179^ No. 184. AL G E M E N E KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- EN M 1 N- G EO EFFENDEN. Vrydag den 6. January. ÏJERIGTEN. O R O O T-B R I T A N N IE N IM^^Br, Herfcliel heeft, onlangs, aan de Koninglyke T"v ül Sociëteit een verfiag megedeeid van zyne ontHf dekkingen, betreffende den ring en den 5den m^üJS fatelliet van Saturnus,, waar van de hoofd inhoud is, dat de ring om de Planeet omloopt, in. den korten tyd van omtrent io|unr. De Sateliiet draaid om zyn as> -en loopt om de Planeet Om, in denzelfden tyd, in welken hy zich eenmaal om zyn as wcntcld, in welk opzicht -hy aan onze Maan geiyk is •, waarfchyniyft is dit de algemene wet Van alie Satellieten of Manen van ons zonncnftelzel. Dr. Herfcheïs Waarnemingen hebben'hem wyders tot het befluit gebragt, dat de ring van Saturnus uit twee ringen bcfïaat, doch hy kan nog niet bepalen, of de binnenftc ring naauwkcurig in dcnzelfden tyd om de Planeet omloopt, als de buitenfte ring. Jufvr. Herfchel, des Dofiers Zuster, heeft, voor enige dagen , een Komeet ontdekt, in het Gefternte van de Hagedis-, doch dezelve is alleen door een Telescoop zigtbaar. DUITSCIILAND en naburige Ryken. Men is thans bezig in Berlyn, om voor de Franfche Gereformeerden een nieuw Gezangboek te vervaardigen, in VIU. DEEL. 'plaats van de 'Psalmen van Marot en Beza , -waar van zy zich tot nog toe bedient hebben. Tc Stuttgard is, den 10 Oftob. laatstl. in den Ouderd&m van 52 jaren, averleden.de bekende Hof-en ToneelDichtcr Schubm-t, Schryver der Deutfche Chronick, en van meer andere Dicht- en Toonkundige Werken. Duitschland heeft in hem een ongemeen fchitterend vernuft , ea enen Schryver van zeldzame talenten , verloren : die, byaldiem hy, met andere grote mannen, niet geheel vry van gebreken moge geweest zyn, ondanks dezen echter zo vele goede en uitftekende hoedanigheden bezat, als hem alle regt geven op ene dankbare nagedachtenis by zyne Landgenoten: gelyk zy hem, reeds by zyn leven, een genoeg' zaam aantal van verdienstelyke voorfpraken verfchaften, orn hem, ruim 3 jaren geleden , uit de gevangenisfe, welke zyn vrymocdig fchryven hem op den hals gehaald hadde, te -verlosten en weder op vrye voeten te doen ftellen. De Akademie te Freiburg heeft het eerfte voorbeelii gegeven , dat een Protcflant, by ene Roomsch - katholyke Univcrfiteit,' de rectorale waardigheid is opgedragen: zynde, onlangs, de verdienstelyke Hoog). Jacobi, aldaar, in dien post getreden. 'Te Berlyn is, den 16 Novemb. in den Ouderdom van 71 Jaren, overleden, de Koningl. Opper-Konfiftoriaal en Geheim-Raad Johan 'Efaias Silberfchlag, Predikant by een der Kerken van deze Stad: lid'van de Koningl. Aka« demie'der Wercnfchappen, en van het Genootfchap der Natuuronderzockeiide Vrienden, alhier-, als mede van de A Maat-  Maatfchappy der Wetenfchappen te Haarlem c*c. van wiens uitgebreide Geleerdheid zyne uitgegeven Schriften ten overvloede kunnen getuigen. NEDERLANDEN. Leyden. Het Genootfchap: Kunst word door arbeid verkregen , alhier, volgens de Alg. Konst- en Letterbode , van 19 f/'uny 1789. de bekroonde Dichtftukken van de Heren Er kelens en Brender a Brandis, op den grordleggcr der Amerikaanfchc Vryhcid, Washington, dien Held toegezonden hebbende: verneemt men thans, dat die doorluchtige man, aan gemelde Genootfchap, dén volgenden Brief van dankerkentenisfc, in 't Engelsch gefchreven, heeft doen toekomen.- Nituw-Tork, den 3pjunyi790. We! Edele Heer en! „Ik heb, door den Hr. Dumas, ontvangen de Dicht„ftukken en den Brief, welke UEd. my in de maand July j,des voorledenen jaars hebben toegezonden. Geheel doorgedrongen van- erkentenisfe voor dit blyk uwer beleeftheid „en vriendelyke attentie te my waards,, biede ik UEd. des„wegens myne beste dankzeggingen aan, onder verzekering, dat ik fteeds met het levendigst gevoel zal geden- ken aan de goede wcnfcr|en uwes Genootfehaps, voor „myn welvaart en geluk: — wenfehen, die met zo veelvuurs „laan uitgedrukt in uwe Letteren; voorts vergunt my hier „by te voegen, dat ik my zelve ten hoogften geltreeld „ vinde door de gunstige denkbeelden, welke ■ ik zie dat „wegens myn gedrag en gevoelens huisvesten, ook by de „zulken, welke nimmer eenig perfoneel voordeel uit my_né verrichtingen getrokken hebben. „ Na wederkeerig over uwe Maarfeb-appy myne zegen_ wenfehen te hebben uitgeboezemd, tekene ik my Wel Edele Heeren'. Cwas get.) Uwe zeer gchoorz. Dienaar WASHINGTON." NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, aka.de.m1sche en andere schriften. Grootbritannien. j4 new Chronoligical slbrïdgement of the Htstory of Ergeland, front the earliest times to the aclesjion of the Houfe of Hanover. By Charles Home. 8vo. pp. 443. boards. Dodflcy. 1791- Op gelyken voet ingerigt als het Kor( begrip der Franfche Gefchiedenis van Henault, en voor"scï met geen minder oordeel opgefteid. Het zelve is inzonder¬ heid ten nutte en dienst der Jeugd gefchikt, als vervattende alle die voorvallen, welken haar het eerst behoren ingeprent te worden. Men vind dezen zeer naauwkeurig en onzydig alhier voorgedragen, en de fc-hryftrant h zeer net en duidelyk,. By elke Regering is enelyst gevoegd der Vorsten van dien tyd. M. R. Celestina. A Novel. By Charlotte Smith Svo. 4 vols. 12 f. boards. Cadell. 1791. Een Roman, die zig, gelyk alle vorige foortgclyke Stukken van deze Schryffter, op ene voordeligs vvyze onderfcheid van den groten hoop der hedendaigfchen. Dc Gefchiedenis is zo natuurlyk als wel uitgedagt: en het geheel beloop van het ftuk zo konftig ingerigt, als ftrekken konde om het verhaal.een doorgaanden zweem van geloofwaardigheid by te zetten. De karakters, byzonderlyk der Hoofdperfonaadjen, onderfcheiden zig duidelyk, cn worden vry wel uitgehouden. De gevoelens, in dit (hik doordraaiende, zyn gene andere dan van een waar gevoelig hart: de befchry vingen der natuurlykc tonelen zyn fraai en fchilderagtig : en de taal natuurlyk, eenvoudig» en ■< naar dat het de zaak vereischt, gemeenzaam, ficrlyk of aandoenlyk. M. R. Original Letters by the Rev. John Wesley and Kis Friends gfr. By Jozeph Priesttty L'. L. D. F. R. S. 8vo. pp. 170. 3 f. fewed. Johnfon 1791. Deze papieren waren door den overledenen WelEerw. S. Badcock aan Dr. Priestley ter hand gefield , om ze , na den dood van den Hr. Wesley, in 't ligt te geven : gelyk thans gefchied is: en dezelve verdienen de oplettenheid der weetgierigen, .te meer, daar zy niet weinig ter opheldering ftrekken van het karakter cnes mans, die zig, als Hoofd van ene talryke Gezindheid , alom beroemd gemaakt heelt. De Broeders Methodisten zullen ongetwyffeld deze Brieven met genoegen lezen, als blyken opleverende van de opregt■heid der oogmerken hunnes Voorgangers: en de Wysgeren zullen 'er een aanmerkelyk bewys in vinden van de kragt der gecstdryvery op een gcoüïenden geest, en van de zonderlinge beguichelingen, waar aan luiden van- vernuft en geleerdheid bloot ftaan , wanneer zy in-hun vroege jeugd valfche beginzels hebben ingezogen, en hunne verbeelding verhitten door inwendige bcfpicgelingen aangaande dezelven. Daar deze FamilieBrieven, van den enen Broeder aan den anderen, zonder ■ dc minfte gedagten, dat zy eenmaal in 't licht verfchynen zouden , gefchrevcn wierden, leveren zy een waar portrait op van den geest des Schryvers, en verfchaffen den lezer een klaarder inzien in 's mans waar karakter , dan de meest gelykendc Afbeelding van het uiterlyke het doordringend oog van enen gelaatkundigen Lavater konde verfchafien. Dr. Priestley's oordeelkundige aanmerkingen daar omtrent verfpreiden, boven dien , 'er zeer veel lichts over. Men heeft by deze Brieven nog enige andere lezenswaardige Stukken gevoegd, cn de uitgever heeft ene aanfpraak aan de Methodisten laatcn voorafgaan. M. R. The Evidence of the RefurreSt'ion of Jefus couftdered, in a Se, '/non &e. By jp. Priestley, L. L. D. F. R. S. 8vo. pp* 56. 1 f. 6 d. Johnfon 1791. Men vind, in deze leerrede, dé bewyzen voor de opftanding onzes Heilanris, zeer duidelyk en beknopt, .voorgedragen. en tevens de tegenwerpingen daar tegen op ene voldoende wyze beantwoord. De gehele manier van bes  i 3 ) behandeling dezes onderwerps doet zeer veel eer aan des Drs. Godgeleerde kundigheden. M. R. ■ Duitschland. Briefe ueber Karlsruhe, von F. L. Brunn. Eerl 1791 8vo. 308 f. Zeer onderhoudend gefchrevcn, en behelzende een nauwkeurig bericht dezer aanmerkelyke plaats. G'Ueber' Stumme. Eine Beyhulfe zur Sedenlehre und Spraeh•kunde, von E.J.Eschke. Berl. n9i. 8vo. 303 f. Ene beoordeling der verfchillende manieren , op welken de Stommen cn Doven onderrict worden , in welke veele oordeelkundige aanmerkingen, welken de Schryver, als leeraar van het Inftltuut voor de Stommen te Berlyn, in zyne praktyk, verzameld heeft. °'Se'len'otopographifche Fragmenten zur genaueren kenntnifs der mondldche, ihrer erlittenen feranderungen und athmosphare, von Joh. Hierön. Schröter, Göttingen 1 791. 670 bladz. in 4to. met 45 platen. Dit werk bevat gewigtige ontdekkingen omtrent de oppervlakte der Maan - De fchryver gebruikte tot zyne waarnemingen twee Herfeljche Telescopen, waar van de ene zeven, de andere .vier, voeten lengte had. — Door middel van dezen , ontdekte hij, dat de bergen op de maan , naar evenredigheid, veel hoger zyn, dan die op dc aarde. De hoogfte berg", naamlyk, op de aarde, de Uümbo-rago in Zuid-Amenka is volgens de nieuwfte waarnemingen 19320 Paryfche Voeten boven de oppervlakte der Zee verheven; deze geheele berg ftaat dus te^en de halve diameter van de aardbol in ene evenredigheid, gelyk 1 tot Ï017. In tegendeel zyn 'er, volgens de naaukeurige cn onder allerlei omftandigheden herhaalde waarnemingen en meetingen van den Hr. Schröter. op de maan bergen diï ruim 35000 Paryfche Voeten hoog, cn dus met alleen meer dan één vyfde deel hoger zyn, dan de gem. hoogfte berg des aardbols, maar die tot den bekenden halven diameter van de maan in ene evenredigheid ftaan, gelyk 1 tot 2x4, en dcrhalven naar die zelfde evenredigheid, omtrent vyfmaalzohoog zvn als de hoogfte berg op onze aarde. Zeer merkwaardig 'zyn ook de Waarnemingen van den Hr. Schröter omtrent de grote verdiepingen in de oppervlakte van de maan. Uit zyne meetingen biykt met wiskunftige zekerheid, dat 'er ene menigte van ware ringvormige verdiepingen onder de oppervlakte van de maan plaats hebben, welke met geen water of diergêlyke vloeiftoffen gevuld zyn, en die best kunnen vergeleeken worden met Craters of openingen van vuurfpuwende bergen , hoewel zy niet door bergen gevormd worden, en in ecnen eieenlyken zin, gelyk de beroemde Lichtenberg zegt, negative bergen zyn. Sommige van deze dieptens zyn, volgens dezelfde meetingen vyf Duitfche mylen, andereu twintig, ja eemge dertig diergel. mylen breed in diameter, andere in tegendeel zyn flegts êene halve of vierde myl, eenige nauwlyks drie- of vier- honderd toifes breed. Derzclver diepte verfchilt ook van vierhonderd tot meer dan drie-duizend toifes. De laatften hebben derhalven eene diepte, die byna gelyk is aan dc hoogte van den hoogften berg op onze aardei De oppervlakte van de maan is, volgens de waarnemingen van den Hr. Schröter, niet bedekt of doorfneden met Zeen of andere grote wateren , gelyk onze aarde, en gelyk men tot hiertoe ook van de maan geloofd had. De gehele oppervlakte van de maan is meer of min bergachtig, en door heu¬ vels oneffen. —1 Die grauwe vlakken, welke men zoo gemak kclyk op dc maan onderfcheidt, cn welke men gemcenlyk voov Zeeën of grote mciren houdt, zyn droge vlaktens , die door menigvuldige bergen en heuvels oneffen zyn. Ook in de Fenus heeft de Hr. Schröter, het eerfie , twee bergen waargenomen , waarvan de eene aj-, en de andere 4| duitfche mylen hoog is. Menigvuldige andere gewigtige waarnemingen , ondekkingen , en eigene gedagten, benevens de aangename ft>l, maken dit werk voor alle liefhebbers der Starrekundc genoegzaam onontbeerlyk. Nederlanden. Myn Qelcof aan de Leringen der Godr delyke Openbaring, gejlerkt en bevestigd, door het aanhoudend gedrag, en de nieuwfte fchriften der Leeraars van den zuiver Nattiurlyken Godsdienst. — Uit 't Hoogduitsch, met een Voorbericht, en eenige Aantekeningen van den Vertaler, teAmftcrd. by M. de Bruin 1791 , groot, behalven twee Voorberichten, 55. bladz. Werd 'er van het vorig ftukjen des Eerw. Gryzaards Jacobi : fVat meet ik ter gerustftelling myner 7.iele Gelooven enz. in de 138 No. van dit ons Weekblad met den verdienden lof gewaagd, met niet minder lof, maaken wy het ftukjen voorhanden , van den zelfden Godvruchtigen , oordeelkundïgen , doch nu overledenen Schryver, thans aan onze Lezeren bekend. Het zelve behelst den uitflag zyner herhaalde en nauw keurige onderzoekingen van de nieuwfte pogingen der Leeraaren van den zuiver- Natuurlyken Godsdienst, om denzelven boven den Christelyken te verheffen. — De Heer J. ftelt hier de gevoelens dier Leeraaren, veelal met hunne eigene bewoordingen, voor, en tracht te doen zien, dat deze, wel verre van enige gcrustftellende overtuiging uittewerken, veel meer aanleiding geven tot vele onzekerheden, en ontrustende twyffelingen , welke nocl thans, by hem, opgehelderd en weggenomen worden, door het onderwys der Chnstelyke Openbaaringc, op verftandige en redelyke gronden, omhelsd en gebezigd Des Schryvcrs aanmerkingen leveren alzins bewyzen op van 's mans vaste en geregelde denkvermogens , en verdienen alle onze verwondering, aangemerkt dezelven uit de penne ene» tachtig jarigen Gryzaards zyn voortgevloeid; gelyk zy ook getuigenis draagen van zynen diepen eerbied voor dc Openbaring des Euangeliums. — Echter heeft deze eerbied den Hr. J. wel eens een gezegde of ftelling doen ontflippen, die fommigen wat te fterk zal toefchynen: waar tegen dc kundige Ver1 taaler ons, hier en daar, in ene kanttekening waarfchuwt; Offchoon men, daar by, in 'toog moet houden, dat de fchr; ver fomtyds, uit het ongerymde van het tegengeftcld gevoelen, redekavelt, zonder dat men juist zyne gezegden voor zyn gevoelen behoeft aan te zien. Hor dit ook zyn moge: wy kunnen, zonder de grootfte denkbeelden van 's mans ópregtheid te vormen, zyne flotbetuiging, niet leezen: „ Zoo leve cn fterf ik dan, met de gerustftellende hoop, dat Godmy zynen " Zoon tot Leeraar en Heiland heeft gegeven. Dize leeft, cn " ik zal leven, en ik zal zyne Heerlykheid zien." "Het Voorbericht van den Vertnaler, dat 14 bladz. beflaat, behelst een Naricht voor de Hoogduitfchc Uitgave, cn een kort bericht van 'smans leven, eene recenfie over dit werkjen , uit de Neuesten Theol, titt, und Kirchengefeh. 1791. bladz. 374. | a 2 Ovel-  C 4 ) ( welke wy nkt hebben willen -kezen, ,ecr »y onze gedaatcn hadden op 't papier gebragt, doch) welke wy met genoegen zagen, hoofdzakelyk met de onze overeen te ftemmen. — Neg vinden wy daar een brede beoordeling van het fluitje : Wat zcl ik geloven &c. uit dc Alg. Duitfche Biblioth. blz. 99. fit. ».) op welke, hoe veel gegronds zy ook moge bevatten, de Vertaler enige, niet min gewigtige, aanmerkingen, goedgevonden heeft mede te delen. Berichten van Napels en Sicilien, byeen verzameld op ere K-eis, gedaan in den Jaren 1785 en 1786. Haar F. Munter, SHoogleeraar in de Godgeleerdheid, te Koppenhagen. Uit het Hoogduitsch vertaald, met platen, eerfte deel. Te Haarlem, by Jl. Loosjes Pz. 1791. prys ƒ i-g-- Jn de Voorreden geeft de Schryver bericht, zo van het oogmerk zyner Reize, als de Uitgave van dit werk; weik laatfte een beredeneerd uittrckzel zyn zal van 't geen hy op de eerfte byeengezameld heeft. Niet ,cgtcr by wyzc van een dagverhaal angengt, maar gerangfehikt volgens de byzondere onderwerpen die hy behandelde. Voorts geeft hy de mecstbekende-boeken, die over Sicilië handelen, op, met byvoeping van zyn oordeel over dezelve. . Belangende het werk zelve ; dit eerfte .deel is in 5 Afdee-» lingen verdeeld. De eerfte handelt over de Stad Napcis. . Van B. 1—57. hier vind men merkwaardige berichten nopens de grootte der Stad — derzelver imvooners, taal, Godsdienst, gebouwen, oudheden en ftaat van geleerdheid. De 2de Afdeeling van bl. 58-104. handelt over de landsdouwen rondsom Napels. In den beginne van deze Afdeeling vind men eenige voortreffelyke Aanmerkingen over de oude denkbeelden, aangaande den ingang van den Tartarus. Voorts worden hielde Landftreckcn rondom .Napels, met derzelver Steden, bewoners , voortbrengzelen , cn byzonderlyk . derzelver Oudheden ontvouwd. Ook zyn hier eenige •Berichten .van den Vei'uvius, van Herculanum en Pompcji. .. Die van Pacstum.zyn zeer uitvoerig en voor- Oudheidkundigen bclangryk. De derde Afdeeling bevat van bl. 105—140. eene befchryving van de Rcchts- ©effeningen in het Koningryk Napels. Waar in wy eerst eene opgave ontmoeten van de Wetten, dan van de Rechtbanken , vervolgens van de wyzc van proccdeeren , welke drie Hukken uit de pen van een kundig rechtsgeleerden tc Napels z;yn voortgekomen, en waarüy de-Schryur eindelvk eenige aanmerkingen voegt, door hem zelf, by eigen befchouwk/.- opgezameld. Wordende deze Afdeeling bcflootcn met en4 aanmerklyke Gefchiedenis van het • opperhoofd ener ben Je- Ro- vers- De vierde Afdeling behelst den kerkelykcn toei'i.-rd van Napels, bl. -.141-166. Opgaven van de Gcesttlyken cu derzelver mkomfien. Bericht van de Gcfchillcn inet.dcn Pan ! zo over het paitron:iatrecht als over den Teller, of de jaariykfche fehatting, aan het Roomfche hoi' tc betaalcn. Opeeyeij van den toeftand der Gcestclyken, Abdycn en Kloosters% Bericht van de.Grkkfcbe Christenen, die zich .in dit Fonin-- ryk nog ophouden, en . derzelver- Godsdienst. Dit Artikel eindigt met een opgave van dc Gerechtshoven, die over fcérkelyke zaaken het opzigt hebben. Van bl. 167-219. vi„d men -een lezenswaardige Schets van den toeftand van C?labrien na de aardbeving in het jaar 1783, voorgegaan van ene zeer oordeelkundige aanmerking over.de oorzaak der Aardbevingen Voorts vindt mep hier eene opgave van de verwoeste plaat¬ sen, t getal van de ,.verongelukten in vergclyking met dat der bewooners. De eerfte fchikkingen die door de Redering gcmaakt wierden, tot behoudenis van Land cn Volk, cn tot herftcl dor order. Allen doorvlochten met oordeelkundige aanmerkingen van den Schryver, en beftoten met een bericht van deu Koophandel m Calabrie. .' ' " Eenige opfchriften, door den Schryver medegedeeld in het zelve, zyn door den Vcrtaaler in een Aanhangzcl aan het einde _vzn dit Deel bycengeyocgd; als alleen belangryk voor dca Liefhebber der Oudheden, maar niet voor gewoone Leezcrcn Deze korte opgave des hoofdzakelyken Jnhouds van dit werk" zo verre het voorhanden zynde eerfte Deel loopt, oordeele'n wy genoeg tc wezen om de nieuwsgierigheid van weetgierige Lezcrcn uittclokken: gcenzins twyflelende of zy zullen het, nfivens ons , met genoegen doorbladeren : te meer .laar dc Schryver zyne onderwerpen op ene zeer aangename en innemende wyzc weet te behandelen cn voortedragen : cn zyne ingevlogten' Anccdotes niet weinig toebrengen om de aandacht ° onder het lezen , geftadig levendig tc houden. Wat de Vertaling betreft; dezelve pryst zig aan zo wel door een vlocyenden ftyl en nette taal : als ook uit hoofde van de veelvuldige Aantekeningen, zo ter opheldering als verbetering van het oorfprongelyke, door den kunriigen Vertaler onderaan de bladzyden gevoegd: en waar van die, betrekkclyk den kerI kelyken toeftand van Napels, ene byzondere opmerking verdienen. NARIGTEN en BY ZONDE R H E D E N, tot den handel en scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken 'e-n F a b 8. i e k ErN , E E t R E k K e-l V K. Lissabon, i Dccemb. Brazil leverd ons thans , jaarlyks, voor 2iMi!l CRufa.d05.nan Katoen, die meestal'naar Engeland gaat. Onze.Handel op dat Rvk word langsfioe voordeliger voor ons. De Wisfel is hier door 16 prCt. genogen. Ook krygen wy thans van daar aanzienlyke fonimen Gouden Spccicn, die, voorheen, van hier naar Engeland gingen. Dc verzending van Porto Wynen derWates is, in de laatfte-.a jaren, van 25 tot.40 duizend Pypcn vermeerderd: ook andere foorten worden ineerjen meer door de Engclfchc getrokken.- Staat bes Kat-oex-Fahriek in Groot-Brita,ï«hen. (Overgenomen uit dc Annah of Agri culture.) Voor hoe aanzienlyk een tak , zo wel van Handel ah industrie, de 'Britfchc' Katocn-l'ubriek, ook in 't algemeen gehouden mag worden, kan,men naauwlyks onderftellen, dat hare grootheid cn-aanbelang naar \\ aarde gekend word , ter oorzake van den onvoorbceidelyken fneilen opgang, dien zy gemaakt heeft. Dezelve heeft, als in één ogenblik, het land ovcrltro.omd, en te gelyk de Industrie van dtn  i 5 > den gemcnen man een zet gegeven, waar van geen voorbeeld in de Jaarboeken der waereld voor handen is (*)• Het is niet boven twintig jaren geleden, dat dc gehele Katoen Handel van Gröot-britannien, nog gene 200,000 Pftr. beliep, zo aan ruwe Materialen, 'als aan Arbeidsloon van de bewerkte; en mei) kon, in dien tyd, voor cn al eer de Water - Spinmolens en Handwerktuigen ingevoerd waren (r) , op niet meer ,dan 50 duizend Spillen, by het enkele Spinwiel, rekenen, die 'er voor de Spinning van Katoenen Garens aan den gang waren. Tegenwoordig bedraagt het getal van Spillen, waar van men zich daar toe kon bedienen, bynaaMill. in geheel Groot-Britannicn; en de waarde van dc ruwe Stoffc met het arbeidsloon, jaarlyks bewerkt en aan de markt gebragt, beloopt, in 't gros gerekend, boven de 7 Millioaoen Pftr. Tot op het jaar 1781. bedroeg de Katoen, die m het land voor de bewerking bleef, na aftrek van de uitgevoerde, nog meer dan 5 Mill. ponden -ln 1784. was deze hoeveelheid reeds tot n Mill. vermeerderd. Omtrent dezen tyd, gaf het aflopen van het OSrooi des Heren R. Arkwright aanleiding tot het verfpreiden der kundfehap om met Water-Machines te fpinnen. Men ging overal, in 't land, Molens aanleggen, om Scheringof Ketting-Garens te fpinnen, terwyl de Hand-Molens of Jannetjes, voor de lnllag-Garens, naar evenredigheid toenamen ; in zo verre, dat 'er tegenwoordig (op het laatst van 1789.) in Groot-Britannicn 143 Water-Spinmolens, en meer dan 20 duizend Handmolens- gevonden worden. Men is in ftaat, met dit byster groot aantal va; Spintuigen (die, met de daar toe nodige Gebouwen cn verdere toebehoren, niet minder dan Een Millioen¥?a. (ff) (*) De werktuiglykc Ketoenfpinning, in vollen gang zynde, word teücr.woordiü; 'omierftcld zo veel Garen op tc leveren, als een Milliocn mentenen zou aan 't werk 1 ouden , volgens het oude Syftema van Spinnen op het enkele Wiel. (f) Morelyk is het niet algemeen bekend, dat de Garens, met dc Warcr-Fpir.rtsclcn" HfpTJBHen , ïtyf petwynd of hard gedraaid zyn , en uit dien hooide alleen dienstig voor Scheringen of Kenhgen. Het- Infla^zren word meestal op de Handmolens of zogenaamde jannetjes (jennies') gefponneri; 1 en 'het is opmetkelyk, drt , getme-zaam tclykrydit met dc uitvinding der Wdt'êrnW ns. ooi; de ontdekking gel'ehicdde van het trapswyze vcrmeiiijvi'ldigen der vermogens vair de gewone Handmolens, eerst van 5tot10.cn vervolgens tot 8fe drr.dcn (zynde t . enwoordig het vermogen van een enkelvoudig Jannetje,) die door een man',' 'ïiiet Schulp van een vrouw, om het Katoen te bereiden , eh van een jongen om de 'gebroken draden te knopen , gefponnen worden : een gciflakkelykheid van bearbeiding zeker , in deze Fabriek, Waar vaif men zidh naauwlyks een denkbeeld ken maken. (ff) '43 Watermolens, die onderfteld worden door clkandcren 6000 Pftr. te kosten, dog die hier flegts door eikanderen gekost hebben) om jaarlyks boven dc 20 Mill. Ponden Katoen tot Garen te fpinnen, waar van de waarde, aan de ruwe Stofte, meer dan 15 Mill. è>tr. en-liet arbeidsloon, voor de Garens alieen, in onderfcheidenc qualitei- tcn, nog'daar cn boven 3, Str.' in waarde, bedraagt. . 1 .4 ■ f ■ ft ;' * Men rekend c dat deze Werktuigen , vol aan den gang zynde, in het Spinnen alleen, aan25 .duizend Mannen;, 31 duizend Vrouwen, en 53 duizend Kinderen , werk verfchaffen; terwyl, in de verdere opklimmingen:der .Fabriek , tot de afwerking toe, nog een aantal van 133 duizend mans, 59 duizend vrouwspersonen, cn 49 duizend kinderen bezig- gehouden worden : makende dus zamen een .. r,\ udbaéfÜ wfcfttftf et) fPftr. op 5000 Pftr. aangeflagen worden - 7rSï°ot» 550 Tweeflagt-Jannetjcs.(Mule jennies) of Machines, die deels gelyk de Watermolens, en deels als gemene Jannetjes zyn ingerigt ,■ beftaande ieder uit 90 Spillen - I9»JS» 20,070 Handjannetjes van $0 Spillen ieder, met al derzelver toebehoren - *4°A99 Haspels, Wielen, Kamgerecdfchappen, nevens de behuizingen 'voor alle de Hand-Machines 125,260 Pftr. 1,000,000 NB. De waarde der Spinwielen, die aan den gang zyn, en cric verbazende fom gekost hebben, is hier niet onder bert!1 kend. De 143 Watermolens zyn, op ene voordelige wyze, in'tgehele Ryk verfpreid, cn doen dus dc Natie aan ieder hoek van 't land, in de voordelen dezer nuttige uitvinding delen, blykcas de volgende opgave. op het Eiland Man bevind zig één Molen C ln Engeland. Molens 'in Eaneashire - -' 41 i in Dcrbyshirc ' - - ii i in Notüniïhamshirc - - f7 . in Yorkshire - - i in Cheshire - ■ in St! fibrdshire - - 7 in Westmoreland - 5 in Ffintshirc S ——— in Bekshire - - ." , 2 ■ in Surry 1 1 in Hcrfordshire 1 . in l.eiccstenhire - 1 in Worccstershire - - \t i irr 'Pembrokc.shire - . . in Gloucestcrshire - 1 ■ in Cumbêrland ■ * 1 geheel in Engeland — "3 I» A 3  een_ geheel uit van 159 'duizend mans-, 90duizendvrouwsTcrionen en 102 duizend kinderen, in dezen tak van handel gebezigd. Het is alreeds gemeld, dat, in den jare 1784. de ruwe Katoen (na aftrek van de uitgevoerde) op bykans Elf Miil. ponden beliep. In het jaar daar aan volgende, behield ï»en een overfchot op dit Artykel van omtrent 18 Mill. In 1786 kwam 'er nog een Millioen by, en in 1787 was clc juiste hoeveelheid meer dan 22 Mill. ponden. Ziet hier ene lyst der afzonderlyke Gewasfen, waar uit deze bystere hoop Katoen beftaan hebbe; gevende men dezelve flegts in ronde getallen op, overmits het onmogclyk is hier alles net en tot een pond toe te berekenen- Van de Britfche Eilanden (§) - 6,600,000 ' Spaanfche en Franfche bezittingen , omtrent - - . 6,000,000 ■ Hollandfche bezittingen, ongeveer 1,700,000 - Portugefche bezittingen - 2,500,000 ■ Oost-Indien, ene geringe hoeveel¬ heid , in het laatfte jaar, over Ostende ,n=evo5d 100,000 Smyrnafche en Turkfche Katoen, omtrent 5,700,000 > geheel . . 22,600,000 Van de andere zyde - - , , In Schotland. lolens in Sanerkshire 4 in Rentfrewshire . •■ _; * in Porthshire - 3 in Midden-Lothian - - 2 in Airshire - - , in Annadale - - x in Bute , in Aberdeenshire - j in Fifeshire j geheel in Schotland ,9 -zamen i43 (*) (§) By -deze opgave is van de dadelyke hoeveelheid, van deze Eilanden ingevoerd, het beloop afgetrokken van 't geen onderftcld word elders gewasfen te zyn. (*) Men heeft ook , Jiier ten lande , even buiten de Stad Utrecht in de zogenoemde bemuurdeWeert, ettelyke jaren geleden, een Spin' Machine, volgens de manier der Engelfche Water-Molens inreriot aangelegd, doch waar van de eigendom reeds van de eerfte in een ïweede hand is overgegaan-, vermoedelyk ter oorzake dat de eerfte ondernemers hier by hun rekening niet gevonden hebben. (Aantek. van den Redafteur.) I Volgens een gemaakte overllag van kundige Fabrikeurs rekena men dat deze verbazende hoeveelheid van Katoen' tegenwoordig, in maniere als volgt, gebruikt word 1. Tot de Fabriek van Kaarslenmietten of Pitten . . 2. Tot de Kousfenwevery ' . '. j 0S0 3. Tot de balfzydcn en halflinnen Stoffen a'ooo'ooo 4- Tot de Bombafyn Fabriek . . e.öovx» ■ ' 5 1 ot de Katoenen Lynwaden en Nctel- dücken &c 11,600,000 'zamen ■ 22,000,0^7" Het blykt dus, dat omtrent § der gebruikte Katoen van Buitenlanders gekogt word, die ons ten minden op 1 Mill 2 honderd duizend Pftr te ftaan komen. De' verbc- teringen echter in de culture van dit Artykel, m de Barbados, gepaard met het opkopen van de fynfte Katoen van de Surinaamfche en Brazilfche teelt, eyn oorzake' geweest, dat men , zeden de laatfte drie jaren^ de F' bnek der Neteldoeken heeft ingevoerd, cn zelfs tot ene byna ongclooflyke hoogte gebragt (*). En in der daad is deze tak van den Katoenhandcl van het grootfte belang uit een Nationaal oogpunt befc.houwd zynde, uit hoofde van 't arbeidsloon, 't geen hier aan verdiend word terwyl een goed deel van den arbeid alleen door vrouwen en kinderen gefchicd. De toenemende waarde van het gefabriceerde in dit Artykel, boven do ruwe Stofte klimt van 1 tot 5. c In den loop van 't laatfte jaar (1788) zvn 'er Garens gefponnen van Boomwol van Demerary en Brazil diefvr genoeg zyn voor de gemene en meest gebruikt vorderde rsetelaoekcn: ook hebben onze bekwaamfte Werkfic den, uit de kleine hoeveelheid van Oost-lndifche Kno^n Garen weten tc (pinnen, van 205 Strenen in een pond' elk Streeu S40 ellen houdende. Maan- (*) Men moet hier aan, zo wel als aan de uitbreiding der labnek van Katoenen-Lynwaten, de fterke aangroei toetefchryven van het gebuik der ruwe Katoen, die zedert 178- van ruim pi Mill. ponden tot in 1787, en dus flegts bdcntvdvaa 4 jaren, op ruim 221 Müh is vermeerderd: gelyk dan'ook ' naar evenredigheid, de waarde der gemaakte Katoenen-Stoffen * is opgeklommen. * Pftr Deze waarde beliep in 1783. grosfo modo gerekend s;20o,ooo in 1784. - - 3,950,000 •~—- in 1785. - - 6,000, e-oo ' w I7S6. - - 6,500,000 in 1787. - - 7,500,000  C 7, X MaandelvkSche' Pryslyst der in- en uitlandsche effecten. Inlandsche. Holland. 2 \ prCts. 74' a ' 8Ï |. Zeeland. 1J prCts. 54 a 5o. FWwtówf 2 pvCts 65366. Wwk a{ prCts. 8iaS4. Generaliteit. 3 prCt. 86 a 92. Last-en Velgeld, a§ prCts. 68 a 70. Z. Doorl. Hoogh. 3 prCts. 94 a ö6. D"o nieuwe iNegot. 100 a 101 prCt. Dito af prCts 81 a 84. O. /. C. La/. 3 prCts. gó|a 83}.NieuweNcgot. 994a 100 prCt. Engelsche. Bank-Aa. ioo§. O. Ind. i8ó|. Z. Zee. eeflot. O.Z.Z. Anr. Dito nieuwe 3 prCts. Gec. 89J. Dito gerd. 88j. Dito 1751- 4 prCts. Gec. loiïai. 5 prCts. Dito geflot. Lond. 24 Decemb.' Fr awsche. o. I.C. Aft. van 2500 ^2315. Dtt° van 1000 aC i53°- Disc- Kas 4o8o. Dito Erapr. 200 Mill. prCfc Dito 125 Mill n6| prCt. Dito 80 MiU. prCt. Dito zonder Bullet prCt. Dito 120 Mill. c< Parys 29 Dcc. z Diverse B u ite n l a n dsc he. Amerika. 5 prCts. 102^ ai03|. Dit04.prCts.115a u7. Dito liquid. Debt. 500,000Doll. 95 a97prCt. Dito by P. Stadnitski 164 a 170. Dito by Staphorst 160 a 165. Dito dito van 1790. 126 a 128. Kwik en IVenerb. 5prCts. 104a 105!. 4§ prCts. 100Ja 101j. Dito 4prCts. 100a 101. Spanje. 5 prCts. 100 a toCr|. Dito 3§ prCts. 9© a 91. Frankr. Gener. Guar. 4 prCts. 9%\*99%- Rusland. 5 prCts. i02§ai03§. Dito 4' prCts. 100 a ioo|. Dito 4 prCts. 99 a 100. Zweden. 5 prCts. iooja ioi§. Dito 4§ prCts. 96I a p8|. Dito 4 prCts. 95397. Denemarken. To]i.. 4 prCts. 100J a ioij. Dito Holft. 4 prCts.99|a ioo|. Dito Leen, en Wisf. B. 4 prCts. 98* a oo|: Dito Kroon. 4 prCts.ppaiooJ. Dito Afiat. Comp. loojaioij. Poten. 5 prCts. 100a 102^. Saxen. OnvcrwisC Steucr 3 prCts. 34$ 335^ ftv. Dito Ordin. 3 prCts. 36 a 36* ftv. Dito Kamerft. 3 prCts. 3,5 a 36 ftv. Dito 2 prCts. 30 a'32 ftv. P r? y s der g r a1 n e 'n'. ■W I S S E L- C O D' R S. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisüfche . . 94 a 108 Po'olfe bonte en witte 155 a 175 Koningsberger . . 90 a 106 Dito rode . . 1503170 Pommer, Colb. en Stett. War der, Heugfe en Elb. 1500,170 gars r,hav£r,bo£kw. Koningsberger . . 1453160 Vriefche Winter . 75394 Vrielche . . 120 a 155 Zeeuwfcbe Overm. . 86395 Bovenlandfche . 1443152 Brouwliaver . . 68 a 80 Voorlandfe rode .. 120 a. 150 Eoekw.Amesf.enGood. L.20 a 22 Zeelandfche . . 1553172 Dito Brab. en Vlaamf. L, oly, traan en baarden: Koolzaad) Zeeuwsen en Kaapoiy, ü-Aam. j .3.04330} Ovcrm. 'tLast cC33 336 dito Lyn . . . ƒ 34§a34i Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 45 345! vansfeh. . . J 6 a 7| WalvischTraan,'t quart. Hennipzaat . . J 6 a 7? van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . . - f 56357 Madrid op Ufo van I Londen, zigt J 37,2,37 2 maand. \ 94I ditoop'am. . fi 37,4>2 Bilboa \ 94I Hamb. zigt . ft. 34Ü Cadix ... % 94! dito 2 m. . ft. 34§ Sevilien . . \ 94} Altona.zigt ft. 34I Lisfabon . . \ 50* dito 2 m. . ft. 34§ Venetien . . \ 92§ Breslau,6w. dat. ft. 44I Genua . % 8sf Wenen, 6 w. dat. ft. 34! Livorno . . . \ 923 Antwerpen pCt. 4| verf. Parys, 2 m. . \ 35 2 Gent . . pCt. 4i verl. dito zigt . . \ 35I Brusfel . pCt. 4iverl. Bourdcaux, 2m. . % 35§ Zeeland . pCt. ajverl. dito, 1 m. . . % 35| Rotterdam' pCt. \ s p t c i e - c o u r s. Baren Goud, per Casfa ƒ355. . . pCt. 6 a 6£ dito, per banco .... pCt. NieuweDuk. per ftuk ƒ5,7 Nieuwe Louis d'or ii,2,io,j$ Oude dito . . ƒ 5. 6 Zonne Piftol. . ƒ11,3 Franfche Piftol. . .ƒ9,5 Croix de Malta ƒ13,3 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . ƒ 11, 8 Lunenb. dito- . .ƒ9,5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,-* Spaanfe dito . . ƒ 9, 4 dito Grof . ƒ 25, S Guinies . . . ƒ11,16 Agio van de Bank \ pCt, Souvereine . . /isaia Amsterdam, den 2 January 1792; GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTENV Het getal der Doodcn , gedurende de laastverlopenr Week, is geweest: te yJmfterdam 196: cn te Haarlem 9, onder welken laatften 7 beneden de 12 Jaren. Iii dc Maand December 1791. zyn, binnen Alkmaar, overleden 20 Pcrfonen, als: 5 Mannen, 4 Vromven, 5 Jongens en 6 Meisjes; hier onder 3 doodgeborenen, 7 beneden 't Jaar, 1 van 1 tot 5 Jaren , 1 van 20 tot 30, 2 van 30 tot 40, 4 van 40 tot 50, 1 van 60 tot 70-en 1 van 70 tot 80 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Volgens de laatftö Berigten uit Engeland, was de koude aldaar vry ftreng: en overal in 't Ryk ene menigte "van* fneeuw gevallen. Da-'  ( * ) Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. altyd 1 graad warmer geweest, dan het Jaar 1790. Se"eïïnfl« HooSThC~r W3S de" !L ^emb^sMorg. „ gr. 16 Augustus Namidd. 85igr. * meermaale" Is gezegd) op t to £ £ f^" ?«g«dcï. grootte Zonnehitte^ °d^ J^f i789 «^V^ * d= WINDEN. 443 maal in het afgeloopen Jaar"dc wind genoteerd tutfehc, net z. cn W. vlak West 'cr onder wr*i,»„j 255 _ tusfcl]en hct w_ e„ N> v]ak uXXnlr " ' 21 * tUlfcuhcn het W- cn O. vlak O. 'cr bygetëld i7g _ tusfehen het O. en Z. vlak Z. medcXend. Wydcrs is in het afgeloopen Jaar 1791 aan-reteek™. Te Haarlem, by PLAAT en LOOS JES. baro- thermo- j streek I me- ^ meter. I der luchtsge- Dsc. ter. NoordfZuid. | wind. | steldheid. 4„ I *9- ° f 42^ J w. t. «. regenbuyen, harde -js.<29. 2 44 44 w. n. w. Wind,'sAvonds en _ f 29. 4| 43 43 j . 'sNagts ftormagtig. ("29. 8 ! 4^ n. w. ' ~ 29- S 29. 9§ 41 44 n. n. w. wolken. 13°- 1 32j_ _3°_ f30" 2 3 5 [ 35 w.z.w. 'bltrSkken, 'sNagts 3°-< 3°- 2 39s 40 z. z. w. regen met harde L3°- o| . 36, I 36 z. t. o. j wind. f 29- 9§ 37§ 37 z. z.w. 3l-<29-8§ 4o§ 38| z. regenagtig en dam- (.29. 6i 41 41 . z. z. w. Pig- Ï792. f29. 6| 42 42 z. t. 0. ' ~ Jan. ^29. 51 45 46 bewolkt, tusfehen ■ (.29. 61 j 41 40 z. bvde reSen- f 29- 93 39§ 39 n. n. 0. 2.-.29. 9! 43 43 betrokken, Voorm. __La9.i i| 34§ 32| N, t, o, mist. f29-^ï1 4°§ I 40 n. n. w. [ —" 29-n| 421 I 54 n. t. w. I wolken. 3°- i'S 35 I 34 n. j In de afgelopen maand December. Hoogfte Therm. den 2den 's Midd. 48§ gr. Laagfte dito den 11 den 's Morg. 17 gr. De gemiddelde hoogte van dc gehele Maand, Ogtend, Middas; en Avond, is geweest 36J|J grad. Dus 3ïf grad. lager dan de maand Dec. 1790. RECAPITULATIE en byeentrekking van het Weder , in 't Jaar i79r. Thermometer, de gemidd. hoogte, Ogtend, Middag en Avond, gewectt in January 4It|£ grad. " dito . — Fcbruary 40$ dito . - Maart 44ï|j ' ^.t0 • " APril 52r|§ ■ dito . - Mey s4i§ dito . - Juny 6,so _ duo . - July 631 dito . — Augustus 665 ' dito . -- Scptembcr59-J4 ■ dito . -- October srif , ' dito . -- November 42i| dito . — December 36^ Komt voor de gemidd. hoogte van het gehele Jaar circa 5i|gr 141 maal helder cn omtrend helder. 3 5 maal ftörm t39 —- betrokken. 2l *£* W — b& tl —m«std^P.ofZeevl. 65 _ Wolken. \\ ZZ Sr tgf| "'trww'qT bevallen en UIT¬ gewasemd Water. Te AjjKMAA R. Gedurende de maand December 170 r Gevallen 45 Lynen: Uitgewaasfemd 11 Lyn'en. RECAPITULATIE en Byeentrekking van gevallen 1. gewaasfemd Water, gedurende het gehele Jaa "791 Gevallen Water. Uitgewaasfemd ' ' ó 13 Lyn. February 44 '. ' Maart 19 _ April 18 252 Juny 42 * July. 60 , £ ~ Augustus 33 > September 19 °g Oftober 57 l» ■ , XT ■ 2 o ■ November 49 13 _ December 45 ^ < , nf \K A '441 JrynCn- 3t2 Lyner; of 36 duim 9 Lyn. of 2Ö dl,im Rh t , J^ciuci water geval en, cn 3 duim Lyn meerder uitgewafemt dan in 't Jaar 1 790. *  179*, No. 185. AL GEMENE KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- ENM1N-GEOEFFENDEN. Vry dag den 13. January. BERIGTEN. O R O O T-B R ITANNIEN. t=^}San de Univerfiteit te Edinburgh, bevind zich \ UI thans, volgens ene egte opgave, een aantal van |jf niet minder dan 1255 jonge lieden, die aldaar de lesfen der Hoogleraaren, in de onderfcheidene Faculteiten, by wonen, te weten: in die der Go^eleerdheid 125, Rechtsgeleerdheid 127, Geneeskunde 542, en der Letterkunde en Wysbegeerte 461. &UITSCHLAND en naburige Ryken. De Koningl. Maatschappy der Wetenschappen , tc Göttingen, vierde, den 19. November, in ene plegtige byeenkomst, den Verjaardag harer Stichting. De Hofraad Gatterer , die, zedert Michicl, den Hofraad Kastner, in de Direftie , was opgevolgd, opende de Vergadering met k wandelende, gingen over dit kanaal; Penêe bieef terftond liaan, om ons te zeggen, dat hier onder door een water liep. Aanftonds greep ik hem by de hand, en vond de beweging zyner fpieren, nevens de aanmerkelyke verflaatuving in zyn polsflag bewaarheid.welke laatfte, zo dra hy over dit Kanaal was, weder geregeld ging. Hy had, zonder eenige afwyking, denlo°op van dit water naauwkeurig gevolgd, cn ontdekt, dat dit kanaal twee onderfcheidene armen had; gelyk ook waar is. Wygingen buiten de Poort, die maar enige fchreden vin de Herberg af is. Penèe brak voor myne ogen een jon» takje van een Oimboom af, waar van hy de bladen a£ ftroopte: hier mede ging hy weder op het kanaal; en de tak, welke hy los tusfehen zyne voorfte vingers hield kronkelde zich daar om, en bleef, zo lang hy op het kanaal ftond, in beweging. Onder het Plein, waar op onze Univerfiteit gebouwd is, loopt een ander kanaal, welke Penêe of zyn Heer ook niet kende. Hier zag ik wederom dezelfde fpiertrekkingen en dezelfde kronkeling zyner tovertak. Aan ene derde plaats der Stad, waar ook onderaarsch water loopt, had zyne Proefneming dezelfde gevolgen als de vorigen. By deze proefnemingen, hebben wy het wantrouwen in alles tot het uitterfte getrokken, om toch te ontdekken, oi ey enig bedrog hier of daar onder liep, maar zvn bv de uitkomst overtuigd geworden, dat zy even zo egtzva als die van de Eleariciteit en den Magneet. Niet willende alleen ooggetuige van dit voorval wezen vooral daar ik 'er ftaag dien gelukkigen uitflag van befpeurde, zond ik terftond na den Prof. Barletti, naardemaal de Wetenfchappen en de ftrikfte verantwoording met eikanderen gepaard gaan. Hy zag met my dezelfde uitwerkzels en verwonderde zig als ik. Ik fpoede my, waarde Vriend! UE. deze ontdekking ' mede te delen, die u zeker geen minder genoegen vcrfchaffen zal dan zy ons gedaan heeft • bedankende U£. tevens voor de gunst van my bekend te doen worden by den Hr Thouvenel, die zyne reize na Genua kort hier op voortzettede. (De tweede Brief 'm ome eerstkomende) Eenige Aanmerkingen, omtrend het vitscbm»-. ven van Prysvrasen. (Medegedeeld). 't Is by alle kundige menfehen, die belang in de bevordering der Wetenfchappen ftellen, als ene waarheid aangenomen eö' toegeftemd, dat het opgeven van Prysvragen, ter oplosfing ei* beantwoording, zeer nuttig i* ter voortzetting es b«y$rdeïjnft  tfan Kunsten en WetenfcHappen: voor eerst, om dat zulks gelegenheid geeft tot onderzoekingen en opfporingen van onderwerpen , aan welken, hoe gewigtig ook anders, niet gedagt word: ten anderen, om dat dus tot de behandeling der opgegevene onderwerpen , door loffelyke eerzucht , niet zelden deze ©f geene kundige mannen worden opgewekt, die, fchoon de gefchiktfte en bekwaamde tot ontwikkeling der opgegevene ftofjfe, anders geen prikkel genoeg zouden hebben , om daar toe handen aan 't werk te Haan ; ook zomtyds daarom, om dat zy geen gepaste gelegenheid zouden vinden , om hunne opfporingen door den druk gemeen te maken. Maar hoe nuttig dan ook het opgeven van Prysvragen, door Genootfchappen als anderzins, is, zo is die nuttigheid, even als het met de meeste zaken gelegen is, aan zekere noodzakelykc vereischtens verbonden, zonder welke de nuttigheid in damp verdwynt. En deze aanmerking verdient meer -opmerking, dan men mogelyk in den eerften opllag zoude vermoeden : namelyk werfcheidene geleerde en kundige mannen hebben wel eens in fcanne gefprekkeu de vraag geopperd, hoe het toekomt, dat de meeste Geleerde Genootfchappen, die Prysvragen uitfehryven, in den aanvang vele fchone Gefchriften, van de beroemdfte mannen bekomen, die even zo veel eer aan die Genootfchappen, als aan die bekroonde fchryvers zeiven, aandoen; en dat by vervolg van tyd zulks al meer en meer vermindert, de bckwaamfte lieden dikwyls te huis blyven, en de uitfehryvers eindelyk, of geen antwoorden ontvangen, of matige Gefchriften moeten bekronen, of zich geheel buiten ftaat gefield zien van een eenige derzelven te bekronen; gelyk zulks in het Programma van de Curateuren van 't Stolpiaanseh Legaat , in het Bataafsch' Genootfchap te Rotterdam, in het Provinciaal Genoot- Tthap te l'***rh/, en »»Hmn gebleken io Wj. W*Mü« »iot bt- wëren, dat hier van altyd of alleen de oorzaak by de Genootfchappen fchuiït; maar geloven niet 'te min, dat gebrek aan «lie vereischtens, van welken wy hier boven gewaagden, als met de nuttigHeid der uitfchryviiig van Prysvragen noodzakelyk verbonden , dat dit gebrek ook al veel deel in het boven gemeld verval heeft. Laat ons derhalven eens kortelyk enige van die Vereischtens (tot welker overweging ene Vraag, door een voorraam Genootfchap onlangs uitgefchreven, aanleiding gaf) doorlopen, en onderzoeken, of het geheel ongegrond is, dat hier enig gebrek zou plaats hebben. i. Voor eerst, dient het Genootfchap, of dienen zy, die Prysvragen uitfehryven, zekeren trap van oezACH te hebben, ïn den aanvang en opkomst is dit moeilyk; maar een Genootfchap verkrygt dat gezach door het gewigt der Vragen, die het uitfehryft, door de duidelykc voordragt en naauwkeurige bepaling van die Vragen, en door het bekronen en gemeen maken van gene andere Antwoorden, dan die zulks verdienen, en door de ftriktfte onzydigheid en goede trouw in agt te nemen. Het verkrygt en behoedt dat gezach, zo door de gezegde middelen , als door de andere vereisehtens, welken wy voornemens zyn, vervolgens kortelyk aan te ftippen. Derhalven a. Moeten de uitgefchreven Vragen van belano zyn. Het is immers ene bekende Spreuk : Niji utile est, quod facimus, fiulta eft gloria, 't Is wel zo, alle waarheden zyn met clkanderen vérbonden, en dus zyn 'er weinigen, welker betoog niet enig riiit zoiide aanbrengen. Maar evenwel ', daar het getal der waarheden zo uitgebreid is, en den kring \ka het menfchêiyk begrip verre overfchreid, zo dient rhen zich tot die waarheden vooral te bepalen, welken den meesteil invloed op 't gelukvaii het menschdom hebben. Neemt men dlch Invloed, dat belang, weg, dan zyn immers de oplosfingcn, ook zelfs der móèilykfté Vragen, flegts loutere bcfpiegclingen , die ïliogclyk den uitfehryveren en beantwoordcrèn enigen lof zullen doen verkrygén van vernuft of fpitsvondigheid, maar geen andereu indruk nog gevolg nalaten, dan van enkele verwondering, hocdanigen indruk7 de moeilyke fprongen der koordedanfers niet minder verwekken. 3. Vooral dienen de Prysvragen naauwkeurig gefield te worden, 't Is immers niet minder in alle takken van Wetenfchap, dan in de Wiskunde, waarachtig,dat een' onbepaald en onnauwkeurig' voorftcl in zynen aart onoplosbaar is". Hoe zuilen zy, I die de Vragen zeiven niet naauwkeurig kunnen voorftellen, ui ftaat zyn, om derzelver antwoorden tc beoordelen. Hoe zullen) kundige lieden worden uitgelokt, om' in hét ftrydperk te treden, indien zy de Vragen kwalyk voorgefteïd cn dus onoplosbaar vinden; of gevaar lopen , van , na al hunnen arbeid eiï vlyt, te zien oordelen, dat de fchryvers niet jan hét, w'aarè oogmerk voldaan hebben; agter welk dekmantel dc uitfehryverï dan zomwylen hunne eigene onkunde verbergen, terwyl echter de fchuld by de uitfehryvers zeiven fchuilt, en niet by de antwoorders , die nog Oedipi zyn, nog zich daar voor uitgevent om buiten de woorden en natuurlyken zin van de Vraag, nog het ander onuitgedrukt of ingewikkeld uitgedrukte oogmerk ea doelwit der Vragers te kunnen raden. 't Is wel zo, dat dé Vragers juist niet altyd zeiven het voorgefteïd onderwerp hebban behandeld, en dat het dus zeer ligt kan gebeuren, dat dè ! fenryvers, by het bewerken van hun antwoord, een klaarder inzien in het opgegeven antwoord krygen, en daar door in ftaat gefteld worden, om iets tot meerder naauwkeurigheid aan dc voorftelling by tc voegen, af te doen, of enigzints anders te veranderen. Maar het is ook even daarom de pligt van uitfehryvers en beoordeelaars, dat zy edelmoedig genoeg zyn, om zulke nodige, en met befcheidenheid gedane, veranderingen zich te laten welgevallen, die zelfs goed tc keuren, en althans niet daar door gevoelig te worden, om een anderzins verdienstelyke antwoord daarom den prys te ontwyzen. 4. Niet minder noodzakelyk is het vereischte, dat de oplosfmg der Vrage, onder het bereik van het menschelvk verstand zy. Wat nut hebben de onoplosfelyke Vragen? welke uitkomst anders, dan of, dat zich niemand de Vraag aantrekt, of vaak de vergeeffche moeite en affloving van zommigen, die hunnen tyd en vlyt beter hadden kunnen hefteden; en dan nog een Programma van de beoordelers, dat zy, of geen Verhandelingen ontvangen hebben, of genen, welken zy den Ecrprys kunnen toewyzen. By ware Wysgeren en kenners der natuurIyk'e, Godgeleerdheid zyn deze waarheden buiten alle bedenking, a. Dat God alwetend is, en b. dat dc menfehen vrywerkends wezens zyn. Zonder het eerfte verdwynt het denkbeeld van de Godheid; zonder het tweede gaan alle denkbeelden van goeden kwaad, van pligt en fchuld, van verantwoorrielykheid zyner daden, van beloning en ftraffen, met een woord, van alle zedelykheid, die zonder vryheid niet beftaanbaar is, te niet. —• Ondèrwyl is het by die zelfde ware wysgëeren, en in de Na-? B 2 tuur-  C 12 > tuurlyke Godgeleerdheid kundige mannen niet minder waeragtig, dat ene zodanig juiste, naauwkeurige en voldoende, ovcrcenbrenging van die twee waarheden, welken niet flegts in woorden zal beftaan , liet mcnfchelyk begrip, in den tegenwoordigen ftand op aarde, te boven gaat. Wat nut had dan dc Vraag, door de Bezorgers van het Stolpiaansch Legaat 1111786 opgegeven: Uit de natuur der Godheid zelve te betogen, dat de Goddelyke Voorwetenfchap onfeilbaar is, en zulks echter niet firyd tegens de vryheid der menfehelyke daden? Geen nut ter waereld, en geen ander gevolg, dan dat onder de ingekomene Antwoorden geen één konde bekroond worden , ja %elfs geen één toefcheen dien trap van volkomenheid te bereiken, dat anderen, daar door geholpen, enige trappen nader tot dc eplosfing zouden kunnen vorderen ; cn daarom verdiende, of onder enige bepalingen bekroond, of ten minftcn tot voorlichting van anderen, met den druk gemeen gemaakt te worden: 't welk niet moeilyk was te voorzien, en de Heren uitfehryvers naderhand ook zeiven openhartig bekend hebben in hunne Voorrede, voor Lodewyk Henrik Jacobs TVysgerige Verhandeling, te Leyden by Luchtmans 1790. alwaar zy dit een knoop noemen, waar van de ingewikkelde Jlrikken, zich voor het oog Van bepaalde wezens verbergen, en wiens eindens zeer waarfchynlyk te zoeken zyn in die onmeetbare fchakel van oorzaken en uitwerkzels , waar van wy flegts een zeer gering gedeelte in dezen ondermaanfehen ftaat kunnen doorzien. Zonder dat de Heren uitfehryveren zich daar mede kunnen behelpen, dat dit Vraagfluk (zo als zy zeggen) zou zamenhangen met die, welke te voren, aangaande de allervolmaaktfte natuur der Godheid , iehandeld waren. Want immers maken de Heren uitfehryveren aldaar zeiven ons indachtig : Dat ''er zekere palen zyn, welke de menfehelyke wysheid (liever begrip, kennis, verdandc-b-i* vermogen) niet kan overfchreden, zonder, tevens haare eigene zwakheid' aan den dag te leggen. Niets benadeelt meer de waarheid dan de zwakheid van betoog, welke vaak vertwyffeling baart: en welke zamenhang kan ene onoplosfelyke Vraag met voorgaande Vragen hebben ? En is het niet beter , al het geen de zekere palen der menfehelyke wysheid overfchreedt, agterwege te laten, dan daar mede zestien geleerde mannen (zo vele Vertogen zyn op voorgem. Vraag ingekomen) te vergeefsch te vermoeyen en af te (loven , die dien tyd' en arbeid elders nuttiger hadden kunnen hefteden. En dit dringt zo veel te meer, daar die onoplosbare Vraag, ook zelfs volgens de getuigenis van de Heren uitfehryveren , geen belang heeft, en dus tegen ons tweede vereischte aanloopt. En, (zeggen 'die Heren zeiven, Voorrede blz.V.) in de daad, de goedheid der God/yke Voorzienigheid, die in alles zigt baar is, 't geen tot het geluk Van ,t menschdom behoort, blinkt ook hier in uit, dat wy, met veiligheid voor ons zeiven, onkundig blyven van alles , rt geen boven ,t begrip van flervelingen geplaatst is, terwyl daar en tegen de kennis van alles, zonder V welk 's menfehen leven elendig zou zyn . veel gemakkelyker verkregen wordt, en onder het bereik is van een ieder, die zich zeiven en zyne pligteu wil kennen. Ene fchone les, in de daad, voor de uitfehryvers van Prysvragen, en die al het geen wy omtrend dit vierde vereischte hebben voorgedragen, volkomen bevestigt. Of nu het hier door ontdaan verlies van twee jaren, welken zonder enigen j «anwas der Siolpiaanfche[Verzameling zyn voorby gegaan, nu vergoed word, door de nieuwe aarwinst van de vier Verhandelingen , waar van 'er geen ene is, (zeggen de Heren Bezorgeren van 't Stolpiaansch Legaat) die in hare foort hare verdiensten met heeft, namenlyk door dc Verhandelingen van de Hrn. L. H. Jacob , D. Fr. Haaf, B. Fardon en L. G. Bekerm behoeven wy met te bcflisfen. Genoeg is het, dat niet allé Geleerden dit toeftemmen. Althans de Schryvers van de Mouthly Revier; ontzeggen den prys aan den Heer Jacob, en wyzen dien dan nog veel eer aan den Heer Haujf toe ; en hoedanig de Schryvers van den Recenfent over alle die vier Verhandelingen denken, hebben zy in hun laatfte ftuk N. XI. niet onduidelyk voorgedragen. Wat hier van zy, het Stolpiaansch Legaat is ook nu onlangs wederom ongelukkig genoeg geweest, om in de plaats van 16, (zo als op de voorgaande Vraag) nu maar 6 Antwoorden, en geen één te ontvangen, die bekroond konde worden ; zie Alg. Konst- en hetter-Bode, No. 186. blz. 186". Dit bevestigt het voorgedragene in 't begin van deze Aanmerkingen, en wy zouden niet vreemd zyn van het gevoelen , dat het een of ander gebrek aan de vereischtens, die wy thans overwegen, daar van de oorzaak is. (Het Virvolg in onze eerstkomende,,) NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akademische en andere schriften. Duitschland. J. G. Rofenmulleri emendationes & fupplementa ad Scholia in N. T. Tom. III. 142 p. IV. & V. j66. v. 8vo. Nurnburg 1791. Met veel naauwkeurigheid, heelt de kundige Verzamelaar, cue zien, m zyne Scholia zeiven, van de Schriften der Uitleggers van vorige dagen, zo als b. v. van den beroemden Wetjlein, bediend heeft, thans van de nieuwer Schriften gemaakt; als waaruit het voornaamfte getrokken is: zoodat men, daardoor, veele, en vooral de nieuwfte Duitfche Schriften, kan misfen. Hier endaar, echter, had de Hr. Rofenmuller eene beter verklaring kunnen mededelen. /I. L. Z. Mrifs einer Reife nach den Flegreifchen Gefilden, dem JEtna, und den deolifchen InfeHn. Urn jahr 1788 unternommen von Hrn. Spallanzam. Straatsburg J791. 29 f. 8vo. Ene aankondiging van ccn groot Werk, dat de beroemde Natuurkenner voornemens is in 't licht te geven , en waarin de naauwkeurigfte, tot nog toe onbekende, berichten wegens den Vesfuvius, den JEtna enz. zullen voorkomen, welken laatften, althans, de Schryver, by een allergunftigst weder, het geen flechts zeer zelden gebeurt, heeft waargenomen. Ook zullen zyne waarnemingen, wegens den grooten berg della Castagna, die 4 mylen in den omtrent heeft, en ook anderevuurfpuwende eilanden, zo als Vulca.no Stromboli enz. zeergewigtig zyn: waarom dat werk, gewis, de aandacht van alle liefhebbers der natuurlyke historie verdienen zal. L. Z. Vindicice originis gf auStoritatis divince punBorum vocalïum & accentuum in iibris facris V. T. auétore yl. B. Spitznero. Lipf. 1761. 368 p. gr. 8vo. Hoe zeer de gronden des Schryvers, ter ftaavinge van het overoud gevoelen, wegens de God- ly-  C 13 5 lyke herkomst der Vokaalftippen, niet fterker zyn, dan tevoren reeds zyn opgegeven, kan echter dit ftuk veel bydragen, om de waare oudheid dier vokaalftippen te beoordeelen. 'Zoïlt'arif fur die National Zollhaufer in Frankreich, Stratsb. 1701 8vo 15 bog. Ëne gewigtige bydrage tot juiste beoordeeline d r tegenwoordige Franfehe Conftitutie, ten aanzien van Koophandel cn Manufacturen , waaruit liet vcrfchil derzelve met de voorgaande zeer duidelyk is optcmaaken. G. A, Verfuch ueber die urfpruhglithen grundlagen des menschh'ehen Denkers, und der davov dbhdnglgen Schranken unferer Erkentnifs, von Fr. Gottl. Bom. Leip'f. 1791- 672. f- 8vo. Ene zeer juiste opgave van het, thans zo veel gerucht maakend, ftelfel van den beroemden Kant, door den Heer Bom, in he't vak der Wysgecrte reeds vermaard, opgehelderd, aangedrongen, en tegen de voornaamfte tegenwerpingen, byzonderlyk van den Heer Brastberger, verdedigd; verdienende dit ftuk by verr' den voorrang boven alles : wat tot hiertoe over het genoemde ftelfel is uitgegeven. G. A. Lehren und Meyningen der Sokratiker ueber Unfterblichkeit. von W. G. Fennemann. Jena 1791. 592- f- 8v0- 0ver het geheel genomen, ene zeer aanmerklyke bydrage tot de gefchiedenis der wysgecrte, waarby de gevoelens van Socrates tnPlato nopens dit gewigtig ftuk naauwkeuriglyk worden opgegeven. G. A. Erklarende Anmerkungen zum Bomer, von J. B. J. Koppen, Vter th. Hann. 1792. 311 f. 8vo. Ook in dit deel heerscht dezelfde uitlegkundige, en oordeelkundige geest, die, in _ de voorgaande Stukken, reeds zo veel goedkeuringen bewondering verdiende. Een groot verlies voor de geleerde waereld is het gemis van het vervolg , door den dood van dezen jongen Schryver, die misrehien , zyne jonglingfchap van 24 ïaaren 111 aanmerking genomen, met recht kon gezegd worden, in geleerdheid, oordeelkunde, en vlyt, zyns gelyke niet te hebben. Lexicon univerfalrei nummari* veterum, pracipue Gracorum &Romanorum, cum obfervationibus antiquariis &c. & pasfim cum explicatione monogrammatum. Edidit J. C. Rafche. Llpf. 1791. T. Vf; p. I. ft-Frh. 2 Alp. 5 B. 8vo. Naarmaate dit werk ten einde fpoedt, moet men getuigen , dat deszelfs waarde meer en meer toeneemt: zeer naauwkeurig is vooral de opgave van het geen Tiberius, Titus znTrajaanhztxtit. G.A. Memoires pour fervir a la juftification de feu S. S. Ie General d'Altonte a PBiftoire Secrète de la revolution belgique. (Berl. 1791.) Tom. I. 396. P- T. II. 30°- P- Ene ver¬ zameling van Stakkeu, zeer gefchikt, om over de onlusten in de Oostenrykfche Nederlanden etn merklyk licht te verfpreiden. In deze ide uitgave zyn de fouten enz. der vorige uitgave in 4to verbeterd. G. A. Ai6cv en QO , breedte weder opwaards heen loopt. 'Er ontbraken nog aan de kusten van het vaste land van mapels die van een gedeelte des Iands Otranto Bart Apptdien, Kaap Gurgano, Capitanata, en de beide" jlbrusfen- Vergelykt men deze Atlas met de vorige beste Kaarten ?&n den Hr. Rhzi Zannoni, (Paryf. druk 1769. 4,bladz. n,,X dl? Zcker,yk fraayer fc, dan alle on*# nieuwe tot die volkomenheid te brengen.) D kb , v V«n de Provincie Lecce, by de Adriadfche £e dto op de oude Kaart, tegen den gang der natuur, geheel Mak henen hepen, vertonen zich hier niets daar na zwemende, even zo ook meer, ja enige kleine zyn geheel veidwenen De door den Hr. Trama opgegeven dtp ren op de Kaarten zyn ellen, ieder van 5voaenParySe maan Jammer ,s het, dat men de afivyking der ConW naald, zo verre immers die bekend is, hier niet by S Met groot verlangen zien wy de voltooying vandfnneet tcrlyk werk te gemoete, en zullen in ons volgend S* wel gelegenheid vinden, om van deze voor de AardS! kunde, zo gewigtige onderneming diens vermaarde fciirvSiïS) è bei'iCht tC geVen' ^l "ontL TEKENINGEN en PRENTEN. londen. Thar.s 2yn do Zeegeziehton va„ CumberJanc? en West- moreland, naar de tekening van Farriwrton, geheel voltooid, en worden by elkandcren voor 4 Liv en 11 fch verkogt. De gantfche Verzameling beftaat uit 20 Platen* met de bygevoegde befchryvingen in het Fransen en En* * e r l y n. Alhier fes thans ene Intekening opengefteld, tot 3 r Maart 1792. op een ongemeen wel gelykend Portrait van Zyne Majesteit den thans regerenden Koning, 't geen op last der kurateuren van de Akademie der Kunsten, door den Keurpalrzifchen Hofgraveur Sinzenich, naar een Schilder? van Schröder, in 't koper gebragt wordt; en dat, uitterlyk met Mey aanftaandc, zal in 't ligt komen: zynde 12 duim hoog en 10 duim breed. De Intekeningsprys is' 3 Rhtl. courant en gekoleurd 1 Fredrik d'or. c a s s e h. De heroemde Hof-Graveerder G. W. Tfeife, alhier i heeft een uitmuntende afbeelding van een zittende Apollo, naar Jp. H. Tischbein, in groot folio,, in zyn bekenden fmaak geleverd, en aan den Landgraaf van Hesfen toege^ wyd. Ook  Ook zyn Wer Wee fraaye Portraitten verfchencn, name! vk dat van den Landgraaf van Hesfen, naar IV. Battner, en van den DiQhter Gleim, naar Tnchbem ; in Quarto formaat. Man roemt in beiden de treffende gelykenis. SCHILDERYEN en BEELDHOUSTUKKENY londen. Men heeft hier voor 4=0 Guinjes te koop geprefenteerd, «et uitmuntend Schildery van Annibal Caracoo, verbee dende Cupido cn Ciytea; bekend door de.hcerlykc Flaat van Bartolozzi, naar het zelve gegraveerd. In een onzér Kunstverzamelingen bevind zig thans een tafereel, dat in velerley opzichten een byzondere opmerking verdient. Het is in fresco gcfchilderd, eerst onlangs ontdekt, en fchynt tot een huis in Pompeji behoort te hebben, naar dien de kleuren zeer levendig zyn,en, met fchoon water afgewasfehen, een glans van Jaspis verlcrygen; een eigenfehap, die meestal by de Schilderyen van Pompeji plaats heeft. Het verbeeld Paris Oordeel. Ue Godinnen zyn geheel naakt, en duidelyk gekaraktenfeerd. Venus en de jonge Cupido fchynen zeer vergenoegd, Juno yverzuchtig, en Pallas zich met verachting omkerende, als bezit* met verhevener voorwerpen. Men belluit uit den g=«rff.h*.n Ovl. dat het ftuk ten minftcn zestien honderd jaren oud moet wezen. NARIGTEN en BYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, landen veebouw, £tlsmede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, eetrekkelyk. - Stockholm, 17 Decemb. De Haring - Visfery, die eerst zedert 1740 ter deeg aan den gang geraakte, is dermate toegenomen, dat 'er in 1787 reeds 386389 Tonnen Haring gezouten zyn. Van niet minder belang is het Traankoken van tyd tot tyd geworden: zynde al mede zo zeer toegenomen , dat men in 1787 reeds 44000 Vaten Haringtraan gekookt heeft, terwyl 'er in 1773 nog maar 900 Vaten gekookt wierden. Gedurende het laatstverlopen jaar 1791. zyn in Texel, tonen gekomen 1719 Schepen, waar onder 48, door tegenwind of befchadigd, uit Zee te rug: en in 't Vhe 876 Schepen, waar onder 2& door tegenwind of befchaéigd uit Zee. LYST der Zuiker-Plantagibn , op St. Domingo, in den laatften opftand der Negers, afgebrand, met het beloop van den Zuiker, die bydezelven, jaarlyks, geteeld wierd. Plantagien. Ponden Zuiker. Te Port Margot 8 1,600,000 Limbe . 23 . . 5,500,000 L'Acul .19 • • • 4,600,000 - Plainedu Nord 23 , . . 4,700,000 Petite Anfe 29 6,000,000 Qüartier Morin 33 • • • 10,400,000 Limonade 30 7,200,000 zamen 165 40,000,000 Uti VAN «.osiiw BEKCiui , gemeen gemitMK* door Donald Monro. Men bladerd de Rozen af in *en houten nap, dien men met fchoon water gevuld neeit, en zet ze, geaurenae enige dagen, in de zonnefchyn.- Het olyagtig gedeelte fchcid zig, langs dien weg, af, en dryft op het water. — Men haald 'er deze Oly zagtkens uit, met fyn Katoen,'t geen men uitdrukt in kleine flesjes, die men lugtdigt fluit-: en zie daar het gehele geheim der bereiding van deze Oly, die csi duur verkogt word in Europa. prys der granen. TARW\ Het Last. Ggld. Poolfe bonte en witte 155 a175 Dito rode . . 1503170 Warder, Heugfe en Elb. 1503170 Koningsberger . . i45ai<5o Vriefche . . taoaijj Bovenlandfche . 1443152 Voorlandfe rode . 120 a. 150 Zeelandfche . . 155*172 oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsch en Overm.-'tLast eX.ll ^36 Slag Lynz. de Ton van5fch. . . J <5|a 7| Hennipzaat . . / 6 a 7? Raapoly, d'Aarn /3<5ia3 ROGGE. Het Last. Ggld. Pruisfifche . - , 94 a ioSKoningsberger . . 903106 Pommer, Colb. en Stett. 92 a 10a GARST,riAVER,BOEKW. Vriefche Winter . 75 a 94 Zeeuwfche Overm. . &6 a 95 Brouwhaver . . 68 3 80 Boekw.Amesf.enGooil. L.ao 3 32 Dito Brab. en Vlaamf. L. ■■  wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt g 36,7,9 2 maand, 92I dito op 2 m. . Q 36,5,7 Bilboa $ 93I Hamb. zigt . ft. 34! Cadl)c • . % 911 dito 2 m. . ft. 341 Sevüien . . % 92I Altona.zigt ft. 34| Lislabon . . ^ 5o dito 2 in. . ft. 34 Venetien . £ p2 Breslau,6 w. dat. ft. 44* G.e™a • • % 84 Wenen, 6w.dat. ft. 345 Livorno . . . % 92 Antwerpen pCt. 4Ïverl. Parys, 2 m. . . $351 Gent . . pCt. 4j verl. dito zigt . . ^ 36 Brusfel . pCt. 4|verl. Bourdeaux, 2in. . ^35 Zeeland . pCt. aïverl. dito, ra . . ^ 3,53 Rotterdam pCt. | specie-cours. Baren Goud, per Casfa ƒ 355. dito, per banco Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, 7 Oude dito . . f 5, 6 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Lunenb. dito . . f 9, 5 Spaanfe dito . . ƒ 9, 4 Guinies . . . ƒ11,15 Souvereine . . ƒ15a 12 Amsterdam, den 9 ]anuaryi792, GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden , gedurende de laasrverlopene Week, is geweest: te ytmfterdam 138: cn te 'Haarlem 11, onder welken laatften 6 beneden de 12 Jaren. In de Maand December 1791. zyn in 's Hage en de Jurisdictie van dien, overleden 99 Perfonen. Te Zutphen is, dezer dagen, in den hogen Ouderdom _van 106 jaren, overleden zekere Derkje Jan/en Santkamp, Weduwe van Willem Olthuis, geboortig van Warnsfcld-, zynde zedert 1748, in het oude Mannen- en Vrouwenhuis aldaar, of het zogenaamd Bornhof, gealimenteerd geweest. Zy behield tot aan het laatst van haar leven het genot van hare ziels- en lighaams-kragten; en heeft haar nakroost tot in het derde lid mogen befchotiwen en agteriaten. f„^ERi'EM,cderi 9 yonuary. Gisteren is, in de Waarttusfehen deze Stad en het Dorp Sparendam, zekereTmI' rytje bankman, Huisvrouw van"MaSy\ j^rllren ui de Kraam bevallen van vier welgefchapene levendig' kmderen zynde één Zoon en drie Dogters waar ! egter reeds drie overleden zyn. ë ' " Val1 WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Ulttrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 18 tot 31 Dec. 1791. te Hamburg. fHoogfteftand 28, 5*. den iSden. Barom.< Laagfte . . 27, 3|. den 28ften. L Gemiddelde der beide Weken 27,10,11. Therm. fHoogfteftand |°. 'sMidd. van den a7en 27fteM Reaumur. < Laagfte 4° onder o. 's Morg. van den 23ften L Gemiddelde der beideWeken 2 grad. onder o Heerfchende wind Z. en Z. O. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. I BARO- I THERMO- STREEK I 1792 ME- I METER. DER LUCHTSfF- Jan.1 TER. iNoordiZuid. wino. I JggSn. ( 3°-I33 3~ï N. n. w. _ ( 3°- 5 29 26 n. helder fflil. f 3°- 4 35 34 z. ~ 5-<3°. 4 38 38 w. betrokk. vogtig, JJQ. 4 37j 37 n. dampig, ftü. fsoTi . 9s f 39 nT~w1 " °-\3°- 3§ 41 42 w. n. w. betrokken, dam- (-30- ij 4Qj ..._4Qi_ z. PJS' - Sl9' of 42f 42 ■ W' rlg.N^rnTrr^de 7. <29. »5 425 43 w. n. w. wind,'sAv. fneeuwC29- 8| 34 34 N. t. w. enhagelbuyen. f29.nl 30 29 j n. nTo. ~ 8. <30. o 32 42 omtrend helder. f 30. O 24§ 22 [ ■ f 29- 8 2pf V9 Z Voorm. fneeuw, 9--)29. 5 33 34 z. w. Nam.regen en (.29. 2 39 39 w. harde wind. Ï29- 2I I 365 | 37 n. w. Voorm. bewolkt, 29- 3 I 39 I 42 w- l-N- Nam- betrokken, 29- 3 I 31! I 3o| z. w. 'sAv. fneeuw en ail. Te Haarlem, by PLAAT en LOOS JES. pCt. 6 a <5J pCt. 1 Nieuwe Louis d'or 11,10,17 Zonne Piftol. . ƒ 11, 3 Croix de Malta ƒ 13, 3 Carolin. . . ƒ 11, 8 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25, 8 dito Grof . . ƒ 2 5, 4 Agio van de Bank f pCt.  i792. No. 186. AL GEMENE KONST- en LETTER-BODE, fr 0 Ö R MEER- ÈNM1N-GEOÊFFENDEN. Vry dag den 20. January. i E R I G T E N. ƒ t A & ï E itf 0e Üitdelvingen, waar mede men zich, zints een geruimen tyd , onder de Puinhopen der aloude Stad Siaücuia, op last van den Koning van ; Napels, bezig hield,zyn naarwensch gedaagd. Men heeft een goed aantal dus genaamde Etrusfifche (dog éigentlyk Griekfehe) Vaten uit de Graffteden gedolven, öie van ene verwonderlyke fraaiheid zyn. Onder dezen js 'cr een m de gedaante van een gevleugeld Paard, die j afllerfchoonst is. Nog heeft men ene zegenpralende V~mus | gevonden, Waar aan niets dan flegts een ftuk van dén enen arm ontbreekt : voor welks herftcl men in Napels gene Konsteoaars fceyht te hebben kunnen vinden • weshalvcn het ftuk, zo als liet gevonden is, naar het Koninglyk Muteum isgebragt. Men'gaat nog geftadig met het graven voort; en heeft denzelven arbeid begonnen by het aloud Tekza, stwaar men zioh vléid gene mindere fchatten der oudheid ie zullen ontdekken. ft É D E R L J ND E N Vlissingkw Door den Ed. Achtbaren Raad dezer Stad, IS tot Ledior Hiflo-iarum et Lingua Graeci jjaageft'cld': dc Heer HenricuS van Koyënt, Rettor der TiU. deel. LdtyWchè Scholè, en Secretaris ïffl het ZeeUwèch Óe^ hootfehap der Wetenfchappen, alhier. NB, Het berieht, io onze vorige No. 182. aangaande hét reciteren van twee Nederduitfche Dichtftukkeö, alhier, door twee joïigcitr.gen , is enigerïhate kwalyk begrepen , en. ingevolge dit misverfta'nd, in zo verre gebrekkig overgenomen, dat dit reciteren geen plaats gehad heeft, by derzelver Promotie van de Latynfche tot hoger Scholen, zo als men uit dit verhaal zou moeten opmaken: maar dat zulks,na dezebevordefing,waar van de een in Afiril, en de ander in Oftober, voorviel, cn ter welker gelegenheid, naar gewoonte, door beiden Latynfche Redevoeringen gehouden wierden, fn' 't vervolg én enkel uit liefhebbery gefchiedde. Haerlem, den 18 January. Laatstleden Zaturdag toonde Dr. van' Marum, aan het gewoon Gezelfchap , by Teylers Fundatie, de ongemeen fraaye en prachtige Aardglobe, kortlings door deze Stichting uit Londen ontvangen , en verklaarde, dén aanwezenden, de byzondere inrigting en het gebruik van dit Werktuig. Dezelve is vair ene geheel nieuwe en verbeterde zamenftelling , volgens een modél, 't geen de Doftor, in den Zomer des jaars 1790/ te Londen zynde, by den Heer Adams zag, lén is de eerfte, welke, door dezen Konstenaar, op die wyzc, is vervaardigd. In dit Konstftuk is het gebruik Van de gewone Aardglobe met dat van hetTellurium verénigd, en het zelve kan dus als een tweevouwdig Werktuig befchóuvVd #ordeh. Deze Aardglobe heeft het voordeel boven de tot nog in gebruik zynde, dat de As, die hier, overeehkoinfiig de natuur, zyn ware fchuülfche helling C heeft,  ( 18 5 heeft, • onbewecglyk blyft, en de Horifont daar en tegen beweegbaar is: daarjuist het tegenoverftaande by de gewone Globes plaats heeft: waar door niet alleen de bewerking veel gcmakkelyker is, maar ook alle aanwyzingen, waar toe de Aardglobe kan dienen, zich zeer veel duidelyker laten vertonen en verklaren. Wy hopen eerlang ons in ftaat gefteld te vinden, om onzen Lezeren ene. nadere en. vollediger befchryving van dit Konsttilg mede te delen, na dat de Hr. van Marum, gelyk hy gezegd heeft van voornemen te zyn, in ene volgende byeerikomst, de verdere gebruiken en voordelen van het zelve, ter oplosiing van meer andere voorftellen, boven die, waar op hy, tydshalvcn, voor eerst konde ftil ftaan, zal hebben verklaard en aangewezen. By het Twede Collegie van Teylers Fundatie , alhier, is, met goedvinden der Heeren Directeuren beflotcn, ingevolge der referve daar omtrent geannonceerd, in dezer Stad»-Courant van 6 Novemb. 1788. (Zie ook Alg. K. en L. Bode D. 1. bladz. 156) in de Schilder en Tekenkunde, voor dit jaar, nogmaals ter beantwoording voorteftcllen de volgende vraag : „ Zou 'er mogelykheid zyn, van, met enige zekerheid, M na te gaan, hoedanig de Schilderkunst der ouden, ten „ aanzien van 't werktuiglyke, geweest zy? van welke Vcrw„ ftoffen zy zig bediend, en hoe zy die op hunne taferelen „ gebezigd hebben? welke veranderingen en verbeteringen „ zyn daar in door de lateren, die men Modernen heet, „ van de vroegfte tyden, tot heden toe, uitgevonden en ge„ bruikt ? En wat is 'er thans voornamelyk te zeggen, ter „ verklarbig of ook ter verbetering, indien dit mogelvk is, „ van de tegenwoordig in gebruik, zynde Teken - en Schildertywyze, de ftoffen ', waarmede , en waarop, getekend en ge„ fchilderd word, betreffende ? De antwoorden moeten op de gewone wyze, t zy in de Nederduitfche, Latynfche of Franfche Taal, leesbaar gefchrevcn, toegezonden worden aan Teylers Fondatie - Huis te Haarlem, uiterlyk voor of op 1 April 1793. De prys van 't best gekeurd antwoord is een gouden Gedenkpenning, op den fteinpel der Fondatie, van 400 Guldens innerlykc waarde. Over het zonderling vermocen , om strokend Water, nevens onderfcheidene foorten van Metalen , onder den grond te ontdekken. In twee eigenhandige Brieven van den Floogleeraar Spallanzanï, . aan den. Abt Fortis. C Overgenomen uit de Geograf. en Statist. Annalen van Zimmerman.) f< Vervolg van Bladz.. 10. f twede brief.. Zeer waarde Vriend! Pavia, 13 July 1791. Ik had niet gedagt, dat ik UE. andermaal, wegens den Hr. Thouvenel en Penèe fcHryven zou, daar zy, gelyk ik UE. gemeld heb, vertrokken waren, zonder my enige, hope op hunne ten*; komfta alhier over te laten. Intusffehen vvierd ik deugden dezer,'s avonds ton 7 uur,, door Penêe verrascht, met een eigenhandigen brief van den Ur. Thouvenel, die my op ene zeer verph'gtende wyze fchrecf, dat hy my dezen zynen jongen knaap , voor tvveë gehele dagen,, ten mynan genoegen overzond, mids hy hem, den 9 dezer,'s avonds inAfexandriën weder te rug. kreeg, waar hy hem dan in perfoon hoopte te vinden. Gy kunt zeer ligtelyk denken, dat ik my van ene zoonverwagte gelegenheid, zo veel raogelyk, ."bediende; en om aan de proeven, hoedanig derzelver uftkomften ook wezen mogten, meer gewigts by te zetten, verzocht 'ik enige myner Geleerde Amptgenoten daar by te willen zyn, als de Hrn. Carminate, Malacarne en Cremani. Met ene gehele naamlyst der overige voorname Mannen, die zich hier by ook lieten vinden, wil ik UE. niet lastig vallen. Ik heb U rgeds gezegd, dat Penêe zo onbefchroomd als juist enige onderaardfche kanalen dezer Stad aanwees, waar van men uitterlyk geen het minst geruisch horen, nog enig ander merkteken altoos befpeuren, kon. 'Er zyn alhier nog verfcheiden foortgelyke, en even zo verborgen, kanalen meer. De eerfte Proeven wierden,dén 7den dezer maand, in het groot Hospitaal genomen: hier wees Penêe zeer juist twee onderfcheiden onderaardfche kanalen aan. De twede Proef namen wy op het Univerfiteits hof, cri wel in ene dier benedenkamer;,, waar in enige waterleidingen onder doorliepen. Dezen kon Penêe niet ontdekken, intusfehen kan men ten zynen voordele th dezen aanmerken, dat'er misfehien, wegens dc fterke hitte en droogte van dit Saifoen , toen weinig waters in Was, want' het maakte geen den minften indruk op hem. Om zeker te wezen, in hoe verre deze reden duchtig ware of niet, brachten wy hem ~op twee andere plaatfen, waar de kanalen vol -waren, naj melyk by 't Weeshuis, en in den Tuin der Heren van Botta. Hier vond hy niet alleen het water , maar ook zeer naauwkeurig deszelfs ftrekking. By deze nieuwe waterproeve kreeg Pénêe, boven 't kanaal ftaande, fttiiptrekkingen; zyn pols floeg koortzig; zyn oogappels puilden fterk uit, en elk takje, dat men hem gaf, wond zich, mits dun genoeg en buigzaam, om zyne vingers. Wegens het water had hy onze begeerte voldaan , 'er bleef dus nog over, enige proeven op grote onderaardfche Metaalklompen te nemen. Dan eer ik U den uitflag daar van melde, moet ik hier in eerst nog een gedeelte des briefs van den Hr. Thouvenel overfchryven. „Gy kunt met myn mineraal aanwyzend Inftrument „(.Penêe) de proeven op het onder den grond lopend „water herhalen, en ook enige op onderaardfche Metaal„ klompen nemen. Ondertusfchen kunnen de laatfte , we.„gens de geringe elektrifche werking op kleine hoeveel- »he-f  f 19 5 -.heden, in vergelyking met die in de Mynen, zeer be«drieglyk zyn. Ik heb geen tyd om UE. alle de oorza„ken der bedrieglykheid te verklaren, die uit de onzekerheid der aandoening, als dezelve flegts flaauw is , ont„ftaan, of uit de geftadige veranderingen des elektrifchen -dampkrings van alle onderaardfche Metalen, die fteeds "aan die van den algemenen dampkring onderworpen zyn, « naar mate deze meer of min. tot het elektneke geneigd "is. Het is my tegenwoordig genoeg als gy de proeven „maar ziet, welk gevolg zy ook hebben mogen. Ik heb „niet gefchroomd dezelven te vermenigvuldigen in t byZzvn van verfcheiden lieden, die de waarheid beminnen., "zoeken en aannemen. Dczelve is, waarde Vriend! m het "tegenwoordig geval, uwer waardig, en het zou my myn .«ranfehen leeftyd door berouwen, als ik my van deze "gelegenheid niet bediend had, om ze U bekend te ma"ken. Ik heb juist niet veel ftof om my te verheugen, Z over de gunstige opvatting dezer proeven by de Oe"leerden, aan welken ik ze poogde te tonen. Derhalven verlange ik gene getuigenis van dit factum, maar zoek ^flegts de toepasfmgen daar van op te heideren, enwenfche dezelven te verbreiden. . Indien 'er gelegenheid is om enige proeven op inden grond begraven Metaalklompen te doen, dan verzoek ik „dat men ten minften 500 k 600 pond lood, koper, ot vzer, daar toe neme, en wanneer dan die hoeveelheid, T met betrekking tot de elektrieke gefteldheid van den dampkring, toereikende is, dan zal men twee tegen elkander "firvdpnde beweo-ingen in het Rokje befpeuren; van bin;S m buSwS by het yzer, even als by de proe- ven op 't water. V Daar en boven wenfche ik dat de proeven zo nauwk"uri" en juist genomen worden, als maar enigzins mofcelvkV, al ware het niet zo zeer om des aanfehouwers "wille, dan wel voor de afwezenden Een goede proef, zegt Frank/in , is zo goed als duizend; en de "croedkeuring van zommige mannen, zo als gy zyt.waar" de Vriend! doet meer af dan van vele anderen. " Thans keere ik tot myn verhaal weder. Wy verboreen alleen enige Hukken of klompen yzer onder de aarde, om dat wy zo veel lood of koper niet konden bekomen, als wv volgens voorfchrift van den Hr. Thouvenel nodig hadden Ik liet, zonder dat Penèe hier van iets kon te weten komen, in den Tuin van Leano, 4 yzeren Aanbeelden, meer dan 1000 Italiaanfche ponden wegende, -op elkander gelegd, een voet diep in den grond begra■uen Tot dit werk gebruikte ik drie bedienden van de Univerfiteit , welke op het ftrengst geboden werd, hier van -aan niemand iets te laten blyken. Deze Tuin is in deszelfs omtrek ruim 2^0 voeten groot. Hy is met Puinhopen, hier en daar bedekt •, niet onnatuurlyk derhalven dat men onder den een of anderen de yzerklomp verborgen had. Dadelvk kwam ook Penêe, wien men om half 11 'smorgens co den bcfiemden Sften dag, in tegenwoordigheid van zeer vele aanfehouwers, tusfehen verfcheidene Puinhopen doorleidde: hy liep ze allen zeer langzaam over, zonder enig het minfte teken te geven , dat hy iets ontdekt had. In een hoek van den Tuin lag een hoop kalk, die de Metzelaars, als zy werkten, gebruikten, en hier naast lag het yzer begraven, zonder dat men van buiten befpeurèn konde, dat hier de grond omgefpit, of iets 'cr van weggebragt was. De gantfche oppervlakte hier om ilreeks was geheel met zand bedekt. Penêe, de Puinhopen doorgegaan zynde, kwam by de kalk: hier liep hy over de yzermasfa heen, zonder daar by (land te houden : maar, na enige weinige fchreden gedaan te hebben , keerde hy weder te rug, ging andermaal heen, en kwant wederom. Daar op verwyderde hy zich een weinig, en ging op een klein muurtje zitten, als wilde hy wat rusten. Tot op dit ogenblik fcheen hy in diepe gepeinzen geweest tc zyn, maar nu wierd zyn gezicht geheel helder. Enige aanfehouwers vraagden: wat hy van de verborgen Metaal-masfa dacht? waar op hy antwoordde, dat hy zich vleide dezelve ontdekt te hebben. Kort hier op keerde? hy na die plaats te rug, Hond ftil, en zeide ronduit, dat onder zyne voeten een masfa of yzerklomp verborgen was. Hy kreeg ftuiptrekkingen, het Hokje of takje kronkelde zich om zyne vingers, en men zag dezelfde toevallen in hem, als wy by de ontdekking van het onderaardse*: water befpeurd hadden. Terftond werd de door Penèe bepaalde plaats opgegraven, eu men vond de Aanbeelden aldaar een voet diep in den grond. De nu eens voldane mVn-u.'sïï,iengheid raakte op nieuw weder gaande, en dc meeste^omftanders wenschte dezen proef nog eens te mogen zien. Hier toe bewilligde Penêe zeer geredelyk.en bood zich tevens aan om enige andere Heren, die te laat gekomen waren , hier in ook genoegen te geven. Men vond goed die zelfde Aanbeelden, mits van plaats veranderende, hier toe te gebruiken, en de proefneming werd tot na den middag uitgefteld. By de eerfte toebereidzels kon ik niet tegenwoordig zyn, en droeg dus dezen post op aan Pater Carcano, eenen Augustiner, een nog jong maar zeer bekwaam Natuurkundigen, die zich. door verfcheiden Werken in de Geleerde waereld reeds i bekend gemaakt had. Ik beval hem,gelyk natuurlykwas, de dicpfte geheimhouding aan- Hy had flegts de drie knegts, wr.ar van men zich in de vorige proef bediend hadt hier toe te gebruiken, op dat niemand 'er agter komen zou, waar men dc Aanbeelden verborgen had. Pater Carcano had eerst daar toe het Erf agter het Augustiner Klooster voorgeflagen, maar, aangezien enige Vengfters daar op het uitzicht hadden, verkoos hy den afgezonderden Tuin dier orde, welke ook in de Stad ligt. Hier begroef men het yzer met gefloten Deuren , en dc aanfehouwers werden tegen 6 uur aldaar verzocht. Het gerucht wegens deze proef, de gantfche Stad door verfpreid geworden , lokte zo veel volks denvaards, dat men genoodzaakt was een wagt voor de deur tc plaatfen, om het gemeen af tc C a ke"  keven. Onder da aanfehouwers, bevondeu ziek vele aanzienlyke porfonen, zo Heren als Dames. „ In dezen Tuin was een langwerpige ftrook gronds , ruim ioo voet lang en 6j voet breed, dezelve was, om zo te fpreken, overal vlak, en men kon, zo op de ene als andere plaats, gene oneffenheid befpeureo. Toen wy met Penèe in den Tuin gegaan waren, zeide Pater Curcuno, dat hy flegts dit ftuk gronds eens mpest nafporen. P.enée wandelde daar op,, volgens zyne gewoonte, zeer langzaam , deze gehele lengte tweemalen op en af; bleef by ene plaats ftil ftaan, verwyderde zich daar van, keerde weder te rug, deed dat nog drie of vier malen, en befloot dat hier iets was. Men zag weder dezelfde ontfteltenis aan hem; het takje wond zich om zyne vingers, en toen zeide hy ftoutmoedig weg, dat 'er yzer vlak onder aync voeten was. Dan dit-maal trof hy het niet juist,. hy was omtrent één voet mis. Intusfchen moet ik hier zeggen, dat, daar de drie knegts gelast waren, de vier Aanbeelden, even als in den Tuin van Leano, op elkander te- leggen; een Heer, die by de voorgaande proeven reeds gewenscht had, dat Penèe zich in zyne aanwyzing vergisfen mogt, dezelven nu naast elkander had doen plaatfen. Toen men dit ontdekte, beklaagde Penêe zich hier over, cn bood aan, de proef terftond te herhalen, met byvoeging dat hy, mits de Aanbeelden op elkander lagen, het juiste middelpunt aanwyz-en zoude: „dewy.1 als dan (dit waren, zyne eigen woorden) die kragt, welke aan zyn hghaam deze trilling mededeelde, zich-verenigde, daarzy, wanneer de Aanbeelden nevens elkander geplaatst zvn . Zich verdeelde." Gy kunt wel begr-ypen, dat men hem op zyn -woord vattede. Alle menfehen, zowel als Penèe, gingen uit den Tuin. Pater Carcano floot de deur digt, Jiet de vier Aanbeelden, in ene. andere- plaats van het xelfde- terrain, op één gelegd, begraven, en de oppervlakte wel zo bezorgen, dat men geen het minfte teken van ene nieuwe omgraving of verplaatfing zien kon. Toen wy weder binnen komen mogten, plaatften wy ons rondom het voorzegde terrain. Penèe ging, naar" gewoonte, het-zelve van het ene einde tot-het ander, langzaam op en neder. Hy kwam-, te rug, ftond op twee derden der lengte ftil, ging weg, keerde weder tc rug,bicef' eindelyk pal ftaan, en zeide toen: „ hier regt midden onder myne voeten ligt de klomp yzer."- Men delfde dezelve op, en ieder een werd-overtuigd, dat hy juist het middelpunt getroffen had. {Bet Vervolg en Slot in onzevelgende.) Eenige Aanmerkingen , omtrend het citschrvVen van PïRXSvracen. (Medegedeeld.) Vervolg va» Bladz. it.. Totale deze ovexden3dngen. e» overwegingennopens de vereischtens, 04e m kt voorfteüeu, uicfehry-wH ea beooïdeiïB. van Prysvragen dienen plaats tc vinden, beeft ons byzonderly-k ook aanleiding gegeven, die Vrage, welke Telers Godgeleerd. ■ Genootjchap in het laatst der voorlcdene maand heeft opgegeven , 111 dezer vo.cgc : Zyp V,- goede gronden om Gode Imrtstogten toe te Jchryven? Zo Ja, is het dan mogelyk de werking dier hartstogten in diervoege te verklaren,, dat deze werking geen invloed hebbe cp Gods. Gelukzaligheid? Wy hebben, namenlyk, in den omgang cn verkering met kundige en Geléérde mannen befpeurd, dat zommigen deze Vraag afkeurden en enigen zelfs aanftotelyk vonden. Hoe-, zeggen zy , hartstógten ft» God? Werking van hartstogtcn in het onveranderlyk Opperwezen? Invloed van die werking tot vermeerdering of- vermindering van het volftrekt volkomen geluk- van bet oneindig Opperwezen 3 Hoe hangMi die denkbeelden zamen ? en vernietigen dezelven niet dadelyk alle denkbeeld van een oneindig wezen ? enz. Wy zyn 'er verre af van alle deze zwarigheden toeteftemmen, of de gehele Vraag aanftotelyk te vinden. In tegendeel, wr ftellen vast, dat de Heren uitfehryvers van die Vraag een zeer goed oogmerk gehad hebben. Immers is het onbetwistbaar, dat 111 de geweide bladeren zodanige plaatfen menigvuldig voorkomen, m welke aan het Opperwezen liefde, barmhertigheid , ontferming, toorn, gramfchap, grimmigheid, berouw, enz. worden toegefchrqven. Dit zou kunnen fqhynen veel, ligt gelegenheid te geven, om zich van het Opperwezen, en deszelfs hoedanigheden en eigenlchappen, menfehelyke denkbeelden te vormen : waar toe de menfehen. doorgaans maar al te zeer geneigd zyn, en welk ene algemene dwaling is. Dit fchynen de Heren Beftuurdcren en Leden van Teylers Godgeleerd Genoot? fchap ons toe, te hebben willen tegen gaan, e» niemand ka» ontkennen, dat dit op zich zeiven een loffelyk oogmerk is. — Doch, aan den anderen kant, kemt ook in- aanmerking dat die fpreckwyzen, waar in van Gods liefde, ontferming, toorn berouw enz. gefprokem wordt, oneigenlyk moeten worden opgevat, en dat die in den Bybel voorkomen, om de zwakheid van onze bevatting, welke tot het regt begrip van de Godheid en Goddelyke eigenfehappen niet toereikende is, te gemoed te komen, en voor het overige niets gemeens hebben met-de menfehelyke hartstogten. Het komt ons voor, dat deze eenvoudige oplosfing genoeg is, en dat alle nadere verklaring van de eigenfehappen. van God ,. welken onder voorfchreven benamingen voorkomen, even verre het menfchelyk begrip te boven gaat, als 't geheele Goddelyke wezen voor onze enge vermogens hier op aarde onbegrypelyk is. Wie zou een allervohnaakst, een Goddelyk Wezen kunnen ftellen, in 't welke opvolging van denkbeelden, en dus verandering, plaats zou hebben? En nogthans alle hartstogten, veel meer alle werking van hartstogten,. fluiten noodzakelyk ene opvolging, ene verandering, van beftaan ln zich. Wie zou een Goddelyk wezen kunnen ftellen, 't welk niet ene volftrekte gelukzaligheid zoude genieten, even zo noodzakelyk, als zyn wezen zelve? En hoe zou dan eenige hartstogt, of werking van hartstogt, invloed op die noodzakelyke gelukzaligheid kunnen hebben, en die veranderen, vermeerderen of verminderen? 't Is waar, de Bybel leert ons, dat God de waercld gefchapen heeft, en ons eng begrip ftelt zich dat voor, even als of God, \;an den ftaat van niet tefcheppen-, tot den Raatvui «4 ie fcheppen, ware overgegaan, welk denkbeeld in  21 ïftsiei} ene verandering ae.» fchyncn in te fluttóa: raaar dit is wederom het gebrek van ons verftand, en wel ecu onoverko- . aislyk gebrek, 't welk door geen duizenden Vragen » als de mmsm. kan weggenomen worden , maar aan omen onvolkomen iaat hicr 0p aarde volftrekt noodzakelyk ts. Wy moeten over het voor ons onbevatbare. Goddelyk wezen niet dan fpaar•/a'am ea met nedrigheid, denken en redeneeren. Wy keuren Jaarom de omzigtighcid van. die Wysgeren goed, die ons vermaand hebben, van, in het denken cn redeneren oycr de Godheid ons veelal meer ontkennende ,dan ftcllige, denkbeelden van Gods ekenfehappen tc vormen: b. v.. van Gods Alwetendheid, Almacht enz. door die grenspalen , welke die kennis , die magt, ia ons beperken , en ook alle andere bepalingen, met onze gedichten weg te ruimen. Wy oordelen dan, dat de opgegevene Vraag wel ingezien zynde, ook dat gebrek heeft, dat zy onoplosbaar is, en ons valt thans de plaats in van Cicero: de Nat Deur Lib. I. eap. 22. alwaar hy ons verhaalt, hoe é>;monides, van den Syracufaanfchcn Beheerfcher Blero gevraagd zynde, hoedanig God was, deze Wysgeer één dag van beraad ei* 's anderdaags twe: dagen beraad, verzogt, en vervolgens op , deze wyze fteeds oen tyd van beraad en overdenking verdubbelde en eindelyk aan den verwonderd zynde Biero zeide, dat hoe langer hy daar op dagt, hoemeer hem zulk duister en onverklaarbaar wierd. Wy herhalen het dan, wy hebben geen dc minfte bedenking omtrend het gepast doelwit der Vragc; het zal ons ook tot geen gering genoegen ftrekken, zo 'er antwoorden mogten inkomen , welken aan dat oogmerk voldoen ; maar wy voor ons twyffelen zeer , of. ene andere en betere oplosfing omtrend dezelve mogelykzy, daiv die dus verre gegeven en aangenomen is (*). ("*) Het fchynt ons toe , uit deze gehele redenering van denAanmerker, over de hier door hem beoordeelde Vraag van Teylers Godgeleerd Genootfchap , dat hy, nog de mening , nog de regte doel der opgeveren, in dit vraagftuk , begrepen hebbe. — Men kan tog niet wel onderftellen, dat, door de woorden Hartstogten , zulke grovere aandoeningen, ais de dierlyke driften en derzelver bewegingen, in ons menfehen, met zig brengen en veroorzaken, en als zomtyds, doch blykbaar in enen oneigenlyken zin, in de H. Bladeren Gode worden toegefchreven, zouden gemeend worden. Veel eer komt het ons voor, dat hier gedoeld word op zulke aandoeningen , gewaarMSardingen of bewegingen , welken by alle gevoelige wezens ,- hoe. aeaeel geestelvk dan ook, moeten onderfteld worden plaats te hebban , en die dus zelfs van het aUerho.ogfte en volmaaktfte wezen,. in ons denkbeeld , niet fchynen te kunnen afgefcheiden worden , zonder het zelve tot een geheel onverfchilhg en werkeloos te maken. En dus zouden wy denken , dat de oplosfing dezer vrage , wel verre van boven het bereik des menfchelvken verftands te wezen, of, m derzelver blote ontkenning zo gereed te vinden langs den weg van enkele Schriftuurlyke Uitlegkunde, geheel en al afhangt van het onderfcheiden begrip, welk men zich kan vormen van den aart en de natuur der Goddelyke Atgenoegzaamheid en Gelukzaligheid : die wel, by velen , zo niet de meesten, gelyk ook by den Aanmerker , als volftrekt noodzakelyk, en geheel onafhanglyk , zo van Godseigen wil, als van alles buiten zich , begrepen word : doch die anderen , als een gevolg alleen van zvne zedenlyke en natuurlyke volmaaktheden , en, uit dezen hoofde, flegts in zo verre als ene natuurlyke Volmaaktheid of Eigenfchap in het Opperwezen befchou■wen, als dezelve ene natuurlyke Gefchiktheid tot de hoogfte Gehikaaligheid in zich bevat: waar door dus ja wel zekerlyk plaats gelaten word, vooralle zodanige, 't zy eigenwillige , of van buiten verwekte, aandoeningen, gewaarwordingen of Hartstogten (of hoe« ©en dezelve ook zou mogen noemen, fchoon het moeilyfc zy ese* 5. Het voorgaande vierde vereisehte, de gewig-tigfte van alkn zynde, heeft ons het langst opgehouden; wy zullen oratrend de overige korter kunnen zyn. Wy menen dan , dat ten «jfde, in de uitfehryving en beoordeling van Prysvragen: au grootste trouw en strengste eerl-ykheid en onzyotoheu» moet plaats hebben. Om het publiek van die onzydighcid volkomen te verzekeren r en gerust te ftellen , zyn dc middelen van verzcsrelde briefjes, en toezegging van die, by ontzegging der Eereprys, ongeopend te verbranden, in gebruik gebragt. Dit moet dan ook met de ongekreuktfte trouw agterv0%dwonden : en alle middelen ter ontdekking van de onbekroonde Schaveren, zonder hunne bewilliging, zyn voiftrakt «acejlyk e» trouwloos, en de minfte verdenking bier omtrend moet de tekwaamfte mannen te rug houden. Dewyl dan, om oaaydig Hekunnen zyn, het oordeel volftrekt moet gaan over het gefchrtft, voor en aleer men den Schryver weet, zo is alle eor-deelv-efline, na dat de Schryver bekend is, niet alleen onhcusch en verdagt, maar ook trouwloos en onccrlyk,. en. loopt tegen aüe voorwaarden aan , op welke een iegelyk Schryver zich aan de . beoordeling onderwerpt, 't Is dan volftrekt ongeoorloofd, .onrechtvaardig en onccrlyk, om zich, na de opening van het verzegeld briefje by de uitgav:, van de gelegenheid ener Voorrede te bedienen, zich daar in een nader oordeel- over- enige Verhandeling aan te matigen , cn- derzelver waardye op enigerhande wyzc te verkleinen,, hoe negjmatig. ook anderzins dat oordeel mogte zyn : om dat, na dat dc Schryver reces bekend is-, geen oordeel meer vry. ftaat, en ten hoogften verdagt is. Het aondigen tegen dit vereischte menen wy „ dat ook medegewerkt heeft, om het gezach cn credit van zommigc uitfehryvers van Vragen te knakken , en hun daar door van dien toe.Ws van goede Verhandelingen, die zy wel eer ondervonden, te verfteken. 6. Wy oordelen eok, dat het waar belang- van het algemeen, en dus de bevordering en verbreiding van meerder deugd en kennis, het hoofd oogmerk van alle uitfehryving, beoordeling en be- gepaste en aliezins voidoende benaming in dez.en uit te denken) als het Opperwezen van ene loutere ingebeelde Epicuristifche Godheid onderscheiden , en die dus op deze onderftelling , van zelve , verdere aanleiding kunnen geven, om te onderzoeken, in hoe Verre deze aandoeningen invloed kunnen hebben op de Goddelyke Gelukzaligheid Wy errinneren ons , by deze gelegenheid, voor vele jaren , ene korte , dóch* zeer bondige en oordeelkundige, Verhandeling, over Gods Jloenoeazaamheid, in het Eerfte Stukje van den Denkende» Kristen, (te Rotterdam by .7- F. Lindmberg, in 1783 uitgegeven,) geleden te hebben, waar. in de verfchillende denkbeelden hier omtrent breder ontvouwd en getoetst worden, en welke dus enigermate tot opheldering zou kunnen dienen , voor zulken , die by het bovengemeld vraagftuk, en deszelfs oogfchynlykebedoeling , belang ftel- fen Dat ook dc uitdrukking van Hartstogten , en hare toefchry- ving aan Gode , in enen gezonden zin, geenzins nieuw of zo ongewoon is, by de Godgeleerden, om zich byzonderlyk daar aan te floten , kan men onder anderen zien, in ene Disfertatie of Verhandeling of true Religion, gehouden door den Eerw. Thomas BUr.net,° in de Lefture van R. Boyle, vol. i. pag. 60. alwaar deze, over den wil van God fprekende, den volgenden overgang maakt tos ene nitwyding in dezen: „ it will not be anusf, to ïnquire „ a little, into the nature of.thefe Pasfions , and how far thy ough» 1 „.tohe ascribedtoGod," CAmtek. van den Rcdafteur.)  •bekroning van Prysvragen, moetende zyn, het ook een voor■naani vereisehte is, ene zekere gemakkelykheid en toegevendheid in de uitfehryveren, welke tot de meerdere bevordering en verbreiding van deugd en kennis kan dienen. Wy doelen hier op geen toegevendheid in het beoordelen, (dit ware ten hoogften fchadelyk) maar in het laten drukken der bekroonde Verhandelingen. Doorgaans gaat het zo, dat de Boekdelen van zodanig Genootfchap , Maatfchappy of andere diergclyke inftelling, tot zo groot een getal nitdeyen, dat weinigen in ftaat zyn, zich die aan te fchaffen: dus blyven de fchoonfte Verhandelingen aan de meeaten onbekend, en het nut, het welk ;de uitfehryveren zich voorftclden, te leur gefteld. Het moet dan een iegelyk Schryver vry ftaan, om, naar gelang en omftandigheden, zyne Verhandeling ook afzonderlyk op zyn eigen ■of des Boekverkopers kosten te laten drukken en uitgeven, gelyk ook by verfcheidene Akademiën en Letterkundige Genootfchappen in gebruik is. En dit benadeelt niets of zeer weinig die Genootfchappen, nadien tog zy, die de voorgaande Deelen van hunne Werken hebben, de volgende niet wel kunnen misfen ; en zy, die nu zodanig ene enkele Verhandeling kopen , ■om die Verhandeling alleen zich het geheel kostbaar Werk, in vele deelen beftaande, niet zullen aanfehaffen. Dus is 'er geen of een weinig beduidende fchadc. En in allen gevalle zo moet geen voordeel of winst van Drukkers of Uitgevers, maar uitbreiding van deugd en kennis, het grote doel der uitfehryving •van Prysvragen zyn. Wy zouden hier nog wel het nen of ander kunnen byvoegen; maar dit zyn de voornaamfte bedenkingen, die ons thans in de gedachten vielen, en welken wy bemerken, dat al reeds enigzins wyder zyn uitgedeid, dan wy in den aanvang vermoed hadden. Ons doel zal geheel bereikt zyn, indien zy tot enige nuttigheid mogen ftrekken, en het verval van een nuttige inftelJing en gebruik, namenlyk dat van door Eerpryzen de hier en ■daar fchuilende fchranderheid tot nuttigen arbeid op te wekken , tnogen verhoeden. Den 20 December 1791NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akaoemische en andeke schriften. Nederlanden. Het vvfde Boek van Moses (gemeenïyk) Deuteronomium , naar het Hebreeuwsch door Ysbrand van Hamelsveld van bl. 615—741. en bl. 309—3884 Aanm. Amft. by M. de Bruin. Hier mede word het eerfte deel van deze nieuwe Bybelyertaling gefloten, waarom dit ftukje voorzien is met een algemene Tytel benevens een Voorbericht, waarin de Heer v. H. ons meld dat het geheel niet meer dan vier delen beflaan , en hy zich in alles der kortheid bcvlytigen, zal. Die gulde regel is ook weder in dit ftukje, behoudens de klaarheid cn duidelykheid, vry naauwkeurig in acht genomen. De Vertaling is tloeyend, vooral in het gefchiedkundige gedeelte — ten opzichte van die ftukken, die in het oorfpronkelyke in eene meer verheVenen en dichtkundigen fmaak opgefteld zyn, hadden wy 4e Vertaling zomtyds wat verhevener gewenscht, en vooral in dier voege mgerigt, dat het dichtkundige terftond kon gehoor! worden. De aanmerkingen zyn, gelyk de voorigen, beknopt en zeer bovorderlyk tot het regt verftand der Vertaling. — Vooraf word de rede van de benaming van dit bock, benevem deszdfs inhoud opgegeven; 'zynde het laatfte, „ ene herhaling „ der voorgaande wetten, van welke zommige nader bepaald , „ uitgebreid, naar de omftandigheden veranderd, en met nieu„ we fchikkingen en byvoegzelen vermeerderd, worden. — „ Tevens behelst het enige Redevoeringen van den Godsman „ Moses tot Israël gehouden , benevens twee verheven Dicht„ ftukken , het één Moses lied genaamd, en het ander zyn ze- „ gen over de Israelitifche ftammen , behelzende." Noch merkt de Heer v. H. aan, dat fchoon de twee laatfte Hoofdftukken van eene andere hand bygevoegd zyn, echter ook dit 5de Boek aan Moses moet worden toegekend. Hier hadden wy terftond, als enen algemene aanmerking verwacht, 'tgeea by H. 2 vs. 10. aangetekend is, cn waarop vevolgens te rug gewezen word, dat Mofes of een ander, in de oudheden van die Landen kundig, man, deze cn gene Aanmerkingen hier en daar aan den kant bygevoegd hebbc, van waar zy vervolgens mede in den Tekst zyn opgenomen. Met een op- flag van 't oög ziet tog elk verftandig Lezer , dat de zamenhang der reden dikwerf afgebroken word , door inlassingen , die, hoe zeer tot opheldering dienende, en hoe belangryk dus voor de aloude Gefchiedenis, echter onvoegzaam kunnen heeten, wanneer men ze als woorden, door Mofes uitgefprooken, wilde befchouwen; en, uit dien hoofde , als latere byvoegzels zich terftond opdoen. Het fchynt ons derhalven toe, dat ze niet van Mofes hand, maar, in veel laater tyd , bygevoegd zyn, ten einde hier en daar den Lezer toe te lichten in het I regt verftand der woorden. Men vergelyke Cap. II. 10 ia. en vs. 20—22. Cap. 3: 9—11. vs. 13 en 't midden van 14. .(Dit word door den Heer v. H. befchouwd als tot Mofes redenen behorende, maar naar ons denkbeeld ten onrecht, want het Hot van het 14 vs. duid dit duidlyk aan, door die woorden tot op dezen dag, waar voor de Heer v. H. heeft moeten plaatfen , gelyk het ook in het vervolg genoemd is.) En boven al Cap. 10: 6—9. waar de Heer v. H. ervsel werk van maakt om de tcgenftrydigheden overeen te brengen, met te rug vyzing op zyne Bybel verdedigd 4. deel bl. 231. Dan wan¬ neer men het gevoelen omhelsd, 't welk in 't {lot der a:n:nerking is opgegeven, dat namelyk, deze Verzen van ene latere hand eerst op den kant geplaatst, en naderhand in den Tekst, en wel op ene verkeerde plaats overgenomen zyn, dan vervalt alle zwarigheid ; hebbende men de ftrydigheden aan de dwaling of onkunde van den kanttekenaar toe te fchryven. Men vergclyke met deze plaats Num. 20 : 23. en 33 : 21—43, Wy hebben ons reeds by dit voorwerk te lang opgehouden, om verder meer dan flegts weinige aanmerkingen te kunnen diaaken. Cap. 3:11. vertaald de Hr. V. H. Doodkist in plaats van bed/lede, cn de ophelderende aanmerking neemt alle zwarigheden weg , door de bepaaling van de Joodfche Ellemaat. In Cap. 8:3. zouden wy het woord Lechem liever door fpyze dan bepaald door brood vertalen —— dat het die algemene betekenis hebbe, blykt uit Gen. 3: 10. en dat het hier zo moet opgevat worden , uit de Aanhaling van deze plaats door den Zaligmaker by Matth. 4. Zeer fraay is de opheldering van het 434| Slag Lynz. dc Ton dito Hcnnip . . ƒ 44 344* vansfeh. . . / 6Ja 7| WalvischTram.'tquart. Hennipzaat . . / 6 a 7? van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . . ƒ 57ast wissel-cours.  < *4 ) j | ï C 1 B-C o V «. Sares (Soud, per Casfa ƒ355. • • PCt- 6 * si dito, per banco .... pCt. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5,7 Nieuwe Louis d'or 11,1,10,18 Oude dito . . ƒ5.63 Zonne Piftol. . ƒ11,3 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Croix de Malta ƒ13,3 Pruufif. dito . . ƒ 9, 5 Carokn. . . ƒ 11, 7^ Lunenb. dito . .ƒ9.5 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25» <* Spaanfe dito , . ƒ 9, 4 1 dito Grof . . ƒ 25, 5 Guinies . . .ƒ11,15 Agio van de Bank | pCt. Souvereine . . ƒ15313 Amsterpam, den 16 January 1793. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden, gedurende de Iaastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam lór: cn te Haarlem 14, onder welken laatften 7 beneden de 12 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. tTrrTREKïEï. bit be Weerkundtsk Waarnemingew, te Petersburg gedaan, in de maand November 1791. ï)e grootfte hoogte teB»nm.»8. s8. e grootfte koude 173°', naar Reaumur i2§ gr. den 26. om 6 uren *S Morg. De gemiddelde koude des Morgens en 's Avonds 11540. 5', naar Reaumur af grad. De Thermom. viel 2 dStge» ïtisfchen 160 en 170, en 22 dagen tusfehen 150 en 160, en 4 dagen tusfehen 140 en 150 graden. De grootfte warmte 142°, naar Reaumur 4| grad. den 8ften em 2 uren Namidd. De gemiddelde warmte 's Nam. 1470 , 5', naar Reaumur. if gr. De Thermom. rees 13 dagen boven het Vriespunt 150-, 15 tragen tusfehen 160 en 150, en 2 dagen tusfehen 170 en 160 grad. 6 Dagen Stijte, den 4, 9, 10 , W , 12, 20. 17 dagen Zngte wind, den 1,2, 3, 6, 13, 14,16,17, 18, 19,21, 23, 34 , 25 , -aS, 29, 30. 4 dagen Wïndrig, den y, 22 en 26 uit O. den 7 uit Z. 5 dagen Storm.., den 15 en 27 uit Z. O. en den 7 uit Z. Helder den 2.5. Ten dele bewolkt ro dagen, den 1,4, 6 , 10, 16, 23, 26;, 28 , 29,30. Betroldten lucht 19 dagen-, den a , 3 , 5 , '7 , 8", 9, 11,12,13,1-4, 15, 17,18, i 9 , 20, 21, 24, 24,2?. Nevel 5 dagen, den,9, 10, 11, 12, 22. Regen ta dagen, den 1, 6, J, *, ï5, tfj, tg, s?, af; Stortregen den 5, 8, it, Sneeuw 16 dagen, den i, j, 5,6 10, 15, 16, 19, 21 , 22 , 24, 37, a8. 2waare Sneenw, deft 18, 20, 30. Hagel 2 dagen, den 5, 37. De afwyking der Magneet - Naald naar 't Westen 7e, as'. Den sden des Voormiddags raakte het Ys op de Newa weder los, en men voer met Boten tusfehen de fchollen door tot op den 25ften, wanneer de Stroom op nieuw digt raakte, en, bf ene Koude van 170 tot 173 grad. zo vast toevroór, datrnea'er des anderen daags veilig over konde gaan. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van t tot 7 January 1791. te Hamburg. fHoogfteftand 28, 4*. den 6den. Barom. < Laagfte . . 27, 9J. den 7den. (.Gemiddelde der gehele Week 28,1,2 1. Therm. fHoogfteftand 3°. 'sMidd. van den 6de». Reaumur. < Laagfte 5° onder o. 'sMorg. van den 4den. l_ Gemiddelde der gehele Week 0,1 gr. Heerfchende wind W. Dagelyksche Waarnemihgen, «otter Haarlem. Ibaro- thermo- streek I me- meter. der lUCHTSGK- ter. Noord[Zuid. wind. i, stelöheid. ( 29. 2 2r| 19 z. w. ti.{29. 2§ 32 49 w. z.w. ointr. helder ftil, {29.2 2!f f ll \ O. z. O. S Avond«,WolW ("29. 1 17 15 z. o. 's M. bew. Voorm, 12. {29. i| 3.3 j 34 n. beer.'s Midd. zware' I „„ ,* ÏTf 1 - ,„ fneeuw, verd. omw, (.29. 4- \ ra5 9 w. helder, dampig ftil f29. 6 27| f ST 2. 13. ^29. 6f 36 34I z. t*W. '*Morg. fneeaw, [29. 9 27 3-8- W. t. Z. ***** Ibeeuwb. ftil. f 29. 9 20§ 19 z. z. o. Voorm.held. NamT 14. -; 29. 8J 24 28* Z. o. oenev. *sAv. betr. ^29. 5 27 26 o. z. 0. en wind. * f29. 2| 355 36"! I z. beta-okk. casfehen- 15. < 29. 2± 3S 38 z. z. o. beide wat regen , ( 29.. 2. 37 3,8 *s Av. bewolkt. C20. 2 40 +2- z. t. w. -S Morg. bewolkt, 16. < 29. 2-i 45-§ 4&i Z- verder helder, ' 20- 32 37 37 z. Z. o. 'sAv. betrokken. f20. 3f 3-65 38 z. t. o. 17. /29. 3l 42# 4BÏ- z. w. betrokk. dampig, [ 29. ö| p| 40I w. «P»»*1*- * 's Nagts fheeuw met harde wind. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  No. 187. ALGEMENE KONST- en LETTER-BODE y 0 0 R MEER- EN MIN G E O .EFFENDEN. Vry dag den 27. January. BERIGTEN. GROOT- BRJTANNJEN. !«=f8fe=»-IS aan }lot Middclfcx Hospitaal ene gifte, Uoor 'r 1 ene onbekende hand, gedaan, van 3000 P.ftr. *-« f tot den aanleg van een afzonderlyk Departe^^JS ment voor lyders, die de Kanker hebben: dit is ene geheel nieuwe inrichting, welke tot nog toe by geen Hospitaal in Europa, voor zo verre men weet, plaats heeft. Volgens beëdigde Getuigenisfen, voor het Gerecht afgelegd , is 'er onlangs, in een dood Werkpaard, zynde een Merrie, in Engeland, een klootfche Steen gevonden van volle 2 voeten omtreks en wegende 16 Ponden zwaar gewigt. De Steen was van buiten hard, dog binnenwaarts weker. NEDERLANDEN. Gorinchem. Op den 8llen january is alhier overleden, in den Ouderdom van omtrent 37 Jaren, na ene Ziekte van weinige dagen, de Wel Ed. zeer Gel. Heer CoRNFLiusBooxzA'kr, J. U. D. die, in zyne Geboortefiad Arnhem, de Latvnfehc Schole doorlopen , en zich te Franeker tot den dienst van dezelve bereid hebbende, eerst ais Conretlvr, en, zedert den jare 1781, als Re&or, de Latynfche School, alhier, met allen yver, goedkeuring en roem bediend heeft. Zyn dood word met alle reden betreurd door zyne deugdzame Echtgenoot; met welke YIU. deel. de gehele Stad weent; terWyl 5 kleine kinderen, welke mogelyk binnen kort door een 6de liaan gevolgd te worden , niet bezeffen kunnen 't groot verlies van hunnen braven Vader. Zyne discipelen , die hy met alle liefde -en vriendelykheid behandelde, zyn zeer aangedaan over 't gemis van hunnen voortrerfelyken Voorganger , en zouden ongetvvyffeld 's mans verdiensten , in ene gepaste rouwklagt, regt gedaan hebben, zo niet hun gering, Dichtvermogen hier aan te kort gefchoten ware. 't Geen öndertusfehen hunne kragten te boven ging, is, op enen meesterlyken trant, volvoerd, door een van Nederlandsenberoemde Dichteren, den zo vaak bekroonden Busfmgh , Predikant alhier , in ene uitmuntende Troostzang , aan dè bitterlyk hedroefde Weduwe gerigt, nevens een daar by gevoegd Graffchrift op den overledenen. — De Geleerde waereld heeft reden te treuren over 't verlies van dezen jongen Geleerden , voor al de Liefhebbers der Nederlandfche Taalkunde , daar zyn Wel Ed. lang gewerkt heeft ter bezorging van enen niaiwen druk, met aanmerkingen verrykt, van zeker oud en thans zeldzaam voorkomend Neêr-Saxisch of oud Nederduitsch en Latynsch Woordenboek, bekend onder den naam van Teutonista of den Duytschlender, voorheen uit'res;cveu inden jare 1475, door Gerard van Schueren* en "gedrukt tc Keulen, by Arn'old Then Hornen: waar ! over 't een en ander is medegedeeld door den Geleerden Schagen, in 't HoUandsch Magazyn, II. Deel blz. 170 en 430. PROGRAMMA § van het Genootschap, onder de Spreuk: S A L U T I H O M 1 N U M. Dit Genootfchap is zynen oorfprong verfchuldigd '.aan eeD nen  laatstgemelde hunne namen niet behoeven op te geven, ten zf dezelven zulks mogten verkiezen; daar toe door openlyke aan. komtigingen in de Nieuwspapieren uitgenodigd zynde. Over het zonderling vermogen , om stromend Water, nevens onderfcheidene foor tan van Metalen, onder den grond te ontd.kke?;. In twee eigenhandige Brieven van den Hoogleeraar Spallanza.ni, aan den Abt Fortis. Vervolg van, Bladz. 20, twede brief. Zie daar, waarde Vriend! een naauwkeurig en egtverflag der proeven, die Penêe op het onderaardsch yzer en water gedaan heeft, en waar van half Pavia getuige : geweest is. Had hy niet moeten vertrekken, om zynen Heer in Alexandrien te vinden , dan zoude ik hem nog andere proeven hebben laten nemen, by welken ik nog flrenger cn naauWketiriger zoude te werk gegaan hebben. De laatfte proef heeft my, zo als natuurlyk is, meest verbaasd Den gantfehen tyd door, dat men de Aanbeelden begroef, is de Tuin gefloten geweest, en heeft, buiten Pater Carcano en de drie knegts, niemand daar enigen voet in gezet. Penêe en wy wierden naauwkeurig gadegeflagen. Zo dra hy in den Tuin trad en zich op dat : Terrain begaf, kon hy met niemand fpreken, daar en boven kon men aan de drie knegts en hunnen Heer wel zien, dat zy heimlyk wenschtcn, dat do pi'ocf niet wel flagen mogt. 'Er was geen het minfte onderfcheid aan de oppervlakte van den kleinen omtrek des Terrains , waar • in het yzer verborgen lag, te zien, onr" hier uit iets te ontdekken. Gy zult mogelyk, even als Penêe , lachen, ' wanneer ik U verhale, hoe verre wy onze voorzorg wel lütftrekten. Eer wy tot onzen laatften proef overgingen, kreeg iemand den inval van te zeggen, dat de jongeling het yzer misfehien ontdekte door dien hy een zeilfteenby zich had", die goede man bedagt niet, dat Penêe reeds de kanalen ontdekt had. Onze tovenaar, die deze opgeworpen twyftel uit den Hr. Carminati en my verftond, . was gereed zich te laten betasten. By dit onderzoek bleek aan de Vergadering de ongegrondheid van dit vermoeden. Wat zullen wy nu hier uit befluiten? dat deze Jongeling waarlyk ene natuurlyke geftemdheid in zyn lighaam heeft, om ondcaardsch water, metalen, lëcm enz. te gevoelen! Men kan niet ontkennen dat de bygebragte proeven vericidlyk zyn. Intusfchen wil ik ze nog nictvoor bewezen houden, deAvyl zy, onaangezien alle de daar by gebruik- te omzigtigheid cn voorzorg, niet geheel en al voor de tegenwerpingen van partyen gedekt zyn. Wil iemand twyffelingen aan voeren; hy kan zeggen, dat Penêe vooraf heimlyk of vermomd ene reize na Pavia gedaan , en door een ander aan die onderaardfche kanalen kennis ge- krer nen kleinen kring Van Vrienden, die zich"bezig hielden om eikanderen in uuren v.,n uitbanning nuttig te zyn ; doch die, naderhand de verplichting , om, ook anderen van dienst tc zyn gevoelende, het béffitit namen, om aan het Publiek zulke •voortbrengzelen van hunnen eigen arbeid, en van dien van an tieren , mede te delen , als zy oordeelden tot heil van het Menschéom, bctrcklyk deszelfs tydelyke beftemming, te kunnen dienen. . , ..' . , . Het voornemen van dit Gczelfchap was m het eerite, om deze poeingen onbekend tc werk tc ftellen, en het begon, als zodanig^ met eene vertaling te leveren van het onlangs uitgegeven : Geneeskundige Volksboek voor Vrouwen en Kinderen, van den Heer B. G. Marfchall, hetwelk, door des kundige Leden van dezen Vriendenkring, zodanig gevormd is, dat liet, naar hun inzien , voor onze Natie van goeden dienst kan zyn : van hier, dat de tytel van dit boek geenen naam of eenig ander kenmerk des Gcnootfchaps gedragen heeft. Dan, de goede raad cn edelmoedige medewerking van achtingwaardige lieden, die de oogmerken van dezen vriendenkring door de beste middelen wilden helpen bevorderen, bragt denzclvcn in ftaat, om ook den arbeidzame» geest van anderen , buiten dezen kring, te kunnen aanmoedigen, en deszelfs vrugten, ten algemenen nutte, te befteeden. Het Genootfchap zal dus, Van tyd tot tyd, zodanige prysftofTen opgeven, welker uitwerking het oordeelt aan deszelfs oogmerk en fpreuk te kunnen beandwoorden. Het begint, ten dien einde, met de aanbieding ecner Prtemie van Dertig gouden Ducaten aan den fchryvervan het meest voldoende ftuk over Den besten Leefregel voor de Nederlandsche Natie. , De Schryvers zullen, by het bewerken van dit onderwerp, in het oog gelieven te houden , dat dit ftuk ten nutte en ten gebruike van elk eeif moet dienen, en dat het dus niet flegts een alsremeen voorfehrift van den leefregel voor ecnen Nederlander, die overcenkomftig de gcfteldhcid van zyn land leeft, aan de hand moet geven, maar óok de byzondere omftandigheden ■van elke Clasfe der Ncderlandfche Maatfchappy in acht nemen, en daar by in 't oog houden de middelen van beftaan,' de lighaams bewegingen, die uit den kring, waarin men geplaatst if, voortvlocyen , — de foort van fpyzen, dranken en vermaken , die tot eiken kring behoren, en de verfchillende gelegenheden , waar in dc byzondere omftandigheden van ydere Clasfe der Nedcrlandfche Maatfchappy derzelver leden kunnen brengen, om hunnen tydelyken welvaart op onderfcheiden wyzen te bevorderen of tc bcnadeclen. De Andwoorden moeten in duidlyk leesbaar hollandsch fchrift gefield, vóór den laatften July 1792 , aan het Genootfchap vragtvry gezonden worden, onder het Couvert van de Boekverkopers de Leeuw en Krap , te Dordrecht. Elk ftuk moet met eene fpreuk getekend, en die fpreuk buiten op een verzegeld Billet, waar in de naam des fchryvers, geplaatst worden ; zullende de Billenen , die by een ftuk behooren, aan het welk de'Prys niet is toegewezen, ongeopend verbrand worden. Het Genootfchap behoud aan zich de vryheid, om ook zulke Hukken, welken den Prys niet worden waardig gekeurd, mede te. doen drukken: zo nogthans, dat de' fchryvers van deze  I 27 5 Tacea had, om ze "dus naderhand te ontdekken, en, ons . ■te bedriegen. Zelfs had hy in zyne afwezenhcid hier van reeds konne onderrigt geweest zyn. Wat het yzer aangaat, heel ligt kon hy die drie knegts omkopen, die daar op, om ons te eerder te misleiden, den ichyn konden aannemen van zyne partyen te zyn ; en , offchoon het hem by de laatfte proeve niet mogelyk geweest ware met hen te fpreken, zo konden zy hem door tekens, of door hier of daar ergens een klein merkje in de aarde, voor h-m genoegzaam en voor de omftanders niet merkbaar, de Plaats verklikt hebben, waar het yzer verborgen was Door deze verftandhouding met de gravers had hy ook heel ligt de yzermasfa in den Tuin van Leano konnen ontdekken. Wat voorts die ftuiptrekkende bewegingen, en het kronkelen van het takje, betreft, in dat geval zou Penêe de eerfte niet zyn, die zich van deze kunstjes bediend hadde. Gy zul: zeggen, dat alle deze voorondcrftellingen willekeurig zyn; dit geve ik u toe, maar gy moet my ook toeftaan , dat zy niet onmogelyk zyn; en als het op zaken of daden, die zo wonderbaarlyk en paradox fchynen, aan komt, dan zyt gy zeker ook van verftand, dat men, om volkomen overtuigd te zyn, alle moeelykheid van 't tegendeel moet uit den weg geruimd zien. Penêe was reeds tweemalen te Pavia geweest, en had met verfcheiden menfehen gefproken, voor hy by my kwam; want hy had zyn verblyf in een huis, dat voor elk een open ftaat, namelyk de Herberg Albergo Reale. Ik heb voorgenomen, ingevalle de Hr. Thouvenel en 1 enêe in hunne tc rug reize na Mfl&n komen, gelyk zy my em™ beloofd hebben , den jongen Penêe Acn Hr Thouvenel af te fchciden ,cn met my modena Milaan te nemep, ahvaar ik hem in ene kamer, waar van ik alleen den neutel heb, bewaren zal. Ik zal zelf met hem na plaatfen toegaan, waar onder enig ondcraardsch water doorloopt, of waar ik enige metaal klompen heb doen b graven. Liever zag ik dat een ander dit op zich nam, wyï partyen my konnen verdenken, daar ik van myne verkering met den Hr. Thouvenel en dezen Jongeling gefproken hebbe. Een reisje na Milaan doende , geraakte ik met onzen Geleerden Vriend, den Hr. Abt Jmovetti, over deze zaak in gefprek. Hy is zeer genegen en wenschte wel, op dien voorgeflagen voet met Penêe enige proeven te nemen, het zy in de Stad op afzondcrlyk ondergegravene Metaal-klompen, of in het Milaneesch Gebergte, om de Steenkool en Metaal-mynen te ontdekken. Het fenerpzinnig en onbeneveld 'verftand dezes mans is ons ene waarborge, dat die proeven zeker zouden genomen worden. Het komt 'er alleen op aan, om ene der gewhgtigjlpcn onscwoopfte Facta, welke de natuur aanbied, en welker gevo'gen van den grootft.cn nafleep wezen konnen te Haven ;c.-i2 dade'yke gebeurdtenis, waar op men fiats langen tyd hoog geftoft, en waar over men, zo ter verdediging als wederlegging, gantfche boekdelen gefchreven heeft, zorder dat wy tot nog toe zeker weten konden, ot dezelve waar of valsch zy. Kan men de proefneming op die wyze en met de aangewezen voorzorg nemen, dan zullen wy eindelyk dit raadzel ontknoopt, en deze wonderfpreuk geheel opgelost zien. Ik kan dezen brief niet eindigen, zonder ene Vraag voor te komen, die gy my waarfchynlyk doenzoud,welken indruk namelyk Penêe's proeven op de aanfchouweiS gemaakt hebben ? Vergun my, eer ik U deze Vrage? rond uit beantwoorde, te verhalen, hoe deze lieden C ik fpreke hier alleen van geleerde en verftandige koppen 0 °P dat tydilip, toen ik hen de proeven, welken ik met den Jongeling nemen kon, bekend maakte , gefteld waren7. Ik befpeurde wel dra, dat zommigen , zonder hem te kennen, ten zynen voordele, en anderen weder, en dezen maakten wel den grootften hoop uit, ten zynen na^ dele, vooringenomen waren; terwyl 'cr intusfehen niemand was, die geen party koos. Uit alles, wat zy hier over. met my fpraken, bleek, dat alle hunne tegenwerpingen en vooraf opgevatte denkbee'dcn gevolgen waren van het geen men over dit wonderftuk gehoord of gelezen had» De eerften bleven, gelyk wel te verwachten was,van de proeven overtuigd, en gaven hunne toe/lemming; een klein getal der laatften veranderde van gedachten, docll de grootfte menigte derzelven hield het voor fchelmery en bedrog. Een dezer, een man van naam en verdiensten, betoonde zich zo verftoord op Penêe, dat hy hem niet eens zien wilde, ongetwyffeld om dat hy zieh van zyne bcdriegery overtuigd hield: en het is wel te vermoeden dat, al had hy hem bezogt, en zelfs een zyner proeven de kragt had , die van JSaeo experimentum Crucis verdiende genoemd te worden, hy evenwel in zyn ongelova volhard zoude gebleven zyn. Een ander, die ook tot de party der ongelovigen behoorde, weigerde wel niet by de proefnemingen tc verfchyncn; doch, na dat dezelve afgelopen waren, gevraagd zynde wat 'er hem van dagt , antwoordde hy flegts door het optrekken zyner fchouders dat hy 'er niets van geloofde. Gy ziet dus wel. wande Vriend! dat zo wel dc overdreven zugt tot twyfféten, als de al tc grote ligtgelo'vighéid, den Wetcnfchar-» pen even nadelig zyn , cn derzelver voortzetting ftremJ men: wat kan men van dc werken dezer beide klasfen van Geleerden verwag.cn. Gy eririnert U ongetwyffelcl nog wel 't gene ik U voorheen over de magnetifche trilling en over de wichelroede gezegd heb, toen ik nog geneigd was dit voor fabelen en bedriegeryen te houden. Thans ziet gy dat ik minder ongelovig geworden ben , zedert gy my bericht hebt, dat Penèe, toen hy voor Ca cerftemaal van Sogliano kwam, veertien kooladeren ra elkander aangewezen had, waar van (Jegts zes aan den Ingenieur en de Mynwcrkers bekend waren. Uwe achting geld zeer veel by my, en moet zulks by alle Natuuronderzoekers doen. De proeven door Penêe, toen hy de eerfte reïze te Pavia kwam, op het onderaard:ch Water, deden my reeds wankelen, en ik kan voor U niet verbergen dat dc laatften my nog merkelyk meer verbaasd i D 2 heb-  C 23 ) hebben. Onangezien dit alles, neem my niet kwalvk dat ik een weinig wederfpannig ben, ben ik nog niet volkomen overtuigd, om de onzekerheid der gevolgen, welke Penêe in andere Landen ondervonden heeft, wyl ik de hier genomen proeven nog niet voor volkomen, beOisfend erkennen. Daar en boven febynen my, als het op zulke buitengewone werkingen, en op een zo wonderlyk ver fchynzel aankomt, geftrengheid, wantrouwen , en ene dubbele voorzorg hoogst nodig; fchoon het niet min verfiandig is allen dezen behoorlyke palen te Hellen, wanneer een lange reeks van fteeds overeenftemmende wezenlyke Feiten dit vordert. Ik ben enz. Spallanzani, "NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akademische en andere schriften. Duitschland. Annalen der Geografifchen UndStatist'ifchen Whfenfchaften, herausgegeben von E. A. W- Zimmerman , Herz. Bronsw. Hofrath, Profesfor der Mathemafik und Naturlehre. 8vo. ither Jaargang 1790. 2ther. 1791. Brauns*veig, by dem Herausgeber, und in Commisf. in der Crufiusfchen Buchhand, zu Leipzig. Een nieuw geleerd Tydfchryft, Waar van maandelyks een ftukje , ter grootte van óvellen druk uitkomt , en waar van 'er zes één Deel uitmaken , zulks 'er, met het cmdedes vorigenjaars, reeds 4 Delen g-floten waren. - Het zelve as naar een geheel nieuw en onderfcheiden plan ingcrigt, als zig eniglyk bepalende tot de Aardry kskunde cn Staatenkennis : voor welke beiden wetenfchappen deze, zich ongemeen voordelig opdoende, Jaarboeken zeer vele gewigtige en bclangryke bydragenbekelzen. (*) Volgens het berigt van den Uitgever arbeiden zeer Tele voorname mannen van Duitschland, met hem, aan dit lezenswaardig tydfchrift. De uittrekzels van nieuw uitkomende toeken, hier in voorkomende, zyn zo uitvoerig als oordeelkundig, en derzelver beoordeeling, zo verre wy kunnen naargaan, zeer bondig en onzydig. Dezen zyn van des te meer belang, daar zy zich niet, gelyk die der meeste tydfchriften , tot inlandfchen bepalen , maar telkens den lezer met de voornaamfte werken bekend maken, die in andere landen , buiten Duitschland , in 't ligt komen : uit welken hoofde deze Annalen zig ook by Buitenlanders byzonderlyk moeten aanpryzen. Behalven deze opgave van Boeken cn Akadeinirche Schriften, vind men hier in ook uitvoerige en naauwkeurige berigten aangaande dc nieuwfte Kaarten, die, in onderfcheidene rvken van Europa, in 't licht komen. De Intekenings prys dezer Annalen is 3Ï thl. (de Louis d'or tegen 5 thl. gerekend) op ordinair drukpapier, voor 't gehele Jaar. Sedert het begin van 1791 ziet men 'er ook ene Franfche Druk van, die zig egter van de Hoogd. daar in onderfcheid , dat d? recenfien , daar by voorkomende, zich meer tot Hoogduitlche werken bepalen. Op De tegenwoordige No. van dit ons Blad , gelyk ook de vorigen, len dïïrvt 'gïïeveerde, *"* ogenomen Stukken, fta- Fortfetzung von Dav'td Cranzens Bruder - Hijforie Barb* 1791. 390 blz. 8vo (15 ggr.) a ƒ 1 : 3 :- De Gefchiedenis der Broeder - Gemeente word hier door den Heer J. K. Hegner in twee tydperken voorgedragen, van de synode in 't Jaar 1769. tot op de Synode in 't Jaar 1778 en van daar tot op de Synode van 1782. Deze tydvakken zynb^ zonder merkwaardig, door dien men, in dezelve, deze Christenen uit een voordeliger oogpunt begon te befchoirwen. Hetverilan-zo wel nopens den toeftand der gemeente als dier Zendelingen ter uitnodiging van het Euangclie onder andere Volken, is bclan^ryk Ook vind men by die gelegenheid zeer vele lezenswaardige Aaniryks- cn Natuurkundige berigten van die Landen, waar de Zendelingen zich hebben opgehouden ; zo als b. v. van dc Eilanden Nicobar m Oost-Indieu, van de Tartaren op den Kandafus, en van de Kopten en Egyptiers. Onder de Kerkelyke Berichten i» het verbaal van de laatfte Synode van 't Jaar 1782 merkwaardig. —A- De Leden van dezelven verklaarden, dat het hun aangenaaid zou zyn, wanneer in alle Gemeentens de gantfche Christus gepredikt wierd, zo namelyk dat men de beloften van het Ebangelie niet van de voorfchriften en plichten afzonderde. jTA. Ann. \ Nederlanden. Ultima Capita Libri "fob!; nempe Cap. XXXVIII, XXXIX, XL, XL1, et Capitis XL1I pars, ad Graecam Verjionem recenfita, notisque inflruBia ab E. J. Greve. Accedit Traclatus de metris Hebraicispraejertim Jobaeis , part II, compleEtens Cap. XL, XLI et XLI1: 1-6. et Libellum de Metris. Burgo-Steinfurthi apud J. H. Peck ; et in Belgio foederato pasfim apud Bibtiopolas, 1791. 4to. maj. Dit werk van den Heer Greve, die, onder onze Geleerde Landgenoten, ene zeer voorname plaafc bekleed, doet aan onac Natie te veel eer aan, dan dat wy gene uitvoerige meldin°- van het zelve zouden maken. De Schryver verdient, hoe men ook over de gegrondheid of ongegrondheid van zyne ftellingen denken moge alle aanmoediging in ons Vaderland ; en wy hopen ook, doordeze* aankondiging, daar toe mede te werken, dat zyn arbeid buiten 'slands, waar ook ons Blad gelezen word, meer bekend en bezocht worde.Wy zullen intusfehen thands van datgedeelte van zynen arbeid zwygen, het welk meer bepaaldelyk het boek van Job ten 011rierwerpe heeft. Het zelve is uit de aankondigingen van het eerfte Stuk, onder anderen uit ene uitvoerige recenfie des tyda in de Vaderlandfche Bibliotheek geplaatst, reeds overvloedig en met roem bekend. Wy bepalen ons, om het gewigt en de rykheid der ftofle, by zyne Verhandeling over de Hebrceuwfche metra. Het oogmerk van deze Verhandeling is, een weg te banen om aan de Hebreeuwfche Dichtftukken, door de afdeling der Verfen, en ene bepaling van derzelver maten, hunne oorfprongelyke gedaante en fraayheid op nieuw by te zetten; en, terwyl by dit gedeelte der H. Schrift de Critica op een vaster voet gebragt word, tevens de verklaring daar van gemaklyker en zekerder tc maken. Dit onderwerp, dat, niettegeuftaande de pogingen van zommige Geleerden, duister gebleven, en doorgaans als onverklaarbaar ter zyde gelegd was, is van dezen Schryver op nieuw behandeld , en wel naar een plan, dat aanmerkelyk verfchilt van allen, welke voorheen gevolgd zyn, lm-  Immers daar enigen ene Melodie uit de blote verbeelding gefch.pt en onbcftemd, voor de Psalmen hebben opgegeven, waar door niets werd opgehelderd, en de Bisfchop Hare naderhand, om 'er iets uit te kunnen maken, het onderfcheid van korte en lange lettergrepen heeft weggenomen; zo heeft onze Schryver, daar en tegen , (oordelende, dat in de Hebreeuwfehe Verfen , gïlyk in alle talen, vooral die de rymklankcn niet kennen, de dichterlyke maat uit het getal en de plaatfmg van korte en lange lette'rgrepcu ontftaat) een poging gedaan , om, uit vergelyking van dc Dichtftukken der overige Oosterfche Volken, aan welker maat wy meer kennis hebben, en uit opmerking op den aart der taal zelve, ene geregelde profodie voor de Hebreeuwfehe Dichtkunst in orde te brengen : waar na hy dc werken der Poëten metende cn in orde fehikkende, onderneemt, de onderfchciden foortcn van Verfen, die men in den Hebreeuwfchen Bybel ontmoet, te befchryven. Deze zyne Verhandeling (welke men na zyne opgave als een eerfte ruwe fchets over dit onderwerp moet aanzien) is in zes Hoofdftukken afgedeeld. Het Eerfte handelt over de Dichtkunst der Hebreen in 't algemeen , waar in de Schryver de gedagte , dat hunne Verfen een numerus poeticus hebben, uit den aart der zaak, uit de taal enz. bevestigt, en het gevoelen dier Geleerden, welke de gehele kunst 'er van in de zamenvoeging van twee gelykluidende gezegden oordeelden te beftaan, als onvoldoende verwerpt. Het Twede handelt over de Dichtmaat der Arabieren. Hier ♦ind men ene Grammaticale befchryving van meest alle foortcn van Verfen, die men in de Arabifche Dichters ontmoet, met de voorbeelden 'cr van: waar by dit onderwerp uit dc moeilyice formen der Arabifche Grammatici, welke men in dc * fodie van Clericus vind, ontkleed, en in den gewonen trant der Grieken en Latynen word voorgedragen. Dit Stuk, fchoon met een ander oogmerk hier geplaatst, kan ook by de beo.ffeHin"- der Arabifche Dichters voor ene voldoende profodie cn ars vietrica verftrekken. Het Derde betreft de Dichtkunde der Syriers: van welker verfijicatie de Schryver ons een algemeen berigt geeft, en de by hun meest gebruiklyke foorten van Verfen befchryft. Voorts, herinnerd hebbende, dat de oudfte Gedichten, in dezen tongval, van Kerkvaders en Monniken herkomftig zyn , (die zelden nauwkeurige Dichters waren, en in dezen den flegten fmaak van hunne broeders, onder Grieken en Latynen, volgden.) merkt hy op, dat zich in dezelve doorgaans een aanmerklyk verzuim van de toonmeting ontdekt, zo dat vaak meer de zogenaamde lettergrepen of vocaaltekens in de regels geteld zyn, dan Atquantiteit of accent derzelven in agt genomen. Het Vierde behelst een ontwerp van Hebreeuwfehe profodie : Hier legt de Schryver eerst dezen tegel ten grondflag, dat alle Syllaben, die in een enkele vocaal eindigen, kort zyn, als een gemene wet in de Dichtkunst by de Oosterlingen. Dan tevens aanmerkende, dat deze regel, die by de Arabieren, gewoon vocalen aan het einde der woorden te voegen, alleen de profodie bepaalt, in den tongval der Hebreen een aanmerkelyk gebrek aan korte Syllaben heeft overgelaten, en dat over zulks hunne Dichters , even als de Syrifche , om een Vers te volmaken , ook lettergrepen die met een confonant of litera quies«ens fluiten, wanneer de accent 'er niet op viel, kort gemaakt hebben; zo poogt hy deze laatfte, zo als dezelve by het nameten der Verfen hem zyn voorgekomen, door meer byzondere regels te bepalen ; hoedanige hier XXXVII gegeven zyn ; gelyk deze, dat de terminatie! van 't meervoud, by zommige woorden, als 'er een lange fyllabe voorgaat, kort worden: dat in de adjecliva en fubjlantiva difyllaba, die de media radicalis verdubbelen , de toon op de eerfte fyllabe valt enz. Voorts verwerpt hy de Maforetifche punctatie, als onzéker cn dikwyls verkeerd; cn erkent maar vyf vocalen, die door by voeging van een litera quiescens verlengen of tweeklanken vormen, en behoud dekamets en «wi alleen in die plaatfen ,v/aar een Aleph of een Jod quièscéns, (die na Arabifche woordfpelling zou uitgedrukt zyn,) is weggelaten, en'zy dus een lange lettergreep formen. Van de andere puntten behoud hy alleen het Scheva quiescens, (het Scheva mobile is zo wel als in 't Arabiesch een vocaal,) en het Dagesch forte: dc overige toeftel van accenten en flippen &c. is na zyn gedagten overtollig. Het vyfde handelt over de zamenftelling der Hebreeuwfehe Verfen en derzelver onderfcheidene foorten. Hier berigt de Schryver, dat enige Gedichten, Oden en Hymnen zynde, uit Verfen van ver;chillende foort zyn zamengevoegd, en andere geiieel in dezelvde maat zyn opgefteld. Dat in derzelver zamenitelling, zonder dat zy de gckunftelde naauwkeurigheid dei Arabïefehe Gedichten, of ooi:, van den anderen kant, deflordigc ruwheid der Syrifche heeft, ene aanmvrkelyke overeenkomst met beide, vooral met de eerfte , zich opdoet; zo dat niet alleen den zin doorgaans met het Vers volkomen word, maar dezelven ook gevolglyk onder gelyke drie hoofdfoorten van Jambifche, Trochaifche en Anapasstifche Verfen, (welken hy inde Arabifche had opgemerkt,) kunnen gebragt worden. r « deze verdeling, geeft hy vervolgens een befchryving der byzondere versmaten. By elk van welke een geheel Gedicht, of ten minden een ftuk van aanmerkclyke lengte, ten voorbeeld word opgegeven ; waar in de Verfen zyn nagemeten, en dc maat der lettergrepen agter de regels getekend. Dus ontmoet men hier in 'tJambische soort; als een voorbeeld van een Trimetrum perfectum Jef. XLV1I geheel, Jef. XfV : 4—23. desge- lyks Ps. XL11. in tweeftrophen. Vaneen tr'tmetrïum hyper~ catatecticum Ps. XXI11. — Van een catalelficum Ps. XXVII. Van een vcrwisfeling van een trimet. perfect, met een cataleB, om den anderen regel Jef. I : 2 — 9. . van een tetram. (o£ als men de hemistichla verdeelt, dimetrum) perfect. Ps. LXV. van het zelve vers, zo als het met enige verandering by7 de Profeten voorkomt. Jef. XL1X : 1—6. Lil: 13 — 15. en LUI geheel, desgclyks Mich. IV: 14. — V: 5. van een tetram. hypercat. Ps. CXLIX. van een cataletticum Ps. XVIII, en Jer. XVII: 5—8.- van een dimet. hyperc. Rigt. XV: 16. — van een dimetrum catalect. of Oosterfche Anacreontium. Ps. CXLVIII. desgelyks Jef. XXXV : 1 en 2. Cantic. IV : 8. en Jer. XXXI: 15, 16, 17. van 't zelve vers, om den anderen regel verwisfcld met een dimetr. perf. Ps. XXXIV. met een dimet. brachyeat. Spreuk. XXXI: 10 — 31. en Ps. CXIX, het eerfte deel (deze drie laatfte zyn Alphabetifche Dichtftukken.)— van een trimetr. brachyeat. Jef. XIX: 1—5. —— van een tetram. brachyeat. Ps. CXX1V. cn Gen. IV: 23, 24; en van een Carmen Antifpasticum Ps. CXXXI. Daarna in 't Trochaische soort , als een voorbeeld van een Tetram. catalect. Cant. IV: 1—7., en Ps, CXXXIX.—— van ee» dipietr, catal, yerwis- D 3 feld  C 3«> 5 feld met een dimet. perfeSt. of de voorgaande maat omgekeerd, Cant. I: 15, 16, 17. In de Anap/estische soort, als een voorbeeld van een guaternarium ofocionarium, Ezech. XXXIX: 1—16. van een Senarium, uitvier anapasli en twee Jambi of Spondai, Ps. LXXIII. — van dezelve maat met meer Spondai gemengd, Deut. XXXII geheel. Vervolgens tot de Strophifehe Gedichten overgaande, meld hy dat onder dit foort, (het welk men meest in 't Boek der Psalmen aantreft,) enige uit korte en overeenkomstige ftrophen van drié of vier regels, op de wyze van de Horatiaanfche Oden, zyn zamcngefteld ; dat andere een flrophe, antiflrophe en epode hebben ; en andere zonder deze afdelingen, ( die door de Sela wierden aangewezen) maat en cadencen hebbende, den form van Dithyramben vertonen. Waar by ook weder enige Dichtftukken als voorbeelden gevoegd zyn ; als van het ifte foort Ps.XXXil en Cant. IV: 9—11. van het twede Ps. I, III en IV, en ehideiyk, (na dat de versmaten van de volgende dertien Psalmen in 't voorbygaan zyn opgegeven) Psalm XIV, als een voorbeeld van een Dithyrambifche Ode: waar na de Schryver de verdere ontvouwing van dit gedeelte der Dichtkunst tot een voeglyker gelegenheid verfchuift. Het Zesde betreft de Versmaten van boek van Job in het byzonder. Waar omtrent hy berigt, dat het geheel (van Cap. III tot XÜI: 6.) in dezelvde Verfen is gefchreven , namelyk zes voetige Jambifchc, met een overfchietende lettergreep op'temde; dat 'er alleenlyk een groter verfcheidenheid van voeten in plaats heeft, dan men in korter Dichtftukken van dezelvde maat by de Hebreen ontmoet; dat ieder Vers uit twee hemistichia beftaat, waar by het punStum op 't einde van 't laatfte valt, en de femicolon gemeenlyk op dat van 't eerfte &c. dat de uitfpraak en tongval met de Arabisch - Chaldeeuwfche meest overeenkomt. Daar na worden de vier laatfte Hoofdftukken, waar \ van het voorfte deel van dit boek een uitgebreide verklaring behelst, hier,in dichtmaat gegeven; en vervolgens zyn, tot verdere opheldering van de zaak, nog twaalf Hoofdftukken uit het begin van Cap. 111—XIV. in verfen afgefchreven. Alle deze Stukken, zo die in 't zesde als die in 't vyfde Hoofddeel voorkomen, zyn critiesch enphilologiesch behandeld; en gaan, uitgezonderd alleen Mofes lied,Deut. XXXII, vaneen Latynfche overzetting verzcld, van de gemeene Nederlandfche dikwyls aanmcrkclyk verfchillende : ook is 'er hier en daar in duistere plaatfen ene exegetifche aantekening by gedaan. Daar een interpolatie is, of een woord of letter in 't vers fchynt uitgevallen te zyn, is zulks met tekens aangewezen; en wanneer de Schryver een verfchillende lezing volgt, is de gewone zonder puntten in den text gedrukt, en de variante in een parenthefe gepunttueerd 'er agter, waar van de bronnen, waar uit dezelve genomen is, beneden in een note worden opgegeven. Deze veranderingen (als .niet enkel op de toonmeting, maar ook ten dele op den zin der plaatfen , als deze een andere lezing fchynt tc vorderen, hun opzigt hebbende,) zyn in de hier uitgegevene Dichtftukken vry menigvuldig; dog enigen uitgezonderd, die tót de Ortliographie behoren , waar omtrent de Schryver in 't vierde Hoofddeel enige regels had gegeven, zyn verre de meeste .uit Handfchriftcn of oude Overzettingen, voornaamlyk.uit die der Zeventigen, overgenomen, en nog zeldzamer is een CdnjeBura Critioa aangebragt. Dus heeft b. v. Jefaia XLVH, agttien- veranderingen, daar onder 10 uit de LXX en andere verfies,3 in de form der woorden uit Hebr. MSSten, 3 Orthographifche, cn by de 2 overijro is in den gedrukten text een vry duidelyke fchryffeil. Jef.. Uil heeft 21 afwykingen, daar onder is met de LXX, 3 met andere verfies en MSSten tevens , 1 ( daar een Vau copulat. word ingelast) uit een conjectuur en 2 zyn Orthographifche. Ps. XXXIV. twaalf veranderingen, waar van 4 uit de LXX, en andere verfies in zamenftemming, 6 meest al uit de. form*, uit MSS. en 2 Orthographifche. Ps. CXLVI1I drie veranderingen , namelyte 1 uit de LXX &c. 2 in de form van woorden uit MSS. Deut XXXII heeft 49 veranderingen, waar onder 15, uit hetSama* ritaansch affchrift en de LXX beide; 11 uit de LXX alleen; 15; (meest in de form der woorden) uit het Samaritaansch affchrift aizonderlyk, 2 uit Hebr. en Samar. MSS ; 5 uit een conjectura (waar van ene echter, die van gewigdis, door de beide cerstgemclde getuigen bevestigd word. De overige zyn in een Vatt. prafixum of diergelyke letter) 1 behoort tot de Orthographict Poëtica: Daar benevens een glop getekend, daar een woord fcheen uitgevallen te zyn, en twee of driemaal een interpolatia gemerkt. Van alle Dichtftukken, hier voorkomende, heeft na gelang van de lengte, Psalm XVIII, de meeste verandering ondergaan, waar in 54 maal van den gedrukten text is afgeweken: Dog,, 't geen aanmerkeiyk is, van deze veranderingen •worden 'er 39 (die de voornaamfte zyn, en veelal in de "opgegevene maat vereischt worden) in een ander affchrift, dat wy van dezen Psalm in 't eerfte bock van Samucl Cap. XXII hebben, gevonden; onder de overige zyn nog 4, die in de Handfchriftenj van Samuels boeken voorkomen , en 3 andere , waar in de oudfts Overzettingen op beide plaatfen overeenkomen ; 6 behoren 'er tot de Orthegraphie „ en flegts 2 maal is door een coxje&urt,. een overtollige letter gemerkt. Daar by is ook eenmaal een glop, daar een lettergreep in 't vers ontbreekt, aangewezen en eens een overfchictend hemistichium. Na op deze wys dit vak der Letterkunde bewerkt, en zyn onderzoekingen in het zelve te hebben uitgebreid, is de Schryver egtcr , gelyk hy zich in 't einde verklaart, niet van gedagten, het zelve ten vollen opgehelderd te hebben ; en, fchoon het hem voorkomt, dat hy in 't voornaamfte de waarheid na genoeg getroffen heeft, twyffelt hy egtcr niet, of hy zal zichi in byzonderheden dikwyls hebben vergist. Diergelyke dwalingen , zegt hy , waren in een onderwerp , zo ingewikkeld var» aart, en met zo veel duisterheden omgeven, niet te ontwyken* en zyne Verhandeling, die wegens omftandigheden de laatfte befchaving niet erlangd heeft, en waar van men 't afdrukken verhaast heeft, zal 'er hier door nog meer gekregen hebben. Ondertusfehen wenscht hy , dat 'er meer onderzoekingen in dit vals worden aangewend. Hy zelve zal 'er ook mede voortvaren ; en de dwalingen, die hy bevind in deze proeve begaan te hebben, in eert Supplement, dat hy by het werk denkt te voegen , zelve aantekenen. By eenige ve.rsfoortcn dient, zyns oordeels, de toonmeting nog naauwer omfchreven te worden ; maar voornaamlyk; moeten dc profodifehe regels naauvvkcuriger worden beperkt het geen hem , zegt hy, de omftandigheden des tyds, en de nieuwheid van deze Studie zelve, tot nog belet hebben, maar dat hy vervolgens door een gezetter onderzoek in dezen zal pogen te doen. A//S  C 3* > Alle de Werken vtf» Jacob Cats , uitgegeven door Mr. R. Feith, 11de Deel 458 Had. lilde 221 bladz. in ianio. Amihrd. by 7 Allart 1791. Deze beiden Delen vervatten het Hoüwelyk, of d- vier Delen van het Christeljcic Huiswyf, vertooid in de ecftalte van Bruid, Vrouw, Moeder cn Weduwe vergde-, Ken met de vier Jaargetyden, met by voeging van, deManneiyke tecenpiVten oP alle dc voorgemelde gclegcnthedcn : welk een en ander met die zoetvloeyenhcid, en tegelyk kicschheid, nevens dat leerzaam onderwys, als dezen ouden Nederlandfchen Dichter byzonder eigen is, bezongen word: terwyl de veelvuldige hier voorkomende aantekeningen nieuwe blykèn van 's mans geleerdheid en belezenheid opleveren : zulks wy niet dan'onze gedane aanpryzfng van dezen nieuwen en ongemeen netten druk zyner• werken , by.het vertlag van het eerfte deel, ten fterkfte herhalen kunnen; verenigende gaarne onzenwensch met die des Uitgevers, dat Cats eenmaal wederom een Volksboek by ons mag worden: waarop hy indedaad, uit hoofde van deii zo 'fraayen cn bevattelyken als ftichtelyken en leerryken inhoud zyner werken, alle regt heeft. Historiksch Schouwtoneel van 'f fVaerelds Lotgevallen, enz. II Stuk, met Platen en Kaarten, in gr. 8vo. Te Haarlem, by A. Loosjes, Pz. 1791. De Schryver gaat op denzclfden voet hier voort, als by het verfiag van het iftc ftuk en liet daar op gevolgd Byvoegzel, door ons gemeld is, met ons een beknopt en aaneengcfchakeld berigt te geven van de voorïiaamfte gebeurtenisfen , welken, geduurende de Maanden April. Mey en Juny, des vorigen Jaars 1791. in de onderfcheidene Ryken en Staten van Europa zyn voorgevallen : met inagtnejning-van gelyke naauwkeurigheid cn onzydigheid, in deze zyJie aantekeningen, als hy reeds by den aanvang van dezen zynen letterarbeid heeft doen blyken; waar door. zig deze, by de Liet heboers der Hcdeuuaagicne ueichicdenis, meer en meer moet aanpryzen: vooral, daar hy, dus voortgaande, ons in het vooruitzigt fteld, van, door den tyd, langs dezen weg, een allerbelangrykt geheel te zullen bekomen, 't geen, zo wel voor het tegenwoordig als volgend Geflagt, ene gewenschte bydrage opleverd tot de Algemene Gefchiedenis. Onder de Bylagen , die gelyk vorens op het verhaal der Gebeurtenisfen volgen, vinden wy enige zeer gewigtigen met betrekking tot de Poolfche Staatsomwenteling. De Lcvensfchetzen bepal.n zig in dit ftuk tot die . van den berugten Cagl'wstro , van wkn een zeer fraai portrait, door Jufvr. Evans in 't, kopergebragt, vooraan geplaatst is , en van den overleden vermaarden Gottin^fchen Hoogl. en Ridder J.D.Michaelu. Voorts is nog dit ftuk verfierd met eene Afbeelding van dc fraaye Medailje, door onzen kunstigen Nederlandfchen Medailjeur Holtzhey , op de Poolfche Omwenteling, uitgedagt en vervaardigd. TEKENINGEN en PRENTEN. l 'o n d e n. zwarte kunst. The descent from the Crofs ; — The Vifitation ; — en The prefentatión in the Temple.— Deze drie Platen, yerbeeldende de afneming yan het kruis, deaverkondiging ;van den Engel, en de toewyding in den Tempel, zyn door V. Green gegraveerd, naar de drie vermaarde Alrtaarftukken van den groten Rubens, in onze Lieve Vrouwen Kerk, te Antwerpen-, zynde het eerfte hoog 384, breed 26 duim, de twee laatften hoog 381, breed \i\ dinm, en kosten, tc zamen 4 Liv. Str. 4 fcheil. Judas returning the thirty pieces of Silver to the chief Priest and Elders. ( Judas de dertig Zilverlingen aan de voeten des Hogenpriesters en der Oudiicn werpende) mvt-Rembrand, door B. Dunkarton ; hoog 2Gj, breed 25 duim. 15 fcheil. Jofef prefenting his Father to Pharao. (Jofef zyn Vader Pharao aanbiedende) naar Ferdinand Bol, door T. Gasfe,- hoog 19, breed 25 duim, r$j{ fcheil. K U N S T-W E.R K E N. Zekere Lux sul, voorheen een. Bernardiner Monnik, te Parys, die zich thans tc Londen ophoud, en een zeer kunstig en bekwaam Werkman is, heeft een Orgel, zonder Blaasbalgen, uitgevonden, waar van de Pypen geluid geven, door middel van een houten Pomp , die opgehaald word door het drukken der klawieren. Hy heeft hier van een Model gemaakt van bordpapier, 't geen voldoende is om dc aardige werking van dit Inftrument te .tonen. In'tUSfenen lieert de opgcmoWo Konctcnaar Ap. hlaasbalgen , die hy uit de Orgels heeft weggenomen, by de Hoog- duitfcr.e Fluit weten te voegen. . -Een tinnen Mond- ftuk ontfangt den wind uit de Vergaarplaats, zo dat het Speeltuig geen geblaas uit de longen behoeve ; terwyl de Gaten van dc Fluit door beweegbare kleppen geHoren worden. De Blaasbalgen worden door een kruk bewogen. NARIGTEN en BYZONDER H E D E N„ - tot den handelen s,c heepvaart, landen veebouw , als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Het getal .der Schepen, gedurende het jaar 1791- de Sond gepasfeerd, bedraagt 10452, zynde dus 720 meer dan in 1790. Onder dezen teld men 1394 Deehfche ; 3720 Engelfchè-,' 1816 Zweedfche; 1736 Hollandfche; 430 Pruisfifche •, 318 Rostokfche; 239 Dantziger; 175 Pappenbèrgfchc■, 135 Bremer; 104 Hamburger; 88 Franfche; .56 Lubekfche; 46 Keizerlyke; 46 Oldenburgfchc; 45 Ame•ikafche; 34 Ruslifche; 34 Kourlandfche; 28 Spaanfche; 23 Portugefche, en 3 Venetiaanfche. -• ïrys  prys der granen. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruïsfifche . . 94 a 108 Poolfe bonte en witte 155317; Koningsberger . . 90 a 106 Dito rode . . 1503170 Pommer, Colb. enStett. gïaioi Warder, Heugfeen Elb. 1503170 garst,waver, boekw. Koningsberger . . 145 a 160 Vriefche Winter . 75 3 94 Vriefche . . 120 3155 Zeeuwfche O /erm. . 86 a 95 Eovenlandfche . 1443152 Brou-.vhaver . . 68 a 80 Voorlandfe rode . 120.1150 Boekw.Amesf.enGooil. L.20 a 22 Zeelandfche . . 1553172 Dito Brab. en Vlaamf. L.—— GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN; Het getal der Dooden , gedurende de laastverlopené Weet, is geweest: te Amfterdam 190: cn te Haarlem 9, onder welken laatften 5 beneden de '12 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van Z tot 14 January 1791. te Hamburg. ("Hoogfte ftand 28, o|. den 8ften. Barom. < Laagfte . . 27, 4. den ioden. L Gemiddelde der gehele Week 28,7,2 1. Therm. fHoogfteftand 2§° onder o. 'sMidd.van den ioden. Reaumur. < Laagfte io° onder o. 'sMorg. van den ioden. (_Gemiddclde der gehele Week 4,6, grad. onder o. Heerfchenile wind W. Sedert den oden word de Elbe naar Harburg met lieden gepssfeerd. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. Ibaro- f thermo- streek me- I meter. der luchtsge» ' ter. [ NoordiZtiid. wind. steldheid. ( *n Si 30J JC N. W _ 18. ^29. 9 38J 485 n. n. w. wuiKen, tusicnen/ 29.10 35 35 j N. w. bejdeiets fneeuw. f29.ioi 32 33 w.n. w. 19. < 20.10Ï 39 43 n. Voorm. wolken, _l3o- O 2oj 27 verder betrokken. r3o. 1 281 f 27 o. 20. ) 30. 1 34I 47 1 helder. f_30. i 28^ 28| o. n. o. f30. o 28 295 o. t. z. ~ ~ 21. z 29.nl 33I 38^ o. z. o. bewolkt. ' 3°- 0 3 fj 31 _____ f29.101 32 32 o, I 's Morg. helder , 22. '. 29.10 34 36 o. n. o. Voorm. bewolkt, ' 29. 8 33§ 335 ) verderbetrokk. f29. 6 36 36 0. z. o. I 's Nagts en's Morg. 23. < 29. 6 39! 40 j regen, verder betr, ( 29. 7 36 35 ,, , j dampig. C29- 7§ 35j I 3si z. o. j . 24. ) 29. 7 42§ I 42I z. t. 0. j betrokken, mist. ^29. 6 40 I 41 I Tc Haarlem, by PLAAT en LOOSJES. >, , oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam /3ÖJa36| Ovenn.'tLast _C33a36 dito Lyn . . . ƒ 34^34? Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 44 a44j vansfch. . . ƒ 6§a 7| WalvischTraan,'tquart. Heimipzaat . . / 6 a 75 van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . , . ■ ƒ 57358 Madrid op Ufo van Londen, zigt fi 37,3, 2 maand. \ 94 dito op 2 m. . jj 37, Bilboa \ 93! Hamb. zigt . ft. 34I Cadix . . . \ 93! dito 2 m. . ft. 34! Sevilien . . \ 93| Altona,zigt ft. 34! Lisfabon . • . % 5°J dito 2 m. . ft. 34I Venetien . . j_ 9aJ Breslau,.-iy„dsit, ft. ^ Genua . ' $84 Wenen, 6 w. dat. ft. 34! Livorno . . . ^ 92J Antwerpen pCt. 5 veri Parys, 2 m. . $32 Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . . 32 Brusfel . pCt. 5 verl. Bourdcaux, 2 m. . \ 32 Zeeland . pCt. 3 verl. dito, 1 in. . . \ 32 Rotterdam pCt. \ wissel-cours. specie-cours. Baren Goud, per Casfa ƒ 355; . . pCt. 6 a Si dito, per banco .... pCt. NieuweDuk.perft.uk ƒ 5, 7 ' Nieuwe Louis d'or 11,1,10,17 Oude dito . . ƒ 5» 6~§ Zonne Piftol. . ƒ 11, 3 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Croix de Malta ƒ13, 3 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . ƒ ir, 7| Lunenb. dito . .ƒ9,5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,0 Spaanfe dito . . ƒ 9, 4 dito Grof . . ƒ 25, 3 Guinies . . . ƒ11,15 De Bank geflot. Souvereine . . ƒ15313 Amsterdam, den 23 January 1792.  1792. No' l88' ALG EMENE KONST- en LETTEMODE, y O O R MEER- EN M^l N- G E Q EFFENDEN. Vry dag den 3. February. BERIGTEN. Q R,0 O T-ERITANNIE N- ÏSËtsiSe Romeinrche Oudheden, onlangs te nath ontTx 1 dekt, zyn misfchien de volkomenftc, die men U f immer in Groot-Britannicn gevonden heelt. L>e =_fijf Regering dier Stad, (leeds oplettend op alles, watten kan om haar te verfiercn en te verfraayen, St zorg gedragen, om deze fraaye «verbly zeis meen _aar toe gefchikt vertrek, te laten brengen. Ei is reeds «e voorraad voorhanden van *n andere Stukken, behalven de Penningen en Oudheden, zedert de laatfte [aren, in Bath gevonden, WH een Mufeum Bathonianum te voorzien. Het beroemd Pantheon, een pragtig. Gebouw, m Londen, voor dc openbare vermaken gefchikt, cn waar m thans de Italiaanfche Opera gefpeeld ^vierd, is, in den vroegen morgen van den i4den, door een ongelukkig toeval in brand geraakt, en geheel door de vlam verteerd. De kosten van dit Gebouw hebben 60 duizend Pftr. belopen, van welke fom flegts 15 duizend verzekerd waren. frankr*k- Het fraaye Kabinet van Opgezette In- en Uitlandfchc Vogelen en andere Natuurlyke Zeldzaamheden, t geen _Je Hr. Ie Vaillatlt, inzonderheid op zyne Reizen m het VUL deel. binnenfle van Afrika, C) heeft vemmeld,, }s, ,£aeen by de openbare Nieuwspapieren van Parys. te koqp geftèld. Deze vermaarde Reiziger maakt zig thans gereed, om enen nieuwen togt te ondernemen. DUITSCHLAND en naburige Ryken- Te Brunswyk word thans, even als te JVeimar,een Lykenhuis, ten nutte van 't algemeen, in gereedheid gemaakt , waar in de Lyken voor de Begraaffenis zullen bewaard worden, tot dat 'er volkomen zekere tekenen van enen waren dood voorhanden zyn. Ook zyn 'er boven dien inrichtingen gemaakt om het vroeg Begraven der Lyken voor tc komen. De naaste aanleiding hier toe heelt sneven ene nadrukkelyke Leerrede van enen der Predikanten aldaar, den Hr. J. W. G. Wolf; welke Leerrede ook onlangs in druk is uitgegeven, onder den titel: Ueber die nöihige rorficht, verftorbene nicht Jruher zu begraben, als bis wir ihres Todes völlig gewifs feyn kénnen ; eine bisher noch zu wenig erkannte Pjlicht der Llebe. Predigt von J. W G. Wolff. NEDERLANDEN. Wyk by Duurstede. Dc Regering dezer Stad, zedert.enigen tyd, het heilzaam plan gevormd hebbende, V:::-. dezeReizen is ene lezenswaardige befchryving uitgegeven, waar van ook ene Nederd. Vertaling by den Boekhandelaar Mart, te Amfterdam , het licht ziet: van welke Vertaling wy, in onze vorlf« No's. 177,178 en 180. een breedvoerig verflag gegeven hebben. E  C 34 5 fot het aanleggen van ene algemene Begraafplaats voor de Lvken var, derzelver Ingezetenen, buiten de Kerk en de Stadspoorten, en reeds voorafgaande fchikkiugcn gemaakt hebbende, om de nodige middelen ter uitvoering in dezen te beramen, doch te gelyk niet onduidelyk befpeurende, dat zommige eenvoudige cn doorj^ooroordeel en bygeloof verbysterde lieden, aan deze mfrc, inderdaad wyze, fchikking ene verkeerde en ongunstige uitlegging gaven, agtte het dienstig, ter wegneming van deze vooroordelen en tegenkantingen, enen weg van over tuiging in te flaan, die,fchoon enigermate buitengewoon, niettemin zo (edelyk als gepast, op zich zeiven, door ieder weidenkenden, zal geoordeeld worden : terwyl dezelve, by de uitkomst, niet zonder vrugt is gebleken. Te weten Hun Ed. Achtb. verzogten, by een afzonderlyk befluit, den Wel Ecrw. Heer W. A: Ockerfe, als jongften Predikant alhier, „ om, in ene opzettelyke Leerrede , der „goede Gemeente naar waarheid te betogen den bygelo„vigen oorfprong van het begraven der Doden in de „ Kerken, het onvocgelyke van dit aanhoudend mis n bruik het fchadelyke voor de gezondheid der men- „fchen, daar door veroorzaakt wordende, en de nood„zakelykheid, om, in dit opzigte, aan ene fpoedige verbetering te arbeiden." De Hr. Ockerfe, die van zyne redenkundigebekwaamheden een opentlyk bewys geeft, in zyn, gedeeltelyk door den Druk reeds gemeen gemaakt, Ontwerp tot ene algemene Karakterkunde, heeft aan dit verlangen onzer '■ Regering , in ene Namiddags beurte , op Zondag den 22 January laatst], beantwoord, door het houden van ene opzettelyke en wel ingerigte Leerreden, naar aanleiding van Psalm XXXIV vers 21. het eerfte gedeelte: Hy (de heek) bewaard alle zyne beenderen, voor ene vry aanzienlyke fchaar van toehoorderen, waar onder zelfs verfcheidene Burgers, die tot de Roomfche cn andere Kerkgemeenfehappen behoren: en wel met dat gewenscht gevolg , dat reeds dezen cn genen daar door van hunne verouderde vooroordelen te rug gebragt zyn: terwyl voorts deze zyne Kerkrede niet flegts by de Gemeente een vry algemeen genoegen gegeven heeft, maar ook byzonderlyk dermate de goedkeuring onzer Stadsregering weggedragen, dat Hun Ed. Achtb. by monde van hunnen Geheimfchryver, aan den Hr. Ockerfe derzelver genoegen over zyne gehoudene Leerreden hebben doen betuigen, onder aanbieding van een Honorarium van Stads wege, ten blyke hunner erkentenisfe deswegens. Ook zal deze Leerreden, op uitdrukkelyk verzoek der Regering, in openbaren druk worden uitgegeven, en eerlang te bekomen zyn by de Boekhandelaren G. 7\ van Paddenburg en Zoon, te Utrecht. Ondertusfchen houd men zich verzekerd, dat elk verligt en waar menfehenvriend , dit berigt lezende, of van eld.-rs vernemende, gcenzins na zal latei., hartelyk te wenfehen, dat niet alleen deze heilzame fehikking der Wykfche Regering baar volle beflag eerlang zal krygen, maar dat ook dit eerfte gelukkig voorbeeld ener tiisfcrier komst van het Openbaar Gezag onder ons (™kfaJeen bereikende ichynt te wezen, om ene algemene en verouderde Gewoonte, hoe blykbaar bygelovig en fchadeTvfc ; ook m onbruik te brengen, en een beterden heilzanS _ in derzelver plaats kragtdadig in tc voeren) van enen al h gemene, invloed in ons Vaderland zal mo4n zvn ter bereiking van een doel, waar na reed., h2 en^daar .„ het ze Ive, niet weinige afzonderlyke pêrfonen o_k_tdS door hunne zwakkere vooibceldcn, V°ond'hebfeteX ; nog aanhoudend tonen, te ftreven.- en het welk , in zo veie andere Eanden, buiten het onze, ook zelfs inzomnngen der bygelovigfte Staten, met behulp ener meervéï hgte en wyze Regering h reeds bereikt is. ' iv£^« V 1 Ftr' Wy zyn thans' door de v"endelykheid des Heren Dr. van Marum y in ftaat gefteld, 01» aan onze Lezeren medetedelen, de Beschryvtng ener nieuwe en fraaye Aardglobe, door den Hr. Adams, te Londen, vervaardigd , en thans in het Museum van Teylers Fundatie geplaatst* (waar van wy in No. 182. van dit Weekblad gewag gemaakt hebben.} v' Deze Aardglobe is zodanig ingericht, dat haar As alfl$ J"1S^ dezelfde helling behoud, welke de As van ontT w£f dkl00tfch,eeft met het vlak van deszelfs loopkring ; te weten ene helling van iets minder dan 231 grad! Du, is dc As van deze Globe, wanneer zy wel na het Noor! den gefteld is, in dezeUde richting of parallel met d« As van onzen Aardkloot. Deze As nu van de Globe is 'L t riCkiug VaSt &emaakt aan een zwaar fchuir» ftaand ftuk koper, het welk in diervoege „efchroefd is i-op een houten Colom, dat het middenpunt dezer Globe juist rrndden boven deze Colom ftaat. (die met haar drift voet de hoogte van 3 S duimen heeft) Op deze Colom ïin een ronde verzilverde koperen Plaat, op welke de 12tekenen van den Zodiak, in graden verdeeld, en de daarmede overeen/temmende verdelingen van het jaar in maanden cn dagen, gegraveerd zyn, even als die op den rapieren rand van een gewone Aardglobe doorgaans Revon* den worden. Boven deze Plaat is een Uurwyzers Plaat, (van 7 dtnmen middellyn,) welke draait om een vasten £tl, waar op een wyzer ftaat, die verzet kan worden. Deze Wyzerplaat is vast op een getande koperen Plaat, welke vat in ene twede getande Plaat, van dezelfde groot^ te, die op den As der Globe zit; zo dat, by elke omwenteung der. Globe, deze Wyzerplaat ook juist eenmaal omgedraaid word. Onder, de eerstgemelde horizontale Plaat draait op de Colom een horizontale koperen regel, (van 24 duimen langte,) op welks enen rand een. koperen kloot, een s?3  i 25 r ïrttficieele Zon verbeeldende , op een Colom ftaat, in diervoege dat het middenpunt van dezen kloot eveh hoog als het middenpunt der Globe is. Door het middenpunt van dezen kloot gaat een horizontaal dun yzerdraad, dat rechtftreeks na het middenpunt van de Globe gekeerd is en dus een centralen Zonneftraal verbeeld, Vlak onder xlezen centralen Zonneftraal is een wyzer, op den koperen regel gefchroeft, en die op de horizontale plaat den graad van het hemel-teken, waar in de Zon is, en de hier mede overeenftemmende dag van het jaar, aanwyst. Op het andere eind van den gezegden koperen regel ftaat een zoortgelyke Colom, (van 19 duimen hoogte) waar op een yzeren beugel is vastgefchroefd, die boven over de Globe zich uitftrekt, en een koperen ring in een perpendiculairen ftand houd, in diervoege dat deze ring, die om de Globe omloopt, dezelve als 't ware in twee gelyke delen verdeelt Om aan dezen ring des te meer hevigheid te geven, is het onderfte gedeelte van denzelven door fchroeven verbonden, met een horizontaal (baande beugel, aan de Colom, waar op de artificieele Zon ftaat, vast gemaakt. Tusfehen dezen ring en de Globe is zo veel ruimte, dat dezelve met den koperen regel, waar op zy vast ftaat , om de Globe kan om bewogen worden. Terwyl nu deze ring, die juist midden over de Globe heen loopt, vlak tegens over de artificieele Zon ftaat, zo verbeeld zy derhalven in allen gevallen dien cirkel , die de door de Zon verlichte helft van den Aardkloot onderfcheid van de andere helft des Aardkloots, waar de Zon niet kan gezien worden. Aan de agterzyde van dezen ring, den zogenaamden Cirkel van verlichting des Aardkloots verbeeldende, is vast gemaakt een tweede ring, op 18 graden afftand,die -aanwyst hoe ver het fchemerlicht zich over den Aardkloot uitftrekt, of liever hoe lang het fchemerlicht voor elke plaats in elk jaargety duure. Wyders is 'er aan deze Globe, in plaats van den breden rand, die aan de gewone Globe den Horizon verbeeld , een bcweeglyke horizon, (*) zynde een koperen ring, die midden over de Globe loopt, en vast gemaakt is aan* een zoortgelyken ring, die -den Meridiaan verbeeld Deze aan elkander dus verbonden ringen kunnen rondsom over de Globe verfchoven M orden. Op dat echter de halve ring, die den Meridiaan verbeeld, by deze verfchuivm°altoos in de „rekking van een Meridiaan blyve, is 'er aan \ de Pool een koperen pen, die in den aldaar hollen As 1 der Globe infehiet, en daar in draayen kan: en deze pen heeft , daar zy boven de oppervlakte van de Globe < uitfteekt, een fleuf, door welke de Meridiaan, by alle ver- 1 fchuivingen, op de pool gehouden word. Deze Meri- { diaan is op de gewone wyze in graden verdeeld ., te we- < ten, ieder Quadrant in 90 graden. (*) Mr. James Fergufon heeft aan zyne Planetary Globe , befchre- { Ven ra zyn Afironomy explainrd upon Netvton's principtet, wel een bevreeglyke horizon aa ïgèbragt, doch deAs van deze Globe is rechtftan- 8 • zeiüm veranderen moet: ené zaak die al vceltyds den genen, dien men onderwyst, verwart, of hem de opioslirtB der voorftellen onbegrypclyk maak-. _) Aan de gewolie Globe verbeeld de brecde rand, waar op dc tekens van den Zodiak liaan ■, dfn eens den Horizon, dan eens den Cirkel van verlichting. Wanneer hv den horizon van enige plaats verbeelden moet, dan moet men dc Globe zodanig fielten en draayen, dat de? ze plaats overal 90 graden van dien vast (taande horizon afftaat, dat is, men moet die plaats juist in het toppunt of Zenith brengen, en, zo dra dezelve ilcgts een weinig afwyke, dan is de gemelde rand niet langer dc horizon van die plaats. In deze nieuwe Globe integendeel, dc oofte graad van den Meridiaan op de plaats gefteld zynde, zo blyft de horizon beflendig de horizon van die plaats, hoe men de Globe ook omwentcle. 3) Aan de gewone Globe moet dezelfde rand, die men in enige gevallen voor den horizon aanneemt, in andere gevallen weder den Cirkel van verlichting verbeelden. Om dit te kunnen doen, moet men voor eiken dag van het Jaar ene andere helling aan den As der Globe geven, en men heeft inderdaad al dikwyls veel moeite, om den genen , die men begint te onderrichten, te doen begrypen, dat die (land, dien men telkens aan de Aardglobe geeft, overeenkomst hebbe met den waren (land des Aardkloots. Aan deze nieuwe Aardglobe integendeel word de As onvcrandcrlyk in zyhen vasten ftand en helling behouden, én ftéld dc artificieele Zon, in betrekking tot dc Aardglobe, voor eiken dag van het jaar juist in dien ftand,m welken zich dan de Zon met betrekking tot onzen Aardkloot bevind. De Kring van fcheiding van dag en nacht ftemt dus aan deze Globe in alle gevallen volmaakt over een met de fcheiding van de door de Zon verlichte helft des Aardkloots, Zo als die 'dadelyk plaats heeft: en wanneer men den ftand der Zonneaan deze Globe verandert, dezelve om de Globe omdraayende, dan dient deze kring, die het verligte gedeelte van den Aardkloot van deszelfs niet verligte gedeelte onderfcheid, om met een opflag van het oog te zien, hoe uit den verfchillenden ftand der Zonne, in betrekIcing tot den vasten ftand en helling van den As des Aardkloots , de verfchillende Jaargetyden , 'en het verfchil der lengte van dagen, in de onderfcheiden ftreken van den 3_aïdkloot, geboren worden. ÏJ'1 EU W UITKOMENDE BOEKEN, ACADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. 'Amerika. Medical Papers communicated to the MasfaVhufetts Medical Society. Number I. Boston i791- 128 btiAz. Svo. Dit eerfte deel der Verhandelingen van het Geneeskundig Genootfchap van Masfachufetsbaay getuigt van den bloeienden toeftand der Geneeskundige Wetenfchappen in Noord - America, Het zélve bevat aaeeit Genees- es- Heelkundige Waarnemingen ,'an byzondere g-ewilïcn, ate ook feeftfcryvingen van & 9hmt* Amerika beerfchende Ziekten , welke laatften vooral gewigtig en belangryk zyn. Engenehe Ziekte, en .tot kolyk van Poitou of Lood-kolyk, zyn 'er zedert 30 jaren zeer verminderd ca zeldzaam geworden. Dc vermindering der laatfte Ziekte word, niet zonder grond , locgefchrcvcn aan het verwisfUen der tinnen Tafelborden, welke dikwyls lood bevatten,1 voor Engelsch Aardewerk, la 't algemeen worden in America de hete Zickr tens, even als in Europa , zeldzamer, en in tegendeel de Ospende kwalen, voornamelyk dc Long-tering, daaglyks algemener. Grootbritannien. Medical Fa'Els & Obfervations , Vol. I. 1791. Londen by Johnfon, 224 bladz. gr. 8vo. met 2 Platen. Een nieuw Geneeskundig tydfchrift, welk de plaats zal vervullen van het niet meer uitkomende bekende Londun Medical Journal. Het Zelve is inzonderneid gefchikt ter verzameling van zeldzame Waarnemingen uit de oeffenende GeneesHeel- en Verloskunde. Dit eerfte Stuk bevat verfcheidene diergelyke Waarnemingen, die alle opmerking verdienen. Frankryk. J. E. Gilibert Adverfaria Medico-VraBica feu Aiimtationes llinicae . quibits prtecipue Natura Medicatrir cis jura vindicantur , artisque priscae Simplicitas numerofis Obfervationibus ftabilitur. Lyons by de la Molliere 1791. &$f blz. 8vo. Dit werk is het refultaat van ene omtrent 3ojarige Praftyk, gedurende welken tyd de beroemde Schryver, verzekerd 5000 Waarnemingen aangetekend te hebben. Hy deelt hier de voornaamftcn daar van mede, en legt zich voornamelyk toe, om het fchadclyke aan te tonen, van de in onze dagen zo algemene Geneeswyze van den loop der Ziekte in deszelfs aanvang te fluiten of te ftrernmen, het zy door het veelvuldig toedienen van braakmiddelen, het zy door aanftonds de toevlugt tot den Koortsbast te nemen, en dringt inzonderheid, uit zyne langdurige ervaring, daar op aan, dat men de natuur meer late werken, dezelve onderfteune of voorzichtig befture. Dit werk verdient derhalven alle opmerking. Icones Plantarum Syriae rar'wrum descripthnibus & Obfervationibus illuftratte, au&ore J. J. la Billardiere. Decuria I. Parys en Straatsburg -by Koenig, 22 bladz. fol. 1791- hl dit werk worden zeldzame en meest nieuwe foorten van Planten afgebeeld, welke de Schryver in Syrien, werwaardshy op kosten der Franfche Regering ene Reis deed, gevonden heeft. Duitschland. Animadverfiones de veteribus Jegumlatt■ribus et fcripto'ribus jurls Attici ad J. A. Fabricii Bibliothecam Graecam Specimina duo, iterim edifit novisque accesfwnibjit locupletavit C. G. Richtenis. Accesfit Orat. de intereuntis juris prudentiae humanioris causfts. Hamburg 179L 208 pag. 8vo. Ene Verzameling van het geen de, thans overleden, Hoogl. Richter te Leipzig, op aandrang van den beroemden Har les te Erlangen, in den jare 1784. als ene bydrage tot de nieuwe uitgave van Fabric. Biblioth. Gr. , wegens de oude rechtsgeleerdbeid, en byzondcrlyk over lib. II. cap. 14. geleverd heeft: zynde hier nog bygevoegd enige gewigtige Brieven, cn ene Redevoering , welk alles de uitgeftrekte kunde cn vlyt des ge* noemden Hoogleeraars ten vollen daar ftelt. K.L.Z,  ( 37 ) Le«z. Ka**". "91- 232 '\£ u voviRe gefchrntcn, over dit gfgei,„ vo* *r Ko"'^-BoX ('f Ene mengeling van zeer 1 ï>rc»den 1791. 309 ^ 1 ^.^Lerfehdden reifigers, door : rtóSSgSjr dcrWeterd-chappen uitgegeven, voor ! wcl,;e zy iSi^- Jntigom Latystii nijw'i"'"' Ene verdienst- . JoJe Becmann ^ ^^^.fsehryver, die het lyke u".Ba«' d°" "1^, ten aanzien zyner natuur- meest uit ^wto «e«' De ui r hceft zich SS*r, door » ■ Schmier , M^, <* ^de6edceld' ^^S-wéhe e£n welke zeer gewigtig zyn 'er bygevoegd. De Gnekiche tekst is zeer naauwkeurig. H. , , I?0I. gr. J^o/ogie von C f fjfwiens gronSvo. Ene Zielkunde, volgens het ftelze van «J^J™* z Scn door den Heer SchmU reeds lueer nal n v deJ is, over het geheel, wel bearbeid; hie en daar e zommige bepalingen hare juistheid en u^ook de^or ^ delykhcid van voordragt met genoeg in acht gei ***** w * W^SSS'^^ Efchenburg. Berl. 1790- f. 8»o. De,™^e,^n iesJi„g, hier mede de keurige op zyn, reeds over 3° if™ ""^5"™' ? en gewigtige waar door de Letterkunde wederom ene nieuwe s bydrage ontvangen heeft. H L. Z. tfovi Testamen- welker ver-elyking dan ook blykt, dat er tot nog Zigten, wenscht te kennen. «•^•^ Qefrhichte M C Kritifche Beobachtungen uber die Komijctie " j* K ^««g von 7. Er^rt 'n7^ks\ defRom rn- aanmerkingen en verbeteringen wegens dei tekst« £_ fchen Gefcbiedfchryvers dienende tot een »»h»»^d°P ^ muntende uitgave diens Schryvers, door den b«°^chrcver kenius. Jammer is het, dat zulks meun het Latyn gi. U'' De^fr'ofodlae Graecae occentus ïncVwaüone■ jMg*.^JJ J «.iztes. £*A rt* curante fr. 4. Wolfio■ Lipf. i79«. 57 P 8vo. De byvoegfden tot het bekende Gefehrift S» «iterfke» gewigüg, terwyl niet «We» wezerdykc niHUE» ,bcterd ««.*». «*« ** *g SRÜT'ft^i*" m getyteld: ^Hfe* «ft «Ö««t* ConmeJJi Terpetui * Theocreti Skrfc» 1 ÏTÏZ Krlw . verhandelingen over de t^twK^ïnbiïK^.* door den Sohry ver by o.n«fctaUn « egeabeden opgcfteld, waarin meer uit egkundige , 2SffiS aanmerkingen voorkomen, cn dc ware maan w^™^frfet* Dichter zorgvuldig word opgefpoord: 'ndere ilitgevers van Theocritus, befcheiden vvcderlegd. * dichten 1.) «4 f^^r//fr^X,fe///^^^'« riS^dicbten:-^ — r«^«*^ *^-%&*J&S zvn Heldendicht wqgens den mufikalen wkcurige lyst zyner gedruk- tcnaar nagelaten ; waarpnb%£t"UWv^ ftuk^ltrL°wScVe^uXSeV:ffcbriftcn aan ,oor een' Voe l vonV. Hildburgh. 1791. M4 f- 8«o. Hce Po^e, vw^- eronden voorkomen, meermalen door zeer 'cr 111 dit ftuk veiepoM weZenly- rderenrarnlCVOd^J'df Pg S«« S « gelyk gepaard gaan SToorlSufdie zc^jLt gekozen zyn: zo dat dit boek * a/re»'» ^er A'ario». Altenburg 1791- 1^5 >• r' Handboerwaarin, ongetwyfcld, veel goeds; doch gvo. Een «a«^"c£' , -d het plan> waar.toe de SchryWelkdr,f CdnSrfcnVving, Gefchiedenis, Fabelkunde, ,W °f! X S vak van 'kunst, in 't algemeen, gebragt Letterkunde, en het^« "n K Volkomen is; zynde daar heeft, al te kort, en tevens^zecr aangehaald, zonder en boven vele 1 e» het gehele ftukzqn- Wistige Stukken uit onderfcheiden vakken «ez terlunde, uit o^^^^^^n.^ Oefchichte der Baukuns^ f a * wkog E 3  < 3« 3 <-nifrCht"T" "eber das zuk"nftlge Leben, von M C TV Stuk, voor zo verre her ?™ ,? " weI ""««werkt pita» „ C/e* S SCrS, "" krap, leeraar Schnéider, onder ander/n V™, 1t0- De HooB- wondering ziet, dat de ouden Li we,lken. men met /erLAND- en ZEE-KAARTEN. b e r l r n. Si» ■van de Akadcma to Wetenfchappen in 't «HeSS , UOW Sü* e „'"„,ad v^Jfd^T 1 hoogte, en van 331 dm breedte 7v ;tV4* ^Y"1 bellek, dat elke Geograp^ ^ .Sebaa^r 4^n hou^df ^ * * ^voegde j * »er Dramburgfche.Krests, doJ b m § * 1 zynde een vervo g óp fC"> dm- van de Nieuw-Mark V00lheen afgeleverde Kaarten .ASt^^tSS^. -de door S. *V^^?^^^ en door 24| dm. gevolgd ^ïet^nelï ïfn1!1^"- f" 5 voet breedte, door den Re"erSn H Ct ,ang en wykaan den Grave van hSÏ^5 Va" J3rons* 12 gr. Deze Kaart "vykt ovdl £e^°"kcn; d* Prys gekomen Kaarten van PoE- S « de tot no" uit' onnaauwkeurigheden3",^'^/^^;- blykbaar d°or denze,fden dien men over ruim V jaren Kf*5 t0t den Bundcltegenw. ^^^ bI^^^^I TEKENINGEN en PRENTEN. * h O N d e n. zwarte kunst. Opperhoofd , dé™cM„ van h dU7e Va" Ce" Indiaa.isch bewakende) en Wapenen van h™ gefneuveiden Echtgenoot The Lady in Miltons comus : naar f tc^ ■ , 1 21 fcheil. 0 ' meecl 24i duim, proefdruk, Four CHHdren\ WiiS? , 19, breed 22f duim, 15 fel, * Z>^' hooS oog 24, breed 35 duim, 12 fch ^ J tT-Edy, tfiew of London Bridge, en „r 7- • twee fraaye %t^g££\Zf,tófi^ f. Fartnirton. door 9- ï *-icuicn, naar imen 2rffch ^ C hoog 20, br. 28 d. 8T.«fa! W o/^ MajeJ!fs shif Guardian , en-  < 39 ) tndeavouring to escape in the boats; door R. Dodd hoog 20, breed 21J duim, 7§ fch. Country Cliurch-Tard', en RetreatingShower, twei fraaye Landlchappen van Gainsborough en Hodges , doo: M. Catharina Prestel gegraveerd; hoog 24, breed 29 d zamen 21 fch. The Mutineers turning Lieut. Bligh and part of the Officers and Crew adrift from hts Majefly's Ship the Bounty. — The Spanifh Infult to the Bnttifh Flag at Nootka Sound- — The Royal Doek Tcird at Plymouth; en The Royal Doek Tard at Portsmouth: (de bekende Muitery op het Schip the Bounty, — de Spaanfche belediging te Nootka- Sund, — en de Gezichten van 2 Scheepsdokken, in vier uitmuntende bladen, door R. Dodd getekend en gegraveerd; hoog i8j, breed' 29 duim, ieder 7i fch. KUNST-WERKEN. Londen, 26 Jan- De Prins van Wallis is, zedert een gerufmen tyd, bezitter van een Snuifdoos, die zo fraay als ongemeen konstig gemaakt is.. De Doos is dubbeld, en kan, aan beiden kanten,open gedaan worden •, zynde de randen van goud. Aan de ene zyde, is een fraay Medaillon in 't midden, belegd met een rei grote Paerlen. Wanneer deze kant boven gelegt word op een tafel, gaat de Medaillon, op een ligtedrukking, open, en een artificieele Goudvink, uit goud gewerkt, en gekoleurd,. zo dat hy zeer na aan dc natuur fcumt, ïpnngt up dat og-eiï&nk voor den dag. De Vogel net 2yne wieken, huppeld in 1 rond, zo verre zyn kring reikt, en fluit, omtrent twee minuten,de weinige tonen, welken den morgen Zang van den Goudvink uitmaken. Vervolgens heft hy een aangenaam airtje van Hayden aan, 't geen hy zo keurig uitvoerd, dat men zo wel door de aangenaamheid der klanken, als door de zonderlinge wyze, waar op zy voortgebragtworden, verrukt ftaat. Het airtje uitgezongen zynde, gaat de Goudvink weder van zelve naar binnen, en de Medaillon fluit zich. De Prins, die een zeer edelmoedige Voorftander van kunst en fmaak is, heeft, aan den maker van dit verwonderlyk Konstftuk, een gefchenk van 1000 Guinies tregeven. & NARIGTEN en B YZO ND ERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, land- ' en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken e n, F a b-ri £ k e N , betrekke lyk. Ene nieuwe Afrikaanfche Con-p. aan welker Opri 3 prCti.. 8o5 3 831. NieuweNegot. 99J3 100 prCt. En'gelsche. Bank-Act. 2o6|a 207. O. Ind. Z. Zee;. ■ - O. Z. Z. Anfi. Dito nieuwe 3 PrCts' Gec" | 9i§ exdivid Ditogerd. 91 Ja 9a. Dito 1751. 4 prCts'.Gecr i°3f. SprCts. Dito u6|a|. Lond. 26 January FR an.sche. O. LC. Aft. van << 2500 2192. Dito van- c< iocc- ^ 1426. Disc. Kas 3880. Dito Empr. 200 MiU prCt. Dito 125 Mill. io6prCt. Dito 80 Mill l prCt. D;fto zonder Bullet prCt. Dito 120 Mill 'r Parys 2 d ,r u • G8ld- Prnisfifche. . . „f, " Poolfe bpnte en witte 155 a 175 Koningsberger . ooairS wTaI°au r •„„r;0al7° P°^er,Colb.enStetc. 94^10! VVarder Heugfe en Elb. ijoa 170, garst^iavür.boekw « Koningsberger .. . 145 a 160 Vriefche Winter . 7? . 0, V-nefche .. 1203155 Zeeuwfche Overm. . 85 l It Bovenlandfche .. I44aija Brouwhaver . . Z'Ht ^oorlandferode: . i^aifio Boekw^me.f.enGooil.L.Io ï.i? Seelandfche . .. ijSai7a Djt0 Brab. en Vtenaf. Oi-T»,  ? 4* 5 oly, traan en baarden. Te Haarlem, by PLAAT en LOOS JES, WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN, èn BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 15 tot ai January 1791. te Hamburg. fHoogfteftand 28, 3. den 2iften. BaKom. < Laagfte . . 27, 6|. den isden. l.Gemiddeldè der gehele Week 27,10,3 1. Therm. fHoogfteftand o°. 's Avonds van den l7den. Reaumur. < Laagfte 70 onder o. 'sMorg. vanden 15 enaoften, (.Gemiddelde der gehele Week 1,1 grad. ondero. Heerfchende wind N ■ W. . Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam ,/3<5*a3°| Overm.'tLast c<33a36 dito Lyn . . . ƒ 34*334? Slag Lynz. dc Ton dito Hennip . . ƒ 44 a44* van sfch. . . S <5|a H WalvischTraan.'tquart. ilennipzaat . . / 6 a l\ van 12 Stek. . ƒ 78 Dito rode . . / 57as8 wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt « 37,4,3 2 maand, 94| dito op 2 m. . fi 37, Bilboa . , . . . \ 94. Hamb. zigt . ft. 34| Cadix . . . $ 93.S dit0 2 m- • ft- 34| Sevilien . . % 93s Altona.zigt ft. 34| Lisfabon . . % 5ta dito 2 m. . ft. 34| Venetien . % 9*§ Breslau,6 w. dat. ft. 44 Genua . . > % 8si Wenen, 6 w. dat. ft. 34» Livorno . . . ^ 92s Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. . . ^32§a33§ Gent • • PCt* 5 verl. dito zigt . . $33§a34 Brusfel . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . & 33 Zeeland . pCt. 3 vtrl. dito, 1 m. . . $ 33§ Rotterdam pCt. J specie-cours. laren Goud, per Casfa ƒ355. - • pCt. 6|a 6| dito. per banco .... PCt- NieuweDuk. per ftuk ƒ 5, 7 | Nieuwe Louis d'or 11,10,17, Oude dito . . f 5, H Zonne Piftol. . ƒ11, 3 Franfche Piftol. . . ƒ 9* 5 Croix de Malta ƒ 13, 3t Fruisfrf. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . ƒ 11, 72 kunenb. dito . . ƒ 9> 5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,0 Spaanfe dito . . ƒ 9, 4 dito Grof . . J 25, 3 Guinies . . • ƒ11,16 Agio van de Bank % pCt. Souvereine . • ƒ*! 5aI 3 Amsterdam, den 30 January 1792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden, gedurende de laaftverloper Week, is geweest: teAmfterdam 176: cn te Haar ie. 16, onder welken laatften 4 beneden de 12 Jaren. Men rekend, dat 'er, gedurende bykans 15 maandci ln welken 'de Pest op Morea cn andere Griekfche Eila den gewoed heeft, een aantal van 300,000 menfehen 0 't leven daar door geraakt zyn. Ibaro- thermo- I streek me- meter. I der luchtsge- ter. Noord] Zuid. | wind. steldheid. l 29. 3i 44I 47 Z. Z. W. 95.<*9- 3i 501 5* z- w- betrokken» 1 3 ) y 62 3 a „ . ... zeerwindng. ( 29. 4 45 48 z. z. w. * f29. i| 48 49 z- w- . . . . 36. < 29. o 50 50 z. z. w. regen en hardewma* ^29. 1 44 44 w. z/w. f29. 3i 43§ 43 w. Z.w. S7.< 29. 5 44 44 w. t. z. regenagtig, (^29. 6 42j 421 jia f 29. 6\ 41I 42§ z. z. o. Voorm. mistig, 28.^29. 5 44 44$ -" verder regen en [29. A\ 44 45 z- w. harde wind. f29. 5§ a6 47 w. z.w. .29.-j 29. 6 47 46$ z. z. w. omtr. betrokken. I 19- 5f 38 38 z. o. "f29. i\ 43" z- w- 30.-{29. 7§ 47 47 "—— omtr. betrokken. ^29. 8 44 46 1 Ï29. 6 46ï I 49 7- z- w« 29. 6 54l 56 bewolkt. 29. 6§ 43a I 45 ■ n In de afgelopen maand January. Hoogfte Therm. den 3iften's Midd. 54rgr. Laagfte dito den i2den 's Avonds 1 n\ gr. 1' De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogtend, Middag; 1_ en Avond, is geweest 36|f grad. Dus 4T||grad. lager dan de; ;T1 maand Jan. 1791.  1792. No. 189. jf L G E M E N E KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- EN MIN GEOEFFENDE&7. V8 Vry dag den 10. February. B ë R I G T E N. QROOT-BRITANNIEN- #=^=»e Riddcres aVEon , welke zich zedert enige H T"\ 'J| jaren te Londen ophoud, zag zich, onlangs, I jl/ $ door hare bekrompene omftandigheden, genoodzaakt haare Boeken en Handfchriften t>y openbare veiling te koop aan te bieden. Reeds Was öe dag der Verkoping bepaald, en de naamlyst daar van gedrukt, onder den titel van: ACatalogue of the Sc ar ce Mooks and Manuscripts of the Chevalier d'Eon, Jorfnerly Miniftre Plenipotentiary &c. Dan op 't onverlvagts wierd *zy nog in ftaat gefteld om hare Boekery te behouden, door ene zeer aanzienlyke fomme gelds, welke fpoedig by intekening verzameld wierd. De Prins van Walles gaf haar ook een gefehenk van 100 P. Strl. En daar boven wierd ten haren voordele een groot Concert en Vuurwerk gegeven, in welk Concert de beroemde Zangeres Mad. Mara zich horen liet, en waar dus het groot aantal toehoorders niet weinig gelds aan de ongelukkige Ridderes verfchaite. D UI 1S CHLAND en naburige Ryken. De nieuwe Scheikundige Leere heeft, onlangs, ook in Duitschland enen yvérigen Voorftander gewonnen, in den Keer Hsrmbfladt. Deze beroemde Scheikundige heeft T'he. -rie van Lavoifier breedvoerig verdedigd, in ene Voorred , voor dc Hoogduitfche Vertaling van C&aptal's TLlemens de Chymie, waar van het ifte deel in *t voor VIU. de£J». leden jaar 1791. te Koningsbergen is uitgekomen. De Heer Hermbfladt heeft voor het Werk zelf ook nog gevoegd ene Vertaling van de Schets der Lavoiiieriaanfche Theorie, door den Ut. van Marum in het 4de deel der Verhandelingen vaxiTeylers Tweede Genootfchap in 't jaar 1787 gegeven. NEDERLANDEN. Leyden, den 21 Jan. 1792. Heden morgen heeft de Ht. Stud. Abraham. Bfcussé, onder voorzitting van den Hooggel. Hr. Joannes Luzac, j. U. D. et in Academi® Batava hngua grteca et Hiflor. Patriae Prof. Ordin. openlyk verdedigd het Specimen primum Exercitationum Acad'emicarum, contimns Obfervationes in Euripidis maxime Hyppolytum: zynde deze Hoogleeraar voornemens deze Obfervationes in Scriptores Gr'ken k«ter Helicon (ö lab. XXIV.) die ik jareiKagter een met .11». naauwkcurigheid hebbe waargenomen, een centraalbcr* (A van | myl zigtbaar. Dezelve moet, by zo vele Waarnemingen, of door nevels van den dampkring onzigtbaar geweest zyn, of, kortlmgs, eerst ontftaan wezen. Het laatfte is • met onwaarfchynlyk. Hier breke ik af, cn merke fltts aan, dat ik reeds verfcheidene nieuwe voorwerpen der Maanvlakken topographisch opgenomen hebbe. — Ik Jaat . It&t^ °Ver', °m van deze Waarnemingen enig opciiLiyk gebruik te maken. t t. t , J- H. SCHROETER. LlüENTIUt,, dC!l 14^.-1792. Aenspraek der Gemagtigden van de Vereenigdb Doopsgezinde Gemeenten in Virginien, vergaderd in dè Stad Riciimond , den 8ftcn^«gustus, 1789. ( Overgenomen uit Rippon's Baptist Annual Register.') Aen den Voorzitter der Vertenigde Staeten van America. Myn Beer! gen, welke gy ontvangt van Steden, Maetfchappyen, Staeten en de geheele wereld, wenfehen wy ook daêdelvk deel e nemen in de algemenen yver, door ons groot genoegen uit te drukken, in uwe beftemming tot deeerle Bediening by de Natie. Toen America, wel eer in de noodzaeklykhcd gebracht was, om toevlugt te nemen tot de wapenen, ter verdediging haerer natuurlyke enhurgeryke Rechten werd een Washington ten vollen bekvvaem bevonden voor de gevaerlyke onderneming. Hv was het, die door de mensenliefde van zyn hart, en de voorzichtigheid van zyn hoofd, ongeöeffende benden nae het krygsveld geleidde, die,.door zyne behendigheid, de ontwerpen der fpottende vyanden verydelde, en den we» baende tot onafhanglykheid, zelfs op eenen tyd, toen het Staetskabinet van genoegzaeme kragt ontbloot was, om de natuurlyke hulp van het Bondgenootfchap uit de verfchillende bronnen te doen voortkomen, en in werkine re brengen. 6 Het groote oogmerk bereikt, de onafhanglykheid der Staeten erkend zyndé, keerde onze Held, vry van heeerschzucht, en wars van bloeddorst, met hun, over welke hy het bevel gevoerd had, terug, en lag zyn zwaerd neder voor W.fen kIe-i"er B.er2 . d'é uit het middelpunt van den Krater M ZiïZ7g^tiï£ °^rpen5tene0 en andere,^  < 43 > voor de voeten der genen, die het hem gegeven hadden: Zodanig- een voorbeeld voor de wereld was nieuw ■. Maer wy ondervonden,. met andere Natien.dat het meer dapperheid en wysheid vordert, voordeel te doen met de overwinningen, dan die te behalen. Gebrek aan vermogen in het Bendgenootfchap, de groote menigvuldigheid van wetten, en derzelver eenzydige uitoeffening in de Staeten, riepen luidkeels om een nieuwe fchikking van ons Staetsgeftel. De wysheid der Staeten werd tot dat einde verzameld in eene groote byeenkomst, waer gy , myn Heer.' de eer had voor te zitten. Een Nationael Beftuur, in al deszelfs deelen, werd aengeprezen als het eenige bevvaermiddcl der Vereenigingen dit Plan van Regeering is nu dacdlyk in werking. Toen de vastgefieldc Regeeringsvorm eers in Virginien te voorfchyn kwam, hadden wy, voor onze Maetfchappy , ongemeens gemoedszwarigheden; wy vreesden, dat de vryheid van geweten (ons dierbaerder dan goed en leven) niet genoegzaem verzekerd was-, mogeiykwerden deze nayverige bekommeringen vermeerderd, dooide erinnering der behandelingen, die wy in Virginien van de Britfche Regering ondervonden hadden, toen boeten, boeien en geVangcnisfen, tc dikwerf ons lot waeren. Overtuigd aen den eenen kant, dat de Staeten, zonder een daedlyk werkzaem Nationael Beftuur, welligt zouden vervallen tot oneenigheid en alle hacre kwaede gevolgen, vreesden wy tcffens aen de andere zyde, dat een zodanig Beftuur aanleiding zou geven tot eenige onderdrukking in het Godsdienstige, wanneer namelyk eene eenige (Godsdienstige) Maetfchappy het overwigt had boven 'alle de andere. Maer in 't midden van deze ontrustende zorgen, vonden wy een Waeren troost in de bedenking: „het plan moet goed zyn, want het draegt de on_ dërtekening van een in trouw beproefden V>-tend." en indien al de Godsdienstige vryheid nog niet beveiligd mogt zyn door de Regeringsvorm, „het bewind daer van zal „ "ekerlyk alle onderdrukking verhoeden, want een Was„liimrton zal Voorzitter wézen.^ Overeenkomstig onze Wenlchen heeft de hlgerh'èene ftem der Vereenigdc Staeten U, myn Heer! uit Wc geliefde ftilie wykplaets geroepen, om den onmstigen oceaen der menschlykc zaken Weder in tc fteéken, en het roer van Staet in de hand te houden. Die Godlvkc goedertierenheid, die uw hoofd gedekt heeft in den feryg, ïnaeke U tof eenen nog grooteren Zegen voor het u bewonderende Vaderland in den tyd van Vrede! Indien ooit die vcrfchrikiykc verfchynz^en, wélke zo verderflvk geweest zyn in Aiicn cn Europa, indien party 1'chap,'heersc'nzucht, oorlog, verracd , bedrog en vervolging, om des gewetens wille , de grenzen onzer gelukkige1 Natie naderen, dan verdryve de naem en het bewind van onzen geliefden Voorzitter alle die duistere wolten voor altoos van den Amerikaenfchen hemel, even als de ftraelen -der opgaende Zonuc de nevelen verdryven.' Gelyk wy in dezen vrymoediglyk de tael onzer harten fpreeken, zo zyn we ook overtuigd, dat wy hier meêde gevoelens uitdrukken onzer broeders, wier Vertegenwoordigers wy zyn. De naem zelfs van Washington is muziek in onze ooren; en, daer het gebrek aen onderling vertrouwen tusfehen Overheden en Volk een groot kwaed is in de Staeten,- hebben wy het fterkst vertrouwen van den Voorzitter onzer Staeten, en het is onze vuurige bede tot den Almagtigen God, dat het vereenigd Beftuur en de Regeering der byzondere Staeten, zonder eenige tweefpalt, voortaan zoodanig te zaemen eenparig werken zullen, dat het talryk Volk, waer over gy het Voorzitters ampt bekleed, de gclukkigfte Natie op aerde wordt, en gy, myn Heer! de gelukkigfte man, door te zien dat hec Volk, 't welk gy, onder het gunstig beftuur der Voorzienigheid, door uwe dapperheid in den kryg.van flaverny verlostte, en wys deed worden door uwe raadgevingen , veilig nederzit onder zynen wynftoken vygenboom » en het toppunt geniet der menschlyke gelukzaligheid! God beware uw leven en gezondheid nog langen tyd tot een zegen voor de wereld in 't gemeen, en voor de Vereenigde Staeten in 't byzonder; en wanneer gy, even als da Zon, den loop uwer groote en onvergelyklyke diensten geëindigd hebt, en den weg van allen vleesch betreden miet, dan gunne dat Godlyk Wezen, 't Wélk een ieder zal vergekten naer zyne werken, U eenen heerlyken ingang in het eeuwig Koningryk door Jezus Christus! Dit» groote man.' is de bede uwer gelukkige bewonderaers. Op last der Gemagtigden, (was get.) Samucl Harris , Voorzitter. Reueen Fard, Schryver. Antwoord. Jlen de Gemagtigden, Vertegenwoordigende de Vereenigde Doopsgezinde Gemeenlen in Virginien. Myne Heren '. Gelieft myne ernjüge erkendtcnisfen te ontvangen voor uwen zegengroet by myne aénftèlling tot dc eerfte Bediening by de Matie. De vriendelyke wyze, waar op gy van myn vorig gedrag gewag maakt, vordert insgelyks de betuiging myner dankbaerheid. Na dat wy, door den zegen der Godlyke Voorzienigheid over oïizc pogingen, het doel mogten bereiken, waar op wy het gemunt hadden, keerde ik, by het afloopen van den oorlog, te rug met een denkbeeld, dat myn Vaderland myncn dienst niet meer zou behoeven, en met een oogmerk, om nooit we-, der in het openbacr werkzaem tc zyn. Maer toen de F 2 nood  C 44-) nood vau myn Land nog. weder octis fcftesa te voiocren, dat ik my met de belangen van liet Volk inlijf, overwon de ornftige overtuiging van pligt myn vorig be&dx. , ara eischte van my, dat ik het gelukkig plan, 't welk ik verkozen had, liet vaeren. Indien ik de minfte vreeze kon gevoed nebben, dat cie ■Regeeringsvorm, ontworpen in dc Byeenkomst, waer in ik de eer had voor te zitten, de Godsdienstige . Rech.cn van eenige Kerklyfce Mactfchappy by mogclvkheid in gcvaer kon brengen, zou ik. zekciiyk nooft mvnc handtekening daer onder gezet hebben; en indien 'ik nog kon denken, dat het algemeene bewind ooit in diervoegen zou konnen gevoerd worden, dat de vryheid van geweten in gevaer gebracht werd, wecst dan, biddc ik u, overtuigd, dat niemand meer nayverig en begeeriir zou zyn, om een krachtdadig bolwerk te leggen tegen de verfchriklyke verfchynzelen van geestlyke geweldenary en allcrley foort van Godsdienstige vervolging. Immers, gy erinnerd u ongeuvyffeld, wel, hoe meenigwerf ik myne gevoelens in dezen geuit, en verklaerd hebbe, dat een ieder, die zich als een goed burger gcdraegt, alleen voor God verantwoordelyk is omtrent zyne denkbeelden in 't Godsdienstige, en befchermd behoord te worden in den eerdienst, welken hy aen de Godheid, volgens dc ingeving van zyn eigen geweten, verlchuldigd is. Terwyl ik my met genoegen erinnere, dat de Godsdienstige Maetfchappy, waer van gy leden zyt,. door geheel Amerika, in 't algemeen, en "bynaeensgezind,ftandvastige vrienden der burgerlyke Vryheid, en onbezweKene bevorderaers onzer roemryke omwenteling opleverde, kan .ik.niet nalaten te geloven, dat ook deze getrouwe voorftanders zyn zullen eener vrye en werkzaeme algemeene Regeering. In deze aengenaeme verwachting, verblycleik my, hen te konnen verzekeren, dat zy zich mogen verlaten op myne beste wenfehen en pogingen ter bevordei'inge van hunnen voorfpoed. „ Zyt intusfehen verzekerd , myne Heeren! dat ik een gepast gevoei hebbe van uwe vuurige Gebeden tot God, om myne tydelyke en eeuwige gelukzaligheid. Ik ben .- Myne Heeren! Uwlicder Gehoorzacmfte DSenaer * GEÜRGE WASHINGTON. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Duitschland.. B. N. G. Schreger Fragmenta Anatomi** et Phyfiologica, fase. I. Leipzig by Koehler 1791. 56 blz. in 4to. met 1 Plaat, Dit werkje bevat gewigtige Waarnemin¬ gen* omtf ent de fynere Ontleedkunde en de Natuurkunde vsoAzxx mensch. In zes hoofdftukken handelt de fchryver over de watervaten in de hersfenen,over den rpierachtigen rok der watervaten , over de vereniging der bloedvaten van dc lyi'moedermet die van de moederkoek, over het rutt der fchildklier, en ovctv het uizuigend vermogen der bloedaderen. Meu ziet met verlangen een tweede, ftukje tc gemoct. H.L.Z. Gefchichte eines Apothekers, odér einige entdéekte und zit entde-jhep.de Betrügereyen vleier Apotheker. Kin Beytrag Aerzte n:\iPorizeyzurAufmerkfamkeit zu reitzen. Frankft. 1791. 32 bladz. 8vo. Dc lezing van dit werkje kan Overheden eii Geneesheren oplettend maken op de menigvuldige vervalfchingen der Apothekers, en het ongenoegzame aantonen van het gewone jaarlykfche onderzoek der Apotheken, op zommigc plaatfen georuiklyk. H.L.Z. J. F. iFurm, Gefchichte des neuen Planeten Uranus ,fammt Tafeln fiir désfen heliocentrifchen und geocentrifchen Crt. Gotha by Ettinger 1791. 180 blz. 8vo. Dit werk bevat ene naauwkcurige opgave cn befchryving van alles, wat tot hiertoe omtrent dc nieuwe Herfchclfchc Planeet bekend of ontdekt is. By dc tafelen cn astronomifche Kaarten is ook ene Latynfche uitlegging gevoegd. G. G. A. M. Lang, Rudimenta do&rinae de Peste , quibus additie funt Obfervationes pestis Trans-Sylvanicae Anni 1786. Offcnbach by Weifs en Brede 1791. 124 bladz. in 8vo. Dit werkje over de Pest is zeer lezenswaardig en belangryk, daar de Schryver uit eigene ondervinding deze Ziekte befchryft, en de beste ge-necswyze opgeeft; en ook hier en daar, naar 't fchynt, met grond afvvykt, van het geen Samoilowitz en anderen hier omtrent geboekt hebben. G. G.A. Ueber die Geduld, bezonders des Arztes am Krankenbette. Frankf. a. d. M. by Gebhard en Körber 1791. 48 Wadz. 8vo.' Deze Verhandeling,, gefchreven ter gelegenheid der 50'jarige Ambtsvierir.g van enen verdienstelyken Geneesheer, verdient zeer, door jongen Artzen gelezen worden, daar zy zeer nuttige op lange ondervinding fteunende lesfen behelst, voornamelyk tot het uitoefiènen van geduld en infehiklykheid by het ziekbed. G. G. A. J. F. Blumenbach uber den Bildungsftrieb, dritte aujlage. Göttingen by Dieterich 1791. 116 blz. 8vo. Deze Verhandeling , welke ook in ons Vaderland door ene Nederduitfche Vertaling bekend is, is in den tcgenwoordigen nieuwen druk aanmerkelyk veranderd en vermeerderd. G. G. A. Annalen der Botanik von P.UJteri, iftes flück. Zurich 1791. 203 bladz. 8vo., In plaats van het bekende JMagazin fiir dia Botanik, waar van de Schryver met den Hr. Romer-12 ftukken uitgegeven heeft,.word thans het tegenwoordig tydfchrift, welk op dezelfde wyze gefchreven is, door Dr. Ufieri alleen uitgegeven. G. G. A. J. J. P. MoldenhauerTentamen in Hifioriam Plantarum Theophrasti. Hamburg by Hojfmann ngi. 151 bladz. gr. 8vo. De Schryver van dit Werk toont de regte vereuchten tot de bearbeiding van Theophrastus te bezitten, naamlyk ene oordeelkundige taalkennis van het Grieksch, en bedrevenheid in de Kruidkunde. Ook heeft hy een behoorlyk gebruik gemaakt, zo wel van andere oude Kruidbefchryvers, Dioscor'des, Galenus, Ariflêtelfs, als van de werken der latere Natuur-onder- zoez  C 4-5 >j «öêkers. Ook verfpreid dit werk in de daad reeds niet weinig licht over de Kruiden en Geneesmiddelen der Ouden, en byzowdér van Thcophrastus, welke onder alle overigen nog de meeste opheldering irodig had. G. G. A.. -Europaifche Fauna,. oder Naturgefchichtè dèr Europhifchen Thiere, in angenehmen Gefchichte und Erzahliingen fiir c:ll;rlèy Lefervorziiglich fiir die Jagend, von J. A. E.Göze. Iftc deel. Lcipz. by Weidmaim en Reich 1791. 486 blz. 8vo. Deze Natuurlyke Historie der Europifchc Dieren van den bekenden Predikant Gö-ze, is in enen zeer aangcnsincn onderhoudenden ftyl gefchreven, en dus zeer gefchikt , om den fmaak voor dit Wetenfehap meer en meer uit tc breiden. Intusfchcn vinden ook meer gevorderde liefhebbers, hier op vele plaatfen bciangrykc en nieuwe Waarncminjen. Dit eerfte deel bevat deeerfti afdelingen van de Zoogdieren, naamlyk de Primates van Linnteus cn de Roofdieren. G. G.A. Obfervationes Botanicae , quibus plantte India Occidental'is , attaque Systematis Vegetabilium IllUJirantur, eartrmque CharaSleres pisjim emendantur, auclore 01. Swartz. 4.24 blz. 8vo. met it Platen. Erlangen by Palm 1791. Dit werk behelst béfchryvingen cn afbeeldingen van zeldzame Planten, welke de Schryver deels zelf in de West-Indien vergaderd , deels in dc grote Verzamelingen van gedroogde Planten van Banks en Smith in Engeland gevonden heeft. Een andere hoofd verdienste van dit Werk is, dat de Schryver vele oordeelkundige verbeteringen levert van de Geflagt- en foort - kenmerken van Linnaus. G. G. A. Momenta qutedam ad comparationem pathologiae humoralis cum nervofa; Disfert. quam, prafide Me'tzgero, defendit H. N. Goldfchmidx. Koningsbergen 1791. 18 blz. 4to. Deze Akademifche Verhandeling bevat oordeelkundige en gegrondde aanmerkingen over het thans algemeen zweevende gefchil tusfehen die Artzen , welke een kwaden aart der vogtcn, in 't menschlyk lighaam, voor de oorzaak der meeste Ziekten houden, en dezulken, die, met verwerping van alle bedorvene ligbaamsfcppen, alleen de gefteldheid der vaste deelen, en vooral der Zenuwen, als oorzaken van Ziekten in aanmerking nemen. K. G.A. Nachricht von einer fódlichen Krankheit rtach dem tollen UunAsbisfcn, nebst einer überficht der Zufalle der ivuth bey Hunden und Menfehen &c. von Jof. Fehr. Götingen 1781. 8vo. De Hr. Fehr geelt hier een uitvoeri;>' bericht van een in vele opzichten merkwaardig geval van enen Geneesheer te Munfler, die 15 maanden, na dat hy van zynen eigenen dollen hond , (die echter op denzelfden dag nog water gedronken had) gebeten was, aan ene watervrees ftierf. Gp dit verhaal volgen gepaste aanmerkingen over de tekenen der Hondsdolheid, dc beste wyze om deze vreesfelykfte aller kwalen voor te komen, en de gebetene menfehen voor de watervrees te beveiligen. K. G.A. J. E. Wichmann, Beytrag zur kenntnifs des Pemphigus. Erfurt by Keyzer 1791. 16 blz. 4to. De Hannoverfche Lyfarts Wichmann befchryft hier een merkwaardig geval-van de zo zeldzaam voorkomende Pemphigus of Blaar-ziekte. In gevolge zyner Waarneming houd hy dezelve niet voor ene hete ziekte maar rahgfchikt dezelve onder de Morbi Chronici. K. G. A. S. G. Vogel, Kurze Ar.leitung zum gründlichen Studium der Arzneywisjènfchaft. Stendel by Franz en Grosfe 1791,208 blz. S.'O. Een zeer gcfciiikl Handboek voor jong« lieden die" zich aan deGenee-kur.de wfitsn toewydeu, ter inrichting hunner Sttidicïi. De naam ven Vogel is voor 't overige ter aanpryzlng génocg. K. O. A. James Bftice Reizen in das Inner en von Afrika nach Abysfinien 'tin die Qttellen des Nils. —Aus dem Eng/'fchen mit noihigér Abkuriüng. in das Deutfche uberfetzt von E. W. Cuhn , 2 Banden, in 8vo. (60 V.) mit 2 Charten. Anhang zu Bruce Reizen, weisher Be'richtigungen und Zufitzen aus der Naturgefchichte, von y. F. Gmeün und aus der alten befjr.ders orientalifchen Litteratur von verfchiedenen Ge,'ehrten enthalt. (3 v.) Leipzig in Commisfion by J. A. Bartk 1791. De Rcisbefchryvihg,. waar van wy hier een Uittrekzel bekend maken, was zo omflagtig cn niet zo vccle overtolligheden aangevuld, dat men tc rade wierd, 'cr een uittrekzel van te vervaardigen. Bruce was gewis een geleerd man, maar het ontbrak hem in zonunigen opzigten aan kunde in die dingen, welke volftrekt noodzaaklyk waren ,, ter bereiking van zyn oogmerk. Uit .dien hoofde is het, dat zyne Reischbefchry ving, wel is waar, zeer veele fraaye aanmerkingen cn tot nog geile:! onbekende berichten behelsd , maar voor 't overige onregelmatig, wydlopig, en vervelend, opgefteld is. Een uittrekzel was uit dien hoofde in dit geval een wenfehelyke zaak. De Vertaler heeft, zoveel het hem doenlyk was, order en zamen, hang in het werk zoeken te brengen. Met de Gefchiedenis van Zyne Reize word een aanvang gemaakt; al het merkwaardige wat den Heer B'-uce op zyne Reize van Engeland af töt aan zyne terugkomst te Marfeille ontmoet is, word beknopt verhaald. Daar op volgen de byzonderce Verhandelingen : de eerfte over de aardrykskundc van Abysfinien ; de tweede over de zeden en gewoontens van dit volk ; de derde over den Godsdienst cn de Befnyding der Abysfmiers ; de vierde over den ftaat der Wetenfchappen ; de vyfde behelst de Natuurlyke Historie van dit Land; en de zesde de Omwentelingen en onderfcheide bewoners van Abysfinien. Hier vind men in 't kort en in ene geregelde order alles, wat in het oorfpronkeiyk door 5 delen verfpreid, gevonden word. Het Aanhangzel is door zommige Geleerden in Duitschland vervaardigt.— Dc geleerde Hofraad Gmelin , in Göttingen, heeft het geen tot de Natuurkunde behoord, 'er byvoegd — en de Taalkundige aanmerkingen is men aan andere vcrfchuldigt. Iii 't algemeen is dit Werk belangryk voor den geletterdenen tuw derhoudend voor den ongeletterden Lezer. Th- Ann.. Nederlanden. Stoffe en Geest, of bedenkingen wegens den aart der Ziele, en de bewyzen voor haar onfterflykheid, door Otto Bernhard van BoRdte, geheime Krygsraad des Keurvorsten van Saxen. Bchalven het Voorwerk 151 bladz. in g?. 8vo. Te Amftcrd.mr by A. Fokke Simonsz. 1791. De Schryver van dit Werkje behoort onder die zielkundigen, die het wezen der ziel niet reheel voor onftoffyk houden, maar als ten naauwften ja onaffehcidbaar verknogt met eenig fyni ftoflyk bewerktuigd omklecdfel. Na enige voorlopige aanmerkingen , ftrekkende inzonderheid ter opheldering van enige dikwerf voorkomende bewoordingen, zo als, geest, ziel, enz. ftelt hy,in de eerfte afdeling, enige grondregels voor over den verfchillendeji aart van ftoifeen geest, door welk laatfte woord F 3 hy  C 45 ) ïiy in het algemeen maar alleen verftaat de krachten, die oorTprongelyk aan de ftofFe eigen zyn. Hier uit leid nu de Schryver af, dat, daar deeze geesten ooK eindige wezens zyn, zy ook uitgebreidheid moeten bezitten, om dat, zegt hy, een eindig wezen zonder uitgebreidheid een onding is, 't welk geen beftaan altoos heeft. De menscblyke zielen, zullen ze dus ook beftaan en werken kunnen, moeten vereenigd zyn met een fyn ■bcklecdfcl, geleider, vehiculum,, voorwerp, of hoe men het bclieve te noemen, en dit is .een uitnemend fyue ftoffe zo als .dc lichtftoffe b. v. of de cether. Na hier nog iets bygevoegd te hebben over de wyze van voortteling der zielen., en het onder fcheid tusfehen de inenschlyke en dierlyke ziel in hetredengebnük beftaande, gaat hy over tot de twede afdeling, waar in hy de tegenwerpingen ,tegen deze zyne grondregels tragt uit den weg te ruimen, en wel inzonderheid deze : is de ziel met ftof vermengd, dat is, itof zelf, dan is zy uitgebreid, deelbaar, en dus niet onfterflyk. — Zyne oplosfing .komt daar op neer, dat ftoffe juist geen lighaam is, en dat het gevoelen, dat het wezen der lighainen alleen in uitgebreidheid befta , cn dus deelbaar zy in 't onbepaalde, alleen .een wiskunstig denkbeeld is, niet tocpaslyk op dadelyke ftoffe. Het komt hem wydees ook ongexymd voor j dat de zielen telkens by elke geboorte nieuw zouden gefchapen worden, welker oorfprong hy , op ene meer rcdelyke wyze .meent te kunnen afleiden, uit de lydcnd werkende krachten, (zo als hy zich gelieft uit .tc drukken,) die,met elk Jkeempje van den aanftaanden mensen verbonden zynde, met het zelve nader ontwikkeld worden. Deze tegenbedenkingen dus, naar zyn inzien, genoegzaam opgehelderd hebbende,, gaat hy over tot de derde afdeling, handelende over de onfterflykbeid der ziel. Deze nu , gelyk ligt te denken is, leid de Schryver eniglyk af uit de voortreflykheid der nienschlyke .natuiir boven de Dieren, en het ongerymdc, dat God zulk een meer voortrefiyk wezen alleen voor .zulk een kort .beftaan op deze aarde zou gefchapen hebben ; terwyl .hy dan ook ftclt, dat de dieren, als geen .redelyk vermogen nog bewusthud van het voorledcne of. toekomende bezittende, niet onfterflyk zyn, gelyk •de menfehen. Voor het overige denkt hy , dat de .ziel niet zou kunnen overblyv.cn, indien dezelve niet ene gemengde zelfftandigheid ware; maar dat deszelfs eigendomlyk fyn lighaam .of beklcedzel, 't welk mede overblyft, eigenlyk de oorzaak is, dat dezelve hare pcrfoonlykheid behoud: welk gevoelen hy verder uit de H. S. inzonderheid uit de Brieven van Paulus, alwaar van een geest, ziel cn lighaam,, van een gcestljk lighaam enz. gefproken word , tracht te Haven. Deze afdeling befluit hy met enige aanmerkiniicn over de toekomende bclonintren en ftrcffen, welke hy , ingevolge zyne Leibnictiaanfche bepaling van Gods rechtvaerdighcid door wyzc goedheid, ftclt dat eniglyk beftaan zullen in de natuurlyke gevolgen der zcdelyke bedryven ; en dat dus de eerfte ftceds zullen toenemen., terwyl de laatften uit haren aart zullen afnemen ; daar het gevoelen der eeuwige ftraffen, volgens hem, niet alleen ten cenemnale ftrydt tegens Gods oneindige goedheid, maar zelfs hoogstfchadelyk is aroor de bevordering van deugd en goede zeden. Het gehele werkje word beflotcu door ene vierde afdeling, waar in de Schryver het gevoelen van ene trapswyze cpklimaning in het gefchapene, van de inwoning der andere waereld ibollen , van het beftaan cn de gemengde natuur van audcre verAandi^c wezens, Engelen, cn eindclyk. van de volftrekt zuiver geestelyke natuur van den oneindigen God, tracht aarmeemlyk te maken. Zonder ons over de waarheid of onwaarheid van des Schryvers gevoelens eenig-ftns in te laten : zyn wy echter van oordeel, dat dit vverkje niet geheel zonder vrucht van den onpartydigen waarheidminnaar zal gelezen worden. Immers, uitgezonderd enige duisterheden voor minbedrevenen (in Schriften van dezen aart niet zo gemaklyk te vermyden,) .en uitgezonderd nog, enige .zeer zonderlinge, zo niet dwaze wyze van uitdrukken, zo als geest, animamens, lydendwerkende krachten, flamkrachten en diergel. draagt het zelve over het algemeen de kenmerken van een juist oordeel, zynde in ene zeer geregelde orde,, zonder overtollige wydlopigheid, voorgedragen: zo dat het zelve misfehien den brand ontkomen is, die des Schryvers overige ^Schriften, volgens zyn uitdtuklyk bevel op zyn fterfbed, hebben moeten ondergaan, zo als ons het voorbericht meld. Dc Boekverkoper J. B. Elwe, te Amfterdam, heeft gedrukt en thans begonnen uit te geven, de eerfte delen der Letterarbeid van het Genootschap ter bevordering der Heelkunde, in den jare 1790 alhier opgericht. Het eerfte deel der Verhandelingen , door onderfchciden Leden dezer Maatfchappy .aan dezelve medegedeeld, beflaat, behalven den tytel., opdragt en voorrede, groot LXIV pagina's, 248 bladz, letterdruk, met 6 ingevoegde Platen. De Foorrede van den Heer Secretaris van Gesfrher, bevat het Ontwerp der Wetten des Genootfchaps ; de Acte van goedkeuring en bercherming der Groot Achtbare Regerings Leden; ene optelling der medegedeelde Stukken; de Redevoering van den Hoogleeraar Bonn, als Voorzitter, by het openen der eerfte algemene Vergadering gehouden ; liet verllag van het verhandel| de op dezelve, en het bekronen der Prysverhandeling van deu Heer W. Leurs ; het opgeven van nieuwe Prysvragen, en voorftcllen van nieuwe Leden ; en het befluit omtrent het houden der driemaandclykCche Vergaderingen, in de kleine Gehoorzaal van het Atheneum llluftre, daar toe door Heren Burgemeesteren °n Curatoren van het zelve toegeftaan : waar op de Naamlyst volgt der Edele Groot Achtbare Heren ProteSlores, en die der befturende en verdere gewone Leden des Genootfchaps, naar de dagtekening hunner deelneming gcran^fchikt. De inhoud der Verhandelingen van dit eerfte deel betreft de volgende onderwerpen : 1. Waarnemingen, wegens het gebruik van den Tampon in dc bloedvloeyiugcn der Baarmoeder: door j. IJ. Galiandat. II. Befchryving van ccn werktuig voor de tegenwillige afloping der Pis: door li. P. Swagerman. III. Verhandeling over ene byzondere wanfehapenhcid der Pisblaas en Teeldelen, by een mnnlyk kind van één cn een half jaar waargenomen.: door PV. Leurs. IV, Verhandelingen en Waarnemingen over verfcheidene Heelkundige onderwerpen; als: over de afzondcrJyke ontwrichting der kleine Elkpyp; over ene nieuwe en zeer gemaklyke manier om dc Pypzwcercn van den Aars, door binding te genezen ; Bydragen tot de Historie der Steenfnyding van Jan ffansz. de Lood; Waarnemingen, betreffende het gebruik van den fcherpen geest des Zeezonts in Vleeschgczwellen ; en Waarnemingen, aangaande dc behandeling der ontwrichtingen van bet Dycbcen , cn der Breuken zo van denhals dezes beensj als des groten draayers : door D. v, Gesfcher. V.. Waar-  C 4? ) Waarneming ener onware flagader breuk aan den Arm: door TL W~ Krkgir. Vh Waarneming eens foHeefgat rokken haofds: door A. C. th Boer. VII. Waarnccming van een aanmerkelyk beenbederf der UI.ine Ellcpyp : door denzclfdcu Heelmeester. VIII. Ontleed- cn Heelkundige aanmerkingen, en onderzoek ener algcra :né ooTzaak van verfchillende wanltalü'ffhedèh der Pvoede en Pisblaas : dow '2t Bonn. IX. Bericht van P. TVestingh, wegens ene verzworene Licschbreuk, gevolgd van een kunstigeri Aars, en zware maar zeer gelukkig geredde toevallen derzelvc: medegedeeld door yi'. Boni:. Het deel der Fiysverha;:del':ngen, voor het jaar 1791. bevat het bekroond. Antwoord van den Hr. fV^Leurs,,groot240blz. waar in het onderwerp der opgegeveno Vrage,. over de Kropkliergezwellen, ten aanzien van derzelver I. natuur, II. oorzaken, III. kentekenen, IV. gevolgen, en V. genezing, in ccn geregel le orde word voorgedragen. De Prys dezer beide Boekdelen , in 8vo. is dc volgende : die der Vcrhtndeiingcn cn Waarnemingen, ƒ ai: 18':— cn die der Prysverhandelingen ƒ1:8: — TE K E N I N GE N en PRENTEN-.. L- O n d e. n. zwarte. k u n s t". Twee Landfchappcn, in Medaillons, na W. Tomkins, "door C. Tomkins, hoog 19 , breed i6j duim , elk 6 fch. The a*>g+y Farmer ; — Hbys fksitinjr; — Boys ba- thing ; en Boys robbing an Orckard; — vier aangename Platen, nu- G. Mor land, door E. Saott, hoog 15, breed 18 duim, elk ik, fch. Rofalind, Oliver and Cclia; na TV. Hamilton , door P. TV. Tomkins, in medaillon, hoag 17, breed i8§ duim, 15 fcheil. The prefervation of St.Paul from Shipwreck, (Paulus ontkomt de Schipbreuk,) uitmuntend door F. Bartolozzi, na West gegraveerd, hoog 30 , breed- vf% duim, 21 fch. Prince. Arthur giving welcome to the Arch-Duke of Auflria, na W. Hamilton, door J. Ogb'orne, hoog 14, breed 17 duim , 15 fch. The Dut chefs of C roming out of the cavery, en The Dutchesf of Cl giving hef daughter to Coun'f Beltnire; twee Ovaalltukken, na- J. F Rigaud, door L. Schiavonetti en G-Testolini, hoog 15, breed 18 duim, -elk icj fch. December, en April, twee Medaillons, door F, Bartolozzi, na W. Hamilton, hoog 15, .breed 12 duim, zamen 15 .fch. NARIGTEN en BY ZONDERHEDEN,. t ot d B n handel en sc11£epvaai! t , l an b- e n veebouw, als mede de huishoudkunde, h a n .d w e r k.e n en fabr.1e k.e n , u.etrekke lïk. Gedurende het jaar 1791. zyn in de Haven van Cadix binnen gelopen 636 Schepen :. als 116 Franfche, 180 Engclfche, 104 Portugeefche-, 90 Amerikafche, 80 Holland, fche, 46 Dcenfehe en 25 Zweedfche Koopvaarders. Uit de Spaanfche Bezittingen in dc West - Indien - zyn aldaar binnen gekomen 176 Schepen, nevens één uit de Mini/la* aan boord gehad hebbende, zo aan gemunte als ongemun» te Gouden en Zilveren Speciën, 25 Mill. 788,175,Ryksd.. prys der granen. ROGGE.- HatEastïTARW. Het Last- Ggld. Ggld. Pruisfifche . . 90 air»-Poolfe bonte en witte 155317; Koningsberger . . 88aio8 Dito rode . . 1503170 Pommer, Colb. en SÊett. 94310aW3rder, Heugfe enElb. 1503170 garst,haver,boekw. Koningsberger . . 145 3160 Vriefche Winter . 70 a 94. Vriefche . . I3oai6o Zeeuwfche Overm. . 85 a 91 Bovenlandfche . 146 a 156 Brouwhaver . . 70 a 8» Vooriandferode . 130*160 Boekw.Amesf.enGooil. L.20 3 23: Zeelandfche . ij8a 172 l Dito Brab. en Vlaanu?. L. OLY, traan en fa ar den". Koolzaad,. Zeeuwsch en .Raapoly, d'Aam /söjajfjl Overm. 't Last 0C33 336 dito Lyn . . . ƒ 34^34! Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 44 a44j van 5 fch. . . J 6Ja7j. WalvischTraan,'touart. Hennipzaat J\ / 6 a i\ van 12 Stek. . 'f 78 Dito rode . . / 57asJ' WISSEL-COURS. Madrid op-Ufo van Londen, zigt R 36,11,1» ' 2maand. §94! dito op 2 m. .'- §36,8,7 Bilboa % 94s Hamb. zigt . ft. 34J Cadix 94§ dito % m. . ft. 34J Sevilien . . $ 94I Altona,zigt ft. 34g Lisfebon . . $ 50 dito'2-m. . ft. 34J Venetien . $ 92J Breslau,6 w. dat. ft. 45* Genua . .. * $85! Wenen, 6 w. dat. ft. 35 Livorno . . . § 92£ Antwerpen pCt. 5. verfi. Parys, 2 m- . . § 32^ Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . ^ 33r Brusfel .. pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . & 321 Zeeland . pCt. 3 veri;. dito t m, , . $.33 .Rotterdam .pCt. J,  I 4« ) specie-cours. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 2* tot 28 January 1791. te Hamburg, fHoogfte ftand 28, 2§. den 22ften. Barom. < Laagfte . . 27, 4. den aóften. L Gemiddelde der gehele Week 27,9,3 Therm. fHoogfteftand 5°. 's Middags van den 2 7ften. Reaumur. < Laagfte 8|° onder o. 's Morg. van den 22ften. L Gemiddelde der gehele Week 1 grad. Heerfchende wind Z- O. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. Baren Goud, per Casfa ƒ355. • • pCt. 6£a 6§- dito, per banco .... pCt. NieuweDuk.perft.uk ƒ5, 7 Nieuwe Louis d'or 11,10,16, Oude dito . . ƒ 5, 63 Zonne Piftol. . ƒ11,4 Franfche Piftol. . . ƒ 9» 5 Croix de Malta ƒ13,3 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . ƒ 11, 7 Lunenb. dito . .ƒ9.5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,6 Spaanfe dito . . ƒ 9, 4- dito Grof . . J 25, 3 Guini.es . . . ƒ11,16 Agio van de Bank f pCt. Souvereine . . ƒ15313 Amsterdam, den 6 February 1792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden, gedurende de laastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam 163: cn te Haarlem 35, onder welken laatften 9 beneden de 12 Jaren. In dc Maand January 1792. zyn, binnen Alkmaar, everleden 28 Perfonen , als: 4 Mannen, 4 Vrouwen, 7 Jongens en ^Meisjes; hier onder 2 doodgeborenen, 12 beneden 't Jaar, 4 van 1 tot 5 Jaren , 3 van 5 tot io , 2 van 20 tot 30, 1 van 30 tot 40, 3 van 40 tot 50, 1 van <5o tot 70 Jaren. Gedurende dezelfde Maand, zyn binnen *s Hage en de Jurisdictie van dien, overleden 99 Perfoneu. Lyst der Geboornen, Gestorvenen en Gehuuwden, in denjarei79i. in onderfc/ieiden Steden. Getal der Geb. Geftorv. Gehuwden. 'Amfterdam 5176 8070 2671 Briel 15° 76 57 Gouda 441 368 125 Groningen 8548 721 299 Haarlem 738 650 210 • Hamburg 2746 3391 1024 Koppenhagen 3359 3649 Leeuwarden 384 • 203 Leyden 1044 914 i83 Londen 18496 18760 Maasfluis 168 152 Middelburg 839 63Ó Rotterdam 1786 2029 «33 1 Schiedam 3°3 4*9 97 Utrecht 751? 633 Wenen 11022 13097 2663 baro- thermo- I streek 1792 me- , meter. I der luchtsge- Febr. ter. ' Noord] Zuid. | wind. steldheid. I 29- 7 45 47 I Z- 7" W* omtr- betrokken, IJ 29. 8 50 51 w.z.w. Nam. bew. 's Av. (29.10! 46 45 z.w.t.z. zeerwindrig. f29.roi 48§ 49 z. z. w. Voorm. bewolkt, 2. < 29.10 53 55 ■ verder betr. harde (_29.8 51J 51 i wind,'sNagts ftorm, ("29- 9 43 f 43 v/. 29.10 44§ 511 wolken, zeer I29.10Ï 42 42 w. t. «. hardew.na. f30. o 42§ 43 n. w. 1 a.) ao. 1 43-ï 50I omtrend helder, ^ ) s °0f zeer windrig. (.30. 1 39 * f30. Of 40| 411 N. t. W. 30. o* 44 46 n. w. omtr. betrokken. / 30. o 37§ 37 ( 3°. o 35 34 z. z. w. / ) " „ . . r.i omtrend helder, 6A 29.11 44 54Ï 'sAv. betrokken, (29.10! 415 42 | Ciq. 8 453 I 4Ö| I w.z.w. | 7. 29. 8 48 4jf z.w / 29. 6 49 I 48! I z.w.t.z. | 6 Hoeveelheid van gevallen en uitgewasemd Water. Te Alkmaar. ■Gedurende de maand January f792. Gevallen 39 Lynen: Uitgewaasfemd 9 Lynea.  ï792. No. 190. ALGEMENE KONST* en LETTER-BODE, VOOR MEER- EN M1NGEO EFFEN DEN. Vry dag den 17. February. Dit No. wordt met de twee Platen, aan de gewone Lezers van dit Blad, voor den gewonen Prys van g ftdog, buiten dezen, voor niet minder dan 5 ft. afgegeven. BERIGTEN. GR O O T-BRITANNIEN £S4BSfll 0]gens dc jjaUerc Waarnemingen van Dr. Het— 1\T m fcliel is de uisfcnenruimte der beiden, onlangs V W 'door hem ontdekte, Ringen van Satunius (jsie ^^=M onze vorige No. 184.) van 996 Mylen: door welke hy zeer duidelyk den hemel kon befchouwen. — Ook heeft hy bevonden, dat de middellyn des buitendien rings 80,710 mylen bcflaat : 't geen, volgens de aanmerking van den Franfchen Sterrekundigen de la Lande, 10f. groter zoude wezen, dan ze tot heden is waargenomen. De Commisfie voor de opregting van het Gedenkteken voor den overleden Hr. Howard heeft reeds, uit de daar toe ingeleverde modellen, hare keuze bepaald, en te gelyk bcflotcn, dat het zelve door den Bouwmeester Bacon, onder het opzigt der Koningl. Akadcmie, zal worden vervaardigd. Het zal in de St. Paulus kerk geplaatst worden, en tot een wedergü dienen voor het Monument van Johnftone. Het zelve zal beftaan uit de Beeldtenis van den Menfchcnvriend, levensgrootte, geplaatst op een voetftuk, waar op een Bastaard IcvenQBasreliefj zinfpelende op zyne deugden. De kosten alleen van 't Beeld worden begroot op 1100 Guinies, en die van het voetftuk «n het Reliëf op 200 Guinies. In een gedrukt Stukje, dezer dafen, door Dr. Priestley in 't licht gegeven, cn welks ii ho.id betrekking heeft j tot de plundering, te Birmingham „ waar bv deze Ge j yjll. CEEL. leerde) zo veel geleden heeft, vind men een naauwkeurige lyst van alle de Papieren en Handfchriften des Dokters, 'die, ter dier gelegenheid, tot geen gering nadeel voor de Wetenfchappen, verloren geraakt zyn. Behalvcn des Dokters Testament, Huisfelyke Rekeningen en Quitamien, teld hy de volgende Geleerde Schriften op: 1. Zyne Dagregisters, zedert het jaar 1752. door hem gehouden, en vervattende de Byzonderheden , hem en zyne verrigtingen aangaande, van genoegzaam eiken dag. 2. Ettelyke grote Boekdelen met Adverfaria of Aantekeningen; zynde de vruchten van zyn lezen, zedert hy met oordeel daar aan begonnen was. 3., De lyst van Zyne wysgerige Proefnemingen, zo reeda gedaan, als nog in' 't werk te ftellen. 4. Alle zyne Kerkredenen, Gebeden enz. 5. Ene Paraphrafe, met aantekeningen, van het gehele Nieuwe Testament, behalvcn het Boek der Openbaringc. Deze Papieren waren na genoeg in't net gefchreven, oni naar de Drukpers tc gaan. 6. Ene nieuwe Vertaling van dp pfchuen, de Spreuken van Salomon en diens Prediker. 7. Een reeks van Brieven aan de leden der Nieuw Jcrufalemfche Kerk (of aanhangers van Zwedenburg) waar van echter -enige aflchriftcn gered zyn. 8. Levensbyzonderheden van hem zeiven, om na zyn. dood in openbaren druk te worden uitgegeven. 9. Brieven van Vrienden en Correspondenten. ro.. Een kort berigt aangaande de Perfoneri, die inzyA Bio;;rafifche Kaart voorkomen. 11. Ophelderingen omtrent Dr. Hartlefs leer der Maatfcbappelykc vereniging. G la. Les-  ( 50 5 12. Lesfen over den Regeringsvorm, Wetten en Gefchiedenis, van Engeland. D UI 7 S CHLAND en naburige Ryken. De Kantiaanfche Philofophie heeft,zedert 2 jaren,weiBig nieuwe Voorftanders gewonnen. De beroemdfte wysgeeren van Duitschland, Fe der , Eberhard, Abel, ffyishaupt, herder, Planner, Meiners, Schwab, Reimarus, Selle, Flati, en anderen, verklaren 'er zichbyaanhoudenheid tegen in hunne Schriften en in hunne Academifche lesfen. De Voorftanders der nieuwe Wysbegeerte, waar onder echter ook vele mannen van naam: alsReinhold, Jacob, Ewald, Schutz, Rehberg, Schmidt en Schulz, klagen intusfehen nergens meer over, dan dat men Kant niet verftaat, of niet wil verftaan. Qp de Academiën van Jena en Halle, word de Metaphyfica, door eenige Hoogleeraren, volgens de Kantiaanfche Leere gehouder. Doch op de Hogefchool van Koningsbergen, word deze nieuwe Leer, volgens dén CatalogusPróieetionum voor den winter van 1791. niet voorgedragen, en Kant zelf houdt daar zyne Metaphyfifche lesfen over Baumgarten. De Schryvers van de Jenaifche allgerneine Literatur-Zeitung, en van de Königsbergifche ■ Gelehrte Anzeigen, zyn Voorftanders van Kant, terwyl de overige Hoogduitfche Journalen hem minder gunstig zyn.. Een der gemelde Voorftanders van Kant tragtte onlangs de leer van dezen Wysgeer in een afzonderlyk werkje te verdedigen tegen de zwarigheden , die men daar te^en gemaakt heeft. Hy troost zich over den weinigen Voortgang dier leer, met het voorbeeld der lotgevallen van de Leibnitiaanfche Philofophie, die- ook in den beginne door velen der toen levende Geleerden uitgekreten wierd voor een zamenftel van onbewezené Onderftellingen, van Spinozistifche en Cal balistifche dwalingen, en als den weg banende tot ondermyning des Kristendoms, tot Ongodsdienstigheid en Godlochening. Voornamelyk berispt hy dezulken, die beweren, dat Kant zieh zeiven nu en dan zoude tegenfpreken. „Hoe zoude het mogelykzyn," zegthy, „dat een man zich zeiven zoude tegenfpreken, „die zyn gehelen leven aan de wysgerige Wetenfchappen »heeft toegewyd, en die rustig durft beweren, dat alle tot „hier toe. zmgmomene,Metaphyjica volftrekt gemMeta„phyfTca is ?" Het mangelt ook niet aan Spotfchryvers op de Kantiaanfche Philofophie. Hetgeestigfte van allen,'t welk Kant zelf zegt niet zonder enig genoegen' geleezen te hebben, is de Kritik der Schonen Vernunft,von einem Negergedrukt te Fez en, Marokko, by de Broeders Ulepp, 180O. NEDERLANDEN. Middelburg, 6 Febraary. De Ed. Achtb. Regering dezer Stad, heeft den Hr. Adriaan van Soungen , ■J, 4 M- Med. & Phihf. DoStor, en praktifexend Ge¬ neesheer alhier, aangefteld, tot Lector der beoeffenende Verloskunde; zynde het voorname doel dezer aanftelling, om dtfze Stad, in 't vervolg, van beter ond'erwezene en bekwamere Vroedvrouwen te voorzien: gelyk dan ook tevens, by onze Regering, befloten is, dat zulke Vrouwen alhier , als, in 't vervolg, admisfie ter beoeffening der Verloskunde zullen vragen, behalven de Verklaring van het Collegie van Stads Geneesheren en Heelmeesteren, ook nog een bykomend getuigenis van opgemelden Leftor moeten inleveren, nopens hare bekwaamheid, en daar en boven gehouden zullen zyn, zelfs na het bekomen verlof, zyne jaarlykfehe Lesfen te blyven. waarnemen. Leyden. Den 8. dezer maand Februarv, heeft den Hooggel. Hr. D. G. van der Keessel,^. TJ.D-& Jur. Civ. Prof. Ord. de waardigheid van Rector Magnificus4 der Univerfiteit alhier nedergelegd, met ene plegtige Redenvoering : de Advocato Christiano , d. i. Over een. Kristen Advokaat, of hoe ztch een Advokaat , in het waarnemen van zynen post, als een Kristen behoort t» gedragen: en is in die waardigheid opgevolgd door der». Hoog-Eerw. Hooggel. Hr. Broerius Broes, S. S. Theoli. Do£t. & Prof. Ord. Tot Secretaris van den Akademifchen Senaat is aangefteld, deWel-Ed. Hoogg. Hr. Christianus Henricus Damen , A- L. M- Phil. DoEl. Math. iublim* üt & Archit. Civ. Mil. & Phyf Prof. Ord. BRIEF van den Hr. van MARUM, aan den HKJ. berthollet , Lid van Je Koningl. ^kademie der Wetenfchappen, te Parys , behelzende de Befchryving enes GAZOMETERS (Luchtmeters ), van ene verfchillende zamenfleliing met die der Urn. Lavoisie» en Meusnier , als mede van een Toeflel, om, op ene zeer gemakkelyke en min kostbare wyze, zeer nauwkeurig de Proefneming te doen,. omtrent de zamelt^ Jlelling van het Water, door gefladige branding» ( Uit het Fransch vertaald.) Myn Heer '. Eindelyk ben ik in ftaat om aan myne beloften te voldoen ,' door U de befchryving mede te delen van een Gazometer vaa ene nieuwe samenftelling, waar over ik U reeds, in mynen Brief van 26 January, onderhouden hebbe..De Plaat ■ I. (*) ver-, toond twee van deze Gazometers, aan weêrskanten geplaatst van den Bol, welke diend tot dé zamenftelling van 't Water, door geftadige branding. Deze toeftcl, dien ik in Nov. 1790. voor het Museum van Teylers Stichting , hadde laten beginnen te maken, moest reeds in de maand Juny in gereedheid geweest (*) Wy vinden ons in dezen, door de vriendelyke goedheid der Hrn. Direkteuren van Teylers Fundatie, op nieuw in ftaat gefteld , ons de nodige Afdrukken, zo van deze als de andere Om trek-Plaat, din op kosten dier Stichting, vervaardigd waren, hier agter, te kuan«n by voegen. (Aantek. van «jen. RedafLJ .  ireest zyn, en beproefd, oy aldien ene onvoorziene omftandigJieid zulks niet, gedurende ettelyke maanden , vertraagd hadde. Wanneer gy de Plaat I befchouwd, ziet gy terftond, Myn Heer! dat myne Gazometers veel eenvoudiger zyn, dan die , waar van men zich tot nog toe bediend heeft. Dit was ook «ïyn voornaam doel, toen ik het voornemen opvattede, om de proefnemingen uwer Medeleden, omtrent de zamenftelling van iet water, door geftadige branding van ontvlambare lugt (gas hydrogènè) tc herhalen; vooral na dat ik democilykheid befpeurd ïiadde, om een Gazometer, volgens de zamenftelling der Heren Lavaifier en Meusnier, goed gemaakt tc krygen. Buiten twyffel is het deze raoeilykbcid, gevoegd by de kosten van een zo zeer zamengeftelden toeftel, die de Natuurkundigen tot heden te rug gehouden hebben, om dien, buiten Parys, na te laten maken. Altham aiy is niet bewust, dat dit ergens gedaan is. De beiden Gazometers volmaakt gelyk zynde, zal ik my, in de befchryving van derzelver zamenftelling, flegts tot één daar van bepalen. Het Vat, dienende om de lugt of gas in te fluiten en te meten, waar van ik gebruik maak, is het glas A van omtrent ii duim middellyns , waar van de opening gefloten is, door een koperen dekzel, waarin drie Kranen B,C, D. Op de Kraan B is een koperen Hevel EF gefchroefd, en het ftuk F van dezen Hevel is gefchroefd op een koperen buis,van onderen open, aangeduid door de beiden geftipte lynen GG, en die afdaald in den koperen Cylinder H, welke van boven open is. In het onderfte gedeelte der Kraan B , is een glazen buis 11 vastgezet, die van onderen, digt aan den t od :m van het glas A, open is. Gy ziet dus, dat, wanneer de K aan B open is, de buizen GE, FE, II, flegts één Hevel uitmaken, en dat, ingevalle in A en H water is, waar van de oppervlaktcns niet even hoog, Cf niet in dezelfde horizontale jyn , ftaan, alsdan tic werking van den Hevel, mits deze met water gevuld zy , het water van het een in het ander vat moet overbrengen, tot dat de beide oppervlakten van water, in A en H , volmaakt gelyk ftaan. Byaldien, b. v. het water in den Cylinder H, tot aan dc lyn K, en, in het glas A, tot aan de lyn L ftaat, (de kraan D opengezet zynde, om dc lugt uit het glas A te kunnen laten gaan) dan brengt de Hevel het water uit den Cylinder H, in het glas A , zo lang over, tot 'er geen verfchil meer plaats hebbe tusfehen de beiden oppervlakten. De oorzaak nu der werking van den Hevel, het water van HinA met zo veel meer fnelhcid doende overgaan, (alle andere omftandigheden gelyk ftaande) naar mate het water hoger in H dan in A ftaat, zo volgt hier uit, dat men het overlopen van het water, uit H in A,naar believen kan beduren. En daar deze overtapping van 't water, door At werking van den Hevel, of (eigcntlyk gefproken) de zamenpcrsfing der lugt in het glas A, die 'er het uitwerkzel van is, de lugt uit het glas A door de kraan D doet gaan, zo volgt dan hier uit, dat men, naar willekeur, de hoeveelheid van lugt, die men laat uitgaan, kan bepalen, door het water in H, op onderfcheidene hoogten te ftellen, boven de oppervlakte van het water in A. Gy ziet dus, myn Heer! dat ik, 't geen men persflng (presfwn) noemt, in den Gazometer der Hrn. Lavoifter en Meusn'ier, dat is, de persfing , die de lugt uit den Gazometer doet gaan, bekome, door flegts het water in H hoger dan in A te ftellen. Om nu de hoogte van het water in den koperen Cylinder 'H te kunnen zien, is 'er een glazen buis MM, omtrent \ duim wyd, die daar mede gemeenfehap heeft, en waar in het water zich dus op gelyke hoogte als in H bevindt. Om het ondcrfcheid der oppervlakten in H en A naauwkeurig waar te nemen , diend een yvoren Schaal, in duimen en lynen (Franfche maat) (*) afgedeeld, die vast gemaakt is en hangt aan een ftukje kurk, 't welk boven op het water in MM dryft; en daar dc buis MM zich digt aan het glas A bevind, kan men, door middel van deze fchaal, zeer gemakkelyk het gemelde verfchil van oppervlakten, of de persfing van 't water, welke de lugt uitdryft, zelfs tot op een vierde van een lyn waarnemen. De kraan N, onder aan den cylinder O, die van boven open is, en de kraan P, dienen, om deze persfing op enen volmaakt gely ken graad te houden. Onderftel dat men ene geftadige persfing van 2 duimen hoogte verlangt, dan heeft men , by aanhoudenheid, zo veel waters in H te tappen, dat deszelfs hoeveelheid gelyk ftaat niet de hoeveelheid van water,'t geen deze persfing van 2 duim uit H en A overbrengt. Ten dien einde tap ik het water in den cylinder O, tot op de hoogte van 4 dm. en ik draay de kraan N zo verre open, dat de drukking van water van 4 duimen, die men door de kraan P onderhoud, door deze kraan zo veel water in H doet lopen, als volmaakt gelyk ftaat aan de hoeveelheid van water, welke de .persfing van 2 duim uit H in A overbrengt. De fleutel Q van de kraan N , en de fchaal R_ S, dienen, om aan de kraan N de juiste opening te geven, welke men, vooraf, by proefneming, gevonden en bepaald heeft, 't welk in korten tyd gefchieden kan. De kraan N begint zich te openen, wanneer men de Ccuteï van R naar S draaid: om deze reden begint de verdeling der fchaal aan het einde R. Wanneer de fleutel in ene verticale richting ftaat, is de kraan geheel open. Naardien het al tc moeilyk zou wezen, om aan dc kraan P, die het water uit een watervat, aan het Laboratorium behorende , ontvangt, ene opening te geven, welke nog te veel nog te weinig waters toevoerde, om de hoogte van 4 duim in den Cylinder O te onderhouden, is'cr op deze hoogte een afleidings pyp, die door de buis TT al het water, 't geen de kraan P te veel mogt doorlaten, doet'aflopen. En om gemakkelyk te zien, of de kraan P ene genoegzame opening heeft, om de hoogte van 4 duim in O te onderhouden, heb ik 'cr dc Mazen buis U aangèvoegd, die gemee.ifchap heeft met den cylinder O, en getekend is op de gemelde hoogte van 4 duimen. Om den Gazometer te vullen, of dat geen, 't weik men zuiging (traciion) in den Gazometcr noemt, te bekomen , heeft men niets te doen, dan het water uit den cylinder H te laten lopen, door het openen van de kraan V, tot zo lang dat het water lager in H dan in A ftaat. Wanneer men dan de kraan D,en de kraan W in de klok X, welke dc lugt bevat, die men in den Gazometer wil brengen, open zet, zo gaat de lugt in A over, door de buigbare buis YY. Men houd aan met deze vulling, door de kraan V open te laten, om het water, 't geen door den hevel van-A in H loopt, af te tappen, in dier voege dat de oppervlakte van 't water altyd enige duimen lager in H dan in A ftaat, en men voerd gelyktydig de lugt in de klok X op de gewone wyze aan. Wan- (*) Ik hebbe my, in dezen Toeftel en deszelfs befchryving, over»! bediend van de Franfche voetmaat. G 2 -  < 5* > Wanneer d'e GazomtttV tér) tosten by gevuld is, fluit mende kraan V, en opend dc kraan Z, waar aan dc onderkant der opening in den fleutel in de horizontale lyn ftaat met liet begin der fchaal, welke de hoogte Van het water in A in cabik duimen aanwyst; het water 'ontlast zich dan uit A juist tot aan de gemelde lyn, en A is dus met lug: gevuld tot aan het begin dér fchaal a b. Eer de kraan D gefloten word , draag ik zorg, da't het watè'r in de klok X niet hoger fta , dan het water rondsom dezelve in de bak, ('t geen men doen kan, door de klok X in de bak zo diep te laten Zakken, dat liet water binnen en buiten de klok even boog ftaat) 'ten einde de lugt, in A, van gclyke digtheid zy als die van den dampkring. De Gazometer is voorzien van een Thermometer fg, die,, in *cn ftukje koper e, met zegellak is vastgezet, in dier voege, «ïat de bol van den Thermometer geheel en al omgeven is van dé lucht, in den Gazometer opgeflotcn, om den graad van warmte der lugt, waarvan men zich gedurende de proefneming bedient, te kunnen weten, en derzelver zwaarte naauwkeurig te berekenen. De Drievoet, waar op gy de Gazometer geplaatst ziet, . ?>c koperen plaat èe word op dèa ring dd aangedrukt door ê fchroeven, ( gelyk men 'er twee van ziet in ff) die , op enen gelyken afftand om den hals van den bol geplaatst zyn, en,door Siiddel van. welken, men de plaat ee,op den ring di, zeer vast kan aanfebroeven ,• wanneer men zieh hier toe van een fchroeflleutel bediend. Op gclyke wyze hebbe ik ook de beiden Gazometers laten digt maken,- vermits,, wanneer men dicrgelyk een Gazometer met een dekzel fluit, waar van dc plaat aan den koperen rand gefoldeerd is, die op het glas met ciment is vastgezet, gelyk het dekzel van de klok X, het als dan moeilyk valt, om ze van binnen fchoon te maken (*).. De onderkant van de plaat e e is, zo verre die de opening Tan den bol dekt, met een dun zilvren plaatje belegt,ten einde de dampen, die gedurende de proefneming ontftaan, het koper niet mogen raken. Om dezelve rede is de kromme pyp / m (PI. II. fig. i.) insgelyks van fyn zilver. Aan het einde van deze pyp is een ftukje van platina, welkeen zcernaauwe opening heeft, zo dat men 'er naauwlyks een allerfynst naaldje kan inlaten. De draad n, die tot een geleider diend, om de ontvlambare lugt (gas hydrogène) door een eketrifche vonk aantefteken,is insgelyks van platina gemaakt,zo verre dezelve namelyk buiten de glazen buis o o fteekt, welk diend om denzelven te ifoleren. Ik hebbe , voor deze beiden (hikken , den Voorrang aan de platina gegeven,om de verkalking van het metaal voor te komen, welke de hitte, door de branding der ontvlambare lugt in de levenslugt, konde veroorzaken. De buizen pp, pp, Üfelke dienen om de luchten in den bol te voeren, zyn van glas, en gefoldeerd in de koperen buisjes q, q, q, q, waar van de hier boven befchrevene kegelvormige ftukken dienen, cm dezelven op de kranen vast te zetten. Ik hebbe deze glazen buizen wat hoger laaten maken , dan de boorden tier Cy- lindcrs H H reiken, om het overlopen van het water in den bol te beletten, ingevalle men een der glazen H H vult, en vergeet de kraan C te fluiten. De befchryving, die ik u thans gegeven hebbe, komt my voor voldoende te wezen, om aantetonen, dat onze Gazometers kunnen dienen , om , met alle naauwkeurigheid, welke men kan verlangen , de proefneming te doen van de zamenftelling des waters, door de branding van ontvlambare lugt. 1. Men kan uit elk van deze Gazometers juist zo veel lugt laten gaan, als dezelve moet aanvoeren, door het water in H te brengen , en op ene bepaalde hoogte, boven de oppervlakte van het water in A, te onderhouden, en door, langs dien weg , ène persfing van water te bekomen, die men zelfs tot op een Tierde van een lyn kan afmeten, gelyk ik boven hebbe aangewezen (f). 2. Na het eindigen van de proefneming, wyst elke Gazome- '(*) De koperen rand is hier op de gewone wyze gecimenteerd , in plaats van met pleister vastgezet te zyn, waar aan ik alleen omtrent den bol den voorrang gegeven hebbe, uit hoofde van de hitte, die de branding der ontvlambare lugt daar aan mededeeld. Cf) De hitte, door de branding der ontvlambare lucht veroorzaakt, maakt, dat 'er, in het begin der proefneming, eneaanmerkelyke uitzetting der levenslugt in den bol plaats grype, en deze uitzetting dier lugt in den bol ftaat na genoeg gelyk met het geen de branding van deze iugt wegneemt: om deze reden komt 'er geen levenslugt van den Gazometer in den bol, en men heeft dus geen water nodig aan te voeren , by den aanvang der proefneming in den cylinder H, om de persfing in den Gazometer der levenslugt te onderhouden. Men opent dan de kraan N niet, dan na dat men «et ter teil naauwkeurigftt de hoeveelheid van lugt aan , welkt men gebruikt: naardemaal de fchaal «£by cubiek duimen doet zien, hoe veel waters in A gekomen is, en gcvolglyk hoe veel lagt daar uit gegaan is. Men heeft flegts, eer men op de fchaal ziet, d'e oppervlakten in H en A gelyk te fttilcn , op dat dc lugt in A niet meer persfing onderga , dan die van den dampkring. Deze gclykheid van 'oppervlakten is gemakkelyk te bekomen, docr langzaam een weinig waters uit H door de kraan V aftetappen. Wanneer men meer dan één glas A, met lugt gevuld, gebruikt, heeft men flegts den inhoud van het glas A te vermenigvuldigen met het getal der glazen die men gebruikt heelt, en hier byte voegen het getal van vierkante duimen, wolken de fchaal, op het einde der proefneming, aanwyst. Een weiüg oeffenings zal genoeg zyn, om dc hoogte of den inhoud ces waters in glazen van die wyttc, op de gemelde fchaal, tot op het verfchil van een enkelen vierkanten duim, waar te nemen. Wanneer men, tot dezelfde proefneming, een of meermaaleii de gehele hoeveelheid van lugt wil gebruiken, die het glas A beyat, diend men verzekerd te wezen, dat de gehele inhoud van dat glas overgegaan is, eer men het op nieuws vult. Totdat einde fluit ik de kraan Bniet, om de werking van den hevel tc doen ophouden, dan na dat men het water in de glazen buis pp, heelt zien klimmen. Om het water beftendig tot enc gclyke hoogte te brengen in deze buis pp, cnom dus demasfa van lugt, die men uit het glas H laat gaan, in allen gevalle gelyk te maken, laat ik de kraan /open (f).. Het water klimt dan juist tot aan de lyn K, en niet hoger ; waar door dan ook de hevel het water in de buis pp altyd op het zelfde punt r brengt, en gevolgl>k de masfa fan gebruikte lugt telkens gelyk is, zo dikwyls men den gehelen inhoud va'n "het glas A gebruikt. Men kan in dc^cr voege, door dezen Gazometer, zeer gemakkelyk de ontvlambare lugt meten, wanneer men met de proefneming der zamenftelling van hét water enen geruimen tyd aanhoudt: dan, daar de hoeveelheid van levenslugt (gas o.tyf* géne) die 'er in deze proefneming verfpild word, iets minder bedraagt dan de helft der gclyktydig dasr in verfpilde ontvlam» bare lugt, en gevolglyk de Gazonieter der kvenslut , waar van de inhoud gelyk ftaat met dien des anderen Gazome-ters ,ii'r>* niet ledig is, wanneer men tweemalen den inhoud van defce» laatften gebruikt heeft, is het gemaklyker aan dezen Gazometer op de fchaal waar te nemen, hoe veel levenslugt 'er verfpiit is, eb denzelven op nieuw te vullen tot aan het begin der fchaal. Op de gemelde behandeling der Gazometers,*zal men misfehien aanmerken, dat men genoodzaakt is de branding te doen ophouden, zo dikwyls men debeiden Gazometers, of alleen dien der ontvlambare lugt, moet vullen. Deze bedenking zou, ono-ctwyffeldy een gebrek in onzen toeftel aanwyzen, by aldien oie verpozing der branding een wezentlyk nadeel aan 'de proefneming toebragt. Maar, daar ik tegenwoordig ten allen tyde de ont- dat de persfing minder is dan van twee lynen , en , wanneer by het begin der proefneming het water in H meer dan twee lyneïi hoger klimt boven de oppervlakte in A , kan men dit iigtelyk verhelpen dooreen weinig waters uit den cylinder H, door de kraan V, afe» tappen. (f) De kranen ƒ en Z zyn voorzien van afleidingsbuizen , aan der» zelver monden vastgefchroeft, en die afdalen tot aan den emmèr die op den grond ftaat. Ik hebbe deze buizen niet kunnen doen aa# wyzen op de platen, zonder deze laatften te verwarren. G S  t 54 3 ontvlambare lugt, door een Elektrifche vonk, kan aanfteken, 1 zo dra dezelve in den bol komt, zonder dat dit ooit kan mis- | fen na dat ik het mondje, waar uit de ontvlambare lugt in komt, van platina gemaakt hebbe, welke niet, gelyk het koper, voor verkalking vatbaar is, (iets, 't geen de twede aanfteking door ontvlambare lugt zo moeylyk maakte m de pro etnemingen der Heren Fourcroy, Vanquelin en Sequin) zie lk gene reden waarom men zo zeer alle tusfchenpozing zou zoeken te vermyden, tc minder., daar de verbrandii.g van een cubiek voet ontvlambare lugt, die den Gazometer vult, volgens onze proefnemingen, ten minden 6 uren moet duren, om het gegemaakte water geen zuur by te zetten. Byaldien men ondertusfchen met de Gazometers een proefneming van langer duur verlangde te doen, zonder tusfchenpozing, zou men zich ligt 'aar toe van ene andere manier, waar over ik vervolgens n>rei» zal, kunnen bedienen. (Het Vervolg en Slat in onze v-eigende.) TEKENINGEN en PRENTEN. l o n 'd oe n, zwarte kunst. 'Koon en Night; twee Medaillons, na W- Hamilton, door J.M-Delatre, hoog iói, breed I3i duim, zamen 1Sctangins: Quarters, en The billeted Soldier, na G. Moreland, dooi- G. Graham en J-Hogg, hoog 15, treed u§ duim, elk 5 fch. Camtlla fainting.in the arms of her Father, en Camtlla recovering from her fwoon, (Twee Toneelen uit den bekenden Roman : David Simple, ) na W- Smgleton , door G. Keattng* hoog 14, breed 18 duim, zamen 15 fch The Farmers Door, — en The Squires Door, twee fraaye Platen, na G. Moreland, door B. Duterrau, Hoog 20Ï , breed 16 duim, n fcti. Edwin en Et heiinde, na H W Bunbury, door/. £>. Soiron, hoog 18, breed 14 duim, 7§ fch. The blind begger andhis Daugthsr of Bet/mal Green, 11a H W. Bunbury, door J. Chipman> hoog i6j, br. 18 duim, 7i fch. Autolicus feiling his war es, na H Bunbury, door C Knizht, hoog 18, breed 23 duim, q\ fch. See-Saw en Peg-Top, twee kleine Medaillons, met kindertjes, F- TVeatley, door D.elairet, Ihoog 8, breed 2 duim, zamen 7 feh. The Murder of David Rizzto , the .-9 March 1500. (naar de befchryving van Robertfon, in zyn Historie van Schotland, vol. I. b. 40 ™ Op ie, door J. Taylor, Jun*i koog 41, breed 27 duim, 21 fch. The Riotm Broad-flreet, onthe 7 of June 1780. vol >eelden, .ina F- Wheatly, door J. Heath, hoog 19!, jreed 27' duim, 3i§ fch. Huntmg Plate I. QBrushing info Cover0 en Hunttng Plate II. Cat Fault), beide na J*. iV. Sartorius, door 7. Pomvs «1 ^. JVeagle, hoog 20, breed 26 duim, eik io§ fch. NARIGTENenBYZONDERHEDEN, tot den handel en scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrek kelyk. In onze voorgaande No. 185. maakten wy met een kort woord gewag van de thans zo zeer toegenomen Harinjeugd., ene goede opvoeding, en met de toenemend» n jaren vond hy in alle zyne behoeften voorzien , zonder j» dat hy ooit ontdekken konde, aan wien hy alle deze* nweldaden, of ook zyne geboorte, te danken had. Om „tot de kennis van het éne te geraken, deed hy zyn best „het ander uit te vinden. Zyne eerfte pogingen,welken „ hy tot dat einde in 't werk fteldé, wierden beftraft door „ene ernftige vermaning,om zich daar van te onthouden.»Hy hield zich toen een gcruimen tyd ftil, en fcheen in. »die onzekerheid te willen blyven; doch zulks eindelyk „moede, en hoe langer hoe ongeduldiger geworden, om »een geheim te ontdekken, dat met zo veel zorg voort „hem bedekt wierd gehouden, begon.hy op nieuw zyne* „iiieuwseierigheid bot te vieren. Dewyl hy nu gene verdere waarfchuwn>b «wa dw wm-k te ftaken.werd. „ hy- van ftap tot ftap vermeteler in zyne navorsingen .. „tot dat hy op het onverwagts de draad van zyn onder^„zoek vondt afgefneden, eer hy nog de bron ontdekt „ hadde, uit welke de allo aan hem bewezene weldaderr „ voortvloeyden. Hier door eensklaps in zyne verwagtin„ gen te leur gefteld, en van' allen onderftand beroofd, bleef „hem gene andere toevlugt over, dan zélve in zyne behoeften te voorzien. Dé bekrompene omftandigheden, „waar in hy zich thans- bevond, bragten hem in kennis „_met den Heer Forster, die hem dè-bezigheid opdroeg, „om de naamlyst zyner Mineralen te vervaardigen, welden hy te Parys verkopen wilde. Deze bezigheid" boe* „zemde hem allengs fmaak in. voor de-Natuurlyke Historie, en hy verkreeg daar door ene juiste kennis in de „ Mineraalkunde. „Enige-jaren daar na overleed de Marquis de Roiié, „die, by zyn uitterften wil, hem niet alleen voor deszelfs „Zoon erkende, maar ook alles aan hem naliet, wat hy „met mogelykheid doen konde.. „De (*_) Van deze Reize ziet het Ifte Deels ifte Stuk ener keurige Ne-derduitfche Vertaling het licht, by een der Uitgeveren van dit Blad , dén Boekhandelaar A. Loosjes Pz., van welke Overzetting wy by des* overneming gebruik gemaakt hebben, - oly, traan en baarden. Koolzaad, Zecuwsch en Raapoly, d'Aam ƒ36 agCTJ Overm.'t Last ^33336 dito Lyn . . . f 34JS34I Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 44 a44j van 5 fch. . . J 6 a 7| WalvischTraan, 'tquart. Hennipzaat . , / 6 a ~i\ van 12 Stek. . ƒ 7» Dito rode . . ƒ 57358- w r s s e l - e o u r s. Madrid op Ufo van Lenden, zigt fi 36,8J,7~ 2 maand. \ 94! dito op 2 m. . 36,6,4 Bilboa \ 94^ Hamb. zigt . ft. 34§ Cadix ... % 94J dito 2 m. . ft. 34J Sevilien . . 4 94 Altona,zigt ft. 34I Lisfabon . . $ 50I dito am . ft. 34J Venetien . \ 92 J Breslau,6 w. dat, ft. 445 Genua . -1 % 86 Wenen, 6 w. dat. ft. 35 Livorno . . . $ 921 Antwerpen pCt. 5 verl. Parys , 2 m. , . $3i|aJ Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . . $3-1331! Brusfcl . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . $ 32 Zeeland . pCt. 3 verl. dito 1 m, . . $ 32§ Rotterdam .ïjCt. J specie-cours. JBaren Goud, per Casfa ƒ 355; . pCt. 6|a <5| dito, per banco ..... pCt. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, 7 Nieuwe Louis d'or 11,10,17, Oude dito . . f 5, 6 Zonne Piftol. . ƒ 11, 3 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Croix de Malta ƒ 13, 3 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . f u, 7 Lunenb. dito . . f 9, 5 Fyn Zilver, p. nu ƒ25, 6" Spaanfe dito ... ƒ 9, 4 dito Grof . . j 25, 1 Guinies . . . ƒ11,13 Agio van de-Bank \ pCt. Souvereine . . fi 5 a 12 Amsterdam, den 13 February 179a, GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal dér Dooden , gedurende de laastverlopsne Week, is geweest: te Am/Ier dam 134: cn te Haarlem $, onder welken laatften 6 beneden de 12 Jaren.  De Weduwe van den Marquis, benevens hare Dog„ter? gaven zich vervolgens over aan de edelmoedigheid lvan de RoMé de l'Isle, die tegen haar zeide: „„Gy „zyt aan den overvloed gewoon geweest, en uwe Dogters zyn opgeleid tot grote verwagtingen: ik daar en "" ein heb geleerd van weinig te beftaan; dus zal ik vo°or my zeiven flegts een kleine Lyfrentc nemen: gy ""met uwe Dogters moogt dan het overige genieten. De Heer Sage, van wien ik de voornaamfte byzon„derheden van dit verhaal ontfangen heb, « ene bekwame gelegenheid waar, om deze edelmoedige daad aan. den tegenwoordigen Koning voor te ftellen, d e 'daar op zyne inkomften met ene aanzienlyke fom vermeerderde. Hy leeft nu, (*) in een tamelyken over* vloed, bemind en geacht van zyne vrienden , en bewonderd by allen, die op geleerdheid en ware verdiensten „enigen prys ftellen." WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel uit de Weerkundige Waarnemingen , te Petersburg gedaan, in de maand December. I791- De srootfte hoogte der Barom. 28. 59- den 11. om 4ur.'s Avonds. PtLte —— 8a a7. 3**> *9 i*4 2I 22 23, 27, 28, 29,30. 4 dagen harde wind, den 4 en 2, Z m den 26 W. den 31 °- 1 dag Storm, den 3 uit O. Helder geen een dag. Ten dAe bewolkt 15 dagen, Aen 1} 3 , 4, 7 , 11, 19, 20, 22 , 24, 26, 27 , 28 , 29, 30, 31. Betrokken lucht 16 dagen, den 1 , 5 , 6, 8 , 9,10 , 12 , 13 , 14, 15, 16, 17, 18, ai, 23 , 25. Nevel 6 dagen, den a, 7, n , 22, 23, 31- Regen 1 dag, den 15. Sneeuw 14 dagen, den 1, 4,10 ,12 ,13, 14,15, 18, 21 , 25, 27, 29. dikkee Sneeuw, den 6, 17. De afwyking der Magneet - Naald naar 't Westen 7°, aa. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 9 January . tot 4 February 1791^ te Hamburg. fHoogfteftand 28, 1. den s Febr. Barom. < Laagfte . . 27, 9- den 29 Jan. '(.Gemiddelde der gehele Week 27,11,4!. Therm. f Hoogfte ftand 5§°. 's Middags van den 2 Febr, Reaumur. < Laagfte - - o°. 'sMorg. van den 30 Jan. (.Gemiddelde der gehele Week 3,2 gr. Heerfchende wind Z' W. Dagelyksche Waarnemingen, buiten HaarlsM* Ibaro- thermo- streek me- meter. der luchtsge- ter. NoordiZuid. wind. steldheid. ( 20. 4 4s 45 w- ? n. . 1 -'y- 4 4» *» 's Morg. regen , S.iig.6 46S 49 verder betrokken. ( 29. 9 44 44 1 _ f30. of 43 43 x. n. o. 'S Morg. wolken 4 frfg;** 44 | ^pSEF* ~P^TlZ TïF. Wz ""vT7 betrokken' 's A* 10. ^30.3 44a 4d z-w- harde wind. ( 30. 2 43I 42 —^ „ ° 44f 4> W-Z-W' betrokken,'sMidd< 11. ^30.0 44i 44- regenagt. windrig. (.3°. 0 45 44* f29.11 45 431 V- JU1J 1a.K9.11l 485 5i w. t. n. omtrend helder. 1 29.nl 45 45a w- fao o^ 43I I 44 I w>t- N> Voorm. omtrend 30'. o| 48 55 n. w. helder, Namidd. jj^J. 44i ' 43 'N-N-W- betrokken'daml" r3o. o|l 4*§ 1 43 Iw.n.vv. b£trokk 14 J 30. o* 45T 4«l w- en nat. ' f*") p» Heer 2wy PLAAT en L O O S J E S.  1792* No. 191. ALGEMENE KONST* en LETTEMODE, f Q O R MEER- EN M'ING EO EFFENDEN. Vry dag den 24. February. BERIGTEN. DUITSCHLAND en naburige Ryken. Ejjt en onbekend Geneeskundige heeft, in 't voor- { ü| leden jaar, den zonderlingen inval gehad, van j m te Dantzig uitgegeven , de Akademifche S Voorlezingen van Bernardus Albinus, over de oorzaken en tekens der verfchillende Ziekten, (de Caufis et Signis morborum,~) waar van hy zich een gefchreven Exemplaar, uit de nalatenfchap van enen der toehoorders van dien Hoogleeraar, had weten te bezorgen. \ Bernard Albinus was Profesfor in de Geneeskunde te Leyden, en de Vader der drie beroemde Broeders, die ; zo veel tot uitbreiding der Ontleed- en Geneeskunde, en | tot luister der Hellandfche en Stichtfche Hogefcholen, heb-ben toegebragt. Hy ftierf reeds in 't jaar 1721. en dus kan men ligtelyk nagaan, dat deze, anders, naar'tfchynt, vry naauwkeurig naargefchrevene Lesfen thans tamelyk overtollig zyn, daar zy nog geheel op de Mechanifche grondbeginzelen, en op dc fcherpten derVogten gegrond zyn. De Göttingfche Hoogleeraar Seyffer, heeft te Parys, op de Koninglyke Sterretoren, ene nieuwe Komeet waargenomen •, en het volgend verflag daar omtrent in een onzer Letterkundige Tydlchriften (*) medegedeeld. 1 4 : j . (*) Gotting. Anzeigen von Gelehrten Sachen, vaa 28 Jan. 1792. Vlll. DE Et. "Waarnemingen ener nieuwe Staartster. De Komeet wierd allereerst, op den 15 Decemb. 179c» door Mej. Carolina Herfchel, te Slough, in de Hagedis , ontdeKt (T). Dezelve gaf flegts een flaauw ligt van zich, had geen Staart, maar een Nevel om zich, zo dat men haar voor een Nevelftar kon houden. Voor zo verre men, uit de weinige Waarnemingen, hare Elementen kan berekenen, was zy, op den dag harer ontdekking, het naaste aan de Aarde, en verwyderd zich thans meer en meer van dezelve. Den Sterrekundigen, die lust hebben, om haar, of op te zoeken , of hare Elementen te berekenen, kunnen de volgende aanwyzingen niet onaangenaam zyn: Decemb. gemiddelde regte Noordlyker Waarne- 1791. Tyd, te Parys. opklimm. Afwyking. mers. 15. 911.51' 52" 333°i9' 3°" 44°2°' 30" Mj.Herfch. 17. 9. 19. 7. 334. 54- J5. 4°. 39- 3°. Maskelyne. 19. 7. 41. 58. 336. 8. 30. 36. 59. 28. Maskelyne. 25. 7. 2. 15. 339. 10. 15. 27. 12. 32. Méchain. 26. 8. o. o. 339. 34. 37. 25. 44. 46. Meslier. 26. 7. 25. 20. 339. 35. 44. 25. 46. 50. Méchain. 28. 7. 9. o. 340. 22. 44. 23. 7. 48. Méchain, 29. 6. 18. 27,5 340. 44. 46» 21. 54. 28,8 Seyn"er. By de Waarneming des Heren Méchain, van 26 Dec. is de Komeet met No. 60 van .Pegafus, en, by die van den Hoogl. Seyffer van 29 daar aan volgende, met a van Pegafus, vergeleken. NE- Ct) Zie onze vorige No. 184. H  C 53 ) NEDERLANDEN. Vehdere Geneeskundige Prorenemingen , met Electriciteit , door \V. van Barneveld , Apothekar te Amfterdam, V,. "' ' •' j. : h f ; \ i V A r JL % van der Spit, Waagdrager alhier, laboreerde,gedurende een halfjaar tvds, aan ene zeer pynelyxe verzwakking in zyne Ledematen. Hy lag bcftendig te bedde , kon niet gaan, nog liaan; niets vasthouden oi aanvatten, en was zeer vermagert. Deze ongcfteidheid was het gevolg van Coiick pynen, door het drinken van water, uTt enen Loden Regenbak, veroorzaakt. Zyn Geneesheer prees hem het gebruik der Elearicite.it aan., en hy gebruikte nu geen Geneesmiddelen meer. Ik begon hem de Electrifeeren met den Vonkenftroom, hield hier 8 dagen mede aan, na welken ;'tyd hy enige verandering bcfpcurde. Om zyne pynelyke gcfteldheid, kon ik de^Eleftrometer flegts een \ duim van den eerften Condudor zetten, (de Elearifeer-machine was van iodms. fchyven.) De pyn verminderde vervolgens enigzints. U voer nog andere 8 dagen voort, ftelde den Elearomctcr iéts verder af, en men befpeurde ene zichtbare beweging ! in zyn armen, vingers, en ene meerdere beweging in zyne beenen. ' Ik heb op dezelfde wvze, de volgende 14 dagen, met de toediening der Eleariciteit aangehouden ; maar met met het zelfde effea; hy vorderde byna niets. Daar en tegen wierd hy zeer gevoelig voor deze eleftrieke. bewerking. Ik befloot derhalven om hem kleine fchokjes te geven, uit een flesje van 8 duim bekleedzel, en een afftand des Elearometers van | a i duim. Hy vorderde nu In korte -dagen veel meer dan te voren. Hy bleef onder bet elecirifeeren wel pynelvk; maar ging, door iemand geleid, van zyn Stoei of Bed, naar de Elearifecr- Machicnc-, — dronk uit een Theekopje, met behulp van zyn eigen hand, na verloop'van 8 dagen. Ik had hem dageiyks 4 a 600 fchokjes toegediend. De pyn zoude hem, indien hy inderdaad dies tyds zo vele vorderingen niet gemaakt hadde, van het gebruik der Eleariciteit hadden doen aftrappen: en deze ongunstige .omftandigheid heb ik menigmaal ondervonden, dat de lyders ontydig tot dit befluit-deed toetreden. Even zo als de moed en hoop doorgaans word vernieuwd cn opgebeurd, door den gelukkigen voortgang der hcrftclhng. Byna drie maanden VerüBen 'er echter, voor dat hy de-proef .durfde nemen, om uit "te gaan, dan hier in wierd hymet alléén door zyne .ongcfteidheid verhindert: By de Waagdragers Veemen hier ter Stede, is ene wet, waarby hy, die ziek is geweest, en weder uit gaat, gezond en verpligt word gcrekent, om zyn wérk, op verbeurte van zyn arnpt, binnen zekere dagen, te vervullen. 't Is ruim een Jaar geleden , dat hy herfteld is, zedert welken tyd hy zyn beroep heeft waargenomen. Hy is gezond, doch zo (lerk niet, als te veren; maar fchoon hy ruim 60 Jaren oud is, gaat hy dageiyks J uur gaans', van lyn huis naar den Dam en wederom, zonder moeite. Amflerdam, W. van BARNEVELD. 14 January 1792. BRIE'F van den Heer van MA RUM, aan den Heer BERTHOLLET, Lid van de Koninglyke Akademie der Wetenfchappen, te Parys, behelzende de Befchryving enes GAZO METERS ( Luchtmeters), van ene verfchillende zamenflel/ing met die der Urn. Lavoisier en Meusnier , als mede van een Toeftel, om, op ene zeer gemakkelyke en min kostbare wyze, zeer nauwkeurig de Proefneming te doen , omtrent de zamenftelling van het Water, door gefladigs branding. Vervolg van Bladz. 54. Na getoond te hebben, dat onze Gazometers zo juist zyn, als men kan verlangen, en met hoe veel gemak men 'er zich van kan bedienen, laat ik U beoordelen , Myn Heer! hoe eenvoudig dezelven zyn, in vergelyking met die der Balans-Gazometers. Ten aanzien van den prys meen ik wel onderrigt te wezen, dat men zulk een Gazometer, teAmfterdam, goed gemaakt .kan krygen voor omtrent ia Louis d'Or, ofïöHollandfche Dukaten, mits het koper ongepolyst zy. Desgelyks is het omflagtige van dezen toeftel, om de proefneming orotrent.de zamenftelling van't water, door ene geftadige branding, in 't werk te ftellen, rnerkelyk bekort. Gy ziet de beiden Gazometers, met derzelver koperen Cylinders (*) en den bol op een lagen houten tafel gezet, die omtrent 56 dm. lengte heeft. De Cylinders zyn veel hoger , dan nodig is- doch ik heb verkozen denzelven die hoogte te geven, om het verfchil der water kolommen in den Hevel zo veel groter te maken, en langs dien weg, de overtapping van het water, uit HinA of uit A in H, te verhaasten, ingevalie men A, of met water, of met lugt, wille vullen. Men zou gevoegiyk de glazenA, A groter'kunnen nemen,zo men die wist te krygen, om meer lugt in dc Gazometers tc berg-en. Ondertusfchen zou het beter wezen, om ze hoger, dan -wyder,te laten maken,om de naauwkeurigheid der aanwyzing van de fchaal ab niet te verminderen. Ongetwyffeld kan men glazen van die wydte bekomen, welken enige duimen hoger zyn. Ik heb, voor deze Gazometers, twee glazen tc Londen laten maken, die 28 duimen hoog waren, maar 'er waren gebreken aan, die my den voorrang deden geven, boven dezen, aan twee Bohecmfche glazen of flesfen, die by ons voorhanden zyn, om daar mede onze Elektrifchc battery voltallig te maken, ingevafte 'er een fles van dezelve komt te breken. Ik (*) De koperen Cylinders zyn op een lagen tafel van Mahognyhouc vastgezet, door middel van een fchrocf, die, van onderen , door den tafel heen gaat, en die in een moer loopt, welke in den bodem van den Cylinder gefoldeerd is. Deze fchroef moet ten minften een half duim middeUyns hebben, en een vierkanten kop, om den Cylinder , ; op zyn plaats"} ter de^e vast te kunnen zetten.  ( 59 ) Ik heb d* lugt in onze Cazometers overgevoerd , door middel, van den gewonen toeftel, gelyk gy afgebeeld ziet op PU I. cn PI II XWY, maar het órigémakkélyke dezer bewerking ,voornainèiyk wanneer het koud is, heeft my ene andere manier doen in 't werk ftellen, om de lugt te ontvangen en dezelvemonze Gazometers over te brengen. Tot dat einde hebbe ik enige dergelyke glazen, als A,A, laten fluiten met koperen dekzels, op dezelfde wyze gemaakt als die van A, A, maar alleen met twee gaten doorboord, om'cr twee kranen ln te kunnen fchrocven. Men ziet een van deze glazen, aan de Unkerzyde der Blaat II. afgebeeld, in de plaats van den gewonen toeftel. Het zelve heeft een hevel abc de, gelyk die van den Gazometer, en de kraan/, die aan de kraan B gelyk is, diend insgelyks om den hevel open te ftellen of te fluiten. Het ftuk * c van dezen hevel is een kromme buis, op dc kraan ƒ gefchroefd, m gelyker voege als boven befchreven is , en waar aan de glazen buis de gecementeerd is. Deze buis de daalt af in een glazen cylinder gg van 3 duimen middellyns, die ccn koperen bodem heeft, voorzien van een kraan h. De gehele toeftel rust opeen tafeltje p. Dc cylinder gg is op een ftukje hout i i geplaatst, aan het tafeltje vastgemaakt door het ftuk 0 0, en dezelve word onderfteund door een koperen band £,aan den rand van het gemelde tafeltje vastgefchroefd. Deze glazen, die men met gemak kan plaatfen, waar men die nodig beeft, dienen my , in de eerfte plaats , om dc lugt te vergaaren, gelyktydig wanneer men haar voortbrengt. Tot dat einde begin ik met zulk een lugt ontvanger met water te vullen, door middel van een tregter op de kraan ƒ gcfchrocld ; terwyl middelerwyl de kraan T open ftaat; en ik vul gelyktydig den cylinder gg. Vervolgens febroef ik op den kraan ƒ den hevel &c,na dien met water gevuld te hebben, zorgdragende, dat 'er niet dan zeer weinig lugt infehiete; 't geen ligt voor te komen is, door de opening e met den vinger digt te houden tot dat men dezelve beneden de oppervlakte van het water , in den cylinder gg, gebragt heeft. Het wcimgje lugt, dat in het gedeelte b kan indringen, is niet in ftaat om dc werking van den hevel te verhinderen , by aldien men het water laag genoeg doet dalen in gg, wanneer dat gedeelte lugt terftond wecgaat, zo dra men de kraan ƒ open zet. Wanneer ik de lugt of gas, die ik voortbreng, in zodanig een ontvanger wil vergaaren, ontvang ik, in de eerfte plaats, die lugt in een klok, gelvk X, van een kraan voorzien', waar op ik eenkromme buis féhrcef, welker andere mond op de kraan / »an den ontvanger gefchroefd is. Ik laat het water uit den cyfinder gg lopen ,°door de. kraan h open te zetten , (*) cn open dan de 'beiden kranen van den ontvanger, nevens die van de klok, ' waar in dc lugt allereerst komt. De hevel brengt hier op • het v/ater van den ontvanger in den cylinder gg over , waar •uit het zelve door de Hraa'n h loopt, en de lugt van de klok begeeft zich dan in den ontvanger (f). r*) De kraan fi ftaat een vierde van een duim hoger dan de mond Van den hevel , ten einde, by het openlaten van de kraan , de mond van de hevel altyd onder het water fta. Men komt, langs dien weg. het leég lopen van den Hevel voor. ?+} Deze ontvangers kunnen ook dienen , om de lugten des te beter te bewaren , en ze zelfs te brengen, waar men wil. Tot dat eindt Jteerd men de glazen om , na 'er den hevel uitgeligt te hebben , er men S« a« in ee» h*k; *e omtrent half zo hoog is als het glas, Deze ontvangers dienen my, om myne Gazometers op ene gemakkelyke wyze te vullen. Hier toe plaats ik zodanig een ontvanger naast een Gazometer, verbindende den ccn met deti ander, door een glazen buis mn, gefchroefd op dc kranen /, D, (*') cn ik heb nu niets meer tc doen', dan het water in den cylinder gg hoger te ftellen dan in den ontvanger, om dc lugt uit dezen laatften in den Gazometer over te brengen. En om het water in den 'cylinder hoger dan in den ontvanger te onderhouden, ïs 'er een kraan q, die'hét water ontvangt uit den waterbak van het Laboratorium, en waar aan men, tot dat einde, zeer ligt een vereisehte opening kan geven, vermits met dc vulling van dezen cylinder het 'er juist niet zeer net op aan komt, cn men alleen daar by nodig heeft, zorg te dragen, dat het water niet over den rand des cylinders heen lope. Voorts, aan het einde van dc vulling komende, moet men de kraan V fluiten , en de kraan Z open zetten, om voor te komen , dat de Gazometer te veel lugt ontvangc , gelyk ik boven, (Blz. 52. boven aan] reeds gezegd hebbe: en om te maken , dat de lugt in den Gazometer dezelfde digtheid hebbe ais de ' lugt van den Dampkring, moet men, eer men de kraan toedra-iidt, zo veel water uit den cylinder gg laten lopen, dat dc oppervlakten in den cylinder en in den ontvanger volmaakt gelyk ftaan. De lugt, die in dén ontvanger overblyft , heeft als dan de zelfde digtheid als die van den dampkring, en ge: \olgIyk heeft het zelfde plaats omtrent de lugt indenGazome1 ter, welke met die van den ontvanger gemeenfehap heeft; iets 't geen noodzakelyk is, om, by het berekenen van het gewigt vsn deze Gazc-meters, aanhoudende proefnemingen , gedurende et- i telyke dagen, te doen, zonder enige verpofing, zou men gemakkelyk daar in. kunnen voorzién, door het verdubbelen yan de Gazometers.. Zo men, b. v. tot de proefneming van de zamenftelling des waters, twee Gazometers nam At en A2, voor de ontvlambare lugt, den een naast den anderen geplaatst, cn beiden met den bol verbonden, indiexvocgen.„. dat men, zo. wel uit den enen als anderen ,. of uit beiden te gelyk, door dezelfde kromme buis de,lugt in den bol kan inlaten; (iets dat ligt te. doen valt) dan kon men A2 vullen, gedurende dat Ai in werking was, en dien met den bol verénigen , even voor ïat A 1 ledig was, zonder dat het inkomen van de lugt in den bol enige de minfte verandering onderging. Tot dat einde moet ihen, in plaats van dc kraan u, twee kranen Z 1 , Z2 (PI. U. fig. 4.) hebben , die op een ftuk koper , vast gemaakt aan de koperen Plaat, waar mede dc bol gefloten is, gefchroefd zyn, én welk ftuk koper ieder der kranen gemeenfehap geeft met dé kromme buis lm, door middel van twee gaten x ,x, die fchuins door dit ftuk gaan,, en uitlopen in de buis /. De Ga'zometer A 1, die met den bol, door de kraan Z i, gemeenfehap heeft, omtrent ledig zynde, kan men de kraan Z2 van den. Gazometer Aj open zetten, na dat men de persfing in den Gazometer A 2, met' die in A 1 , gelyk gefteld heeft. Het. is blykbaar, dat, wanneer de pcrsfmgen der beiden Gazometers gelyk zyn: de fnelhcid, waar mede de ontvlambare lugt inden bol dringt, hier door gene de minfte verandering kan ondergaan. Zo dra de Gazometer A 1 geheel ledig is, fluit men de kraan Zi ,men vuItAi en men zet de kraanZi niét weer open,voor fen al eer A 2 byna ledig is: als dan vult men A 2 op nieuw. Men kan in dier voege, door deze Gazometers, de branding 2er ontvlambare lugt zo lang onderhouden,, als men wil, zonder enige tusfchenpozing. Om de levens-lugt, zonder ophouden, in den bol te brengen , door middel van de beiden Gazometers, is het genoeg . Jat de twee kranen, die de gemeenfehap tusfehen. de Gazometers en den bol daar ftellen, onmiddelyk op, het dekzel van den "bol gefchroefd zyn. Wél is waar, dat zulk een toeftel, in vier Gazometers beftaande, in plaats van twee, om alle opfchorting voor te komen, byna het dubbeld van den prys zoude kosten: dan deze. prys zou ondertusfehen nog veel verfchillen van dien, waar op de beiden Balans - Gazometers , volgens dc zamenftelling, welke die Hr. Lavoifier, in zyn Traité de Chymie, b.efchreven heeft, ie ftaan komen. Hadde ik genoegzame redenen gevonden, om ene verpozing van \ uurs , gedurende de vulling der Gazometers , te ontwyken, na dat zy omtrent 6' uren aan den gang f eweest zyn, zoude ik onzen toeftel tot de zamenftelling van 't water van vier Gazometers vootzien hebben, in plaats van twee: dan ik zie voor als nog gene reden, om.deze kosten te maken.. Het zal niet nodig wezen, Myn Heer! om u thans een verlag te geven van de proefnemingen,. welken ik met dezen toeftel gedaan hebbe.. Genoeg is het,, u te zeggen,.dat de uitkómften volmaakt over een ftemmen met die der proefnemingen, te uwent gedaan. Ih een myner proefnemingen was de branding «ter ontvlambare lugt zeer langzaam,, door dien, 'er 31 uren verliepen,, met het verbruiken van 1000 cubicq duimen ontviambare lugt, en het water, uit deze proefneming géboren, had geheel geen zuur by zich, By ene andere profriemimj was dc fnelhcid, waar mede dc lugt inden bol drong, omtrent i groter, en toen kon men aan het verkregen water, enig flaauw. zuur bemerken. (*) Daar dé proefnemingen uwer -Medeleden-,, feit ihzondérheid dê laatften der Heren. Fourcroy,, ffauquelin en.Seguin,,. waar van dc laatstgemelde een zo-naauwkeurig verflag gegevén heeft ituwe Annales Chymiques,. alles hier omtrent afdoen,, hadde ik voornamel)k, mst het in 't werk ftellen dezer proefnemingen, ten oogmerk,, om dezelve hiér te lande te vertonen,, en langs dien weg, zo mogelyk, iets toe te brengen,, om ook hier de oplettendheid op de hedeudaagfche Scheikunde meer gaande te maken; tragtende intüsfchcn den toeftel eenvoudiger tc maken , om ene proefneming te doen , waar op de Theorie dier Scheikunde voornamelyk rust, ten einde die,.met des te meer gemak, op onderfcheidene plaatfen zal kunnen herhaald worden. Daar, behalven dit, de Gazometer een werktuig is, 't geen by zeer vele proefnemingen der nieuwe Scheikunde niet kan gemist worden, kan men niet wel twyfleleh , of verfcheiden Scheikundigen,. zullen , zonder juist ten oogmerk te hebben om deproefneming omtrent de zamenftelling van 't water- te herhalen, ondertusfehen gaarne een Gazometer willen, hebben,, doch dat zy hier in w.ederhouden zullen zyn door de grote kósten , welke een nauwkeurig gemaakte Balans-Gazometer vorderde. Deze was ene bykomende reden,.die my bewogen heeftom. te. beproeven , of de toeftel niet eenvoudiger te maken was.. By aldien myne pogingen van enig nut mogen, zyn, om den arbeid der genen te verligten, welke zich met de nieuwe Scheikunde bezig houden , die zulke gewigtige. ontdekkingen voor de Oeconomie en het nut der Maatfchappy fchynt te beloven ^ als waar van gy reeds meer dan ene proeve gegeven hebt, zal ik. alle voldoening hebben, welke ik kan verlangen. Ik hebbe de eer, met de meeste agting te zyn, Myn Heer ! Haerlem , dén Uw Gehoorzaamfte Dienaarr 31 December 1791.. M. van MAR.UM. NIEUW U1TK OM EN0E BOEKEN, AKADERISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN.. Duitschland. JohnHowards Nachrichienvon denvorzüglichen Rrankenhiiufen und Pesthaufen in Europa , nebst einige Beobachtungen iiber die Pest, und Bemerkungen über Gefangnisfe und Krankenhaufer &e. Leipzig, by Göfchen 1791. 616 bladz. 8vo. Dit werk, oorfpronglyk in 't Engclsch uitgegeven, .is het Rcfultaat der menschlievende pogingen van den Heer Howard-,. om, door het bezoeken der voornaamfte Gasthuizen, Pesthuizen cn Gevangenisfen in Europa, waarnemingen op te zamelen, die ter betere inrigting van die verbiyfplaatfen voor zyne ongélukkige medemenfehen, van nut konden .;r:oi£3fi fW»»' (*3 Van de proefnemingen , met dezen toeftel in 't werk gefteU 3 vind men rteds eBigVerflag in No. 182. van dk Weekblad. (Aantek. van dea Redster,}.  v/ftt. Wy hebben reeds een en andermaal in ons Weekblad van deze reizen, eiv van den dood dezes zo edelmoedigen als zonderlingen' menfehenvriends melding gemaakt. De Heer Howard' geeft dan in dit werk verflag van zyne waarnemingen omtrent de Gcvangcnisfen. en verfchillende Gasthuizen,. die hy in Enge-IJmd, Frankryk ,. Zwitferland italien,. Turkyen,. Hang3ryen , ■uil ook in ons Vaderland bezogt heeft.- Van allen geeft hybeknoptclyk de goede- en. kwade inrichtingen op-, befchryft Het uitvoerigst dezulken,, die hem't meest bevielen,, en geeft van de meesten van . dezen ook afbeeldingen. Zeer lezenswaardig zyn zyne Plans en Voorflagen tot algemeene verbetering dier huizen. — De Hoogduitfohe Overzetting, welke wy thans voor ons hebben, is niet alleen boven de oorfpronglyke te verkiezen , wegens-den veel geringeren prys-, daar hier van de 22 Platen, welke in de Engelfchc Uitgave gevonden worden, flegts 5 der meest gewigtige zyn overgenomen (waar op de Pesthuizen te Genua en'te Mes/ma,, het Hospitaal te Haslaar, en twee plans tot een Tugthuis en tot een Pesthuis getekend zyn); maar ook wegens de veelvuldige ophelderende en vermeerderende aanmerkingen van den Vertaler, den Hóogleeraar Ludwig te Lcipzig,-. welke ook nog een uitvoerig aanhangfél hier by gevoegd heeft over dc voornaamfte Hospitalen , en over de Klinifche Inftituten voor de Akadcmien in Duitschland , voor welke hy tevens de beste inrichting naar zyne. gedachten opgeeft. C. a Linne' Systema' Naturae, Tom. II. (Regnum Vegets'iile), editio XIII au£ta, reformata, wa J. F. Gmelin ,. Pars I. Leipzig by Beer 1701. 884 blz. 8vo. Wy kondigen met vermaak een werk aan,,welk door de Liefhebbers der Kruidkunde reeds zedert lang met verlangen te gemoet gezien was. Immers het groot aantal van nieuwe foorten van geflagten van Planten, welke in dc laatfte jaren ontdekt cn in zeer vele werken verftrooid en befchreven waren, maakte ene nieuwe uitgave, van het zamenftel van Linnsus, waar in alle die nieuwe Planten byeen vergaderd zouden zyn, ten uïterften wenfehelyk. De beroemde Hoogleeraar en Hofraad Gmelin te Göttingen , die reeds , gelyk wy voorheen berigt hebben, ene nieuwe zeer aanmerkelyk vermeerderde uitgave van het Dieren - ryk bezorgde, heeft ook dezen moeilyken last,, met opzigt tot de Plantgewasfcn , in het voorhanden zynde werk op zich genomen. Wy hadden zekerl>k wel gewenscht, dat de Hoogleeraar het Plantenryk op dezelfde wyze behandeld had, als dat der Dieren , door naamlyk by elk foort te voegen, de fynonyma, de aanhaling der beste kruidkundige Schryvers, het Vaderland, nevens ophelderende aanmerkingen of korte befchryvingen. Deze allernuttigfte arbeid zoude zekcilyk door niemand beter uitgevoerd hebben kunnen worden, dan door den onvermo dden Gbtüngfchen Hoogleeraar. — Ook hebben wy ongaarne gezien, dat de Heer Gmelin, op het voorbeeld van Th tinberg, het Systema Sexuale van Linnaus verminkt heeft, door de Clasfen van Gynandria, Monoecta,. Dicecia en Polygamia te verwerpen , en de daartoe behorende geflagten, tot de eerfte Clasfen, welke zich enkel op het getal der Stam'ma en Pijlïlla gronden,, te brengen. Wy weeten liiet welke redenen den Heer Gmelin tot dit befluit gebragt hebben, daar 'er gene voorrede by dit werk gevoegd is: en hoewel wy gaarne toeftemmen, dat de genoemde Clasfen hare zwarigheden hebben, en aan vele uitzonderingen onderhevig zyn, 20 is het nogthans zeker, dat ook de overige Clasfen, ■ en byzondcr die,. welke alleen op het getal der gemelde gcflagts-delen gebouwd zyn, vooral niet minder gelegenheid tot ' verwarring , inzonderheid aan den mingeoefenden in de kruidkunde, kunnen geveu;'en dat,, wanneer deze vier zo wezenlyke Clasfen des Samenftelzels van Linnaus niet weggenomen worden, als- dan het gehate Syftema Sexuale in duigen valt. Wy ■ kunnen intusfehen eene andere verandering vanden Schryver niet geheel afkeuren,- naamlyk van de beide Clasfén van Icofandria' en Polyandria, die door geen wezenlyk kenmerk van elkander vcrfchillen, tc verenigen. —— Doch wy hebben gene genoegzame reden kunnen uitdenken, waarom de Heer Gmelin de nommers der geflagten en foorten niet heeft laten ahtereenvol- . gen,, en voor de nieuws bygekomene geflagten geheel gene nommers geplaatst heeft, zo dat men op dezelfde blarizyde b. Vvind een geflagt met n. 50, een ander daarop volgende met n. 1320, een volgende zonder nommer, en dan een vierde met n. 1040.. enz. Wy zien vervolgens,, onder de nieuwe geflagten ,- nawen , die reeds voorlang aan andere geflagten gegeven waren , b. v. Hedwigia, Leerfia, Neckera , Batfchia &c., het geen niet misfen kan , van op nieuws verwarring te maken. Om eindclyk van de menigvuldige drukfouten niet te gewagen, die dit werk ontfieren,. hebben wy met leedwezen, uit de Schets der .geflagten voor dit werk geplaatst, gezien, dat de Heer Gmelin, Alt anders zo vele grote en-kleine, Inlandfche cn vreemde, werken, die in dc laatfte jaren over clc kruidkunde zyn uitgekomen , tot deze uitgave gebruikt heeft, met opzigt tot de Mosfen en Lichens de ranefchikking en de ge! fiagtcn y- noch'van den beroemden Hedwig , noch ook die van. zynen tegenwoordigen Amptgenoot Hofman, gevolgd of overgenomen heeft, maar hier in nog dc oude gebrekkige geflagten van Linnaus behoudt; terwyl hy nogthans in de Fungi de ge» Aagten cn namen van Batsch heeft overgenomen. Dan, niet tegenfta'inde dit alles, verdient' de arbeidz-ame Schryver de» grootften dank voor dc uitgave van dit zo veel mooglyfc volledig en tévens beknopt famenftclzel van alle tot hier toe bekende Plantfrewasfen. Immers deze uitgave is zo zeer verrykt boven den laa'ften, voor 8 jaren uitgekomen druk van het Syftema Vegetabilium, door den Ridder' Murray, dat 'er in dit eerfte deel alleen, het welk de twaalf eerfte Clasfen behelst, en dus de helft van het gehele werk bevat, volgens onze optelling, meer dan 440 nieuwe geflagten voorkomen. Niet minder aanmerkehk is, naar evenredigheid de vermeerdering der foorten in dit deel; zo is by voorbeeld, het getal der foorten van Erica vermeerderd tot 100, van Epidendru'm tot 90, van Salvia tot 62, Van Orehis tot 66, van Campanula tot 83, van Cyperus tot 80, van Carex tot 117. enz. Geen wonder derhalven, dat dit eerfte deel van Gmelins uitgave meer bladzyden beflaat, dan de pehele druk van Murray, Lehrfdtze der Medicinifchen Polizey-wisfenfchaft von E. B. G. Hebenftreit, Leipz. 1781. 262 blz. 8vo. Een beknopt en volledig Samenftel van Geneeskundige Staatsregeling, voor een groot deel uit het grote werk van Frank getrokken, doch tevens verfcheidene zaken behelzende, die nog niet door dezen beroemden man behandeld zyn. Zeer aangenaam moet het elk menfehenvriend zyn, uit dit werk te vernemen, dat 'er,federt de 12 jaren, dat Frank aan zyne Geneeskundige Staatsregeling; begon te fchryvïn, reeds »eer en wel b.eftle geneeskundige H 3 fr-  iBrigÖngefl in Duitschland gemaakt zyn, dan te voren ia e:ic I j halve eeuw. Si. L. Z. 1 Ph MichaèVs fiber die DtirchkreuZ'mg der Sehnnerven ,ttut < einmèn Jnmerkungen von ff ft. Hofr. Sommering. Hatle by , Hendel 1791 , 55 bladz. 8vo. De geleerde Schryver zoekt , hier uit vcrfcheidcne waarnemingen te bewyzcn,. dat de Gesügtszenuwen zich wezenlyk doorkruisfen. TEKENINGEN en PRENTEN, amsterdam. Muztk-Z/al inliet Gebouw der Maatfchappy: Fe"* • Mikitis, binnen Amfterdam. Ene Konstplaat, hoog 17! dm. breed \i\ dm. getekend door P. Barbiers eavj. Kuiper, en in 't koper gebragt dooriV. v. d. Meer jim. en R. Vinkeles. By Come/is Sebille Roos, prys J 6:— Proef-letterdrukken ƒ 8:-:- en de Proeven voor de Let- 16 Het tó' met een byzonder genoegen, dat wy dit Mecsterftuk Van Téken- en Graveerkonst hier aankondigen, daar het een opentlyk, en den Nederlander niet weinig tot eer Ilrekkend, bewys opleverd, dat de een zo wel als de andere dezer beeldende Konsten: tot welken hogen trap van volmaaktheid en luister ook tegenwoordig onder de Naburen geklommen, uit hoofde van de byzondere aanmoediging en veelvuldige gelegenheden ter ontwikke «lino- van de "daar toe vereisehte talenten, by dezen plaats hebbende — nogthans onzen Vaderiandfchen grond met verlaten hebben-, maar ook hier, en vooral in onze beroemde Koopftad Amiterdam, beiden hare begunstigers en voor■ ftanders, en hare bekwame en gelukkige uitoeffenaars vind-, welke 'aatften , door dit uitmuntend Tafereel, blykbaar tonen,'hoe zy, in dit vak der Schone Konsten, by die 1 .van andere Natiën geenzins behoeven onder te doen. De Maatfchappy onder de Spreuk: Felix Mentis, ver' «derende binnen'deze Stad, die, zo door heure nuttige inrichting, als door haar prachtig en grootsch Gebouw, met zo veel roem bekend is, gaf hier by andermaal, onzen Nederlandfchen Konstcnaren, gelegenheid , om hunne onderfcheidene talenten ten tone te fpreiden: en zo wei den In- alsUitlander te doen zien, Wat ook de Hollandlche Tekenpen en het Hollandsch Gravecryzer vermag. De naauwkeurige en wel uitgevoerde Afbeelding - Uit het publiek verflag', voorgelezen in het Atheneum t m Ene korte Schets van den oorfpronf, aart, inrichting en ftaat j dier stichting is te vinden 3 m V. IY. Mads, i8j env. van dit ons Weekblad,  •flluflre te Amfterdam, den at Maart 1791 (*)» blykt, dat, gedurende het jaar 1790. voor het een zo wel als het ander, ontfangen is ene fomma van - -ƒ44452: 8: 6 j^Zynde hier by ingelloten de.by het flot deivorige rekening onverantwoord gebleven penningen, ten bedrage van ƒ 5473.-14:—) en daar en tegen uitgegeven enefomma van ƒ 39408: 8:14 Zo dat, met ultimo Dcc. 1790. in Casfa bleef ƒ 5043:19: 8 De ontfangst, m aan giften als renten, ten behoeve van het Fonds voor de Weduwen en Kinderen der gefneuvelde of verongelukte Zeelieden, en van de gekwctlten in 's Lands dienst, bedroeg ƒ 6358: 5; 8 (zynde dus ƒ 2644:9:8 meer dan in 1789.) en de uitgave aan Gratificatiën - - ƒ 3047:10:— blyvende hier dus een batelyk over- fchot van ƒ 33i°--I5- 8 De Hoofdsommen, aan de beiden Takken der Stichting toebehorende , bedragen thans, zo te Amfterdam, als te Haarlem, Voor het Weduwen Fonds ƒ 66200:— ■ Kweekfchool - - * f 129950:— t tarnen - - ƒ196150: — zynde dus .zedert ultimo Dec 1790. met ƒ4000:— vermeerderd ' Schoon 'er wel, aan de éne zyde, gedurende de twee hfetfte jaren, gene Legaten, zo als voorheen, aandeStigting gekomen waren, en ook het beloop der jaarlykfche Donatien aan 't Kweekfchool, voor het jaar 1790. flegts ƒ 6942:-:- had opgebragt, zynde dus ƒ335-'— minder dan in 1789. hadden egter de begunstiger van het Geftigt, in de Indien, het zelve geenzins vergeten, maar aan de Commisfarisfen op nieuw ene Asfignatie ten bedrage van ƒ6000:— toegezonden. Ook hadde de belasting op de Schepen zo van de Admiraliteiten als de Oost- en West-Ind. Compagnie (buiten en behalven den verleenden onderftand der Staten van Holland , ten bedrage van ƒ4000: -) opgebragt ene fomma van /9273--13. 81 Perfonen blecvcn nog met ultimo December 1.790 (*) Dit verflag is met een berigt nopens den aart en ftaat van dit Fonds en daar toe dienende Bylagen , onlangs, onder den tytel van Oedenkfehriften betrekkelyk tot het Kweekfchool voor de Zeevaart, in gr. 8vo. voor rekening van deze Stichting, in druk uitgegeven en aldaar te bekomen. ten laste van het Weduwen-Fonds-, namelyk ar Weduwen, en 8 kinderen van gcfneuvclde Zeelieden-, 17Weduwen en 13 Kinderen van verongelukten; en 23 gekwetften. Het getal der Kwekelingen was op r 50 gebleven: doch behalven dezen* waren'er met het einde van January 1791 nog 89, die, in het Kweekfchool opgevoed cn onderweezen , uit hetzelve en op deszelfs kosten uitgerust, byna in alle oorden der waereld de Zee bebouwen. Van welke 'er 25 op's lands Schepen, 22 op die der Oost- ' Indifche Comp., en 42 op die der handeldryvende Ingezetenen van dezen Staat zig bevinden. Van 1 January 1790, tot 6 Febcuary 1791, zyn 'cf 63 Jongelingen in 't gefticht aangenomen: en van allen, die van hunne reizen zyn te rug gekomen, zyn 'er wederom 26 in het zelve geplaatst: zo dat het getal der Kwekelingen in één jaar fucccsfivelyk met 89 vermeerderd is; doch daar cn tegen is het zelve met 111 verminderd, waar van 'er 82 naar Zee gezonden zyn, en 20> om verfchillende redenen, ontflagen. Het geheel Getal van Jongelingen, zedert de oprigting van 't Kweekfchool, in het zelve opgenomen en opgevoed, bedraagd 408. Eenvoudig Middel om te ONtDEKKEN, of d* Wvn met Aluin vervalscht is. (Overgenomen uit dc Esprit des Journ.} Daar het ene in Frankryk, onder de Wynbereiders, tamelyk algemene gewoonte is , inzonderheid de zwaare Rode Wynen, met Aluin aan te zetten, en de ondervinding reeds dikwyls het nadeel hier van voor de gezondheid geleerd heeft, fchreef de Akademie der Wetenfchappen van Lyon, in "t jaar 1788. ene Prysvraag uit: „wel„ke de eénvoudigfte, gereedfte en beste middelen zyn, „om te ontdekken, of de Wyn met Aluin is aangezet \n \ en bekroonde hier op twee Verhandelingen in 'tjaar 1790 (zie Alg. K. en L. Bode,-IV Dl. bladz. 113. No. 93.). De Hr. Bêraud, Schryver van éne dier Verhandelingen, welke zedert het licht gezien hebben, geeft, ingevolge zyner ondervinding en menigvuldige Proefnemingen, het volgende middel op .- Men giet een weinig Wyn in een glas, cn voegt daar een derde of vierde gedeelte versch bereid'Kalkwatcr by, en laat dit mengzel, gedurende 15 of 18 uren, ftil ftaan. Indien 'er na dit tyd verloop geen bellag. of korst van ene zoutagtige Cryftallifatie binnen het glas gevonden wordt, dan moet de Wyn Aluin bevatten -, doch vindt men die Crystallcn in het glas, dan kan men gerust zyn, dat de Wyn door geen Aluin aangezet is. r 4ïï  V r y S O e S. o r a n e n. GEBOORTE*, TROUW- *n STERFLYSTEN, Het getal der Dooden, gedurende de laastverlopeaft Week, is geweest: te Amfterdam 130: en te Haarlem 18 , onder welken laatften 6 beneden de 12 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN *n BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 5 tot 11 February 1791. te Hamburg. fHoogfte ftand 28, 3£. den ioden. Barom. < Laagfte . . 27, 7|. den 8ften. (.Gemiddelde der gehele Week 28,0,3 •• Therm. fHoogfteftand 4?. 's Middags van den Sften. .Reaumur. < Laagfte 10 onder o. 's Morg. van den oden, L Gemiddelde der'gehele Week 3 grad, ■Heerfchende wind N ■ W. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem, Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES. ROGGE. Het Laat. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisfuche . r- 04 a 108 Poölfè bonte en witte 155 a 175 Koningsberger . > 90 a 106 Dito rode . . 1503170 Pommer, Colb. enStett. 943102 Warder, Heugfe en Elb. 150a 170 garst,haver,boekw. Koningsberger . . 144*160 Vriefche Winter . 70392 Vriefche . . 1303158 Zeeuwfche Overm. . 84399 Bovenlandfche . 144*154 Brouwhaver . . 70 a 80 Voorlandfe rode . 120.1152 Boekw.Amesf.enGooil. l.20 a 22 Zeelandfche . . 152 3168 Dito Brab. en Vlaamf. L.19 a 20 OLY, TRAAN EN BAARDEN. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam ƒ 361236$ Overm.'tLast 0^33336 dito Lyn . . . ƒ 34 *34-J Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 44 a44Ï van s fch. . . ƒ 6 a 7| Walvisch Traan,'tquart. Heiuiipzaat . . / 6 a j\ van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . . / 57*58 WISSEL-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt R 36,7,5 2 maand. \ 94s dito op 2 m. . fi 36,4,3 Bilboa .... . \ 94l Hamb. zigt . ft. 34§ Cadix . . . \ 94s dito 2 m. .ft. 34'J Sevilien . . , $ 94§ Altona.zigt ft. 34! Lisfabon . . \ 5° dico 2 m- • 34f Venetien . . \ 92! Breslau,6 w. dat. ft. 44! Genua . . \ 86i Wenen, 6 w. dat. ft. 35 Livorno . . . 4 92s Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. . . \ 3°\ Gent • • PCt- 5 verl. dito zigt . . \ 30! Brusfel . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . \ 3°\ Zeeland . pCt. 3 verl. dito 1 m. . . \ 31 1 Rotterdam Ct. £ SPECIE-COURS. Baren Goud, per Casfa ƒ 355* • • pCt. 6ja 6£ dito, per banco .... pCt. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, 7 Nieuwe Louis d'or 11,10,16, Oude dito . . ƒ 5, 6§ Zonne Piftol. . ƒ11,3 Franfche Piftol. . . ƒ 9» 5 Croix dc Malta ƒ13,3 Pruisflf. dito . . f 9, 5 1 Carolin. . . ƒ11, 7 Lunenb. dito . . ƒ 9, 5 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25, 6 Spaanfe dito . . ƒ 9» 4 dito Grof . . / 25, 2 Guinies . . . ƒ11,12 Agio van deBank f pCu Jjouvereinc . . ƒ15312 Amsterdam, den 20 February 1792. IBARO- THERMO- STREEK I ME- JvïETER. der I LUCHTSGE* ter. I NoordiZuid. wind. | steldheid. (30.0 I 36J 35 o. Voorm. betrokkeni I5-S3°. 1 38 414 o. t. z. verder wolken , / 30. 1 30! 29 n. o. 's Av. helder. f30. 1 30-j I 29! n. n. o. bewolkt, tusfchen- 16. < 30. 25 285 I 281! n. o. beide iets meeuw, l_30. 5 i3| I 22 zeerwindrig. f30.. 2* 27 f 26 n. n. 0. fneeuwbuyen en 17. <30. 2 31 38 ■ windr. 's Nagts fa, [29.11 28 26'i en harde wind. f30. o 16 15 n. o. 'sMorg. wolken," 1 8. < 29.11 25 25 k. n. o. verder fneeuwagtig (29. S§ 30 30 n. o. en harde wind. ( 29- 8 Tr5| 15 ~~z. ~~~ . 19. 29. 71 21 z z.w. f^rSr'. ( 29. 7 11* 9 o. Ü9- 6§ nï Ï3 n. n. o, ao.Jao.6f 22f 38 n. o. helder, aAv. beer. 1 7 ,% Ai. . . 1 na 10 aren meeuw. > 2$. 6 i6jt Mg f29. 6 I 24 1 25 j z. o. «-|»9.6i 35| 4. ».tw. ^redëtmr,S^ (29-6 I 33§ I 32 I w. t. n. 1* Ten Elf uuren 's Avonds 9I gr. daar na wederom ryzende» ■f 's Avonds Ses uuren 11 gr.  1792. No, Ip2# AL GEMÉNE KGNST- en LETTE 1MBODEf VOOR MEER- EN Ml N G E O EFFENDEN; Vry dag den 2. Maart. B E R I G T E N. ZWEDEN. jjr^le Stockholm, is, den 25 Oaob. 1791. in den Hl T UI Ouderdom van 85 Jaren en 2 Maanden, overF| i- [f leden, de Hr. M/j/^rü S-sotruws-os)" zegt hy hier by wyders, „ is het zelfde „als heilige Schriften, vs. 15. anders genaamd Profetifche „' Shriften, Rum. XVI: 26. Het nut dezer Profetische of „ van God ingegeven , Schriften wordt aldus bcfchrcvcn : is „ nuttig tot leering enz. Wat den zin betreft, is dc plaats gelyk„ luidend met 2 Pet. I: 20, 21." By KLEEDEN, merkt de Schryver, ter opheldering van Matth. XXII: 12. aan: „ vraagt men, welke foort van men„ fchen bedoelde de Heiland met den perfoon, die met geen „ Bruiloftskleed bekleed was; rnen behoeft, om daar van de v gereede oplosfing te vinden, flegts te denken aan den hoog„ moedigen Farifeër, welke, in zyne oogen, regtvaardig was, v de onderrigtingen van Jezus van dc hand wees , en zich niet ^ begeerde te bekleeden met die deugden cn hoedanigheden , welken de Heiland zo zeer aanprees. Zy,die zulks van eenetoegerew kende Regtvaardigheid van Christus aan den geloovigen zondaar w verklaaren , fchyuen.myns oordeels, te vergeeten, dat dusdanig ^ eene verklaaring niet wel overeenkomt met 's Hcilands door„ gaande Leer, als die over al aandrong op eigen geregtigheid, ^ in tegenftelling van de valsch voorgewende geregtigheid der „ Farifecuwfche Leeraaren. Voor het overige moest zulk eene duistere bedoeling volkomen onverftaanbaar zyn voor hun , tot welken deze gclykenis gefproken werd. Wil men 'er op „ aandringen, dat het Bruiloftskleed, waar mede hy moestbew kleed worden, niet zyn eigen, maar des Konings was, om „ daar uit te bewyzen , dat elk waar geloovige den mantel van w Christus geregtigheid moet omhai:ger.; dan fchynt men op „ kleinigheden aar. te dringen, dis met het geheel in geen verw band ftaan, buiten het oogmerk der Gelykenis omloopcn, cn „ haaren grond hebben in de gewoonte dier tyden." , MAAKEN , betekend veeltyds het zelfde als fchikken, muit ftellen of jets diergelyks ; 2 Kor. V : 21. God heeft hem ^ (Christus) zoude voor ons gemaakt. De zin is: ,,„ God heeft v „ de zaaken aldus vvyszclyk gefchikt, dat Christus, die geheel 3, „ vry was van alle zonde, van de Jeoden , voor ons, als w „ ten zondig mensen , en overtreeder der Wet, gedood is.— 3?aulus dringt hier, volgens den zamenhang, aan,. op" de „ affchafïing der Mozaü'cbe Wet," cn dus ook „ op de \«eg„ ruiming der Straf of vcroordeeling , welke zy creigde," als jncde op 9). de vcrecniging van Joden en Heidenen;"—de plaats is geheel gelykluidende met Gal. Hf: 13. En de gebeele voor- fteltin;r komt in 't z?.ke!.,ke over een met Kot. II : 14. „ VERORDINEREN. Het Grickfchc woord i?ie> betekend w vastftellen , bepalen, fchikking maken; en du? ook te voren 9 verordineeren (jrjoogi^a voor voor- of vaslflellen.) Aldus „ word Hand. X: 42. Christus gezegd, van God verordineerd „ (gefchikt) te zyn tot een Regter over leevenden en dooden."— M Rom. VIII: 29 en 30. Die hy te voren gekend heeft &c. de sin is: „ Die God voorlang bemind heeft (zie by kemnen,) „ of aan wolken Hy zyne gunst heeft whU. betonen, dij heeft „ hy ook voorgenomen (of bcflooten) lang) den wegvanlyden, (handelende de Apostel hier van de rampen, waar aan ce eerfte Kristenen waaren bloot gefteld,) te vcrhecrlyken, even „ gelyk hunnen voorganger Christus, (zie vooral by Eekstgibooren) die de eerfte onder de broederen is, wclKe aidus vcr- heeiiykt is." ' Y.nd'ie hy teyoKEn verordineerd hecjt, n (ter dezer Hecrlykheid) deeze heeft Hy ook geroepen (tot het ,, Christendom laaten nodig en, namelyk , alle menfehen , zie by „ Roepen). Die Hy geroepen heeft, heeft Hy ook geregtvaarn digd (vergiffenis van zonden gefchonken , cn aldus tot regtn vaardigen verklaard, zie by Regtvaardigen.) , en die Hy.„ geregtvaardigd heeft, heeft hy ook vtrheerlykt, (deezen zal^ „ Hy, even gelyk Christus, zie het vorige Vers, in de Hecr„ lykheid inleiden.)" Het geheel Artykel verdiend met oplettenheid gelezen te worden. Van geen minder belang zyn de» Hoogl. aanmerkingen, ter opheldering van de woorden : Profeet en Profeteeren ; Raad ; Rantzoen ; Regtvaardic , i Regtvaardigheid, Regtvaardigmakijvg, Regtvaardigmaken, 1 Toereekenen ; Verlooren gaan, enz. waaruit wy met moeite ons zelycn weer houden, het eenen ander uit tc trekken ; terwyl wy dit ons verflag zullen eindigen, met nog een kort woord tc zeggen, van het geen de Heer H. in het brecde, by het woord VOLHEID, voordraagt, ter ontvouwing van ene min be» kende en van de gewone meest afwykende Uitlegging van Kol. II: 9. In Hem (Christus) woont alle de volheid der Godheitt lichaamlyk. Volgens deze verklaring zou de volheid der Godheidte ventaan zyn van het gantfche Ryk Gods, de geheele Christenheid , en het zeggen, dat dezelve in Christus lichaamelyk woont, het zelfde zyn, als by Kol. 1: 18. hy is het Haojdde* Lichaams (der Gemeente), zulks de geheele zin der plaatfe , in haar zamenhang befchouwd, hier op zoude uitkomen. „ChrisJ, tus is het Hoofd van het nieuwe uitgeftrektc Ryk Gods „ welks leden alle door Hem tot een eenig Lichaam vergaderd Jt zyn; daarom (zie het 9de vers) hangt Hem, als uw Hoofd, „ aan, en verdeelt u niet onder clkanderen om ydele twistvra^ gen en onvrugtbare gefchillcn." , Hartclyk wenfehen wy, dat de verdienstelyke Schryver van dit, voor den Waarheid- en Bybelminnaar, zo fchatbaar Kleinood, die zo hier, ais in andere zyner gemeen gemaakte Schriften , zulke uititekenrie blyken van zyne taal-, oordeel- en uitlegkunde, en te gelyk van zyne befcheieienheid, en allezins rt| delyke denkwyze, aan den dag gelegd heeft, den gew igtigen en nuttigen post, dien hy bekleed, en voor welken hy toond zo wel berekend te zyn , nog lang, met vrugt voor de leden van zyn Kerkgemeenschap moge waarnemen: en ons, cn zyne Medekristcnen in 't algemeen, meermalen in 't vervolg, met zynen geleerden en toeligtende Letter-arbeid, verpligtcn 1 G.J. WolfjDisf. inaug. ftfiens Q-aaeftiones Medicas van'i ar* gumenti. Harderw. 1791. Zeven verfchillende onderwerpen, meest betrekking hebbende tot de Ontleedkunde en Plnfrologie, worden in dit Academisch werkje, welk alleszins blyken draagt van dea Schryvers geleerdheid cn oeffening in deze takken der Geneeskunde, behandclc!. Zie hier derzelver voornamen inhoud. In de eerfte Qjneflin handelt hy over dat deel der herfenen, welk  C 6g ) welk men gewoonlyk, doch zeer ongepast, den naam van glaniulap'.nealis geeft, en 't welk hy , met enige oude Schryvers Conarium noemt. Hy toont hier, hoe ongegrond het zy, dit deel voor dc zitplaats der ziel te houden, en ftaaft door een groot getal waarnemingen, vooral door die van zynen Leermeester, den Heer Sommering, dat dc kleine ftcentjes, welke fom'migcn nevens of in dit Conarium gevonden hebben, tot den natuurfyken bouw der herfenen behoren, cn volftrekt in alle menfehen, van het veertiende jaar hunnes levens af, gevonden worden (*). De tweede handelt over den oorfprong van den nervus intercqflalis. De Heer Dr. G. Coopmans naamlyk, beweerde in zyne nieuwe Neurologia, te Franeker, voor omtrent drie jaren uitgekomen , dat die zenuw, behalven uit de bekende takjes, ook haarcu oorfprong neemt van een takje uit den eerften tak van het vyfde zenuw-paar, gelyk hy dit met den Heer Camper duidelyk meende waargenomen te hebben, en dit ook met eene afbeelding, door Camper zclven getekend, ftaafde. De Heer IFolf fixlt hier tegen de Waarnemingen van de Heeren Sommering en JPalthtf, dc twee beroemdftc ontlecdkundigen, ten opzigte der zenuwen, in Duitschland, die, ook na dc uitgave van het werk van Coopmans, met opzet, en herhaalde reizen, hier omtrent nafporingtn gedaan hebben, doch even min als Meckel, of anderen, imnur eenige vcreeniging van den nervus ir.tercoflalis met den eerften tak van het vyfde paar hebben kunnen ontdekken. Dc Hr. Wolff gelooft derhalven nvt Sommering, dat Camper en Coopmans een ter dier plaatfe lopend öagadertje voor een zenuwtakje gehouden hebben: 't welk des te llgter zoude kunnen gebeurd zyn, daar Camper, even min als de meeste andere Ontlecdkundigen in ons land, gewoon was, by de bereiding der zenuwen, eerst de bloedvaten met wasch of andere ftoffe op te vullen. De derde, hier behandelde vraag, is deze, of de dierlyke warmte door middel der zenuwen, in het lichaam verfpreid cn onderhouden worde, gelyk dit onlangs eenige geleerden, cn onder dezen ook de Heer Blumenbach, beweerd hebben? De Schryver geeft eerst de voornaamfte bewyzen voor dit gevoelen op , doch wedcrlegt dezelve met gezonde redenen, en befluit met het gevoelen van Crawford omtrent de oorzaak der dierlyke warmte voor het beste en meest voldoende te houden. Ten vierden handelt de Hr. W. over het uiteinde van een by vaatje of aanhangzcl van den dtiBus deferens, door het welk de beroemde Monro beweerde, dat het overtollig zaadvogtnaar het bloed gebragt wierd. De Schryver beweert intusfehen uit zyne eigene waarnemingen, en uit die van Sommering en anderen , dat, hoe vele natuurfpcelingen er ook in dit deel worden waargenomen, het zelve echter altyd ftomp eindige, zonder in enig ander vat uittclopen. De vyfde en zesde Vraapftukken zyn ingerigt tegen den Praagfchen Ontlecdkundigen Prochaska, en ftrekken ten betoge, dat 'er gene klapvliezen in de vaten, die tot de affcheiding van het f*) Men vindt deze Steentjes {Atervulus") zomtyds ook reeds in vroegeren Jeeftyd. Onder anderen vondt Woertmau dezelve in een twaaltjarig Jongetje, gie zyne Oratio de proxima Animae (ede is C. P- 3J. • QAaam. van dea Rei.) zaadvogt dienen, gevonden worden, en dat het zelfde vogt niet dan door opflurpende Water-vaten in het bloed te rug gevoerd worde. Ten laatften handelt de geleerde Schryver over de aangeborene omkeering der pisblaas, zynde de zelfde wanfehapenheid , welke tmlangs ook in ons Vaderland in een levend voorwerp is te zien geweest, (zie A. K. cn L. Bode V Deel bl. 202,) en welke uitvoerig door den Hooglcerrar Fonn, als inede onlangs door den Heer Leters in dc Verhandelingen van het Heelkundig Genoetfehap te Amfterdam, btfehreven is. Dc Hr. Woljf geelt hier een kort verflag van veelc diergelyke door anderen ook nog onlangs waargenomene gevallen, welke alle ten bevvyze ftrekken, dat de natuur in hare afwykir.gcn en wanftaltigheden eene vaste orde volgt, cn haar zelve gelyk is (*). M. S. du Pui Oratio initialis de legum naturalium vi et rat'one, in ufum Artis Chirwgicae atque Objietriciae prudente»adhibendis &c. Leyden by Murray 1791. 32 bladz. 4to. Het is bekend, dat dc aanwending der algemene natuurwetten , en der regelen van 1 eweging der lichamen, van veel nut is in dc ultoeffening der Heel- en Verlos-kunst. Dc Hooggeleerde die Pui toont dit leknopt en duidelyk, met verfcheidenc welgekozene voorbeelden, aan, in deze Redevoering, welke hy , by de aan* aarding v;,n zyn buitengewoon Hoogleeraar - ampt in dc beocff nende Heel- en Vroedkunde aan de Leydfehe Hegcfcholc, uitfprak. De titel: De legum natur. vi 6f ratione - - - - p-nuDENTER adhibendis, cn de Vertaling daar van in de Nieuwspapieren , hadden ons doen onderftellcn , dat de Hoogleeraar ia deze Redevoering ook zoude gehandeld hebben over de voorzigtige toepasfmg dier Natuurwetten op de Heel- cn Verloskunst, ot in h$0 verre dezelve daar op moeten aangewend worden. Dan de lezing der Redenvoering zelve heeft ons doen zien, dat dit de bedoeling van zyn Hooggel. niet geweest zy. . LAND- en ZEE-KAARTEN. AMSTERDAM. Stel van dbie Landkaarten , nevens een Gezicht, ter opheldering der Gefchiedenis van den laatften Oorlog, tusfehen Zweden en Rusland, dienende: beftaande in: 1. Ene algemene Kaart der Findfche Golf', en omliggende Provintien, naar de beste Kaarten en Sterrekundige Waar- (*~) Men kan nog by de gevallen , door de Heren Bonn, Wolff en Leurs aangehaald, een zeer aanmerkelyk voorbeeld voe en van enen jongman van 17 jaren , wiens ongemak, genoegzaam volmaakt gelyk aan dat van den bekenden Matthys Usfem , befchreven en afgebeeld wordt in de Neue Abhandlung der Königl. Su-edifchen Akademie der Wisfenfch. aus des Jahr 1787. VIII. Band. bladz. 132. PI. V. Alleen was in dit «eval het fcratum zeer kort, bevatte twee hoog geptaatfte zeer kleine testes, en was van onder met een fpleet voorzien,, die het zelve naar de Commisfura labiorum vulva deed gelyken} weshalven men lang 'm twyflel was geweest over de ware fexe v«j dezen porfeqn, (Aaum. vm dea Rtc.j l 3  C 70 ) Waarnemingen, getekend in 'tKoningl Landmeters Comptoir, te Stockholm. 2. Kaart van de Zweedfche en Rusfifche Krygsverrigtmgen, '\nFinland', Ao. 1788. 3. Kaart van de Krygsverrigtmgen der Zweden en Rtisfen, in Finland, Ao. 1789. 4. Gezicht van den Zeeflag, by Korkianfary, den 15 Augustus 1789. tusfehen de ligte Vaartuigen der Armées en de Rusfifche Scheprenvloot; by welke Kaarten gevoegd is een beknopt Verhaal der ïofitien en Marlenen der beide Legers, gedurende de Veldtochten. Alles naar originele Zweedfche Kaarten gevolgd, en uit het Zweedsch vertaald. By Covcns en Zoon, Boek- en Muzykverkopers , op den Vygendam, 1792. prys/2-10-: MUZYK-WERKEN. i> A ii Y s. Colle&ion de duos pour deux cors de Chasfe, gecomponeerd door Ignace Pleyel. Eerfte Afgifte. By Porvo, Hoogl. in de Toonkunde en Muzykverkoper, prys 5 liv. Trois Sonates, pour Piano-forte, Violon & Violon.cello , opgedragen aan Mtsf. Blake, door Mufio dementi. Opera 28. By Boyer, prys 9 liv. SCHILDERYEN en BEELDHOUSTUKKEN. Londen, ii February. Het P'olygrafisch Genootfchap heeft thans deszelfs Magazyn, uit het Strand, in zyne nieuwe Vertrekken, in Pall-mall, verplaatst: welk Magazyn, dageiyks, behalven op Zondag, van 11 uren .des Voor- tot 4 uren des Namiddags, open ftaat, mits een fchelling, by de intrede, betalende: waar van men •dan ook tevens een gedrukte Lyst der befchryving bekomt ,van de "Stukken in gereedheid, met de daar by gevoegde JPryzen. De arbeid van dit Genootfchap begint van tyd tot tyd meer opgang te maken-, althans het .ontbreekt zelden aan beitelde Stukken. De Polygrafifcbe Konst, welke eerst zedert de laatfte 6 of 7 jaren ontdekt is, beftaat in het •Copieren, met oly-verwen, van origineele Schilderyen, •door ene geheime bewerking; doch tevens zo .fraay en naauwkeurig, dat 'er weinig of byna'geheel geen onderfcheid tc zien is tusfehen de copyen en originelen (*), - welken beiden , om zulks te kunnen beoordelen , naast (*) Wy hebben., by één onzer Vrienden , alhier , die een fraay Kabinet van Schilderyen en Tekeningen bezit, en nog dageiyks het zelve vergroot, een paar van deze Konst - Copyen gezien, die ongemeen fchoon zyn; «n alle goedkeuring van kenners wegdragen. (Aantek, yan den RedaaeurO [eikanderen, in het Magazyn, hangen. De Prys dezer na| gemaakte Stukken komt niet meer dan op een icde gedeelte van die, welke men voor de oorfpronglyken doorgaans beftecd. " • N A R I G T E N en B Y Z O N D E R H E D E N, tot den handelen scheepvaart, landjsn veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrek k-e l y k. Dan t z ig, 12 Jan. „ Nicttegenftaandc de Handel tc Elbing dageiyks meer begint te bloeyen, houd nogthans de.onze ook het hoofd nog boven, in weerwil van alle Kunstenaryen , om -denzelven te onderdrukken. Het getal de)' alhier aangekomene Schepen, in het laatst verlopen jaar 1791. bedraagt 600, en dat der uitgezeilde 517, waar onder 99 Hollandfc-he, 186 Engelfche, 134 Dantziger , 47 Deenfche, 71 Zweedfche, 3 Franfche, en de overige van Hamburg, Lubeck enz. De Ingevoerde Granen hebben bedragen 28,983 lasten, en de hoeveelheid van gebruikte en afgefcheepte 27,344. De overgeblevene voorraad beftaat in 5000 lasten Tarwe en 6000 lasten Rogge." Het fchynt, dat men , in Engeland, geenzins afgefchrikt zynde door de mislukte poging om den Slavenhandel, by het P.ariement, afgefchaft te krygen,. ene nieuwe poging daar toe in-den zin heeft. Althans het GlasgowfcheGQnootfehap , als mede dat van Birmingham cn omliggende oord, hebbenbcfloten, om by herhaling de dringenftevertogen deswegens, by het tegenwoordig Parlement, in te leveren. Vergelykendf Staat van den Britschen Handel en Scheepvaart, in de Jaren 1783 en J790. . In het Jaar 1783. Zeilden uit de onderfcheidene Havens van het Ryk: Bptfche Vaartuigen 7329 Vreemden - ' - 1544 geheel 8873 In het. Jaar 1790 beftond het getal der uitgezeilde Schepen: Britfche Vaartuigen 12,762 Buiteniandfchen - 1,140 geheel 13,902 gevolglyk was hier een toenemend verfchil ' " " van . ■ ■ 5029 Vaart. Geen  C 7i ) Geen minder verfchil hadde 'er ook plaats ten. aanzien Van de Waarde der In- en Uitgevoerde: Goederen, Gedurende die beiden jaren. ODe Invoer beliep in 1783 aan waardeP. 13,122,215 W. en in *790 - " *9,130,8 86 verfchil 6,008,6;? 1 De Uitvoer bragt in 1783 ene Somma op van Pit- 14,750,01» . en in 1790 - - oo,iao,iïr . verfchil 5,363>303- De Britfche Handel balans hadde dus, in 1783 een voordeel van Pftr. 6,008,651 en in 1790 van - 5»363»3°5 r- ■ Engelsche Siërra Liona's Compagnie. Uit-Set verflag, door dc Directeurs,> ene onlangs gehoudene Vergadering der Deelhebberen gedaan . blykt , dat 'er reeds 5 Schepen naar deze nieuwe Afnkaanfche Volkplanting gezeild zyn, en nog twee liggen gereed, om mede derwaarts te vertrekken. Dezen zullen, omtrent 50 j( Dienaars der Compagnie, enige Soldaten, een klem getal Volkplanters, benevens 35 Vrouwen en kinderen, te zamen omtrent 200 Etiropeërs, overvoeren. Enige vryeJNecers hadden 'er zich reecis neergezet; waar by nog omn-ent 1000 vrye Negers uit Nieuw-Schotland , van wier .goed karakter men gunstige berigten hadde,- ftonden-- gevoegd te worden. l)e Volkplanting zal onder het beftier ftaan van eenGezagvoerder ( Super - Intendent,) nevens een. Raad-van 8 leden. De Hoofdftad, die-den naam van Free-Town (Vryftad) zal voeren, zal in een gezonden oord aangelegd worden. • Het Kapitaal der Compagnie, ten bedrage van 250,000 •Pftr. is reeds ten vollen ingetekend: zelfs heeft men een voorila°- gedaan, om het nog. te vergroten ,, om meer anderen ,Ddie zig des begerig getoond hebben, gelegenheid tc o-even, aan deze onderneming deel te nemen. °De Compagnie ziet naar 'ïen gefchikt Huis om-, ten eindo aldaar, in Londen, hare Vergadering te.houden. Maandelyksche Pkyslyst der in- en uitlandsche effecten. INLANdsche. Holland, 2f prCts. 75a°*f- Zeeland: a§ yrCts. 54 a 60. Friesland, 2 prCts 05 a 66. Utrecht, aj prCts. 8aia84|. Generaliteit. 3 prCt. 87393. Last- en Vcilgeld. af prCt*. 68 a 70. Z. Doorl. Hoogh. 3 prCts. 95397. Dito nieuwe Negot. 101 a 102 prCt..~Dito 2§ prCts 81 a 83- CW. C. Lot. 3 prCts, 80 a 82. Nieuwe Negot. 99I a 100J prCt. Engelsche. Bank-Aa. 216. O. Ind. 208. Z. Zee. - O. Z. Z. Ann. 951. Dito nieuwe -— 3 .prCts.. Gec.. 95* a I- Dit0 &'crd- 96b- dit0 *9$h 4 vvCts' GeC' iosfai. s prCts. Dito 119? aj. Lond. 21 February. Fra-n.sche. O. I.C. Aft. van X25Ó0 ^ 2130. Dito van 1000 c< 1292.. Disc. Kas 3830, Dito Empr. 200 Mill. 98 prCt. Dito 125 Mill. 104 prCt. "Dito 80 Mill. prCt. Dito zonder Bullet to4| prCt. Dito 120 Mill. <<■ ' Parys 18 Febr. Diver-.se-Buitenlandsche. Amerika. sprCts.102^. 31031. Dito4prCts. 1183120. Dito liquid. Débt. 500,000Doll. o-laoö'prCt. Dito by P. Stadnitski 168 a 170. Dito by Staphorst' 160 a 165. Dito dito van 1790. 130 a 131. KwikenWenerb. cprCts. io3|aio5. 4§prCts. ioo^aioij. Dito 4prCts..iooaioo4oSpanje. 5 prCts. 100 a loof. Dito 3f prCts. 90 a 91. Frankr. Gener Guar. 4 prCts. 98 a 100. Rusland. 5 prCts. 1023103. Dito \\ prCts. 99 a ioo\. Dito 4 prCts. ■ Zweden* 5 prCts. 99Ï » »i. Dito 4| prCts. 96 a 97. Dito 4 prCts. 5, a„ Denemarken. Toll. 4 prCta. 100J a ioij. Dito Holft. 4 DrCt<7 99^ a 100I. DitoLeen. en Wisf. B. 4 prCts. 99 a 100. Duo Kroon. 4prCts.99|aiooJ. Dito Afiat.Conip. looja 101J. Polen.. e TjrCts. 98 a ioi±. Saxen. Onverwisf. Steuer 3 prCts. 34I a 353 ftv. Dito Ordin. 3 P^ts. 35| a 36} ftv. Dito Kamerft. ^rCta* 35 a36ftv- Dito 2 prCts. 32. a 32f ftv. _ , prys der granen. ROGGE. Hëtl'aSt. TARW- fietLast. G8Id- Ggld. Pruisfifche •■ .-. 94»Ic8 KffrS'"""'" R=rs.«s,«;.. ^ •.. Sas aasssstU. o ly,- traan en' baarden-. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam" fj,6\nr Overm.'tLast oClS dito Lyn : . . f 34 *ZU SlagLynz. de-Ton dito Henmp- . . ƒ 43 a44 van 5 fch. . . / 6 a 7Ï WalvischTraan,'tquart. Hennipzaat . . / 6 a 7J van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . .- ƒ 5735»  t 7i 3 WISSEL-COt/RS. Madrid op Ufo van | Londen, zigt 36.7,5 2 maand. $ 94s dito op 2 m. . B 36,4,3 Bilboa % 94i Hamb. zigt . ft. 34§ Cadix . , 94! dito 2 m. . ft. 34? Sevilien $ 94I Altona,zigt ft. 34I Lisfabon . . % 50 dito 2 m. . ft. 34! Venetien . . $ 92§ Breslau,6 w. dat. ft. 44! Genua ■' $ 86§ Wenen, 6 w. dat. ft. 35 Lavorno . . . & 92J Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. , . $ 30^ Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . . 4 3°i Brusfel . pCt. 5 verL Bourdeaux, i m. . % 305 Zeeland . pCt. 3 vtrl. «ttto 1 ét. . . % 31 Rotterdam Ct. \ sp1cie-cours. Jaren Goud, per Casfa ƒ 355.' • • pCt. 6|a 6| dito, per banco .... pCt. Nieuwe Puk. per ftuk ƒ5,7 Nieuwe Louis d'or 11,10,16, Oude dito . . ƒ 5, ó§ Zonne Piftol. . ƒ11,3 Franfche Piftol. . .ƒ9,5 Croix de Malta ƒ13,3 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . ƒ 11, 7 Lunenb. dito . .ƒ9,5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,6 Spaanfe dito . . ƒ 9» 4 dito Grof . . J 25, 1 Guinies . . .ƒ11,12 Agio van dc Bank ïJ pCt. Souvereine . • ƒ15212 Amsterdam, de» 27 February 1792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Doodcn, gedurende de Iaasfvcrlopenc Week, is geweest: tc Amfterdam 18.0: en te Haarlem 15, onder welken laatften 7 beneden de j 2 Jaren. Gedurende de maand January, zyn in Rotterdam en de Jusrisdictie van dien, overleden, of ook ingebragt en begraven 18.2 Perfoncn, als 37 Mannen, 56 Vrouwen en 89 Kir.deren: waar onder 7 Kraamkinderen, 35 beneden tiet Jaar, 45 van \ tot 5 Jaaren, 3 van 5 tot ro, 1 van 10 tot 15 , 2 van 15 tot 20, 5 van 20. tot 25, 2 van 25 tot 30, 2 van 30 tot 35, 5 van 35 tot 40, 3 van 40 tot 45, 8 van 45 tot 50, 7 van 50. tot 55,- 4 van 55 tot 60, 7 van 60 tot 65, 6 van 65 tot 70, 10 van 70 tot 75 , 14 van 75 tot 80, 7 van 80 tot 85, 6 van 85 tot oa, i vkn 90 tot os laren» en 2 onbekend. ^ Kortlings is, te Fish-hill, in Ctimberland, overledeni de Heer Frederik Harpe, in den buitengewonen Ouder* dom van 120 jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 14 tot 18 February 1791. te Hamburg, fHoogfteftand 28, 3§. den i6den. Barom. < Laagfte . . 28, of. den 8ften. LGemiddelde der gehele Week 28,1,91. Therm. fHoogfteftand 4|°. 's Middags van den i2dea. Reaumur.< Laagfte io°ondero. 'sMorg. vanden i8den. (.Gemiddeldeder gehele Week 1,4 gr. onder o. Heerfchende wind N. O. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. baro- I thermo- I streek 1792 me- I meter. der luchtsge- Febr. ter. [ Noord)Zuid. wind. steldheid. (29-4 32 3° n. t. w. devorigeNagc 22.< 29. 6 32* 41* ». jf.w. zwarefneeuw,verd* ( 29. 6 31 30 n. w. üieeuwbuyen. f29.10 [23 23 o. 33.-{29.11 28 41* w.z.w. Voorm. wolken r ±3°. o !9| i£_ _ verderjielder. f"3°. o r8 t 17 z. o. Voorm. heMer, 24. 30. o 28 54 Nam. beneveld, ^29.11* 26 27 's Av. betrokken. f29.11 34 35 f z. z. o. 25. ai enernt « vervolgens, een Monument, in op- Sf^zonderd, die, door de reeds voorat aangeftelde mogen 4 oen^je. . ^ J ^ Dr djG ^ Cfinfores, vvaten goedgekend, byzondere Vriend des Overledenen was, ie laten op- G R O Ö T- B R I T A N N IE N rqgw, R^nhoUs Jaat, behalven een fchat van Schil- H, ft** van .den Hr. O» is, korte dagen geleden ^^STM ÏE.S ïe ÏS ,vcckegt , voor de aanzienlyke Somme van ^^^^t^ Zyn voorname Erfgename j,o,qpd Pür. is Zyn Nigt, Mej. Palmet: Londen,! Af*» J«^n>t waar voor door hem en de veel regt bewonderden, over eden'is. SWjfe hg • ■*£ mct hem, in dic verwoesting geleden heb- Stift, vinduig , -rvkhcd en harmonie van kolona, 1 ton - e .a^, ,urisdiaic van Hemhngford als van/f^/- tygclyk tnct de S Me **» der verraaardfte «ydu UgU d word, bedraagt, volgen* ene en in het Portrait-fchüdcvcn ging hy hen jjn tc bo.vui. Z'^ l^c^ fomme van Pftr. 35,öi0; • Van 't Ook was in hem de theorie met de praktyk der Kon , ,-u.^uc m gecn VIU. deel. de man van letteren, en de diep denkende wysgeer, «HOt den konslfchilder, ten naauwften verénigd; terwyl,bove* dien zvï zedig, opregt.cn algemeen deugdzaam, karakS hem, S elk van deze hoedanigheden en betrekkingen ene bykomende, des te grotere, waardeen verdtens- Sbvzettedc. Zyn Lyk zal, op aanftaanden Zaturdag T Maart, in de Hoofdkerk van St. Paulus, met ongemene ftaatfie, begraven worden. En dc fpraak gaat, dat de Mademie reeds een verzoek by haren Koninglyken Befcherrnheer heeft ingeleverd, om zulks op haar kosten te mogen doen, en om, vervolgens, een Monument, in ophemelde Hoofdkerk, naast dat van Dr. Johnfon, die een byzondere Vriend des Overledenen was, ce laten op- reSenHr. Reynholds laat, behalven een fchat van Schil«V, .. , Pft,- na: wnnr van hw  C 74 > geen, by Peffhore's Ceregt,te rug gevorderd word, is de lom nog niet bekend, D UI 7 S CHLJIND en naburige Ryken. De fpraak gaat, dat de gezamentlyke Hooglccraars by de IJniyeritcit, tc IVenen,ean Verzoékichrift;hebbèii?ingclcverd, ter- Oostenrjkfchc en Bohecmfche Kanzelary, ten einde de Heren IVatterroth en Hoffmann van hunne posten mogen ontzet worden. Van de Nagelaten Schriften des laatst ovcrlcdenKonings van Pruisfen, ziet thans ook ene Latynfche Vertaling, door den Heer Th, Celest. Piper bearbeid, het licht, onder den tytel van: Opera PosthumaV rederici II. Regis Bovusforum &c. waar van het Ifte Deel,'in gr. 8vo. in den Vosfifchcn Boekwinkel, te Berlyn, tc bekomen is. De Hoge Karelsfchool, te Stuttgardt , teld, tegenwoordig, ook den Erfprins van Hesfen-Rheinfeis Onder harê Kwekelingen. Over 't geheel bevinden zig, by deze Stichting, in 23 Klasfen, 389Studenten, cn, in 6KlasTen, 69 Konstënaafs. 'Onder de eerften teld men 8ojonvclingen, die, in 4 klasfen, zig in de Krygswetenfchappen oeftenen. . . Te Leuthlrke , in Zwaben , is den 2 Feb.. 1. I. overleden, •zekere 'Ubdewyk Fust of Faust, Schryver van veiTcheiden vernuftige Werkjes, onder anderen van twee Dichtftukken ten tytel voerende: Ludi Florales en Floralia, vol geest, vuur en feherts. Hy was ,cen Afftammeling van Faust, tien Boekdrukker, te Mmtz@$)r<3ie met zekeren Gutenberg, tusfehen de jaren 1450 en 1455. den eerften beroemden gedrukten Latynfchcn Bybel, in twee Folio deTen , heeft uitgegeven. Erlangen, den 5. Jan. 1792. Heden, werd hier uit-' fpraak gedaan over dc Prysvraag, welke voor twee jaren , ingevolge het Legaat van wylen den Heer Geheimen Raad cn Directeur der Keizerlyke Academie der Natuuronderzoekers, werd voorgefteïd over de Ziekten der eerfte TVegen: en werd de Prys, beftaande in eene gouden Medaille ter waarde van 20 Ducatcn toegekend aan den Hr. G. C. F. Wedekind, K. Mentzifche Hof- (*) Wiens Schoonzoon, Scheffer of Sehoeffer van Gernsheini, pc Heer Meerman, in zyne Or'/genes Typograph. beweerd, dat de uitvinder zoude geweest zyn van de gegoten metaalen drukletteren, of boekftaven : nadat de Drukkunst zelve, met houten letters, reeds te voren, (waarfchynlyk tusfehen de jaren 1420 en 1430) door onzen Haarlemfchcn Koster, was uitgevonden en alhier geocffend. Zie hier over, insgelyks, hetmeesterlyk pleit voor de Eer onzer Stad van Mr. G. W. van Oosten de Bruin , in 'zyn Stad Haarlem en hare Gefchiedenisfen "D. I..B. JB. lliiï. 209 cn volg. (Aant. va» deji Redaft.) raad en Lyfmedicus; wordende teffens aan de Heeren DrGer.Ant. Gramberg, Hert. Oldenburgifehen Cancelary Raad nevens Hof- en Militair Medicus, en aan Dr. Corn. Joh. Vos, PtóCUfeerend Geneesheer in '-s Hag'e, elk eene Zilveren Medaille tot een accesfit toegewezen. N E D E R L St N D E N. Rotterdam. Volgens een berigt van zeker Geneesen Heelkundig Gezelfchap alhier, door middel van onzer Stads-Courant, van 3 Maart, opentlyk gemeen gemaakt, is dc Inenting der. Kinderpokjes, gedurende den loop van het laatfte jaar 1791. (in welk jaar dc Natuurlyke Kinderziekte, in deze Stad, ene zo vreesfelykc verwoesting heeft aangcrigt, dat 'er aan dezelve een aantal van 370 zyn overleden)' volgens zeer naauwkeurig genomen informatien, aan 261, zo bejaarde Perfonen.ais kinderen cn zuigelingen, toegediend geworden: en wel, met dat gelukkig gevolg, dat 'er, van dezen allen, niet eenenkele is overleden, maar dat zy allen de Ziekte zo gematigd gehad hebben, dat 'er gene de minfte kwade gevolgen van overgebleven zyn. — ln twee kinderen, hadde men, wel is waar, ene verlamming in dc Ledematen, waargenomen ; dan dezelve is, in beiden, kort na. de genezing' der Kinderpokjes , langzamerhand , geheel Herfteld.. Haarlem, 6 Maart. Zy., die zich niet byzonder toegelegd hebben op de kennis, aangaande de bewegingen loop der Hemclfche lighamen, zyn, in 't algemeen, in den waan, dat de Zon des morgens altyd, om 6 uren, in het Oosten, en des namiddags, op-het zelfde uur.be'ftendig in het Westen zou ftaan. Om derhalven denzulken onzer lczercn. hunne misvatting onder het oog te brengen, en tc doen zien, wanneer, of op welken tyd, de Zon aan onzen oostelyken en westelyken Verticaalcirkel , des morgens, en 's namiddags, van het begin der Lente tot aan het einde van den Zomer, komt, plaatfen wy hier het volgend Tafeltje, 't geen één onzer Vrienden in Overysfeï, die zich, zedert enigen tyd, in de Hcmelioopkunde, en daar toe betrekkelyke Wetenfchappen, geheel alleen cn enkel met behulp van hier toe dienende gedrukte handleidingen, en weinige werktuigen, geoeffend heeft, en van wiens vorderingen, in dezen, wy reeds, een en andermaal, proeven mededeelden, ter betere onderrig-ting van minkundigen, ons heeft gelieven toe te zenden: zynde de Breedte van 520: 20'.' die vry wel ftrookt me! onzen Horifón, hier op aangenomen. TAFEL Aanwyzendè op welken tyd en hoogte, de Zon desVoormid* dags in het Oosten, en des Namiddags in het^ Westen, komt, van den 20 Maart tot 23 September, berekend op eiken graad dien dc Zon ten Noorden van de Evenaagts-lyn afwykt,op de Noorder-Bieedte 5a0. 20', De  I 75 > De Zons-hoogten. zyn ware,geen fchynbare, Hoogtens; zynop dc verhoging door de ftraalbreking niet gerekend. I Ivoormiddag. | Zons I Zons j Namiddag. I Declin. jhoogte ' j u.- M. 'S. Graden igr^jU- M- S' 1J T 'a ' n n O O. 0'6. O. O 23 20 Maart 6. 0.00 , ^ ^ 28 6, O. 16 3 3- 47:S. SO.. 44 15 ^ApriTld. 15. 28 5 6. 19; 5- 44- 3*ji° 5 «. 18. 36 6 7. 35 5- 4U 24 7 6. 21. 44 7 8.. 5I 5. 38. 16 | 4 ic 6. 24. 56 8 10. 8,5- 35- 4 ^ sept. i; jp: 2I. 4_9 ^Mij!a 7S 6. '31. lö10 13- 40 5. 28. 44 >7 18 6. 34. 3ï U !3- 57 5. 25. 28 24 lï ,s'i2 Is. I4'5. 22' 12 21 21 iO. 37. 4»,12 2, , V O ,^ », 'ö. 41. 4 13 I6.30 5. 18. 56,18 27 fr... 44-ï*4fij lIlÜ V IS' 36i 1£ 7c '6. 47. 44*15 19. 5 5- <*. ió| 12 4 May '6. 51. 816 20.225. 8. s2 8 7 '6. 54- 3Ö.I7 ai. 40 5- 5- 24i 5 ï '5 £ ST. 40 lip «4-2» 4- 58. 2°j ^ 7c *7 ^~i6 20 25.364. 54- 44.23 i< 7. 8- 5ö2i 26. 55 4- 5i. 4 Ut *: 7 ia 4022 28. 14 4- 47. 20 ia ï luny 7*. 16'. 3223 29. 35 4- 43- 28j! 2 uly 2, It: 18. 20 2.° 28'. 30- » 4- 4^- 4Ql 2.Jimy NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDEKE SCHRIFÏEX. Grootbrit annïen. 7%« Philofophy of ancent Greece, invettigated &c. By *Ttó«r ^»*^«, D- 4». PP- 585. , L ff boards. Nicol. &c. 1791- Een lezenswaardig wcik , „it hoofde van de belangrykheid en ^^h.e**»^ daar in voorkomende, nevens bet gezond oordeel dc blykbate kundigheden en byzondere gematigdheid van den Schryver daar ' in doorftralende. De ftyl; fchoon niet byzondcr fraay, is. egter ongemeen duidelyk cn klaar, en de wyze van behandeling gaat tusfehen dc al te bepaalde van het Werk des Hrn . Sn de omflagtme, .geenzins vry .van overtolligheden cn tc Cel met eigen denkbeelden doorweven fchryfwyze van dat van B «me redenen hebber., doch , teven* in den beginne, de reedt zo inocilykc, cn, door hare veelvuldige namen, den Leerling zo ligt affchrikkcn.1;, Ontleedkunde, nog bezwaariyksr kunnen maken. Hy fehaft vooreerst, alle namen af, dk naar enige Ontlecdkundigen genoemd zyn. w Verfcheidene deelen immers, zegt hy, die den naam van enigen Schryver dragen, zyn nog door dezen ontdekt, nog het naauwkeurigst befchrevcn, nog het ■fraaist -ïrfgcbceld. Tallopius kende reeds lang voor Bauhinus het klapvlies der dikke darmen {Falvula Bauhim), welk niemand beter afgebeeld heeft dan Albinus. Hallef befchrcef ongelyk naauwkcurigcr dan EuUachius het klapvlies der holle ader. Hoe vele delen, zouden niet, wanneer mm Albinus en Ilaller wilde regt doen, «aar deze grote roanucn moeten benoemd worden? En wat is 'cr dat naar hen genoemd is? Niets! " Voorts heeft hy vele ongefchikte en ewgerymde benamingen voor beteren cn meer eigenaartigen verwisfeld, gelyk dura en pia mater, nates & testes cerebri, pons Varolü, pes anfiri«its , Crista Galli, Cistema Chyli cn dicrgclyken. De Schry\er heeft voorts dc meeste benamingen van delen ook in zyne moedertaal o\ergcbragt, doch heeft, door 'er veel al de Latynfchc_ by te voegen, dc meeste, vooral Villandfche, lezers, ccn aanmerkelyken dieast gedaan, die anders modlyk zouden kunnen nagaan, wat de Heer S. door Grathenecke, Aehnepfknoipel, yJntlitz-nerve, Hackenbeine % Kahubeine en diergelyken verftond. De Heer. S. heeft overal alleen dc beste werken cn afbeeldingen aangehaald, en hierom geheel geen gewag gemaakt van dc in haren tyd niet genoeg te pryzene afbeeldingen van Vefalhts en Euftachucs, dfiwyl dezen doch volftrekt niets behelzen, 't geen niet ongclyk beter door sfMnus, Hallef, Walther en anderen, afgetekend is. . In het Osteologiseh deel van dit werk ,. welk wy thans voor ons hebben, volgt de Schryver nog, voor een groot éccl,Albinus, doch maakt tevens gebruik van dc Werken van 'Böhmer, Hunter, Wa-lther, Blitmenbach , Scarpa, Leder, Hildebrandl en anderen. Hy heeft hier vele (lukken ingemengd , die door anderen of geheel niet, of flegts zeer kort, behandeld waren, b. v. den oorfprong,groei en voeding der beenderen, de hcrfteliing van befehadigde beenderen, ene uitvoerige fchets envcrgelyking der beenderen in de voornaamfte perioden des levens, verfchil der beenderen in verfcheidene Natiën, enz. Zeer uitvoerig heeft by ook liet gewigtige hoofdituk over dc tanden behandeld. — Desgel; ks vinden wy verfshcidene meer of minder gewigtige nieuwe waarnemingen in dit werk; byy.dat 'er,een. tot nog toe onbekend kanaal voor een zenuwtakj-e in het gejhoorwerktuig , in het vestibulum, gevonden wordt; dat 'cr een ln vele opzigtcn zeer aamuerkclyk onderfcheid is tusfehen de beenderen van een Europeer en die van een Neger; dat bet Cranium der Vrouwen, in vergel) king met het overig feclet, *oeI groter en zwaarder is, dan dat der mannen; dat dc beenbreuken alle zo genezen worden , dat derzelver fcherpe hoeken •a-eek gemaakt en opgezogen worden, terwyl ene vaatryke, in 't eind beenwordende, lympha de tusfehenruimtens vult; dat de «art der feeenderen zelfs, door zuur gewordene Vrouwe - melk opgelost, cn daar door de beenderen zelve week gemaakt, worden; dat de beenderen, die enigen tyd in zuur geftaan jjebfren, iMderhwd m water verrotten ; enz. i Reeds twee dcien, óekalvaa het 'tegenwoordige, die de leer. der fpieren, harsfengeftel en zenuwen bevatten, zyn, gelykwr vernemen , onlangs reeds van de pers gekomen, en het geheelj werk zsl uit zes delen beftaan. Het buitengewoon fchoon papier en dc fraaye druk beantwoorden mede zeer wel aan de tunerlyke waarde van dit Werk,. welk zekerlyk geen Geneesof Ontleedkundige, zonder 'et iets uk geleerd te hebben r zat uit de handen leggen, Nederlanden* VADfiRXANDSCHE Historie ^vervattende de Gefchiedenisfen der rut Verémgde Nederlanden, inzonderheid die van Holland, van dé VrOÈgJle tyden af &c. door J. Wasenaar, met Plateis cn Kaarten, derde, vierde en vyfde Deel. Tc Amfterdam by J. Mart, 1791. Met geen minder genoegen, dan die op de twee eerfte delen, zie onze Alg. K. en L. Bode, Dl. V, pag. t96. en Dl. Yf. pag. 139.) hebben wy de Byvoegzets en Aanmerkingen doorbladerd, waar mede enige, in de Oudheden en GefchicdeniJitndezer Nederlanden doorgeoefend., mannen, ook deze drie vclgence delen verfierd hebben, en die gene geringe verdiensten : uitmaken van déze nieuwe uitgave der Faderlandfche Historie j van wylen den Heer Wagenaar. Naar gelang het Tydvak, in I dezc dl"IC Deelen begrepen, (lopende, van de Regering van ! Graaf Floris den Vdcn. in 't jaar 1256, tot de overdragt van ! Keizer Karei den Vden aan zyne ZoonFilïps, in 't jaar 1555,) j min duister is,en meer betrekking heeft tot latere tyden, worden ook de Byvoegfels en Aanmerkingen meer beflisfende, en I belangryker. Meest allen van merklyk gewiet, zyn 'er niet weinigen onder, die ene byzondere aandagt verdienen, vry wat licht verfprciden over de Gefchiedenis dier tyden int algemeen ook met betrekking tot volgenden, cn zaken behelzen, die men niet ligt elders zoude aantreffen: terwyl zy zich door dezelfde vrymoedigheid en gematigdheid, als die op de twee eerfte Dc; lcn,. hlyven aanpryzen. Wy zullen-, om lange aanhalingen, fchoon van meer gc\vigts,te vermyden, eenen andere korte ftaal bybrenge». Graaf Willem de lil. zegt Wagenaar, Deel M. blz. 227. heeft — den bynaam van den goeden gedraagen: — 't zy dat dezelve goedertieren, vroom, of godvrugtig betekene. Hier op laat een der Byvoegzets, pag. 53. volgen. „VeelVor:w ten droegen , van ouds, den naam van goeden: by voorbeeld r „ Henrik, Hertog van Lankaster, die in 1361 overleedt, en „ Philips van Bourgondie, Graaf van Holland. Goed, agt ik „hier uitmuntend; en men fchynt dit betrcklyk naamwoord' „ toegepast te hebben, op allen, wien men uitftekende hoeda„ nigheden, fchoon van verfchillenden aart, toekende. Als een „ Schryver van de 14de Eeuw verhaalt, hoe Johakna de Va„ lois , Weduwe van dezen Willem den 3den , dc Vrede, ia „ 1342, tusfehen verfcheiden Mogenheden wist te bewerken, n noemt hy haar : Eene Vrouwe goed ende getrouwe: » en Jan van Helu duidt, dikwerf, een dapper man aan,, door de„ woorden, een goed man.. Een goed huis, is by hem een ft-erk „ fint,- en hier toe ook kan men dc oude benamingen van goede „ftedefi, goede l'tiden,. de goede week enz. betrekkelyk maken.. „ Als ik dan overweeg, dat Graaf Willem, afs eenmanvtfw groten ,f naam, by In- en Uitlandfche Tydgenoten, voorkomt, die hem „ dom-zigtig noemen, wyt, vroom ('t geen-deugdzaam cn dapper  C 77 5 ott kan aanduiden,) er.z. meen Ik den zin der bewoording. "Zed in dit alles, te moeten zoeken en t« «inden," enz. fi het Vdc Dl blz. 402, Hadt de Historiefchry ver verhaald, dat'uvm in 1554 **» Bcde « Keizer Karei, in Holland vond door Verkoping van Lofrenten, tegens den Penning- twaalf, en wan LyiVeuten,. tegen* den Penning zes. Hier op lezen wy,ii} de bladz.. 90, „ De eerften dan, gaven ee» rwre of Intrest vm agt en een derden „ de tweeden van zesW tien en twee derde penningen, ten honderd. Men ka», hier Z uit de fchaarsheid van gelden berekenen, die, zo alsdcMaa- ten <-etui"-eB, te grooter was, wylde Keizer, buiten de Bede, " ook ln dl «roote Steden en voor haare byzondere Rekening, W (n-oote fommen had opgenomen,cn daar voor een deei zyner " domeinen verpand. Nog fteeg de rente, buiten 's lands, wol c-ns hoon-cr. KaREL de agtfte, Koning van rrankryk, nam £ geld op,°by de Gcnucezen, tegen twee en veertig ten hon,. dert," enz. Wegens de Landvoogdes MargaR'eet van Oostenrvk , Mocie van Keizer KarcJ, vinden wy te voren, pag. 11. dit Byvoegzci Margarete, in de wandeling zig Margu noemen¬ de en genoemd wordende, fehynt, hocongunstig zommigen " van haar mogen oordeclen, met alle menfehelyke gebreken, " een zeer ^eestige, verftandige , letter- en kunstminnende Vors" tin geweest tc zyn , uil haaron aart, tot gul- en zagtheid " overhellende, hoe zeer haar toon, als Landvoogdes, dikwyls " klonk naar de fnaaren, die haar, omringt van bedorven Ho" velingen en booze Geest Iy keu , (welken zy niet genoeg, naar " het fchynt, dorst wederftaan,) van 's Keizers wegen voor" cefpanuen waaren. Met welk ccn rondheid zy , die in haar " feugd » het bloemken Margtterite gezegd wicrdt, door onze " Landzaten, zomtyds, wierd aangefproken, kan, onder ande" ren blyken, uit de Latynfche Voorreden, met welke Gerard " van'Niemegen , aan haar, zekercu Geflagt-lyst van het huis van BoufRondie, en het leeven van Philips van die» naam, " haaren bastaard Oud-Oom, opdroeg, cn , 111 welke, hy zig. " dus uitlaat: Ieder is edel, (zegt hy) onder de Christenen , zo " dra hy door onfchuld, goedertierenheid en weldaadgheid, " uitmunt, en die gaaven van Christ-lyken Adeldom zouden, m " U helderer uitbünken, indien de valfche, kapdraagende f " in't wit en V zwart gekleedde, vleiers, van uw Hof, en , " teffens, van uw oor, geweerd wierden; die, om eigen voor" deel op V gezag van uwen naam, hunne geweldenary , niet " zonder bloedfiorting (V geen verfehriklyk is om te zeggen), uitoefenen indien ik deezen volgen wilde, moest ik op den " volgenden trant fchryven. Ziedaar, doorlugte, vergode, " Margmiete! uwe Moederlyke afkomst, die aan U niet meer roemt dan gy aan haar, byzet. Aan U, die eens Konings " en Keizers Dogter, Gemalin en Zuster van een Koning .Moefe " van een Koning en Keizer zyt! en wat diets meer is. Maar „ my dunkt, dat ik, eenvoudiger, liefderyker en meer naar „ waarheid, dus jpreeke ;■ Ge ontvangt hier, gocderu-erenfte „ Margarete! uwe moederlyke oirfprfing, die, zo ge dezelve net gelyk ge doet, door weldaad'gheid, zagtmtedigheid, " en mildheid, verjiert, U, eeuwig, tot fchande zal verflrek- " Voorts zyn het 3 cn 4de Deel in de Bylagen verrykt, ieder met een Plaat, naar tekeningen, Ln een oud Handfchrift, geJ'cJireven, onder de Regering van Hertog Peiurs van Bourgon- bie , gezegt den Goeden, en berustende tér Leenkamer van Holland, dien Vorst met zyn Hofftoet es Familie verbeeldende: waar mede den, Liefhebberen van Oudheidkundige zeldzaamheden , byzoflder met opizigt tot de kennis der klederdragte» en gebruiken dier tyden, zeker geern geringe 4te8« gefsaied i*v NARiGTEN en BYZONDER HEDEN, T«T den wandel sn scheepvaart, land- en v tss ovw yah mede. de h u 1 s ho u d kv n- pa, handwerken e-n FiSSIEKïU, ÏE«EKK6tr«. De Nationale Vergadering in Frankryk, heeft dezer 0gen, by een Decreet, dc uitvoer buiten het Ryk, ter Zee of tc land, vao de Katoen en Woüe der Franfche Colpnicn, gefponne» cn angefponnen Wollen, ruwe. of bereide llennip, onberciden of gezouten Huiden, ScncgaJfchc Gommen, Stroken van Huiden en Pergament, by proviüc, verboden. Dc Stad' Londen is, zedert 1772. byna tot het dubbeld eetal van huizen, betimmerd, ln dat jaar waren, zo (o ■de Stad als Voorlieden, niet meer dan 122,930-, en tegenwoordig ftaan 'er reeds meer dan 200,000 Huizen. . Een Lid van 't Engelsch Parlement heeft, aan die Vergadering , getoond, dat de Prcmien, die 'er , zedert den aanvang" van den tegemvoordigen Vrede, ter aanmoediging en inftandhouding der Gr0enl3.ndfc.he Walvischvangst, uitgedeeld zyn, tot 48 prCcnt, van het geheel Produtat dier Vangst, belopen. Zo zeer onze Vadcrlandfche Bierbrouweryen, in 't algemeen, in verval zvn cn langs hoe meer te nieteraken, nemen die van Engeïand, in getal en bloey, toe: 't geen voor een voornaam deel is toe te fchryven aan den t«;k van Engelsch Bier buiten 's lands. Alleen naar Petersburg is, zedert een groot jaar, dc verzending van zogenaamd Brown ftout (zwaar bruin) van flegts 7 en 8 üxhoofden, die 'er in 1790- ö»« enkele fpcculatie, en als tot een proef, derwaarts afgefcheept wierden,tot duizenden geklommen.' zynde 'er, in het laatfte jaar, alleen by een enkele Brouwery, orders gekomen voor 2000 fluks Oxhoofdcn. Men legt zig tegenwoordig toe , om dit foort vau Ponerbicr ook aan de Polen te flyten. De Menschlievende Maatfchappy, te Londen, heeft, behalven vele andere reeds ontfangen blyken van zyner Maiestcits goedkeuring en aanmoedigingen, een Konmglyk verlof bekomen, om pp den Dyk van de Rivier Serpentine een huis te bouwen, ten einde daar in Drenkelingen 'tc bergen, en do nodige fiufp toe tc dienen K 3 HUT»  C 7-8 > NUTTIGE INRIGTING. Heeft men, zedert de laatfte Jaren, zo in Parys , Berlyn, en andere Buitenlandfche Steden, als ook in ons Vaderland (*), weldadige Stichtingen voor Doven en Stommen ingevoerd, waar van de heilzame ge'olgen, meer en meer, Zich vertonen ; en gaven de franfchen insgelyks het eerfte voorbeeld van een niet min liefderyk en nuttig Inftituut voor Blindgeborenen: men heeft, in navolging van dit laatstgemelde , kortliiigs, in Engeland , in de Stad Leverpool, een foortelyke menschlievende poging in 't werk gefteld, om, behoeftigen Blindgeboren kinderen, v.crligting in derzelver ongeluk te bezorgen, door hun aan ene bezigheid te helpen , welke hen enigzins nuttig voor de Maatfchappy kan maken, en te gelyk hun het verdriet benemen van een volftrekt werkelozen ftaat. Men heeft 'cr, even als te Parys, een huis voor deze ongelukkige Voorwerpen aangelegd , alwaar zy niet flegtshuisvestingen levens onderhoud genieten , maar ook in deze en gene Handwerken 01 derwezen worden,waar by men het gezigt ontberen kan. Het maken van Paardcfwepen is een dier Handwerken, waar in deze kinderen reeds aanmer'kelyke vorderingen gemaakt hebben-— Zodanigen kindc Ten, die aanleg en bekwaamheden voor de Muzyktonen, ontvangen ondcrwys in 't fpclcn op ondcrfcheideneSpeeltuigen, ten einde hun een genoegzaam beftaan, uit deze oeffening hunner Genie, optclcverch. Langs dezen weg, worden deze medclydenswaardigen gelukkig voor zich zclvcn, nutüg voor de Maatfchappy, cn de Ouders van den last hunnes onderhouds-ontheven. Dit nieuwe voorbeeld van verftandige Menschlievcnheid, verdiend, ongetwyffeld, verdere navolging; cn het is met dit .oogmerk, dat wy gemeend hebben, het zelve, aan onze weldadige 'Land-'en Stadgenoten, te moeten mededelen en aanpryzen. (*) Tc weten, tc Groningen, onder het beftier van den verdienstelykcn Wallenen Predikant Guyot, en drie Mede-Directeuren , aldaar-, van welke Stichting .of Kweekfchool, wy een uitvoerig berigt gaven in onze No. 146. of D. VI. bladz. 114 env. en waar by wy thans nog kunnen voegen, dat zedert, ook hier in.Haarlem, een vry talryk Departement van gciricl-de Inftituut is ingevoerd en tot ftand gebragt: door welksgezamentlyke leden ene niet min aaiizienlyke jaarlykfche Contributie dan van ruim"/ 1200:— is ingetekend. Men heeft, op het voorftcl der Groninger Directie., in ene onlangs gchoudene byeenkomst dezer leden, twee Direkteurs, met eenparigheid van Stemmen, uit de aanwezenden, verkoren, om deze jaarlykfche Intekeningspenningen in te zamelen, en met het ■Hoold-Departcment te Corresponderen. •prys der granen. ROGGE. Het Last, TARW. Het Last. Ggld. Ggld. "Pruisfifche . , 92 a ic* Poolfe bonte en witte 1553175 Koningsberger . . 90 a 106 Dito rode . . 1563170 Pommer, Colb. énStett. ■ ■■ Warder, Heugfe enElb. 1503170 garst,haver,boekw. Koningsberger . . 144 3160 Vriefche Winter . 72 a C4 Vriefche . . 1303155 Zeeuwfche Overm. . 84394 Bovenlandfche . 144 3154 Brouwhaver . . 66378 Voorlandferode . 125.1150 Boekw.Amesf.enGooil. L.20 Zeelandfche . . 152 a i63 Dito Brab. en Vlaamf. L.19 a 20 oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam ƒ 36 a3Ö-| Overm.'tLast o^34 337 dito Lyn . . . ƒ 32-^34 Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 43ia43$ van 5 fch. . . J 6 a 7| WalvischTraan,'tquart. HemJipzaat . . / 6 a i\ van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode , . ƒ 5735$ W 1 s s e l - c 0 u r s. Madrid op Ufo van 1 Londen, zigt $ 36,7,5 2maand. 95I dito op 2 m. . g 36,4,3 Bilboa \ 94fJ Hamb. zigt . ft. 34I Cadix ... % 94I dito 2 m. . ft. 34| Sevilicn . . . ^ 943 Altona,zigt ft. 34! Lisfabon . . % 5°? dito 2 m. . ft. 34! Venetien . . % <)i\ Breslau,6 w. dat. ft. 44J Genua . - % 8 ö| Wenen, 6 w. dat. ft. 35 Livorno . . . % 93? Antwerpen pCt. 5 verl, Parys, 2 m. . • . ^26ial Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . . ^27a2i5| - Brusfel . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2m. . 27 Zeeland . pCt. 3 verl. dito 1 m. . . % 27% Rotterdam Ct. | specie cqurs. Baren Goud, per Casfa ƒ355. . . pCt. 6% a f dito, per banco . . . • pCt. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, 7 Nieuwe Louis d'or 11,10,16, Oude dito . . ■ ƒ 5, Zonne Piftol. . ƒ11,2 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Croix de Malta ƒ13,2 Prüisfif. dito . . ƒ9, 5 Carolin. . . ƒ n, 7 Lunenb. dito . .ƒ9,5 Fyn Zilver, p. m.' ƒ25,6 Spaanfe dito . . ƒ9,4 dito Grof . . ƒ25, 2 j Guinies . > . ƒ11,12 : Agio van de Bank JafpCt. Souvereine . . ƒ15312 Amsterdam, den 5 Maart 1792. HIS-  C( 79 ) HISTORISCHE o LETTERKUNDIGE ANËCDOTEN. Eenige Anecdote.v fn' Cbaracter-trekicen vit het Leven van DAVID HÜME. (Getrokken uit het BerlinifcheMonatfchrift van November 179'-) Uum was een man van een zagt, ftil en bedaard charaaer; en dat niet alleen uit temperament, maar ook uit •grondbeginfelen. Hy hield dit voor zodanig ene gemoedsgefteldbeid, waar door men nog 't fpoedigfte zo iets, 't geen men menschlyke gelukzaligheid noemt, verkrygen konde. Hy bezat gene heftige driften, dan die van een fterke ztigt naar letterkundigen roem; en alleen aanvallen op deezen konden zyne ziel uit het cvenwigt brengen, ■en zyne aandoenlykhcid gaande maken. Toen Tytler de onfehuid der Koningin Maria van Schotland, in een, inde daad fchatbaar, Historisch cristisch onderzoek, tegen hem zogt te verdeedigen, wierd- Hume daar door zo zeer in 't harnas gejaagt, dat hy niet alleen in de laatfte uitgave zyner Gefchiedenis, zonder zich verder met tegenbewyzen op te houden „ eene ten uiterfte fcherpe aantekening daar tegen ftelde, maar ook, van dezen' tyd af aan , nooit meer met lytler in gezclichap wilde zyn. Zo dikwerf derhalven,. deze twee geleerden elkander.aantroffen, ging altoos de een of ander heen. Op gclyken voet moet Hume met Beattie geftaan hebben, uit hoof ■ de dat deeze den Leerdoel in de zedekunde te Edinburg '•verkreeg , om welke Hume zich zeer yverigbemoeithadt. Zelfs de onfchuldige fcherts zyner Vrienden, wanneer ze op zyne grondftellingen, en den inhoud zyner Schriften betrekking hadt-, konde hy niet wel verdragen. Dr. Jardine, een Geestelyke te Edinburg, was een zyner vertrouwdfte Vrienden-, 't geen des te meer opmerking verdiend, daar Hume anders een zeer onbillyk vooroor- . deel tegen den Gecstelyken ftaat, in 't algemeen, hadt. Hy onderhield' zich zeer dikwils met dezen Gecstelyken , over natuurlyken en geopenbaarden Godsdienst- Wanneer Hume dezen zynen Vriend', op zekeren avond, na een lang Theologisch gefprek, verliet, wilde hy niet toeftaan, dat de laatfte hem den trap met een kaars afleidde. Terftond daar op hoort hem de Doctor vallen; komt hem met het licht te hulp, en zegt tegen hem; David, Ihave often- told you not to rely too much upon your felf, and that natural light is not fufficient. (David, ik heb U zo dikmaals gezegt, dat gy U niet te veel op eigen kragt verlaaten zoudt, en dat 't Natuurlyk liclu niet. toereikend genoeg is.) Hume nam deze fcherts zeer euvel op, en ging te onvreden naar huis. Een verfcbilienden indruk maakte een ander voorval op hem. Hume was een kindervriend, cn zy verkreegea daar door üjt vertr v.iweii op hem. Wanneer hy eens ii zeker gezelschap zich bevond', kwam' ccn jong kMapje b/ hem, 'die denkclyk reeds tc voren-Vi.il hem hadt hjoren fpreeken. Terwyl Hu;ne- vriendelyk met het koutte, deed de knaap hem deze pnvenvagte vraag :\ Are{y)oü Hume, 'the Atheist f (zyt gy Hume d> Atheist?) Hume werd hier door getroffen, en antwo r.ide: I can not help it — what fnall I do? (ik i r.n 't niet helpen — wat zal ilc doen ?) (*) Voordoes avond echter, was het hier opgedaan met zyne' gewoone vrolykfieid'; hy bfeef van dit oogengenblik af zeer peinzend e:i ('omber. Hume was, als gcfchaapen, voor de vriendfehap, cn rekende dezelve a's* 't grootfte' goed. deezes levens. Hy was tegen zyne vrienden openhartig, getrouw en: ftandvastig. Hy 'trok hun gezelfchap voor alle andere groote en luisterryke byeenkomften,, tot welke hy vryen toegang hadt; en gedroeg zich onder hun, tot aan zyn einde, met gelykc hanelykhcid en aangename opgeruimthe.d. Niet lang voor zyn dood;, toen hy reeds alle hoop tot herftelling had opgegeeven, nodigde hy nog zyne beste en vertrouwdfte vrienden, Fergufon, Adam Smith, B/air ,- Black, enz. op eene nraaltyd, om nog eens regt vergenoegt met hem te zyn~ Hy was daar by zo vrolyk als ooit, en men- befpeurde niets aan hem, waar uit men konde vermoeden, dat dit het laatfte affcheidsmaal zoude zyn; zo niet zyne meer dr.n gewoone levendigheid, met welke zich nog ditmaal zyne vriendfehap vertoonde, zulks aangeduid hadde. Hy bi'a jt zyne laatfte levensdagen meestal in gezelfchap zvner vrienden door. Toen hy reeds in doodsgevaar was ,'lict hy zicht nog dikwils in een draagftoel by hun brengen , cn fprafc altyd zo bedaard en verftandig, dat men hem nog voor volkomen gezond zoude gehouden hebben, indien zyn ge*heel uiterlyk voorkomen, zyn naby zynde dood niet vertoont had, enz. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden , gedurende de laastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam 152: cn tc Haarlem 15, onder welken laatften 7 beneden de 12 Jaren. c ' ' " ..; Jn (*) Uit deeze en andere trekken, te willen befluiten, dat Hume een volflaagen Godlogcnaar was*, zoude, ons oordeels ! zeer onbillyk zyii. Hume kan zeer wel reden gehad hebiten , waar om hy zich, aan een kind, dat* waarfchynlyk de warebetekenis van het woord Atheïst niet verftond, in gene byzondere verdediging tegen de daar in opgcflotene befcbuldiging uitliet. (Aantck; van den Redaö.)  In de Maand February t?j>*. ^.J>»»« overleden 16 Peifonen, als: i Man, 7 Vi ouwen, f lÓS en 6 Meisjes; hier onder 6 beneden 't Jaar, 2 van"! tot 5 Jaren, 3 van 20 tot 3ö, * van 30 tot 40 , \ van 4otot 50, 1 van 60 tot 70, en 1 van 7o tot Bojaren. Zekere Helma Gray, in 't Graaffchap Feva, van Zuid-Schotland, H Overleden in den Ouderdom van ' 105 jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Volgens een berigt, uit Wenen, van 18 February, hadde 'cr., in de Stad Gmüd, en omliggende «reken,m Qpperkarmtie, van den 10 tot 19 January , laawl. een riek van aUer en min hevige Aardfchuddingen plaats ■S, die eikanderen, by korte en langere tusfehenpozhigen, waren opgevolgd, en welker ngung van het Oosten" naar het Westen, fcheen tc «yn, Enigen dier fchokken, vooral op den 10 en i4den, waren zo hevig geweest, dat alles aan 't waggelen raakte , verfcheidene Gebouwen om verre, en grote Steenbrokken, ja gehc.eRotsen los a-erukt wierden. Sedert het jaar 1692. was er, Xr , gene zo lang aanhoudende Aardbeving geweest, dan deze, die den aötel January, des nam. ten 2 uren, en den volgenden dag, des avonds ten 9 en u uren, Sch op nieuw deed gevoelen. De Barometer ftond.den Todc^hc tegst; wanneer des morgens en 's avonds ook Ite koude hevig was-, fchocm des middags het ys, dooide hitte der Zon, fmolt. Van Londen fchryft men., dat de Thermometer, ter nHdderna»t, tusfehen den 21 en aaiten February, lager ekende dan op enigen dag of uur in den laatften harden wS^-Z I7«9- h ^elfe in de feite Vorst van 't jaar a74o. Uittrekzel der Daeelykfche Waarnemingen van 19 tot 25 February 1791. te Hamburg. '•■"Hoogfte ftand 28, ï?, den fpften, Barom, ^ Uagftc .. . 27, 7\. den aiften. \_ Gemiddelde der gehele Week »7,i W> Therm. f Hoogfte ftand »8.ondef 0^ 's Middags*a»den ssiot, Reaumur.< Laagfte i2°ondero. 'sMorg? vanden ajften. (_ Gemiddelde der gehele Week 4,2 gr. onder o. . Heerfckende wind' Z. W. Onder de ftaag aanhoudende Vorst, in deee week, is ook tiet eeer veel Sneeuw gevallen. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. Ibaro- I thermo- I streek I me- I meter. | der I luchtsge* ter. I Noord] Zuid. | wind. | steldheib. i 30. of 38 3« °- z- °- 29./ 30. o 45Ó 58 meest omtr.helder* \ 29-1 ij 34j 33| ' — ... Mkt. f29.10 33 33 «• •• helder,.sAvonds 1. ^ 29. 9 46 «53 a. t. z. beneve;d. ^29. 8 3door aen Abt Tirabofelii op nieuw is opgemaakt en in 't net ..gebragt, uit twee gebrekkige Manufcripten van Barbieri s hand zelve; waar van het een de gebreken en uitlatingen van het ander kon aanvullen. Dit Werk, 't geen dc bekmgrykfte byzonderheden behelst, is te Modena , in druk verfchenen, onder den tytel van: Dell Origine della Poe/ia renata &c i GROOT-BRITANNIËN Het Lyk van den overledenen Hr. Joshua Reynhold-s, on Koninglvk goedvinden, des avonds van den a Maart, naar Somerfethoufe, alwaar'de Akademie der Konsten hare Vergadering houdt, gebragt, en aldaar, in de beneden Konstkamer, op een Paradebed gelegd zynde, volgde hier op, des anderdaags, omtrent i uur op den Middag, de VIU. deel. L: lè»rafenis van het zelve, welke met buitengewone pragt sn°ftaatfie gefchiedde. Alle de Leden en Studenten der Mademie verzelden het Lyk naar het Graf, in de Hoofdterk van St. Paulus; ook waren'er een groot aantal uit den \del, de gehele Magiftraat, nevens den Aartsbisfchop van Vork cn andere Gecstelyken , verfcheiden Lords en andere HPëri uit de meest aanzienlyke Standen, hier by tegenwoordig: zynde de gehele trein , buiten de Lykkoets en de Voetgangers, in twee-en-veertig Rouwkoetfen gezeten; waarop nog 49 eigen Koetfen van Edellieden en andere Heren ledig volgden. "Byster groot was de toevloed van • Aaiïfchouweren,° zo op ftraat als in de kerk. Alle de Winkels waren gefloten , cn de Vengfters van elk huis, waar langs de Staatfie voorby trok, waren opgepropt met Toekykers. Onder het gemeen op ftraat heerschte, te dezer gelegenheid, ene zo diepe en eerbiedige ftilte, als alleen kon worden tocgefchrevcn aan het deel, 't welk zelfs dievan de laagfte klasfe in de algemene droefheid nam. Toen het Lyk, onder de by ons gebruikelyke plcgtigheden, naast het Graf van wylen den Hr. Clu Wren was bygezet, keerde de Staatfie te rug naar Somerfethuis; alwaar dezelve uit een fcheidde,dog de Akademie-leden bleveiv '0101 een koud Kollation te gebruiken, 't geen in de grote Konstzaal in gereedheid gebragt was. Hier verfcheen de Hr. Burke, om, uit naam van de Nabeftaanden en Executeurs, de Leden te bedanken voor de eer, den overle- I denen aangedaan: dan deze Heer was dermate ontroerd,. I dat hy hier voor flegts weinige woorden konde uitbren- l pen & De Hr. Reynholds was lid van de Koninglyke Maatfchappy, cn van die der Oudheidkenneren", D-okter in de L ' Regts-  C 82 5 Renseelcerdheid, zo te Oxford als Dubhn, en Lid van ^0StU?cn4; zfSa'nSeMc.ecn Leve. fchets van , dezen alom beroemden cn vcrdienstclyken Konsteuaar,, onzen Lczcrcn, tragten mcdctcdcJcnO Do erote Bouwkundige Robert Adam, lid derKoning- en Oudheidkundige Maatfchappyen , te Londen en Edinb urg, is, laatstleden Zaturdag den as Febr. aaneen onteTwaï en fcbiclyk toeval van .bloedftortmg, ovcrlc- dCDc menigvuldige fraaye, zo openbare als afzonderlyke, Gebouwen r in onderfcheidene delen van '.. Koningryk, dooi den Hr. Addm, gemaakt zullen een duurzaam f Jdenkteken blyven van zyn fmaak en vernuft. H^wieid, na zvn tc rug komst uit Itaüen, m den jaTCiyM* tot Bouwmeester zyner Majesteit aangefteld: we ten post. hy ais onbeftaanbaar zynde met zyn zitting m het P^emc nederieidè, toen hy in 1768. tot vertegenwoordigd van het Graaffchap Kinro.f verkoren Wierd* Het is aanmerkelyk, zekerlyk, dat dc Konsten,.op eer en denzelfden tyd, alhier van twee van derzelver grootfte iW-adcn beroofd werden , den flr. Reynholds namel. ei. è^Wx.yidam: cn het valt moeielyk tc bcllisfcn, wie van deze beiden het meeste in zyn afzonderlyk vak uitmuntte D'e Eerde voerde enen nieuwen en beteren ftyl var Portrait-fehiidcren in: de twede bragt ene gehele veranderir»- te wee in de Bouwkunde van dit land: cn zyr vrttarlflar vernuft bepaalde zich niet en-iglyk tot het fcheppen van de fraavfte Bouwiicradcn, maar had zich bykans in alle takken van Handwerk verfprcid, ook ftrektcn rag zvne talenten nos; verder uit dan den kring van zyn hoofdberoep. A's Schilder, heeft hy, in een groot aantal van Landfehappcn , ene rykheid van Stoffaadje, nevens , een k-ragt van ligt en bruin, aan den dag gelegd, waar van men naauwlvks weerga kent. < , Het verlies van den Hr. Adam moet voomamc.yk tn den teo-enwoordigen tyd gevoeld worden: daar het nieuw Akademic- Gebouw, tc Edinburg, nevens andere grote publieke Werken , naar tekeningen van hem, en onder zyn opzigt, gebouwd wordende., nog onafgedaan zyn- Van David Hume's Hijlory of Englond, (vervolgd door den Hr. Williams, tot op dentegenwoordigcntydp zal een nieuwe allerpragtigfte druk, vcrlierd met zesug ovrrheerlyke Platen , door de eerfte Meesters getekend en «•epraveefd, in 60 No's, die na eikanderen, tegen een Guinic ieder, by intekening,, zullen worden afgeleverd-, uitkomen (*)• (*) Van dit Werk zal onze Lezer een uitvoerig Berigt y in het Serigtb/ad van ons eerstkomend No. kunnen vinden. D Uil SC IJ LA ND en naburige Ryken. By gelegenheid, dat zyne Majesteit, de tegenwoordige Keizer, (*) nevens den Aartshertog Frans, zich laatst in dc Pillmtz bevond, is 'er een Fonds aangelegd, tot 011derftand van verdienstelyke en onvermogende Protestamfche Predikartrs-Zoncn, in de Kcizerl." Koningl. Erflanden, die in Leipzig of Wittenberg ftudcren. Dit Fonds, waar voor uit de Keiz. Kon. Erflanden icoo Keizcrl. Dukaten naar Saxen zyn ingezonden , die vervolgens alda;r to: een Kapitaal van 3000 Daalders Saxisch geld zyn amgev.ild, draagt den naam van Oostenrykfche Stichting, waar aan de Keurvorst, op den 7 Dec'1791. zyn bekragtiging gegeven heeft. De Keurv. Slkifche Keskenraad heeft, met het Opper-Konfiftoric, het opzigt daar over, en 'er zullen jaarlyks twee prctiven, ieder van 52 Daalders, dc ene aan de üniverfitek te Leipzig, en de andere by die van Wittenberg, uit betaald, worden- Alle brave en onvermogende Zonen van Protestamfche Leeraars, in de Keiz. K. Erflanden', 't zy van de Ltitherfche of Gereformeerde belydenis, hebben regt op dit inkomen•,'twelk 3 jarenlang getrokken word, ten ware een flegt gedrag, of verwaarlozing van Studiën, een reden opleverde om het vroeger in te houden. Zy,die uit de Kon. Boheemfche en andere Duitfche Eilanden geboortig zyn, hebben den voorrang tot het genieten van dezen onderftand: dan volgen die uit Gallicie afkomstig zyn: en , wanneer 'er gene van deze ■ beiden voorhanden zyn, worden deze Ondcrftandspenningen aan Inboorlingen, uit de aveiïge Keizer!. Erflanden* uitgekeerd (f). De van Erlangen naar Göttingen beroepen ■ Hoogl. inde Kruidkunde, G. F. Hofmann, is, den 5 Febr. tor lk? by de Koningl. Akademic der Wetenfchappen en Fraaye Konstcn, te Lyon, verkoren.. Dc Hoogl.' Seyffer heeft, by de voorheen door hem tocgezondene, en'in de Göttingfche Anzeigen opemlyk "•cmecn gemaakte Waarnemingen der laatst ontdekte StaartD ■ fier f*) Sedert, op den 1. dezer Maand, overleden. _ - f fluit de byzondere uitweiding over dit Fonds , in een der Duitfche Geleerde Dagbladen,waar uit wy dit berigt by verkorting hebben overaenomen, fchynt men te moeten onderftellen, dat foortgelyke Stichtingen , aan de Univerfiteiien in Duitschland , tot nog zeer fchaars en weinig bekend zyn. Wy mogen des tot eer van onzen landaard hier bv aanmerken, dat 'er reeds vroeg al, zo te Leyden- als Utrecht, zodanige weldadige voorzieningen, ten behoeve van onvermogende Studenten , in de H. Godgeleerdheid , zo In- als Uitlanderen , gemaake zvn By die van Utrecht alleen zyn 'er ten getale van Vyf, uit byzondere befprekingen by uitterften wille, waarvan de minfte van 24 duizend Giild. is. — Het Legaat van den Hr. Guiljamz alleen ,_voor Nedarpaltzifche Studenten, bedroeg een Som yan 9000 Pftr. m EngelfcheBank-Aftien''  i 83 5 fier (*)» zedert ook nog de volgende, die daar omtrent zo door hem, als anderen in Engeland gedaan zyn, nevens liet hopen , doch welke hoop het ttlet vervulde, cn hem daar , door in 't verderf ftorttc.' Nogtans kan inen niet pntkèhnui, dat het verbond ook veel kwaads, door het zelve geftigt, door een wezenlyk nut weder heeft vergoed. Door het zelve werden dc afzondcrlyke Leden uit. den Burgcrftaat nader by elkander gcbra>. 2 livr. Portrait de M. Beaulieu, dans le role de Ricco^; met kleuren, naar de tekening van B.auzil, door Ver ité. 12L. NARIGTEN en B Y Z O N D E RHED EN, tot den handelen scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkuKt de, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. De Handel tusfehen de Rusfifche en Chineefche Koop>lieden, op de Grenzen der wederzydfche Ryken, die gedurende omtrent 5 jaren geheel was afgebroken, zal,met 1 April, op nieuw aan den gang geraken: gelyk 'er ook weder, als voorheen, Karavanen van Moskou zullen vertrekken. Deze Handel is voor Rusland van het uitterfte belang , daar men verzekerd, dat de balans meer dan 4 Mill. Roebels ten voordele van dat Ryk beloopt; terwyl dezelve, boven dien, van dé zyde der Rusfen,zonder  C *5 > dor Geld-Speciën gedreven Word, gefehicdeiue do betalingen in Rusfilchc Pfo'crukten,' en voornamelyk ih Peltervcn Ondemisfdien zullen de Engeifchen waanchyniyk «een voordcel by bezen hentelden Handel hebben, overweder dc Chincfchc Katoenen Stóffen , m welke plaats de Engellchcn, zedert de opfehomng, de hun. c lieten, in overvloed zullen te bekomen zyn.. Ook zal de Handel der Hollanders cn Zweden in Zyden Stoffen en Thee, welke beiden Artikelen China nu regtftrecks aan Rusland zal leveren, bier by, vermoedelyk, met weinig lyden. Des avonds omtrent 5 uren van den 27 January , ontftond 'er op het onverWagts, in het Pariemcntshuis, te Dublin, cn wel in dat gedeelte van 't zelve, waarin de Gemeenten vergaderen, (waar van op dat ogenblik een tairyk Corrfrmttée bv ccn was) een zo hevigs brand, dat, in den tvd van omtrent een uur, dat gedeelte van dit prktig Gebouw, 't geen 'als een Mcestcrftük van hedendaagfc&e Architekture wordt aangemerkt, en dat 40,000 Pftr. van bouwen gekost heeft, geheel in de asfche wierd ; gelegd. Door de fpocdig aangewende hulp, en. onv rmóeidèn vlyt tot blusiing, waren gelukkig nog dc Gaanderyen, het Huis des Lords, met de CómmitteeSvettiekr ken, behouden gebleven. Zeldzame Paarden Ouderdom-. Zekere James Bellerfo, een voornaam Landbouwer, te Kilmvick Percy, by York, verloor onlangs een Merricpaard, in haar 43Üe jaar. Hy bezat op dien tyd drie Paarden, die, met eikanderen, den Ouderdom, van ioq jaren konden halen. NtrTTTGE INRI GT INGE N. Warschouw, den 18 Jan. „In-de maand Oaober laatstl. wierd men het alhier eens, om een einde te maken aan het bedelen langs ftraat: en omtrent vier weken daar na zag men dit ontwerp ter uitvoer gebragt, niettegenftaande men toen nog gene openbare Stichtingen, ot Fondfen hadde, om de voorhanden zynde bedelaars onder dak te nemen of den kost te geven. Daar men nogthans, in weerwil van deze hinderpalen, de poging in dezen zo gelukkig zag flagen, leverei zulks geen gering bewys ^op van de inwendige deugdelykheid onzer Conftitutie. 'Er wierden, in alles, 687 Bedelaars en Straatlopers opgevat ; waar van echter 54 onder borgtogt, dat zy niet meer bédelen zouden, ontflagen wierden: onder de overigen 633 bevonden zich 120 zieke Pcrfonen, en.13? kreupeïen en gebrekkelyken. Deze beiden foorten wierden in het Hos¬ pitaal gebragt, cn de overigen, by voorraad, in onderfcheidene gedeelten der Stad, zo in reeds hier toe gehuurde, als andere, Huizen, geborgen; terwyl men intusfehqn zyn werk ging maken, om hen aan den ene of andere nattige bezigheid te helpen. Voor het onderhoud dezer armen wierd, door milde giften, gezorgd. De Koning gaf en geeft by aanhoudenhcid, uit zyn eigen beurs, daar voor, maandelyks, 5652 Poolfche Guldens. Ëttëlyke particulieren zonden ook rykclyk: b. v. De Qraaf Kralickeki gaf voor eens 27 duizend Guid. de Kamerheer. Mot-ski 9000 Guld. Ene algemene Iloofdkolleéte bragt 26 duizend Guld. op. In den Schouwburg wierden 461, cn in de Redoute 46.8 Guld. opgezameld. Langs dezen we"- kreeg men weldra ene Somme van 70,000 Guldens by een Van deze Somme is, voor twee maanden huisvesriw, onderhoud en kleding, en eerfte fchikkingen, ten behoeve der opgeroeide 633 armen, tot heden toe 30,000 GuVl uitgegeven. Van de overige 40,000 Guld. egtcr z\ n 'cr 36,000 Guld. in den Bank, op Interest, gelegd, en, middelerwyl, de boven genoemde 375, tot werken bekwaam zynde, pcrfonen, in dezervocge, onder dak cn aan den kost geholpen-. De Fabrikeur in Engelfche Lakens Nean, neemt 'er 200, op zekere voorwaarden, in" zyn Fabriek: 50 anderen kregen werk by de Lakenf&brièk in den Kruidtoren: de franfche HoedcnftotFeerdcr Paütet nam insgelyks. 30 in zyn Werkhuis: cn de oven-' èe ó'e zvn, naar mate van hunne jaren,lighamelykekrag-ten en vermogens, aan andere geringere. Handwerken geholpen." Over de Inkomsten van het Russische Ryk , volgens ene Scnriftelyke opgave uit Petersburg, van Febr. n.90. (Overgenomen uit de Annalen van Zimmerman.). 'Er is in deze Eeuw over geen Staat in Europa , meer gefchreven, dan over Rusland, en men zal niet ligt ene Geographie of Rcisbefchryving, nopens dit Ryk, aantreffen, waar in ook niet op de Inkomften van deze aanzienlyke Alleenheerfchmg . word ftil geftaan. Hoe zeer intusfehen de Schryvers over dit ' onderwerp zich zeiven tegenfpreken, is te zeer bekend, dan dat het hier een wydlopig bewys behoeve. Genoeg is het deze Schriften flegts met een opflag van een oog in te zien.. Dan eenige opgaven, hoe juist ook, in vorige tyden, zyn het thans zo niet meer, en veele Schryvers,die over Rusland gefchreven hebben, waren met de ware gefteltenisfe van dien Staat te weinig: bekend , om hier in niet mis te tasten ; met tegenftaande het minder moeilyk valle om in dit Ryk, dan in vele anderen, enige voldoende befcheiden over politieke zaken in te winnen. De Regering is hier, boven 't geen men Staatsgeheimenis-kramery noemd, verheven. En waarlyk in een Ryk, als dat van Rusland, het welk in zich zelve zo ryk, zo magtig, is, zo veie bronnen van onderftanu jfl ziek «Ive ****** e» »>ct Z0) L 3 wcl"  C 86 ) weinige fchulden belast is, en waar, by dit alles, Catharint, de II. op den troon zit, is 'er weinig gronds, om, in dit opzigt, zeer angstvallig te werk tc gaan. Slegts zwakke, en in zich zelf verdeelde, Staten hebben misfcbien reden, om zom-Biige dingen geheim te houden, welken men fehroomt het publiek onder 't oog tc brengen. Dal wyders zekere gemeenmakmg van politieke zaken niet alleen niet fchadelyk, maar zelfs oen Lande in vele opzigten nuttig, wezen kan, hier van leveren, 111 latere tyden, meerdere Staten een bewys op, waar onder Rusland by uitftekendheid uitmunt. Intusfchen mist men -neg altoos, zo verre ik wete, by de menigvuldige berichten die men Van dat Ryk heeft, ene voldoende opgave van deszelfs inkomsten, nut tegenftaande zelfs geboren Rusfen, mannen van geleerdheid en aanzien, zo als de Heer Generaal Majoor van l-o.ien, daar over gefchreven hebben. Om die reden heb ik ondernomen, in het volgende een kort o verflag hier van op te .geven. v De inkomsten des Rusfifchen Ryks zyn zeer menigvuldig De voornaamfte fpruiten uit .een, in plaats van Landfchattinnbier Êeoruikcl..k Hoofd- ot Perfoon-geli, uit de Monopolie van * wiJtwsn cf Sterke Dranken; en uit de Tollen, den lmpojt op hei Zout, en uit dc voordelen van de Bergwerken Het, Hoof«-geld (Poduschnne-Dengi) wordt echter niet door ■Mlcn maar viel meest door de laagfte klasfen des Volks betaalu, cn onuer dezen ook alleen door die yan het manlyk geflagt. Daar by zyn hier van vry de gezamcutlyke Edelen,het zy dezelve m dienst zyn, of op hunne Landgoederen, of ergens anders, leven. Dan, deze vryheid ftrekt zich alleen maar uit tot hunne eigen perfonen; want de Boeren des Adels zyn aan dit hoofdgeld ook onderworpen ; wordende het zelve door den Edelman, wanneer zy niet dorpswyze by eikanderen wonen voor hun betaald; gelyk deze ook recruten leveren en verfcheiden andere lasten dragen moet. als hy te gelyk enin-e Busgerlyke hantering, als b. v. Fabrieken , aan'de hand heeft of Huizen in dc fteden bezit. Wyders zyn ook van het Hoofdgeld vry alle Militairen en hunne kinderen, van de Sergeanten afwant de Officiers behoren tot den Adel: alleBurger-amptenaars en hunne kinders, zo dra zy den rang van Officier hebben 't zy dezelve werkelyk in dienst zyn of niet. Doch van dc Can.ccllery-bcdieujen cn Schryvers moeten die genen, welke, bftvier voorouderen, uit den Bocrcnftnnd genomen zyn, en den Officiersrang nog niet bekomen hebben, het hoofdgeld voldoen l maar zy zyn alle van dc recrutering vry. Alle de hoge Gecstelyken; alle Geleerden, als Profcsforen Geneesheren, Meesters der vrye Konsten, enz. zo lang namelyk de laatften geen eig-cn nering doen, en zich niet, of onder de Kooplieden, of onderden Burgcrftand, infehrwen latenmaar de rrofesforen cn Geneesheren zyn hier van altoos vrv • het zy zy enen titel hebben, cn werkelyk in dienst van dé Kroon ftaan, 0f niet: - en tindclyk alle Vrccmddino-en , waar \ onder ook de Anwcgtsgezellcn, zo lang zy zelve "geen ei-en • affaire by ricr hand nemen., of ergens ene huishouding oprich- ten: in welk mite geval zy onder de Kooplieden of tot den j Burgerftaat: bthoren. Gcvolglyk word dit Hoofdgeld betaald , door alle Kroon- en voormalige Kloosterboeren ; door alle Boeren en Lyf-e.ger.cn des Adcls; alle gezetenc Handwerkslieden i ilzechowtte); die Burgers, en enige Klerken en Werkbazen. , In vroeger tyd waren dc Ukraine, of de tegenwoordiV,. n„t„» Rusfifche Stadhouderschappen, ktt^r3SfStXSZ Lyftand zm geen hoofdgeld onderworpen. Thans is het zelve daar ook ingevoerd; fchoon dc Boeren daar minder betS dev°i!de Rllsfiftl'c Provintien. In Siberien Brengv?rta,-»^ Hoofdgeld, ene fehatting% Alle Erf-bocren van de Kroon, Kloosters of den Adel betalen (kinders en ouden daar onder gerekend) volgens hét bv de laatfte opneming bevonden getal, van ieder Manïperfoon % kopecken, rnct verhoging van ,)0g twee kopecken op ieder Koebel welk, met elkander genomen, het eigenlyk Hoofdgeld genoemd word. Daar en boven moeten alle aan de Kroon behorende Boeren, volgens de Ukafcn (of Placaten) van 176; 1768 en 1783. aan Obrock of fehatting nog , Roebels van « er hoofd maar die des Adels zo veel, opLngen, 2 I n Heer hen oplegt en zy geven Konnen. Dus trekt de Kroon van eiken Kroonooer (in dc oude Rusfifche cn Siücrifche Provinciën,) buiten het opgeld, 's jaarlyks 370 kopecken, cn van [ ieder Boer des Adels 70 kopecken. Van dezen zyn enige inzonderheid in Siberien, gelast een gedeelte van dit hoofdgeld namelyk 170 kopecken, by de Kroon- of byzondere Bergwerken 111 dagloon tc verdienen. Maar de Burgers cn Kerkdienaren betalen 's jaarlyks flegts 120 kopecken aan de Kroon. Hoe het eigenlyk met de invordering van dit Hoofdgeld ga in welke oorden, en van wien minder ingevorderd worde", 'dim volgens den gemelden algemenen regel bepaald is, zal in het vervolg nader blyken. Dit Hoofdgeld (Poduschnoi en Obrotfchnoi-Sbor) word 's iaaryks, m twee termynen geheven ; de eerfte in lanuary'en February, de tweede van den 1. Oftober tot den 15 December Ieder reize moet de helft betaald worden. Wie intusfchen hy den' eerften termyn voor het geheelc jaar betalen -wil dien ft-t zulks vry. De CeUekte of inzameling gefehied door den KreitsRentmccstcr: cn de Schout of Rechter van dat district moet de nalatigcn tot betaling noodzaken. Van de Burgers word dit geld door dc Stedclykc Regering ingevorderd, en by deze m mcasfeerd. Hier by ftaat het vry onder elkander ene verdeling te maken, en met zelden betaald een ryke Burger voor de armen, twee of driemaal zo veel, of nog meer, cn meer dus' dan dc belasting op zyn eigen huisgezin bedraagt. Di" van het oude Gelove (Roskolniki) betaalden voorheen, buiten het irewoon Hoofdgeld, voor hun Geloof (fa Raskol) i,0g eene byzondere belasting, en de Kooplieden cn Burgers onder hen noneens zo veel, als zy aan het gewoon hoofdgeld opbrengen moesten : de Boeren voor ieder hoofd nog 70 kopecken eniie Vrouwen, Vrysters cn Weduwen, de helft van het gene ri¥ Mannen van dien ftand opbrengen moesten. Dan Catharina de I. heeft de zodanigen met de overige Boeren van dc kroon op :en gdyken taux gefteld. De Voerlieden (Jamschtfchild ) z\n •an alle belasting vry, maar daar tegen vcrpligt zo vele Postpaarden in gereedheid tc houden, als hun,wanneer zulks uodis, opgegeven worden. Echter heeft dezefchikking alleen man? ilaats aan die hoofdwegen des Ryks, waar van ouds her enioe loeren deze belasting was opgelgd. De Tfcherkasfen (die meest 11 het Charkowfche Stadhoudcrfchap wonen ) betalen van elke» ïan, daar zy zelfs Brandewyn mogen verkopen, ps, waar zy die  C 37 ) *« niet mm verkopen 85 , en de Erf-bocren des. Adels- zclfe. 60 kopecken. De Joden (welke anders flegts Jn Wit-Rusland ml|.r nu ook in Taurien &c. wonen mogen) betalen van leder hóófd 60 kopecken, als Toegift op ieder Roebel * kopeckca, en Voor Admisficgcld op den vryen verkoop van Bier Mede en Brandewyn in dc Steden 150, in dc Vlekken 7S, « ln deDorpen 50, kopecken. Dc Inwoners iu dc Vvit-Rusfircr.e btcdm de "da-ar zvrfdc Kloosterboeren, de Erf-bocren der Edelen, en die op de gefcqueStrccrde Landgoederen, betalen, dc Eniger* van elk hoofd 120 kopecken, en daar en boven voor deft vryen verkoop van drank 150 kopecks; dc Erf-bocren aan* JwoRtcW ook zo veel, maar voor den drank m de Vlekken fl,,,t3D7. en |n üe Dorpen 50 kopecks van elk hoofd. Doch hebben allen met elkander nog 2 kopecks van .ieder Roebel op te bruten- De Boeren iu het Pétcrtbiirgs Gouvernement cnin Wit-Rusland, leverei), .behalvcn het hoofdgeld van 70 kopecks, in plaatfe van Obrock , voerage aan de Cavalleriê. In WitRusland cn aangrenzende Stadiïouderfehappcn , moet ieder hoofd nog ene belasting tot onderhoud der posten 7y> maar in het Petersburgs Gouvernement 20, kopecks betalen. De Samojeden, Laplanders, Oflia-ken, Woguls enz. in teOtonertfche ,Archangelfche cn Permifchs Stadhoudcrfchappcn geven Sabels of H.irmelyn voor fchatting, en, als zy die niet hebben, Elandshuiden. ~Dz Tartaren cn andere Volken, in Siberien, leveren Sabels, Vosfen en Harmelyns-vcllen enz. volgens zekere tauxc, en die niet konnendc opbrengen, dan geld in derzelver plaats. De Teptewi en Bobuli in het Ufinskiseh Stadhouderfchap betalen van ieder hoofd alleen 80, en de Ziegueners, waar die zyn, flegts 70 kopecks. In de drie Klein - Rusfijche Stadhoudcrfchappcn bétalen. de Burgert 's jaarlyks 120 kopecks. De Pospoliten of Krooii-boeren , |e Klooster-boeren cn Erf-bocren ces Adels 170 kopecken. Dc eerften geven aan Obrock flegts 100 kopecken. Dc Cofakken,.tot onderhoud van hunnen krygsdiens't,vVWM' ieder manlyk hoofd,i 20 kopecks : en boven, dien nog van ieder Roebel 2 kopeck opgeld. Hunne Steden is de vrye verkoop van Brandewyn hier ook toegeftaan; cn hebben dc Cofakken het recht om zclvcn zich van zo veel fterken drank te voorzien, als zy voor hunne huishouding nodig hebben. De Inwoners van het eertyds Slobodisch Gouvernement , die i'cels tot de Charkowfehe , deels tot de Ktirskifche en MororeJifche Stadhoudcrfchappcn betrokken werden, betalen, namelyk cis,, welke enen Militairen titel hebben, (Weiskowue, Obwuweteli) en de vryheid genieten om fterken drank te ftoken of te verkopen, 's jaarlyks van eiken man 120 kopecks. De Militaire Inwoners dier oorden, alwaar dc verkoop van Sterken drank verboden is', van ieder man jaarlyks .70 kopeeken; en eindelytë word van de Kroonboeren jaarlyks een koebel'Obrock gevorderd, behalven in die plaatfen, daar voorheen reeds meerder opgebragt is. Dc Burgers betalen hier ook voor ieder hoofd T20 ko^pecks', en door allen word nog van eiken Roebel 2 kopecks opgeld betaald. In dc Rigafche, Revalfche cn Wyburgfche Gouvernementen word , in ftede van vorige belastingen , door de Boeren van dc Kroon cn de Landheren van ieder man 's jaarlyks 70 kopecks, door den- Burgers 120 kopecks, en op ieder Roebel 2 kopeck verhoging, betaald. De beste fchikking op alle deze belastingen word aan den Finantieraden en Goedsheren overgelaten.. De Kooplieden, voorheen ook aan dit hoofdgeld onderwor■ worpen, zyn, volgens ccn hoge Ordonnantie van 17Maart 1775. alzins bier van vry verklaard, doch betalen daar voor ccn pr. Ct. of fchatting vin hun vermogen'. De gehele' orde der Kooplieden is thans verdeeld in drie Klasfen of Gilden. Tot dc eerfte behoren die genen, die een Capitaal van meer dan ioSoo' > Roebels'in Negotie aangeven;, tot de tvveedè, die tusfehen de U en ioooo Roebels, en tot dc derde, die van 500 tot 3000 Ra .-bels bezitten." .Elk betaald daar van 's jaarlyks 1 pr. Cent, du* van 100 Roebels één. Wanneer 'er éne werving uitgcfc ;évèn word', zyn dc Kooplieden aan het r'ecriiten leveren zo wel onderworpen als de Boeren cn Burgers; doch ftaat het hun [vry daar voor ene zekere fommé gelds te betalen', eii wel voor eiken dan te leveren man. 500 Roebels (*). (Het Vervolg ia onze eerstkomende.) > -p-RYS DER GRANEN. ROGGE, Het Last. TARW. Hst Last. Ggld. Ggld. Pruisfüche . . 91 a icS Poolfe bonte en witte 155 a 175 Koningsberger . . 90 a 106 Dito rode . . 150 a 170 Pommer, Colb. en Stett. • Warder, Heupfe en EIb. 1503170 garst,haver,bo£K.w.. Koningsberger . . 1443160 Vriefche Winter . ?2a^- Vriefche • . .. 130 a 158 Zeeuwfche Overm. . 84394 Bovenlandfch'e . 1443154 Brouwhaver . . 66378 Voorlandferode . 125 3150 Eoekw.Amesf.enGooil. L.20 Zeelandfche . . 152 a 168 Dito Brab. en Vlaamf. L.19 a 20 OLY, TRAAN EN BAARDEN. Koolzaad, Zeéuwsch cn Raapoly, d'Aam- /36a36f Overm. 'tLast ^35 a38 dito Lyn . . . ƒ345334! Slag Lynz. dc Ton dito IIcnnip . -. ƒ 43 §34 3" van 5 fch. . . J 6 a ?§ WalvischTraan, 't quart. Hennipzaat . . / 6 a i\ van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . . f 57858 WISSEL-COURS. Madrid op Ufo v»n lLonden, zigt f5 36,7,^ 2-inaandi % 95I dito op 2 m. . fi 36,4,3 Bilboa .... 94* Hamb. zigt . ft. 34T| Cadix . . . % 94Ü- dito 2 m. . • ft, 34r| : Scvilien . . . -% <;4a Altona,zigt ft. 34T«- Lisfabon . '. % 5°ï tut0 2 m- • ft- 34£|. Venetien. . . % ?a£ Breslau,6 w. dat. ft. 44$ Genua . . % Wenen, 6 w. dat. ft. 35J Livo.rho . . , '.' ?3'| Antwerpen pCt. 5 vcffc. Parys', 'i' m. . . ïGent . . pCt'. 5 verl. dito zigt . . $i7a2'<*| Brusfel . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . Cl 27 Zeeland . pfit. 3 verl. dito 1 nr. . * % n-7\ Rotterdam Ct. \ I SP E- 1 (*) Dit fchynt wat veel. Mogelyk is hier een fchryjeil ingeflop en.  c 18 specie-cours. Baren Goud, per Casfa ƒ355; • • PCt- 6ï a I dito, per baneo .... pCt. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ 5, ALGEMENE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- E N M 1 J\T- G E O E F F E IV D Ë N. Vry dag den 23. Maar/. B E R I G T Ë N. ITALIË N. i^^ie beroemde Toonkundige en Zanger Marchejl, •pv li die, in de laatfte jaren, zig meestal in Engeland JLJ ffif ophield, en,, by de liefhebbers der Toon- en SliS® Zangkunst aldaar, in ene blakende gunst ftond,. is, onlangs, te Milaan overleden. Zyn fchielyk overlyden, zonder voorafgaande Ziekte, heeft by velen het vermoeden verwekt, dat hy het flagtoffer van jalouzy geWorden, en-doof vergift omgekomen, is. GR O O T-BRITANNIEN. By het Huis der Gemeenten is, dezer dagen, een Verzoekfchrift- ingeleverd, door ccn groot aantal van Perfonen getekend, inhoudende derzelver klagten en bezwaar over zekere Aften van het 9 en 10de jaar der Regering van Koning WilUam, gelyk ook over ene Claufulc in dé Tolerantie-Acte, by welken enige pcenaliteiten bepaald waren,- voor den genen, die het Lcerftuk der Drieëcnhcid , zo als het, by de 3-9 Artikelen der Engelfchc Gelooftbclydcnis, voorgefteïd word, niet zouden erkennen of aannemen. Het getal der Ondertekenaren van dit Request is 1660, van' welken', wel is waar, 'vele bekend ftaan voor Unitarisfen en Arrianen, dan waar by zig zeer VIU. DEEL. j vele aanzienlyke cn agtenswaardige Disfenters en Leden ' der Heerfchende Kerk gevoegd hebben: welken allen, wen afkerig van alle pcenaliteiten omtrent Godsdienstige begrippen, dit Verzoekfchrift hadden getekend, op grond van dc Verdraagzaamheid en de Vryheid van onderzoek, die 'er in den Godsdienst behoort plaats te hebben. De Hr. Fox, die het Request aan de Vergadering overhandigde, voegde 'er, na de lezing by, dat hy, eerstdaags, daar omtrent een voorflag, overeenkomftigmetzyn begrip en inzien, aan het Huis zoude doen. DUIIS CH.LAND en naburige Ryken. De onlangs aan de Hogefchole, te Giesfen, van Fulda, beroepen Hoogleeraar en Roomsch-Geesteiyke Dr. Karei Bonifacitis Sisrmand Schalk, heeft een nieuw voorbeeld gescven van de vordering der Roomsch-Katholyken in opgeklaarde denkbeelden-, daar hy, by zyne Gêmeente aldaar, ene aanmerkelykc verbetering in de openbare Godsdienstoeffening heeft weten in te voeren, welke te overwaardig is, om wat nader en breder te worden opgegeven. De Godsdienstoefeningen van den Zondag, die, des morgens ten 9 uren, beginnen, worden volgender wyze gehouden. Na het voorlezen van het Euangelie, en het houden der Misfe, word ene Leerreden gedaan, waar toe de Hoogl. S. uitftekende gaven bezit. Onder het vieren der Misfe,, worden 'er gepaste Hoogduitfche Liederen, uit het Fuldafche Gezangboek, gezongen. Het H. M Avond-  C po > Avondmaal word, Wanneer 'er Communicanten zyn, onder de Misfe, toegediend: waar by dun altyd nog ene aanfpraak in de Hod§8uitfche talë' gedaan Word, over het waar oogmerk dier 'plègtige handeling. Des Namiddags om 2 uren, word 'er ook nog een Bcdeuur gehouden, welke echter niet beftaat in het enkel bid ièn Van den Rozenkrans of der Liturgie. Deze Godsdienstöeffendng word geopend met een voor den dag gcfcffikt Gebed: waar na dc Epistel van den Zondag word voorgelezen, cn vervolgens een eenvoudig cn algemeen bevattelyk vertoog over den een of anderen der knstclyke ZcdcnpligtVn.- na het-aflopen, van welk het publick Gebed voor dc Kristenheid en het Menschdom in t gemeen Pefchied-, wordende alles met het Gebed des Heren en het uitfpreken van den Zegen polloten. Int algemeen legt zig dc Hr. S. toe, om dê leden zyne? Gemeente tot "ocde Kristenen en brave menfehen te vormen. Zyne Akademlfche Lesfen en Rcdenvocringen leveren overeenkomstige en niet min duidelyke blyken op van y.vne opgeklaarde denkwyze, -en-edele bedoelingen. liet Programma, door hem, in het voorleden jaar, by de aanvaarding van zyn post als Hoogieeraar uitgegeven, droeg ene zo°byzondcre goedkeuring by den Landgraat weg, dar deze 'hem een ongemeen vleyenden brief, waar by hy zvn ecnoegen over deszelfs inhoud te kennen gaf, dair over" fchrcef. Dit opmerkelyk Stuk voerd den Tytc : Ueber 'die Lage unferer Deutfche Katolifchen Kirclu, im verhaitnis zum Römifchen Stuhle, — von K. B-S. Schalk. Giesfcn, bv Braun, 3 Band. in 4t°- 1791-' Dc Schryver fchetst, in 'dit wel opgefteld Programma, met 011gemenë vrvmocdighcid cn levendigheid, den ftaat der. Duitfche Roomsen-Katholyken, met opzigt tot den PausïelVken S.oel, van Gregorius VIL af, tot op dentegenwóordio-en tyd, en wyst daar by de vroegere aanmatigingen en misbruiken van het Roomfche Hof, zeer duidelyk cn naauwkeurig, aan: cn weidt verders uit over dc ingevoerde herftclling der verlorene'Kerkregt.cn, byzondeiiyk onder dc befticring der laatfte Keizeren, Jofephus en Léópold: wehfehende, ten befluite, dat de. II. Vader, wiens gehele oplcttcnheid tegenwoordig door de Galhcaanfche Kerk word ingénomen,dc Duirfchcrs ongeftoord mag laten voortgaan op den weg, welken zy, zints enen göruimen tyd-, hebben ingeflagen. N l E ü \V UITKOMENDE BOE K E N, akademische en andeke schriften. Neder-landen, Nieuw Heelkundig Woordenboek, bevattende de nieuw/Je Ontdekkingen, die in de laatfte jaren in de Heelkunde gedaan zyn, door j. G. BeRnstein, uit het Hoogduitsch vertaald door J. Daams* Te Haarlem by C. Plaat, 3 Dcclcn, £r. Svo. 1790.cn 91. dc prys is ƒ 6-6-: Dit werk is in DuitscMar.d met algemene goedkeuring ontfangen, en het verdient ook by onze Landgenoten, als een zeer nuttig Heelkundig Handboek, alle. aanpryzing. Het kan, zo wel den aanvangenden , ïals den m'eér .gcoefienden Heelmeester, tot enen zekeren gids dienen in zeldzame en nioeielyke gevallen, en tot ecu Register of Repertorium voor iict nieuwfte cn beste , dat in zyn Konst ontdekt en gedaan is, zo met opzigt tot allerlcy uitwendige gebreken, als tot de middel-:», welke dc konst ^er. genezing van dezelve aan dc hand geeft, gelyk ook tot den pligt van den Heelmeester in velerlei voorvallen. Men befpeurt dadelyk, by dc doorlezing van dit werk, dat de Schryver veel moeite en vlyt daar aan hefteed heeft, om het zelve", ..zo veel ttiogelyk, volledig tc maken,: Hier aan heeft men het toe te fchryven, dat hier zelfs verfcheidene Artikels voorkomen, welke meer tot i.et vak van den eigenlyken Geneesheer , dan tot dat van den Heelmeester behoren , gelyk de Watervrees"( hydrophobia), Watcrzugt (hydrops), Keelziekte (angina), Aarsmaden (ascarides), Venusziekte (fyphilis). Wy hadden gewenscht, in plaats van, of ook nevens, deze endergclyke Artikels, enige andere onderwerpen tot de uitwendige Geneeskunde betrekkeiyk hier behandeld te vinden : gelyk wy, onder de uitwendige 'hiér voorkomende middelen, vergeefsch gezogt hebben, naar de Campher, de Myrrhe, dc Cicuta, de Zoutgeest, het Vitrioolzuur, de EleSlriciteit, enz. Een nog ■ groter trap van volledigheid zoude aan dit Handboek te geven zyn, zo 'er ook de voornaamfte Artikels der Verloskunde, een zo gewigtig deel der- -uitwendige Genees-, of Heelkunde, in behandeld'waren. En Van de" nuttigheid hier vair, hopen wy, dat de Nederduitfche Uitgever genoeg zal overreed zyn, om , in een vierde Ucel, -nog die Verloskundige Artikels over te nemen, welke de Br."Bernftein "zelve'dienftig heeft geoordeeld in ene latere uitgave van dit Werk (*), welke daar en boven , ook met opzigt tot andere Artikels, aanmerkelyk vermeerderd is, in te lasfehen. (f) De Konstwoorden zyn alle in 't Latyn voor elk Artikel geplaatst; doch tot meer gemak in 't gebruik, is.'er, agter elk Deel, een Register der benamingen, zo in 't Fransen enHoogals Nederduitsch, bygevoegd. De Vertaling is in 't algemeen zeer vloeiende, en genoegzaam zonder Germanismen, welke in de hedendaagfehc Overzettingen uit het Hoogduitsch zo menigvuldig zyn. Intusfchen konde hier en daar de overzetting en fpelling der Latynfche woorden wel wat naauwkeuriger geweest zyn. Zo word Cortex Mezeraei (ecorce de Garou) ten onregte vertaald door het by ons geheel onbekende woord Kelderhals, en verder befchreven als de Bast van den wortel der Kelderhals, daar het niets anders is, dan de bast van onze gemeene zogenoemde Peperboomt. (*~) Dezelve is onder den volgende veranderde Titel, te Leipzig in 1790 uitgekomen : PraSifches Handbuch fiir JVundarztt• und Geburtshèlfér , neue durchaus umgearbeitete ausgabe. III. Theil. m De Uitgever is voornemens , gelyk hy ons verzekerd heeft , de Nederd. Vertaling dezer Byvoegzels van den laa ften, Hoogd, druk afzondeilyk «it te geven. v~A,n -\ fAantek. van den RedaftO  c si- > feoomties (Daphne Mezeraeum). Het kwade Hoofduitflag der kinderen (favus) word verkeerdelyk Schurft genoemd. Ook word teen een ander foort van hoofdzeer (Crusta labled), mm naauwkeurig, dc bloemen en het zaad der driekleurige Viooltjes aangeprezen, daar het voornamelyk de bladen zyn, waar van men ene gelukkige uitwerking in dat ongemak heeft waargenomen. China is iets anders dan Kina. Contraflsfura word oncigcnlyk vertaald door Tegenbreuk. Papulae enPustulae betekenen niet Roodvonk, Gastrotomia is geenzins het zelfde als Hysterotomia. Welk een middel de Verruca equina zy, die hier tegen de Kanker word aangeprezen, is ons onoekend. , , Meer andere Aanmerkingen, die ons, onder 't doorlezen van dit allernuttigst werk, zyn voorgekomen, doch die, even mm als de reeds gemaakte, de wezenlyke waardyc van dit Handboek cnigzins benadelen, gaan wy gaarn voorby, en befluiten ons berigt met een enkel Maaltje te geven, zo van de denk- en fchryfwyzc van den Hr. Bernftein, als van de Aanmerkingen en Byvoegfelen, welke de ervarene Vertaler bier en daar tusfehen den Text ingelascht heeft. Zie hier dan 't geen hy van het beroep en den pligt van een Heelmeester zegt: „ Chirurgus; Fr. Chlrurgien; Hoogd. JVundarzt; Nederd. een Heelmeester. Dit is een man, die, door zich te oeffenen m alle die Wetenfchappen, die tot de Heelkunde behoren (zie Chirurgia) , zich bevlytigt, om , of door Geneesmiddelen , of door Konstbewerkingen, de uitwendige gebreken van het menfchelyk ligchaam naar zyn beste geweten te genezen. Dus word tot enen Heelmeester meer vereischt, dan dat hy , benevens het Baardscheren , ook Aderlaten en een Pleister aanleggen kan, het geen nogthans den gehelen inhoud der Wetenfchappen van een onnoemlyk getal is der zulken , die zich, in Duitschland, en wy mogen 'er wel by veegen, ook in de Nederlanden, Heelmeester noemen. Heister Platner . en inzonderheid Plenck — hebben van de eigenfehappen en Wetenfchappen, die nodig zyn, om bekwaame Heelmeesters te vormen , veel nuttigs g&zcgd. Menig een, die den naam van Heelmeester draagt, zou, als hy deze vcreischten overwegen wilde, zich misfehien zyner kunst, cn den naam dien hy onwaardidyk draagt, fchamen , en zich nog, zo veel mooglyk, bcvlytigen , om het gebrekkige te verbeteren, indien hy anders no"- gevoel heeft, en gene Kwakzalverachtige hardnekkigheid by°hem plaats heeft. De meeste Heelmeesters in Duitschland, en ook in de Nederlanden, worden, helaas ! by het Scheerbekken gevormd, en dat zelve lage baardfeheren , 't welk men met de Heelkunde verbonden heeft, is ene der grootfte'hinderpalen, om vele goede Heelmeesters tc hebben; want door deze vereniging word menig denkend vernuft belet, zyne Wetenfchappen op Hogefcholen uit te breiden. — Zo lang het grootfte gedeelte van Heelmeesters en Baartfcheerdcrs cnerlci menfehen zyn, cn niet van elkander gefeheiden worden, zo dat gene anderen,dan een dadelykc Heelmeester, die zyne waarde gelyk een Geneesheer verkregen had, alleen de Heelkunde mag oeft'encn; zo lang zullen alle ïoffelyke pogingen, ten dien einde, het gewenschte doel hut bereiken. Onder deze menigvuldige bcletfelen, is nogthans, door den pryswaardigen yver van vele bekwame mannen veel goeds uitgcrigt, en menig een in ftaat gefteld, «ra een kundig Heelmeester te worden,—Op vele plaatfen in Duitfcbland zyn ook verfcheidene Kwec-kfchoïen' opgeri;?;, om jonge Heelmeesters te oeffenen, gelyk in Munfterland, onder opzigt van den Hr. Hoi fmann, te Bruckfal, onder den beroemden Frank , te Naumburg, onder den Hr. Weiz , te Kcidelbcrg onder den Hoogleeraar SemvARe, enz. (van alle wtlke lofwaardige inrigtingen dc Hr. Bernftein hier uitvoeriger handelt). Boe wenfchelyk ware het niet, (zo befluit de Heer Daams dit Artikel, en wy ftemmen geheel met hem overeen) dat men zig , in ons Vaderland, ook beroemen kon, op dergelyke heilzame, en voor het lydend mtnschdom nuttige, inrigtingen. Het is waar, men heeft wel zedert enige jaren, zo hier als in andere Steden, Ontleedkundige Schouw plaat jen opgerigt, waar op, van tyd tot tyd, Ontleed- en Heelkundige Lesfen gegeven , en dode lyken ontleed worden ; doch zy zyn nog verre af van dien trap vaa volkomenheid te bereiken, als die in 't naburig Duitschland. — Doch daar onlangs , door enige beroemde mannen in Amfterdam, i een Genootfchap ter bevordering der Heelkunde is opgerigt, doet zich vry wat hoop op, dat dit Genootfchap ook alles zal aanwenden, wat mooglyk is, om het gebrekkige, dat hier nog plaats heeft, te verbeteren." Beoordelingen van nederlandsciie Boeken in buitenlandsche journalen. Verhandelingen , rakende den Natuur!, en Geopenb. Godsdienst, uitgegeven door Teyler's Godgeleerd Genootschap, XI. Deel, 4to. Haerlem 1791. Van dit Deel; vervattende de bekroonde Verhandeling van den Hoogl. P. v. Hemcrt, nevens nog v ier acccdercnde van de. Ecrw. Heren Kuiper, felgersma, de Vos en TVeiland, over het Voorftel „nopens den grondregel des Proteftantendoms aan-r gaande het regt en de vcrpligting om voor zig zeiven in zaken van Godsdienst te oordeclen ;y' maken de Schryvers van het Monthly Rtview, in het Appendix op het Zesde Deel van dat I algemeen geagt Letterkundig Tydfchrift, met geen geringen lof j gewag : byzonderlyk wat betreft de bekroonde Verhandeling, 1 waar op zy wel voornaamlyk ftil ftaan en van welks beloop cn inhoud zy een meer uitvoerig en naauwkeurig verflag geven. In dc Inleiding tot welk verflag zy zich omtrent den Heer v. H. en diens letterarbeid, op de volgende ongemeen vieyende wyze, uitlaten: „zo dikwyls de belangen van het redelyk Kris„ tendom cn der Godsdienftige vryheid in het gefchil betrok' „ ken zyn, is deze Heer altyd gereed om te velde te trekken, ! „ en doorgaans zegepraalt hy over alle zyne Mededingers. Het [ „ Voorftel word, in zyne uitmuntende Verhandeling, zo duiI „ dclyk ontvouwd, zo volledig betoogt, en met zo veel naI „ druk aangedrongen, en alle tegenwerpingen daar omtrent uor„ den zo volkomen opgelost, dat zy, die het ftuk, zonder „ overtuiging, in ftaat zyn te doorbladeren, hunne gemoedc' „ ren, of door bygeloof, of door onverfchillighcid, ten ; „ ecnemale onvatbaar voor dc waarheid moeten gemaakt "heb! „ ben." Voegende zy 'cr ten Hotte by : „ over 't geheel is S „ deze Verhandeling een der vollediglten en overtuigelykften , „ welke wy ooit gelezen .hebben.". , M a Wy-  I 92 5? Wyders botttijtó zy de vier overige Verhandelingen met ongemeen genoegen cn vermaak gelezen tc hebben: fchoon zy zig niet kunnen onthouden om enc aanmerking te maken op ene en andere bewering en onderftelling, in die van den Hr. Jelgersma voorkomende : die, by gebrek aan de nodige oplettcnheid en behoedzaamheid, hunnes oordeels, nadelig kunnen wezen voor de zaak, welke die Heer verklaard voor tc .ftaan. Eindclyk, na den wensch geblaakt te hebben, „ dat de inhoud van dit deel tot een middel moge dienen om de regte . kundigheden meer en meer te verbreiden , aangaande de jGrondbeginzcls van het Proteftantcndom , welken , in ' weerwil van alles wat 'er over dit ftuk gefchreven is, ' nog verre af zyn van, in 't algemeen, regt begrepen te £ worden, uitgenomen by deze eu gene Gezindheden, wel' ken van de beerfchende Kerken veifchillen, en die mecr5) malen gelegenheid hebben om cr zig, ter harcr verdediging, v op te beroepen;" ftaan zy nog byzonder ftil op het verwyt, 't geen de Eerw. Kuiper, in zyn antwoord, aan de Kerk van Engeland doet, over den onverdraagzamen geest, die in de Geloofsartikelen dezer Kerke doorftraalt : dc gegrondheid van welk verwyt opgcmelde Schryvers wel met leedwezen erkennen, dog tevens beweren, dat hetzelve in zyne gevolgen en uitwcrkzels, door verfcheiden omftandigheden , niet weinig verzagt word: waar na zy het, op ene vry fcherpe -wyze, op de Nederlandfche Kerk te rug kaatfen. Aantekeningen op ene Reize. door Turkyen , Natoliën, den Krim en Rusland in de jaren 1784—1789. 8vo. pp. 470. Gedrukt te Konftantinopolen in het jaar der Hcgira 12.06. Onder dc verfchillende foorten van Reizigers, die Yorik opleid, vinden wy 'er geen, waar onder de Schryver van deze aanmerkingen, gevocglyk, kan gezegd worden te behoren. Gelyk derhalven de eerfte Natuurkenner, die een tot nog toe onbefchreven dier ontdekt, het regt heeft, om 'er een naam aan te geven, zullen wy de vryheid nemen, om dezen Schryver met den naam ven Spoofbysteren (eccentr/c) Reiziger te dopen. Met ^cn woord, hy is zulk een , als de Franfchen Un Etourdi noemen : die, met zeer goede natuurlyke vermogens, en met het voordcel ener zo genaamde Geleerde opvoeding, het befluit genomen heeft, om zyne Landgcnooten te doen opkyken over zyne wonderlyke kuren. Zig houdende, als of hy' .zig aan niemands beoordeling bekreunde, fchryft hy over alles op een beftisfenden toon, en' fchynt hy zyn roem tc ftellen in alles te zeggen, wat hy zig verbeeld waar te zyn , zonder zeer kiescli te wezen,'tzy omtrent de zaken die hy ter nedcrfteld, of de bewoordingen, waar van hy zich bediend. Hy legt meer geestigheid dan vernuft aan den dag, en nog riikwyler ftoute onbefchaamdheid, dan een yan heiden. In zyn afgebroken en uitweidenden ftyl fchynt hy Sterne tot zyn Model gekozen te hebben : maar ex quovis ligno non fit Mercurins. Met dit alles is het boek geenzins ontbloot van onderrigt, hoe koddig ook medegedeeld: en de lezer word dikwyls genoodzaakt te lagchen, fchoon meer om dan met den Schryver. Het is een naamloos Stuk: maar het Portrait op .het Tytclblad, hoe vermomd ook onder een Turkfche kledy, tekend duidelyk dat van een Hollandsch Geneesheer, die meer naams gemaakt heeft als een Navolger van Comus, dan als een Leerling van Eskulaap. (Appendix to the VI'vol. of the Monthly Review.) B jchouwen'de en werkende Pharmaceut'fchc, 'Oeconomifche' en Natuurkundige Chemie: dcor P. j. Kasteleva, Apothekar en Chimist te Amf'erdam en lid van verfcheiden Cel. G'enootf. I. cn lidc Deel. Tc Amfterdam, by ïF. Holtrop 17S6, if\s$ cn 1791. th gr. 8vo. De naam des Heren Kasieleyn is met regt beroemd, onder de Hollandfehe Schryvers. Over de Scheikunde, heeft men reeds van hem , behalvcn verfcheiden Vertalingen uit het Hoogd. en Fransen , een Journaal dezer Wetenfchap, onder den tytel van: Chci.hifche Oefeningen: waar van 3 Delen, in 8vo. zyn uitgekomen. Het Werk, hier aangekondigd, zal uit 4 Delen beftaan. Het voorname doel, 'tgeen de Schryver met de uitgave | van het zelve zig voorftclde, is, om zyne Landgenoten dc be- | vordering der Scheikunde fmakelyk te maken; .waar voor deze zyn letterarbeid ons een gepast middel toefchynt te wezen. De i Hollanders, die zo diep weten -te denken, en met zo veel naauwkeurigheid waar te nemen, zyn ongetwy-ffeld zeer wel ge- j fchikt om de Scheikunde verder uit te breiden : terwyl hunne nyyérheid hen moet aanfporen, om zig op de beoeffening ener Wetenfchap toe te leggen , waar van de verbetering hunner Fa- 1 brieken, en, voor een groot deel, de voorfpoed van hunnen Handel, afhangt. , De Heer Kasteltyn heeft zyn werk ingerigt, volgens de oude Theorie: maar zyn Phlogifion is niet dat van Stahl, maar veel eer het Caiorique der Hedendaagfchc Scheikundigen : iets het geen het bafchouwelyk deel een weinig -verward maakt. Voor 't overige is het Werk overal met nieuwe denkbeelden, en zeer juist gedane Waarnemingen , doormengd, (Journ. de Phyfique, Cah. Vee. 1791.) TEKENINGEN en PRENTEN. parys. Portrait du coufin jfacques ; door Jonxis, naar dé tekening van Triolet. La Mere de familie; naar het Schildery van H. Fragonard , door Romanet; hoog 17, breed i2§ duim. 9 liv. Het Portrait van den bekenden Heer de la Tude, door Hestier getekend en gegraveerd 4 liv. Les deux frifes de 1' Are de Triomphe , êlevêe au champ de Mars , pour la Fèdèration de i^Juillet 1790. avec les Infcriptions ; breed 26, hoog 6 duim, door de kinderen van Masfard, 5 liv. La comparaifon des petits pieds; door Alexander Chaponnier, naar Louis B.oilly, Le petit Predicateur en ÜEducation faittout, door Delaunay, naar Fragpnard: beiden hoog 18, breed. 15 duim. NA-  c 93 > NARIGTEN en BYZONDER HEDEN, iotdenhandelen scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekke l y -k. Zeker Brouwer, in Londen, heeft een Vat laten maken , dat in grootte nog verre het vermaarde Heidelbfèrgfche Vat overtreft: als zynde van 12000 Oxhoöfdea: en zo ruim dat 'er 300 perfbncn in ftaan kunnen. By ene Koninglyke Deenfche Refolutic, den 24 Febr. uitgevaardigd, is de Slavenhandel, voor Deenfche Onderdanen, geheel en al afgcfchaft; zo echter, dac, alleen ter voorkominge der nadelen van ene plotfelyke verandering, die Handel nog 10 [aren word toegelaten; gedurende welken tyd men verfcheidene middelen zal aanwenden, om ene geregelde evenredigheid tusfehen de Slaven van beiderleye kunne in te voeren, als zynde'cr thans gewoonlyk te veel Mansperfonen op de Plantagien. De Algemene drift der Engelfche Natie, ter aftchaffmg van den Slavenhandel, toond zig thans op nieuw zo fterk, dat 'er in minder dan één maand tyds 73 Vcrzoekfchrilten, uit zo vele onderfcheidene Steden cn Corporatieii, by het Parlement zyn ingeleverd, om dezen Handel te vernietigen. Over de Inkomsten van het Russische Ryk , volgens ene Schriftelyke opgave uit Petersburg, van Febr. 1790. (Overgenomen uit de Annalen van Zimmerman.) Vervolg van Bladz. 87. De Verkoop van den Brandewyn of Sterken drank heeft, in de meeste Stadhouderfchappen dc kroon aan zig voorbehouden. De Finantiekamers fluiten, wegens de leverantie daarvan, met de Edelen of anderen , welken de vryheid van denzelven tc ftoken vergunt is, Contracten, en betalen voor een Vaatje, naar onderfcheid van plaatfen en jaren, 50, 60, 70, 80, tot 100 en 150 kopecks, doch in de Kroons-Wynhuizen word ieder voor 3 Roebels weder verkogt. Men kan rekenen, dat, in ieder Stadhoudcrfchap, door clkandercn, 120000 Vaatjes, cn geyclglyk in het gehele Ryk omtrent 5 Millioen vaatjes, Sterken drank gedronken worden, die na genoeg een waarde van 15 Millioen Roebels uitmaken. De onkosten konnen, de ene Provintie met de andere vergeleken, in gewone jaren, niet wel meer dan één derde gedeelte belopen; diensvolgens heeft de Kroon uit den verkoop van Sterken drank, (de belasting in die ftr eken, waar den lnwoneren de vrye verkoop derzelven toegeftaan is, hier by gerekend) ongeveer een winst van 10 Millioen Roebels 'sjaars.— Onder Peter I. fchatte men de Inkomften uit de kroegen flegts op één Millioen Roebels, (volgens Weber, verandertes Rttsl. , p. 53. k D: ) dus zyn zy bóven mate gedegen; fchoon egter . zeker niet op 16 Millioen Roebels, zo als in het Poiit. Journ. 2de 'Jnhrg. E. II. pag. 170. gezegd word. Dan hier by komt de grote vermeerdering yan volk, liet onderfcheid in de waarde van het geld, cn in den prys van één vaatje Brandewyn, waar op men wel moet letten, welk thans, volgens een rekenkundige opmaking, meer dan eens zo veel kost, dan ten tyde vaa Peter den Groote-n. De Tolle-n worden, deels inRusfisch geld, deels metHollandfebe Ryksdalors ..betaald. Dan dit laatfte is flegts ingevoerd in de Havens in dc Oostzee, cn bedraagt omtrent de helft van den gehelen tol. In dc overige Havens en -naburige Kusten worden ze alleen in Ruslisch geld geheven. Daar nu de gezamemlyke Tols-Inkomftcn reeds in 1775. by de 3! Millioen belopen hebben, zo kan men, nadien dc Tol van vele inkomende waren verhoogd, en de Handel boven verwagting zeer uitgebreid is. geworden , denzelven niet minder dan op 6 Millioen fchatten , welke van de gehele fomme des jaarlykfehen in-cn uitvcers omtrent 15 prCento bedragen. - Het Zout wordt het gantfche Ryk door (behalvcn in Lyf-, Esth- cn Finland f) tot 35 kopecks de pud verkogt. Hier by wint de Kroon, in zommige oorden, over de 25, in anderen 20, 15, 10, cn in enige nog minder; misfehien in zommigen,\vaar het Zout verre moet vervoerd worden, mogelykniets. Men zal zig egter niet ligt vergisfen, wanneer men fakend, dat door eikanderen, op de jaarlyks verbruikt wordende 12 Millioen puds Zouts, omtrent 2 Millioen Roebels zuiver gewonnen worden. De inkomften der Bergwerken, die zuiver in de Kroon skasfe komen, zyn deze: van ieder particuliere Yzergietery's jaarlyks loo Roebels ; van elke Koperfmeltery 5 Roebels; van elk pud ruuw Yzer, dat uit particuliere Gieteryen komt, in plaats van tienden, 4 kopecks; van het gefmolten Koper de tiende in natura; aan uitvoertol van'ieder Berkowez (iopud.) Yzer, 37I kopecks (evenwel zo, dat de Tols-Inkomsten met een hieronder begrepen zyn); van het verkregen, en, na aftrek- der tienden, overblyvend Koper.de helft voor den geringen prys van si Roebel, waar by de Kroon tegen den Vcrkooppr.ys van eiken pud van 3 tot 4 Roebels winst heeft. Het zuiver overfchot van de gez2iiientlyke Kroons-, .Goud-, Zilver-, Koper- en Yzer-Mynwerken; ,en het Herengeld by de Kopermunten; alle dc tot hier toe gemelde opgave kan men bereken op ongeveer 800,000 Roebels. Het jaarlyks aanwinnend Siberisch Goud en Zilver , welk geheel en al na St. Petersburg gezonden wordt, bedraagt, na aftrek der onkosten van ruim 600,000 Roebels, aan zuiver profyt nog omtrent 1,100,000 Roebels. Het overfchot by de Kroons Yzer- en Kopermolens, met byvocging van het op de Colywanifche Molens gemunt Koper, kan op 500,000 Roebels, • en het 'Herengeld -by de Katrynburgfche en andere Munten op 1,100,000 Roebels gefteld wordt. Dus bedragen de inkomsten van de Bergwerken te zamen ongeveer 3^ Millioen Roebels. Behalven deze hoofdbronnen der Rusfifche Staats - inkomften zyn 'er nog vele anderen , die in zommige delen van dat Ryk aanzierdyke fommen opbrengen: by voorb. die van de Poste-ry • de inkomften der verpagte Kroonsvisfcheryeu, Landeryen, Molens, Badkamers , Herbergen ( of Tafelhouders) Kroortfbode-n, laarmarkts- of Kamisplaat&flD. enz. hel Koop- of Ra.ut- M 3 foea*  C 94 ) .fticnscld van verkortte Erfboeren, I.anderyen , Huizen, voorheen «eUs waar 6, nu 5 pr.Cento; de belasting op Contraftenyan Belening, Procesfchrift.cn, Appellen en Slotvonnisfen, dc Paspoortgckleii, dc inkomften van 't gezegeld Papier ; de Boetens van de in dienst zynde Amptsperfonen over pligtverzuim, van Dieven cn Landlopers., van hun, die zonder confent Brandewyn geftookt, pi ongeadmitteerd Zout verkogt hebben; de prCenten van de agterftallen; dc boeten van die niet ter Communie kwamen-, de Qiio&fatic tauxen en Patentgeldcn; de tauxe voor zegeling der Cbomutcn van de Voerlieden ; de gelden welke ten behoeve der Godshuizen tegen i pr. Ccnto van de lonen of betalingen afgetrokken worden; de inkomsten van de geconfisqueerde Goederen en dergelyken meer. Alle deze inkomften konnen ten minden op 1,400,000 Roebels gerekend worden. Diehvolgen de gczamently ken .inkomften des Rusfifehen Ryks, namelyk ï. Het Hoofdgeld van ongeveer 12 Mill. zo Kroons- als'Adclsboeren of Bouwers, a 70 kopeck 8,400,000 2. De Obrok van ruim 2 Millioen Kroonsboe- ren, a 3 Roebels - - - 6,000,000 3. 1— van die minder dan 3 Roebels betalen ongeveer ... - i.,ooo,ooo 4. Dc Percenten van den Koophandel, nevens de Recruteergelden en het Hoofdgeld der Burgers cn Ambagtsliedcn &c. - - 1,500,000 5. De verhoging van 2 kopeck op eiken Roebel hoofdgeld 200,000 6. De Inkomften van den Brandewyn - 10,000,000 , 7. 1 — Tollen - - 6,000,000 8. het Zout - - 2,000,000 9. dc Bergwerken cn Munten 3., 500,000 1 io. , ■ , .. van diverfe andere dingen 1,400,000 ene Summa van 40 Millioen Roebels. (*) 'Wil men deze gelden by verdeling over de Stadhouderfchapfen (laan, dan zullen zy, na de onderfcheiden Inrigtingen eii( Landsproduaen van ieder Provincie, ten naasten by bedragen, namelyk van het Stadhouderfchap: Nowgorod - 700,000 Penfa - - 600,000 Twer - - 900,000 Nifchegorod - 800,000 . " Jaroflow - - 800,000 Wiatka - 900,000 Wologda - - 500,000 Kafan - - 1,000,000 Koftrome - - 600,000 Simbersk - 8oo.,ooo Wolodimer - 800,000 Ufa - - 1,500,000 Moskau - - 1,500,000 Pcrmi - - 3,000,000 Kaluga - - 700,000 Tobolsk - 1,000,000 Tula - - 800,000 Kolywan - 2,000,000 Rafan - - 800,000 lrkutsk - 1,500,000 Tomboo - - 800,000 » Orel - - 900,000 dus te zamen 40,000,000 R. Hier van komen uit Europisch Rusland 31, en uit Afiatisch flegts 9, Mülioenen. Vergelykt men nu deze Inkomften met de bevolking van 30 Millioenen menfehen van beide Sexen,dan is het beloop op ieder mensch flegts i\ Roebel. (*) De gezamentlyke uitgaven van den Staat zyn na genoeg de volgende: Voor onderhoud der Landmagt - - 10,000,000 • Zeemagt - - 4,000,000 betaling der gezamentlyke Amptslicdcn en der Militaire Commando's in de Stad- houderfchappen - 6,000,000 onderhoud desKeizerlykcn Hofftaats &c. 4,000,000 ■ bezolding van Ryks-Collegien in Petersburg en Moskauw, en der Ministers in Vreemde Landen ... - 2,000,000 de Kroonsbouw-of Boerdcrycn des Ryks. 2,000,000 . het beloop der Onkosten by de Kroons- Bergwerken , Manufacturen en Fabrieken. 1,500,000 onkosten ter voo tzetting van den Koophandel, Scheepvaart, &c. - - 1,500,000 onderhoud der Gecstelykhcid - 1,000,000 Scholen en Academiën 1,000,000 Staats- cn Geneeskundige Inrigtingen, Vondelingshuizen en dergelyken - 1,000,000 Interesfen der opgenomene Gelden 1.000,000 (f) bedragende te zamen 35 Millioenen Roebels; welke, tegen de Inkomsten gerekend zynde, blykt, dat in Vredcstyden 's jaarlyks overfchiet ene fomme van 5 Millioenen Roebels, dié in de k'asfe der overfchietende Gelden inkomen. prys 00 Daar Frankryk, volgens denHr. Necker (far l'Admimftrattou des Fïnances de la France , pag. 24.) ruim 24 Mill. Inwoners , en 585 Mill. Livres inkomen heeft , zo komt daar op ieder hoofd omtrent c| Roebels: maar in Engeland, waar de inkomften, zo als elders bivkr, berekend worden thans over de 13* Mill. Pftr. te bedragen, beloopt dit vast nog eens zo veel. In de Duitfche en vele naburige Staaten rekent men gemeenlyk één Ducaat of af tol 3 Rebels per hoofd; waar uit dus blykt dat de uitgaven in Rusland over het algemeen noge zeer gerinj^yn.^ ^.^^ Ryksfchulden va„ Roland, in zyne Brieven, welke hy in 1786 uitgaf, reeds op kM. St. Petersburg 5,000,000 Kurfk - - 900,000 Archangel - 1,000,000 Woronesch - 800,000 OIonez - - - 500,000 Charkow - - 500,000 V/yburg - - - 200,000 Nowgor. Sewersk 500,000 Reval - - 300,000 Tfcherupow - 700,000 Riga - - 1,000,000 Kiew - - - 700,000 Polosk - - 800,000 Katrineflaw - 400,000 Mohilow - - 800,000 Taurien - 200,000 Smolensk - - 900,000 Kaukr.fien - 200,000 FJeskow - - 700,000 Saratow - 1,000,000 00 Coxe geeft de Inkomften van Rusiand,in Vredestyden op, tot 41,830,910 Roeb. en volgens zyne berekening zouden de uitgave niet boven de 31,724,840 Roeb. belopen. Vergelyk zyne Brieven, D. IV. blz. 134. met D. IX. blz. 74. By den dood van Peter den Groten, beliepen de Inkomften f volgens dezen Schryver} niet meer dan 3 Mill. en bv de komst der tegenw. Keizerin tot den Troon, flegts ruim 22 Mill. (Aantek, van den Redadt.)  i(9S ) prys der granen. s p e C i e * c o 0 R it OLY, traan en baarden. H.OGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld- Gf'd. Pruisfifche . . 102 a no Foolfe bonte en witte i55°ai75 Koningsberger . ■ 100 a 108 5,;,.- rode . 1503170 l'ommer,.Colb. en Stett. Wa-der, Heug'fe en Elb. 1503170 garst,haver,boekw. xVrnn/sberger . . 144 a 160 Vriefche Winter . 7° * 9* V?;efehe 8 • i3°ai58 Zeeuwfche Overm. . 82 a 94 Bovenlandfche . 144 ^54 Brouwhaver . . 64 a 75 Voorlandierode . 120.1150 Boekw.Amesf.enGooil. L.20 ZpelaUdfcjie . • 15.2 ai63 | Dito Brab. en Vlaamf. h.19 a .20 wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt fi 3^.4,3 2 maand. $ 95Ï dito op 2 m. . 0 36,7,6 Bilboa $ 945 Hamb. zigt . ft. 34s_ Cadix- . . . % 942 'dit0 2 m- • 3415 Sevilien . . . $ 94Ï Altona.zigt ft. 34i£ Lisrabon . . $ 5t dito 2 m. . ft. 341| Venetien . . % "93 Brcslau,6 w. dat. ft. 44! Genua . . 1 4 87 Wenen, 6w.dat. ft. 35$ Livorno- . . . % 93§ Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. . . $29*28! Gent . . pCt; 5 verl; dito zigt . . $ 29i . Brusfel . pCt. 5 verl. Bourdcaux, 2 m. . $ 29 Zeeland . pCt. 3 verl. dito 1 m. . . $ 29! Rotterdanv Ct. \ Roebels. Doch zedert zyn 'er alleen in Holland 42Mill. Guldens , op nieuw opgenomen: te weten, in 1788. 9 Mill. tegen 4^ prCt. , in f89 —1791- 27 Mill. tegen 5 prCt. en in 1792. nog 6 Mill. tegen '4 pCt. 'indien men nu, volgens de berekening van Coxe , die ae waarde Van den Roebel, op dien tyd , op 4 Eng. fch. of 44 ft. van onze Munt fteld, (fchoon die zedert nog merkelyk gedaald is) zouden deze nieuwe Geldleningen in Holland te;zamen,i9 en één elfde Mill. Roebels uitmaken, en'er alzo, na aftrek der afgeloste 9 Mill. Guld. of 4 en één elfde Mill. Roebels , nog 25 Mill. Roebels aan fchuld overblyven : (onderfteld zynde dat 'er , zedert het jaar 1780. gene Gelden, in .Venetien of Genua opgenomen waren:) 't geen, de Intrest tegen 5 prCt. gerekend , 5 Mill. Roeb. meer zou opleveren , dan uic de bovenftaande opgave der Interest penningen, kan afgeleid worden. Wat het kapitaal betreft der in den laatstvorigen Oorlog opgeregte Asfignatie - Bank, dit fchynt, door de Kroon weder op Intrest uitnezec te 'worden, en kan alzo toe de Schulden des Ryks niet betrokken worden. (Aantek. van den Redaft.) Koolzaad, Zeeuwsen cn Raapoly, d'Aam ƒ 39 *394- ■ Overm. 'tLast c< 37 *43 dito Lyn . . . ƒ345335 Sla"- Lvnz. de Ton dito Hennip . . / 43 343a • van 5 fch. . . j 6*a 8' Walvisch Traan,'tquart. Hennipzaat . . / 6 a i\ van 12 Stek. . :/7t Dito rode . . ƒ 57*58- Baren Goud, per Casfa ƒ355; ~ . pCt. 6i a J dito, per bauco' .... pCt. NieuweDuk. per ftuk ƒ 5, 7 Nieuwe Louis d-or ir,io,t6y Oude dito . . ƒ 5, 6 Zonne Piftol. j|. ƒ 11, 3 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Croix de Malta ƒ 13, 3 Pruisfif. dito . . ƒ'9, 5 Carolin. . . ƒ 11, 7 Luncnb. dito . . ƒ 9, 5 Fyn Zilver , p. m. ƒ25, 6 Spaanfe dito- . . ƒ 9, 4 dito Grof . . ƒ25,.: Guinies . . ƒ11,12 Agio van de Bank fafpCt.- Souvereine . . ƒ15,13 Amsterdam, den 19 Maart 1792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden , gedurende de laastvcrlopcne"Week, is geweest: te Amfterdam 163: cn te Haarlem: 9, onder 'welken laatften 4 beneden de 12 Jaren. In het begin van Maart is, te Wernidwitch, in Engeland, overleden, zekere William Thomas, oud 107 jaren. Ook ftierf, den 19 Febr. 'zekere Matihias Fait , te Auchenleck, in Ayrshire, in den Ouderdom van 123 jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGENen BERIGTEN. Volgens Brieven van Koppenhagen , van 3 Maart, lag de Zond toen nog merendeels vol Dryfys, en de overvaart was zeer bezwaarlvk. Uit Noorwegen hadde men''er berigt, dat de Koude* aldaar, in het begin van February en vervolgens, gedurende enige dagen, zo fterk geweest was, dat men zig. niet erinneren kan, ene zo hevige; in de laatfte 10 jaren, ondervonden tc hebben. De Thermometer tekende den 22- dier maand, 24 graden onder o, op de Schaal van Reaumur, 't geen met 22 graden onder het Vriespunt op dié van Fdhrenheit over een komt. Ook was 'er in Noorwegen ene verbazende hoeveelheid fneeuw gevallen,, zo dat dezelve op zommige plaatfen 6 voeten hoog lag. De Aardbeving van 24 Febr. is zeer duidelyk gevoeld, in de Graaftchappen Leicesler, Nottingham, Rutland en Lincoln, doch zv duurde flegts weinige feconden. Te \Biggleswade zyn 'er enige oude Huizen door ingeftort,-. 1 en.  < 9* 5 en te Nottm^ham.vtarm de fchokken zo hevig, dat de lieden uit hunne Huizen, die zy meenden dat invielen, op ftraat vlugteden. Voor de fchudding hoorde men een iterk gedruis, niet ongelyk. aan het gedreun- van een Kanonkogel die over een Vloer rolt: ook had 'er vry wat geraas in de lügt plaats, zo voor als onder de Aardbeving. Zonderling Natuur - Verschynzel. Des avonds van Woensdag' 29 February, zonk de grond in ene Weyde, behorende- tot de Boerdery of liet Adclyk goed Stanley, in de nabyhcid van de Stad Whttehaven gelegen, plotfelyk in, ter diepte van ettelyke voeten .makende van boven- aan de oppervlakte een rond gat. Terftond hoorde men hier op een ftroom waters, die van verfchillende kanten van den ingeftorten grond uitbrak, en gelyk men giste , in een verlaat (tonende, een vreesfclyk gedruiseh maakte: terwyl de oppervlakte van den grond al meer en meer inviel. Vele lieden begaven' zig des anderdaags morgens naar de plaats; wanneer zig het gat vertoonde als een grote Tregter. Daar de inftorting nog bleef aanhouden, was '*cr geen kans om het af te meten: doch, naar gis, rekende men in 't algemeen de wydtc, in diameter op 60 a 70 Ellen, en de diepte op 30 Ellen, terwyl de draaikolk zig van 6 of 7 Ellen middellyns vertoonde. Gedurende fteri tyd, vielen 'cr nog geftadig grote lappen van den bovengrond in, cn men zag een verbazende hoeveelheid waters voor den dag komen. Nu en dan wierd zelis het water, fpronaswvze, naar boven geperst, tot ene vryaanmerkéiyfce hoogte, 't geen. een- zo grootfche als ontzettende vertoning opleverde: terwyl men dikwyls ook een gedreun hoorde, als of het van verre donderde, wanneer nam. de Vloed, zig in een bjgelegcne koolmyn ontlastte. Ondertusfehen hield de.inkolking van boven geftadig aan; fchoon het gat deszelfs ronde gedaante bleef behouden, tot zo lang, dat 'er een aanmerkelyk brok gronds aan den enen kant op nieuw wegviel,, en daar door. die gedaante min of meer veranderd werd. In dien , ftaat bleef het tot Zaturdag 3 Maart, wanneer men, door middel van uitgraving een gemeenfehap met het gat en het naby. zynde Riviertje de Poe, maakte,, om verdere inkolKing voor te komen: 't geen ook gelukte; waar na 'er vervolgens een Sluis aangelegd wierd, om de. verdere inftroming te, bc letten. In alles is 'cr, door dit toeval, ecu Kng.cTche morgen en 64 roeden lands verloren geraakt, doch.voor het overige gene fchadc aan Menfehen of Vee veroorzaakt. , , „ Men heeft reeds lang in begrip geweest, dat dc Zee voorheen tusfehen den Haven van Whttehaven en StBee's hoofd doorliep: en de beddingen van den grond, zo als die zig, eer het gat vol waters gelopen was, duidelyk vertoonden, bevestigden niet weinig dit vermoeden. Uittrekzel uit de Weerbtotoice Waarnemingen, te Petersburg gedaan, in de maand January 1792. De grootfte hoogte der Barom. 28. 56. den 5. omi2ur. 's Midd.' Delaagfte —— 27. 47. den 2. Voormiddag. Gevolglyk het onderfcheid 1. 09 , en het gemiddelde 28.015.' De gemiddelde hoogte 28.021, dat is 28r§§B Franfche Duimen. De grootfte koude 1880, naar Reaumur 20J gr. dén 4. om 12 uren 's Morg. De gemiddelde koude des Morgens en's Avond». 1760. B, naar Reaumur 14 grad. De Thermom. viel 16 dagen onder 180, en 8 dagen tusfehen 170 en 180, 4 dagen tusfehen 160 en 170, en 3 dagen tusfehen 150 en 160 grad. Dé geringftc koude 1480, naar Reaumur iT| gr. den 23ften 0111 2 uren 's Nam. De gemiddelde koude in deze dagen 158°, 2, naar Reaumur 9§ grad. koude. Dc Thermom. rees 3 dagen boven het Vriespunt 150 , 4 dagen tusfehen 160 en 150, 6 dagen tusfehen 170 cn 160, 15 dagen tusfehen 180 en 170, en 3 dagen tusfehen 190 en 180 grad. 5 Dagen Stilte, den 12 , 79, 20 , 22 , 2.7. 1S dagenZagte wind, den 2, 4, 6, 10, 11, 13, 14, 18, 21,23,25, 26, 29, 30, ,31. 8 dagen harde wind, den 5, 15, 16, 17, 24. O. den 7,9, ! 28 Z. O. 3 dagen Storm, den 1 en 8 uit O. en den3 uitW. Helder 7 dagen, den 2, 5, 13, 16, 17, 29, 30. Ten dele bewolkt 14 dagen, den 1, 3, 4, 6, 10, 11, 12, 15, 19» i 20 , 25 , 26, 27 , 31. Betrokken lucht 10 dagen, den 7 , 8,9,14, ! 18 , 21, 22, 23, 24:, 28. Nevel 7 dagen . den 2,13,14,18, : 20, 23, 27. Sneeuw 13 dagen, den 3, 8,9, 10,15,18, 21, 122, 23 , 24, 25, 28. dikke Sneeuw, den 19. enRegen den 24. Byzonuen zag men den 1 cn 11. De afwyking- der Magneet Naald 70, 16'. Westlyk. Dagelyicsche Waarnemingen, buiten Haarlem. Te Haarlem, by PLAAT enLOOSJES. Uittrekzel uit de Weerbtotoice Waarnemingen, te Petersburg gedaan, in de maand January 1792. De grootfte hoogte der Barom. 28. 56. den 5. omi2ur. 's Midd.' Delaagfte —— 27. 47. den 2. Voormiddag. Gevolglyk het onderfcheid 1. 09 , en het gemiddelde 28.015. De gemiddelde hoogte 28.021, dat is 28T§|B Franfche Duimen. De grootfte koude 1880, naar Reaumur 2o| gr. dén 4. om 12 uren 's Morg. De gemiddelde koude des Morgens en 's Avonds 1760. B, naar Reaumur 14 grad. De Thermom. viel ió dagen onder 180, en 8 dagen tusfehen 170 en 180, 4 dagen tusfehen 160 en 170, en 3 dagen tusfehen 150 en 160 grad. Dé geringftc koude 1480, naar Reaumur iT| gr. den23ft.cn 0111 2 uren 's Nam. De gemiddelde koude in deze dagen 1580, 2, naar Reaumur 9f grad. koude. Dc Thermom. rees 3 dager boven het Vriespunt 150 , 4 dagen tusfehen 160 en 150, 6 dagei tusfehen 170 cn 160, 15 dagen tusfehen 180 en 170, en 3 dagen tusfehen 190 en 180 grad. 5 Dagen Stilte, den 12 , 79, 20 , 22 , 27. 15 dagen Zagte wind den 2, 4, 6, 10, 11, 13, 14, 18, 21,23,25, 26, 29, 30 ,31. 8 dagen harde wind, den 5, 15, 16, 17, 24. O. den 7,9 ; 28 Z. O. 3 dagen Storm, den 1 en 8 uit O. en den3 uitW Helder 7 dagen, den 2,. 5, 13, 16, 17, 29, 30. Ten deli bewolkt 14 dagen, den 1, 3', 4, 6, 10, 11, 12, 15, 19, i 20,25,26,27, 31. Betrokken lucht 10 dagen, den 7 , 8 , 9,14, ! 18 , 21, 22, 23, 24:, 28. Nevel 7 dagen. den 2,13,14,18, : 20, 23, 27. Sneeuw 13 dagen, den 3, 8,9, 10,15,18, 21 122, 23 , 24, 25, 28. dikke Sneeuw, den 19. enRegen den 24. Byzonuen zag men- den 1 cn 11. De afwyking der Magnce' Naald 70, 16'. Westlyk. Dagelyicsche Waarnemingen, buiten Haarlem. baro- thermo- streek 1792 me- meter. der luchtsge- Mrt. ter. NoordjZüid. wind. steldheid. ('29. 7 37Ï 37 Z. t. W. " " 14. ) 29. 6\ 43-ï 43 z.w. betroklc. tusfehen^ ) y 2 -fa beide regen. I 29. 5 41 42. f29. 2 44 43 w. t: N. 's Morg. en 's Av. 15. < 29. 3 50 53 w. betrokken, overi[29. 4§ 411 42 w.z.w. gens wolken. f29. 8|- ■ 42 f- 43 W. t. N. „ . ,1 - 's Morg. helder, 16. |29. 9 463 471 verder bewolkt.' / 2Q. 9^ 42% 4-21 W. ( 29. 9 45 45? W.Z.W. 17. ^29.9 46 4Ö| z.w.t.w Regen. ( 29. 9 47g 48 i ("29. l\ 49! 50 z- t- °. I 18. ^29. 7'! 56I 61 z. t. w. bewolkt. / 29. 9 44l 44 z- t. o. j f29.11 43 ' 45 W*. I ip-S-SO.oi 49g 54§; omtrend helder. 1 30- 2" 37 35 I f30. i\ I 40 I 43 z- I 20.) 30. il 54 70i z. t. o. 1 omtrend helder. I |_30. o| | 422 I 42 I  i79a. No- ALGEME'NE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- E N M 1 N-.G E O E F_F E N P'E N. Vrydag den 30. Maart. B E R I G T E N. SPANJE. a_____»r zullen, op Koningl. order, in deze en gene M »I7 m Plaatfen van het Ryk , Metéreologifche GenootW ü« nf fchappen , naar het voorbeeld van dat te Man«K__s__Sf tó«w., worden opgerigt, Avaar over het Opperbeftuur is opgedragen aan Don Moreno, die zich thans te Manheim, by den Hofraad Güthe, ophoud, om van alles naauwkeurige onderrigting te bekomen. 'Er zyn reeds aanzienlyke Sommen toegeftaan, om alle de nodige Werktuigen , die in het Kabinet aldaar voor handen zyn, te laten namaken , en om daar voor'een gefchikt Mufeum, nevens een Sterretoren, in Madrid, aan te leggen. Deze aanleg is geheel het Werk van den GvavcFlorida Blanca. GROOT-BRITANNIEN. In ene algemene Vergadering der leden van deKoningl. Akademie, op Zaturdag, den 17 Maart gehouden, is de Heer Benjamin West tot Voorzitter, in plaats van wylen Reynolds, verkoren. Onder de veelvuldige blyken, door den onlangs overleden Graaf Buta gegeven, van zyne zugt voorde-Konsten cn Wetcnfchappon,. mvnt byzonderlyk Uit het ongemeen fraay kruidkundig Werk, '*t geen die Heer, op zyn VIU. DEEL. eigen kosten, heeft laten drukken: behelzende een befchryving, met afbeeldingen naar't leven, van alle onzelnlandfche Plantgewasfen, in 9 Quarto Delen. Van dit werk, 't o-een niet minder dan 1000 Pftr. gekost heeft, zyn er flegts 12 Exemplaren gedrukt; waar na alle de Platen aan Hikken geflagen zyn. De overledene hadde aan dc Koningin, de overledene Hertogin van Portland, wylen dea Hr Buffbn, Lady Mackenzie, Lady Bank's en Lord Monjluart, elk een Afdrukzel hier van vereerd, en de overige Exemplaren voor zig behouden, om ze, by tyd en wyle, onder zyne Vrienden, uit te delen, of daar van, by uitterften wil, befprekingen te maken. De Menschlievende Maatfchappy, gene voldoenenda Antwoorden ontvangen hebbende , op hare tweeledige Prysvrage: „aangaande de naaste oorzaak des doods, in verrekkingen , cn de beste middelen tot herftelling der ademhaling"" heeft den tyd ter beantwoording dier Vrage, in hare laatstgehoudene voorjaars Vergadering, verlengd tot 1794. Voorts zvn, in die Vergadering, drie Prys-Medailjes uitgedeeld: te" weten aan de Hrn.R. Goodwyn, M.D. voor ene ingeleverde Verhandeling „ over het verband des levens met de ademhaling;" Ch.Kite, Heelmeester,voor ! een dergelykc „ over de herfteliing van fchynbaar overlej deiichf' èri aan E. Coleman , Heelmeester, voor een i Vertoog „ over de belette ademhaling door verdrinken, verhangen of verflikken." Lord Darnley, heeft alle de kleine Schilderyen uit de Verzameling van den Hertog van Orleans, voor ene Somme van 20,000 Pftr. gekogt. ; N In  C 98 > In een Tuin van het Kasteel Wynd, by St. Andrews, is in 't begin van February laatstl. een aarden Pot uit den grond gedolven, waar in 8 „tuks Gouden, en meer dan 200 Zilveren,Penningen lagen, zo van Engelfche als Sehotfche en Franfche Munt. Uit de Infcnptien op deze Pennin-cn, blykt, dat zy omtrent 3 a 4 honderd ^ren oud zyn. F R A N K R V K. De Hr. Lavoifier is, in dc plaats van den overleden Hr. Tillet, in de Scheikundige klasfe, by de Kon. Akademie der Wetenfchappen , te Parys, getreden Op den voorfiag van den Hr. Debry, afgevaardigde ter Nat. Vergadering, en lid der Commisfie tot het openbaar onderwys, is aan alle de 83 Departementen des Koningryks order gegeven, om ene nette Lyst te maken van alle de Boeken, welken in de vernietigde Kloosters zyn gevonden , en die aan den Minister der Binnenlandfche zaken te zenden. Het oogmerk hier van is, om alle niets beduidende Gefchriften, cn dubbelde Afdrukzels, uit te fjhietèn, en van de overigen ene openbare Boekery, in eik Departement, aan te leggen. De jaarlykfche Inkomften der 10 Collegien, binnen Parys, "belopen, volgens de opgave van het Departement dier Stad. ■ «•! L. f. d. Aan Renten - 280,293 19 9 — Huur van Huizen in Parys 398,480 10 1 — Pagt van Landgoederen 160,246 5 — zamen 8.44,010 14 10 Daarentegen bedragen de gezamentlyke Uitgaven - 749»OQ4 4 r4 Blwende 'er dus een batelyk overfchot van - - 95,ooö 10 14 De Uuiverfitcit heeft voor haar zelve, met influiting van de Sarbonne, het Collegie van Navarre en het Collegic Royal, de volgende Inkomften: ^ ^ Aan iaarlykfche Renten - 35M98 12 3 — Pagt van Landgoederen - 2,919 5 —m Huishuur - - - 137.747 zamen 492>i64 17 3 ; Det-zeivcr Uitgaven belopen - 45L338 8 9 Schietende dus over - - 40,826 8 6 De Inkomften der Univerfiteit, met die der Sarbonne cn van de beiden voornoemde Collegien, worden in hoe algemeen beftoed , aan het ppenbaai .onderwys en de jaarwedden der Hoogleraaren en verdere Onderwyzcrs, die zich by deze Stichtingen bevinden. Doch de Inkomften der bovengemelde 10 Collegien. dienen byzonderlyk toe uitkering der Stipeudien of Preuvcn by dezelven,, hoedanigen 'cr 790 gevonden worden, waar van 'cr 694 dftdelyk bezet zyn.. Alle de Inkomften der Inftituten voor het openbaar Onderwys , te Parys ,. be- L. f. d. dragen dus te zamen - - 1,336,175 7 6 En de tegenwoordige Uitgaven 1,200,542 11 r ii. ZuIks 'er jaarlyks een overfenot blyftvan 135,632 16 5. NEDERLANDEN. Assen, den 19 Maart. Door een Staats-Commisfle; benoemd tot het onderzoek en de beoordeling van de Veertien ingekomene Verhandelingen, in antwoord op de voorgeftelde Prysvrage: „ over de gevoeglykfte wyze ,. „om het Landfehap Drenthe, met het minfte bezwaar „ harer • Ëinantien, van een genoegzaam aantal bekwame „Vroedmeesters en Vroedvrouwen te voorzien," is de uitgeloofde Praemie van Honderd Zilveren Dukatons toegewezen, aari den Schryver der best gekeurde Verhall-, deling , ten Zinfpreuke voerende: ------- Prodesfe 'tenemur Omnibus, at nostris potius, natura creavitNps , non ut fohim nobis notrisque propinquis, Ast al'ns etiam, quum posfumus emolumentofmusi pa li n genius. i -JutiBV nu» tro, >,\uu). Rs-rftoH ;n„ •^.tv,\u.i,vtw 21 Zynde,,by de opening van het verzegeld Billet,tot die Verhandeling behorende, bevonden, dat de Schryver van dezelve is de Heer B. W. van de Sande, Med.DoW. te Meppel. ' _., ' ' Wyders is het uitgeloofde Accesfit van Vyrno Zilveren Dukatons toegewezen aan den Schryver der Verhandeling, onder de Zinfpreuk: Laus magnus vobis tribueïupin ttn& Corpore Servato restituisfe duos. 1 c tibullus. Waar van, by de opening van het Billet, bevonden is de Schryver te zyn, de Hr. Menard Simon du Pui, A- L. M Med. & Phil. Do&. Stads Geneesheer, Anat. Chir& Art. Obftetr. Prof. Hon. te Alkmaar (thans buitengewoon Hoogl. in de Pracïicale Heel- en m de Verloskunde, te Leyden,~) Lid van de Hollandfche Maatfchappy der Wetenfchappen te Haerlem, en van on^  c 90 y det-rcheidene andere Geleerde Genootfchap pen; zynde Kienen, tot de overige, en daar onder vele verdienstelyke , handelingen behorende , ongeopend verbrand. Groningen, den aa Maart.- Gisteren morgendeeden Direaenrs van het Instituut tot onderwyzingjan Doven en Stommen, binnen deze Stad, in ene Vergadering der Leden, tot gemelde Inftituut contribuerende, veifla| van hun gehouden bellier in het verlopen jaar: van welk gedaan verllag een aantal gedrukte Exemplaren naaide verfchillende Departementen, fpoedig afgevaardigd en verder algemeen zal gemaakt worden. Voorts heeft de Wel-Eerw. Heer D. Guyot , Predikant der Walfche Gemeente, alhier, en Opzigter van het- voornoemde Kweekfchool, op heden, voor de twedemaal, na ene vooiatgaande korte Redenvoering, zyne Leerlingen in t openbaar geëxamineerd Een aanzienlyk deel der voornaamfte Inwoneren dezer Stad, benevens verfcheiden Vreemdelingen, was hier by tegenwoordig: By dit onderzoek wierd de volgende orde in agt genomen. Voor eerst wierd, door den Hr. Guyot, met tekenen, iets voorgezegd, 't geen, door de Leerlingen, opgefchreven, vervolgens, door één derzelven, met .tekenen, nagelezen, en eindelyk, door Jan HiUebrands,. die, m .zyne tedere-Teugd, doof en daar op ftom geworden was, -doch thans wederom het fpreken geleerd heeft, duidclyfc, cn op gene onbevallige wyze, werd uitgefproken. Uaai op hebben de Leerlingen, ten einde een bewys te geven . dat zy verltondcn, 't geen hun voorgelegd was , verfcheidene woorden uitgelegd , Werkwoorden vervoegd, Naamwoorden verbogen, het onderfcheid der Taaldelen aangewezen, Spreekwyzen zaatngefteld van opgegevene losfe woorden, cn verwarde woorden, tot enen voeglyken zin, in ene gepaste orde, herfteld. Ten verderen blyke der werkzaamheid hunner verftandelyke vermogens, antwoordden de Leerlingen, fchriftelyk, op enige opgegevene Vragen, eerst enige gewone en dagelykfche, en vervolgens-Historifche en die tot den Godsdienst betrekking hadden ; waar na zy clkanderen , insgelyks fchriftelyk, deze. en gene vragen naar willekeur deedden en beantwoordden. Wyders vertoonde men enige proeven hunner vorderingen , zo in de Aardrykskunde, Schryf- cn Rekenkoust, als in verfchillende Handwerken, van Tekenen, Zilvcrfineden, Pj peilbakken, Pypdop-, Klecr-, Keurslyf- en Zcilenmaken, Blikflagen en Linnennaaycn: in welk alles men ook dc vlyt! en den ernst hunner Meesteren cn Bazen bewonderde cn toejuichte. Eindelyk werd deze plcgtigheid befloten, met de uitdeling van enige Boeken, tot Pryzen, ter verderë aanmoediging , die door hen met de grootfte tekenen van gevoe lige erkentenis- werden aangenomen: en vervolgens met "ene vriendelyke dankbetuiging van den Heer Guyot, aan ■ de Heren Direaeuren-en . Leden voor derzelver vlyt en byliand, en met enen Heilwensen. Gelyk dc zigtbare vorderingen- dezer anders ongelukki ge Kwekelingen, met verwondering, door alle de Aanfehouwers , werden gade geflagen, zag men tevens op het gelaat van elk hunner de dankbaarfte' aandoeningen over de nicnschlievcnde en zo gelukkig Hagende pogingen van den verdienstclykcn Guyot. Gouda, den 24 Maart. Dingsdag laatstl. is alhier, door den Hr. Corneus Bleuland, Stads-Vroedmcester cn Heelmeester binnen deze Stad, de doorfnyding derkrarkbenige veréniging der fchaambcenderen, met het gelukkigst'gevolg, verrigt, aan' Johanna de /^^-e/.-Huisvrouvf van 'Wouter van Leeuwen, en zy vervolgens verlost. kunst-bericht'. ' Amsterdam. Na dat, in de Maatfchappy Fel'ix Meritis, het wecklyks Concert, (waar in zich beftendig de j verdienstelyke Zangeres Helmuth, de bekwame Vioolfpeler Schick, en van tyd tot tyd verfcheiden andere uitmuntende Kunstenaars lieten horen)- geëindigd was, wierd I laatstleden Donderdag, den 22Maart, in haar deftigeMuzykzaal, de gedachtenis vereeuwigd van den grootert Componist Jofeph Schmit (*), aan wien deze Maatfchappy zo vele doorwrochte Kunstftukken heeft te dartken , in een hecrlyk Treurmuzyk, door den Hr. Kreusfer, Concertmeester tc Maintz, daar toe opzettelyk verwaardigd. De gantfche Zaal was, in een fraayen fmaak» met zwart laken , enz. verfierd, cn aan het einde derzclvc, boven het Orchest, was, in een nis, een fraay Monument geplaatst, verbeeldende dc buste van den vereeuwigden Kunstenaar, met zyn naam op het voetftuk, rustende tegen een gedenknaald, en ter zyde twee kindertjes met tocpasfelyke byvoegfclen. De algemene toejuiching by deze plcgtigheid ftrektc ten bewyze niet alleen van de achting, welke dc kenners cn minnaars der Muzyk zo gaarne aan de nagedachtenis van dezen Waardigen Componist betoonden, maar ook, hoe zeer men, in het algemeen, gevoelde de billykheid, om by ene Maatfchappy, wier byzondere bedoeling het is, verdiensten te waardeeren en tc belonen, ook met dankbaarheid-hulde te doen, aan de loffelyke pogingen van zodanige mannen, als zich in enig vak ter vermeerdering van haren luister bcyverdeir, ten einde hier door ware Geleerden en Kunstenaars meer eh meer aan tc moedigen, cn , langs'dien weg , den wezenlyken rocni van ons Vaderland, eri inzonderheid van deze aanzienlykc Stad, te vergroten cn uit te breiden. NIEUW (*.) Hy was den-28 May des voorleden jaars alhier overleden, N 2  £ 100 ) NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN A N D E K E SCHRIFTEN. Nederlanden. La F/ore des InfeSfóphiles, precedèe cPun Discours ,fur PutUité des InfeSles et de l"' ïr.fe&ologie, par Jaques Brez. Utrecht by Wild en Jltheer 179 r. gr. 8vo. 324 blz. De Schryver, een geboren Zwitfer, verhaalt ons in de Voorrede, van zyne eerfte jeugd af, zich op de kennis van de Infekten, derzelver eigenfchappCn, huishouding en nuttigheid toegelegd te hebben, en decld ons nu de vrugten zyner ervaring en opgedane kundigheden mede, in ecu tamefyk groot werk, waalvan het deel, welk wy thans voor ons hebben, het eerfte ftuk uitmaakt. De Heer Brez geeft hier eerst ene Verhandeling over de nuttigheid van de Infektekennis en van de lnfekten zelve , zo in de grote huishouding der Natuur, als in het dageiyks leven , verfchillende Konstcii, en eindelyk met opzigt tot de Wysbegeerte. Hoe zeer 'er nu in deze Verhandeling gene nieuwe zaken voorkomen, en de Schryver de verfchillende nuttigheden der lnfekten meestal uit de beroemde Werken van Reaumur en Bonnet heeft overgenomen, zo laat zich dezelve doch door haren aangenamen ftyl, en de goede orde, waar in zy gefchreven is, met genoegen lezen. Intusfchen is het jammer, dat de fchryver de nieuwe Entomologie van Olivier niet fchynt gekend te hebben , uit welke hy veel tot volmaking van dit ftukje zoude hebben kunnen overnemen. Agter deze Verhandeling volgen enige tot dezelve betrekkelyke Notes Supplémentaires , in de eerfte van welke enige merkwaardige Waarnemingen voorkomen van den Hr. Qjtatremere . r y s. ■ ' Atlas National portatif de Ia France , ( Nationale Xak-Atlas van Frankryk,) beftaande uit 93 Kaarten, nevens een kort geregeld . onderwys in dc Aardmeetkunde des Koningryks: opgedragen en aangeboden aan de Nationale Vergadering, door dc Autheurs van den Nation. Atlas van Frankryk, 1791. in langwerpig 4to. formaat, prys 40 livr. Fransch Papier , ingenaaid, en 70 livr. op Hollandsch Papier ingebonden. By Dumez, rue de Ja Harpe, No. 26. TEKENINGEN en PRENTEN. londen. Alhier zyn twee uitmuntende Platen, van P. Simoni naar y. Downman, verfchenen. Het zyn beiden Tonelen uit den bekenden Tom Jones. Het eerfte vertoond den ontzetten Jones, in zyn Morgenbezoek, voor het bed van zyn beminde; het tweede Jones en Sofia, zittende op een Sofa, terwyl de oude Western binnen treed, omzyntoeftemming tot hun huwelyk te geven. The Day-fpring, een Landfchap, door Both gefchilderd, en door Byrne en Schumann gegraveerd. 10 fcheil.  < 102 > Adam en Eva, een Toneel uit Miltons Paradys-verlotcii , in ovaal formaat, naar de tekening van Cipriani en Jlearne, door Bartolozzi, Byme en Ponney gegraveerd. 10 fch. \ . : ■"■ A View of the Trial of W~. Hastmgs, Esq. door R. PolUr-di naar £ D^y»J, ryk Van Ordonnantie, en .keurig uitgevoerd. ' . I?. Air. Holman and Mi/s £ run ton, in the Char alter s .of Romeo and Juliët, door J. Parck, naar M. Browi: met kleuren-, het bekende Graftoncel. Het vierde Toneel des eerften bedryfs van Shakefpcar's Makbcth, naar een uitmuntend Schildery van Zuccarellt, >door fP\ IVoollet. Twee bevallige Landfchappcn, een Morgen- en AvondHond , door TV. Smith, naar j. Taylor. The return from market, ( de te rug komst van de markt) naar het Schildery van F. Wheatly, door E. Kmght. The birds nest, (een Moeder vertonende aan hare kinderen een Vogelnestje,) en The lapdogs; (insgelyks een Moeder, het fpelen harer kinderen met enige hondjes genoeglyk befchou\vende,)t\vee grote Platen , door VGreen, naar 'f. Stuck gegraveerd. Een flapcndc Aglaja, door Cupido met een rozenketting aan een laurierboom, vastgemaakt; naar een Schildery van Angelica Kaufman, door Th- Burke, zeer delicaat en uitvoerig behandeld. • ARTS. Portrait de Mr. Hayden , cêlèbre. Compofiteur de Mufique, naar een Schildery van Ott, Schilder van den Hertog van Orleans, door Bartolozzi gegraveerd. 6 liv. Les Amis de la Conflitution aux mdnes.de Mirabeau; door P. Lely, Schilder der Akademie te Marfeille, geestig getekend en geëtst. Heroïsme du jeune Deftlles, né a St. Malo le 7 Mars i 1767. door Godefrov gétekend cn gegraveerd. Henri IV- et Gabriel/ê.La vengeance des nymphes, en Le reveil tardif: de eerfte naar een tekening vans K. Eifen, de twee andere naar die van Grangaret,, door Mouchi gegraveerd, op éne hoogte, elk 3 liv. Henri IV. ramenê au Louvre, apres la coup funeste, qii'il recut dans la rue de la Ferronnerie , le 6 Mai 1610. van Ronfonnette , hoog 15, breed 20 duim. «Sltë.. ■ ■ ■ ■ I . ... I w >y iotw ;"'» '-ty ; NARIGTEN en B Y Z O N-D.ER H ED EN, tot den handel'en scheepvaart, i an d- . en v eebovvv ,als mede de huishoudkunde , han-dwerken en fabrieken-»eetrekkelyk. Vu.,Petersburg fchryft men» dat de ryke Goudmyri, tusfehen de. Zeeën, van Ladoga en Onega, die zo veel voordeels gedurende de Regering van Keizerin Elizabeth aan de-Kroon opleverde, en die zedert, door overftroming, zo geheel bedolven wierd, dat zy verloren gehouden wierd, onlangs op nieuw ontdekt geworden is. Gedurende het jaar 1791. zyn in de Haven van Lis fabon aangekomen, 1096 Schepen van verfchiliendeNaden-, zynde 112 meer dan in het jaar te voor: te Oporlo was een getal van 835 gearriveerd. Het verbod van Invoer, in Groot-Brittannien, van vreemde Produkten en Manufacturen, is, onlangs aldaar ooktot de Tabak uitgeftrekt. Volgens de Engelfchc Brieven van 20 Maart, was het getal der ingeleverde Verzoekfchriften, by het Parlement, tot vernietiging van den Slavenhandel , den 4den dier maand, reeds tot 154 aangegroeid. Jaarlyksche Inkomsten en Uitgaven van iieT Koninc-ryk Spanje. (Getrokken uit Townsend's Journey through Spain &c.) l Volgens de opgave van den Engelfchen Gezant Liston. in 1778. bedragen de Inkomften van het Ryk, 10 jaren 'door eikanderen gerekend, ene fomrac van 417,264,835 Realen de vellon. Deze Inkomften fpruiten voort uit. de volgende Artikelen: Real. de veil» Medias Jnnatas, van Staatsbedieningen-, Bezitneming van Goederen en Gecstelyke preuven 1,986,000. Jtponfento van de Huizen - i,o84,^57 Brandewyn, ene Koningl. Monopolie , waar voor egter de Hr. Listen niet fteld : fchoon anderen de Inkomften daar uit op i£, ja zelfs 41 Mill. Real. rekenen. Kaarten-, insgelyks ene Koningl. Monop. - 400',233 Katalonien cn Arragon - " - - - 32,109,481 Munt -------- 235,779 Kruisbullen - - - " - * 11,052,205», Eneften der Finantiekamer &c. van de-Vacante Beneficiën 340,237 Excufado der Tienden, ter bcftelhng van den Koning ftaande 8,525,000 Boctens der Magiftraatspcrfonen - - - 71.1,030 Inkomften van Amerika - 39-^99,9'S Lood, ene Koningl. Monopolie - - 3,841,097; , _ 4,102,000. Lotery - „ „ V J * * J3e beiden Fabrieken van St. Ildefonfo - 6,213,650. -Grootmeestcrfchappen der 3 Ordens - - 1,128,050., Wey den, aan de 3 Ordens. behorende, en der Se• rena in Eftremadura ' '. " 4*o,64-5 Bus-  < ïo3 > Buskraft en Salpeter, Koningl. Mc-mopsiie - 2,8ys>344 Propr'ios en Jrbitr'ws, ene uitkering van 2 pCt. der produkten van voorheen onbebouwde Landeryen ------ i.,t 96,005 Cen:r..'le llcnten Aduana, dat is: Tollen in dc Zeehavens 70,584.634 Tollen in de Provinticn - - - - 97,048,256 Akfym te Madrid ----- 6,538,846 Zoutwerken 26,508,384 Impost van 't Zegel ... - 2,489,398 Ondei ihmdgclden van 1 pCt. van alle Gecstelyke prcuven tot het voeren van den Oorlog tegen de Ongelovigen - 5,865,310 Zwavel ... 305,311 Tabak ----- 67,138,082 Wolk - - - - 17,397,745 Diverfen' - - - 6,912,008 Samen - - 417,264,835 NB. Op de bovenffaandc Lyst, maken de Inkomften. van Amerika een aanmerkclyk Artikel uk: ondertusfehen beweerd dc Hr. Townfend, dat, volgeos het gevoelen vanWel onrferrégte lieden, de Koning uit dat wiexelddeel niets regtftreeks trekt. De Uitgaven van het Ryk beliepen in 177%. volgens ene opgemaakte Lyst van den Rusfifchen Gezant, overeenkomende met die van den Engelfchen, ene Somme van 488,851,413 Reah de veil. c-n worde» gcfpecificecrd ais vrjlgd: . , Real. de veil. KnningTyke Hofhouding - - - 24,000,000 Pennoenen der Prinfcn - - - 10,000,000 Koningl. Kapel ----- 2,000,000 Pennoenen , en afgeleefde bedienden 3,000,000 Kleedkamer en Juwelen - - - 8,000,000 Reifen. naar de Lusthoven - - 15,000,000 Pa'ardeftal - 12,000,000 Jagt, met de kosten van fchavergoed. 18,000,000 Aalmoesfcn en Gcfchenken - - 5,000,000 - Bouwkosten - 9,000,000 Geheime diensten ----- 2,000,000 ' 108,000,000 LxNDMAGT. Vbor de Lyfwagt - 18,000,000 Infanterie 45 Reg. van 953 manieder 39,235,810 Burger-Militie, 10,880 - - 5,848,036 Artillery, met de Officieren, 3050 4,439,008 Invaliden, 7,200 - 6,289,357 Ingenieurs - - - 1,400,000 Kavallery, i4Regim. tegen 480man ro,58r,8i5 S Regim. Dragond. tegen 480 man 5,763,892 Generaals-Traétementm - - 3,600,000 Ontvanger der Finantie, Comm. &c. 10,344,282 Vestingwerken - 12,000,000 Kleding en Voeragie, - ; 74,021,38$ Weduwen van Officier, en derz.Wezen 4,3 78/r 5 Lazareths - 5,800,000 Het Departem. over het Krygswczen 1,000,000 ' Minister van Oorlog en Commisf. 800,000 Wê-rvingen in Vreemde landen 700,000 ■ 204,202,194 Zeemagt ; 64 Schepen vanLinie en 47 Frcgat- t:n , met 50,000 Marroten eh 12,096 Zeezoldaten - - 100,000,000 Het Departement der Indifche 6f Amerik. Zaken - - - - 8,000,000- Finantiekaincr - - - 4,500,000 Juititiekamer - - - 1,100,00a. Gerigtshoyen - - - - 8,422,76^, Ministers van Buitenlandfche Zakeu, en Commisfa'risfen - - 1,140,000 Aan denGczaht te Romen - ' - 900,000 ■ ' tc Londen - - 710,000 ——' — aart andere Hoven 6,003,162 Aan CöufierSjConfuls en Geh. diensten 6,000,000 ■ 1 — I4,7S3.I(5* Porcelein-Fabriek, te Bifen-retiro - 435,188 Tapyt - Fabrieken - - - 397,100 Schilders, Bouwmeesters, met de Pennoenen - 440,000 Akademic , Kabinet en Bc^ekery - 900,000 Hospitalen ----- 400,000 Publieke Wegen en Vaarten - 4,400,000 Pennoenen en verdere Uitgavén - 3,300,000 —I—> r—■ 9,873,2** Interest en aflosfmgen van Schulden ■» , - , 3.0,000,000 gehéél. - .- 488,851,413 . Wannéér mén ntt het beloop der beiden .Sommen, zovan de Inkomften als Uitgaven, die hier in Realen de vellon berekend -zyn, tot de waarde van HoIIandsch geld brengt, zullen de eerften (de Real. de veil. tegen 2\ ftuiv.. gerekend Zyndé») /53,773fÖ55-8| ftüiv. van onze Munt herdragen, en de laatften ƒ45,899,131-1? •"- Vólgens deze Lyst is'er dus een deficit ruim 71 Mill. Realen of bykans 7 Mill. Hollandsen: een deficit 't geen,, in het jaar 1787. toen de Hëer Toutnfend zyne Reize in Spanje deed, reeds ettelyke jaren, dan min, dan meer,, plaats gêhad hadde: dog zeeiert, verzekerd hy, dat de Inkomften tot 500 Mill. Realen waren toegenomen, waar door 'óf een klein overfchot zou blyven: mits dc. opgavèder Inkomften van Amerika, die hier omtrènr 40 Mill. Realen bedragen, daar onder gerekend worden; fchoon. dezen, gelyk boven aangemerkt is, door anderen, vooringebeeld gehouden worden.- FJtY-S  C 104 7 prys der granen.' ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. £*l?'rn Ggld. Pruisfifche . 4 1021110 Pooïfe bonte en witte I55ai75 Koningsberger . . 100 a 108 Dito rode . • 150 a 170 Pommer, Colb. enStett. Warder, Heugfe en Elb. i;o a 170 garst,ha_ver,boekw. Koningsberger . . 144*160 Vriefche Winter . 7° a 9* Vriefche . . 130 a 158 Zeeuwfche Overm. . 82 a 94 Bovenlandfchë . 144 ai 54 Brouwhaver . . 64375 Voorlandferode . 1202150 Boekw.Amesf.enGooil. L.20 Zeelandfche . . 152 a 168 Dito Brab. en Vlaamf. L.19 a 20 oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam ƒ 39 a39ï Overm.'tLast ed 36342 dito Lyn . . . ƒ 34§a35i Slag Lvnz. de Ton dito Hennip . . ƒ 43^435 van 5 fch. . . ƒ 61a 8 WalvischTraan/tquart. Hennipzaat . . / 6 a i\ van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . . ƒ 57as8 wissel-cours. Madrid' op Ufo van Londen, zigt fi %(>,%,i 2 maand, 95? dito op 2 m. . fi 36,35,11 Bilboa %, 9A\ Hamb. zigt . ft. 34r| Cadix . . % 941 dito 2 m. . ft. 34 Sevilien . . . % 94I Altona,zigt ft. 34tI Lisfabon . . $ 50% dito 2 m. . ft. 34g Venetien . . 4 93 Breslau,6 w. dat. ft. 44! Genua . . * 4 87 Wenen, 6 w. dat. ft. 35 J Livorno . . - . '4 93i Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. , , $27^27 Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . -. «^28327! Brusfcl . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . 27 Zeeland . pCt. 3 verl. dito im. . . 4 27aM Rotterdam Ct. % .specie-cours. Baren Goud, per Casfa ƒ355; • • PCt- 6s a I dito, per baneo .... pCt. NieuweDuk. per ftuk ƒ 5, 7 Nieuwe Louis d'or 11,10,16, Óude dito . . ƒ5,6 Zonne Piftol. . ƒ11,3 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Croix de Malta ƒ13,3 . Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . ƒ11, 7 Lunenb. dito . .ƒ9,5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,6 Spaaftfe dito . . ƒ 9, 4 dito Grof . . ƒ 25, 2 Guinies . . .ƒ11,12 Agio van de Bank |a|pCt. Souvereine . . ƒ15,13 Amsterdam, den 26 Maart 1792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN; 1 Het getal der Dooden, gedurende de laastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam 148: cn te Haarlem 13, onder welken laatften 7 beneden de 12 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Volgens de laatfte Brieven van Koppenhagen was, den 10 Maart, de Zond tusfehen Sneckenftein en Hwen geheel met Ys bedekt, en enige Perfonen kwamen van Helfmgburg, op de Zweedfche Kust gelegen, over. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 4 tot 10 Maart 1791. te Hamburg, fHoogfteftand 28, oj. den loden. Barom. < Laagfte . . 27, 3*. den sden. 'l.Gemiddclde der gehele Week 27,8,4 1. Therm. fHoogfte ftand 3§°. 's Middags van den 4den. Reaumur. i. Laagfte 8° onder o. 's Avonds van den oden. ^Gemiddelde der gehele Week0,8 gr. onder o« Heerfchende w'wd'Z. W. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. Te Haarlem, by PLAAT en LOO.SJ E S. IJSAK.U- 1HDKMU- s1keek. me- meter. der luchtsge- ter. Noord] Zuid- f wind. steldheid. f30. o 45 44 z. z.w. 21.1 30. o 48 48 I w. Regenagtig. { 30. o 43§ 42 n. w. f29. ui 42§ 43 j n. 0. 's Morg. regen, 22. <2q.io§ 48I 54 N. t. o. Voorm. betrokk. (.29.11! 36§ 35 n. verder helder. f29.101 38I f 38 z. T ,7 ~ ' 23. -^29.9* 52 56 z.w.t.z. bewolkt, Nam. ó 1 y ya 3 °„ wat regen. (,29.9 45 48 « ("29. 9 48f 48J - z. z. w. 24J29. 81 55 57 \ bewolkt, tusfehen- ^ ) y ? 1 3 . beide regen. (^29. 7| 5^3 53 -z- *• w. * ("29. 7 52 51 z- z-w- 25. -Uo- 5§ 552 55 Regenenwind. / 29. 6 48 48 z. w. f29. 6 48 48 W.z.w. >s Morg. betrokk. 26. < 29. 61 52 '58 z. w. verd. omtr. helder, 1 29. 8 43§ 4.3 ■ zeer windrig. Ï29- 7^1 47§ I 47 z. t. w. wolken, Namidd. 29. 6 55 I 55 z. een regenbuy, verd. 29.6 45 45 z. z. w. omtrend helder.  179*. No. ip?. A L G E MEN E KONST- en LET TER-B ODE,- VOOR MEER- EN M 1 N- G E O E F F E N D E N. Vrydag den 6. Afrit. W. E R I G T E N. £> trZTSCJriLAtZVD en n*èur$ge Rykctt. fÜÜ-^TBg K0NIKOi,yKE MaaTSCHAPP* DER WETENSCHAPPEN, T"\ \JL te Göttingen , heeft, onder toezegging van den *J M gewonen prys van 50 Dukaten,het volgend Voor«•.-=»1^* ftcl,in de Wiskundige klasfe , opgegeven, om te beantwoorden, uitterlyk met den laatften van September 1794- 1. Quum doStrina de compofttione aquae, a plwimis Beet fummo cum plaufu recepta, iis, quibus folida ac explorata naturae ccgnitio magis quam fpeciofa phaenomenoritm quorundam erdinatio ac in iis tradendis grata quaedam facilitas arridet, dubiis adhuc haud levibus obnoxia ejj'e videatur, optat Societas Regia: inftitui experimenta nova eaque lueulentisfima ac mathematicis rationibus funulta, qtiibus illa aut ftabiliri aut confutari queat. ■Qjto vero hic ftnis eo certius ac facilius obtineatur, omniaque vilentur, de quibus novisjimis temporibtis nimis jam inutramquepartem disputatumejje videtur: Soc. Reg. pauca praemonere ac omnium, qui in his operani fuam coltocare volent, diligenti attentiom commendare haud fupervacaneum effe cenfuit. l) Notijjimum eji, quant urn in expHcandis naturaephaenotnenis, praecipuc iis, quae praebent acris variae fpecies, igni feu caufjae qualicunque caloris, ejusque ftatui turn libero tam combinato tribuatur ; Heet non defmt, qui ignem non realem tnateriam fed modificaticnem tantum corporum ejj'e cenfeant. De Fluido autei.i ele&rico itidem generali et ab omnibus pro materie fut generis habito, quae omnia corpora circumdet ac pervadat, omni'ousque fere fenfibus fe declaret, quaeque in tot .corporum decompofitionibus avinculU fuis liberata fe tnanifefiet, VIU. deel. rems èx novae Theoriae chemicae affeclis ia esphcdndv hit * éaenomenis unquam cogilavit. Magni igitur momenti erit feulo inveftigasfe, quantum ad fatum corporum impnmis aquae tereum confiituendum conferat non folum ignis.fedet flutdunj eeftricum. Qjiamdiu enim Jiuidi huius elafi\<*> ubtque expanffi et cum omnibus corporibus modo levi, modo arStisftmo, nextt comttnEti, nulla a phyftcis in his habetur ratio .■ incuriae feftt ec levitatis participes reddere videntur fimilis eorum, qui d«; ratione ac fiatu crucibulorum fuorum parum folliciti pro navis ! inventis errores fuos nobis vendiderunt. 2) Clariffimorum quorundam phyficorum experimentis ac oBi fervationibus extra omnem dubitationem pofitum effe videtur , ■ imbrem ac pluviam effe neque aquae ab aère aut difjolutae aut qualicunque modo in Ulo haerentis praecipitationes, neque aerit dephlogifticati cum inflammabili deflagrati combinationes, fel ' aeris ipfius atmofphaerici, in quem vapores aquei mutati fuerant, decompojltiones. Haberemus ideo et aquam ex decompofitione aéris phlogiftici et dephlogificati (bafium quippe aerit atmofphaerici), et aerem dephlog. et phlog. ex decompofitiona vaporis aquei ortum. _ 3) Experimenta, quibus apparuit, ifla aèris tnflammabtlis cum dephlogiflicato combufione modo aquam cum acido nitri miliam, modo nihil fere praeter fuliginem generatam effe,fedulo ac iterato examini fubiicienda, caufaeque imprimts horunt phdenomenorum , non opinionibus ac coniecturis profequaendae. fed certis ac perfpicuis eruendae ac flabiliendae effe videntur. 4) Neque praeter rem «rit diligentius difquirere, quid eventurum fit, fi air in hoe experimenta adhibitus tam inflammabilis quam dephlog. non fuper aqua, ut vulgo fieri folet, fed ftper hydrargyro aliisque fuidis excipiatur ; ft var 10 modo acd» induftria adulnretur; &c. ... . , 5) Quum denique accurata huius Qitaeftwms indagatio mul\ turn e quantitate caloris, cum liberi turn combinati, turn fpecii flei aèrurn adhibitorum, e pondere illoram tam Jngulorum quam O mx~  C ioG ) mxtorum 'fpeciftco et e gradibus demque ficcitatls et bonitatts illorum pendeat, neceffe ent, Libra , Thermom?tro , Hygrometro et Eudiometro diligente,- in ü'.orum qualitates inqmrant et, qua' obfervationem dijlinctam efugiunt, caiculo profequanlur ac rïmentur, qui dejiderio Societatis Reg. fatisfacere volent. Daar dc Leere der zamenftelling van het water, onaangezien de al-emene goedkeuring waar mede dezelve overal aanrenomen is, by allen, weke jutfr op ene grondige kennis eer Utnvc, dak o» een in het oog vallende zamcnloop van vcrffcnynzcls, of op ene vloeycnde en innemende wyze van voordragt gefteld zyn, nog aan vele twyffelingcn onderhevigfchyit, wenscht de Ko'ninglyke Maatfchappy : door nieuwe , duidelyk , en op wiskundige gronden Jennende proeven, deze Lèer,yfpJieel wederlegd, of volkomen bevestigd, te zien. Om nu dit oogmerk, op de gemaklykftc en zekerftewyz', te bereiken, en tevens alle», wat hier aangaande, m delaatfb tyden, aan weerskanten betwist' geworden is, zorgvuldig t: vermyden, oordeelt de Maatfchappy niet ondienstig den fchryveren, die met de behandeling van dit onderwerp zich niet onledig willen houden, vooraf de navolgende aanmerkingen te herinneren. -.. ------ - ----- i. Elk weet, hoe veel, by de verklaring der verfchynzes inde natuur , vooral van die,welkeons de onderfcheiden Luch:foorten opleveren, aan het vuur, of enige andere oorzaak vin warmte, zo wel op zich zelve alleen als zamcngcfteld, toeffchreveri 'Word : fchoon het niet ontbreke aan dc zulken, dc het vuur niet voor een zelfftandigc ftoffe, maar aileen vo>r ene wyzigihg der lighamen , houden. Aan de Eleclrique vloe'ftof daar en tegen, ook zo algemeen en by alle voor ene ip zich zelve beftaande ftoffe erkend, welke alle lighamen omrin;t 'en doorci-irgt, zich genoegzaam aan alle onze zintuigen opdoet, en dié, van hare banden los gemaakt zynde, by de ontbinding van zo vele lighamen, zich openbaart; heeft nog geen voorftander der nieuwe" Scheikundige Theorie , by de verklaring dezer vcrfchynzcls, gedagt. Het zal derhalven van het uitterfte aanbelang zyn , met ernst te onderzoeken wat niet alleen het vuur , maar=oo'k de Eleclrique vloeifiof, toebrenge om de lighamen , en byzonder het water, in enen luchtfoortigen ftaat te brengen. Want, zo lang door de Natuurkundigen op deze Elafnkc vloeiftof, die zich overal verfpreid,en met alle lighamen losfer of vaster verbonden is, niet gelet word in dezen; 20 zullen zy gevaar lopen te vervallen in de dolingen dier fcheikunriigen , die, door by hunne proefnemingen op den inhoud of gefteldheid hunner fmeltkroezen geen acht te geven , iets voor nieuwe ontdekkingen uttgevent hebben , het gene niet anders dan de vrugt hunner eigen onoplettendheid was. „ i. Volgens Waarnemingen en proeven van zommige be' roemde Natuurkundigen fchynt het buiten allen twyffel, dat zo wel de ftertregen als dc gewone regen, geen nederploffingen eyn van water , door dc lucht ontbonden, of op enigerhande wyze in dezelve hangende; nog ook verenigingen van gedephlogifteerde met verbrande ontvlambare lucht, maar ontbindingen "van de lucht des dampkrings zelve, waar toe de waterachtige dampen waren overgegaan. Wy zouden dus zo wel water hebben , uit ontbinding van gephlogifteerde en gedephlogifteerde luchten, (dc br.fcs namelyk van de dampkrings-lucht) geboren, a's gedephlogifteerde en gephlogifteerde lucht, uit de ontbinding van waterachtige dampen ontdaan.. „ 3. Ook fchynen dc proeven , by welke men, door verbrasding van ontvlambare met gedephlogifteerde lucht, zomwylen wa:ei- met falpcser zuur vewjiengd en fomwylen byna niet dan een zwarte wüm of aanflag bekomen "beeft, nog wel nieuwe herhalingen te verdienen, om daar by de oorzaken dezer verfchillende verfchynzels niet flegts by blote redenkavelingen of gisfingen af te leiden, maar wel inzonderheid door juiste en en zekere proven te beflisfen cn te bepalen. „ 4. Nog zal het niet buiten de haak zyn nauwkeuriger onderzoek te doen, wat cr gebeuren zal, wanneer zo wel de ontvlambare als gedephloaiftecrde lucht, waarvan men zich in deze proef bedient, niet flegts boven het water, zo als gcwoonlyk het geval is, maar ook boven kwikzilver en andere vioeiftoffen opgevangen word ; als ook wanneer zy op onderfcheidene wyze of opzetlyk verbasterd word; enz. 5. Daar eindlyk het nauwkeurig onderzoek van dit gefchiï grotelyks afhangt van de hoeveelheid van warmte, zo op haar zelve, als zamengevoegd , gelyk mede der foortelyke warmte van de gebruikte luchten, van dc foortelyke zwaarte zo der enkele als vermengde luchten ; en eindlyk ook van de graden van droogte, en zuiverheid derzelven, zo wenscht de Maatfchappy , dat allen , die aan haar verlangen willen voldoen, met behulp \an de Balans , Thermometer , Hydrometer en Eudiometer, naauwkeurig derzelver hoedanigheden onderzoeken, en 't geen buiten ene duidelyke waarneming valt , door berekening, navorfchen en opfpeuren". NEDERLANDEN. Gorinchem. Op gunstige voordragt van Heren Curatoren , is door Hun Wel Ed. Gr. Achtb. Heren Dros/aard. en Burgemeesteren, x.01 Redtor der Latynfche Schole alhier^ aangefteld de zeer Geleerde Hr. Gerhardus Wilhelmus Bort, wel eer Praaceptor te Breda, daar na te Middelburg, en thans te Zutphen. Gelyk ook tot Conre&or, de zeer Geleerde Heer A. J. Röss, Jac. Hen. fil. welke gedurende drie jaren 't Praeceptoraat, te Leyden, heeft waargenomen. Utrecht, den 31 Maart.. Laatstleden Maandag, den 26 Maart, heeft de Hoog Eerw. Hooggel. Hr. Hermannus Royaards, de waardigheid v&n Redtor Magnificus by dezer Stads-Akademie opgedragen, aan den Hoog Eerw. Hooggel. Heer Gisbertus Bonnet , met het houden ener plegtige Redevoering: de dodtrinae Ciirifti judicio hodie regundo. En is tot Secretaris van den Akademifchen Senaat , in plaats van den Wel Ed. Hooggel. Hr. Alexander Petrus Nahuys, aangefteld de voorn. Hoog EerwHooggel. Heer H- Royaards. . Genezing ener Verlamming der benedenste armen en handen, door de Electr1c1te1t. Daar de Liefde tot de Wetenfchappen in ons Vaderland meer dan ooit fchynt tc ontvlammen, heeft de onderge- te«-  ( »o7 ) tekende-niet willen af zyn, zyne geringe pogingen inliet beoeffenen van de Eleariciteit ook aan den weetgierigen mede te delen. • , „ Een longman van 26 Jaren 'zag zich, reeds zedert 8 a o Maanden, genoodzaakt, uit hoofde ener Ziekte, zynen dienst Le verlaten. 'Na ik uit de opgave konde opmaken, fcheen zy my toe een zinkingachtige Ziekte geweest te 2yn, welker catherale ftoffe-zich eerst op de borst gezet, en vervolgens, door verplaatzing, ene volftrekte Verlamming in de beide onderarmen en handen, ten gevolge j hadt zo dat hy niet alleen buiten de mogelykheid was, om het eeten aan den mond te kunnen brengen, maar zelts het minfte met zyn handen niet kon verrigten. in dien toeftand trof ik .den Lyder aan, cn gevoelig over de ongelukkige omftandigheid, Waar in hy verkeerde, ftcldc Ut hem voor, of hy zich aan de Elearieke kuur wilde onderwerpen , Waar toe hy zeer gewillig befloot. Ik begon met hem , en trok Elearieke vonken, van zyne Ellebogen tot aan dc handen, gedurende 10 a 12 dagen, doch zonder eniee verandering, dan alleen, dat hy -een zekere doofheid in de Armen gewaar Wierd, kort na het doen der proeven. Vervolgens begon ik, na van hem telkens vonken getrokken te hebben, hem kleine fchokjes te geVen uit een'Leidfche fles'van 6 duimen bekleed glas, en dit herhaalde ik alle dagen, gedurende een uur, hem elken keer 2 a 300 fchokken toedienende; waar door iK het genoegen had, dat hy binnen den tyd van 3 weken, zonder veel moeite, konde fchryven. Ik vervolgde des myne proetncmin^eu, zonder enige verandering, gedurende nosr 3 volgende weken, en zag hem dageiyks m feraneir toenemen, z» dat hy,in de laatfte week reeds, in ftaat was,- om zich te kunnen fcheeren-, en alles te ver■ richten , 't geen -hy voorheen had kunnen. doen-, Waar na by -dart'ook wederom , als Heerenknegt, is' gaan dienen, tiet genoegen, dat ik daar door fmaakre, kan wel gevoelt, maarniet befchreven', " worden: en het zal niet weinig vermeerderd zyn , wanneer ik, door dit bericht, aanleiding mo'gt gegeven hebben, om het vermogen der Elcctriciteit in meerdere gevallen te beproeven. Gorinchem, . . D. C. LINTNER, 'éon.zp Maart 1792. Apothecar. ' O'ver de Eetbaarheid van Spinnen en Rupsen, en over de weerkundige waarnemingen en Voorspellingen , welke men uit de Spinnen kan trekken; (■Overgenomen, uit de F/ore des Infe&ophiles, par J- Brizl) De- Hr. Oüdtremere- d' Isjonyal, Lid- der Koninglykc Akadcmie van Wetenfchappen, te Parys, en thans gedetineerde in het Tugthuis, te Utrecht, "deelde aan denHr Brez mede de Copy van een Brief, welken hy onlang* aan- een -zyner Vrienden gefchreven had, over eenige merkwaardige eigenfehappen der lnfekten, Cn vooral d;r Spinnen. Wy zullen hier het hoofdzakelyke dier Waarnemingen overnemen. „Een myner Vrienden , fchryft de Hr.d'Isjonva'l, de beroemde Sterrekundige de la Lande, kwam, gedurende de laatfte jaren van myn verblyf te Parys , alle 'Saturdagen , des avonds, by my eeten. Dikwyls ging hy reeds nadcmiddag, voort na het febeiden der Vergadering van de Koninglyke Akademic, met my, en dan Was doorgaans zyn eerfte werk, wanneer het jaarfaifoen daar toe gunstig was, in myn Thuin te gaan, om Rupfen van de bomen te zoeken, en daar mede zyn eerften honger te ftillen.— Naderhand zorgde myne Vrouw altyd, dat 'cr des Saturdags namiddags altyd een party Rupfen vergaderd en geleed waren, tegen den tyd dat de Hr. de la Lande aan ons huis kwam. Daar ik hem altyd gaarne myne portie vin deze ragout overliet, kan ik U niet anders, dan van baren zeggen, het onderfcheid mededelen, dat 'cr is tusfehen de fmaak van een Spin en een Rups De eerfte, zegt onze Sterrekundige, heeft een uitnemende fmaak, als van Noten, de tweede een fmaak die zeer gchk is aan de van een Kernvrugt. „ Doch ik wilde U voornamelyk fpreken van dc weerkundige voorfpellingen, welke ik ontdekt heb, dat men lilt de Waarneming der Spinnen opmaken kan. Gy weet cat vele Dieren zeer gevoelig aangedaan worden, doorde Natuurlyke Eleariciteit van den Dampkring, en reeds vooraf-de veranderingen van het Weder gevoelen;—maar 1 ik geloof dat 'er geen gevoeliger dieren in dit opzigt-zyn, \ dan de Spinnen,'die zich webben maken; zo dat men ; zich even gerust, ja veel beter, op die dierendan op-de ! beste Barometers of Eudiometers, kan verlaten. Ik heb, naamlyk, waargenomen, dat de Spinnen /-wanneer 'cr zagt en helder wêcr op handen is, zeer lange draden fpinnen, waar aan zy hare gehele web ophangen. Wanneer 'er in tegendeel' regen of wind te wagten is, zo j veranderen zy hare Vvebben, en maken de draden flegts i kort, of zo het weder zeer guur en ongunstig ftaat tc worden, zo verdwynen de Spinnen geheel cn al.. Zeer dikwyls heb ik deze verfcnynzeleh waargenomen, — zeer dikwyls heb ik hier uit de veranderingen van het Weder voorfpeld, en altyd ben ik gelukkig iu myne voorfpellingen geweest. „Daar nu dc Spinnen veel zekcrer en veel-langer voor ■uit de veranderingen van het Weder aanduiden, daii de Barometers, en daar ieder zich zo gemakkelyk en zonder kosten van dit middel bedienen kan , begrypt gy ligt van welk een belang deze Waarnemingen kunnen zyn, inzonderheid voör den Landman, om daar. naar den t}d van het Zaayen, Hooyen, Inoogfteu van-Koorn, enz. te re; gelen." 0 % NtEüW  t J©8 5, • N I'Ë'U WtJl'fKO M E N D'E B'Ö E K E N, '" 'AKAÏIEMISCHE EN ANDEKE S C HR I F ï E AL' '''' DuiTSCHt.iNj), ■ Plutarchi Charpnenjis., qute fuperfur,tr emnia. Opera jo. Georg. Hutten. Tub.. 1701. vol. I. 498 pag. De kundige Uitgever, gcenzins afgefchrikt door de lang gewenschte uitgave van den beroemden- fVyttenbach,. als vrezende, dat 'er nog vc,le j aren verlopen zullen., eer dezelve zal, vojbragt zyn, levert hier enen-zeer naauwkeurigen druk, zyridé de tekst naar Reiske gevolgd, met byvoeging der lezingen en verbeteringen van denzelfden Geleerden en andere Oordeelkimdigen, cn vele aantekeningen ; welke hier en daar zeer ter opheldering dienen. Daar hier alleen de Gfiekfchc tekst voorkomt, belooft deUitgever , uit hoofde der gebrekkige Overzetting, welke tot nog toe voorhanden is, en hy daarom agterliet, ene geheel nieuwe te geven -f na dat het werk geëindigd is, waar by by dan eenpitvoerig Register over den Ptutarchus zal voegen. G.A. Xenophontis Hijioriae Graecae. Libri VII. Recenfuit, natas Jp. Car. Zeunii in librum primum et indicem adjecit Jo. Gotl. £chneider. Lipf. 1791. gr. 8vo. Wederom ene aangename bydrage tot de letterkunde, zynde eerst ontworpen door dm Hoogl. Zeune , doch, by deszelfs overlyden, vervolgd door den tegenwoordigen. Uitgever, die zich omtrend den tekst van ce beste lezingen, en voorts van de oordeelkundige aanmerkingen der Geleerden met nut bediend, cn vooral zelf zeer veel'heeft bygevoegd ter ophclderinge der Gefchiedenis. G.A'. ■ Thucydidis Olori f. de bello Pelöponefiaco l':br. VilT. . edit. C, L. Bduerus. Lipf. 1791. 4to. 434 pag. Op nieuw een bit* Eaaglyk' gefchenk voor alle bemhmaren der letterkunde, die in deze uitgave uitlegkunde en oordeelkunde verenigd vinden, tat opheldering van enen ouden Schryver, van wien voor eiken beoefenaar der Grickfche taal zo veel te leren is. Dc tekst h volgens Duker, fchoon hier en daar verbeterd. Voorts is de*i uitgave een vervolg van deu begonnen' arbeid van wylen den Re&or J. C. Gottleber, die voornemens geweest is, den fhueydides geheel uit te geven, en wiens gewigtige aanmerkingen, te gelyk met die des Uitgevers, hier zeer vele zyn. Eentwcde deel zal, met enige aanmerkelyke byvoegfelen, voor jonge beceffenaren een register, of Glosjarium, behelzen. G.A.- By deze uitgave mag te regt gevoegd worden, het volgend ftuk van den Hoogl. J. H. Kistemaker, getiteld: Thucydides tditionis Bipontinte illujlratus. ac emendatus. Munft. 1791. part. Jma. 134 pag. 8vo. en behelzende zeer vele belangryke aanmerkingen op den tekst der uitgave van Tweebrugge, welke een loutere nadruk is van Duker^s uitgave; Dit ifte ftuk behelst de vier eerfte Boeken, en twee aanhahgzels; het eerfte over dé •verzetting van Thucydides door Hei/man; het andere over enige Stukken van Lucianus. G. A. Luciani libel/: quidam ad leEticnum uftis felèSii. Accëdunt Annotationes. vol. I. Grteca continens, edit. IV>o/ff. Hal. 1791. 288 p. 8vo. Dertien Stukken van Lucianus, met fmaak gekozen, ten dienste van Akademifche voorlezingen, en zeer naauwkeurig uitgevoerd. Het 11de deel zaL de aanmerkingen van den Uitgever bevatten. G.A.. Arijlotelis Opera omnia Graece ad optimorum exemplarium ftdem recenfuit, annotationem criticam, librorum argumenta et Mvuns vtrfwnem iatinam adjecit £ T, Buhie, Bip.,i7gi,. yol. .... ■ 'é I-.-548 pag.- gr, -gyo.- Wederom.- «en• sangetwem-- vdonbrntt» der. Twecbrugfrhe drukkery , bevattende den naauwkeurig ver^ beterden tekst natr Duval, met de verfchillende lezingen ;ver-J zameling van; Fragmenten,: ene zeer- goede overzetting; met gepaste register*. . Daar- by komen nog gewigtige aanmerkingen-, l en- ene zeer wel .gefchreven Voorrede van den- Uitgever, over de- lotgevallen der Schriften van Arijloteleswiens leven, ook 111 het eerfte gedeelte des werks, oordeelkundig wordt Opgegén? ven.. Gelyk dus de-Hr. Bukte allen dank verdient voor "deze uitgave, is het ook te wenfehen, dat hy. in derzelver vervol* niet zal verhinderd worden. G. A.. ■ 0 Van de nieuwe Leipziger uitgave van Polybius, door denHoogl. Schweïghaufer, is, op het laatst des vorigen jaars , in 't licht gekomen, hef4* deel, behelzende het overige van den oorfpronglyken Schryver, voor zo verre zulks, helaas! tot ons gekomen is, naamlyk van het i7 commentario perpetua iilujlravit J. C. F. Ernesti. Lipf. 1791, vol.-1. 524 f. gr. Svo. Ene zeer verdienstelyke uitgave, z» ten opzigte van den naauwkeurigen tekst, volgens DraktnbotcU, met enige verbeteringen uit Villebrunt, en de voornaamfte lezingen en gistingen,, als van de ophelderende aanmerkingent welke het dichtftuk zelf, en de Gefchiedenis betreffen, door dea ouden Dichter verhandelt: zo dat zy te regt onder dc beste uitgaven mag gerekend- worden, die tot nog toe va» een der i oude Dichters voor handen zyn. Dit ijie deel behelst de tiemeerfte boeken. G-. A. - v Van de Poette Latïni minores, door Wernsdorf. (zie dc hief beneden aangehaalde plaats uit ons VLD.) is, in 't begin deze* jaars, uitgekomen, het %de Stuk des \den Deels, lopende teil vervolge van 1165 tot 1506, en bevattende de Ora maritimavan Aviénu's en andere. Gedichten, die hem toegefchreven worden : nog enige Stukken van Anfonius en Fragmenten van Varro Atacinus, met nog twee Verhandelingen over Aizenus, en bygevoegde Aantekeningen tot de vorige delen. G. A. Van de uitgave der Bibliotheca Graca van Fabricius, door dén kundigen Harles, van welke wy reeds voorheen gewach. maakten, (D. VI. No. 150. blz. 156 a.) is, in het voorleden jaar, het ide deel te Hamburg by Bohn uitgegeven, in gr. 4to, 874 pag. en -heeft wederom, gewigtige byvoegfelen ontvangen. "\ Gi A. Hapakufrt peu uttberfim von S. F. Gunt her Wahl, .Hanov;  w«v,.(jt.-f. gr; 8w. >■Ene nieuwe eh gewtgtjge bydrage-tot h« regt verftand der Prophetifche Schriften-, •tfj-fconderlyk- met bctrckkinge tot den Propheet Habakuk, 'wiens voorzeggingeny zo ten aanzien der Schryvers > dichtkundige waarde -/als der Gefchiedenis ,-door den Schryver taal- en'oordeelkundig ontvouwd worden. Ook heeft hier de Schryver ene -beoordeling van den Qorfpronglyken tekst, en enige oordeelkundige Verhandelingen bygevoegd. G. A. ■ ' ' •' n r r Grundrifs einer reinen allgemeinen Logik &c. 'von J. G. C. C. Kiefwetter.. Berl. 1791 • 380 f.- 8vo. Ene Rede-nkundc,. door den Schryver, een leerling van Kant, naar het wysgerig ftelzel van dezen laatften uitgewerkt, handelende over de' farms», cn de vcrfcheidenhed'en der drie werkingen van het verftand, begrippen, naamlyk, oordeelvellingen, en fluitredenen. De Schryver behandelt, dus, dit ftuk, afgezonderd van alle andere wetenfchap, dragende, ook, na zyn ftelzel, dat flegts 100 blïidz. beflaat, enige ophelderingen voor, welke zo voor zyne voorlezingen, als-voor anderen gefchikt zyn , die de cigenlyke gronden van het Kantiaansch leerbegrip willen nafporen. G. Ji. ■ Meitung zur bildung dss Gefchmaks fur alle Gattungen der Ppefie, von fV. F. Hezel. Hildburgh. 1791. t th. 294 f. II. th. 144.f. gr. 8vo. Een kort en gepast leerboek voor alle beminnaars der Dichtkunst, die hare ware lehoonheid en volkomenheid juist wenfehen te kennen, en te beoordelen. Schoon 'er in dit ftuk niet veel nieuws te vinden is, zyn echter de korte zsmcnvoegi'ng van.het geen over dit- onderwerp tc zeggen is, en vooral de zeer wei gekozen voorbeelden, zo van oude Oosterfche, als van Duitfche^ Dichtftukken , uit de tegenwoordige eeuw, van dien aart, dat zy,zelfs by den kenner,goedkeuring $n aanpryzins; verdienen. G. Ueber Rousfeau's Verbindungen mit Weibern. Leipzig 1792". 2'Bande. 436 f. 8vo. Eigenlyk een uittrekzel uit de belydenis en brieven van Rousfeau, met byzonder opzigt op zyne verbintenis met de vfouwlyke Scxe; zynde gefchikt, om ovér het barakter, het leven-,, de fohriften, en den dood van dezen zonderlingen Man vry wat lichts te verfprciden. G. A. Blicke auf einen Theil Deutschlands , der Schweitz , und Trankreichs, bey einer Reife vom Jahre 1790. von V, A. van Malem. Hamb. 1791. 2 th. Ene Reisbefchryving, enkel gefchreven , om te vermaken. Men vind dus aanmerkingen van allerleien aart,-van welken z'ommigen zeer gewigtig, anderen zeer koddig zyn. Alleen heeft de Schryver den Torlk van Stern te veel nagevolgd, cn is daar door dikwerf onverftaanbaar. Ook zyn'er verfcheiden drukfeilen ingeflopen. Met dat alles,is zy voor haar oogmerk zeer voldoende; te meer, daar vele byzonderheden zaken betreffen,. die, nog tegenwoordig, by alle befchaaide lieden versch in het geheugen zyn. G. jf, TEKENINGEN en PRE NT E N~ l o n d e n. 'jiPiBuresque Tour of Killarney: beftaande in Twintig, Gezicten van de fraayfte Tonelen, aan dit beroemde Meir , met ene korte befchryving, en enige algemene aanmerkingen en nodige onderrigtingen, voor de zulken, die dezen betoverenden oord voornemens zyn, te bezoeken. In 't kpp«r.v.geb£agt,. -itj\ jfqtt»,- t'miet, -door- Jonathan Fkhlei\ Folio ,form. prys 2 L. .12T. 6 d. By Robinfons. MÜZïK-WERpN.- P A K T S. Six düof, voor twee Fiolen, gecomponeerd door yf. Xavier, ifte ftuk, prys 7 liv. 4 f. by Bignon. Potpourri, of Caprice, voor Aq Forte- Piano, door D- Stetbolt; prys 4 liv, 10 f. by 'Naderman. , Six Sonates, voor de Guitar en .de Fiool,. door M. Vit al. prys 4 liv. 16" f. .Six duos concertans, voor dc Guitar en Fiool, door denzelfden Componist, prys 7 liv. 4 f. By Koliker. Dezö nieuwe Stukken van den- Hr. V. kunnen met anders dan de goedkeuring wegdragen der liefhebberen, die weten tot welk een trap van volmaaktheid deze Toonkundige zyii talent gebragt heeft. SCHILDERYEN en BEELDHOUSTUKKEN. ' l o n r> e n. Voor de Hiftorifche Platen, die ter verfraaying van deil nieuwen verbeterden en vermeerderden druk van Hume's Gefchiedenis van E ngeland, zullen dienen-, (Van welke kost'b|tC onderneming wy, in No. 94. van dit ons Blad, met een, kort- woord gewag maakten, cn waar van- het Profpectus in let Berigtblad by onze No. 95. in deszelfs geheel te vinden is) ziet men airede een ongemeen' fraay Sehilderftuk' in gereedheid, 't welk vervaardigd is , door den Hr. Hamilton, en 't geen, ten huize van den' Hr. Bouyer, dageiyks kan bezigtigd worden; verbeeldende het ombrengen van jirthur door Koning Jan. Kenners houden dit Tafereel voor een Meesterftuk, en voor het beste en-gelukkigftc produkt, 't geen dé Genie en het Penfeel van voornoemden Meester tot nog toe voortgebragt heeft. NA RI GTE N en B Y Z O N D ER H E D E N,.' [ tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede ^huishoudkunde, handwerken e.n fabrieken, e e t rekke L y k. De Engelfchen leggen zig, zedert enigen tyd, byzon-derlyk toe, om de konst van Bierbrouwen, volgens be> paalde Scheikundige regels, in te rigten; De Hr. Long, van Dubltn, heeft in de Koningl. Brouwery, te Londen, in navolging van den Hr. Richardfon, te Huil, dusdanig ene nieuwe manier van brouwen ingevoerd. In de van tyd tof tyd hier over in druk uitgekomene Schriften, word'beweerd, „dat men fpoediger en. vetter Biergeyl, „ kan trekken van Mout, dat gekneusd oï getampt is, dan 0 3 »van'  4, vin gemalen Mout:" — 'Hier van zöu ligt proef door onze Brouwers kunnen genomen worden. In een derBvdragen tot het laatst uitgekomen IX Deel der Tranfa&ions of the Societey, infututed at London , for the Encouragemcnt of Arts Manufaétures and Commer ce, medegedeeld, door Dr. Titford, te Spanisch-town, pp'het Eiland Jamaika, word beweerd, dat, de Coffy, in de Schel gedroogd en ongepeld, naar Europa overgezonden zynde, veel beter in quaütcit zou zyn, dan wanneer zy, 'gelyk thans in algemeen gebruik is, gepeldword tngefcheept': terwyl het pellen in Europa, de West-lndifche Planters, wien zulks veelal, als in den pluktyd gefchiedende, zeer ongelegen komt, van veel belemmerende moeite en kosten zou bevryden. ; Ook vind men, in1 het zeilde Boekdeel, twee Brieven, een van den Hr. Honton East, (een man van aanzien en karakter) en een ander van Dr. Dancer, Opzigter over de Kruidtuin op gemelde Eiland, waar by verflag gedaan word, van het overbrengen van een der foorten van Kaneelbomen aldaar, en den tegenwoordigen flaat van aerzelver kweking.— Volgens dit verflag, „Waren 'er, in den jarc 1782. met ccn Fransen Prysfchip, genomen door het Britfchc Oorlogfchip The Flora, Kapit. S. Mar-chal , nevens andere lndifehe Zaden en Planten, ook twee jonge Kaneelbomen, op Jamaika gebragt , die voorn. Kapit. aan den Hr. Hinton prefent gedaan had.' Deze laatfte hadde dezelven in zyn wel aangelegden 'Tuin doen planten, alwaar ze welig grocidden, , 'zulks 'er , binnen weinige jaren, zo door het zaad als rafzetzcls, daar van bekomen, ettelyke dergelyke Bomen pp het Eiland verfpreid waren geworden." Met dit alles, zegt de Hr. H. niet te weten, dat' nog iemand aldaar ■ ene Kaïieel-Pl'antery hadde aangelegd', maar dat de weinige Planten van'deze foort, in het bezit van dezen en genen, -.niet dan als artikels van enkele liefhebber.y befchouwd -wierden. Waarom hy dan ook dc Maatfchappy het intrekken harer uitgeloofde Premie, op het inleveren van ene bepaalde hoeveelheid Kancel, op een der West-Indi•fche Eilanden geteeld-, aanraad, en bet beter oordeeld om dezelve 'tot aanmoediging van het verder kweken dier Bomen te doen dienen. Wat ondertusfehen de foort van. deze Kaneelbomen betreft, hier van geeft Dr. Dancer, in zynen Brief aan de Maa'fchappy, de volgende befchryving. . „ik hebbe, na dc naauwkeurigfte vcrgel-yking van een d:er Bomen met de Rasfe Coronde, of de beste Ceylonfehe Kaneelboum, volgens de afbeeldingen en befchryviiifen, door de beste Authciirs, en byzonderlyk door Kapt'Forrcst, in zyne Reize naar nieuw Guinea, daar van gé- ■ geven, geen het minfte onderfcheid tusfehen dc. beiden Planten kunnen befpeuren. In den bast is 'er echter 011twyffeibaar enig verfchil. Een .ftuk Kaneel-bast,'t geen ik onlangs bekomen -hebbe, 'is van. -ene br.uinc koleur en ' fjijer van wcefzel: doch, naar het oordeel van de meeste lieden, heeft-dc onze, wat'de fmaak betreft, -een veel fterker en lieflyker geur." Verdere Prysvragen van het Genootschap tot verbetering van den Scheepsbouw , in Londen. (Zié onze vorige No. 181. of D. VII. bladz. 198 env.) V. Het Genootfchap belooft een prys van 30 Guinies, of deszelfs Gouden Medaille, „voor de beste methode, „om het getal cn de ware proportie te bepalen van de „ Masten en Raen , voor elk foort en -fatfoen van „ Schepen." VI Wyders een Prys van 20 Guinies, nevens deszelfs Zilveren Eerpenning, voor „het kragtdadigst en gemak„ kelykst middel om het vuur in Schepen, die in brand „geraakt zyn, te blusfehen." De termen van inzending voor de Verhandelingen is, gelyk de vorige, nam. voor 1 October 1792. Het Koningl. Genootschap van Landbouw, tc Parys, hield den 28 Dec laatstl. deszelfs openbare Vergadering: welke, door den aanhoudenden Geheimfchryver des Genootfchaps , den Hr. Brousfonet, geopend wierd, met ene gepaste Redenvoering, waar in hy aantoonde, welken invloed de verrigtingen van het Genootfchap op de verbetering van enige takken van Landbouw, in Frankryk, gemaakt hadden. : waar na de lieren le Fevre, Parmentiér , Boncerf -en Dubois, elk afzondcrlyk, hunne Verhandelingen voorlazen. Vervolgens wierden 'er verfcheid:ne Pryzen uitgedeeldj onder de Geedsheren en Bruikers, die, zo door het verbouwen Van nieuwe Produkten , als door verbeteringen in den Veebouw, en byzonderlyk omtrent de Schapeiihoedcry , enige verdiensten hadden'ingelegd. Wyders telde de Hr. Brousfonet alle zodanige Landen en Oorden o'p, waar in, door bet Genootfchap, - nieuwe of verbeterde Bouwgereedfchappeh, "als Ploegen, Eggen , Spaden 'iLc. waren uitgedeeld gewonden : onder anderen . waren . 'cr verfcheiden van.déze Bouwgereedschappen , op den vobrflag van den Generaal Paoli, naar Korfika, gezonden. Op. verfcheidene Prysvragen 'waren geen voldoende antwoorden ingekomen, hoe zeer de meeste derzelvcn rcads meermalen' waren opgegeven. Voorts, wierd de Prsmic van Raynal nogmaals uitgeloofd, voor het volgend-jaar, aan het beste antwoord op het volgend Voorftel: door naauwkeurige Scheikundige Ontleding de beftandd'elen aan 'te wyzen, van onderfcheidene Aardfoorten, met opzigt, tot derzelver opbrengst: als mede ene rangfehikking van derzelver deugdelykheid, en de beste manier op te geven, naar welke ook de 'Landman in ftaat is, ,de zamenftelling of vermenging dezer gronden te onderkennen. _ De Antwoorden moeten-, in het- Fransch gefchreven, 'eh voor 1 No-  i Novemb. 1793. aan . den .aaphoudenden Gcheimfchryver Brousfonet worden ingezonden. D'e" Prys" is ene Gouden Medailjc van 1200 liv. waarde, of de waarde van die in geld. Ene andere Premie'vati 300 liv. die de Heer Bethum Charost aan het Genootfchap verftrekt, is toegezegd aan den genen, die in 1792. by de openb. Zitting van 't Genootfchap zafbewyzen, de grootfte hoeveelheid van Katoenplanten (echter niet beneden de duizend,) in E-ankryk geplant te hebben: moetende tevens proeven van de gewonrte Katoen getoond worden. De gewone Gouden Eerpenning van 't Genootfchap zal worden uitgedeeld aan zodanige Landbouwers, of liefhebbers van Akkerbouw cn Houtteelt, die, in enige jaren, dfi meeste, deels uitla-ndfche, Bomen en Heesters, mits tegen dc Winterkoude, in Frankryk, beltand, geplant zullen hebben. Gclyke beloningen zyn toegezegd aan deze en gene verbeteringen in de Vee- en Schapcnhoedery. Parys. „Dc Vee-Artzcnvfchool, in het Vlek Charenton, by deze Stad, blyft, wat de inwendige inrichting betreft, voor als nog, op den ouden voet, wel verftaande, dat de belagchelyke en dwaze verkwistingen, die onder den Exminister de Ccdonne, van 1782— 1787. tot den hoogften top geftegen waren, en, in weinige jaren, alleen voor het aanleggen van een Kabinet met Preparaten, ene Menagerie, en een nooit tot ftand gekomene Kruid-ttiin, ccn half Millioen liv. hadden gekost, niet verder voortgezet worden. De Nationale Vergadering heeft, by een laatst befluit, betrekkoiyk dit Inftituut, dc jaaiiyke uitgave voor het zelve tot 28,700 liv. bepaald. Welke volgender "Vr'y'ze verdeeld worden Aan 1 Directeur, (den Hr. Chabertf) tot een jaarwedde - ' - - - 12000ÜV. i Adj. Directeur, die tegelyk Hoogl. in de Ontleedkunde is, (Aerlv. Flandrin.~) 5000 . 3 Hooglceraren, ieder 2000 liv. - 6000 —1— 1 Portier - " - - - - 300 . Voor de Ontleedkamer - 2000 —— het Kabinet van Preparaten - - 600 de Smeden - 1200. — Druklonen en foortgelyke onkosten 400 Bouw- en Reparatie kosten - - 1200 28700 Voorheen bedroegen de jaarlykfche uitgaven 60,000 liv. buiten de bykomende kosten. Gratificatiën enz. Dus zullen 'er voortaan 31,300. liv. bezuinigd worden. De Kwekelingen worden nu ook niet langer door het Inftituut onderhouden, maar komen voor rekening van hunne Ouders. Deze verandering ondertusfen heeft het getal dezelven, 't geen veeftyds tusfehen de 120 en' 130 was, tot op 60 verminderd. 'Er bevinden zig thans gene Buitenlanders onder dezelven. nuttige inrigtingen'. Warschouw, u. Maart. Volgens het bevel der generale Politie-Cömmis'lie, in dato 18 February : „mogen, van 1 Mcy af, in gantsch Polen en Li'thauwen , gene doden'meer o'p dc Kerkhoven binnen de Steden , nog in dé Kerken zelve, begraven worden; ook moeten 'er, in dep tusfehentyd van deze bekendmaking tot den voorn. 1 Mcy, nieuwe Kerkhoven buiten de Steden aangelegd worden en ten gebruike gereed zyn. Maandelyksche Pryslyst der in- e.i» uitlandsche effecten. Inlandsche. Holland. 1% prCts. 77a 84. Zeeland. 2'| prCts. 55 a 60. Friesland 2 prCts 65 a 66. Utrecht. 2} prCts4 82 a 84. Generaliteit. sprCt. 87393. Last- en Vcilgeld. o.\prCts, 6% a 70. Z. Doorl.Hoogh. 3 prCts. 95 a 97. Dito nieuwe Negot. 101 a 102 prCt. Dito i\ pr'Cts 81 a 83. O. I. C. Lot. 3 prCtsi Soa 83. Laatfte Neoot. 100a iói prCt. Engelsche. Bank-Acb. 2i7|ai. O.Ind. 2148215. Z. Zee» i<35§. O.Z.Z. Aim. Dito nieuwe 95§. 3 prCts. Gec, 96I a |. Dito gerd. gcflot. Dito 1751. • 4 prCts, Gec. i°5?- 5 prCts. Dito •—Lond. 30 Maart. Fransche. O. I.C. Act. van 0C2500 J-1 2167. Dito van o( 1000 oCl 1270. Disc. Kas 3840. Dito Empr. 200 Mill» ■ 99I prCt. Dito 125 Mill. 105 prCt. Dito 80 Mill. 114 prCt. Dito zonder Bullet prCt. Dito 120 Mill. ^ ■ - Parys 29 Maart. DlV ER-SE BOITENLANDSCHE. ^fm'ef'lka5 prCtS. ÏÖX a 134. Dito 4 prCts. 119 a 120. Dito liquid. Debt. 500,000 Doü,. 9.i'Ia965P1'Qt- Dito by P. Stadnitski i68.a 170. Ditobj.Staphvrst, 164^3 i6s|. Dito dito van 1790. 1301?. {31. liwikèn IVenerbi iprCts. I03|a 105. 4^prCts. ioo§a 101. Dito 4prCts. iooaioo§, Spanje. 5 prCts. .100 prCt. Dito 3 \ prCts. 90 a 91, Frank); Gener.. Gitar. 4..prCts. 983100. Rusland.. 5 prCts..i02 a 103!. Dito 4| prCts. 995 a ioo|. Dito 4 prCts. Zwedeit. 5 prCts. 100 a ioii. Dito 4j prCts. 97 a 98. Dito 4 prCts. 93 a95. Denemarken. Tolt. 4 prCts. 101 a ioi|. Dito.Holft. 4 prCts. 100 a 101. DitoLeen. ch VVisf. B'. 4 prCts. 99|a ioo|. Dito Kroon. 4 pr.Cts. 9ofaioo§. Dito Afiat Comp. ioo^a 101J. .Polen» 5 prCts'. 98aioi|. Saxen. Onverwisf. Stcuer'3 prCts. 34J a 35^ ftv. Dito Ordin. 3 prCts. 35I a 36^ (tv. Dito Kamerft. 3 prCts» 35a36ftv. Dito 2 prCts. 32! a 33 ftv. prys der'' granen. ROGGE. Hét Last, TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruïsfifche . . 102 a 110 Poolfe bonte en witte I55ai7> Koningsberger . . iooaioS Dito rode - . . 1503170 Poraraer, Colb. en Stett. . , Warder, Heugfe en Elb. 1563170 0\r.5t,'uaver,B0£Kw. Koningsberger . . 144 a 160 Vriefche Winter ■ . 70 a 92 Vriefche . . 130 a 158 Zeeuw"che Overm. . ' 82 a 1.4 Bovenlandfche . 144 a.154 Brouwhaver • . ._ 64 i. 75 Voorlandferode. . 1209150 Boekw.Amesf.enGooil.L.20 a 21 Zeelandfche . . ij2a 168 | Dito Brab. en Vlaanjf. L.20 a, aa -' * "C ' ' '■• -." -"» - - OLY,,  oly, traan en baaiden. Koolzaad, Zeeuwsen en Raapoly, d'Aartt /3«|a3T Overm. *tLast oCiS »40 dito Lyn . . . ƒ 34§a34s Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 43j»43l van 5 fch. . . ƒ 6\z 8 WalvischTraan,'tquart. «ennipzaat '« . /6a i\ van ia Stek. . ƒ 78 , Dito rode . . ƒ 5735! WISSEL-C ÖURS. Madrid op Ufo van 1 Londen, zigt fl 36,3,1 2 maand. 8. 94* dito op 2 m. . 0 3-6,35." Bilboa a, 94§ Hamb. zigt . ft. 34r§ Cadbc . . . % 94| dito 2 m. . "ft.-34 Sevilien . . . 4 94§ Altona.zigt ft. 34T| Lisfabon . &. 5°j dito 2 m. . ft. 33» Venetien . . 93 Breslau,6 w. dat. ft. 44J Genua . . « % 86» Wenen, 6 w. dat. ft. 355 Livorno . . . \ 93 Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. . * \ 30 Gent . * pCt. 5 verL dito zigt . . 8.30533° Brusfel . pCt. 5 verL Bourdeaux, 2 m. . \ 30 Zeeland . pCt. 3 verL dito 1 nu . . % 3°l Rotterdam. Ct, % , SPECIE'COUR Sr «aren Goud, per Casfa ƒ 355. * » PCt- &i a l dito, per banco . . . . pCt. Nieuwe Duk. per ftuk / 5, 7 Nieuwe Louis d'or n,a,ip,;5 Oude dito . . f S, 6\ Zonne Piftol, . ƒ11,! Franfche Piftol. . - ƒ 9, 5 Croix de Malta £i3,;3 Pruisfif. dito . . ƒ 9» 5 Carolm. . . ƒ 11, 7j Lunenb. dito , ƒ 9, 5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,6 Spaanfe dito ... ƒ 9. 4 " dito Grof . . j 25, 3 Guinies . . .ƒ11,12 Agio van deBank , TJ pCt. .Souvereine * . .As,12 - Amsterdam, den 2 April 1792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Ket getal der Dooden , gedurende de laastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam 151: en te Haarlem aa, onder'welken laatften 7 beneden de ia Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. ■Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van iS tot 24 Maart 1791. te Hamburg. fHoogfteftand 2S, 4§- den 2often. Barom. < Laagfte . . 28, o. den i8den. l_Gemiddelde der gehele Week 28,2,2 1. Therm. fHoogfte ftand 90. 's Middags van den 19de». Reaumur. i Laagfte 10 onder o. .;'s Avonds van den 2often» L Gemiddelde der gehele Wèekf gr. Heer/chemie wind' Z. W. f 't Nagts ftormagtig met regen. In de afgelopen maand February. Hoogfte Therm. den 2often's Midd. 59I gr. Laagfte dito , den 9den 's Avonds en ioden 's Morg. 24 ff. De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogtend, Middag en Avond, is geweest 42§§ grad. Dus 1 ïf^grad. lager dan de maand Maart 1791. § Daar wy, zedert onlangs, wederom lastia gevallen zyn, met naamloze berigten, beoordelingen &c. voor dit ons Blad, vinden wy ons op nieuw genoodzaakt, tot narigt aan de Afzenders dezer Stukken', onze reeds meermalen gedane bekendmaking te herhalen , „ dat wy gene Stukken in ons Blad plaats kunnen geven, dan waar „ van de ftellers en afzenders ons bekend zyn, en die derzelver „ eigenhandige naamstekening voeren." + In onze laatstvorige No. bladz. k>3- kol. b. is , by yergisfing van den Letterzetter, het beloop der jaarlyke inkomften van Spanje, voor dat der uitgave gefteld: bedragende de eerften niet ƒ 5ï,773>«5ïftv. maar f45.8QQ.i3i-i7 — en de laatfte ƒ 53;773,655-8ï — van ] onze Munt. Te Haarlem, by P L A A T en L O O S J E S. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haablrw< .v, ibaro- thermo- | streek i me- meter. 1 der i luchtsge* ter. NoordiZuid. j wind. | steldheid. I29. 7 44 43 z.w. j 'S Morg. regen, 38.^29. 50 515 w. z. w. [ verd. omtr.heldertf • ( 29.10 ' 43I 43 z, w. j harde wind. ("29. 91 47 I 48§ z. j ~ 29. < 29. 8 59f I 72 z.o. t.z. omtreridhelder. (29. 6| 5o| j 48I z. o. . ("29. 6 52^ r 58 z. t. O. Voorm. betr. tusf. 30. -| 29. 50 51 z. w. beide regen, verdef (,29. 9 46% 46 z. z.w. bew.'sAv.heldetv- f29.10! 48 48 w.z.w. wolken, windrig, 31. < 2.9. 51* 58} z. w. 's Nagts ftorma^t. ( 29.10 48 48 z.t. w. en re2en- ApR. f29. 7 49 49 z. z» w. I 'sMorg. regen, l.<29> 7 53 54 z. w. verd. betrokk.zeer ftap. 6 55 56 - ■ harde wind. * f29. 5 50 50 z. w. s.U-Sf £ 59 wz^w. —beider, ! (.2£. 61 44l 4g z. w. j_ /"29. 8 I 46 I 49* I Z- w. wolken.'s Avond» ï.) 20. Bi I 51 i 58 | - regen,'sNagtsaej ) 29. 7 I 46| I 46| l 2- hard n Voorzaat had agtergelaten. Zints enigen tyd had hy zich verbonden , om de Weduwe des overleden Kiopmgfchen Apothekers te trouwen 5 doch hy Wagttc hier mede tot hy zyne fchulden zon betaald, en haar een middelbaar inko- f*~) In Well's Chemifche Annalen for 1787. vind men een Lyst van de Werken en do voornaamfte Ontdekkingen van Scheele , als mede in het Gentiemans Magazine for April 1789. | men, ingevalle hy voor haar mogt fterven, bezorgd hebben. Naauwlyks had hy zyn oogmerk bereikt, en liet aanbod van een Jaargeld van 300Ponden Steriings ontvangen , indien hy zich in Engeland wilde nederzetten , waar door hy meer ledigen tyds zou krygen, en een genoegzaam inkomen om zyne Chymifche Ontdekkingen te ongeftoorder te agtervolgen, of zyne gezondheid nam af. Zyne ongefteldhcid begon met ene ontfteking inde ogen, waarfchynlyk veroorzaakt door den onvermoeiden yver, met welken hy zyne Proeven in dc Chymie voortzette-, dit eindigde in ene volflagenc verzwakking, die hem ten grave lleepte (t), in het vyf-en-vyftigfte jaar zyns levens. Twee dagen voor zyn dood trouwde hy haar,aan welke hy zo lang verloofd geweest was, en liet haar 't gering ftuivertje na, 't geen hy had kunnen over winnen. „De vereniging van deugd en kennis is ongetwyffeld verdienstlyk •, en het is dus aangenaam 'er te mogen byvoegen , dat de Zeden van Scheele uitftaken: zyn gedragwas zo onopfpraaklyk als zyne Zeden in alle de tydperken zyns levens. „Scheele had nog tyd, nog geneigdheid, om gemene kennisfen te maken; de meeste uren, welke hy kon uitkopen van zyn Winkel- en Beroepsbezigheden, befteedde hy in zyn Laboratorium, of op zyn Boekvertrek ; doch hy was zeer verknogt aan een kleinen kring uitgelezenc Vrienden, en 'er opgefteld om met hun te fpreken over onderwerpen, betrekking hebbende op zyne geliefkoosde' Wetenfchap. Dan was hy de openhartigheid zelve cn zeer gefpraakzaam, nooit in 't minfte agterhoudend om ondcrrigting te geven, of 'er op uit om zyne Ontdekkingen te verbergen. „Eer hy een gevoelen omhelsde was hy zeer voorzigti°", doch,eens een gevoelen aangenomen hebbende,fprak hy ftellig en verdedigde het ftandvastig, fchoon zonder drift. Altoos nogthans ftond hy voor overtuiging bloot, en meer dan eens herriep hy. zyn gevoelen , door bewysof proeve van het tegendeel overreed. „Scheele verftond geen andere Talen dan Latyn, Hoogduitsch en Zweedsch; zo dat hy het voordeel derfde van vroegtydig ktmdfc'nap te krygen aan de ontdekkingendoor Vreemden gedaan , en wagten moest tot dat hy desonderrigt werd langs den tragen cn onzekeren weg der veitalinge. Zelfs was zyne bedrevenheid in dc Zweedfche taal niet groot genoeg, om de Verhandelingen, welke hy aaiï de Zweedfche Akademic der Wetenfchappen zond,"in die taal op te ftellen; hy vervaardigde ze in 't Hoogduitsch, uit welke taal men ze in de Zweedfche overzette. Wanneer wy het aantal cn dc keurigheid der Proeven van Scheele in aanmerking nemen, zouden wy ons veclligt verbeelden , dat zyn Chymifche toeftel zeer volkomen, en zyn Laboratorium zeer uitgeftrekt, was; doch, in tegendeel, was zyn Laboratorium zeer bepaald, en zyn toe- (1) Dit gebeurde op den 21 van May des Ja*rs 1786. P 2  ? xx5 5 toeftel onvolkomen, 't geenwaarTchynlykverdörzaaktwerd door de bekrompenheid zyner omftandigheden. — Indien hy nu zulke gewigtige en naauwkeurige Ontdekkingen deed met een gebrekkigen en bekrompen toeftel, cn zonder enigen byftand: wat zou hy niet gedaan hebben, had hy zich Th ruimer omftandigheden mogen bevinden, en alle aanmoediging genieten om zyn werkvoorttezetten ?" NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDEKE SCHRIFTEN. Zweden. Johannis Floderi Opuscula Oratoria ac Poëtica. Upfal ter Univerliteits Drukkery, 596 bladz. in gr. 8vo. 1791. Schoon dc Griekfche Litteratuur wel voomamelyk in't vak viel van wylen den Hoogl. Floderus, muntte hy egter niet min uit door zyne bedrevenheid in de Latynfche taal. Zyne Redenvoeringen, by onderfcheidene plegtigc gelegenheden, zyn zo vele Mecsterftukken van welfprckenheid. Van de Dichtftukken waren 'er genen, gedurende het leven van dezen achtenswaardigen Geleerden, uitgekomen. De Hr. F. de jonge, heeft ene Verzameling hier van by de overige Redenvocringen gevoegd , en het een cn ander, met die oplettenheid, in 't licht gegeven, welke men kon verwagten van enen Zoon,die, langs dezen weg, ene gepaste hulde aan de Nagedagtcnis van euen geliefden Vader wilde doen. {Stockholms posten &c.) Denemarken. Kantmerherre P. F. Suhms neye Samlenger tilt den Danskt Historie. I. D. 1 en 2de Afd. Koppenhagen , by Poulfen, in 4to. 1791. Dit werk kan als een vervolg befchouwd worden op een vorig, 't geen dezelfde Schryver , by onderfcheidene Stukjes, zedert 1779 tot 1784 heeftin 't Jicht gegeven, en dat met goedkeuring by de Geleerden van Europa ontvangen is. Deze beiden Afdelingen leveren ons op Bedenking over den Staat der Deenfche Kanzelary, zedert den tyd van Frederik I. tot die van Frederik IV. 2.Uittrekzels van ettelykc Papieren over de Historie der Finantie en publieke Huishouding van Denemarken, voor de jaren 1670— 1674. 3. Ordonnantie van Christiaan II. omtrent de Provintie Jutland, in de jaren 1513—1517. 4- Verzameling van Anecdotes nopens de Minnaryen van Christiaan IV. Grootbritannien. The life of Samuel Johnfon, L. L. D. By James Boswell, Esq. 4to. 2 vol. pp. 1100. iL.Jf. boards. Dilly 1791. De Heer Boswell was een der gemecnzaamfte Vrienden van den overledenen Johnfon: deze omftan«lighcid, gepaard met zyne bekende Letterkundige bekwaamheden, ftclde hem, meer dan iemand anders, in ftaat, om de levensbyzonderherien opentlyk gemeen te maken, van dezen zynen •zo zeer beroemden lettervriend. Het werk echter bepaald zig niet enkel tot het leven en den Geleerden arbeid van Dr. Johnfon zelve, maar kan als een algemene befchouwing worden aangemerkt, van den Staat der Letterkunde, en van de voornaamfte Geleerde mannen, die, gedurende een halve Eeuw, in Groot-Britannien bloeyden. Voorts is het geheel op den leest gefchocid van Mafon's MemoirsofGray, fchoon het in bclangrykheid, verfcheidenheid en rykheid van ftoffe, niet weinig boven het zelve uitmunt. Het hadde dus gevoeg icn tytel van Johnfor.iana kunnen voeren : als ene Icv.-ns';cfc' rYvinr vervat-* tendc, die telkens doorweven is, met eigen Aantekeningen, Brieven en Gcfprekkeu van den overledenen. Ene manier van fchryven, die wei aan de ene zydc aanleiding gegeven heeft tothet inlasfchen van kleinigheden, doch aan den anderen kant het voordeel had van meer levendigheid en gefchiktheid, om den lezer met de befchreven perfoon beter bekend te maken. M. Rev. Caji Julii Cssaris, Opera Omnia. 2 vol. 8vo. gr. pap. L. 1. f. i6._ fm. pap. f. 14. Payne. London 1791. Hoe veel eersook de Uitgever van dit klasüke Werk reeds behaald heeft, met zyn fraaye druk van Salustius, overtreft nogthans deze der Werken van Julius Csfar die uitgave nog verre, zo in typografifche fchoonheid, als fraayhcid van papier, en naauwkeurigheid van text. Het eerfte Deel behelst de zeven Boeken de Bello Cah'ico „ met het vervolg van Hirtius , de Nomenclator Geographicus, 1 voomamelyk getrokken uit Ortelius; de Notitta Gallica van Jofeph Scaliger, de Naamlyst der Volkeren, Steden en Rivieren der Gaulen, door Ltarke, de Fragmenten van Casfars Werken, die verloren geraakt zyn, nevens de Verhandeling van Dodwell over den Schryver der Byvoegzels op de Werken van Ca?far. Wyders pronkt dit Deel met een fraaye kop van Csfar, naar ene Medaille uit het Kabinet van Hunter, als mede met ene Kaart der voornaamfte plaatfen, waar van Cajfar gewag maakt, een Kaart van oud Gallie, en een plan van den vermaarden brug, dien hy over den Rhyn dec'd flaan. Het 2de Deel vervat de Bellum civile, Hirtius de Bello Alexandrino Sf Africano , nevens het Boek de Bello Hispanienji incerti ^du&ores , ene Kaart van het oude Spanje, cn een keurig Register der voornaamfte zaken, waar van men by alle de Commentators van Casfar gewag gemaakt vind. De beiden Delen, gedrukt door Richie en Sammels, Typte Jackfonianis, kunnen niet misfen, by dezulken , die over fchone I drukken weten te oordelen, voor een aUerkeurigfte ftaalgehou■ den te worden van de volmaaktheid, waar toe de Drukkonst in Engeland geklommen is. Men heeft by deze uitgave den Text van jfudendorp gevolgd, en wy durven zeggen, dat de Afdrukzels op groot papier een pronkftuk voor de uitgelezenfte Boekeryen kunnen opleveren. (Jppend. to theMonth. Rev.) An Esfay on naval taSlics &c. in 4 parts. by John Clerk r Esq. p. I. 4to. half a Guinea. boards. Cadelli79i. Deze oordeelkundige en belangryke proeve zou te overwaarriig wezen, om 'er een breedvoerig verflag van te geven, doch wy zyn hier toe niet in ftaat, buiten behulp van de veelvuldige platen, waar van het Stuk verzeld gaat. 'Critic, Rev.) Nederlanden. Het Boek Josua , naar V Hebreeuwsch , door Y. van Hamelsveld. Amfterdam, by M. de Bruyn 1792. Vert. 88 blz. en Aanm. 76 blz. in gr. 8vo. De Heer v. H. gaat, op gelyken voet, als by de voorgaande Stukken gemeld is, in zynen nuttigen arbeid voort: en, hoe vele moeylykheden het Boek van Jofua hem ook in de Vertaling moest opleveren, heeft hy dezelve doorgaans vry wel weten te boven te komen. Js hy niet overal even gelukkig geflaagd , in de overbrenging van het Oosterfche tot het Westerfchc taaleigen ; en hebben, zoms, zyne vertaalde Dichtregels wat te  C "7 * Je veel van het onrym, te weinig van het metrisch; de O verlening echter blyi't fteeds overal zo duidelyk als getrouw. De korte Aanmerkingen beginnen met ene Inleiding tot dc Hiltorifchc boeken van het O. V. en byzonder tot het voorhanden zynde, waar in derede word aangewezen , waarom deze Boeken onder den naam van dc Boeken der Profeten by de joden bekend ftaan, als mede ene befchryving van de aloude Profeten voorkomt; voorts de rede waarom dit byzonder boek dien naam draagt ; den Schryver van het zelve, cn de tyd wanneer het gefchreven h, nagefpoord , en dc inhoud van dit Bock, benevens het belang, 't geen wy 'er by hebben, word opgegeven , en alles met ene korte bedenking over 't Hecht van Israël op Kanaan , cn over de ftrenge behandelingen van de oude Inwoners, beöoten. Daar echter dit alles in een bellek van nog gene 9 bladzyden, niet dan zeer beknopt en flegts algemeen kon behandeld worden, wyst de Heer v. H. zeer dikwils op zyne Bybel verdedigd. 't Geen hy ondertusfehen, in deze Inleiding, nopens dc aloude Profeten zegt, komt ons niet overal even klaar en gegrond voor. De Schooien der Profeten duidden genoeg aan, dat Jongelingen tot dat ambt opgeleid en bekwaam gemaakt wierden; en dus moet doorgaans door dien naam een Leeraar-uangeduid worden; terwyl het flegts zomtyds, en aan weinig pcrfonen, gebeurde, dat zy met,opmiddelyke Goddelyke Last en ingeving voorzien waren. Deze waren dan gene buitengewone maar de gewone Leeraars des Volks; en niet, gtlyk de Heer V. H. te onrecht meent , de Priesters , die, wat het Godsdienstige betrof, alleen de offeraars en waarnemers van den Uitwendigen eerdienst waren, voorts alle 7 Jaren de Wet ééns aan het Volk voorlazen, en, wanneer zy in twyffslachtige gevallen gevraagt wierden, dezelve moesten uitleggen. Immer zou het ene dwaze fchikking geweest zyn, Priesters en Levieten, indien ze de gewone Leeraren geweest waren, in byzondere Steden te laten wonen, afgezonderd van alle andere Ingezetenen des Lands. By Cap. II: f. wordt te regt de benaming van heidenfche vrouwe voor die van hoere gefteld. De fchets van Rachab, aldaar gegeven, is niet onbevallig. De Ophelderingen van den doortocht door den Jordaan, en de zonderlinge verovering van Jericho, Lladz. 29 en 30, zyn zeer gepast, en toereikend: het plotfeling omvallen der Stads Muren word aan ene Aardbeving toegefchreven. Immers zouden wy Cap. VI: 20. liever, met Michaëlis, door omvallen, dan door wegzinken of onder zich vallen, vertalen. Daar het laatfte, fchoon door zommige oude taalkundigen goedgekeurd , alleen rust op ene etymolo- gifche Verklaring van het Hebreeuwfehe woord tachtejah. Eigenlyk valt alles tachto nederwaards. Op bladz. 46. word het merkwaardig gezegde van Jofua : Zon Jlaa Jlil te Gibeon, en gy Maan in het dal Ajalon! op ene zeer aannemelyke wyze verklaard en toegelicht. De Heer V. H. befehouwd dit gezegde als in Geestverrukking gefproken, om, langs dien weg, het volk een riem onder het hart te fteken. Deze uitfpraak wierd bevestigd door de uitkomst: voor Zonnen ondergang, van dien zelfden dag, was het Volk verwinnaar. De Dichters namen deze gelegenheid gretig by de hand, om dit zo te bezingen, als of Zon en Maan hadden ftilgeftaan. Wy zullen, om, volgens gewoonte, weder een korte ftaal van de Overzetting by te brengen, dit ons verflag met de Ver¬ taling van Cr.p. X: 12—15:. waar dit gezegds in deszelfs za* menhang voorkomt, befluiren. n Toen, op dien dag (*), op welken Jehova de Amorieten n dus deed vluchten voor de Israèliten, fprak Jofua Jehova M aan , en zeide, ten aanhoren van alle Israèliten: Zon! Jlaar „Jlil te Gibeon 1 en gy, Maan! in het dal Ajalon!; De Zon n vertoefde, de Maan bleef ftaan, tot dat het Volk zich aan „ zyne Vyanden gewroken had. Dit vind men in het Boek ! „ der Gezangen dus befchreven: „ De Zon ftond ftil aan 't midden des hemels Ln fpoedde zieh niet ten ondergang, Eenen geheelen dag. „ Geen dag was ooit voorheen, „ Noch immer naderhand , „ Aan dezen dag gelyk 1 „ Dat Jehova luisterde „ Naar 't bevel van eenen mensch F w Doch Jehova ftrced voor Israël1" ■ Lofreden op Simon Episcopius , uitgefproken door Jan Kbnynenburg, in de Remonftrantfche kerk te Amfterdam, by dc aanvaarding van het Hoogkcraarampt in de Godgeleerdheid en Kerkelyke Gefchiedenis, aan het kweekfchool der Rcinonftranten &c. Uit het Latyn vertaalt, en met enige aantekeningen vermeerderd: Behalven het Voorberigt, iot bladz. in gr. 8vo. Amfterdam, by M. Schalenkump 1791. Van het oorfprongelykc dezer Lofreden , hebben wy, kort na de uitgave, in het vorig jaar, met verdienden lof, in dit ons Blad gewag gemaakt. De daar by opgegeven fchets van den groten Stichter der Remonftrantfche Broederfchap was zckerlyk fraay o hclangryk genoeg, om haar een Nederlandsch kleed waardig tc keuren ; welk ficrlyk kleed wy, volgens het Voorberigt van den Hoogl. aan de welverfnedcn pen van den taalkundigen Rotterdammer Remonftrantfchcn Leeraar P. Weiland, die ook de Redenvoering van des Schryvers Ambtgenoot P. van Hemert, vertaald hadde, te danken hebben. De bygevoegde Aantekeningen , grootdeels verfcheidene merkwaardige byzonderheden, nopens Episcopius en diens vrienden en tegenftanders,bevattende, zetten deze vertaalde Redenvoering des te meer waarde by , voor de liefhebbers der latere Kerkelyke Gefchiedenis. Dezelve verfpreiden niet weinig lichts over den waren aart van het Godsdienstig Genootfchap, by het welk deHr.K. thans den post van Ho'ogleeraar bekleed, en byzonderlyk overhetftulc der Verdraagzaamheid, waar mede zich het zelve zo byuitftelc boven de meeste Kerkgenootfchappen , kentekend : gelyk ook het Voorberigt ene uitvoerige aanmerking des Hooggel. Schryvers bevat, waar in hy reden geeft van het thans opentlyk verdedigen zommiger waarheden, door Leeraren en leden zyner Broederfchap , die door hunne Voorvaders verzwegen waren, en tevens doet zien in welken meer uitgeftrekten en fterkeren zin de tegenwoordige Remonft anten het woord verdraagzaamheid bezigen, dan hunne verdrukte voorouders plegen te doen. Onder de Aantekeningen is van een byzonder en aUergewigtigst belang die, welke op bladz. 31. voorkomt, alwaar in den Text (*) En Wel in den vroegen morgen , gelyk de Hr. v. H. onderfteld , toen beiden Zon e» Maan tegelyk aan den He»el ^igtbaw konden zyn. p 3  Text over de Geloofsbelydenls, in de vorige Eeuw, door Guido d'e Brez opgefteld, gcfproken word; als mede de nog uitvoeriger, op bladz. 50 env. over de Geloofsbelydenls, of Verklaring des Geloofs, der Remonflranten, als voornamentlyk opgefteld door Episcopius ; waar omtrent wy echter, hoe gaarne wy ze hier wilden mededelen, uit hoofde van het bepaald beftck Van dit ons Blad, den Lezer tot de Redenvoering zelve moeten wyzen: twyffelende wy geenzins, of hy zal, nevens ons, deze met alle de overigen, gelyk het gehele Stukje, met genoegen doorbladeren. Het Begraven der Dooden buiten de Kerk en Stads-Poorten aangeprezen, in ene Leerrede, naar Aanleiding van Ps. XXXIV: 2i«. door W. A. Ockerse, Predikant te TVyk by Duurftede, &c. Met de Bylagen, 78 bladz. in gr. 8vo. Te Utrecht, by G. T. van Paddenburg en Zoon-1792. Gedrukt ten behoeve van het Fonds. — Van het onderwerp dezer Leerrede, cn de byzondere aanleiding tot het houden derzeive, als mede op wiens verzoek, en met welken goeden uitflag, zulks gefchiedde, hebben wy reeds, in No. 188. van dit ons Blad berigt gegeven: Het aanleidelyke tot deze Kerkrede, vinden wy ook hier weder, in een kort Voorberigt des Schryvers, medegedeeld. Het Stuk zelve beantwoord ten volle aan onze vervvagting, welke wy van de bekende bekwaamheden en het gcoeffend verftand des Wel Eerw. Hrn. O. hadden opgevat: en het is uit dezen hoofde, zo wel als uit aanmerking van het heilzaam doel dezer Kerkrede, en de bclangrykheid der StofTc, daar in verhandeld, dat wy dit Stukje met allen ernst der oplettende lezing en overweging van alle onze Landgenoten aan- pryzen. Na ene korte Inleiding tot opheldering der wel uitgekozen Textwoorden dienende, ftaat de Leeraar op dc volgende drie Byzonderheden ftil: u Dat dc gewoonte der Kristenen, om hunne Doden in de Kerken te begraven, haren oorfprong, voomamelyk, aan ene bygelovige zwakheid verfchuldigd zy. 2. Dat het aanhoudend gebruik daar van onder ons zeer onnodig — wanvoeplyk, cn hoogst nadelig 'zy. 3. En eindelyk, dat alles ons verpligte, om, elk in zyn kring, zo edelmoedig als eensgezind , aan ene fpocdige verbetering in dit ftuk te arbeiden :— welk een en ander hier zo beknopt, bondig, gemoedelyk en ovcrtuigelyk, en onder zulke allerwegen doorflaande blyken van des leeraars redclykc cn verftandige denkwyze, gezond oordeel,, belezenheid cn wclfprckenheid', wo.rd bewezen en aangedrongen, dat wy geenzins twyffclcn, of elk, voor reden en overtuiging vatbaar, zal, zo hy niet alredc met des Leeraars bewering inftemde, zich ovérrced vinden, onder het lezen van dit zyn mannelyk en fierlyk betoog, om de tot nog aangekleefde vooroordelen, in dezen , op eenmaal afteleggen. Tot een kleine Staal van 's mans innemenden redeneertrant, en kragtigen en vloeyenden ftyl, delen wy hier dc Stichtclyke aanmaning mede, waar mede hy , na het oplosfen van deze én gene zwarigheden en bedenkingen, die 'er tegen het betoogde niisfchicn zouden kunnen ingebragt worden, deze zyne Leerreden eindigd ; terwyl wy ons gaarne verénigen met zyne Bede,, ten flotte van alles dienende. „ Eindelyk, want ik mag U niet langer met beuzelaryen „ bemoeyen, 't is niet nodig, dat men, buiten begraven wor„ dende, allen verward door elkander ligge, dat alle onderfcheid 1 m in rang djar door ophoude ; 'men kan dc graven door be- „ nommering, afdeling in twee of meer vakken, het mêtfele» „ van kelders, en oprichten van zarken, grafnaalden enz. ge„ noeg onderfcheiden (*). En wilt gy, door de béste onder„ fcheiding, na uwen dood gekend zyn, ziet hier mynenraad: „ „ leef deugdzaam! zyt een Kristen."' en de nakomelingfchap „ zal met zegenende tranen uw graf befproeyen. „ Nu dan, M. V. verblyd uwe Overheid, uwe Leeraren, de „ kundigften en besten onder U, verblydt uwe weldenkende „ Landgenoten, ja het gantsch Wysgeerig Menschdom, door „ eene verftandige cn edelmoedige keus in dezen! — leggen wy „ zamen onvervvyld de hand aan de zo nodige verbetering, en „overwinnen wy, wan-gewoonte, vooroordeel, kinderachtig „ bygeloof, en domme dweepzucht, ten heil van Godsdiensten „ Maatfchappy! Zo ik eenigen invloed op U hebbe, ziet „ daar! myn overfchot worde, indien het Gode behagen mogt, „ my uit uw midden weg te nemen, het eerfte daar geplaatst, „ waar het U niet fchaden kan! ik wil my verbinden om, in „ dat geval, uw voorbeeld te zyn!. » Jefus goedkeurend oog befchouwt reeds, dunkt my, onze „ Graflieden!— En de gevoelige Naneef fchryft eens met gouden „ letteren voor derzelver algemeenen ingang: „ „ Bier rusten Burgers , die verlicht —. „ „ Menfehen, die Menfchenvrienden — „ „ Kristenen , die Eerbieders waren van deze waarheid: „ „ God bewaart allj: onze beenderen!" — „ o Vader! hoe zalig is het denkbeeld, in uwen arm terus„ ten, en eens, op den fchoonften morgen, tusfehen bloeiend' » groen, weelig Koorn , en frisfche Lentebloemen , in onver„ derflykheid op tc ryzen, en ons fomber grafhuis met den n fchooncn Hemel te verwisfelen! Bron van leven en van „ zaligheid! bereid ons voor dien Heildag! bcgunftig, volmaak s, het heilzaam ontwerp onzer Overheid! neig alle harten daar „ toe zamen ! verbryzel eens de vooroordelen, en bedaauw dit „ myn gebrekkig werk met uwen mildften zegen!" amen! Voorts gaat de uitgave van dezeLcerrede verzeld zo van deze en gene Aantekeningen, die tot verdere opheldering en ftavingvan' het gezegde in den Text dienen, en zoms ook opmerkclyke byzonderheden bevatten, als van ettelyke lezenswaardige Bylagen, de zo fchendig verwoeste Begraafplaats der Capellens , die by Scheveningen, die te Zuilen, te Thiel, en dê laatst aangelegde aan de Diemerbrug , betreffende. v4iu lo VKUisfftw ~ooh m.) . " rriïmft NIEUW UITGEVONDEN WERKTUIGEN en KONSTSTUKKEN. De Heer Jofeph JfVeidcnhcimer, Horologiemakcr van het Keurvorstelyk Hot te Mentz , heeft een zeer byzonder Zak Hórologie vervaardigd, 't geen op beide zyden Wyzers' heeft. Op de ene zycle wyst het zelve de Uren I * .. . ,».',",.>-.•.. «i.\..ri "l^.'-'i—i. . \\ ëit- f*jj Men zou zelfs gedenktekenen en wapenborden in de Kerk „ kunnen blyven plaatfen. 't Is toch alleen het aandenken , niet het' ,, gezicht, der dooden, dat men bedoelt. Soortgelyke Monumenten „ ontvingert de Mareihalde Saxe te Straatsburg, Voltcire en Rousfeau „ te Parys , Huga Grvtiits.en Vondel ifi ons Vaderland. I  < m 5 en Minntc* '?vens den Da£ dev Maand , welke door . fiét \verktm0 Vbnè voor elke Maand, ook zelfs voor den : 29 February van elk Schrikkeljaar, geregeld worden. — Op'de andere zydc wyst het' zelve vooreerst den ftand tier Zon , in het teken en den graad van de Ecliptica, Vervolgens den ftand der Maan, naar de Ecliptica berekend,"voorts de Maand des jaars, en eindelyk ook de vcrgclyking van den waren en gemiddelden tyd. By dc berekening van het raderwerk, zyn dc door den Heer de la Lande waargenómene cn opgegevene tyden des omloops, en de excentriciteiten der. Aarde .en .der Maan .benevens* dc veranderiykheid van het Aphelium etPcrigaeuin der laatfte, naauwkeurig in' agt genomen. Dit werktuig is meermalen, volgens een Berlynfche Aftronomifche Almanach, beproefd en vergeleken, en toond met ene verwonderenswaardige naauwkeurigheid den gemelden waren ftand van Zon en Maan.' Niettegenftaande alle deze verfchillende aamvy'zingen, is het gehele Horologie, 't welk daarenboven'nog een Repetitiewerk is,-zoer klein-, hebbende flegts 25 lynen lengte, en omtrent 3 lynen dikte, Paryfche maat. Een Schrynwerkers knegt van €hester\ in dienst van den Hr. Gardner, heeft een ongemeen fraay en vernuftig "Kon stftuk uitgedagt en vervaardigd, beftaande in een Automat of menfchelyk beeld van hout, omtrent 5 voeten lang, dat van zelve de Kamer op en neder wandeld, en ondertusfehen een deuntje op de Harp fpeelt. . N ARIGTEN en BYZONDER HEDEN, tot den handel en scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, . betrekkelyk. Londen, den 3 April- Heden wierd, by het Huis der Gemeenten, met ene Meerderheid van 145 Stemmen, „ tot ene tr-apswyze Affchaffing bcfloten van den Afri„kaanféhen Slavenhandel der Britfche Onderdanen." „Volgens de laatfte Nieuwspapieren van Boston, en afzonderlyke Berigten, dezer dagen van daar ontfangen, is de Handel op Indien en China, in de Verenigde Staten reeds zeer fterk toegenomen, en gaat nog fteeds voort 20 te doen. In het begin van January laatstl. zeilden 'er 6 grote Schepen uit de Haven van Boston naar Indien en China, en nóg 3 anderen waren bykans gereed om mede derwaarts te vertrekken. In December'a. p. waren 'er twee Schepen naar Nootka en Kamfchatka gezeild, een derde ftond op het vertrek, en 'er wierden twee re rug vervvagt, welken allen te Boston t'huis behoren. Van Salem waren 'er insgelyks 'drie Schepen naar de Indien vertrokken , één van ,Pfirtsmouth, en één van Salk» naar China." . Over den'Tegen woordi gen Staat van I ■ ■ Frankryk. ■ -: ■ ■■■''■ 1 (Getrokken uit het Historisch Schouwtoneel.) Vólgens- de tegenwoordige verdeling van Frankryk, bevat dat Koningryk, thans, in Negen grote AJdelingen, '83 Départementen, die wederom 544 Diftricten , welke in 4658 Campus verdeeld zyn, inhouden: en die te zamen, met influiting van het Eiland Corjica, 27003 vierkMylen, van .25 in één graad, bevatten. De volgpncje Lyst behelsd ene egte cn naauwkeurige opgave der JBcyolking van dat Ryk, zo als zy in 1791 plaats hadde, onderfcheidende de dus gehetene a£ti.ve leden van den Staat,van de indiruë'len. Onder de eerften behorende werkenden, of enkel weêrbare Manspcrfonen, van 16 tot 60 jaren, en onder de laatften alle de Ingezetenen van den Staat, zonder enige uitzondering. Deze worden in de twee eerfte kolommen aangewezen; terwyl de laatfte enebegroting der Schattingen behelsd, welke de Departementen, tot elk der gemelde grotere Afdelingen behorende-*, thans opbrengen. ... Acliv. of Ihgez. hoofd ' Werk. leden. voorhoofd. Schattingen;. Del. telt 744,917 in'tg. 4,738,691 en bet. 85,089,000- — li. 445,132 2,670,160 27,305,40a- — III. 4^5,447 3,097.23s' '■ 30,604,700- — IV. 389,150 12,344,787 '■ 16,016,700 — V. . 382,133 2,400,425 25,713,200 — VI. — 479,057 —- 2,947,306 ( 24,976,304 — VII. 457,719 ■ '2,927,121 '►—-.* 21,872,400 — VIII. ■ 504,948 3,518,200 36,215,800 — IX. 409,857 — 2,546,1°° — 28,206,500 Zodat Frankryk, binnen deszelfs eige boezem, 4,298,36": werkende leden of Burgers heeft, ofin't geheel 27,190,023 Ingezetenen, hoofd voor hoofd gerekend , welken, in het jaar 1791. aan Schattingen van vaste en losfe Goederen, (Contribution fonciere & mob-ilaire') 300 Mill. Liv. betaalden (*): 't geen , doordien de oude Schattingen ecu Som van 552,147,386 Liv. beliepen, een jaarlyks onderfcheid van 252,147,386 Liv. uitmaakt. PRYS- (*) Dus voor ieder hoofd nog geen 12 Liv. —— een aanmerkelyk verfchil zekerlyk by 't geen in Engeland moet opgebragtworden : alwaar, de inkomften op 15 Mill. Sterl. en de Staat der bevolking op jl Mill. gerekend zynde, door ieder perfoon 40 fchèlLStr. betaald word.  prts der granen. ROGGE. Het Last. TAB.W. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisfifche - . 95aiio Poolfe bonte en witte 1553175 Koningsberger . . 94 a 108 Dito rode . . 1509170 Pommer, Colb. enatett. mm Warder,HeugftenElb.i5oai7o oamt.mvkr.boekw. Koningsberger . . 144 a 160 Vriefche Winter . 70 a 91 Vriefche . 1303156 Zeeuwfche Overm. . 82392 Bovenlandfche . 142*152 Brouwhaver . . 62 a 75 Voorland* rode . 125 a 155 Boekw.Amesf.enGooil. L.23 22 Zeelandfche . . 148 a 104 Dito Brab. en Vlaamf. L.2t a si o i< y , traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsen en Raapoly, d'Aam f i6\n6l Overm.'tLast cC35 339 dito Lyn . . . /33|a34 Slag Lynz. de Ton dito Henmp . . ƒ 43|a43ï van 5 fch. . . J 6\a 8 WalvischTraan,'tquart. Hennipzaat . . / 6375 van 12 Stek. . ƒ78 Dito rode . . ƒ 60 wissel-cours. Madrid op Ufo van 1 Londen, zigt 0 36,3,2 2maand. $ 94J dito op 2 m. . fi 36,35,11 Bilboa % 93t Hamb. zigt . ft. 34f| Cadix . . 94 dito 2 m. . ft. 34ts Sevilien , . . % 94 Altona.zigt ft. 34TI Lisfabon . . $ 5°i dito 2 in. . ft. 34 Veneticn . . $9'! Breslau.6 w. dat. ft. 44 Genua . . % 85? Wenen, 6 w. dat. ft. 35 § Livorno . . . h 9*1 Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. . . % 3° Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . . % 31 Brusfel . pCt. 5 verl. Bourdeaux,2m. . % 3° Zeeland . pCt. 3 verl. dito 1 ni. . . % 30I Rotterdam Ct. \ specie-cour s. Baren Goud, per Casfa ƒ355. . • PCt- 6i a 7 dito, per banco .... pCt. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5,7 Nieuwe Louis d'or 11,2,10,17 Oude dito . . f s, 6\ Zonne Piftol. .ƒ11,3 Franfche Piftol. . .ƒ9.5 Croix de Malta ƒ13,3 Pruisfif. dito . .ƒ9,5 Carolin. . . ƒ 11, 7* Lunenb. dito . .ƒ9.5 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,6 Spaanfe dito . . ƒ9.4 dito Grof . . ƒ 25, 4 Guinies . . .ƒ11,13 Agio van de Bank x\ pCt. Souvercine . • ƒ15.12 Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES. In de Maand Maart 179a. zyn, u—„ Alkmaarl overleden 29 Perfonen, ais: 7 Mannen, 9 Vrouwen, 7 Jongens en 6 Meisjes; hier onder 2 doodgeboornen, 7 beneden 't Jaar, 1 van 1 tot 5 Jaren, 2 van 5 tot 10, 1 van 10 tot 20, 2 van 20 tot 30, 3 van 30 tot 40, a vafl 40 tot 50, 6 van 50 tot 60, en 3 van 60 tot 70 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van ij tot 31 Maart 1791. te Hamburg. fHoogfteftand 28, \. den 29ften. Barom.< Laagfte . . 27,io|. den 27ften. I. Gemiddelde der gehele Week 28,0,2 1. Therm. fHoogfteftand 140. 's Middags van den softea» Reaumur.< Laagfte . . o°. 's Morgens van den 2Sften» ' (_ Gemiddelde der gehele Week 9,6 gr. Heer/chemie wind' Z. W. Amsterdam, den 9 April 1792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden , gedurende de laastverlopem Weck, is geweest: te Amfterdam 140: en te Haarieti 12, onder "welken laatften 7 beneden de 12 Jaren. Hoeveelheid van gevallen en uitgewasemd Water. ! Te Alkmaar. f Gedurende de maand Maart i795- Gevallen 23 Lynen: Uitgewaasfemd 16 Lynen. Dagelyicsche Waarnemingen, buiten Haarlem. Ibaro- i'hermo- j streek j me- meter. der I luchtsge- ter. Noord] Zuid. | wind. | steldheid. (29. 3 48^ 49 w.z.w. 1 Voorm. regenagt. 4./ 29. 3 53 54 ■ | 's Av. harde rege» / 29. 1 48*- 48I ■ | e" harde wind. f29. 2§ 47 50 w. t. z. ! zeer harde wind, .,29.2 43 41 w. | V. buyig met hagel,' [29. il 44 44 vv. N. w. | verd. harde regen.* f29. 6\ 45 f 46 n. w. I zeer harde w.'s M. 6. \ 29. 8^ 483 51 n. n. w. j reg.verd.bew.'s Av. ( 30. o§ 42 f 42* i wolk, wind bedaard. ( 3C 2 45 45 n. w. 7. '. 30. 2§ 52 64 w. n. w. helder. '_3Q. 3 40 38 z- i , f30. 2§ I 48 51 Z. | 8. <30. 2 I 6o\ 73 z. t. o. bewolkt, / 30. o\ I 49I 5° z- °. f30. o 49" 54 z- o- J 9. < 29.11 64! 86 : helder. (.29.11 52 50I ' " , f29.11 (54 I 59 °- 10.; 29.10 j 66 I 87 0. z. o. helder. ) 29.10 I 56§ I 56 o. * 's Avonds en 's Nagts ftormagtig met regen.  i792. No. ipp. a ;l g e m e n e KONST- en LETTER-BQBE. VOOR MEER- EN Ml N" GEOEFFENDEN. Vry dag den 20. April. BERIGTEN. GROOT- BRITANNIEN S"^fe«90NDEN> den 7 April. De Executenrs van lij t il den overleden Heer Jofkua Reynolds, lieten, fn *-< nf laatstl. Woensdag, den 4den, een ongemeen «^£2® aartig Billet van Dankzegging rond brengen, aan de Huizen van allen, die de Lykftaatfie des overledenen hadden bygewoond. Hetzelve beftond ineenRouwkaartje, getekend door Bumet, en in 't koper gebragt door Bartolozzi, verbeeldende een wenende Zanggodin , leunende op een Gedenkzuil, aan welks top een Pallet, Pencelen, met een Maalflok, hangen. Ter zyde ftaat een Genie op een omgekeerde en uitgebluschte Toorts, in ene klimmende houding, als willende het Byfchrift op de Gedenkzuil lezen, 't welk van dezen inhoud is: Succedat, fama vivosque per ora feretur. Onder aan het Plaatje, flond gedrukt: „De Executenrs en Nabeftaanden van den Hr. Jofhua Reynolds zeggen dank voor dc bcwczene agting aan de overledene fchranderheid en deutjd, door uwe tegenwoordigheid by de begrafenis van dien beroemden Schilder en allerbeminnelykite man, op Saturdag 3 Maart 1792." NEDERLANDEN. Amsterdam, den 14 April. Heden is alhier', in "VIU. deel. den Ouderdom van ruim 72 Jaren, overleden, de Hooggel. Heer Abraham Arent van der Meersch, in zyn Feven Hoogleeraar der Remonftranten , Lid van de Hollandfche Maatfchappy der Wetenfchappen, te Haerlem, en van andere Geleerde Genootfchappen. Gelyk de Kristelykc GodsdienhMge vryheid en verdraagzaamheid enen bekwamen en yverigen Voorftander met hem moeten misfen, heboen tevens de Wetenfchappen enen ongemeen kundigen en ervarenen beoeffenaar en voortplanter in hem verloren, waar van 's mans Geleerde Schriften, (fchoon meestal, behalven zyne met zo keurige Aantekeningen verrykte Vertaling van Euzebius , zonder zyn naam, uitgegeven) aanhoudende blyken zullen opleveren. Zy H. Eerw. het Leeraarampt in de Remonurantfehe Gemeente, tc Delft, waarnemende , werd in den jare 1756. by de Broederfchap dier Gezinttc, aan haar Kweekfchool alhier, tot Hoogl. in de Wysbegeerte en voorbereidende Wetenfchappen, en vervolgens, in den jare 1770. na het overlyden van den Hoogl. Krighout, in diens plaats, in dc Godgeleerdheid cn Kerkelyke Gefchiedenisfen aangefteld : nemende tevens een gedeelte van den openbaren' Predikdienst waar. Herhaalde toevallen van Beroerte verzwakten hem van tyd tot tyd dermate, dat hy thans, zedert byna twee jaren, van dezen zynen loflykcn en nuttigen arbeid rustende was. Haarlem, den 16. April. De Wel Eerw. Hoogg. Heer W. L. Brown , D.D. Hoogleer aar in de Zedelyks Wysbegeerte cn Predikant in de Engelfche Gemeente, te 'Utrecht, heeft zig als Schryver bekend gemaakt der Verhandeling, met de Spreuk: Semper aliquid ad communem ufilitatem afferenduni. Cicero, waar aan, gelyk Q in  C 1*2 2 in- mis vorig Mad vermeld- is, bet AwjfiP, nevens een Zilveren Eerpenning, by Tkyleks Godgeleerd Genootfchap, was toegewezen- Eenige AenMerkingen over de Dicht- en. Letterkundige Genootschappen in ons Vaderland. \'Briefswyze medegedeeld aan den Schryver van dit Blad.) Myn Heer.' Dewvl uw Weekblad byzonder gefchikt is, om alles,wathetr kking heeft tot onze Geleerde Maetfchappyen, aen hetpuoliek mede' te deelen, nemen wy de vryheid, onze bedenkingen, over c; Dicht- en Letterkundige Genootfchappên onzes \adciiands, op deze wyze alremeen te maken. PVat zoude toch de reden zyn, dat de Voortbrengzels der 1 i -hlkundige Genootfchappên , over het algemeen , zoo ongunftig eerecenjeerd worden? Is de fegtheïd der Dicht Hukken, oS de partydgheid en onkunde der Recetfenten, hier van de oorzaeki Deze vraeg deden wy aen ons zeiven meermalen, cn zy werd ons ook door anderen gedaen.- By een bedaerd cn naeuwkeuri en het geringe overfchot daer van wordt zeer dikwyls door huisfelyke zaken, waer men zich niet wel buiten kan houden, weggenomen. ^ Het is echter tyd om inteieveren. — Indien 'cr nn Hechts één Dichtftuk gevorderd wierde, zoude hy 'er alle zyne kragten tocacnwenden, om een ftuk, zyner waerdig, te bezorgen; doch vier of foms meerder .... hier ziet hy tegen op, en zy moeten 'cr toch zvn. — Nu, zy komen 'cr ook — maer hoe? meestal eenige vlottende gedachten, die ongefchaefd ter neder gefteld, en zoo weggezonden worden. Men kan 'er wel niet van zeggen dat het ftraetliedcren zyn; maer het zyn geene ftukken die verdienen ; in de werken van een Genootfchap , voor de : sak* melingi'ehap bewaerd te blyven. Dat de Letterkundige Prysverhandelingen en Prysverzen in dit lot deelen, zal niemand ontkennen, die zedert eenige jare« den loop der gebeurdtenisfen heeft gadegeflagen. Schoon Nederland op uitftekende vernuften, in het vak der Dichtkunde, kan roemen, is het getal van hen, die waeriyk bekwacm zyn, om fchoone en de woede des tyds verdurende ftukken te leveren, niet zeer groot: en velen, die nu reeds metonderfchciden lauwerkroonen pronken, zouden, indien 'er jaerlyks flegts ec>< | prys ware opgehangen geweest, thans nog geen enkel telgje uit 1 Febus hof geplukt hebben. Daer de roem van het overwinnen | is verloren geraekt, poogt men dit door goud te vergoeden : men belooft dubbele Medailles, om maer iets goeds te bekomen— en met dat al Wacht men 'er vruchtloos op. Is het dan niet te bejammeren, dat men niet eindlyk de hand aen 'twerk fiaet, om het geheel verval voor te komen, cn de fchoone : Poezy, die nu reeds tot eene verbazende lacgte gezonken is „ | wederom, uit dien ftaet van verachting, tot haren vorigen luister te verheffen 1 Welaen 1 Beftuurders der Genootfchappên, het is uwe zaek, om, door één ftouten ftap, der Dkhtkunste hare waerde wc dertegeven 1 Vereenigt u met clkandcrcn, en — welk een heerlyk verfchiet opent zich dan niet! Dan zult gy uit uwe verzamelingen — uit alles wat u toegezonden word, de fchoonfte Dichtftukken kunnen uitkiezen, cn men zal die met fmaek lezen ! Dan zult gy jaerlyks eenen lauwer kunnen aenbieden, cn de uitmuntendfte verftanden zullen 'er om ftryd naer dingen, j en het zich eene eere rekenen door u bekroond te worden! Dit plan zoude verkieslyk wezen, al ware 'er ook geen ander voordeel op, dan dat men daer door den Dichtercn de gelegenheid ontnam, om naer zoovele Eerpryzen tc gelyk te dingen : velen wagen in een jaer by alle de Genootfchappên eenen kans, en maken dus niet alleen flcgte Prysverzen, maer 'er fchiet hun volftrekt geen tyd overig, om aen het opftcllen van goede Mengeldichten voor hunne inleverbeurten te denken. Het is waer, 'er zyn tegen deze vereeniging wel eenige bedenkingen intebrengen ; doch dezelven verliezen al hare kragt, zoo men 'er flegts een oogenblik op nadenkt. De hoofdzaek der Genootfchappên is, der Poézy luister by te zetten, cn alles, wat met dit oogmerk niet ftrookt, móet ter zyden geworpen worden. Wat Zegt toch het bezwaer, dat de Kas-, de Bibliotheek , het Pan, enz. van het een Genootfchap beter voorzien is, dan die van het andere, en men dus genoodzackt zoude j worden', een eigen voordeel zoo maer gewillig afteftaen ? Moet dit eene reden geven waerom de Poczy verwaerloosd word? Kan men dc toelagen der Leden wel beter gebruiken, dan juist tot dat oogmerk waertoe die gegeven zyn, namelyk.de hoogst mogelyke volmaking der kunst? Eene tweede bedenking, welke de vereeniging der Genootfchappen tot hier toe heeft tegen gehouden , is deze : Dat men 'er by velen niet gemakkelyk toe befiuiten kan, om een nualleenheerfchend gezag, in een byzonder Genootfchap, met anderen te willen deelen. Doch wy moeten al wederom vragen . is dit van zoo veel waerde, dat 'er de Kunst zoo acnmerklyk by moet lyden, en behoorde men dezulken , die laeg en heerschzuo-tig genoeg waren om dit gevoelen door te dryven, niet, ■ als°vyanden der Dichtkunst, uit den kring der Maatfchappyên , Q 2 tè  C 124 ) tc verbannen ? Maer is deze zwarigheid indedaed wel zo groet als men zich verbeeld? Men zoude, in elk Departement, het zelfde gezag, dat men heeft, kunnen behouden, zonder ccn Hoofddepartcment te verkiezen. Men zoude, elk op zyn beurt eene Prysftof kunnen opgeven , «11 hoe veel gemakkelyker cn uuttiger konden dan dc weeklykfch'e Vergaderingen niet doorgebragt worden: terwyl het eene Departement zich, voor een jaer, bezig hield met het uitkiezen, fchikken, en in orde brengen des Bundels, en het andere met het opgeven en beoordeelen eener Prysftoffe, konden de overigen den tyd hunnerbycenkomfte doorbrengen, met het befchaven en verbeteren van ingekomen Mengeldichten; op deze wyze zouden die .Vergaderingen nuttig voor jonge Dichters kunnen gemaekt worden, en, indien het dan toch zoo wezen moest, konde men , zoo wel als nu, in elk Departement jaerlyks, eene algemeene Vergadering houden, en alle de verrichtingen met eenen vriendelyken maeltyd beüuiten. Wy hebben geen lust om hier een plan van wetten voor zulk eene vereenige Maatfchappy optegeven ; dit blyve de wysheid der Beftuurderen aenbevolcn; echter meencn wy , duidlyk genoeg te hebben aengetoond , dat zulk eene vereeniging, voor dc eer der Nederlandfcbe Dichtkunst, hartlyk te wenfehen is. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, ak a r> e m is ch e en andeie schriften. Nederlanden. D. V. van der Keessei. Jcti & Jur. Civ. in Academ. Lugduno Batav. Prof. Ordin. Oratio de Advocato Chrifiiano &.c. 31 pp. 4to. Lugd. Batav. apud S. en J. Luchtmails 1792. Het is de gewoonte, dat op 's Lands Hogefchool te Leyden, op den 8 Febr. den Verjaardag derzelver, de Rector Magnificus zyne waardigheid ; met ene Latynfche Redenvoering ,plcgtig nederltgt. Dc Voorouders fchynen door deze inftelling enige gelegenheid te hebben willen geven, tot de beocffening der welsprekendheid , tot welke anders die gelegenheid, byzonder in de Latynfche taal, fchaars is. Ondertusfehen word ook zelfs van die fchaarfche gelegenheid weinig gebruik gemaakt. Weinig word men gewaar, dat dc redenaars zich der welfprckendhcid bcvlytigen. Het zyn geen Redenvoeringen, maar meestal Verhandelingen , die men hoort, uitgezonderd alleen, wanneer zodanige Hoogleeraars, aan welken de byzondere tak van welsprekendheid of Letterkunde is opgedragen, wanneer certyds Valkenaars , en nog hedendaags Ruhnkeniusfèn, Schultens, Luzacs. .en enige weinige anderen, den Catheder beklimmen. Ingevolge van dit gebruik, heeft de Hooglecraar in 't Rojneinsch Burgerrecht Dion. Godef. van der Keessel, op den 8. Febr. dezes jaars, het Rectoraat voor dc derdemaal nedergekgd, met de voorhanden zynde Oratio , de Advocato Chrifiiano , of Redenvoering over een Christen- Advocaat; welke, fchoon juist geen proefftuk van welfprckenheid opleverende, nogthans de pligten van een braaf en eerlyk Advocaat, welmenend en met naauwgezetheid, voordraagt. Wy zeggen van een braaf en eerlyk Advocaat. Want hoe zeer het oprchrift is: De Advoeato Christiano, zo blykt egter, by de lezing, dat 'er geen pligten worden aangeprezen, welken een eerlyk Advocaat, hy ware dan Christen, Jood of Mahom;t»an , zou kimnen ontbeeren ; dat dc voorgedragen pligten geenzins een eerlyk ChristenAdvocaat , van een iegclyk ander eerlyk Advocaat onderfcheiden; dat dus, behoudens de gehele Oratie, voor dezelve even gemakkelyk het opfehrift: De Advocato viro honesto, probo , bono,jujlo, pf diergelyke; dat is: Over den eerlyken Advocaat, had kunnen geplaatst worden, mits men hier en daar voor het woord Chriftianus flegts dat van probits, honestus of jt stus in de plaats ftelde: gelyk ook de Hoogleeraar dikwyls is genoodzaakt geweest, de woorden vir bonus, jujltts &c. met die van Chriftianus zaam te paren. _ Deze aanmerking, die onze rondborstigheid doet maken , kan niemand ligt verwonderen, die overweegt, dat, hoe voortreffelyk ook de Christelykc Zedekunde in 't algemeen is, nogthans de komst van Christus in de wacreld niets gemeens had met de byzondere ftanden, ambten, posten, enz. van dit beflommerd leven ; zyn Koningryk was niet van deze waereld ; zyne Zedekunde, dc voortrcffelykfte, die ooit by een enig Volk geleerd is, was geHe nieuwe leer, volgens het eigen getuigenis van den Zaligmaker; maar ene verklaring en bevestiging, zo van de gegevene Goddelyke Wetten, als' de eeuwige, onveranderlyke Zedekunde, en van die Wetten, welke de Apostel Paulus verzekert, dat in onzer aller harten zyn ingefchreven. Waarom het dan ook een algemeen aangenomen gevoelen van de voornaamfte , zo wel God- als Rechtsgeleerden is : Dat de Christetyke Zedekunde van de Natuurlyke Zedekunde (Ethica) niet verfchil t in byzondere voorfchriften, maar in beweegredenen eni aandrang, als ftellende.tot beloning de eeuwige gelukzaligheid. Men treft dan ook, indedaad, geen een enige les of voorfchrift in het geheel N.V. aan, welke reglftreeks enen byzonderen pligt voor een Advocaat zou behelzen; ja men vind 'er geen ene les of voorfchrift, uit welk, by gevolgtrekking, een byzondere pligt voor een Advocaat zou kunnen afgeleid worden, welke niet even zeer uit de Natuurlyke Zedekunde kan worden betoogd, van een iegclyk eerlyk Advocaat onaffcheidelyk te zyn: en dus zou men, in de gehele Oratie over den Christen Advocaat, te vergeefsch een zodanigen pligt zoeken, welke niet byeeniegelyk volk, van welken Godsdienst ook, alwaar de post van Advocaat mogt ftand grypen, van een eerlyk Advocaat onaffcheidelyk is. Een Jood, een Mahometaan (niemand, vertrouw ik, zal ontkennen, dat onder dezelve ook eerlyke lieden zyn,) kan even zeer alle de pligten aan een Advocaat aanpryzen, welke de Hoogl. aan den Christen-Advocaat toekent. Immers het geen dc Hoogl. p. 15. klaagt, dat velen Advocaten van het rechtvaardige (ab eo quod jujlum est) zouden afwyken , zeggende quotusquisque en'.m &c. dit zal toch, indien wy onbevooroordeeld willen handelen , niet meer het gebrek van een Onchristen-, dan van eert Christen-Advocaat zyn; en het geen men op die pag. 15. op het einde, en pag. 16. leest: Sed quid ad haec Advocatus Chriftianus &c is, niet tegenftaande de tegenftelling van den Hoogleeraar, geenzins meer de pligt van een Christen dan van een iegelyk Advocaat, die dc wetten der Natuur, van welken de Apostel fpreekt, kent, cn die een toekomend leven, benevens beloningen en ftraffen in dezelve,vastfttlt: en welke pligt vele Christen-Advocaten betragten , vele overtreden, gelyk ook by andere Volkeren, die met het ligt van 't Evangelie nietbeftraalt zyn, of ook by de Joden , velen die zelfde pligten zullen vol-  C 125 ) volbrengen-, velen overtreden. 'Of is het ene'uitgemaakte zaak, dat dc Christen volkeren, over het algemeen, zo veel eerl>kcr zyn, dan anderen? En, zo dit al zo ware, dan doet zulks nog niets tot de pligten van Mensen, Vader, Burger, Advocaat enz. dewyl dan nog alle die Volkeren, tot die pligten niet minder, dan de Christen, door dc Natuurwet, gehouden zyn. Uk dit een cn ander volgt dan, dat, hoe zeer het opfehrift: De Advocato Chriftiano, iets vlcycnds heeft, het egtcr moeilyk valt, aan dien byzonderen tytel te voldoen; even als het moeilyk zou zyn, aan die genen, die De Notario Chrijiiano; De Mercator e Chrijiiano; De Medico Chrijiiano; De Chirurgo Chrijiiano ; De Scriba Chrijiiano ; De Rustico Chrijiiano &c. — zou willen verhandelen, om byzondere pligten voor alle die ftanden aan te tonen, welke niet uit alle grondbeginzelcn van ecrlvkheid en deugd zouden voortvloeyen. En dit is tocpasfelyk op alle ftanden van liet leven, op die van Winkelier, Fabriekant, Ambachtsman , Bakker , Slager, Visfcher, enz. ( welke ftanden, de Hoogleeraar zelve met den Apostel, Eph.VI: 5—8. en Col. 111: 22. bekent, dat alle eerlyk zyn, en aan eön.Cliristen niet onbetamelyk, p. 11.) die allen, 't zy Christen of Onehristen, aan dezelfde pligten, zo algemene, als die welken aan hunne levenftand byzonder eigen zyn, zyn verbonden. Het befluit is dan, dat iemand de pligten van een iegclyk braaf en eerlyk Advocaat verhandelende, die ten onregte tot een Chr'Jlen Advocaat bctrekkelyk maakt; dat men ook hier mede de Christclyke Zedenleer geenzins als 't ware verheft, die ook'in de daad zo uitmuntend is, dat zy diergelyke zwakke fteun en behulp niet behoeft. Wy vertrouwen dan ook van de cordaatheid en waarheidsliefde van den Hoogleeraar, dat hy onze befchddene Aanmerkingen , uit liefde voor waarheid , en zucht tot bevordering der Wetenfchappen, en behoudens alle achting voor zyne verdiensten gemaakt, zal ten beste houden. Over enige byzondere pligten, door den Hoogleeraar verhandeld , zullen wy hier na enige weinige en korte Aanmerkingen mededelen. SCHILDERYEN en BEELDHOUSTUKKEN. Lyst der Pragtige Verzameling van Schilderyen , in het Nieuw Koninglyk Paleis, te Madrid. {Getrokken uit Townsend's Reize door Spanje.) In 's Konings Voorkamer zyn: van Bafan — een Adam, een Noach, een Orpheus, met nog zes anderen. Paul Veronefe een flapende Adonis. Rubens Vier van Hercules, en een van Philips III. Tintor et Judith en Holofernes; de marteldood van St. Urfula. Titian — Sifyphus, Prometheus, dri« van Venus, Adam eu Eva. Velasqüez Philips III. Philips IV. derzelver Gemalinnen, en Olivares, alle te paard. Ik twyfFel, of vyf zodanige paarden, zo volkomen en zo fchynbaar bezield, wel ooit by elkander gezien zyn. Dat van Philips IV. verheft zich van het doek, en gelykt zo uitnemend na een levend paard, dat ik my overtuigdhoude, indien het flegts in een behooiiyk licht geplaatst wierdc, ook zelfs een naauwkeurig oog daar door bcdiogen zoude worden. In 's Konings Spreekvertrek, waar in hy met de buitetilandfchc Ministers, terftond na geëindigde maaltyd,zich begeeft, zyn de volgende Stukken: van Titian Charles V. te paard, Philips IL, Europa, A- donis. Van Z'yk •— Don Fernando. Velasij'usz Donna Maria van Oostenryk. In 's Konings Kleedkamer: van Guido —— de hemelvaart van Maria. Luca jjorr'ano Ifaak, de vlugt naar Egyptcn Mengs' • de g bootte van Christus. iiurillo Maria boodfehap, de Maagd en Jofeph, een heilige familie, Jefus en Johannes als kinderen. 'Ribera, Espanoleto de Maagd en Maria Magdalena, Johannes den dooper. Velasqüez Argos, Vulcanus aan het fmeden , met de C;. ciopen en meer andere. F.cnigc Snikken van Tenicrs en Titian. In het geheim Kabinet des Konings zyn meer dan twintig Schildcryen van Teniers en één van Wouwerman. In de Voorkamer van deszelfs Slaapvertrek, zyn tweeheilige familien, de een door jerdano, de ander door Mengs. In het Slaapvertrek zyn zes van Mengs, waar onder het lyden in den Hof van Gethfémané, de afneming van het kruis, eh Christus verfchynende na zyne Gpftanding aan Maria. Behalven dit zyn de Panelen der Zoldering in de Gehoorzaal ten fraayften befchilderd, door Tipolo,. Gtacuinto, Velasquez , Maella en Mengs'. Ook pronkt de dagclykfche Zaal met de Vergoding; van Hercules, en des konings Eet-kamer met de Vergoding van Trajanus Beiden Stukken van Mengs, die zig zeiven hier in als overtroffen heeft. Ongedwongenheid cn netheid munten in alles uit. En het valt den Kunstkenner niet gemakkelyk te bcfiisfen, wat in deze twee verrukkelyke onderwerpen het meest te bewonderen is, de tekening, lichten en fchaduwen, het koloriet, de vinding, of de compofitie van den Korastenaar: aangezien dit alles een gelyken lof fchynt te verdienen. Hem ontbreekt, egter, naai-myne gedagten, die uitdrukking, waar in zyne begunstigde Raphaël zo zeer uitmuntte. Q % la  < I2Ö 5 ïh het eèrfte Vertrek der Infante zyn verfcheiden Stukken van Tordano en Lanfranc, twee kinderen door *fo,Deu°d en Ondeugd, door /W Veroneje, een Portrait door van Dyk, en twee fraaye Osfendriften van Velasqüez. In dc tweede Voorkamer zyn: van «Wo Maraiti twee Vrouwenbeelden met bloemen. Jordano ■ Jacob cn Efau, Bathfeba. Lanfranc twee Stukken. Titian ■ een St. Margaretha. In dc Eetkamer van de Infanta zyn negentien Schilderyen van jfordano. Jn haare groote Zaal: van Jordattö vier Stukken, alle ontleend uit de Gefchiedenis van Salomon. Rubens een Priester, een Dans, ,en nog een ander ftuk. Titian Karei V. en Philips H. Ve 'asquez vier Schilderyen van onderfcheidene verdiensten. In het Slaapvertrek: Petrus in de gevangenis door Guercino, St. Anthony van Padua het kind Jefus aanbiddende, door Carlo Maratti, en de Gevangenneming des Zaligmakers, door van Dyk. In de Vertrekken van den Prins en de Princes zyn zeven Stukken door Jfordano, als mede het kind Jefus, fprekende met de Schriftgeleerden in den tempel, door Paul Veronefe i voorts de fchaking van Ganimcdes, Marfias en Apollo , de Centaurus, en het kleed van de Vrouw van Perithous, Saturnus, Apollo, Narcisfus, en de heilige Kinderen, alle zeven door Rubens. In derzelver Kabinet ziet men: van 'Albert Durer zyn eigen Portrait, en de dood van Maria. Raron de aanbidding der drie Koningen, de geboor- t3 des Zaligmakers, en het lyden in den hof van Gethf.mané. Co-regio Christus door zyne moeder aangekleed wordende , en Christus biddende in den hof. Leonardo de Vinei . de heilige Kinderen, fpeelende met een lam, en nog een andere Schildery. Paul Veronefe Mozes opneming door dc dochter van Pharao. Pausfin een Landfchap. Raphael een heilige Familie; de maagd Maria met "haar Zoon. Rubms—twee Landfchappen, vier Hoofden, en zes kjeine Schilderyen. Titian kinderen fpelende rondom een ftandbceld van Venus', een bachanaal met ene llapende Vrouw. Deze beide Stukken hebben ene verwonderenswaardtgefchoonheid. Rubens copieerde dezelve, of liever, indien ik my aldus mag uitdrukken, hy vertaalde ze in enen Vlaamfchcn ftyl, waar in wel de eigentlyke gedagten zyn gebleven, doch,het ongedwongene en fierlyke daar van zyn verloren gegaan. Niets voorzeker kan deze originele Stukken cvenaaren, en het oog word nimmer moede van dezelve te aanfehouwen. In 's Pfineen Kleedkamer zyn de volgende: als van Andrea Sacchi —- de geboorte van Maria. Audrea Vacaro • vyf Schilderyen van St. Cajatanus. Jordano • de ontfangenis en de dood van Maria Espanoleto of Jofeph Ribera , ook zomtyds el Spagno- jeto genaamd —- Magdalena, een St. Benito, een St Jeronimo, en een St. Bartholomeus. Mengs —— de geboorte van Christus. Murillo ■ de heilige Familie. Rubens • een Moedermaagd met het kind. Titian een Ecce homo, en een Stabat mater dolo- rofa. Van Dyk —• een Magdalena-, twee van St. Rafalïa. Velasqüez een Landfchap met twee kluizenaars. In deszelfs Eetkamer zyn: van Breughel eenige goede Schilderyen- Espanoleto een Tovenaar. Coypel Sufanna door de oudfte aangeklaagd. Paul Veronefe — een Sufanna. Rubens Achilles door Ulysfes ontdekt. Tintoret —- Judith en Holofernes. pjtian zeven onderfcheiden Stukken. Van Dyk eene Vrouw. Velasqüez de marquis van Pescara. JVouwerrttan —— eenige Landrchappen. In het apartement van den Infant don Gabriel zyn zeven Stukken van Jordano, drie van Espanoleto, en een Karei V. door Titian. In het apartement van don Antonio zyn drie van Jordano. ' ln het apartement van den Infant don Louis, zyn: van Quido Jefus dragende het kruis. Paul Veronefe Eleazar en Rachel. Rubens ■ St. Joris en de draak, de Centauren, Progne gevende aan Tereus zyn zoon Itis te eeten, Diana, Archimedes, Merctirius, Hercules en de Hydra, Apollo en Pan, de fchaking van Proferpina, wyders de twee voorgemelde copyen van Titian, verbeeldende de Bachanalen, en de kinderen fpelende om het ftandbeeld van Venus. Waren de originele Slukken verloren gegaan, dan zouden deze zeer bewonderd worden» G Van  < !*7 > v&n D\k dc Infant don Fcrnando, met nog enige anderen. . Dit bovcnflaande kan dienen, om enigzins een zwak denkbeeld te geven van deze onwaardeerbare verzameling. Wanneer men"dezelve met oplettendheid beziet, zal men ze :r natuuriyK onderviftden, dat, voor zo verre de nabootziiv der natuur betreft, de Spaanfchc Schilders met minder" zvn dan de eerfte Italiaanfche .cnViaamfchc-meesters; waar te ten, ten aanzien van het licht. en bruin, cn wat men bet luch:-verregezicht Qaerealperfpe&ive') noemt,. 'r welk a'feenlyk ene verandering daar van is, de Spanjaard Velasqüez alle andere Schilders verre overtreft. Naast aan het Palcis is een huis, cafa de reveque genaamd , waarin de volgende Schildcrycn bewaard worden : Door Gmdo Hippomanes en Atalanta. Door 'sJnnibal Carrachi een Venus met Adonis en Cupido. Door Paul Veronefe het zelfde Onderwerp, noch kleiner. Door Titian vyf Schilderyen, en in ieder van dezelve een naakte Venus. Door Rubens de Sabynfche Vrouwen roof, een badende Diana, een Bacchanaal, Perfeus, Andromcda, Juno, Pallas cn Venus, alle drie levensgrootte. 'NARIGTEN en BYZONDER HEDEN, tot den handel en scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, eetrekkelyk. Jaarlyksche Inkomsten en Uitgaven van Denemarken. Inkomften. Land-belasting - ƒ88,00000 Zondfche Tollen - 11,00000 Hoofdgeld en andere Belastingen - 33,00000 Buitengewone Belastingen - - 22,00000 f 15,400000 Uitgaven. Burgeriyke Lyst - ƒ 44,00000 Landmagt - - 44,00000 Zeemagt - 22,00000 Schulden - 22,00000 Jaargelden - - 17,60000 jaargeld der oude Koningin 1,76000 Inkomen van Pr. Fredrik 88000 . ƒ 15,224000 Batelyk overfchot ■ 176000 DeRyksfchuld bedroeg, in den jare 178-4. byfcans40Mill. waarvan, in Vredestyd, ruim 2 Mill. worden afgelost. Deze Afbetaling gefchied egter, zedert enige jaren, aan dc onderdanen, in Banknoten: waar door, hoe zeer deze handelwyze de Natie het betalen der Intrest van 4pCt, in geld uithaald, de omloop van Papieren geld te zeer aangroeid. Dc Banknoten worden, to Hamburg, niet verwisfeld, dan met een Disconto van 16 of 20 ten honderd. 'Er is llcgts weinig Geldfpecie in 't land. Het Geld, van de Zondfche Tollen komende, word meest gebruikt tot het betalen der buitenlandfchc Schulden. De Zilvermynciv. ;e Koningsberg, brengen 's jaars niet meer op, dan tusfehen de 5 en. 6 maal honderd duizend Guldens. prys der granen. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pi-uïsfifche . . 95 a na Poolfe bonte en witte 155317; Koningsberger . . 94 a 108 Dito rode . . 150 a 170 Pommer, Colb. en Stett. . Warder, Heugfe en Elb. 1503170 garst,haver,boekw. Koningsberger . . 144 a 160 Vriefche Winter . 70 a 92 Vriefche . . 130 a 156 Zeeuwfche Overm. . 82 a 92 Bovenlandfche . 1423152 Brouwhaver . 62375 Vooilandferode . 1253155 Boekw.Amesf.enGooil.L.21 a ■ Zeelandfche . . 1483164 Dito Brab. en VlaamX. L.21.A 25^ oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsen en T Raapoly, d'Aam f 36 'agfjt; Overm.'tLast c<34as8 dito Lyn . . . ƒ 33I-134" Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 4338.45! van 5 fch. . . ƒ 6|a 8 Walvisch Traan,'tquart. Hennipzaat . . / 6 a i\ van 12 Stek. . ƒ 77a-8 Dito rode. . .. ƒ 60 wisselcour!,- Madrid op Ufo van | Londen , zigt fj 3^,3,2 2maand. ^ 04| dito op 2 m. . JJ 36,35,1-1- Eilboa .... . \ 93I Hamb. zigt . ft. 34J Cadix . . . % 94 flit0 2 m- • ft- 34r! Sevilien % 94r Altona,zigt ft. 34f Lisrabon . . % sof dito 2111. . ft. 34 Venetien . . $ 91 Breslau,6 w. dat. ft. 44 Genua . . *£ 85 Wenen, 6 w. dat.ft. 35§- Livorno . . . % 92 Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. . . ^3i|a| Gent . . pCt. 5 verL dito zigt . . % 3J Brusfcl . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . ^314-332 Zeeland . pCt. 3 verl. dito 1 nu . . %-3if Rotterdam Ct. \ wis-  t 128 5 SPECIE-CftURS: Baren Goud, per Casfa ƒ355. .' . pCt. 6| a ?| dito, per banco .... pCt. Nieuwe Duic. per ftuk ƒ5,7 Nieuwe Louis d'or 11,2,10,17 Oude dito . . ƒ 5, 6| Zonne Piftol. . ƒ11,3 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 5 Croix de Malta ƒ13,3 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 5 Carolin. . . ƒ 11, 7J Lunenb. dito . . ƒ 9, 5 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25, 7 Spaanfe dito . . ƒ 9» 4 dito Grof . . ƒ 25, 3 Guinies . . . ƒ11,13 Agio van de Bank i| a | pCt. Souvereine . . ƒ15,12 Amsterdam, den 16 April 1792, GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden , gedurende de laastverlopene Week, is-geweest: te Amfterdam 102: en te Haarlem 9, onder welken laatften 6 beneden de 12 Jaren. Gedurende de maand Maart zyn in 's Hage, en de Jusrisdictie van dien, overleden,' 40 Peifonen van 't Mannelyk, en 56 van 't Vrouwelyk geflagt: zamen 96, waar onder 20 beneden 't Jaar, 9 van 1 tot 5 Jaren, 1 van 5 tot 10, 1 van 10 tot 15 , 1 van 15 tot 20, 1 van 20 tot 25 , 3 van 25 tot 30, 3 van 30 tot 35, 1 van 35 tot 40, 3 van 40 tot 45, 2 van 45 tot 50, 6 van 50 tot 55, 2 van 55 tot 60, 4 van 60 tot 65, 5 van 65 tot 70, 9 van 70 tot 75 , 10 van 75 tot 80, 6 van 80 tot 85, 6 van 85 tot 90, en 2 van 90 tot 95 Jaren. 1 De Pest heeft in Egypten zo verfchrikkelyk gewoed, dat alleen in drie dagen tyds, byna een half Milüoen menfehen daar door weggeflecpt zyn. Ettelyke duizenden Huizen waren geheel ledig geftorven, en, op order der Regering, gefloten geworden. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel -uit de Weerkundige Waarnemingen, te Petersburg gedaan, in dc maand February 1792. De grootfte hoogte der Barom. 28. 83. den 5. om 5 ur.'s Avonds. Delaagfte '27. 78. den 12. om 12 ur. 's Midd. en den 24. om 8 uren Voormiddag. Gevolglyk het onderfcheid 1. 05 , en het gemiddelde 28.203. De gemiddelde hoogte 28. 292 , dat is 2 8Tg§^ Franfche Duimen. De grootfte koude 1890, naar Reaumur 2o| gr. den 23. en 17. om 7 uren 's Morg. De gemiddelde koude des Morgens en 's Avonds 1720. 4, naar Reaumur 12 grad. De Therm. viel i* dagen onder ï.80, en 8 dagen tusfehen 170 en 180, 6dag«n tusfehen 160 en 170, en 3 dagen tusfehen 150 en 160 grad. De geringfte koude 150°, naar Reaumur op 't Vriespunt o gr. den 13. om 8 uren 's Avonds. De gemiddelde koude om 2 uren 150°, 6, naar Reaumur Z\ grad. De Thermom. rees 9 dagen boven 160 , 11 dagen tusfehen 170 en 160 , 6 dagen tusfehen 180 en 170, en 3 dagen tusfehen 190 en 180 grad. 9 Dagen Stilte, den 6, 7, 8, 10, 15, 16, 20,23, 27. 12 dagen Zagte wind, den 1, 2, 5, 9, 13, 17, ig, IOj 2Ij 22 , 28, 29, Windrig 6 dagen, den 25 uit N. den 26 uit N. O. den 3 , 11, 12 , 14 uit O. 2 dagen Storm, den 24 uit N. O, en den 4 uit O. Helder 12 dagen , den 1 , 4, 5 , 6, 8 , 14, 17 , 29, 22 , 26, 27, 28. Ten dele bewolkt 10 dagen, den 2, 3, 7, 9, 16, 18, 20, 23, 25, 29. Betrokken lucht 7 dagen, den 10, 11, 12> !3 , l5 > 21 , 24. Nevel 9 dagen, den 5, 6, 8 , 9 , 10, 11 , 15, 23, 24. Sneeuw 5 dagen, den 3, 7, 21. dikke Sneeuw, den 12 cn 13. Den 15. 's Avonds Weerlicht. Den 1 en 18. Zonncnkringen en Byzonnen. Den 23. een kring om de Maan. De afwyking deT Magneet-Naald 7P, 15'. naar 't Westen. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. ibaro- thermo- streek me- meter. der LUCHTSGE- ter. Noord [Zuid. wind. steloheid. f29.11 595 63 o. z. 0.r n.-? 29.10^ 65 84 o. helder. / 29.10 52 50 { o. n. o. f29.io§ 55J 62 O. Z. O. 12J29. 9! 68 93 z. z. o. helder, Nam. in'e / „~ Vr „ Z. O. zw. wolken. ' 29- 9t 53 5£ _ l 29- 9Ï 5o| f 68 o. z. o. I Voorm. bew. Nam. 13. ! 29. 8f 72_- 89 z. W. in'tZ. O. zw. wolk, ( 29. 8 6o| 58 z. 0. verder helder. f29. 9L 57 03~ N. 0. 14. «{29. 9! 65 , 79 1 ' helder, zeer windr. (_29.i0§ 51 50 ■■ - _________ f 29.11 43 45_ 0. t. n. 15. < 29.11 52§ 60L helder, aeer windr, CJ 9 •11 45 § 45 "f 30. o 43§ 48 oost j ««•W^ s* *° — ^rwohitd;verd* ( 29. 9 5if 5* • - ' 1 f29. 8 1 5iè 1 53§ °- t- z- T „ 17 ) 29. 7 60 § 67 o. n. o. Vo°rm- tetrokk. \ , [ f 1 « verder re_en. (_29. 55 I 5'2 I 50Ï 1 z. 0. NB. De 3 laatfte Bladzyden van onze vorige No.. 198. zyn verkeerd gepagineerd iïo , 121 en 122, in plaats van 11S , 119 en 120. Te Haarlem, by PLAAT en L 0 Q S J E S.  1792' No. 68. BERICHT-BLAD, Behorende tot den At gem. Konst- en Letter -Bode, va» den 2>o. April, BOEKEN > DIE NIEUW ZYN UITGEKOMEN V De BOEKEN der RICHTEREN en RUTH. tiaar het Hebreeuwsch. Benevens KORTE AANMERKINGEN over dezelven , voor Ongeleerden, door Y. van Hamelsveld. Is heden, in gr. 8vo. van de Pers gekomen, te Amfterdam, by M. de ïauyn, in de Warmoesftraat, en alom verzonden. Door de titeuwe Vertaaling van, en Korte Aanmerkingen over, het geJieele N. T., gelyk ook over de VBoeken van Mofes en Jofua, is deze ongemeen nuttige Bybel-arbeid van den alom beroemden Hoogleeraar met lof bekend, Gelyk de Bezitters van 's Mans arbeid over het N. T., dien over het O. T. volftrekt niet misfen kunnen, gelyk van zelfs blykt; zo gaat ook zyn H. Eerw. onvermoeid, op gelyken voet, voort, om hun, insgelyks, alle de overige Boeken des O. T, en dus den gcheelen Bybel, op dezelve wyze behandeld, te leveren. De nieuwe Overzetting , den zin van het Oorfpronglykc ftipt houdende, is naar ons Taaleigen meer gefchikt, zeer duidlyk en ongemeen vloeiende. De algemeene Inleidingen toonen het gewigt dier Boeken zeer klaar en krachtig, en geven kortlyk een fleutel tot recht verftand deraelven. En de korte Aanmerkingen over dezelven zyn ongeaaeen nuttig en leerzaam, verfpreidende een fchoon licht over veele moeilyke plaatfen; zoo alt men, in het tegenwoordig Stukje, zal vinden, ten aanzien van Debord's Lied, welks nieuwe overzetting ook zeer naïf is; over de gefchiedenis van Giêeon; de gelofte van Jephta ; dc verfchyning aan Manoach en zyne Huisvrouw; de geheele HiftoTie van Simfon, enz. Over de Boeken van SAMUEL zal fpoedig volgen. Van dc vorigen zyn ook nog Exemplaaren te bekomen. *»* C. Plaat , Boekverkooper te Haarlem, geeft thans uit: AFBEELDINGEN van zeldzaame en fraaye BLOEM- en PLANT-GEWASSEN, naar '/ leven getekend, gegraveerd en fecouleurd door H. Schwegman, met derzelver Befchryving in 't Latyn, Nederduitsch, Fransch en Hoogduitsch, door G. Voorhelm Schneevoogt , en uitgegeven onder het opzicht van den Hooggel. Heer S. J. van Geüns Matthz., Profesfor in de Medicynen, Kruidkunde en Phyfiologie te Utrecht; ifteen 2de Stuk, in groot Folio, op allerbest Fransch royaal Papier gedrukt.—< NB. Een Bericht van Intekening op dit uitmuntend oorfprongeiyk Nederlandsch IVerk , is by den Uitgeever , en alommc by de meeste Boekverkoopers gratis te bekomen , en zyn van het Werk zelve Exemplaaren ter bezichtiging in de volgende Boekwinkels, te Alkmaar by Hartemink, Amfterdam van der Burgh, Brave , Briët, Changuion , Elwe, v. d. Kroe , Mens, Selfehop en Huart, Sepp en Warnars j Arnhem J. Nyhoff; 'f Bosch Palier; Delft J. de Groot; Deventer G. Brouwer ; Dordrecht Blusfé ; Franeker Romar; Gouda Verblaauw ; Groningen Hovingh; 'f Hage van Cleef, J. Plaat en Scheurleer; Hoorn Vermande; Leyden Herdingh , Honkoop en Luchtmails ; Leeuwaarden Cahais ; Middelburg Keel; Nymegen van Goor; Rotterdam D. Vis; Utrecht Wild en Altheer en Zutphen van Beest. No, 3. KABINET* van MODE en SMAAK voor de Maand Maart 1792. Behelzende Fragmenten eener nieuwe Reize door Spanje. « De Zeden en gebruiken der Bexvooners van de Slaavenkust. —— Een nieuwe Mode, genaamd Kaftans. — Eene Friejche Dame in haar üiterfle Statie. —■• Leevensbefehryving van twee Engelfche AStrices. -—> Twee vertellingen van Cervantes, de Schryver van den Don Quichot. —•—• De Mismaakte Prinfes. ——• Tegen Rufinus en twee Charraden.—-Met'twee afgezetteplaaten, word a 12 ft. ordin. en ƒ 1 : - : - best pap. uitgegeeven by A. Loosjrs Pz. en alom. V Receuil de Memoires fur 1'ANALOGIE de PELECTRIC1TE et du MAGNETISME, par J. H. van Swinden, 3 'ol. gr. 8vo* avec fig. i f 7 : - wordt uitgegeven, by C. Plaat, te Haerlcm: by wien ook de volgende Werken gedrukt en tc bekomen zyn. I. Traite des Loix Politiques des Romains, d"u temps de la Republique , par M. de Pilati, 2 vol. gr. 8vo. ƒ 3 - • - II. HISTOIRE des REVOLUTIONS , arrivees dans le Gouver¬ nement, les Loix et PEjprit Humain, depuis la Converfion de Conflantin le Grand, par le même, gr. 8vo. ƒ3-:- III. Voyages en Differents Pays de PEurope,- par le même, 2 vol. gr. i2mo. - - - - ƒ 2-10- IV. GU1DE, eu Nouvelle DESCRIPTlON de la HAYE, avec un nouveau Plan de ce Heit, tres ExaSt. 8vo. ƒ 1-5» Gemelde Boekverkoper debiteerd met veel fucces : J. HUNTER Natuurlyke Hiflorie der Tanden van den Mensch * met fraaye Platen, groot 4to. a ƒ 2 - 10 - ■ ■ PraSlicaale Verhandeling over de Ongemakken der Tanden en het Tandvleesch, gr. 4to. 315 ftuivers. *** By den Boekverkoper A. Loosjes Pz., te Haarlem, zym tot zeer gefchikte Prefentjes voor de Jeugd te bekomen : LETTERGESCHENK voor de NEDERL. JEUGD , met pl. ƒ 1: 10:gf. pap. ƒ2:6: gr. pap. met afgez. plat. / j - : - en toet afgez. pi', in fr. band ƒ -+ : - GEDENKSCHRIFTEN en RÉIZEN des GRAAVEN VAN BENYOWSKY, 4de Deel, in gr. 8vo. word uitgegeeven in de Boekwinkel van Loosjes, te Haerlcm, 3/1:4:- van hef eerfte deel deezer Gedenkfchriften en Reizen met het Portrait de* Graaven vercierd, zyn nog eenige Exemplaaren a fi: 8 :- te bekome». DE GEROOFDE HAIRLOK, door A. Pope, en in het Neierduitscn gevolgd door Mr. P. Boddaert, op fchryfmediaan a ƒ 1 : - : - in groen karton, word uitgegeeven by A. Looijes, Pz. te Haerlem , en alom. Dit Dichtftuk, zo beroemd om deszelfs geestigheid, is zeer gefchikt om aan de Nederlandfche Jeugd en Jufferfchap een aangenaam onderhoud te verfchaffen, Q   179%* No. 200. ALGEMENE KONST" LETTEMODEi VOOR MEER- E N M 1 N- G E O EFFENDEN. Vrydag den 27. April. H 1 E R I G T 1 N. D E N E M A R KEN e Rector der Univerfiteit , te Koppenhagen, •pv 1 heeft laten bekend maken, dat 'er, voortaan *-J jy jaarlyks op 's Konings Verjaardag, vierPryzcn »S3H_!§ zullen uitgedeeld worden-, aan de Schryvers der beste Verhandelingen'over opgegevene Onderwerpen, 't zy in de Godgeleerdheid, Rechtg'eleerdheid, Geneeskunde, Wysbegeerte, Taalkunde, -Gefchiedenis-, of fraaye ■Letteren. NEDERLANDEN. Opgave van enige nog weinig bekende nutt:ge Eigenschappen van zogenoemde Onkruiden en andere Inlandsche Plantgewassen: door den Heer S. I. van Geuns , Med. DoSlor en Profesfor te Utrecht, enz. ^.Plantgewasfen, tvaar van men tot Voedsel gebruik kan maken. 1. Volgens het getuigenis van den beroemden Tlvari-berg, in zvne Flora yaponica, kweekt men in Japan ene foort van Halmgras, door Linnaeus Panicum Verticilla- j ium genoemd, welks Zaad naamlyk, op ttezelfde wyzc 1 als ryst gekookt, ene aangename cn aïgofftene fpys óple- \ ven voor de Ingezetenen van dat Ef au& Dit zélfde gras I VIII. deel. I groeit, als een gemeen onkruid, in de Moeshoven Van ons land, en vooral op de Broeibedden (*)• Het Zaad heeft de grootte en gedaante van Gierst, en kan zeer gemakkelyk verzameld worden. 2. De Hoogleeraar Brugmans heeft, in zyne Oratio de Plantarum indigenarum accuratiore notitia commendanda, gewag gemaakt, van de aangename fpys, welke zich onze Landgenoten zouden kunnen maken.van de vrugten van de Waternoot fcf Trapa natans L;, welke op zommige plaatzcn, in onze ftilitaande zoete, wateren en vyvers, gevonden wordteen ik heb, in myne Verhandeling over de Inlandfchc Plantgewasfen, en derzelver nuttige eigenfehappen enz. in het 26. Deel derVerh. van deH'olI. Maatfch. der Wetenfch. het nuttig gebruik'van deze Noten verder gefiaafd en aangeprezen, en zelfs aangeraden, dit gewas aan de kanten, en in de floten, vyvers, en andere wateren van ons land, tot dit oogmerk, aan "te kweken. Ik voeg bier thans nog by, dat deze Plant dés te meer de aandagt myner Landgenoten en de aankweking waardig is, daar niet alleen hare vrugtèn, maar ook de wortels, eetbaar zyn; gelyk men, volgens den zo even genoemden Kruidkundigen Reiziger, in Japan overal deze wortels, gefbofd cn gekookt, als mede in fausfen en foupen, gebruikt; hoewel de Hr. Thunbarg tevens getuigt, dat de fmaak der wortels niet zo aangenaam is, als die der vriigtcn. 3. Men vind in de Duinen en zandige Bouwlanden van Holland, voomamelyk omftreeks Velfen, de Zandpoort, Monfter en Loosduinen, ene Plant, waar van tot hier toé me- (*) Zie de Gorter Flora VIL Provittc. p. 17. R . u  C 13» ) mede volftrekt geen gebruik gemaakt wordt, naamlyk het Bunium bulbocastanum L. De -wortels dezer Plant hebben zeer veel gelykheid met onze gewone Aardakers, verfpreiden zich zeer verre door den grond, en kunnen op dezelfde wyze verzameld worden. De Heer Suckow in zyne Oeconomifche-Botanik, verzekert, dat deze wortels een fmaak hebben, die zeer naby komt aan de Kastanjes, wanneer zy, even als dezen,gekookt of gebraden worden. 4. Volgens de opgave van den Hr. de Gorter, in zyn aangehaalde Werk, groeit buiten Haarlem, aan den weg naar Overveen, een foort van Haver in 't wild,welke, door Linnaus , Avena nuda genoemd word. Deze laatstgenoemde grote Kruidkundige pryst dit wilde Koorn ter aankweking ten fterkften aan , daar het in deugd niet alleen de gewone Haver, maar ook byna alle andere Granen, zoude overtreffen. „Het Ware te wenfehen," zegt hy, (Amoenitat. Academ. vol. VII. pag. 21.) »dat het „gebruik en de voortkweking van deze Plant meer alge„meen wierd, daar zy een Graan oplevert, welk veel „beter is dan de Tarwe, waarom het zelve ook inSchot„ land, volgens getuigenis van Bauhinus, veel duurder „ verkogt wordt." 5. Veel algemener vind men door ons gantfche land, op zandige Bouwlanden, als een vry lastig Onkruid, de Polygonum Convo/vulus L. zwarte Winde, of ook wel Wilde Boekweit genoemd. Het Zaad van deze Plant is zeer gelyk aan dat van de gewone Boekweit. Het is wel iets kleiner, doch het geeft ook veel meer Zaad, enliet heeft dit bv de gewone Boekweit vooruit, dat het Zaad van de gehele Plant te gelyk ryp wordt •, terwyl de gewone Boekweit, gelyk men weet, nog voor een gedeelte bloeit, wanneer 'er reeds een deel Zaad geheel ryp is, waar door dus zeer veel Zaad verloren gaat. Ook doen de Nagtvorsten, die dikwils de gewone Boekweit zoveel fchade toebrengen, volftrekt geen nadeel aan deze Inlandfche foort, die zeer gewillig en welig op fchrale gronden groeit. Dit aanmerking dezer Eigenfchappen , heeft de Hr. Pal/as niet alleen de inzameling van het Zaad dezer overvloedig in 't wild groeiende Plant, maar ook derzelver aankweking in Rusland, in plaats van, of nevens, de gewone Boekweit, aangeraden (*) 6. Dezelfde beroemde Natuuronderzoeker verbaalt in het aangehaalde werk, blz. 4. dat men in Rusland, vooral in tyden van fchaarschheid, brood maakt van de wortels van ene in ons land tamclyk gemene Waterplant, de Calla'paluftris L., of Water-Slangekruid. Veel algemener nog is' dit gebruik in Lapland, Ooster- en WesterBothnien. Linnaeus geeft, in zyne Flora Lapponica, p. 250. de wyze op, hoe de Inwoners dezer landen dien wortel tot dat oogmerk bereiden. Men trekt, naamlyk, ( * ) Zie zyne Reife durch verfchiedene Provjnzen des Rusffchen Reichs. 1. Thêil pag. 40. deze wortels, in 't vroege voorjaar, voor dat de Plant nog bladen heeft, of anders wanneer de bladen afgevallen zyn, in 't najaar, uit het water of het flyk; men fpoelt dezelve af, zuivert ze van de fyne vezelwortels, en droogt dezelve vervolgens, het zy in de Zon, het zy in een Oven. Hier op worden zy fyn geftampt, en eindelyktot meel gemalen. Dit mee), welk zeer wit en welriekend is, word hier op in water een uur lang gekookt, tot dat het de dikte van brey heeft. Deze word hier op enige dagen te bezinken gezet, het opdryvend water afgegoten, en het bezinkfel gedroogd. Het Meel, op deze wyze bereid , is geheel vry van alle fcherpfe, waar mede de verfche wortels voorzien zyn, en het zelve levert, volgens het getuigenis van Linnaus, een wit, zoet, en alleraangenaamst brood op, 7.Men kan tot het zelfde einde gebruik maken van den wortel ener andere InlandfchePlant, die met de voorgaande veel gelykheid heeft, namelyk van de zogenoemde Kalfsvoet of Arum maculatum L. Deze groeit mede op verfcheidene plaatzen in de Provinciën van Gelderland, Holland, Utrecht en Groningen, en kweekt zich zeer gemakkelyk voort. De bekende en zelfs vry hevige fcherpte van alle delen dezer Plant fchynt, in den eerften opflag, te ftryden met derzelver gefchiktheid tot een goed en gezond Voedfel; en intusfchen is niets zekerder, dan dat deze wortels een uitnemend en allergefchikst Voedfel kunnen opleveren. Verfcheiden andere foorten van Arum His, waimoor voi-cfh y.yn, vooral niet minder fcherp zyn dan de genoemde Inlandfche foort, ja zelfs deze nog in fcherpheid verre overtreffen, worden in de Indien tot een zeer algemeen Voedfel gebruikt. Ene foort draagt daarom by Linnsus,by uitftek, den -naam van Arum esculentum, wyl zy niet alleen, in de Oost-Indien, veel gebruikt wordt, maar ook een byna daaghksch Voedfel uitmaakt van de Inwoners der Zuidzee-Eilanden, volgens het berigt van den Heer G. Forfler, in zyne Comm. de Plantis esculentis infularum Oceani auflralis, pag. 57. feqq Op dezelfde Eilanden maken de Inwoners ook veel gebruik van het Arum macrorhizon L. (*). In Amboina, Banda en de Molukkifche Eilanden, dienen, volgens Rumphius, de wortels van het Arum Arifarum tot het zelfde einde. En nog meer algemeen maakt men in geheel Oost-Indien, en zelfs in Egypten, gebruik van de zeer fcherpe Arum Colocajia L. (+) De behandeling van alle deze wortels is genoegzaam dezelfde als wy boven van de wortels der Calla hebben opgegeven, daar alle fcherpte uit deze Planten, door middel van warmte en water, gemakkelyk verdwynt. Het zelfde geit omtrent onze boven genoemde Arum maculatum. Kundige Geneesheren weten, dat de wortel dezer Plant, zo zy lang bewaard en gedroogd geweest is, zyne kragt geheel verliest, SZie Porfier aangehaalde Werk , blz. 58. Men zie de fraaye en uitvoerige Verhandeling van Rcmjay, d* alimentQ hominum, üdinburg 1788. p. 85.  C 13* ) «est, cn eerlyke Apothekers vernieuwen daarom jaarlyks 1 deze wortels. Door het drogen alleen verliest deze wortel alle zyne fcherpte, laat zich tot een zeer goed mee : malen, en geeft dan, met water gemengd, een tytzei even zagt en coed, als de beste tarwe; het kan ook zeer gerust tot brood en ander gebak gebruikt worden. Ay, die hier omtrent nog mogten tvvyffelen, kunnen metvmgt lezen, het geen de Heer Bergius daar van in zyne Materia medica Regni vegetabths, Tom. II. p. 722- leq. fchryft, en zullen daar door, hopen wy,aangefpoord wotden, om zich door Proefnemingen van de nuttige cigenfchap dezer Plant te overtuigen. Ene andere nuttigheid dezer wortels zal ik naderhand opgeven. 8. Gene Plant byna is gemener in de noten van woiland, en de andere Provinciën onzes lands, dan de dagittariafaftttifolia L. of Scrpents-tongen: ene Plant, die, wanneer zy zo gemeen niet was, ieder een aooi hare fchone bloemen en zonderlinge bladen zoude bekoren , en op hare nuttige eigenfehappen meer oplettend maken. Ook van deze Plant is de wortel eetbaar.; wordende dezelve in Japan en in China, en by de Kalmukken, tot Voedfel gebruikt. Thunberg, die dit uit eigene waarneming (*), Gleditsch (O, en Ramfay CD. «ie dlt Ult de Reisbcfchryvingen van anderen verhalen, melden met, hoe dezelve bereid worden. Daar men zich overal in ons , Land een groten voorraad dezer wortels kan verfchaften, I zoude het gemakkelyk en onkostbaar zyn, hier omtrent 1 enige proeven in 't werk te ftellen. | 0. 'Er groeit nog ene andere eetbare Plant overvloedig in de ttillfaanuo geiende wateren van onsuua, naamlyk de Menyanthes nymphotdes L., of kleine gele Pompebladen, welke men wel moet onderfcheiden van de erote *ele Pompebladen, Nymphaea lutea L. De Heer Thunberg verhaalt, in zyn meermalen aangehaalde Werk blz 82. dat de Japanners zeer véél werk van deze Plant 'maken, en dezelve byna op dezelfde wyze toebereiden en gebruiken, als men in Zeeland, met het Zeekoraal 'of Salicornia herbacea L. gewoon is te doen. Zy plukken, naamlyk, in den Voorzomer, de bladen enbladftelen, als ook de bloemftelen met de bloemknoppen af, en le^en dezelve, of in zuur, of nog algemener, in een t>ekel°van Keukenzout. . Wanneer men dezelve wil gebruiken, word deze groente eerst in laauw water afgefpoeld, en een weinig uitgetrokken, om ze van het overvloed^ zout en aanhangend flyrn te zuiveren. Dan gebruikt -mén dezelve, of in foupen, of bereid ze even als Asperfien, en eet ze met enige faus. 10. Op vele plaatfen van Duitschland, vooral inNederSa*en, en in de nabuurfehap van hetHaartsgebergte,word men onthaald op ene zeer fmakelyke geftoofde vrugt, die Cf) Flora Japonica, p. 142. (f) Vermifthte Schriften , X. Band. f. I6"J. li) Disf. eit. p. 38. 10e zeer zy ook in ons land in 't wild groeit, nogthans, 20 veel ik weet, aan myne Landgenoten geheel onbekend s. Het zyn de Besfen van de Vaccinium vitis Idaea L. 3f rode Krakel ■• bezien , ook wel Vosfe-besfen genoemd. Deze Besfen worden, vooral op denHaarst, in den herfst overvloedig gezameld, en naar alle naburigen cn zcli's rare afgelegene plaatfen verzonden, waar zy, of gedroogd of met wat Suiker ingemaakt, en dus gedurende den gehelen Winter tot ene zeer aangename toefpys gebruikt worden. Dikwyls zag ik dit gewas vol bezien in menigte in de Bosfchen op de Veluwe groeyen, en bedroefde my telkens, dat deze aangename vrugten, zo geheel onbekend en genuttigd, aan de ftruik moesten verdorren en verteeren. 11. Meer bekend en van meer gebruik is vooral in Gelderland eene andere foort van hetzelfde geflagt, naamlyk de Vaccinium Myrtillus L , of Blaauwbcs. De beziën van deze ftruik worden in den Zomer vlytig vergaderd en als ander ooft gebruikt. Vooral in den omflreek van Harderwyk Worden deze besfen in menigte verzameld, verkogt,.en zelfs naar Amfterdam en andere Hollandfche plaatfen verzonden; deze verzending is echter thands minder aanmerkelyk dan voorheen. De Heer Schrasfert in zyne befchryving van Harderwyk verhaalt, dat deze verzending in 't laatst der vorige eeuw zo fterk pleeg te zyn, dat de Veerfchippers van Harderwyk op Amfterdam konden rekenen , jaarlyks eenige hondert guldens alleen aan vragt van deze besfen en van de menfehen, die daar mede reisden, te trekken. De Blaauwbesfen waren dan v^rheén zelfs een voorname tak van Koophandel in Harderwyk, gelyk dit ook blykt uit het bekende.Versje, 't geen echter thans flegts gedeeltelyk waar is. Harderwyk is een Stad van Negotie ; Men verkoopt er Blaauwbesfen enz. Ene der redenen, waarom thans minder B'aauwbesfen dan voorheen verzameld en verkogt worden, is misfehien, dat men thans minder fmaak dan eertyds in deze vrugten heeft, en dat men 'er geen ander gebruik van weet te maken, dan om ze als ander fruit op het nageregt te eeten. In Duitschland, waar dezelve op vele plaatfen niet min menigvuldig groeien dan op de Veluwe, worden deze besfen gedroogd, en tegen den winter bewaard, wanneer zy, 't zy geftoofd, het zy met een brooddeeg gebakken, op dezelfde wyze, als by ons Pruime- en Appel-taarten, gegeeten worden. Volgens den Heer Suckow (aangeh. werk bladz. 187.) gebruikt men op vee! plaatfen van Duitschland deze besfen, om ze te laten gisten en vervolgens Brandewyn uit te ftoken. In Schotland gebruikt men, volgens Ferber (*), het uitgeperste fap, in (*) Neue Beytrage zur Mineral Gefchichte verfchiedener Vinder, 1. Band. f. 4J6. R 2  in p'aats van Citroenfap, tot Punch; hetgeen echter, naai ons dunken, ruim zo goed met het lap der besfen van andere foorten van Vaccinium, b. v, de Oxycoccos of Kitts idaea zoude kunnen gefchieden. Van andere min bekende nuttigheden van dit gewas zal ik op ene andere plaats fprceken 12. Wy hebben in ons Land. verfcheidene in 't.wild groeiende planten, die zeer na grenzen aan de gewone Scorzoneren. Vele- derzelven hebben echter te veel bitters, om algemeen met fmaak te kunnen genuttigd worden. Intusfchen is er eene-, die zeer gemeen 'is, en welker wortels, geftoofd zynde, even goed fmaaken als de Scorzoneren, naamlyk de. Tragoporon pratenfe L, of Boks-baard. Deze groeit op vele plaatfen door ons gehele Land, en menigvuldig in de Duinen, waar zy dus zeer gemakkelyk en zonder kosten zoude kunnen verzameld of ook verder voortgekweekt worden'. Linnaus beklaagt zich, dat deze zo aangename wortel in Zweden niet algemener gekweekt w.ordt (*). Eene andere foort van dit geflagt, de Tragopogon porrifolium of Salfafi, die tot hier toe alleen in Friesland in 't' wild gevonden is, pleeg voorheen nog in ons Land gekweekt te worden , doch is thans byna geheel in onbruik geraakt.' 13. Gelyk men in Zeeland gewoon is, het bovengemelde Zeekoraal in te maaken (eene gewoonte die ook in de andere provinciën, waar zy niet. minder menigvuldig aan de Zeeftranden groeit, verdiende nagevolgd te worden) zo maakt men aan de Zeekusten van Engeland van eene andere plant op dezelfde wyze gebruik, naamlyk van het Crithmum maritimum L., of Z ke daar in Azyn gelegd, en als andere zuren, vooral by het vleesch, gegeeten wordt. Deze plant groeit ook lang« onze Zeekusten, voornamenlyk in Zeeland, waar men derhalven hiervan gemakkelyk de proef zonde kunnen nemen. 14. De Hr. Suckow verzekert, in zyn aangehaalde werk bladz. 1Ó3. dat men tot het zelfde einde zeer goed gebruik kan maken van de bladeren van de Atriplex portulacoidesh. of Zeeporcelein, welke veel menigvuldiger dan de laatstgenoemde Plant, langs de ftranden der Noordzee, in Holland,, Zeeland, Friesland, en de Groninger. Ommelanden, gevonden word- Het is niet onwaarfchynlyk, dat ook andere fappige Planten, aan onze Zeeftranden groeyende, vooral wanneer zy nog jong zyn, tot het zelfde einde zouden kunnen dienen. (Het. Viryolg in onze eerstkomende.) (*) Zie zyne Hortus euiinoris in Amoen. Academ. vol. VII. p. ai. ' NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN." Frankryk. Etemens cCHiJloire Naturelle et de Chemie Qiiatrieme edition, par M. Fourcroi, Medecin , de l'•Academ>. des Sciences, Profesfeur de Chimie &c. a Paris, chez Cuchet,. libraire, te et hitel Serpente. Dit is de titel- van enenicuve uitgave van dit algemeen bekend en-geacht Scheikundig werk. in de vorige uitgave, ..twee jaren te. voren uitgekomen,las men nog op den titel .: M. de Fourcroy , Docleur en Medecine de lajaculte de Paris, de 1'Acad. Royale &c. enfous le Privilege de lAcad. Royale des,.Sciences Men ziet dus dat de poli-. tieke Omwenteling in Frankryk, even zeer haren invloed gefad heeft op den titel van dit werk, als de Scheikundige Omwenteling in de vorige uitgaven gehad heeft op het werk zelve. Voor t overige verfchüt deze vierde uitgave, wat het hoofdzakelyke betreft, zeer weinig van de derde. In de Voorrede geeft de Heer F. verflag van de vorderingen, welke de nieuwe Scheikundige leere gedurig in Europa maakt. Hier en daar vinden wy enige namen veranderd; zo zyn b. v., de namen van demimetal en calcination,'die in de derde uitgave nog dikwyls voorkwamen, hier overal veranderd in die van metal en oxidation. Het getal der bladzyden is in de meeste delen niet vermeerderd, alleen in het lilde deel vinden wy, op bladz. 42 en 45- enige byvoegfelen, omtrent de Z\nkertfen of Blenden. En in het vierde.deel zyn enige bladzyden, na p. 364 bygevoegd, over den aart en eigënfchappen van de tranen, en het zaadvogt, volgens , de waarnemingen en proeven van den Hr. Vaugue'-" i-. van Apry I?OT Me„ ziet dus, dat deic uitgave, wcUce noodzakelyk was geworden door dien de vorige geheel uitverkogt was, voor de bezitters der derde uitgave, tamelyk ontbeer lyk is, Nederlanden. De Levens van Doorluchtige Grieken en Romeinen, door Plutarchüs. Uit het oorfpronglyk Grieksch geheel nieuw vertaald, en met zeer vele aantekeningen omrehelderd. II. Deel, 446 bladz. in gr. 8vo. Te Amfterdam bv y. Allart 1791. prys ƒ4-:-: * 7 „ Roep voor my grote Mannen op, ik wil hen zien, en met „ hun omgaan," zeide eens een jong Vorst, vol levendigheid en-verrukking, tegen een beroemde toveresfe, die inhetoosten rondzwierf, om de doden op. te roepen. Een wys man, die niet ver af was, en een afgezonderd leven leidde, naderde den jongen Vorst, en zeide: „ ik ben gereed, om aan uw verlan„ gen te voldoen. Zie daar, neem dit Boek, lees en befchcuw „ met aandacht de karakters, welken .daar in worden befchre„ ven : naar mate gy meer leest, zult gy meerder fchimmen n van grote Mannen, — fchimmen, die U nimmer zuUen verla- ten, rondom U zien verfchynen." (*) Welk was, vraagt °-y, Lezer! dat voprtreffelyk Boek, welk deze Wyze den jongen Vcn-st du».. (*) Voyez les Oeuvres, de M. Thomas ^ T.I. Ësfay hr let El * ■  Am aanbeval* Wet Was bet boek der levens van doorluchtige , Mannen, door Plutarchus gefchreven. De gehele oudheid, in de daad, word daar in gevonden. Daar ziet men ieder groot . man, op- zyne beurt, ten voorfchyn treden, met zy» vernuft, met zyne bekwaamheden en deugden, in zo verre dezelven invloed hadden op het lot der Volken. De geboorte, opvoeding, zeden, van menigen groten Held of Wysgeer worden, daar ,, op ene eenvoudige en bevallige wyze, verhaald. Men ziet er,hoe verheven karakters zig, langs verfchillende wegen, ontwikkelen : hoe zommigen tegen de verbasterde zeden van een kw.ynend volk worstelen: hoe andereu, in tyden van algemene verflaauwing, aan zig zeiven gelaten, cn al& buiten de gewone wegen der Natuur gefteld, worden. Men befchouwt, daar, de fchielyke ontwikkeling van ene opkomende Natie, aan welke de man van verftand de; kragt van zynen geest weet mede te delen: bewegingen en veranderingen onder Volken ontftaan, door wetten, door overwinningen, doorwelfprekenheid-: grote deugden, altoos veel'zeldzamer dan grote bekwaamheden ; delaatfte met drift en kloekmoedigheid voortftrevende: de eerften bedaard en beredeneerd werkende: dan eens diep overdachte, en door de jaren ryp gemaakte voornemens; dan wederom plans, die op ftaanden voet geraamd, en te gelyk uitgevoerd worden,met ene drift en kloekheid, welke alles om verre -werpt i en geen tyd laat tot berekening en voorziening van zwarigheden; Inéén woord: men ziet, daar, helder blinkende levens, zo wel als een roemrugtigen, en meestal geweldigen , dood. Het. fchynt; trouwens een onvermydelyke wet te wezen, dat de handelingen van menfehen, die alles in beweging brengen, een gelyken tegenftand doen ontftaan, by alles wat hen omringt: en agter het voorhang van den tempel des roems, is, gelyk de ondervinding leert, meest altyd ballingfchap, moordftaal, of vergif, verborgen. - Zodanig is bykans het tafereel, welke ons Plutarchus van zyne Helden geeft. Boeken van zulk een aart, waar in men niet door aigetrokken befpiegelingen , maar door gefchiedenis en ondervinding, als met de hand, tot de heiligdommen der wysheid en deugd geleid word, ter kennisfe van de Nederlanderen te brengen, is, voorwaar, ene edele en lofwaardige zaak. Wy pryzen derhalven, opnieuw deze Vertaling onzen Landgenoten, die genen toegang tot den oorfpronglykenP/«wcA«i hebben mogten, crnltigaan: en herhalen, alhier, 't geen wy daar toe, by ons verflag van het eerfte Deel, reeds gezegd hebben. Te meer, daar deze letterarbeid der ongenoemde Vertalers, onzes oordeels, vry gelakkiglyk volbragt word, en voor de Franfche Vertaling des Heren Dader (van wiens goede, aanmerkingen egter de Nederd. overzetters zig dikwyls bedienen) geheel niet behoeftte wyken.— Jongelingen, ondertusfehen, die tot lettcroeffeningen worden opgeleid , zouden zeer kwalyk doen, zo zy het lezen des oorfpronglyken werks nu meenden te mogen agterwegelaten, en eene fchadeloosftelling daar voor in deze nieuwe overzetting verwachten. De Vertalers zelve zyn te zedig, om geene gebreken te willen erkennen. Ook kan men de fynheid der denkbeelden, en verhevenheid der gevoelens niet overal in het Ne* derd. of eenige andere taal, zonder verminking , overgieten. Wy zuUen één enkel voorbeeld, uit het thands voor ons liggende vertaalde Deel, aanhaalen, waar uit genoegzaam kan blyken, hoe zeer het. eenen ieder, die gelegenheid heeft, ten fterkften zy aan te raden, Plutarchus zelve te lezen. Deze Schryver beweert, tegen Thai», dat het dwaasheid is, zig van het huwelyk, en het-verwekken van kinderen, te laten affchrikken, doofde vreze, van die wederom te verliezen: want dat men dan gene bezitting van eenig ding moest zoeken , daar tog alles onzeker is: dat kommer alle toeftanden in onze waereld vergezelfchapt; en dat wy uit onze natuur tot betrekkingen neigen, en.voorwerpen onzer liefde zoeken: zo zelfs,dat wy, by'mangel aan kinderen, het redenloze Vee niet zeldea tot de byzondere voorwerpen van onze liefkozingen en zorgen maaken. Dit heldert de Wysgeerige Griek op, uit den aard van onze ziel. E^uns V*Z 7' «yan-wwe» i» i«t>7« k, r.' A. „ Want," zegt hy, „.daar de ziel iets in zig zelve heeft, het geen haar noopt om te beminnen, en haar het " liefhebben, even als het gevoelen, het denken, het geheugen , is aangeboren; zo dringt 'er, by zulke menfehen, die gene eigen betrekkingen der natuur hebben, iets van buiten, " in die tot liefde gezinde neiging, cn blyft daar hegtcn , al» " ware hetzelve natnuriyk. Vreemden en onwettigen maaken ' zig dan, door hunne gedienftigheden, meester van het tot ^ beminnen genegen hart, gelyk men zig van een huis en landje goed, welk geene wettige opvolgers heeft, meester maakt: ja , zy nemen hetzelve geheel in, en verwekken aldaar, by j| de liefde ■, ook nog zorg en kommer van hunne perfoonen. „ Zo ziet men: die zelfde menfehen, die met ene zo groots „Jiardvogtigheid der natuur, over het huwelyk, en de voord„ planting van hun geflacht fpraken, naderhand, wanneer de „Jtinders hunner huisgenoten of-, de voorwerpen der genegen„Jieid hunner byzitten ziek worden en fterven, zig aan de „ fterkfte folteringen van vreezeovergeven, en delaagfte klaag„ toonen aanheffen." —— Bt vertrouw, dat deze vertaling duidelyker, en met de meening van Plutarchus beter overeenkomende zal bevonden wnriifn. dip van den Overzetter, bl. 25. De woorden immers: en gelyk, wanneer van een huis enz. leveren, onzes oordeels, geheel genen zin op. De voorgaande woorden i»JW7*< 7» 1»vl*> fchynen my mede door den Vertaler kwalyk verftaan, althans niet gepast vertolkt, te wezen. Dit 7*v7* flaat op 7' *y»*ij7<*», het beginzel en de neiging tot liefde. Voorts bevat dit Twede Deel de Levens van Solon, Puplicola, met ene vergelyking tusfehen deze beiden: vanThemiJlocles en Camilhts, nevens de vergelyking dezer twee. Van de drie Eerften zullen de Afbeeldingen, volgens het Voorberigt, zo ras mogelyk, volgen; hebbende men gene yan den laatften kunnen vinden. . D. V. van der Kèessel JSti Sf Jut: :Civ. in Academ. Lugduno Bat. Prof. Ordin. Oratio de Advocato Chrijiiano &c. Vervolg van Bladz. 125. Hóe welmenend ook velen van des Hoogleeraars Lesfen voor een Advocaat, in deze zyne Redenvoering, mogen zyn , gelyk wy in onze vorige No. hebben aangemerkt, namen wy echter de vryheid, om tevens enige bedenkingen omtrend den tytel en 't geheel beloop dezer Oratie te maken: van welke dit het befluit was. Dat het Opfehrift: De Advocato Chri/liano, hoe welluidende ook, of 1. niets betekende, of 2. iets meer moest betekenen , dan De Advocato honesto, justo, probo, gelyk de Hoogl. zelve aanduid, met, pag. 24. een Advocatus ad Legem bonus ,van ai Legem Chrifti bonus, te ondeifcheiden, r 3 Thans  i £34 ) Thans gaan wy voort, met ook enige bedenkingen omtrend a«ie en gene voorgefchrevene pligten van een Advocaat zeiven . 21 en aa, aan de meerderheid de billykheid, maar aan de minderheid het Jlipte recht toe, en ftelt pag. 22 op 't einde en pag. 23. met zo vele woorden, dat een Christen - Advocaat zyne verdediging aan de billykheid der meerderheid zal v, cio-erén, en het prikte,recht der minderheid tegen die billykheid handhaven. Dit bevreemt ons enigzins: want immers 1. Zyn de Advocaten, ook volgens het R. R. zo wel priesters en voorftanders van de billykheid, als het Jlipte recht. 2. Dc wetten zelvcn bevestigen dikwyls de billykheid van ene meerderheid, tegen het Jlipte recht der minderheid, zo als bekend is. 3. Indien 'er een onderfcheid van meerdere verhevenheid is van een Christen-, boven een ander eerlyk, Advocaat, dan moet het vooral de zuciit zyn, om de billykheid, boven het Jlipte, fchoon zeker recht, boven het fummum jus, 't welk niet zelden fumma injuria is, te handhaven. 4. Immers is het onderfcheidend Charaéter der Christen Zedeleer die Caritas, die praecipua reltgionis dos, zo als de Hoogl. zelve die te regt noemt, pag. 23. 1. 13. die infehikkelykheid, die toegevendheid, die billykheid, welke een Christen Advocaat dus meer zal handhaven, die dan daarom ook pag. 24. 1. 11. Advocatus ad legem Chrijli bonus genoeind word, daar de andere flegts by den Hoogl. een Advocatus ad legem tantum bonus is. Waarom ook 5. de Hoogl. zelve, hier in een weinig aan zich zeiven ongelyk, pag. 27. I. 20. leert, dat een Christen Advocaat ook vaak een rechtvaardige zaak (justa causfa) zal weigeren, te verdedigen. En waarom? om dat, zegthy, de pligten zich verder uitftrekken, dan het Jlipte recht; om dat niet al, wat geoorloofd is (nam. volgens het ftrikte recht) eerlyk is; om de veelvuldige lesfen van de Christelyke liefde. Ignoratisne, vraagt hy , latius patere &c. Dus om de Christelyke liefde en infehikkelykheid: — Maar waarom mag dan dezelfde infehikkelykheid den ChristenAdvocaat ook niet nopen, om de billykheid van dat meerder getal crediteuren, (waar van pag-. 21 cn 22.) tegen het ftrikte en zeker recht van de minderheid voor te ftaan? 't Is waar de Hoogl. zegt pag. 23. 1. 6. Quidfi postea deprehendat. Maar dat pojlea, dat naderhand .verandert wederom de zaak - die nu bygevoegde omftandigheden doen de vorige billykheid verdwynen; dus is het geen conflict meer tusfehen Aequitas maar tusfehen Imquitas of een fallax aequitas , (zo als het p 23 1 li. door den Hoogl. genoemd word,) en een jus certum. Doé zo was de Vraag met begonnen p. 20. 1. 17. Eas definio, in quibus tnter certum jus et aequitatem, datur confii&us 6. Pryst de Hoogl. niet zelve, pag. 28. op 't einde en pag 20. omtrend de AStio injuriarum, de billykheid boven het ftrikte recht aan? - Wy kunnen derhalven niet inftemmen in die Vraag, aan den handhaver van billykheid (van ware, niet van valfche niet van fchynbillykheid, want dan is 'er geen conflict ; dan komt de Vraag niet in bedenking): An leges, in quas juravit, tam proterve negliget ? &c. Men zou dan even eens een Advocaat, die voor een ongelukkig Koopman brieven van atterminatie of van induftie vraagt, op gronden van billykheid, tegen het ftrikt resht van de Crediteuren, kunnen befchuldigen, van hier door de wetten proterve te verzuimen. _ Pag. 27. L 13 en 14. leert de Orator : Advocatum ergo Christianum gratiam pro reo petere non oportet; met deze uitzondering , nift inde plus boni in civitatem, quam mali in innocentes redundatut um fit. Wy erkennen het nadeel van te menigvuldige ftraffeloosheid. Maar zou dan een Advocaat, wel buiten onmiddclyk nut voor den Burgerftaat, maar ook buiten nadeel  ( 135 ) deel van iemand, wanneer de omftandigheden voor den misda■ di«r gunstig waven (want die kunnen oneindig yerfchtUen; en duDs niet voor een volflagene deugniet, en pest van de Maatfchappy , want voor dien zal geen eerlyk Advocaat, hy zy wie hy zy, in de bres fprihgen) geen gratie mogen verzoeken aan de Hoce Overheid, die'alleen kan onderzoeken en beflisfen, of het befang van den Burgerftaat die gratie verbied of niet? En zal dan niet veel meer een Christen Advocaat, die dageiyks bid : Leidons niet in verzoeking, en vergeef ons onze fchulden, gelyk ook wy vergeven: die, volgens den Hoogl. pag. 9 en 10. „Zyne eigene veelvuldige afwykingen met de wetten vergelykendc, " met de hoogfte fchaamte erkent, dat hy zelve door zyne fchuld " de hoogfte verontwaardiging van den Goddelyken Rechter " verdient, cn de Goddelyke gunst verbeurd heeft, — die niet ^ dan met kommer dién tyd te gemoed ziet, op welke hy re„ kenfehap van zyne eigene daden zal moeten geven enz." een Christen Advocaat, die bezeft, dat hy zelve niet anders dan door gratie, van de eeuwige rampzaligheid kan bcvryd worden, zal die niet veel meer dan enig ander, voor een ongelukkigen misdadiger, (voor wiens val hy erkent, zelve alle ogenblikken bloot te ftaan, zo hem de Goddelyke goedheid en gratie niet bewaart) gratie willen en mogen vragen ? Dit komt ons veel te geftreng voor. Wy houden ons wel verzekerd van de welmenendheid van den Profesfor, maar met alle welmenendheid kan men wel eens mistasten, cn een welmenend Geleerde zal dan . ook de bedenkingen van een ander niet kwalyk nemen. De Hoogl. fchynt ons toe wat al te naauw gezet: Maar ene overdrevene Zedeleer benadeelt, door hare zwakke gronden, de ware deugd, en geeft vaak gelegenheid, om het een met het ander te verwerpen. Dit zelfde gevaar heeft ook zo wel in de leerftellige als beocffenende Godgeleerdheid plaats. Omtrent pag. 28. merken wy nog aan, dat een regtfehapen, vooral een Christen, Advocaat, niet alleen, zo als dc Hoogl. pag. 28. 1.4. fchynt te ftellen, in causfls ftcundum Chriflianam tnorum disciplinam iniquis , maar ook zelfs in die gevallen, in welke de Christelyke Leer de Echtfcheiding wettigt,zal tragten die echtbreuk voor te komen , de Echtgenoten te herenigen , en den onfchuldigcn, door herinnering der Christelyke liefde, en zyne eigene betrekking tot het Opperwezen, tragten te overreden tot vergeving, verzoening, liefde en cendragt. Zie daar enige bedenkingen, over een ftuk van een weimenenden Geleerden, met gelyke welmenendheid en rondborstigheid voorgedragen. Voorts ('t geen van minder gewigt is,) het Latyn der Oratie is niet van het zuiverfte. Pag. 2. 1.4. lezen wy penitius in gradu comparativo ; doch dit komt nergens zo voor; de fuperlativus zomtyds; maar zeldzaam. Pag. 8. 1. 6. De juftitia perfuafi, cn pag. 10. 1. 4—6. de immortalitateperfuafisjimus, zo ook pag. 13. 1. 17. probe perfuafus is zonder voorbeeld van goede fchryvers : Immers men zegt niet perfuadere aliquem de re, maar alicui rem. Men vind wel eens anders, maar waarom dat nagevolgd? Pag. 14. 1. 4. fibi blandiri patietur ab am'oitiofis: het werkwoord Blandiri is een verbum deponens, en niet pasfivum. 't Is zo, dit zyn, als men wil, zaken van minder belang. Maar waarom meer voets gegeven aan de klagten van den Recenfent N. VIII. p. 465. en anderen? En waarom niet even zeer den fraayen ftyl, en 't cierlyk Latyn , als de fchone leerftcllingen en grondige uitleggingen, van enen Noodt, Schttlting, Byncket shoek en anderen, die door beiden zo veel roems aan ons Vaderland verworven, nageftreefd , vooral in den post, niet van Advocaat, maar van Hoogleeraar, op eene beroemde Hogefchool ? NARIGTEN en BYZONDER HEDEN, tot dén handel en scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrek kelyk. Den Invoer van Suiker, gedurende de laatfte vyf jaren van de Deenfche Amerikaanfche Eilanden, in het Moederland, bedraagt 55,720 Vaten. Namèlyk 16,587 in het jaar 1787; 16,876 in 1788; 7252 in 1789; 9962 in 1790-, en 5043 in 1791. Volgens ingekomen tydingen van daar, hadden echter de Planters, uit hoofde der overvloedig gevallene regen, grote hoop, op enen beteren Oogst, dan die van de laatfte drie jaren: rekenende men thans airede op 17,000 Vaten. De jaarlykfche Confumptie van dat Artykel , in Denemarken, en deszelfs Provintien, is omtrent 16,000 Vaten. Dc invloed der Vryheid op den bloei en welvaart eens Volks word proefonderlyk betoogd, uit den toeftand van Amerika, byzonderlyk van New Tork : welke Staat, hoe zeer door den Oorlog geweldig geteisterd, binnen weinigejaren, echter, niet flegts volkomen herfteld, maar zelft «eer aanmerkelyk verbeterd is, en welks bevolking, onder anderen, niet tegenftaande de ongeftadigheid van klimaat, en de weelde, in den tyd van 26 jaren, kan gerekend worden verdubbeld te zullen wezen. In den jare 1773 telde men, in dien Staat 148,124, en in het jaar 1786. daar en tegen 219,996 Blanken. Zie Brisfot'S (Warville) Nouveau Voyage dans les Etats Unies de PAmerique Septentrionale , fait en 1788. Berigt wegens het Eiland Jamaika, uit Beek' ford's defcriptive account of the Island of Jamaica. Men rekent, tegenwoordig, aldaar, 1061 Suikcr-PIantagien, 2018 andere PJantagien, 255700 Slaven,en 224500 ftuks Vee. De Suiker-Plantagien leveren 105400 Oxhoofden Suiker, en 52700puncheons Rum. Van't jaar 1768 tot 1786, is het het getal der Suiker-Plantagien met410, dat der Negerflaven met 88800, de Veebouw met 88750 ftuks Vee, en de Oxhoofden Suiker, welken men wint, met 37240 vermeerderd. De waarde van alle Engelfche Suiker - Eilanden , of het kapitaal, dat in de Plantagien, Slaven, enz. op de onderfeheiden West-Indifcbe Eilanden, gelegen is, word gefchat op 70 Mill. PIL De 450,000 Negerflaven, elk op 50 Pftr. gerekend, maken alleen een kapitaal van 22,500000 Pit. PRYS  Ft) S )!l G RA ne N. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisfifche .-» . 92 a 110 Poolfe bonte en witte 150 a 175 Koningsberger . . 90 a 108 Dito rode . . 145 a 170 Pommer, Cólb. en Stett. . Warder, Heugfe en Elb. 145 a 170 Garst,haver,boekw. Koningsberger . . 1443160 Vriefche Winter .. 70 a 85" Vriefche . . hu150 Zeeuwfche Overm. . 75385- Bovenlandfche . 136 a 148 Brouwhaver . . 62 a 76 Voorlandfe rode . 116313; Boekw.Amesf.enGooil. L.19 a 21 Zeelandfche . . 140 a 160 Dito Brab. en Vteamf. L.ax a 22 oly, traan, en baarden. Koolzsad, Zeeuws eh en Raapoly, d'Aam ƒ 3 De Kaart van Frankryk naar de jongfte Verdeling in 83 Departementen, door van Jaagen. - - - : 6 :*** Van de PROEVE over de VOORBEHOEDING der KINDERZIEKTE, door wylen I. J. van den Bosch, in Leven Med. Dr. in 's Hagc enz. enz. 2de Uitgave in gr. 8vo. ƒ 1-4(welk uitmuntend Werkje onaffcheidelyk behoort by de thans uitgegeven wordende' Verhandeling over den aart en geneeswyze der Kinderpokjes, van den zelfden beroemden Schryver,) zyn nog eenige weinige Exemplaaren te bekomen, by de Boekverkopers Plaat en Loosjes, te Haerlcm; by wien,met veelfucces gedebiteerd worden: Schmuckers Heelkundige Mengelfchriften, 3 Deelen, met pl. geheel compleet. - - - - - ƒ 6-6- Timmerman Genees- en Oudheidkundige Verhandeling over de Demonifche Menfehen, waar van in de Euangelifche Schriften gewaagd word. - - - - i-io- Forsters Waameemingen over de Natuur-, Aardryks- en Menschkunde, verzamelt op zyne Reize om de waereld, 3 Stukken, compl. ------ 4-10- VERHANDELINGEN, uitgegeven door den ECONOM1SCHEN TAK, 2 Deelen, met pl. - - - - 4~ 4 - Hermes Euangelifche Leerredenen, 4 Deelen, compl. - 8- : j. van Dyk Gedichten, met deszelfs Portret. - - 2-10, , op best papier. - 3-10- «V* C. Plaat Boekvcrkooper te Haerlem, geeft uit en heeft alom verzonden : J. J. D. MICHAELIS, Byvoegzels en Verbeteringen tot zyne INLEIDING in het N.' Test4, uit het Hoogd. vertaald door P. A. Hulsbeek , Leeraar der Ltitherfche Gemeente te Haarlem, ifte Stuk, gr. 8vo. a/2-: Het 2de Stuk, waar mede deze Byvoegzels geheel compleet zullen zyn, is reeds op de Pers en zal fpoedig volgen; en hier mede word aan dit onfehatbaar Werk, over een zo gewigtig Stuk, als het Nieuwe Testament voor ieder Christen is, de hoogst mogclyke trap van volmaaktheid bygezet, waar toe den, nu zaligen Schryver, geene moeite nog onderzoek gefpaard heeft. Van de Inleiding zelve zyn nog eenige Exemplaren voorhanden, die aan de eerstkomende tot de verminderde Prys van ƒ 8-10- worden afgelevert. Behoudende echter de Uitgever aan zich het recht, om dezen Prys in 't kort weder als te voren, op ƒ 13-10- te ftellen. II. De VERLOSSING van ISRAËL uitEGIPTE; in zes Zangen; door JACOB van DYK, gr. 8vo. met een gegraveerde Tytel, waar op de Doortogt door de Roode Zee is afgebeeld,gr. 8vo. i ƒ 1-16-: opgr. Med. fchryfp. a/~2-i6-: IH.Het Derde en laatfte Deel van het NIEUW HEELKUNDIG WOORDENBOEK, bevattende de Nieuwfle Ontdekkingen, in de Heelkunde gedaan, door J. G. Bernstein, uit het Hoogd. vertaald en met Aanmerkingen verrykt door Joh. Daams, Heelmeester te Haarlem, gr: 8vo. a ƒ 1-12--waar mede dus dit uitmuntend Werk compleet is ; zynde hetzelve niet alleen onontbeerlyk voor alle die zich op de kennis en beoeffening der Heelkunde toeleggen, maar zelfs ten hoogften nüttig voor Huisgezinnen, vooral ten platten Lande, ten einde zich in geval van nood, by gebrek van een bekwaam Heelmeester, in veele gevallen te kunnen redden, ten minften om eene kwaade of verkeerde behandeling voor te komen. IV. De LAATSTE LEVENSDAGEN van den Abt JERUSALEM. Een Man, in ons Vaderland genoeg, door zyne voortreffelyke Schriften, met roem bekend: dan van wien men in Duitschland en elders verfpreid hadde, dat hy als ongelovige geftorven was; dit Stukje doet het tegendeel zien, en is uit dat oogpunt befchouwd, voor elk die dien grooten Man eenige achting toedraagt, van zeer veel aanbelang ; de prys is 12 ftuiv. V. Dagboek en Gefchiedenis der GEVANGENIS van den vermaarden Dr. C. F.BAHRDT, ter oorzaake van het Toneelftuk tegens het Religions-Edict des Konings van Pruisfen, en dc zogenaamde Duitfche Unie, met gewigtige Bylagen, gr. 8vo. a ƒ 1-16-: VI. De KRUISVAART tegens de FRANSCHEN, (uit het Hoogd. vertaald); waar in op een zeer bezadigde Cn beredeneerde wyze onderzocht word, of het al of niet betamelyk en Staatkundig zoude zyn, dat de Mogendheden van Europa, en vooral het Duitfche Ryk, zich tegens de nieuwe Franfche Conftitutie zouden verzetten, in gr. 8vo. a 8 ftuiv. VU. Volledige VERHANDELING over de ELECTR1CITEIT , in de Theorie en de Praktyk, met oorfpronkelyke Proefnemingen , door T. Cavallo. Uit het Engelsch vertaald, met Byvoegzelen en Verbeteringen, door den Schryver medegedeeld aan J. Th. Rossyn, Prof. te Utrecht, en verrykt met drie Kenstplaten; gr. «vo. a fi-io-:  i7P^. No. 201. A L GEMENE KONST- en LETTER-BOBE, VOOR MEER- ENM1N-GE0EFFENDEN. Vrydag den 4. May. SERIGTEN. POLEN. fgTT^g^g e Heer D. Spiznagel, van Wenen, is den HofT~\ Raad G. Forjler, aan de Univerliteit te WilU ij na (*), als Hoogleeraar in de Natuurl. Hifto88S3lteS rie en Kruidkunde opgevolgd. Dit Profesforaat brengt, behalvcn dc 100 Dukaten voor Reiskosten, een jaarwedde op van iooo Keizers Guldens, nevens cnevrye Woning , en nog daar en boven ene jaarlykfche Som van 1500 Keizers Guldens,tot ondcrhoed van het Kabinet van Natuurlyke Zeldzaamheden, der Kruidtuin en de daar toe behorende Bockery. Wyders heeft de Akademic, voor 1 dit vak der Wetenfchappen, ene ruime plek gronds, nevens een bekwaam Gebouw, voor ene aanzienlyke fomme aangekogt, en daar en boven voor den eerften aanleg der , Kruidtuin nog 6000 Keizer Guldens beftemd. NEDERLANDEN. Leyden, den 26 April. Voorleden week, is alhier, in de St. Pieters Kerk, het Gedenkteken voor wylen deii Hooggeleerden Heer Petrus Camper , door deszelfs Zonen opgericht, geplaatst geworden. Het zelve beftaat _J , . . j (*) Deze Ümvefütcit, is reeds in den jare 1579. doorkoning \Stepliaaus, geftigt. VIU. deel,. t in het Borstbeeld van dien beroemden Vaderlandfchen Geleerden, op een eenvoudig Voetfttik, in ene Nis geplaatst, en met een yzeren hek afgefchoten. Het voetftuk draagt geen andere cieraden dan een opfehrift, 's mans naam, geboorte en affterven, aanwyzcnde. Alles is van wit marmer, cn het Borstbeeld, door den Amftcrdamfchen Konstbecldhouder A. Ziezenis, voortrcflyk uitvoerd. Dit eenvoudig, doch niet. min fraaye, Stuk, 't welk om de belangrykhcid van den perfoon, tot wiens gedachtenis het geplaatst is, zo wel als om de kunstige uitvoering, altyd merkwaardig zyn zal, brengt weder niet weinig toe, om deze Academieftad, en voomamelyk deze Kerk, meerderen en nieuwen luister by te zetten: en, daar dezelve ook met meer andere Gedenktekens pronkt, zal de nakomelingfchap boven al hier gelegendheid hebben, om zich de uitmuntende verdiensten van dezen groten man, tegelyk met die van zynen onfterflyken Voorganger Boerhaave, wiens Gedenkteken mede in deze Kerk geplaatst is, met eerbied te erinncren en te bewonderen. Naar men verneemd, zal de Heer Vry dag, ene afbeelding van dit Gedenkftuk, naar de originele tekening van den Hr. Ziezenis, in 't koper brengen. Twee Genezingen door middel van de Electmciteit, den Schryver van dit Blad medegedeeld , door H. W. Rouppe , Med. Doffer te Rotterdam. In de maand Mey des verlopen jaars, vervoegde zieh^' ten huize van den Heer 'f. C. de Jongh, Koopman op de Glashaven,alhier, reeds genoeg bekend, zo doordes- S zelfs  e is3 ) zelfs yver in de beöefFcning der Natuurkunde, als wegens deszelfs belangeloze liefdedaden jegens behoeftige ongclukkigen, een Jongman van Sunnamen, die, met ene zeer kromme houding, nawwlyks, door middel «in enen tok, konde voortkruipen.. Zyn bleek gelaat, en ten uitterfte vermagerd lighaam, toonde genoeg deszeifs akelige omftandigheid, te meer, daar hy aan eene geenzints geringe verlamming der bovenfte en onderfte Ledematen laboreerde, welke gepaard ging met ene zeer kromme ingetrokkene houding der vingeren en tenen, cn gevolgd was op ene foort van Colica pi&onum, ene landziekte, welke in het zuidelyk gedeelte der Indien veel plaats heelt. De Hr. de Jotïg'h, aan wien deze perfoon, door een voornaam Heer op Surinamen, gezonden was, haalde den zeiven geredclyk over, om aan hem.de electrickc Geneeswyze tc beproeven-, gebruikende de lydcr inmiddels verfterkende Geneesmiddelen, met dit gevolg, dat, na dat denzelven drie keeren vry fterke fchokken uit eene fles van 40 duimen beklccdzcl waren toegedient, hy begon tc zweten, en reeds, zonder behulp van den ftok, konde gaan, en na de zevende reize naar het naburig Schiedam ging, en denzelfden dag onvermoeid te rug kwam. Vervolgens deelde de Hr. de Jongh hem 's wekelyks 3 a 4 malen de fchokken toe, en zag hem dageiyks in kragtcn toenemen-, krygende hy allengskcns het volle gebruik zyner ledematen weder-, en nemende dermate in gezondheid toe, dat hy in dc maand Augustus, met het zelfde Schip, waar mede hy ziek aangeland was, volkomenherfteldnaar het andere wacrclddeel gelievend is. Ewalda Gillis, oud 22 jaren, van ene geelachtigekokoleur, de ogen diep in het hoofd gezonken, fterk vermagert, en gemelyk van geitel, had den onderbuik zeer verhard en gefpannen , -wegens verftoppingen, veroorzaakt door opftopping der Menfes, gedurende den tyd van 13 Maanden, welke kwaal haar door enen groten fchrikaangekomen was. Na vele middelen, doch vrugteloos, genomen te hebben, vond zy goed zich aan de electxieke Geneeswyze, haar door den Heer de fongh aangeboden , te onderwerpen, wordende haar 2 r. 3 maal 's weeks kleine fchokjes uit ene fles van 4c duimen beklecdzel toegedient, dewelke van den ruggengraat en de lendenen, naar 't laagfte gedeelte van den onderbuik, gerigt wierden. Na 20 keren de eleftrieke fchokken uitgeftaan te hebben, dewelke, hoewel vry fterk, op dezen tyd zeer gemaklyk van haar verdragen wierden, vond men geen de minfte verandering in haren toeftand: dit echter, verre van den moed uit te blusfehen, fehrikte geenzints den Heer de J. af, die, met een onvermoeiden vlyt voortgaande, dageiyks zag, dat zy, hoe langer hoe m.eêr, gevoeliger voor de fchokken wierd, en het byzonder genoegen had van, na 43 keren electrifercns, te vernemen, dat de Menfes weder gekomen waren, welke nu geregeld voortgaan-, zynde de opgezette buik gelionken, en genietende zy fteeds ene voortdurende volmaakte gezondheid. Opgave van enige nog weinig bekende nuttige Eigenschappen van gemene Inlandsche Plantgewassen: door den Hoogleeraar S. J. van. Gecjais., Mz, Vervolg van Bladz. 132. 15. Onder de Planten, welke voorheen zeldzaam, doch nu zeer gemeen , in ons Vaderland groeyen, behoort voornamelyk de Oenothera biennis, si gele Wederik, ook wel Leiyen van éen dag genoemd. Van deze Plant, wel-ke op zandige plaatzen, langs de wegen en Bouwlanden,. menigvuldig groeit, en door hare grote gele Bloemen enezeer fchone vertoning maakt, kan de wortel tot fpyzedienen. Voomamelyk is dezelve zeer aangenaam, wanneer zy gekookt, en koud geworden, met Olie en Azyn gegeten word. De beroemde Beekman, die onder anderen van deze nuttigheid der Oenothera gewag maakt, noemt dezelve Rübrapunzel, of Franzbfifcher Rapunzel (*). 16. De Hr. Bergius, in zyne Mater ia medica Regni vcgetabilis No. 117. pryst het gebruik aan van den wortel der gemene Kruisdistel of Tuimeldistel, Eryngium campeflre L., die op wallen, dyken en langs de wegen, op vele plaatfen onzes lands, zeer gemeen is. Men eet deze wortels op dezelfde wyze, als de gele wortels, en de pastinaken, met welke laatfte zy in fmaak genoegzaam overeenkomen. Ook Halier, in zyn voortreflyk werk. over de Planten van Zwitferland (D, roemt den zoeten en aangenamen fmaak dezer wortels. De wortels der Zeekruisdistel, Eryngium maritimum, welke in de Duinen van Holland, en elders, langs het Zeeftrand gevonden word, kunnen waarfchynlyk tot het zelfde einde gebezigd worden, en z;yn misfehien nog meer gefchikt daar toe,., wyl de Avortels langer zyn en verder voortkruipenweshalven zy beter kunnen verzameld worden. Het zal intusfchen best zyn, deze wortels, terwyl zy nog jong zyn, in het voorjaar, wanneer de bladen even uitgefprotenzyn, . te gebruiken. 17. De gemene Klesfen of Klisfe-plant, Ar&ium Lappa L. of Bardana, kan ook een goed Voedfel opleveren. De jonge wortels zyn, volgens Bergius in zyn ! aangehaalde werk, en volgens Halier, zeer fmakelyk, wanneer zy op dezelfde wyze als Scorzoneren toebereid i en genuttigd worden. Ook verzekert de beroemde Engelfche Godgeleerde en Natuurkundige Ray (§), dat de eerfte jonge uitfpmitzelen dezer Plant in Engeland, op dezelfcie wyze, als gemeenlyk de Asperfien, gegeten worden; dit wordt mede bevestigd door Bergius, die zelfs deze fpruitjes voor fmakelyker houd dan de wortels* 18. Dezelfde Engeifche Kruidkundige verhaalt, dat men omftreeks York ook in de Keukens gebruik maakt , van de wortels der Potentiila anferina L., by ons Ganferik, o£ (*") Zie zyne Teutfch'e Landw'mhfchaft, vierde uitgave §. 17».ea . Reichards Land- und Garten-fchatz , III. Deel bladz. 186. (t) Hifloria Stirpium Helvetiae , tom. I. pag. 157. (§) Hiftoria Plantarum, tom. I. p. 332.  C *39 5 of Zilverkruid geheten, welk op alle plaatfen onzes lands, , zo op Klei- als Zandgronden, langs de wegen en op wet- ■ fanden overvloedig voortkomt. De wortels d.e ten dien ei de des winters verzameld worden, hebben, volgens dien Schryver, een fmaak, niet minder aangenaam, dan Pastinaken. In Schotland gebruikt men «iet.alleen dien wortel, maar men eet 'er, volgens Hans Shane , de gehele Plant, en maakt zelfs, in tyden van fchaarshcid, meel en brood van deze wortels. _ 10. Het Kweekgras, Triticttm repens L., is een dei gemeenfte Planten en lastigfte Onkruiden van ons Land, en tevens een gewas van ene uittekende nuttigheid in ve- . lerlei opzigten. Ik zal hier alleen van deze nuttige eigenschappen -ewag maken, voor zo verre deze Plant een goed voedfel, of liever een goeden drank, oplevert. Immers, om niet te fpreken van het brood, welk zich de Laplanders, uit het Meel dezer gedroogde en een weinig gerooste wortels, bereiden, en het welk ieder zekerlyk-verre verkiezen zoude boven het brood, welk zich dezelfde menfehen van den bast der Dennebomen bakken Q), — zo zal ik hier alleen fpreken van het Bier, welk uit een afkookzel dezer wortels zoude kunnen bereid worden. De Hr. Bergius getuigt, dat eer, fterk afkookfel deze wortels in reuk en fmaak overeenkomt met een aftrekzei van Mout. Linnaus verzekert het zelfde, en raad daarom aan deze wortels tot Bierbrouwen te gebruiken: cn de Heer Hoffmann heeft door proeven getoond , dat dit, met goed fucces, gefchieden kan Uit dezelfde proe¬ ven bleek, dat men ook uit deze wortels, fyn gefneden, geLmpt en met Gest gemengd, een foort van Brandewyn tan ftoken, die voor de gewone Brandewyn niet behoeft 12 MykBy deze gelegenheid zal ik nog enige gemene Inlandfche Planten opnoemen, die tot het bereiden van enigen drank kunnen gebezigd worden. Men weet, dat de Ln vermogende Burger, zo by ons als elders, velerleve middelen heeft uitgedagt, om zich enen goedkopen drank te verfchaffen, in plaats van de vooral tegenwoordig zo kostbare Koffy. Sommige hebben hier toe gebrande Roganderen Eikels, anderen Erwten, enz. gebezigd, cn allermeest heeft men daar toe gebruik maakt van den gebranden wortel der gemene Cichorei, Cichoreum Inty bus L Doch tot hier toe heeft men, zo veel my bekendis, in ons Land nog geen gebruik gemaakt van den wortel ener alleraangenaamfte Plant, welke ik hiertoemDuitschland heb zien bereiden en met vee! fmaak nuttigen. Ik bedoel den wortel van de Paardebloemen of Leeuwentand , Leontodon Taraxacum L. Te Göttingen , waar ieder een, even als op andere plaatfen van Duitschland, veel werks maakt van goede en fterke Koffy, maakt zich de gemene man ene Koffy van ■deze wortels, welke eerst fterk gedroogd, en voorts gebrand, en op dezelfde Wyze toebereid worden, als dc Cichorei. Ik heb zelf enige (*) Zie Linnsus Flora Lapponica, p. 276- en Flora Oecon. Am. **Ct) Zie' Crefl' Betrage z« den Chemifche Annalen, 3 Theil f. 142. malen deze Koffy geproefd, en hoewel ik niet wil ontveinzen , dat ik my liever by onze gewone Koffy houde, moet ik echter'tevens getuigen, dat de wortels der Paardebloemen my in dit opzigt beter bevallen zyn, dan de Cichorei; daar deze Koffy niet zo hevig bitter is dan die van de laatfte: gelyk ook de Göttingers vooral daarom de Paardebloemwortels kiezen boven de Cichorei, wyl nien minder Suiker (zonder welke ook de gemene man in Duitschland byna gene Koffy drinkt) nodig heeft, om deze Koffy zoet te maken 21. In het Guükfche, b. v. in den omflreek van Désfeldorp en Elberfeld, maakt de gemene man zich een diergelyken drank Uit de gebrandde gemene geele wortelen, Daucus CarotaL., van welke drank ik echter niemand , in die ftreken, heb horen verzekeren, dat dezelve de gewone Koffy enigzints konde evenaren. De Heer Burttn flaat echter voor, in zyne Prysverhandeling over de Inlandfche Plantgewasfen, welke men zoude kunnen gebruiken en invoeren, in plaats van uitlandfchen, om, inplaats vau de Koffy, deze gebrandde wortelen in te voeren (*). Deze wortels bevatten ook veel Suiker in zich; weshalven men op verfcheidene.plaatfen van Duitschland, een fyroop maakt van het uitgeperste en door uitdamping verdikte fap der gekookte wortelen (+). Ene andere nuttige eigenfehap van deze wortelen heeft men onlangs iri Duitschland ontdekt, dat men naamlyk, met groot voordeel het zelfde uitgeperste fap der gekookte wortelen kan laten gisten, cn 'er vervolgens een goeden fterken Brandewyn van kan laten ftoken. De beroemde Reiziger en Natuurkundige J. R- For ft er heeft de manier van bereiding van dezen Brandewyn uitvoerig opgegeven, in het III. deel van het Journal der Phyfik van Gren, waaruit dezelve ook in verfcheidene andere Duitfche en Franfche Journalen is overgenomen. 22. De Heer Gartner geeft, in zyn voortreflyk Werk de fruclibus et feminibus Plant arum pag. 143. nog een ander gewas aan de hand, van welk men niet den wortel, maar de zaden, als Koffy zoude kunnen gebruiken, naamlyk de Galium Aparine L., of Kleefkruid, een gemeen (*") Zie zyne Memoire fur la queftion: quels font les vêgètaux indigênes , que Von pourroil fubjtituer aux vêgètaux etrangers &c. Bruxelles 1784. ?^|-5JuJ.ray jpparatus Medicam. vol. I. p. sio. Pe Heer Burtin ftelt derhalven ook voor , om, met affchaffing der uitlandfche Suiker, hier toe deze wortelen te gebruiken. Deze beroemde Schryver_ geeft intusfchen een voorbeeld , dat men ligtelyk te verre kan gaan in het uitmeten van den lof van inlindfche Planten ; zozegthy ,b. v. bl. 171. van de Scdum acreh. , ene Plant, die, als nagt en dag , van de koortsbast verfchilt: Cetteplante remplace le quinquina ; en bladz. 88. van de Geum urbanum L. : elle remplace les cloux de Giraffe ;fa racjne n'apas Teulement V odeur du cloud de Girofle , maïs elle en a aüsfipatfmtement ■ le eout. En van onze geele wortels zegt hy, blz. 78. La Larotte rem- ■ I Jace la Cochenille, lefucre, etleCaffé. Le rouge de fes ombelles de . üeurs donne une couleur de Cochenille , et fes racnes non feulement ' ïonnent du vrai fucre , mal féchées et torrif ées elles remplacent te ' Caffê. Deze wortels zoude dus thans van ene grote nuttigheid kunnen ' zyn voorde jacobynen te Parys. S 2  meen Onkruid, welk in de bostenen en aan de heggen der Tuinen menigvuldig groeit. Deze Plant behoort tot dezelfde natuurlyke orde als de Koffy, naamlyk tot dc Stellatce L., of Rubiaceae van Jusfieu; en de zaden' bevatten, volgens Gaertner, veel van ene fyne vlugge ode, welke zeer gelyk is aan die van de Kolfy, en, gebrand zynde, aan deze zaden een gelyken fmaak byzetten. Misfchien zyn intusfchen deze zaden te klein, en met een te dikken bast omkleed, om dezelve tot dit einde met voordeel te verzamelen en te bereiden. 23. Doch ik keer weder tot zulke inlandfche planten, die als groente kunnen bereid en tot fpys gebruikt worden. Ik zoude hier nog een zeer ruim Veld voor my geopend vinden, zo ik alle planten wilde opnoemen, die men in tyd van nood en ichaarsheid genuttigd heeft, of zoude kunnen nuttigen; doch ik bepale my alleen totzulken, welke ten allen tyde ene fmakelyke fpys kunnen opleveren. Ook zal ik niet herhalen, het geen ik omtrent deze nuttigheid van verfcheidene inlandfche gewasfen, reeds in myne gemelde verhandeling aan de Hollandfche Maatfchappy, heb voorgedragen. Ene onzer gemeen- fte distels, dan de Onopordon vlcanthium L., of grote witte weg-distels , geeft zeer grote bloemknoppen, van welke de ftoel, op dezelfde wyze als artichokken, kan gegeten worden, zynde volgens Linnaus (*) daar toe even gefchikt, en even fmakelyk Men kan tot het zelfde einde van meer andere bloemknoppen uit de klasfe der faamgeftelde Bloemen gebruik maken; gelyk men in Duitschland op fommige plaatfen hier toe de Carlina acauïis L, en op andere plaatfen de gemeene grote Zonnebloem, Helianthus amiuus L,; bezigt (f), welke laatfte plant inzonderheid hier toe zeer gefchikt fchynt: doch, wyl ik alleen van eigenlyk inlandfche planten fpreek, zal ik omtrent dezen niets meer byvoegen. {Het vervolg in een volg. /Vb.} NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Nederlanden. De Kunst van Nabootzino door Gebaarden , door J. J. Engel. Tweede en Laatfte Deel. Te Haarlem, J. van ÏValré, 251 bladz. in gr. 8vo. met pl. 1791 Op den zelfden voet, als het Eerfte Deel, (zie Als K en Letterbode, VI. Dl. blz. 28.) gaat dit, 't geen thans voor'ons open legt, voort met de behandeling des belangryken onderwerps. Voor eerst geeft de geleerde Schryver de gevallen op waarin de afbeelding de Echte vertoning is, handelt verder over dc zamenftelling van, de afbeeldende en uitdrukkende Gebaarden es toont de gevallen aan, waar in dezelve mogelyk en onmogclyk is; als mede over Afbeeldingen die befpottelyk zyn Hy breid zynen regel uit over de Pantomime, en geeft ene manier aan de hand om alle affchilderingen te vermyden en welke onderwerpen de Ouden tot hunne Pantomimen kozen. Voorts geeft hy een ontwerp op ener Pantomme, en handelt over de x vangheden tegen het vinden ener Pantomime - taal. Hier op (*~) Amomitates Academ. Vol. VI p 154 O) Zie Beekman Teutfche Landwirthfdafi, blada. 3^. I volgen nog enige aanmerkingen over de Pantomimen en d« Kunst der Gcbaarmaking word als Muziek tefehouwd Voorts handelt hy , ten betoog dezer ftclling, over de Kunst der Uitfpraak. Daar op gaat de fchryver voort, met, in^evol^e vandie ftclling, regels aan de Toneelfpelers tc geven : hier uitvloeijen aanmerkingen voort over versmatige Toneclfpelen, waar OTer de fchryver in het brede zyne allezins lezens- en naderkensvvaardige gedachten ontwikkelt. Zeer natuurlyk komt hier ook de Opera ter baane; waar op de Schryver volgen laat hoe de Toneclfpeler verpligt zy zich na den Dichter te fchikken Zeer fraay beantwoord hy daar op de vraag, of de geest»lyke Pvedenaar zich na den Toncelfpeler kunne vormen, en in hoe verre? Daar na volgen Regels voor den Schouwfpeler, voor het geheel, zo met betrekking tot het Stuk, als tot'alle de rollen, gelyk ook Regels voor de mind.re delen van de rol. Eindelyk befluit de fchryver dit werk met zeer voortreffelyke bedenkingen over de hartstogtelyke bewegingen, gepaste overgangen der hartstogten, enz. enz. Uit deze beknopte fchets blykt aan elk reeds het aantal van gewigtige Stoffen in dit deel voorkomende, die niet alleen voer den Toneelfpeler en den Redenaar, maar voor den Wysgcer van veel aanbelang zyn, en op ene zo duidelyke wyze behandeld worden, als met het onderwerp, dat zeer dikwerf vrv vele wysgerige kundigheden onderfteld, beftaanbaar is. - ' Wy vinden aan den voet des Voorbericht 'den naam van den Hoogleeraar J. Konynenberg als Vertaler dezes werks, en de voorheen door ons gegeven lof aan de Overzetting zal hier door met minder klems by het publiek krygen. Tot een klein Haaltje van de fchryfwyze van denHr. En*el, zullen wy uit dit deel opgeven zyne Aanmerkingen over de Vraag, m hoe verre de Geestelyke redenaar zich na d-n Toneelfpeler moge vormen. „ Men heeft gevraagd: of de geestliike „ redenaar zich naar den Toneelfpeler vormen, of hy deszelfs „ toon en beweging, moge navolgen? Het is zelfs nog nietlane „ geleden, dat 'er over deze vraag veel-getwist is. Ik antwoordde hier op ja en neen, zo als men begeert.. Neen, in z' „ ver de gedachten en dc charakters, in de meeste rollen \ met de „ gedachten en de charakters van den geestlijken redenaardoor„ gaans met overéénftemmen; nog eens, neen, in zo ver het „ Toneelftuk en de Leerrede te veel van eikanderen verfchülen „ dan dat de vertoning ook niet geheel onderfcheiden zoumoe„ ten wezen. De perfonen in het Toneelfpel dragen gedachten „ voor, welke, juist thans, eerst ontftaan; de leeraar deelt aan „ het volk denkbeelden mede, welke hy tevoren reeds in orde „ gebragt heeft: de acteurs zyn, uitwendig, in werklyke on„ rust, en worden door denkbeelden en gewaarwordingen heen' „ en weder geflingerd; de leeraar is in uitwendige rust, en „ heeft, met zyn éénig onderwerp, ook flechts ééne blyvende „ hoofd gewaarwording, welke hy naar welgevallen kan afbeel„ den. In de allcenfpraak van Hamlet, orer den zelfsmoord „ is het onderwerp ten uitterften gewichtig; de ziel is ernftig „ geftemd; in den toon, en de beweging der Gebaarden, ftra„ len plechtigheid en waardigheid door : de geestlyke redenaar, „ echter, kan hier Van geen gebruik maken, om dat Hamlet „ geheel in zich zeiven verdiept is, juist thans eerst,. dit ftuk „ ernftig begint te onderzoeken, van denkbeeld tot denkbeeld „ van twyffeling tot twyffeling geraakt, en om dat deze re„ fteldheid nimmer kan voegen aan een Leeraar, die in het „ openbaar moet onderwyzsn, Doch ik andwoorde tevens » ja>  daü 4000 ftuks beloopt, zou men veiiig mogen bcfluitea dat ten minften het groter deel derzelven ons de ware ligging der Landen, ter afbeelding van welken dezelven moeten dienen, zoude opgeven. Maar, hoe vind men zich ook hier in bedrogen .' Hoe weinige delen van Europa (op andere werelddelen kan men nog minder ftaat maken) konnen op zulke Landkaarten roemen, in weike men een juiste bepaling of meting der Landkftreken vind. De reden hier van is intusfchen gemakkelyk op te maken. 'Er zyn namelyk vele Landen , -welker Kaarten vervaardigd zyn door zogenoemde gezworene, en vry onoplettende en achteloze Landmeters, die naauwlyks in ftaat waren, om een driehoek behoorlyk te meten, veel min het oriënteren verftonden, en, langs dien weg, de ware ligging der Landen, door lengte en breedte, geheel en al veronagtzaamden. Op die wyze, weet ik, is ene thans nog vermaarde Kaart van zeker aanzienlyk Ryk ontworpen. Gelukkig is reeds bekend, dat men daar van een bepaalden Atlas, volgens juiste metingen, begint te vervaardigen. Voor omtrent 50 jaren vond men op de Kaart van den beroemden Neurenburgfchen Sterrekundigen Doppelmeyer (Bafis Geographia Aftronomicte) flegts 130 Landen, welker lengte en breedte toen bepaald waren. Sints dien tyd is het Reizen, in vergelyking van vorige dagen, veel g'emakkelyker gemaakt, en zyn de Methoden en Werktuigen zeer veel vermeerderd en verbeterd geworden. Enkel de waarneming van het pasferen van Venus over de Zon, in 1764. gaf gelegenheid tot de bepaling der lengte en breedte van 28 , in de 4 werelddelen verfpreidde, Landftreken: en hoe vele bepaalde landlyke opgaven hebben wy niet aan de gewigtige togten der Engelfchen enFranfchen in de Zuidzee, in de Indien en Amerika, te danken ? Hoe veel aan de Akademiën dezer beide Natiën, als ook aan die van Zweden en Denemarken ? Het is derhalven geen wonder, dat wy Tafels van de lengte en breedte hebben, die ons by de 1400 bepaalde Landmetingen opgeven. Dus zyn de aantekeningen van Doppelmeyer , flegts binnen 50 jaren , wel tienvoudig verrykt geworden. Intusfchen houde ik my verzekerd, dat men meer dan de helft hier van flegts by gisfing, of op zyn best door Ordinaten en Abseisfen, by de hoofdlinien opgeven., aan te zien hebbe, en dat het getal der tot nog by juiste waarnemingen bepaalde Landftreken der ganfche aarde naauwlyks op 500 te rekenen is. Hoe weinig betekend dit voor de gehele aarde! Hoe veel onzekers moet hier door op de Kaarten agterblyven ! En behalven dat is het voor een juiste Kaart op verre na niet voldoende, enkel de lengte en breedte naauwkeurig opgegeven te hebben, gelyk dit byzonder in het vervolg nader blyken zal. Deze verwaarlozing, of liever deze hoofdgaping in de kennis der Landen, is van de nadeügfte gevolgen, nadien ene nette afbeelding des Lands voor de Staats-huishouding even zo belangrykis, als de juiste maten en gewigten voor het burgerlyk beftuur. Want door de eerfte is men in S 3 ftaat, - ja, in zo ver, r.aamlijk, in een toneelftuk plaatfen gevonden " worden, welke, te voren .reeds door de perfonen doordacht " zyn; plaatfen, welke, onverhinderd en onafgebroken, in ha" ren zamenhang voorgedragen worden , gevolglyk , in den grond " even (toed zvn , als ene aanééngefchakelde Redevoering; nog " eens , /<*,inzo ver deze plaatfen vol van deftigheid, de cha" rakters der perfonen ernftig, edelaardig, zelfs verhevenkun" nen wezen. De vermaningen, welken de huisvader van Diderot, in het twede bedryf, aan zyn Dochter en Zoon geeft, " zvn zulke te voren doordachte, aanééngefchakelde Redevoe£ ringen;, in dezelven heerscht, gewis, veel en inwendig gevoel ; maar , wie zal den toon der gewaarwordinge van den " kantel verbannen, en den geestlyken redenaar in een kouden, „' gcvoelelozen, zedenprediker willen herfcheppen? Het is ge" noeg, dat de gewaarwording, welke in gene Redevoeringen ^ heerscht, van dc edelfte foort is, en dat hier een verftandig, te- ■ „ derhartig, vader voorkomt, die deze gewaarwording jegens zyne „ waarde kinderen uitdrukt, het eerwaardigfte charakter, voor„ waar, in myne ogen, dat onder de zon beftaat! Wie kan „ dus hier den geestlyken redenaar kwalyk nemen, het Toneel „ tot zyne fehool, een uitmuntenden Toneelfpeler toteenvoor„ werp zyner beocffeninge, te maken? Hoe wenfchelyk ware het, „ dat velen hunner, na een Aufresne, een Ekhojf, aanfehouwd „ te hebben, zich in ftaat bevonden, dat gene te gevoelen, en „ na te bootzen, welk zy in zulke mannen gezien hadden 1 „ Van den Leeraar ene loutere, niets betekenende, beweging, „ by den toon der gewaarwordinge, te vorderen, is evenveel, „ als van hem te verlangen, dat hy zyn toon door zynebewe„ gingen logeuftraffe. Zyne bewegingen moeten altyd uitdruk„ ken, maar gematigd, bedaard zijn; gelyk,in de opgegeven, „ en andere dergelyke gevallen, ook die van een Aufresne en „ een Ekhoff' waren." Genoeg achten wy by de uitgave van het eerfte Deel totaanpryzing van dit voortreflyk Boek gezegd te hebben,doch moeten hier nog ten flotte byvoegen, dat ons uit de vergelyking van de Platen, die zo in dit als in het vorig deel voorkomen, met de platen uit den Hoogduitfchen druk, gebleken is, dat het ons medegedeelde bericht nopens het groot verfchil, dat'er tusfehen de Copyen in de Hollandfchen druk en de oorfpronglyke Hoogduitfchero'zou plaats hebben, op gene gronden gefteund heeft, daar de Copyen zeer gelukkig gevolgd zyn , en met de oorfpronglyken ten minften gehk ftaan. Wy wenfehen alleen nog dat dit Boek het hankboek aller beoeffenaren der Schouwfpeelkunde worden zal, doch menen reden te hebben, om te vrezen, dat de Toneelfpelers in ons land, een klein getal uitgezonderd, te weinig bedeeld zyn van goeden fmaak, en te weinig aangemoedigd worden, om ooit hunne kunst anders dan ene handwerk van t minfte foort te behandelen. LAND- en ZEE-KAARTEN. Over deLand-KaartenenLand metingen,in'talgemeen , en eyzonder over die van duitschland. (Uit de Annalen van Zimmermanl) Daar het getal der bekende originele Landkaarten meer  lïtaat, 'de grootte van een Ryk,deszelfs ligging, grenzen, en onderhorige afdelingen, deszelfs Landing-plaatfen met zekerheid op te geven, Zeeën of Meireu met elkander op de gefchiktfte wyze te verénigen., ftromen te leiden , vaarten te graven, en wegen te banen. Dan dit alles vordert niet flegts meer dan gemene kundigheid, maar ook .naauvvkeurige Meetkonst, gepaard met vele praktikale be' kwaamheden. Het is onnodig my over de vordering van •alle befchaafde Natiën, met opzigte tot het Landmeten en bepalen der plaatfen,hier breedvoerig uit te laten, voornaffljelyk daar het meerder gedeelte , hier toe betïeklyk, reeds in deze Annalen voorkomt. Doch het volgende zal by >deze gelegenheid regt ter fnede komen. Onder de Noordfche Ryken, hebben wy van Zweden en Denemarken, uit derzelver yver voor ene goede Geographie, des te meer te wagten, naar mate zy daar van .reeds meer opgeleverd hebben. De voortrefiyke Leden •der Zweedfche Akademie en het Landmeters kantoor gawen reeds een aanmerkelyk getal van nuttige Landkaarten uit, onder ene bygevoegde Sterrekundige bepaling van zeer wele plaatfen in het Ryk. En in Denemarken heeft inzonderheid de Hr. Bugge grote verdiensten wegens de Aardrykskundige befchryving van zyn Vaderland. Door 'hem zyn voomamelyk vele Landmeters en Predikanten tot •de Aftronomifehe werkzaamheden aangeworven, en daar by ene algemene juiste hermeting van dat Ryk tot ftand gebragt, waar van wy reeds zeer vele bladen, byzonder iover Zeeland, in 't licht zagen. De Heer Juftitie-Raad JBugge geeft, in zyne Voorreden, by de befchryving der ■wyze, op welke deze hermeting ingerigt is, nog een kort gefchiedverhaal van de hermeting zelve op Ook hoopt men dat Rusland, by de herftelling desvre(fles, zyne gewigtige ondernemingen, nopens de Geographifche befchryving van dat aanzienlyk Ryk, weder voortzetten zal. Uit dien hoofde heeft ook Engeland, door de Natuur geheel als voor den Handel als gefchapen, zedert ■de laatfte 40 jaren, aanzienlyke fommen aan de juiste bepalingen der Landftreken, en aan de daar toe behorende Methoden en bezendingen, hefteed. Het heeft Tchier alle Zeen laten bevaren, een groot deel der Indiën laten opnemen , en zyne beoeffenaars der Aardryks- en Wiskunde vorstclyk onderfchraagd. Met dit alles bekennen regtkim•dige Engelfchen zelve, dat zy flegts weinige oorfpronglyke goede Kaarten van htm eigen Ryk konnen aantonen, -en dat dikwyls in de het oog betoverende Plaatdrukken derzelver grootfte Waardye beftaat. In de Hoofdpointen -zelfs v.erfehillen zy nog menigmalen: zo berekenende voor Halley's Tafelen opgegeven Lengten, Caap Lizard in Cornwallis op 40. 4'. westelyk van Londen, anderen op 5°. 14*. of op 50. 31'. ja zelfs op 6°. Dr. Bradley,em -der beroemdfte Sterrekundigen in Engeland, was in 1762 nog van denkbeeld, dat 'er in Engeland flegts twe plaatifen waren , van welker ware ligging men volkomen verzekerd kon zyn; Greenwich cn 't Kasteel Shernborn, het Landhuis van den Graaf Macclesfield in Oxfordfchire. Ondertusfehen moet men Engeland dit recht doen , dat het in dc laatfte 30 jaren verbazende moeite cn kosten befteed heeft aan dit hoofdzakelyk gedeelte der Landkunde , en dat dc laatfte meting der grondlinie op Hmmflow Heat li, welke ten bafis voor de algemene meting zal' konnen dienen , in naauwkeurigheid alles, wat tot hier toe daar omtrent is gedaan, overtreft. Geen Ryk in Europa heeft zedert meer dan honderd jaar zo onbetwistbaar den lof verdiend, ten aanzien der Geopraphie, als Frankryk. De eerfte ftukken dezer jaarboeken gaven reeds blyken hoe de Paryfche Akademie van haren kant yverdc, om, by aandrang op de duidelykfte keunis der Wiskunde, gepaard met de onverzaagfte en kostbaarfte navorfchingen, ene juiste bepaling van de . grootte en gedaante der Aarde te verkrygen 'Daar cn boven hebben verfcheiden andere Academiën, en inzonderheid de Zeelieden van Frankryk, als Toulon , Harre, Br est, Marfeille, Nantes, en anderen, veel tot de Landsbepalingen toegebragt. Colbert, wien de inwendig ge blo.ey en welvaart z>ns Vaderlands zeer ter harte ging, zag het groot belang ener nauwkeurige Kaart van dat Ryk duidelyk in. Hy fchikte daarom ene grote fomme gelds tot ene juiste meting ven geheel Frankryk. De beroemde Familie der Heren Casfini, heeft, zedert dien tyd reeds, met onafgebroken yver, die zaak voortgezet. Dominicus Casfini, zyn Zoon Jacob Casfini, de Maraldi's, zyne Neven, en inzonderheid zyn tegenwoordige Kleinzoon Casfini de Thury, hebben eindelyk ene zo voortrefiyke Kaart tot ftand gebragt, als men van geen ene andere Natie aantonen kan. Hier toe zyn 17 grond lynen gemeten, 3 Meridianen, en daar op 3 Perpendiculairen getrokken, waar na alle de overige ftreken door naauwkeurig gemeten afftanden op deze Linien bepaald zyn. Dan, hier by lieten de Franfchen het niet berusten, maar ftrekten hunne waarnemingen ook uit tot de naburige Landen. Een der, hoofdoogmerken van den Hr. Casfini de Thury beftond hier in, om den Meridiaan van het Parysfche Obfervatorium, die het Britfchc Kanaal tegen het Noorden affnyd, door Spanjen verlengd, wederom tot aan Zee te brengen, en de daar op rustende perpendiculair, die van Br est tot Straatsburg reeds afgemeten was, tot aan de zwarte Zee te verlengen. Waren deze beide hoofdlinicn eens naauwkeurig bepaald, dan vercenigden of verbonden zy zeer belangryke Staten van Europa, en het zou dan niet moeilyk vallen, door dezen, en door hunne Paralel lopende Linien, de ligging van de Hoofdftreken der byzondere Staten op zich zeiven vast te ftellen. In den jare 1746 volgde de Graaf Casfini, op last des vorigen Konings van Frankryk, de Veldtogten der twee beroemde Generaals, den Maarfchalk van Saxen, en den Graaf van Leeuwendaal, om van Vlaanderen, en de overige Nederlanden, eene naauwkeurige Kaart op' te maken. Zyne toenmalige metingen ftrekten naderhand ten grondllage van de beroemde Kaart des Graven Ferraris. Ik  ( M3 Ik h-rinnorc my hier, fchoon niet,volgens de tydrckeniiv max alleen om in 't vervolg alleen by Duitschland ftaan'te blyven, den voor/lag der Paryfche Akademie aan die van Londen, om de driehoeks meting van Frankryk, , dwars over het Kanaal, voort tc zetten. Hier door zou men nier ilegts de ligsing der1 beide Obfervatoriums van Parys en Gre.enwicli bepalen, maar deze metingen ook dienen konnen , om eens den grond te leggen ter bekoming ener duidelykè' Kaart van Engeland; van deze voortrefiyke onderneming, waar aan te gelyk de Franfche Akademistcn deel namen, kan men in de vorige ftukken dezer Annalen omftandiger berigt vinden. in den jare 17Ó2 ging de Hr. Casfini na Duitschland, om de perpendiculair - lyn op' den Meridiaan van Parys tot in Oostcnryk te verlengen. By deze gelegenheid bekwamen wy vele bepaalde opgaven der ftreken aan den Rhyn, van Swaben , Bevercn en Neder.-Oostcnryk, en deze Aardrykskundige nam te gelyk, door verfcheide afwykingen van zyn hoofdzakclyk doel, een gedeelte van de Paftz, het Wurtzbergfche en Bareuthifche, door middel van een zeer net bepaalden driehoek, op, en gaf hier over zeer fraaye Kaarten in 't licht. Eindelyk is Frankryks verdiensten door den beroemden Rizzi Z.mnoni, metópzigt tot de Geographie van Duitschland, nog groter geworden. Deze, in den zevenjarigen Oorlog, de Arméen van den Maarfchalk de Richelieu, en den Prins xzn Soübife', volgende, heeft, met behulp ener' goede Engelfchc Quadrant van Throughton, ene menigte van juiste waarnemingen gedaan, die ik, wel is waar, allen gezien hebbe, doch Waar van nog een groot gedeelte nutteloos liggen blyft. Dus ziet men duidelyk hoe veel wy aan Frankryk verpiigt zyn, zo wel ten aanziene der Aftronomifche Geo graphie in het algemeen, als die van Duitschland in 'tby«onder. (Het Vervolg in onze eerstkomende.) TONEEL- en ander KONSTMATIG-NIEUWS. Dresden, in February 1792. Mejufvr. Mariavne Kirchgesfer, Dochter van den Kamer Concert-Meester, aan het Keurvorstelyk Hof van Spiers, te Bruchfal, ene jonge Jufvrouw,. die, zedert haar vierde jaar, blind was, doch welker ziel geheel Mttzyk is, kwam, onlangs, van Wenen, waar zy, op liet Hof-Toneel, hare ongemene gaven, op de Franklynfche Harmonika, met algemene toejuiching deed horen, in deze Stad aan. Zy behandeld dit Speéltuig, met' ene vaardigheid en aangenaamheid, waar van men nimmer de weerga hoorde. Onze Keurvorst, die zelve met de Harmonika vry goed weet om te gaan, toonde haar niet alleen zyn byzonder genoegen over hare konst, maar gaf baar tevens aanzienlyke gefchenken. Ver- •olgens liet zy zig ook voor den Hertog van Kóurland»net geen minder voldoening, horen , en gaf twee openiy:c Concerten, in de grote Zaal van het Hotel de Polo>7ie. Hier fpeelde zy, met en zonder, accompagnement, net ongelooflyke vlugheid. Haar Speeltuig is, door den Jadenfchcn Kapelmeester Schmittbaur, die haar ook ies"en in de Toonkunst gaf, vervaardigd; hetzelve is geheel /ry van den naklank en het gekras des Glastoons ,'t geen» nen anders, gcmeenlyk by de Harmonika-befpeurd; en zyrcrftaat zich mcesterlyk, om de tonen met dc uitterite delicaatheid uit de Glazen te halen, en dezelve fterker te maken of weg te doen fmelten. Ook fpeekl zy 'er niet alleen Adagio's en andere langzame Stukken op, maar zelfs Allegro's, cn dat alles met ene vaardigheid,welke duidelyk doet zien, dat zy alle moeilykheid in de behandeling van dit Inftrument te boven gekomen is. De Anfpachfche Expeditie-Raadi?oj/Zé-r is haar reisgezel, en zal met haar, over Leipzig naar Berlyn, en vervolgens, over Holland, naar Engeland vertrekken.. Maandelyksche Pryslyst der in- esu i t l a n d s c h e e f f e c t e n. Inlandsche. Holland. i\ prCts. 77 a 84. Zeeland.'1^ prCts. 55 a 60. Friesland. 2 prCts 65366. Utrecht. i\prCtsv 82 a 84. Generaliteit. 3 prCt. 87893. Last- en Veilgeld. i\prCts.68 a 70. Z. Doorl. Hoogh. 3 prCts. 95 a 97. Dito nieuwe Negot.' 101 a 102 prCt. Dito 2* prCts 83 a 84I. O. I. C. Lot.3 prCts. 823 84. Laatfte Negot. 991a ioof prCt. Engelsche. Bank-Aa. 214. O. Ind. 210. Z. Zee. - O. Z. Z. Ann. ■ Dito nieuwe 944. 3 prCts. Gec, 94§. Dito gerd. 951. Dito 1751- 4 prCts/Gec, ■ 5 prCts. Dito 120. Lond. 24 April.' Fransche. O. I.C Aft. van o< 2500 o< 2090. Dito van* c< iooooC 1112. Disc. Kas 3840. Dito Empr. 200 Mili. 96 prCt. Dito 125 Mill 97 a 97! prCt. Dito 80 Mill. prCt. Dito zonder Bullet 97-I prCt. Dito 120 Mill. ^, Parys 26 April. Diverse Buitenlandsche. Amerika. 5 prCts. 102 ai04§. Dit0 4prCts. 119 a 120. Dito liquid. Debt. 500,000Doll. 95§a9Ö| prCt. Dito by P. Stadnitski 16'S a 170. Dito by Staphorst' 164§ a 16§J. Dito dito van 1 790. 1303131. Kwik en Wenerb. SprCts. 10331045. 4}prCtè. looaïoi. Dito 4 prCts. 99 a 100.■ Spanje. 5 prCts.'ioo prCt. Dito 31 prCts. 90 a 91. Frankr. Genet: Guar. 4 prCts. 983100. Rusland. 5 prCts. 1023103!,- Dito 41 prCts. 99ja ioo|.. Dito 4 prCts. Zweden. 5 prCts. ai\ a 98§. Dito A\ prCts. Dito 4 prCts.- Denemarken. Toll. 4 prCts. 101 a ioif. Dito Holit.. 4 prCts. 100 a 101. Dito Leen. en Wisf, B. 4 prCts. iooa 101. Dito Kroon. 4prCts. 99|a'ioo§. Dito Afiat Comp. lóofa Polen. 5 prCts. 98 a ioif. Saxen, Onverwisf. Steuer 3 prCts. 34J 335* ftv. Dito Ordin. 3 prCts. 3s|a 3<5| ftv. Dito Kaïnerft. 3 prCts. 35 a 36ftv. Dito 2 prCts. 32! a 33 fty« prys-  t 'M4 > f KT S der granen. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld . Ggld. Pruisfifche . . 105 a 120 Poc-lle bonte en witte 1503175 Koningsberger . . 104 a 118 Dito rode . . 1453170 Pommer, Colb. en Stett. . Warder, Heugfe en Elb. 1453170 GARST,haver,B0EKW. Koningsberger . . 144 a 160 Vriefche Winter . 70 a 8j Vriefche . . 12? a 150 Zeeuwfche Overm. . 7538$ Bovenlandfche . 135 3150 Erouwhaver . . 66 a 78 Voorlandfe rode . 1183140 Boekw.Amesf.enGooil. L.19 a *i Zeelandfche . . 1403165 Dito Brab. en Vlaamf. L.2r a 22 oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam ƒ 36^337 Overm.'tLast c<34a38 dito Lyn . . . y 33|a34 Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 43«a4,ï van5fch. . . / 6|a 8 WalvischTraan,'tquart. * Henmpzaat . . / 6 a y\ van 12 Stek. . ƒ77378 J Dito rode . . ƒ 60 wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt fj 36,i*,i „.„ 2maand. ^92$ dito op 2 m. . f?a*,ii' Bitóoa ..... %9I| Hamb.zigt . £ 34 * 9'! <üto 2 m.B . ft. SevUien . . % pai Altona.zigt ft. l^ff Llsfabon • • % 50J dito 2 m. . ft. 33H Venetien . . ^ ot Breslau.6 w. dat. ft. 44| Genua • • • S4; Wenen, 6w.dat. ft. 55.5 Livorno . . . % 9i| Antwerpen pCt. 5|vcrl. Parys, 2 m. . . ^ 3oJ Gent . . pCt. 5'verl. dito zigt . . ^3,|a32 Brusfel . pCt. 51verL Bourdeaux, 2111. . & 3oi Zeeland . pCt. af verl. dito 1 m. . . $ 30= Rotterdam Ct. \ specie- cours Baren Goud, per Casfa ƒ355. . . pCt. 6? a >* dito, per bancö .... pCt 4 NieuweDuk. per ftuk ƒ 5, ?! I Nieuwe Louis d'ór 11 2 10 i6« Oude dito . .ƒ5,7 Zonne Piftol. . f 11 3 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 6 | Crok dc Malta ƒ ra* , Pnusfif. dito . . ƒ9,6 Carolin. . . t Lunenb. dito . .ƒ9,0 Fyn Zilver, p. m. /J , Spaanfe dito . . ƒ 9, 5 ] dito Grof . . ƒ 25 3 Guinies . . .. ƒ11,16 Agio van de Bank { vc\ 3 Souvcreme . . ƒ15,14 | A*isterdam, den 30 April 1792. In onze vorige No. soo. Blad,. I3x. b. reg. x3 «aat genuttigd, lees: «genuttigd. Te Haarlem, by P L A~A T cn L O O S J ~E~sT GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. w2? -getal d6r Dooden' Sedurende de Iaastverlopeia Weck, is geweest: te Amfterdam 129-. en TS 13, oneer welken laatften 1 beneden de 12 jarer! ^ WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfehe Waarnemingen van iS tot 21 April 1791. te Hamburg* fHoogfteftand 28, 4». den jiften. Barom.< Laagfte . . 27, 7. den i9den. LGemiddelde der geheele Week 28,0,7 I. Therm. fHoogfteftand 15°. 's Middags van den i7denReaumur., Laagfte:t|° onder o. 'sMorgens van den aoften. L bemiddelde der geheele Week 6,2 ar Heerfchende wind Oost. Dagelyicsche Waarnemingen, buiten Ha>rl*u baro- thermo- streek '-tvLBM» 1792 me- meter. der lüchtsge- ApjUjrgR. Noord, Zuid. wind. f 29- H 52 Jó w. " ' s-5.<20. 9 57 66 w. t. z. '«Morg. bew. verd. ( 29.11 46 44| j_ , helder , windrig. ' ( 30. cj 5o ^ i z. w. ~ 26-S3°.o| 59I 6g j wolken,'S Avonds f 30. 1 52 5'f | . helder. f3°- 1 SS TT^ z. z.w! 1 "' 30' cl 2 74 helder, ^erwindr. _v3°- °a 54 54 C3°. 1 54 62 z7~\v\ " . 18.^30.1 61 f 6% w. bewolkt. J.3°- 'f _Sg SQ__ rso. ii 58 631 ,^r~o~ ■ ■— 29.<30. o| 67 86 0. t. n. bolken, meest , (.29-it 59__ 57 0. z. o. helder- ("29.101 59 I 68 oTT. n7 ~~ 30X29. 7! 7i| 05 0_ omtrent helder, ( 29. 6 6o\ 58 z. j '«Av. zw. wolk. M*yp9. 7' j 4Sf j si" zT^vTT^^gTe^, 1-<29- 9 52i 59Ï w. t. z. j verder wolken (_29- 9§ I j 48 w. z. w. j harde wind. In de afgelopen maand April. Hoogfte Therm. den I3den's Midd. 72J gr. Laagfte dito , 's Nagts tusfehen den 20 en 21 ften 2 7 m De gemiddelde hoogte van de gehele Maand, Ogtend,' Middag en Avond is geweest 52|| grad. Dus omtr. ro gr ho-cr d"n de maand Maart (die in No. 197. abulivelyk February genoemd is), en of J grad. hoger als April 1791. fa  i792. No. 202. A L GEMENE KONST- en LETTEMODE, voor meer- e n m 1 n~ g eo effenden. Vry dag den 11. May. BERIGTEN. frankryk. fair^^Bg k0ningl. Maatschappy der Geneeskunde , tc 1^ Ji Parys, den 28 Febr. hare openbare Vergadering j houdende, hadde voor dien tyd een groot aantal 9B^!^!s van Pryzcn uittedelen ; doch, daar de bekwaamfte | dingers naar dezelven, in de tegenwoordige omftandigheden van : 't Ryk, te zeer in Staats- en Burgerlyke bezigheden zig inge- j wikkeld vonden, om, naar gewoonte, zig op den geleerden' arbeid toe te leggen, hadde zy., voor dit maal, by mangel aan voldoende antwoorden, gene gelegenheid" om een enigen prys toe te wyzen. Alleen wierden aan de Heren Baumer \ Hoogl. in de Geneeskunde te Montpellier een gouden eerpenning ter waarde van 100 liv. en aan de Heren Cheron , Med. Doel:, te Argentan, ene kleinere van 50 liv. toegekend voor . hunne ingeleverde Verhandelingen over de Vraag nopens dej EVgelfche Ziekte, die by herhaling in 1790 was opgegeven: dog die thans word ingetrokken, gelyk mede die over de verharding des 'vetroks in pas geborene kinderen: terwyl agter de vraag aangaande de overeenkomst tusfehen het Scheurbuik in enige bepaalde Koortsfoorten (zie dezelve in ons vorig Deel V. I Lladz. 170) op nieuws wierd opacgeven , om beantwoord te j worden voor 1 Mcy 1793, onder toezegging van een prys van I , 6qq livres. j 1 Van èe toegezegde aanmoediging pryzcn, wierd 'er een ter i waarde van 50-Jiv. toegcweezni-, aan den Heer Poma, voor] 1 zyne ingediende vc*Hiandeling vervattende ene befchryving van . j het Militaire Hospitaal te Nancy; en een dergelyke a;:n de Hr. I A*eimd, Med. Doet. tc Puy. Voor zyne Geneeskundige Plaats- t teV-tyvir.g van het'Canton van Puy. z viu. DEEfc. 'Voorts wierd het volgende voorftel op nieuw opgegeven-, om beantwoord te worden voor 1 Jan. 1793. onder toezegging van een prys van 600 liv. Determiner quelle est la meilleure manier e , d'enfeigner la Medicine - pratique dans un Hopital: (op te geven de beste wyze, om de praktikale Geneeskunde by een Hospitaal in te voeren,) ter opheldering van welk voorftel cn deszelfs ware bedoeling, de Maatfchappy in haar Programma het volgende dienftig geagt heeft te voegen : „Het was in den jare 1658, dat de eerfte Geneeskundige Clinifche Schole , door Boerhave, te Leyden, wierd ingevoerd (*). Die van Edinburg werd, volgens het plan der Leydfche Schole, door de Heren Home en Duncan aangelegd. Naar het zelfde plan rigtte ook van Swieten, de Clinifche Schole te Wenen op , waar in vervolgens de Heren de Haen en Stolt,'met zo veel lof zig vertoond hebben-. Sedert dien tyd zag men gelykfoortige 'Inftitutien aanleggen, te Göttingen, onder het opzigt van de Heren Brendel, Vagel, en Baldinger ; te Pavia, onder dat van Borfieri, Tisfof en Frank; te Erlangen, onder Ueltus ; en tc Genua onder dat van Olivari. De meesten dezer Geneesheren hebben, in hunne Schriften, ds Methode opgegeven , waar van zy zig by deze Inftitutien bedienden ; en zy, die naar den prys verkiezen te dingen, zullen :laar toe , in deze Schriften, nuttige handleiding vinden. „On- (*) Men fchynt te moeten onderftellen , dat deae Clinifche Schole :ne afzonderlyke Stigting van Boerhave geweest zy , diemet zyn overyden , of kort daar na, in verval geraakt is: althans in den jare 1787. s'ar op nieuw,te Leyden, volgens ene Staats-Refolutie , zalk ene Stiging, onder den naam van Nofocomium Clinicum, op nieuws , aangelegt. zie A. K.. en L. Bode, If. D. biz. 82.) gelyk'er ook , federt, hier ten inde, te Rotterdam, een Collegium Chirurgo-Clinicum is opgericht, Ibid bladz. 193.) en laatfteiyk in het begin van 1791. ook te Utrecht, y do ko.nst van den Hoog!. M. van Geuns aldaar en onder diens op-t igt een Nofocomium Clinicum ingevoerd, (uz D. VI. bladz. 67.}  „ Ondertusfehen vervat het voorftel een aantal van byzondere vragen , die allen in aanmerking zullen dienen genomen en beantwoord te worden. „ Voegt de Clinifche Schooi by een groot of by ccn klem Gasthuis? onder wicn behoort zy te ftaan? waar moet zy geplaatst, cn hoe groot diend zy tc wezen? waar de toegangen tot dezelyc? hoe groot, het getal van bedden, en in welke order dienen deze gerangfehikt te wezen? De zieken kunnen befchouwd worden volgens hunnejaren, kunne', beroepsbezigheden , en verfchillende gcfteldheden. Kraamvrouwen, zy, die aan befmettelyke ziekten krank liggen, bysterzinnigen, kinderen, en die aan de beter hand zyn, dienen ■wel bezorgd te worden in tegenwoordigheid der leerlingen, en deze perfonen dienen wel in afzonderlyke vertrekken te leggen. De vorm der aantekeningen, en bezoekbriefjes, als mede die der bordjes, aan de ziekbedden, zal ook ftoffe tot nuttige overweging opleveren. De verdeling der zieken, de aanwyzing van de posten der Leerlingen, de order der bezoeken, die der lesfen, en 'hoelang de Curfus moet duren., ftaat ongetwyffeld aan den Hoogleeraar. Maar in welker voege zal hy de waarnemingen van 't gehele jaar verzamelen? moeten zy in een bloot dagboek worden aangetekend, gelyk van Sw'iettn deedt, of, gelyk de Haen, in een' afzonderlyk werk met by voegde cn buitenlaudfche waarnemingen, uitgegeven worden. „De keuze van een Hoogleeraar zelve is aan gene geringe zwarigheden onderworpen. „ Ongetwyfcld zullen de. Leerlingen niet by deze fchole worden toegelaten, ten zy tot zekeren, trap gevorderd. Op welke, wyze zal men uit deze keuze doen? Hoe groot hun getal wezen vergeleken met dat der kranken ? welke posten konnen hun worden toevertrouwd; en welke methode diend er by hunne bevordering in agt genomen worden? Daar de Heelkunde, zo wel als de Geneeskonst, in de Clinifche fchole meer gepractifeerd worden, zal het geen nopens de laatfte gezegd word, gemakkelyk op de eerfte kunnen togepast worden ? Gelyktydig dat deze Scholen . dienen om de Jeugd te onderwyzen, kunnen zy ook tot fcudeerkamers ftrekken voor de Hoogleeraren, die, de veelvuldige nog onbeflischte vragen in de Geneeskunde aan ds uitfpraak der ondervinding_ onderwerpende, hunne,kwekelingen kunnen leren, hoe zy zig de grote kunst van waartenemen kunnen eigen maken. .„ De Maatfchappy heeft, in 1790, een plan van een. Akacemie-Hospitaai, nevens dat van ene Geneeskundige, Clinifche Schoole gemeen gemaakt (*). Dit ftuk verlangd zy in 't byzonder beoordeeld te vinden. Bovenal wenscht zy, dat dc buitenlandfchc Geneesheren, die een der thans plaats hebbende Clinifche Scholen hebben by gewoond en zig daarin geocffend, haar hunne waarnemingen mededelen. „ De Maatfchappy v.erwagt niet van een en denzelfden Schryver , ene beantwoording van alle vragen, in dit haar programma vervat: maar zy is voornemens om alle nuttige raadgevin- Nouveau plan de CouOitution, puur la Medecine en France, 8cc. in 4to. ingeleverd by de Nation. Vergadering , door de Koningl. Maatfchappy der Geneeskunde, 1790. pag. 59 ,77,81,87., 93, env. 'gen, die in de ingeleverde Verhandelingen zullen verfpreidzytv by een te zamelen en in één vertoog te brengen. Zullende zy elk van hun het regt doen 'tgeen hem toekomt. De antwoorden.moeten op den tyd, bovengemeld, vragt vry, en op de gewone wyze, gezonden worden aan den Hr. FicqDyazyr, aanhoudend geheimfchryver der Maatfchappy. Cour duLouvre , après la por te_du cote' de la rus du Cocq,. Daar wyders dc Maatfchappy hare navorfchingen vervolgt, omtrent de weerkunde ; dc minerale en geneeskundige wateren; en de ziekten der Konftenaren ; hoopt zy, dat de ln- en Uitlandfche Geneesheren en Natuurkenners aan dezen nuttigen arbeid zullen gelieven medetewerken ; onder beloften van, in hare naastvolgendc zittingen, met lof te zullen gewag maken van alle toegezondene waarnemingen, en het uitdelen van onderfcheidene Prysmedailjes aan de Schryvers der beste Verhandelingen, die zy, hier over zal ontvangen. Voorts wierd de volgende order by de voorlezing, in hare bovengemelde vergadering in agt genomen. De Hr. Vicq-D^azyr las de bekendmaking der toegewezene pryzen en der nieuwe voorftellcn. Hier op wierd ene Verhandeling gelezen van den Hr. Mauduit, over het aanleggen, van ene commisfie , ter nafporing van de ziekten der Konftenaren. De Hr. Doublet las het uittrekfcl van een verflag nopens het verbeterhuis van Charenton , met aanmerkingen over de krankzinnigheid, en over de Bergplaatzen ter bezorging van perfonen , die daar mede behebt zyn. Daar op las de Hr. Vicq-D'azyr de Lofredenen op de overledenen leden der-Maatfchappy , Brabanbaux; Cothenius, tnDelius. Toen de Hr. Caille ene verhandeling-over de ziekte , bekend onder de gebruiklyken naam van zogverplaat-^ing. De Hr. Thouret bedenkingen over deze en gene verbeteringen , die er by het Hotel-Dieu dieuen ingevoerd te worden. De Heer Tesjier ene verhandeling over verfcheiden dingen, die dienen kunnen om er brood van tc bakken, in onderfcheidene Departementen van Frankryk. Eindelyk befloot de Hr. Vicq-D^azyr de zitting, met de voorlezing van zyne lofrede op den Hr. Murray, buitenlandsch lid der Maatfchappy. DUITSCHLAND en naburige Ryken.. ' De Bergraad Dr. L. Crell, die ruim anderhalf jarengeleden , het beroep naar Wénen, met ene jaarwedde van 3000 Flr. nevens ene vrye woning, van de hand wees, heeft, echter, des niettegenftaaude, zedert, nog nadere bevvyzen der hoogachting en gunste van wylen Keizer Leopold ontvangen: hebbende zyne Majesteit hem niet flegts de primas preces uit het Domftift te Hamburg toegedeeld , maar hem tevens,uit eigene beweging', en zonder enige kosten, een Diploma voor den Ryks-Adelftand laten toekomen: van welk laatfte deze Geleerde voor als nog geen gebruik zal maken. NE-  C *47 > NEDERLANDEN. | Iets aangaande de Indiasche Finguere. > CGetrokken uit Rochon's Voyage dl MadagascarO Onder de zeldzame en te gelyk nuttige Planten van Indien Ti ^Finguere, een zoort van Wilden Vygenboom, -d e door infnyding, een melkachtig vogt geeft. Du fap , geft'old zVdc'word een ware elastique Gom, van gel ken aart, als uit de Caoutchouc vloeidt. De Ingezetenen va Madagascar maken 'er Flambouwen van, d.e: zonder p? ofiemmet branden, en hun een goed ligt verichaften wanneer zv 's nagts visfehen. Wyngeesten zyn met in S? om deze Gom te fmelten, doch zy kan ontbonden worden in ./Ether of Lyn-oly. ■ NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akademische en andere schriften. Frankryk. Le Guide des jeunes Gens de Ftm & de l'aurteSxe è leur entree dans le monde, pour farmer le jugement VÏoeur Ae gout et lajanté; par le DoBeur Retz Pun des Medecin ordinaires du Roi &c. 2 Deeltjes, in 1 2VO Parys 1791. De Schryver verénigt in dit werkje ene uitgebreide Gcneeskun- ! di^e ervaring, en fehrander oordeel, met ene gezonde Zedekun^eS en ene uitgebreide Geleerdheid, om der jeugd voorfchriften mVde te delen, ter bewaring van hare natuurlyke en zedelyke Gezondheid , en om haar te behoeden voor het menigvuldig bederf het welk, vooral in onze dagen, de kragten van haar ! lürhaam en de fterkte van hare zielvermogens ondermynt, en de goede hoedanigheden van het hart verbastert. De aangename cn onderhoudende ftyl, de tusfehen in gemengde Anecdoten en de waarnemingen des Schryvers, vermeerderen nog de waardye van dit nuttig werkje, f ourn. Encycl. IMoire naturelle des InfeBes , par M. Olivier, I. Deel , 792 bladz in 4to. Parys, by Pancoucque 1791. Dit is het uitvoejriïst'en volledigst Werk, welke wy tot hier toe over de byzondere Historie der Infeften bezitten. De Schryver reeds met algemenen lof in het vak der Infcftcnkundc bekend zynde, behoeven wy niets tot aanpry-zing van dit werk te zeggen Het zelve is in ene Alphabetifche orde gerangfehikt, en maakt tevens het Infeaologisch gedeelte uit van de nieuwe grote Encyclopedie methodique. Dit eerfte deel gaat van A tot Om Dus oofdele men over deszelfs uitvoerigheid. Niemand zal zig intusfchen over enige vervelende langwyligheid kunnen beklagen, «laar ieder, in tegendeel, dit werk met genoegen zal lezen en als een Repertorium, vooral het geen men omtrent eenig bysonder Infekt wil weten-, zal kunnen gebruiken. Journ, Ene. .Duitschland. S.T. Soemmering vom Batte des menschJhhenKörpers, II. theil Banderlehre, 86 bladz. 111. th. Muskel-lehre, 328 bladz. V. th. Birnlehre und Nervenlehre 348' bladz gr. 8vo. Frankf. aan de M. by Varrentrap en fFemer i7?i Wy hebben onlangs een vry uitvoerig bericht gegeven an het eerfte deel van dit voortrefryk werk. Deze vójgèinfë lelen zouden het zelfde regt op een breder verflag hebben, wa e het niet, dat wy met weinige woorden dit gehele werk at.ii 11e beoeffenaars en liefhebbers der Ontleedkunde konden aanpry;en, en hun verzekeren, dat zy met veel genoegen en nut, lit werk zullen doorlezen. Immers ook deze delen bevatten niet alleen zeer naauwkeurige, én in een onderhoudende ftyl ter 1 ieder geftelde befchryvingen der verfchillende delen van onsligïaam, maar ook verfcheidene eigene en nieuwe waarnemingen ;n öntdekkingen van den Schryver zeiven. Voomamelyk heeft ms in dit opzigt het vyfde deel, 't welk over de herfenen dan de gewon: rechtzinnig- c r Lutherfclie Kerk, kan met reden in twyffcl getrokken worden. G. A. Des Pubïtus Ovidius Nafo verwandlungen, aus dein Lateinifchen ueberfetszt von A. Rode. Berlyn by, Mylius 1791. 2 B, gr. 8vo. Ene zeer fchone overzetting, vol van aanmerkingen, bar.ffende de Fabelkunde en Dichtkunst, zeer gefchikt,'om den Waren zin verftaanbaar te maken; zo dat dit boek, voor geleerden zelfs, en liefhebbers van kunst, zcci' veel waarde heeft. G.A. Br'.efe ueber Calabrien und Sk/lien von J. H. Bartels Gott. 1792. sr. th. 902 f. 8vo. Dit laatfte deel bevat de.gewigtigfte aanmerkingen over een groot gedeelte van Steilten, byzonderlyk van Palermo, waar over dc kundigeSehryver veel nieuws mededeelt. G. A. Philofophie der Erkenntnisfe von J..H. Abicht. Barcuthi79i. 256 f. 8vo. Wederom ene Logika , gcdceltelyk volgens begrippen van Kant; dóch ook.in andere opzigten verre van dezelve verwyderd. Dit deel behelst alleen dc Theorie van het erkennend vermogen, en de Logika. , Het tweede zal de oordeelkundige beoordeling van dat vermogen behelzen, op bovennatuurkundige gronden. G. A. Metaphyjifche Ketferyen, .oder verjuche ueber die verborgenJlen Gegenjlande der Weltweisheit und ihre Grundurfachen. (zonder plaats van uitgave) 1791. 362 f. Svo. Bcfpicgelingen over Oneindigheid, Tyd, Ruimte,Kwaad, Vryheid, God,Voorzienigheid, Stof, Schepping enz. waar in zeer veel fync redenering en nieuwe wysgeerte voorkomt,. pogende de Schryver, byzonderlyk, alle de verfchynzelen van inwendige en uitwendige gewaarwordingen, de voorftellingen van ftoflyke en gcestlyke waercld, tot dezelfde voorwerpelyke beginfclen te rug te brengen , zo dat de aanleiding tot alle oorfpronglyke begrippen (grundbegriffen) van de uitwerking der uitwendige zintuigen voorkomt. 'G.A. Beyirage zur kinntnifs vorzugli'ch des Innern von England ufd'feinèr Einivohner. Leipz. 1791 en 1792. Is. ft. 120,f. Iis. ft. 132 f. gr.^vo. Dit Stuk, volgens gerucht, aan den Heer Kuttner toe tp kennen, mag te regt gezegd worden , de nauwkeurigftc berigten te behelzen van aljes wat zedert enige jaren over Engeland is uitgegeven, met vele, tot nog toe onbekende, byzonderherien wegens, het ongezellige volkskarakter enz. welke zeer lezenswaardig zyn. G. A. Beantwortitng der Frage: IVarum nennen wir uns Protestanten? von J.G.Rofenmuller. Leipf. 1790. 39 f. 8vo. Ene fchone Verhandeling, over het recht der Protestanten, om te oordelen, overeenkomftig ene byzondere uitlegging der H. S. afgezonderd van alle verpligting der Symbolifche boeken; zynde de kundige Schryver van gedachten, dat de ware aart van he,t Protestantismus, welke de geest van den Christen-Godsdienst is, volftrekt medebrengt, van alle geloofsformulieren even zeer te mogen afwyken, zonder grond van vervolging, als het enen Roonrfchen Vorst vryftaat,. Kloosters te vernietigen, of den Paus. gehoorzaamheid te weigeren enz. G.A. Nederlanden. Schets van den Christelyken Godsdienst ;~ opgefield VQor een Vader des. Httisgezins, tot onderwys ■ zyner Kinderen. Delft by Roelofswaert 1791. behalve het berigt van den Uitgever, 104 bladz. kl. 8vo. Hoe zeer het, ook in ons Nederland, "tmzins mangcL; aan Leerboeken, zo grote als klei- : ne, om 20 wel de a-.nkomcnde, als meer geve derde I r-d iVr-? G.°^'??''-^^y?cn, hebben zy echter n,éestEl°dit gebrek, dat.de voordragt,„mm of meer, gericht ?y naar h leerftellig zamenftel dier Christen-gezindheid, töt welke de Schrvï ver zelf behoorde, waar door zodanig boek, terwvl het niet den Godsdienst, maar de Godgeleerdheid behandelt,'doordans ver boven het bereik, althans, der nog óngèÓeffende JeiL iV 'Van dit gebrek, om van gene anderen te fpreken, die in de behandeling zelve, in de inrichting der vragen en andwoorden en in dc uitgebreidheid van het boek, gelegen zvn, is het hier opgegeven werkjen ten enenmale yry. Het behelst een beknopt zamenftel van den natuurlyken en geopenbaarden Codsdienst met byvoegmg vun het leerftellige en praktikale der Christelyke' leer, m enen ondetwyzenden trant, echter zonder-vrao-en en antwoorden, zo kort,, zo duidelyk en overredend, dat\vy ia de daad twyffclen, of liet immer beknopter en bevatlvker zou kunnen gefchreven worden. Daar de Schryver het opftel voor alle Christenen zonder onderfcheid beftempeld heeft, is het leerftellige vervat in dat Geloofsformulier, welk gcwoonlyk dat der Apostelen genoemd word, en welks inhoud hier, met ene korte fchets van deszelfs Gefchiedenis, met- ftellige plaatfen des N T zo verklaard word, .dat bykans alle Christenen zich daar mede* kunnen verénigen. In het Voorberigt meldt de Uitgever, dat het reeds vyftig jaren geleden, door een verflandig Vader, ten dienste van zyn huisgezin, is opgeflel4, en de uitgave zelve fchynt, onder anderen, ook gefchied te zyn, om tc voldoen aan' de begeerte des Genootfchaps tot verdediging van den Chrifle'lyken Godsdienst, in 'f Hoge, welke het zelve in den jare 1790. verklaard heeft; verlangende, naamlyk, ene opgave, om den Gemenen Man., bevorderlyk te zyn ter verkryging van rechtmatige begrippen omtrend den Godsdienst, waar toe wy oordelen dat de uitgave allergefchiktst is; keurende daarom.ook ten vollen goed de gemaakte aanmerkingen der Uitgevers, in het Voorbericht , en vooral de noodwendige onderfcheiding tusfehen Godgeleerdheid en Godsdienst, waar van de eerfte voor den gemenen man overtollig, de,laatfte onontbeerlyk is. Beoordelingen van Inlandsche Schriften, in Büitenlandsche Journalen. P7v'ADE BvE>,ffis^'W'#^., univerfam hypothefium, 1 hilofophicarum Jheoriam exhibens., Leid. 1790. De Schryversdzx Gottingifche Gelehrte Anzeigen geven, in hun 33fteftuk van dit jaar hunne beoordeling van deze Verhandeling. Zy. geven er eerst den mh.oud van op, en bemerken daar by,dat de Verhandeling zelve meer bevat, dan de titel belooft, daar dt Schryver met alleen over Wysgerige ,.maar ook over Rechtsgeleerde, Hiftonfche, Staatkundige, en. andere., Ondcrftellingen handelt.Zy beklagen zich voorts over de duisterheid van den fchryftrant, voegende 'er echter by, dat men by ene aandachtige lezing berpeurt, dat de Schryver gegrondde denkbeelden van de zaak zelve, toont te hebben. De boeken, door den Schryver aangehaald cn gebezigd, zyn, volgens hun , meest uit het Leib- nitziaanfche en Wolfiaanfche tydperk; meermalen worden 'cr BoHmann en Mendeisfohn in genoemd, doch zy . verwonderen zich , dat hier geheel geen gewag gemaakt is van de fchone Prysverhandcling.van Sennebier, tot dit onderwerp betrekkelvk, in dc Verhandelingen. van de Hollandtche Maatfohappy der Wetenfehnppen, LAND,  c 149 > LAND- B!N ZEE-K AARTE N. Üvi:r de Land - Kaarten en Land.--metingen ln' 't /xgemeen , e.'m brzondcr o.ve11 die va] ÖüITSCHLANQi . (Uit du Annalen -van Zimmermanl) l'ervolg van. Bladz. 143. Dan, federt de oprichting van het beroemd Kosmographisci Genootfchap of Maatfchappy tc Neurenburg, heeft Duitschland insgelyks vele voortrefiyke waarnemingen opgeleverd, die ons met recht op ene volledige Duitfchen Atlas, in hei toekomftige doen hopen. De Maatfchappyen van Berlyn, Göttingen, Manheim en Praag,..zo als ook de Hrn. Heinfius,. Matzka, Lichtenberg , Rohl, van Zack, en anderen, hebben ene aanmerkelyke menigte van plaats aanduidingen verbeterd. Hoe veel gebreks wy voor 40 jaren hier aan hadde, kan men uit de Mappa Critica Germanioe., van den Hr. Tobias Mayer zien, .en het zou wel der moeite waardig wezen ene Proef- of/ Vergelykings-kaart van vorige tyden, by de tegenwoordige te ontwerpen. Dan. zou men eerst regt gewaar worden , hoe veel- ons nog tot ene echte Kaart ontbreekt. Doch als ik hier van echte Kaarten fpreke, Verfta ik daar door zulken , by welken niet llegts alle de daar op te ftellen Landen , volgens naauwkeurig gemeten en behoorlyk met elkander verbonden-driehoeken, afgetekend zyn, maar by welken ook alles tot een of meerder volgens de beste manier, getrokken middaglyncn van de hoofdftreken, en daar op rustende perpendiculairen gebragt is , en waar de-ligging der overige ftreken, door abscisfen en ordinaten, op de hoofd-linien bepaald, en zo veel mogelyk door meer Aftronomifcbe waarnemingen omtrent verfcheidene lengten en breedten geftaafd is. Ten dezen opzigte kan men noch de Kaarten van Tferfmid, noch- die van la Rochetta of Chauchard, zelfs niet dc Atlas van Jager, voor voldoende houden. Zv is tot nog zeer gebrekkig voor geheel Duitschland niet alleen, maar ook voor andere grote Provinciën , hoe nuttig of verdienstelyk men dc Kaarten van enige enkele Duitfche Landen, in de befchryving der plaatfen voor den Krygskundigen ook te achten hebbe, als by voorb. de Atlas van Saxen, Bohemen, Silezien en-Meklenburg. Is nu een beter algemene Atlas van ons Vaderland, zo wenfchelyk, dan is 'er aan dc anderen kant ook nooit een tyd geweest van zo veel waarfchynlykhcid, om zulk ene gewigtige onderneming, ter uitvoer gebragt te zien, dan heden, en dat Avel om volgende redenen. Het treurig, doch gewettigd vermoorden of doodflaan, waar dpor Duitschland, gedurende zeven jaren, verwoest was, bragt by alle die grote rampen (want volkomen ffchade vergoeding der krygselende is 'er-nooit op) nog enige geringe voordelen mede. Hier toe behoren, behalven een , groten omloop van geld-, de veelvuldige werfmiddelen, de .naamver bekendwording met anders onbekende VolKcrf, insgelyks dc menigerieie plaats- en krygskundige afmeiin, gen cn Kaarten van die Landen , welken het ongeluk irof j van voomamelyk ten Tonele des Oorlogs te Vtrekkcn. Hier door hebben wy niet flegts de zo even aangehaalde Landmetingen en bepalingen van den Hr. Zatmoni bckomaar behaiven deze nog vele anderen •, zo als die van den Hr. Roziere, in het .Hesfifehc, verfcheiden naauwkeuri^e metingen der Bohcemfche cn Sileiïfche Landen, als mede der beide Saxifche Kreitzcn, waar van enigèn in 't koper gebragt, doch de meesten nog maar getekend, hcimelyk bewaard worden. Van deze vervaardigde Stukken zou men veel nuts trekken kunnen, o:n 'er openlyk ene algemene Kaart van Duitschland uit op te maken, want het grootfte gedeelte is. zo naauwkeurig gemeten, dat zy maar behoorlyk georiënteerd, in graden verdeeld, of tot enen bepaalde hoofd-meridiaan gebragt zouden behoeven tc worden. Ook heeft de Koning van Pruisfen reeds werkelyk gelast , het groter deel zyner Landen nauwkeurig te meten-. Behalven de voortrefiyke afmetingen- van het Graaffchap Mark, welke ik in 't vervolg we! nader aanwvzen zal, word van dc tegen over .liggende Landen indePruisfifche Staten thans ene meting werkftellig gemaakt, die, insgelyks door zeer duchtige mannen uitgevoerd, geen gering byvoegfel tot da zo wenschbare algemene Kaart toebreng gen zou. Zo hebben wy reeds ene goede Kaart van het Hertogdom Berg; die op den door waarnemingen bepaalden Meridiaan van Dusfe/dorp gereduceerd is?, door den Hr. IVhfeking; ook zal ik by een volgend uittrekzel uit Muller's handfehrift, nog iets over Kaarten van Cieveen Oost-Friesland aanhalen Van de op haar zeiven uitmuntende Sotzmannfche Kaarten der Pruisfifchc Staten, make ik geen byzonder gewag, om• dat my niet blykt, dat zy allen op Aflronomiseh bepaalde gronden berusten. Het is te wagten, dat by enen algemenen vrede in Duitschland , by het overeenkomen van deszelfs voornaamfte Regenten , de overige Vorsten gclykerhand hunnen by ftand ter vervaardiging ener algemene Atlas des Rykszullen verlenen. Onder de Regering van Keizer Jozephns kwam een man uit het Oostenrykfche tc voorfchyn , die juist niet verdiende zo geheel en al afgewezen te worden. Zyn ontwerp tot een algemeen Traétiat van Commercie van .alle de Oostenrykfche Staten, by middel van vereniging deiHoofdrivieren door Kanalen, was wel te wanftaltig groot en aan vc-le zwarigheden onderhevig,, doch met dit allts behelsde het zelve veel aannemelyks, en veel dienstigs om een meerder aantal van menfehen en goederen te bekomen, die naderhand door dên droevigen Turkfche Oorlog met opgefperde kaken verilonden wierden. En hier in ftraait het groot-onderfcheid door, tusfehen de vredelievende plan'nen, die de voortzetting der Wetenfchappen , of die vcr-overingen bedoelen; deze namelyk kweken,- of fchoon zy mislukken, in den Onderdanen naarftigheid- en bekwaamT 3 he- -  C *5 ) 'heden aan •, ter-Wvl gene daar en tegen fe gelykerhand met vernedering der 'Vorsten, het volk in diepe armoede en elcnde dompelen. Onder de redenen, die de bekoming ener juiste alge.mc.ne Kaart van Duitschland fchynen te begunstigen, blyft' by my nog overig de byzondere liefhebbery van de meesten onzer Varsten voor de Aardryks- en Sterrekunde, zo ■vestigde reeds voor 14 Jaren de thans Regerende Markgraaf van Baden, als een edelaartig begunftiger en voor■ftander van grondige Kennis en Wetenfchap, het oog op ene nauwkeurige afmeting der Landen van Baden. Deze afmetingen zullen met de beste Inftrumenten, onder opzigt van tweedaar zynde voorname mannen, de Hrn. Bokman en Bo-urdet gedaan worden; en te gelyk denkt men een -algemene waterpasmeting der Bergen van Bafel tot PortzJieim, en de Landen tusfehen het gebergte en den Rhyn voor te hebben, welke tot een leerzaam Profil des Lands dienen zal. De Regerende Hertog van Gotha, in dezen zeer pryswaardig, heeft, zelve een voornaam Aftronomist zynde, een nieuw Obfervatorium aangelegd, onderfteunt en vormt hier toe voortrefiyke mannen , en brengt de allerbeste werktuigen ter bepalingen van Landen en Streken by ons in gebruik. Men bezeft ligtelyk dat ik hier de Hrn. van Zach en Kendt, zo wel als Ramsden's verbeterde Spiegel-Sextanten, en Emery's Chronometer, bedoele. By dusdanig ene Geographifche onderneming, was de gemeenmaking van beide deze Inftrumenten reeds ene on«ntbeerlyke hoofdzaak geworden. De overleden Aftronomist Mayer, van Manheim, had bereids den vernuftigen inval, om met behulp van foortgelyke Inftrumenten ene Kaart van het Rusfisch Ryk te vervaardigen , cn de hier omtrent zo kundige Graaf Bruhl, Saxifehe Gezant te London, had dezen voorflag met Emery's Tydmeter reeds ter gang gebragt. Wanneer men nu alle deze voordelen te zamen in aanmerking neemt, dan ftaat het 'er na, dat het tydftip ons fneer en meer nadert, waar in wy op een naauwkeurige Atlas van Duitschland hopen mogen. Hoe nu zulk ene algemeen nuttige onderneming ftaat uitgevoerd te worden, «n welk een belangryken invloed zulks op den Duitfchen handel hebben zal; hier over zal ik het wagen mynen lez«ren eèn nader plan voor te leggen, zo dra my de tyd zulks toelaat.- TEKENINGEN en PRENTEN. r a r T s. De Gebroeders Bafan, hebben kortlings van Londen ontvangen, ene aldaar nieuw uitgegeven ongemeen fraaye Konstplaat, naar Copley, in 't koper gebragt door Bariholozzi, zynde 31 duim breed en 25 hoog, en verbeel¬ dende het plotfelyk affterven van Lord Chatham, in bet Parlemenrshuis van Engeland, na het houden van ene lange reden, voor de Vergadering der Pairs, ten getalle van 56, waar van alle Portrakten ongemeen wel gelyken. De Hr. Tardieu, vermaard Plaatfnyder, geeft uit het Portrait des tegenwoordigen Konings van Polen, doorhem zeiven in 't koper gebragt, naar een Miniatuur, 't geen hem door den Poolfchen Gezant, aan dit Hof is ter hand gefteld: van welk Portrait hy zes Proefdrukken aan zyne Majesteit heeft toegezonden, die hem, onder betuiging van zyne goedkeuring en genoegen daar over, met een minzamen Brief, nevens een Gouden Medaille, vereerd heeft. De prys is 40 f. De laatste woorden van Mirabeau .- F emporte avec mot le deuil de la Monarchie; les J'aSlieux s'en disputeront les lambeaux: ene Allegorifche Konstplaat, van 12 duimen hoogte en 9 dm. breedte, door de Lattnay, den jongen, naar de tekening van Borel. Prys 6 liv. — Op deze Plaat,die de bovenftaande woorden ten byfehrift voert, ziet men Frankryk afgebeeld, al wenende hare fmert vertonende, en haar best fchynende te doen, om den beroemden man, dien men op zyn Sterfbedde ziet liggen, den dood te ontrukken. Dog het doodlyk ogenblik daar zynde, gehoorzaamd de Schikgodin aan het Noodlot» 1 Mirabeau wyst, ftervende, de fchuldige bewerkers aan der onlusten, die het Ryk beroeren: en de waarheid, den hoek van 't gordyn opligtende, doet ene bende Muitemakers zien, die met eikanderen krakelen over de brokken van den Troon, dien zy tragten om ver te halen. Maar een onweder barst uit, en treft de trouwloze vyanden der Wetten, en van den algemenen welvaart. De Konstplaat, verbeeldende de Heldendaad van den jongen Dcfilles, in het Gevegt van JVancy, naar dc tekening van le Barbier, door Laurent in 't koper gebragt , is thans in gereedheid , en word afgeleverd, by Matheau, Notaris , op de Plaats du Palais Royal, voor 24 liv. aan den Intekenaren, en tegen 30 liv. aan andere Kopers. SCHILDERYEN en BEELDHOUSTUKKEN. Londen, den 1 May. Gisteren wierden de Konstzalen der Koningl. Akademie, wederom ter befchouwing van elk opengezet. De Stukken, voor dit jaar, vervaardigd, zyn meer in getal en zekerlyk van gene mindere waarde, dan die der vorige ten toon Hellingen. Alhoewel men te vergeefsch zoekt naar de fprekende beelden, die yoorheen uit het kragtig Penceel van enen Reynolds vloeiden, vind men echter dit gemis ten vollen vergoed jn de veelvuldige Proefftukken van ontwyftelbare fchoonheid en aangroeyende Genie. — De Lyst houd meer dan 200 Schil-  C 151 ) Schilderyen in , boven die van een der vorige jaren TbansVgter hebben tle'Portraittch-niet zo zeer in getalle de overhand, als voorheen gcfiadig ftoffe tot klagte opleverde: ook munten velen van die 'er zyn, byzonder uit. Dé overledene Voorzitter fchynt meer dan een echte opvolger in zyne-bekwaamheden, tert dien opzigte, nagelaten te hebben: en 'er is alle reden om te hopen, dat de weergaloze uitmuntendheid van onzen zo zeer betreurden Gainsborough, zal herleven door de veel belovende pogingen van den Hr. Gainsboirough Dupont. NARIGT ErN en B Y ZO N D ER H EDEN,- tot den handelen scheepvaart, landen veebouw, als mede dé huishoudkunde, handwerken en fab'rieken, eetrekkelyk. By een nader befluit'by het Huis der Gemeenten, in Engeland, is de affebaffing'van -de Slavenhandel, voordat Ryk, bepaald, tot 1 January 1796. In den Nagt tusfehen 21 en 22 Maart laatstl. is de Wollen- en Sayet-Fabriek der Heren Senart en Richer, die zedert ruim 60 jaren was aangelegd, te Plesjter en Rozanville, in het Canton Hangen, Diftrict Mondidier , geheefin de asfche gelegd. De fchade word op 800,000 liv. begroot; en 6000 Perfonen zyn hier door van kostwinning beroofd.- naar zyn inzien, en beter chyl wekkende. De Tarwe wit hy in water'gekookt hebben, *ot zo lang, dat de fcfuï breekt, en het water uitgedampt is, om ze vervolgens, met Zuiker of Syroop gemengd, te laten eten: 't geea ook op gelykc wyze met Ryst gefehieden kan Opmerkelyk' is het, zegt hy wyders,dat de Scheurbuik zig. zelden of weinig ontdekt, zo lang het Scheepsvolk vol op dun Bier kan krygen. Hy raad des' het meer overvloedig: gebruik van zulk Bier aan op de Schepen.; en, daar 111011° op lange togten, zich van geen genoegzamen voorraad ' hier van voorzien kan, meend hy, dat dit .gebrek ligt teverhelpen is, door, van tyd tot tyd, op de Schepen, . Stroopbier te bereiden, 't geen aan boord zeer gemakkelyk kan gekookt worden, uit water met Hop en S'.roop. Men kookt tot dat einde 10 ® Hop, in 288Gallons(hou-dende elke Gallon 8 pinten) of 8 tonnen water, s Morgens van den 22ften. LGemiddelde der geheele Week 14,4 gr. Heerfchende wind Z.W. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. baro- thermo- streek f7°2 me- meter. der luchtsge- May. ter. Noord; Zuid. wind. steldheid. ("29-10 47 si w. windr. wolken, iets 2. < 29.11 5:2-i 58 w.n.w. 'buyig, met min of ' 30- °l 44 44 n. w. meer hagel. f3°- o 45 48 I w.n.w. S-< 30. ij 49 -5o| J n. w. bewolkt, weinig (-30- q| 45 45 | w. | b»y*g- ("29. 9l 48 r 49 w. t. z. 4. -{29. 9 49 50 w.z.w. Regen> 's Avond» (,39.10 44 43 n. n. o. bewo"". f29.10 46 51 jj. t. o. ~ " 5. zeer windr. C20.nl 47 56 n.o.t.n. 6.1 29.11! 57ï 65 wofken,zeer windr. L29.11 50 48 » ("29.11 48! si* -o. n. o. Vo^-m. wolkTNam. 7.< 29.10 60! 72 n. o. .bew. verder betr. f29.10 55a 54I n. 14. o. zeerwindrig. C29- 8 I 53 I 56 n. n. o. i >s Morg. bew. verd. S.J 29. 9 I 61 I 70 n. t. o. I helder,'s Av. betr. / 29. 9 I 49J I 47 I zeerwindrig. Hoeveelheid van gevallen en uitgewasemd Water. Te Alkmaar. ■ Gedurende de maand April 1792. "Gevallen 42 Lynen: Uitgcwaasfemd 29 Lynen. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  i793« No. 203. AL GEMENE KONST* en LETTEMODE, VOOR MEER- EN M 1 N~ GEOEFFENDEN. Vry dag den 18. May. BERIGTEN. DUITSCHLAND en naburtge Ryken. f^^^fte Heer G. F- Hoffman, Jua verre HoogleerTA 1 aar in de Kruidkunde, en tevens Opzigter van U Ij den Akademifchen Kruidhof, te Göttingen, W^sa^Ü is tot gewoon Hoogleeraar in de Geneeskunde, aldaar, aangefteld geworden. De vermaarde Abt Maximiliaan Heil, Hoogl, in de Sterrekunde, is, den 14 April, te Wenen, overleden, in den Ouderdom van 71 Jaren. De Akademie der Wetenschappen , te Berlyn, vierde den 26 January laatstl. den Verjaardag harer nieuwe SWgting, door Frederik II. Ter dezer gelegenheid warende beiden jonge Prinfen, 's Konings Zonen , nevens de Prins Ferdinand, en verfcheidene Vreemdelingen van aanzien, in hare Vergadering tegenwoordig. De Heer Merian, thans Direkteur, opende de Zitting met de voorlezing van twee Verhandelingen, welker Schryvers , de Heren Formey en Achard, wegens onpasfelykheid, afwezig waren. 'De laatfte dezer Verhandelingen is alle de oplcttenheid der Natuurkenneren en Landbouweren waardig: verfcheidene lugtvormige Stoffen wierden daarby aan de hand gegeven, die de wortels der Planten aandoen, den wasdom bevorderen, en tot ene nieuwe Theorie van Landbouw aanleiding kunnen geven. De Heer Grave van Hemberg deeide's Konings goed-j VIII. deel. keuring mede der verkiezing , by de Akademie gedaan,; van vier nieuwe leden, beftaande. in de Heren , Staats-, Minister, Baron van Heinitz, den Krygsraad Cuhn; den Baireutfchen Regeringsraad van Spie/s, en den Baron van Chambier, Gezant des Konings by het Hof van Turint Zyne Excellentie gaf den laatstgemelden den verdienden lor", wegens zynen yver voor de Wetenfchappen, waar van hy een zo opentlyke blyk gaf in het deel, 't geen hy hadde aan de invoering van ene letterkundige Maatfchappy te Neuchatel, waar aan de Koning reeds Brieven vanbekragtiging verleend hadde, als aan ene Maatfchappy, die aan de Berlynfche Akademie verbonden is. Van verfcheidene gelykfoortige Stichtingen fprekende, die in de laatfte jaren geboren waren, maakte zyne Excellentie ook byzonderlyk gewag van een Militair Genootfchap, 't geen de Gouverneur van Wezel, Baron van Schliesjen, in die Stad hadde ingevoerd, en 't welk waardig was, om tot een model te dienen: befluitende deze zyne optelling van zo vele nuttige ondernemingen, met kennis te geven van het befluit, door zommige Duitfche Akademie-leden genomen, om een afzonderlyk Departement aan te leggen, ter verbetering van de Hoogduitfche taal, en om, in dezen hunnen arbeid, het plan te volgen, door den onfterflyken Leibnitz aan de hand gegeven, en te vinden in het XVI. Deel zyner Werken. Dit plan zal eerstdaags afzonderlyk in druk verfchynen, met de Redenvoeringen van twee Akadcmisten, de Heren Zöllner en Moritz, betrekkclyk tot het zelfde onderwerp. De Hoogleeraar Bode las vervolgens zyne Waarnemingen omtrent de laatst door Herfchel ontdekte Planeet; en dc Geheimraad Meyer ene Verhandeling over de Eleêtrique figuren, door 'den Biixem, met ene bloedrode kolêur, V op  < *54 > op het vel van zdkere pcrfoon gedrukt, die voorleden jaar te Frankfort aan den Oder daar door getroffen was; dog, gelukkig, geen verder letzel had ontvangen. De Geheimraad Burgsdorff, Opperhoudvester, las een Schets voor der Gefchiedenis van dit gedeelte der KoningIvke Domaineu, nevens een plan voor derzelver beftiering. — Ook las de Ugo%\. Castilhon de lofreden opwyicii zyn Vader, die in 't voorleden jaar overleden was. NEDERLANDEN. Amsterdam. Op aanftaandcn Woensdag den 23May ten elf uuren, zal de Heer C. C. Six, Student inde Rechten, aan het Athenastim Illuftre, alhier, alvorens dezen letterkundigen loopbaan vaarwel te zeggen, in de Grote Gehoorzaal van de Uluftre School, onder voorzitting van den Hr. H. C. Cras, Hoogleeraar in de Rechten , openbaar verdeedigen, zyne Disputatio Historico ffuridica de Edi&o Nannetenft, Protestantibus ab Henrico IV. dato, a Ludovico XIV. rurfus erepto. Deze Heer Six volgt hier in de voetflappen van zynen Broeder, den Heere Mr. W. Six, thans Secretaris der Socitcit van Surinamen, die in 't jaar 1779, onder voor'skthvs van den zelfden Hoogleeraar in dc groote gehoorzaal va;n 't Il-lustre Sehool te Amfterdam, insgelyks zyne Disfertatio jfuridica de Magno Marm Privilegio verdedigde , en dat Privilegie van de bedenkingen, welke de zeer geleerde Heer Mr. Pieter Paulus , oud Fiscaal van de Admiraliteit op de Maze, in zyn fchoon Werk Verklaring van de Unie van Utrecht, op dat Privilegie gemaakt had, vry pleitte. By deze gelegenheid merken wy op, dat nooit of nooit, dan zeer zeidzaam, voorheen •, maar vry menigvuldig onder den Profesfor Cr at, op deze wyze Disfertatien verdedigd zvn, en doorgaans over gewigtige en belangryke Stoften. BRIEF aan de Schryvers van den Alg. K. en L. Bode, behe'zende een Korte befchryving en verflag der Begraafplaats , te Zuilen-, nevens eenige Aan nier kingen omtrent den EngelfchenPortrait-Scluïder J, Reynholds. "Myne Heren t „Tot dus verre heeft het my aan tyd cn gelegenheid ontbroken , om iets ten nutte van uw geacht Weekblad , de Alg. Konst- en Lcttcr-Bcde, toe te brengen: dan, daar ik ntt nier toe aanleiding kryge, haaste ik my, om aan UE. verzoek en myne genegenheid te voldoen. „In een vorige, maken UEd. met regt gunstig gewag van de Begraafplaats, m het open veld, by Wyk te Dtiurfiede aangeleid,en vsn de Redevoering van den Hr. Ockerfe: dan'cr ;s< ene misilag by ingellopen. Dat deze dc esrfle Be; raa'plaats van. 4ieu. awt zow zyn., op publiek 'gezag aangelegd, is niét Waar: gelyk uit Het volgend bericht blykt, dat ik UEd. van goederhand mededele. „ In't Jaar 1782. wierd;in het Dorp Zuilen, by Utrecht, door den pryswaardigen invloed van den Hoog Ed. GebHeer Willem RENè Tuyl van Serooskerken, Heer van Zuilen en Westbroek, befchreven in de Ridderfchap der Provincie van Utrecht, by het Ed. Achtb. Gerecht vaa Zuilen, met voorkennis en goedvinden van de Eigenaren der Graven, de Begraaffenis in de Kerk afgefchaft, en befloteii de Lyken voortaan in de open lucht te begraven. Men verkoos daar toe ene plaats, die een weinig van het Dorp gelegen, en van t gewoel dei- menfehen afgezonderd was. De daar toe benodigde grond wierd door den Heer van Zuilen, uit liefde tot het gemene welzyn, aart het Gerecht gefchonken. Ea de Kerkmeesteren kregen, tot goedmaking der verdere kosten, op een ingediend request en bygevoegd plan aan Heren Gedeputeerde Staten, onder approbering en Iaudering van het zelve, verlof, om twee Obligatien te verkopen. Deze Begraafplaats, die vry ruim is, is van alle zyden door een Stenen muur omgeven, en pronkt aan deszelfs ingang met een cierlyk Hekr waar van elke Pilaster van een Urna of Lykbus voorzien is, en dit devies: Wy leeven om te flerven. Hier onder ftaan de namen van den Schout, Secretaris en Schepenen * welke toen het Gerecht uitmaakten. Het middenpad en voorts elke Graffteede is met palm en liguster afgetuind,. en word door een genommerd. paaltje aangewezen. Aan 't eind van het middenpad is ene Begraafplaats voor den Heer van Zuilen cn zyne. Familie , naar buiten als een, halve, cirkel uitgemetzeld. ue ingang is door een antieke Poort, op welkers Frontefpies het volgende in een blaauwen Steen is ingehouwen: Mem: Sacr: morem tralatitium quo mortui intra urbes, vicosque et in Templis. inhumantur, ob incommoda ec mala vivaitibus inde oriunda ac metuenda, improbans, hoe fepulchrum lub Dio In loco, ab Hominum frequentia remoto , fibi, carisfimse Conjugi, Liberis Posterisque fuis F F Wilhelmus Renatus- van Tuyll van Serooskerkiv,. Toparcha Sulanus & Westbr. Eques Trajeft. Anno cio 10 cclxxxii. „Het Ed. Achtbare- Gerecht verzogt aan den toenmaligen Predikant Th. Avink du Pree, het zyne-toe te brengen, om de vooroordelen van zommige der goede Ingezetenen tegen deze nuttige Inrichting te nelpen tegengaan: welke, om. aan dit verzoek te voldoen, by de eerfte gelegenheid, op den 2. Juny 1782. voor de Gemeente een gepafte Redenvoering hield, over Gen. XXIII: 19, 20. welke van ene gewenschte uitwerking was. Na dien tyd . wierd 'er niemand in de Kerk gelegd, en de Kcrkgraven. met zand gevuld, na dat elk der Figenaars vryheid had bekomea, het overfchot van zyne afgeftorvene Vrienden op-  C 155 ) op de nieuwe Begraafplaats over tc 'brengen. \ erfeieide aonzienlyke en vermogende Lieden van andere plaatzen 'hebben hier aan hunne goedkeuring gegeven, door een Graft voor zich en de hunnen te kopen, en in gereedheid te laten brengen : terwyl de loflyke Oeconomifche Tak niet heeft kunnen nalaten, tot aanmoediging van navolging de zer prvzenswaardc onderneming, den Heer van Zuilen een Gouden Medaille, met een toepasfelyk Opfehrift, aan te bieden. Het zal my, en uwe Lezeren, zo ik vertrouw, niet onaangenaam zyn, deze herinnering van de eerde begraving op publiek gezag in uwe Bode aan te treffen. En mag ik 'er nog ene andere Aanmerking byvoegen: Dezelve is, wegens het loffelyk getuigenis, dat UEd. aan den Engelfchen Portraitfchilder Reynolds geven. Dit gaat alle maat te boven. Hy is by velen van onze beroemde Portraitfchilders, als Miereveld, Delft, F Bol, Verhelst, Rembrand, van RAyn, Robuis, en anderen, om van van Dyk en va-n Loo niet te melden, met te vergalyken, en heeft het inderdaad zeer weinig aan onze Natie verdiend, over welke hy, in zyne Redenvoeringen, by alle gelegenheid den neus' heeft opgehaald, om dat de Nederlandfche School min op die onderwerpen der Schilderkunst valt, die men de verhevene gewoon is te noemen', fchoon hy zelve NB. niet hoger dan in de Clasfe der Portraitfchilders kan geplaatst worden. Dat hy zich een groten .naam en fchatten door zyn kunst verworven heeft, fprcek ; ik niet tegen, en dit wenschte ik, dat onze vermogende Landgenoten wat meer tot aanmoediging van de Kunst, én achtin0' voor de Schilders mogt aanzetten: maar men moet in dezen ook veel toegeven aan de mode, en ene onberedeneerde navolging. Men geeft Reynolds na, dat hy te wel overtuigd, dat zyne Kunst niet altoos die toejuiching zou wegdragen of verdiende wegtedragen, welke dezelve thans verwerft, opzettelyk zich van ene vermenging van Verwen heeft bedient, welke niet beftendig zyn. Men dient gewis in vele gevallen niet blindeling op de Lof , t>f Laster der Engelfchen af te gaan: vooral niet wanneer j het hunne Natie betreft, en elders, en bepaaldelyk in ons 1 Nederland, te huis hoort." NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Grootbritannien. The Hiflory of Philofophy, from the earliest Times tot the beginning of the prefent century&c. By W. Enfleld, L. L. D. 4to. 2 vols. pp. 1100. 2 Pftr. boards. Johnfon 1791. Een kort begrip van Brucker's Hifloria Critica \ Philofophite, met veel fmaak en oordeel daar uit getrokken, j en dat dus van ongemenen dienst kan wezen voor zulken, die ! «f de Latynfche taal niet verftaan, of geen lust hebben om het oorfprongelyk zo zeer omllagtig werk, van vier quartynen, die j met een vry kleine letter gedrukt zyn, te doorbladeren. Men moet egter dit uittrekzel geenzins voor ene blote vertaling houden van Brucker's eigen kort begrip zyner werken. M.R, TVcmley Penfon ; or *hc JMeianchoiy -Man, A MtceiiMiw*? Hiftory. gvo. 3 vols. 13 f. 6 d. boards. Kearsly 1791. Een van dat klein aantal Romans, 't welk ten blyke kan ftrekken,» dat het geenzins onmogelyk zy, om zo wel ene leerzame ais aangename verfierde Gefchiedenis, uit andere bouwftoffen , dan uit een reeks van minnaryen, zamen te ftellen. Het groot doel des Schryvers, in dezen zyn droefgeestigen Man, fchynt voornamelyk geweest te zyn, om daar by een tegengift tegen de nadelige indrukken, welken de meesten van dat foort van Schriften maken, aan de hand te geven. Het plan is niet zonder blykbare bekwaamheid uitgevoerd, weshalven het werkje aanpryzing verdiend: en, fchoon wel de daar in ontwikkelde denkbeelden niet zeer verheven zyn, nog ook de ftyl en taal dc beste, is egter de manier van verhalen genoeg in ftaat, om de aandagt op te wekken en gaande te houden : terwyl ook dc gevallen en karakters, in de Gefchiedenis voorkomende en ingevlogten, een ongedwongen voorkomen hebben en met levendigheid ontvouwd worden : en men daar in verfcheiden waarnemingen en aanmerkingen zal ontmoeten, welke tonen, dat de fchryver zig ene vry nuttige kennis aan Boeken en Menfehen heeft eigen gemaakt. M. R. Curiqfities of Literature. Conlisting of Anecdotes, Cha-raCtets , Sketches and Obfervations, Literary, Critical &; Hiftorical. 8vo. p. 531. 6 f. boards. Murray 1791. Een ongemeea onderhoudend Stukje, welks fchryver niet alleen zeer veel fmaak en.uitgebreide belezenheid toond tc bezitten, maar ook dikw-yis hlyken geeft, in de manier om zyne lezers tot deze en gene verhalen voor te bereiden, en in de aanmerkingen, die hy 'er byvoegd, dat men hem voor iets meer dan een bloten compilateur te houden hebbe. Schoon hy zyne bouwftoffen meest aj veipligt geweest is uit Menagiana cn andere Franfche ana, Memoires en DiStionaires d''Anecdotes te halen, zullen zf, uit dien hoofde, van hare nieuwheid en aartigheid niets verliezen, by lezers, die geen Fransch kennen, of die zich in dat flag van werken minder geoeffend hebben. M. R. Vancenza ; or the Dangers of Credulity. By Mrs. M. Robinfan, nmo. 2 vols. 5 f. fewed. Bell 1792. Een Roman, in den fierlyken ftyl, die Mejufvr. R. byzonder eigen is, gefchreven, en hier door niet weinig afftekende by de gewone Schriften van dien aart. Dezelfde rykheid ven verbeelding en taal, welke de fchone Schryffter,zo gelukkig, in hare dichterlyke Werken, ten toon fpreidrie, heeft zy ook in dit Profaisch Stukje, niet min gelukkig, op nieuw aan den dag gelegd: en, langs dien weg, een vertelzel op het papier gebragt, het geen wy durven voorfpellen, dat druk gelezen en algemeen toegejuigd zal worden: ten blyke hier van diend, dat 'er airede een derde verbeterde en vermeerderde Druk van dit werkje is uitgekomen. M.R. Foetus extra uterum Hifloria, cum induSlionibus quaftionïbusque aliqttot fubnex'ts, auStore H. Krohn, Med. Doel. Lond. by Nicot 1791. folio, 11 bladz. met 4 gefchetfte cn 4 gecouleurde Platen. Dit zeer pragtig gedrukt ftukje behelst de befchryving en afbeelding van een merkwaardig geval, in 'tMiddelefex Hospitaal te Londen waargenomen. De vrouw van een armen Dagloner te Londen. zeven maanden, en voor de twede keer zwanger, kwam den 18 Aug. 1790. in het gemelde Hospitaal , wegens ene belette pislozing. Door behulp van den Ca- V 2 the-  tTieter en sncere inwendige middelen wierd zy wel verligt, dog fticrt' nog den 30. der zelfde maand. Men opende nog denzelfden avond het Lyk, en vond in het linker Ovarium een groot kind van 't vrouwclyk geflagt, van vier en een half pond zwaarte. Men vond, het geen zeer merkwaardig is, de holte der Lyfinoedcr bekleed met de membrana decidua van Hunter, waar door het gevoelen van dezen Ontlecdkundigen , over den oorfprong van dit vlies, nader bevestigd word. Dc Schryver befluit uit dit geval, dat de Ontfangenis in het Ovarium gefchicd, terwyl de Iyfmoeder vervolgens dicne tot ene gefchikte verblyfplaats ■koox de fteeds ryper wordende vrugt; en hy ftelt voor, om by diergelyke in 't vervolg voorkomende gevallen , door ene foort van Kcizerrnede, althans de moeder in 't leven te behouden. R. Walker , Jnquiry into the fmall pox &c. Londen i7oi.by JAurray. 8vo. De fchryver geeft zeer breed op van het allergelukkigst fucces , waar mede hy fteeds depokjes behandeld heeft, volgens de methode, welke hy in het voorhanden zynde werk opgeeft. Deze methode is de verkoelende en bederfwerende , byzonder met opzigt tot de eerfte wegen, en dus flegts ene bevestiging van ene reeds zedert lang bekende en doorgaans gelukkig flagende geneeswyze. Byzonder egter vestigt de Schryver de aandagt op de lidtekens, naden of pok-dellen , welke deze ziekte zo dikwyls agterlaat. Hy verklaart derzelver oorfprong van het drukken der gedroogde en langzaam verharde korsten , »p de weke tedere huid, waar op zy dezelfde werking zoude doen, als een cachet ef ftempel op week wasch. Dc oorzaak waarom het gezigt meer daar aan onderhevig is dan andere delen, is volgens dc waarfchynlyke mening des Schryvers deze, dat het gezigt meer dan andere delen aan de lucht Meotgcfteid is. Zyn middel om deze lidtekenen voor te komen beftaat dan daar in, dat men den toegang der vrye lucht, zo veel mogelyk, van* het gezigt wcerc , en de pok-korsten zelve weeken zagt houde, door het gezigt te bedekken met een foort van masker van zeer fyn Linnen, Baptist of Neteldoek , welk van binnen dun befmeert is met een zalfje van Spermaceti, Boomolie en wit Wasch. Dit masker, waar in voor neus en mond openingen gelaten worden, moet digt op de huid des aangezigts gelegd, en drie of vier malen in de 24 uren vernieuwd worden. De Hr. W. raad aan, hier i»sde een begin te maken, zo dra de pokjes in *t gezigt beginnen te drogen. Van dit werk is miede onlangs ene Hoogc'.uitfche Overzetting uitgekomen, «nder den volgende Titel: Robert Walkers Unterjachung der Pocket! in medicinifcher und politifcher riicpftcht; nebsl -einer glücklichen methode diefe Krankheit zu heilen &c. iiberfetzt von L. H. Spohr. Leipzig by Junius 1791. 342 blz. gr. SSvo» Frankryk. jP. J* Paulet Tabula plant arum fur.gofarum. 31 bladz. 410. Parys en Straatsburg, by Ireuttel' 1791. (prys g livr.) Dit werkje «ver de Zwammen of Paddeftoelen, behelst flegts een "korte fchets en berigt van een groter werk, welk de Hr.Paniet eerlang over deze nog weinig bekende 'klasfe van Plaiugewasfen ftaat uit te geven. Dit werk, de vrugt van «ue-dertigjarige ondervinding, onderzoek -en proefnemingen, zal «ït -3 delen beftaan, waar van het eerfte de Gefchiedenis zal behelzen van de vorderingen, welke men van tyd tot tyd in de kennis dezer Gewasfen gemaakt heeft, benevens de rangfebikJaog, de kenmerken, en de uitvoerige befchryving der g&flagten | en foortcn , en hare hamen by verfchillende fchryvers. Het tweede zal in 't byzonder handelen over dc inlandfche Champignons, derzelver fchcikunstig onderzoek, nuttige en nadelige et j genfehappen, tyd van 't jaar, wanneer zy tc Voorfchyn komen | en best verzameld kunnen worden. Het laatfte deel eindelyk zal 200 Afbeeldingen van dc verfchülende foorten naar de natuur I vervaardigd, behelzen. Het ftukje, 't geen de Hr. Paulet als | een proef van 't grote werk heeft uitgegeven, en 't welk. ook I met 3 Platen voorzien is, ter opheldering der rangfehikkingeu | konstwoorden, verwekt de grootfte verwagting van het werk j zelve, 't geen zeker het vollcdigfte en beste zal zyn, dat tot | hier toe over die PlantgewasCen gefchreven is. Journ. Encyd. Extrait de la Terre Frangoife de M. le Chevalier de la Marck; conté riant Panalyfe des vegetaux , pour arriver a la connoisfanca des genres et des efpeces, 2 part. in 8vo. 502 pag. Par. by Visfe | rue de la Harpe 1792. (prys 5 liv.) Dit werk is zeer gefchikt ; tot ene handleiding, om de Inlandfche Planten te leren kennen: Het zelve is analytisch of tabellarisch gefchikt, zo dat men op ene aangename en zeer gemakkelyke wyze, eerst het geflagt en daar na het foort van Plant, welke men voor zich heeft, leert kennen. Journ. Encycl. Nederlanden. Historisch Schouwtoneel van 's waerelds Lotgevallen, of kort aan een gefchakeld berigt der voornaamfte Gebeurtenisfen van dezen tyd &e. Tweede Deel, I. St. 206 bladz. Hiftor. 112 blz. Bylag. cn 116 blz. Plaatsbefeh. in gr. 8vo. met Platen en Kaarten. Te Haarlem, by Adr. Loost jes Pz. 179L prys f 2 : 17 : — By aanhoudenheid worden de vervolgen van dit nuttig en wel gefchreven werk, waar van wy telkens met verdienden lof gewag maakten , van meer gewigt cn aaubclang. Het voorhanden zynde Twede Deels Eerfte Stuk is zulks by uitftekendheid: en zo wel de Schryver als Uitgever tonen, gene moeite nog kosten te willen fparen, om hunne Landgenoten, voor een inderdaad zeer gematigden prys, ene zo keurige als belangryke Verzameling te leveren, van al wat tot de voornaamfte Gebeurtenisfen van dezen tyd behoort, en tevens dienen kan, om dezelve in haar waar ligt, en alle hare omftandigheden, aan de NakomeHngfchap over te brengen. Het gefchicd verhaal van dit Stuk loopt over de 3 maanden July , Auguflus en Septemb-. des vorigen jaars 1,791. en vervat het daar in voorgevallene by de meeste Ryken en Staten van Europa, nevens dat van Amerika: waar voor de Gebeurtenisfen in Frankryk wederom den Schryver de meeste Stofte opleverden: gelyk hy ons ook een uitvoerig en naauwkeurig berigt geeft van den opftand op het WestIndisch Eiland St. Domingo. in deze Afdeling is het verhaalvan den Brand in 's Lands Magazyn , te Amfterdam, waar by ene korte befchryving van datGebouw gevoegd is, met een Plaat verfterd. —■ Onder de daar op volgende Bylagen van Echte Stukken, ten getallc van X. munten inzonderheid uit, het Vredes-verdrag tusfehen Oostenryk en de Porte-, met de afzonderlyke overeenkomst omtrent de wederzydfebe Grenzen, beide den 4 Aug. 1791. te Sziflove gefloten: en de nieuwe Franfche Confiitutie of Regeringsform, met 's Konings aannemingen afkonj diging van dezelve, welke alleen op haar zelve befchouwd, 20 Iwel voor den Menfchenvriend als den liefhebber van het Staatsregt een allerbelangrykst ftuk is; gelyk de afdeling der Plaatsbejehryvivger., voor den bïinüinaren der Aardrykskunde, thana van.  < 157 3 van geen minder aanbelang is, wegens de daar in voorkamende, keurige en uitvoerige Geographifche befchryving van Fremkryk, volgens deszelfs jong/Ie Staatkundigs verdeling, met een net afgezet Kaartje opgehelderd: welk Stuk der oplettende lezing te overwaardig is. Om onzen Lezer hier van te overtuigen , en hem te gelyk een kort Uittrekzel uit het Werk in 't algemeen op te leveren ; zullen wy dc Inleiding van deze befchryving, die een zo beknopt als klaar en onzydig verflag van den gehelen loop der Franfche Omwenteling behelst,hier laten volgen: „ Met het grootfte recht trekt de Franfche Natie de bewon„ derende aandacht van Europa, ja van de gehelewaereld, tot „ zich, daar zy ene Staats - omwenteling te wegc bragt, van „ welke wy in de Jaarboeken derzelve te vergeefsch een voor„ beeld zullen zoeken. „ De ocffening der willeurig magt was in Frankryk tot het „ hoogfte toppnnt geklommen ; de Staatsdienaars hadden zich „ in 's Konings naam een onbepaald gezag aangematigd; de „ vrees voor de verfchriklyke uitwerkzels der lettres de Cachet „ was algemeen; de gevangenisfen waren van onfchuldige lïagt„ offers der dwingeland/ opgepropt; veelc Kloosters werden, „ zeer verfchillende van het oogmerk hunner {lichting, tot ver„ blyfplaatfen van zulke ongelukkigen gebruikt; het bederf.had „ zich door alle de Gcregtshoven verfpreid ; het land zugtte „ onder enen ondraagiyken last van fchulden, en alle bronnen „ van hulp waren uitgeput. In dezen ftaat van zaken haakte „ het Volk ftilzwygende naar verandering , en de Koning zag „ zich genoodzaakt, om, naar het voorbeeld van vroeger ty„ den, ene Vergadering van Notabelen, uit alle de Provintien „ des Ryks, te befchryven. Dan, de iiitkofnst beandwoordde „ geenzins aan de verwachting : de jammerlyk vervallen toeftand „ des Ryks werd door haar maar al te duidelyk ontdekt; de ,, Staat was op Het punt van bankroet te fpelen, en het zo „ noodzaaklyk vertrouwen was geheel verloren ; zo dat men „ op een ander middel van redding bedacht werd. Men riep „ de Staten Generaal des Koningryks byeen, welke uitafgevaar„ digden van de drie Orden des Ryks, naamlyk uit de Gee Werk,- 't geen by den Boekhandelaar Lamy, quai des jiuiruftins, No. 26. te bekomen is„ zyn niec meer dan 44 Exemplaren van de 10 complete delen over, waarvan de prys is 1000 liv. het Exempl. neureneurg. De Plaatfnyder Kujfner, is thans bezig aan het vervaardigen van een Pendant voor zyne vorig uitgegevene Historifche Plaat; welk Stuk verbeelden zal, de weigering van Godefroy van Bouillon, om de Kroon van het Jer.ufalemfche Ryk, door de vergaderde Geestelykhcid hem aangeboden, te aanvaarden. Hy zal ook deze Plaat, gelyk de vorige, by intekening, onder ene aanzienlyke korting', uitgeven. » e r L. Y w. By den Akademie Boekhandelaar il Morino Comp., is byna in gereedheid, en zal eerlang worden uitgegeven liet 5de Stukje der Verzameling van de fraayfte Gezigten van Brandenburg en Pruisfen: zullende vervatten de Gezigten der' Steden Brandenburg, Magdenburg , Halberfladt, met haar berugte Brug én de Vesting Spandau. De prys, by intekening, van ieder Stukje, is een Louis d'Or, naar 't leven gecouletird, en een vyfde minder in 't zwart. De vier vorige Stukjes bevatten 1. De Gezigten der ommeftreken van Berlyn; 2.,die van .Porjdam en Sa#s-Soieci; 3. die in de Buurt van Halle; en £. L>e Gezigten vnn Fï-asnkfort aart denOder, Cuflnn&LC. prts des granen. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld; Ggld. Prmsfifche . . 9S a 112 Poolfe bonte en witte 150 a 170 Koningsberger . . oratio Dito rode . . 1303 rfio Pommer, Colb. en Stett. — Warder, Heugfè en Elb. 130 3160 garst,haver,boskw. Koningsberger . . 125-3155 Vriefche Winter . 60 a 80 Vriefche . . 1253148 Zecuwfche Overm. . 70382 Bovenkndfche . 1353x48 Brouwhaver . . 65378 Voorlandfe rode . 1103130 Eoekw-.Amesf.enGoeil. L. Zeelandfciie . . 144 a 150 ) Dito Brab. en Vlaam£ L OLT, TRAAN Erf BAARDEN.- Kootaad, Zeeuwscli en f Raapoly, cTAam f 37^37 Overm.'tLast dCiS a40 dito Lyn . . . f 341334! Slag Lynz. de Ten dito Hcnnip . . f 43 a^i van 5 fch. . . f fj£a i\ WalvischTraan,'tquart. IJömipzaat . . / 6 a 7* van ia Stek. . ƒ77378 Dito rode . . / 60 W t S S B L-C 9 ü» » Si Madrid op Ufo van Londen, zigt 0 3(>,2§,t amaand. % 93$. ; dito op 2 m. . 0 316,35,14; Bilboa % 9-i| t Hamb. zigt . ft. 34* Cadix .. . .— : % 93§ dito 3 m. .ft. 34 Sevilien , % 93I " Altona, zigt 1L 34.I Lisrabon . . % SoJ dito 2 m. . ft. 33J Veneticn . . % pof Bresla«,ó w. dat. ft. 44J- Genua . . . C 85| Wenen, ów. dat. ft. 35, J Livorno . . . % 92J Antwerpen pCt. 5 verL Parys, 2 m. . . % 30 Gent . . pCt. 5 verL dito zigt . . % 30; Brusfcl . pCt. 5 verl. Bourdeaux, 2 m. . % go" Zeeland . pCt. 2§verL dito 1 m. . . $ 30J Rotterdam Ct. £ SPECIE C O U RS Baren Goud, per Casfa ƒ 355. . . pCt. 7f a 8 dito, per banco .... pCt. NieuweDuk. per ftuk ƒ g, 8§ Nieuwe Louis d'or 11,3,10,17- Oude dito . . ƒ 5, 7§ Zonne Piftol. . ƒ 11, 4 Franfche Piftol . , ƒ 9, 7 Croix de Malta ƒ13,4 Pruisfif. dito . . ƒ9,7 Carolin. . . ƒ11, 8,9. Lunenb. dito . . ƒ 9, 7 Fyn Zilver, p. m. ƒ25, r Spaanfe dito ... ƒ 9, 6 dito Grof . . ƒ 25, 4 Guinies .. . . /rr,i8 Agio van de Bank § pCt,. Souvereine ; . ƒ15,16 Amsterdam, den 14 Meyt792„. BtS-TOKISCHE en LETTERKUNDIGE ANECD OTEN. Lof der Engelschen aan de Nieuwe Franschs Constitutie, gegeven. ■ De oordeelkundige en alom geachte Schryvers van het Le rerkundig Journal, T/te Monthly Review enlarged, by gelegenheid van derzelver beoordeling eniger nieuw uitge-romene Werkjes over de Eranfehe Staats - omwenteling en Conftitutie, in het Stukje voor de maand Maart de23s jaars, bladz. 330. laten zig , omtrent de laatfte, op' d'ize rondborstige cn vleyende wyze uit.. „WV houden, over 't geheel genomen, dit Cónffrttitiö» neel Wetboek voor een der uitrauntendfte Gedenktekens ' van fchrand'erheid, wysheid en burgerlyke deugd., dat de. waereld ooit aanfchotiwd heeft: en, wanneer de Franfche- Natie alle zwarigheden zal te boven gekomen zyn, . z vangheden, welken geenzins als uitwerkzels der (-mwcnteling, maar van de fteim«lyke intrigues en kuiperyen; hareif baatztigtige vyanden, of a'S de overgeblevene gevolgen van het kwaad cn jain'Htriyk bslhiur, waar onder de Natie, zo lang geiugt heeft, zyn aan te merken, dan  dan zal het Volk de voortreffelykheid ontwaar Worden I van dit uitmuntend Stelzel vanBurgerlyke Regering', welke j „Schoon, nog in den wieg liggende, echter van nu af aan ' Den lande duizenden van zegeningen beloofd, Die de tyd tot rypheid zal brengen : ■ ■ — „ Met haar zal de welvaart groeyen, In hare dagen(*), zal een ieder, iri veiligheid, eten, Onder zyn eigen Wynftok , dien hy plantte : en aanheffen De vrolyke Zangen van Vrede iX), voor alle zyne Naburen; God zal regt gekend worden (§); enzy, die buitenhaaf zynQ, Zullen van haar de regte glorie paden leren, Eu, langs dezen, niet door bloed (i), naar hare grootheid •■ ftreven." ■ : Wie de Schryver geweest ts der Voorrede van de Fransche Vertaling van wylen Ds. Stinstra's Brief, tegen de Geestdryvery. By het verflag aangaande Deel III. van Wendebom's vertaalde Staat van Groot - Britannien , in No. 4. van de Algemene Vaderl. Letteroefeningen, voor dit jaar 1792. word aangemerkt, dat de Vertaler van dit werk, in ene aantekening op blz. 397. den Hr. Jacq. Courtonne, in leven Walseh Predikant te Leeuwarden, als de waar- fchynlyke Schryver dier Voorrede hadde opgegeven. Waar op men laat volgen : „ Toevallig bezit de Schryver van dit Uittrekzel een Exemplaar van die Vertaling, waar in de vorige bezitter, die misfehien de Heer Courtonne zelve was, op het Schutblad heeft aangetekend, dat de Hr. Francois de Boissy, Gouverneur van den (toenmaligen) jongen Grave van Athlone, de Vertaler, en dus ook de Schryver der Voorreden, van dien Brief was. Volgens dezelfde Aantekening, is de Heer de Boisfy, op Kersdag van het Jaar 1755. in den Haag overleden , en (f) Wanneer zy ryp geworden, en in de volle uitoeiFening harer kragcenzal geraakt zyn. Q\j ,, De Franfche Natie ziet van de onderneming af van allen Oorlog om veroveringen te maken, en zal nimmer haar magten tegen de Vryheid van enig volk gebruiken." Franf. Conft. Tic. VI. f§S „ Niemand zal enig leed aangedaan worden ter Zake van zyne begrippen , ook zelfs niet om zyne Godsdienstige ," &c. Verklar. van de Recht. Art. X. „ Alle Burgers kunnen Ampten en Bedieningen bekleden, zonder enig ander onderfcheid dan van deugd en bekwaamheden." Conft. Tit. I. „De Burgers hebben regt om de Bedienaars van hun eigen Godsdienstoeftening te kiezen en aan te ftellen." ibid. ,,'Er zal een algemeen Fonds aangelegd worden , ter bezorging en onderftand van verlaten kinderen. 'Er zal een publiek Kweekfchool van onderwys worden opgeregt, 'c geen voor alle Burgers zal openftaan, en tevens geheel kosteloos met opzigt tot die delen der opvoeding , welke«'Voor alle menfehen onontbeerlyk -zyn." ibid. Cf) d. i. Buiten Frankryk : de omliggende volkeren. „ 'Er zullen niet langer enige Erflyke onderfcheidingen , of onderfcheid van Rangen, leenhorige Regeringen, Voorregten of Uitzonderingen op de gemene Rechten van alle Franfchen,plaats hebben: ook gene Erflyke publieke Ampten," &c. Verkl. der Rechten. wordt van denzelven een uitmuntend chtrakter opgegeven door .den Hr. de Premontval, in de Opdragt van zynen Diogene decent" GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden, gedurende de laastverlopete Week, is geweest: te Amfterdam tóï: en te Haarlem 16 , onder welken laatften 5 beneden de 12 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 29 April tot 5 May 1791. te Hamburg. f"Hoogfte ftand s8, 4%. den apften. Barom.< Laagfte . . 27,11,|. den 1 May. i.Gemiddelde der geheele Week 28,0,4)1. Therm. fHoogfteftand 180. 's Middags van den 29 en 3ofte«, Reaumur. < Laagfte . . 20. 's Morgens van den 5 May. (_Gemiddelde der geheele Week 10,6 gr. Heerfchende wind W. Dagelyicsche Waarnemingen, buiten Haarlem. baro- thermo- streek 1792 me- meter. der luchtsge- May. ter. Noord! Zuid. wind. steldheid. ("29. 9 49Ï 50| n. t. o. q. 1 29. o cii 53 n. Voorm. betrokk. / 29.10 46 44 verder bewolkt. f29.11 45§ 47 n. n. w. 10. < 29.11 52 62 bewolkt, iets buyig, (_29.11 43§ 42 ("29.11 42I r 45 n. w. lullo.Xll 48I 53 bewolkt,'s Morg. 14A ,1 44* 4\ ^s buyig. f29. ii§ 47 5°J n.n. w. 12.^ 30. o 50} 58 n.t. w. bewolkt,'s Avonds i helder en ftil. (_30. 1 38* 35 1 n. w. f30. 1 46 53 z- w. 13.1 30. o| 55 67 w. wolken,omtr. held. (_29.nl 48 46 z. w. ("29.10! 52§ 55 w.z.w. Voorm. regenagtig, 14. < 29.11 52f 53 w. verder betrokken, ( 29.11! 52 51 w. n. w. 's Av. regenagtig. f29.n§ [52 1 53 j z. o. 15. ) 29.11| 54 j 55 w. Regenagtig. j / 29.111 I 54 I 54§ I z- 2- °- * 's Nagts 32 gr. die op 't Zuiden 30 gr. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  i79*> No. 204. ALGEMENE KONST- en LET TER-B O DE, VOOR MEER- ENMIN'GEOEFFENDEN. Vry dag den 25. May. BERIGTEN. G R O O T-B R ITANNIEN- J8—Ê ofct. Herfchel heeft de volgende naauwkeurige m m amietingen der beiden Ringen van Saturnus, il llf c'00r 'iem korc'ings ontdekt, (zie onze vorige 8Bïs|_5=® No. 184 en 190.) opgegeven: Binnenfie Diameter van den fmalften Ring 5900 gedeel. Buitenfte - - - - 7510 Binnenfie Diam. van den breedften Ring 7740 Buitenfte ----- 8300 Breedte van den binnenften Ring - 805 ' van den buitcnftcn - - 280 - der ledige tusfchenruimte - 115 Rotatie van de 5de Satelliet 79 dag. 7 ur. 47 min. F R A N K R ¥ K. De Heer de la Lande heeft, met zyn Neef, den Heer Francais, de plaatfen van tien duizend Sterren aan het | Noordclyk uitfpanzel bepaald. Mevrouw Francois heeft ! hare Uur-tafels ten einde gebragt, om de lengte op Zee te vinden, door middel van de Zons hoogte of die ener Ster, op al'e tyden of plaatfen. Dezelven zyn reeds, : TiU. DEEL. in het laatst van 't vorig jaar, volgens een befluit der Nat» Vergadering, ter Drukpers gebragt. D UI TS CHLAND en naburige Ryken. De vermaarde Heer van Franck is overleden, en reeds ! in Offenbach begraven, met een meer dan gewone Staat| fie, in enen Oosterfchen fmaak. Dit fchynt vry zeker te zyn van dien man, dat hy in zekeren zin den rol van enen Mesiias heeft gefpeeld, en het hoofd was van ene zeer talryke Sekte, die door Turkyen, Rusland, Polen, cn andere Landen verfpreid was. By zyn leven kwamen zyne aanhangelingen by hem te Offenbach, als 't ware, ter bedevaart, even gelyk de Christen Pelgrims voorheen na Jeruzalem, en de Turken nog heden na Mekka, reizen. Behalven deze, die gedurig afgingen en aankwamen, hadden zich, in Offenbach, en in den omtrek, enige honderden van deze aanhangeren neergezet. Van tyd tot tyd wierd 'er veel gelds derwaarts gezonden, waarfchynlyk door zyne volgers. — Men zegt dat onder deze gene eigenlyke Priesters en Geleerden zyn, dan alleen enige Rabbyncn. Hunne Godsdienst-plegtigheden houden zy zeer geheim: zo veel meent men met zekerheid ontdekt te hebben, dat zy in gemeenfehap van Vrouwen leven. ■ Doét. en Prof. Noesjell, tc Halle, zal eneDogmatica uitwerken in het Latyn, die voortaan tot een grondflag zal gelegd worden, by het onderwys in de Godgeleerdheid op alle de Pruisfifchc Hogelcholen. X De  Dc AJgemeine DeutfcheBibliothek word, van nu af, uitgegeven door C. Ë. Bolin, Boekhandelaar te Hamburg Ga Kiel, aan wien Nicoldi de uitgave heeft overgelaten. Dezelve pcrfonen, die 'er tot dus verre aan gewerkt hebben, blyven aan dit, voor de Duitfche Letterkunde, klasiick Werk arbeiden. Het blyft dus in zyn foort het zelfde. Reeds in den Jare 1788. heeft de overleden Koppefm Hannover, een Theologisch Kweekfchool opgericht, voor Proponenten, om zich in het Prediken cn andere Amptsbezigheden te oeffenen. Dokter Lefs zet thans dit werk voort. De Proponenten leveren hem van tyd tot tyd de fehetfera van hunne Leerredenen; ook nemen zy elk op hunne beurt de Namiddags Predikatie in de Slotkerk waar; terwyl dc Voormiddags Predikatie door Dr. Lefs en den Abt Saalfeld gehouden word. De laatfte, onder wiens opzigt dè Hof-School ftaat, laat deze jonge Proponenten, onder zyn opzicht, lesfen in het Latyn , Fransch , en Hoogduitsch, in 't lezen, fchryven en rekenen, en in den Godsdienst, Gefchied- cn Aardrykskundc, nevens de eerfte beginzelen der Natuurkunde, geven, ten einde hen dus tot goede Onderwyzers te vormen. Te Grub, by Coburg, is den 12 Jan. laatstl. de Hr. Dr. en Hofraad f. A. Web er, die zig, als Scheikundige, en als Schryver van verfcheidene Werkjes, met lof bekend gemaakt'heeft, in het 52fte jaar zynes Ouderdoms overleden. N E D E R L A N D E N. Franeker. Den 2. May is alhier, onder voorzitting van den Hooggel. Heer y. van Voorst, door den Heer L. Sur ingaf, als Auöor, opcnlyk verdedigd ene Disfertatio Philologico Exegetica de diverjis vocum £>V")p ayite et affinium fignificattonibus in S. Scriptura ■ waarin uïlc de voornaamfte plaatfen der Schrift, alwaar deze woorden en anderen van denzelfden oorfprong gevonden worden, met alle oplettendheid nagegaan, en dc verfchillende b^tekenisfen, daar til voorkomende, tot byzondere hoofdklarfcn gebragt worden. Deze allen heeft de ï\x. Suringar uit ene meer algemene afgeleid, en verfehilt diar in meriiclvk van dc voorondcrftelling, in onzen tyd door velen, en'we! voomamelyk door den Heer Zacharia, in zyne Bibliftrher Theologie, aangenomen, dat hy de betekenis van reinheid meent tc moeten aanmerken, .als den grondflag Van aio dc overigen. Daar uit verklaart hy eerst het zeer algemeen gebruik van zaken en perfonen, die van 't gemeen gebruik afgezonderd en Gode toegewyd waren, als aan welken zeker foort van uitwendige reinheid werd tocrcfchrcven. Daar na tragt hy te bewyzen , dat deze zeilde bewoordingen even zeker, op verfcheidene plaat- zen , van ene inwendige reinheid van hart en wandel cenomen worden. Waar uit dan ook vervolgens derzelver gebruik van God als een Wezen dat, al wat goed en regtts, op de zmverfte-wyze bemint, en den fterkften afkeer heeft van 't kwaade, opgehelderd, en eindelyk befloten word met ene opgave van nog enige andere, uit denzelfden oorfprong afgeleide benamingen van perfonen en zaken,die van wege derzelver reinheid onfehendbaar, alle eerbiedenis waardig zyn, enz. Amsterdam, 15 May. Het Amfteldamsch Dichten Letteroefenend Genootfchap, heeft, den 8 dezer, deszelfs Jaarlykfche Vergadering, in de Handboog Doele, alhier gehouden. Na dat de Voorzitter, de HecrM.Nieu.wenhuyzen de Vergadering met een Dichtftuk, en ene Theoretifche Verhandeling over de Romance, geopend had, werd in dezelve bekend gemaakt: dat op de uitgefchrevene Stofte: De Schepping, vyf Dichtftukken waren ingekomen : dat twee van dezelve, getekend met de Spreuken: . , . 3. De Schepping zal eens samen Zingen , En God in allen alles zyn. van Alphen. a- Hy die de Schepping bezingt moet flegts flippen, of eeuwig zingen. verfcheiden fchone trekken van dichterlyk Genie opleverden, doch dat gene derzelve zodanig aan de opgegevene ftoffe voldeden , dat men 'er ene Eerpenning aan konde toewyzen. Op dc meermaals opgegevene Prysftoffe, de Lof vanden Vaderlandfchen Landbouw, mede gene aan de ftoffe voldoende Dichtftukken ingekomen zynde; werd befloten deze ftoffe niet meer op tc geven. Verder bericht men, dat op de Prysvrage: de vereischtcn van het Hekeldicht, twee Verhandelingen waren ingekomen ; zynde de Gouden Medaille toegewezen aart die met de Spreuk: TIoc nempe exigitur, ut proftt hominibus ,fi fieri potcst, multis, fi minuspaucis ,■ fl minus proximis; fi minus Jibi. Seneca. Van welke Verhandeling, by het openen van het Naambillct, bleek fchryver te zyn, de lieer Mr. Maurits Cornelis van Hall, praktiferend Advocaat te Amfterdam, en Lid van verfcheiden Genootfchappên. Het Genootfchap heeft in deze Vergadering befloten,. om de volgende Prysftoffen voor Dichtftukken op te ge-* ven 1. N e h e m 1 a. 2. De Schepping. Lierzang. beiden te beantwoorden voor der. Eerften van Wintermaand dezes jaars. En om tc beantwoorden voor .1 Dec. 1793. De Mode. Hekeldicht. Ea  C 10-3 ) F.» tot YhcereiiCche ftoffen: 1. Welk een invlued hebben de Nederlandfche Redenrxkeren, voornaamlyk op onze Taaien Dichtkunde gehad? Tc beantwoorden voor den Eerften' van Sprokkelmaand 1793. —— Eu om te beantwoorden voor den eerften van Wintermaand, van dat zelfde jaar, eischt men: 2. Ene Dichtkundig-wysgerige (TEsthetifche) beoprdeling van Klopstocks Mesfias ? Het beste en .aan bet onderwerp voldoende Bfchtft.uk', of de beste cn aan de ftoffe voldoende Verhandeling, over ■de opgegevene Vragen, zal door het Genootfchap met deszelis Gouden Eerpenning, ter waarde van 30 Ducatcn, en het naast daar by komende, en mede goedgekeurde, ftuk, met een Zilveren van gelyke grootte en munt bekroond worden. Alleen belooft het Genootfchap aan de beste der goedgekeurde Verhandelingen, over den MesJïas van Klopstock, nog 20 Ducaten boven den Gouden Medaille: kunnende die ItofTe ook in de Iloogduitfche Tale,doch met Italiaanfchc letters gefchreven, beantwoord worden. - De ftukken, een en ander betreffende, moeten vóór of op den bepaalden tyd, aan 's Genootfchaps Secretaris, den Heer G. Brender a Brandis , te Amfterdam, op de gewone wyze en vragtvry gezonden worden. Haerlem. Wy hebben te voren, in ons Weekblad (VLD. blz. 8i.b.) bericht gegeven nopens encVertaling van dc Boeken des N T., op last van den Abt van het Hoog-' fticht Kemp/en vervaardigd: dezelve is thans door den Heer van Brentano voltooid. Het gehele werk munt uit in zuiverheid en naauwkeurigheid, zo dat gene Vertaling der Roomsch-Katholyken met deze enigzins kan evenaren. De Aanmerkingen en Omfchryvingen zyn fraay, en vcrfpreiden zeer veel lichts over dc gezegdens van het N.T. Ct Ware te wenfehen, dat ten dienste der Roomschgezinden, in deze Landen vooral, ene Nederduitfche Vertaling van dat werk vervaardigt wierd; indien zy reeds zo verre verlicht zyn, dat zy het zouden durven wagen, om van deze Vertaling gebruik te maken. Ook de Protestanten zouden 'er veel uit kunnen leren.) Zo is 'er ook, ten behoeve der Roomschgezindcn, een Gebedeboek uitgegeven in het Ryksfticht Nederheim, met goedkeuring van den Bisfchop van Augsburg, 't welk ten duidelykften enen Auteur kenfehetst, die opgeklaart denkt. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akademische en andere schriften. .N.ederlanden. Voorleden jaar, hebben wy, op zyn tyd, de Redenvoering aangekondigd, waar mede de Hoogleeraar van Geuns, de Vader, zyn openbaren post aan de Utrechtfche Academie, op den 6 Juny 1791. 1 ad aanvaard (*). Thans ziet men die Redevoering in het licht; en , daar wy menen van haren voor het algemeen zo belangryken inhoud thans enig uitvoerig verflag te moeten doen , worden we van • zelve tc rug geleid, om vooraf ook enige meldinp te maken van twee voorgaande Academifche Redevoeringen, door dcnz'clfdcn Hoogleeraar, aan de Gelderfche Hogcfchble, zyne vorige ftandplaatfe, voorheen gehouden., doch welke kort voor het houden der thans gemelde Oratie door hem zyn uitgegeven, waarfchynlyk, om dat deze als een vervolg of flot van het onderwerp kan worde» befchouwd, dat in gene was begonnen. De Titel derzelvcn is: Matth. van Geuns, Medic. in Acad. Gebr. Prof. prim. Orationes' ,11. de civutm valetudtne Reip. j ReSSoribus commendanda, &c. Harderw. apud J. van Kasteel, | Anno 1791. dat is: Tsvee Redevoeringen, over de Gezondj „ heid der Burgeren, als een waardigst voorwerp van de zorg „ en het beftuur der Overigheid, uitgefproken by het een cn „ andermaal nederleggen van den post van Rcftor Magnificus,| „aan de Gelderfche Academie, tc Harderwyk, in 1778 mi „ 17S7." Na ene Inleiding, voor de eerfte dezer twee Oratiën, over de nuttigheid en gepastheid, voor het algemene welzyn, van byzondere aanmerkingen ter verbetering der onderfcheidene takken van burgerlykc welvaart, tot den bloey ener Staat samenlopende, en zediglyk voorgedragen door dc uitocffenaars zelvcn van nuttige Konsten cu Wetenfchappen; waar toe ook de destyds opgeregte en wel opnemende Oeconomifche Tak van de Holl. Maatfchappy der Wetenfchappen aanleiding gaf; beweert de Redenaar, dat van de Geneeskundigen in 't byzonder, indezen opzigte, ook zeer nuttige voorflagen , ter bevordering van het algemeen welzyn , kunnen worden voorgedragen, voor zo verre, naamlyk, die aanmerkingen dienen kunnen ter opbouwint geweest , als vervolgens, onder dezen cn vólgende Keizers, wjnaeer het opzigt op genoegzame en gezonde" ipysvoorraad' een . dei v.-n het aanzienlek ainpt der iEdiles, ja ook door dc Keizers zelve,, geoeftend is geweest. Voorts was aan dezen en aan de Ccnfores dc zorg voor zuiver water toevertrouwd, terwyl, om dit in de Stad te hebben r onnoemLyke kosten aan de verbazende werkitukken der waterleidingen hefteed werden. Niet min werd voor de openbare reinheid gezorgd,. door dc onderaardfche gewelven cn onverbeeldlyke ruime en kostbare riolen,waar aan onnoemlyke fchatten en moeite beiteed, en die onder het.aanzienlykst beftuur gehouden wierden. In welk foort van nuttige bezorging de Romeinen toch de Grieken, welke alleen in weelde en openbare pragt zogten uit te munten , zeer verre overtroffen hebben. — Voorts word hier toe gebragthet luchtig bouwen der huizenin Rome ^ net weren van lugt befmettende handwerken naar buiten de Stad, vverwaards. ook de Lyken ter begraving of verbranding gebragt moesten worden; ook word de oude wet.van Nama aangehaald,, welke het begraven van een zwanger geltorven vrouw verbood, voor dat men haar vrugt door uitfhy-ding had tragten te behouden, en meer andere inrichtingen ter bewaring en verbetering der openbare gezondheid, vooral van den gemenen man, waar op de aanzienlykfte Magiftraatsperfonen een zorgvuldig en gedurig toezigt oefféndsn. Ook werd de zorg voor Zieken, en het toedienen van goede Geneesmiddelen, m latere tyden, by de Romeinen, doch die in dit ftuk doorde Grieken waren voorgegaan , onder openbaar, opzigt genomen, terwyl 'er. openbare Geneesoeffenaren over byzondere Landftreken, en Opperartfen {ArcHatri) in de Steden , benevens. Collegien tot de takken van Geneesoeffening behorende,, en na-derhand andere diergelyke Amptenaren, zyn aangefteld. Uit welk alles, (pag, 23—43.) door gezag der oudheid gcftaafd, en door ons ter loops aangewezen, de Redenaar zyn. tweede deel, cn het betoog dat hy'zich daar in had voorgefteïd, gcvoeglyk befluit, overgaande tot de plegtige aankondigingen, welke het ncderleggen van zyn eerfte Rectoraat vorderde (pag. 44—50.) ; terwyl hy het derde deel zyner Verhandeling., daar de tyd verlopen was, tot ene volgende gelegenheid' uitftelde. In de Tweede Redevoering, by het andermaal eindigen van zyn' Rectoraal beftuur, in 1787. door den HoogL van Geuns gehouden, vinden-wy, na een korte vooraffpraak cn wederopneming van den draad der Verhandeling, (pag. 53—58.)- het betoog van de gezondheid'der Burgeren, als een waardigst ennoodzaaklyk voorwerp der Wetten-en Overigheid,.verder voortgezet , door het voordragen van enige proeven van mooglyke cn gewigtige verbetering van 't gezondheids beftuur onder onze Landgenoten , als .het Derde deel der Verhandeling dat nog overig was, cn dat ruim genoeg blykt te. zyn om deze Redevoering te vullen.. Aangemerkt hebbende, dat het openbaar gezondheids beftuur. in twee hoofddelen gefcheiden kan worden; één, rakende het onderhouden en vermeerderen der tegenwoordige, en één, rakende het herftellen der verloren gezondheid;, neemt hy liet eerfte dezer delen thans alleen ten onderwerp, het welk in zich deze drie vereischten bevat, als':-ecrst het onderhouden,voorts het vermeerderen, en cirukjyk het befchermen, der openbare ge-  gszpndhcfd, tégen alle hiisternisfan , en in- de Maatfchnppy te vrezen e befchadi^ingen. Van welke drie vereischten hy vervolgens de byzonderheden in ene fchetfe kortlyk uit een legt,, en aanmerkt, dat aan dezelve, door het openbaar beftuur, wel voornaamlyk de'hand kan en moet gehouden worden-, maar dat doch ook het voorbeeld van aanzienlyke Burgers, van kundige mannen , van byzondere. Maatfchappyen,. vooral de Oeconomifche, hier toe veel zouden kunnenbydragen. Pag. 59—65. Hief na gaat hy over om enige proeven, zonder zich aan nsauwkeurige orde tc binden, uit dc voorgeftelde fchetfe te ontwikkelen. Gewenscht hebbende, dat ook in ons vrye Gemenebest,, naar het voorbeeld van zommige oude en hedendaagfche Staten,.meer heilzame vertering?- en fpys-wetten ingevoerd konden worden , en dat vooral de ukheemfche cn voor weelde'dienende voorraad door belastingen bezwaard, doch de Jnlandfcbc en meest nuttige voortbrengfelen min belast cn ligt verkrygbaar gelaten werden, pryst hy daar toe byzonderlyk aan het aanmoedigen van den bouw onzer Graangewasfcn, welke thans door velcrleyebelasting, ook- op het Gemaal, fteeds duurder geworden, van den gemenen man veel minder dan voorheen gebruikt kunnen worden,, en langs hoe meer plaats gemaakt hebben voor de Americaanfche Aardappelen; ccn fpyzc, die, hoe nuttig ook, cn om hare goedkoopte hoog te waarderen, echter, in deugd en ware voedzaamheid, om duurzame fterkte cn kragt te geven, geenzTns by de Graangewasfcn cn haar meel halen kan , by welke onze fterkere Voorouders meest leefden , en die men daarom min bezwaard zoude wenfehen , al ware het dan met een evenredig vermeerderde belasting op dc Aardappelen. Pag. 66—60. Om dezelfde reden verlangt hy, dat de deugdclyke cn voedzame Vaderlandfche drank, by de oude Germanen, volgens Tac'rti/s, ja by de Egyptenaren , volgens Herotiotus , en andere oude Volken , reeds bekend , het Bier, uit goed Graan deugdelyk gebrouwen , en by welker gebruik ook onze Voorouderen zo veel meer fterkte en. frisheid bezaten, dan wy hedendaagfche Thee, Kofify- en VVyndrinkcrs, weder in meer gebruik mogt komen, daar het dun Bier voor den dorst, en het zware tot verkwikking cn voeding, allczins verdient aangeprezen te worden, om redenen nader door hem uitgelegd, en om welke het te wenfehen ware, dat ook deze tak van vertering door belastingen min zwaar gedrukt mogt worden, en dus ook, met de herftelUag der fteeds afnemende Brouwcrycn, de welvaart van zo vélen , ja van gehele Maatfchappyen, herleven mogt. Pag. 69-75. Het nuttig gebruik van den Wyn wil hy echter hier mede niet gaarne verwerpen, maar wil vooral door openbaar gezag gezorgd hebben tegen alle vervalfcbing en fchadelyke menging derzelve, welke nu, by het al te veelvuldig gebruik,.gewis in zwang gaat; terwyl dan de meerdere, duurte, hier uit te wag- 1 ten, tevens ook konde dienen, om den gemenen man tot het gebruik van goed Bier te rug te brengen. Pag. 75—78. Dan volgt een fcherpedoch uitvoerig beredeneerde vermaning tegen het zo verbazend algemeen geworden gebruik der Sterke Dranken, waar van de zo fterk vermenigvuldigde Stokeryen in ons Vaderland, en de onverbeeldelyke grote inkomften welke het Land alleen hier van trekt, getuigen mogen, en waar omtrent het te bejammeren is, dat zulke grote geldvoordelen gefchept worden, uit zulk een fchadelyken en. vergiftigen-bron, welke gcwislyk zo vele gezondheden bederft, huisgezinnen in den grond helpt, cn levens verkort, zo dat ook uit het misbruik der Sterke drank alleen, volgens de Engclfche Sterflysten , veel meer menie-hen omkomen, dan door vergiften, moordenaars, en alle dc halsrechten, famen genomen. Een al te dure prys waarlyk om 's Lands fchatkist te verryken 1 welke uit betere bronnen , die in plaats van deze te vinden waren, zoude kunnen welvaren; daar doch ook, volgens den Schryver, alle mooglyk nut der Sterke dranken veel beter bereikt zoude kunnen worden , door het gebruik van zwaar Bier, of een teug Wyn, enige zeer weinige gevallen uitgezonderd, welke, volgen-, het voorbeeld zommiger Staten , door het voorfchrift van Geneeskundigen zoude kunnen bepaald, of ten minften onder geftreng opzigt en ftraffen gefield worden. Het zelve word uitvoeriger cn naauwkcuriger aangetoond, tcffens met enige aanwyzing van middelen ter verbetering, cn ook ene erhftigè waar1 fchuwing aan de jongelingfel ap, tegens dezen verderflyken drank: waar by eindelyk ene aanmerking komt op de nog bykomende nadelen dezer dranken , door het koper vaatwerk, helmen , (langen, kranen, waar uit zy overgehaald of getapt plegen ts worden. Pag. 78—90. Hier op volgen korte aanbevelingen ter verzekering der deugdzaamheid- en verhoeding van vervalfcbing, van Brood, Vleeseh, Melk, Boter, en alle andere algemeen gebruiklykc eet-, drink-waren en verfnaperingen. Na welke aanmerkingen omtrent het goed beftuur der Mondbehoeften , de zuivere bewaring cn verbetering der Lucht haar beurt krygen, als een tak van Gezondheidsbehoefte, op welke het openbaar beftuur den grootftcn invloed kan en moet heb-' ben, zonder welk dit grote genot, vooral voor den gemenen wan, niet naar behoren beveiligd kan blyven. Hier toe behoren alle takken van openbare reinheid , de zorg voor zonlicht en lucht by alle de woningen, van welker genot' ook de kleinfte en armoedigfte doch volkrykfte huisjes, door dc al te grote uitbreiding der Ryken' en Groten, niet behoorden verfteken temogen worden; gelyk in de openbare Liefde - gedichten, Armenhuizen en Weeshuizen, vooral voor dit genot gezorgd moest worden , en het gebruik der opene plaatfen en tuinen derzelve' geenzins alleen ten gebruike gelaten der Opzieners cn Beftuurders. Welke zorg de Redenaar, in zekeren zin, ook uitgeftrekt' wenscht te hebben tot de Gevangenhuizen en Kerkers; by welke gelegenheid de menschlievende pogingen van een edelen Ho~ uwtf'naar verdienste geroemd worden. Vooral' behoorde in de Kerken gezorgd te worden voor zuivere lucht, naar het voorbeeld der Ouden, en geenzins dezelve door de gevolgen ener zo fchadelyke als fchandelykc by gelovigheid, nog gebruikt te worden,tot begraafplaatfen van Lyken, welke de lucht verpesten voor hen, die doch zonder nadeel voor hunne Gezondheid behoorden by een te kunnen komen, ter bevordering van het' heil hunner zielen. Pag..9i—105. Niet min moet tegen de befmetting van beklyffyke Ziektefr gewaakt worden. Onder dezen word eerst de Tering genoemd, welke door klederen niet zelden is voortgeplant; waarom onlangs de Koning van Sardinien gelast heeft dezelve openlyk tc verbranden, en geen huwelyk met een Teringzieken behoorde geduld te worden, enz. Met fterke kleuren maalt voorts de Hoogleeraar de allerjammerlykfte gevolgen af van het Venusfmet, door onvoorzichtige. X 3 huw*-  'JiuwTyken op een onfchuldige Echtgenoot en baar vrugt zo dik? •werf dcerlyk voortgeplant, het, welk zo hoogst ftxalwaardig het is, zo zeer door hem gewcuseht word dat in twyffelac'htige gevallen geen huwlyk gewettigd werd, dan na vertoond Geneeskundig getuigenis van zuiverheid, enz. Pag. 105—110. Voorts behoorde, gelyk omtrent Pest cn Pcrslopp pleeg te ■gefchieden , tegens de voortplanting van alle waarlyk befmsüyke Ziektcns gezorgd te worden, en onder dezen vooral tegens het fmet der zo gemene Kinderziekte, welke zo verderflyk gerekend word, dat, door een, van duizend doden niet min dan 80, dat is, van 12, 1, door deze Ziekte worden weggerukt! Een doodlykhcid., verre .groter dan die van alle Pestziekten zamen, èn, niettegenftaande welke, toch nergens gezorgd word voor het afzonderen en niet verfpreiden van 't natuurjyk Polifuut, zo als wel eer tegen Lazarye en Pest maatregelen gefteld werden: want, dat men hier en daar zorgt tegen bet verfpreiden der door inenting verwekte Pokjcs, is ene grote kleinigheid , daar men de natuurlyke Pokzickcn geheel onbepaald Iaat. Pag. 111-114. Kortlyk worden hier nog by aangeftipt, de nodige maatre■gelen ter afwering van alle openbare en duidelyke leversgevaars gelegenheden: zo als het voorkomen van onverhoeds in 't water te ftortcn, dat zo menigvuldig is in ons Vaderland, en zo vele Drenkelingen veroorzaakt, doch door het ftellen van affluitingen enz. te verhoeden ware, vooral het ftellen van ftrafiïn, op het vroegtydig lopen op het ys, vpor dat het over fterk is, van waar zo magtig vele fterfgcvallen jaarlyks ontftaan, en dat doch weinig de aandagt der Overigheid tot zich getrokken fchynt te hebben. Pag. 115—117. Niet min nodig zyn de, voor alle geboren wordende nuttige, inftcliingen ter bezorging van een goede cn veilige hulp by den ingang in de waercld, door gepaste inftellingen ter bckomiiv en' aanbrenging van kundige Vroedvrouwen en Vroedmeesters ; waarin een versch voorbeeld der H. H. Staten van 't Kwartier Zutphen met lof word aangehaald. Ook moest tegen befmette Zoogfters gewaakd worden. Pag. 118—120. Eindelyk verlangt de Redenaar, dat de openbare zorg ook uitgeftrekt worde tot een verbeterde lichaams - opvoeding"^ en openbare gelegenheden tot verkryging cn vermeerdering van ïichaams fterkte, rapheid en handigheid, naar 't voorbeeld der Ouden, de Spartanen, en dc Gymnastifchc Oeffeningenenz. van welke wy flegts enige gelykheid hebben overgehouden in de oeffeningen van het Dansfen, Schermen en Paardryden; terwyl voorts in onze zogenaamde Gymnafien flegts letteren geleerd worden, doch lichaamsocffeningen, vooral de zo nuttige Mechanifche Konstocffeningen, geheel vergeten zyn. By welke gelegenheid nog de voorflag van den fchranderen Montagne gemeld word, om naamlyk het volk ook tot openbare en wel beftuurde fpelen by een te brengen, en nuttige uitfpanning te ver- ! fchaffen enz. Pag. 120—f23. Met welke ftaaltjes van het openbaar Gezondhcidsbeftuur deze twedc Redevoering befloten word; na het byvoegen van enige aanfpraken en byzonderheden, welke deAcademifche Plcgtigheid den andermaal afgaanden Reftor oplag. Pag. 123—131. Wy twyffelen geenzins, of onze gegeveoe Schets zal genoegzaam zyn, om den lezer den belangryken inhoud dezer beiden Akademifche Redenvoeringen te doen opmerken, en hem, met ens, te doen wenfehen, dat dezelve,nevens de Derde (waarvan het verflag in een volgend No.} door ene fpoedige Vertalm» meer algemeen, en van uitgebreider nut, voor onze Landgenoten , mogen gemaakt worden. - 0 TEKENINGEN en PRE NT EN. petersburg. De volgende zeven zwarte Kunstplaten zvn, alhier door den Engelfchen Graveerder Jamès''Walker■', Plaatfnyder van haar Rusch - Keizerlyke Majesteit uitgevoerd en aan haar opgedragen. Een Nederlandsch Gezclfchap, naar Verkolje. Jcphta's rmh vow, naar Pierre Miznard. (Deze beide Platen zyn op groot Atlas formaat.) The card Players, naar Theodor Rombouts. Peter denies Ckrist, naar Moife Valentin. Een oude zitteude Matrone, voor welke een kind ftaat dat in een boek, op haar fchoot liggende , leest . naar Rembrand Een Grysaard, die een naakt kind in zvn armen houd, dat met een kogel fpcclt, en hem ernftig 'aanziet, terwyl hy het met tederheid befchouwd, naar Guido Rleni. 't Portrait van den Generaal Vcldmaarfchalk Vorst Potemkin. De volgende Gezichten van Paleizen, enz. zyn door Jozeph Heam getekend, cn Thomas Malton gegraveerd.cn met okcrkleur gedrukt. By de Engelfchen zyn ook tevens de Infcriptien in het Fransch gevoegd. A View on the Fontanika Canal, St. Petersburg. A View of the marble Palace &c. in the Great Million, St- Petersburg. The Public fhops in the Nevsky Perfpe&ive, St. Petersburg. The Imperial Academy of Petersburg. The Arfenal, Canon Foundery &c. m the Litanie, St. Petersburg. The Imperial Academy of Sciences, at St. Petersburg. londen. Van de bekwame Konstcnares Catharina Prestel, zvn hier de volgende vyf Landfchappen , elk hoog 23, breed 281 duim, in den fmaak als met roet gewasfehen , van tyd tot tyd vervaardigd en uitgegeven : Gainsboroughs For est, gefchilderd door Gainsborow-h; kost 21 fcheil. Hobbimas Village; door Ilobbema; 21 fch. A Word Scène , door £'reugel; 15 fch. Evening with the repofe of cattle, door Rofa van Tivoli; 15 fch. Evening, een Avondftond, door Moucheron, geftoffeerd door A- van de Velde; 15 fch. NIEUW  NIEUW UITGEVONDEN WERKTUIGEN en - KONSTSTTJKKEN. ' Londen, id May. Een Ingezeten van Belfast, heeft èen Klok uitgevonden, die een foort van Perpetuum Mobile, of iets dat daar .aan zeer riaby komt, fchynt tc beloven. Deze Klok of Pendule, ter zwaarte van 23 ponden, word gaande gehouden door het gewigt van flegts 1 pond, 't geen, gedurende 24 uren, flegts 2- iode duim zakt, terwyl de Wyzer een ruimte van 518,400-duimen, indien tyd, omloopt. Het zonderlingfta in dit Konsttuig is, dat de Klok zich van zelve opwind, door de drukking, van den dampkring, zo lang de verandering der lügtSwaarte, vyf malen , gedurende 2 Jaren , de Kwik in de Barometer 2 - 10de duim boven of onder de zelfde hoogte kan doen ryzen of vallen. Uit ene naauwkeurige vergelyking van hare wryving met die der gewone Uurwerken, maakt men op, dat zy ettclyke jaren onafgebroken lopen kan. Voorts is het Werktuig van een zeer eenvoudig maakfel. N A R I G T E N ew B Y Z O N D E R H E D E N, tot den handel en scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, b e t r e k k e l y k. Alen verzekerd, dat in Engeland, door een voornaam Papiermaker, dc konst zou uitgevonden zyn, om, volgens Chemifche gronden , uit allerhande foorten van Vodden of Lompen, even zulk wit Papier te maken, als uit dc fynfte Lompen.. prys der granen. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisfifche . , pÉ a 108 Peclfebonte en witte i45ai7o Koningsberger . . 94a'io6 Dito rode . . 130 a 160 Pommer, Colb. en Stett. —■ , Warder, Heugfe en EIb. 1303160 GARST,u.wer,boekw. Koningsberger . . 12;a150 Vriefche Winter . Co a 80 Vnefch* . . 12,3148 Zeeuwfche Overm. . 70382 Bovenlndfche . 130 3145 Brouwhaver . . 65 a 78 *oodandferode . 115313; Boekw.Amesf.enGooil. L Zeeiaudfche . . 1403165 Dito Brab. en Vlaaraf. L . oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsen es Raapoly, d'Aam ƒ38 3385 Overm. »t Last «^32346 dito Lyn . . . ƒ 34Ï.1343 Slag Lynz,' de Ton dito Hcnnip . . ƒ 43X343! ^ van 5 fch. . . J cija 7|,tWalvischTraan,'tqiiart. j HenfflpzaaÉ . . / é a 7J van 12 Stek. . ƒ77375 4 Dito rode . . f 60 wis s e l- c o u r 3. Madrid op Ufo van Londen, zigt fj 3$a'fi?£ -2 maand. $93! ditoop2m. . 836,35)11 Büboa % 02%! Hamb. zigt . ft. g^uS Caülx • . . ^93 dito 2 m. . ft. 34 Sevilten . , . ^ 93| Altona.zigt ft. 34J Lisfabon . . 50 dito 2 m. . ft. 33J Venetien . § 91J Breslau,6 w. dat. ft. 44| G.enua • • • % 8sé Wenen, 6w.dat.ft. 35f Livorno . . . g2\ Antwerpen pCt. 5 verL Parys, 2 m. . . $ 29 Gent . . pCt. 5 verL dito zigt . . ^29! Brtisfel . pCt. 5 verl.. Bourdeaux, 2 m. . . $29» Zeeland . pCt. 2§ verL dit° té, . . § 305 Rotterdam Ct. | s p e c i e-c o u r s Baren Goud, per Casfa ƒ355. . . pCt. 8f a 9 dito, per banco .... pCt. NieuweDuk.perft.uk f 5, 9 Nieuwe Louis d'or 11,4,10,17- Oude dito . . ƒ5,8 .Zonne Piftol. . ƒ11,4 Franfchc Piftol. . .ƒ9,8 Croix de Malta ƒ13,4 Fruisfif. dito . . ƒ 9, 8 Carolin. . . ƒ 11, 9 Lunenb. dito . . ƒ9, 8 Fyn Zilver, p. m. ƒ 25, 7 Spaanfe dito . . ƒ 9, 7 dito Grof . ƒ25, 4-; Guinies . . .ƒ12, Agio van de Bank \ pCt». Souvereine . ' . ƒ15,17 Amsterdam, den 21 Meyt7p2. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden , gedurende de laastverlopeno Week, is geweest: te yJmjIerdam 125: en te Haarlem 12, onder welken laatften 4 beneden de 12 Jaren. Gedurende de maand February zvn, in Rottendam-, en de Jusrisdiclic dier Stad, overleden, of ook ingebragt en begraven 14,1 Perfonen: als 31 Mannen, 38 Vrouwen en 72. Kinderen , waar onder 14 Kraamkinderen, voorts 26 beneden 't Jaar, 30 van 1 tot 5 Jaren, 1 van 5 tot 10, 2 van 20 tot. 25» 3 van 25 tot 30, 5 van 3c tot 35, 2 van 35 tot 40, 3 van 40 tot 45, 4 van 4.5 tot 50, 7 van 50 tot 5.5 , 10 van 55 tot 60, 4 van 60 tot 65, 9 van 65 tot 70, 5 van 70 tot 75, 4 van 75 tot 80, 3 van 80 tot 83, 5 van 85 tot 90,. en 2 waar van de 'Jaren onbekend zyn, behalven nog & doodgeboren cn 2. onechtcn. Gedurende dc maand Maart, 147 Perfonen: als 27 Man*nen, 46 Vrouwen en 74 Kinderen, waaronder 10 Kraamkinderen; voorts 32. beneden het jaar,. 7 van 1 tot 5 faren, 3 van 5 tot 10, 2 van 10 tot 1.5 , 2 vrm 15 tot 20, 2 van20 tot 25, 5 vaii 2.5 tot 30, 5 van 3.0 tot 35., 3 van 35 tot 40,.  K 16S ) 40, 4 van 40 tot 45, 4 van 45 tot 50, 6 van 55 tot 60, 3 van 60 tot 65, 8 van 65 tot 70, 7 van 70 tot 75, 6 van 75 tot 80, 7 van 80 tot 85 , 3 van 85 tot 90, en 2 van 90 tot 95 Jaren, en 20 waar van de Jaren onbekend zyn, behalven nog 19 doodgeboren en 5 onechtcn. Gedurende de maand April, 91 Perfonen: als 25 Mannen, 27 Vrouwen en 39 Kinderen, waar onder 9Kraamkinderen-, voort 8 beneden het Jaar, 2 van 5 tot 10, 1 van 15 tot 20, 2 van '20 tot 25, 4 van 25 tot 30, 5 van 30 tot 35, 1 van 35 tot 40, 1 van 40 tot 45, 3 van 45. tot 50, 5 van 50 tot 55, 5 van 55 tot 60, 4 van 60 tot 65, 3 van 65 tot 70, 6 van 70 tot 75, 2 van 75 tot 80, 4 van 80 tot 33, 2 van 85 tot 90, cn 2 waar van de Jaren niet bekend zyn. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. .Haerlem, den 23 May. Dingsdag laatstl. des morgens om vier uren, leverde de Noordzee, volgens berigt van ons naburig Zeedorp Zandvoort, een zo zonderling verfchynzel op, als waar van de oudfte lieden aldaar gene gchcugenis dragen. Op het on.yerwagtst, en binnen weinige (econden, rees het water dermate, dat het zo hoog aan de Duinen Hond, als by de zwaarfte Stormen; terwyl het even fpoedig wederom daalde. 'Er was, tea gelukkc, Oegts een enkel man op het Strand, die, fchoon met moeite , zyn leven redde. Ondertusfehen fchynt deze zonderlinge water beweging zich niet verre of algemeen op Zee uitgeftrekt tc hebben; daar, volgens de getuigenisfen van zommige Visfers, dezen op Zee zelve hier van niets befpeurd hadden. Men fchynt dus deze buitengewone ryzing cn daling der Zee, voor enkel plastfelyk, en een uitwerking van een zo genaamde Hoos, of enige andere fterke beweging in den Dampkring, te moeten houden. ■Uittrekzel uit de Weerkundige Waarnemingen, te St.Petersburg gedaan, in de maand Maart 1792. De grootfte hoogte der Barom. 28, 52. denio. om2ur.Nam. Delaagfte ■ 27. 72. den 16. om 9ur. Voorm. . Gevolglyk het onderfcheid o. 80, en het gemiddelde 28.12, De gemiddelde hoogte 28, 2t, dat is 28Tp§ Franfche Duimen. De grootfte koude 1730 , naar Reaumur 2i-|gr. den 1.. vroeg. De gemiddelde nagtlyke koude 1530. 3 , naar Reaumur \\ grad. De Therm. viot 2 dagen o,nd.cr 170,, cn 1 dag tusfehen 160 en 170, en 17 dagen tusfehen 150 cn iöo, cn 11 dagen niet onder het Vriespunt 150 grad. De grootfte warmte 1380 , naar Reaumur iiigr. den 18. om 2 uren Namiddag. De gemiddelde warmte om 2 uren Namiddag J420, naar Reaumur $\ grad. De Thermom. rees 5 dagen bo¬ ven 140, 23 dagen tusfehen 150 en 140, 1 da?tusfehen 7dn «, 150, en a dagen tusfehen 170 en 160 grad *g™cMR 160 « 9 Dagen Stilte, den 12, 13,14, I7, l8, Ip, ao g IS dagen Zagte wind, den 1, 3 , 3 , 5, 6,7,8,9 ,0 fT l6'JI^ 23, 25 , 26, 31, Windrig 6 dagen, den 4 W. 'c£ 2* Z. O. 24 Z. W. 29 N. W. en 30 W. Helder 6 dagen , den 1 , 4,11,13 , 21, 30. Ten dele bewolkt 15 dagen, den 2, 5, 10, 12, 14, I5, I7, l8j 20 f 22 ^ 25, 26, 29, 31. Betrokken lucht 10 «agen, den 3, 6 7 g 9, ió, 19, 23, 27, 28. Nevel S dagen, den 13,14,1*7 ',5' 19. Sneeuw 6 dagen, den 1, a, 6, 8,16,17. Regen 8dagen* 8 , 9, 15, 16., 17, 18 , 23 , 28. S * ' De afwyking der Magneet-Naald 7°, 17'. naar 't Westen. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 6 tot 12 May 1791. te Hamburg. fHoogfteftand 28, a|. den 6den. j -Barom. < Laagfte . . 27,11,|. den 9d.11, LGemiddelde der geheele Week 28,1 L Therm. fHoogfteftand 170. 's Middags van den 8ften. Reaumur. < Laagfte . . i°. 's Morgens van den i2deH«' LGemiddelde der geheele Week 11,6 gr. Heerfchende wind N.W. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. Ibaro- thermo- streek I me- meter. der I luchtsge— _ ter. NoOrdlZuid. wind. | steldheid. löf™« a\ t Z'W- omtr- ^trokken, 10.^29.8 62* 82 z. z. o. verder bew.'s Av. I 29. 6 60 585 z. w. regen met donder. T7 S\9: li !Ï* " ^ Voorm. reg.'s Midd. 17. <29. 65 53 54 z. tot3 uren reg. verd. ' 29- 1\ "53§ 54 | z. w. bewolkt,harde wind. f 29- 85 I 53 f 54 z. w. 18. -! 29. 7' 54 55 harde wind, betr. \ 29. 9* 54 52 z. 's Avonds regen. f29. 8i 59 61 z. W. 19. < 29. 8 67 71 harde wind, Voorm. / 29. 8j 61 60 bew. verder helder. f 29- 8I I 565 62 z-w.t.w. 20. {29.10 I (>i\ 74 z bewolkt,'s Avonds _Np. 9 l 59 57 z. o. weer^- _ ("29. 6\ 64 74 o. n. 0. 's M. vroeg wat reg. 21. < 29. 6 72 80 w.z.w. yeerl. en van verre (_29. 9 52 50I donder, verder bew. v- j- y 1 3 j " en zeer windrig. f19.10 .55I 63 w. 22. ) 29.10I 68 w. t. z. wolken. / 29.11 50 48 z. w. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  i^pa. No. 205. 4 L GEMENE KONST- en LETTER-BODE, VOOR MEER- ENM1N-GEOEFFENDEN. Vry dag den li Juny. BERIGTEN. I T A L I E N. jg^=Be Akademie der Wetenfchappen, te Padua, Ui T\ 1 hecft voor dit iopende iaar ene Prysvraas °pfl \j jf o-egeven, welke de byzondere oplettenheid der Wis- en Bouwkundigen tot zig moet trekken. Bekend is het dat, by het maken van Bruggen, die verfcheidene bogen hebben, over een Rivier, het Heiwerk (JPtlotisj 't geen tot een Fondament moet dienen van de Pylaren, het kostbaarfte gedeelte van 't gehele Werk uitmaakt. Van veel belang zou het dus wezen, wanneer het getal der Pylaren verminderd, en de wydte der bogen kon vergroot worden, zonder benadeling van de hegtheid en Hevigheid des wërks'. — Om in dezen ene duidelyke en naauwkeurige Theorie te bekomen, heeft de Akademie de volgende Vraag uitgefchreven, om beantwoord te worden voor het einde van' dit tegenwoordig jaar, onder toezegging van enen Prys van 30 Schuinen. „Zyn 'er redenen voor handen, die beletten, dat men „de Bogen, zo van gcmetzelde als gehouwen Stenen , zo n wvd make, als men wil, en welke zyn deze redenen „of oorzaken? Welke is eindelyk de grootfte wydte, die „men, veilig, daar kan geven, en op welke reeds geda„ne of nog "in 't werk te ftellen proeven rust de veilig„beid of zekerheid ten dien opzigte?" VUL deel. FRANKRÏK- Verfcheidene Vaderlandslievende leden, zo der Maat* Wappy van Natuurl. Historie, als die van Landbouw e» f andeie UenoutfUiappen, hebben, onlangs, ten einde meer ! byzonderlyk de dadelyke uitoeffening van nuttige Konsten en Ambachten, en voomamelyk den Landbouw, te bevorderen, zich onderling verénigd en tot één lighaam gevormd , onder den naam van Oeconomische Maatfchappy: welker leden, alle Maandagen Van 5 tot 8 uren, na den Middag, in het zelfde Huis, te Parys byeenfcomen, waar in dc Maatfchappy der Natuurl. Historie hare Vergaderingen houdt. In ene eerfte byeenkomst van dezelve is de Hr- Heil tot Voorzitter, en de Hr. Roland la Plattere tot Geheimfchryver, daar by verkoren. D UI TS CHLAND en naburige Ryken. De Hofraad 'Las;ufiUs, te Wenen, die reeds, gedurende een aantal van'27 jaren, Lyfarrs van wylen Keizer Leopold was, is, door diens Opvolger, den tegenwoordkrèfi Koning Frans II- tot eerften Lyfarts aangenomen» die hem tevens, ten blyke zyner byzondere hoogachting, : alle de door hoogst deszelfs Vader nagelatene Scheikundige I Werktuigen, welker waarde op ettelyke duizenden Guldens gefchat v/ord, gefchonken heeft» Y Een *  C 170 ) Een drietal Wener Geleerden, namelyk de Hrn. Brettermayer, van der Sctwtt, en de Vryheer van Waldflatten, hebben zig, met verlof van het Hof, voor enige weken naar Genua begeven , om zig aldaar, op een, voor Oostenrykfche Rekening, gehuurd Schip, in te fchepen, 't geen zeilree lag, ten einde naar Ijle de France en de Kaap de Goede Hoop te ftevenen, en van dezen laatstgemelden uithoek, den Heer Scholl, die reeds by hetle. ven van Keizer jfozcph II. met en benevens den Opzigter der Kruidhof van Schönbrunn, Bofe, derwaarts vertrokken was, met zyne verzamelde Afrikaanfche Gewasfen cn andere Natuurlyke Zeldzaamheden, af te halen. N E D ERLANDEN. Franeker. Alhier is den 23. May, onder voorzitting van den Hooggel. Heer J. H. Verschuir, S. S. Theol. Do£t. et Lmguar. Oriënt al. Prof. Ordin. openlyk met veel lof, door den Hr. B. Verwev, S. S. Theol. Studio/. verdedigd ene Disfert. de origine et eaufis infani idololatrice amoris et ftudii , maxime in gente Ifraè'litica. Haerlem. De Leden van zeker Gezeffchap, binnen deze Stad , ten Zinfpreuk voerende: Liefde tot Wetenfchappen, zich enigzins gemeenzaam gemaakt hebbende met de kennis van de Electriciteit, en gezien hebbende het nut, 't welk dezelve, in vele gevalleu , lul nèïïRaijüg van Lichaamskwalen, te weege bragt, gevoelden hunne verplichting, om aan het oogmerk van alle Wetenfchappen, het nut van 't Menschdom namelyk , zo veel dit in hun vermogen was, te beantwoorden. Zy begrepen, dat lieden van enig vermogen, aan kwalen laboreerende, waar aan de Electriciteit vermoedelyk met voordeel kon beproeft worden, op hunne kosten, zich dezelve kunnen laten toedienen; doch fielden zich met medelyden voor zodanige Lydcrs, welke, door behoeftige omftandigheden, zich daar toe buiten ftaat bevonden. De overweging hier van verwekte in hun de zucht om den zodanigen, was het mogelyk, behulpzaam te zyn,en deed min het befluit nemen, om zodanige ongelukkigen, binnen deze Stad en derzelver Jurisdictie, aan welke volgens het oordeel van een Geneesheer of Heelmeester de Electrrclteit zou kunnen nuttig zyn, de kragt derzelve ter hunner herftelling te beproeven. Zy gaven hier van aan het Collegium Medicum binnen deze Stad kennis, met verzoek, om 'er de Heren Doctoren cn Chirurgyns bericht van te doen geven, 't Geen door dat Collegie wierd aangenomen en uitgevoerd. Reeds zints den 1 Maart 1791. hebben zy verfcheidene zodanige lieden, door verfchillende kwalen aangetast, onder handen gehad, by zommigen met meerder en by anderen met minder vrucht. Dan, daar zy thans ene aanmerkelyke proef hebben vanden gelukkigen uitllag hunner pogingen, vonden zy zich om verfcheidene redenen verplicht, door middel van dit Weekblad, algemeen bekend te maken, het volgend BERICHT ener gelukkige Herstelling, door middel der Electriciteit, van ene verflyving en onvermogen in eenige /pieren van den Opper-arm, Hand en Vingeren. Wouter PERLé , oud 43 Jaren, kreeg, volgens zyn vernaai, den 28 Maart 1791. ene gehele verffyving van het Lichaam, gevolgd van ene belette beweging van Handen en Voeten: waar by kwam, dat zich aan het Been, aan de Voorhand, als mede op het Sleutelbeen, alles ter rechter zyde, bulten of gezwellen vertoonden, waar in etter was opgefloten, welke, door den toenmaals over hem practiferenden Heelmeester, door ene opening te maken,ontlast wierd. Het Ettergezwel aan het Been wierd fpoedig genezen „ als mede 't geen zich aan de Voorhand bevond. Maar ter plaatfe van het Sleutelbeen, fchoon ook geopend zynde, wierd het naderhand fistuleus; 'er kwamen, van tyd tot tyd, nieuwe diktens in den omtrek, die van zelfs doorbraken, en veel etter uitgaven; ook wierd ^r een© gedurige kraking, Creputatie, tusfehen het Sleutelbeen en Borstbeen, en tusfehen het Sleutelbeen en Schouderpunt, Aeromion, door den Lyder zo wel als door den Heelmeedeel , ucfpeuiu. Het Ettergezwel aan den Voet wierd, zonder eni" nablyvend ongemak, volkomen geheeld. Doch, wanneer dat aan de Hand genezen was, bleef 'er echter ene ftyfheid en onvermogen in dë beweging der Voorhand over, ook bleven des lyders Duim en Vingeren geheel open , en konden door hem met gene mogelykheid gebogen nog toegedaan worden: ook kon de lyder zyn Opperarm niet honger opligten, nog van het lichaam verwyderen, dan circa met een hoek van 20 graden, en was dus buiten ftaat om door zyner handen arbeid den kost te kunnen winnen. In dezen toeftand begaf hy zich naar het Gasthuis binnen deze Stad, waar hy den 25 Juny van dat zelve Jaar wierd ingenomen. De Doftoren cn Chirurgyn van dat Huis, hebben, na naauwkeurig onderzoek, wegens de oorzaak zyner kwaal, alle dienstige uit- en inwendige middelen ter zvner herftelling aangewend, zo met betrekking tot de Pypzweren in den omtrek van het Sleutelbeen, als ook tot wegneming van de ftyfheid en het onvermogen der beweging van zyïi Arm,. Hand en Vingeren, met dat gevolg, dat wel het eerfte ongemak zich tot genezing begon te fchikken, en Dp 't laatst van 't jaar 1791. geheelhcrfteld is: doch aangaande het gebrek aan Arm, Hand en Vingeren, bleven ille aangewende middelen vruchteloos; om welke reden men.  men heeft willen beproeven of de Eleariciteit tot hertelling, of ten minften tot vermindering, van dat gebrek, zou kunnen dienen. De enige grond van hoop daar toe was, dat de oorzaak van het ongemak in dezen Lyder blykbaar uit een Rheumatismus ontftaan ware, en de ondervinding geleerd hadde, dat, byzonder in gebreken daar uit ontftaandc, dc Eleariciteit dikmaals een gelukkig uitwerkzel hadde De Leden van 't genoemde Gezelfchap hebben, op voorftel van den Heer B- Franken, Chirurgyn van het Gasdiuis, die ook hun Medelid is, op zich genomen, dezen man de Eleariciteit toe te dienen. Den 1 Dec. 1791. maakten zy daar mede een aanvang, en deden dat eiken dag eenmaal. Van toen af, tot den 31 dier maand, wierd hy telkens 20 a 25 minuten, de ene helft door den Vonkenftroom, en de andere helft door ligte fchokjes, door de fpieren van den Rechter-arm, Hand en Vingeren, geëleariceert. Daar men, reeds van de eerfte Eleariceering af, het blykbaar nut dezer konstbewerking by dezen lyder befpeurde, zodanig dat hy eiken dag zyn Arm merkelyk hoger opheffen en meer agterwaarts keren, en ook meerdere beweging met de vingeren maken kon, wierd den moedby hem opgewakkerd, om, in meerdere mate, het gevoelige van de Eleariciteit te doorftaan. Met den 2 Jan. 1792. maakte men een aanvang met hem telkens een half uur, met fchokjes uit een flesje met 20 duimen bekleed glas, en de Elearometer circa een half duim afitands van den Conduftor, toe te dienen. De voedering*», Èjn, »a,i Cla& iui Jag , »udanig toegenomen, dat hy, met den eerften February, des noods, in ftaat zou geweest zyn, om allen Boerenwerk, 't geen hy te voren gehanteert had, te kunnen verrichten. Daar hy echter nog verre was van volkomen herfteld te zyn, bleef men, op dezelfde wyze, met hem voortgaan, tot den 21. Maart, wanneer hy zodanig gevorderd was, dat hy zich volkomen in ftaat bevond om met zyn gewonen arbeid zyn brood te kunnen winnen', en, gelegenheid hebbende om tot dat einde elders geplaatst te worden, heeft men de Elearike proeven aan hem geftaakt; offchoon nog enige ftramheid in Duim en Vingeren by hem overbleef, doch die men verwachtte, dat, door de gedurige beweging, wel zou verwonnen worden; gelyk ook de uitkomst, naar 't geen men zedert vernam, aan die verwagting volkomen beantwoord heeft. NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. •Duitschland. Beantwortung der Frage: ,, warum nennen wir uns Protefianten?" von D. Joh. Rozenmuller 1791. 3§ v. 8vo. Ene kleine, maar zeer belangryke, Verhandeling. Men vind hier de Gefchiedenis en den Hoofdinhoud van het be¬ kend Protest, op den Ryksdag te Worms overhandigd,kortelyk behandeld. De fchryver bepaalt vervolgens het onderfcheid tusfehen Proteftanten en Roomfchen, hier in te beftaan, dat de eerften alleen het zuivere en onvervalschtc woord van God, en niet, gelyk de laatften, ook tegelyk de gevoelens van vroegere of latere Kerkleeraaren tot ene regelmaat van hun Geloof ftellen. Van het gevoelen fprekende des Heren homberg, „dat n een Leeraar verplicht zou zyn, zelf tegen zyn eige overtui„ ging aan, tc Ieren wat in de Symbolifche boeken geleerd „ word," zegt hy : n Wat zullen wy van zulk een begrip zeg„ gen? ftrSalt hier in de geest van Hildebrand (PausGregorius „ VII.) niet duidelyk door ? o brave Luther, wat zou „ uw lot geweest zyn, indien uw Keurvorst zulke Raadslieden „ gehad had. — Zulk een eisch druist rechtftreeks aan tegen „ alle gronden van zedelykheid, en verdient dus gene dc minfte n overweging." — En hoe zou men de gene noemen, die zo denken? Legio! want zy zyn velen!! eheu! Th.^nn. Neuef/es Magazin fiir die Liebhaber der Entomologie, herausgegeben von D. N. Schneider, 1. band, 1. ftück 1791. 8 Vellen in 8vo. Straalfond by Struck. Dit periodiek werk , waar van 4 (tukjes in 't jaar zullen uitkomen, handelt alleen over de Natuurlyke Historie der lnfekten, en geeft verflag van alle nieuwe ontdekkingen, die in dit vak gedaan zyn, en van de voornaamfte nieuwe werken, welke van tyd tot tyd hier omtrent in 't licht komen. By de thans meer en meer toenemenden fmaak voor lnfekten, kan de Uitgever, die zelf ene der beste en rykfte Infekten-Kabinetten bezit, die door zyne kundigheden in dit vak reeds veel lof heeft weggedragen, en met de voornaamfte Infektekundigen van Europa in Correspondentie is, zich een goed fucces beloven op deze zyne onderneming, vooral wanneer de volgende ftukken van dit Magazyn even belangryk zyn, als dit eerfte. -<*. L. Z. Van het beroemde Handbuch der Religion von J. /I. Hermes, waar van, door drie uitgaven en even zo veel nadrukken, reeds meer dan 20,000 Exemplaren door Duitschland verfpreid zyn , en het welk ook in't Fransch, Ncderduitsch,Deensch en Zweedsch vertaald is, is weder ene nieuwe, en dus de vie de, druk, welke echter, 'behalven het welgelykend Portrait van den Auteur, weinig boven dc vorigen voor uit heeft, te Berlyn bf Himburg uitgekomen. A. L. Z. Ausführliche Anweifung zur Einrichtung und Erbauung der Torf-Ziegel-Ofen, und zum zubereiten und brennen der Ziegel, insbefondere derjenigen, wetche mit Torf gebrannt werden follen, von Wilhelm Gilly. 2te vermehrte Auflage, 132 blz. 8vo« met 3 Platen. Berlyn by Lange 1791. Dit werkje bevat zeer nuttige opmerkingen en raadgevingen voor Opzigters van Steenen Pannebakkeryen, zo omtrent het fchiften en zuiveren der Steenaarde, als voomamelyk omtrent de voordeligfte wyze van Ovens daar toe aan te leggen, en Turf te befparen. A. L. Z. A. F. Metterlich vom Schaden der Breckmittel in der Lungenfucht, 85 bladz. Mentz , in de Academie Boekwinkel 1792. 'Er is zo veel en zo dikwyls over het nut der braakmiddelen in de Longziekten, vooral in de Longtering,gefchreven ,dat het ook eindelyk eens tyd wierd, de nadelen van deze geneeswyze op tc geven, ten einde het misbruik daar van voor te komen. De fchryver doet dit duidelyk cn overtuigend in het voorhanden zynde werkje, en zoekt naauwkeurig te bepalen, in welke geY 2 val-  ralicn de braakmiddelen van wczenlylc nut kunnen zyn.. G. CA, Nederlanden. Jo. Philippi Scheidii, Oratio de Eloquentia Fori, publiec difta d. VI JuniL i 791. quum ordinariam Jurlsprudentiae profesjionem in Academia Frifiqca-, folemni ritu aufpicaretur, Franqkerae apud viduam Out. Tottion 1702. pag. 67. in 4to, Met deze Redenvoering :■ Over de JP'elfprekendheid van den Rechtbank, aanvaardde, in den Zomer des laatst vjporlcdenen jaars, de jonge Hoogleeraar Joan Philu Scheidius, Zoon van den Hoogleeraar Ev. Scheidius die de Oosterfche taaien op de Gelderfche Hogefchool, te Harderwyk, met veel lof ondenvyst, het Hoogleeraars ambt in de Rechten , te Franeker: welke Redevoering nu onlangs in dit jaar 1792. eerst het licht zag, en zo wel in taal en houding, als in zaken, in diervoegen is opgefteld, dat zy den jongen Geleerden gene geringe eer aandoet., Zyne redeneringen over de Welfprekendhcid zyn bondig, en hy ftaaft ze vooral door den goeden ftyl van zyne Oratie zelve. Hy toond afkerig te zyn van die winderige,die zwellende, welfprekendheid, welke zo ligt de jongelingen bekoort en bederft; en zo ver van de ware welfprekendheid der Ouden af is, dat zy fteeds het kenmerk was van het verval van fmaak cn der Wetenfchappen. Onze jonge Hoogleeraar in tegendeel bewyst p. 9 cn 10. van zyne Redenvoer. met de les van Cicero, de Orat^ L. I. c. 5. dat ene zogenaamde Welfprekendhcid, die in veelheid van woorden , hoe fraay ook anders, zonder wezenlyke zaken, beftaat, ydel en bclachlyk is. Hy neemt daar uit gelegenheid , om zyne Redenvocring in twee delen te verdelen: het Eerfte ftclt dc middelen voor , die nodig zyn om tot de Welfprekendheid tc komen ; het Tweede ontvouwt Hm i^t rU Welfprekendhcid der Rechtbank zelve. In het cerfte gedeelte, pryst dan de Redenaar, pag. 11. de kennis van de Geleerde Talen aan ; en vooral het lezen der oude fchryvers, ter navolging, om van hen den waren trant der Welfprekendheid, van welke de opgefmukte ftyl der hedendaagfche redenaars zo ver afwykt, te leren. Maar hy vergeet echter de levendige talen, en vooral onze Moedertaal, niet. Verders vcreischt hy tot de Welfprekendhcid der Rechtbank, vooral grondige kennis van zaken en allerlye Wetenfchappen, de Wiskunde , Redeneerkunde, Ziel- en Zedekunde, het Recht deiNatuur, (het welk zommige Hoogleeraars, als zy over dc hulpmiddelen (fubjidia of praefldia) der Burgerlyke Rechtsgeleerdheid fpreken , fchandelyk voorbygaan); het Algemeen cn Byzonder Staatsrecht, het Recht der Volkeren, het Romcinsch Burgerrecht, (het ware niet ongepast geweest, hier ookhetVaderlandsch Burgerrecht, het welk van dc Hedendaagfche PraCtyk wel moet onderfcheiden worden, tc noemen, hoe wel de Redc'naar de nafporing der Vaderlandfche wetten pag. 27 en 28. ook aanpryst) \ ene algemene kennis van het Pauzelyk, als ook van het Longobardisch Leen-Recht, en de Hedendaagfche Praclyk; en eindelyk ook enigzins de Geneeskunde van dc Rechtbank, welke hy' van de Staatkundige Geneeskunde tc recht onderfcheid, en by die gelegenheid het fraay Werk van den Geleerden Frank Syftem einer volflandigen Medicinifchen Polizey den verfchuldig- 1 der? lof toekent. Verders zet de Redenaar enige tegenftrevers, die de noodza- i kelykhcid van afle die Wetenfchappen beiachcn, om dat zy zelve, van wege hunne bekrompenheid of traagheid, tot die hoogte? niet kunnen opklimmen; die hunne jeugd zonder vlyt hebbende laten voorby flippen, nu wel de volmaaktheid van ccn Rechtsgeleerden in de enige kennis van, den flenter der rechtbank zouden willen doen beftaan;, die kraayende Weetnieten zet hy met het bekend fpreckwoord af r Dat de Wetenfchappen geen andere Vyanden hebben dan armzalige halzen en Domöoren, Aan den anderen kant, erkent hy, dat de ondervinding enen Rechtsgeleerden , die eerst goede gronden gelegd heeft, volkomen vormt. Het Tweede gedeelte der Redevoering is meer onmiddelykbetrekkelyk tot de Welfprekendheid zelve, en toond aan, 1. welke Advocaat den naam van een braaf man verdient, en 2.hoe die de twistzaken voor den Rechtbank moet behandelen. Hy fchetst dan zeer kort, maar met levendige verwen, pag. 29 en30. een braaf en eerlyk Advocaat, die God vreest; oie geen te vergezochte naauwgezetheid vertoont; doch dien de befchouwing der deugd alleen genoeg overtuigt, hoe zeer hy zyn eigen ongeluk zou brouwen, indien hy het onrecht zogt te verdedigent die wel geen byzondere pligten voor een Advocaat in de Leer van Chriftus vind voorgefchreven, maar voor wien egter die zuivere en verhevene Leer nieuwe fporen en prikkels tot de deugd opleveren ; doch die des niettegenftaande wel in geval van ftrydigheid tusfehen ftipt recht en billykheid (een oud gefchil, over welke het grootfte gedeelte van het Pkidooy, of de Oratie van Cicero pro Caecina loopt), tot billyke fchikkingen zal aanmanen, maar, indien zulks te vergeefsch mogt zyn, niet tc min het flipte recht, volgens de wetten zal handhaven ; zie pag. 29, 30 en 31. ja zelfs zal hy geen zwarigheid maken, om ene twyflHpehtijre zaak (ran^irnni^nverra\ te verdedigen , daarom „ dat hy bezeft, dat fchoon hy zelve al eens anders over dat gefchil der Geleerden mogt denken, hy nogtans in zo duistere en twyffelachtige zaak ligt kan mistasten, en dus debeflisfingliever aan den Rechter wil overlaten» Ondertusfehen veroordeelt de Hr. Scheidius ten hoogden het verdedigen van onrechtvaardige zaken in 't algemeen , en byzonder ook voor hen, die lyfftraffelyk befchuldigd zyn. Verders over den weg zullende handelen, die tot de ware Welfprekendheid leid, verzet hy zich met kragt tegen de valfche Welfprekendheid, welke het gros der menfehen meer bewondert dan wel verftaat, pag. 36. en boven welke valfche Welfprekendheid hy dan nog liever een droog maar juist voorftel verkiest, pag. 37. by welke gelegenheid hy geen onaardige plaats van Qttintilianus L. VIII. c. 3. by brengt. Verders onderzoekt de Redenaar, pag. 38 en 39. of'tgeöorloofd zy, voor de Rechtbank, van een Geleerde, maar cierlyke, Welfprekendheid gebruik te maken. Dit verwerpt de Hoogleeraar om het gevaar van het misbruik. Dan het komt ons voor, dat dit niet zo zeer van de welfprekendheid , als wel van de rechtvaardigheid der zake zelve, afhangt. Is de zaak goed, dan kan de Welfprekendheid niet dan nuttig zyn is in tegendeel de zaak kwaad, dan fpreekt het van zelve, dat zo wel ene oncierlyke, als eierlyke, verdediging dier kwade zaak geheel is af te keuren.. Wy vinden dan gene reden, waarom ene mannelyke kragtige en eierlyke welfprekendheid, ter handhaving van ene goede zaak, van recht en billykheid, zoude te berispen 1 *  C 173 ) e*n zyn: en welk; de Hoogleeraar zelve pag. 43 cn 44. met 1 fehynt af te keuren. Ook de reden, die de Redenaar pag-. 39. omtrent het einde bybrengt: DeindeJinis etc. namelyk, dat het voQrgeftelêe einde dier IVelfprekendheid in zommige rechtbanken minder bereikt wordt, toont dan ook te gelyk aan , dat 'er in dat" geval tcffens minder gevaar van die welfprekendheid te vrezen is. . Omtrend het Slot en de Complimenten zullen wy liever niets zeggen. Daar is veel Welfprekendheid en vernuft nodig om ze ïndiervoegén in te rigtcn, dat zy het vervelende van den gewonen (leuter niet heboen, en tevens van vleyery geheel vry zyn. . . Wat het Latyn dezer Redevoering aangaat, dit ts zuiver en goed ; dc perioden rond , kort en gemakkelyk, en nergens zyn 'er fporen van opgefmukte , van valfche, Welfprekendheid tc vinden. Wy hebben echter deze en gene aanmerking omtrent de Latiniteit. Het woord Antiquitates in 't meervouwd , wordt, door vden, ook door Heineccius in zyn bekend Werk de Antiquitaübus Romanis, gebezigd voor dc Oudheden, oude zeden en gebruiken, van een Volk , doch ten onrechte: en hier om moest pag. 14. 1. 19. liever het woord Ritus, of diergelyke, gebezigd zyn. Het komt ons ook voor, dat pag. 44. t. 5- de «onclufie van den Syllogisme cigenlyker zou genoemd zyn geworden * eisch (actio, petitio), dan wel de triumphus - want het geen ontzegd kan worden door den Rechter, is nog gene overwinning. Verders, hoe zeer het krygswoord Succenturiari zeer gepast by Tere.nhus in Phorm. Act. J. fci 4- tof. voorkomt, en ook van Gellius, Lib. XV. c. 8. word gebezigd, komt het pag.. 47. minder wel te pas. Men moet voorzichtig zyn in de navolging; en een ander meer gebruikelyk woord was daar ter plaatfe niet moeilyk geweest te vüidcn. Dan dit zyn flegts kleine kiesheden. Over het geheel moet deze Oratie enen iegelyk kundig lezer zeer voldoen. TEKENINGEN en PRENTEN. londen. ' Alexander the Gread, led hy Thais to the burning of Perfeüolis, in Perfia. Thaïs vertoond aan Alexander den brand van Perfcpolis. Gefchilderd en gegraveerd door Orme ; hoog 21, breed 26 duim, 21 fcheil. Kcmble, in het Karakter van Richard 1IL naar een Schildery van W- Hamilton, door Bartolozzi; hoog 27, breed ip§ duim; 21 fch. Sommerfet place, naar een tekening van Farrington, door Stadler, als gewasfehen, met kleuren-, hoog 22, breed 28 duim, 12 fch. Adonis carried of by Venus , en Diana deceived by Venus; twee fraaye Landfchappen, naar Zwaneveld,gegraveerd door J. Brown; hoog 20§, breed 26 duim; kosten zamen 21 fch. - Mofes fèrtking the rock (Mofes voor de Israëlieten het water uit de rots flaande) door T Chafham gefchilderd en gegraveerd; hoog 2i£, breed' 25J duim, 12 fch. A View of Gibraltar, v/tth the Spanish bat tering Ships on Jire. Ene afbeelding van het Zeegevecht voor Gibra'ter, den 14 September 1782. toen de Engeifche Brigadier Curtis, gedurende den brand der vlottende Batten cn , edelmoedig, een menigte der verongelukte Spanjaarden uit de golven redde; uitmuntend gefchilderd en gegraveerd, door J. K Sherwin; hoog 20|, breed 26 duim, 12 fch. The for faken fair; een Toneel uit the disferted Village, van Goldfmith, van den zelfden Konstenaar gefchkderd, en in Plaat gebragt, en van de zelfde grootte als dc voorgaande, io1 fch. NARIGTEN en BYZONDER HEDEN, tot den handelen scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekke lyk. In liet begin van het vorig jaar 1791. wierd, te White* Hall, voor de Commisfie, aldaar, tot den Handel en de Plantagies, een Brief gelezen van den Heer Alexander Champion, een der voomaamfie Reders in de Zuidzee Waivisch- Visfery, gefchreven aan Mylord Hawkesburg, en inhoudende, dat Joputa Coffin, Kapitein vart 't Schip Lord Hawkesburg, toen korüings van die Visfery t'huis gekomen , behalven ene Lading van 66 Tonnen Sperma <-eJ; on blanke Traan-Oly, omtrent 360 Oneen (Trooys gewigt) Gryze Amber hadde aangebragt, welke gemelde Kapitein uit een Wyfjc's Cachelot, aan de Kusten van Guinee, gehaald hadde. Volgens verder mondeling berigtvan voornoemden Reder en Kapitein , was deze gryze Amber, waar van men een gedeelte uit den aarsdarm hadde zien komen, onder hot flenfen, in een zak, een weinig beneden' dit ingewand liggende , en daar mede gemeenfehap hebbende, gevonden. De Visch was zeer oud en vermagerd, hebbende, fchoon 35 voeten lang zynde, niet meer dan i\ ton Traan opgeleverd , waar uit de Kapitein opmaakte, d'at het Dier zig in enen ziekelyken en kwynenden ftaat bevond. Het was toen voor de eerftemaal, dat hy deze ontdekking by Cachelotvisfchen gedaan hadde; hebbende nimmer te voren,, by zyne Landgenoten, daar van gehoord, maar wel van Amerikaanfche Visfers vernomen, dat dezen nu en dan zulke Cachelotten ontmoet hadden: voegende 'er tot verdere opheldering in' dezen by, „hoe zy,. doorgaans, hadden waargenomen, dat de Cachelotvisch zig van zyn drek ontlast, wanneer dezelve de harpoen gevoelt, en,, dat zulks niet gefchiedende, men daar uit gist, dat 'er gryze Amber by de Visch te: ook kwam het hem voor, dat men. meer kans hadde om die ftoffe by de Cachelot te vinden, wanneer het Dier in een kwynenden ftaat is; befchouwen • Y 3 *  C 176 ) de hy dezelve als dc oorzaak of het uitwcrkzel van het een of ander ongemak." De Heer Champion verhaalde ook, dat hy de mede .gebragte Amber, het 0119e tegen ic£ fcheil. Sterl. verkogt hadde: en dat men die, zomtyds, wanneer 'er, gelyk doorgaans, minder hoeveelheid op eenmaal aan de markt kwam, wel tegen 25 fch. de on?e kon kwyt raken. (Zie daar een nieuw voordeel van de Zuidzee Walvisvangst, en ene rede te meer, naar onze gedagten, voor onze Landgenoten, om, in navolging der Engelfchen, eens de proef van deze Visfery, waar toe onze Afrikaanfche Volkplanting aan de Kaap zo byzonder gelegen ligt, ie nemen.) Amsterdam. De Maatschappy ter bevordering van den Landbouw, opgericht alhier, heeft, in hare Grote Vergadering gehouden den 8 May dezes Jaars, geoordeeld, dat van de Antwoorden op het Voorftel, wegens het uitwerken en vervaardigen van het Eerfte Deel van een Landbouwkundig Schoolboek, het meest .aan haar oogmerk voldaan had ene Verhandeling tot Zinfpreuk hebbende: Als wy het land bebouwen, En 'i Hemels milde zegen Genieten op dien arbeid; Dan werken wy met yver, En loven 's Heeren goedheid, Met opgeruimde harten. dat echter aan die Verhandeling, uit hoofde van enige daar in zynde onvolkomenheden, de gehele uitgeloofde Premie niet kon toegelegd worden ; doch dat men den Schryver van dezelve, behoorde toe te wyzen, gelyk zy hem by dezen aanbied, eene Zilveren Medaille en Vyftic Ducaten, ingevalle hy,binnen den tyd van zes maanden, zyne Verhandeling, naar genoegen der Maatfchappy, wil vermeerderen en verbeteren. Insgelyks heeft zy ene Premie van Twintig Ducaten toegewezen aan den Schryver ener Verhaudeling over het zelfde onderwerp , met het Opfehrift : De vragende Jongeling van zyn Leermeester onderricht. terwyl de Maatfchappy beide dc Schryvers der gemelde Verhandelingen verzoekt, hunne naam, vóór den 1. Augustus eerstkomende, te openbaren. En van de ingekomen Antwoorden, op de, in 1789 uitgefchreven , Prysvraag, te weten ; „ Welke meest- en min - bekende foorten van winstgevende 'm Houtgewasfen kunnen, in onze Republiek, naar den ondern fitheiden aart en ligging der gronden, op dezelve geplant wor- m den ? wat heeft men in acht te nemen omtrent de berei- „ ding van den grond, het zaaijen, planten, inboeten, hakken n als mede omtrent de méér voordelige gebruiken, die 'er van „ zommige Houtgewasfen, na de hakking, te maken zyn? —_ „ En heedanige zyn , ten naasten by, de onkosten van alle die „ verfchillende bewerkingen, zonder de waarde van den grond M en de daar op liggende lasten, te berekenen ?" ' beeft de Maatfchappy de Verhandeling, met de Zinfpreuk; Het best leert men door ondervinding. waardig gekeurd, dat aan den Schryver daar van wierde toegelegd ene ZlLyKREN Medaille of Tien Ducaten, ter zyner Als mede ene Prcemie van Zes Ducaten, aan den Schrvver der Verhandeling, getekend : De verbeterde Houtplanting, in bet Gemenebest, op hoge en laage gronden. Biedende dezelve aan beide de laatstgemelde deze Prcemien aan indien zy kunnen goedvinden hunnen naam , vóór den 1 Augustus eerstkomende, bekend te maken. Gelyk ook de Maatfchappy zeer gaarne zoude weten de namen der Schryvers van twee Autwoorden, waar van het een tot Devies heeft Experientia docet. en het ander Pro amore patrite &c. om dezelve aan 't hoofd dezer nuttige Berichten in de Werken oer Maatfchappy ene plaats te geven. De Prysvraag, welke de Maatfchappy thans voorftelt, om beantwoord te worden voor den i.Dec. 1794. is deze: „ Welke zyn de aart en onderfcheidende kentekenen (zo wel „ by het leven, als na den dood by het openen waar te nemen) „ van ene ziekte, die gemeeniyk het bloed , het vuur , of het „ Darmvuur genoemd word, en die inzonderheid de Schapen, „ doch ook andere voor den Landbouw nuttige Dieren, aantast; „ waar door word deze ziekte veroorzaakt; — en hoe kan men „ dezelve voorkomen of genezen ? " De Vragen, bevorens vastgefteld, om beantwoord te worden vóór den 1. Decemb. 1792. zyn de twee volgende: Hoedanige zyn de bepalingen, volgens welke de"omtrek van bruikbaar land en de huishouding, tot ene Boerdery behorende „aa,- der., verfchillende» aart der gronden, zo van Bouw- als We.landen, „toeten ingericht xy„ , om ten meesten voordele van den Eigenaar en Huurder, en ter bevordering van de ahemene welvaart, te kunnen f rekken? 0 En, „ Op welke wyze zoude men het tegenwoordige Ras van ln„ landfche Paarden, in ons Gemenebest, over het algemeen „ tot ene meerdere volkomenheid kunnen brengen; het "zy door „ vermenging van het zelve met vreemde Rasfen, of wel door „ eene meerdere oplettendheid in het aanfokken en opvoeden der „ jonge Paarden, als anderzins ?" wordende de Schryvers verzogt, zich vooral te bepalen by de gebruiken en wetten, die in onze zeven Provinciën, enz. omtrent het aanfokken van Paarden plaats hebben, en'te gélykcr tyd op te geven, welke voorzorgen, naar aanleiding van de Vraag, ter bereiking van het meeste voordeel voor den Landman, raadzaam zouden kunnen wezen. Nog verwagt de Maatfchappy, vóór den eerften Dec. 1793, de Antwoorden op de Vraag : „ Dewyl het Onderwys, dat aan de Jeugd op onze Dorp„ ■Scholen, in het lezen en andere noodzakelyke Wetenfchappen, „ gegeven word, niet 'algemeen en aanhoudend genoeg, inzon„ derheid door Kinderen van onvermogende Landlieden, kan „ worden waargenomen; welke middelen zoude men derhalven „ ter voorkoming en wegneming van zodanige beletfelen, met de „ meeste vrucht, kunnen aanwenden? zouden daar toe het „ navolgen ener byzondere wyze van onderrichting, die onlangs „ in een naburig Ryk gelukkig is tot Jland gebragt, ook hier op „a's  < *77 3 ^, de Dorpen en andere gefchikte plaatfen ten platten Lande, „ bevorder lyk kunnen wezen ? —— Zo ja, welkt zyn de beste „ aanmoedigingen tot het in trein brengen van deze of foortge„ lyke nuttige inrichtingenV NB. Het Verhaal der gemelde byzondere wyze van onderrichting voor de Kinderen, enz. word uitgegeven by den Boekverkoper J. C. Sepp, te Amfterdam. Verder verwagt de Maatfchappy, vóór i Novemb. 1792. de Antwoorden omtrent de uitwerking en vervaardiging van het Vierde Deel van een Landbouwkundig Schoolboek, (volgens het Plan, door de Maatfchappy uitgegeven in het V. Deel 2de Stuk harer Verhandelingen, bladz. 71 tot 75). Nog, vóór 1 Nov. 1793. de Antwoorden omtrent de uitwerking en vervaardiging van het Vyfde of laatfle Deel, te vinden van blz. 76 tot 85 : en eindelyk, vóór 1 November 1794. de Antwoorden wegens het Derde Deel, insgelyks te vinden in bovengemelde Verhandeling, van blz. 55 tot 70, en waar voer de beloofde Prtemic met Twintig Ducaten is vermeerderd. Kortheid, bondigheid, en klaarheid in den voordragt der zaken, zyn de voornaamfte hoedanigheden, welke de Maatfchappy van de Schryvers verlangt, in hunne bewerking van deze onderfcheiden ftukken. De Prys, welke, aan den Schryver van het beste op een dezer Vragen inkomend Antwoord word aangeboden, beftaat in ene Gouden Medaille, ter waarde van Vyftig Gouden Ducaten , op den Stempel der Maatfchappy geflagen, en met des Schryvers naam voorzien, of wel dezelve fom in geld, benevens ene Zilveren Medaille, ter keuze van den Schryver. Indien geen der ingekomen Antwoorden, op eene door de Maatfchappy opgegeven Vraag, hares oordeels, den prys verdiend heeft, behoud" zy aan haar het recht, deze Vraag nog eens, of niet wcücr, up te geven. Daarentegen, wanneer 'er meer dan een Antwoord haar voorkomt eenige aanmerking te verdienen, zal zy een Accesfit, in eene Zilveren Medaille beftaande, aan den Schryver van het naast aan het beste komende Antwoord aanbieden, en hem dit befluit,. vóór dat het verzegelde Billet, by zyne Verhandeling behorende, geopend word, door de openbare Nieuwspapieren bekend maken. De Schryvers, die na den Prys dingen, zullen by hunne Antwoorden , een verzegeld Billet moeten zenden, inhoudende hunne Kaam en Woonplaats, en van buiten getekend met dezelfde Zinfpreuk, welke aan het einde hunner Verhandeling zal gevonden worden. De Antwoorden zullen in het Nèderduitsch, Latyn,Fransch,. Engelsch of Hoogduitsch opgefteld, met ene leesbare hand gefchreven , en, gelyk alle andere aan de Maatfchappy. toe te zenden Stukken of Berichten, franco-toegezonden moeten worden aan de Heren Jeronimo de Bosch , op de Keizcrsgragt, over de Groenlandfche Pakhuizen, of aan Mr. H. Calkoen, Advocaat,.] op de Keizersgragt, by de Beereftraat, te Amfterdam. Voorts zyn de Wetten, waar op de Maatfchappy na enen prys laat dingen , te vinden in het Voorbericht, voor het Eerfte deel. harer Verhandelingen geplaatst. De Maatfchappy zal ook ene Zilveren Medaille of andere gepaste beloning fchenken, aan die genen, welke haar enige nuttige ontdekkingen omtrent den Landbouw zullen mededelen, en de bevordering derzelver, naar bevinding, onderfteunen. Eindelyk,, vind zig de Maatfchappy verplicht, aan het Publiek kennis te geven, dat zy tot hare Correspondenten heeft veTzo2? en aangefteld : 6' Petrus Schouten, R. P. te Alkmaar. Ary Pieters de Vries, Huisman, te Barfingerhorn. Jacob Rykenberg, Makelaar, te Purmerende. Gebroeders de Graaf, Boomkwekers &c. te Lisfe, Johannes Evenbly, te Gouda. Ary van Prooyen,. Huisman, te Stryen. En Hendrik de Blinde, Adjunct-Secretaris, te Hilverfum. Het oogmerk der aanfteHing van deze welwillende Landgenoten is voomamelyk, om, door hunne medehulp, den Veld- en Akkerman gelegenheid te geven, tot verkrvging van meerdere kundigheden, betrekkelyk tot hun beroep, waar toe aan de gemelde Correspondenten alle de uitgegeven Verhandelingen der Maatfchappy zyn ter hand gefteld, om dezelve, naar verkiezing van den weetgicrigen Landman, ter lezing uit te delen : . en tevens zal de Maatfchappy hier door ene proeve nemen, in hoe verre 'er waarfchynlykheid kan zyn, dat zodanige onderneming in 't vervolg ook in andere deelen van ons Vaderland, waar voor deze Maatfchappy niet minder, naar haar vermogen,. wiL werkzaam wezen , enen goeden uitflag zoude kunnen hebben. Maandelykscre Pryslyst der in- en uit land sche Effecten. Jnla.ndsche. Holland, il prCts. 77a 84. Zeeland. 23 prCts. 55 a 60. Friesland. 2 prCts 6y&66. Utrecht. 2j,prCu, 83 a 85. Generaliteit. 3 prCt. 87393. Last- en Veilgcld. 2j prCt». 68 a 70. Z. Doorl.Hoogh. 3 prCts. 95 a 97. Dito nieuw eb.. 101 a 102 prCt. Dito 2J prCts 83 a 841. O. /. Cr Lot.,3 prCt* 82a 87. Laatfte Negot. 100a 101 prCt. Engelsche. Bank-AcT:. i98£. O. Ind. 201. Z. Zee ——— O. Z. Z. Ann. Dito nieuwe 3 prCts Gec- 87|a88. Dito gerd. 86fa87. Dito 1751 4. prCts. Gec.' 96! 397. 5 P*Cts. Dito ii7ja|. Lond. 24 May. F rans oh e. O. I. C. Aft. van oC.a 500 ^1142. Dito va» oC 1000 1080. Disc. Kas 3900.. Dito-Empr. 200 Mill. 99 prCt. Dito 125 Mill. 102Ï prCt. Dito 80 Min. 107- prCt. Dito zonder Bullet ioi| prCt. Dito 120 Mill. Parys 24 May. Diverse B u ite n l an dsc he. Amerika. 5 prCts. 102' ai04|. Dito 4prCts.ii9a 120. Dito liquid. Dcbt, 500,000Doll. 95 a 96 prCt. Dito by P. Stadnilski 167 a 169. Dito by Staphorst 164 a 165. Dito dito van 1790. 129 a 130. Kwik en Wener». SprGts. I03ai04|. 4} prCts. 100 a 101. Dito 4prCts-, 99 a 100. Spanje. 5 prCts.. 100 prCt. Dito 3§ prCts. 9.0 a 91. Frankr.. Genet: Guar. 4 prCts. 98 a 99a. Rusland. 5 prCta. 102 a 103I.. Dito 4j- prCts. 99! aioo|. Dito 4 prCts. 98*399!. Zweden.5. prCts-, iooaioii. Dito 4} prCts. 97.198. Dito 4 prCts. 95396. Denemarken. Toil. 4 prCts. 101 a ioi|. Dito Holft. 4 prCts. looaioi. Dito Leen. en Wisf. B.4 prCts. 100a ioi|. Dito Kroon. 4 prCts. 100a 101. Dito Afiat. Comp. ioo|a ioi§. Polen,. 5 prCts. 98 a 101. Saxen. Onverwisf. Steuer 3 prCts. 34§a3s£ ftv. Dito Ordin. 3 prCts. 35! a 36* ftv. Dito Kamerft. 3 prCts,. 35a36ftv, Dito 2 prCts. 32!_a 33ftvv PRYS-  prys dek granen. ROGGE. Het Last. TARVT. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisfifche . . 92*106 Peolfe bonte en witte 140 a 165 Koningsberger . . 90 a 104 Dito rode . . 130a 160 Pommer, Colb. enStett. . Warder, Heugfe en Elb. 130a 160 garst,haver,boekw. Koningsberger . . 1253150 Vriefche Winter . 60 a 80 Vriefche . . 120 a 148 Zeeuwfche Overm. . 80 a 85 Eovenlandfche . 1303142 Brouwhaver . . 6- 378 Voorlandferode . 1153132 Boekw.Amesf.enGooU.L. Zeelandfche . . 1403165 Dito Brab. en Vlaamf. L. —— oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aara ƒ 38 338* Overm.'tLast 0^36342 dito Lyn . . . ƒ 345334! Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . f van 5 fch. . . J 6|a i\ WalvischTraan,'tquart. ïfcunipzaat . . / 6 a i\ van 12 Stek. . ƒ 77a78 Dito rode . . ƒ 60 wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt fi 36,3 2 maand. 93 dito op 2 m. . fi 3°, Bilboa \ 92! Hamb. zigt . ft. 34! Cadix ... % 92! dito 2 m. . ft. 34 Sevilicn ... % 93I Altona. *iet ft. Lisfabon . \ 5°§ «it0 2 m- ■ *• 33ï Venetien - . % 91! Breslau,6 w. dat. ft. 44§ Genua . . 86 Wenen, 6 w. dat. ft. 35rtf>* Livorno . . . 4 93 Antwerpen pCt. 5 verl. Parys, 2 m. . . $29£a| Gent . . pCt. 5 verl. dito zigt . . $ 3° Brusfcl . pCt. 5 verl. Bourdeau*, 2 m. . $ 29| Zeeland . pCt. a§ verl. dito 1 m. . . 4 29h Rotterdam Ct. i specie-cours Baren Goud, per Casfa ƒ35S. . • PCt- 3 a 8| dito, per banco .... pCt. NieuweDuk. per ftuk ƒ5,8 Nieuwe Louis d'or 11,5,10,17 Oude dito . . ƒ5,7 Zonne Piftol. . ƒ11,4 Franfche Piftol. . .f9,7 Croix de Malta ƒ13,4 Pruisfif. dito . .ƒ9,7 Carolin. . . ƒ11,11 Lunenb. dito . . ƒ 9, 7 Fyn Zilver, p. m. ƒ25, 7 Spaanfe dito . . ƒ 9, 6 dito Grof . . j 25, 4 Guinies . . .ƒ11,18 De Bank geflot. Souvereine . . fi 5,17 Amsterdam, den 28 Mey 1791, GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden, gedurende de laastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam 142: en te Haarlem 15, onder welken laatften 9 beneden de 12 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 1$ tot 19 May 1791. te Hamburg. fHoogfteftand 28, 2|. den isden. Barom. < Laagfte . . 28, of. den 1 7den. ^Gemiddeldeder geheele Week 28,1,2 1. Therm. fHoogfteftand 160. 's Middags van den i9den. Reaumur.< Laagfte . . i°. 'sMorg. van den 13, i4en I7den, l_ Gemiddelde der geheele Week 10 grad. Heerfchende wind W. Z. W. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. I baro- thermo streek I 1702 I me- meter. der luchtsge- MAV. 1 l'ER. Noordl 7.\\\C\. WIND. | TrELnHKTD. f29.ioï Si| 59 n. w. 'sM. vroeg buyig, 23. ^30.05 5s\ 563 n. me:hagel, verder ƒ 30. 2 46 44 wolken. ("3°- Sa 50 58 n. j Voorm. omtr.betr. 24. { 30. 3 56 65 n. t. o. | Namidd. wolken, ' 30. 2 50I 48 Ni n. o. I 'sAvonds helder. ("30. cj I 525 f 63 z- °- ) beneveld, omtr. 25. -! 29.10* 61 74 z.o.t.Z. I betrokken,'s Av. ' 29. 7~\ ! 58 57 z. z. 0. j na 10 uren regen.^ f29. 6 55 59 w. t. z. | r 1 (!, ,„ 's Morg. betrokken, i6.l29.6j. 55 64 w. verd.£v. windrig. ' 20. 6| „ j 54 w. z. w. 1 °_ jh9n'6M 11* 5,I —'I bewolkt, even Nam. 37. ■',29.6! 62 74 i wat regen. f29. 4! ! 58 56 o. z. o. ; . f29. 3 l_54 59 1 z.w. I dfevorigeNagi war. .0 ' „I . I küi . regen met weerligt, 28. ^ 29. 4 59§ 685 ! ye«der bewoJUjs ' 29- 3ï ' 5°5 5»* ' z- buyig en wind. ~fï9- 4 56 1 58i z. I 17 >ci ! -r Voorm. bet:o':ken, 29. ) 29. 4 6S? 71 z" w" verder bewolkt. / 29- S I 57s I 55 1 1 Tc Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  1792. No. 206. AL GEMENE KONST- en LET TER-B O DE, VOOR MEER- ENM1N-GEOEFFENDEN. Vry dag den 8. Juny. BERIGTEN. GR O O T-BRITANNIEN 1^^®e laatfle berigten, uit de Indien, hebben ons hier T"\ j| de onaangename tyding gebragt, dat de ver•L' |j] dienstelyke Heer C/i. Hamilton, die zig aan ^3i^M het hoofd der nieuwiings opgerigte Letterkundige Afiatifche Maatfchappy, in Bengalen, bevond, aldaar, tot geen gering nadeel voor de Geleerdheid en Wetenfchappen, waar van zyn al te grote yver hemhctflagtoffer fchynt gemaakt te hebben, overleden is. DUITSCHLAND en naburige Ryken. De bekende en zo veel gerugts gemaakt hebbende Dr. C F. Bahrdt is, den 23 April, aan de gevolgen ener uitterende Koorts,na voorafgegane hevige bloedflortingen, overleden. NEDERLANDEN. Levden. Het Tael- en Dichtüerende Genootfchap, onder de Spreuk- Kunst wo'-d door Arbeid verkregen, binnen deze Stad, heeft op Woensda? den 23. Mey des3o'P, faerlykfcht Vergadering, onder Voorzitting "an den J Heer Mr Jan de Kru *f geh >udén,en is in dezeive uit-1 fpraek gedaen over de ingekomene Dichtftukken, op de! VUL deel. uitgefchrevene ftoffe: De Inënting der Kinderziekte, an. de Gouden Eerpenning toegewezen aen het Dichtfluk ondertekend : Die wys is zal Zworen, ende zal in leere toenemen- SiLOMON. En dc Zilveren aen dat met de woorden van Paulus: Een iegclyk zy in zyn eigen gemoed ten vollen verzekerd. En is by opening der verzegelde Billietten gebleken, dat Dichter van het ecrstgcmclde Stuk was de Heer Petros Joannes Kastelevn, Apothecar en Chemist te Amfteldam, en van het tweede: Vrouwe Maria Petronella Elter, geboren Woesthoven , mede aldaer woonagtig. Het Genootfchap bied zynen gewonen Gouden Eerpen- [ ning aen, aen den Dichter van het beste der goedgekeurde Dichtftukken op Benjamin Franklin, en een Zilveren aen dien Dichter, wiens ftr.k goedbevonden, en naest by het bestgekeurde te komen, geoordeeld zal worden. De Dichters gelieven hunne Vaerzen, naer het voor-fchrift der Wetten van het Genootfchap, voor het Eerfte deel der Tael- en Dichtlievende Oeffeningen geplaetst, voor het einde dezes jaers aen Karel de Pecker Pieterz. eerfte Secretaris van het Genootfchap, tc zenden. By voorraed word voor 't Jaer 1794 opgegeven: de Invloed der fchoone Wetenfchappen op het reluk der Maet- fchappy, naer aenleiding van het gezegde van Ovidius, Ep. cx Ponto, Lib. II. Ep. IX. v. 47 en 48. ingenuas didicisfe fideliter artes Emollit mores , nee finit esfe J'eros. Z Het  C 178 > Het Genootfchap bied al mede een Gouden Eerpenning aen, aen den Schryver van de beste Nederduitfche Verhandeling ter beantwoording van dc Vraeg: Wat wordt 'er verehcht tot een,Dichter? gelyk ook een Zilveren aen de mest bestgekëurde, cn verzoekt dat dc Stukken, daar over in te leveren, voor den eerften van Lentemaend des volgenden Jaers 1793. aen den voornoemden Secretaris worden toegezonden. By voorracd word.by vernieuwing , voor 1794 opgegeven dc Vracg: Welken invloed heeft de thans heerfchende fmaek voor het fentimentee'ie op de Poëzy in ons Vaderland ? Het Genootfchap nodigt ieder die lust heeft uit, tot het behandelen der Levcnsbefchryvingen van Dichteresfen en Dichteren in vorige jaeren uitgefchreven voor zo verre dezelve niet reeds door Eerpenningen bekroond zyn (*) , met verzoek dat zy, die naer een Zilveren Eerprys, daer omtrent, dingen willen, hunne Stukken voor den eerften van Lentemaend 1793. aen den voorgemelden Secretaris doen geworden. Het Genootfchap wyst dezulken die lust hebben, in dit vak, ter opbouw van dcVaderlandfche Letterkunde mede te werken, naer de bekroonde Verhandeling van den Heer Mr. Jan Jacob Vereul, over de rereischteu in ene zodanige Lcvensbcfchryving, welke Verhandeling door het Genootfchap in het vorige jacr in 't dpcubaer is uitgegeven. I N I E U W UITKOMENDE BOEKEN, akadekisciie en andekï schriften. Grootbrit.annïe'n. The I1F/DAYA , or Guide, a conmentary on the Musfulman Lr.ws: translated by order of the Goven/or General and council of Bengal'. By Charles Hamilton, 4to. 4V0II. 5L. 51. boards. Kearsly 1791. Het oorfpronkelyke van dit Werk wierd omtrend het 5-sófte jaar van ttllegira (of Mohammedaanfche Jaartelling, welke haren aanvang neemt van Mohammed's vlugt uit Mecea,) in het Arabisch gefchreven door Sheikh Buriian-ad-Deen.uxf. , een der beroemfte Wetgeleerden van zynen tyd: en behelsd ene Verklaring of Uitlegging der Mufelmanfche Wetten, zo der gefchrevcne van den Koran, als der mondeling overgeleverde van de Somta, Het zelve was eerst, door een aantal der bekwaamde Mohamedaanfche Geleerden te Bengalen, in het Perfsch overgezet, met tusfehen gevoegde nadere ophelderingen , uit welke taal de Hr. Hamilton het naderhand , op order van het Britfche Gouvernement aldaar, aan v/elks hoofd zig toen dc Hr. W. Hasting bevond, in het Engelsch overbragt: terwyl hy het tevens met enige gepaste en ntittige aanmerkingen verrykte. Dit Wetboek, vervattende een Volledig ftelzel der Mohamedaanfche Wet- of Rechtsgeleerdheid, 't gegn by de Muf uimannen in de hoogfte agting is, neemt een aanvang met de Abadat of gecstelyke Wet, behelzende de vyf (*) Men zie hier van een Lyst, in dezen Alg. K. en L. Bode, van e;Juny 1730, IV, DJ. pag. 202. b. 'grote Godsdienstige Pligten, van Reiniging , Gebeden , Aalmtesfen, Vasten en Pelgrimagie: van welken echter alleen het Boek over de Aalmoesfen door den Vertaler overgenomen is: oordelende hy de overigen van minder belang, fchoon hy over elk enige korte gepaste aanmerkingen in de plaats gefteld heeft; lo1 pende voorts het overige deel des Werks over de onderfcheidene Bttrgerlyke Wetten der Mohamedaanfche Inftelling. Ongetwyneld is dit Werk van veel nut voor de Engelfchen, zo lang zy hunne bezittingen in de Indien behouden, gelyk het oorfpronkelyk ook ten hunnen dienste inzonderheid wierd overgezet : dan dc Hr. Hamilton denkt, niet zonder reden, dat de Vertaling daar van ook nog andere voordelen kan opleveren : by voorb. om daar uit de gebrekkigheid te zien van de Mohammedaanfche Godsdienstige cn Burgcrlyke inftelling, en het ontoereikende daar van voor de algemene veiligheid of de afzonderlyke deugd: en langs dien weg de oorzaken na te fporen van den aanftaanden val (dien hy vast naderende befchouwd) van een Gebouw, 't geen enkel op onkunde en bygeloof gegrond wierd; als mede, om daar door overtuigd te worden, van de hogere voortreffelykheid der Kristelyke Inftelling, boven, die van den Arabifchen Geweldenaar. Monthly Review. The Origin »f Arianisme disclofed. By John Whitaker , B. D. Rector of Ruan Langhorne. Cornwall. Royal 8vo. sospp.pricc 10 f. 6 d. in boards. Stockdale 1791. Op enen zeer meesteragtigen en befiisfenden toon gefchreven. De Hr. W. die eenyverig Voorftandcr van de regtzinnige leer der Driëenheid is, in zo verre, dat hy j% delen der Kristenen door alle Eeuwen heen aan Afgodery fehuldig houd, by aldien deze leer valsch is, zoekt den oorfprong van het Arianismus by de Joden, die in de eerfte Eeuw der Kristel. Jaartelling leefden, en die toen,zo hy beweerd , van het regtzinnig denkbeeld der Drieëcnhcid , waar in de oude Hebreeuwen tot dien tyd Itonden, afweken: 'tgeen hy zo uit Joodfche , als Kristelyke en Heidenfche, Schriften poogd te bewyzen. Sterk yverd hy tegen Dr. Clarke, (die hy wil, dat nog voor zyn dood van gevoelen hier omtrent zou veranderd wezen) Whiston, Cillingworth en inzonderheid tegen Dr. Priestley; en eindigd zyn ftuk met een zeer zonderling Gebed aan den Logos, waar van ten minften, dat gedeelte, ten zynen, opzigte, verhoord is, waar in hy voor de Geestelykheid bid: w dat de arme en koude geest onzer lage wysgerige tyden de „ vurigheid en kragt niet doe vervliegen der uitoefi'eningen van M haren yver: maar, dat zy zich boven de ftraftare verwyfd„ heid van het hedendaagsch Geloof moge verheffen , cn opfty„ gen tot den ftouten en manlyken toon van ftellige beflisfing, „ die aan dc eerfte tyden eigen was." Anal. Rev. An Eqttiry into the Expediency and Propriety of Publik cr Social IVorfhip. By G. Wakeheld , B. A. Cambridge. 8vo. pp. 42. 1 f. Deighton 1791. Uit den tytel van dit Werk zou men vermoeden, dat de Schryver zig in zyne bewering en beftryding van het genoegzaam by alle menfehen , in alle Eeuwen en Landen, aangenomen denkbeeld nopens de nuttigheid en betamelykhcid ener openbare Godsdienst - oeffening, op de rede en ondervinding zou gegrond hebben ; dan , in plaats hier van,, tragt hy alleen te bewyzen, dat de oeffening van openbaren of gemeenfehappelyken Godsdienst geen grond altoos heeft, of in het voorbeeld, of in de bevelen, van Kristusen zyne Apostelen : en hy verbeeld zig hier ia zo wel geflaagd te zyn,. dat hy luidkeels.  ( 179 ) >kecls vldtory roept over alle zyne tegctiftartders. Dat cciiterj dezen verre af zyn van de zaak aan hem gewonnen te geven, blykt reeds uit deze cn gene bondige Tegenrchriftcn , die zedert zyn uitgekomen (waar van ftraks nader). Dc Heer W. vaart) zeer fterk en onbefchoft uit tegen de Disfenters in 't byzonder 1 en hunne manier van Godsdienstplcging, Voomamelyk in de byvoegzels van den Tsveden druk van dit zyn onderzoek : cn men kan 'er over het geheel van zeggen, dat hy zig meer op fchimpen cn fchelden,dan op bondig redeneren, toelegt. Mpnth, Rev. Anal. Rev. Dezelfde vry zonderlinge Schryver heeft ook onlangs uitgegeven: A Translatten of the New Testament, 3 vols. in 8vo. price 1 Pft. 1 fch. boards. Deighton 1791. na dat by, driejaren geleden, in 't ligt gaf A New Translation of rhofe parts cniy of the New Testament, which are wrongly translated in eur common verfton. Van welke laatfte overzetting hy egter in deze dikwyls weder afwykt,cn dit zelve aanmerkt als in genen dele hindcrlyk, maar veel eer voordelig, voor zyne achting, als zynde dit een bewys, dat hy ten allen tyde te werk ging naar de overtuiging, welke hy heeft, zonder zig 'er aan tc bekreunen, wat hy te voren gedagt mogt hebben. Anal. Rev. Curfory Remarks on and Enquiry into the Expediency and Propriety of public or Social Worfhip , , refpeclfully inferibed to Gilbert Wakefield &c. By Eitjebia ivo. 21 pag. price 6 d. Knott 1791. A Defence of public or Social Worfhip, in a Letter addresfedto Gilbert Wakefield &c. By James Wilfon, M. M. 8vo. 34 pag. price 1 f. BroA\n 1792. A Defence of public or Social Worfhip. tt Sermon, preached in the Unitarian Chapel in Esfexflreet, London un Sunday December 4to. 1791. By John Disney, D. V. F. S. H. 8vo. 23 pag. price 6 d. Johnfon 1792. Deze drie tegen het ftraks gemelde zonderlinge ftuk van Mr. Wakefield ingerichte Stukken verdienen na hetzelve gelezen, en daar by overwogen te worden. Het eerfte inzonderheid, dat van de hand ener Vrouwe en z'eer aangenaam gefchreven is, doet zo wel eer aan haar verftand als aan haar hart. Anal. Rev. Over het zelfde onderwerp loopt ook: A Sermon, on the Propriety and Importance of Public Worfhip, delivered at the clofe of the Sunday Evening LeStures , for the Winter - Seafon at the Oldjtwry , on Sunday March 28, 1790. By Jozeph Fawcett. 8vo. 51 p. price 1 f. Richardfon 1790. Welke LeerTeden, fchoon gedaan, eer het ftuk van Mr. Wakefield het ligt zag, echter als een bondige, en met ene naar den volkstoon gefchikte, doch daarom niet min waardige, wederlegging van dat ftuk kan worden aangemerkt. Anal. Rev. An Esfay on Ecclejiastical Estabtishments in Religion; fhewing their hurtful tendency, and that they cannot be défended either on Principles of Reafon or fcripture To which are annexed two Discourfes. By a Protestant Disfenter. 8vo. 57 pag. price 1 f. 6 d. London, Johnfon, Montrofe, Buchanau 1791. De ftelling, door dezen Schryver (Mr. W. Christie of Montrofe) beweerd, is, dat de voorname oorzaak der onheilen, welke uit hoofde van den Godsdienst in de waereld ontftaan zyn, fchuilt in de vereniging van de Kerk met den Staat, of het uitfluitend voorrecht van éne godsdienstige Gezindte, om door de burgerlyke Magt gehandhaafd en verzorgd te worden in het on¬ derhoud harer Leeraars. Hy toond dc or.bcflear.I-aarhei.1 !•'ietvan met de Protestamfche leer tegen de onfeilbaarheid der Kerke, febryft dc grootfte onheilen, die Groot-Brittannicn zedert dc Reformatie troffen, toe, aan dit vei-;-and van de Kerk met den Staat; terwyl deze voorgekomen zouden zyn, indien de Staat in ftede van alleen ene Gezindte te handhavcnen, alle bclydenisfeh van Godsdienst op enen gelyken voet bchan deld, aangemoedigd en befchermd had, zo ais zedert onlangs gedaan word in Amerika. Wyders bewyst hy dat de uitfluitende Kcrkgenootfchappen önbeftr.anbaar zyn met dis rede, met den geest van het Christendom, en dc Leer van het Euangelie , ongunstig voor die vryheid van denken en handelen , die het Euangelie aanpryst, en eindely 1c geheel onnodig, naar dien het blykt, uit de ondervinding van drie Eeuwen,datde Christen kerk kon beftaan cn bloeien, toen zc, niet alleen niet onderfchraagd, maar zelfs vervolgd werd , door dc Burger- \ ls ke Magt. Hier by voegt de Schryver nog enige aanmerkingen en verklaringen omtrent eenige plaatfen uit het boek der Openbaringe, om te bewyzen, dat de opkomst, voortgang, en vernieling van uitfluitende Kcrkgenootfchappen, in dat geheimzinnig boek zyn voorfpeld. Het ftuk is over 't geheel gefchreven , met grote klaarheid en eenvoudigheid, en het blykbaar voort • brengzel van enen vryen wel geöefenden en fchrandcren geest. Anal. Rev. Nederlanden. De Befaanbare Protestant Regtzinnig. Met de Spreuk : De Hemel en da Aarde zullen voorbygaan; maar myne woorden zullen geenzins voorbygaan. Jezus. 46 blz. in gr. 8vo. Te Amfterdam, by de Erven van P. Meyer en G. Warnars 1791. Onder het lezen van dit Stukje is het ons, zo uit het geheel beloop daar van , als uit zommige byzondere uitdrukkingen en bewoordingen , vry duidelyk voorgekomen , dat het door den ongenoemden Schryver oorfprongclykwas opgefteld, om te dienen tot een antwoord op de voor den jare 1789. door Teyters Godgel. Gen. opgegevene Prysvrage aangaande den Grondregel der Protestanten. Daar ieder een natuurlykcr wyze met zyn eigen Werk is ingenomen, achten wy het geenzins onmogelyk, dat de Schryver, vindende dat zyne , Verhandeling by dat Genootfchap in gene aanmerking genomen, maar ter zyde gelegd was, zig voor deze miszetting enige vergoeding heeft willen verfchaffen, door ene openbare gemeenma■king van dezelve, eerst in één der laatfte Stukjes van het Algemeen Magazyn van Konst en Smaak, en vervolgens, om het Stuk tog zo algemeen als mogelyk te maken, door ene afzonderlyke uitgaYe. Naar ons inzien echter, zou 'er niet veelaan verloren geweest zyn, indien het zelve geheel agtergcblevcn was. —— Opheldering omtrent de zaak zal men 'er vergeefsch in zoeken; gelyk die trouwens minder nodig was, na dat een vyftal van uitmuntende Verhandelingen over dit onderwerp , door het Genootfchap , in 't ligt gegeven wierden : veel eer fchynt zig de Schryver opzettelyk toegelegd te hebben, om, door zyne fchynbare afgetrokkenheden, onophoudelyke gapingen en fprongen in zyne zonderlinge manier van redeneren, en door zynen ingcwikkelden fchryfftyl het ftuk tc verduisteren, dan enig ligt by te zetten. Wy bekennen althans zeer velen van zyne perioden geheel onverftaanbaar voor ons gevonden te hebben: en meermalen legden wy, na herhaalde lezingen, met verdriet het Z 2 ftuk- Ê  i 1S0 ) ftukje neder; moede zyn van langer te raden naar des fchryvers mening. Inderdaad, indien al citclyke zyner voo,ftellen cn redeneringen voor geen volkomen onzin motten gehouden worden, kwamen zy ons voor zeer na daar aan te grenzen. Men kan niet misfën alrcde zyn voet aan den dorpel te floten. „Dc Protestantfeiie Grondregel önderiteld," dus wjonderfprcukig begint de Schryver, „dat het gefchii met de Rbóinfchen, wegens den onfcilbaren Rigter op aarde,voor- afgedaan word gehouden; doch onder beding van dc tegenwerpingen t: beantwoorden." — Wat gefchii kan afgedaan gehouden worden , zo lang dc tegenwerpingen niet dadelyk beantwoord zyn? En hoe ffrookt de gehele voordragt met het geen naderhand op het einde van bladz. 3. vco komt, wegens de twistirtg over den bepaalden zetel der voorgewende onfeilbaarheid van de Roomfehc Kerk, als nimmer zullende of kunnende ten einde gebragt n orden? Wy zouden ene menigte van foortgelyke (talen kunnen bybrengen, indien wy niet vreesden onzen lezer tc zullen vermoeyen. Met dit alles komt 'er, aan den anderen kant, mien dan nogal wat goeds in voor: cn het geheel kenmerkt enen fchranderen en geoeffenden,fchoonblykbaarbenevelden, en enigermate verbysterden of verrekten geest.—Dus, by voorbeeld ,is de voordrast van het Roomfche Leerbegrip en den gehelen Haat des gefohils tusfehen de Pausgezindfen cn dc Proteftanten, zeer beknopt,, duidelyk cn juist. Ook zegt de fchryver veel goeds over. do Burgcrlyke Godsdienstige verdraagzaamheid, cn toond zig een cordaat Voorftander van dezelve. Maar zyne Kerkelyke verdraagzaamheid is zeer bekrompen : hy yvert voor Artikelen van Gemeenfehap en Kerkelyke vastftellingen,, en beweerd dat zy naauw of ruim mogen wezen, naar believen, zonder dat zy, die 'er velen hebben , voor onverdraagzamer by hem gehouden worden , dan de zulkcn die 'er één of weinigen invoerden. Hy ftaat hier op byzonder ftil in het Eerfte Deel van zyn Vertoog, waar in hy handeld over de Proteflantfche Godgeleerden: dog, wy herhalen het nogmaal, alles bykans, wat hier en verder voorkomt, is voor ons zo duister, dat wy niet dan flegts in 't algemeen des fchryvers mening hebben kunnen nagaan °en vatten, TEKENINGEN- en PRENTEN. l O n D e. n.. A Shipwreck'd Sailor-boy talling Hiftory at a cottage; door IV. R. gefchilderd, en J~. Oangin gegraveerd, zeer natuurlyk en krachtig-, hoog 22, breed 26 duim, 21 feh. The death of Arcide ; naar het Schildery van W. Hamilton, door F- Bartolozzi; hoog 18, breed 2Ï1 duim; 21 fch. The Genius of Modesty prèvènttng Love unvcilïna: Beauty. Zedigheid belet de Liefde den fluyer der fchoonheld op te lichten; naar y. £. Cypriani, door Ryder en Cosfé; hoog 15, breed 17 duim, ?§ fch. The Alpen Lovers en the Pasketmakers, beiden naar F Wheatly, door Branfon en % Backer; hoo<* 18, breed 15 duim, zamen 15 fch. Vier Engeüche Soldaten ; CLfJ.t Ir, ïmeric* mbm* Lije Guards- rnann, Foot Sold/cr en Ji ia Hor 'cmami); hoog 18, breed 12 duim, de 4 Pikten zam-m 10 fch. Vmus fnowing Eneas the road to Carthago; en Pene/ope, taking down the bow of Uhsfes; twee fraavei -aten , naar Angelica Kaufbtatm, door T. Ryder; hoé" 7, breed 12 duim; zamen 16 fch. Lord Gram ham, Frederic et Philip Robinfon ; tiaar' y. Reynolds, door T, Chesmann; hoog 19, breed 13*duim; 75 fch. Children at play en Bacchanals; twee gecstryke Platen, nam- de tekening van Lady Beauclerk, door Bartolozzi; hoog is, breed 12 duim, zamen ic1 fch. Mifs Abbington, in het karakter van Roxelane; een treffend'Portrait, kniefhik, naar f. Reynolds, door f. K. Sherwm;.hoog 12, breed g{ duim; 5 fch. A Goast; drie kinderen, waar van het ene een fpook verbeeld; zeer bevallig, naar S. PVestall, doorSc/iiavonetti; hoog \o\, breed 12 duim, 5? fch. zwarte konst prenten. Henry the Fourth of France reconciles the Dutcliefs of Beaufort to Sully; en the Earl of Esfex first interview wtth Queen, E'ifabetk, af ter his return from. Ireland. Twee overheerlykc Platen van IV. fVard, naar R, Westall; hoog 24, breed 28 duim; zamen 30 fch. C/irtst among the DoBots, naar een beroemd Schildery van den Ridder van der pf^erf,. door jy. Ureen; hoog 28, breed i8| duim; 32 fch. Castor and Pollux carrying of the daughters ofLeu-cippus; van denzelfden Green, naar Rubbens; hoog26,. breed u\. duim. TO ONKUNDE. Frankfort aan den .Main. De Boekhandelaars Varrentrapp en TVenner ontfmgen andermaal, uit handen van een Liefhebber der Muzyk , ene Somma van 10 Dukaten, welken tot een eerflen cn tweeden Prys gefchikt waren, voor dé beste Compofitie van een Miferere, 't geen met den eerften dezer lopende maand moest worden ingeleverd. Volgens de daar by gedane, opgave moest het Zangftuk beftaan, uit 4T0I0 Zangftemmen,. nevens een vierftemmig Chorus, geaccompagneerd met 2 Violen, 2 Violoncels en Kontrabasfen, 2 Hoboa's,. 2 Fluiten, 2 Waldhoorns, 2 Klarinetten, 2 Fagots , met afwisfelende Solo's, alles begrepen ten minften in 10 ftukken en 2 Fuges, zonder met ene Doxologie te eindigen. .  C x8r y 'Op- het vorig opgegeven' Pryszangfluk Magnificat anima mea Dominant! was, aan hot ingekomen Stuk van enen onbekenden, onder de Spreuk: Scribimus tndo&i do'clique, de eerfte Prfemie van 20 Dukaten, cn die van 10 iJUKat. aan uai van ucu uoluaya. uneiueui j\riectti, , 111 Birebacli; behalven nog 24 Exempl. van het Werk zelve , zodra het in druk zal verfchenen zyn; toegewezen NARIGTEN en BYZTONDE'R HEDEN, tot den handelen scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, BErREKXELU. p'rys-opgaven. Het Genootschap ter bevordering van Fabrieken en Kunsten, in Londen, heeft de volgende Pryzcn aangeboden : P. 20 Ponden Sterlings voor vier Tonnen Kelp', die meer Loogzout bevat dan de gewone koopbare. 2. Ene Gouden Medaille voor een halve Ton Barille (als Koopmans Waar), die uit de in Groot-Brittannicn gekweekte Kali bereid is. 3. Ene Gouden Medaille, of 50 Ponden Sterling, voor de beste, door proeven bevestigde, aanyyyzing, om water, gedurende lange Zeetochten, versch te houden (*). 4. Ene Gouden Medaille of 50 Ponden Sterlings voor een zeker middel-, om den rook des vuurs, by grote bewerkingen , te verdryven. 5. Ene Gouden Medaille, of 50 Guinjes, voor de beste wyze om, by VuurMachines de rook te verdikken en te verzamelen. 6. Ene Gouden Medaille, of 30 Guinjes, voor de ontdekking der wyze, om van Hars Kaarfen, ten gewonen gebruike, t; vervaardigen. 7. Ene Gouden Medailje, of 50 Guinjes, om Traan van de gewone kleverige ftoffe te bevryden. 8. Ene Gouden Medaille, of 20 Ponden Sterlings, om ene bereiding' voor Gest uit te vinden, door welke dezelve twee maanden lang goed kan bewaard worden. 9. Ene Gouden Medaille, of 30 Guinjes, om dc hoeveelheid of dé kragt dés Damps in Vuur-Machines, by minder Brandftoffen, te vergroten. 10. Ene Gouden Medailje, voor 20 Tonnen Staafyzer met uitgezwavslde Engelfche Steenkolen te maken, dat zo goed als het Zweedfche of Rusfifche is. 11. Vyftig Ponden Sterlings, om Loodwit, op ene voor den bewerkeren onnadelige wyze', te maken, en 12. Dertig Ponden Sterlings, voor het besteBymiddel van Loodwit, 't welke, ais grondverw, ter vermenging van andere Verwen, voor den Schilder bruikbaar is. £*) De proef moet met 30 Gallons fjéén Gallon is 128 oneen) water verricht zyn , en de Verhandelingen en Be.wyzeji moeten Voor den laatften Dingsdag in Decemb. 1793 worden ingeleverd. Echt Berigt aangaande de Nieuwe Engelschb Volkplanting, op Siërra - Liona , in Afrika-ï nevens ene korte Befchryving van dl Lttgtgefteldheul, Bevolking, Siisatsinrigtitig', Kuituur en Handel, als mede van der, tegemvotrdigett Staat des Slavenhandels, in dat fVaerelddeel. {Uit het Engelsch. ) inleiding. „-Voor ruim 5 jaren, waren dj frraten, in Londen, zeer onveilig, door ene menigte van Zwarten, die zij; in een zeer jammerlykcn toeftand bevonden, cn gene andere uitzigtcn hadden om in Engeland hun cxadarftand en beftaan te zoeken, dan door ftropcryen, of door geheel cn al op den zak van anderen te leven. Deze ongelukkige fchepzels wekten het medelydcn van verfcheiden voorname lieden op, door weiter zamenfpanning 400 derzelvcn, nevens 60 blanken, meestal Vrouwsperfoncn van de Jaagitc afkomst, flegtftc foort, en niet zeer gezond, van de ftraten opgeruimd, en,, op kosten der Britfchc Regering, na Siërra-Liona gezonden wierden. „ Men hoopte, dat de nood hen in zulk ene vernedering wel vlytigcr en gefchikur zoude maken , cn met dit inzigt bewerkte de Engelfche Zee-Kapitein Thomp/on-, die hen overvoerde, by den naburigen Africaanfehcn Koning- Tom, dat hy, ten behoeve dezer Colonisten , een ftrook lands aan zyne Groot-Bri* tannifchc Majesteit afftonri ; welke afftand insgelyks door den thans daar nog heerfehenden Koning Naiambanr.a plegtig bekragtigd wierd. „ Deze ftrook Lands, ongeveer 20 Engelfche mylen in het vierkant, is die namelyk, welke onlangs aan dc Compagnie van Siërra-Liona, by ene Parlements-Aête, ten gefchenk , en voortaan , by ene onmiddelyke Privilegie van Koning Najambanna r aan gemelde Compagnie in eigendom afgeftaan is.- De Hr. Agent Falcombridge bragt, kortsliugs, de bewysbrievcn hier van na Engeland over, cn deelde aan de Compagnie, zo wel nopens den tegenwoordigen toeftand der Colonien, als wegens de op de heen reize gebeurde-voorvallen, de navolgende berichten mede. „ Gedurende het lang verblyf van dit arm Volk, in het Engelsch Kanaal, en op hunne heen reize na Siërra- Lioi.a, zo wel als na hunne aankomste aldaar, waren zy zeer ongezond ; de meesten hadden hunne Ziekten reeds ter fchepe medegebragt, en dezelve, door onmatig drinken cn andere buitenfporigheden, merkelyk verCimmerd. Zy kwamen in den regentyd aan, en hielden maat nog regel. . Dit waren de oorzaken, dat zo velen derzelven, aan allerleie. weder blootgefteld, plotfelyk ftierven (*).. w Ondertusfehen heeft de ondervinding geleerd, dat, na verloop van het eerfte Jaar,'er gene zo buitengewone fterfte meer on- (*) Ongeveer 50 ftierven voor hun vertrek van Plymouth, 34 op de reize; 1; ontvlugten , en 86 ftierven op de Kusten van Afrika,, in de vier eerfte maanden na luuine aankomst. Z 3  ( 18 3 > -onder hen'bemckte., zelfs heeft een der Cólonisten, met nsme 'Green, die zig thans in Engeland ophoud , in eigen perfoon verklaard , dat in de twee eerst volgende Jaren , van de aoo Coaonisten (die toen in ene Stad woonden) niet meer dan 5 of 6 geltorvcn waren ; welke getuigenis te geloofwaardiger is,, wyl 'deze man, zedert zy zig daar ter neder gezet hebben, altoos «onder hen verkeerd heeft. _ Door ene zeer oppervlakkige vermeerdering of aanbouw hunner Landcryen, en ene fterke aanteling van gevogelte, doch ■verre van behoorlyk bedreven hier in te wezen, waren deze Cólonisten in ftaat, zig van genoegzame levensbehoefte te verborgen, cn bevonden zig reeds in het bezit van een, fchoon gering, echter toenemend vermogen, toen het volgende ongelukkige voorval hunne gehele verftroying te wegc bragt. .„ Twee boten, den Koning Jammy, toemnaligen naburigen Vorat en opvolger des Konings Tom, toebehorende, namen, in het gezigt der vrye Cólonieftad, het fcheepsvoik van ene Amerikaanfche boot gevangen, om zig, zo als Koning.Jatrimy verklaarde., van zeker ongelyk hem door eenige Amerikanen aangedaan , 'tc wreken, wyl deze .laatften kort te voren vier van zyn Volk tot Slaven gemaakt hadden. Drie dier Amerikanen %verdcn de flagtoffers hunner wrake, de vierde ontkwam het door zwemmen, en bragt van deze geweldadige behandeling bericht aan de Engelfche Faétory op het Eiland Banca. Hier uit ontftonden jammerlyke" gefchillen, welker nader onderzoek de Bewindhebbers der Siërra-Liena Compagnie onnodig oordeelde •, doch achtten zy zig verpligt wel in aanmerking te nemen, dat men den Cólonisten hier mede weinig of niet befchuldigen kon. „ Maar toen het "Huis des Konings Jammy, door enige andere Perfonen , in de asfche gelegd wierd, waar toe flegts enige weinige der Cólonisten zig als wegwyzers hadden laten gebruiken , wierd hun enigen tyd daar na gerechtelyk aangezegd, dat na ene waarfchuwing van drie dagen hunne Stad verdelgd zoude worden. By deze gelegenheid wierden omtren 180 of aoo Cólonisten verdreven, en in de noodzakelykheid gebragt van Jiunne Plantagien en ene grote menigte van gevogelte agter te laten. Zy erlangde van de naburige Agenten des Slavenhandels op het Eiland Bob wel enige befcherming , doch flegts voor de eerfte vyf of zes weken, terwyl zy naderhand 12 mylen dieper landwaards in, na de Stad Par-Bofon gezonden wierden. „ Omtrent 12 maanden na hunne verdry ving, kwam de Heer Falconbridge na Africa, en vond flegts 48 dezer Cólonisten te xamen in gemelde Stad Par-Bofon woonagtig; enige waren na de West-Indien, anderen na Engeland vertrokken , en 'er heerschte ene algemene bekommering onder hen , dat zy allen nog tot Slaven zouden gemaakt worden. Omtrent een en een halve Engelfche myl verder, dan hunne vorige woonplaats, van het gebied des Konings Jammy, 'ligt de Fora-Bay, werwaards de Hr. Falconbridge deze 48 Cólonisten overvoerde, om daar zelve ene nieuwe Volkplanting aan te leggen; ten welken einde hy. ook van enige onbewoonde Huizen aan die kust het bezit nam. Voor zyn vertrek hadden zig nog 16 Cólonisten van andere •oorden met hun verénigd, en men verwagttc, dat 'er nog meer bykomen zouden. Het opzigt over deze gehele Colonie werd aan zekeren Theodorus Kallinger, enen uit Engeland derwaards gezonden Griek, opgedragen; wiens gedrag deHr,Falconbridge zeer wel aanftotid. Ook had men hun van een gffiacgMatn aantal van Vuurroers of Schietgeweren en Ammunitie ( zo wel als van izerwaren voorzien, welker waarde 30 Ponden Sterlings beliep, en die zy tegen andere noodwendigheden' verruilen konde. „ Vier Akkers lands waren rondom hunne Plantagie reeds omgefpit, en met Watcrbroodwortel, Katfade en Britfchc Zaden beplant; allenthalve kwam het den Hr. Falconbridge by zyn vertrek voor, dat zy met matigen arbeid hier zo goed hun beftaan zouden vinden, als voor hunne verdryving. „ Onder de 64 Cólonisten, die hy op Fora-Bay by zyne te rug reize agterliet, bevonden zich 39 zwarte Mans-, 19 zwarte cn 6 blanke Vronwsperfonen. De mannen toonden cordaathcid genoeg ter zelfs verdediging, en waren met veel eenen-cnheid onderdanig aan het gezelfchap, dat hen derwaards gezonden had; alleen fchenen zy , aan de bepalingen ener geregelde Staatsregeering ongewoon, allenthalve tot ene luidrugtige en ongefchikte levenswyze zeer geneigd tc wezen. c l 1 M a A t. » De Luchtftrcek van dit Land kan, in graden van warmte, met West-lndiën vergeleken worden; maar op de ho<*cr Landftreken waait een zeer koele Zeewind, en men meent in de bergagtige ftreken ene zeer gematigde Lucht te vinden. „ De bewindhebbers der Compagnie zullen ene nauwkeurige aanwyzing mededelen, om by aanleg ener nieuwe bevolking zodanig ene plaats te verkiezen, die by ene gematigde Luchtftreek het gezondst is. De ligging der van de Cólonisten thans bewoonde plaats van Fora-bay is niet zo gezond, als waar men zich voorheen hadde ter neder geflagen; doch' het ftaat nog te bezien, of 'er niet eene oord te vinden zal zyn de voor de gezondheid cn welvaart der Europeërs nog gezonder is dan eene der twee voornoemde woonplaatzen. ,, Wegens de overmatige fterfte onder de eerst vertrokkene Cólonisten zyn de oorzaken in onze inleiding reeds opgegeven. In vele gevallen kan men het voomamelyk aan gebrek van voorzorg en gefchiktheid toefchry ven, vooral aan onmatigheid in 't drinken en andere gebreken , en niet minder aan de onachtzaamheid , van velen, die zich aan de fchadelyke avondluchten blootftelden. (Het Vvvolg in enze eerstkomende.) ut! dbr ( i a n i N. ROGGE. Het Ltsf- TARW. Het Last. Ggld . Ggld. Pruisfifche . . 8o»ioa Pcolre bonte en witte 135 a 168 Koningsberger . . 78 aioo Dito rode . . I2jaisj Pommer, Colb. enStett. - Warder, Heagfe en Elb. 1303155 gar.st,haver,bo£k\v. Koningsberger . . 1203145 Vriefche Winter . 60380 Vriefche . . 120 3145 Zeeuwfche Overm. . 80 3 8ï Bovenlandfche . 1253148 Brouwhaver . . 66 a 78 Voorlsndfe rode . 1103130 Boekw.Amesf.enGooil.L. . aeelandfch* . , 140*165 Dito Brab. en Vlaamf. L. « o lV,  C fff > OLY, iïaas en 1aarden. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly, d'Aam /4oa4oJ Overm.'tLast c<37a43 dito Lyn . . . ƒ 35|a3ó Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 45 345, van 5 feli. . . ƒ 6^.a 7| Walvisch Traan,'tquart. Hennipzaat . . / 6^a 7J van 12 Stek, . ƒ 77a78 Dito rode . . ƒ 60 wis se l-c • u r s. Madrid op Ufo van Londen, zigt 7 Croix de Malta ƒ13,5 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 7 Carolin. . . ƒ11,12 Lunenb. dito . . ƒ 9, 7 Fyn Zilver, p. m. ƒ25,7 Spaanfe dito . . ƒ 9» 0 dit0 Grof • • / 25, 5 Guinies . . • ƒ11,18 Agio van de Bank- xs pCt. Souvereine . • ƒ5,10 Amsterdam, den 4 Juny 1792. HISTORISCHE en LETTERKUNDIGE ANECDOTEN. Do Heer Charpentier, Hoogleeraar in de Wiskunde, te Parys, verhaald dc volgende Byzonderheid aangaande den Hr. Mirabeau, het middel,'t geen dezen, groten man allereerst aan het denken hielp. De Hr. Charpentier Was een der Ondermeesters op eeo afzonderlyk School in Parys, alwaar Mirabeau zig inzyn jeugd bevond: en die toen een zeer luye en onoplettende knaap was. Op zekeren tyd gaf Charpentierhem het Eerfte Hoofdftuk des TwedenBoeks van Locke's Proeve over het Menfchelyk Verftand in handen, en bood zig aan, om het zamen te lezen. Terwyl zy in het doorbladeren bezig waren, viel Mirabeau in ene diepe tnymcring; waar uit hy echter fchielyk ontwaakte, zynen Onderwyzcr toeroepende: Voila le livre qu'il me j'aut! (Dit is juist het boek dat ik moet hebben.) Enige jaren daar na, wanneer hy toevallig den Heer Charpentier in den Tuin van de Tuilleries ontmoette; trad hy naar hem toe met een vurig gelaat, en zeide hem: Ah Monfieur,. que je n'oublierai jamais, que vous m'avez fait lire Locke; (Ach Myn Heer, nooit moet ik het vergeten, dat gy my Locke hebt doen lezen.) Zo veel hangt, dikwerf, de manier van denken, en de vroegfte ontwikkeling van 's menfehen geest, van het eerfte Boek af, 't geen in handen gegeven word van een jongeling van talenten, em van den eerften indruk, die op hem gemaakt word doordeze of gene treffende en zonderlinge omftandigheid.. De Bisfchop TVarburton was een man van zeer veelfchranderheid en diepe geleerdheid, doch te gelyk. eengroot liefhebber van, op ene droge, ftekelige, wyze,.. zogenaamde Bon mots te- zeggen. Het gebeurde eens, dat zeker iemant hem zeide bedugt te zyn, dat de vervolging van den Hr. Wilkes over No. 45 van the North Briton, naar alle waarfchynlykheid zou uitlopen, op den val van het toenmalig Ministerie, waar op de-Bisfchop antwoordde: „wel nu, myn Heer! dat zou juist wezen, „den duivel uit te werpen, door Beëlzebub den Overften „ der Duivelen." Aan een zeker Kerkelyken, dien hy bcfchuldigde over het leiden van een lui leven, en d!.2 hem geantwoord hadde , dat hy niet altyd' kon lezen, zeide hy: „ Ik onderftel dus, Myn Heer, dat gy uwe Let„teroeffeningen reeds voltrokken hebt." Toen hy zich te Cirencester bevond, om te vormen, bragt men hem, by het Aliaar, een Leimingftoel met een Kusfen, die hem niet te breed aanftont: dit deed hem den Koster te gemoed.' voeren. „Ik begryp , myn Heer, dat uwvetfte flager in „dezen Stoel gezeten heeft, en dat uw vierigfte Metho„distifche Prediker het Kusfen heeft opgefchud." GEBOORTE-, TROUW- en STERELYSTEN. 'Het getal der Dooden,. gedurende de laastverlopeneWeek, is geweest: te Amfterdam 132; en te Haarlem 13, onder welken laatften 6 beneden dc 12 Jaren. fis  C 184 > In de Maand May 1792. zyn, binnen Alkmaar, overleden 21 Perfonen, als: 5 Mannen, 4 Vrouwen, 7 Jongens en 5 Meisjes; hier onder .1 doodgeboornen, 8 beneden 't jaar, 1 van 1 tot 5 Jaren, 1 van 5 tot 10, 1 van 10 tot 20, 4 van 30 tot 40, 1 van 40 tot 50, en 4 van 50 tot 60 Jaren. Op het Eiland jfara, een der Flebrides ofEilanden aan de Westkust van Schotland, is den 17 April Overleden Catharïna Lurdfay , Weduwe van zekeren Donald M'Crai, in den Ouderdom van 108 Jaren; zynde haar man twee dagen tc voren in het 98. jaar zyns levens overleden. Beiden waren zy, tot kort voor hun dood, nog zeer vlug en fterk. Tot nog'hoger trap van jaren was zekere Flora Gale, geklommen ,' ene vrye Negerin , welke den 7 February te Savanna la-Mar, op Jamaika, in den Ouderdom van 120 jaren overleden. Deze Vrouw-behield alle hare vermogens tot op weinige maanden van haar dood, en wandelde nog drie dagen te voren. Zy laat een groot aantal van Kinderen, Klein - kinderen en O ver-kleinkinderen na. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Haerlem. Op een nader onderzoek, naar de oorzaak en omftandigheden van de zonderlinge Zee-beweging voor Zandvoort, waar van Wy, in ons vorig No. 204. melding maakten, by drie Stuurlieden van Visfers-Pinken, die zig, ten tyde van dit Verfchynzel, op Zee bevonden, is onze gisfing aangaande de oorzaak van het zelve volkomen bevestigd geworden. Volgens de opgave dezer lieden, was dit verfchynzel, niet ten 4,maar ten 6 uren, des morgens van den 21 Mcy waargenomen, en veroorzaakt door een groot aantal zogenaamde Hofen, die dwars over de Schuitjes waren heen gelopen; de lugt was zwaar bedekt, en de wind zeer fterk; ook ging daar mede ene buitengewone hette en broeying in den Dampkriog vergeld : welk laatfte ook alhier, binnen de S;ad, op dien tyd is waargenomen: gelyk mede de fterke ruk- en draaywinden in dc nabyheid buiten dezelve. De waterbewe¬ ging heeft zig ten Noorden tot aan het Zeedorp Petten, waar by alle de Rollen en Planken, dienende om de Pinkjes op en van 't Strand te voeren, we getrokken waren, en zuidwaarts omtrent \ uur van Zandvoort, uitgeftrekt- Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. baro- I thermo- I streek Mav me~ Lx meter- der lwhtsge. Mav^ter^J Noordi Zuid. ( wind. steldheid. f29. 6 57 60 z. t. w. 3°-] 20- 5 63Ï 75 zware wolken. . ' 29- 7 • 58 56 z. f 29- H 56! j 66 z. w. ' 31-^29.9-1 63I I 73 w. t. z. helder. ' 29-io| 52 | 40 n. w. | Jonv. f29.11 I 56| r "óTf o. z. o. f ■ \ 29.11 I 67 I 84 o n o I wolken, omtrent J.29- 8 f 64 f 62I „. n. o. j helder' f29- 8§ p 69 N. t. o! ' * 2.1 29. 8 ■ C:9i 78 N- N. 0 1 omt . bet ken, f 29.10 63 j wmdng. r29-io| 6j§~ 68f ~ n. n. o. 3.^29.105 67 74 n.o. t.n. wolken, windrig. 0 f_ 29^11 j 53 si n. n. o. f29- 9 58 *6 n. 4- s 29.11 65, , 76 N n. o helder ,'s Avonds 1 _J.a9.io§ 54 ' 52 n.t. w. ^en en windr. j f29- 8 55 I 54 I n. w. zeer windrig, omtr. 5. ) 29. 8§ 57 65 I n. n. w. betr- teS- den avon den 19 May laatstl. in den Ouderdom van ' SI^IÖS ruim 69 jaren , aan de gevolgen ener waterzugt overleden NEDERLANDEN. Amsterdam, 12 ^«y- AanftaandenDingsdag, den 19 dezer, zal de Hooggel. Heer P. van Hemert, des voormiddags ten 11 uren, in de Remonftrantfche Kerk, alhier, ene Lyk-Oratie houden op den Overleden Hoog- I leeraar van der Meerscii. Haerlem, den 13. Juny Voorleden Donderdag is, alhier, ! inhetTheatrum Anatomicum, dc gewone uitdeling derPryzen a3n de meest gevorderde Leerlingen in de Heelkunde, door Deken en Asfesforen van het Collegium Medicum gefchicd: by welke gelegenheid dc WelEd. zeer Geleerde Hr. J. Rocquette, Med. DoSt. en PraleStor in de Ontleed-, Heel- en Vroedkunde, in het byzyn van verfcheidene leden der Regering, en der Heren Opper-Commislarisfen van het Colleg. Med. als ook van velen der voor- j mamfte Heelmcesteren, alhier, ene gepaste Redenvoering hield: over de voortreffelykkeid der Heelkunde. f*) Wy zullen in onze eerstkomende No. enige Levensbyzonderhefeü'van dasen doorkundigen en bekwamen Heelmeester mededelen. Vl'1. DEEL. C*~) Wy zullen in onze eerstkomende No. enige Levensbyzonderheée» van dezen doorkundigen en bekwamen Heelmeester mededelen. Vl'1. DEEL. Dc met Eerpryzen bekroonde Kwekelingen zyn: Inde Eerfte Clasfe, de eerfte Prys aan Cornelis Heythuizen , by den Clnrurgyn Franken, met het lot tegenMichiet de Koning Gans, by den Chirurgyn Daams, hebbende deze dus den Tiveden Prys ontvangen. ln de Twede Clasfe, de Eerfte Prys aan Joh. Gotliek Bouwman, by den Chirurgyn van der P*oori, de Twede aan Balthafar Hendrik van Ree, by den Chirurgyn Daams, en aan Bart hol. Kouwenhoven , by den Chirurgyn cn Vrocdm. Teklenburg, een Prys van aanmoedigingIn de Derde Clasfe, de eerfte Prys aan Cornelis Tetter o, by den Chirurgyn Byvoet, en de Twede aan Pieter Abraham Jeltes, by zyn Vader. Laatstleden Zondag, den 10. dezer, gefchiedde, van. wegens het Departement, alhier, der Maatfchappy: Tot Nut van 't Algemeen , de derde openbare uitdeling van Ecr-Pryzen, des voormiddags in het Roomsch-Katholyke Wees- en Armenhuis, en des Namiddags in dc Lutherfche Kerk, aan zodanige Wees- en Armenkinderen dier beiden Gezindheden welken de meeste vorderingen, zo in het Spellen en Lezen, als in het Schryven en Rekenen gemaakt hadden-, zynde by die gelegenheid, en voor ene talryke menigte Aanfchouweren. allezints gepaste aanfpraken gedaan, door de Heren Adr. Loosjes Pz., Abraham de 'Haan en Christiaan Plaat, die , wegens het Departement, tot deze uitdeling gecommitteerd waren. By die gelegenheid gaf ook ccn Roomsch - Weesmei je, met name Maria Knape, blyken van hare uitmuntende Zangbekwaamheden, door haar bevallige uitvoering, des Voormiddags, in het voornoemde Weeshuis, A a van  C z85 ) van een Z'angfiukje, op dc gelegenheid toepasfclyk, enten befiuite der plegtige verrichting dienende, 't geen gemelde Heer Loosjes vervaardigd, hadde, cn door den Stads Schoolmeester, alhier, G- Schouten, op \Muzyk gebragt was. Utrecht. In de Algemeene Vergadering van het Proylnt. UiRixHTsca Genootschap, op den 23. May dezes Jaars binnen deze Stad gehouden, werd, uit naam van het Collegic der Heren Directeuren , aan dc tegenwoordig zynde Heeren Leden kennis gegeven: (1.) Dat op dc Vraag: „ Welke Is de Aart van de Rachitis, of zogenaamde linw gelfche Ziekte ? Welke zyn de redenen, dat men de eerfte „ beginzelen zelden na het derde levensjaar der kinderen be„ fpeurt? Welke zyn hare kenmerken? Welke hare toevallen „ en gevolgen? Welke is-hare voorzegging ? Kan men ze door „ eenige middelen voorkomen? Zo ja; door welke? Welke „ zyn de beste Middelen tot hare genezing?" ■ (welke by de Vergadering des Jaars 1789. tot eene gewone Prysvraag, met aanbieding van 30 Gouden Ducaten, of van ene Gouden Medaille van dezelfde waarde was opgegeven, en voor den 1. OStober 1791. beantwoord moest worden, om 'er uitfpraak over te doen in de Algemene Vergadering des jaars 1792.) verfcheiden Antwoorden waren ingekomen , onder welke voornamclyk in aanmerking kwamen, céne Ne der duitfche, onder de .Zinfpreuk . .Ware roem is roem hy God, maar niet by menfehenkinderen. Geleert. ;cn eene Latynfche, onder de Zinfpreuk Naturam fenfus ratione fulti revejant. en by 'Directeuren bevonden zynde, dat door de meerderheid der Heeren Advifeurs ene genoegzaam egale waardigheid en verdiensten aan beiden toegekend wierden, is befloten over die beide Verhandelingen tc loten, en dus, volgens het Lot, aan de e.ene dc Gouden Medaille, en aan de andere een Accesfit van eene Zilveren Medaille toe te w>zen. Dus in de Algemeene Vergadering het Lot getrokken zynde, is de Gouden Medaille .toegevallen aan dc Verhandeling, ten Zinfpreuk hebbende IJ 'are roem is roem by God, maar niet by menfehenkinderen, 1 Gellert. en het Accesfit aan de LatynTehe, wier Zinfpreuk was Naturam Jer.fus ratione fulti revelant.. Waar op dc Eillettcn dier twee Verhandelingen in de Vergadering geopend zynde, bevonden werd, dat de eerfte tot Schryver had. den Heer Johannes Veirac, Med. DoSlor &c. &c. te ■Rotterdam, einde tweede den Heer J. F. Ackerman, Medic. DcBor & ïacultatis Mediete Adfesfor te Mentz : cn werden bier op dc overige bilictlen ongeopend in de Vergadering verbrand. (2.) Lat- onder de .ingekomene Prys-Verhandelingen over Zeisi.tu.dge.Onderwerpen, (.aan. welker, beste, by .Refolutie der Algemeene Vergadering, van den 26 April 1790. eene Gouden Medaille ter waarde van 20 Ducaten , met een Accesfit van eene Zilveren Medaille aan de naast daar by komende, was aangeboden), en .welke ingeleverd moesten worden voor of op den 1. OStober 1791. om beoordeeld te worden op de Algemene Vergadering 1792. geene was, die verdiende met die Prys te worden bekroond, Vervolgens ging de Vergadering over tot het vastftcllen yan eene Prysvraag, die beantwoord moet worden yoor of op den f. O&ober 1794. met uitloving van den gewonen Eerprys van 30 Ducaten, of van eene Gouden Medaille ter zclvcrwaarde, om daar over uitfpraak te doen in de Algemene Vergadering 1795. cn werd goedgevonden de volgende Vraag op te geven: „.Welke Misdaden, behalven die onmiddelyk tegen den „ Staat worden gepleegd, ftrekken meest tot deszelfs onder„ gang? Hoe zal men die best ontdekken, beteugelen, of „ derzelver fchadelyke gevolgen voorkomen? Welke deugden „ daar cn tegen ftrekken meest tot bevestiging van den Staat, „ en waar door zal men die best aanmoedigen?" Ook bêfloot de Vergadering eene Gouden Medaille ter waarde van 20 Ducaten aan te bieden, aan den Schryver der beste Verhandeling over het Oeconomisch Nut van een of meerder Inlandfche Voorwerpen uit de Natuurlyke Niflorie, welke tot hier toe niet genoegzaam onderzogt, of in gebruik gebragt zynt. benevens een Accesfit van eene Zilveren Medaille aan de naast daar by ,komende. En moeten dezelve worden ingeleverd voor of op den 1. October 1793. om 'er uitfpraak over te doen in de Algemeene Vergadering des Jaars 1794. Verders herinnert het Genootfchap: 1. Dat by dc Vergadering des Jaars 1790. tot een gewtine Prysvraag, met aanbieding van 30 Gouden Ducaten of van ene Gouden Medaille van dezelfde waarde, de volgende Vraag is opgegeven: „ Welke wyze van Opvoeding is de meest verkieslykfte ? „ eene Publicque, of eene Huizelyke? Welke, zyn de voor„ delen en gebreken van die beiden? Is 'er eene wyze van „ Opvoeding, welke de voordelen van beiden met Uitfluiting; „ van derzelver nadelen bevat." Welke Vraag moet beantwoord worden voor, of op den. 1. OStober 1701. om 'er uitfpraak over te doen in dc Algemeens, Vergadering 1793. 2. Dat op die Vergadering insgelyks befloten was, de Prysvraag over het Dolle honds vergif, ten twcedemnaal met een dubbelen Prys , van 60 Gouden Ducaten namelyk, of van eene Gouden Medaille ter zeiver waarde, voor te ftellen , om beantwoord te worden voor of op den 1. O&ober 1792. cn daar over uitfpraak te doen in de Algemene Vergadering 1793. 3. Dat op de Algemene Vergadering van het Jaar 1791. befloten was de Vraag „ Wat voordeel bekomen wy uit de nieuwfte ontdekkingen „.. omtrent de Vafa Lymphatica? Wat licht verfpreiden de. „ zclven over de befchouwing der huishouding van' 's Mcn„ fchen Lighaam? Wat Vrugten trekken wy uit dezelven, „ zo met opzigt tot de kennis der Ziekten , als met betrek„ king tot derzelver genezing." -n— Welke in het Jaar 1788. met uitloving van ccn Prys van 30 Ducaten, of .van eene Gouden Medaille ter zclvcr waarde, als. opgegeven:  C 187 ) een gewone Prvsvraag was opgegeven, en die beantwoord had 1 moeten worden voor of op den t\ OStober 1790. om daar over uitfpraak te doen in de Algemene Vergadering 1791- en waar op als toen geen Antwoorden waren ingekomen,nogmaals voor te ftellen met een dubbelen Prys, (namelyk van 60 Ducaten, of van eene Gouden Medaille ter zeiver waarde) om die te beantwoorden voor of op deni. OStober 1793. om 'er uitfpraak over te doen in de Algemene Vergadering 1794- 4. Dat op die zelfde Vergadering tot eene gewone Prysvraag dc volgende was vastgefteld Wanneer en door wie is de Stad Utrecht tot een Stad ?emaakt, en met Stadsgeregtigheden begiftigd? Waar m " beftonden dezelve? Welke was de Form der Regering dier Stad, met opzigt zo tot de Politic als Regtsplcging, in " de oudfte tyden, en wel voor en in het begin van de dcr" tiende Eeuw ? En door wié wierd toen die Regering aangefteld ? " En dat deze beantwoord moet worden voor' of op den 1 October 1793. met uitloving van den gewonen Eerprys van 30 DUcaten, of van eene Gouden Medaille ter zclver waarde, om daar óver uitfpraak te doen in de Algemene Vergadering 1794- 5. Dat op die zelfde Vergadering eene Gouden Medaille ter waarde van 20 Ducaten aangeboden is, aart den Schryver deibeste Verhandeling over het een of ander onderwerp der Heelkunde, benevens een Accesfit van eene Zilveren Medaille aan de naast daar by komende, mits die Verhandelingen aan dit onderwerp eenig licht byzettcn. En dat dezelve moeten worden ingeleverd voor of op den 1. OStober 1792. om 'cr uitfpraak over te doen in de Algemene Vergadering 1793. 6. Dat nog Directeuren nog Leden des Genootfchaps van deze Pryzcn worden uitgefloten, nog tot de reftitutie van derzelver waarde verpligt zyn. 7. Alle Verhandelingen, welke naar een Prys dingen, mogen niet met den eigen naam der Opftelleren , maar moeten met een Zinfpreuk getekend, en met een verzegeld Billet, het welk dezelfde Zinfpreuk teil Opfehrift heeft, en waar in des Opftellers Naam cn Adres zeer duidelyk door hem eigenhandig gemeld ftaan, vergezeld zyn : ook moeten de Verhandelingen met ccn andere hand, dan die van den Opftcllcr, en duidelyk gefchreven, in het Nederdititsch, Hoogduitsch , Engelsch, Fransch of J.atyn opgefteld , vra^tvry toegezonden worden aali den Profesfor LuchtmanS , tc Utrecht, Secretaris van dit Genootfchap; zullende de Verhandelingen, die na den geftelderi tyd gezonden worden, ten opzigtc van de Prys, in gene aanmerking worden genomen. 8. De Billetten, tot die Verhandelingen behorende, aan welke een Prys word toegewezen, zullen alleen geopend, en de overige ongeopend verbrand worden. Kort Begrip van deLeré der Swedenbcrgianen. Volgens dc opgave van Dr. Priestley, in zyne Letters to the Members of the New Jerufalem Church. ' Schoon de Swedenborgianen zig wel aan dc leer van een God houden, beweren zy echter, dat deze God gene andere zy dan Jezus Kristus, en dat deze altyd in eitf aienfchelyke gedaante beftaan hebbe: dat hy , 0111 de waercld te verzoenen, ten eigentlyk menfchclyk of ftoffclyk lighaam aannam , mar.r gene menfehelyke ziel; dat zyne vcrlosfing beftaat, in de Hel, of boze Geesten, te onder-, cn de Hemelen in order en welgefchiktlieid, te brengen, en om langs dien weg ene nieuwe gecstelyke Kerk in te voeren; dat zonder zodanig ene verzoening of vcrlosfing niemand zalig konde worden, nog ook dc Engelen in kunnen ftaat van onfchuld bewaard blyven; dat de vcrlosfing 1 van beiden te weeg gebragt wierd door middel van beproevin' gen, verzoekingen, of ftryden met boze geesten: en dat het I lyden aan het kruis de laatfte van deze ftryden was, waar door Kristus zyne menfehelykheid verheerlyktc, cn den band vanverI én'iging tusfehen zyne Goddelyke cn Menfehelyke Natuur ten naauwften toegehaald wierd. „ Hoe zeer zy, ondertusfehen, het geloof vast houden, dat 'er flegts ccn God is, en niet meer dan ene goddelyke perfoon, beweren zy, nogthans. dat 'er in deze perfoon ene ware d;ic\ eenheid plaats hebbe; beftaande in dc Godheid cn Menschheid, nevens dc werking van beiden in den Hccre Jezus: een Dneëenhcid, welke niet van alle eeuwigheid beitond, maar haren aan] vang nam by de vlccsehwording. ', „ Voorts geloven zy, dat de H. Schriften, niet flegts lctter- 1 lyk, maar in enen gecstelyken zin, moeten verklaard en uitgelegd worden: ccn zin, welke aan de waereld onbekend was, ! tot dat dezelve aan Swedcnborg wierd' geopenbaard (*). „ Zy geloven, dat 'er Engelen zyn, die de menfehen ten 'dienste ftaan, en die zig onthouden, gelyk Swedcnborg zig uitdrukt, in hunne Neigingen of Hartstogten: dat alle \crzocking in ene worsteling beftaat tusfehen goede cn kwade Engelen in Ah menfehen, en dat God, langs dezen weg, de menfehen byftaat in dc beproevingen , overmits zy van zig zelvcn niets kunnen doen. De Hr. Swedcnborg beweerd , dat 'er een algemene invloed van God op 's menfehen zielen plaats hebbe, dienende byzonderlyk om hun het Geloof der Goddelyke eenheid in tc blazen. Dezen invloed van Goddelyk licht op de Gcestelyke waereld, vergclykt hy by de afvlocying der ligtftralcn uit de Zon in de Natuurlyke waereld. „ 'Er zyn, volgens zyn zeggen , twee vvacrcldcn , de Natuur-, lyke en Geestelyke, ten cr.emale van eikanderen oriderfcheideH. j dog te gelyk onderling volmaakt overeenstemmende; dc dood ! voerd den mensch in de Gecstelyke waereld, wanneer zyn ziel met een lighaam bekleed word, 't geen hywezcntlyk 'fubffsntieel) noemd, in tcgcnoverftclling van het tegenwoordig Jtofje- ; lyk lighaatn, 't welk, hy zegt, dat nimmer' uit het graf zal verryzen. „ Na den dood, beweerd hy, is een mensch zo weinig' veranderd, dat hy niet beter weet, of hy leeft nog in ! de tegenwoordige waereld; hy eet, drinkt, en geniet zelfs het IJuwclyks vermaak even eens als hier op aarde : ook zyn da ; beiden waerelden eikanderen zo zeer gelyk,-.dat 'er in dc Gecstelyke waereld Steden zyn, met Paleizen én Huizen, mitsgruLis ! Schriften en Boeken, Koopwaren, Winkels, Goud cn Zilver, Edele Gefteentens &c. met een woord, alles, wat hier in de Natuurlyke waereld is, vind men ook in dc Gecstelyke, met dit on- (*) Schoon de Swedenborgianen de^cn gecstelyken zin tot afle.gedeeltens der H. Schrift uitftrokVen, zondert noqtVr.s 6'. iélvt cif Handelingen en Brieven der Apostaten hier van uit, A a 2  i C 188 > ondeïfcheid alleen, dat de dingen aldaar oneindig beter en volmaakter zyn," " Theologia Univerfatis. Tot deze Gecstelyke waereld, hadde Swedenborg, naar zyn zeggen, reeds gedurende zyn tegenwoordig leven, toegang, zo dat hy met Lu t her, Melvnchton en verfcheidene andere pcrfonen, gelyk ook met Engelen, gemeenzamen ommegang hield. „ Eindelyk geloven de Swcdenborgiancu, dat het komen van Kristus om de waereld tc oordelen, cn zyn Koningryk tc aanvaarden, niet verftaan moet worden van zyne perfoonlyke nederdaling uit den Hemel in deze ftoffelyke waereld, maar dat dit alleen op de Gecstelyke waereld ziet: Dat het laatfte oordeel reeds plaats greep in het jaar 1757. cn dat het Gecstelyk Koningryk van Kristus , waar door zy dc opkomst cn voortgang hunner nieuwe leer verftaan. een aanvang nam op den pden Juny van het jaar 1770. Dit Ryk van Kristus, en gevolglyk deze hunne leer, houden zy zig verzekerd, dat weldra op de gehele waereld de overhand zal krygen, en üi dien ftaat voor altoos, blyven." ' NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, AKADEMISCHE EN ANDERE SCHRIFTEN. Grootbritannien. A Tour from Gibraltar to Tangier , Salle'e, Mogodore , Santa Cruz, Tarudant, and thence over Möunt Atlas to Marocco, including a partïculare Account of the Royal Harem &c. By William Lempriere, Surgcon 8vo. 464 pag. Price 7 Str. in boards. Waltcr 1791. Hoe veel waarheid 'er ook wezen moge in het denkbeeld, dat het menfchelyk geflagt gedurig in volmaaktheid vordert, iy ïfogthans, die dit verdedigen, zullen 'er geen bewys voor tragten te vinden in de Gefchiedenis van Afrika. Het is onmo»elyk ene Vergelyking te maken van het hedendaagfche met het oude Egypten, of zelfs van den tcgenwöordigen Staat der Kust van Barbaryen, met dien van het zelfde Land in dc dagen, wanneer Carthago aan Rómrn den zegepalm betwistte, zonder overtuigd te worden, dat de befcliaving, althans in dat deel van den Aardbol, geen ftreck gehouden heeft met het verloop der ■tyden. leder nieuw bezoek, dat weetgierigheid aan deze onherbergzame Landen geeft, levert nieuwe blyken op van de onkunde of woestheid, die nog in dezelve heerscht, endefchrar.dere Reiziger, wiens werk wy hier aankondigden, brengt een reeks van bewyzen daar van te berde. Mr. Lempriere een Chirurgyn in de Engelfche Vloot, in het Jaar 1789. té Gibraltar zynde, ondernam de hier door hein verhaalde Reize ingevolge van een aanzoek, dat Muley Abfulan , de begunstigde Zoon van den laatst overleden Koning van Marocco door Mr. Ma tra, den Engelfchen Confnl te Tangier, deed aan zyne Excellentie, General ü&dra tc Gibraltar, bererenrie, dat hem een Geneesheer of Heelmeester uit het Suarnifoen zou gezonden worden, om den Prins te bedienen. Bemoedigende cnaanzicnlyke belofte van befcherraing, van achting en beloninggepaard met de hope, om ontflag tc verwerven voor enige {tevangen Christenen, die ten dien tvde ter Slaverny verwezen waren deden Mr. L. dit voorftel aannemen, en gedurende zyn verblyf in Barbaryen, was hy een oplettend waarnemer van 't geen 'er onder zyn oog gebeurde; dg natuur zyner onderne¬ ming was gunstig Voor zyne onderzoekingen, en u£c het ver haal blykt., dat hy wel wist gebruik, te maken van de ccleecnheden ter onderrichting, welke zich aan hem opded-n Een groot deel van het Boek is wel vervuld met een vcrinal van des Schryvers eigene lotgevallen, maar deze zyn zo nieuw in zich zelve, zo aangenaam verhaald, en doormengd met zo vele oordeelkundige aanmerkingen, dat zy niet konnen nalaten zyne Lezers in te nemen ; en het verhaal verfpreid tenens* veel licht over de gewoonten van het Volk, dat hy ondernam te bc ehryven. Wy achten dus dit Boek gerechtigd tot ene plaats onder de waardigftc Reisbefchryvingen, die nuttige onderrichting, met onderhoudende byzonderheden verenigen, en z-lfs beuzelachtige omftandigheden op een aandacht trekkende v.'vze verhalen. Anal. Rev. J A Sketch of the Life and ProjeSis of John Law, of Lauriston, Controller General of the Finances in France. 4to. 48 p price 3 fch. Kearsley, London, Hill, Edinburgh 1791, John Law, van een zeer zonderling en buitengemeen Karakter, werd 111 Schotland in April 1671. geboren, naderhand in. Londen, door by een tweegevecht een doodflag begaan te hebben , gevangen gezet: doch hy ontvluchtte dien Kerker, en week na het vaste Land, van waar hy echter in 1700 te rug moet gekeerd zyn na zyn Geboorteland, dewyl hy in dat [aar te Edinburg een Stuk fchreef, getyteld : Propofals and Reafons for conjtitutmg a council of trade. Dit bragt hem in kennis en gunst van verfcheidene Schotfche Groten, onder wier befcherming hy in 1705 een Plan aan het Parlement opgaf, ter opruiming der zwarigheden, waar aan het Koningrvk toen blootgefteld was door fchaarsheid van geld, en het onvermogen van den Bank ; en ter voorbereiding en opheldering van dat Plan ichreel hy vooraf een werk , getyteld : Money and- Trade confrdered.; with a prepofal far fupplying the Nation with Money Dan, dit met verachting behandeld zynde, verliet Mr. Law weder zyn Geboorteland, en vertrok na Holland, met een oogmerk, om in dat grote School van Bankieren en Financiëeren zig te oeffenen. Naderhand enigen tyd téBrusfei doorgebragt hebbende , vertrok hy na Parys y waar hy een Plan voorftelde aan Mr. Desmaretz, Controllcur Generaal der Finanticn onder Lodewyk den XIV. 't welk deze Minister goedkeurde, maar wanneer die het aan den Koning voordroeg, vroeg zyn Majesteit in ftede van de verdienste van het Plan te onderzoeken, „ of Law een Katholyk was:" en als dit ontkennende beantwoord werd, zeide de Koning, „ dat hy niets, wilde te doen hebben met een Ketter." De Schryver merkt dit aan als een bewys der wysheid zyner Majesteit; maar wy zouden eerder neigen, om het toe te fchryven aan bygeloof cn vooroordeel ! Dan,, zonder ons hier verder in te laten, zeggen wy alleen nog, dat dezeLevensbefchryving een ryke verfcheidenhcid oplevert van onderwerpen , welke voor vele Lezers belangryk zyn, in enen tyd, wanneer het rapici-gein, «oor oyna alle ftonmgryken van Europa , zo veel waarde gekregen heeft, en zo in den wandel gekomen is, als tegenwoordig ; en de Gefchiedenis van dezen zonderlingen beöeffenaar van het Stuk der Finanticn, welke in Maart 1729 te Venetiën in het 58. Jaar zyncs levens is geftorven, is voor al opmerkens waardig, om dat ze zeer naauw verknogt is met de tegenwoordige gebeurdtcsisfen in dat Koningryk, waar Mr. Law zyn voornaamftcii rol fpeelde, Anal. Rev. The I  C 189 ) The Attatomica! Jnfiruflof ; or an Wufiration of the modem cr.d most approved Methods of preparing and preferving the different "parts of the hitman Body , and of Qttadrupedes by Initfïit)»; Corrofion , Maceration, Distention, Arüculation ,Molieiürg&LC, with avarityofCopperptates. By Thomas Vole , Membcr of corporation of Surgcons in London , 8vo. 304 pag. price 10 fch. 6 d. in boards. Darton 1790. Een werk, 't welk, fchoon het weinig behelst dat nieuw is , of dat niet in elk zamenftel van Auatomifche Lesfen voorkomt, echter den Leerling nog wel iets zal opleveren dat hem nuttig is; maar om ervaren te worden in dc kunst van Anatomifeercn ent-Preparaten te maken, moet hy andere Leidsluiden raadplegen dan den Anatomical Inftruöor. And. Rev. Flora Ritstica, exhibiting accurate Figures of fuch Plants, as are either uf'ful or injurious in Husbandry. Drawn and engraven by F. P. Nodder. With fcientific CharaSters, pspular L'escriptions and ufeful Obfervations. By Thomas Martyn, B. D. F. R. S. Prof. Bot. Cambridgc. Publish-ed in Monthly Numbers , each contauüng three couloured prints and fix pages. 8vo. price 1 fch. Nodder, Brcwerftreet 1791. Het gewigt van den Landbouw , niet alleen voor dit Land , maar voor het menschdom in 't algemeen, maakt ieder werk bcLmgryk , dat ook maar enigzins dienen kan , om denzelven te bevorderen eu te verbeteren. Het hier gemelde Werk is op zodanigen voet ingerigt, dat het zeer bevordcrlyk zyn kan voor de Vaderlandslievende oogmerken dier openbare Maatfchappyen, welke deze zo nuttige kunst aanmoedigen , en Landheren cn Landluiden te hulp kan komen in alle pogingen tot verbeteringe , door hen meer bekend tc maken met de Planten, welke zy telen cn de misvattingen te weren , welken omtrent zommigeii plaats hebben. Anal. Rev. A New SyHem of the Natural PSiflory ofQjtadrupeds,Birds', Fishes and InfeSls. In three volum. vol. 1. containing Quadrupeds. 8vo. 586 pag. and 47 platcj. price 10 f. 6d. in boards. Edinburgh, Hill, London, Cadell 1791. Dit eerfte Deel van een nuttig werk behelst ccn eenvoudige Historie van viervoetige Dieren ; immers de Schryver heeft zig bediend van dc onderrichtingen, door verfcheidene Schryvers gegeven , zonder hunne gislingen en verbeeldingvolle ftelzels- over te nemen. De zaken worden hier verhaald op een eenvoudig rêdelyken trant, in ftcde van, gelyk vele Reizen enz. onlangs in 't licht gegeven, opgefchikt te zyn met de weidfehckleding van het Romaneske, of uitgerekt met yskoude zedclyke bedenkingen , die 'er alleen fchynen geplaatst te wezen, om de werken tc beter aan den gang tc helpen ; terwyl andere met theatreale trotschheid , zelfs de godsdienstigfte uitboeztmingen, doen zwemen na ene plegtige fpottcrny met die gevoelens, welke aan het menschlyk Karakter waarde byzetten, indien zy waarlyk voortvloeien uit het hart. Anal. Rev. Buffon's Natural Hiflory abri si ge d, including the Hiflory of the Element s, the Earth and its component Parts, mountains Rivers , Seas, Windt &c. &c. Ulufirated with a great Variety of Copperplates , elegantly engraved. 8vo. 530 pag. and 40 Plates. price 8 fch. in boards. Kearsly 1791. Schoon een gedeelte der meeste boeken dikwyls meer waarde heeft dan het geheel, zyn wy echter niet zeer ingenomen met verkortingen. Nochtans, daar hef grote werk van Buffc? niet wel te krygen is voor velen, die der jeugd een aangenaam onderwys wenfehen te bezorgen, zyn wy verheugd geweest ophet zien van dit Werk, 't welk niets agterlaat van 't geen het grote werk behelst, ten nutte der jeugd, en ieder lazer op ene gemakkel'yke cn aangename wyzc een algemene kennis geeft der Natuurlyke Historie. Anal. Rev. Esfay's, Phihfjphicai, Hiflorical and Literary. vol. II. 8vo. pp.'568. 7 f. boards. Dilly 1791. De Hr. Belham, de Schryver van deze proeven, leverd , in dit 2de Deel, ons op nieuw, ene verfcheidenheid van lezenswaardige vertotren, die allen even zeer dc blyken opleveren van zyn juist oordeel cn geoefende Redeneerkunde. Hy begint met ene proeve over de Onflojiykheid, waar in hy het onder onze hedendaagfche wysgeren zo zeer in zwang gaande begrip , als of dc ziel niets anders, dan ene loutere Organifaüe der ftoffe ware, beftryd ,en zig byzonderlyk toelegt om dc tegenwerpingen van Ceoper te beantwoor- deu. Voorts geeft hy ene fchets der Regering van Jacob li. ter aanwyzmg van dc oorzaken der Omwenteling in i638.—— Dan volgen 'er enige aanmerkingen over uitfluitende Kcrkgenootfchappen; wyders twee proeven over het Gouvernement in de Indien ; mitsgaders ene beféhouwing van het Karakter en de Regering van Koning William. Hier op volgt weder ene beoordeling der bedenkingen over den Godsdienst vair den laatst overleden Koning van Pruisfen, waar in de Hr. B. zig als een zeer bekwaam cn yverig pleiter voor het Kristehdpm opdoet.— In ene befchouwihg' van het gefchii met de Unitarisfen , geeft de Schryver een meesterlyke fchets der History van het Joodsch en Kristen-Platonismus, aantonende, op welk ene wyze dc leerftellingen van Plato , in het Joodfche ftelzel door Philo, en in heUOistelyke, door Justyn den Martelaar, Clemens vanAlexandrycn en andere Kerkvaders, zyn ingeweven geworden. Hier na handeld de Heer B. over deze en gene zedclyke onderwerpen : en gaat vervolgens-, over tot enige aanmerkingen over het Toneel- en Heldendicht: beüuitcndc voorts dit deel met enige Gedenkftukken der Regering van Koningin Anna : ene oordeelkundige Sahets van Butler's Analogy:, enige aanmerkingen over de Franfche Revolutie, en bedenkingen over dc Test wetten. Month. Rev. A Letter from the Right Hon. E. Burke, M-. f. intheKingd, of Great-Britain to Sir H. Langrishe Bart, M. P. on the fubje£t of Roman Catholics of beland &c. 8vo. pp. 88. 2 f. Debrett 1792. De Hr. Burke, die, nog onlangs, zig met zo Teel drifts verzette tegen het regt van verkiezing der Britfche Disfenters, en zo hevig uitvoer tegen de Franfche Staats-omwentcling, bepleit hier de zaak der waarheid, mitsgaders die van Burgerlyke en Godsdienstige vryheid , met veel yver voor zyne onderdrukte Landgenoten, de lerfche Katholyken... M.R. Letters to the Members of the New Jerufalem Church, formed by Baron Swedenborg. By Jozeph Priestly, L. L.D. F. R. S. &c. 8vo. pp. 70. 1 f. 6 d. Johnfon 1791. Dr. P. deeld in deze Brieven ene algemene beféhouwing mede van de Geloofsartikelen der Nieuw Jerufalemfche Kerk; brengt de gronden ter toetfe, waar op de voorgewende Ingeving van Swedenborg rust, cn tragt de ongerymdheid aan te tonen der voornaamfte leerftellingen dezer nieuwe Gezindte, M. R, Aa 3. TE-  < «00 ) 'TEKENINGEN en PRENTEN. fransché konst prenten. Confederatioii des Dêpartements du Nord, de la 'Somme et du Pas de-Calais, J'aite a Lille , le 14 JutlIct 1790. naar een Schildery van M. L. Wat tem, door Helman gegraveerd', 6 liv. Portrait de Pascal Paöli, né a Rqftino en Corfe, naar Drellingt door Henriquez; hoog 25, breed'10 duim. Les apprêts du Ballet, naar Lavrince, door Fresco; 6 hv. Portrait de jfean - Si/rein Maury , Prédicateur du Roy, lUh des quarante de l'Academie Frahcoife', deputé de Pcronne &c. aux Etats Génèraux de 1789. naar een tekening van Mor eau, door Courbe. La France facrifiant st la Raifon; in de Engelfche manier, door Bonnieu, naar zyn'Schildery, den 14 July 1791. aan de Nationale Vergadering geprefenteerd •, hoog 21, breed 15 duim; 15 liv. Vue de la Federationdu 14 Juillet 1790. prife du ebté de Greneile, door Janinet; hoog 9, 'breed 2iJ duim, 12 liv. Apotheofe d'Honoré Gabriel Riquette Mirabeau; door van Hom, Akademiefehilder te Dyon. NARIGTEN en BYZONDER HEDEN, tot den handel en scheepvaart, landen veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekke lyk. Echt Berigt aangaande de Nieuwe Engelsche Volkplanting , op Siërra - Liona , in Afrika «evens ene korte Befchryving van de Lugtgejleldheid, Bevolking, Staatsinrigting, Kaltttur en Handel , als mede van den tegetnvoordigeu Staat des Slavenhandels, in dat Waerelddeel. (Uit het Engelsch. ) Vervolg van Bladz. 182. . „ Dc Scheepstimmerman, zich telkens aan den regen bloot ge\ f ndc , fliep met natte klederen aan, en was in allen opzig-te zo onoplettend op zyne gezondheid, dat hy daar door ene koorts kreeg, waar aan hy, op zyne t'huis reize na Engeland', overleed. Een broeder van den Hr. Falconbridge, welken de Compagnie na Afrika gezonden had , verliet ogenbliklyk na zyne aankomst zyn dienst, begaf zich na het Eiland Banca, waar hy, zo als men verneemt, overleden is. Van de oorzaak zyns doods heeft men intusfchen nog geen nader bericht. „ Intusfchen ftond dc Hr. Falsonbridge met zyne Vrouw cn gezelfchap niet minder aan menigerleie"ongemakkcn bloot, zo I wegens gebrek aan ruimte in htm klein Schip, als omdefiwe huisvesting aan die Kust, gedurende hun VerMyf; en met dit al bleven zy echter gezond. „ Alle de berichten, welke de Bewindhebbers uit dit werelddeel hebben, komen hier in overeen, dat de Inchtftrcek van Siërra-Liona voor de Inboorlingen zeer goed, cn voor deEuropeers geheel niet ongezonder is dan andere Luchtftreken onder denzelven graad van breedte. Men mag met grond hopen de voortgang in het opruimen der Bosfchen, het bebouwen van de Landen cn dc oprichting van woningen de eerften derwaards tut Engeland gezonden Cólonisten voor eene buitengewone befmetlyke Ziekte aldaar zo wel als elders bewaren zullen indien zulks ten dele nog voor het begin van den eérften r'egentyd mogt te werk gefteld worden. „ De door de Compagnie gevorderde berichten van hare eigen Agenten bevestigen de mening des Luitenants Matthews, welke hy 111 zyne onlangs uitgegevene Reisbefchryving na Sierra-Liona dus woordlyk opgeeft, „dat namelyk de ftreek van Sierra-Liona, mits behoorlik opgeruimd en aangebouwd, zo gezond is als enige der West-Indifche Eilanden , en in vruetbaarheid dezelve nog overtreffen zoude." - De berichten ons uit de Geographifche werken bekend, komen hier mede volmaakt overeen. - „De Landftreek van Sierra-Liona is ene der besten 111 Afrika, en de grond aldaar zeer vrugtbaar (*). Bevolking en S ta at s ges telt e ni s. _ „ Dc bevolking aan de Zeekusten fchynt van weinig betekenis te zyn ; men vind het Land aan beide de zyden van den ftroom meest bewoond , aan welks oever verfcheiden fteden zyn aangelegd, dan waar van elke ftad zelden meer dan 50 huizen bevat. Een der zogenoemde aanzienlykftcn is in de fteden doordeels het opperhoofd, die te gelyk fterk in den flavenhandel doet, cn aan den Koning Naiambanna ondergefchikt is. De refidcntieplaats des Konings is op het kleine Eilandje Robanne, welke tusfehen de Eilanden Banca en Gambieftet; op welker eerfte eene Engelfche op de laatfte daar en tegen eene Franfche, flaven-Faftory aangelegd is. Dc Bewooncrs van Robanne, ongeveer 50 in getal, leven meestal van de gunstbewyzen des Konings Najambanne, en zyn geheel cn al van hem afhanglyk. „ Dc tegenwoordigen Koning is van ccn vreclelievcnden aart en daarom zeer geacht en bemind. Zyn Territoir, zegt men ' ftrekt zich drie dagreizens Landwaards in uit, en is binnenwaards gerekend veel volkrykcr : alleen fchynt men tot hier toe nog gene naauwkeurige opgave te. hebben van de grensscheidingen zyns lands, of Vim de gcfteltenis cn uitgeftrekthcid van zyn grondgebied. „ De Koninglyke waardigheid is na zynen dood verkiesbaar; doch (*) De Kaap Sierra-Liona ligt 80 gr. 12 m. N. B. en-12 gr. o W L Men zeilt uit Engeland gewoonlyk in een maand derwaards ; fchoon de Hr. Falconbridge deze Reize in 17 dagen heeft afgelegd. De te rug Reize duurt wat langer, ter oorzake van het vertoeven om de zogenaamde pasfaat winden. (Deze \vinden wayén géregeld Op zékeren tyd van 't jaar uit denzelfden hoek; en zyn daar door van veel dienst op reizen van Negotie; doch men befpeurt die flegts aan beide zyden van de Linie.)  C 19? d doch is het hoogst waarfchynlyjï, dat zyn oudftc Zoon, die thans in Engeland is, zyn troon-opvolger worden zal, daar de voornaamite , door deels, by het verkiezen van enen Koning de erflyke opvolging in het oog hovden. Godsdienst en Z e d;e n. Ten opzigtc van Godsdienst en Zeden, fchynen de Inbooriingen geheel cn al ontef.chaafd te zyn. Dc gedurige Krygen cn vyandlykheden tusfehen gehele Familicn,en derzelver nakomelingen , als zy eenmaal elkander beledigd hebben, behcerfchen hen zo fterk, dat zy ter wederzyde elkander tot hunne Haven maken, cn zulks als.eene gewone wet van wedcrvergclding houden. Voor het merendeel zyn zy Heidenen, die gene Priesters, gene openbaren of Iluisgodsdienst hebben, en van uitwendige eeredienst of plcgtighedcn niets weten. Zy nemen zo vele vrouwen als hun goeddunkt, maar hunne echtverbintenis is niet onflaakbaar , cn met de opvoeding hunner kinderen bemoeyen zy zich in't geheel niet. In vele ftukken zyn zy overgelovig, byzonder ten aanzien van de 'foverkragt . doch over het algemeen vry vanR.eligie-voo.roordclen ; en fchynen zeer geneigd alle foort van Europefche kundigheden en verbeteringen aan te nemen. Een der aanzienlykften in Siërra - Liona zond zynen Zoon na de Portugccfchc Colonic tc Bizingos, 500 Eng. Mylen van zyne Geboorteplaats, om daar het lezen en fchryven te leren : want het zyn alleen de Portugefche Colonien , waar men enig Schoolonderwys bekomen kan. De Secretaris des Konings Naiambanna, LJliot genoemd, door de vriendfehaplyke verkering met den Hr. Grenville Sharp, in Engeland, het lezen cn fchryven geleerd hebbende, ontftak daar door in 's Konings kinderen ene grote trek tot zedclyke befchaving. Hier op zond de Koning enen zyner Zonen ter opvoeding na . Frankryk: een ander wierd, onder opzigt encs Mandiciaal'fchen Leeraars, dus in den Mohamedaanfehon Godsdienst, opgetogen. De oudftc Zoon was beftemd zynen weg na Engeland te nemen , juist.tocn de Hr. Falconbridge voornemens was na Europa te vertrekken, en 'er was'reeds met eenen Sla\ cnvoerdcr van Leverpooi een accoord getroffen, om hem, voor de overvaart na Jamaica, drie zyner Slaven te geven, als hy van daar na Engeland overftcken wilde, ten einde in dat Land enige kundigheden op te doen. Zelfs was het vertrouwen , welk de Koning in den Hr. Falconbridge kilte, zo groot, dat het hem, liiettëgenftaande alle tcgenbedenkingen, die men wegens het gevaar dat hierin ftak opperde,bewoog zynen Zoon een Compagnicfchap toe tc vertrouwen , hem regtftrecks met den Hr. Falconbridge na Londen te zenden, terwyl hy tc gelyk den Ri\ William Sharptt Londen, per Misfivc verzogt, de opvoeding zyns Zoons op zich te willen nemen. „ Beiden , zo wel dc Koning als zyn oudftc Zoon , fchynen ten fterkfte te verlangen hun land uit den tcgenwoordigen toeftand van onkunde cn el'ende te vcrlosfen,en nietmin een einde van den Slavenhandel te maken , welks droevige uitwerkingen cn gevolgen zy inzien en beklagen. Het volgende is een uittrekzel van des Konings heufchen brief aan den Hr. Sharp. ,» My is. in 't oor gebeten , dat deze lieden , die vrye Colonutcftjuu Engeland zyn , my. met 'er tyd door geweld van wa¬ penen landwaards indryven, en my van myneZechaven beroven zullen. Ik heb verfcheiden berichten, zo van Factoryen of Comptoiren, ais van byzondere Schippers, ten nadele van de Colonic bekomen, waar op ik echter geen achtflocg, denkende dat dezelve meestal de uitwerkzels van haat en nyd waren, die men tegen -hun verblyf hier tc Lande dus blyken liet. Integendeel htb ik by alle gelegenheden,hóe gering ook , hen van dienst geween, en my bevlytigd om tusfehen hun en myn Volk vrede te.behouden, daar ik. zeer vele onenigheden onder hen gelukkig bygelegd hebbe. Ik handelde dus met te meerder genoegen , daar ik geloofde dat zy , door hunne onderrichting in zaken, waar van wy hier niets weten, ons allen hier tc Lande van veel dienst konden zyn. Het gemeen menfehen - verftand kan nier nfifen tc begrypen, dat het domfte volk op aarde zich verheugen moet als het hun Vaderland ziet verbeteren, en enig denkbeeld heeft hoe zulks gefchieden kan. „ En moet ik U wyders hier by nog doen weten , dat, of fchoon ik gene andere reden had om dc welvaart der Coloniete wenfehen, ik evenwel zo handelen zoude, 0111 de fdiriklykeroveryen, waar aan alle Natiën, die hier Handel' dryven, zich fchuldig maken, te beletten." Vervolgens geeft de Koning een Gefchicdverhaal op van de ontvoering van enige zyner Blodvcrwanten , die in Slaverny geraakt zyn, en vaart aldus voort. „ Met opzigtc tet de Cólonisten kan ik hier niets meer byvoegen, dan dat men iemand overzond, die het opzigt en bewind over ziük eene plaats waardig is 'te bekleden, rir.n hebben wy gene reden om over hunne welvaart bekommerd tc wezen. Met den Hr. Falconbridge ben ik, gedurende zyn verblyf alhier, zeer in myn fchik geweest. Van dien tyd af aan ben ik dtr Bvkfche Natie niet onzydig gunstig geweest, uit welken hoofde ik vele en meer beledigingen van hun ongemerkt heb laten doorgaan , dan ik van enigen Landaart zoude ge'duld hebben,. „ Gy zult, hoop ik, op mynen Zoon een" waakzaam oog houden, en hem in gene andere gevallen zynen eigenen gang laten gaan, dan wanneer gy die goedkeurt." De algemene Vergadering zal de by den Bewindhebbers genomen rcfolutic onge'tw'yfiêia' bekragtigen, dat dc Sierra-Liona Compagnie, met opzichte der goedeverftandhouding cn vriendfehap tusfehen haar en den Koning Naiambanna, dc voorgeflagene Opvoeding zyns Zoons zo lang op z*ch zal nemen ^ als dezelve fn Engeland zsl moeten verblyven. 'Er zyn reeds fchikkingen gemaakt, om den thans 24 jarigen Prins van Koning Naiambanna in dier voege te plaatzen, dat hy alle oppasfingen en voordelen ener naar zynen ftaat geëvenredigde opvoeding bekomen kan.. Geen minder genoegen''vinden de Bewindhebbers in dc overweging, dat deze Prins, zo God hem het leven fpare, na alle waarfchynlykhcid, zo wel uit aanmerking zyner bekwaamheden als van zynen inborst, het 'er op toeleggen zal, om, by de invoering van het licht der waarheid , en de daar mede gepaard gaande bevallige hervorming van Zeden, ook eindelyk ene beftendige er. vertrouwciykc vriendfehap tusfehen dc Europc'cfchc Colonic en de inboorlingen des Lands te doen ftand grypen. (Hel Vervolg in onze eerslkjmsnde.) J-SYS  prys der granen. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruïsfifche . . 80 a ro'2 £ooIfe bonte en witte 135 a 160 Koningsberger . . 78 a 100 Dito rode . . 12; 31;; Pommer, Colb. en Stett. —-. Warder, Heugfe en EIb. 125-315; garst,haver,boekw. Koningsberger . . 120 a 145 Vriefche Winter . ■ Vriefche . . 120114; Zeeuwfche Overm. . Bovenlandfche . 1253140 Brouwhaver . . 66376 Voorlandfe rode . 1123130 Boekw.Amesf.enGooil. L. —— Zeelandfche . . 140 a 160 Dito Brab. en Vlaamf. L. Olt, traan en baarden. Koolzsad, Zecuwsch en Raapoly, d'Aam ƒ 39|a40 .Overm.'tLast c<37 343 dito Lyn . . . ƒ 353335! Slag Lynz. de Ton dito Hcnnip . . ƒ 45^4:5§ van 5 fch. . . ƒ 6|a 7» WalvischTraan, 't quart. Hennipzaat . . / 6^7, van 12 Stek. . ƒ77378 Dito rode . . ƒ 60 wissel-cours. Madrid op Ufo van Londen, zigt fj 36,8,7 2 maand. 92J dito op 2 m. . Q 30,5,4! Bilboa 92? Hamb. zigt . ft. 34^ Cadix . . ^ 92* dito 2 m. .ft. 34^ Sevilien $ 93I Altona,zigt ft. 34T| Lisfabon . . 51J dito j in. . ft. 33H Venetien . . ^92 Breslau,6 w. dat. ft. 44^ Genua . . . 86 Wenen, 6w. dat. ft. 35,J Livorno . . . 93J Antwerpen pCt. 4jverl. Parys, 2 m. , . ^3ia^ Gent . . pCt. 4J verl. dito zigt . . '^,34èa^ Brusfcl . pCt. 4J verl. Bourdeaux, 2 m. . | jrj Zeeland . pCt. 1 \ verL dito 1 m. . . \ 31 \ Rotterdam Ct. \ specie-cour Si Baren Goud, per Casfa ƒ 355. . . pCt. 7§ a 8 dito, per banco .... pCt. NieuweDuk.perft.uk ƒ5, 8 Nieuwe Louis.d'or 11,4,10,16 Oude dito . .ƒ.5, l\ Zonne Piftol. . ƒ 11, 4 Franfche Piftol. . .ƒ9,6 Croix de Malta ƒ13,4 Pruisfif. dito . . ƒ 9, 6 Carolin. . . ƒ11,11 Luncnb. dito . .ƒ9,6 Fyn Zilver ,.p. m. ƒ25, 7 Spaanfe dito . . ƒ 9, 5 . dito Grof . . ƒ 25, 5 Guinies . . . ƒ11,17 Agio van de Bank faipCt. Souvereine . . ƒ5.15 Amsterdam, den 11 Juny £792. GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden, gedurende de laastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam 131: en te Haarlem 12, onder welken laatften 4 beneden de 12 Jaren. Gedurende de maand May zyn, in 's Hage, en du jurisdiQie van dien, overleden, 40 Perfonen van 't Manneiyk, en 41 van 't Vrouwelyk geflagt: zamen 81, waar onder 15 beneden het jaar, 14 van 1 tot 5 Jaren, 3 van 15 tot 20, 1 van 20 tot 23 , 3 van 30 tot 35, 2 van 40 tot 45 , 5 van 50 tot 55, 6 van 55 tot 60, 5 van 60 tot 65, 6 van 65 tot 70, 7 van 70 tot 75, 9 van 75 tot 80, 3 van 80 tot 85, 2 van 85 tot 90, 2 van 90 tot 95 Jaren, en 1 onopgegeven. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. baro- thermo- streek 1792 me- meter. der luchtsge- ' 1 Juny. ter. Noord) Zuid. wind. steldheid. f2S>- 7J 53 «3 n. t. w. Voorm. buyig, 0.^29. 8 58 70 n. n. w. Namidd. wolken, f 29. 9 48* I 46 n. 's Avonds helder. f29- 9 52 70 0. t. z. >s Morg. held. verd. 7. < 29. 7-2 60 70 N. betrokk. Nam. en t29- 7 56 54 n. n. o. 's Avonds regen. f 29- öt 55? r S4i n. t. w. 8. -j 29. 5Ï 57§ 61 n. w. Regenagtig. L29- 6 54 52j- z. t. o. f29- 5 54 525 z. 's Morg. regenb. 9. < 29. 6L 56 60 w. verder bewolkt, f 29, 7 54 5a z. w. 's Avonds helder, fa?. 61 56J 59 z. t. o. 10. < 19. 4} $6 60 7.. z. w. Regenbuyen. 119. 4 6t 59 z. t. 0. ]*9- :'i & I öï z- Voorm. veel regen- -; $ERIGTEN. DUITSCHLAND en naburige Ryken. WWjK o tt in gen. De Hv.van Zacli heeft, uit Gotha, II aan de Koningl Maatfchappy der Weten|j| fchappen, zyne Waarneming van de bedekking »ais=ro van Jupiter door de Maan, voorgevallen op 7 April 1792. toegezonden. Zy is gedaan met een zeven voets Telescoop van Herfchel. De Intrede in den verligten rand der Maan gefchiedde: de eerfte rand van Jupiter ten 10 uur. 55 min. 43 fee. middelbare tyd, of 53 min. 55 fee. ware Tyd. De tweede rand 10 ur. 57 min. 24 fee. middelb. tyd, of 55 min 36 fee. ware tyd. De Wagters verdwenen by de aannadering van de Maan, en 'er waren van tyd tot tyd flegts enige blikjes van dezelven te zien; doch hy gelooft op een paar feconden zeker te zyn, dat de Intrede van den derden gefchiedde ten 11 ur. 8 min. 19 fee. middelb. tyd, of 6 min. 31 fee. ware tyd. De uitgang van den eerftcn rand der Planeet ontglipte hem. Hy zag de Planeet, toen omtrent | van zynefchyf reeds uitgekomen was, naar enen overflag dien hy voor vry juist houd. Den laatften rand nam hy zeer naauwkeurig waar; fchoon de Maan met een kleine kring omgeven was Hy geeft dus op, De Uitgang f der Schyf van de Planeet, ten 11 ur. 56 m. 55 fee. middelb. tyd, of 11 ur. 55 m. 8 fee. ware tyd. j De Uitgang van den laatften rand ten ..II ur. 58 m. tof. I middelb. tyd, of 11 ur. 5Ó m. 23 fee. ware tyd, dat de- V1U. deel. zelve ten voorfchyn kwam van agter den onveriigten rand der Maan. In dien zelfden Nagt bepaalde hy ook de plaatzen van de Planeet en van de Maan. lupiters regte opklimming ten 12 ur. 36111. 54,095 feemidd. tyd, of .35 m. 7,28 fee. ware tyd ,- 2060, 9', 13",05. j zyne zuidelyke Afwyking 9°, 11', 20", 9. Met defchuins; heid der Ecliptica 230, 27', 54", 5. volgt uit de Zons Tafe1 len van den Heer v. Z. de fchynbare geocentrifche Lengte 1 van de Planeet 6 Tekens 270, 34*26", 5. De Geoccntrii fche Noorder Breedte i°, 32', 3", 2. De nieuwe Jupiters Tafelen van de la Place geven de Lengte 19",!. en de Breedte .7", 3 te groot. Jupiters Middellyn, onder zyne Evennagts Lyn, bevond hy, met een voortreffelyken Heliometer, 39,33 fee. Het midden uit 20 metingen gaf de Korifontale Parallaxe 1,8105 fee. Om -den Heliometer te toetzen en te beproeven , mat hy de Zons middellyn, op die zelve Hoogte, die Jupiter had by vorige metingen, en bevond ze 32', 3", 17. Uit de during van de Culminatie vond hy de Middellyn 44",4i5. Een midden uit 15 Waarnemingen gaf de Horifontale Parallaxe 2',0445. Naar de Tafcien van den Hr de Lambre vind men de Middellyn 42",928. de Horifontale Parallaxe i",976i. De regte opklimming van de Maan, in denzelven Nagt ten 12 ur. 38 m. 41,582 fee. midd. Tyd of 12 ur. 36', 54",742. ware Tyd, 2060, 36', 9*,75 Voor dit zelfde ogenblik de Middellyn van de Maan = 32', 14"?. de Horifontale Parallaxe 59', 11",4. In het Sterrekundige Jaarboek van den Hr. f. E. Bode is deze bedekking van Jupiter door de Maan niet opgetekend; doch wel in de Connoisfance des Temps. De Heer Opper-Amptman Schröter, te Lilienthal, by Bremen, heeft ook het genoegen gehad deze Bedekking waar te nemen. By een volmaakte heldere lugt, verB b toon-  < IP4 ) toonde jupiter zich binten gewoon duidelyk. Hy gebruikte een Hèrfchelfche Telescoop met een vermogen dat 74 maal vergroot. De vier Wagters waren zeer helder. Derzelver Aiftanden van dc Planeet waren, ten naasten by, de tweede één; de eerde twee, Jupiters middellynen, ten westen: de overige-oostclyke; dc derde by de drie, en de vierde agt Middellynen. Jupiters platte aan de Pcien ingedrukte klootföhe gedaante CSphceroid') met zyne Gorde's vertoonden zich zo duidelyk, als de Hr. Schr ze ooit gezien heeft. De Afbeelding en Befchryving laten zich hier niet plaatzen. Dc vlekken vergelykt hy met die, welke hy in 1786 cn 1787 in dezelfde ligging op deoppcrvlakte van Jupiter gezien heeft. Bytrage zu den neuftcn Aflron. Ehtdeckungen 175 f. en 1 Tab. 6 fig. De Tyd der volgende Waarnemingen, is ware Tyd, naar 12 Corresponderende Zons-Hoogtcns genomen, op den 8 April cn 2 op den 27 Maart, en den bekenden gang van zyne Horologien. Op 2 a 3 fee. mag de tyd onzeker blyvèn, dewyl op den 7. gene Hoogtens genomen zyn. De Westelykfie vooruitgaande Wagter verdween aan den veriigtcn fcherpen rand der Maan ten 10 uur 43 min. 32 fee. een paar feconden onzeker, dewyl hy onduideiyk wierd, toen hy dc Maans rand raakte. De tweede Wagter verdween, in vollen glans, zonder Onduideiyk te worden, ten 10 uur 45 min. 19 fee. Jupiters Wcstlyke rand raakte geheel fcherp en zeker de Maans Oostelyken rand ten 10 uur, 46 min. 32, 5 fee. Even zo fcherp en zeker verdween de Oostclyke rand ten 10 uur, 48 mih. 20, 5 fcc. Deze bedekking gefchiedde ten Oosten van Ariftarchus • by den 24 graad, Noordlyke Seienographische breedte. Dc derde Wagter verdween, na ene onduide-lykheid, ge- ; durende 1 a 2 r., ten 10 uur 58 m. 57, 5 f. De vierde, die • van alle de Wagters de kleinfte fchecn, wierd digt by de Maans rand onkenbaar en verdween circa ten 11 uur 2 min. 16 fee. De onzekerheid van dezen tyd kan 4 a 5 feconden belopen. De uitgangen der twee vooruitfiappende Wagters maakten dat dG uitgang van Jupiters beide randen van agter de Maans nagt zyde, te juister konde waargenomen worden. Het eerfte blikje van Jupiters Westlyken rand Kwam zeer fchoon en duidelyk ten voorfchyn ten 11 uur 43 min. 54 fee. Even zt> zeker de oostlyke rand ten 11 ur 45 m. 39,5 f. noordoostlyk by Seneca B. Tab.. Vill. der Fragm. by de 33 grad. Noordelyke Breedte. De uitgang van den derden Wagter ontfnapte ; maar die van den vierden wierd gezien ten 11 ür. 59 min. 1 fee. 't Geen dc lieer S. nog van de werking der Atmospfnxre van de Maan zegt, ftellen wy uit tot de aanftaande bekendmaking van een Vertoog over dezelve. Nog herinnert hy, dat, toen op den 28 Maart, 5 dagen na de Nieuwe Maan, eenTeicskopifche , doch zeer duidelykc, Ster , door den donkeren Maansrand bedekt wierd , hy over 't geheel gene langzame vermindering van ligt, nog onduidelykheid, aan haar waarnemen hadde kunnen; maar de Ster verdween in 'volle helderheid. (Dus met gene langzame vermindering van ligt, gelyk by de verduistering van Jupiters Wagters"' die een vierde van een minute tyds duurde, zo als In déGe/. Anz. 1790. blz. 1997. CT) opgegeven is.) NEDERLANDEN. Franeker, den 4 Juny. Heden heeft de Hooggei. Heer Antonius Chaudoir, A- L. M. & Philof. Do&or, ejusdemque et Aflronomia Profesfor Ordinarius, de waardigheid van Rector Magnificus dezer Akademie afgelegd, cn aan den Hooggel. Hr. Adolphus Ypey, A.°L. M. Philof & Med. Do&or, Med. Anat. & Chemie Prof. Ordin. plechtig overgedragen met het houden ener Geleerde Redenvoering: De Do&rinae Kantiante momento pracipuo, ejusdemque dijudicatione. Kort Levens-Verslag van den Heer LOUIS, aanhoudend Geheim - Schryver van de Akademie der Heelkunde, te Parys, Deken der Hoogleeraren van ,t Co/legie &c. &c. door den Hr. P. Sue, Gommisfaris tot de Extracten, by de Akademie, ( Uit het Fransch. ) M. Anthony Lovis werd te Metz, op den 13 Febr. -77.3 , geboren. Zyn Vader, Opper-Heelmeester by hetHötel-Dieu, ter dier Stede, die zich, door zyne deugden en kunstoeffening, by zyne Medeburgers geacht en bemind maakte, gaf zich de moeite om 7.ynpB Zoon ten Leermeester te ftrekken: en de talen¬ ten van dezen ontwikkelden zich des te fpoediger . door een gelukkig toeval, 't geen hem in kennis bragt met den Hr. Peyronie, die, op dien tyd bezig zynde, met, als 't ware, een nieuw flag van Heelmeesteren te fcheppen, zich met nadruk meende te moeten laten gelegen leggen aan enen Jongeling, die, met zulk een voordeligen aanleg, zich aan de Heelkonst begon toe te wyden. „ By aldicn de Hr. la Peyronie veel werks van den jongen Louis maakte, bleef deze laatfte nimmer in gebreke, zyne erkentenis daar voor aan den dag te leggen. „ Alle jaren, wanneer hy met zyne lesfen over de Phyfiologie een aanvang maakte, ( gelyk hy meer dan 40 jaren deed,) wydde hy, met aandoening, en zelfs niet zonder tranen, uit in den lof van dezen zynen weldoener. „ Schoon de Geestvermogens van den Hr. Louis voor alle Wetenfchappen gefchikt waren, gaf hy echter den voorrang aan de beoeffening der Heelkunde, naardemaal deze, gelyk hy zich meermalen uitdrukte,, met de nodige kennis der Dierlyke Huishouding, het aangenaam genoegen paart, 't geen de verligting der lydende Menschheid kan opleveren; en zy dus, den waren men- (*) Uit het 75de ftuk, dezes jaars , van dit Gottingsch Geleerd Tydfchrifi, is het bovenftaand Artykel overgenomen en vertaald, door een onzer vrienden, in Overysfel, die ook zelve deze bedekking , fchoon ilegts toevallig en met een gemene 35 voets Kyker , heeft waargenomen ; hebbende het ftilzwygen van Bode, in zyn Jaarboek , hem buiten de gelegenheid gefteld, om , vooraf, zyn uurwerk op den waren tyd te ftellen , en ons dus meer naauwkeurige waarnemingen van hem zeiven, daar omtrent, mede te delen.  C 195 ) jnenfchenvricnd, dc middelen aan de liand geeft, om tc gelyk nuttig en weldadig voor zyne Natuurgenoten te wezen. _ De Hr. Louis wist, in enen hooggaanden trap ,de lheone Mille Praktyk in de beoeffening der Heelkunde te verenigen,Zyne fchitterendc Theorie, die op de gronden der grootfte Meesters gebouwd was, ontflng boven dien geen gering fteunzel uit zyne grondige kennis aan de oude Schryvers: en gaf hem die nieuwe ophelderingen over de konst aan de hand, welken men in zyne Schriften, en inzonderheid in de Verhandelingen van de Akademie der Heelkunde, ontmoet. Inzonderheid was hy door en door ervaren in de LettergefchTedenis dier Wetenfchap, en in dien tak derzelve .welkeover de Rechts-Geneeskunde (Medicine legale) loopt, dat zobelangryk gedeelte dezer konst, van het oordeel van welks beoeftenaren dikwyls het leven en het geluk der burgeren zo zeer afhangt. Van zyne bedrevenheid en fmaak in de Letterkundige Gefchiedenis der Heelkonst gaf hy blyken, in verfcheideneftukJes, welke hy in druk uitgaf, gedurende het berugt pleitgeding tusfehen de Geneesheren en Heelmeesters; en deze zyne Schriften bragten niet weinig toe, wegens de daar in voorkomende alles afdoende redeneringen, en uit hoofde van het attisch zout, waar mede zy befprengd waren, aan de zegenpraal, welke de Heelkonst toen op de Geneeskunde behaalde. Zyne kundigheid en opgeklaard oordeel in de Rechts - Geneeskunde legde hy aan den dag in zyne Verhandelingen over verfcheidene regtskundige Vraagftukken, welken hy met een bekwaamheid behandelde, waar aan men tot dien tyd gene kennis hadde; en men heeft, byna altoos, zyne uitwyzingen by de Regtbanken gevolgd. Was de Theorie van den Heer Ioa;j zo verheven en doorleerd, zyn praktyk was niet minder fiks , en gegrond op ene naauwkeurige kennis van 't menfchelyk lighaam. Nog zeer jong by het Leger geplaatst zynde,m hoedanigheid «van Chirurgyn Majoor-Adjudant, vervolgens door den Koning aangefteld tot Opper - Heelmeester by het Hospitaal de la Charitd, en daar na tot confulerend Chirurgyn-Majoor by de Legers in de Duitfche Oorlogen; na het terug keren van welken te Parys, hy zich aan een uitgebreide praktyk aldaar over gaf; deed hy zieh, gedurende al dien tyd, voor enenzofikfen ats"'verftandigen Operateur kennen: en verenigde fteeds, in zyne behandelingen en konstbewerkingen, de koelzinnigheid van den wyzen met de behendigheid van den Prafticus; het doorzigt van een ervaren man, met de vaardigheid van den Konstenaar; terwyl tevens zyn zedelyk Karakter aan zyne natuurlyke bekwaamheden evenaarde, en het medelyden fteeds zyn hand beftuurde, wanneer hy, zynen lyderen, het pynelyk yzer toediende. „ Weldra kreeg de Akademie der Heelkunde, die flegts in haar eerfte opkomst was, toen de Hr. Louis zieh aan dc beoeffening d:r Heelkunde begaf, kennis aan zyne verdiensten, en ontfing hem, ter vergelding van dezelven, in haren fchoot , eer hy nog by het Collegie wierd aangenomen. Zyne fpoedige bevordering vervolgens tot de voornaamfte posten moet minder als êen gunst befchouwd worden, welke hy verwierf, dan als een regt, 't geen de hoofden, welken over die posten beftelling j hadden, hem deedden. Reeds voor lang hadde de Akademie haar pen hem tocgedagt, toen de afftand van den Hr. Morand, haren Geheimfchryver , gelegenheid gaf om hem, by den Koning, tot opvolger in dezen post voor te flaan. „ Het bepaald beftek van dit kort verflag laat niet toe, om. alle de talryke Werken en Gefchriften van den Hr. Louis op te tellen. Wy melden alleen, dat hy, in het begin zyner Studiën, in gefchii geraakt zynde met een kundig Arts, die zyne. Medeburgers gene geringe vreze hadde aangejaagd, door zyn zwart register van akelige Hiftories, omtrent al tc fchiclyke begrafenisfen ; deHr. Louis, eindelyk, alle ongerustheid, in dit ftuk, deed bedaren, de vooroordelen verdwynen,cn de bevreesde gemoederen gerust ftelde, door het in druk uitgeven van zyne Lettres fur la Certitute des Jignes de la mort, (Brieven over de zekerheid der tekens van den dood,) een Werk, dat zeer zeldzaam geworden is. Wy voegen 'er nog by, dat dc behandeling der Venus-Ziekte, zedert het begin dezer Eeuwe, de Melkkoe geworden zynde van een vcrachtclykcn hoop Kwakzalf eren, die, onder het bedrieglyk lokaas van onfeilbare Geneesmiddelen voor deze kwalen, misbruik maakte van de ligtgclovigheid van het Gemeen, en met het leven hunner Medeburgeren handel dreven, de Hr. Louis zich bewegen liet om hier over een Werk in 't ligt tc geven, waar in hy defchelmfche behandelingen dezer Empyrici aan den dag legde, en de gevaarlykheid hunner middelen aanwees. Dit werk, zo nadrukkelyk als overtuiglyk gefchreven, verfcheen in 1764. onder den Tytel van Paratle'le des différentes Methodes de traiter la Maladie Venerienne: (Vergelyking der onderfcheidene manieren van het behandelen der Venus-Ziekte,) fchoon hy , uit hoofde der, toenmalige omftandigheden van tyd en Regering, niet geraden oordeelde, om 'er zyn naam voor tc zetten. Eindelyk durven wy, buiten vreze voor tegenfpraak ten dien opzigte, vrymoedig zeggen, dat alle de Werken van den Hr. Louis, waarover zy ook handelen, blyken opleveren van ene geoefendheid in velerhande zaken , dat zy allen het kenmerk dragen van enen Schryver, die zyn ftuk volkomen meester was, en dat zy zo klaar en in zulken netten ftyl gefchreven zyn, als het lezen daar van niet min aangenaam dan nuttig maakt. „ Was de Hr. Louis beroemd door zyne fchitterende hoedanigheden van geest, hy was het niet minder door die van zyn hart: regtvaardig , deugdzaam, godvrugtig en een trouwhartig vriend zynde, was hy te gelyk en by uitftekenhcid medelydend en weldadig; waar van menig één zyner behoeftige lydcrs de edelaardigftc blyken ontving. — Zo hy vyanden hadde cn dikwyls haalt de verdienste zieh de meesten op denhals hy was 'er niet haatdragend tegen; maar bewees zommigen hunner zelfs de grootfte diensten. „ Met één woord, de Hr. Louis heeft, tot in zyn uitterften wil, zyne nedrigheid aan den dag gelegd: als hebbende, daar by, begeert, dat zyn gebeente zou rusten naast die der armen, welke hy voorheen hadde opgepast, in het Hospitaal delaSalpetrie, waar in hy, als Leerling, in den Ouderdom van 21 jaren , trad , en zich, gedurende den tyd van 6 agtereenvolgende jaren, met allen yver ocffendc. Hy ontfing ook aldaar zyn Meesterfchap, en bleef altyd byzonderlyk verkleefd aan dit huis, 't geen hy dikwyls bezogt, om dc arme Lydcrs op te beuren, en hun alle hulp toe te dienen, welke in zyn vermogen was: gelyk dan ook de zegeningen dier armen hem tot na zynen dood gevolgd zyn. Men ontving aldaar zyne onbezielde overblyfzels niet zonder tranen van gevoeligheid en weedom , over het verlies \an zulk enen vriend: offerhanden van dankbaarheid zekerlyk, die zyner nagedagtenis veel grotere eer aandoen, dan de fchittcreiuiite looffpraak hem zoude kunnen toezwaayen. Bb 2 NIEliyV  NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akademische en andere schriften.. Nederlanden. Alle de Werken van Jacob Cats, uitgegeven door Mr. R. Feith, Vierde Deel, 333 blz. in 12°. Amfterdam by J. Allart 1792. Dit vierde Deel der, ouatyds zo zeer by onze Landgenoten gezogte cn geliefkoosde, Schriften van Cats draagt den afzondcrlyken tytel van . >jr Werelds begin, midden en einde, beflotenindenTv.ov\v&no, met dé» Proefsteen van denzelven; lopende deszelfs inhoud op nieuw over het Huwelyk; fchoon het onderwerp hier uit een ander oogput befchouwd word, en op ene onderfcheidene wyze, van die der vorige delen,behandeld; te weten, men vind hier telkens de dichterlyke befpiegelintrcn met profaifche aanmerkingen cn bedenkingen, gefprekswyze tu> J'ehen enen nog ongehuwden Jongman en enen ouden Weduwnaar, afgewisfeld. De byzondere onderwerpen van dit rym en onrym zyn, r. Adams Houwelick, onder de benaming van Grond Houwelick, door den Dichter bezongen. 2. Houwelick van Drieën of van jacob. 3. Houwelick van State, of dat van Athniel met Afcha, de dagter van Kaieb. 4. Maagderoof der Benjamytcn, of de ontfehaking, door dezen Stam ondernomen over de Dochters van Schilo. 5. David trouwt .Abigail, gevolgd van een gefprek over het Weduwen Houwelick : welk een en ander ene zo talryke als aangename verfcheidenhcid van navorfchingeh cn overwegingen ons opleverd, omtrent 't geen by alley flag van Huwelyken diend in aanmerking genomen te word:n, mitsgaders omtrent bykans allé moge!yI?e beweegredenen van het Huwelyk, en alle bedcnkelske omfhmdi-rheden en toevillen ,. die her zelve kunnen voorgaan of verzeilen , cn die niet zelden moeylyke gewetens gevallen kunnen opleveren, dat wy op nieuw onze Landgenoten, byzonderlyk onze Jeugd, de gedurige oplettende lezing van dit deel niet genoeg kunnen aanpryzen-: hoe zeer dan ook een min befchaafder taal enfpelling, ftyl cn redeneertrant (fchoon altyd egter met de uitterlïe regelen van kiesheid, eerbaarheid en deugd beftaanbaar) hier cn daar niet misfen kan den meer geoenenden van dezen lateren tyd in *t oog te vallen. Mén heeft de Werken van Cats als een ryk en verlieten , cn naar-de manier der tyden ongemeen welgemaakt cn bevallig, fchoon ouderwetsch, kleed, te befchouwen, welks itof en toeftel fteeds bewondering, goedkeuring en toejuiching, moet-wegdragen , en dat, niettcgenftaarrdeden byzondre vorm en deze en gene plooyen en oplegzeis daar van , met de hedendaagfche kledingmode-en fmaak niet in alles overeen moge komen , nogthans, met geringe verandering, voor elk pasfende kan gemaakt worden , en, aangetrokken, hem zo wel zal ftaan, als tot een nuttig en nodig dekzel verftrekken. Welk een vreemd voorkomen dan ook de byzondere fchikking der denkbeelden van onzen ou«en Zededigter en Wysgeer, thans, mogen hebben, hoe ongewoon deze cn gene wendingen in zyne redeneerwyze,zommige door hem gebruikte figuren, fpelingen en uitdrukkingen-, nu ook zyn, men zal 'er-overal den man van oorfprongclyk vernuft, van ongemeen fchranderheid , uitgeftrekte belezenheid , onvergclyke levendigheid van verbeeldingskragt, bekwaamheid van wel zeggen, en dichterlyke zoetvloeyenheid : ja dat meer is, den man van naauwgezette deugd, eerbaarheid en godsvrugt, in aantreffen,. Dus, by" voorbeeld, fchoon Ar byzondere vorm der Voorreden van den Schryver, en zyn daar in gevlogte Papieren kind niet in den tegenwoordigen fmaak valle, is zy nogthans ryk van goede gedagten, en beantwoord in alles aan het geheel: terwyl' de fraaye wending in dezelve , by wege van enen Brief , dién hy dit zyn kind aan Jufv. Schuermans laat brengen., een ongemeen verrasfehenden trek van des fchryvers Genie en vindingryfc vernuft opleverd; daar hy, op deze bevallige wyze, gelegenheid wist te nemen tot den opdragt van zyn werkaandeze beroemde Jongvrouwe, na welker hand men wil dat hy eens gedaan zou hebben, en om vervolgens, by het invlegten van haar beeltenis , in haren lof uitteweyden. — Daar deze roem der Stichtfche, en wy mogen wel zeggen van alle Nederlandfche, Maagden, hoe algemeen ook bekend by haar naam en uitmuntende begaafdheden, in 't algemeen, te overwaardig is, om, telkens, I aan het later Geflagt, in hare byzondere kundigheden en bekwaamheden errinnerd te worden , zullen wy hier , tot een daal, I den ftraks genoemden Opdragts brief aan haar, nevens de byzonderheden in haren lof vermeld, overnemen en laten volgen :. Aen 't wonderfluk van onfen tyt, Dat G/iy, b Jonck-vrou Schuermans, zyt. Princesfe, wier gentoet verliêfï op oude boecken, Noyt dwaesheid heeft gepleecht, die jonge lieden foeckenf Maer die uit hooger drift verfcheyden van de jeucht, Geen ander liefde draecht als tot de ware deucht. Tof Kunst en Wetenfchap, tot veelderhande fpraken Dn wat in eenigh mensch kan wyfe finnen maken t wnt in een'gh hert /Je baste Jeden prent, Soo dat een yeder fchricke die uwe gaven kent. Ontvanght myn jonghflr kint dat aen u wert gefonde»,. En mits het- in het landt geen moeder heeft gevonden, Weest ghy 'er moeder van; ghy zyt van mynen aert, Vermits ghy door de kunst u bed alleen bewaert. Een kint gelyk als dit dat kan oock u betamen, Ten fa! geen teere maeght, geen vryster oyt befchamenl lek f egge noch eenmael, ghy fyt van mynen aett, Vermits ghy nevens my Papiere - kinders-baert. Dit magh een vrysterdoen , dit kan een maeght bedryvent. En des al niet-te-min en maeght en vryster blyven: Ghy daerom weest gerust, oock als u dit gefchiet ; Een kint aldus geteelt en quetst den maeghdom niet. Doch foo ghy niet en wilt den naem van moeder dragen j. Of dat een voester>kint u niet en jou behagen, Soo laet ten minflen toe dat myn Papiere-kint Magh Jeggen wie ghy fyt alwaer men menfehen. vint: Magh toonen aen het Volck u Joet en eerhaer wefen,. En dat u lieven naem oock daer magh fyn gelefen, En lieve waerom niet ? want dit u eigen beelt En is geen ander werd , het is van u geteelt. Op de Voorreden volgt dan de beeldtenis van Anna. Maria Schuermans, naar 't leven door haar zelve getekend, (welke byzondèrheid tot opheldering der laatfte regels van het boven- j ftaand Vaers kan dienen, gelyk ook de Schryvers in ene aan-r tekening, op dezelven en naderhand by herhalinge meld) en met 1 het volgend Byfchrjft des Dichters onder dit Portrait; ■ Wte  C »S7 ) fjfie oyt dit aerdigh heelt fult kernen aen te fohouwen, Hout vast dat ghy hier fiet een roem van alle vrouwen , Van dat de wetelt (lont, tot heden op den dagh ,, Niet een die haer geleetk, of. nu bereycken magh. Waar op dc Schryver dus voortgaat: „ Maer uicmandt dencke dat wy hier (gelyck wel fomwylen in 'lof-dichten plagh te gefchieden ), te ruym cnde: wyt-mondigh hebben gcfprooken. Neen niet alfoo, maer gy felf wort hier rechter gemackt om te oordelen of dit myn eerdicht erdicht is dan niet. lek vrage dan, of yemant van u lieden oyt gekent heeft een jonckvrouwe:. „ Die in de Nederlantfche, Hooghduitfche, Franfche Talen, foo wel ervaren is geweest, dat fy daer in loffelick fpreken, brieven fchryven en dichten konde. .„ Die in dc Griecxfche Bybels, Hebreeufche Talen foo wel geoeffent was, dat fe daer in de Autheuren lefen, verftaen , daer van oordeclenoock in fchryven konde. „ Die in de Italiaenfche en Engelfche Talen foo verre is gevordert geweest, dat fy Boecken, op faken van State, ofdiergelycke, by den Italianen gefchreven : en daer bencffens de uitnemende Theologifche Boecken by den Engelfchen uit-gegeven ,, lefen ende gebruicken konde. „ Die in de Rabbynfche, Hebreeufche, Chaldceufche, Syrifche , Arabifche talen foo veel- geleert hadde, datfe die konde. fcfen,. verftaen, en met dc heylige Hebreeufche talen confereren, tot reynder ende geleerder openinge van de H. fchrifture. „ Die vorder van fin en voornemen is-geweest in toekomen dè, met Godes hulpe , dae in voort te gaen, en daer nogh by t; voegen het Samaritaens, ^Ethiopiseh en Pcrfisch : verwachtende alleen maer noodige boecken tot uit-werekinge van haer loffelick voornemen. w Die in de Historiën, Poëten,. Orateuren en andere goede fchryvers, mitsgaders de liberale Konsten, ntffens de Philofophifchc en andere Wetenfchappen, foo wel belefen ende ervaren is o-heweest, datfe daer van difcoureren, en over de fwaerfte Stucken ende questien derfelver dict-cren en. in 't fchrii't ftellen konde. „ Die voortreffelycke kennisfe hadde, en een diepfinmghoordeel, in Theologia Textuali, Dogmatica , Pradica , Elenftica ; fclfs tot de fwaerfte en fubtylfte Scholastique questien toe. „ Die haer dagelicx noch neerftelick. oeffende in alle. deelen en methoden der Theologie. „ Die in de Schryf-konfte geen meesters en hadde te w-ycken; jae te boven ging de netfte ende aerdighfte rirucken, en dat in 't Hebreeuwsch, Syrisch, Griecx, Samaritaens, iEtiopisch, Latyn, Italiaensch &c. en de meeste Handen van dien op verfcheyde manieren, als Capitale letter, ftaende ,loopende, kunstelick konde fchryven.. „ Die in 't Teyckenen en de Schilderkunste wel was ervaren. „ Die fyde bloemen of diergelycke naer 't leven konde bordueren. „ Die Teyckenen konde met Potloot , de Penne , Crayons &c. „ Die wist te fchilderen in Miniature of Water-verwe. „ Die de Wetenfchap hadde met een Diamant op het glas gecstigh tc fchryven. „ Die konde Hout-fnyden,. of met een Penne-mes inPalmen- hout Conterfeytfels maken. „. Die de Wetenfchap hadde van Plaatfnyden, tot haar eigen Conterfeytfel toe.- „ Die wist te boctferen in Wasch. „ Die in de Mufycque loffelick was ervaren . en van gelycke mede in het llaen van de Luyt. „.Nu foo isfet alfoo dat niet alleen de hooge Schole van het Sticht van Utrecht, maer ook menigh geleert man in Hollandt met volle redèn van Wetenfchap kan getuygen, dat al het gene voren is verhaelt, gelyckelick is te vinden in de perfoon van jöuck-vrou Anna Maria Schuermans: wier beelt na 't leven,by haer felf uyt een fpicgel kunstelick geteyekent wy denLefer hier in 't koper gefneden gunstelick mede-deeien ; als een wonder niet alleen van onfe, maer oock van de voorige eeuwen. En daer op befluytende, feggc ick: „ o Licht van uwen tydt, en Peerel van den doeck! Ghy die ons Eeuwe ciert, verciert oock dej'en Boeck.l\ TEKENINGEN en PRENTEN. PARTS. Men is voornemens een reeks van Platen, ieder hoog' ii, breed 15 duim, uittegeven, onder den Tytel van: Les Fastes de la Revolution Francoife, behelzende de merkwaardigfte gebeurtenisfen der Franfche Staatsomwenteling, met belangryke aanmerkingen by elk derzelven, door M. Ponce, Kapitein onder- de Nationale Guardes. De eerfte twee Platen zyn reeds verfchenen, onder den Tytel van: La Fédêration des Francois, avec l'état circonflantiè des Gardes Nationals de chaque Departement, en FAsfemblée Nationale, prife dans Finflant d'.t premier dont patriotique, offert par les Dames artifles; avec un precis de la. Revolution et de la Con~ jïitution. leder Plaat 4 liv. 4 f. en fraay gekleurd 9, liv- FTtANSCHE KONST PRENTEN. Portrait de M. Amiot, Correspondent de TAcademie des Jnfcriptions &c~ de Paris ; Misfionaire Apostolique è Pékin, door Panzy in China gefchilderd, en door Helman te Parys gegraveerd', 1 liv. 4 f. Louis XVI. a FAsfemblèe Nationale accept e folemnellement la Conflitution , naar le Jeune, door David f 12 liv. proefdr. 24, liv. Les Regrets merités; naar een Schildery van Mad, Gerard; door Launay. Les premiers- Martyrs de la Liberté Frangoife, au le Masfacre de la- Garde Nationale de Montauban, le- 10 Mat 1790. naar de fchets van R- Epinasfe, door Simonet; 12 liv. L'Ouverture des Eiats- Généraux d Verfailles, le 5 Mai 1790. en La Conflitution- en Asfemblée JVatio- Bb 3 ».a-  X 198 ) nale, et Ie- ferment des Deputês qui la compofoient a .Verfailles, le 17 °fum, door den jongen Mor eau getekend en gegraveerd; zamen 16 liv. Aan den voet der Platen is een naamlyst der algevaardigden op de Vergadering. Portraits de Mrs. Roberpierre, Henri Jesfé, Jèrbwc. Petlüon , et Pierre ' Louis Roederer, Deputês ci'Arras, de Beriers , de Cliartres et de Metz, al''AsJemblèe Nationale ; naar .een tekening van J. Guerin, door Fiezinger. L'Heure Première de la Libertê, verbeeldende het jEydftip waarin, na het flcgten der Baftille, de verloste gevangenen Zegepraal, door dc graten -van Parys gevoerd worden. Serment civique du Flllage de M. . ., en Fevrief naar een tekening van Rozier, door Gemsfon.; hoog 15, brce 21 duim; 6 liv. met kleuren 18 liv. AR I G TE N en BYZ ONDERHEDEN, tot den handelen scheepvaart, landien veebouw, alsmede de huishoudkunde , handwerken en fabrieken, betrekkelyk. prysvragen. 'Het Genootschap, ter bevordering van Komsten en nuttige Ambachten, te Hamburg, heeft, onder meer -anderen, bepaaldelyk plaatfelyke, Prysvragen en Voorftel■len, ook de volgende van meer algemeen belang, en byzonderlyk tot den Handel betrekking hebbende, onder toezegging ener Praemie van 50 Species - Dukaten, aan het beste Antwoord, opgegeven. Hoedanig was de toeftand van Duitschland, met opligt tot deszelfs Staatsgefteldheid of Conftitutie Qverfasfung), Landbouw (kultur"), en bloey, voor het Hanféeverbond, en de opkomst van verfcheidene Kooplieden ? Welk enen invloed hadden, in vervolg van tyd, deze voorvallen op den ftaat des Ryks in 't algemeen, en op -de Kooplieden der naburige Staten in 't byzonder? Hoedanig een invloed hadde eindelyk de vernietiging van dat verbond in 't algemeen, en byzonderlyk de onderdrukking van deze en gene afzonderlyke daar in begrepen Steden, op de naburige Staten ? Hoe kan dit alles vergeleken worden met het voorbeeld van andere landen, waar in, of in welker naburige Gewesten , de Kooplieden, vroeger of later, in blcey geraakten? En in hoe verre kan het uit deze011-' dervindingen blyken, dat het aanwezen 5en de bloey der Koopfteden, den naburige Staten, geen het minfte nadeel ionne toebrengen , maar dat veel eer de inftandhouding en de welvaart der Koopfteden geheel en al met den bloey der aangrenzende Staten, innerlyk cn onaffcheidelyk, 'verbonden zyn." De tyd tot beantwoording dezer Prys is op 'r hrm nam. tot op Johannis van 1794. gefield, en de Antwoorden moeten aan Dr. Meyer, in der Neufladter Fuhlcn tmete, No. 125- met een verzegelde naam en het devies des Schryvers, gezonden worden. Echt Berigt aangaande de Nieuwe Engelsche Volkplanting, op Siërra - Liona , in Atv ika' nevens ene korte Befchryving van de Lugt^ejleld■hetd, Bevolking, Staatsinrigting, Kuituur en Handel, als mede van den tegenwoordigen Staat des Slavenhandels, in dat fVaerelddeel. ' ■{Uit het Engelsch.) Vervolg van Bladz. 19.1, Landbouw en Koophandel. (Het navolgend algemeen bericht der vrugtbaarheid van SierraLiona zynde een uittrekzel uit het aangehaald werk desLicutcnants Matthews is befloten aan de algemene Vergadering voorgedragen te worden.) ° ° „ Geen Land brenirt vnortrffFelvt-er ^ r„u „_ r, fchen, en in groter menigte, voort, dandit. Schoon verfcheid'en foortcn van hout overal toe gebruikt konnen worden, zyn 'er toch weinigen of genoegzaam gene,welke enige overeenkomst met de Europefche houtgewasfen hebben. „ Den Kamboom vind men binnen 's Lands zo overvloedig L l2m' ??,als ik vernomen heb , denzelven tot brand- .... ........ biUl.ycn ae nomen, waar uit de Gom- Copal komt, in grote menigte op de heuvels of hoogten in Sierra-Liona. De Palmbomen, welken de Inboorlingen van OJie en Wyn voorzien , wasfen hier talryk en welig. Wilde Ganzen en Endvogels van verfcheiden foorten, Guinefche Fai fanten, Wagtels, Korhoenders, Waterhoenen , Snippen Tortel en WUde-Duiven onthouden zich in het houtgewas en aan de oevers der -Rivieren. Hunne Huisdieren zyn Hoornvee, Schapen Gei ten, en klein Gevogelte. Kalkoenen, Ganzen, Muskovifche en gemene Endvogels tieren hier by uitftckendheid wel cn zouden in korten tyd een genoegzamen voorraad opleveren , indien de Ingezetenen des Lands zich de moeite gaven dezelven aan te fokken. Allenthalve moet men zich verwonderen dat de Gui nefche hoenders, wier eigenlyk Vaderland deze oord is van de Inwoners zo geheel en al verwaarloosd worden. „ De Landmeiren, Rivieren en Bogten leveren zeer roede en menigvuldige Visch op. Binnen in het Land, ten zuiden van Sierra-Liona, vind men blank yzer, waar van Mesfen en Sabels gemaakt worden. „ En wil men van hoogblauw, vaste kleur, hoedanig de Inwoners hunne klederen verwen, fpreken, dan wast hie? overal de beste Indigo van de ganfche wereld, zonder enige voortkwe king: daarom hadden de Portugezen, toen zy zich hier neder floegen, op verfcheiden plaatfen grote Indigo-werken aangeleed waar van 'de ruinen nog te zien zyn. . „ Boomwol of Catoen word van de Ingezetenen niet meer eewonnen, dan zy zelvcn verwerken konnen; dan, daar het een Artikel is, dat weinig moeite van voortkweking kost, heb ik hen  I 9 C 190 ) hen tragten aan te moedigen dit produel: denvyze te doen uittleigen , dat het met 'er tyd een aanzienlyken tak van Handel op Europa worden kon. Men vind hier verfcheiden foorten van Boomwol, die niet flegts door hare waardye, maar ook door liare kleur, duidelyk te onderfcheiden is. Van dc drie voornaamfte foorten is ene volkomen wit, de andere bleek geel of aschgraauvv, en de derde zagt rood of rozenkleurig. ' Het Suikerricd is daar ene Inlandfche Plant, die in 't wild zo groot opgroeyd , als ik naauwlyks in dc West-Indien gezien heb : men heeft 'cr ook enigen Tabak , maar die niet in aanmerking komt , waarfchynlyk uit gebrek aan opkweking. De Ryst is niet flegts het Hoofdprodukt des Lands, maar ook het voornaamfte en byna enigfte Levensmiddel: met enige moeite aan te wenden wierd ze in blankheid de Carolina Ryst gelyk, en verdient, als levensmiddel aangemerkt, de voorkeur. „ In de noordelykfte ftreken des Lands heeft men 's- jaarlyks drie Rystoogsten, en alhoewel zy Kaskade, Watcrbroodwortel, Eddies, zoete Aardappelen, en ene menigte andere foorten van Wortels en Plantgewasfen hebben, die in Europa niet bekend zyn, zo is doch de Ryst het voornaamfte levensmiddel, waar mede de Inboorlingen zieh generen. Turksch Koorn en Gierst zyn 'er beiden ook zeer vrugtbaar, maar worden weinig verbouwd. . „ De Malagetta Peper, of Paradyskoorn(Grö«. par.) vind men in de Bosfchen, doch is niet zo fcherp van fmaak als die, welke men van de Inboorlingen te Basfa en omliggende plaatfen koopt. ,, De Vogel- en Kaspel-Peper word 'er in overvloeden groot gewonnen, en zyn hier verfcheiden foorten van welriekende vrugten, die voor het Keukengebruik in plaats van de Oost-lndifche Speceryen niet behoeven te wyken. „ Dc meeste vrugten , welken m de zuidelykite Kreken van Wcst-lndiën bekend zyn, treft men hier in overvloed en besten groei aan, voomamelyk de Ananas, de Orange-Appels en Citroenen. Deze fyne vrugten heeft men , wel is waar, het gehele jaar door, maar niet zo overvloedig, als in dcnOofttyd. „ Tamarinde, Casfia, en meer andere, zyn van de Europeanen hier geplant geworden , en groeyen wonderbaariyk welig. Intusfchen gaat niets de ongemeen vrugtbare Wynteeld te boven, welke uit een ontzaglyke menigte druiven, maar fcherp van fmaak, geperst word. Ongetwyffeld zouden deze Wynen by belioorlyke bereiding dc Europifchen zeer naby komen. In de Wouden vind men verfcheiden foorten van Pruimen en andere aangename verkoelende vrugten, die zo min in Europa als in de West-Indien bekend zyn. Verfcheiden foorten van Noten, waar uit Olie geperst word, groeyen hier genoegzaam, overal, zonder enige de minfte oppasfing of aankweking; „ Kortom de Natuur fchynt dit Land ten uiterfte gunstig geweest te zyn, daar zy het zeiven.hare rykdommen gansch niet zuinig medegedeeld heeft, maar in de meeste gevallen zyn de Inboorlingen te befchuldigen, dat zy door hunne werkeloosheid 'er die voordelen niet mede behalen, welken een ervaren en arbeidzaam volk 'er van trekken zoude. „ De berichten, welke de Compagnie zo door hare eigene Agenten als langs verfcheiden andere wegen bekomen heeft,bevestigen ten duidelykfte het hier aangevoerd getuigenis van den Lieutenant Matthews; zelfs heeft de Hr. Falconbridge verfcheiden daar vallende Landproducieh ten bewyze verzameld , en na Engeland inedegebragt; waar van voomamelyk de onderfcheiden foorten van Hout, Yzcrcrts, de Gom Copal, Peper, Ryst,Catoen, en het Suikerriet der Compagnie veel goeds voorfpellen. „ Intusfchan konnen de Bewindhebbers zich tot ene nadere wegruiming van enkele omftandigheden niet inlaten, fchoon zy algemeen wel moeten opmerken , dat de fchatbaarfte Produktcn der znidelyke hemclftreck, rraar allen fchyn, te Sierra-Liona , van zelve wasfen, en dat 'er niets dan oplettendheid en bearbeiding haperen, dat dezelven met 'er tyd niet flegts een tak van Handel, maar inzonderheid ook van veel aanbelang voor de Natie, zouden kunnen vinden. Ook is het, behalven de uitzigten des handcis op SierraLiona , voor de onmidlyke voortteling van dat Land niet min waarfchynlyk, dat 'er fterker handel op de kuftcn en vloeden, en door de laatften een gefchikter inlandfche handel, met behulp van kleiner cn daartoe gefchikte vaartuigen , kon gedreven worden. Dezen konden de Afrikaanfche,. producten uit andere oor- den des Lands te Siërra - Liona afleggen. De kust van Afrika is in de nabuurfchap van Siërra - Liona meer met kleine bevaarbare vloeden of ftromen doorfneden, dan ergens anders daarte lande: door welke gelegenheid eene uitgebreider handel ongemeen veel verligt en zeer gemaklyk gemaakt zoude konnen worden. (Het Vervolg in onze eerstkomende.) PRYS DER GRANEN. ROGGE. Het Last. TARW. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisfifche . , So a icj Poolfe bonte en witte i3jai6o Koningsberger . . 88 a ioj Dito rode . . 125 a 155 Pommer, Colb. en Stett. . Warder, Heugfe en Elb. 1253155 garst,hav£R,boekw. Koningsberger . , r2oai4S Vriefche Winter . ■ Vriefche . . 120 a 145 Zeeuwfche Overm. . . Bovenlandfche . 1253140 Brouwhaver . . 66 a 76 Voorlandferode . noai3o Boekw.Amesf.enGooil.L. . Zeélandfche . . 1403158 Dito Brab. en Vlaamf. L. ~—— OLY, TRAAN EN BAARDEN. Koolzaad, Zeeuwsch en Raapoly , d'Aam f 39^3391 Overm.'tLast 0C32 «46 dito Lyn . . . ƒ 355835* Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . f as^AS% van 5 fch. . . j 6ja 7-| Walvisch Traan,'t qi'art. Hennipzaat . . / 6Ja 73 van 12 Stek. . ƒ77378 Dito rode . . ƒ co WISSEL-COURS. Madrid op Ufo van ' Londen, zigt 36,8,7 2 maand. ^ 92f dito op-2 m. . £j 30,5,45 Bilboa % paj Harab. zigt . ft. 34TJ Caöix . . . \ 93I dito 2 m. . ft. 34j-| Sevilien ^ 93* Altona,zigt ft. Lisfabon . . $ 51S dito 2 m. . ft. 33JJ Venetien . . ^92 Ereslau,ö w. dat. ft. 44 Genua . . . % S6\ Wenen, 6 w. dat. ft. 35,J Livorno . . . $i 93* Antwerpen pCt. 4£vcrL- Parys, 2 m. . . 33 Gent . . pCr. 4J verl. dito zigt . . fy 33,. Brusfcl . . pCt. 4jurL- Bourdcaux, 2 m. . fy 315 Zeeland . pCt. 2 verl,. dito 1 nu . . fy 31! Rotterdam Ct. \ SPE-  £ 200 ) SfEClE-COORS: Baren Goud, per Casfa ƒ355; . . pCt. i{ a 8 dito, per banco • , . . pCt. NieuweDuk. per ftuk ƒ 5, 8 Nieuwe Louis d'or 11,4,10,16 Oude dito . . ƒ 5, 7I Zonne Piftol. . ƒ11,4 Franfche Piftol. . . ƒ 9, 7 Croix de Malta ƒ 13, 4 Pruisfif. dito , . ƒ 9, 7 Carolin. . . ƒ11,11 Lunenb. dito . . ƒ 9, 7 . Fyn Zilver, p. m. ƒ 25, 8 Spaanfc dito . . ƒ 9, 6 dito Grof . . ƒ 25, 6 Guinies . . .ƒ11,17 Agio van de Bank | pCt. Souvereine . . ƒ15,16 Amsterdam, den 18 Juny 1792* GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden , gedurende de laastverlopene Week, is geweest: te Amfterdam 120: en te Haarlem 11, onder welken laatften 5 beneden de. 12 Jaren. Gedurende de maand May zyn, in Rotterdam, en dc Jusrisdiftie dierStad, overleden, of ook ingebragt en begraven i2i Perfonen: als 16 Mannen,44Vrouwen en 61 Kinderen , waar onder 9 Kraamkinderen, voorts 39 beneden 't Jaar, 12 van 1 tot 5 Jaren., 1 van 15 tot 20, 1 van 20 tot 25, 3 van 25 tot 30, 3 van 30 tot 35, 7 van 35 tot 40, 1 van 40 tot 45 , 3 van 45 tot 50, 4 van 50 tor - ~. van 5.5 tot 60, 2 van 60 tot 05, 5 van 65 tot 70, 9 van 70 tot 75, 7 van 75 tot 80, 4 van 80 tot 85, 4' van 85 tot 90,, en 1 waar van de Jaren onbekend zyn, behalven nog 7 doodgeborenen en 2 onechten. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. TJlTTREKZEL uit I>ë WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN, te St. Petersburg gedaan, in de maand April 1792. De grootfte hoogte der Barom. 28. 39. den25. om 2 ur. Nam. Delaagfte 27. 37. den 6. om 10 ur. Voorm. Gevolglyk het onderfcheid 1. 02 , en het gemiddelde 27.88. De gemiddelde hoogte 28.21, dat is 28TJg5 Franfche Duimen. De grootfte koude 164° , naar Reaumur i\ gr. om 6 ur.'s Morg. De gemiddelde koude in den Morgen en Avondftonden 1490. 6, naar Reaumur \ gr. warmte. De Therm. viel 4 dagen onder 160, 7 dagen tusfehen 150 en 160, en 19 dagen tusfehen 140 en 150 graden. De grootfte warmte 126° , naar Reaumur i-2fgr. den 14. om 2 uren Namiddag. De gemiddcl le warmte om deze tyd 140°, 2. naar Reaumur 4! grad. De Therm. rees 2 dagen boven 130, ia dagen tusfehen 140 en 150, rt dagen tusfehen 150 enuo^ en s dagen tusfehen 160 en 150 grad. «»»40» 3 Dagen Stilte den 13,14, 24. 9 dagen Zagte wind, den i, 3, 8,9. Windrig 11 dagen, den 2 N. den 4,7,26,27 ,0 N. W. den 5, 12, 16 W. en den 18 en 20 Z. W. Storm 7 daeen den 6 N. den 19 W. den 11, 17, 29 Z. W. en den at en22ZU Helder g dagen, den 1, 2, 3 , 4,14, l6, 2<5, 27. Ten dele bewolkt 17 dagen, den 5, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 15,18,10, 21, 22, 24, 26, 28, 29/30. Betrokken lucht 5 dagen, den * > 11., 17, 23., 25. Nevel den 13. Sneeuw 5 dagen, den 5, 8, 10, 11, en 6 zware Sneeuw. Regen 12 dagen, den 1, 11, '2> IS,. 17, 18, 21 , 23 , 25, 30. en Stortregen den 24, 29I Den 29 viel 'er een Donderbui uit den Zuiden. De afwyking der Magneet-Naald 7°, 15'. naar 't Westen, .Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van 3 tot 9 Juny 1791. te Hamburg. fHoogfte ftand 28, of. den 7den. 6! Barom. i Laagfte - - 27,io|. den 5 en 8ften. ^Gemiddelde der gehele Week 27,11,4 i. Therm. ("Hoogfte ftand 17°. 's Middags van den 6den. Reaumur. i Laagfte - - 70. 's Morgens van den 5 en óderi.' LGemiddelde der gehele Week 14 gr. Heerfchende wind N. O. Dagelyksche Waarnemingen, buiten Haarlem. Ibaro- thermo- streek I ME" METER. OM I *.C/CHTSGE- ter. Noordi Zuid. wind. | steldheid. f29. 7 5<*e 585 z. z. w. I 13. •< 29. 6\ 62* 74 ——— Voorm. bewolkt, ' 29. 5i 56 5.5 o. z. o. I Namidd. regen. ("29-3 59 62 w. t. z. harde wind.'s Morg, M-< 29- 3 59§ 62 n. w. regen, verder buyig, i 29.10 54 52 n. n. w. Namidd. wolken. f30. o\ 57 r 651 n. w. ~' 15. < 30. oj 63 74 w. omtrend helder. ( 30- o-l 5°§ 48 N. t. o. f3°- °§ 57 J 72 z, z. w. 16. '. 30. o\ 65! 82 w. helder, op den ( 30. o 58 56 n. o. M^dag wolken. ("29.11$ 59§ j 73 o. z. o. Js M. held. V. bëwT 17. < 29. p| 67I 82! Z. o. verd. omt. bet.'sA. ( 29. 8 <56f (>5\ z. t. o. j tusfehenb. iets reg. T2p. 7§ 611 | 681 I w.n. w. 18. <29. 7| 62! I 70" • omtr. betrokken, f 29. 7 53! I 511 ! ■ ' *s Av. omt. helder. f29- Sa 58 1 57| z. z, w. 19. ; 20. 5 6oi 70 z. w. 's Morg. wat regen, [29. 5 52 j 50 z. z.w. verderwolken. Te Haarlem, by PLAAT en LOOSJES.  1792. No, 209, ALGEMENE KONST- en LETTEMODE, VOOR MEER- ENMlNïGEOEFFENDEfc Vry dag den 29. Juny. NB. Dit Nr. word, met het Bericht-Blad , de beide Registers op het 8fte Deel,Tytel en Omslag, \ voor het dubbeld van den gewonen Prys, zynde dus 5 Huivers, uitgegeven. BERIGTEN, GR o o t -b n z t iV rv s E A7 {^*S|ie Engelfche Oost-Indifche Compagnie, heeft den ■pv uL Hr. Afzelius, een bekend Kruidkundige,De|j monftrator van de Planten in den Kruidtuin te ^3f^==M Upfal, afgezonden naar Sierra-Liona, om daar twee jaren te blyven, en dien tyd te bededen, tot het verzamelen en overzenden van nieuwe foorten van Planten. Den isden dezer maand Juny, wierden, aan de Univerfiteit, te Cambridge, de vier jaarlykfche Pryzen, van 15 Guinies elk, toegewezen, die de Hr. Pitt en Lord Eu/ion op hunne kosten doen uitdelen, aan vier oudere en jongere Licentiaten der Konsten, die de beste Latynfche Verhandelingen over vooraf opgegevene onderwerpen inleveren: welke Verhandelingen vervolgens, in het openbaar, • opgezegd worden. De onderwerpen voor dit jaar waren de volgende: (1.) „Of ene gelyke vryheid al dan niet onbeftaanbaar is „meteen uitgefitrekte Heerfchappy? (2.) Of'er, in de„nieuwe Volkplanting van Bota*ny-baay , waarfchynlyk ene ' „volkomene omkering van Zeden te wagten is?" De certte Pryzcn op deze opgegevene Stoffen wierden behaald, door de Hrn. Tweddell van Trinity - College, en Fiere, van'Cajus College: zynde die van denHr. j Tweddell de Elfde, welke door hem aan de Cambridfche Univerfitcit, zedert 1788. behaald is. V1U. deel. In de laatfte gewone jaarlykfche Byeenkomst van Wallifche Barden (*), onlangs te Town-hall, in Denbigk, gehouden, wierd de Gouden Eerpenning, ter waarde van. 5 Guinies, toegewezen aan den Hr. Robert Williams, van Llvs Pea~fig, ln Carnarvonfliire, op zyn ingelev^,.i Dientlt.uk, „op den moord det.Wallifche Barden „door Eduard 1." NEDERLANDEN. Gomadver[wnes in placita recentiorum, maxime Ooox\i-t„j, refpirationis t/ieoria ©" cccHioaie; die hier cp :ot Doctor in de Geneeskunde is bevorderd. Leyden. De Huisvrouw van yfry Ligterveld, te Wasfenaar, welke op den aiften May laatstl. door den Heer A. Soek, beroemd Heel- en Vroedmeester alhier, door de Keizerlyke fnecde, gelukkig van een levenden Zoon verlost werd, is; zonder enig toeval van de Konstbewerking gehad te hebben, thans geheel hcrfteld, en zo wel als haar Kind volmaakt welvarende. Verslag wegens Mr. NICOLAUS BONDT, Advokaat te Amfterdam, aldaar overleden den 2often Juny 1792. .Mr,. Nicolaus Bondt, Lid .van de Hollandfche Maatfchappy der Wetenfchappen, te Haarlem, was den sden July 1732. te Ooster-B/okker , in Noord - Holland geboren, alwaar zyn Vader, Joanr.es Bondt, op dien tyd Predikant was. De naam van 'Nicolaus was tot op hem overgegaan van eenen zyner Voorouderen Dr. Nicolaus Muleriits, Hoogleeraar in de Genees-en Wiskunde , aan de Hogefchole van Groningen, die zich door eene 1 i:c;.\yc uitgave, der Schriften van Copermciis, in 16.17 bezorgd, , en door eigene Schriften roem heeft verworven, en wiens Auto- - nomifche en Chronologische kundigheden by zyne Tydaenoten r onder anderen Jof. Juft. Scaliger, hooggefchat werdén Ni'. - colaus Bondt, door zynen Vader tot eenen ftaat van Letteroef. temng en byzonderlyk tot den Predikdienst gefchikt, Ieide de ( eerfte gronden zyner kennis van de Geleerde Talen in Grat venhage, in de nabyheid van welke plaats, te Voorburg, zyn , Vader intusfchen als Predikant beroepen was,, Hy be«-af zich , vervolgens ter voltooying zyner Studiën naar de HogefcW van _ utrecht, alwaar hy zich onder den beroemden Weifeling in) zonderheid op oude Literatuur tocleide, en reeds in den aan> vang van het jaar 1752. ene Disfertatie fchrcef en onder voorzitting van dien Hoogleeraar verdedigde : de Epiflold Jeremiae apocrypha. * J In 1754 bezorgde hy, waarfchynlyk op aanmoediging van J aen zelfden, eene nieuwe uitgave der Variae Lecliones van Con: tareni. Zyn zwak en zickelyk ligchaamsgeftel was hem onderf tusfehen zeer hinderlyk in het geregelde voortzetten van zyne ■aangevangeneloopbaan, daar het hem noodzaakte zich twee jaren , lang niet alleen aan de ftriktfte dieet te binden, maar ook zich, ■ van alle ftudie of lectuur, die eenige infpanning van geest vor: derde of aandoening van hart opwekte,te onthouden. Moo-elyk werkte deze reden mede om hem de beoeffening der Godgc, leerdheid voor die der Rechten te doen verlaten: waarin hy, den graad van Doctor verkreeg in 1756. hebbende kort te voren in dat zelfde jaar eene openlyke proeve van zyne vlyt en fchranderheid in dat vak gegeven, door de uitgave van,eenen Latynfchen Commentarius over de Vooraffpraak en de ir.c eerfte Capita der Unie van Utrecht. Als Advokaat zich 'wVsGravenhage nedergezet hebbende, bleef hy nog beftendigworstelen iu^l uugofi.iaiieicl en -/.waknciu va., ïiciiaam, onderhevig zynde aan gevaarlyke toevallen van ziekte, die reeds toen hem geen lang leven'beloofden, doch die hy vervolgens gelukkig te boven kwam. Weinige jaren daar na (in 1759) verliet hy 'sGravenhage om zich te Amfterdam te vestigen, van waar by nog in dat jaar de nagelatene Oratien van Petrus Burmannus (Primus) by een verzameld in het licht gaf, en aan zynen Vriend en Voorftander, den Burgemeester van 's Gravenhage, • Jan Hudde Dedel, opdroeg. Sedert dien tyd weet ik niet dat iets onder zynen naam is in het licht gekomen: doch het is bekend, dat hy, gedurende, de eerfte jaren van zyn verblyf te Amfterdam , een der yvcrigfte mede - arbeideren geweest is aan verfcheidene toen uitkomende en ook thans nog hooggefchatte periodique Schriften, onder anderen aan den Philantrope en aan den Denker, van welke beide werken de laatfte delen meestal van zyne hand zyn. Weldra echter wydde hy zich geheel toe aan de praktyk der Rechten, en vond zieh dus. in die loopbaan geplaatst, welke hy tot aan het einde zyner dagen met yver en luister betreden heeft. Hy genoot, gedurende al dien tyd . dc volkomenfte achting zyner Stadgenoten van alle ftanden en klasfen, en ondervond daarvan van tyd tot tyd de openlyke blyken by zyne .verkiezing tot Kapitein der Amfterdainfche Schuttery ,.tot Regent van het Spin- en Werk-huis dier Stad, tot Schepen der Watergraafs-Meer, en by andere gelegenheden. — In den jare 1762 gehuwd zynde met Mejuffrouw Camelia de .Bree, verloor hy die geliefde Echtgenoot in 1784. en begaf zich in 1785 in een tweede Huwelyk met Mevr.ouwe J, S. Noëil, We-  C 203 ) ' Weduwe Simom, die benevens vyf kinderen, uit zynen eerften echt overgebleven, en enige Aangehuwden, ket onverwachte en feltreffende verlies van eenen dierbaren Gemaal en Vader bitterJyk betreurt. Deze kortè fchets van 's mans leven, niets bevattende dat van den gewonen loop der menfehelyke bedryven afwykt, mag gefchikt zyn om de nieuwsgierigheid tc voldoen van diegenen, welke belang ftellen in het kennen der lotgevallen des dagelykfchen levens van die perfonen, welke zy beminden of hoogachtten : maar dezelve is niet gefchikt om enig denkbeeld der hoge waarde van Mr. Nicolaus Bondt aan zulken mede te delen, welke die waarde niet door eigene ondervinding of geloofwaardige berichten leerden kennen. Ook de vruchten van zynen letterarbeid, die onder zynen naam bekend ftaan., zyn te weinig in getal of gewigt, om 'er hem enigzins uit te beoordelen. Zyne uitmuntende hoedanigheden van verftand en hart, aangewend in de betrekkingen, waar in hy zich bevond, zyne voortrefiyke diensten, daar door aan de menfehelyke Maatfchappy veelvuldig bewezen, waren niet van dien aart, dat zy hejn eenen uitgebreiden roem in afgelegene Gewesten, of eenen dunrzamen naam in volgende eeuwen, verzekeren. Maar zyne nagedachtenis zal in zegening blyven by allen die in enige betrekking hem kenden, by eene Echtgenote, die hy hartlyk beminde; by kinderen , wier opvoeding en welvaart hy met de verftandigfte cn tederfte zorgen gadefloeg; by vrienden, die in zyne handelingen hartlykheid en trouw, in zyne gerprekken onderrichting en genoegen vonden; by allen eindelyk (en dat getal is zeer groot) die voor zich zelf of anderen van zyne eerlykheid, kunde, fchranderheid en yver, in onzekerheid en bekommernis, raad en hulp ontvangen hphbon. Als Rechtsgeleerds" (dit is niet het oordeel van my, die geheel buiten ftaat ben om aan zyne verdienften ten dcczen opzichte recht te doen, maar dat van eenen der bevoegdfte Richteren over dit ftuk,zynen en mynen gemeenfehaplyken vriend:) Als Rechtsgeleerde verdiende hy de hoogfte achting en be" wondering.^—— Niet alleen was hy doorkundig in alk tak" ken van fraaie Wetenfchappen , die het menschlyke verftand " tot fieraad ftrekken , en die hem, door zyn fterk geheugen , " allen voor den geest tegenwoordig waren ; maar byzonderlyk " bezat hy eene uitgebreide Rechtskennis, oneindig groter dan " men wel doorgaands by hen, die de praktyk oefenen, aantreft. " Dezelve bepaalde zich niet alleen tot het Burgerrecht, maar " ftrekte zich ook uit tot het Staatsrecht; waarvan , om kort ■ te zyn, zyne verklaaring van de eerfte Artykelen der Unie van Utrecht de doorflaandfte blyk is. Dit werkje, in zyne „jeugd opgeftcld, is zo doordacht en volkomen , dat de fchran„ dere fchryver der Verklaaring van de Unie, Mr. Pieter Pau„ lus, niets anders heeft kunnen doen dan hetzelve over te zet„ ten, cn zyne Verklaring op dc andere Artykelen te vcrvoln gen. Hierby kwam eene grote Ervarenheid en Onder- vinding, waardoor hy niet alleen het vermogen had verkre„ gen van eene vlugge tocpasfmg der Wetten op allcrleie ge„ vallen, maar ook eene byzondere kennis van herkomften en „ gebruiken, vooral inden Koophandel, byzonder van het Wis„ felrecht, waaromtrent hy altyd by alle gelegenheden de denk„ beelden van de-fchranderfte Kooplieden, als by voorbeeld van „ wylcn den Hccre Jofua van der Poorten en anderen , gewoon „ was ook zelfs in gemeenzame gefprekken uit te vorfchen, en „waaromtrent hy dc moeilykfte tydftippen, als in 17S3 en „I773, had bygewocnl. Ook muntte hy uit m jchrah- „ derheid en doorzicht, waardoor hy niet alleen de ingewii. „ keldfte gevallen tot die wetten en herkomften bragt, waar„ toe zy betreklyk waren , cn terftond bevroedde uit welke „ grondbeginfels zy moeten beüischt worden, maar ook het ge„ hele in alle zyne delen overzag; 't welk hem in ftaat ftel„ de om alles op orde te behandelen, en aan zyne Gefchriften „ Advjfen, Memorien cn andere opftellen eene zeer grote klaar?> heid cn duidélykhcid: gaf van het welk nog de verschfte bev bewyzen en blyken voorhanden zyn, en te berde zouden „ kunnen gebragt worden. Voeg hier by 's mans bekend „ vlug vernuft, 't welk hem in ftaat ftelde om in ongewone gen vallen, by gebrek van wetten en gebruiken, niet alleen te „ doorzien, wat uit de Analogie van het Recht moest beilischt „ worden, maar ook, wanneer zelfs de analogie zweeg, wat „ het natuurlyke recht en de billykheid leerde, en wat dus de „ wetgever, indien hy nu deswegens eene wet moest maken, „ zou voorfchry ven , of moest voorfchryven, indien het algemene „ beLng hem voorlichtte. Voeg eindelyk nog by dit alles eene „ ongekreukte eerlykheid , eenmedegaand en menschlievend hart: „ en ieder beflisfche nu zelve, welke een verlies de ftad Amfter„ dam, hare Regeerders, de Koophandel, cn de ganfche Burgery , „ met het onverwachte ontydigc fterven van dien brave man geleden „ heeft, wiens nagedachtenis zeer zeker by die van NoorJkerk „ nog lang in de gedachten der Amfterdammercn zal ingedrukt „ blyven, of veeleer daar nimmer zal worden uitgewischt." In verfcheidene andere betrekkingen heb ik het geluk gehad van Mr. Nicolaas Bondt van naby te Ieren kennen. Vurige cn werkzame zucht voor het welzyn der menfehelyke maatfchappy beftindpn altoos zyne daden en woorden. Eerlykheid en rondheid en onpartydige onverfaagdc yver tegen alles, van welke» kant ook, wat hem onrechtvaardigheid of onderdrukking fcheen waren hoofdtrekken van zyn character. Door zulk een gedrag behield hy in het midden der burgevlyke oneenigheden de achting, het vertrouwen en de genegenheid, der verftandigen en braven van alle partyen, Door vastheid van oordeel en vlugheid van geest, gepaard met een vaardig en gepast gebruik zy- i ner uitgeftrekte kundigheden, bezat hy de kunst van in weinig tyds en met weinig moeite veel en wel af tc doen. Eiken aan- 1 betrouwden post vervulde hy met de grootfte n'aauwfeeurigheid en met het fchranderfte beleid. Zyne deelgenooten in het be- 1 ftier by het nieuwe Spin- en Werkhuis achtten hem te hoon-, om niet gaarne te erkennen , dat men ook 111 't byzonder aan j zynen yver en aan zyn doorzicht veel tc danken heeft van de ! voortrefiyke inrichtingen, die dat grootfche gefticht, 't welk hy reeds by deszelfs oprichting hielp beftieren , kenmerken cn alom beroemd maken. ln dc dagelykfche fatnenleviiig, en byzonder in den vertrouwlyken omgang met hartlyke vrienden, was hy een der vrolykfte en aangenaamfte menfehen. Overmaat van dringende bezigheden , of afmatting, die daarop volgde, konde hem fomtyds een kort ogenblik van opftygende drift of nederdrukkende dofheid veroorzaaken, dóch nimmer zag men die in enige diiurzaamme ongefteldheid van geest overgaan. Gaarne deelde hy in de genoegens der famenleving , en nimmer verfmaadde hy den omgang met anderen, by welke hy mindere geestvermogens of geringere kundigheden doch braafheid en gulheid ontmoette. ZyC c 2 nc  C 204 ) ne uitgebreide lectuur en zyne niet min uitgebreide verkering met allerlek menfehen hadden zyn geheugen voorzien met eenen ryken voorraad tot onderrichting of verlustiging; en zyn juist en veilig oordeel wist daarvan altoos op dc meest gepaste wyze gebruik te maken. Onder zyne geliefdile uitbanningen behoorde de beoefening dei Botanie en Hovenierkunst, waaraan hy gewoonlyk dc laatfte dagen der week op zyn buitcnverblyf befteedde en waarin hy merkelyke kundigheden bezat. Dus verdeelde hy zynen tyd tusfehen bezigheid en Uttfpanning, tusfehen letteren cn vriendfehap., en leefde gelukkig voor zig zeiven , ten beste van anderen, bemind van velen en geacht van allen. Schoon zyn van jongs op zwak en ziekclyk ligchaams geftel, door herhaalde aanvallen van bloedfpuwing, podagra, cn andere kwalen gefchokt, dikwerf reden gegeven had om voor zyne dagen te vrezen, bevond hy zig echter in de laatfte jaren van zyn leven in genen ongunstigen ftaat van gezondheid, en zyn dood was fchiclyk cn onverwagt. Vyf of zes dagen te voren had hy zig enigzins. onpasfelyk bevonden, dochfcheen volkomen fterfteld te zyn, had Dingsdags avonds met zyne gewone vrolykheid enen wekelykfchen vriendenkring bygewoond, en den volgenden nacht gerust geflapen, toen hy, 's morgens ontwakende, pyn van Podegra in zyne hand gevoelde, die binnen weinige minuten tot de borst overfloeg,. hem dodelyk benaauwce, en binnen een uur tyds uit dit leven rukte. Ik telde Mr. Nicolaas Bondt zedert verfcheidene jaren onder myne hoogstgeachte en meest geliefde vrienden ; hy beminde , my met enc vaderlyke genegenheid, en ik deelde in zyne achting. Dus denk ik niet dat men het onvocglyk zal vinden in | dien ik zyne nagedachtenis trachte te verceren met deze geringe Blyk van myne gevoelens voor hem in zyn leven , en van mynen. rouwe over hem na zynen dood. His fa/tem accumulem. donis et fungar inani Munere ! ^mfleJdam, 23 Juny 1792;. pieter nieuwla-n».. D. M. NICOLAI BONDT,. jurisconsulti, p e r1t1 ss i.mi , Clakissimi. Bondtius Affraeae jacet hic dignisfimaproles ^ Bujla rigant lacrymis Amflera et Ta piis:. Pupillis t'ttor fuit hic , viduisque patronus , Jpfe fui reSlor , veraque norma patris : Compleciens homines fociorum in commoda vertiy Qiias fibi doclrina le gerat artis opes ;, Mud at hora brevis delevit amabile lumentl Libera cordati claujit et ora v'&i;. €ivibus una fuit de quo fententia discors ,Aa virtute for et major, an ingenio. J-Jieronïmus cs Bosch, Over «et Zwavel- Water , door den Hr. B. Tieboef, Apotheker, te Gronirgen. Men twistte hier onlangs over het nut ven het Zwavd-Water in Podagreufc toevallen, (zie N. Alg. /''ad. Letteroefj'. 1790. No. 14.) By den enen lyder heeft liet merkdyk fbu'has veroorzaakt, by anderen weinig of niets. — Dc een hield ftaande. dat 'cr veel van de Zwavel overging in het Regenwater, oin dat het Water zeer zuur fmaakte: een ander hield ftaande, dat 'er niets daar van overgaat in het water, om dat het water volftrekt fmakeloos was cu bleef. Men bragt iets van het eerfte te voorfchyn : dit fmaakte zeer zuur, even als verdund Fi\ triool-zuur. By nader onderzoek ontdekte men dat dit water bereid was met Bloem van Zwavel; daar ondertusfehen andere gewone Zwavel hadden gebruikt. Ik nam op my het verfchü door Proeven naar te gaan. Zie hier den uitflag. Gewone, en zelfs zeer fyn geftote , Zwavel deeld geen fmaak mede, aan daarop gegoten kokend heet Regenwater; zelfs was dit water, tot \ uitgedampt, fmakeloos; en ook heb ik 'er, door de beste Reagentia, geen zuur in konnen ontdekken. ■ De Bloem van Zwavel, in tegendeel, maakt het water zeer zuur. — Als men , voor de tweedemaal , met heet water op die Bloemen giet, dan word dit water niet meer zuur, en hieruit blykt, dat het eerfte opgegoten water reeds al het zuur tot zich heeft genomen. Behoort nu dit zuur by de Zwavel bloem als een zsmeirftcllend deel, of zit het 'er, als een accidens, aan vast ? Ik gelove voor my het laatfte. De Zwavel word in geflotene vaten tot Bloemen gefublimeerd, en wel meestaL uit ruwe Zwavel op zich zelve, fcho.on 'er is die gelooft dat men 'er iets by z«»'cr eij. onvor.»c»sj zynde worat zy zuiver, gefublimeerd. Byaldicn nu deze bewerking niet gefchied met de vereisehte voorzichtigheid, en flordh?, wat kan 'er dan gebeuren? Een gedeelte der Zwavel raakt in brand-, zo ras de buitenlucht toegang heeft, en dus laat de Zwavel" een gedecEe zuurs, door de compojitie , los, het welk zich dan aan deBloemen vast zet. Het kan ook gebeuren , dat 'er, uit het gene men 'er by doet, of waar uit men ze fublimeert, eenigzuur mede word opgeheven. En dit is het denkbeeld welk ik heb over de zuurwording der Zwavel bloemen. Begrypt men hefc anders, en bewyst men dit, het zal my zeer aangenaam zyn, daar het evenveel is wie de waarheid van een zaak ontdekt. — Maar of 'er nu iets uit de gewone Zwavel in het water overgaat, het welke ik door proeven niet heb konnen ontdekken, en of dit een of ander Gas, Azot of Aura is, weet ik niet: het zat dan ten minften te diep voor myn onderzoek verfcliolen. Intusfchen konnen wy uit dit gering onderzoek veel leren. 1. Dat, of fchoon veele de Zwavel-of deszelfs Bloemen onverfchiilig gebruiken , 'er nochtans een merkclyk onderfcheid is. tusfehen beiden. 2. Heeft 'er tot noch toe wel een Geneesheer op gelet of deze beide Stoffen verfchillen? 3. Is dit aanhangend zuur geen oorzaak, waarom de Bloemenbezwaarlyker branden dan gewone Zwavel. 4. Kan de met Bloemen bereide Zwavel-lever, en konnen de proeven met dc lucht van zodanige Lever niet wel eenig an- det  i S05 3 der «rfcnynzel te weeg brengen; dan de met gewone en zuiverder Zwavel bereide Lever? 5. Ik heb nu reeds gezien, dat, by de bereiding van Zwavel-Baïfcm uit Lyn-olie, de Bloemen, gedurende dc ontbinding, een ander verfchynzel opleveren dan gewone Zwavel, en ook niet zo gereed in de Olie fmelcen. Het zal insgelyks verfchil geven by de bereiding dezer Balfcrn uit Aitherifche-OWén. 6. De Lyd-res, welke de Bloemen gebruikte, vondt 'er veel baat by. Moet nu dit niet eerder toegefchreven worden aan het verdund Vitriool-zuur, dan aan ontbondene Zwavel delen? Is dit zuur niet zeer nuttig by vele Podagreuje toevallen? 7. Zo 'er al volftrekt niets hoe genaamd van. de gewone zuivere Zwavel in Regenwater word opgelost, en evenwel de Lyder zich, door het gebruik van dit water, beter bevind, kan dan deze beterfebap niet worden toegefchreven aan een ruim gebruik van koud water,. te meermalen dienstig bevonden in Podagreuze en Jichtige toevallen?—— En wat 'er noch verderzou konnen gevraagd worden. Het zal my intusfchen aangenaam zyn te mogen vernemen, dat men op dit verfchil tusfehen beiden gelet heeft., Groningen 1792. T 1 eb 0 ei». Eenvoudig Middel tecen het Nagtwandelen^ (Uit het Hoogduitsch^) „Het volgend, eenvoudig, gemakkelyk en- onkostbaar Middel, om lieden aan Somnambulatie of Nagtwandclhig onderhevig te genezen, plee» cc;n mee ohvèimaaïü'Duiteftïandsch Hoogleeraar, in zyne Akademifche lesfen, doorgaans aan de hand te geven en fterk aan te pryzen. „ Men fpreidde een nat Laken op den grond voor het bed van den Nagtwandelaar. Wanneer nu deze de lust bekruipt om zyn Nagtkuyertje te doen; zal hy, uit het bed flappende, en zyne blote voeten op het natte koude laken zettende, ?ieh fpoedig beter bezinnen, en zyne vorige rustplaats hernemen. Hier mede enigen tyd aangeh >uden zynde, kan het niet misfen, of deze ongefteldheid zal geheel verdwynen " NIEUW UITKOMENDE BOEKEN, akaoemische en andeke schriften. Duitschland. Ueber die Vereinigten Niederlande. Briefe van J. Grabner , Lieut. in Veren. Niederl. Dienften,mit kupf. 8vo. 1 Alph. 10 Bogen. Gotha, bey C. fV. Ettinger. De Schryver, die, gelyk men uit deze en gene uitdrukkingen kan opmaken, een Rechtsgeleerde in Opper-Saxen was, eer hy in den Krygsdienst trad, in wien alle vereisehte kundigheden , met oplettenheid en fchrander oordeel, gepaard gaan, en die , in zyn beroep, alle oorden der Republiek leerde kennen, en met den deftigften Burgerftand gemeenzaam verkeerde, vult, door de voorhanden zynde Brieven een nog openftaande plaats in de Sta¬ tenkennis aan, en tefcatH ons hier den Nederlander, in zyn Waar %t, zonder die misleidende fchaduwen, welken andere Sehctfen van hem, meestal, ontficren. De Hr. G. handelt, ia deze Brieven, die een getal van 21 opleveren, over de gefteldhcid des Lands, de lugt en het weder, huishouding, gebruik dc landvoorbréngzels, het karakter, de deugden en gebreken, nevens de lighamelyke eigenfehappen der Ingezetenen, de manier van opvoeding onder dezelven, hunne Feesten , Begrafenisfen, Kledy , levenswyze cn verkering: over de Taal, de fraaye Konsfen, en de Wetenfchappen in 't algemeen,. als mede over de Godsdienstige Gezinthcden of Kerkgemeenfchappcn, in de Nederlanden. Wclligt ftaan wy van hem ook nog een uitvoerigerAverk te wagten over den tegenwoordigen toeftand der Nederlanden ; althans hy belooft dir in de Voorrede. De ftyl dezer Brieven is ongemeen vloeycnd cn aangenaam en derzelver inhoud levert ons vele belangrykc byzonderheden- en narigten op. G.G.Anz. (Een der Uitgeveren van dit Blad, de Boekh. A. Loosjes Pz. heeft reeds ene Nederduitfche Vertaling van deze Brieven aangekondigd; en- zal die, met Byvoegzels en Verbeteringen van den Schryver vermeerderd, nog dit jaar het licht doen zien.) P. H. Fede» Disf. de cura- et regimine parturientium. Gott. t 791. Eene zeer wel gefchrevene, en op ervaring gegronde Verhandeling , waar in de Schryver vooral waarfchuwt tegen het fterk broeyen der Kraamvrouwen. G.G.A. M. H. Seema/I Disf. de causfis mutationum humorum ex actione folidorum vivorum in fluida derivandis. Gott. 1791. Deze Verhandeling is met oordeel en befchcidenheid gefchreven, ca ingerigt tegen dezulken, die de meeste Ziekten als oorfprongelyk van bederf der vogten verklaren, terwyl de Schryver in tegendeel dc v-erfchillèndc werking der vaste delen, als devöornaamlte, zo niet cmgRt:, oorz.mk ™ Ziekten hnnd. G.G.jf, j. E. Bollmann Disf. de irritabilitate vis nervofae tantum mod'ficatione Gott.. 1791. Niet zo zeer nieuwe, dan'wel uitgekozene en goed uitgewerkte,. bewyzen voor de lecre, dat de irritabiliteit van de zenuwen afhangelyk, en van de zenuwkragt niet wezenlyk verfchillend, zy , onderfcheiden deze AkademifciieVerhandcling. G. G. 4. MUZYK-WERKE N.. p a r t s> Rondeau , favori di- Purfognac del flgnor Jadin, Sc cbantc par M. Mengozzi, avec accompagnement de Clavecin ou Piano forte, formant le No. 34- de Polymnie, pnx 1 liv. 10 f. chez M. Porro. Ene ongemeen bevallige Aria, door den Hr. Porvo in 't Fransch, fchoon letterlyk, nogthans in diervoege overgebragt, dat het aangename daar van hier by niets geleden heeft. Trois Sonates, pour le Forte Piano, avec accompagne* ment de Violon & Violoncelle, dediées a M. de Notrant, par y. Ladurnel*, Oeuvre Ire. prix 9 liv. chez: M. Boyer. Cc 3 SCHIL»  C 205 ) SCHILDER YEN en BEELDHOUSTUKKEN. Philadelpiiia, den 16 April. Den yden dezer . Maand is het Standbeeld van den beroemden Benjamin Franklin boven dc Frontefpice geplaatst van de nieuwe Bockery, 'm Fisc/ijlreet ,vm welk Inftituut die vermaarde man de eerfte aanlegger was. Het zelve is van Carrarisch Marmer, door den Konstenaar Francois Lazzarini vervaardigd, en het eerfte ftuk van Beeldhouwkunde van die grootte, 't welk in Amerika gezien is. Het beeld vertoond zig in ene ftaandegeftaite, meteen Ro.meinfehen tabbaard gekleed, rustende met den enen arm 0p een ftape! Boeken, en houdende in de Rechterhand een omgekeerden Scepter en in de linkerhand een rol Papieren. De gelykenis is volmaakt getroffen: zynde het hoofd naar het beroemde Borstbeeld van Hoitdon gevolgd. Op het Vaetftuk leest men het volgend eenvoudig Byfchrift: Dit Standbeeld van Dr. BENJAMIN FRANKLIN, is vereerd geworden door William Bingham , Schildknaap 1792. Men rekend de kosten van dit Konstfhik op soo Guinies. NARIGTEN en'BYZONDERHEDEN. tot den handel cm cciiEEfVAAK i', land-" en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, eetrekkelyk. 'Er is, dit jaar, een ongelyk grotere hoeveelheid van Wolle, in Spanje, voor Britfche rekening, opgekogt, dan men immer heugt. Men wagt dus, in Engeland, ene merkelyke daling in den Prys op dit Artikel, zo dra deze gekogte voorraad zal ingekomen zyn. Echt Berigt aangaande de Nieuwe Engelsche Volkplanting, op Siërra - Liona , in Afrika nevens ene korte Befchryving van de Lugtgejleldheid, Bevolking, Staatsinrigting, Kuituur en Handel , als mede van den tegenwoordigen Staat des Slavenhandels, in dat Waerelddeel, (Uit het Engelsch.) Vervolg van Bladz. 199. Staat des Slavenhandels, „ ln 't algemeen fchynt het dat de Slavenhandel te SiërraLwna fterk afneemt, daar de prys der Slaven reeds tot 25 of 30 Pftr. per man, geftegen is, en 'er worden naar alle basten op zyn hoogst duizend Slaven 's jaarlyks linies de RiviVr uitgevoerd. Meestendeels worden zy door een rei van Sla r ven-Faótoryen de Rivier afgebragt, en zeer velen derzelven zvn 1 nog maar kinderen: het grondgebied der Compagnie word ech ; ter 111 dezen zorgvuldig gemyd. De Koningen, Printen, en andere lieden van enig vermotten ! handelen 111 Slaven, doch onder de voornaamfte Slavenhande. laars teld.men de EnS,lfche en Franfche Facftorycn. Het is de , gewoonte van aan de Fadoren en Agenten , die of zeiven landwaard m reizen, of met andere Factoren, die zig no<- ho^er op aan de Rivier neêrgeflagen hebben, handel dryven ° eiiïee Europefche Goéderen (meestal Buskruid of fterken drank) on crediet mede te geven. Verteert of bederft nu zodanig iemand l de hem aan vertrouwde goederen, of kan hy het vol°cns con■ traft beloofd getal flaven niet medebrengen, dan word hy in zyn perfoon zelf tot Slaaf gemaakt: en zo hy op den bepaal. den tyd met te rug komt, dan word 'er iemand van zyneFa1 mille 111 zyne plaats genomen. Deze wyze' van fchaavergoedine: fchynt, volgens berichten des zoons van Koning Naiambanna, een algemeen heerfchend gebruik te zyn. „ ln-zommige gevallen word één van de Familie des dus fchuldigen Slavenhandelaars, in andere ook wel iemand uit dezelfde Stad, als Slaaf verkogt, ten zy hy, door enen in zyne plaats geftelden Slaaf, verlost worde. De Inboorlingen fchynen meestal van een driftige en wraakzuchtige geaartheid te wezen, 't welk een gunstig middel is ter bevordering van den Slavenhandel. „ Wanneer een Huisflaaf, volgens hunne uitdrukking, baldadig is, dan word hy verkogt; insgelyks worden derzelver kinderen by gelegenheid ook verhandeld, doch is dit by de rvke ^SlayennaiitKi^rs zo gewoo-n niet— wam deze huisflaven doen weinig vverks, volgen in vele opzigten hunne eigen wil en worden op ene andere wyze behandeld, dan die voor den Koon handel gefchikt zyn. Zodanige huisflaven heeft Koning Natont banna ten getalle van 120, die zeiven de halve inkomften van hunnen arbeid genieten, en hem zeer toegedaan zyn Aan dit wraakzuchtig temperament fchynt nog een ander kwaad verbonden te zyn. Het is naamlyk een point van eer onder hun ontvangen beledigingen te wreken, en dc hcimlyke vyandelykheden tusfehen de ene Familie cn de andere te vereeuwigen zo dat zy elkander, als zy daar toe maar gelegenheid vinden konnen, dat ganfche geflagte door, tot Slaven maken. Deze eewoonte, waar by ieder zyn eigen rechter is, terwyl hy zynen vyand als Slaaf verkoopt, is hare inftandhouding eensdeels wel verfchuldigd aan den geest van wraakzugt, die het volk meestal bezield, maar kan men ook aan den anderen kant hoofdzakclyk toefchryven aan gebrek van werkzaamheid by de Regering. De misdaden, het zy dan wezenlyke of aangeteigde, waar voor partyen elkander ftraffen met flaverny, beftaan wel voornamelyk in Overfpel of Tovery. „ De befchryving, welke de Zoon des Konings Naiambanna geelt van de verfchnkking, het gejammer, en de wanhoop die de Slaven by hunne aankomst aan de kust blyken laten, is' allcrafgryslykst. Als hen de armen niet gebonden zyn kan men hen niet veilig genaken, of men loopt gevaar van door hun gefiagen, of met een of ander verborgen moordgeweer doodgeftoken te worden. Het is zelfs zeer gemeen onder hen zich zeh  C 207 y zeiven den hals af te fnydcn, of enig ander middel uit te vinden , om zich in hunne woede en vertwyffeling van kant tc helpen. Des Konings Zoon verzekerd, dat hy zelfs over dc 100 Slaven gekend heeft, die zich of den hals afgefneden, doorlV:oten, doodgeftoken, of op de ene of andere wyze een einde van hun leven gemaakt hadden, , eer men ze aan boord kon krygen.- „ Wyd'ers hebben Bewindhebberen zeer naauwkeürige cn 011tegenzeggelyke berichten bekomen, dat het kinderftelcn in Siërra- Liona een algemene gewoonte is: en offchoon zy hier van gene duchtige bewyzen hadden, zo blykt toch uit vele zamenftemmende omftandigheden , dat 'er de kinderroof geen vreemde zaak is: dezen dragen namelyk by zich fchietgeweer, en een aantal grote Mesfen of Houwers, om zich daar mede tegen anderen te-verdedigen. Om gclyke reden zyn ook de Vrouwen met fcherp gewapend. Mcergcm. Konings Zoon verhaalt ook, dat zy van nu af aan, tot zelf diep landwaards in, elkander geleerd hebben niet zonder wapens te gaan. „ Toen hy eens by noodzakelykheid hoger op in het Land, tot by Skapas ging, betrouwde hy zich niet zyne gewone rust te nemen, voor dat hy ene veilige plaats bereikt had, om in den flaap niet overvallen te worden. Het volk, dat in de kleine Steden aan den Stroom woont; laat gewoor.lyk het geboomte digt by hunne huizen hoog opgrocyen, om (zo als verfcheiden van die Lieden aan den Hr. Falconbridge gezegd hebben) by den minften aanval een borstwering te hebben, agter welken zy zich verfchuilen konnen, „ Een menigte van Steden aan de Zeekust ftaan thans onbewoond ; twee daar van heeft de Hr. Falconbridge zelf bezichtigd. Alle deze Kusten zyn door zekeren Cleveland , die te Leverpool opgevoca, en een groot isiulats I1ande.ia.1r m Slaven geworden is, uitgeplonderd. Tegenwoordige Inrichting per Comnie. „ De reeds aangeftelde, en in het begin van dit jaar vertrokken, Amptenaren der Comgagnie, beftaan in de navolgende perfonen : namelyk, in een Opperbevelhebber met zynen Secretaris, een Agent van Negotie, een Opziener, een Pakhui:meester, een Doctor, een Heelmeester met zynen Adfiftcnt, een Predikant, een Schoolmeester en Schoolvrouw, welker jaarwedde op 2000 Pft. omtrent uitkomen zal. „ Wat belangt de onkosten tot de burgerlyke inrichting in het toekomende, hier van was men nog niet in ftaat om een nette bepaling op te geven : doch is het waarfchynlyk dat vele onkosten, welke by den aanvang alleen op rekening der Compagnie komen , daar zy zo wel voor de befcherming als voor het beftuur der Compagnie by den eerften aanleg, zorgen moet, in vervolg van tyd billyker wyze of geheel, of ten minften gedeekelyk door de Cólonisten konnen gedragen worden , voor welker weivaart en gemak dezelve gemaakt worden. „ Daar by zal de Compagnie, zo om ene goede orde en huishouding in te voerei}., als om den Handel en Land. ouw zo veel mogelyk aan te moedigen, aan den Gouverneur cn Raden zodanige Inftruclicn geven als, by een aandachtige overweging van ieder voorwerp, met deszelfs aart en natuur meest ftroken envoordeligst zyn. „ Insgelyks zal men alle maatregelen nemen om een goeden grondllag ter bevordering van het geluk der In- en Opgezetenen te Eggen , door onder hen zodanig een beftuur in te voeren als ter aanwakkering van vlyt en naarftighcid, ter affchaffing der veelwyvery, ter oprichting der Scholen, zo wel als ter trapswyze invoering van goede Zeden en Godsdienst meest ftrekken kan. Waarfchynlyk zullen deze heilzame oogmerken des te ligter bereikt worden, daar de meeste Inboorlingen met de Éngelfjche fprake enigermate bekend zyn. Daar en boven vleyen zich Bewindhebberen met de hope, dat door zodanige fchikkipgen dezer Compagnie op het vaste land van Afrika ene algemene en wyd uitgeftrekte verbreiding van Europefche kundigheden , ophelderingen en verbeteringen zal konnen overgebraot: worden: en zullen dc Amptenaren der Compagnie , by hunvertrek , wel inzonderheid gelast worden op dit zo gewichti r onderwerp nauwkeurig acht tc geven. Zy zullen bepaaldelyk bevolen worden zich van gene geweldadige middelen te mogen bedienen, maar veel eer met de Inboorlingen alles op een vriendelyken voet te brengen, daar het te hopen is dat men voor 1 biflyke beloning ook wel arbeiders onder heH vinden zal. Voorts is, om zo wel den Vorsten en Edelen als den overige Inboorlingen de ware oogmerken der Compagnie bekend te : maken, en alle misvattingen, die by deze gelegenheid mogten plaats grypen, voor te komen, de navolgende gedrukte verklaring na Afrika gezonden: „ De Sierra-Liona Compagnie, opgericht door het Brittanls-li P-xviem^rt, m».-.kc by deze bekend, dat zy uit Engeland goederen verzenden, en daar tegen alle loortcn van Afrikaanfche producten by ruiling aannemen zal; dat zy wyders noch zelve met Slaven zal handelen, nocÈ ergens op haar grondgebied eni- gen Slavenhandel gedogen." „ Zy zal zorgen dat zy altoos een ruimen voorraad vin Europefche waren te koop hebbe, en ene genoegzame macht ter harer verdediging onderhouden." „ Zy wenscht fteeds in vrede te leven, en zal geen Kryg '•■ voeren, ten zy zy eerst aanbevallen word; voorts zal zy ook niet dulden, dat op haar grondgebied enig mensch mishandeld, gevangen genomen, of tot Slaaf gemaakt worde; en zal zy zelf harer eigene lieden ftraffen over ieder misdaad,'die zy bewezen, worden bedreven te hebben." „ Zwarte zo wel als blankeColonisten zullen op gclyken voet behandeld, en hunne perfonen zo wel als hunne goederen volgens de Wetten van Groot- Brittanje befchermd en verdedigd^ worden." • ■ . " „ Op kosten der Compagnie zullen 'er Lees-, Schryf- enCyft'er-Scholcn opgericht worden, waar in men ook den kinde- ren van alle die In- en Opgezetenen aannemen en onderwyzeu zal, welker Ouderen genegen zyn dezelven aan dat opzigt toe te vertrouwen." PRYS  hvs der granen. ROGGE. Het Last. TAKWT. Het Last. Ggld. Ggld. Pruisfifche .. ; po a 108 Poolfe bonte en witte ijyaióo Koningsberger . . 88aioj Dito rode . . 125ais; Pommer, Colb.enStett. . Warder, Heugfe en Elb. 125 a 15S garst,haver,boekw. Koningsberger . . 120 a 145 Vriefche Winter . Vriefche . . 120 a 145 Zeeuwfche Overm. . . Bovenlandfche . 1253140 Erouwhaver . . 66376 Voorlandferode . noai3o Boekw.Amesf.enGooil.L. Zeelandfche . 140 a ijfi J Dito Brab. en Vlaajaf. L. ———— oly, traan en baarden. Koolzaad, Zeeuwsen en Raapoly, d'Aam f 3$la38% Overm.'tLast 0C36 a4i| dito Lyn . . . /*34§a34| Slag Lynz. de Ton dito Hennip . . ƒ 46 a4Ö| van 5 fch. . . / 6|a 7* WalvischTraan,'tquart. Hennipzaat . . / 7|a 8| van 12 Stek. . ƒ77378 ] Dito rode . * ƒ 60 wis sel-c o urs. Madrid op Ufo van Londen, zigt ft 3^,8,7 3 maand. 03! dito op 2 m. . §36,5.4! Bilboa .... . % 921 Hamb. zigt . ft. 34^ Cadix 4 osê dito sr—— - *■ otiS Sevilien . * . $ 93* Altona.zigt ft. 345.3 Lisfabon . . % 5»! dito 2 m. . ft. 33ri Venetien . . $ 92 B,:eslau,6 w. dat. ft. 44 Genua . . . % 86ï Wenen, 6 w. dat. ft. 35,-J Livorno . . . § 93é Antwerpen pCt. 4§veTl. Parys, 2 m. . . §33 Gent • • PCt- 4jverl. dito zigt . . ^ 33i Brusfel • PCt- 4|verl. Bourdeaux, 2 ra. . % 311 Zeeland . pCt. 2 verL dito ua. . . % 31| 1 Rotterdam Ct. | s p e c i e-co u r s Baren Goud, per Casfa ƒ 355. . . pCt. a \ dito, per banco .... pCt. Nieuwe Duk. per ftuk ƒ5,8 Nieuwe Louis d'or 11,4,10,10 Oude dito . . ƒ5,7 Zonne Piftol. . ƒ11,5 Franfche PiftoL . . f 9> 7 Croix de Malta ƒ13,5 Pruisfif. dito . , ƒ 9, 7 Carolin. . . ƒ11,11 Lunenb. dito . . ƒ 9, 7 Fyn Zilver, p. m. ƒ25, 8 Spaanfe dito . . ƒ 9, 6 dito Grof . . ƒ 25, 6 Guinies . . .ƒ11,17 Agio van de Bank f pCt. •Souvereine . • ƒ15»16 Amsterdam, den 25 Juny 1793, GEBOORTE-, TROUW- en STERFLYSTEN. Het getal der Dooden, gedurende de laastverlopenfc Week, is geweest: te Amfterdam 135: en te Haarlet» 22, onder welken laatften 5 beneden de 12 Jaren. WEERKUNDIGE WAARNEMINGEN en BERIGTEN. Uittrekzel der Dagelykfche Waarnemingen van ia tot 16 Juny 1791. te Hamburg, fHoogfteftand 28, 3$. den ifiden. Barom. I Laagfte - - 27, 6|. den i4den. I.Gemiddelde der gehele Week 27,11,3 1. Therm. f Hoogfte ftand 1-5°. 's Middags van den 10 en ridea? Reaumur. < Laagfte - - 6°. 's Morgens van den 15den. (.Gemiddelde der gehele Week 12,6 gr. Heerfchende wind Z.W. Dagelyicsche Waarnemingen, buiten Haarlem. •I baro- thermo- streek I I792 I me- meter. der I luchtsge- f29- 5 55l 64 w. t. z. 'sMorg. buyig,held( 20. ^29. 5 605 71 w.n. w. verderwollc. 's Av. / 29. 5 5t5f 54 w. t. n. bw. wolk. en buyig. f29- 4i 56 58 w. t. N. s Morg., vroeg zw. 21. <29. 5 58§ 61 w.n. w. regen, verd.betr. I 29. 7 56§ 55! z. w. tusfehenb. watreg. ("29. 7 57§ [65 z. z. w. 22. < 29. 6\ Ó3§ 67§ z. w. bewolkt. (,29. 7 6o§ S9| f29. 7| 58§ 63 z. z.w. 's Morg. 9 uren 23. < 29. 8 63! 74 z. w. regen, verder ( 29. 8| 59% 57| z. z. w. | meest helder. f29. 8§ 59I 70 z. t. w. 24. < 29. 9 59 64 z. t. o. buyig. (29. 9 56§ gsj z. t. vv. T.29. 8 55Ï 57l z. z. w. 'S Morg. buyig, 25. <29. 9 60* 63 w. t. n. verder bewolkt, C29.io§ 56* 5S| w.n.w. bnyige lugt. ("29.11 58 i 03 j w.n.w. J 26. ) 29.11 64 I 70 I n. w. I bewolkt, {_29.ni 54 I 52 In. t. w. I  PLJ.    AGTSTE DEELS, EERSTE REGISTER. BERIGTEN en BYZONDER HEDEN, Van January — j'uny ï"9~De Letters a en b. duiden de eerfte en twede Kolom aan. A. Aanmerkingen (enige) omtrent het uitfehryven vanPrys vragen. 10. b Vervolg en flot. 20. a. Brief van den Schryver dezer Aanmerkingen aan den itedaft. en Antwoord van dezen hier op. Beïichtbl. N.'6i. Aardbeving te GmuJ, in Opper-Karintie. - - 80. a - in Engeland. - - - 95- b Aardglobe (ongeiaeiTl fraaye) van ene nieuwe en verbeterde Zamenftelling , by Teylers Mufeum. 17. b. Befchryving van die kost aar Werktuij. - - - - 34- b ACaERMAN (J. F.) bekomt, by 't lot, een Zilveren Eerpenning by het, Prov. Utreen.sch Genootf. - - 186. a AD \M (de beroemde Engelfcae Bouwmeester R.) overlydt. 82. a Akademie (Koningl.) der Wetenf. te Lyan, houd hare openb. Zitting, 't Vei ,igtte in dezelve. - - - 65- b __ der Teken- en Schilderkonst, te Londen, word op nieuw voor het publiek geopend. - - i5°- b __ der Wetenfch. te Berlyn , vierd den Verjaardag harer nieu ve Stichting. 153. a. 't Verrigtte ter dier gelegenheid. ibiJ. der Wetenf. te Padua, geeft een nieuw Prysvraag op. 169. a ALBINUS (de Akadera. voorlezingen van B.) isDantzig in druk uitgegeven. - - - - 58. a Amber (Gryze') uiteen Wyfje's Cachelot gehaaid. - 173- b Automat (wandilend en fpelend) teChmer tutged. en vervaard. 119. a p ÉAHRDT (Dr. C. F.) overlydt. - - 177. a JSARBIEiUE'S Hillorie der Dichtkunde, die men meende verloren te zyn, in Italien in 't ligt gegeven. - - Si. a Barden (bveenkomst en Prys-uitdcling by de Walhfche) 201. b Bedelary (provifionele fchikking eh aangelegd Fonds , te IVarfchauw , ter weringe van) - - - 85. a Begraafplaats (de Regering van Wyk by Duwftede. beiluit tot den aanleg van ene algemene) buiten de Kerk en Stadspoorten. 34- * Vooroordelen daar tejen by zo-nmigen , le dier Stede , en Leerrede van den Hr. Ockerfe, om dezelve weg te nemen. ibid. zie ook Octrfe. —_ (befchryving der) te Zuilen. - - 154- 1 Belastingen (aanmerkelyk verfchil der) in Frankryk en Engel. 119. b beneden in de Aantek. Bibiioteck '(de Algemeine Deutfche) zal voortaan te Hamburg en Kiel worden uiigegeven. - " T62. 3 Bierbiouwen volgens Scheik. beginzels in Engeland ingevoerd. 109. b Bier-brouweryen (b'oey de ) in Engeland. - - 77- b Biergeyl van gekneusd of gellamptMout. - - I°9- b BLIWDE (H. Di.) te h'ilverfum, word Corresp. der Maatfchappy van Landbouw te Amfterdam. - - 177- b BHndgebooi nen (Initituut voor) te Leverpool. - 78. a 55LUSSË (deS..ud. A.) verdedigd opentiyk zyn Specimen prim. Exerc. Academ. teLe,den. - - - 41. b Boeken (de Invoer van Franfche) in Spanje verboden. 73- a - (van de gevonden Klooster^) in Frankryk zullen openb. Bo.- keryen in at!; Departementen des Ryks worden aangelegd. 98. a BONNET (de Hoogl. 'J.) wo d ReftorMagn. te Utrecht. icö. b BONDT (Verflag wegens den overleden Advokaat Mr. N.) door den Hr. P. NIi'Jwund. 2c2. a. Latynsch Graffchrift op denzelven, door den Hr. J. de Bosch, - 204. a VIH..beeu BOONSAYER (C.) te Gorinchem, overlydt. sj. a. Dezelve heeft lang gewe.kt aan ene verbet, uitgave van van Scheuren; Teutonista. ib. 6 BORT (G. W.) word Reftor by ceLat. School te Gorinchem. ioó. b BROES (de Hoogl. B.) word Refter Maonif. teLeyden. ;o. b BR.OWN (de Hoogl.W. L.) open; . zig als Schryver ener Verhandeling waai aan by reylers Godg. Gen. een Accesfit was toegewezen. 121. b BR'JCKNER (ƒ. C. F.) word tot Dokt, in de Geneesk. te Franeker bevorderd, - - - - 10. f c. Cachftotvisfen (zommige) hebben gryze Amber By zig. 173. b CA.\f ER (voor wylen den Hoogl.) te Lcyden , in de St-Pieters Kerk, een Monumeit opgeregt. - - 137- a Carrac.o t^een Schildery van . n r.) word teLonden te koop gepr. 15. a CHAMBI: R (de Baron) woid ad van de Akademie te Berlya. 153. b CHAUDCIR (Prof. AN F.) legt de waardigheid van Reftor Magnif. te Groningen met ene Redenv. neder. - - 194- k Coify, kan beter en met meer voordeel, ongepeld, dan gepeld, naar Europa verzonden worden. - - 110. * COLLINS. (Monument van den Dichter) - 6;. 2 Conftitutie (Lof der Engelfchen aan de nieuwe Franfche) gegèV. 159. b COX (het Kabinet van) te Londen, verkogt. - 73- S CRAS (de Hoogl. H. C.) te Amfterdam , behaald den Gouden-£erprys by Tèylers Godgel. Genootfch. - - "4- CRELL(Dr. L.) word in den Duitfch. adelftand verheven &c. 146. b rrji'wrdeK.ryrT—'...~~a i;a ..nn d" Roriynf^he Akadem. ï53. b D. D AMEN (de Hoogl. C.H.) teLeyden , word Secretaris van denAkad. Senaat aldaar. - - - 50. b Denemarken, (jaarlykfche Inkomften en Uitgaven van) 127.» Doden (getal der weekl.) te Amfterdam en Haarlem in elk No. _ der maand, te Alkmaar, Rotterd. en 'sHage , in elk eerfte No. van de maand. • mogen , van 1 Mey af, in Polen, niet meer in de Kerken en Steden begraven worden. - - 111. b Doven en Stommen (Kweekfchool voor) te Groningen : Departement van het zelve te Haerlem. 78. a. in de Aantek. —— Tweede publiek Examen van de Kwekelingen by hetzelve. - 99. b Drieëenheid (Doleantie request over de pcenaliteiten in Engeland , op het niet erkennen van het Leerftuk der) door een groot aantal by het Britfche Parlement ingeleverd. - - 89. a E. EffeAen (Pryslyst der Tn- en Uitl.) in de eerfte No. van elke Maand. Eleftrickeit (verdere Geneesk. Proefnemingen met de) door W. va1v Barneveld. - . - - - J8. a ;— (verlamming der beneden Armen en Handen, door de) genezen. - - . - - io<5. b (Twee Genezingen doormiddel der) medegedeeld door H. W. Rouppe , Med. Doft. te Rotterdam. - 137. b .—— (Bericht ene, gelukkige genezing , door middel der) van ene verftyving en onvermogen in enige fpieren van den Opper-Arm, Hand en Vingeren , door eni^e Liefii. der Phyfica te Haerl. 170. b ELTER. (MARIA PIETRON.) behaald een Zilveren Eerpenning by het Genootf. Kunst word dior arbeid verkregen, .- 177. b Dd BON  ( 210 3 EON (de Ridcleres D') vind zig gelukkig uit hare verlegen omftandigheden , door edelmoedige giften , gered. - 41. a EVEKBLY (J.) te Gouda, word Correspond. der Maatf. vanLandb. te Amjlerdam. - 177. b IV Fa*;riek(een voornameWolle en Sayet) in Frankryk afgebrand. 151- a Finguere. (Iets aangaande dc Indiafehe) - 147. a Fluit (een Hoogd.) met Blaasbalgen, uitgevonden. - 31- t> FRANCOIS (Mevr.) geeft hare Uur-Tafels ter drukpers. 161. a •ÏRANK (de berugte) in Offenbach , overlydt. - 161. b Frankryk (tejjenw. verde'ing, bevolking en inkomften van) 119. b FUST of FAUST (L.) in Zwaben , overlydt. 74. a. Was eenafftammeling van den vermaard. Mentzifcjien Boekdrukker van dien naami | «n Schryver van enige geestige Dichtftukken. - ibid. V ' ij-ta 1 V-\tvr:. -:r.Ó .fcboO v.VfiY \6 .uf |;<*»r* G. GAZOMETER (befchryving Van een) van ene nieuwe zamenftelling , doorDr. van Marum uitgevonden, en geplaatst by Teyier: Fundatie. _ _ _ 50. b. env. 58. b Gebedenboek (Roomsch-) te Nederh, im uitggeven. - 163. a Geboornen, (Lyst der) Geftcrvenen en Gehuwden, in 1791. in verfcheiden Steden. - - - 48. a Geneeskundige Faculteit (bloei der) in Schotland, - 65. a Genootfchappên (enige aanmerkingen over de Dicht-en Lettïrk.) in ons Vaderland. - 122. a Ge.iootfchcp f Teylers Godgel.) verdedigd, tegen enige aanmerkingen op deszelfs laatfte Prysvrage.. 21. a. beneden in ene Aantel. onder de Spreuk.- Saluti Hominum, geeft een Programma in 't licht, en daar by een Prysvoorftel op. - 25. b ■ tot verbetering van den Scheepsb. te Londen. (Verdere Prysvrage van het) - - 110. b van Landbouw, te Parys , houd deszelfs openb. Vergadering, 't Verrigtte by dezelve. - - 110. b ! (Amfterdamsch Dicht- en Letteroeffen.) houd deszelfs jaarl. Vergadering. \62.b. 't Veiriatrp ln rlp,,plue. ih'iA , " (Taal-en Dichtl.J zeLeyclen, houd desr^trs jaarlyklche Vergadering : 't Verrigtte in dezelve. - 177. a , (Prysvragen van het) ter bevordering van Fabrieken Sec. te honder. ~ - - 181. a . . (Provintiaal Utrechtsch) houd deszelfs Algemene Vergadering. 186. a. Wat daar in verrrgt is. - ibid. ., ter bevordering van Konsten en nuttige Ambachten , tc Hamburg, geeft een Prysvr. betrekkelyk den Handel, op, 198. a Gezangboek (te Berlyn word een nieuw) voor de Franfche Gercformee' den vervaardigd. - - - 1. a Gezelfchap ter beoefening van de Proefondervindelyke Natuurkunde te Gorinchemaangelegd. 201. b. Eerfte en tweede byeenkomst van bet zelve, en wat daar in verrigt is. ibid. als mede 202. a Goudmyn (een verloren ryke) in Rusland op nieuw ontdekt. 102. b GRAAF (DeGebr. de) te Lisfe , worden Correspond. der Maatfch. van landbouw te Amfterdam. - - 177. b GRAMBERG (G. A.) behaald een Zilveren Medailje by de Akademie der Natuuronderzoekeren. - - 74. b Granen (Prys der) Oly, Traan en Baarden, nevens de Specie-en Wisfel-cours , tc A-njlerdam , in elk No. .——— (hoeveelh. van In- en.uitgev..en overgebl.)tcDantzig. 70. b H. HALL (Mi-. M. C. van) behaald den Gouden Medailje byhetAmfteld ur-; -h Dicht-en LetteroeT. Genootfchap. - 162. b K !,MILTGN'(de Konstfrhilder) vervaard, het eerfte Tafereel van de Ploten voor den nieuwen druk van Hume's Hift. of Engel. 109. b ■ (CH.) overlydt. - - 177. a Baiidel (voordelige) van Portugal op Engeland. - 4. b (verjelykende ftaat van den Britfchen) en Zeevaart. 70. b — tusfehen Rusland en China komt weder open. 84. b no de Indien on China , neemt fterk toe by die van dc Verenigde Ame. ikaanlche Staten. - - 119. a Haringvangst neemt fterk toe in Zweden, ij. a. Breder verfla^ daar omtrent.. - _ _ _ j> Harmonika door een blinde jonge Jufvrouw ongemeen fraay en behendig befpeeld. - _ _ I4, a HELL (de Abt M.) overlydt. - - 153\ a KEMERT (de Hoogl. van) zal een Lyk-oratie op wylen Prof van der Meersch houden. - !g5, a HERMSTADT (de Hr.) doet zich , in de Voorrede van een door hem uit het Fransch in het Hoogd. vertaald Scheikundig Werk, als een yverig Voorftander op van de Lavoifieriaanfche Theorie. 41. a HERSCHEL (Dr.) doet nieuwe ontd. omtrent den Ring van Saturnus en den omloop van deszelfs 5de Satelliet. 1. a. Als mede. 4c. a ■ (Jufvr.) ontdekt een Komeet in het gefternte van de Hagedis. - - _ t a Hesfen-Reynfelds (de Erfprins van) ftudeert te Stuttgardt. 74. a HF:YNITZ (de Baron van) word lid der Berlynfche Akadem. 153. b HOFFMANN (G. F.) word lid van de Kon. Akadem. te Lyon. 82. b ' word gewoon Hoogl. in de Gen. teGötting. 153..» Horologre(konstig Aftronomisch) te Mentz uitgevonden. 118. b Howard's Monument; hoe verre gevord. kosren van't zelve. 49. a HUME (Anecdoten en Karaktertrekken uit het leven van D.) 79. a 1 (van) Historie van Engeland, met een vervolg door den Heer Williams , zal een nieuwe, ongemeen fraaye en kostb. druk, mee keurige Platen., uitkomen. - - 82. a T. Inenting (gelukkige) der Kinderpokjes te Rotterdam. - 74. b (groot getal van Exempl. ener gehoudene en gedrukte Leerreden ter aanpryz. van de) in de Pruisfifche Staten uitgedeeld. CC. a Inkomften (jaarlykfche) en Uitgaven by de tien Collegien en de Univerfiteit te Parys. - - - 98. a I- JACOBI (de Protestantfche Hoogl.) word Re3or by de RoomscHKatholyke Univerfiteit te Freiburg. - - 1. b Journal de Phyfique, in Spanje verboden, - 73. a K. Kaneelboom (tegenw. Staat der Kweking Van den) op Jamaika. nc. a Kanker (edelmoedige gift, tot aanleg van een Departement, voor Lyders aan den) in het Mic'delfex Hospitaal. - 25. a, Kantiaanfche Philofophie (voor-en tegenft. der) in Duitschland. 50. aKASTELEYN (P. J.) behaald den Gouden Eerprys by het Genootfch. Kunst word door arbeid verkregen. - - *77- b Katoen-Fabriek (Staat der) in Groot-Britannren. - 4.' b KEESSEL (de Hoogl. van der) houd ene Redenv. by het nederleggen van het Reftoraat te Leyden. - - 50. b KER.NER (de Hofr.) te Stuttgart, ontfangt een Brief van dankzegging , met bygevoegde Prefenten, uit naam der Rusf. Keizerin. 10. z Klok (konstigc) in Engeland uitgevonden. - 167. a Koerland, (aanm. vordering in de beoeften. der Wetenfch. in)' 113. a Boekeryen aldaar. - - 114, a Komeet, zie Staartfter. Koude (hevige) in .February in Noorwegen. - 95. b Kruidkundig (ongemeen fraay) Werk op leesten van wylen Lord Butb uitgegeven. - - - 97. a Kweekfchool (Theologisch) voor jonge Propon. te Hannover. 162. a L. LAGUSIUS (de Hofr.) word Lyfartz van Koning Frans II. en door dezen met de Nagelatene Scheikund. Werktuigen van wylen Keizer Leopold befchonken. - - - 169. b Landkaarten (over de) en Landmetingen in 't algemeen , en byzonder die van Duitschland; - - 141. a en 149. a HA—  C *» ) I-AVOTSÏER (de Hr.) Volgt den dVSrl. TllLÉT , ïn de Scheik. klasfe, by de Akad. der Wetenfch. te Parys op. - 98- a LAWRENCE (de j°"8e) word Portrait-Schilder van zyne Eritfche Majesteit. - - - - 73- b Londen (fterke aanwas Van Huizen in) zedert 1772. - 77- b LOUIS (de vermaarde Franfche Heelmeester) overlydt, 185. a Kort Levensverflag van denzelven. - - 194- b Lykenhuis te Brunstvykaangelegd. - - - 33. b M. Maatfchappy (Koningl.) der Wetenfchappen, te GSttingen , vrerd den Verjaard, harer Sticht. 9. a. 't Verrigtte in die byeenkomst. ibid. Dezelve geeft een Prysvr. op over de ontbind, van 't water. 10;. a , (Menschl.) te Lo«rffR, bouwd een Huis tot berging en herftelling van Drenkelingen. - - 77- b . verlengd den tyd der beantwoord, van hare Prysvrage. 07. b. Deeld Prys-Medailjes uit. - ibid. . (Koningl.) der Geneeskunde te Parys, houd hare openb. Vergadering , en geeft een nieuw Prysvoorftel op. 145^ a ter bevordering van den Landbouw, te Amfterdam, houd hare grote Vergadering : 't Verrigtte in dezelve. - 175, a MARCHESI (de Zanger) overlydt. - - - 89. a MARELIUS (N.) te Stockholm , overlydt. - - 65. a MARUM (Brief van den Hr. van) aan den Heer Eerthollet , zie Gazometer. MEERSCH (A. A. VAN DER.) overlydt. - - 121. a Merriepaard in het 43fte jaar geftorven. - - 85. a Mirabeau (een fraay Portrait van) doorBoZE gefchilderd. 84. a ■ ■■ (Anekdote omtrent) - - 183. b N. Nagtwandelen. (eenvoudig middel tegen het) - - 20;. a Newa (de Rivier de) raakt dezen Winter voor de derdemaal door het ys digt. 24. b. Komt weder los. - - 152. b Nieuw-Tork ("bloey en welvaart van) zedert de Amer. Vrvheid. 135. b JNUHasiiij (eror.J lc xiuur , mui7ft v^u i,uSiuauca voor aet-i uisn- fche Akademien. - - 161. b Noordzee (zonderlinge beweging in de) by Zandvoort. 168. a Nadere opheldering nopens de oorzaak van dit verfchynzel. 184. a O. OCKERSE (de Predikant) te Wyk by Duurftede, doed ene openbare Leerrede , op verzoek der Regering, over het bygelovige en fchadelyke van het begraven in de Kerken. 34- a. Ontfangt hier voor den dank der Magift. nevens een Honorarium van Stads wege. ibid Oeconomifche Maatfchappy, te Parys opgerigt. - 169. b OlvvanRofen, op wat manier in Oost-Indien bereid. iy. b Onderfteuning-Fonds voor behoeftige Protest.Studenten in deGodgel. uit de Keiz. Kon. Erflanden , aan de Univcrfit. te Leipzig en JVittenberg aangelegd. 82. b. Verfcheidene dergelyken by de Univerfiteit te Utrecht, ibid. onder in de Aantek. Onkruiden (Inlandfche) zie Plantgewasfen. Orgel, zonder Blaasbalgen uitgevonden. - - 31. b Ouderdom. (Voorbeelden van hogen) 56. a. 72. b. 80. a. 95. b. 184. a Oudheden (ongemeen fraaye)van onder dePuinhopen ener oudeNapeVfche Stad opgedolven. - "'- _ 17. a (Romeinfche) te Bath gevonden. - 33. a P. Pacquet ('s Compagnies) de Vlyt, zal in Zeeland, met ij Maart op zyn vertrek naar de Indien gereed liggen. - 62. b Pantheon (het) te Londen, verbrand. - - 33. a Papier (konst om het fynst wit) uit de groffte Lompen te maken, uitgevonden. - - 16-. a Parlementshuis te Dublin, verbrand. - - 85. a Penningen (oude) by St. Andrews gevonden. - 98. a Pest (verbazend aantal van menfehen aan de") op de 6riek.fi.-ho Filmden, binnen 15 maanden, geftorv. 40. a. Dezelve woed ve-fchi iklyk in Egypte. - _ _ 128. k Plantgewasfen (Opgave van enige nog weinig bekende nattige Eigenfchapp. van zogenoemde Onkruiden en andere Inlandfche) door den Hoogl. S. J. van Geuns. - - 129. a. 138. b Polyg. arisch (het) Genootfchap , te Londen, verplaatst deszelfs Magazyn. 70. a. Fraayheid van deszelfs Sciiilder-kopycn. ibid: Premicn ter aanmoediging der Groenlandfche Visfery in Engeland, zedert de laatfte j ai en , hefteed. - - 77- b Premie uitgeloofd, te Frankfort aan den Main , op de beste Cohipofitie van een Mifererc. - - jo0 ^ PRIESTLEY (Dr.) geeft een lyst m druk van zyne verloren Papie: en, by de plundering van zyn Huis. 49. b. Beloop der gehele fchaveigoeding door hem gevraagd. - - 77. b PROOYEN (A. van) te Stryen, word Correspondent der Maatfcb. van Landbouw, te Amfterdam. - _ 1-7. b Pruisfen (van de Nagelatenc Schriften des laatst overl. Koning' var) ziet ene Latynfche Vertaling, te Berlyn , het licht. - 74. 3 Pryslyst van In- en Uitl. Eftcdten , in de eerfte No. van elke Maand. Prysvragen (enige aanmerk. omtrent het uitfehryven van) 10. b. 2c. a Pryzen der Granen , Oly, Traan en Baarden, nevens Wisfel- en Speci. cours, te Amfterdam , in elk No. (gewone uitd. van) aan de Leerl. in de Heelk. teHaerl. 185. a (jaarlykfche uitdeling van) by het Haerlemsch Departem.'dcr Maatfch. Tot nut van't Algemeen. - - 185. rj (4 jaarl.) am de Univerfiteit te Garr.bridge uitgedeeld. 2ori a PUI (de Hoogl. dl1) te Leyr/en , behaald het Accesfit van ene opgegeven Prysvraag door de Staats-Commisfie in Drenthe. 9/. u R. REYNHOLDS (deKonstfch. enVoorz J.) te Londen , overlydt. 73. a 's Mans verdiensten ; tccgcclagt Monument en Nalatenfcrap. ibid. Begrafenis. 81. a. Aardig Biljet van dankzegging aan de bywoners daar van , door zyn Executeurs rondgebragt. 121. a. Eenige aanmerkingen omtrent dezen Schilder. - - 15;. a ROME de l'ISLE (Anecdote omtrent den Hr. de) en edelmoedig gedrag van denzelven. - - - 55 b Roomsch-Katholyken. (nieuw voorbeeld van opklarende denkbeelden onder de) - - - _ 89 b ROOYAARDS (Hoogl. H.) houd ene Rcdenvoer. by het nederleaöen van het Rectoraat te Utrecht. 106. b. Word iepretaris van°den Akademie Senaat aldaar. - - ;Djj ROSS (A. J.) word Conreftor te Gornichcm. - Io6^ ^ ROYEN (de Re&orH. van) te Vlisfingen , vord Ledtor Hiftoriarum & Lingu a Rusland, (over de Inkomften van) - 85. b en 93. a RYKENBERG (J.) te Furmerende, word Correspond. der Maatfch. van Landbouw te Atnfterdam. - - I77# ^ s. SANDE (Dr. B. W. van de) behaald den Prvs dooreen Staats-Commisfiein Drenthe beloofd , op de beste Verhandeling over het bekomen van bekwame Vroedmeesters en Vroedv ouwen. 98 |, SANDBERG (J. G.) ve dedigd openlyk zyne Disfert. Medica 'te Utrecht en word Dr. in de Geneeskunde. - - 202. a Saturnus (de King van) w^rd door Herfchelontdekt dubb. te zyn. ï.' a Deszelfs sde Satelliet doet zyn omloop gelyl;; onze Maan. ibid. (juiste afmeting, der beide Ringen van) (.oorHerfchel. i6t. a SCHALK i^de Hoogl. en R. Geestlyke) te Girfen, voerd aanmerkelyke verbeter, by zyn Gemeente in , in de openb. Godsdienstoerf. 89. b Schavergocdingen (gevraagde) der geplunderden in het Oproer te Birtningham. - - - ^ ^ SCHEELE. (Levensfc'iets van den Zweedfchen Scheïkund.) 115 a SCHEFFER ofSCHOEFFER , van Getniheim, is, volgens Meerman , de Uitvinder der gegoten Drukletters. 74. a. in de Aantek. Schepen (getal van) in 1791. zoin Texel als het Vlie binnengek. ij. a in de Maas en Gcederêe in en uitg. 23. fj ini79i. de Sond gepasfeerd. - - 31. b ———— te Cadix binnen Bekomen. 47. b. te Dantzig 70. b te Lisfabon en Opcrto binnengekomen. ie. 1, Del 2 Scfceui-  ( »B3 ) Sc'ieurbnik (eniüe derbe'ste behoedai. te-en de)op de Schepen. a Schildery een) in fresco , uit Pompeji, thans te Londen. ij. a Schilderyen (de kleine) uit het Kabinet van den Hertog van Q'rleaHs , door Lord Darnley gelcogt. - - 97. b . (lyst der pragtigeVerzameling van) in het nieuw Koningl. Paleis, te Madrid. - 12;. a Schotland, ("naaste aanleiding tot den opftand van 1715 in) 88. a SCHOUTEN (P.) R. P. te ALmaar, word Correspond. derMaatf. van Landbouw , te Amjlerdatn. - - 177. b BCHROETER (Briefvan dcnHr. J.) te Lilienikal, behelzende enige Ste rek. Waarnemingen. - 4*. b SCHUBART (de Hofr. en Toneeldichter) te Sluttgart, overlyd. 1. b Schuld ^Nationale) by de Amerikaanfche. Staten , hoe veel door inkoping verminderd. - 23. b SCREEER (de Hoogl. en Hof .) volgt den overleden Delius op in het ! Voorzitterfchap by de Akad. der Natuur-onderz. te Erlangen. 66. a ! Sierra-Liona's Compagnie, te Londen opgerigt. 39. a. Nader terig.t aangaande dezelve. 71. a I ■ (Berigt aang.de nieuwe Engelfche Volkpl. op) 181. b I 190. a. 198. b. 205. a . (naar) wojd de Hr. Afzelius, door de Engelfche I Oost-Tnd. Comp. gezonden , om 'er Planten te verzamelen. 2:1. a I STLBERSLAG (j. E.) te Berlyn, overlydt. - 1. b SïX (de Student) zal onder den Hoogl. Cras , te Amjlerdatn-, ene Disfertatie, opentlyk verdedigen. - - 154. a Slavenhandel'(nieuwe pogingen in Engeland, ter affch. van den) 70. b. zie ook.. 93, a en I02..b.. Dezelve word in Denemarken nog voor 10 jaren:geoorloofd. - 93. a • (befluit der trapswyze affch, van den) in Engel. 119. a Nad:re bepaling van den tyd wanneer. - 151. a Snuifdoos (ongem. konst gewerkte) van den Prins van Wallis. 39. a SOLINGEN (Dr. A.) te Micldeliurg , word tot Lector der beoeffe- ne-He Verloskunde aldaar aangefteld. - - 50. a Sond (de) raakt in het laatst van Febr. als ook in Maart, geheel met Ys bezet. - - 88. b en 104. b SPALLANZANI (twee Brieven van) over het.zonderiing vermogen om dromend water , nevens verfcheiden foorten van Metalen,. onder den grond te ontdekken. - 10. a. 18. a en 2rt. b jtpat^e (in) zullen MeteoroloBiiclrc Genootlcli. inpev. worden. 97. a (jaarl. Inkomsten en Uitgaven van het Köninaryk) 102. b Spinnen (eerbaarheid van) en Rupfen , en Weerkund. Waarnemingen cn Voorfpeüineen uit de eerften te trekken. - 107. a SPIZNAGEL (D.) word Hoogl, in de Natuur!. Hift. en Kruidkunde , te Ir'enen. -■ - - - 137. a Siaartfter (Waarnemingen der laatst doorMej. HERScirr.t. ontdekte) medegedeeld door Prof. Scyffer. - 57. b en 83. a S:een (een ongemeen grote) by een Dood Me-ricpaard gevond. 2;. a-' Ster! en (10 duizend) aan het Noordlyk Uitfpanzel geteldi réi. a STINSTRA'S Brief over de Geestdryvery. (Wie de Schryver der Voorreden was van) - - - 160. a Siolpraansch Legaat (Prysv. döor dc bezorgers van het) opgeg. 114. b fjtudenten (hoe veel) zich aan de Karlsfchole , te Stuttgarat,bev. 74. a SURINGAR (L.) verdedigd opentlyk, teFraneker, zyne Disfertat. phitol. Exeget. - 162. a Swedenborgianen. (Kort begrip der Leer van de) - 187. a Hr T.'.brA (invoer van vreemde) in Engeland verboden. 102. b Tafel van de tyd en hoogte , waar op de Zort des Morgens en Namid-- AiV", vit 't Werten komt, van 20 Maart tot 23 Sept. 74. b • Ti AjEilS Mtfeitm word verrykt met ene onqcm. fiaaye Aardglobe ,. van ene nieuwe en verbeterde zamenftelling. - 17. b —- — FONDATIE (het Twede Coürgie van) jreeft een vorig uit- gefshreven Vraag in de Schilder- en Tekenk. op nieuws op. 18. a - — Godsrel. Genootf.. doet uitfpraak over de Antwoorden op het Voorftel van 1791.. - 114- b Tberrnom. ftaat dezenWinter, te Londen,lagei- dan 1789 of 1740. So. a Ti-eurmuzrk , by de Maatfch.- Felix Meritis , ter gedachtenis van den Wfrleden Componist SchmIt , geëxecuteerd. - - 99. b u. Uitgetrokken HoofHnófr.fflers der Celdlenirig van lij Mill. by d« laatfte loting, te Parys. - 2j. b- Uitvoer van verfcheiden Artikelen in Frankryk verboden. 77-. b Univerfiteit (getal der Studenten op de) te F.dinburgh. 9.. a te Infpruek word herfteld. - - 66. b '— (de gezamentlyke Hoogl. by de) te If'enen, leveren een Verzoekfchrift in , ter remotie van twee mede Hoogl. 74. a ■ (aan de) te Koppenhagen , zullen , in 't vervolg jaarlykf. Pryzen aan de beste Schryvers worden uitgedeeld. 129. a i Vaderlandsch Fonds (Korte Staat van Het) ter aanmoed. van 's Lands Zeedienst en van het Kweekfchool voor de Zeevaart. 62. b VAILLANT (de Hr. le) bied zyn Kabinet van Vogelen te koop aan , en maakt zich gereed tot ene nieuwe Reize. - 33. a Vats (byster groot) te Londen gekuipt. - - 93. a Vee Arzenyfchoól (bezuinigde inkomften en uitgaven by de) te Charenten. - - - - ril. a VEIRAC (Dr. JOH.) behaald , by 't lot, den Gouden Eerprys by het Prov. Utrechtsen Genootfch. - - 186. 3 Verlösfing (gelukkige) door middel van de doorfnyd. der Schaambeenderen, door C. Bleuland verrigt. - 99. b Verfchynzel (zonderling en ontzettend Natuur-) in Engeland. 88. 3. Ve -taling van 't N.Test. door den Hr. Bertano komt in't ligt. 163. a VERWEY (de Student B.) te Franeker Verded. opentlyk ene Theol. Disfertatie. - - - - 170. a Verzakking (plotfel. en aanm.) van den grond by Whitehaven. 96. a Vierlingen ter efter dragt geboren. - - 16. b VOS (Dr. C. Jon.) in 's Hage, behaald ene Zilveren Medaille by de Akademie der Natuur-onderz. te Erlangen. - 74. b VRIES (A. P. de) te Barfingerhorn, word Corresp. der Maatfch. van Landbouw, te Amfterdam,.. - - 177. b W. Waarnemingen van de bedekking van Jupiter , door de Maan, van dea Hr. van Zach. 193- a- van aen hr. ochroter. ib. b Warburton. (Anecdote omtrent den overl. Bisfchop) 183. b WASHINGTON (Brief van dankerkent. van den Amerik. Prefident) aan het Leydfche Genootf. Kunst word drtor arbeid verkregen. 2. a , (aanfpraak aan den Prefident) uit naam der Verenigde Doopsgezinde Gemeenten in Virginien. 42. b. Antwoord hier op door gemelden Voorzitter. - - 43. b WEEER (J. A.) overlydt. - - tó2. a WEDEKIND (G. C F.) behaald de Gouden Medailje by de Keizerl. Akademie der Natuur-onderzoekeren. - 74. a Weerkundige Waarnemingen (dage!.) buiten Haarlem , in elk No. ■ ■ Uittrekzel uit die van Hamburg, dito . '-1 ' ' Petersburg , in ieder No. der Maand. Wener (drie) Geleer-den gaan met verlof van 't Hof te Scheep naar Ijle de France en de Kaap de Goede Hoop. - 170. a WEST (de Hr.) bekleed ad interim het Voorzitterfchap by de Akad. der Konsten, te Londen. 73. b. word tot Voorzitter verkoren. 97. a WOLFF (de Predik.) te Brunswyk , houd ene Leerrede tegen het aite vroeg begraven der Lyken. - - 33. b Wol'e (fterke opkoping van) door de Engelfchen , in Spanje. 2ort. a Wyn (middel om te ontdekken of de) met Aiuin vervalscht is. ( 3 . b y. YPEY (de Hoogl. A.) Word Reft. Magn. aan de Akad. te Gron. 194, z. Zuiker-PIantagien (lyst der verwoeste) op St. Domingo. rb ■ (hoe veel) in Denemarken, zedert de laatfte 5 jaren uit deszelft'■■ West-fndifche Eilanden gehaald, en in het Ryk gebruikt. 135. b Zwavelwater (over het) door de Hr. B. Tieboel. . - 204. b. A G X-  AGTSTE DEELS, TWEEDE REGISTER. BOEKEN, KAARTEN-, KONSTPLATEN en MUZYK WERKEN Wan January Juny 1792. A. Aantekeningen op ene Rene door Turkeyen. - blz. 92. a ABICHT (P. H.) Philofophie der Erkenntnisfe. - I48- a Abkurzung von Bruce*s Reizen. - - 45- b Ada n en Eva, konstpt. - I02- a Ado-iis Carried of by Venus &c. konstpl. - a Afderven (het) Van Lord Chatham, konstpl. door Bartholozzi. iüo. a Aglaja, (een flapende) konstpl. - - 102.. a Alexander the Great &c. konstpl. - - Alpen (the) Lovers, konstpl. - - 180. a Amis (les) de la Conftitution , konstpl. - - 102. a Amour (V) de la G.'oire &c. konstpl. van ,Julien. - 84. b ANDERSON (W.) The Philofophy of ancient Graece. 75- a Angry (the) Farmer &c. 4 konstpl. door Scott. - 47- a Anhang zu Bfuce's Reizen. - - - 45- b Apotheofe d'Han. G. H.Mirabeau, konstpl. - 190.3 Apprêts (les) du Ballet, konstpl. - 84.b. en 190. a Ariflocrate (l') & le Democrate , konstpln. - - 84. a Arijiotelis Opera Omnia , Grcece, door Buhle. - ïo8. a Atlas Nation. portatif de la France. - — 101. b Autolicus Peiling his warcs , konstpl. door Knight? - 54- a B. BACH. (Verfeichnifs des Mufical. Nachlafs von C. P. E.) 37- t> Barnave, konstpl. van Audebert. _ - 84. b BARTELS (J. H.) Briefa ueber Calabnen. - 148. a Bafilii magni ad adolescentcs Oratio, van Sturz. - 108. b BAYER (a.) Commentarii perp. in Theocreti Charites. 37- 0 BECMANN (J.) Antiq. Caryst. Hifloriarum Mirabil. 37- a BELHAM EsfayS &c. - l89- b Beobachtungen auf Reifen nach dem Riefengeburge. - 37- a BER.NSTEIN (J. G.) Kieuw Heelkund. Woordenboek. 90. a Beftaanbare (de) Proteftant Regtzinnig. - - 179- b Beytrage zur kenntnisf. von England und femer Einw. i48- a BIESTER, Platonis Dialogi IV. - - 13- b BILLADIERE (J.J. dc la) Icones Plantarum Syricf &c. D^c. I. 36. b Birds (the) nejl fc? the Lapdogs , konstpl. - 102. a BTSANI (A.) Lettres fur divers en droits de l'Europe. 75- b Blind (the) Éeggar and liis Daughter , konstpl. - 54- a J5LUMENBACH (J. F.) ueber den Bildungftrieb , 3ter aufl. 44- b BOLLMAN (f E.) Dig de Lrribilitate &c, - 205. b BORCKF. (O. B. von) Stoffe en Geest. - - 45- b BORN (F. G.) Verfuch ueber die Grondl. des Menschl. Denk. 13. a BOSWELL (JO The Life of,% johnfon. '.~ II6' a BOTTCHER (!. F.) Vermischte Med. Chir. Schriften. 147. b Brew-houfe (A) konstpl. door Erlom. - - 38. b BREZ (J.) La Flore des IhfeOophiles. - - 100. a ERUNN (F. L.) Briefe ueber Karlsruhe. - - 3- a BUCERUS (C. F.) Das Geheimnifs der Dreyeinigkeit. 147. b Bafjn's Natural Hijlory abridged. - - 189. a BYE (P. J. m). Pisfert, Philofopk. - - I48- b Ccefdris (Caji Julii) Opera Omnia. - ~ rx6. b Caji Sulii, ltalici Punicorum Lib. XVLL. Fmefii, Vol. 1. 108. b Camilla fainting in the arms of his Father , konstpl. 54- a Card (the) Players , konstpl. - - r66. b C.'ftor and Pollux, konstpl.. - - 180. b CATS. (Alle de Werken van JACOB) 4de D. - 196. 3 Changhig Quarters en the billet ed Soldier, konstpl. 54- a ChHdtren play en Bacchanals, konstpl. - - 180. b Chrifl among the Doctors , konstpl. - - l8°- b CLEMENTI (M.) Trois Sonates &c. - - 7°- » CÓMINGS (FOWL.) Sermons. - - 7*- £ Com araion (ia) des petits pieds, konstpl. - 92- >> I Conh erations des Dêpartements d:i Nord, konstpl.. 190- 3 Country Church-Tard, konstpl. door Mej. Prejlel. - 39- j» Curioftties of Literature. - - " ■ " Curfjry Remarks- Sec. » » - 179- a- D. December en April, konstpi. tiour tsanotozzt. - . 47. 3 Death (the) of Arcide, konstpl. - - ï8o. a DELAULNAYE, Hifi. Gener. des Relig. & Culte de touspeuples. 84. a Descent (the) from the Crojf; the Vifitation en the Prefentation in the Temple, 3 konstpl. van Green. - - 31. a Deux (les) Frifes de l'Arc du Triomphs , konstpl. - 92. b DISNEY (JOH. )A Defence of public and Soc. IVorfhip, 179. a Dutcheff (the) of C. &c 2 konstpl. - - 47. *. E. Edwin erd Ethelinde, konstpl. - — f4- « ENFIELD (W.) The Hifiory of Philofophy. - 155- a ENGEL (J. J.) De Kunst van Nabootf. door Gebaarden. D. II. 140. a ,. CM.) Horazens Epistel aan die Pifonen. - 147. b Engelfche (vier) Soldaten, konstpl. - - l'8o. b ESCHENBURG (J. J.) Lesfings leben des Sophocles. 37- « ESCHKE E. A.) ueber Stommen. - - 3-3 Esfay (an) on Ecclefiaftical Etablifhment Sec. - 179- « Evening , with the repofe of catt'le, konstpl. w 166. b Evening , konstpl. - - - I<56- b F. Fabricii Bibliotheca Grceca, door Harles , 2de D. - 108. b Farmer (the) Door Sec. konstpl. - ~ 54- 3 Falies de la Revolution Francoife, konstpl. twee eerfte Platen. 197- b FAWCETT (J.) A Sermon. - ~ 179- S FEDER (P. A.) Disf. de cura& regimine parturient. - 20?. b FEHR (JOS.) Nachri'cht von einer todlichen Krankheit. 4?. t. D d 3 P£N*  r «4 j EENNEMAN (W. G.) Lehren der Sokratiicer. - 13. a t'ISoHEil CJ. B.) Verfuch einer Naturgefchichte von Liefland. 13. b ■ (J- F.) Prolufiones de Vitiis Lexicon N. Teji. 37. a FLODERI CJ.) Opuscula Orator, ac. Poëtica. - .116. a Forfaken (the) fair. - - _ z., b FORSTEil (G.) Anfichten vora Niederrhein. - 13. b four Children, konstpl. door Dean. - - 38 b FOURCROI, Klem. de Hifi. Natur. & de Chemie , 4me Edit. 132'. a trance (Ja) Sacrifiant a la Raifon , konstpl. - 190. a -Fureurs (fes) de fanatisme, konstpl. - . ïjg,. b Ü. •Gainsboroughs Forest, konstpl. - _ 166 b •Genius (the) of Medefty iüc. konstpl. - - r8o' a Gefchichte unsrer Zeiten, aus dem Lateinif. des Baron Schuk von Afcherade. 13. b eines Apothekers. - _ 44 b ; Kelfers Fredrichs desïlten. - _ ,47' b GE UNS (M. van) Orationes II. de Civ. valetud. Sec. 163 b Gezigten van Brandenb. en Pruisfen. - _ iy) z. ~fff~Z Paleizen en Gebouwen in Petersburg. ,r,6 b r u PvErw #i Z:\fdverfaria Medico-praCica 'écc. ' %\ b G1LLY (W.) Auflührliche Anweifung &c. - ,7I b -Goast (A) konstpl. _ [ Godefroy van Boilton , konstpl. - _ L' • GOLDAMMER (M. C. W.) Betrachtungen. - ,s" l GOZE (J. A. E.) Europaifche Fauna. - - 1 a *™ CJO ueber die Vereiiigten Nederlande. - &Ï. a GREVE (E ].) ült,ma Capita Hbri Jobi Sec. - 28 b Gryzaard, (een) konstpl. _ _ ^ £ H. VA^^i^r^ E^icke auf elnen ™ Deutschl. 109. a HAMELS VELD (Y. y.) Het Vyfde Boek van Mofes Deuce, u„. ,1 a HEDAYA (The) er Guide , tranjl. by Ch '. Hamilton. - 173' a Heldendaad (de) van den jongen Defilles, konstpl. . i;o b Henri IV: & Gabrielle, konstpl. - _ 102' a ramanê au Louvre Sec. konstpl. _ 'ibid. Henry the Fourth of France, konstpl. _ _ Tg0_ HERMES, Handbuch der Religion. - _ 171! b Heroïsme du jeune Defilles, konstpl. - _ I02' a HESSELINK (G.) Uitlegk. Woordenboek des N. Test. I—Z. 66. b Heure (f) Première de la Liberté , konstpl. - Tno „ HEXOL (J. F.) Kritifche Beobachtungen. - 3, a HEZEL (W. F.) Anleitung zur bildung des Gefchmackes. 37.' b "ff. ". , „ , 7 ' Gefmacks. 100. a Historiesch Schouwtoneel, II. D. Ifte ftuk. - I5g. b Hobbimas Village, konstpl. - _ 16f ^ JLolman (Mr.) and Mf. Brunton , konstpl. - _ 1Dj a HOME (C.) A New Oiron. Abridgem. of the Hift. of Engeland. 2 a HOWARD (J;) Nachrichten von den vorzug. Krankenhaufen und Pesthaufen in Europa. - _ _ 60 b Hunting, Plate I en II. - _ _ ^ ^ I. IdeêTi zu einer Phyfiogn. Anteropologie. - I3. b JACOBI, myn Geloof aan dekringen der Goddel. Openb. 3. b Jeptha's rash vow , konstpl. - _ l66 u JOHNSON a Medical faas &c. vol. I. 36[ 5 ,?ofef prefenting his Father Sec. kdfnsr.pl. van Gosfi. m k Judas return, the th.rty pieces ofSilverSec. k. pl. vlnDmkano». fi. I K- Karte der Dramburgfche Kreits. ' - . ,Q , | von Gros-Polen. - au | • von Deutschland. - _ 3. ■-? SSSjaSL6- a^ Ai^og. t s»^' - 5t KBnwry^' J,J trkIare"de Anmerkur.gen. - /, a KROHN (H.) f0WW extra UterumHtjioria. - I5;3.' £ -L. Laatfte (de) woorden van Mirabeau , konstol ,„ K LADURNER (J.) Tro» 508«„. ' *fMtP'-_ " W. b ^X011"? inrfl\ons 'J"PUS ' konstpl. door S«*fc. " - "38 b X^S&R<^n4^'^^-» ^n laatften O rlo^ Landfchappen (twee) konstpl. van Tomkins. - %' % T rrSrr.T^ van ^wva, konstpi. _ . ; LANG (M.) Rudimenta Doarince de Peste - k ^ ^ ^'^ Ge^chich e der We'l>er in Heroifche Zeitalter. 37. 1 r W from E. Burke to fr. Langrishe Bart. 180 b ™' CC- -A) Sy^« Natuia-Tom. II. cura'7. « Gmelin. t. * MUIS XVT T/'- ff2L^rP^ *a*,'"/°" ' konstPl- ^80. b LUUIS XVI. a / Asfemblée Nation. konstpl. - IQ, b Lucian, Itbellt Seleai, edit. (Volff. - . 102. a • M. 'V- Madona Col Bambino , konstpl. door 5m»Vfc - ,B u Marêchal (Je) de Logis , konstpl. - ISJ>- b MARTYN (TH.) flti*. je„^ &c. - . *ï * Medteal Papers &c. Numb. I. - _ l8'" a 1 Communications. _ 3 * ^"'rf K07JTïrn iaj7"fif de feu Gener. d'Allang \ï , Mere (la) de Familie, konstpl. - 3- 7 Metaphyfifche Ketferyen. - 92' b K?S Cf F-) vom fchaden der Breetoiitd"&c. \f. I SHlSLC,Jko^tBp[VOeSZdS en_Vert>^ringen. £ MOLDENHAUER (J. J. P0 Tentamen in Hijior. Plantar. ^ \ ^lVh\^ ?-l f*'?""' °der Roms Altherthumer. 73' a Mofes flrtkmg the Rock, konstpl. - _ MUNTER (I.) Berichten van Napels en Sicilien, ifteD. 74 \ MurderQhe) of Dav.d Rizzio , konstpl. door Taylor. A' l Mut,ners (tr,e) turning Lt. Bligh Sec. konstpl. door Dodd. 39" * Muzyk-Zaal van Felix Meritls, konstpl. _ * N. Nederlandsch (een) Gezelfchap , konstpl. _ t New (a)>:SyJiem of the National Hiftory. . \%' * 1IITSCH (P. F. A.) Kurzer entwurf der Griechif. Alterth. 57' h Aoo» en Night, konstpl. - _ _ ° 0. OC-  ( 2I5 ) O. OCKERSE (W. A.) Leerrede over het Begraven der Doden. 118. a OLIVIER, Llifl. Naturelle des InfeSes. - - 147. a .Oude (een) zittende Matrone, konstpl. - . - 166. b Ouverture (V) des Etats üeneraux, konstpl. - 179. b P. Part of the Crew of the Guardian; konstpl. door Dodd. 38. b FAULET (j. j.) Tabulaplantar. fungofarum. - 156. a Petit (Ie) Predicateur Sec. konstpl. - - 92. b Piüuresque (a) Tour of Killarney, prentwerk. - 109. a PLEYEL (j.) ColleSion de duos pour deux tors de Chasfe. 70. a Plutarchi Cnceron. quce fuperf. Omnia Opera, Hutten vol. I. 108. a Plutarchus , de Levens van Doorl. Grieken en Romein. D. II. 132. b POLE (TH.) The Anatomical InJlruBor. - - 189. a Pviybius , door Schweighaufen, 4de Deel. - 108. b Portrait des Reger. Konings van Pruisfen, door Siezenich. 14. b —— van den Landgrave van Hesfen. - - 15- a „—. ■ van den Dichter Gleim. - - ibid. de Mr. Abbé Mauray. - - 84. b . . de Mirabeau. - ibid. . de Beaulieu. - ibid. . 1 . ■— du Coufin Jacquet. - 92. b . van den Hr. de la Tude. - - ibid. . de Mr. Hayden. - 102. a ■ des tegenwoord. Konings van Polen. - 150. b ' van den Generaal Potemkin. - - 166. b ——— de Pascal Pabli. — 190. a ■ de Jean-Sifrein Maury. - - ibid. • de M. Amiot. - 197. b ■ de Mrs. Roberfpiere, H. Jesfê, J. Pethion en P. L. Roa- derer. - 198,. a Premiers (les) Martyrs de la liberté. konstpl. - 197. b i>,ry! ci'-O 'f "—' '"■ ' »' « Preuve (la) Virginale , konstpl. - - 84. b ' PRIESTLEY (j.) Original Letters by the rev. J. Wesley. 2. b I . the evidence of the Refurrettion of J. Ch. 2. b I , Lett. to the Memb. of 'the N. Jerufal. Church. 189. b I Prince Artur giving welcome &c. door Ogborne'.. - 47. a ' PUI (M. S.) Oratio initialis Sec. - 69. b R. I RASCHE (j. C.) Lexicon Univ.rei Nummarict, Tom. v. par. ï. 13. a Regrets (les) merités, konstpl. - - 197- b REISKE (j. j.) Libanii Sophijlce Orationes. - 13. b 1 Reizlus , de Profod. Graecce accent. &c. cur. Wolfio. 37. a Return (the) from Market , konstpl. -- - 102. a RETZ , Le Guide des jeunes Gens &C.' - - 147. a Reveil (le) tardif, konstpl. - 102. a RICHTERIS (C."G.) Animadverfion. ad Fabricii Bibliothecam. 36. b Riot (the) in Broad-fireet , konstpl. - - 54. b ROBINSON (Mrs. M.) Vancenza &c. - - 155- b RODE (A.) Des Pub. Ovid. Nafo Verwandlungen. - 148.8 Rondeau favorl di Purfognac. - 2c;. b Rofalina, Oliver and Celia , konstpl. door Tomkins. - 47. a &OSENMULLERI (j. G.) Emendat. & Suppl. ad Scholia in Nov. fefi. Tom. 3 , 4 en y. 12. b „ Beantword. der Frage: Warnm nennenwir uns Protestanten. 148. aen 171. a s. Sainte Genevieve, konstpl. - - 84. b Salie de l'Asfemblée Nation. konstpl. - - 84. 6 SCHEIDIUS (j. Ph.) Oratio de Eloquentia Fori. - 172. a Schets van den Chrift. Godsdienst tot Onderwys va» kinderen. 148. a Schickfalle der Seelenwanderungs hypothefe. - 13. b SCHILLER (Fr.) Gefchied. van den Afval der Nederl. Ifte D. 83. a SCHMID (G. C. E.) Empirifche Phyflologie. - 37.3 SCHNEIDER (j. G.) Amphibiorum Phyfiol. Spec. - 38. a ■ (D. N.) Neuestes Magazin. - - 171. a SdHREGER (B. N. G.) Fragmenta Anatomica &c. Fase. I. 44. a SCHREYER (j.) Kommerz &c. Von Böhmen. - 37. a SCKROTER, Selenotopographifche Fragmenten. - 3. a SEEMAN (M.^H.) Disf. de Causfs mutat. hominum &.c. 205. b Sèe-Saw en Peg-top, konstpl. - - 54. a Serment civique du Village de M. . . . konstpl. — 198. a Shipivreck'd Sailor-koy &c. — 180. a Sketih (a) of the Life and projetts of John Law. - 188. b Slavi trade and African Hospitality, konstpl. door Smith. 38. b SMLTH (Ch.) Celejiino a Novel. - - 2. b SOEMMERING (S. T.) v. Baue des Menschl. Körpers , I. Th. 75. b II. Th. 147. a- Somnerfet place, konstpl. - - 173. a SPALLANZANI, Abrifs einer Reife. - - 12. b Specialkarte von dem Westphal. Provinzen.. -- 38. 3 von der Mittelmark. - — 38. b'. SPITZNERUS (A. B.) Vindicias. - - 12. b STAUDLTN (C. F.) Idieen Sec. - - 38. a STEINBOLT (D.) Potpourri of Caprice. - 109. b STIEGLITZ (CL.) Gefchichte der Baukunst der Alten. 37- b SUKM (P. F.) A?>y? Samlinger till den Danske Bijl. - 116. a SW.\RTZ(Ol.) Obfervationes Botanica. - 45. a T.. Taal- en Dfchtl. oefffeningen van 't Genootf. Kunst word door Arbeid verkregen, 6 en 7de D. - Isg_ ^ Thucydides Olori f. de bello Poloponef. Baueri. - I0g' a TIEDEMAN, Geest der fpeculatlve Philofophie. - i47' 5 TODE (H. j.) Die Religion, eine Cantate , an Mufik gefetzt. 13', b Toneel (het vierde) des ifte Byd. van Shakespear's Makb. k.pl. 102.. 3. Tonelen (twee) uit Tom Jonet , konstplaten. - a Travellen and Cattagers , kon»tpl. door IVard. - 38. t, u. Ueber die geduld , bezondérs des Artzes. - - 44. b Rousfeau's verbindungen mit Weibern. - 109. a USTERUS (P.) Annalen der Botanik.. - - 44. b V- Vaderlandfchc Hiftojrie van Wagenaar, Nieuwe druk, met Byoegzels , - D. III , IV en V. 76. b Vengeange (la) des Ny nphes , konstpl. - - ic2. a Venus fhowing Eneas the road Sec. konrtpl. - 180. b Verhandelingen van het Genootfch. ter bevoj dering der Heeelkunde s. te Amfterdam , ifte D. 46. b . van Teylers Godgel. Genootfchap, D. XI. 91. b Vim >  < af* ) View(a) of West-Munfier Bridge , konstpl. door Edy, - 38. b of London Bridge , konstpl. door Stadlcr. - ibid. of the trial of W. Hafiing, konstpl. - 102. a . of Gibralter, konstpl. - - 173- b VIT AL, Six Sonates. - 109- b —- . Six ditos concertans. - - ibid. VOGEL CS- G.") Kurze Anleitung &c. - - 45' a Voyage pittoresque de la France , Cofte Afg. - 158. I> Vrouw Cde) van F. Mieris , door Klauber. - $4. b VueperfpeSive d'un projet de Palais de Legifiat. konstpl. 84. a du Champ de Mars, konstpl. - 84. i> Vue de la Federation, konstpl. « n 190. ,a W. WAHL CGO Neue Arabifche Anthologie. - 37- b CS. F- G0 Habakuk, neu ueberfetzC. — K>8. b WAKEFIELD CGO An Enquiry Sec. - - 178. b A Tranflation of the N. Teft. - 179. _a WALKER CR-0 Inquiry into the fmallpox Sec. - :s6. a Wanley Penfon , or the Melancholy Man, ~ - b BERIGT aan den LEZER. Daar het fteeds toenemend vertier van dit ons Weekblad ons meer en meer de aangename verzekering geeft der goedkeuring Van hef I .eftprll'pvorM Gemeen over rieden niw.pn «i-n«" 1 ~^ < — . r, ,— min nm -rr yffl dnen- lyk, naar den fmaak onzer lezeren, ten aanzien van deszelfs byzondere inripting, te fchikken. Om deze reden, zullen wy, voortaan, de Prys-iyst der Granen en die der Oly, Traan en Baarden, benevens de ff-'isfei- en Specie-cours, welk een e» ander wy befpeurd hebben, dat, voor het meerendeel onzer lezeren, van weinig belang is, weglaten, en, in plaats hiervan, een kolom, of gelyke ruimte, als bovengemelde Lyst befloeg, op de laatfte Eladzyde open houden., ter plaatfing van alle zodanige afzonderlyke berigten, en bekendmakingen, voor welken, federt het be^in van 1701, het bygevoegd BER1CHTBLAD bepaaldelyk gefchikt was. Welk Berichtblad uit dien hoofde, voortaan, zal agterblyven, en alleen, by tyden wyle, wanneer' de Bekendmakingen of afzonderlyke berigten, die men gaarne door middel van ons blad wilde gemeen gemaakt hebben, te veelvuldig ofte uitgebreid mogten zyn, door een AANHANGZEL vervangen worden: gedragende men zig voorts, met opzigt tot de kosten der plaatfing van die .bekendmakingen, aan 't geen reeds te voren een 01 andermaal, door de uitgevers aaa hunne Correspondenten gemeld is. Je Haitfei», by P L A A T e# LOOSJES. WERNSDORFCJ. COPo*/* larinl mimr. ~ 57. \ -5deD.3deft. 108. b WHITAKER CJOHNJ) The origine of the Arianisme. 178 b WICHMANN Q. E.) Beytrag &c. - - 4?. a IVidow (the) of an Indian Chef, konstpl. door Wright. 38. b WILSON 00 ADefence cf Public and Soc. Worfhip. 179. a WOLFF CJ- O.) Disf. inaugur. - - 68. b Word (a~) Scène, konstpl. - j66. b WURM CJ' F0 Gefchichte des neuen Planeten Uranus, 44. b x. XAVIER CA.) Six duos. - - - 109. o Xenophontes Hiftor. Gracte, Ltbr. VII. Schneideri* » 108.» z. ZANNONI CG. A. R.) Atlanti Maritimo del Regn. de Napoli. 14^ Zee-Gezigten van Curoberland en West-Moreiand. - 14, 0 ZIMMERM AN (E. A.W.) Ann. der Geograf. und Stat.Wisfenf. 28. a. Zittende (een) Apollo , konstpl. van ffeife, naar Tischbein. 14. b" Zolltarif lur die Nation. Zollhaufen in FianJureich, - 13. <