. „ Zo hebben Burgemeesters en Regeerders voornoemt, gemerkt eene groote menigte van Goude en Zilvtre Speciën verfmolten en buiten 's lands verzonden word, en te gemoed ziende, dat , op dezelfde wyze, met het Gemunt Goud en Zilver, dat aan de Bank in eigendom behoord, uitgevoerd wordende, gehanaeld zou worden, en tevens willende toonen, boe zeer ten onrechte het Credit der Wisfelbank word aangerand, en ter gerustftelling der genen, die enig vermoeden tegens de Soliditeit of Adminiftratie van dezelve hebben opgevat, Commi-farisfen van de Wisfelbank gequaiifkeerd, om aan alle die genen, die eene Rekening in Banco hebben, het beloop derzelve , te rekenen van Woensdag den 17 Novemb aanft. in *t geheel of ten deele uitteleveren, aan Zilveren Baaren, met Stads ftempel voorzien, op het daar van gemaakt behoorlykEsfay tegen ƒ 26:15:- Bankgeld per Mark fyn, voor deze lopende Maand, en vervolgens tot zodanigen prys , als van maand tot maand.bepaald zal worden: zonder daar van te betalen 1 vierde prCt. by de uithaling: en om dezelve Baaren Zilver, ten allen tyde op den ftempel en Esfay dezer Stad, tot denzelfden prys, zonder enige korting wederom in te nemen, en den brenger daar voor in rekening te crediteren. „ Dit alles met dien verftande nogthans, dat deze faculteit alleen geaccordeerd word aan zodanigen, die ƒ 2500 a f 2000 en daar boven op hunne rekening hebben, en dat een en dezelfde perfoon, op zyne rekening, op enen dag, niet meerder op vootgeftelde wyze zal kunnen affchryven dan-ƒ 50,000:- „ Voorts dit alles onverminderd de gewonelyke reftitutie de.r in Banco gedepofiteerde Goude of Zilvere Speciën, of die nog gedepofiteerd zouden mogen worden, dewelke op vertoning der Recepisfen daadlyk zullen uitgeleverd worden," Gepubliceerd naa voorgaande Klokkengeflag, den 12 November 1790. Ter kennis van Hun Ed. Gr. Achtb, voornt. H. H U Y G E N S. De Franfche Nationale Vergadering heeft in hare Zitting van 5 Novemb. befloten, om 200van de8co Millioenen onlangs op nieuw gedecreteerde Asfigna ten in refervè te houden, en de overigen te gebruiken tot Afbetaling der uitgeloten en gefuspendeerde Effeften, en tot vergoeding der vernietigde Arnpten en Bedieningen; zyiide de voorflag tot aflosfing der gehele Negotiatie van de 80 en 125 Mill. buiten deliberatie gehouden. De laatstgem. Effeéten, welken door een verfpreid gerugt, nopens ene kort aanftaande voordelige Aflosfing tot 105 pCt. waren gerezen, zyn hier op wel in den beginne, gelyk trouwens wel te wagten was, 5 a 6 pCent. gedaald; doch ook al fpoedig weder aan 't ryzen geraakt: zynde met de laatfte post op 101 a ioi| afgekomen. Zeldzame Ouderdom van een Paard. Op een Landgoed in het zuidlyk deel van Haddingt»n is tegenwoordig een kleine zwarte Ket of Hit, niet hoger dan 11 Palmen, van het Schotfche las, zynde geworpen in het jaar 1743. en 'n 174-5 doov een jong Heer, in den Slag van Prestonpans gereden, die het vervolgens aan een Boer by Dunbar verkogt, van wien de tegenwoordige Bezitter het gekregen heeft. Deze Hit, thans 47 jaren oud zynde , ziet 'er nog ongemeen wel gedaan uit,, en kan meer dan 8 mylen in een uur, gedurende ettelyke uren afleggen. Het heeft nog een zeer goed Stel tanden; eet Koorn en Hooi, als voorheen', kan een goeden togc afleggen, en heeft, in de laatfte 20 Jaren, geneoogfchynlyke verandering ondergaan, 'c zy in galopperen, draven, flappen, of in uitterlyke gedaante. PRYS DER GRANEN. ROGGE HetLaSb' TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Prsisfche . . io<5ai2j Poolfe bonte en witte 175 a210 Koningsberger . io6ai2ï Dito rode . . i7oa2oj Pommer, Colb. en Stett. ■ Warder, Heugf. en Elb. 170 a 205 garst , haver , boekw. Koningsberger . 160a 1S5 VriefcheWinter . 7J a 98 Vriefche . . 1507.175 Zeeuwfche Overm. . 75 a 98 Bovenlandfche . • 172.1183 Brouwhaver . , 70 a 84 Voorlandfe rode • i3oai65 Boekw.Amsf.en Gooil. L. 24 a 26 Zeelandfche . . 18; a 215 Dies Brab, en Vlaamf. L. m OLY, TRAAN EN BAARDEN. Koolzaat, Zeeuwsch en Raapoly,d'Aam /4o|a4r Overm.'tLast c<3S ^40 dito Lyn . ƒ37 a37| SlagLynz de Ton dito Hennip . ƒ42 342* vansfeh. . ƒ 7|a 9 [ WalvischTraan,'tquart. Hennipzaat . . ƒ ófa 7 van i2Stek. ƒ72873 j Dito rode /52353 WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van Londen , zigt fl 39,1 2 maand % 94! dito op 2 m. fl 38,10 Bilboa , . . 4 o*! Hamb. zigt ft. 3Sr§J Cadix . . . ^ 94I dito 2 m. ft. 34! Seviiien . . $ 94! AItona,zigt ft. 35r5 Lisfabon . ; 52 dito 2 m. ft. 35^ Venetien . . % 94 1 Breslau, 6w.dat. ft. 45I Genua . . . $ 86j Wenen,6w.dat ft. 35J Livorno . . % 92^ Antwerpen pC. 2§verf. Parys, 2 m. % 49! Gent . pC. 2|verl. dito zigt . . & 50I Brusfel . pC 2.|verl. Bourdeaux,2tn. . 49| Zeeland . pC- 21 verl. dito, in. . % 49l Rotterdam pC. f spe-  specie-cour, s. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. ; . pC.8|a| dito, per banco .... pC. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, 8 Nieuwe Louis d'or ir,8,r Oude dito . . ƒ 5, 7 Zonne Piftol. ƒ11, 3 Franfche Piftol. . / 0, 8 Carolin. . ƒ11,13 Pruisfif. dito . ƒ9,8 Croix de Malta ƒ13, 3 Lunenb. dito . ƒ 9, 8 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,12 Spaanf. dito . ƒ 9, 7 dito Grof . ƒ 25, 7 Guinies . . ƒ12, 2 Bankgeld ". p8§pCf. Souvereine . . ƒ15,17 Amsterbam 15 Novemb. 1790. GEBOORTE. TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laitstverlopene week, is geweest: te Amflerdam 193: en te Haarlem 12, onder welken laatllen 3 beneden de 12 Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN WEGEN? IN- EN UITLAND8CHE BOEKEN, PRENTEN, KAARTEN, &C. %* S. en J. Luchtmans en A. en J. Honkoop te Leyden, leveren met zeer goed fucces af: HET GROOTS ZEER GERENOMEERDE EN COm PLEE TE WERK , van den Wyd beroemden Hoogler. B S. Albihus, Atlas Formaat, verrykt met 117 zeer fraaye Platen, waar aan nog moeite nog kosten gefpaard is, onder bet oog en op eigen kosten diens Hoogleeraars, gegraveerd door den hmstryken j. Wandelaar, byzonder dienfiig voor alle die de Genees-, Heel- en Vroedkunde grondig wenfehen te verftaan, en te beo°ffenen ; voor den verminderden Prys van f 70 : - (in plaats van ƒ 126: 10:-) evenwel niet langer dan dit Jaar, indien bet rejlavt der Exemplaren, bet welk reeds veel verminderd is, zoo lang flrekken kunne, doch zoo 'er tiaar het eindigen van den volgenden Maand nog Exemplarenmocb ten overig blyven , kan het Publiek- zich verzekerd houden, dat deze goedkcope aflevering een einde nemen zal, en de voornoimde Eigenaars dit aanzienlyk Werk nooit minder dan f 100:- zullen afgeven. Een Prcfpeéus in onderscheiden Talen, waar in breder Verflag van dit uitmuntend Werkgegeven word, is buiten en binnen 's Lands gratis te bekomen. NB. De beste en ukgezochtfle Platen (een Model vooralle Tekenaarsen Graveurs) worden.aan de eerstkomende, gelyk billyk is, afgeleverd. *** By C Plaat, Boekverkoper te Haerlem is te bekomen: ALMANACH oe GOTTINGUE , pour FAnnée 1791. met 12 Plaatjes van Cbodowiecki, uit het beroemde Toneel- ftuk Karei de IX.-of de Bartbelmeus nacht, nas 12 PltatUt van verfchillende Klederdrachten en Houdingen, en eindelvkno» 7 Plaatjes na Hogartb, a 28 ü. GOTTINGSCHE MUSEN ALMANACH, a 28 ftuiv. ALMANACH de POCHE de Kaempfe, avec XII Eftampes dont les Sujets font tiries de la'Vit et de la Mort de Joseph IJ. et du Markgrave Fkederic a 16ftv Als mede alle foorten van Inlandfche Hollandfche èn Fraafche Almanakken ten civieiften pryze. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 31 Ocft tot 6 Novemb. te Hamburg. fHoogfte (tand 28, af. denéNov. Barom. < Laagfte . . 27 , 9^. den 3 Nov. LGemiddelde der gehele Week 27, 3 1. Thkrm. fHoogfte ftand 6°. 's Midd. van den 4 Nov. Reaumur. < Laagfte . . 0°. 's Morg van den 1 Nor. LGemiddelde der gehele Week 5? grad. Jleerfcbende wind Z. O. Dacelyksciie Waarnemingen, buiten Haablem. (baro thermo- streek f ME- meter. dhr LUCHTSGE- ter. Noord: Zuid. wineJ | stfxpiieid. ( 3=- 2 35i 35 o. t. n. " 10. ■> 30. of 3fii 36 o. n. o. betrokken, wat f 30- o'2 37§ 37 n, o darrjp.harde wind. „ f?°~°j 37 j 37 o. n. o. omtr^d^ol^; Il-<33- ol 39§ 39 iets dampig, «er _L30. 0§ { 39 | 38I windrig. f30. I .36 f 3<5J I o. t. z. 12. -j 30. r 42I 51 o. t. n. omtrend helder. L30. I 341 33 ■- f3o. 2 34 33 o. n. o. ' - '3-<30-2 40I 49 helder/sAv.mistia :_(.30- 3 33y I 3Jl — f30. 2 39 I 39 n.o.t.o. ~ I4.<30. 2|- 40 I 39 o. n. o. betrokk. '$ Merg. ( 30. 4 385 I 38 nuscig en regenagc. (~3c 4 3ll 31 o. n o. I5.I29.3J 39 47 helder.'sAv.mijtij. (.30- 3| 34§ 33 ^ f3o. 2 34 35 I oost 30. 1 4p§ 41 betrokken. 8c. o| | 39 39 J Te Haarlem/ by PLAAT en LOOSJES*  179 o, No. 126. L G E M S N E KONST- en LETTERBODE* t 0 0 A MEE*.- MN MiJN'GEOEFFENDENf Vrydag den z6, Novemèer. * E E. I G T E N. ZWEDEN. 1«Sfe«TOCKHOLM, den ft Sept. 1790. O"^8 ; C UI den Oorlog, zyn de pennen onzer GeleerO f den by aanhoudenheid bezig gebleven; en «.^=■1 mkfchien zvn 'er nooit in zo korten tyd ; Z^^nvv^tel^M* Gefchiedenis in ; fruk verfchenen, als thans. Zelfs de Prelaten van % Ryk hebben in dezen om ftryd tegen elkande en ivverd: zulks men als 't ware de tyde» Jerboien zS, waar in een Aartsbisfchop Benzehus, de jonge, \ rn de Bisfchoppen Rhyzelius, van Linkiopng, en . Doft. van 7>o;7 heeft, m ft Delen, de Opuscula dei beiden Zweedfche Hervormers, de Gebroeders ÏSSSj en cw Petrhmtt verfchedene bygevoeg-de este Stukken m t ligt gegeven. Uc^J}c&i!tl BisfSWallist, te fe*. die tevens Biegtheer ieVKoSngs en Geheimfchryver van het Kerkelyk SeDarïment is, ft Verzamelingen van zeer belang$ZfSen tot de kerkelyke Gefchiedenis van Zweden uitgegeven: welken.men wenscht, da door meer aetervolgdmpgen worden: zynde de Bislchop SS te hnkiiping, bezig aan ene Verzameling iiSvSile^weé^fche Gefchiedenis, waar voor zo vYiföW fchone Bouwftoffen voorhanden zyn, I? de»Sr«y van het Stift «è JJnktofing, groot- ■ rWl<; nagelaten door bovengemeldcn Aarts-Bisïchop BeXtus Wyders heeft dl Ryks-Hiftorielchryver Haïlenberg, onlangs, de twee eerfte Delen ungegevin ener volledige Gefchiedenis van Koning Guflalus Adolpbus; een meesterlyk opftel, 't geen des te meer waarde heeft, daar het merendeels uit oorftronkelvke gefchreven Stukken by de Ryks-Arcbief is opgemaakt. De Koning heeft zelve dezen arbeidden Hr. Haïlenberg opgedragen, en zeer vele Stukken in gefchrift daar van gelezen. — Nog heeft de Hr. Fant, Hoogl. in de Gefchiedenis. te Upfal, begonnen met het uitgeven van Afta in de Zweedfche Gefchiedenis, waar van reeds twee Verzamelingen in 't ligt zyn. De Koninglyke Bibliothecaris, Giörwell, houd zig zedert enigen tyd bezig met het ' beftuur der uitgave van een algemeen Nieuwspapier ! CAllmdnna TidningaO dat met Konmglyk verlof en i Privilegie dagelyks uitkomt, en zo wel Geleerd- als I Staats- Nieuws vervat. Opgemelde verdienstelyke Grvsaard fchryft thans zelve minder, dan hy wel het oog heeft over den Letterarbeid van anderen, en hunne pennen gaande houd. Trouwens, daar hy een der fchoonfte Boekeryen in de Zweedfche Gefchiedenis dagelyks tot zyn dienst heeft, is hy wel n ftaat om anderen veel uit dezen fchat mede te delen. Dus heeft men hem voornamelyk te danken ene dus genaamde Rikes Konunga--Langd CRey van i 7weedfche Koningen), van den VryheevRofcnbanc, ! EeriS1 Expedkie^Secretaris by het Departement der ; buitenlandfche zaken, (zie A. K. en L. B. DL V. j bladz. 100O als mede ene 3v*a  (Rey van Zweedfche Ryks-Raden) welke reeds op de pers is, van den Kamerheer Uggla Van het uitmuntend, eirirr zyn foort geheel enig, Werk, over de Zweedfche Gëfchiedems van wylen den Hofraad IVarniholtz, Biblioihcca Hiflorica Suevo Gotbica getyteld, heefc ons gemelde Bibliothecaris G/örzuell, 'kortlings, ook' het 5de Deel, ter hand gefield, vervattende de gantfchè algangbne Zweedfche Gefchiedenis, nevens die der Koningen van Oden af tot op Guflaaf I. toe. Ook ftaat hy eerstdaags het 5de Deel van de geheel op nieuw bearbeide Zweedfche Aardryk'skunde van den Asfesfor Tumds. in 't. ligt te geven. De Hoogleraar Leden, te Norrkóping, dat wonder van Zweedfche Literatuur,die,zedert 15 jaren, bedlegerig en aan handen en • voeten -lam is-^-dog egter met een opgeklaarde en frisfche ziel voort leeft en arbeid, en zelfs meer nut aan de Zweedfche Li te a tuur toebrengt, dan een geheel dozytf kloeke' Byzit ters van het Confiftorie, bezorgd telkens de belangrykfte Stukken , of moedigd derzelver uitgave aan : gelyk-hy tegenwoordig op zyn eigen kosten laat drukken een Catalogus van alle de Handfchnften des bovengenoemden Aartsbisfchops Benzelius, en diens Briefwisfehng met zyn niet min geleerden Broeder, den Koningl. Boek-Opzigter Guftaat Benzelfuerna. De Directeur Hülphers heeft onlangs het 5de'Deel van zyne Geographie van Norrland uitgegeven, het welk de befchryving van JVesterbntn vervat. Onder de laatst uitgekomene Werken over onze Gefchiedenis behoord al mede ene Overzetting der Leve: sbefchryving van Koningin Christma, uit het Hnogd. van Prof. Scbröekb; welke Vertaling men aan de pen van den Rector , te Skara, veiTchuldigd is, en die, zelfs wegens hare bygevoegde aantekenin gen en verbeteringen, het oorfprongelyk Werk van den Duitfchen Plutarchus in waarde overtreft. FR.ANRR.TK. De Hr. Linguet, die thans zyn vast verblyf te Parys houdt, is op nieuw begonnen met het uitgeven van zyne Annales. Hy leverd in de eerfte plaats zynen ouden Intekenaren alle de ontbrekende No's. der vorige Intekening: en begint ene nieuwe met No. 121. Deze nieuwe Intekening kost 33 liv.voor ^2 Nommers, ieder van 2 Bladen. Men vervoegt zig hier toe by hem zei ven, in het Hotel de Tbouloufe, rue du 'Jardinet. De KoHtxoL. Maatschatpt der Geneeskunde, te Parys, hield den 31 Aug. laatstl. hare openbare Vergadering op de Louvre: dezelve wierd, door den aanhoudenden' Geheim fchryver, geopend; «et etn berigt, „ dat de prys van 600 Liv. tn beantwoording der Vrage: nopens de Overervendh Ziekten, en de middelen om dezelve, of in bare uitbotting te ver. hinderen, of ,na het voor den dag kernen, te genezen, welke in 178?. was opgegeven, toegewezen "-was aan ene Verhandeling van den Hr. Jozepb Claude de Roügement, Med. Doft en Hoogl. in de Ontleed- en Heelkunde aan de Univerfiteit re Bonn aan den Rhyn; en^ het Accesfit aan ene van den Hr. Amoreux, Me_d. Doft. en'binnenlands Lid" der Maatfehap'by te Montpellier: makende voorts met lof gtwag va» nog twee wel opgedekte Verhandelingen over deze fde «offt-by -de Maatfchappy ingekomen, te weten van de Hm. Jean Fran* pis Pages, Med. Doft. te Alais in Languedok, en Pujol, Med. Doft en Correspondent te Caftresaajr welken laatOen ook'nog de Prys was tbegekend-aan- her'beste antwoord beloofd op de Vraag nopens de kwalen , welken baren zetel in de Watervaten (Vaisfeaux Lympbatiqut-s. hebben, (zie A. K» en L. Jiode»^ DJ. IU biacU. 102.) „ Op de Vraag, aangaande de natuur en zetel van de Pest* voor welks beantwoording, by een vorig Programma, een onbepaalde Prys beloofd was, waren flegts twee, dog gene "Oldoende, Antwoorden ingekomen fchoon die van den Hr. Bret,te Ar les. het naat-te aan het doel reikte: gc'yk ook gene der toegezoi'dene Verhandelingen over de oorzaken en de behandeling In de verharding des Vetroks,in pasgeboren kinderen, waardig gecordecd was, om bekroond te worden: weshalven de Vraag nopens dit laatfte onderwerp, onder toezi-ggirg van een Prys van 000 liv. op nieuw is opgegeven, om beantwoord te worden voor 1 Decemb. 1791- , ^ „ Wyders heeft de Maatfchappy de volgende nieuwe Vragen opgegeven : „ t' Déterminer d'apr es les deceuvertes Chymiques modernes e? des Experiences exattes , quelle est la nature des a'.teratiens que le fang épreuve dans les h flammatoires, dans les m'aladies febriies puttides cf dans ie Scoriut. (Aan te wyzen, volgens de he« dendaagfche Scheikundige ontdekkingen én naauwkeurige proeven, van welken sart de veranderingen zyn,welken bet b'oed ondergaat, in ontftekende ziekten,ih Rotkoortfen en in de Scheurbuik.) De Prys is óco liv. en de Antwoorden moeten ingezonden worden voor 1 May 1792. om toegewezen te worden in de Zitting- van St Louis deszeifden jaars. „ 2 T a-t-il quelqu' analogie antre le Scorbut £? les fievresde prijon de Pringle, tes lentes nerveufes d'Muxham. ou celles des Vaisjeaux dècriïes par d'autres auteurs: g? de que'le mtlité cette recherche pent elle être pour le traktement de ces differente* especes de maladies? (Is 'er enige overeenkomst tusfchen de Scheurbuik en dat foort van Koortfen, welk, vojg-ns Pringle, in de Gevangenisfen word waargenomen, de langzame Zenuwkoortfen, door Huxbam, of die der Vaten, door andere Aucheurs, befchreven; en van wat nut zou het onderzoek daar omtrent kunnen wezen, voor de behandeling van de onderfcheiden foorten van zieken?) 3e Prys is 400 liv. voor hei ieste Antwoord, en 150 liv voor het naast daar aan komen. ie: moetende de Antwoorden ingezonden worden voor t Decemb. 1791. om beoordeeld te worden in de openbare Zitting in de Vasten des jaars 1792. „ 3. Déterminer s'it y a des fignes certains par lesquels on tuisfe reconnoitre que les enfans naisfent infrtlés de la maladie yénétierme; dans quelles circonfiawes elle je communiqué des  %Ier» infeQêes tux enfant, de ceux-ci aux nwricts, rèci-> èroquement: tuelie est la marcbe de cette maladie cmnparée avec celle dont les adultes font atteints, fcf quel doit en itre le traüementt (Aantewyzen, of'er gewisfe tekens voorhanden zyn, waar aan men weten kan, dac de kinderen het gif der Ve nusziekte in de geboorte medebrengen: hoedaniger wyze dat j gif zig van de aangeftoken Moeders aan de kinders mede- i deeld, van deze aan de Minnen, en van de Minnen aan de kinders: hoedanig de loop dezer ziekte is, vergeleken met die waar van meerderjarige aangetast zyn, en op welke ene manier dezelve moet behandeld worden.) De Prys is 600 liv. en de Antwoorden moeten, op de gewone wyze, en aan | het meermalen gemeld Adres, voor 1 May 1792. gezonden worden. Hier op werden eerst een en andere Verhandeling, en vervolgens, door den Geheimfchryver Ficqd'Azyr, de Lofredenen voorgelezen der Heren Cusfon, van den IVynpersfe,van den Bosch an Franzius, gewezen Correspondenten der Maatfchappy, als mede, ten befluite der Vergadering, die van •den Hr. Celombier, in leven gewoon lid der Maatfchappy. DUITSCHLAND en naburige Ryken. ', Niet ongenaam zal het zekerlyk den liefhebberen der Griekfche tale en Letterkunde wezen, wanneer zy vernemen, dat 'er tegenwoordig een nieuwe en volledige druk der Werken en Fragmenten van Ariftoteles, te Tiueebrugge, op de Per* is. De Hoogl. in de Wysbegeerte te Gottingen, J. Gottlicb Buhle, bezorgd deze uitgave. De Text van. Ariftoteles zal die van Duval wezen, dog op zeer vele piaatfen verbeterd worden. De Latynfche vertaling zal, voor *t merendeel, geheel nieuw zyn. Het Eerfte Deel ftaat gereed om uit te komen, en zal vervatten een Elenchus (of Register) van alle de gefchrevene en gedrukte uitgaven van Ariftoteles, nevens een uitvoerig verflag van zyne Uitleggers en Commentators, *o Griekfche als Arabifche, door den Hr. Buhle. — het leven van Ariftoteles, door dezelfden, jaarboekswyze ingerigt. — De Levensbefchryvingen van Ariftoteles , door Diogenes Laërtius, Dionyfius van Hahcarnasfcn, Suidas enz — en twee Verhandelingen: een : De discrimine Librorum Ariftotclis cxotericorum & a'croamaticorum; en de andere: De Librorum Ariftotelis ferie & nexu. De Annales Literarii van Helmfladt ftaan, met January eerstkomenden, hervat te worden, en, in een nieuw Formaat, onder het opzigt van den vorigen Uitgever, Bruns, in 't licht te komen. NEDERLANDEN. Amsterdam. Maandag, den 15 Novemb. 1. t ïieeft de Hooggeleerde Heer Mr. M. C. Cras, Hoogl. in het Staats-Romeinsch en Hedendaagse!! Regt, den nieuw opgedragen post, om in het Recht der Natuur en der Volkeren les te geven, aan de Doorluchtige Schole alhier, opentlyk aanvaard onder het houden ener plegtige Redenvoering : De dicJa Ciceronis: „Non opinionc,fed Natura, jus conflitulum ,, esfe." * In de Week, daar aan volgende, te weten op Dingsdag en Woensdag, den 23en 24ften, aanvaardden insgelyks, de beiden nieuw verkoren Hoogleeraren, by het Remonftrantsch Kweekfchool, alhier, de Heren J. Konynenbtjkg en P. van Hemert, hunne opgedragen onderfcheidene Posten, de eerfte, in de H. Godgeleerdheid, met het houden ener Latynfche Redenvoering, ten onderwerp hebbende een Elosium Simonis Kpiscopii; en de laatfte dien van Hoogl. in de Wysbegeerte en voorbereidende Wetenfebappen,met ene Oratie: De prudenti Christi,Apoftolorum, at que Euangeliftarum confilio, fermonesjuos ac fcripta ad captum atque intelleStum vulgi, quantum fieri potuit, accomodantium. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, a1cademische en andere schriften. DotTsciiLAND. Naturfyfiem aller bekannten in-und auti landifchen Jnjekten, Fortgefetzt von']. Fr. W. Herbst, UI. Th. iter H. met 6 illumin. kupfert, und den Textb. A—K. 8vo. Berlin, by Pauli 1790. Dit Stukje vervat de beiden Klasfen van Kevers, Trox en Melolontba. De foorten zyn meesterlyk en met ongemene naauwkeungheid befchreven. By de Afbeeldingen heeft mtn alles in agt genomen, wat in ftaat is aan het verlangen van regte kenneren te voldoen. A.LZ. Grundrisf der Mineralogie, entworfen von Gmelin, Kon. Grofsbr. Hofrath &c. 8vo- Gattingen, by Dietericb 1790. (1 Rthl 8 gr.") Wanneer men dit werk met de Inleiding tot de Delf'{lof'kunde, welke de Schryver in den Jare 1780 uitgaf, vergelykt, zal men bevinden, dat deze Wetenfchap, zedert dien tyd, verbazende vorderingen gemaakt heeft. A. L. Z. Pragmatifcbe darflellung der Europaifcben Staatsbandel vom tode Friedericbs des Grosfen , bis zum tode Jofepbs des Zweyten, von J. H. Bifcboff, off Lehr d. Rtchts. u. der Philof. zu Helmltadt, 339 f. 8vo. Helmfladt, by Fleckeifen 1790. Ene herhaling der nieuwlle Gebeurttnisfen en gewigtige voorvallen der 3 laatfte jaren, welke men hier beknopt en in enen vloeibaren ftyl, op ene niet onbevallige wyze, voorgedragen vindt. De Schrvver beloofd in't vervolg jaarlykfche StaatsAnnalen van Europa te zullen uitgeven. A L. Z. Neues Repertorium fur hiblifche und morgenlandfcbe litteratuur, herausgegeben von M Heinr Eberb. Gottl. Faulus.det Philof. und der Oriënt. Sprachen, Prof. zu lena, ifter Th. Jena, by Enno's Erben,302 f. 8vo. 1790. Een gewenschte voortzetting van het geftaakte belangtyke werk over de bybelfche en oosterfche Letterkunde van den Hofr. Eicbhom, waar omtrent de bekende Geleerdheid en vlyt des Schryvers, nevens die der hier by opgegevene Uydragers, alles goed,* Y 3 doet  C 272 >, éoet-v-erwagte», raar aan deze eerde proeve reeds ten volle beantwoord. Ge-tt Gel. Anvs. Hifloria belli Septetmis in Germania ah A. r 7-57—1763* gefli, tact. f. G. de Arcbenboiz; latine vertit et tabulam belli Chroncl. adjecit H. G. Reicbardus, A. M. & Sch. Prov. Grimm co!b. lil Bareutb,rgo. ^46 p. 8vo. Nimmer is de Inval om der Jeugd een goed gefchreven Latynsch Boek in de hand te geven, waar in Gebeurttnitfen van den tegenwoordigen tyd verhaald worden, zo treffelyk uitgevoerd, als in het voorhanden zynde werk. Het oorfprongelyke dezer Vertalm» munt uit onder de hedendaagfche Gefchiedboeken: het vervat alles v/at in ftaat is jonge lieden oplettende te maken, en hun nuttige kundigheden te verfchaffen; en de Geleerde Overzetter daar van toond zig een man te zyn, die een goeden Latynfchen, gemakkelyken en vloeibaren, ftyl weet te fchryven. G. G. A, ' '™ Handbucb der Mythologie, zweyter Band, enthaltend die Mythen aus den Lyrifchen Dichtern der Griechen, mit er-auternden Anmerkungen von Martin Gottl. Hermaan Nebst einer Vorrede des Heren Hofr. Heyne, 498 f. 8vo. Berlin en Stettyn, by Fr. Nikolai-, 1790. Schoon dit Deel niet zo ryk kon wezen, als het vorige, welk de Fabelen uit Homerus en Hefiodus bevatte, uit hoofde van weiniger en min vrugtbare bronnen, heeft egter de arbeid, daar aan te kost gelegt, den doorkundigen en bekwamen fchryver, geen minder moeite gekost. Dit en 's mans befcheidenheid, maakt hem meer en meer agtenswaardig. Het plan van den Hr. H. is, om de gehele Griekfche Mythologie, naar de onderfcheidene foorten van Dichteren, door alle tvden heen, tot aan de Alesandrynfche Dichters te behandelen: zulks men nog by vocrb. ds Fabelen der Treurspel-Dichteren, de Sterrefcundigc jibelen , nevens die uit de Fragmenten der oudtie Gefchit„''chryveren-, Pberecydis &c. te wanten hebbe. G G.A. Catalogue Metbeditue et raifonné de la Collalion des Fósp.les dé Modem. Eleon. dè Raab, 1 en II Tonv- en de uitmuntende uitvoering maakt het van des te meer belang. Het zelve is, na ene voorafgaande Inleiding, in 16 Hoofd* Itukken afgedeeld, waar in eerst over Europa in 't algemeen, en vervolgens over de afzonderlyke Ryken en Staten gehandeld word : hier by komt nog een aanhangzel ovtfMoldavie en Wallachyen. Onder elk Hoofdftuk komen min* dere en meer Afdelingen voor; vervattende ene naauwket» rige befchryving en opgave van al het byzondere, in elk ryk, met betrekking tot deszelfs voortbrengzels, grootte en Volkrykheid, Regeringsform, Godsdienst, ftaat van Konstea en Wetenfchappen,Fabrieken en Handwerken,Koophandel, Inkomften, Ktveswezen, Zee- en Landmagt enz. G.G. 4. Bibliotbeca Hiftorica, vols. IV. pars II. 8vo. Leipzig, in der Weidmannifchen Buchhandl.1790. De ongemeen yverige Hofr Meufel geeft ons hier ene Lyst der Schryveren over de afzonderlyke Gefchiedenis der Roomfche Keizers van Aw gullus tot op Konftantyn; als mede van het talloos heir der zulken die over de Romeinfche Oudheden, cn over oud Romen , gefchreven hebben. G. G. A. Jofeph Nesfi unterriebt in der Wundarzeneykunst, aus den Italtanifchen uberfetz vom Heer Dr. Spobr, 11. Th. in 8vo. Leypzig, by Junius 1790. Wy kunnen niet alleen de keuze en de vertaling van dit werk onze goedkeuring niet weigeren , maar wenfehen veel eer, dat de Hr. S. ons meer overzettingen van de beste Italiaanfche Schryveren, diezo fpaarzaam voor den. da^ komen, leveren moge. G. G. A. N e n c r l a N b e n< Antwoor» op de Vraag des Oeconemifeben Taks van de Hotlandfcbe Maatfchappy der Wetenfchappen te Haerlem, over den Spasmus Cynicus of de beklemming van de or.« derkaak in eerstgeboren Kinderen, en de beste wyze om dezelv* voor te komen of te genezen, door den Schryver onder de Zinfpreuk: Provida mater, qua cbaro totis opibus fuccurat alumno, non defit, donec.firma[compagine corpus crescat. . . . Claud, Qüilletus Callipoed. Lib.IV. Haerlem, by Plaat en Loosjes, Drukkers van den Oeconomifchen Tak f;-7-: _ Ü4  ( 173 > Wil het EfctreA der Rtfolutien van den Öeooiromifchen Tak het weJk voor deze Verhandeling geplaatst is, brj'kt ï het,'dat dezelve reeds in het Jaar 1781 was beoordeeld,en { aan den Schryver. de tweede Gouden Medaille geöffereerd t «eworden. maar-dat men diestyds de Vraag ook heeft be- 1 treklyk gemaakt tot de West-Indifche Colonien van den 1 Staat, en over zulks dezelve heeft gecontinueerd, terwyl'er I vervolgens, geene Antwoorden ingekomen zynde, noch de i Schryver zich bekend gemaakt hebbende, in het Jaar 1789- 1 by de Vergadering befloten is, om deze Verhandeling, die ' in het Latyn gefchreven was, te doen vertalen en druk- 1 Dezelve draagd alzins de kenmerken, dat ze door eenen bekwamen Arts is gefchreven geworden, naardien de Signa < iiagnoftica dezer ziekte in een geregelde orde en zeer naauwkeurig zyn opgegeven, en derzelver zo voorfebikkende als gelegenbeid-gevende oorzaken, op goede gronden niet alleen vastgefteld en verklaard, maar daar en boven met fraaye waarnemingen bevestigd worden: onderzoekende de Schryver, by het ontwikkelen der oorzaken, meer byzonder naar de reden, waarom de genezing derkaak-beklemmingbyeerstgeboren kinderen meesïal zo moeilyk, en dikmaals onmooglyk tegenezenzy.—Hier nagaat de Schryver overtothet aanwyzen der middelen, waar doormen deze zo hoogst gevaarlyke ziekte het best kan voorkoomen of afkeeren. Ten dezen ep2iclvte bepaald hy de aandacht zyner Lezeren allereerst bv de aangeboren gefchiktheid der kinderen tot deze ziekte. Dit luid zekerlyk zeer vreemd , want men zal aanftonds vra een, van waar die gefchiktheid in pas geboren kinderen tot deze ziekte? De Schryver zegt, en dit verdiend alle geloof, dat men deze aangeboren gefchiktheid daar uit moet opma Ven als verfcheiden kinderen, uit dezelfde Moeder geboren, na genoeg op denzelfdeu ouderdom, door deze ziekte aaneMan worden. Deze Helling ftaafd hy n,et overtuigende waarnemingen, onder anderen met die van den beroemden Wee lh o f*, die ene Moeder gekend had, die drie ktnde ren welke volkomen gezond fchenen, ter waereld gebragt, en niet haar eige melk gevoed'had, doch welke drie kinde ren den negenden dag na de geboorte door deze ziekte overvallen wierden, en alien bezweken., terwyl een vietoe kind van dezelfde Moeder, op raad van den Geneesheer, door ene Voedfter gezoogd werd, door welker gezond zog de febiktheid tot deze ziekte, geheel en al werd voorgekomen, en dit kind brt tydperk, waar in de vorige door deze ziek te aangetast wierden, zonder enig letzel, te boven kwam, en volinaakt gezond bleef; waarop de Voedfter, toen de tyd van 't gevaar- voorby was, ontflagen wierd, en de Moeder haar kind met baar eigen melk wederom voedde. De ovetige middelen ter voorbehoeding worden door den Schryver gefleld in het verbeteren van het vochtgeftel der zwangere Vrouw, zo hetzelve met de ene of andere fcherpte Bezet is; in haren verderen levensregel,zo wel voor als na de verlosfing: latende hy hierop ene zeer gepaste behande ling en levensregel voor alle eerstgeboren kinderen volgen, een levensregel die vooral moet nagekomen worden by al zulke kinderen, die met ene gefchiktheid tot deze ziekte ter waereld komen. y J. - Eindelyk komt de Schryver tot de genezing der kaak-be^eaimingj als ze reeds aanwezig is* Daar hy te voren, by het opgeven der oorzaken van «la iekte, reden gegevtn had, waarom dtzclve zo moeilyk te enezen ware, verklaard hy zich hier ten dezen opzichte log nader, en zegt, dat de oorzaak dikwyls niet onder het lereik der zinnen valt; dat daarom nu en dan etn vereerde weg ter genezing word ingeflagen, terwyl_ ook zom» yds zoodanige middelen worden aangewend, die niet gechikt zyn om de ware oorzaak der ziekte te vernietigenr >f ook, dat wel gefchikte middelen,maar ontydig, gegeven vorden, by voorb. het Opium, of andere Anti-Jpasmodica, ils de oorzaak der ziekte nog meerderdeel» aanwezig is, 8 welk de ziekte, die te voren geneeslyk was, geheel onhertelbaar maakt. Van daar, dat de Schryver deze twee tndPr ;aüen tot den grond der genezing vast field. ' _ 1. De oorzaak der kaak-beklemming wel gekend zynde, ten fpoedigften, op de gemaklykfte wyze, en zo vee! mooglyk, zonder aandoening of prikkeling te verweicken, weg te nemen. . 2. De te grote gevoeligheid" der zenuwen , door demeest aangeprezen en niet prikkelende Anti-jpasmoatca weg te nemen,en daar door den verderen voortgang der ziekte te fluiten. Gelyk de Schryver in dè behandeling van dit onderwerp als een zeer geöeffend en kundig man, aan wiens waarnemenden geest niets dat ter zake diende ontflipt is, is voorgekomen, blykt zulks ook ten klaarden in dit laatfte gedeelte zyner Verhandeling, naar dien de geneeswyze, die hy op de bovenftaande Indicatien grond, de enige is, die in deze ziekte behoord gevolgd te worden, en van welke men ene gewenschte uitwerking, de herftelling der tedere lyderyes naamlyk, verwanten kan. Lyst van nieuw uitgekomene ineandsche Boeken. J. Hazeu C. Zoon, Leerzame Gefprekjes, of de Vlyt der kinderen opgewekt, met 5 koperen Plaatjes, 8vo. Amfterdam, by IV. van Vliet. . f : - 6 » Verhandelingen der Maatfchappy ter bevordering van den Landbouw., VII. Dis. 2de ftuk, Amfterdam, by J. C.Sepp, gr. 8vo. . . • ; *" ~ Leven van Hugo de Groot, uit echte Stukken opgemaakt , met twee Afbeeldingen van het Koffer &c. gr. 8vo. . • • • . • , •,. 1 " : * Refultaat van myne meer dan SQjaiige Overdenkingen over den Godsdienst van Jefus, benevens een byvoegzel tot de eerfte Gefchiedenis onzer eerfte Ouderen, door D. H. Purgold, Wezel-, by F. J. Röder, gr. 8vo. • . • • 1 * Emmerik, 7. Deel, Amft. bv A. Mens, gr. 8vo> 1 -ic J.C. Blum, Sentimenteels Wandelingen, 3 Delen, Rotterd. C. o. d Dries, 8vo. . . 1 -16 - Myne Btievetas, Dev. by Karsfenbergen Brouwer, Svo. : Dti * Greve, over de Brieven van Paulus, Dev. Karsjenberg. 1 - s « G. Hïsfelink, Uitlegkundig Woordenboek ter opheldering vaa de Schriften des N. Verbonds, I. DU A-H Amft. by J. Interna en d'Eiven Meyer en G. IVarnars, gr. 8vo, . • * I -Je *• Yg N^  I *74 ) NARTGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. LYST DER 0TT6EL0TEN NOMMERS VAM ObUGATiEN , ten laste van de Generale Oost-Indifche Compagnie, dezer Landen, welke op 10; n en 12 November ter aflosfing zyn uitgetrokken. 2j pCent's. Zesde Lotery. Wo. 77 '117 Hfi 151 20* 303 455 564 779 802 818 823 960 995 1003 1073 JJ95 H5S I590 i6"75 1703 1853 1878 2282 2398 2527 2815 3024. 3280 3209 3568 3649 5726 3797 3923 3929 4085 4179 4183 4228 4350 4387 4419 47*6 4777 48ot 4939 5021 5023 5132 5201 5256 Delft 6009 Rott. 632? dito 6351 dito 6405 Hoorn 6544. 3 pCent's gefproten uit de Lotery van Obligstien gearrefteerd 24 Jan. 1785. Zesde Loting. No. 53 184 219 aeo 37j 44+ 43J) 697 842 95t5 1076 1599 1656 1715 1868 1959 2112 2147 2238 2676 2750 2856 3106 3218 3235 3344 3523 3621 363r 3805 3855 3892 4084 4248 4481 4755 4922 4976 S'I4 5278 5548 5573 5677 6049 6295 6.343 6*44 6408 6982 Rott. 7448 dito 7449 dito 7609 dito 6773 dito 7809 dito 7935 Hoorn 8037 Enkbuizen 8121. 3 pCent's Lotery van 20 Febr. 1786. Vierde Loting. tJ- 127 132 803 34» 392 573 609 684 B2i 1226 1373 1414 1440 1565 1655 1662 1812 1958 2107 «113 2140 2154 2156 2312 2344 2549 2584 2722 2747 278Ö 2942 2956 3025 3182 3237 4190 4355 4477 4523 4548 4688 4788 4791 4806 4845 4894 4897 5072 5100 522r 5466 5578 5665 5881 5894 6007 6040 6238 6376 6491 6626 6668 6763 6827 685/ 7129 74,6 7544 7624 7748 7972 8058 8072 8091 8270 8328 8346 8377 8402 841S 8488 8671 8679 9045 Delft 9358 Rott. 9387 dito 9425 dito 9462 dito 9552 duo 9611 dito 968r dito 9761 dito 0843 dito 9875 dito 9940 dito 10030 dito loostf dito 1*154 dito 10205 dito 10277 dito 10290 dito 10298 Hoorn 10389 dito 1050*5 Enkbuizen 10562 Amflerdam 10767 dito 10836 Rotterdam 11096 Amfterdam «135. Men beloofd zig, in Engeland, niet weinig voordeels, uit de getroffen Conventie met Spanje, over de gefchillen van Nootka-Sound, zo met opzigt tot een onbclemmerden Vaart ter Walvischvangst aan de Noordwestkust van Amerika, waar zig ene menigte van Walvisfen, Kacheiotten en andere Traangevende Zeedieren onthoud, als met opzigt tot den Peltervfcandel op China. 3 ■ Het Kapitaal der ingelcogte Effeclen, In Engeland, by het finkend Fonds van den Hr. Pit, bedroeg 1 November, ene Somma van 6,392,000 Pllr. en men wil, dat de Hr. Pit het nos, dit jaar tot 10 Mill. Pftr. voornemens is te brengen. Men koopt telkens voor 7000 Pftr. op.; en brengt, langs dienweg, in ieder vierendeel jaars, ene vermindering der uitftaande publieke Schuld van omtrent 300,000 Pftr. te wege. Ondertusfchen zullen de kosten der laatfte Oorlogstoerusting, ongetwyffeld, op nieuw ettelyke Millioenen by de nog overblyve-rde verbazendetnasfa van die Schulden, gebragt hebben. De Franfche Asflgnaten worden van wit en purper koleur papier gemaakt, dog zyn niet zo dun en fyn van Stofte als de Engelfche Bankbriefjes. Het Papier is gemerkt aan twee hoeken met de woorden Le Loi (2? la Roi, en aan de beiden teeenoverftaande met 3 Leiyen, ftaande in 't midden de woorden: Obligation Nationale. Dezelven houden aan een benoemd perfoon, die ze kan endosferen aan een ander, even gelyk een Wisfelbrief. 's Konings Portrait ftaat op de regterzyde, en een Zegel op de rugkant. Van deze Asflgnaten zullen 'er 200,000 van 2000 Liv. 40000 van 5 liv. 400,000 van 60 liv. 400,000 van 70 liv. 400,000 van 80 liv. 400,000 van 90 liv. 400,000 van 100 liv. en 440,000 van 500 liv. gemaakt worden. *r y s ds r granen. TARW. Het Lalt. Ggld. Poolfe bonte en witte i7jaaro Dito rode . . i«j a 2cï Warder,Hengr. enElb. iöj aao? Koningsberger . löoaiSs Vriefche . < 145 a 175 Bovenlandfche . ■ 172.-1182 Voorlandfe rode . i3oarfiï Zeelandfche, . i8jaaij aOGGB HetLafti r. • ,, GBId« Prnisfche . , 102312$ Koningsberger • 10a ai2j Poramer, Colb. en Stett. -. garst . haver, b0ekw. VriefcheWinter , 74 a oö Zeeuodfche Overm. , 75 a 98 Brouwhaver . . 66 a 8a Boekw.Amsf. en Gooil. L. 23 a 2f UittBrub.ea Vluamf, L. jLJf,  ( *75 ) öly, traan EN baarden*» Roolzaat, Zeeuwsen en Raapoly, d'Aam ƒ40!m* Overm.'tLasc e<35 ^4° dito Lyn . ƒ37 SlagLynz de Ton dito Hennip . ƒ42 842^ van s fch. . ƒ 7^a 8 [ Walvisch Traan,'tquart. tJennipzaac . , ƒ 6|a 7 van 12Stek. ƒ74 Dito rode ƒ52 wissel-cours. Madrid op Ufo van I Londen , zigt fl 30,4,9 2 maand % 96* dito op 2m. fl 39,iaJ Bi'boa . . . % psl | Hamb. zigt ft. 35I Cadix . . -é % 95I ' dito 2 m. ft 35I Seviiien . . % 9s\ Aitona, zigt ft. 35! Lisfabon . ; % 5*ï\ diro 2 m. ft. 35! Venetien . . \ 941 ' Breslau, 6wdat. ft. 45I Genua . . 86i Wenen,6w.dat ft. 35! Livorno . . % 93\ Antwerpen pC. 2|verk Pirys, 2 tn. . % 491 Gent . pC. af.verl. dito zigt . . % 49| Brusfel . pC 2|verl. Bourdeaux, 2 m. . C 49i Zeeland . pC af verl. dito, 1 ui. . . 4 49§ i Rotterdam pC. $ specie-cours, Ésren Goud, perCasfa ƒ 355. 7 : pC. 8 a f dito, per banco .... pC. Nieuwe Ouk. per ftuk ƒ5, 7| I Nieuwe Louis d'or rr,7,ï Oude dito . -ƒ5,6 Zonne Piftol. f \i, 3 Franfche Piftol. . f 9, 7 Carolin. . ƒ11,11 Jruisfif. dito . ƒ 9, 7 Croix de Malta f 13, 4 Lunenb. dito . ƒ9,7 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,14 Spaanf. dito . ƒ 9. 6 dito Grof . ƒ 25, 7 Guinies . . ƒ12, 1 Bankgeld . 98f pCt. Souvereine . . ƒ15, >7 Amsterdam 22 Novemb. 1790. GEBOORTE- TROUW en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverjopene week, is geweest: te Amfterdam 177'. in 's Hage 33, inde laatstvoorgaande Week 31, en in de Week te voren aldaar 27, en te Haarlem 15, onder welken laatften 4 beneden de ia Jaren. T In Iirland is dezer dagen overleden, zekere haak Hibbite, in den Ouderdom van 100 jaren. Hy had de, gedurende de laatfte 30 jaren van zyn leven 7 Vrouwen gehad» en by elk derzelven Kinderen verwekt. OPENBARE VERKOPINGEN van boekekyen en ko ns t ve rza m el i n ge n. B. Scheurleer, Boekverkoper in 's Hage, zal op MaaïH dag den 6 December 1790, en zes volgende dagen, op de Groote Zaal van 't Hof, Verkopen: een aanzienlyke Verzameling van BOEKEN, in verfcheide Faculteiten en Talen, waar onder kapitaale Werken; als mede enige PRIÏNPEN, SCHILDER YEN, Fraaye TEEKENINGEN en PRENTEN in Lysten met Glazen, en andere RARITEITEN, waar agter twee Appendixen van BOEKEN, waar in verfcheide voorname Werken ; benevens een derde Appendix van allerhande) BOMEN , en by dezelve een fraaye Verzameling van PRENTEN, waar onder verfcheide kapitaale en eerfte Drukken: nagelaten door wylen den Hr. Nico la as van Da al en-, Boekverkoper in 's Hage. De Catalogus is by bovengemelde en alom te bekomen. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN wegens in- en uitlandsche boeken, prenten, kaarten, &c. By I. van Cleef, Boekverkoper in *s Hage, is van de Pers gekomen en alom verzonden: Het Tweede en Laatfte Deel van het interesfante Werk: De ZAAK der NEGIiRSLAAVJEN en der Inwooneren van Guinea; ingeleverd by het Gerichtshof der Gerechtigheid, van den Godsdienst, en der Staatkunde; of Hiftorie van den Handel, en de Slaverny der Negers , bewyzen van derzelver Onwettigheid ; middelen om die te vernietigen, zonder de Coionien of de Colonisten te benadelen, naar het Fransch van den Hr. Frossard, Bedienaar des H. Euangeliums &c te Lyon, gr. 8vo. ƒ 2-4-: Daar de affchaffing. van den Slavenhandel thans een punt van beraming is, genoegzaam door geheel Europa,Van men zeggen dat dit fraaye Werk ter rechter tyd het licht ziet; al de bouwftof daar toe is van ooggetuigen ingewonnen, dat het geen twyffel overlaat. Ieder Regent moet op het eerfte inzien van dit Werk, heiliglyk voornemen, een krachtige hand te ftaan aan het bovengemelde affchaffen; denafpoorder van 't menschlykehart, zal by het nalezen van iederen bladzyde verdommen van verbazing, zo over de daar op voorkomende wreedheid, als over het teedere gevoel in Africaanfcbe Moeders en Mannen ; geene vóóroverlegde Gebeutrenisfen kunnen zo treffen, als hier de waarheid treft, welne zekerlyk het hart van ieder Lezer moet verfcheuren en doen verfmelten in traanen , zo hy anders een mensch mag genoemd worden, en vatbaar is voor de gillen der gefolter'den, voor de wanhoop van verkrachte Maagden, van onteerde Vrouwen, vloekende Moeders, en voor de zuchten van half verhryzelde Kinderen. Var) dit Eerfte Deel zyn nog eenigen Exempi. tc bekomen.  C *7* 1 TOezelve geeft u!t en heeft alom verüondén; FRAGMENTEN over FREDERIK den GR.OOTEN , ioo: den Ridder van Zimmermah, L Deel, gr. 8vo. ƒ I-8-: Dit zeer belangryk Werk, vol van nieuwe en gegronde Aanmerkingen over den gehelen Levensloop van den onüerflyken Frederik, kan niet dan ieder zyner vereererszeer welkom zyn, te meer, daar alles in den gewonen trantvan timmerman zeer onderhoudend gefchreven is, en men in het zelve zaken vind, die nergens befchreven zyn: Dit Werkje vervat onder anderen, de volgende Hoofdfhikken: I Over zyn leven, voer en onmiddelyk na zyne verheffing tot den Tbroor,. II. Over Frederiks gewaande Griekfche Smaak in de Liefde. III. Over zyn Huislyk en Letterkundig leven, verkering en ge- i fneenzaamfle Vrienden tot aan zyn Dood. IV. Over Frederiks Staatkundig Cbarakter. V. Over zyn gedrag met dc Afgezanten van buiteiüandfcbe Mogendheden aan bem, en met zyne Gezanten man bun, over zyn doorzicht in Buitenlandfche zaken, banielin. gen en voorvallen. VI. Over de verdeling van Polen en ovtr bet Duitfcbe Vonten verhond, ever zyn gevoelen voor de Jefuiten., en over de belachlyke hoop, welke Frederik aan Paus Klemens «len XIII. liet geven, dat hy Roomscb wilde worden &c. — Het ade en 3de Deel, waar mede dit belangryk Werk compleet zal zyn, is reeds ter Perefe. De Wed. ƒ. Doll, te Amfterdam, geeft heden uit en keeft alom verzonden; JACOBA van RÈYEREN, in Vyf Boeken, door MejufF. Adriana van Overstraten. Dit Dichtwerk, verfierd met een toepasfelyke keurige Tytelplaat, getekend en gegraveerd door de Heren Kok en de Huyzer, fchildert den Nederlanderen alle de Lotgevallen des Vader, lands, onder den Hertog Philips van Beurgendien, en omvat levens de Charakterfcbeti dier rampfpoedige Vorstin, in *r. 8vo. OSMAN en OPHELIA, Treurfpel, in Vyf Bedryven,door "IvlejurF. Maria van Zuylekom. Dit Treurfpel, mede met een fraaye Plaat verfiert, door denzelfden Tekenaar en Graveur, is in alle delen voor het Toneel gefchikt, en field op de treffendfte wyze voor: de waarde der Liefde, de grootleid van den Vorst, bet gevaar der Driften, bet fnoode van het Verraad, en bet loon der Deugd, in kl. en gr. 8vo. gedrukt — jïB. Van beide deze Werken zyn 'er enige Exemplaren op test groet papier vervaardigt. Het TONEEL der Zegevierende MENSCHLIEVEN HEID, wiare VRYHEID en wezenlyke Rechten van den BUR-GER, in het VRYE FRANKRYK, of de Zegenryke gevolgen der OMWENTELING, ingr.Svo. zeer zindelyk op Fransch Papier gedrukt, ƒ 1-8-:- Dit Werkje vervat de volgende Toneelftukken; 1. Elize , of de affchaffing der Kloosters in Frankryk. 11. De Franfche Vaderlander, of de Rechten van den Mensch, en de Voorfcbriften van den waren Godsdienst, door bet Volk zelf geëerbiedigd. UI. De Rang zonder verdiensten, of de affchaffing van den Adel, de Tytels, de Wapens, en bet Livrey 4nFrankiyk. IV. De Schimmen van Karei den IX. iyCatharina 4e Medicis, aan bet Hof van Lodewyk den XVI. of de geluk¬ kige Onwenteling in Fr/mkryk; is fe bekomen te Amfterdatf by A. v. d. Kroe, v. d. Burgb ,Wynants, Uilenbroek, van Hulst, van Gulik, Brongcrs, Keyzer, Weege, van Vliet, van Es, enz. Rottórd. D. en A. Vis, v. d. Dries en Meyer, 's Hage vaa Clerf , Leyden L. Herdingb en Meerburg , Haarlem Bobnt Liosjes en Plaat; Dordrecht Blusfien Zoon en Krap, en verder alom by de voornaamfte Boekverkopers fn de Nederlands Zche Steden. Enige weinige Exemplaren zyn van dit Werkje, op allerfraaysc Papier gedrukt, te bekomen. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen nn 7 t«t 13 Novemb. te Hamburg. fHoogfte ftand 28, 7. deni3Noy. Ba*OM. \ Laagfte . . «8, 2|. den 7 Nov. LGemiddelde der gehele Week a8, 5% Therm. fHoogfteftand 4 i°. 's Midd. van den 9 Nor. Reaumur. i Laagfte . . o°.'sAv van den 12N0V. 1 Gemiddelde dergehele Week 2-4 grad. IJeerfcbende wind O. «j Daoiltxsche Waarnemingen, buiten Haable»; BARO thermo- J STREEK I790 ME- meter. j DER LUCHTSGE" Nov. ter. Noord| Zuid. 7 WIND, f steldheip. f 30. o| 37i 37 O. t. k. Voorm. omtrenfl 17. -J29.10J 41 52 nelder, na3uren (29.10 30 29 ■■■ mist. f29. 8| 26 25 z.o.t.o. 18. {29. 8 35 55 z. t. o.' bf^/L'ftiI»'3A^ L20- 7 33 33 M 2. z. w.' u *c' f29- 5è 33 [ 34i z. .'«Morg. bewolktT 19. < 29 4 42 45 Z. t. O. .verderbetrokken., (_29- 2|J 44 44 Z. Z. O. [Nam.regenagtig. fop. 3 38§ 38 z. • ~ * 20. < 29 3 45 46 z. z. w. bewolkt. L29- 4 40 4t f ~ f29- l| 4* 45 jz. Z. W. betrokken, ïeer 21- \ 29. I 51 51 * windrig, 's Av. (.29. I| 49 49 regenbuyen. ("29. 2s 48 47 W. z. W. 2». < 29. 3| 49 48 W. t. z. veelregenbuyen. (.*9- 6" 4*i 40 n. O. ^ f29. 7 | 41 41 z.o. j 29. 7f f 43I 42I I mistig en ftil, 29. 8 I 38J 38 f Te Haaile», >y P % A A T e» L O O S | E S.  i79o. No. 127. ALGEMENE KONST- en LETTEMODE, V O O R MEER- EN MIN~G EO EFFENDEN. Vrydag den 3. December. M E R I G T E N. DUITSCHLAND en naburige Ryken. a=fe®e Keizerl. Akademie der Natuuronder- !r\ 1 zoekeren, te Erlangen, heeft ophaarPrys■L' f voorftel, en de daar mede verbonden Vra=^SAB gen, nopens de regte kundigheid en genezing van de Ziekten der Eerfte wegen {Veracognitio, et cura, Morborum primarum Viaruin), volgens het Legaat van wylen den Geheimr. en Kon. Lyfarts Cothenius, ter beantwoording voor i Sept. dezes lopenden jaars opgegeven, (zie deze Prysvragen A. K- en L. Bode, JVDL blz. 153 en 154.) gene voldoende Antwoorden ontvangen hebbende ; heeft dezelfde Vragen op nieuw, onder herhaalde toezegging van den Prys van <5o Rth. JDuitsch Courant, of ongeveer 20 Duc. opgegeven, om beantwoord te worden voor 1 Sept. 1791. Volgens üe.n\Frankforter en Leipziger MichielsMis' Catalogus, dezes jaars 1790, zyn 'er, zedert de PaaschMisfe, in onderfcheidene vakken van Wetenfchap, 20 "nieuwe Werken , als Vertalingen, Vervolgen en Herdrukken uitgekomen: Inde Nieuw. Vert.Verv Herd.Geh. 3. Godgeleerdheid . .13 5 38 17 133 2. Rechtsgeleerdheid . 45 2 18 3 68 3. Geneeskunde . . 20 7 15 13 55 4. Wysgeerte . . .24 i 4 2 31 5. School en Opv. Schrift , . 31 1 10 7 49 6. Staatk. enPubl. Beftuur . 25 1 6 o 32 7. Huishoudkunde . . 30 4 12 4 49 S Natuurkunde ... 9 4 8 2 23 0. Wiskunde , . .12 1 2 1 16 .V. deel. 10. Nat. Hiftorie ; 14 * 17 e 33 11. Aardmeetkunde . . 28 19 16 5 68 12. Gefchiedenis . , 65 14 33 6 118 33. Fraaye Wetenfch. . 124 20 32 25 210 14. Talen .... 42 o 6 3 5t 15. Algem. Letter-Gefchied. 84 4 o 16 16. Mengelfchriften . . 47 1 42 9 99 Geheel 597 85 263 97 1042 Op de vorige M. M. was het getal der Boeken 838, zulks 'er met de laatften 204 Boeken meer zyn uitgekomen. NEDERLANDEN. Amsterdam, 25 Novemb. Het is heden juist een halve Eeuw geleden, dat de HhTrembley, op dezen 25 Nov. des jaars 1740. in ons Vaderland, op de Buitenplaats Zorgvliet, aan den Scheveningfchen Weg by 's Hage. de eerfte Polyp doorfneedt, met dat gevolg, dat elk afgcfneden Stuk weer tot een geheel nieuw dier wierd,en dus ene ontdekking deed, welke zo wel hem zeiven, als zynen Diertjes, enen onfterfiyken naam verworven heeft. Haerlem Teyler's Godgel. Genootfchap heeft, in deszelfs laatfte byeenkomst, goedgevonden het volgende Voorftel op te geven: In welk een zin kunnen de Menfchen gezegd worden gelyk te zyn; en welken zyn de Regt en en Plig ten, die uit deze gelykheid der Menfchen voortvloeyen P Men verzoekt de Antwoorden op dit Voorftel, op de meermaals aangekondigde wyze, te zenden, aart het Fundatie-Huis van wylen den Hr. PieterTeyler van der Hulst, te Haarlet», uiterlyk voor den eerften December 1791. 2 Criee  C 178 ) Bsief van den Ur. W. van BARNEVELD, Apotbekar te Amfteulam, aan den Schrwbr vün niTfiijo. behelzende een Nader Verslag van deszelfs gtiwmen Proeven, om rottig en stinkend Water drikoaar te maken, als mede van een door hem uitgevonden Middel om bet Wat$r tegen bet,bederf te bewaren,, Myn Heer! Ik vond, in No. 122 van uw zeer geachte Weekblad,een Uittrekzel van Proeven, door my in de maand January dezes jaars, in onze Maatfchappy Felix Meritis, algemeen ge maakt. Met is uit hoofde van dien . als ook wegens de poging, om aan het algemeen nuttig te zyn, welke den Zender van dit uittrekzel klaarbiyk'yk heeft aangefpoord, dat ik het myn ph'gt reken, om dat geene bekend te maken, 't welk vervolgens omtrent deze ontdekking heeft plaats gehad; Kort na dat ik in de Maatfchappy deze proeven verricht had, wierd ik aangezocht van de WelEd. Heren "Bewindhebberen der O. I.C. om deze proeven te mogen zien. Ik wierd vervolgens van eenigen dier Heren met een bezoek vereerd, en men keurde de uitkomst der proeven goedi Eender Heeren, Lands Zee-Capitein geweest zynde, maakte my twee gewigtige bedenkingen: de eerde was, „ zal het Water, dat op. Zee in de Vaten bedorven is, dezelfde uitkomst in de herftelling hebben, als water, het wélk in den Winter door kunstige warmte bedorven is?" de tweede, „ aangezien de, in het bedorven water, opgeloschte kalk, door de vaste lucht geprascipiteert, naar den grond moet nederzakken, om het water helder te verkrygen, is de Vraag,of daartoe, byalle gelegendheden, by voorb., by ftormagtig weder, ftiüegenoeg ap het Schip is?" Op beide punften kon ik niet by ondervinding antwoorden; dan wat het eerfte betreft, de Wel Ed Heeren Bewindhebbers hebben my daar na in de gelegendheid gefield, om zeer (tinkend, bruin gecouleurd water, van een Legger ■uit een t'huis gekomen Oost-Ind. Comp. Schip te beproeven, en de proef Is volkomen, even als met kunftig bedorven vater, jrj hunne tegenwoordigheid geflaagt. Wat,het tweede punct betreft, hier op kan ik antwoorden, dat, hoe zeker het is, dat de fyne kalk-flof, door de vaste lucht uit het water nerlergefiagen, tyd en ltilte moet hebben, om naar den bodem te zakken, de zwaarte der kalk daar toe niet meer dan een uur tyds vorderd, en als wy in aanmerking nemen, dat men op zyn hoogst jvan de reis onbruikbaar water zal hebben, dat dit water 't meest onbruikbaar wordt-, in de heete Luchtftreeken, daar de beltendige winden, die op de reis waayen, en aan de Vaten, waar in de kalk moet zakken, ftike genoeg overlaten, om zo veel water, by ftil weder,, in. voorraad te kunne» zuiveren, als men wil. —». Dat men zich-, des nood», als het (tormt, met flegt water behelpen kan, gelyk men lach zonder dit middel altyd doen moet, zal de zwarigheid van deeze aanmerking veel verminderen; maar dezelve zal geheel vervallen,.al.zoo ik naderhand ondervonden heb, dat men het water, in het welk de kalkftof aanwezig is, kan filcreeren, waar toe het Poort-Laaken, dat op de Scheepen tot de Scbutdeuren gebruikt word, my door Heeren Bewindhebberen bezorgd, zeer gefehikt is, en waar van ikdeproef genomen heb. Men kan van dit Laaken een omgekeerde Muts of zogenaamde Hippocras-zak laaten raaalien. en bet "JWter daw door laa.ten zygea,. Na dat ik de herftelling, met het water van het Oost-Ind*;. Sch'p; had verricht, heb ife- eene toevallige ontdekking ge= daan, om zulk water op eene andere wyze te zuiveren, erj. waar toe geen kunstgrepen nodig zyn, dan aüeen eene enkele, om de werking der Natuur flegts te hulp te komen. Daar was, van het my door Hoeren Be.windhebberen gezonden ftinkend water, oen reftant in de kruik blyven ftaan: deze kruik was niet geflocten; het was na eenige weeken, dat ik aan deze kruik rook, en bevond dat de flank verdweenen was; hoewel de bruine kleur des waters niet was. veranderd.- Het zuivere luchtdeel van onzen dampkring had de bedorven (tof, in het water aanwezig, uit een nadere affiniteit tot dezelve (tof, welke die ftof. tot het water heeft, aangenomen. Dus behoeft men flegts het water aan de lucht te laten bloot ftaan. Varends-Lieden hebben my daar na verzekert, dat her. bedorven water, aan de lucht blootgefteld, zich van zelf zuivert. Ik heb hen getragt te beduiden , dat het water niet uit zich zelf gezuivert word, maar dat de tusfehenkomst der zuivere lucht dit heilzaam einde bewerkte, en dat in alle Poelen, Moerasfen, en ftilftaande Wateren, alleen daar door, zo dra in het aftopen des Zomers, de hitte vermindert, en het bederf ophoud, de herftelling des waters gefchied. Wie kend niet het hemelsbreed onderfcheid der ftilftaande Wateren in den Zomer, en in den Winter? Ik ben derhalve van oordeel, dat men, om ftinkend v/ater zonder eenig byvoegzel te zuiveren, flegts behoeft te zorgen, om, aan de getneene lucht, eene groote oppervlakte van het water aan te bieden; tot dit einde kan men de Natuur te hulp komen, door het water te bewe=.gen, in de vrye lucht. Ik heb daar toe een werktuig uitgedagt, dat zeer gefehikt is, en zonder omflag, op't.-SchiB. kan behandeld worden. In overweging neemende, dat de oorzaak van bet bederf daar in geleegen is, dat in het water, het welk men mede voert, de Zaaden der Infeften aanweezig zynde', deze door broeying en warmte ontwikkeld worden en levende wormpjes voortbrengen,die,voortteelende, eikanderen in geflagten opvolgen, en, dervende, het water, door deze rottende zelfftandigheid, vresfelyk doen ftinken, bedagtikeen middel om het water tegen dit bederf te bewaaren. Indien menden deze Zaaden der Infeften dooden,en derzelverontwiki-elingvoorkomen, wil, behoeft men, flegts nu en dan,het water in de Vaten met vaste lucht te bezwangeren. Ur heb , tot? dat einde, een zeer eenvoudig Werktuig ultgedagt, waar mede een genoegzame bezwangering des waters, om het leven der Metten te verhinderen, kan gefchieden. Een Matroos kan het zelve gebruiken, om dit gewensebte oogmerk te bereiken; behalven dat het water, door deze toevoeging van vaste lucht, voor het Scheepsvolk fmakelykei en gezonder word. Ik heb de aftekeningen der Werktuigen dienende, zo tot herftelling. des waters, als om het zelve tegen bederf te prawnieeren , in banden van de Wel Ed. Heeren Bewindhebberen gefield, en alzo ik niet dan het algemeen nut van myn Evenmensen bedoele, zullen dezelve aftekeningen voor elk, die daar in belang field, op zyn tyd aan het publiek mede gedeeld worden. Ik ben met de meeste agting • Myn Heeri: Amsterdam, UEd. Dw. Dienaa? den 29JNn. 1750.. W. vaw BARNEVELD. NIEUW  < *79 3 •MIEU W UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Nederlanden. Verhandelingen van Tetlees Tweede ' Genootfchap, 8de Stuk, 389 bladz. in 4to. met Piaten. Te Haerlem, by J. Enjchedé en Zoenen en J. van Walré,prys ƒ 4:6:— Dit Stuk bevat I. een bekroonde Verhandeling * an den Hr. F.X. Burtin, Raadsheer van het Gouverr emenc te Brusfel, en lid van verfcheiden Akademien en Geleerde  ( «8t ) bloten tytel van dit Prentwerk opgegeven, welk egter zedert | by ene oplettende befchouwing, ons te fraay, en te ver- j dienstelyk , is voorgekomen, om 'er gene bredere en meer naauwkeurige befchryving onzen Lezeren van mede te delen. Dit Eerfte Stel vervat Vier Platen,- vertonende ons de vol gende Afbeeldingen: i. Adam geeft den Dieren Namen. 2. ■Adam, allereersc ontwakende, ziet Eva. -. Adam en Eva verfchrikt voor de Godlyke Majefteit. 4. Kaïns Broedermoord. Daar de tekenpen en graveernaald der beroemde Konste naars , welken de uitvoering van dit Werk op zig genomen hebben , reeds vooraf een gunftig gevoelen aangaande deze unvoertng in ftaat waren in te boezemen, moet deze eerlte Proeve, als zo volkomen beantwoordende aan 't geen men van de bekende bekwaamheid dier beide mannen mqgc wagten, dat gevoelen meer en meer verlterken. Hoe ruime (toffe de gewyde Gefchiedenisfen enen bekwamen Konstenaar ook opleveren , voor treffende en leerryke Taferelen , vord-:rd nogthans de keuze derzelven, en de manier van Afbeelding zelve, niet weinig oordeels en opgeklaardheid van denkbeelden in het Godsdienstige, om niet in het onna tuurlyke en onafbeeldbare te vallen, en, door ene kwalyk beftuurde verbeelding, in de uitvoering zei 'e, aanleiding te geven, byzonderlyk by de onervaren jeugd, tot val fche en ongerymcle begrippen , aangaande de verbeelde zaken. Ten dezen opzittte, verdienen de voorhanden zynde Piaten, in Je eerlte plaats, van de meesten , anders vry goede, Rybtlfche Prentverbeeldingen uitgezonderd te warden; hebbende men in dezelve, gelyk het voornemen is by alle de volgende te doen,- zig enkel tot duidelyke en ontwyfFeibare gebeurtenis fen bepaald, zonder zig in onnatuutlyke Afbeeidingen en onafbeeldbare verfchyningen in te laten zulks men deze Taferelen, niet alleen veilig, maar zelfs met veel nut en voor•deel, naar 't ons dunkt, of in de gewone Huisbyueis en by Uybelverklaringen, kan voegen 'gelyk ze dan ook afzonder lyk, tot dat einde, zo in 8vo. als groot 4to. formaat, zonder den Letterdruk, verkogt worden) of op haar zelve, ter op heldering der gewyde Gefchiedenis befchouwen, en in de zedelykc Opvoeding der jeugd gebruiken. Wat vervolgens de uitvoering betreft, verdienen deze iKonsiplaten gene mindere aanpryzing, beiden met opzigt tot de tekening als gravure. In 't algemeen kan men zeggen, dat dezelve zo fchoon in ordonnantie als Kragtig in uitdruk king.zyn : ook brengt het licht en bruin over 't geheel ene Harmonie in dezelven te wege, in dier voege, dat al het bywerk eigenaartig medewerke, om de daad der Hiftorie den befebouweren terftond in 't oog te doen vallen. Ongemeen natuurlyk zyn de Standen der Beelden , gelyk mede de werkingen van derzelver delen zeer wel gecontrasteerd zyn. Het .naakte is in den fmaak der Am teken, en volgens ene goede proportie getekend ; beantwoordende wyders de Anatomie, in de ligging en werking der fpieren, nevens de uitdrukking der Harutogten , zo in 't gelaad als in den (tand van elk beeld , zeer juist aan de Karakters en bedryven der ptrfo oaadjen, welken in deze Afbeeldingen vertoond worden. Niet min lofs verdiend de gravure op haar zelve; daar Ule de voorwerpen naar derzelver aart en eigenfebap, en ui«eneafwisfelende verfcheidenheid van behandeling, bewerkt zyn; — gelyk de vleesfigheid van het naakte, de ruigte van gronden, Loof en Boomftammen, de gelykheid der luchten het wykende der verfchieten ; ene verfcheidenheid dus, welke, in allen dele met de Natuur overeenkomende,niet kan misfen tot den welftand en de harmonie van 't geheel kragtdadig mede te werken. Met één woord dit ongemeen fraay Bybels Prentwerk kan niet anders dan de goedkeuring wegdragen der Liefhebberen van Teken- en Graveerkunde: terwyl onze Landgenoten in 't gemeen alle reden hebben,om zo welde verdienstelyKe Konstenaars in hunnen keurigen arbeid, als den uitgever in zyne kostbare onderneming, op de gepaste wyze aan te moedigen , en dus het hunne toebrengen ter volvoering van een ontwerp, zo grootsch op z-ig zeiven, als tot eer van den Vaderlandfchen fmaak en konst-arbeii (trekkende. llelangen.ie nu eindelyk de hier bygevoegde Gefchiedenis, waar van de voorhanden zynde proef het verhaal behelsd, zedert de Schepping , tot aan de flóping der eerfte waereld; dezelve zal ongetwyfFeld den Bybelminnaren genoegen verfchaffen, en, kan op dien trant verder voortgezet en agtervolgd, een nuttig Huisboek, zo voor de zedelyke Opvoe» ding der jeugd, als voor de Huisfelyke Godsdienstoeffening worden : als zynde in enen zeer goeden en mannelyken (tyl opgefteld, en wordende alles, op zulk ene onderhoudende en tevens eenvoudige en bevattelyke wyze, voorgedragen, als uit'eigen aart kan dienen', tot ene gepaste opheldering der gewyde Gefchiedenisfen: terwyl de telkens ingevlogten zedelyke aanmerkingen en bedenkingen den heilzamen indruk , dien het lezen en overdenken dier Gebeurtenisfen, in derzelver te boek (telling beoogd wierd, op ons hart te maken, niet weinig moeten bevorderen. Ook de uitvoering van dezen Letterdruk past volkomen by die der Konstplaten: dezelve is ongemeen zindelyk, op best Fransch papier* gedrukt. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Van Gothenbttrg heeft men, dat de Haringvangst, aldaar, met het begin dezer maand Nov. wederom, een aanvanghad genomen, en dat men tot dus verre daar in ongemeen wel flaagde. liet ftoken van Brandewyn, in de Koningl. Brandery, was weêr begonnen. 'Er worden jaarlyks omtrent 30,000 Tonnen Koorn verflookt. Uit Koningsbergen word , in dato 2November, gefchreven, dat de prys der Rogge,'aldaar,op nieuwe Cornrnisfies uit Hofland ontfangen, op de vorige hoogte bleef; en waarfchynlyk van dezen Winter nog meer ryzen zoude: daar de voorraad niet boven de 3000 Lasten was. Z 3  C 18a ) SïATMTIfieHE en HutSIiOtSWCtrSBISS BVZORDERHEDES , nopens bet Koningryk van Napels en & bei» bh Sicilien. (Getrokken uit Galanti's Nuova Destrizione Ssorica et Geografica delie Sicilië.) De gewone Land-Krygsmagt dezes Ryks beftond, in den fare 1787* uit 33,000 Man gereguleerde Troupen, die uit ttegimenten van onderfcheidene Natiën, als Zwitfers, Lon> barders, Spanjers,Macedoniers,en andere Grieken, en flegts gedeeltelyk uit Nationale benden, zamengeftelJ zyn. Der Eelver onderhoud kost jaarlyk* een Somma van 3,000,000 Dukaten. Bebalven deze ftaande Armee, is 'er ook nog ene Land-Militie van 25000 Man, die flegts 15 dagen In't jaar dienst doen, en, gedurende den overigen tyd, ieder ^zyn byzonder Handwerk, waarnemen. De Napolitaanfche Zec-Magt beftond, op den boven gelegden-tyd, in 30 Oorlogsfchepen, wier onderhoud jaarlyks ■p30,coo Dukaten kost, welke penningen deels uit de Koningl. Schatkist, deels uit de Geestelyke goederen der beiden Ko •Bingryken, genomen worden. Ook heeft de tegenwoordige Koning, om jonge lieden voor den Land- en Zeedienst op te leiden, twee Militaire Scholen opgerigt, die, met andere Inftellifigen van dien aart vergeleken, zeer goed fchynen ingerigt te zyn (7). Het Getal der Inwentren, 't geen door den Hr. Galanti, 5n *t brede, en by afzonderlyke Kerfpelen, volgens een Zie•ienlyst van 1781. opgeeft, beloopt in zyn geheel,de Militie hier onder begrepen, op 4,784,853 Zielen; waar van de Sïoofdftad, naar ene zeet flegte evenredigheid, 413,000 (bevat. Het getal der Doden, heeft in 10 Jaren, te weten: van 0773 — 1782- jaarlyks door eikanderen gerekend 114639 belopen, terwyl men dat der Levenden, gedurende dat tydvak, jaarlyks op 4,i22,oo'4 konde rekenen (J) , waar uit de Hr. G. opmaakt, dat 'er doorgaans flegts één van de 36 aldaar fterft; daar, volgens de berekening van den Grave Buffon, in Engeland, ten platten lande, hec getal der Levenden tegen dat der geftorvenen ftaat als 33, en in de HoofdftadaJs 31, en in Frankryk, als 35, tegen 1. Dat in een Koningryk, welks Vorsten zig voor Vasfalen van den Paus verklaren, de Steden met Kerken en Kloosters, de Provinciën met Bisdommen, GeestelykePrsbenden, Broederfchappen en godvrugcige Stigtingen opgepropt zyn, en de Geestelykheid een onevenredig groot aantal der Natie Bitmake, valt ligt op te maken. Hoe ruim men egter in dezen ook rekende, zou men ineen land, welks gezament lyke bewoners nog geen 5 Millioenen belopen, bezwaarlyk .op 100,000 Ceestelyken kunnen tellen, die, ondertusfchen hier wefkelyk voor handen zyn: zulks van degantfcheNatie, altyd de 4ofte man een Geestelyke zy. Bisfchoppen teld men 'er 110, Aartsbisjcboppen 21, waar by nog 5 Pausfelyke BisJfcbtjppen komen, wier praebenden zig ook tot in het Napelïche gebied .uitftrekt; gevolglyk 136 Bisfchoppen en Aarts- (f) Van deze Militaire Scholen zullen wy, in 't vervolg, een bredere «ennaauwkeuriger befchryving, uit onzen Schryver, mede delen. Van dit getal zal deukeiy ts. de Land- en Zeeraagt afgetrokkenzvn. Bisfchoppen onder ene Volksmenigte van4,600.000Zielefti zonder de Abten te rekenen, die ondertusfchen een bykans Bisfehoplyk regtsgebied bezitten! Frankryk heeft flegts im Bisdommen en Aarts-Bisdommen, onder ene bevolking van 25 Millioenen zielen. Dus ftaat het getal van Mentenen* tot de Parochie van eiken Bisfcbop, zo in 't Koningryk Napels als in Frankryk behorende, ais 1 tegen 5^. Schoon nu wel, onder zodanig ene onevenredigheid, de Geestelyke Prasbenden, in vergelyking met die van andere Landen, flegts ene middelmatige inkomst opbrengen, is nogthans de fom van 't geheel byster ..groot. Volgens de opgave van den Heer G. deels uit Lytten, hem van's Konings wege medegedeeld, deels volgens eigene matige berekeningen opgemaakt, belopen de vaste inkomften der Geestelykheid, der Kerken en ontelbare Stigtingen, nevens de -Collecten of toevallige Onderftandgelden, die jaarlyks, door eikanderen, van bet Volk, ten behoeve van den Godsdienst, worden opgebragt, ene fomma van over de 9,co,oco Dukaten." waar van alleen de Inkomften der Monnikken en Kloosterzusters, hoedanigen het land by de 53,000 in getale, onderhoud, op 5 Millioenen gerekend worden. -Zo byster duur komt de Godsdienst, of't geen men 'er voor houdt, dit volk te ftaan!—- Tot den jare 1741 waren alle Geestelyke goederen vry van belasting: doch in dat jaar, wierd deze vrydom zo verre ingetrokken, dat flegts de goederen der Paftoryen en waereldlyke Priesters in 't vervolg vry bleven, maar alle de overigen, die voor dat jaar waren-aangewonnen, van dien tyd af de helft, en die in *t vervolg ftonden aan te komen, het geheel der belastingen, op de waereldlyke goederen gelegd, moesten betalen. Ook wierd in 1769 het regt van Amortifatie weder ingevoerd, volgens wellrzodanige Kerkelyke goederen, als, gedurende ene tienjarige verpagting, verbeterd waren geworden, den Bruiker, die deze kosten hadde aangewend, in Erfpagt moeten gelaten worden. De bezittingen der Maltbcfer-Orde beftaat in 2 Prioryen^ 4 Balyen, en 55 Kommanderyen, en brengei zamen 79,000 D.ikat. op; hier by 2 Officien, en 10 Komnwnderyen op Sicilien gerekend zynde, wier inkomen de Schryver op 30,000 Duk. fchat, bedraagt de gehele Som der inkomften van deze -Orde, fn de beiden Koningtyken, 109,000 Luk. Sedert Napels met den tyd minder afhangelyk van hetHof van Rome geworden is, zyn ook de- Geldcontributien aan dat Hof naar evenredigheid verminderd. Voorheen wierden de rykfte en meeste PraD'ienden door den Koomfchen Stoel begeven, en, na den dood van derzelver Bezitters verviel hun gehele Have. nevens de inkomften der ontledigde Kerke, aan de Pausfelyke Kamer. Het Corcordat .tusfchenKarei V. en Klemens VII. had den Konin? niets overgelaten, dan het regt. om 7 Aarts- en 17 Bisfchoppen te benoemen, buiten die, over welken hy het Patroon-recht bezat. En zelfs waren deze 7 Aarts- en 17 Bisfcboplyke Ktrken van de wederregtelyke aanmatigingen der Pauten niet ten enenmale bevryd, Sints het jaar 1781 egter heeft men een einde gemaakt aan deze plonderineen. -De Koning heeft 'er sco publieke Korenhuizen voor opgei igt, om aan noodlydende Onderdanen brood te verf'cbrffen. By een ander bevel -zyn alle Keiken, die doorKonin- g;n  aen gefticht- of-met inkomften begiftigd waren, onder bet Koninslyk Patroon-recht getrokken geworden-: ook waren reeds vroeger»»té weten in het Jaar 1777. den Paus zynen Ka'nze'aïy-Voorfcbriften weder t'huis gezonden: en by een Edict van 177.9,. alJen. Onderdanen verboden , om zig-, zonder 's Vorsten verlof, over- enige zaken- by het Hof van Rcrnen te vervoegen: gelyk al mede geen Pausfelyke Bulle, buiten eên Koningl. ,%Exequatur," van kragt kan zyn, flet geen dus van het Jaar 1783 tot 85, door eikanderen, nog naar Romen ging, bedroeg (bier onder begrepen de Beurs van 11,838 Scudi, die roet den tot nog in gefchil ftaande Telle, overreikt wierd) jaarlyks 46,129 Duk. In den Handel met de Buitenlanders, rekend men, dat jaarlyks 15 Millioenen Duk. word omgezet. De Balans de zer Handel is egter merkelyk ten voordele van zommigen, gelyk Engeland en Holland; fchoon dezelve met Frankryk in tegendeel voor Napels een winst van meer dan 1 Millioen Duk. oplewrd. De Belastingen der Ingezetenen, van allerley aart, met influiting van de Onderftandgelden aan de Geestelykheid voor Jvltsfen, Sacramenten &c. fchat de Schryver op 14,400,000 Dukat.: 'c geen door eikanderen, voor ieder hoofd jaarlyks op 3 Duk. komt. Nopens den Staat der Wetenfchappen en Konsten m dit Ryk, hebben wy, voorheen (*), een kort verflag van des Schryvers breder befchryving gegeven, waar op wy dus den Lezer kunnen wyzen. Zullende wy voorts hier nog een en andere byzonderheid byvoegen* De Lyfarts des Konings is Opper-Geneesheer ( Proto-Mediens) van 't gehele Ryk.. -Onder hem ftaan alle Artfen, Heelmeesters, Apothekars, Barbieren en Vroedvrouwen,en ieder derzelven moet varr hem een Afte hebben, om de praktyk te kunnen oeffenen. Dit Ampt, *t geen thans verpast word, bragt, in 1780, op 16510 Duk. Alleen in Napels zyn by de 100, en in t gehele Ryk, omtrent 220c Apotheken. De Aften of Previlegies, welken de Qpper-Geneesbeer jaarlyks afgeeft, bedragen omtrent 150. Het aantal van Vroedvrouwen, Aderlaters, en die,met verlof van den Opper-Geneesbeer, de Geneeskunde oeffenen, beloopt ongeveer 10 duizend. Volgens een vyfjarige Lyst van 1781— 1785- " het getal der gepromoveerde Doktoren, in de Godgeleerdheid 28, in de Rechtsgeleerdheid 235, en in de Genees- en Heelkunde J7_, Jaarlyks door eikanderen geweest. Maandelyksche Pryslyst der ra- en uitlandsciie üffecten. Ihlahdsche. Holland. Recipisf. asfte Penn. ordin. M «tCts. 78 a 8o| pCt. Dito 30 jar. Rent. 5 prCts. 74§ a 80. Obl. 5k> naam en met Pap, si prCts. 74 a 80. Zeeland. 4 prCts. 84 a 8^. Dito 3 prCts. 68 a 70. Dito 2* prCts. 60 a 61. Friesland. 2 prCts. 65366. Utrecht. 2iprCts. 80a 82. Generaliteit. 3prCts.83a92 Last-en Veilgeld 2§ pCts. 67870. Z. Doorl. Hoogh. 3 prCts. 91 a 94. Dito nieuwe Negot. 100 pCt. Dito af prCts. 80 a 83. O. I. ö Lot. 3 prCts. 74* 77- Nieuwe Lotery 105 pCt. Estoelsche. Bank-Aft. 183. O. Ind. 169- 4. Zee—— O.Z.Z.Ann. Dito nieuwe 3 pi"Cts- Geconf. 79f, Ja I- Dito gerd. 78|. Dito Ï751. . 4 prCts. Geconf. geil 99a |. 5 prCts. dito-ri8ï a 119I. Lond. 25 Nov. Fransche. O. l.C.Aét. van c< 2500 2078 Dito van oC 1000 oC 921. Disc. Kas 356.5. Lotery April 1783. DitoOftob. c£ 620. DitoEmpr. 20oMilI.96a97prCc.Dit» 125 Mj!l.i04.|ai.o4|prCt. Dito 8c Mill. 1.07 prCt. Dito zonderBullet QQiwCt. Dito 120Mill. 855.^ !Vyr26Nov. Diverse ButTENLANDSCHE. Amerika. 5 prCts. 99I aioo|.. DitC4pGts. io6|aio8. Dito liquid.Debt.500,000DolL73 a75 pCts. Dito by F. Stadnitski 1233125. Dito by Stap* horst ii8ai2o. Dito nieuwe I02J a 1031. Kwik cnWenerb*. 5 prCts. 101 a io2§. 4§prCts. 961a 99. Dit0 4prCts. 943971. Spanje. sprCts. ico^a ioij. Dito 3i prCts.8.7§ 3 89. Frankr. Gener. Guar. 4 prCts. 95 a 96. Rusland. 5 prCts. 98$ a 99§. Dito 4§ prCts. 94J a 99. Dito 4 prCts. 97 a 99 Zweden. 5 prCts. 95 a 96. Dito 41 prCts. 92 a 931.- Dito 4 prCts. 89 a 92. Denemarken. Toll. 4 prCts. 96 a 98. Dito Holft. 4; prCts.9óJa98. Dito Leen. en Wisf. B. 4 prCts. 94 a 96. Dito Kroon. 4 prCts. 95396$. Dito Afiat.Comp. 100a 101. Polen. 5 prCts. 98!a ico. Saxen. Onverwisf. Steuer 3 pCts. 34^335 ftv. Dito Ordin. 3 pCts. 36a 36Ï ftv. Dito Kametft. 3 prCtw35 * 35l ftv. Dito 2 prCts. 28|a 30$ ftv. PRYS DER GRANEN. TARWV Het Last. Ggld. Poolfe bonte en witte 170 a 210 Dico rode • . 160a200 Warder,Heugf.eaElb. 160 aïoo Koningsberger . löoaiSs Vriefche . . 1408176 Bovenlandfche . . 1553170 Voorlandfe rade. . ï3oai55 Zeelandfche „ . i7oaïoo ROGGE Hettéstf Ggtd. Pruisfche . t 9531155 Koningsberger • 95 atijPoramer, Colb. en Stett. GARST , KAVE», B©ESW. VriefcheWinter . 74 a 96 > Zèeuwfche Overra, . 78 a 96 Brouwhaver . . 64 a 78 • Boekw.Amsf.enGooil. L. i* 1 24 Dice Brab. en Vtaaraf. L. ——. ■ oly, traan ïn haarde»,- Koolzaat, Zeeuwsch en Overm.'tLast e<34 339 SlagLynz de Ton van 5 fch. . ƒ 7?3 8J Hennipzaat ... . ƒ ö^a 7 Raapoly,d'Aam ƒ40 940? dito Lyn . ƒ36 a3fii dito Hennip . ƒ43 344,, WalvlscIrTraan, 'tqtiart. van 12 Stek. ƒ75. I Dito rode ƒ 52 w i s S js L - C O U R S. Madrid op Ufo van Londen, zigt f} 39,4,3 2 maand % oö|. dito op2m. ft 39,is| Bilboa- . . , % 951 Hamb. zigt K. 351. Cadis $ 95Ï dito 2 m. ft. 35Ï. Seviiien . . $95? Altona,zigt ft. 35I Lisfabon . • % 5*1 dito 2 m. ft. 35! Venetien . . $ 94?- Breslau,6w.dat. ft. 45s Genua . ... % 86| Wenen, 6w.dat.ft. 35?- Livorno . . $.93} Antwerpen pC. af verl., Parys, 2 m. .- § 49i\ Gent . pC. 2|verl. dito zigt . . \- 49?j Brusfel . pC. 2jverL |Bourd-jaux,2Hi. . % 49} \ Zeeland . pC^ af verl.' jdito, 1 tn. . . %-4°f i Rotterdam-.-. pC, £ C) Deel I. btadz. 16$,  C 184 3 specie — cours. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC.Sfajl dito, per banco - . . . pC. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5, ?§ Nieuwe Louis d'or ir,7,Jï Oude dito . . ƒ 5, 6§ Zonne Piftol. ƒ11,4 Franfche Piftol. . ƒ 0, 7 Carolin. . ƒ 11,ii Pruisfif. dito . f 9, 6 Croix de Malta ƒ 13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9» 7 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,14 Spaanf. dito . ƒ 9, 5 dito Grof . ƒ 25, 7 Guinies . . /r2, 3 Bankgeld . 99|aioopCt. Souveieine . . ƒ15,17 | Amsterdam 29 Novemb. 1790. GEBOORTE. TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week,"is geweest: te Amfterdam 198: en te Haarlem ar, onder welken laatften 6 beneden de 12, Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS - OPGAVEN wegens in- en uitlandsche boeken, prenten, kaarten, &c. A. Loosjes Pz. Boekverkoper, te Haarlem, is voornemens, «net den aanvang van het Jaar 1791. uit te geven en heeft op de Pers, ----- een Nieuw MAANDWERK: ? onder den Titel van KABINET van MODE en SMAAK, Waarin, behalven de natuurlyk gekleurde Afbeeldingen, ▼an de nleuwfte Buitenlandfcbe Modes, Kleederdragten en Huiscieraadien, ook die van Hedendaagjche l'aderlandjcbe Kleedingswyzen en Oudbollandfcbe Dragten , zullen voorkomen, leder Stukje zal uit vier Bladen 8vo. Letterdruk en twee Platen beftaan, behelzende Verhandelingen, Vertoogen, Vertellingen en Dicbtftukken &c Daar en boven zal 'er van tyd tot tyd e§n Muzykftuije worden bygevoegd. Het werkje zal op fyn Postpapier, met een nieuwen Garmond Letter gedrukt worden, en de Uitgever zal alle pogingen aanwenden, om het tot een aangenaam en onderhoudend Maandwerk van een geheel nieuwe foort te maken. Sn onze vorige No. n6. bladz. 170. kol. 2. regel ir. ftaat :die derVate», (van Koortfen gefprokerO 't geen hadde moeten zyn, die der, of op de, Stbtptn. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES. i WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 14 tot 20 Novemb. te Hamburg. f Hoogfte ftand 28, s.|. deni4Nov. Barom. •{ Laagfte . . 27, 7J. den 20N0V. LGemiddelde der gehele Week 28, 1 f. Therm. fHoogfte ftand 5j°.'s Midd. van den 20N0T. Reaumur. i. Laagfte . . 40. onder o.'s Morg van den 28N0T, LGemiddelde der gehele Weels,i-8 grad. Heerjcbende wind Z. O. Dacslyksche Waarnemingen, buiten Haarle' baro thermo- | streek i790 me- meter. i der luchts Nov. [ ter. Noord; Zuid. { wind. steldhei. f29. 9 41* 4/i z. t. o. 24.< 29. 9 40 50i z. w. bewolkt,'sAv. J 29-91 39 39 z. helder' f29. 9| 40 40 z. t. w. T 25--)29. 9|. 47 47 z. z. w. bewolkt. (.29. 7| 4! 41 f29.4 47f f 481 w. z7w. betrokken, regen. 26. < 29. 4 5o§ 50 ,w. buyen en zeer L.29. 7 4(5 46 w.n.w. h'-rdewind. f 29 Io| gfj_ 371 n. wT "\uyig7m«l^eT7n 27-< 29.n| 44! 45 n. n. w. harde wind, 'sAv. (_30. if 39§ 39 n. t. w. bewolkt en ftil. f3°- Ss 3° 29 n. t. o. 28.S30 3ï 38 42 n. n. o. 'sMorg. helder, _/.30-3l 32 31 verder bewolkt. ^ ( 3» 3 29 28§ o. t. n. Voorm. helder, 29. < 30. i§ 35 41 o. verder bewolkt, ( 30. o* 29 29 o. t. z. 's Avonds helder. f29. 9§ 32 I 31 o. t. z. 30, J 29. pl 34 j 33 . betrokken.'sMorg, [29. 82 32l 1 32 iets fneeuw. In de afgelopen Maand November. Hoogfte Therm. den sden 's Middags 53J gr. Laagftedito, den i8den's Morg 2(5gr. De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogtend .Middag en Avond, is geweest 40^ grad. Is of grad. lager als in ; Novemb. 1789.  No. 128. A G E M' E: iV E KONST- en LETTER-BOBE, F ^ 0 R M E E R- EN MI N-GEOEF PENDEN. Vry dag den *©: December. J5 E R S © T JE N. OA OOT-BRI TAN NI E N. i*^^f8en zegt, dat Dr. Robertfon zyn meesterïyke [ 11/f ü| pen, gedurende enigen tyd, heeft bezig IV* fly gehouden, met het fchryven van ene Ge!^^® fchiedenis van Afia, die, binnen kort, in liet licht zal verfchynen. De Levensbefchryving van Dt. Franklin, doorhem zeiven opgefteld, word ook, eerstdaags, te gemoet gezien. De Letterkundige fmaak van den tegenwoordigen tyd, in dit Land, verfchilt zo veel van dien over een Eeuwe, dat zommige Boeken, die toen bykans voor Scheurpapier of Koffybriefjes dienden, thans naauwlyks voor enigen prys te bekomen zyn. In de maand Maart laatstl. wanneer Dr. Hariuood, Hoogl in de Ontleedkunde, te Cambridge, over de vergely-ketide Ontleedkunde les gaf, en het menfcheiyk Bloed met dat van andere Dieren vergeleek, nam hy gelegenheid, om op het gering onderfcheid ftil te ftaan, 't geen zig in de beitanddelen opdoet vari het bloed der Dieren van onderfcheidene Geflagten en-foorten.: waar uit hy, natuurlyker wyze-, afleidde,/dat het ene Dier met het bloed van een ander van verfcniilendeH aart zou kunnen» leven-, mits*- het j V. deel. bloed, zonder hinder , in deszelfs-geftel konde ge! bragt worden. Deze aanmerking gaf hem aanleiding. S tot het bybrengen van verlfcheidene onvolkomene proefnemingen ter overlapping, die, omtrent in het midden van de vorige Eeuw, door Dr. Itower, te ■ Oxford, en anderen gedaan waren, doch 1'chielyk gefluit wierden door de bygelovige vooroordelen van het Gemeen. De Hoogleeraar befloot de les met eea verflag van zyn eigen gemaakte verbeteringen in deze overtapping, en het opnoemen van ettelyke keurige proeven, die hy zelve genomen hadde, op ene grote verfcheidenheid van Dieren, het meest uit elkander lopende, ten aanzien van derzelver voedzel en maniervan leven, welke te krygen waren. Uit welk een en ander hy aantoonde, dat in gevallen, waar by ander» een onvermydelyke dood, uit ene fchielyke bloedftorting, te wagten ftond, men als dan, by een menïchelyk voorwerp, ten minfte, toevlugt tot ene overtapping van bloed uit een levendig tam Dier behoorde te nemen; ten einde, langs dien weg, ene volkomen befwyking des Lyders voor te komen. — Om de mogelykheid ener zodanige Konstbewerking aan te tonen, wierd'er een Schaap en een Jagthwnd* zynde een Spion, in de Collegiekamer gebragt, enna dat het bloed van den Hond zo veel was afgetapt, dat het Dier geheel roerloos lag, of dat men gene andere dan zulke ftuiptrekkende bewegingen daar aan befpeurde, welke blykbaar enen onmidüelyk volgenden dood aankondigden, wierd, op dat tydftip, de buis, welke voorafin gereedheid, en in den ftrotvan het Schraap gebragt was , mede in de ftrotader van den Hond- geleid* waar door het bloed van het eea Aa i»  in het ander Dier overliep. Binnen weinige feconden, gaf de Hond blykbare tekens van bekoming : en men bleef nog «nige minuten met deze overtaptapping aanhouden-, tot dat het Schaap-, wegen» het verlies van bloed, begon flaauw te worden. _ Thans maakte men een einde aan deze konstbewerking, en men verzorgde de ader in des- Honds nek. Onmid delyk volgde deze een Knegt, at, nog dien dag, vry goed-, en is tot heden in het bezit van Dr. H. zonder dat men enige verandering in zyn geitel of ma nieren kan befpeuren. De tegenwerping., meermalen tegen, deze Proefne ming gedaan, uit hoofde van de moeilykheid, om de lucht van den dampkring buiten te houden, welker indringing dodelyk zou wezen, word volkomen uit den weg geruimd, wanneer men het bloed met een volle ftraal door de buis laat lopen, eer men dezen in de ader van het. bezweken. Dier brengt,. Te Aberdetn, is, den 19 November, in den Ouderdom van 23 jaren, overleden, de Hr. James I/ay Beattie, Hoogl. in de Zedelyke Wysbegeerte, aldaar. FRANKRYK. De Hr. Dizé, lid van het Koningl. Genootfchap van Biscaye, heeft door verfcheidene proeven, zo wel van ontbinding als vereniging, bevonden, dat het ko per der oude Griekfche en Roineinfche Munten, Dolken, en andere fnydende Werktuigen, deszelfs kleur, hardheid en duurzaamheid, niet aan enig byoemengd yzer, gelyk Geofroy, of aan Arfenik,gelyk *Monnct beweerde, te danken hebbe, maar slleen aan een gedeelte tin , welk 'er des te meer in gevonden word, haar mate de Munten of Gereedfchappen harder en onrekbarer zyn. De Abt Mongez heeft deze Proefnemingen omftandig opgegeven, in ene Verhandeling, welke hy over dit onderwerp aan de Kon. Akademie der. Opfchriften en fraaye Letteren beeft voorgelezen. N E D E R L A N D E. Ni Leyden In plaats van wylen den Hoog Ed.Gr. Hr. Mr. P. v. Bleistuyck, is tot Curatorvzn's Lands Un've fiteit alhier aangefteld de Wel Ed. Gr. Aclub. Hr.. Mr. P. H. van de Wall.,. Oud-Burgemeester en SLaad der Stad- Dordrecht... Middel,, om de Melk, in de Zomerwarmte, voor het schiftsn es zuur worden te bewaren.. QMeaegedesld.') Men vindt,, in. een der laatfte Stukken van het Journal ds. fbyfique, als mede in het Egr. des Jour- naux van September dezes jaars, het verhaal ene^r Proefneming van den Hr. Geanty, waar by hy de doos zuren geftremde Melk weder geheel vloeibaar maakt, en irr derzelver vorige» ftaat terug brengt „ door dezelve met de lucht van vlug loogzout te bezwangeren. i fn een volgend Stuk dezer Maand werken merkt de Hr. Bouillon de la Grange, in een Brief aan den Hr. de la Metheriè, op deze Proefneming aan, dat de geftremde Melk op die wyze wel volkomen vloeibaar word, doch altyd een fcherpachtigén fmaak en onaangenamen re.uk verkrygt. Hy geeft dus een ander middel aan de hand, welk de gekaasde Melk weder geheel in haren natuurlyken ftaat herfteld. Hy laat naamlyk eerst de Melk, 't zy Vrouwen-,'t zy Koe-: melk, door Wynfteenkristallen ftremraen, en verza» digd dezelve dan met ene oplosllng van Planten loogzout, waar door fpoedig al het ftremzel verdwynt». en de dus herftelde Melk, nog in fmaak, nog in kleur'te onderfcheiden is van de verfche; hebbende zelfs nog dit boven deze voor uit, dat zy niet ligt weer geftremd word , doch men heeft viermaal zo veel Wynfteenkristallen daar toe nodig, als om verfche Melk voor het dik worden te bewaren. Dan het is misfehien voor de huishoudingen en in 't gemene leven van minder nuttigheid, om Melk, die eens door zuren geftremd is , weer vfoeibaar te maken, als dezelve in de zomerwarmte voor de natuurlyke fchifting en zuur worden te bewaren. Onbewust derhalven van de gemelde Proefnemingen, beproefde, ik dezen Zomer, of ik niet de Melk, door by voeging van een weinig loogzout, voor fchiften. zoude kunnen behoeden, zonder dezelve een vreemden onaangenamen fmaak te doen krygen. En de uitflag beantwoorde zo wel aan myne verwagting, dat, ik by herhaalde Proefnemingen bevonden heb, dar ene enkele droppel van ene wel verzadigde oplcsfing van vast Planten-loogzout QOleum Tartari per de/i-, guïumj, 12 oneen verfche Koemelk, 8'dagen lang, in de heetfte zomerdagen voor zuur worden bewaarde, zonder dat aan de. Melk enige verandering van fmaak te- befpeuren ware. Voor lieden, die Melkfpyzen niet kunnen verdragen, uit hoofde van ligt zuur worden in de maag, was dus ook de byvoefing van enige weinige droppelen ener diergelyke oplos» ling, zeer- aan te raden.. S. G. NIEUW LTTTKO MENDE BOEKEN,. akademisc-he en andere schriften. Frankhyk. Geograpbie des Grecs analyfée, ou lesfyjlemtM d'Eratoflbenes, de Stralen & de Ptolomie comp ar és entt' eux ö* avec nos connoisfances modemes, par M. Gosfelin. Paris 1790. 4to. 148 bladz. met pl. en kaarten, Oit \mk, welk met de» tttr  eerften prys van de Franfche Akademie der Opfcbriften en fraaye Letteren bekroond is, verdient den grootften lof, en is reeds met veel toejuiching door't publiek ontvangen .wegens de uitgeftrektheid van de daar in voorkomende na fportngen, en da kiefche oordeelkunde, die 'er in doorlfraa'c: Het zelve behelst ene Gefchiedenis der Aardrykskunde in de oude Eeuwen, en der vorderingen die de menfchen van tyd tot tyd in die Wetenfchap gemaakt hebbeu; byzonderlyk word hier in het Aardrykskundig zamenflel der Grieken in zyn geheel befehouwd, de gronden aangewezen, waar op het zelve gebouwd was, en de juistheid dezer gronden getoetst, door dezelve met onze tegenwoordige kennis te vergelyken. (Journ. des Spav.) Espr.de Journ. _ Eloge civique de Ren}. Franklin &c. par l'Abbé Fauchet. Paris 1790. Ene zeer fchone Lofrede, rnet veel welfprekenheid uitgevoerd, en met algemene toejuiching aangehoord, door de afgevaardigden uit de Nation. Vergadering, door die uit alle Departementen des Koningryks tot de Confederatie, door ■de Mafte, denCommandant Generaal,deVertegenwoordigers der Gemeente, de Voorzitters der Wyken, de Kiezers van Parys, en ene ontelbare menigte van andere toehoorders, die allen zamengevloeid waren, om de gedachtenis van hunnen groten Voorganger in het (lichten der Volksvryheid plechtig te vieren. De redenaar befehouwd hem hier intusfchen alleen als mensch en als grondlegger der Vryheid , terwyl hy het aan anderen overlaat zyne verdiensten als geleerde en natuurkundige te melden. Espr. de Journ. Nederlanden. Alcibiades , door A. G. Meiszner, op een vryen trant in 't Nederduitsch vertaald, met Platen: Eerlte Deel 348 bladz., 2de Deel 335 blad^. in fivo. Te Haerlem, by F. Bobn, 179°. prys f 2-10- Bianka Capello, door A. G. Meiszner, uit het Hoogdmet Platen, 2 Delen, 567 doorlopende bladz. in 8vo. Te Haerlem, by A. Loosjes Pz- 1790. prys ordin. pap. / 1-16groot pap. ƒ 2-14- elk Deeltje. Frank van Borsselen en Jacosa van Beteren , door A. LoofjEs Pz. 274 bladz. in gr. 8vo. Te Haerlem,by A. Loosjes Pz. 1790. prys ƒ 3-12- Wy hebben gemeend deze drie werken voeglyk by elkan deren onder één berigt en beoordeling te kunnen brengen; als zynde in denzelfden fmaak gefchreven, te weten, by weeë van een Drama, welk de perfonen, in cie Gefchiedenis, waar over het Stuk loopt, betrokken, fprekenden invoerd, terwyl het eenvoudige en oorfpronkelyke der Hiftorie zelve, met byvoegzels der verbeeldinge en dichterlyke vryheden bekleed en de gefprekken , door korte tusfchenverhalen , aan eikanderen geknoopt worden. Naar mate deze Byfieraden veelvuldiger zyn, krygt dusdanig een Dramatisch Stuk meer de gedaante van een verfierzel of Roman, die wel de •waarheid der Gefchiedenis ten grondflage, doch, voor het merendeel, geen beftaan dan in de verbeelding heeft: gelyk byzonderlyk de beiden Stukken van den Hr. Meiszner, zeis volgens diens eigen oordeel, in dat ligt moeten befehouwd worden, en voor niet meer dan Cefchiedhundige Romans te gouden zyn. Welk een bevallig voorkomen werkjes van dien aart, wel uitgevoerd zynde, ook mogen hebben, hoe zeer zy ook ift ftaat zyn te treffen, jeugdige hartstogten en 's mtnfchen zinnelykheid in 't algemeen te roeren, js zelfs koelzinniger lezers, die vatbaar voor de fcLoonheden van vernuft en fmaak zyn, in opgetogenheid te brengen, komt het oi:s egter voor, dat zy, in 't algemeen, meer gefehikt zyn om te behagen, dan om wezenlyk nut te doen; meer dienstig,ora, onder het lezen, de verbeelding en de hartstogten te kitte, len, dan om het verftand te verligten en het hart te verbeteren, of ftoffe tot aanhoudend e;nftig nadenken en zedelyke verbetering op te leveren: — geiyk fmakelyk toebereide en fterk gefausde Spyzen wel het gehemelte voor een poos ftrelen; doch ligt de maag kunnen ontftellen,en de gezondheid benadelen: — fchoon wy nogthans geenzins willen ontkennen, dat, wanneer de onderwerpen met oordeel worden uitgekozen, en, zonder te veel bykomenden tooi, met \ kieschheid behandeld, deze dramatifche manier van fchryvea ! nog al hare byzondere nuttigheid konne hebben, zoomden I fmaak te verbeteren, en de Karakters (wanneer men niet te j verre van de Gefchiedenis afwykt) des te beter te doen uitI komen, als om de Leeslust gaande te maken, en, meer op1 pervlakkige en aan het zinnelyke gehegte gemoederen tot verhevener kundigheden op te leiden, en hun geest voor mannelyker onderwys vatbaar te maken: of om zelfs, een meer verligt verftand en wel geplaatst hart, er.e aangename uitfpmning en vervrolykend onderhoud te verfchaften. Wy maken gene zwarigheid, om, vrymoedig, onze gedagten te uitten, of de voorhanden zynde drie Stukjes, al of niet, en zo ja, in hoe verre dezelve, ons voorkomen, op deze uitzondering regt te hebben. De Alcibiades en Bianka^, hoe fchoon en meesterlyk ook in haar foort uitgevoerd, en hoe zeer het oorfpronkelyke hier van, in beiden de vertalingen, door enegoede overzet* ting behoudtn is, twyffelen wy echter, of, met opzigt tot het nuttige, van het algemene gros dier fchriften mogen uitgemonfterd worden. Meiszner munt ongetwyifeld uit in deze manier van fchryven, en zyne Taferelen, alleen uit een oogpunt van kunst en fmaak befehouwd, verdienen toejuiching en bewondering. Doch hy was hier min gelukkig in het uitkiezen der voorwerpen van zyne fchilderende pen — Hoe veel moeite men zig ook geve om de ondeugd te verfynen, zy blyft altyd ondeugd: gevaarlyker zelfs naar mate zy in fraayer tooi word opgebuld. Alcibiades, zo als hy tot nog toe hier voorkomt, is, bykans van zyn kindschheid af, aau wellust overgegeven, afgerecht op minne-treken, en uitgeleerd in de konst om bet volk te behagen, waar toe zyne uitmuntende ziels- en ligchaams-gaven, nevens zyne uitbundige Schatten, hem enen natuurlyken aanleg gegeven hadden—— De ware Alcibiades was zeker een wellusteling, zo wel als eerzugtige Volksleider van de eerfte klasfe,doch by bezat zo wel grote Griekfche Deugden als Ondeugden. Met al zyn Ariftocratie en Heerschzugt, was hy een uitftekend liefhebber van zyn Vaderland, en een geruimen tyd, uit dien hoofde, de Afgod der Natie. Wat de Hr. M. bewogen mag hebben, om zyne flegte hoedanigheden met zo veel levendigheid te befchry ven, of liever te outréren , sis hem in het licht van een tweden Leveltst ioet voorkomen, Aa a tom*  c tos ) kannen W7 niet begrypen, fefl zy hy beeft willen tonen wat «yn vernuft en pen verrnogt. Kcrt om, hoe kfagtig en vol ïjitdrukking het Tafereel hier van gemaald ook moge Wezen, boe fterk en gloeyend het kolóriet, hoe fchoon al het by werk, kan het gene aanpryzing voor een algemeen gebruik ■verdienen. Het ftaat gelyk met een mdesterlyk Schilderffuk, doch welks onderwerp de kieschheid vorderd, dat men het agter een Gordyn hange, om alleen door kunstkenners be fchouwd en bewonderd te worden. De Schryver fchynt dit zelve gevoelt te hebben, daar hy hét nodig oordeelde, in zyne Voorreden voor dit werk, waar van de Vertaler, by bet eerfte Deel, een kort uittrekzel geeft, zig hier over te verantwoorden. Wy twyffeien nogthans of het berouw van Alcibiades, 't geen op het einde te wagten is, en'e genoeg2atne tegenwerking zal hebben, op enen hoogst gevriarlyl.en invloed, dien een vooraf ingezogen gif zyner we!Ui5t, byzonderlyk op jeugdige Gemoederen, zo zeer gefehikt is te maken: en of de vergunningen van Go.lsdienst en Zeden by de aloude Grieken ( toegeftaan zynde, dat deze hier zelfs niet een weinig te verre getrokken worden,) niet te zeer verfchillen met die der hedendaagfche meer verligte Kristenen, om het aanltotelyke en laakbare van een gedrag, naar de eerften geplooid, op ene genoegzame wyze weg te nemen. Bianka Capello (fchoon misfehien over *t geheel nog meer, en wel in enen tegengeftelden zin van de Alcibiades, van de ■waarheid der Gefchiedenisfe afwykende, ) kan wel, zonder gevaar, in handen van alle Lezeren gegeven worden; daar de Heldin dezer Hiftorie zig doorgaans in een ongemeen gunstig en bevallig licht vertoond, en als een treffend voorbeeld ener verftandige en deugdzame fchoonheid voorkomt; dan hoe volkomen de Schryver ook hier by, in den geest, bet Karakter en de Zeden der Italianen, voor al van dien tyd, weet in te dringen, ftroken deze geaartheden en zeden, gelukkig, te weinig met de koelzinniger en meer befchaafden der Noordeiyker Europeêrs, en byzonderlyk der Nederlanden , om by dezen enige andere aandoeningen dan van afgryzen en beklag te verwekken, èn de meesten der hier opgehangen Taferelen, anders dan raet rilling cn verontwaardiging, te befchouwen. Het gehele 2de Deel leverd bykans niets op dan geftadig afwisfelende tonelen-van woeste wreed beid, fehelmery, bedrog, verraad, gruwzamen moord eh ontmenschte wraakzugt. Wy erkennen gaarne, nogeefis, dat alles ook hier ongemeen treffend en mecsterlyk is uitgevoerd: maar, waar toe de deugd, zo hoog en naar Waarde 'verheven, om haar eensklaps, in het verderf te zien ftorten, en zo jamuierlyk, zonder herftel, te laten omkomen? Verdiende de moord aan ene voorbeeldelykekuifche en Ilefderyke Sianka, zo als de Hr. M. haar in dit Stuk, (in hoe ve'rre dit met de ware Gefchiedenis over een te brengen zy, laten wy thans onaangeroeid") heeft verkozen af te fchilrferen, eh •die aan enen goedaartigen Franciscus gepleegd, niet (neer gewroken te worden, dan dien van enen ontrouwen an bedorven Bonaventurit Was het minder nodig, in dit laatfte punt, van de waarheid der Gefchiedenis af te wyken, dan in zo vele andere vryheden, welke het Drama en de Roman konden veroorloven ? Een volkomen Zegepraal der boosh^-'d ijaassJU natawbjker wyze, een te. zeer mismoeafgentler!indruk op de zwakke zfnnelykhéicf, om 3e bantfhaving dër rjëifêï geen genoegzaam tegenwigt by te zetten; 't zy men dit & getuvigt uit bet tegenwoordig, of uit het toekomend, leven ontlene. En zulk een tegenwigt vinden wy aan het eirio* dezer Gefchiedenis niet. Ook hebben wy te vergeeftch 'onder het lezen, gewagt, den ouden Capello, die Sp het 'omvangen Gezant'fchap des Groot-Hertogs, hem diens Huwelvk met zyne verloren Dogtcr bekend makende, gereed ftaat tie reize naar Ftorencen aan te nemen, aldaar te zullen ontmoeten. Welk een natuurlyk en belangryk Toneel dit ook Irdde kunnen opleveren, heefc echter de Schryver niet kunn«n goedvinden, om zyne Lezers op zodanig ene ontmoeting tusfchen Vader en Dogier te onthalen: fchoon men.uithec geen op bladz. 507. met een ehkel woord van dezen Gryzaard gezegt word, moet opmaken, dat hy zig met *er daa;i aan het Groothertoglyk Hof toen bevondt. — Dan het bepaald heftek van ons papier roept ons tot een insgelyks korc overzigt van het Derde, hier boven breder omfchreven . Werk te weten Frank van Borsfelen en Jacoba van Beyeren. Fiy aldien die oorfprongelyk Vaderlandsch Stuk moge geoordeeld worden minder af te iteken, ten aanzien van het kunstfehone der vinding, van fierlykbeid in ftyl, en kragt van uitdrukking-, dan die van enen Meiszner, zal echter niemand, den Heer Loosjes dezen lof, ook zelfs boven zynen Duitfchen Medegenoot kunnen betwisten, dat hy een voeglyker ondeiwerp, beter ftrokende met de zeden zyner Landgenoten, meer gelehikt om den Lezer een nuttig onderhoud te verfchafFen. heefi uitgekozen, en zelfs de tederfte tonelen met ene kitschhdid behandeld, welke geen eerbaar gemoed in het minfte kan kwetfen, maar in tegendeel den zedelyken fmaak des Schryvers alle eer aandoet. Gelyk de Hr. L. meermalen getoond heelt met onbekwaam te zyn tot deze foort van Letterarbeid, leverd hy ons hier ene nieuwe proeve van deze zyne bedrevenheid als Dramatifche Gefchiedfchryver. Het Stuk heeft te meer waarde , daar het buiten de vryheden, welke het Drama uit eigen aart medebrengt, en flegts weiriige bvfteraden , zeer na aan de waarheid en het wezentiyke der Gefchiedenis blyft: en egter deze laatfte al het fchilderachtige en behagelyke byzet van het eerfte. Het gehele beloop van het Stuk is ongedwongen en natuurlyk. De Gefprekken meestal levendig, onderhoudenden belangryk; de ftyl eïgenaartig en vloeyend, en niet Weinige tonelen ongemeen treffende en aandoenlyk. De Schryver toond zig niet onkundig van *t menfchelyk hart, en weet vry wel de middelmaat te houden tusfchen het ó verdrevene Sentimentele en het ware gevoelige. Indien hy de liefde van ene Vrouw als Jacoba, en ëefj man als Borsfelen, wat fe zeer veredeld mag hebben, kan zulks te hgter ais enen dichterlyke vryheid verfchoend worden, daar deze verfyning het edel doel blykt fe hebbën, om ds deugd te handhaven en aan te pryzen, en zyne Heldin een des te betame!yker,beminne!yker en verdienstelyker voorkomen by te zetren. — Daar ondertusfchen het Stük zig voornamelyk tót de Gefchiedenis van Jacoba bepaald, en °die van van Borsfelen niet verder aangeroerd word, dan deze,in den laatften ramp, welke de Ongelukkige Gravinne, uit hoofde van haar Htweiyk met dien Stadhouder, otfsrkwam, berrok-  ken W*s, zött dït Draftift, onzes bedifnkebs, rüifn zo gAast den naam alleen van Jacoba van Beyercn hebben kunnen voeren. Wat de Genealogifche misflag betreft, die, in de meeste Exemplaren, tot 3 malen, nam. op bladz. 2, 32 en 99. voorkomt, alwaar Philips van Boürgonje, haar Oom, in plaats van Neef, genoemd word ; dien aangaande heeft de Uitgever ons verzogt, aan het Publiek te berigfen, dat voor die Exemplaren, waar in deze misftelüng onverholpen gebleven is, aan zyne Correspondenten verbeterbladen zyn afgezonden. Voor 't overige kunnen wy net voorby'om nog met een kort Woord gewag te maken van de keurige uitvoering in de uitgave van dit Stuk. Het zelve is op Schryfpapier,met een fraayen Letter, ongemeen zindelyk gedrukt, en pronkt niet alleen met een in 't keper gefneden tytel, verflerd met een zinryk Vignet, maar ook met een allerfchoonfte Plaat,' verbeeldende jacoba en van Borsfelen, in één der Vertrekken van het Hof te St. Maartendyk, toen deze laatfte, onder het Nageregt van den Avondmaaltyd , waar op hy de Gravin vergastte, haar openlyk, op de knien, zyne liefde verklaar de, eh ene uitlegging deed van de zinnebeeldige fieraadjen, waar mede hy het vertrek, uk een foort van toenmalige geestigheid, hadde doen behangen; zynde de beiden Afbeeld zeis in dezen, naar originele welgelykende Portraitten getekend. Deze Konstplaat, zo wel als het Vignet, op het Tytelblad, getekend en in 't koper gebragt dcor den Hr. R.Vin keles, üeekt, beiden m fraayheid van tekening en gravure, 20 zeer af by de Platen, die gewoonlyk tot Byfieraden in gedrukte Werken voorkomen, dat men daar aan ten klaar lten befpeuren kan, hoe zeer beiden de Konstenaar en Uit gever zig hebben roegelegd , om, in dit Stukje, op ene eigenaartige wyze, htt konstfehone aan uitgelezen fmaak te hegten (*}• TEKENINGEN en PRENTEN. parys. De Hr. Strange, Plaatfriyder des Konings, zal nog in de maand November in 't ligt geven, ene Konstplaat, verbeeldende de B'oodfchap van Maria, in 't koper gebragt, naar het beroemd Tafereel vunGuido, in de Kerk der Karmeliten te Parys; als mede nog twee anderen, nam. een jeugdige Kristus, na het kostbaar Stuk van van Dyk, in het Kabinet des Konings van Napels, en een H. Joh. de Doper in de Woestyne, naar de originele Schildery van Murcïïo, in het Mufeiïm van W.Hunter, te Londen. AlledezeStukken zullen te bekomen zyn by den Autheur, in 'tgroot Hertelde'Chaulnes, rue d'Enfer, dh by düHr.Bafan, rue et Hotel ferpente. Le Marechal des Logis, in 't koper gebragt doolden Hr. J. G. Wille, Plaatfhyder des Konings, naar ene Schildery van P. Alex. Wille, Schilder des Konings. Deze Konstplaat verbeeld de menschlievende en kloeke daad van den Hr. Louis Gillet, Kwartiermeester by het Regiment Paardevolk van Artois ,dic, op den weg van Nevers naar Autun , ene jonge Dogter, uit de handen van twee Struikrovers, welken bezig waren, haar in een bosch uittefchudden, verloste. By den Amheuv, Rue des Auguflins, No. 35. Prys 24 liv. en 48 liv. zonder letter. NAR IGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabriek e n, betrekkelyk. . Oxford, den ao Novemb. Laatstleden Woens» dag, wierd in een Herberg te Woodfiock,'mdit Graaffchap, aan de Geinteresfe'erden van de Oxfordfche Vaart en verfcheiden andere Heren,een Model vertoond van een Spuit, uitgevonden, om meer water te bretlgen op ryzende piaatfen in gegraven Vaarten, De Tüeftel van dê2e Spuit is zéér eenvoudig , het vermogen daar van verwonderlyk, en de bewerking sremakkelyk. Het Werktuig kan ook van ongemene» dienst in andere gevallen wezen, 'waar "het op het toebrengen of vermeerderen van water voorkomt/5 Het produkt der Tollen, Aklynfen, Zegels, en andere Rechten, in Engeland, gedurende het twede vierendeel jaars, in dit lopend jaar, is merkelyk minder geweest, dan in het zelfde tydperk van het vorig jaar 1789. als hebbende van 5 April tot 5 July,niet meer bedrr.gen dan 3.230,672 Pft'. 12 f. o§ d. daar het zelfde vierendeel jaars van 1789 heeft opgebragt ene fomme van 3,365 234 Pft. 13 f. aj d 'tgeendus een verfclnl uitmaakt van 134,562 Pft. 1 f. ad. toond van «en Spuit, uitgevonden, om meer water (*) Daar deze arbeid van een onzer beroemdfte Mééste'», -Wiens bekwaamheden in dit vak, voor gene der beste Buitenlanders behoeven te wyken, op zig zei ven te over waardig is, om ene plaats in de Kabinetten der /liefhebberen te bekleden, heeft de Uitgever! A. Loosjet Pz. een klein adntal afzönderlyke Exefaplaren hier van titer.drukken, die by het» te bekomen zyn voor 30ftuiv. 'siUk. In Schotland is een nieuwe ongemeen ryke Kopermyn ontdekt, waar van de löo 3 ruwe Erts asf % Koper opleveren. Aa 3 fcj*.  Cetal der Inwoners van het Russische Keizerryk. Zo als men het 1783 bevonden heeft: niet mede gerekend den Adei, Geestelykheid, Armée te water en te land; Kroons- cn Hofbedienden , Gerichtshoven, Akademien, Univerfiteiten, Seminalien, Opvoedingshuizen, Scholen &c. — Ook niet mede gerekend de irreguliere Tro.upen en omzwervende Wilde Volken. — Zynde het getal de Hoofd fom van beiderlei geflacht, volgens ene zo geloofwaardige opgave, als men van dien aart hebben kan. Gok zyn ónder de Hoofdfom niet begrepen a) De Kalmukfche Familien 401 f) De Kalmukfche Kybithen 12252 Namen der Stadhouderschappen en Gouvernementen en Getallen der Inwoners. Archangel . . 170300 Kurski . . . 910000 Olenetz . . 206100 Woron . . . Soofico Wiburg . . . 186500 Charkow . . 782S00 St. Petersburgsch Novogrod Severs 742000 Gouverment. 367200 Tfchernikow . 74'B53 Reval . . . 202300 Kyew . . . 795800 Riga . . . 507150 Ekatherin . . 7445C0 Polatski . . 620ÖCO Taurien . . loocco Itfohilow . • «62500 Kaukafus . . 48.3fo Smolens . . 892300 Saratow . . 624000 Show ofNeskow 578100 Penfen . . . 640 00 jNovogrod . . 577500 Nifchegorod . 816200 Twer . . • 903600 Wistski . . £17100 Taroslaw . . 740900 Kavani . . . 763300 Wologd . . 556200 Sinbirg . . 731CCO Kos-trom . . 815400 Fium . . . 355598 Wladimir . . 871050 Permi .. . 79«950 Ploskow . . 883400 Tobolski . . S'47°o Kulag . .. . 7,84500 Koliwan . . i7toco Tüla . . 876200 lrkutski . . 365150 Tambow . . 869400 Donifche Kofakk. ioccoo Rsefan . . 887000 ' Orell . . • 968300 Zynde hetTotaal 26,308,098 'Staat der Hospitaeen, in Parys, volgens ene eg te opgave, onlangs daar van by de Nation, Vergadering gedaan. ï. Het Hotel Dieu, heeft jaarlyks een zuiver inkomen van 1,333,258 liv. doch komt nog 9,598 liv. te kort. Door malkandcren komen 'er jaarlyks 17814 perfonen in, waar van 5054 fterven. De Opper- en (Onderbedienden in het zelve belopen 790. 2. I'Hopital des incurables heeft 336,625 liv. inkomen, en geeft uit 317,563- '£r worden thans 199 Itfajis- en 247 Vrouwspersonen in onderhouden. 3. P Hopital de eharité bezit een inkomen vaa 177,359 liv. en bevat 216 Perfonen. 4. Hopital des convalescens heeft 51956 liv. inkomften, en onderhoud 24 Perfonen. 5. Die der Place Royale hebben 23480 liv. inkomften, en onderhouden 23 Ziekbedden. 6. Die van Roquette hebben 31557 liv. inkomen, en 25 Ziekbedden. 7. tHopital de Cbaranton heeft een inkomen van 146,956 liv. en onderhoud 91 Krankzinnigen. 8. De Hospitalen, rue Moufetard, hebben een inkomen van 33767 hv. en 40 Ziekbedden. De gezamentlyke jaarlykfche inkomften dezer Godshuizen bedragen dus ene forame van 2,134,958 liv. PRYS DER GRANEN. ROGGE Heltin. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Proisfche • . 95 a ny Poolfe bonte en witte t6s a 200 Koningsberger . JJa'H Dito rode . . 1g0 a 195 Poiamer, Colb. en Stett. — Warder,Heugf.en Elb. 160 aioï garst , haver, boekw. Koningsberger . ifioaiSo VriefcheWinter . 74 a o.Ó Vrieiche . . 13s?. 160 Zeeuwfche Overm. . 78 a 94 Bovenlandfche . . 146^163 Brouwhaver ' . . 64 a 78 Voorlandfe rode • 125 a 150 Boekw.Amsf. en Gooil. l. 22 a 14 Zeelandfche « .. lójaaco Dice Brab.ea Vlaanif. L. — OLY, TRAAN EN BAARDEN. Koolzaat, Zeeuwseh en Raapoly,cTAam /40 340? Overm.'tLast e<34 339 dito Lyn . ƒ36 336* SlagLynz.deTon dito Hennip . ƒ43 844 van5fcb. . ƒ 7fa 8| WalvischTraan, 'iquart. Hennipzaat . . ƒ 6|a 7 vani2Stek. ƒ75 Dito rode ƒ52 WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van Londen , zigt fj 39,3,2 2 maand $94^ dito op 2 m. fj 39,38,1 tf Bilboa . $ 94! Hamb. zigt ft. 35r& Cadix $ 94s dito 2 m. ft. 35*. Sevilien . $931 AItona,zigt ft. 35Ts Lisfabon . ; $53 dito 2 m. ft. 35^ Venetien . • ^ 94' Breslau, 6w.dat. ft. 455 Genua . . • h 86 Wenen, 6w.dat ft. 30" Livorno . . ? 93s Antwerpen pC. 2-J verl. Parys, 2 m. . $ S°ti Gent . pC. 2Jverl. dito zigt . § 5o| Brusfel . pC 2|verl. Bourdeaux,am. . § 49? Zeeland . pC 2jverL ditOjitt. • • % 49s I Rotterdam pC. | SEÏr*  t ij* 5 Sf E Cl£ -COURS» Baren Goud, per Casfa ƒ 355. ; l pC. 8|a 9f dito, per banco .... pC. NieuweDuk.perft.uk/ï, 8 Nieuwe Louis d or u,7>i* Oude dito . • /S, 6| Zonne Piftol. ƒ n, 4 Franfche Piftol. . ƒ9,8 Caroün. . /ir,n2 Pruisfif. dito . ƒ9, 8 Croix de Malta ƒ13, 5 Lunenb. dito . ƒ9,7 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25, heeft ene befchryving aan de Gene f L/| rale Direktie oveihandigd, van ene door m^&dfè hem uitgedagte manier om grote Stenen, ten einde met des te meer gemak vervoerd, en met nut aan Gebouwen en kleine masfieve Bruggen te kunnen gebruikt worden, zonder kruid, indier voege te fplyten, dat de ftukk n volmaakt vlak en effen vallen. Daar nu deze uitvinding, waar van men zig niet iiegts met veel nut by het bouwen in 't algemeen kan bedienen, maar die ook kan dienen om hout uit te winnen, door verfcbeidene proeven bevonden is volkomen aan het oogmerk te beantwoorden; heeft de Generale Directie der Pommerfche Krygs-enDomainkamer een Affchrift van deze befchryving, nevens ettelyke Exemplaren van de daar by behorende Platen, laten vervaardigen, ten einde deze nuttige uitvinding in Pommeren in .te voeren, en ten gemenen voordele aan te wenden. De Prysvraag, byhetQpvoedmgs-Inftituut teScbnepf entbal opgegeven, nopens „de oorzaken van het al te vroeg ryp worden,en het buitenfporig botvieren der Teeldrift, nevens de middelen, om dezelve we derom binnen hare palen te brengen," is, volgens het oordeel der lieren Hofraad Fcders, te Gottingen, Prof. Platner, te Leipzig, en Hoogl. Rcinhard, te V. DEEL, Erfurt, door den Hr. Bauer, Predik, té Frobburg , in Keur—Saxen, het best beantwoord, en dezen diensvolgens de prys van 30 oude Gouden Louifen toegevvezen Dit uitgewerkt en bondig Stuk zal eerstdaags , met ene Voorreden en bygevoegde Aantekeningen van den Hr. Salzmann, in den Boekwinkel van Crufius, ia druk te bekomen zyn. De Waarfi-huwings-verban lelingen tegen alle buitenfporige involgingen in dezen voor JVlai.sperfonen, gaan thans rond by de Beoordelaars- Daar 'er ondertusfchen flegtséne Verhandeling '.ot wanrfchuwingvoor Vrouwspersonen, in dit geval, is ingekomen, word 'er by herhaling een prys van 15 oude Gouden Louizen beloofd, aan den Schryver, die op de duidelykfte wyze zal aantonen: hoe gevaarlyk en fchadelyk het zy , voor het vrouwelyk geflagt, om de drift der Nature, buiten den Echt te boeten. Zynde de eerst bepaalde termyn, tot beantwoording van dit voorftel, tot aan het einde van 't jaar 179* verlengt geworden. De Koningl. Boekery. te Berlyn, word thans in ene gehele nieuwe rangfehikking gefield. Te voren ftonden alle de onderfcheidene aangekogte Boekeryen elk afzonderlyk: thans worden ze by een, en alle Boeken, naar derzelver byzondere Faculteiten, by eikanderen gebragt: wordende de dubbelde uitgefchoten om verkogt te worden. De Kroonprins heeft, na zvn terugkomst uit Silezien,- op nieuw begonnen met lesfen te nemen, by den Hoogl. Engel, die tegenwoordig over de Gefchiedenis der Korsten lopen : zynde de zedelyke Wysbegeerte, nevensdeGefchiedenis der Philófophie, vooraf reeds afgehandeld. Bb De  De Berlynfche Hoogl. Moritz, die onlangs, uit hoofde zyner zwakke gezondheid, den pnst "'an Geheimfchryver by dm Akaderrjic tlerKomren heeft ne dergelegd,heeft, vïirr3Sept. to* het begin van Octob. de/'es jaars, 8 openbare lesfen, in de Koningl. Schildery-Gaandery, gehouden over enige van de voor naamfte Konstflukken uit die Ver; irncling. Tot een leiddraad bediende zig de Hoogl. van de befchryving cier Beeiden-Gallery, te Berlyn , van den GalleryOpzigter en Rector Puhlmann. De Hr. Murray, te Ge/tinqen. is onlangs tot honorair Medelid van het Koninglyk Geneeskundig Genootfchap te Edinburg genoemd. Den 11 Augustus dezes jaars, 'floeg het On weder des nagts re Oiterwiek, aan den voet van het Haartsgebergte, in een huis, trof daar een te bed liggende Joi,geling, en doodde denzei ven ogenblikkelyk." De yzeren Gordynsroede van de bedftede had de ftraal op hem gevoerd. Zyn Vader, die een ogenblik te voren was opgeftaan, en nog nevens het bed zat, bleef geheel vry. — Ene nieuwe waarfchuwing, om by zware Onweeren liever het bed te verlaten, dan daar veiligheid te zoeken. nuttige inrichtingen. Het Leesboek voor Burgers en Landlieden van den Hr. Seiler, te Erlangen, is door een circulair Bevelfchrift van het Opper-Hertoglyk Confiflorie,te Eifenacb, by alle de lagere klasfen van het Gymnafium aldaar, als mede by alle de Gemene Stad- en L,andfcholen des Mertogdoms, ingevoerd geworden. Daar egter dit Leesboek ook vele algemeen nuttige zaken bevat, die vöor fypere jaren gefehikt zyn, en den Burger en Landman velerley voordelen kunnen opleveren: heeft men tevens ingevoerd, dat'er des Zondags Namiddags, na geëindigde Godsdienstoetfening, een of ander ftuk uit dit Leesboek, aan de jonge lieden, zo in de Steden als op de Dorpen, door de Schoolhouders, in de Scholen, worde voor gelezen, met nader bygevoegd mondelyk onderhoud daar over. Ten einde nu het goed oogmerk by deze inrichting des te beter moge bereikt worden, en tevens alle ongeregeldheden voorgekomen \ is te gely k bevolen, dat deze voorlezingen voor völwasfene jonge lieden, beftendig,in de Steden, door iemand uit de Magiliraat, en op de Dorpen, door een Gerecht- Eerfoon, ook nu en dun, door de Predikanten van et Diftrikc, zo deze door gene te drukke Amptsbezigheden verhinderd worden, moeten worden bygewoond; hebbende, ingevolge hier van, het Opper Konfiftorie ene gedrukte- Inftriiktie voor het gebruik van dit Leesboek, ten behoeve der Predikanten en Sehoolhouderen, laten opftelka. AoVERTISSEifENT AAS OüDÏRft ER VOOGBSN. Zedm Taasthfn 1790 btb ik eenXweekfchoo! aangeleetm welk ik, benevens myne Medearbeiders, alle voordelen van eene openbare en privaat Opvoeding zoeke te verenigen. Dit Infhtut is onder den godlyken bylhtnd in korten tya zeer toegenomen, daar veele Ouders ons met bun vertrouwen Vereerd, en derzelver Kinderen aan onze voorzorz hebben overgegeven. Vyf Leeraars geven in het zelve onderwys en lesfen in den Godsdienst , de Griekfche en Romeinfche Litteratur; de Franfche, Engelfche en Hoogduit, fche Uien; in alle Matheeratifehe Wetenfchappen, de Natuurkunde, Gefchiedenisfen, Aardrykskunde, en Let ter-gefchiedenisfen, en in het Tekenen. In dïr infh'tut worden Kwekelingen van 7 tot 15 Jaren aangenomen,en fiaan onderen aanhoudend opzigt. ik ben ook bereid om Buitenlanders, die de Hoogduitfche Taal niet machtig zyn, aan te nemen; maar daar 'er voor hun by.-ondere Leermeesters, welke hen tot de lesten in de UoogJuiifche Taal moeten voorbereiden, gehouden worden, zyn zy verpigt om jaarlyks zestig Dukaten te betalen, elk vierendeel jaars metvyftien Dukaten te voldoen. Die hier omtrent nader onderrigting begeerd, word verzogt zich aan den Ondergetekenden te adresfcien. Rinteln , in bit Graa/Jebap Scbaumburg den 30 Nov. j 790. GF.ORG ERNST HASENCAMP, Profesfor der Opvoedings-kunst en Phüologie, en Rector der RaadiSchoole, te Rinteln. NEDERLANDEN. Brussel. De Akademie der Wetenfchappen en fraaye Letteren, alhier, flegts één Verhandeling ont* vangen hebbende op de Prysvrage, in 1788 opgegeven, „nopens de nog onbefchrevenelnlandfchePlanten: en die „ Wegens de Togten van Cafar in de Nederlanden, van t zelfde jaar, geheel onbeantwoord gebleven zynde, heeft, in hare laatfte Vergadering van de maand October.deze beiden Vragen ingetrokken, en op nieuw de twee vok-ende opgegeven, om voor 1 Aug. 1791 beantwoord te wórden: Voor de klasfe der Natuurkunde: Zyn \r hinder. palen, tvlken het opre&ten kunnen in den weg ftaan van Zoutketen aan de Zeekusten van Vlaanderen; welken zyn deze hinderpalen; en welken de middelen om dezelven uit den zueg te ruimen ? Voor de klasfe der' Gefchiedenis: Op hoedanig ene wyze zyn deGcfchi len tusfchen Margareta, Gravmne van Vlaanderen en Ihnegounitn, en jan en Boude wyn v-an Avcsnts, hare Zonen, afgelopen? De Prys Op ieder de-- Vragen zal zyn een Gouden Medailje, ter zwa., ?aa 25 Dukaten, De  ( if5 ) De Verhandelingen moeten in 't Latyn, Fransch, of Vlaamsch gefchreven zyn, en vragt vry, met in agt neming van de gewone gebruiken by alle Akademien, gezonden worden aan den Hr. Abt Mann, aanhoudend Geheimfohryver. De Akademie verlangt de uiterlTe naauwkeurigheid ïn de aanhalingen: moetende de Schryveis zorg dragen om de Drukken en Bladzyden der Boeken, d^e zy aanhalen, op te tekenen. Haerlem. Sedert een geruimen tyd bevond zig de Hr. Savareft,z\s Chef van 6 Jongelingen, die van het Napelfche Hof ene jaarwedde trekken, te Schcmnitz, in Hongaryen, om deze Kwekelingen in de Berg- en Mypkunde te onderwyzen. Twee derzelven, met name Kuprechten Tondi, reeds grore vorderingen in de Scheikunde gemaakt hebbende, vielen, enige maanden geleden, op het denkbeeld om te onderzoeken, of men niet uit onderfcheidene Aardftoften , C gelyk Bergmann dit reeds van zommigen vermoed hadde) byzondere Metalen konde verkrygen. Zy beproefden zulks eerst nipt zwaar-?Spathaarde Qterra ponder-oj"d), daar na met Kalkaarde, als ook met Magnefia of Bitteraarde, uit't Epfonszout, en eindelyk met de Kiezelaards {terra filicea,") Na voorafgaande zuivering dezer Aardens, vermengden zy dezelven met houtskool, en lynolie,toteen deeg, welke zy in een kleinen Smeltkroes deeden. Dezen kroes zetteden zy in een groten kroes, met houtskool poeder gevuld, en bedekt met 4 t8 gecalcineerde beenderen, cn ftelden dezelve in een Smeltoven, welke door 1 Blaasbalgen wierd aangeblazen, gedurende i| uur. In de kleine Kroefen vonden zy als dan zeer brofe Metalen, in de gedaante van Reguli van onderfcheiden eigenfchappen en fpecifique zwaarte. Deze Proefnemingen gefchiedden in Juny, July en Auguftus laatstl. en het leed niet lang of het gerugt dezer nieuwigheid verfpreidde zig wyd en zyd inde Scheikundige waereld. Velen hielden zigmetdevermeende ontdekkers ten volle verzekerd van de wezenlykheid dezer reductie der gezegde Aardftoffen in Metalen. Dan de beroemde Berlyhfche Scheikundige Klaprotb, die mede al fpoedig uit Schemuitz bergt nopens deze gewaande ontdekking ontving, en verzogt was zyne gedachten daar over medetedelen, oordeelde genoegzame reden te hebben om de waar heid der zake in twyffel te trekken; ja agtte het no dig, om, by een eigenhandig berigt, in het Intelligenz-blatt van de Jenafc'it Alg. Litteratur-Zeitung van 6 Nov. dezes jaa-rs,_het publiek te waarfchuwen, om niet al te overylend in dezen te oordelen. Hy verzekerd, in eigen perfoon, herhaalde proe ven genomen te hebben met fwaar-Spath-aarde, dog waar van alle de rikkomften tot geen ander eindege diend hadden, dan om hem van de ongegrondheid des reeds te voren plaats gegrepen hcbbenda vermoedens, als of byzonderlyk uit: deze Ajrdftofte enig Metaal te krygen was, ten volie te overtuigen: zeggende wyders, nog werkelyk bezig te zyn, met gèlyke proefnemingen op alle de overige Aardftoffen, waar uit de vermeende Reguli ontftaan zouden wezen, in 't werk te ftellen. Middelerwyl deeld hy, voorlopig, een uittrekzel mede van enen Latynfchen Brief over deze zaak, 1 dien hy van den voornoemden Hr. Savarefi ontvangen hadde, en waar van wy de Vertaling "hier laten volgen. De Reguli, uit de zwaar-Spath-aarde, Kalk-aarde en Magnefia, van ds Heren Ruprecbt en Tonfli, in de verlopene maanden July en Augustus gehaald, fchoon voor afzonder. Jyke Metsien reeds verklaard zynde, zyn my egter voorge': komen, of bloot yzer te wezen; 't geen gy weet,dat, door middel der koolftoffe, Veelerleye gedaanten kan aannemen; weshalven ik geen agt fioeg op derzelver fpecifique zwaarte of koleur; — of mogelyk een byzonder Metaal, met veel yzer bezet. Immers zag ik, dat byna alle de Reguli door de Magneet aangetrokken wierden; dat zy allen, boven dien, zeer veie geiykheid aan eikanderen hadden; en eindelyk, dat elk derzelven, in de kroes geworpen, in Metaal veranderde. Aan den Hofraad var. Bornn,te (Venen, fcbryvende, die zo veel ophefs van deze Reguli gemaakt hadde, in het twede deel'van zyn Catalogus der verzameling van Delfftof. ] fen van Mejufv. van Raab, deelde ik hem verfcbeidene vap ! myne aanmerkingen hier omtrent mede, en gaf hem my» ! vermoeden te kennen, dat deze Reguli, ten minften grootdeels, uit de Koolftoffe konden ontftaan zyn, dcor behulp van welken alleen deze Aardftoffen gereduceerd waren. Naderhand zond ik een breedvoerig biftorisch verflag van deze zaak, welk toen reeds in druk was uitgekomen, naar myn Geboorteftad Napels; ftellenrie ik daar tegen over het berugt voorbeeld inzonderheid van de Siderites, als door de beroemde mannen Bergmann en Meyer, na zo vele Proefnemingen , voor een afzonderlyk Metaal gehouden zynde. Zie daar, zeide ik, de reden, waar om de Magnefia, de Molybdcena, en de Tung/ieen, door de Magneet aangeirokken worden. Egter hadde ik, toen ten tyde, myn gevoelen omtrent dit ftuk, nog door gene rechtflreekfche Proefneming bekragtigd : zulks bet zelve voor een enkele gisling of onderftelling te houden ware. Thans echter agte ik het voor bewezen, dat de Kolen foortgelyke Reguli opleveren, als waar van het gerugt is uitgegaan: daar ik zelve, bykans met denzelfden ineitel , op geiyke wyze, in alle dezelfde omftandigheden, waar mede de vermeende reductie der Aanlitufttn «eik-regen was, ten Proef met Kolen alleen nemende, in het binnenfte gedeelte van den kroes, verfcheiden Reguli kreeg, die, zo in gedaante, als koleur en uitt<-rlyke hoedanigheden, met dezelven overeen kwamen, behalven zulken, die, buiten op de verglaasde masfa, zig vertoonden. Éy deze proefneming waren verfcbeidene lieden tegenwoordig . ook waren twee van myne Medgezelien, nam. de Heren Mihgrani en Lippi, hier van niet alleen getuigen, maar ook myne Medehelpers enz, , B b a „ G«-  C 19e 5 „Gevolglyk, (voegt 'er de UylKtapfbJh by) beeft | de Hr. Savarefi, onder dezelfde behandeling, en alle overige volkomen gelyk ftaande omftandigheden,onder welke de berugte Reguli ontftaan zyn, dog zonder enig byvoegzel van Aardftoffen, het zelfde produkt verkregen ! In hoe verre egter ook dit vermoeden gegrond zy, dat alleen de Kolen de (toffe opleveren voor de bekomene, naar Reguli gelykende, Subftantien, zal nader onderzogt dienen te worden." Beproefd Middel, tot redding van men- SCHE n , Df E DOOR DEN BlïXEM GETROFFEN EN SCHYivJBAAR DOOD Gi-SLAGEN ZYN. (*) {Zo als bet zelve, in het volgend voorfchrijft, by het Opper-Gezondheids Collegie, te Berlyn, op Koninglyk bevel, is, opgegeven , en in de Pruisfifche Staten,algemeen bekendgemaakt.*) „Wanneer het ongeluk wil, dat een mensch door den Blixem getroffen, en fchynbaar dood ter aarde geworpen word, moet men hem, zo dra mogelyk, 1 tot op het hembd ontkleden, en vooral terftond hem ' van zyn Das of Strop, en van alle andere banden i aan zyn lyf ontdoen. Men make hier op, in -alleryl, 1 op enigen afftand van de plek , waar op hy getroffen wierd, en zo mogelyk,in een losfen grónd, een feoHïbrrtjaal graf, van zulk ene lengt'?, dat het lighaam, regt ukgeftrekt, bekwamelyk daar' in kan leggen, en omtrent een half voet dieper, dan d: perfoon dik s. Hier op trekt men den geflagenen. ook het hembd j uit, en legt hem geheel nakend ën waterpas*. in het klaar gemaakte graf, en wel in dier voege, dar. hy op den rug, en methet hoofd een weinig hoger ,dan piet de voeten, te liggen komt. In deze rigring be dekke men wel zyn. naakt lighaam geheel, tot op een j hands-hoogte, met de uitgedolven aauie, dog egter j zodanig, dat het aangezigt geheel vry,en.,onder het inwerpen der. aarde, verlchoond,. blyve» Men laat 1 aldus den verongelukten enigen tyd liggen , terwyl men mtusfthen het aangezigt dikwyls mét koud fchoon water befprengt... By aldien 'er nog een vonk levens by hem is overgebleven, volgt doorgaans, ingevolge de ondervinding, Zyne herleving binnen één, of op zyn langst drie uren-. Ontdekt zig na verloop van dezen tyd geen fpoor van leven, clan mag men opmaken, "dar-de ongelukkige waarfchynlyk al te fterk döor den Blixem getroffen,en onmiddelyk volkomen dood geflagen was: en men kan ligt naar gaan, dat 'er, onder zulke omftandigheden, gene werking van ÏJ'ét Aardbad, nog gevolgelyk ene herftelling, te horen zy. Daar het mogelyk is,, dat 'er, by gebrek aan Arbeiders., of Gereedfchappen om te graven, met het aanwenden van dit hulpmiddel kan getoefd wor» (*) De heilzame kragt van dit Middel is-, door herhaalde Tïslaeflaagde Proeven, in pc/?fl e.n SUszien bewezen, den; moet men den tyd, gedurende welken deze Arbeiders en Gereedfchappen gezogt worden, niet nutteloos laten verloren gaan, maar den verongelukten, wanneer hy volbloedig is, een ader openen, en gefta.lig met koud water begieten, en, in 't algemeen-, het middel aanwenden, 'e welk, in de derdè Afdeling van het Edict van 1775. tot Ipoedige redding van aan een fchielyk toeval fchynbaar geftorven perfonen, als mede by het Pkacaat ter onderrigting om Drenkelingen fpoedig te redden, van 13 Jan. 1788. is voorgefchreven. Indien 'er een Geneesheer of Wondheler in de- buurt te krygen is, moet men niec verzuimen, om dezen terftond te laten roepen, ten einde men zig zo wel voor, als ook na, de werkelyk gevolgde herleving des verongelukten, van diens goeden raad, ter zyner volkomene herftelling, konne bedienen," NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, a ic ade mi sc he en andere schriften. N f d e r l a n d e m. Vaderlandsche Historie , vervattendede Gefcbiedeni.fen der nu- Vereenigde Nederlanden, inzonderheiddie van Holland, van de vroegfte tyden af, &c. door Jan Wabe». ar, met Platen en Kaarten , Eerfte Deel. Te Amflerdam,. b/ job dllart, 1790. De Hr. Allart, bewogen door de- u! (tekende tn alom erkende waarde dezes Wer-ks van den Hr. Wagenaar, boodt, voor enigen tyd, het publiek ene nieuwe u-cgave, of derden druk,van het zelve, tot den prya van ƒ 42-:- ter Intekening aan; met dit gelukkig gevolg, dat deze uitgave, waar van dit eerfte Deel thans het licht ziet, met het, voor ons- Land, en wanneer men de grote, menigte van de vorige Drukken , welke door ons Vaderland verfpreid is, in aanmerking neemt,uitbundig getal van 3186* Intekenaars aan het hoofd pronkt. En geen wonder : de finaak toch onzer Landgenoten voor de Gefchiedenis van hun Land, zints enige Jaren nog merkelyk totgenomen; de fteeds meer gevestigde hoogagting voor den zo- zeer verdierstlyken Schryver; de nieuwe gelegenheid omzigditwerk tot zulk enen matigen prys te verfchaffen; konden deze onderneming niet wel anders dan van een zeer gelukkig gevolg doen zyn. Hier by komt, dat deze Druk van den Hr. Allart zig niet weinig aanpryst boven de vorigen, welken van dit Werk voorhanden zyn: want, behalven de geheel nieuwe en zeer keurige Tytelplaat, by dit eerfte Deel gevoegd, en de verbetering in een groot deel der Platen,byzonderlyk in de historifche Afbeeldingen, en de alleszins, fraaye uitvoering, door den Uitgever beloofd, is dezelve verrykt met ene menigte van Byvoegzels. en Aanmerkingen van veffcheidehe Geleerde, en in de Vaderlandfche Oudheden en Gefchiedenijfen bedrevene, mannen, waar onder voornamelyk moeten geteld, en uitdruklyk genoemd, worden, de Heren Mr. H. van Wyn, Mr. N. C. Lamhrecbtfen, Mr. Ant. Martini en E. M. Engelberts; welke Byvoegzels en Aanmerkingen, die tot uitbreiding, opheldering, en zomwylen tot verbetering, des-Werks, van den Hr. Wagenaar zuilendienen, hier, tot gemak der Lezeren, agter ieder deel ftaan geplaatst te worden.: fchoon zy ook, ten geryve van hen, c'ie  < 197 t die reeds te voren bezitters waren der Vadertandfcbe Historie , op zig zeiven te verkrygen zyn, en voor dezen, na afloop van het Werk, in afzonderlyke Boekdelen, zullen gefehikt worden: zo dat deze Vadetlandfcbe Historie, van den Hr. Wagenaar, by den Br. Allart, mfn den naam van een derden Druk, dan wel van ene nieuwe uitgave verdiene. Het Werk zelf is te zeer bekend , om daar van, of wel van het eerfte Deel, het geen wy voor ons hebben, hier enig nader verflag te geven. Op de te voren gemelde Byvoegzels en Aanmerkingen, echter, zullen wy hier nog een weinig fril ftaan. In een Voorberigt doet de Hr. Uitgever verflag van het doel,het geen byzonderlyk de vier genoemde Heren, zonder uitfluiting nogthans van andere kundige mannen, in deze Byvoegzels en Aanmerkingen hebben, en verder liaan te hebben, als mede van de handelwys, hier in door hen gehouden; een verflag', het geen, gevoegd by de bekende kunde dier Heren, niet dan zeer gunstige verwagtingen van deze onderneming kan doen geboren worden. En zeker: wy twyifelen niet, of men zal, met opzigt tot dit eerfte DeeJ; de duisterheid en onzekeiheid der Gefchiedenisfe, in die tyden, waar van het handelt, in aanmerking genomen zynde; die verwagtingen genoegzaam beantwoord vinden. De Byvoegzels en Aanmerkingen, op dit Deel,dra gen allenthalven blyken van fchrandere Oordeelkunde, en uitgebreide Gefchied-en Oudheidkennis, by-.onderlyk met opzigt tot ons Vaderland, en derzelver vroegere Bewoners, en worden met die vrymoedigbeid- en befcheidenheid voor. gedragen, die, terwyl zy der fchryveren hoogagting voor den verdienstlyken Wagenaar ten toon fpreiden, tevens hun ner waarheidliefde eer aan doen. Verre van overtollig' te zyn, óf z-ig met kleinigheden op te houden; bepalen zy zig meestal tot zaken van Gewigt, de Afkomst, Godsdienst, Zeden, Gebruiken, Regering, Gefchiedenis en Oorlogen der oude Bewoneren, en de oude ligging en gefteldheid , van deze Landen, betreffende Byzonder lezenswaardig . ook voor min Geleerden, zyn ons vooial voorgekomen de Aanmer iingen en Byvoegzels, op bot geen Wagenaar Ichryft, van den-Aart, de Zeden, en den Godsdienst der oule- Batavieren; s\s doende ons dezen min ruuw, onbefebaafd en byge lovig voorkomen, dan zy zig by dien Gefehiedfchryver op doen Wy zullen hier van flegts één Staal by brengen , en daar méde dit verflag befluiten Fan lezen en febryven, zegt Wagenaar van de oude Batavieren, waren, naar't gemeen ge voelen, de mannen zo wel als de vrouwen ten enemaal onkundig; hier toe Tacitus de Morib Gertn. Op. XIX by brengende. Waar op men deze Aanmerking in de Byvoegzels vindt. — Ik zou dit geenszins zo algemeen durven (lellen. Wanneer " men zig herinnert dat de Galliërs fchr.yven en lezen kon " den, gelyk uit de Gedenk fchriften van Ce? ar blykt, " en uit de overblyfzelen der Noordfche Germanen ziet, dat " zy van onheugelyke tyden hun eige fchrift zo-wel als hun ' eige taal gehad hebben, kan men bezwaarlyk geloven. " dat. de overige Germanen, welke nog meer gemetnfehap ""met vreemde Volken hadden, daar niets van wis-ten;.-— \ dac zelfs hunne Vorsten en Edelen daar niet van wisten, ook toenzy reeds lang met de Romeinen ene zeer gemeen " zanie verkering gehad hadden, gelyk het was, toen Tacitus ' dit fchreef: „ Wannen zo wel ais Vrouwen weten van de £ geheimen dei letteren nïe:$," Maar wanneer aen in aan. „ merking neemt, dathyvan de geheimen der letteren fprcefir, „ na dat hy van te voren gezegt had', dat gene aanlokzelen „.tot onkuischheid, gene verleidingen, by hen plaats had. „den, én 'er op laat volgen: ,,de overfpelen zyn onder zo „ een talryk Volk zeer weinig;" kan men zig niet inbeelden „ hoe Tacitus, in die hoofdftuk , dat geheel van de huuw„ lykstrouw en huuwlykspligten (preekt,tot dien inval zou „ hebben kunnen komen, om tusfchen beide te laten in„ vloeyen: „ Mannen en Vrouwen kunnen lezen nogfehry„ ven." Of hy moest deze kunsten onder dë aanleidende „ gelegenheden tot onkuischheid en overfpel tellen: maar „ zo zou men de fpraak en alle middelen, waar door men „ zyne gedachten aan een ander mededeelt, hier ook onder „ kunnen rekenen. Wy geloven daarom, dat hy 'er de „ geheime tekenen en minnetreken door verftaat, waar van „ men zig by de Romeinen in de fchouwfpellen, by de maal„ tyden, en andere zamenkomften, bediende, om elkander „ te verftaan-en affpraken te maken, welk men by Ovidius„ opgenoemd vind. En dan bewyst deze plaats van Tacitus„ in dit geval niets." Ce Vriekb der Kinderen, met Platen, Ifte Deel 190, en Ilde Deel 210 bladz. in i2tno. Derde druk, in t'i-el karton-, by elkanderen gebonden. Te Haerlem, by Francais Bobn, 1790. prys f De Theorie der ze- ctetyKfl Opvoeding is, in de laatfte jaren, niet weinig verboerd geworden, zedert zo vele bekwame pennen, zo in Frankryk als byzonderlyk in Duitschland, in dit vak,als om ftryd zig bezig hielden, en ene menigte van kleinere en grotere Werkjes en Schriften, tot de Opvoeding der Jeugd betrekkelyk, van tyd tot tyd, in 't ligt bragten. Het onbetwistbaar belang ener goede en wel ïngerigte verftandtlyk-8 Opvoeding moet ieder een te duidelyk in 'C oog lopen, om niet 't nut te bszeffen van alle zulkeSchriften, welke byzonderlyk ingerigt zyn om den kinderen heilzame kundigheden en deugdzame gevoelens in te boezemen, eT hunne Verftanden en Harten te vormen. • En het doet in der daad zo wel den verllandelyken als zedelyken fmaak on/.er tyden geen geringe eer aan, dat zy ons, by aanhoudenheid, zo vele nuttige hulpmiddelen hier toe aan de hand geven en opleveren.—Wy hebben nog onlangs, van een dusdanig wel ingerigt ,oorfprongelykr Vaderlands, Lettergefcbenë voor de Nederl. jeugd, met genoegen en' aanpryzing gewag gemaakt: en doen zulks thans op-nieuw van dezen Vriend der Kinderen, fchoon dan ook een- uttheemfche Lettervrugt, als zynde uit het Hoogduitsch overgezet; in welke taal hes oorfprongelyke, ettelyke jaren geleden, in Weekbladen uitkwam ; gelyk ook de Eerfte druk dezer Hollandfche Over* zetting in trelyken fonn wierd-uitgegeven. De Aftrek, welks dit Werkje, ouder onze Landgenoten, hadde, heeft den Uitgever bewogen, om het niet fleg:s ten tweede, maar nu wederom ten derdemale te drukken, en wel in een keuriger fmaak, op best Papier, met Plaatjes verfierd., enineenklV4 ner formaat,. waar door het niet alleen beter voor bet gebruik der Kinderen gefehikt is,, maar ook voeglyker tot klei* ne gefchenken aan de Jeugd kan dienen. De inrigting van dit Werkje is zodanig, dat 20'wel bejaarde Perfonen, als kinderen, het zelve met vermaak ea vrugt kunnen lezen. Het zelve vervat voor het merendeel Gefprekken tusfchen een verftandig en tedtrrainnend Vader Bb 3 es  C 198 ) m ce» viertel van diens kundige kinderlievendc Vrienden , met zyne vier Kinderen, wier onderfcheidene Karakters, gelyk mede die der vier Vrienden, by wege van Inleiding, befchreven worden, en wel indiervoege,als gefehikt is, om den Lezer voor af een juist denkbeeld van her oogmerk en het verder beloop dezes Gefchrifts te geven. Deze Gefprekken zyn, over 't geheel, vry wel afgemeten naar de vatbaarheden der Kinderen in Jt algemeen,en byzonderlyk naar de verfchillende geaartheden der Zonen en Dogteren van den Kindervriend, welken ons de voornaamften'en meest heerfchende onderfcheidene Kinder-karakfers kenfehetfen ; en lopen niet alleen over zedelyke onderwerpen, maar ook meermalen over de zulken, welken uit de Natuur-, Aardryks- en Gefchiedkunde, als mede uit de fraaye Wetenfchappen en Konsteo, ontleend zyn; telkens doorweven en veivrolykt met korte zedelyke Verhalen en Vertellingen, of Fabels, Briefwisfelingen tusfchen jonge lieden, Liederen en andere Dichtftukjes, kleine Drama's of Kinderfpelen,en een rónder of meerder tal van Raadzels, welker oplosfing fteeds by de naastvolgende voorkomt. Alles ongemeen wel gefehikt 01a der jeugd, op de bevattelykfte en meest onderhoudende wyze, de betamelykfte en zuiverde gevoelens vanGodsvragt en Zedekunde in te boezemen, en hen voorts tot zulke kundigheden op te leiden, als tot fieraad van's menfchen geest kunnen (trekken, en te gelyk, in het dagelyks leven, van ongemene nuttigheid zyn. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot DEN handel EN scheepvaart, i,and- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Zedert enigen tyd heeft men, in Engeland, met enen gelukkigen uitflag proeven genomen, om het Leder te harden of te looyen, door middel van het zuur zaraentrekkend vogt, 't welk men door overhaling en afzwaveling uit de Steenkolen bekomt. — Daar dit afzwavelen der Steenkolen buiten dat vercischt word, om dezelve tot het roosten van Ertfen en het ftoken in andere Fabrieken gefehikt temaken, ziet men ligtlyk, dat het zeer voordelig zonde zyn, en ene grote 'befparing van Eikenbast, en dus ook van Eikenbout, konde maken, zo het Leder, in Steenkolen water gehard, op den duur even goed bevonden wierd, -als dat op de gewone wyze gelooid word. Het zelfde Steenkolenwater is onlangs door den Hr. Grafsmann, Predikant in Pameren., aangeprezen als een middel, om het hout der Schepen tegen de Zeewormen te beveiligen. Hy raad daartoe aan,het hout eerst in heet zand te drogen,en dan enigen tyd in dit vogt te laten weeken, of ook deji damp daar van te laten doordringen. De Hr. Grafsmann heeft hier over een werkje ge. fchreven, welk hy opgedragen heeft aan het Parlement van Engeland, welk enen Prys van 4000 Pftr. heeft uitgeloofd, aan den genen die een zeker middel tegen de Scheepswormen weet aan de hmd te geven. Gedurende dit jaar zyn, onder Bedum, in de Provintie Groningen, onder directie van den doorkundigen Stads Bouwmeester G. Kuiper, twee Watermolens gezet van 86 voeten vlugt, ieder voorzien van twee Schepraden, die in de maand Ociober voltooid, naar de proeven, welken men tot dus verre daar mede heeft kunnen nemen, in elke minuut, onder een vollen Molenwind, 12 malen omgaan en 633 tonnen waters uitmalen. De beiden Schepraden beftaan in een groot en in een klein, ten einde daar door een gebrek te verhelpen, 't geen by de meesten Watermolens in ons land plaats heeft, die,flegts van één groot Scheprad voorzien , niet dan door een v-llen wind kunnen werken, by een matigen of fkppen moeten ftil ftaan, en by een fterken zwigten. Dflar, in deze nieuwe Molens, by een matigen wind, het kleine Scheprad dienst doet, en, by het opwakkeren der koelte, in weinig tyd en met geringe moeite kan afgezet worden , en het groot rad in 't werk gebr, gt: of wel deze beiden Raden te gelyk kunnen aan den gang geholpen worden, indien de wind nog fterker opfteekt. Zulks deze Watermolens drie kanfen tot malen hebben, tegen één by de gewonen. PRYS D S R GRANEN. I ROGGE Het Iteti TARW. Het La»t. | Ggld Ggld. ! fraisfche . . 96aity Poolfe bonte en witte iösa?oS Koningsberger . 96anj Dito rode . . 160 a T90 Pommer, Colb. en Stett. — Warder,Heugf.enElb. 160 8190 garst haver, boekw. Koningsberger . 160a I7S | VriefcheWinter . 76 a 96 Vriefche . . 135?. 160 Zeeuwfche Overm. . "8394 Bovenlandfche . . 145a ij8 Bronwhaver . . 60 a ?l Voorlandfe rode , lasaiio Ilr.ekw.Amsf. en Gooil. L. 2» a2*£ Zeelandfche , , 1653190 Dite Braö. en Viaiunf. L. OLY, TRAAN en BAARDEN. Koolzaat, Zeeuwsch en Raapoly.d'Aam ƒ40 a^og Overm.'tLast ^34 a3Q dito Lyn . ƒ36 ajrtj SlagLynz de Ton dito Henr ip . ƒ43344 van 5 fch. . ƒ 7ia 8i 1 Walviscl. Traan,'tquari. Hennipzaat . . ƒ c£a 7 vannStek, ƒ76 jDita rode ƒ52 Wl**  lï I S S Ë l'C O U ï {, Madrid op,Ufo van Londen,«igt fj gO,?.i a maand Jl'fjtèj dito op 2 m. ö 30,i'ï,io| Bitboa . ^ 04S Hamb. zigt ft. 3$Tf Cadix 95| dito 2 m. ft. 35r| Sev-iiien . * 94^ Altona, zigt ft. 35! Lisfabon . . % $41 dito 1 m. ft. 3$| Venetien . . 94? Breslau, 6w.dat. ft. 45J Genua . . % 85^ Wenen,6w.dat ft. 35? Livorno . . % ös| Amwerpen pC. 2§verl. Parys, 2 m. 49'r Gent . pC. 2!verl. dito zigt . . ^ 49.1 Bru»fel . pC 2' veri. Bourdeaux, 2in. - . 49>i Zeeland . pC 2£ verl. dito, t ai. . . 49J Rotterdam pC. f specie-cours. EarenGoud, perCasfa ƒ 355. . . pC. 9 a9j dito, per banco .... pC. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5,8 Nieuwe Louis d'or 11,8,1 f Oude dito . . ƒ 5, 7 Zonne Piftol. /n, S Fwifche Piftol. . f 9, 8 Carolin. . ƒ11,r2 Prui-fif. dito . ƒ 9, 8 Croix de Malta f13, 4 Lunenb. dito . ƒ 9, 8 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,rs Spaanf. dito . / 9. 7 dito Grof . / 25, H Guinies . . ƒ12, 4 Bankgeld' . . ©9|pCt. Souvereine . . ƒ15,19 AMSimuAM 13 Decemb. 1790. GEBOORTE- TROUW en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amfterdam 166: in 'ƒ Hage 24, en in de laatstvoorgaande Week 32, en te Haarlem 9, onder welken laatften 5 beneden de ia Jaren. Den 6 Decemb. is, te Gouda, in het Proveniershuis Overleden, Anna Catharina Schuurmans, nagelaten Weduwe van Jan van Leeuwen, in den Ouderdom van ruim ro4 Jaren: zynde geboren op den an Septemb. des jaars 1686. Zy heeft genoegzaam tot op het laatfte levens ogenblik, het gebruik haar verftandelyke vermogens behouden. OPENBARE VERKOPINGEN van boekeryen en konst verzamelingen, \* C Plaat, Boekverkoper fe Haerlem. zal op Maandag den 10 December, in het Logement de Oude Gouden Leeuw, In de Zv1,,r3at, publiek Verkopen: Een Fraaye Verzameling van BOEKEN, Nagelaten door wylen den Wel Ed Geboren Vrouwe A. D. W.V.W. benevens eenige PRENTEN, PHY- J SICALE INSTRUMENTEN et» RARITEITEN, waar van de Catalogus by gem. Boekverkoper word uitgegeven, et» ook te bekomen is.- te Amfterdam, by v. d. Burgn, Rooi, j Mens, en v. d. Kroc; Leyden, Herdingh; Rotterdam,li. Vis; i sHage, J. Plaat; Utrecht, Wild, &c. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN WEGENS IV- EN uitlandsche boeken, PRENTEN, KAARTEN, &c. Gerard Abraham Arrenberg,Boekverkoper te Rotterdam geeft thans uit tn hetft alom verzonden : I VERHAAL van de MU1TKRY, aan boord van hetEngelsch Koningsfchip deBojnty, en de daar opgevolgde rampfpoedige Reis van een gedeelte van het Scheepsvolk , het welk genoodzaakt is geweest een-en-veertig dagen , in de Scheepsboot, op Zee door te brengen,en, mTrnet dezelve van Tofoa, een der vriendlyk: Eilanden, tot Timor, ene Hollandfcbe Bezitting in Oost-Indien, zynde een afftand van meer dan 1200 uren, gevaren te hebben, aldaar behouden Is aangeland, befchreven door den LuiI tenant William Blich , Bevtlbebber op het Schip de Bounty. uit hef. En?p|sch vertaald door R. Arrenberg, en verfierd met een fraaye Plaat, door F. Sanfom gegraveerd; de prys is 26 Huivers. II. WERKEN van het Dtcbt- en Letterliev. Genootfchap, onder de Spreuk : Studium Scientiarum Genitrix , w Rotterdam, 2de Dis. ifte Stuk, waar in, behalven verfcheidene fraaye Mengeldichten, gevonden worden de bekroonde Prysvaerzen, van de Heren |an van Os, Thomas Kaas en Adam Simons, behelzende: Het Karaktervan Jezus Christus ons ten voorbedde, de prys is 25 ftuivers Van de twee vorigeStukken zyn mede nog enige te bekomen.' V De Wed. J Don, te Amfterdam, geeft heden uit en heeft alom verzonden: ALMANACH van VERNUFT rn SMAAK, voor bet Jaar 1791. verfierd met Zes uitvoerige Kunstplaatjes en Tytel, getekend door W. Kok, en gegraveerd door C. | de Huvzes _ Deze Almanach, in den ' voorleden Jire met zo veel graagte gezogt en geheel üitverkogt, is naar een gehele nieuwe orde ingerigt, en beftaat geheel un oerfprongelyke Stukken, met een fraaye Letter, op fyn Postpapier gedrukt. De Uitgeeffter twyffelt geenzins of dezelve zal mede de goedkeuring van kenneren Wegdragen; vermits tot de Verzameling van dezelve onze beroemdlte Nederland fche Dichiers en Dichteresfen Vruchten van hunne 1 Genie hebben bygedragen. Jn dezelve vi.nd men ondermeer inderen, de volgende Stuk'es: „ Aan Zelmire. Eenzame Ge,, dacbten in den Nacht. Zeldzame Verandering. Aan de /Vzy. „ Climene. Alexander by 't Graf van Diogenes. ó Tempora De' „ Ruiker aan Pbillis. Subrius Flavius aan Nero Aan den Dood. „ De Menfchenvriend. Aan eenige Wintervogeltjes. Julia aan , Rozinde. A'Mlo en Dapbne. De Christen op zyn bterfhedde. , Aan N. N Vreugd in God. De vergenoegde Moeder Dt-fta. „ pende Fanny. Onder bet beeld van Barneveld Onder bet beeld „ van Hugo d" Groot. De Gebroeders de Witte. Op 't zien „ eener Silhouette van Mejufv. P. Mobns. Lucinde en Milon. „Het  c 200 ) m Hel Sterf bedde van Glorioja. De Herfst. De Avond. De Treur wilg. Contrast. Joh Grm aan den Priester Tekinkham. De ■ „ Vergenoegde. Graffcbrift op Brntinck. Op Eindrymen. Zo„ mer-jjandeling. Willem de Eerfte aan Loüisa- de Colligny. „ Jezus Gebooren Ware Grootheid. De Lente. Het Lot Ray„ mond geleidende de Kinders van Emma Corbet en Louisa „ Hammond by't graf hunner Moeders. Ook vind men in „ dpzelve hec 'Vertrekken der Schuiten , Schepen , Posten en „ Postwagens. Het op- en ondergaan der Zon en Maan. DeKer„ misfenen Beestenmarkten. Het Luiden der Poortklokken, en ver„ ders alles wat tot een compleete Almanach behoort." — Deze Almanach is in verfcheiden foorten van Bandjes te bekomen. De prys der ordin is 18 ft. Engelfche Band/i-SFranfche band ƒ i-io- Maroqutn ƒ2-:- Zyde fraay gefchilderde Bandjes met een koker / 4-:- en met goud en zilver geborduurde Bandjes met een koker ƒ 5-s — Dezelve geeft heden uit en heeft alom verzonden: VADERLYKE RAAD aan myne DOCHTER , in den fmaak van Tbeopbron: aan de huuwbaare Jufferfchap gewyd, door J. H. Campe, Eeifte Deel ƒ 1-5-: „ Dit allernuttigst werk, si uitvoerig bcc.;beid, als bevallig a .opgefttld, door een man in bet vak der Opvoeding alom met roem bekend, kan, volgens het eenparig oordeel van btv.egde Recb„ tets, zo wel aan Vaders en Moeders, als dan bwiju Dochters, niet fterk genoeg aan werden geprezen " — Het t}*jede, Deel, waar mede het zelve compleet iss zal eerstdaags volgen. A. Loosjes Fz. Boekverkoper, te Haarlem, is voornemens, «et den aanvang van het jaar 1791. uit te geven en heeft op de Pers, «en Nieuw MAANDWERK: onder den Titel van KABINET van MODE en SMAAK, Waarin, behalven de natuurlyk gekleurde Afbeeldingen, •van de nieuwfte Buitenlandfcbe Modesv Kleederdragten en Huiscieraadien, ook die van Hedendaagfche Vaderlandjcbe Kleedingswyzen en Oudbollandfcbe Dragten , zullen voorkomen, leder Stukje zal uit vier Bladen 8vo. Letterdruk en twee Platen beftaan, behelzende Verhandelingen, Verioogen, Vertellingen en Dicbtftukken &c Daar en boven zal 'er van tyd tot tyd een Muzykftukje worden bygevoegd. Het werkje zal op fyn Postpapier, met een nieuwen Garmond Letter gedrukt worden, en de Uitgever zal alle pogingen aanwenden, om het tot een aangenaam en onderhoudend Maand$r£ik van een geheel nieuwe foort te maken. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN em BERICHTEN. Volgens Berigten uit Petersburg, was de g-"otft Neva-ftroom, den 15 Nov. geheel met Ys bezet geraakt, na dat dezelve in dit jaar, 198 dagen bevaarbaar geweest was: dan den i7den daar aan volgenden ging de Stroom tegen den avond weder los; 't geen als ene ongemene zeldzaamheid is aan te merken, als zynde in den tyd van 88 jaren , flegts een maal gebeurd, te weten in 1730. toen de Neva den 31 Oclob. voor de eerfte, en voor de tvvedemale den 7 Nov, toevroor. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen vaa s8 Nov. tot c, Decemb. te Hamburg. fHoogfteftand 28, 5%. den29Nov. Barom. i Laagfte . . 27, 6. den 4 Dec» LGemiddelde der gehele Week 27, 11 U Therm. fHoogfteftand 50.'s Midd.van den 2 Dec. Reaumur. < Laagfte . . 3°. OEdero. 's Morg van den48Nöfa' LGemiddelde der gehele Week i graad. JJesrJcbende wind N. O. Dagelyksche Waarnemingen , buiten'Haulbm. ibaro thermo- streek j - me- meter. der i luchtsge. TER. Noord|'Zuid. | WIND. [ STELDHEIp. f'P " 44Ï 45 W- w. bewolkt, orntreud 8,< 29.11 4Ó§ 45§ K. t. w. betrokk, (usfehen- ( 30. o 42^ 42* beideregenagtig. f30. o 42! i 43 j). w. i r * Q. < 30. o 46I f 4f>i betrokken, vcgtig (.30. o 461 j 46 I « «tttfr f30 o 46* r 4<5f w. t. z. ~~" 10. < 30 o 49 485 ■ b«rokk. iets regen- _L3°- °3 47 -_4ö l a««g en mistig. f 29 10 48 48 z w.t.w. 11. ^29.10| 47§ 47 Z.w. t.Z. regen en zeer harde ) ; wind, sAv hader. (^29. 9§ 42 4 41 Z. w. a"v.u«u«. ( 29. io~ 40 41 * w. z. w. ia. \ 20.10 45 51 w. t. z. omtrend helder, ) * r * h»rde wind. I 29 10j 44 44 ("29105 443 45 W.Z W. regen «n zeer harde 13. < 29. 8 46 47 Z.W.t.Z. win.i,'s Av. ftorra tSo 3 4ft 47 z. w. *" regen. f29 6 43 43 | w. t. n. 14- \ 29 81 431 43 » w.t.w. wolken, zeer harde , / 29. 9 43§ 45 w. z.w. Te Haarlem, by PLAAT «n LOOSJES.  }7 9 °* No. 130. AL GEMENE KONST- en L ETTER-B O BE* VOOR MEER- EN MIN-G EO EFFENDEN. Vry dag den 24. December. E ft I G T £ N. GR 0 0 T-BRITANNIE N. f^-=^?fe€S avonds van den ioden dezer Maand, geV\ % fchiedde wederom de jaarlykfche PrvsuitU jjf deling van Gouden en Zilveren Medailjes, f8^HÖS by de Koninglvke Akademie, aan ettelyke in est gevorderde Kwekelingen in de Schilder- en Tekenkunde: waar op de Hr. Jojbua Reynolds over- fing tot het voorlezen van zvne Akademie-lesfen.— ,y de Inleidina hier van, beklaagde hy zig over de toenemende zwakheid zvner jaren, en gaf te kennen, dat deze, naar alle waarfchvnlykheid, zyne laatfte openlvke Les ftond te wezen: 'er by voegende, dat hy zyne loopbaan nier beter kon eindigen, dan met zynen Toehoorderen den grootften Meester in zyn koost, Micbaêl Angelo, ter beoeffening aantepryzen. Hy vergeleek dezen Schilder by Homerus en Shakespeare, zeggende,in een foort van verrukking,dat 'er zelfs in zyne gebreken een toverkragt plaats haddj. Vervolgens den verfchil lenden invloed aanwyzende, dien hy op de Romeinfche, Venetiaanfche, Vlaamfche en Engelfche Scholen gehad hadde, verzekerde hy, dat dezen, in gelyke mate, in verval geraakt waren, naar dat zy van zyne uitmuntende manier waren afgeweken. - Onder de fraave Handfchriften van Mad. d'Eon, %s een Grieksch'Handfchrift van de Euangelien, uit, V. D2E&. een Grieksch Klooster, op den BttgAthos, metArabifche aantekeningen. — Onder de gedrukte Boeken zyn ettelyke keurige Exemplaren van Franfche Werken, op de Koningl. Louvre Drukkery, ten ,tyde van Lodewyk den XIV. wanneer zy in haren besten ftaat was, gedrukt. DUITSCHLAND en naburige Ryken. De Bergraad Volgt, re Ilmenau, heeft in de maand Augustus laatstl. op verzoek van de Keizerl. Akademie der Natuuronderzoekeren, de Delfftoffen, welken in het Kabinet der gemelde Akademie, geplaatst in hetLuthersch Gymnafium, teErfurs, voor handen zyn, nagezien, fchoon gemaakt, op nieuw befchreven, en volgens het Syfthema van PVerner, zo als het zelve in het 4de Stuk van het Bergmanfche Journal van 17&9 voorkomt, naar derzelver KJasfen,'0èflagten, foorten en aarten, gerangfchikt; hebbende de Aardsbisfchoplyke Coadjutor van Dalberg, ten einde deze fraaye verzameling des te vollediger te maken, ettelyke voorname Stukken, die daar aan ontbraken, deels airede gefclmnken, deels beloofd, op zyn eigen kosten, daar by te zullen voegen. NIEUWE ONTDEKKINGEN'. Ene tot nog onbekende, doch nuttige, eigenfchap der Aardappelen, is onlangs door den Hr. Kels. te Gnttingen-, ontdekt. Hv heeft, uamelyk,door herbalde C c proef-  ( 2<3Z 5 proejfcernmgen, bevonden, dat de fchel van de rode Aardappelen ene zeer goede en tamelyk vaste rozenrode Verfïlof oplevert, vvaav mede voornamelyk Wollen- en Zyden Stoffen geverfd kunnen worden, wanneer men dezelve enigen tyd in een heet afkookzel dezer fchellen, waar by een weinig Aluin gevoegd is,. laat liaan. Dezelfde Hr-- Kels heeft kortlings ook ontdekt, dat de uitvinding om, door middel van Vloeifpath-zuur, in glas te etfen, waar van zich, zedert enige jaren, de Franfchen,, Duitfqhers en Engelfchen, om.ftryd,. de eer toeeigenden, nier zo nieuw is, als men zich verbeeld: en dat de manier van dit te doen, reeds in 't jaar 1725. door een Duitfcher, Dr. Matth. Paulli van Diesden, volledig befchreven is . in het 30.ftuk van de hreslauer Sammlungen van dat jaar, blz. 107. onder den titel van: Uitvinding vanjeep nieuwSterk•water, waar mede men naar verkiezing allerlei figuren in glas kan- graveer en. De Vloeifpliat intusfehen word daar in genoemd Ilesphorus, of groene Boheem fche Smaragd; en deze vreemde weinig bekendenaam was waarlchynlyk de oorzaak,dat zo wel de uitvinding) als dit berigt, tot onze dagen onbekend bleven.. NE D E R L A N D E N.. Amsterdam. Een jongman, geboortig van Keutin, met name Matbys Us/ern, dezelfde die zig, voor enige jaren, hier. ten lande, vertoonde, wegens zyne zonderlinge asngeborene VVanfchapenheid van Geni talia en Vefica Urinaria, heefc zig op nieuw, na, zedert dien tyd, verfcheiden vreemde Landen doorreist, te hebben, herwaarts.begeven, om zig, alhier, en in de verdere voornaamfte'Steden dezer Republiek, in enen meer volwasfen Ouderdom van ruimsojaren. andermaal ter befchouwing aan. te bieden van zyn zonderling gebrek, en van de merkbare verandering, welke het zelve., zints zyne eerfteverfchyning alhier, ondergaan heeft. Het zelve verdiend-ongeiwyffèld van eiken konstkundigen bezien te worden;, en wel met des temmeer naauwkeurigheid, daar een.opper vlakkige befchouwing. Ïigtelyk enige twyffeliog om trent den waren.aart van dit gebrek, kan overlaten: gelyk men .dan, daar. over ook airede. fchynt getwist te hebben* De.Hoogleeraar in de. Ontleed, en. Heel I:u'"de A. Bonn, door wien reeds in 178.2. de^e za mengefteJde.Wanfchapenheid befchreven en afgebeeld was, in ene Verhandeling, geplaatst in het Genees-, Natuur- en Huishoudkundig Kabinet van den flr. Dr. J. Voegen vau Ejjgekn, derde. DeeJ, blz„. 1.; heeft, om^deze reden niet alleen, tot twee malen, op gemelde gebrekkige, fchoon anders volmaakt gezonde, perfoon, opentlyk op het Anatomisch Theater dezer js^ad vertoond en van 2yn gebrek., aan zyne Toe¬ hoorderen naauwkeurige aanwyzingen gedaan; maar ook.bover, dien, ene korte, dog zeer duidelyke,nadere Befchryving van het zelve in druk uitgegeven, en. aan de Kunstkundigen alhier doen rond delen. Berigt wesens de doodelvke kracht der Pyles,. welkf de Volkeren van Mac-asser in de Oüsx^ Indien gebruiken. {Medegedeeld , door den Hr. H. W. Rour?E» Med Cand.) Onder de verfchillende Vergiften, welken het Dieren-eri Plantenryk opleeverd, heeft de fchrandere Abt Fvntana, in zyn overheeriyk werk over de Vergiften, naauwkeurig dat geene nafpoord, waar-mede de volkeren aan de Rivierder Amazonen hunne pylen vergiften, en 't welk by hun Ticunas genoemd word; ook heeft die Heer eenige proeven met pylen, hem uit de Oost-lndiën bezorgd, in het werk gefteld, dog deze volgens zyne gedagten, of te oud,ofnieewel bewaard, zynde, heeft hy geene voldoende gevolgen uit de proeven kunnen trekken, of dezelve niet het WestIndifche vergift vergelyken. Daar het echter waarfchynlyk is, dat de vergiften- van verfchillende volkeren, onderling, zeer verfchillen,en dus deze ftof niet alleen niet geheel uitgeput,, maar zelfs wel nader onderzoek waardig, i», zoo aehte ik het niet ondienstig, om hier eenige weinige proeven, met Oost-Indifche pylen genomen, kortelyk mede te deeien. De pylên, die ik Sedoefe, zyn afkomstig vsa- Macasfar, de fioofdftad van *t Eiland Celebes, op welk Eiland de Jnwoonders zich byzonder toeleggen om de vergiftige Kruiden te bereid.-n. Wat de proeven aangaat; deze heb ik met de uiterfte oplettendheid, met byhulpe van de Wel Ed. Heren J. v. d. Sleyden (aan wiens goedheid wy;'t gebruik der pylen verfchuidigd zyn; en Simeon Devertey, heide beocfFenaren dej? Geneeskunde, verrigt. De Macasfarje pylen zyn van hard hout,, en hebben omtrent de lengte van y duimen, zynde zoo dik als een dunne Pypefteel, van agter van een cyiinderachtig houtje voorzien, 0111 dezelve uit-een filaaspyp te kunnen blazen; vanvaoren zyn dezelve zeer fpits,en, ter lengte van ij duim ,befmeerd met een donker brutnagiig en glinsterende ftof, welke ei* gentlyk het vergift uitmaakt De reuk van dis vergift i» enigzins aromatiecq. Op een gloeyend yzer geworpen-, zwelt het op sis Suiker; geevende van zich een doordringenden rook, welke wel enigzins na gebrandeSuiker gelyk tg.. latende een zwart kooltje na. De gemelde damp, nog de lugt der pylen, wanneer dezelve door Dieren ingeademd) ■ word, fehynt niet dodelyk voor dezen te zyn. De fmaak van dit vergift is zeer bitter en vry fcherp op den tong bytendej dog, daar het niet raadzaam is veel van 't zelve te proeven, zoo kan men over den waren fmaak niet veel oor. deeleo. -— Dit vergift fmelt zeer ongemakkelyk, en flegts voor Traité fur le venia is la vipert, far let poiforts Am«ri(OiM>le JoitrinCetife &c. Fl»reiix,iiVi, 4:0, st ica>. avet jig.  ( 203 ) voor een gedeelte, In water; blyvende Vr altyd iets onfaieltbaars over. Het zelfde heeft plaats mee Alcohol, waar in ook veel onopgelost overblyft. in de zuuren echter fmelt frec zelve gemakkelyk; hoewel gantsch niet in gerectificeerd j vitrioo'zuur. Wanneer men evenwel het zelve aan de lugt bloot fteld, of op andere wyzen verdunt, word alles opgelost, zonder een uierklyke zwarte koleur aan het zuur te geven. In het Salpeterzuur, fmelt het zelve langzaam, dog in het Zeezoutzuur en Koningswater zeer gemakkelyk. Het fterk geconcentreerde Azyn-zuur fchynt op het zelve geen ! werking te hebben. — Teekens van een zuuren of loogzout» | agttgen aart geeft het zelve ook niet, alzo het de violenSyroop en de lakmoes-tinctuur niet veranderd; desgelyks geeft 'c met de tinctuur van gaineten geen tekens van Yzerdeelen in zich te bevatten. — Het gift, met een Vergrootglas befehouwd ,fcheen, in de doorgebrokene piaatfen, grysachtig, met zwarte en blinkende flippen, welke laatfte van de daar in beflotene zoutdeelen afhangen. Omtrent 2§ grstntn van dit vergift, in water opgelost, gaven een geele tinctuur, welke voor 't merendeel uit zoutdelen en een weinig extract, beftond. Wanneer men van deze tinéluur een droppel op een hol glaasje liet drogen , krystallifeerde drselve in fpitsachtige kry&tallen, welke zich uic één punft verfpretdden, en zommigen in takjes uiifchoren: Meer dan de helfc echter van het vergift bleef onopgelost in 't water." dit gedeelte nogthans, in Alcohol gefraolten zynde, gaf nut het zelve eene bruine tinctuur; zynde de in het gift zich bevindende hars hier in opgelost: nu bleef 'er nog een zeer gering gedeelte over, 't welk in geen van beide de vogten fuiolt In het doen der proefnemingen, hebben wy de zelfde order gehouden, welke de Ah*. Fontana heeft in agt genomen, in zyn Verhandeling over de Ticunas, op dat de vergelykmg beider vergiften des te beter in *t oog zoude lopen; zullen dè ik, alzo 't beftek van dit blad geen breder verllag toelaat, alleen *t wezentlyke der proeven opjeven. ——— Het vergift, met .een penceel op de ogen der Dieren geUreken, hadden dezen geen het minfte letzel, nog op dien tyd, nog daar na, van het zelve. Zelfs kon ik geen meiklyke ont- fteking daar aan gewaar worden. ■ De Dieren, waar op deze en volgende proefnemingen gedaan zyn , waren meest Honden, Konynen, verfchillende Vogels, enz. inwendig ingegeven, fchynt het vergift ook doodelyk 'e zyn. Lle weinige proeven, welke de bepaalde hoeveelheid van vergift on<= toeliet , in 't werk te ftellen, hebben ons doen zien, dat het zelve, in een geringe gifte van § gr. kleine Vogels, binnen a a 3 minuten, doodde. Wanneer reen echter het ze.ve tot \ gr. of meer gaf, ftierven zy ogenbliklyk; blykende het voorts, uit de weinige proeven, hier omtrent genomen, dat 'er, naar de grootte en natuur der verfchi.lende Dieren, een zekere hoeveelheid van vergift vereischt word, om dezelve -uit 't leven te rukken. Aaneen grooten Hond inwendig omtrent een gryn vergift gegeeven hebbende, heeft dit Dier daar van geen letzel gekregen, en eenige uuren daar na wel gegeeten, en daar na vrolyk gekeft. Uiterlyk aangewend, zyn de uitwerkzelen van dit gift veel geviarlyker; en verbazende is, in zommige gevallen, de j (helheid, met welke het zelve deszelfs dodelyke vermogens openbaart. — Aan Dieren-echter toegediend, In diervoegen dat het zelve flegts alleen onder de opperhuid de huid raake, doet 'het weinig of geen uitwerkzel, 't welk op de ongekwetffe huid ook plaats heeft. — Om evenwel een voorbeeld by te brengen, in 't welk het vergift dieper is rnge; drongen, lette men op de volgende proefneming. Aan een Konyn wierd het gift in dier voegen toegedieiït, dat het zelve even onder de huid in de Gllulofa zich verfpreidde; j 'er verliepen wel 10 minuten, eer dit Dier eenige tekenen ! vara benaauwdneid gaf, dog daar na begon deszelfs ademha1 ling aliengskens te verfnellen-, de ogen begonden roder te ftaan, bet Dier rekte zich uit, en viel by tusfehenpozing neder, en rientede zich weder op, val ende echter op de 1 minfte aanraking ter neder; hier op wierd het door hevige kiampttekkingen gefolterd, en gaf, na 21 minuten, zedert i 't begin der werking van het gift, den geest. Op de plaats waar het gift geappliceerd was, konden wy, behalven eene kleine ontlieking, geen andere belediging bemerken. Het zelfde vergift aangebragt in d gebleven, en'zo bier, als digt hier by, opgeflagen, voornam, van Tarwe, ciica 50-00 Zetw. Lynzaat circa soc50Zetw.Traan circa 2500'ronn.Teer circa 35 a 40000 Tonn. en foortgelyken, waar door, waarfchynlyk de Pryzen tegen een volgend jaar, vry wat zullen dalen. 'De herigten wegens-den- nieuwen Oogst van Lynzaat, Tarwe en Rogge, zyn zeer voordelig; ondertusfchen laat het zig tot nog toe- niét aanzien, dat de uitvoer van 't laatfte Artikel zal vry gefield worden. Het gewas van Vlas en Hennip is ook zeer goed uitgevallen. Dantzig, den 19 Novemb. De Handélis, dit jaar, over 't geheel,minder geweest, dan ooit. Hier is nog by gekomen, dat de' Pryzen der Granen te Koningsbergen en Elbing ongelyk lager dan hier ge weest zyn; 't geen een groot deel van onze Scheepvaart derwaarts getrokken heeft. De tegenwoordige middematige Pryzen der Rogge heeft intusfchen enige Speculatie cn orders veroorzaakt, zo dat 'er verfcheiden partyen voor buitenlandfche, en enige ladingen voor eigen rekening, naar Koppenb. en dmfter dam zyn afgefcheept. Echter is het merendeel n?ar de Middelandfche Zee gegaan, waar voor 400 a 440 gl.' per last betaald ïs. De> Pryzen der Rogge wor den, wegens tragen afkomst, en verboden toevoer, van tyd tot tyd hoger ; en 'er is weinig of geheel gene waarfehynlykheid., dat zy voor eerst zuilen-da len. Weedasch, Potasch en Linnen, zyn mede hoog In piys, cu (laan voor May of Juny des volgenden jaars niet beter koop te worden. De beste T^rwe geld.460 a 500 guld. Rogge van. 113 a 120 pond. 27° a 3Ü0 SuId* fRÏS DER. GRANEN* ROGGE Het Last. TARW. Het Last: Ggld. Ggld. Pruisfche . . 963115 Poolfebonte en witte 1653208 Koningsberger . 96 aus Dito-rode . . I«oai90 Pommer, Cblb. en Srett. ——— Warder,Heagf. en Elb. 160 ai90 garst , haver. BOEKW. Koningsberger . 160a 175 VriefcheWinter . 76 a 9* Vriefche ■ • . 135*160 Zeeuft'fche Overm. . 78 394 Bovenlandfche . • 1451156 Bronwhaver . ■ . 60 a 75 Voorlandfe rode- • ï2jai?o Boekw.Amsf. en Gooit.L. as aza§ Zeelandfehe « .- 1658185 Dk» Brab. en Vlaamf. L. OLY, TRAAN EN BAARDE»".'- Koolzaat, Zeeuwsch en Raapoly^Aam ƒ40 aaoj Overrrr.'t Last e<34 a30 ditoLyrt . - ƒ36 336^ Slag Lynz.de Ton dito Hennip . ƒ43 344 van 5 fch; . ƒ 7la 8| Walvisch Traan,'t quart. JEtBtiipzaat . . ƒ. H* 7 van 12 Stek. ƒ 75 a 7 wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen , zigt fl 3^,1 J,| 2 maand $ Q4§ ditoop2m. fl 39,11,10 Bilboa . . . % g4| Hamb. zigt ft. 35* Cadix , . . {[ 94f dito 2 m. ft. 35^ Sevilien . . % 94! I Altona, zigt ft. 35! Lisfabon . : ^ S2| dito 2 m. ft. 3Sf Venetien . . & 94 1 Breslau, rjw.dat. ft. 45! Genua . . . ■ $ 86 Wenen, 6w.dat ft. 3s| Livorno . . §92 Antwerpen pC. 2| verf.' Parys, 2 m. . $49? Gent . pC. 2|verl. dito zigt . . 49| Brusfel . pC 2|verl. Bourdeaux, ara. . 49l Zeeland . pC- 2jverü« dito, 1 nu . • € 4911 Rotterdam pC. §. specie-cour s. Baren Goud, perCasfa f 355. . . pC^apf dito, per banco . . . . pC. Nieuwe Duk. per ftük ƒ5, 8§ Nieuwe Louis d'br 11,8,11" Oude dito . . ƒ S, 7 Zonne Piftol. ƒ11,4, Franfche Piftol. . ƒ9,8 Carolin. .. /ir,i2 Pruitfif. dito . ƒ 9,8 Croix dé Malta ƒ13,3 Lunenb.dito . ƒ 9,8 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25,re Spaanf. dito . ƒ 9, 7 dito Grof . ƒ 25, g: Gutnies . . ƒ12,4 Bankgeld . . 99fpCt. Sbuvereine . . ƒ16,•— Amsteedam 20 Decemb. 1790. GEBOORTE- TROUW' en STERFLYSTEN. Hét getal der Doden, gfedurende de Iaatstvtrlopene neden de m Jaren. Onlangs is té Jftiley, in LancasMre, overleden Izaak Hyde, Schildk. in den Ouderdom van 102 jaren en 5-maanden. Hy heeft n Kinderen, 43Kleinkinderen, en 41 O verklein kinderen, nagelaten. Nog hoger Ouderdom* bereikte zekere Hannah Wik kinfon, die den 10 Novemb. laatstl. oud ro8 iaren, ft;erf. Beiden dezen fchöten egter, in léefrv'i nog veel te kört,by ene ftok oude Dame, M'intmb geheten, die nog m leven is, en by Ashintuily, in klommen. Zy bragt haar eerfte 'Kind ter waereld voor de omwenteling, in 1688. en beviel van haar laatfte, na den opftand, in 1715» ■ Tl O*  ( 208 5 BEKENDMAKINGEN en PRYS - OPGAVEN wegens in- en 17it l a n d s c h e boeken, i'renten, kaarten, &c. j. H. Moüleman,te Arnhem, levert heden aan de Heren Intekenaren af, het Eerfte Deel, van het voor alle Militais■; zo ononrbeerlyke al? interesfanre Werk, van j"G ïielke, Onderrigt voor de Officieren die zig in dal Velddienst zoeken bekwaam te maken, of die den Veldtogt met nut by waor.en willen. Met'Ze* Byvoegzels en Platen , (gentfkken uit 'het groote Werk van den zeiven Autheur,) Opgehelderd en vermeerderd. Ook is der, Uitgever van dif Werf!, op aan. zoek van veele Liefhebbers, te rade gewerden', de Intekering op dit Werk nog voor een tyd lang, en wel tot den laatften Maart aanftaande, open tefttellefl, waar van alom een nader Berigt te bekomen is; Üy -twyffeM geenzins of de inrigting -en uitvoering, als ook de'nutrigherd van dit Werk, zal nog vele Liefhebbers aanfporen, om zig van dit Werk meester te maken. Dii Eerfte Deel is nog voor hun die gelieven in te rekenen,te bekomen a ƒ 3-:- dog voor hun, welke niet intekenen, niet minder dan ƒ 4-2- Ook zal de zelve uit het Hoogduitsch doen Vertalen: I. Wat ift jedem Officier wabrend ebies feldzug sur wisjen notbig, mit kupf. en II. P. C. Abildgaabd pferde~ und viebr.rzt. *** Te Amfterdam, by C. de Vries, "is van de Pers ge l;omen en alom verzonden: VERZAMELING van VERHANDELINGEN, de Geneeskunde, Wysbegeerte en Natuurlyke Hiftorie betreffende. Het oogmerk van dit Periodiek Gefchrift is, om aan hét publiek, van tyd tot tyd, al zulke by een verzamelde Verhandelingen te leveren, wélke, ïn andere Ta len verfpreid,-door haare belangryke nuttigheid den uitgeveren gefehikt voorkomen Ten dien einde bevat dit Stukjen : 1. Eene Verhandeling over de walging en braking der Zwangere Vrouwen. 2. Over de verbinding der Wysbeaeerte en Artzenykunde. 3. Blumenbacb. Bydragen tot de Hiftorie der Slangen. 4. Befchryving der Jufferen grot te St. Banzile by de Ganges; en 5. Korte opgave van her Uraniet, een Halfmetaal, door Klaprotb ontdekt, in gr. 8vo. de prys is 12 ftuivers. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Pet e r sb uitG, den 30 November. Den 25 dezer, omtrent den middag wierd de grote Ne vtiftronm voor de Twedemaal, met Ys bezet, na dat dezelve, zeven dagen lang, van den 18 dezer af, weder bevaarbaar was geweest. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 28 Nov. tot 11 Decemb. te Hamburg. fHoogfte ftand 28, 4- den 7 Dec. IJabom. < Laagfte . . 27.10J den 11 Dec. LGemiddelde der gehele Week 28, 0-7 I. Therm fHoogfteftand 5°-'sM;dd.vanden 11 Dec. Reaumur.< Laagfte . . 30. onder o. 's Morg van den 0 Dec-, LGemiddelde d;r gehele Week i-4grad. Heerjcbende ttfind tW. DaOKLTKSOHE WAASPfEMIKSSS, BUITEN HAAjRLEK. IBA RO tiierm0- streek J ME- meter. | der I luchtsge. ter. -Noordi Zuid. ■ wind. | steldheid. ' f29- 71 45 45 -z.W.t.w. «ware norm, i5<29. If 48! 49 W.z.w. 's Morg. met regen. —-L^-jj-l... 43f 43 w- verder bewolkt * 16 fao 6 SP S v°°™. bevolkt, Iö.< 29 6 44! 43 w. t. z. Nam betrokken, L29- 2 40| 41 Z. Z.O. '»Av. üofregen. f f29 3 40 f 39 w7tTwi ~ *7- S 29 3 44 45 w. 2i w omtrend betrokk. __(_a9 «f 40 39 S '& t. O. *A™ndi regen. f2810 40 4«ï z.W. t.z. |'sMore. bayiV, 18. ,'28.10 39 39 z. Z. O. 's Narnidd. regen j ^29. 4 35I 35 n. t. w. 'sAvonus wolken. f29 6 32 3I tJ0, " 19. < 29. 5 38-£ 49 wolk. meest helder, / 29 4 3o| 30 sMorg. iets hagel. ("29 0\ 24 2l| N. N. w. 20. 6. kol, 2. reg. ti enV ' Doch man heeft viermalen-zo veel Wynfteenk-tetüüen daar toe als om verfche Melk voor het dik worden te bewaren. Dit hadde moeten zyn: als zynde 'er viermial zo veel Wynfteènkristalleh nodig, orn dezelve op nieuw dik te doen worden. Te Haarlem, by PLAAT ztx L O O S J E S. 1  No. 131 AL GEMENE KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- ENM1N-GE0EFFENDEN* Vry dag den 31. December. NR Dit Nr word, met de beide REGISTERS op het 5de D^l^ TYTEL en OMSLAG, m' voor ïïrAwS van den gewonen prys,zynde dus 5 ftuivew, Uitgegeven. Si E R I G T E N. POLEN. i^^ANTïiG, den is Novenib. 1790. De derde dewr Hl r\ '1 Maand was de dag der plegtige Inwydmg van het ffl Rf Borstbeeld van den beroemden Hevelius, t welk m^m=të op bevel en kosten zyner Majefteit, den Koning vanflJTen, vervaardigd, in de Grote Voorzaal van het Raadhuis der Oude Stad geplaatst is (*). ns^.t.h Het zelve is in gebronsd Koper, door den Hr. Bietneb, te Warfcbauw, gegoten, en ftaat op een klein rond grondftuk van wit Marmer. De grote vierkantige Pedeftal hier voor. uit Inlandsen Granit alhier vervaardigd, en niet weiniu affchitterende, zo door hare fchone mengeling van bruin rode en witte koleur, als door het keurig Polyst, t geen men 'er op heeft weten te leggen, is, door middel van een fierlyk gebronsde en vergulde Lyst, aan het fterkjtfpnn. gend Voetftuk gehegt, *t welk uit dergelyk bruin geel Granit ^DewPedeöal beftaat, buiten het Plinth van 15 duimen hoog, ene hoogte van 45 dm. en ene breedte van 18 duim. zynde de hoogfe van het gehele Monument 7 Psmtziger voeten Tegen over hetzelve hangt aan de Muur een zwarte Tafel, in een vergulde Lyst gevat, waar op men, m uitkomende gouden Letters, het volgend Opfchnft leest: (*i Zie hier van enig voorlopig Berigt, in Deel HL blada. 161. van dezes» A. K. en fc. Bodd V. DE EI» stanislaus augustus KEK Monumentum hoe JOANNI HEVELIO erigi fecit. Ao. Dni mdcclxïxx. Dit Gedenkteken van '3 Konings hoogagting wierd , *f6 naam zyner Majefteit, door den Koningl. werkelyken Legations-Raad en Commisfaris, Heer van Hennig, onder het houden van ene gepaste Redenvoerine, voor ene talryke en aanzienlyke Vergadering, welke zedert in druk verfchenen is, aan de Leden van den Raad en het Gerecht der Oude Stad overhandigd: ontvangende hier by tevens de beide Gedeputeerden tot de nodige toebereidzels voor het Hevelisch Jubelfeest, uit handen van opgemelden Commisfaris, ieder een Brillanten Ring, met 's Konings naam, in Trekletters, daar in gevlogten. DUITSCHLAND en naburige Ryken. ' Het zal welligt den liefhebberen der oude Gezangen, en den onderzoekeren van de Gefchiedenis der Dichtkunde nieD onverfchilüg zyn, wanneer zy vernemen dat de Hr. Griter In Schwabisch Halle 'de Schryver der Nordifcbe Blumeri) zig thans byzonderlyk bezig houd met het beoeffenen van de oorfprongelyke Schriften van Osfian, Orran en Utlin. De Hr. fVeisfe, te Leypzig, heeft hem de Sean Dana, en de Hr, Rüdiger, in Halle, hulpmiddelen om de taal te verftaan, medegedeeld. De Hr. Gr&ter is van gedagten, dat de Celtifche taal veel moeylyker dan de Schandinavifche is, en dat deze beiden in geen veiband met elkarideien liaan. Uit hec D d wei'  weinige, 't geen hy tot dus verre vertaald heeft, kan men zien, hoe weinig wy no:; van Osfian's Toon en Geest, uit de Engelfche Overzetting van Macbperfon , hebben kunnen leien. De verdienstelyke Infpefteur Köbler, te Dresden, is op het plan gevallen, om afzonderlyke Kaatten van dr Maan te vervaardigen en uit te geven- Hy is reeds bezig aan het tekenen van een, welke dat deel der Maan zal bevatten, 't geen onder den naam van Plato bekend is: zo als het zelve zig, door een 7 voets Telescoop van Herfcbel vertoond, en door hem, met een eigen vervaardigden Mikrometer, is af gemeten Diar de Hr K niet flegts een diepdenkende en geoeffende Sterrenkundige, maar ook een zeer bekwaam te kenaar is, mag men, billyker wyze, van dezen zynen arbeid niet weinig goeds verwagten. NEDERLANDEN. BBiCHPYVING VAN DIT WOOG IN 00 of BRUCEA ANT1DYSEN rERlCA,en derzelver genezende kragt in de Buiklcep. (Getrokken uit Bruce's Travels inte Abysfima.) Deze Heester groeid in het grootfte gedeelte van Abysfi «ie, byzonderlyk aan de kanten der Vaikyen, in het uwe ontdekkingen en verbeteringen in de Scheikunde gewag of gebruik gemaakt. Voornamelyk heeft hy zig d; 'aatlie Hoogduttiche uitgave van Macquers Woordenboek, met de Aanmei kingen en Byvoegfels van Leonbardi, in de jaren 1789 en 90. in 6 Oftaaf banden uitgekomen, ten nutte gemaakt, van welk groot, en voor menig beotffenaar vari enig gedeelte der Scheikunde al te kostbaar, Werk, hy hier de kern gegeven heeft. Met veel nut kan buiten twyffel dit Werk ook in ons Vaderland gebruikt worden, waar toe het des te gefchikter_ is, wyl de kunstnamen niet in 't Hoogduitsch miar in 't Latyn, voor elk Artikel geplaatst zyn. Kauscb, Oiiginal bemerlungen über die beiden in unfernTagen am meisten im jebwange gebenden Rindviebflerben. nebst bekat.ntmacb'ing eines kostenlofen, febr glücklichen und dureb vielfaltigS Erfabrung be/latigten Heilverfahrens , im fo genannten Miïz. braude. Grotthau en Leipzig 1790 — Gelyk alle bydragen tot nadere ontdekking van den aart en geneeswyze der Ziektens van het Rundvee van belang zyn, voor allen, die de fchadelyke en verbazende verwoestingen kennen, welke dezelven zo dikwyls aingerigt hebben, zo verdient ook het tegenwoordige Werk ene byzondere opmerki"g , te n.eer , daar de kundige fchryver, uit ene ervaring van 13 jaren fpreekt, in welken tyd hy verfcheidene grasfeerende Veeziektens, als Landarts van een aan-.ienlyk Diftrikt in Siie. fien, heeft bygewoond en waargenomen. Dit Werk zeifintusfchen is een weinig verward en zeer wydlopig gefchreven, zo dat de zelfde zaak 'er meermalen in herhaald word, ï geen het lezen van het zelve onaangenaam maakt De beide foorten van Ziekte en Veefrerfte, die de febryt. ver hier behandelt, zyn van de gewone Veepest onderfchef- Dd a ft 3Js Seviuen . . $ 94! Altona, zigt ft. 3S§ Ltsfabon . ; $ S2| dito 2 m. ft. 35* Venetien . . $ 94 Breslau, 6w.dat. ft. 45! Genua • . . H 86£ Wenen,ow.dat ft. 35^ Livorno . . ^ 93ï Antwerpen pC. 2£-verI. Parys, 2 m. . $491 Gent . pC. 2|verl. dito zigt . . $ 491 Brusfel . pc 2|verl Bourdeaux, a m. . $ 49i Zeeland . pC 2§verL dito, 1 m. . . $ 49! | Rotterdam pC. f specie-cours. Baren Goud, perCasfa ƒ 355. . . pC. 8faof dito, per banco .... pC. Nieuwe Ouk. per ftuk ƒ5,9 Nieuwe Louis d'or 11,8,11 ©ude dito . .ƒ5,7 Zonne Piftol. ƒ11,4 Franfche Piftol. . ƒ9,8 Carolin. . ƒ11,12 Pruisfif. dito . ƒ 9, 8 Croix de Malta ƒ13', 3 Lunenb. dito . ƒ9.8 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,15 Spaanf. dito „ ƒ 9, 7 dito Grof . ƒ 25, 7 Guinies . . ƒ12, 4 Bankgeld . . 99 pCt. Souvereine . . ƒ16,— Amsterdam 27 Decemb. 1790. GEBOORTE- TROUW en STERFLYSTEN. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amfterdam 149, en in de vorige Week aldaar 163: en te Haarlem 11, onder wel ken laatften 5 beneden de 12 Jaren. BEKENDMAKINGEN en PRYS-OPGAVEN wegens im- en uitlandsche boeken, prenten, kaarten, &c. j. van WALtïé, te Haerlem, geeft thans uit, en heeft alom verzonden; Ene keurige Vertaling van het uitmuntend Wetfe van den Hr. Profesf. j. J. Ewgel: Dk KUNST vani NABOOTZING doob GEBAARDEN, I. Deel, met XXIII fraaye ophelderende Platen. By Intekening ƒ 4-10-'Buiten Intekening ƒ 6- . Het Tweede of laatfte Deel, van dit voor alle Beoeffenaars en Beminnaars der fraaye Konsten belangj ryk Werk, zal zo fpoedig mooglyk is volgen, en daar bv de Lyst der Intekenaren gevoegd worden. Daar zyn enige weinige Exemplaren van dit Werk op fchryfpapier gedrukt by Intekening ƒ0-;- buiten Intekening ƒ 7-;- NB. Dit is het zelfde Werk, vooiheen, by *t Bericht van Intekening aangekondigd onder den Tytel van Handleiding tot de Sc bouwipeelkunde. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERICHTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van ia tot 18 Decemb. te Hamburg. fHoogfte ftand 27, io| den ia Dec. Barom. ■[ Laagfte . . 27, j£ den 18 Dec. LGemiddelde der gehele Week 27, 7-3 !. Therm fHoogfteftand 50 's Midd van den 12 Dec. Reaumur. Vf!l^ . Do M -bM^„.iAv £ LGemiddelde der aebele Week * grad Heerjcbende wind W. Z. W. J6 Dagïlyksche Waahnemiksen, buiten Haablim. (BVMtO thermo- I stkeek j WE- Ml ThU. I uer I luchtsge ter. Noord Zuid. | wi\r- ) sti i.dh jr)" f s9 " 39 j 40^ s w 1. i. ■ » 22■< 39-11| 44 53 ! i molken. mpest f 3Q- ' i 41 '41 ' j ■***»» windrig. f29~9 1 405 w. rrr~ - 23- j29 S»i 44 43 w. t. i I L?"ri.en""er C20.JP 40 J 40j w. t. n. j 'Uewin - 24- <30 1 43| 43 W. Z W helder, «„der (_30 o 41 4( z. w. j betrokken. o* Jon '? 43l 44 W* & Z- I '•»«"» h»'de re* 25- < 29 9 44i 44 w. verder regenagiift L3°- r 39§ 39§_ n k. o. 's Avonds wolken. f3o i| 37 36 n. — 36- , 30 i 44 45 — ormrend betrokk. ;' 30 1 38 3 7 z- dimpig' ("30 o 37I 38 z. t. o. 27. < 29 ii 39I 39 z betrokken. (.29 to 3-;§ 35 ( 30 i I 35l i 3S I z. t. o. j • 's Morgens donder en weerligt met ftorm. VYF-  VYFDE DEELS, EERSTE REGISTER. B E R I G TEN en B T ZONDERHEDEN. Van July — December 1790. ©e Letters a en b. duiden de eerfte en twede Kolom aan. A. Aardappelen (de fchit van rode) lev een goede rodc-Verfftof op.hl.aoi.b Aardbeving (phacl'elyke; te Arnfiie, in Wettmoreland. . 8 a Afe (een;lands, not grooi ongeveer hollands r-é.a. in de Aantek AFFO (FRENI.i geeft een verbaal uit van de Munten van Parma 39. a Akademie de Koningl.; der Opfchriften en fraaye Letteren, te i'arys, deeld een Pry > mt, en geeft een nieuwe Vraag op. . 18- a •- , —■ der Wetenfch. aldaar, boud hare openb.Verg. wyst een beloofde Pr vs toe, en geeft nieuwe Vragen op. 50. b. 51. a •~ >Nieuw: Hdisboudk of Vadcrl.) te i alermo opgerigt. 41. a — (oude Stads; te Augsburg, houd nevens het daar mede verbon den afzonderlik". Genoo-(ch v,Ln Konsten . hare jaarl. Byeenkorost, j en (leid dï innekoiiietie Kcns ftukk tentoon 54. a Enigen der meest Bitoiti'Heodi Scrylderftukken by na r ontvangen. . 54- b «— (Koningl ) der Wetenfch. te SiQêkholm, neemd enige nieuwe Leden aan. . . . . . 73» a ■» (de Franfche) deeld Pryzen uit en getft nieuwe Vragen en Voorftel'en op. . . . . . . 8y. a •» (deKoi.ing! ) der Wetenfch teBeryn, houd een openb. Ver gad-ring oj» •< Knnings naamdag. 137. fe. Redenvoer. door den G.a ïf \SdtHerzberg daar in voorgelezen. . . . ibid. ~ —. 1—- der Konsten en werktuigl. Wetenfch aldaar, houd, ten gelyken einde ens Bysenk. 138.0- Voorles in dezelve ged. ibid. - (de jaarlykfche onderftaringelden der Franfche) worden door deNstion Vergad. voor 't vervolg tot zekere fommen bepaald. 97. a 1 van AmienS fchryft nieuwe Prysvragen uit. U3. a der Wetenfch Konden en fr. Lett. te Cba ons aan de Marne, deeld een Prys uit en geefc nieuwe Vragen op. . H3 a . ( de Koningl ) der Wetenl By f en fraaye Lett. te ThoulouJ'e, geeft op nieuw 2 reeds meermalen herhaalde Prysvragen op. 154 a — (Keizerl ) der Natuuronderzoek, herhaal ! hare opgegevene Vragen van 't vorig jaar. . . . 177. a -» der Wetenfch ipp. en fraaye Letteren , te Brusfel, trekt twee onbeantwoord ijebie-ene Prysvragen in. en geeft nieuwe op. 194. b Akker- of Bouwlanden (waarde ier opdeEil van rjenemarien 103 b ANDRE R) word honorair lid van het N .tuurondtrz Gen. te Halle, en Medelid van de Akad. der Wetenfchappen, te Itrfurt 74. a .. verplaatst zyn Opvoedings Inftituut van Schnepjent/ral, naar Goia 98 a. Voorregtt-n hem al laar verleend . ibid. Annales (de; van den Hr Lin^uct worden op nieaw bpgonnen. 170. a ■ Litterarii (de) van Bel fladt, ftaan met Jan. eersekom ineen nieuw formaat uitgegeven te worden . . I7r. a Antieken de Afgietzels vin) door den Ridder Mengt nagelaten, zyn door den Keurv v^n Saxen tot een rpenbaar gebruik gekogt ioft. a Archangel'te blyven verfcheiden goederen van dit jaar over. 207. a Voordelige cogst derGrancn, nis mede van Vlas en Hennip ald. ibid Asflgnaten ter fomme van 8jo Mill, Liv. by de Nation. Vergadering in Frantryk gecreëerd 116. b Bepalingen by dil befluit gemaakt. 117, a Nader befluic omtrent het tt maken gebruik iezer Geldbriefj 167. a In -loed hier van op den prys zotnmizer Effecten- ibid. Korte befchryving dezer GeldbriefjeB, en verdeling derzelve in fommen, van •nderfcheidene grote. , . . 174. » B. BAFRTS (J. C.) word lid van het Zeeuwfche Genootf. 147, a BAGGESEN (de Dichter; word Hoogl der fraaye Wetenfchappen , te Koppenhagen . . , . ?B « BAHRDTi Korte Levens-fchets van C F.; , 11. b. en 22. a — raakt weder op vi ye voeten . . at, a Bankbreuken (getalderJ in Enge'.ani , van t Jan.— 13 Juny. 132 fe Bankbriefjes rouleren , in plaats van geld, op de Eng. Markten. 206. b Bankgeld (buitengew. laagte van her; te jimilerd. 166 b. en Notificatie van Heren Burgem toi provifionele voorziening in dezen. ir.id. BANKS(J-).worc totl.daat.gen by de Holl Ma.tf.derWetenfch.21. fe BARNEVELD, Raaipenftonaris van Holland, een Treurfpel, van den Hr. Lemiere, word op het Nation. Schouwtoneel te Parys vert. ioa. b Kort verflag van dit Stuk. . . . ibid. 1W. VAN) doed gelukkige proeven by Ftli* Meritis. ora rottig water drinkbaar te maken. . . 138. a 1 deeld een nader verflag mede van deszelfs genomen proeven, om rotiig water drinkbaar te maken, en het zuivere tegen 't bederf te bewaren, . 178 a BASEDOW (JOH. BERNH.; overlydt. 89. b. Byzonderheden wegens zyne begravinge .... ibid, Baftilje (Model der) zie POMMAY BAÜER (de Predik.) behaald een Prys by het OpToedings-Inftitnut te Sehnepfentoal. . 103 a BEATTIE (J. HAY fAberdeen., overlydt. * . 186 a BEAUCH AMP (de Hr ) komt van Bagdad te Parys. . 89'. a BEAUVALLET (deBeeldh.) te Parys , verv. 2 Afbeeldzels in Pleister van den M-irquis de Ia Fayette en den Hr. Bait y. . 166. 2 BECKMAN (Hofr.) te Gottmgen , word lid by de Koningl. Maatfch der Wetenfohapp te Stockholm . . . i38, 3 Begravinge (vreemde wyze van) enes overledenen Engelfchen Geleerden , volgens zyn eigen begeerte en voorfchrift. . 97 a BEHE1M (MART.) word in een Brief van den Hr.Orfo aan Dr. Franklin, beweerd , de eerfte on: dekker van Zuid- Amerika geweest te zyn. 49 fe BELLfdeHr ) word tot Hoogl. in de Oost talen, teAberdeen . ben. 42. a BERGER ( e Rector) te Berlyn , heeft zvn fraaye Plaat op den dood van den Veld Mairfchalk van ocbuierin voltooid. 131 b. Korte befchryv. van die Konsttafereel. ... . ibid. BERTOLDl (F L) geeft een Catalogus uit der pellolen en herkregen Munten en Medailles by de Univerfiteitte Ferrara. . 39 a B v,-,lking in#o/'a*i/ bykans eens zo groot als in Eng 117. a. in de Aant BlCHON (Mr J.) word Piaefes Magnificus by het Batasfsch Genootfcbl te Unit er lam. : . . , st. b BIMBURY de Hr.) zal Annals of Horfemnnfbipaitgcven. iïi t> BLEISWYK (Mr. P. van; overlydt. 1J4 a. Enige byzonderheden aanga-nde deuzelven. , . jbjj Blixem (laat in de Toren te Straatiburif. . • £ de dood een te bedde liggende Jongeling . 191. a (Beproefd middel tot redding van Menfchen, door den) getroffen , en fchynbaar dood geflagen. , , 195 a BLUM (de Dichter) teRatkenow} orerlyde. » m'i» Boe-  C ai6 ) Boeken (nieuwe) hoe veel in onderfcheidene Vakken van Wetenfch. zedert de Paasch-misfe in Duitschland uitgekomen. 177. a (zommige) in Engeland van de vorige Eeuw, worden thans zeer duur gekogt. . . , 185, a Boekery van den Hofr. Brandt», word door den Hertop van Oldcnburg gekogt. . . . . 2. a van wylen den Wel Eerw. Hr. J Stinjtra, te Harlingen , word publiek verkogt. 119.a. Eenigen der voorn. Werken dezer uitmuntende Verz. ibid. Hoe veel dezelve by denverkoop heeft opg. 1J4. a ( fchone en uitgeftrekte) door den Deenfchen Geleerden Luxjerpb nagelaten. . .. . 123. a — (nagelaten) van denHr. Taent, te Lef den, hoe veel by'den verkoop heeft opgebragt. . . . 162. a ■ (de Koningl ) te Ber 'jn, word op nieuw gerangfchikt. 193. b Boekhandelaars (de) in Duitschland tragten by de Keurv. Hoven een algeraen verbod op het Boeknadrukken te bewerken. 114. b BÖHM (And.J te Giesfen, overlydt. . . 74. a Böhmer (de Jsft. raad) vierd zyn JubiH aan de Univ. te Gof.ing. 13S, a BOING • DIRK) behaald de gouden Eerpenn. als lid, by deMaatfchapp. tot Nut van 't Agemeen. . . . J9 b BONCERF (de Hr.) behaald een prys byde Akad. der Wetenfch.'te CbJous aan de Marne. . , . 153. a BONN (de Hoogl." te Amjlerdam,geeft ene nadere befchryving uit van • de Wanlchapenheidenesjongmans. . . ïos. a Eoombast ''zonderlinge) uit Cbina in Engeland gebragt. . 105. a BOON MESCH (A. S. van der) word lid van de Keizerl. Akademie der Natuuronderzoekeren . . . 101. b BOYDELL (de Hr.) koopt »Ite de nagelat, koper. Platen van den overl Hogartb. . . . . 69 b BRANDES (deHr.) te Gon'mgen, overlydt. . . a. a Brandewyn, begint op nieuw in Zweden geftookt te worden, 181. b BREDA iJ.van; word tot lid verk. van de HolI.Maatf. der Wet. 2r. b • deeld een Berigt mede van verfch, gedane Inentingen, Zie ook Inenting, Eritfche Natie. (Naauwkeurige Staat der) . . 117.3 BROWNE (W. L.) word tot lid aang. by de Holl. Maatr. derWet. 2r. b j Brucea Antidyfenterica (befchryv, van de) en derzelver genezende kragt in de Buikloop. ... , 210. ai ÏÜHLE (de Hoogl.) te Gor>.bez. een nieuwen druk van Ariflotel. 171. a BURGESS (de Hr.; te Oxford, zal een Verzameling van Obfervationes | Critica uitgeven. 114. a. — Arbeid aan een nieuwen druk van AriJloteles Dichtkunde. . . . 114. b Bybel (uittrekzel van den) uit hetHoogd. in de Ehstlandfche taal over- I gezet en te Riga uitgegeven. . . , 10. a I C. CANlUS (de Hr.) te Lyon, word lid van de Akadem en Vaderl. Maatfch. te Valence. ... ... iör. b CARACCI (de Cupido en Clyte van) blyft nog onverkogt. 30. a. Een klein Schilderytje van dien Meester word door den Hert. van Orleani Voor 1000 Guinjes gekogt. . . . ibid. CAULINI (de Beeldhouwer) overlydt. . . 65.' a Cartaagfche Ta3l. (aanwyzing van enige Werken over de) 18. a CASTELL (de Graaf van SCHENK van) fchenktzynekostbareBoeken aan de Hof-Bibliotheek te Aacbfladt. . . 114. b GAVELLI (].) windt den Prys der Graveerkonst by het Inftituut der Wetenfch. te Bologne. . . . . "57. a CHLADNI deHr.) vind een nieuw foort van Harmonika uit. 213. b zie ook Harmjnika. CLINTON f edelmoedig gedrag van den Gener.) omtrent den Marquis dela fayette. ... . 71. b COOKE (Dr. word Vice-Kanfelier, te Oxford. ' . 137'. b CRAS (de Hoogl. C.) te Amfleri. aanvaard zyn nieuwen Post in het Recht der Natuur en der Volken, met het houden ener Latynfche Redenvoerin?. . . . . 171. b CRAUFUUÜ (P. G.) te Londen, word lid Correspond. vanhet Eataafsch Genootfchap, te Rotterdam. . . J2, a D. Baglcnen zyn in de Amerih, Staten zeer hoog. . n6, * DALBERG (de Coadjutor va») eorripJeteerd, op zyn eigen kosten het Kabinet van Delfftoffen, by de Akad der Natuuronderz- aoi. b> DA MEN 'ch. H ) word lid van het Zeeuwfche Genootf. 147. 8 Dantzig, verval van den Handel aldaar, nevens aanhoudende duurte van Graan en Asch en Linnen. . . . 207. a Delfftoffen, in het Kabinet van de Kon. Ak. der Natuurond. worden op nieuw nagezien en gerangfehikt. . . 201. b DEHÜS (H. Fr.) word tot lidaangen. by de Holl. Maatf.der Wet. 21'. b Denemarken en Noorwegen ilnrigt. der nieuwe Munt en Bank van) 63. b [ Diamanten(op welke wyze de; inEuropa aan den man geh worden. 4J b Dichters Cover de Gelauwerde byzonèerl. Engelandbetreflende. 34. 4 DIZé (de Hoogl) toond door proeven aan, dat de oude Griekfche en i Rom. kopre Munten, Dolken Sec. met Tin vermengd gew. zyn. 1815. 3 Doden (getal der weeklykfche) te Amflerd. 's Hage en Haa /. in elk Nr. ' der maand, te Alkmaar, in elk eerfte Nr, van de Maand." I DOETZNER(H. F.) overlydt.2,b. Korte Levensbyz. van denzelv. ibid. DOEVEREN (Levensbyzonderh. van wylen den Hoogl G. YAN) j. a Dolle Hondsbeten. (Gelukkige genezing van) . 66. b Donder (Merkwaardige uitwerkzels van den) , 97, b Drielingen (een gemene Vrouw in Engeland bevalt van) op haar softe jaar. .... i44. a DUPUIS verkrygt de waardigheid van Bachelor en Dokt. in de Muzyk, te Oxford. . . . m 33. i DUVARÜRE (de Ad?.) wint een prys by de Maatf. te Faleate. 161, b E. Effefleri: hoe veel kapitaal daar van met 1 Nov. in Engel, ingek. 174. 1 mm^^ld£r In*en uitI') in de eerfte No- van elke Maand. Evaer^ Emigranten (ettelyke duizenden) uit Europa, zetten zig in deAmerik. Staten neer. . . m ï26 a E^?nE£BicE^G erigt. . 51! a (het Bat ) ce Rotterda m, houd ait j: rg« en Alg. Verg 51.' b Berigt van het zelve.en opgave der nieuwverk leden enz. ib. en st a >—— (Dit ht- en Lei terlev.) te Rotterdim, houd deszelfs Algemene I Vergadering ös b Verrigtte in dezelfe . ibid ] 1»— (Taal en Dichtlievendi teLeyd. n zal een Monument voor de overledene Dichteresfe L IV va Merk.n oprigten . 90. a 1 r 'J'.— ter bevordering van Handw en Fabrieken, te Nymegen, deeld de ja rl. Pryzen ur. 117. b. Berigt aangaande den aarten inrietina -van dit Genootfjhap. . . . ioi f ■ be^ Lana Oe.. onom ) te Koppenhagen , houd ene byeenkomst ter gelegenheid van'r Hu velyk des Kroonprinsen. U7. a Kedev. 'ioor den j ultitie raad Mal ing, in iie Verg gedaan, ibid. | »-— (hetZeeuwicï.e* te flis/lngen, houd bare jaarl Vergadering! Verngtre in dezel e. . . ," ' . i4S \ — (TEYLEK'S Godgel geeft een nieuw Voorftel op 177. b GERARD e fpJyten. 19?. a Geb uik van deze uitvindinü inPomm >en gemaakt. ibH. Gobelins (de Mionfact. der) lootter.e Praernie uit vo->r de beste Schets i ener alregorifche tekeking van hetbezoek des Kon. by dezelve. 30. b GORE Kipt. overlydt . . , a! Granen frysder te Amflerdam. in eik Noromer. d len te Memetin prys , na het weder vry geven van derzelver nipoer. . . . . 70. a ^ - hoeveelheid daar van te Damzig in enaitgev.zed ijan ibid.! • voor hoe veel geld in vroegere jarenE»^e/-jHrfui'.voerde. no. >i I CRATf R 'd- Hr houd zig bezig met het beoeffenen der ooi l'prongel. Schriften van Oran, Oijian en Utlm . 209. b GREIDANUS(de Student teBranehr , verded eneLat Verhandeling •over de fouten in de eigen namen by oude Schryvers. 18. b Grootmoedigheid van afimir II. omtrent een zyner Edellieden. 72 a ———— — (wederkerige) van een bevryden Neger, omtrent den Hr. Lerembourt. • ... ibid. V. DEEL, GRUNER (de Hoogl.) te Jeiia, word lid Correspond van het Bataafse» Genootfch te Rotterdam , . , 52 a GUIBbRT (de Grave dr te Parys, overlydt. . ic5. b Gyranafium (verbeterde inrigting by het) te Qaedlir.burg, 138. i h. HAHN (Mo overlydt. . . . 2. (, HALL J leverd ene Verhandeling in by de Kon. Maatfch. der Wer. te LonJen , over den oorfprong der Granit. . 41 b Handel der Engelfchen op de.Noordwest kust van Amerika, door de Spanjaardenbetwist, zie NootkaSound. Nadere bysonderheden aangaande dezen Handel. , 45. a is, rieden Zumer, teMatfei'/e, doo Isch. 78 b- Gunftig uitzigc voor denzelven aldaar , uit een veelb. Wynoo >st en Oly bouw. ibid. is', zeiert 2 jaren , zeer levendig te Pbiladelpbia. 126. % — Voorregteti de Franfchen nemen e«n eerften proef vsn da door bun bedongan) in Zweaen. . , , 159. 1» 13 dit jaar, te Uantzig, flegterdan ooit geweest. 207. a zie ook liantiig Har.d/cbfiften .verfcheiden kostbare Perflfche) worden uit Indien, aas, dr Univerfir te Cambndge , en de School te Eian, gezonden. 129. b Handfchrift (een zei zaam Grieksch - van de Euangel. rast Arabifche A in'têifefiin'g : bevind zig onder de Verdam, van Mad d'Eun, 2^1 b Haringj ger de eerfte) komt le Vlaardingen binnen. 23. b Harinyvangst, te Gotbenburg,met fucces weêr begonnen. 181. b Hartnonika een nieuw foort v..n; met (jiazen Pypen. . 213. b HARWOOD (Lr.) neemi een welll geilde proef om het bloed van eea Schaap in een Hond over te tappen. . . 185. a HASENCAMP(Adveriisfement van Prof.) nopens zyn Opvoedings- Inftituut te Rinieln. . . . 194 t> HASSELT (H VAN) word lid van't Zeeuwfche Gennotfch- 147- a HEMKRT PAULU.S van word tot Hoogl. der Wysbegeeite, by heS R. monftrantsch Kweekfchool, te Am\terdamberoepen. Ji. b houd zyne Inwy.'ings Oratie. 171 tl HEMsTERHDIS (Fr. in 'j Ua - _^ . Vervolg hiér van. 162. b Inftituut (het^der Wetenfchappen, te Boheoe, deeld den prys, in de j Graveerkonst uit, en geeft nieuwe Prysonderwerpen op. 57- a . ] Geeft narigt van't geen, welke deDingers naar Pryzen hebben in agt te nemen. . .... ibid b | Interest oy alle Fondfen in de Erflanden zyner Apoft, Majeft .van 5 tot 3i pCt. gereduceerd. • • • H7. a J- JUNKER de Hr.) vertrekt als Hoogl. in de Gcv.cssX. naar Petersb. 74- a Jawslen (lage prys der) in Londen. • • 110. b K. KAAS (Th.) bekom: den eerften Zilvren Eerpenning by het Dicht- en Letterlievend Genootlchap te Rotterdam, . . 65. b K.'.binet (het Levsrfche) word rajt ettelyke opgezette Dieren van de Boiany Baayt verrykt. . . • Mi. a Katoen tEtaat van al de) in Grootbrkannien in Ï7P9 ingevoerd. 78. b Keizer. (Befchryving der plegtigheden by de Vei kiezing en Kroning van enen Duitfchen) . . . <;8. b. 106. b Kelder (welvoorziene WynOby het Klooster der Arcadi. 54. b Zonderling gebed by het jaarl. inbr. van den Wynoogst in der.z, ibid. KELS (B. WO ontdekt een middel om vuil water drinkb. te mak. 66. b. Biedt aan om zyr. uitvinding bekend te maken. ibid . ontdekt een nieuwe Eigehfchap der Aardappelen. 201. b zie ook Aardappelen. : ontdekt, dat de uitvinding om met Vloeyfpathzuur in glas te etfen niet nieuw is. ■ . . z°z- a Kielen losfe) voor Platb. Vaartuigen in Engeland uitgevonden. 143- ° Kinderziekte cBerigc wegens ene verbet.Geneeswyze der, uitgevonden door wylen Dr. / J. van den Boscb. . 25. b. 35- a , Muscuaby cric Waalaart. foort mat goedfucces toeged. IOÏ. a KLEIN (de Hoogl.) te Manbcim, in den Adelftand verheven. 114- b KliDgrond(eên nieuwe en gevaarlyke; in hec Cattegat ontdekt. 159. a Klok (Kerk- zie Uurwerk, rr/n ïfT Perpen, zie School. ftaffi FRMelofpe&O vervaardigd afzond.Kaarten van deMaan. 210. a Kon- koad» Proeven vin deu Hr. Walker offltrfen't ene) 105. a KON^Nr.ÜRGideWêlEerw. Kr. JAN) word tot Hoogleeraar by het KvveeivfchoolderRemonftranten.'te/j'm/crifcm, beroepen. 5t- p Mjee^cai*nu^ ^ houd zyne InwydingsRedenv.171. b j Konohanhel Mie waar op de) a^n de GDifvon Jidd l gedr. word. 30. b KOOl'M-iNSfGJtotHocgl.indeScheik teKofpenbagen beroep r47-a Kopermvh (eén nieuwe ryke) in Schotland ontdekt. 189. b Kousfen Fabriek word zeer öe.-k te ^ftfr^ïB gedreven. _ . lïö. a KR ATT FR F 1 be'.'---:d,by het Genootfchap te Manbetm, den prys op zvn ina'e'e • T?Sff(TO i de zainlr.zwering repen Peter den Groten. 42. a Kruid-Magazyn, te Pi'.crtburg, door den tilixem getroffen en in de kULMU3e(a-°Tl.) wordlid yan dc Keiz,Akad. der Nataórond. 161. b L. t AMMRE (DE^-behaald een prys by de Akad der Wet fe Parys. jo. b tand (pnbrtouwd)» gofaLop en by ettelyke Millioenen Morgen* in d' WrWSrlk. Stftcr. verkogt. • Iï0 a teder (p-oéven in Engeland genomen, om het) met Steenkolemvater te harder, of luchtbol (omftandirj Berigt vaneen) te IVcrmerwer opgelaten Marien het uur, by Hamborg, neergekomen. . . 61, 3 Nr.der betigt daar omtrent. 139. a. zie ookVRYER. LUCHTMANS (de Hoogl.) te Utrecht, word Lid Confultant vsn het Bataafsch Genootfchap, te Rotterdam. . . 52. a .UXDORPH (B.W) kort verflag van deszelfs leven en Letterarb. 122. B Verzameling van Portraitt. van oude Lieden door hem nagelat. 127, b M. Maanverduist, (Waarn. der) tusf. 22 en 23 Oft. i79°- 'e Enfcbedé. 14? a • te Hamburg, . . 152. 3. Vlaatfchappy der Nederl. Letterkunde ,houd hare jaarl. Verg. 20. b 't Verrigtte in dezelve. .... ilii. (Hollrmdf.) der Wetenfch houd hare groteVergad 21. a 't Verrigtte in dezelve. ... • ibid. (Etrusk.) te Cordona neemd verf, nieuwe leden aan. 41. a Tot nut van 't algemeen, te Amfierd. houd hare jaarlykfche Vergadering, 't Verrigtte in dezelve, . • 59.aent> der Moederlyke Liefdadigheid, te Parys, wanneer opge- regt, en hoedanig ingerigt. . ■ • 94. b (de Koningl.) der Wetenf. en Konsten, te Mett,, herhaald. ene vorige Prysvr. geeft ene nieuwe op en deelt een prys uit. 153. b (ene nieuwe) tot redding van Drenkelingen ea vcrftilue perfonen, te Glaigovi opgerigt. • ■ 161. a (de Akad. en Vaderl.) te Valence deeld een toegez. prys uit ea vernieuwd voor de laatfte maal een gedaan Voorftel. 161. b . (de Koningl.) der Geneesk. te Parys, houd hare openb. Vergadering, 't Verrigte in dezelve. . • .l7?'? MACORS (de Apothek) te Lyon, word lid van de Akademie en Vaderl. Maatfchappy , te Va ence. ... ■* MADAN (M.) overlydt. . , . 17. a MALVEZZIfene oudheidkundige Verhandel, van) by de Etruskifche Maatfchappy ingeleverd. . . 41. a Manufcripten (voorl, berigt oit 'sHege, nopens enige oude Joodf.) 52. b MARCHANT f de Hr.) houd ene Redenvoer. by de jaarlykfche uitdeling van Boekgefchenken, te Bodegraven. . • 106. * Marforio & Pasqain (ware verb- der twee verm. Standb.) te Romen. 5. b) MATTHYSSEN (Mr.DJ ) wordDireö. van heLZecuwfchcGen.147. a MEBIUS (J.ELGERSMA) wint een Gouden Medaille by het Haagfcho Genootfchap ter verded. vafl den Christ Godsdienst. 19, a Medaille op het affterven van Keizer Jozepbll. • 125 a ~ op de Kroning van Keizer Leopold II. . 158. b 'Melk (Middel om de) in de Zomer warmte, voor het fchiften en zuur werden te bewaren. . • • '86. b MEUKEN 'voor wylen de Dichteres L W. van Winter, gebor. van) ftaat een Mon. in de Oude Kerk, te Amfterd-. opgeregt te word. 90. a MOLDCNHAVER (de Hoogl )teKoppe»higen, hou d een Redenv. in de Akad Gehoorzaal, op het Huwelvk van den Kroonprins. 137. a ÏYIORAAZ (S A.) wint den Gou-ien Eerprys by het Zeeowfche Ge- «ostfehfp. ieWtijyugen, . ■ ■ *4ï a MORITZ (Prof.) te B rlyn, houd openbare Lesfen in de Schildery- ("air.derv des Konings. . ■ • '94- 3 ?>! osh-ammer Cde Hofr. en Hoogl.) in den Adelftand verhef, 10S. a mulder '].) verdedigd ene Verhand? 1. over de fVjrnae, en word tot Meester in de Vrye Konsten en Doft. inde Wysbe.;. bevord. 122.. a kvller (G.-Ch.) tot Leeraar in de Krygs Wet. te Gcti sangeft. 2. a M'jmsen , ds Hoogl ) word lid by het Kon. Genootf. der Wetenfch. te Koppenhagen, . • • • 58. iï Munt'en Bank (nieuwe) zie Denemarken. MUNTER), de Hr.) word gewocn Hoogl in de Godgel. teKoppmb ?S. 3 MURRAY (de Hr.) te Gottingen, word honorair lid van het Koning-lyk Gen:e6knndig Genootfchsp, te -Edinbiir.g . 194.8 TVÏÜTI (deHr. word lid der Etruskifche Maatfchappy. . 41.3 Mynen (jryke Yzer en Kool ) in Zuidwa lis ontdekt. , 1. a N. Napels (de Koninnin varf) onderh. ?,ig,te 7/^»^,dM?wy!s metGeleerdea, en is ongemeen ver gpvorderd in de Rechts- en Staatkunde. 1-2$. -o ■ 11 (Statiiitif:h° enHai«h,Byzorider.U. nopÉnshetKoningr.JUz. s  < W9 ) ^atnarfyke'Hiftorie (zeltkarae ontdekking in de) te Btec&wat'. i. n JVECKER, (Medaille ter eere van den Hr.) . . ir«. b t?egctiatic van 550,000 door den Riad van Staten gearrefleerd. 47. a 1 — 4 Mill. voor zyne Kon Ap. M3j' te Amfterd. gcop, ibid. zie Geldlening. S?EUBAUER (de Toonkonstenaar) behaald veel lofs nes eyn Treur- muzyk op den dood van Keizer Jozepb II. , 102. a Dezelve componeerd een Coburgs-Batai/je. . . ibid. jSc-va Stroom word den 15 Nov. met Ys bezet, rn raakt den 17 diar aan , volgenden weder los: Zeldzaamheid van dit voorval. 2c3. b. De Rivier vriest op nieuw toe. . , . 2f»8. a WIEÜVVLAND (P word tot lid van de Maatfch, der Nederl. Letter kunde aangenomen. . , , . jo. b jPcmttj SoanJ (kort berigt nopens den nieuwen en door Spanje aan ds Engelfchen betwisten Handel en etablisfering te) . 30, a »V - ',' ' de Amer.worden aldaar nietgeftoerd in han handel, 45- a Wreedheid van den Spaanfcaen Admiraal aldaar. . ibid. O. ÖbligatïenCdeRyksOinZwedencpeenlsgenprvs. » ito. b "Obfervatorium de post van Opperdirecteur by het) te Damtsig, ftaat eerlang op ene aanzienlyke jaarwedde begeven te worden. 73. b {Jetionomjjcbe Tak (de- Lejen van den) beginnen hunne j iarl. grote Vergadering. 51. b. befluiten hunne Zittingen. 59. b. Premien en Re=nu- reeratieh daar by uitgedeeld, e». a. Lyst der reeds in 't licht gegevene verhandelingen van denzelven, ibid. b. Prysvragen, in deszelfs laatfte Vergadering vastgefteld. . . or. a HERTEL (M. G C ) te Ntufiadt, overlydt. . . 25. a Oester (een verfteende) in Kent gevonden. . . 31. a Oly of Traan (de nutt. van het Storten van) by een verb. Zee. 132. b Onweer (hevig 1 te Erf&rt, Petersburg en Salisbury. . 24. b Onweersbuyen doen veel fchade in Engeland. . ibid. Onweder («waar teMonymusf, in Schotland. . 80. a Oogst is dit jaar (legt geweest te Napels en op Sicilië». 132. b ïn't Noorden vlyd men zig meteen voordeligen. . ibid. 1 (Tarwe en Rogge) «eer goed te Memel uitgevallen. ijo. b t van t zomergraan, in Polen, niet 10 goed uitgevallen als die van c Winterkoorn. . ° m 150 b Oordeel van Paris, een antiek Schilderftuk, onlangs gevonden, en'in handen van een Engelfchen Konstkenner. . i4s. b Oostenrykfche Erflanden fin de) worden alleCredit-Casfen gefloten ,en de Intrestvan alle Fondfen gereduceerd. 117. a zie ook Intrest. Post-Ind Comp. (Verkopingby de on lerfcheidene Kamers der) 125 b 1 ' Plan van Redres in deliberatie gebragt by de Staats Commisfie tot onderzoek van den ftaat derzelve. . 143. a j ppera Huis (het nieuw) te Londen, word met ongemenen fpoed ge- I bouwd. 1^2. a. Berigt nopens dit grootsch Gebouw. . ibid. Oranje en Aatfau &c. &c. &c. (Willem Frederik Erfprins van) word toi honorair lid byhetBataafsch Gen te Rotter Jam verkoren. 51. b ' vertrekt van de Univerfiteit te Leyden. 59. a aanzienlyke gerchenken doorhem aande Hoogl. uitgedeeld. ibid. Orleans (de Hertog van) verkoopt eyne Kabinetten van gegraveerde Stenen en Schilderyen. . . . 97. b ORMONt'deHr.) word Hift Pidatfn. van den Prins van Walli*. 137' b OS (Jan van) word door het Dicht- eflLetterl. Gen. te Rotterdam, met een Gouden en een tweden Zilvren Eeroenniig befchonken. 65. b Ouderdom (Voorbeelden yanaogen; 31. b, 72. b. 118 b. 12?. b. 175. a 192. b. 807. b. P. Paardenftcetery neemt fterk toe in Engeland. . tio, h ' Paard (byoter hogen prys van ccn Merrie-; in Engeland verkogt. 13 2, b ! (zeldzame Ouderdom van een) . . 167. bj Paketboot' deOost Ind. Comp.j de Luchtbol,ligt te Rott. z-iilreè. fa, n i PANNfiBAKKER (M. jberiMld een Zflyren Med,by h'etHaagsch Gen 1 ter verdediging van den Christ, Godsdienst. . 19. b I PARADYS (N ) lïoogl. tcji^fcswordLyfarüi van den Prins Erffi 5 § b j PAUELSFN (de KcnJtfchilder E 5 te Koppenhagen, overlydt 58. b- PEARSONS (deHr.) verkrygt de waardigheid van Bachelor tn Dr. in de Muzyk, te Oxford. . 23. a Penning (verklaring van zekeren koperen) in hetBorgiaansch Mufeam, door den Hr. Schow. . . . 5. b Peter Pindar beloofd een completen en vermeerderden druk zyner Werken, in 4to. . . . . izi. b PICAR.D Cde Abt) volgt den overl Abt l'Lpêe op, by het Inflitaut voor Doven en Stommen, te Paryi. . . 42. a PITT (de Hr. WILLIAM) word tot Reprel'entant der Umvertlttit van Cambridge, in het Engehch Parlement verkoren. . 1. b Piaster de Paris (of Paryfche Gyps) door Amerikaanfche en Engelfche | Landbouwers, ene voortreöelyks Mesting bevonden. 103. a 1 Polen (jaarlykfche inkomften en uitgaven van) . . 63. 8 Polyp (softe jaardag der ontd.v3n den eerften!door Trembley. 177. b 1 POMMAY (de Hr.j vervaardigd een Model der B3ftil!e,in Pleister.69. b | Porcelein (over de uitvinding van hetEuropisch) . 30. a j — (fraay gefchenk van; door den Kon. van Napeïs aart dien va» I Spanje gezonden. 30. b. ■—■ De ec-Fstgemedde laat een ander konstig i Stel voor oen Hertogvan Pqrsaa uersaardigsn. . ibid. Porfraitten (Verzameling van) van oude Lietten , door den DceBfchert Geneimraad Luxdorpb naristen. . . 127. b PRAM fde Gebelmfchr.) te Koppeitb. wint den tweden prys dei- beantwoorde Vraag van den Kam. Sabm, over de Nationale Kledy. 58. a Prefenten (Lyst van aan de Haarlemfche Maatfchappy gedaan. 34. b PRICE rAnekdote wefjens Df ) • • 191 (t Primxi (een Zoon van een gemeen Ambsgtsrnan te Maajiricbt worü tot) op de Akademie te Leuven verheven, in. b. Ongemene eer dezen jongeling in zyn Geboorteftad aangedaan, ibid. Kiuct ig Vaersje by het Illumineren te dier guiegenhéid. . 112. a Profeet (buitenfp. voorj,evingen'van een gewaand) in Engeland.uS. b PROOYEN (ARY van) maaktzig bekend by de Mr.atf. vanLandbouw te Amfterd. als fchryver ener bekroonde Verhandeling'. 106. U Pruiijen (de Kroonprins van) begint op nieuw les te r.enien byProf. Eniiel. . . . , ,93. b Prysuitieling (jaarlykfche) te Bodegraven. , io-5. a — ■ by de Koningl. Akademie , tetond-n.201. s, aan de beste ooitellen over de 3'dB Af l.vai Rechtszaken, in bet ontwerp van een Ahem. Wetboek voor de Pruis f. Sta; et.. 138. 2 Pryslyst van In- en TJitl. Efteften in de eerfte Nr van elke Maand. " ' Pryzen der Granen, Oly,Traan en Baarden, nevens Wisfel en Speciecours , te Amfierd. in elk Nr. — (on Jerfeheiden) te Koppenhagen aan 3 best gekeurde Verhandelingen over ene Nationale Klederdragt, toegewezen. 5E a PUJOL (Dr. te Cafl'es , behaald ene prys by de Koningl. Maatfch, der Geneeskunde, te Parys. . 1 j^0< j, Pyien, (Berigt wegens dé dodelyke kragt der Macasferféhe) 202! b R. Raapzaad "de Abt Spadoni geeft een Stokje uit: over de Wie öi»n te tee'en en Oly daar uit te persfen. . . a RAHBEK (de Dichter word Hoogl in de Fr. WetenH té Koppenb 58' 3 RAYN-iL de Abt) word , by een befluit der Nat. Ver?, ontheven van 't nadelig Doereet, door het Pari. vml'arys in 1781 tegen hem uitg. «5. b Rechten (de Provint. F,-anf. Compt.ter ontvangst van de in-en uitg ) ftaan met 1 Dec. aan de Grenzen des Ryks verplaatst te word, 159. b Recoaro (het Alpisch Geb by) fplyd van een. 113. a. Zie ook Gebergte. Reduftie (vermeende) van onderfcheidene AardftofTen in Metalen, door de Heren Ruprecht en Tondi- 195 a. Twyffeling van dc-n Heer K'aproth hieromtrent, en uittrekzel enes Briefs van den Heer Savarefi aan denzelven over deze zaak. . . ibid- b Regens rzware) te Bihlrden, Dakerflati en Micblendorf. 24 b RENSING (Dr. C. opènd de algemene Vergad. der Maatfch. tot Nut Rorvau 't Algemeen, met ene Reden voering. 59. a REYNOLDS (febry ven van d :n Hr J03H.) by het overzenden van hec 'rait: van Mevr. Sheridan aan riaar Gemaal, . . 30. ft :— vraag/bysterhojiepr-vzen voor-zynSc'nilderil-ukk. 69. 'o 1 lioad waarfchynlyk zyae laatfte les by de Koning!. Akid. te Londen, « « . 2°r- a Ee 2 RICH-  ( S20 ) RICHTER fF. X.) te Straatsbori, overlylt. . . »6. a RIETVELD (H.) word iidvm'tZeeuu-iche Genootfchap. i#7- a Ring (een kostbare; by de Engelfche Oost Iud. Comp. ie koop. 45. b RIPPING(Ji) word Lcftor Anat Cni.-. & Art. Obft. te lotterd. 122. a| Robbeflagers 'de Hamburger, komen over't geheel nut'goede vang ften tf rug. . ... 23. a ROBF.RTSON (Dr.ï fchryft een Hiftorie van Afia. 185. a Rogge (een.isnz Party door de Enge'fchen te Uamzig gekogt. 150. q , (de blyft in Koninsbergen nog even hoog in prys 181. b ROSSYN (dé Hoogl- J Tb.) te Utrecht, word lid Coniultant van het Bataafsch Genootfchap, te Kotterd . . 52. al ROUGEMENT (de H002I. te Bonn, behaald een Prys by de Koning!. I Maatfch.der Geneeskunde, te Parys. . . 170. b ROUPPE (de Hr. H W.) deeld een berigt mede wegens de Macasfcrfche Vergiftpylen 202. b. vie ook Ptlen. Rousfeau een fraay Borstb. van , word aan de Nat. Verg. gefch. 23 a Rupf- n. (Middel tegen de; . . . 6. a Rusland, vorderingen in onderfch. takken van Wet. aldaar gem 9 a Rusflsr h Keizerryk. (Getal der Inwoners van het) . 190 a RUTHERFORD Ier st een Plantkundige Verhandeling voor by de Koningl. Maatfch. te Lenden . . . 41. b Ryst-oogstditjaar beter in Zuid-Karoliaa , dan voorl. jaar. 132. b S. SANDRA (Mr. A.) word lid van het Zeeuwfche Genootfch. Ï47 a Scheepsladingen van enige Spaanfche West - Indievaarders ie Cudix gearriveerd. . • . 39 » Scheepswormen,'(het Steenkolenwater als een middel aangeprezen om het hout tegen de; te bewaren. . . 1&8. a . — (het Parlement van Engeland field een aanzienlyke Prys ■ p het uitvin ren van een middel tegen de) 198. b SCHMD1US (de Adv.) word Hoogl. in de Rechten te Franeker. 161. b Schepen, hoeveel dit jaar van Archangel vertrokken, en met welde goederen beladen. • • 'o6- D SCHLEGEL (Fr. W ) word buit Hoogl. in de Rechten te Koppen/). 58. a Schnepfensal (Prys by het Opvocdings-Inftituut tey toegewezen , en een «egeven Voorftel op nieuw herhaald. . 193. a SCHONCK(de Reftor) houd ene Redenvoering in Dichtmaat, byde jaarlykfche uitdeling van Pryzen aan de kinderen van hec Werkhuis te Nymegen. . • " • 117.• b School van't Klooster-Bergen, meer naauwk. Berigt weg 't zelve. 1 b leen Teken- en Bouw ) te Girow in Spagne opgericht. 143. b SCHRODER 'de Hr.) word lid by de Akad. der Wet. teStockbotm. 73. a Schry fgereedfehap 'twee nieuwe foorten van) nevens een Tekenfpiegel door J j Ostreicher uitgevonden. . . IQS. b Schulden tegenwoordige Staat der,i van Frankryk. . 94 a de publieke) van Amerika zal, by wege van inkoop der Effecten, gereduceerd-wórden. . .• . 125. b 'niet geconjlitueerde) in Frankryk, wat, hier onder verdaan moet worden. 116 b. ondêr in de Aantek. 128. b SCHURER (H. Fr.) word tot lid tier Haarl. Maatfch. verkoren. 21. b . (J.LUD.) word tot lid derzelve M ratfcb aangenom. ibid Seeks (verflag van de Secte) in de 0».«t Indien. . rt. a SEILER'S Leesboek word, in het Hc-rtog'iom Eifenach, ten openbare gebruike voor de, Jeugd en Jongelingfchap ingevoerd. 194 a SERVAAS'Dr-W.) word lid vanhetBitaafsch G'.n teRotterd 52. a Sbaktspeare'iGz^ery ,te Londen, op nieuw openaefteld. 213. a Nieuwe Kc-nstftukken voor aezelve vervaardigd. . ibid.. SM J.LLENBURG (deHoo^l.) te Frareker, word tot gewoon Hoogl in het Burg. Recht, te Liyden, beroepen. . iS. b - ,„ aanv dezen post met het houden ener Red 154. b SMIT (Dr ADAM' te Edinburg, overlydt. . . 50. a SMITH (deHr ) zal eenLevensb. van Dr Franklin in 't licht gev. 129. a So' ieteit (de Gene. sk ) te Londen 'teld ene nieuwe Prysvr. voor. 171 a _ (de Akadera. en Patriottif) van fo(e» . Dire&tur van het ZeeuwfcheGenoorf 147 a Straatdavidsvaarder (een) komt te Neu-castie met 5 Visfchen binn 23. s 5/r.''o 'van zal t en nieuwe druk te.O.xfurd uitkomen. 129. a STRAUS 'KARr.L GOTTL,) te Dan'zig , overlydt. . 71 1 SORINGFR (deStudentj verdeaigd, te Franeker, ene Latynfehe Verhandeling over enige piaatfen van Mattheus. . ik b SWAVINO CORN ) behaald den Gouden Eerprys byhet Haagfchö Geroo fchap totverded vandenChrist Godsdienst. . 19. .1 SZaTMARI (M1CH. PAP ) win 1 den Gouden Eerprys by het Haagsen, Genootfchap totverded. vandenChrist. Godsdienst. . 19. s T. TEYLER'S Fundatie ("geen der ingek. AnfW. op de Nat Vraag van 17M by) word waardig geoordeeld bekroond te worden. '47- » Thee , quantiteiten) door de onderf. Zeevarende Natiën van Europa , gedurende 1780. uit China gehaald. . 70. a word by de Oost-Ind Comp te Stockhalm duur verkogt, 159. b Theoptrastus (ongem. fra ye uitgave van door den Hr. Wt kes. 41. b THORBERG (ABR. word Hoogl in de Griekfche taal te Upfal. 73. a THORLACIUS (de Juftiticraadj word lid bj. w K™irSi r.pnootG, der Wetenlch. te Kppenhagen. . . . 58. 6 THORN'TON rykdom en liefdad. van den overl. Hand.) teBath. 191. a TISCHBE1N (J H ) re Casfel, overlydt. . . roS. a Tollen &c. (vermindtrd Produkt der) in Engeland, gedurende het 2de quartaal van dit jaar. , . . ,89 o Toneel-Dichteren (te Glasgow word een nieuwe druk der oude; vervaardigd. . ..... 129. a Stukken veelvuldig in de Indien. 150. a. een der voornaamfte» in't Eng. vert zal door Prof Forfler ir> 't Hoogd. worden overg. ibidToumrfol (proeve om de) te kweken, in 't groot genomen. j. b Voordelen dezer Plant hier by nader ontdekt. , ibid, U. Uitgeloten Nommers Lyst der) van Obligatien by de laatfte trekking der Oost Ind. Comp. . ... 17.,. a Univerfiteit (bloeyende Staat der) te PbilaJelphia. . 111. 3 —■— te Gottingen , viert den s3ftej!;ard?g harer Stigting. 138. a Plegtige Redenv. door Prof ileyne by die selegenheid. ibid. Uurwerk (konscig) aan den Kerktoren te Straatsburg, . Z14. jj v. Vaart 'een nieuw gegraven) in Ierland, geopend, nevens een kori Berigt van dit Kanaal . • • 8rt. > VAILLANT (LE; fchryfr' een verhaal van zyn ?dè togt in Afrika, en arbeid aan een Landkaart derb-zogte Oorden. . 58. (Berigt wegens her K :binet van .ie. Hr.) . 83. a VARKEVISSER; Aanmerkingen van Kapt. D.) over het ftorten van iOly, byleggende en ter lens lopende. . . 135. a VASI (cieHr.) word lid der Etruskifche Maatfchappy. . 41.» VEIRAC (J.) word t<* lid aangen. by ds Hotl. Maacl der Wet. Si. b • VRY&a  ( 221 ) ^èrlosfihs 'merkwaardige) vat) ene Negerin op Dominica. 5 5- b VERMEER (Th.) word. tot lid erk.bydeHoll M atf. oerVVec. tx. b VERSCHUUR ; P. or W. FORSTE*', rir tgt, onaer her Kouden ener Reden" Kei Rectcrue Groningen over i?n':Prof, J deRbo,n 130. 3 VILLA UMË (de Hoogl.) te iJery" behaalc een Prys by de Koningl, Maatfch. der Wetenfch. teMett. . . . '53- b VINK (de Hr. te Rotterd. legt deszelis Leftoraat in de Ontleed en Heel ;unde neer. . . • X22 a Vbsword fteik nit de Oostzee naar Lhlabon getrokken. 143. b VoeU.'.nger Anecdote van enen En , ) to a. Zie medeSpellard.Vogels (manier om) onbefchidigd te fchic ten. . 34 li VOGLI (Vader wordiid derEirnskirche Maatfchappy. 41 a Vo'kiyfcheii (fterke aanwasc. van te Stoctport. . 31. b . der meest bewoonde Engelfche G-aaffchappen. 70. b } verregen v. in Grooi-Bru annien , by het huis der Gemeente, ibid. I Dezelve is niet evenredig naar de grootte en volki ykbeid der onder- | fcheidene D;ftrikten en Piaatfen- . . ibid.eA71.al Vondelings-Hospitaal te l'arys is uit geringe beginzels ontdaan 95. b 1 Voordelen (de 1 door de vreem ie Koopvaarders gedur. den Oorlog in * neden genoten, houden met dit jaar op. . 159. b | VOORT (G varrdtr) tot Hoogl in deWysb. te Groningen ber. O. b , to lidderHoll Maatf, der Wetenf verkor. 31. b — . ——: houd zyn Inwydingsreden , te Groningen. 130. a Vrugtbaarheid (o gemene; ener Engelfche Vrouw . 96. a VRYER (de Wel Eerw. A.) deeld een nader Berigt mede nopens de • Luchtbol, te '-Vormer-veer opgelaten, met bygevoegde Aanmerkin gen over den Knellen voortgang daar van. . . 139 a Vuurbaak (nieuwe) op- de Toren te Cordueth • . 126. a W. I WALL (Mr. P. fl vln.de) tot Curator van 's Lands Univerfiteit, te Leyien aangefteld. . • • 186. a Walvis-en Robbenvangst, hoe veel partikul. Schepen, dit jaar, in Denemarken d^ar voor uitgerust. • . X43. a WaïVisft n . In 1790 uit Groenland en StraatJavids aangebragt. 94. a Walvis vinfeVy Lyer r\ I blykt over't geheel fchad. voor de Reders te zyn 45- b | . die van Groenland beloofd dit jaar weinig, ibid. eerst binnen gekomen Groenlandschvaarder. . . ibid Wanfchapenheid (zeldz) van een Keulf. jongman, hier te zien. 202, a word door 1en Hoogl. Bonn nader befchreven. ibid zie ook Bunn. Wanfchepzel (een dood tweefl.) te Rbyntburg ter waereld gebr. 64. b Warmte (k^rte fchets ener Akademifche Verhand, over de) 122. a WARTON (THOMAS) te Oxford, overlydt, 33- a. Enige byzonder- jiederj aope»8 denaelvMi» • «-•• iMd> WASHINGTON (de Pr. en Gen.^ befchry ft den Amerik. Oorl. 119. a Water (hoeveelh van Gevallen en Uitgewaasfemd, te Alkmaar, in elk eerfte Nr van de maand (middel ontdekt on < uil) drinkbaar te maken : zie KF.LS. (Brief aa- den Schryver over gena- e proeven ->m rbttig) drinkt haar te maken. - 8. a, Kader Veiflag hier omirent. 178. a Zie ook Barneveld. Water molens, met dubbele Schepraden in de Prov. Groningen, dit jaar eeb. 198 b. Voordelen van deze Molens boven de sew. ibid. W.-ATHLY deHr.) word lid van de Koningl. Tek. Ak teLand r6i. a Weerkundige 1 dage! ) Waarnem. te Hamburg en Haar im, in elkNr. WEGNER (de Gen. Maj.) wordiid van het Koningl. Gen der Wetenf. te Koppi nbagen. . . • • 58. b WEILAND ()Js P ) behaald een Zilvren Eerpenn. by de Maatfchappy tot Nut van 't a'-gtmeen . ... 59. a WERNER (de K-pt- Ingen ) word gewoon Hoogl. der Krygsweten1 (chappen, te Giesfen. . . . 58. b WESLEY (de Metodistifche Predik.) preekt nog byna dagelyksch, hoe hoog bejaard ook. . . . . 17. b West-Indievaarders f groot aantal van) in 8 dagen op de Rivier var» Londen aangekomen. .... 110. b WEYDENlG.v d. word lid vau de Keiz Ak der Natuurond. iöx. b WHITE (JOHN) geeft ene befchry ving in't licht van onbek Dieren, aan de Bot tny 'aay gevonden. I2t.a. Zend ettelyken derzelven opge« zet aan het Leverfche Kabinet, ibid. Zie ook Kabinet. WICHMAN (deLyfmedicus)tot lid van de Keurmainrz Akademie der Wetenfchappen, te Erfurt. verkoren. . . 10. b WILTON (de Beeldh )word lid van de Kon Schilder-Ak. teLoud 137 b WIND (P. DE word tot Dokter in deGeneesk bevorderd. 18. b' W1NKOPP (de Hr. I te Maintz , is bezig meteen Gefchiedenis te fchry- ven van den ouden en hedendaagfchen Rhynhandel. . 55.» — heeft reeds 8 jaren gearbeid aan een Stuk ter verbetering der Rykspostery. 1 • . ibid. Wisfelcours in Zweden zeer nadelig. . . 159. b WITTE (de Hoogl ) te Rojtock, wint den eerften Prys op de beantw. Vr»>? van den Kamer'h. SaArBjOVer da Nation,Klederdr. 58. 8' WOIDE (Ch G.~i overlydt ... 17. a WULFEN (Vryh. van) wordiid van deK0I2 Ak.derïlatuarond.74. 3 z. Zeewater (zonderlinge vertoning in het) te IVeymoutèi , 34. $ ZuikerenRum , hoe veel daar van uit de West-Indien, in den tyd van een jaar in E»g*/a»rfingevoerd, en hoe vele Sch.daar toe gebez. 78. b Zweden, drukke arbeid der Gel. in) vooral wat betreft de Zweedfche Gefchsfdwi». j . . . 16.9.*  VYFDE DEELS; TWEEDE REGISTER* $ O EKEN, KAARTEN, KONSTPLATEN en MU2TK WERKEN^ V$n July — December ifpQ. A. &aenraas8ge Nachrichten ren per N. Ph. Syne.de. bh, 205. b JUres[e a l'Asfemblée Nationale, fur la Hbenê des opiniaits &c. 76. b AdrienfiumEpistoporum\{eriesStz. - - 130. a Afbeelding [naauwkeurige] van het plegtig Feest van Confoederalie der Franfchen, by A. Fokks Sz. - - 45. a der Honten, in 6 pl. XVide Uitgave. - ioï. a ALIX, Gezicht van de Haven van Kartagena. - - 85. a ALLAIS, Portrait de M, J. F.Maurf. - - 38. b Alte DenkroSler der Kunst, ifte en 2de Afgifte. - 206. a Amhita ftvola Bosfeheredia de l'orq. Taffo. - - 04, a Jutiquities of Albens Sec. by J. Stuart ea N.Revelte. • t*4- » driftocrate ff] & Ie Democrate, konstpl. - - U8. b ARNEMAN [}.] Bibliothek fur Chirurgie &c. - 124. a Atlas [Aardryks-, Gefchied- en Koophand.] 1 en 2de Afgifte. 142- a , [nouvelle'] de France, par Barroit ea Gallet. - 166. a &UBRY, Theorie de l'ame des bêtes Sic. - - 77. a Aurivillii [Caroli] Disfertatioaes, cdiJ. F, A. RofenbasiS. 93. b E. BABLOT [B.] Disfertatioafar lepouvolr de l'imagieat. des Femmcs. 4. b BAILLY, Discours (S Memoires. - - - 77. b BARVOLOZZ1 &c. Adam en Eva, konstpl. - - 78. a BASHOLM , Kart udfigt over den aaben barede Religions Hiflarie. 84. b BASTIDE [1'Abbée] Dis oursfur l'amour de la Patrie. - 29. a BAUMES, Memoire Sec. • - - 28. b BEATTIE [J.] de Baarblykelykheden van den Christel. Godsd. 52. b BECHER [J.P.] Mineralog. befchreibung der Or. Nasf. lande. 68. b BERNDT'S Plaat op de Kroning van Keizer Leopold II, 158.ben i8o.a BERTUCH [F. J.] Manaal delaluange Hispanola, - 153. a Beweegb. Tafereel enes Kindshoofd in de Geboorte. An.konstpl.212. b Bibliotbeca Luxdorphiana, Pars I en II. - - I3t- a Bib htbeque Phyfico Eronomiqte. - - 29. b de 'Homme publ.c Stc. Tom. prim. - ' 165. a BIRTHSTIEL [F. II] die Sterbliechkeit in dem Kr. und Waifenh. zu Bruchfal. - , - ± j* „ * . 93. a BISCHOFF[J.H,] Pragmat. darftellaog derEurop. Staatshand. I7r. b BLACK'S[W.] vergleichungderSterblichkeit&c. ausdemEngl. 68, a BLAIR [H.] Sermons, 3de vol. - • - 92. a BONN [A.l Tdbulte Osjium Morhof. Fase. III. - 103. a BURKE [Th] Aglaja en Cupido, konstpl. - - 110. a BOSE [de Schilder] zal zyn gefchilderd Portrait van den Hr. Mirabeao, in Plaat uitgeven, - - - 212. b BOUT ER WECK [Fr] Paralellen Sic. - • I0S-.b BRAHM [N. J.] Infektenkalender, 1 Th - - 211. b ERUCHHAU3EN [A] Anweifung zur Phyfik. - 2it. a Bvbelfche Prentverbeeldingen. Eerfte Aflevering, by Al'art 142. b Breder verflag hier van. - - - !8o. a EYRKEjn SCHUMAN, de Morgen.lond, konstpl. - 78. a I e. CAMPBELL [G.j The four Gospels tranfiatei. i MJ. ir. CAMPE [J. H ] over de Staats-omwenteling ia Frankryk. 52. b Vaterlicher Rath fur meine Tochter. 158. a CARACCIOLI, het Leven van Jozepb II. - 179. b Carte de France Sic. - * 38. b Catalogi Bibliotbua Thottionee. - • » 131. » Catawgae &e. de la Coüettion dts Fel W.es de Mad. E. de Raab. 172. 8 CATS [Alle de Werken van JacÓb] Eerfte Deel, - 149. a CHAMBON db MONTAUX [N.] QbJ. Clintca. - au. 8 CHAMPION [Jos.] Tbe Poïms of Ferdofi. - • 164. b COLLN [A. vj Christlicher Untenicht. - - li*. & COURTENAY [c ] Philof. Refleaions on ehe late rev. in France. 9'. b CUHN [E. W.] Sawmlnng merkwurd. reilen in das innere von Afrika, I en II Th. - - - - toj. b D. DENINA, La Prusfe litteraire fous Frederic II. - 09. a DF.VERE, Plundering van 'c Stadhuis te Straasiburt, konstpl. 150. a Disiorla fulla Salubrita. . - - 84. b Discours & M,mlires, par l'Auteur de l'tiifltire ie I'AJIronom.e, [Mr. BAltLY.] • - - 28. b Disfertazioni Chirurgicbe de B. Manzolti. - - 64. b Dramatifche [Sammtliche] Schriften, von J. Cb. Brandes. 134. b DU VERNET, Hijioire do la Sorbonne &c, - • 165. b E. EGEDE [P.] Nachrichten von Grönland, ausdenDa'n. 206. « Erzlehung. LUaber die] . - • 2oj. b F. FALCONER [W.] Esfay co the prefervation of the health ofperfons em. loyedin Agricu'ture. - • - • 23. a FANT [ER. MIC] Haud'inger tilutlysning of Suenka Hijlarien. iog. b FAUSCHET, Ehge chique d B Franklin &c. - 187. a FLEISCHER [E.] Forfogt-.l cn almindeling Natur-Bijlorie. 130. b FLINTBERG [J. A ] Sruk -Idkares, Staders og Borgtrlkaps Sec Ico. b FRANKLIN [W.] Obfervations en a Tour jrem Bengal &c. 85 b FREDERSDORF [J. F] Syftem des Rechts der Natar &c. 68. b FREDRIKdenH. Koning van Pruisfen, [Nagelaten Werken van] ifte en 2de Piel. 61. a . , 3deDl. 140.a. Verv,i47. b Friedricbsll. Konings von Preusfen. hint.Werke, N veib. Aufl. 93. b O. Gaandery van Dufeldorp, in 100 konstpl. nevens het Plin dier uitgave cn intekening op dezelven. - - - 67. a Gedenkteken voor Parys, konstpl. - « - ''gj^L  C 223 ) GELLERT [p.]Perfpect:efGezigt Van een Project paleis&c. 158. b GEUNS[S. T. v.] Qutefiiore! ,1cjdemice medici ariumemi. 53. a GEYZER: Verzameling van P.aten, naar Herder tn Oefer. 15. b Gezigten op dê Rivier den Theeras, 2 konstpl. - 77. b der Meiren &c. in Cumber-en IVcfmorelond, in2opl. 78, a — ■ der voorn S;eder en Marktvl. in Engel, en Wallis, N. r. ibid. GMELIN , Grundrisf der Mineralogie. - 68. b. en 171. b GOSSEL1N, Geograpbie des Grecs analyfée Sec - iSS. b GRjESER [| ] A defcrip-.ive Catnl af upvaards 1 los Spie. ofPlants. Es. a GREEN [V.] The bir is nest und tbe Cap-dogs, konstpl, 110. a GROSSE [C] Helira, odes i.ber Seelenwanderung. - 172, b GUSSEFELD [F.L.] Kaart van t Disd Luyk, en dito vanDtiitschl.ióö. a H HACQUET'S Nenefte Ph} fikalisch-politirche Ueifen. 157. b HARLOW, Cbaratlers and Anecdatesof tte ' ourt ufSwedeo. 8;. b HARWOOD [Th.] Annotations apor üenefis Sec. - 85. b HEARNEenBYRNE, Ou iheden van tjrootbrit. in J2plac. 78. a HEBER [M.l uisfertatio depietate Cf fatisEnocbi. - 44, a JHEDW1G [j ] de fbree vegetahilis Cf animalis orttt. - 93. b HEINRTCH [C. H] Verfuch einer Gefchichte der verf. Lehrarten der Chtistl. Glaub. .... 2n. a HEINS [AND] -Job over fat &c. - - xoi. a MEMERY, II fioii irai, konstpl. - - ijo. a HERBST i J. Fr. W.] Natur-Syftem &c. III Th. - 171. b HERMANN [M. G.] Handbuch der Mythologie. - 172. a HILDEBRANDT [G. F ] Lehrbuch der Anatomie des menfchen. 69. a Hifloire [Abregée de V] Romaine. - - 165. b Hiflorical fan] and Cbron. DedaSion of the Origin of Commerce, 164. b Biflory [an] of the Cbrijlian Chur.b Sec, - - 42. b ■ l'he] of France, ... igj a HOLBACH, Elemens de la morale unvtierfelle. - ifij. b HOLMHS{U^AnAttempttoprovetbeImmortalit9 of the Soul, ifiy. a HUFNAGEL , Super Pfalmo XXII. - ■ 44. b I. ttiade [/'] eTOmer». - - •» 84. b J- JACOB [LH] Beweïs fur die unfterblichkeit der See!e. 93. b JANSEN [W. X] Brieven over Italien. - . 108. b JEUNE [le] La Revolution de 1789. konstpl. - 38. b JUSSIEU [ANT, LAUS. de] Gvncra Plamarum. - 77. b K. KANILFELD [J. B. BURSERIUS db] Ufiiiutiones Med. praSicct. 130. b KAUSCH , Oriainal bemerkunger; uber die Rindviehfterben. 211. b KELS [H.W.] Vollftandig Prakt. Handbuch der Chemie. 211. b n,elyk B'ad zelve, maar ook met betrekkin! tot deszelfs prys, niets te doen verlieren, Gratis uitgedeeld worden- Dit Bericht Bad, met een Garmond Letter, kolomsu-yze, op net zelfde als ons gewone formaat, gedrukt zynde, zal, in ene mindere of meerdere grootte van een qua-t, half of ren heel vel druk, behelzen Annonces en Bekendmakingen, zo van werkelyk ui'gek .men nieuwe Boek"., Prenten. Korten enz. of van zulken die eertong tlaan uitgegeven te wtrden, 't zy Vertalingen,Navolgingen ofoorjpron/elyle Werken , al» van de to