| -TT—- -rssTïï r






O U D Ë
JOODS C HE
S1IE V E'IST,
SAÉMENSPHAEKEN EN VERHAELENi
VAN
SOMMIGE TYDGENOOTEH
DES
(behelzende het voorna emste der euangelie-geschiede nissen.)
r~ ...
Gevolgd naer het Hoegduitsck van
johan KOENRAÉD pfenningek.
Prediker in de Weeshuiskerk te Znrkfa
EERSTE DEEL.
Te L E Y D E AT, B i L. HERDINGH^ » 7 «






VOORREDEN
TAN DEN
NEDEtlLANDSCHEN VERTAELDER.
Be trcffendfte cn leerrykfte Gefchiedverhaelen verliezen door tyd en gewoonte vaek zeer veel van derzelver kracht voor de zulken» die van der Jeugd af gemeenzaèrri daer' meê i>ekênd werden. Mogelyk was de ondervin-, ding hier van eené der redenen $ waerora de oudite Volken hunne gefchiedenisfen aen de Nakonlelingfchap overdroegen door gezangen, om ook daer door, zoo wel als door zekere zichtbaere gedenktekenen, het gebrek te gemoec te komen, 't welk het gemis der Schryf- zoo wel als der Drukkunst by hun veroirzaekte. Zeer waerfchynlyk was de oudfte aller' gefchiedenisfen dezer werelt,' ik meene die det Scheppingc eh der lotgevallen van de Èerfte Menfchen, ook dooi- dit middel, onder de wyÈe beftelling der albefluurende Vdorzienigheit, tot de tyden van Mofes overgebracht 3 en, fchoon men naderhand, toen het gebruik der .letteren was ingevoerd, met meer gemak, de gebeurdtenisfen van byzondere pêrfoonen o£ eeheele volken door gefchiedfchriften vereeuwigde, zyn daer by, onder genoegzaem alle * s ooj|



IV
Voorreden van den
. ook onder de befchaefdfte Volken, de Dicht* en Zangkunst by aenhoudendheit tot gepaste middelen gebezigd.
Ja wy behoeven niet opteklimmen tor dt Oudheitj ook onzetyd, ook ons Vaderland, levert vcele bewyzen op , dat men den arbeid der Gefchiedfchryw;rs, hoe hoog men ook den zeiven waerdeerde, niet genoegzaem achtte ,om een levendigen indruk en trefFende aendoening te bewaren van de Voornaemfte gebeurdtenisfenen byzonderfte gevallen, door die Schryvcrs, in een eenparig beloop en vermengd met min gewigtige zaken ,voorgedragen, ten ?y ook de Dicht- en Schilder- of Teken- en Graveerkunst het haere toebrachten tot het verwekken, ja herhacld verwekken dier gevoelige * gewacrwordinge van het gewigt dezer gebeurdtenisfen, zonder welke dc Gefchiedkun* de nimmer eenig wczenlyk nut kan doen.
Van daer, dat zöo wel de Dichter als de Schilder terflond in de weer is, om de dagelykfche voorvallen van eenig aenbelang, om Vooral de bedryven der mannen van naem, van roem, en dapperheit, door treffende Gezangen of Dichtftukken, en door levendige Tafreelen en Afbeeldingen, a.en de nakomelingfchap



Nede-rlandfcken Fertaelder.
ovciteleveren. Van daer ook , dat de Brieven» en Gedenkfchriften van voornaeme Perfoonen vaek met meer nut gelezen en met meer graegte gezocht worden, dan de bloote verhaelen hunner bedryven, omdat men in de eerfte dikwyls de geheime roerfels hunner daden en de treffendfte omftandigheden hunnes levens na-, druklyker vindt afgefchetst.
Zou nu deze op ondervinding fteunenda aenmerking, die ontwyfelbaar doorgaet omtrent zoo veele oude, zoo veele ongewyde, en Vaderlandfche Gefchiedenisfen, ook geen {teek houden omtrent de voor ons Christenen allergewigtigfte gebeurdtenisfen, -— ik meene die van onzen gezegenden Zaligmaker en zyne Jongeren? — Zou dit zoo algemeen gebezigd hulpmiddel, ook hier, van geen dienst zyn 2 _ Zouden we ons hier, in eenen heiligen fchroom, moeten vergenoegen met de eenvouwige Verhaelen der Euangelisten, die, hoe treffende in veele gevallen, door het immengen van zielroerende gefprekken, alieenfpraeken , en nadruklyke voorltellea, echter om zeer goede en wyze redenen over 't geheel de kortheit betracht, en zichbepaeld hebben tot het byzondere oogmerk, 't welk de gefteldheit der tvder, waer in, en de omftandigheden
* fi



9ï Voorreden van den
der perfoonen, waer voor, zy fchreeven, zén hen inboezemdenj waer door ze, fommi^e gevallen flechts ter loops fchetfende, en een reeks van groote gebeurdtenisfen in een kort beftek byeenzamelende, den lezer en beoefenaer in volgende tyden ruime {toffe gaven, öm met zyne verbeelding op die gevallen te werken, derzelver byzonderheden in zyne gedachten uittebreiden, en zich dus dat grootiche, treffende, en leerryke voor den geest te {tellen, 't welk de opgegevene, doch meestal zeer beknopte, verhaelen natuurlyk opleverden.
Dan,ieder mensch is niet even zeer gefchike tot een zoodanig gebruik dier gewyde Ge1'chiedverhaelen , waertoe, by den ernst en de werkzaemheit van een welgevestigd geloof, ook meer of min vinding, kracht van verbeelding — het ik maer zeggen, — iets van de Dichtgave of van de natuurlyke genie der Schilders, vereischt wordt5 gaven, welke toch aen alle menfehen niet, altans niet in gelyfcemate, gefchonken zyn, en waer meê dus de eene den anderen behoort tc hulp te komen en optewekken.
De Euangelicfehriftcn voldoen, ge!yk ik
evem



Nederhndfchen Fertaelder. ^ïï
even zeide, ten vollen aen het oogmerk, waer meê ze gefchreven z.yn, macr onderilellen teffens, dat men, in vervolg van tyden, dat gebruik van die verhaelen zou maken, 't welk der zeiver gewigt vordert.
Wanneer een Leeraer deze of die plaetfen of gezegden der gewyde Schriften uitbreidt, en meerdere en andere woorden bezigt, om die gevoelens of aendoeningen in zyne Toehoorders te begunftigen, welke hy acht, dat de gewyde Schryvcr of Spreker door zyri verhael of voorftel zocht te verwekken, komt hy ons in dit gebruik te hulp. Dit veroordeelende , zouden wy den arbeid veeier groote en nuttige mannen veroordeelen, en de uitlegger der gewyde boeken zou zich bloot* lyk moeten bepalen tot de dorre taek van ioü*. ter taelkundige aenmerkingen.
Ook heeft de goede Voorzienigheit des 'Allerhoogften ons reeds voorzien van zoodanige onder de gewyde Schriften, welke ons het treffende, gewigtige en leerryke der Euangeliegefchiedenisfen meer of min dichtkundig, of op eenen vindingryken en aenHoenlyken trant, zoo wel diep in het hart indrukken, als klaer voor het verftand brengen..



*W Foorreden van den
Men leze flechts, om uit veele andere ge, beurdtenisfen één bytebrengen, het voorgevallene by den dood van Lazarus, den vriend van Jefosj — men leze vooral, in Overeenftemming, de vier verhaelen der Lydensge* fchiedenisfe} - en men zal, zoo men eenig |evoel heeft, bezeffen, dat de verbeelding dier Schryvers daedlyk werkzaem was, en dat zy pns, als 't Ware, brengen willen op de plaets eu jn de omftandigheden, waer in de groote Lyder was,om 'er dus eenen te dieper indruk van medetedeelen. Evenwel laten ze ook daer nog veel over, waer op onze verbeelding werken kan, en in deze zoo wel als in andere mintreffend afgemaelde voorvallen lieten zy,en lief het ook de Voorzienigheit, aen de Lezers jn volgende tyden over, om voor zich zeiven voort te denken, en andere te helpen voort* denken.
Heeft qok de Voorzienigheit niet gezorgd, óm ons de denkwyze, de gemoedsaandoening £en, en voortreflyke neigingen der voornaenv fle Leerlingen van Jefus, omtrent veele geteelten van zyn leer en leven, uif de ApostoJifche Brieven te leeren kennen ? Vinden we daer in niet gefproken van Liederen en Ge< angen, by de Christenen gebruiklyk, en mof



Nederhndfchen VertaeMer. IX
gen we niet denken , dat onder deze ook zul* ke gewee-t zvn, die het een of ander der leeringen en bedryven van Jefus uitbreidden en in een levendig, treffend, licht vertoonden? Waorfchvnlvk hadden de Afbeeldingen en Schilderftukken, hoe deerlyk ook naderhand door bygeloof misbruikt, en daerom, misfehien wel te algemeen en te onbepaeld, by de Hervorming veroordeeld, ook al in de eerfte Christentvden plaets, om het tans door my bedoelde einde te bereiken; welligt mag rnen de al te onbepaelde veroordeeling in dezen onder de oirzaken tellen,waer van daende aenklevers van het oude bygeloof vaek meer ernst, eerbied, en gevoeiigheit vertoonen in hunne Godsdienstoefeningen dan meer verlichte-«n redelyker denkende Christenen.
Hoe 't zy, veele voornaeme Mannen, zoo Dichters als andere vernuften, zoowel in als buiten ons Vaderland, hebben al voor lang begrepen, dat ze zich aan geene heiligfehenriis fchuldig maekten, maer een nuttig werk verrichtten, dooreen Dichtkundig of anderzins vindingryk voordel der voornaemfte Gefchiedenisfen zoo van het Oude als Nieuwe Verbond, —. in Allcenfpraeken, in Heldendichten, en -~ zelfs, in Tooneelftukken, waer * 5 orn'*



X
Foorreden van den
omtrent het vooral ook te wenfchen was, dat de> Schouwburgen eenmael gezuiverd waren van die ergerende gebreken, welke nu zulke Stukken al het nut benemen, en de anders te rechu verwachte ftichting verbannen, ja onmogelyk maken.
Maer de beste van alle deze Werken zyn van geen of weinig nut voor de zulken onder het Christendom, welke derzelver hulp allermeest van noden hadden; — ik meene, voor eenvouwigen, voor menfehen van weinig fmaak en vinding, of voor zulken, wier opvoeding en omflandigheden hen niet toelieten, hunne zielvermogens genoeg aentekweeken, om het fchoone en treffende der verheven denkende Schryvcrs en Dichters te vatten; maer weinigen zelfs krygen immer gelcgenheit,omdaer van eenig gebruik te maken.
Dit gebrek wordt wel eenigzins vergoed door de Bybelfche Afbeeldingen en Printen, met ccnige dichtregelen verzeld, waer van ook onze Natie geenzins ontbloot is, — maer hoe zelden zyn de zelve zoo overeenkomftig met de waerheit, zoo vry van ongerymde byvoegfels, zoo net en juist uitgewerkt, dat ze niet vcci eer valfche dan gezonde denkbeelden
op-



IfederUndfchen Vsrtaelder.
opleveren, ja niet veel eer de verbeelding verwarren dan verlevendigen, en het Godsdienstig gevoel meer verbasteren dan aenkweeken!
Reeds lang derhalven hebbe ik, en hebben veelen met my, gewenscht nae een gepast hulpmiddel, om de eenvouwige verftanden ei% min gevoelige harten te hulp te komen in het bezef der waerdy en kracht van veele voorvallen in de Euangeliegefchiedenis, welke zy nu wel, misfehien van der jeugd aen, als een taekwerk gelezen en herlezen, doch nooit ernftig overdacht, nooit het treffende het leerryke daer van gevoeld hebben en, zonder den arbeid van eenen, Niemeijer, Hess, Klopstock, of andere zoo in als buitenlandfche Schryvers te kort te doen,moet ik betuig^, nimmer eenig ontwerp gezien of vernomen te hebben, zoo gefchikt, om aen het voorgeftekde einde te voldoen, als dat, waer van wy tans de eerfte Proeve aen onze Land* genootcn mededeclen-, niet willende, dat deze lang verftoken zouden blyven van eenen zoo potten arbeid als die van den Lerwacrdigen Zurichfchen Leeraer Pfenninger ,dien ik, (voldoet anders deze proeve) zoo fpoedig mogelyk op het fpoor zal volgen, zoo dra my de door kem uitgegevene ftukken in handen komen ,



* XH Voorreden van den
men, waertoc ik door eenen met hem briefV isfelenden Vriend eene gunftige gelcgenheitbezitte. Intusfchen hebbe ik my de vryheit willen behouden, om nu en dan eene my invallende gedachte intevoegen, en foms ook enkele ftukken wegtelaten,zoo als ik nuttigst aenzag voor myne Landgenooten , en geve dit daerom niét op als eene Vertaling ,maer liever als eene Navolging; vooral ook, omdat ik deze meerdere vryheit nodig had omtrent de Dichtftukken, welke de Heer P f e n n i n g e r , ten deele van Hoogduitfche Dichters overgenomen, ten deele zelve opgefteld heeft, en wier letterlyke overzetting maet- en rymloos zou moeten geweest zyn, en du; veel fchoons en indrukbaers zou hebben doen achterblyven ,'t welk ik my mi verbeelde, dat myne Landgenooten volkomener zullen ontmoeten by eene vrye navolging, waer in ik my bevlytigd hebbe, om de denkbeelden der Dichters verftaenbaer en vloeiende Xiittedrukken, my fchikkende naer den trant en de maet van fommige der meestbekende PfaU men, Kerkliederen, of ook fomtyds der Ge* zangen van wylen den Eerwaardigen S c h u tte, zoo als telkens by ieder dichtituk tiaet aengewezen.
Wyders heb ik, daer het nodig en moge^
lyk



Nederiandfcken Vertaetder. Xril
Ivk was, boven iederen Brief, Saemenfpraek, of ander Stuk, die plaetfen der gewyde Geichiedboeken aengewezen, waer uit ze in 'e hoofdzaeklyke ontleend waren, op dat de Lezer gelegenheit hebbe, om die natezien en onder het lezen met deze opgave te vergelyken. De Heer Pfenninger plaetst die alle by elkander achter ieder deeltje; ik vertrouwe ,datmeti myner fchikkinge de voorkeur geven zal, zoo wel in dezen, als in het achterlaten der Opdragten ^Voorredenen van dienHeer,welke ,ten grooten deele voor zyne Landgenooten of voor Duitschland gefchikt, voor het gros myner Landgetiooten niet verder Van nut zouden zyn, dan voor zoo verre zy dienen ter verdediginge van deze behandeling der Euangeliegefchiedefiisfen; en hier van 'zal'ik nü, by het geert ik reeds tot dit zelfde einde in deze Voorreden gezegd hebbe, nog twee {tukken plaetfen , die ook van een algemeen gewigt en nut zyn.
Ni«t zelden (zegtde £m*tfm%?PFENXINGER/a zyne eerfis Voorreden) zal, wanneer niets anders daer toe in ftaet was, door het dichterlyk voorftel eener gefchiedenisfe de gevoelige aendoening te rug gegeven worden aen een hart, dat dezelve geheel verloren had onder hst leze» van die
ge»



Voorreden van deü
gefchiedenis, in de Gefcbiedboeken zelve, by dwartf of volgens den ongelukken fleurfchep trant, welk* hier in vaek gehouden wordt. Hoe dikwyls vergunde my de Voorzienigheit met dit middel in myn doel te flagen, in gevallen, waer niets anders va« eemgcn dienst bleek te zyn.
Ik fprak mynen Leerlingen dus aen: „ Onder U fielt eens, dat u iemand het volgende verhaet » gaf:" G:stcrenz«g ik enz. enz. „ 0p deze wyze Helde ik hun de bedoelde gefchiedenis, flecht en recht, in alle derzelver omftandiehedeo ver-blender wyze voor; ~ en ziet, - die, hèlaes * -voor hun ten eenenmaele dor en krachtloos geworden Bybelgeichiedenis-deed haere vereischte we** &ng op verdand en hart, en bleef een geruimeri tyd die kracht behouden. De gefchiedenis herwon hy den Leerling de verlorene plaets in zyne acht dacht onder de. aenmoedigende .-gewichtig», en teer?aeme gefchiedenisfen, en het verftand en het hare werden voortaen greetiger ,om weder iets van dien aeri te genieten.
Dit bracht my op de gedachte' van het groote nut eener bearbeidinge der gefchiedenisfen van Jei\is en zyne Apostelen in Oude Brieven, Ferhaelen Saemenfpraeh-a enz. enz. De gefchiedenis van Jcfus en zyne Jongeren (dacht ik by my welven) is toch niet alleen eenFcestdags — is ook
eeu



2feclerhndfcïien Fcrtaeïder. xv
een Werkdags-gefchiedenis; — dat is: Zy laet zier* ook voegen by en in de werkdags - gewaerwordingen en aendoenïngen der menschlyke harten.
Op werkdagen, zoo als zy (tonden en wandelden , bejegenden hen hunne gevallen. Dus dachte ik, dat ook deze Gefchiedenisfen welligt zouden zyn voortedragen met even zoo veel kracht var» voorftelling, en, hoe fchoon ook door anderen afgemaeld, voor een veel grooter aental van menfchen dan anders, wanneer ik die liet verhalen door den mond of pen van deze en geene tydgenooten , zoo als my die invielen, en op die wyze, als ik önderftellen kon, dat ik gedaen zou hebben, wanneer ik in den tyd en op de plaets der gebeurdtcnisfen geleefd had,
Overtuigd van de uitVoerlykheit des ontwerps,' en tefFens daer van, dat het van veel nut kon zyn„ ondernam ik dezen arbeid, en vond dien eenendef aengenaemfte en nuttigde voor my zeiven, welken ik ooit ondernomen hebbe.
Van Hoofdgebreken in den ftyl,wenfche ik, dat men my niet zal konnen befchuldigen; maer wil iemand dat veelvuldig brief-fchryven, en wel in zoodanige tael of zulken fchryftrant, aenmerken als (trydig met de gewoonte dier tyden, dezen verzoeke.ik te denken aen de Alleenfpraeken enz., welke in Gesfj u's , Klopstock's , Ramler's en Niemeijër's werken voorkomen, — waer ook Adam, Eva, Kaïn,
Sara,



Xtt Voorreden van den
Sara, Ifaak, de Herders, Lazarus, Maria en afidère fpreken en zingen, (zónder dat wy ons ftboren aen dé bedenking, dat zy niet met 'er daed Zoo gefproken of gezongen hebben; genoeg is het ons, dat de onderfrelling niets oriwaerfchynlyks niets onvoeglyks behelze, en dat zy, fprekende of zingende,zoo zouden hebben gezongen of gefproken), en ik houde my verzekerd, dat men, naer dezen regel mynen arbeid beoordeelende, ook niet ongunftig over deze Proeve of dit Ontwerp zal denken. Verfcheidene andere aenmerkingen wil ik voor als nog niet beantwoorden.
Wat ik ondernomen hebbe, weet ik; wat ik gedaen hebbe, ziet men; en hoe gaern ik nut wil doen met de onderrichtingen van anderen j zal men zien. God weet, welke myne bedoelingen zyn! Hy verfchoone het verkeerde, zuivere het gebrekkige , en bekroone het goede met zynen zegen!
' Hem iy deze arbeid en deszelfs nut dankbaei toegeëigend!
1 Aen het einde van den eerfte bundel plaetst de Hr.PFENNiNGER nog een gefprek,omde ver-* trouwlyk-gemeenzaeme brieven van Maria te verdedigen, dat vooral betreklyk is tot den fmaefc der Duitfchers en tot hunne fchriften, waerom ik dit achterlate, en alleen nog plaetfe de volgende korteSaemenfpraek tusfehen deVrouv*
eenef



Nederland/den Vertaelder. XVII
eenes Leeraers en haeren Kleenzoon, die, wanneer men zich voorHubnerenWAgner's Bybelfche Printverbeeldingen die van Luiken of andere verbeeldt, even zeer van nut kan zyn, om het vooroordeel wegtenemen onder myne Landgenooten als hy de zyne.
De Grootmoeder wordt onderfteld deze Brieven ingezien te hebben, en ze dan aen haeren Kleenzoon te rug te geven.
G. Daer, neem het boekje te rug; ik mag 'er niet in lezen; het ergert my maer.
K. Hoe zoo, lieve Grootmoeder*
G. Het zyn immers verdichtfels en waerheden onder een gemengd? en dit is toch zonde!
K. Kunt gy dan de Bybelfche Gefchiedenisfen met Printverbeeldingen van Hubner en Wagke r ook niet verdragen?
G. Ja wel degelyk! Dat zyn eerst de rechte boeken; maer die blyven by de gefchiedenis.
K. Hebt gy dan deze plaeten niet ingezien? Deze zyn dan ook zondig; deze mengen waerheit en verdichtfels door elkander; ja die Hellen ons zelfs voor, hoe onze Heiland 'er heeft uitgezien?
• • en



XVIII
Voorreden van dep
en dit weet geen mensch. Ook de beste .Schilder maekt het Hecht; en, hoe goed hy het ook make, het zal toch meer verdichtfel dan waerheit zyn. — Wat zoud gy zeggen? lieve Grootmoeder! wan-? neer gy eens in eenig boek zoud lezen:
„ Als eens Jefus en zyne Jongeren niet verre van zekeren heuvel waren, op welken een Heeften tempel onder de fchaduw der Cypresboomen gebouwd was, kwam de Vrouw van Zebedëus met haere twee zoonen tot hem. Zy knielde neder , en haere twee Zoonen Honden digt achter haer, om het antwoord van den Meester te hooren. Vier van de jongeren zagen met verwondering op elkander; ees der voornaemfle in tegendeel zag Jakobus en Joannes met fcheele oogen aen,"
G. Zeg toch, wat wilt gy met dit alles ?
K. Wanneer gy dit zoo verhaeld vond, wat zoud gy zeggen ?
G. Dat hier, gelyk in uwe Oude Brieven , waerheit en verdichtfel onder een gemengd was, tn dat is geheel en al zonde.
K. Zoo dan, lieve Grootmoeder! zoo moet ge, vergeef het my, ook die Bybelfche Printverbeelding uit Hubner fcheuren; want ik heb u juist dc print befchreven, welke by de 33fle gefchiedenis



Ntdtrlanclfchen Fertaelder. XiX
nis in het tweede Deel Maet. Dit is Hechts to.t een voorbeeld van meer diergelyken.
G. Gy zyt loos. Gy hebt byna gelyk.
K. Ook Jefus zelve, wanneer hy eene gelykenis wil voordragen, doet even als of Hy eene echte gefchiedenis verhaelde: „ Daer was eens iemand, die eenen Wyngaerd geplant, een Wynpers toegefleld, daer in een toorn gebouwd, en eene omtuining gemaekt had, enz."
Weet gy wat, lieve Grootmoeder! wanneer gy de Oude Brieven eens weder in handen neemt, zoo denk by u zelve, als of boven ieder brief of ftuk gefchreven Hond:" Men onderHelle, dat Maria den volgenden brief aen Elrfabeth heeft gefchreven, — dat zekere Priester aen zyn Vrouw het volgende bericht gaf van 't geen in het Sanhedrin gebeurd was" —• en zoo wyders: „ Men onderfbtlle, dat men die luiden hoort fprff,, ken, — een brief van hun leest, — enz. enz.
G. Gy zult nog van uwe Grootmoeder maken ? wat gy maer wilt. ■
Even voor de afgifte dezer Voorreden ontvange ik een vervolg van het Werk, 't welk in onze tael het tweede Deel zal uitmatken, en vinde daer by een bericht van den Schryver, waer uit blykt, dat het geheelc werk in vief



xx Voorreden van den Vertaeïder.
«oodanige deelen beftaen zal, als wy onzen Landgenooten tans één aenbieden.
God zegene den Schryver en Ons, om de begonnene take ten einde toe voorttezetten toe veelcr wezenlyk heil!
NB. De Lezer gelieve de volgende onnaeuwkcu righeden te verbeteren, de overige te ver-fchoonen en aen den Boekverkooper te openbaren, wanneer we dezelve, met die, welke we zelve nog mogten ontdekken, by een volgend Deel zullen aenwyzen.
Biadz.95. aent.(*) reg.7. ftaet Lu\*s V. moet zyn Lukatïl.
KB- 9- ftaet pfeuninoer moet zyn pfenninger.
Boven bi. 309 en 310. ftaet, uit antipater moet zyn,
uit 'r gebied van antipater.
•1. 327. vs. ia- rcg. 1. fiatt, beladen moet zyn, beladen,
INB otr©



I N H O U Ö
der
STUKKEN.
EERSTE AFDEELING.
Beginnende met de verfchyning des Engels aen zacharias, en eindigende met de wederkomst van joseph en mar ia, met Jefus uit Egypten.
I. De Piieftcr zacharias aenzynen Schoonbroeder mala chi as; ontleend uit Lukas I, bladz. 6
II. elisabeth aen haeren broeder. -* uit imkOi I* 26-56. - - - - bl- 7-15
III. Rabbi eliezeR in J-udn aen zynen Zoon mainaM in Jerufalem. — uit Lukas ï, 57—79- bl- l6—*°
IV. mar ia aen elisabeth. — uit Mattheus I, 18, 19. _ __ — bl. 31—23
V. De zelfde aan dezelfde. — uit Matthcns I , a«—tfi „ _ _ bl. 14—27
VI. Rabbi esra aen Rabbi eleasar. Qflukswyze.} m _ _ _ bl. 23.
VII. Een Visfcher in Galüca aen zynen Makker, ({luksviyzc.} uit Lukas H, ï—3. — — - — bl- 2S*
VIII. eliszer de Timmerman van BithjaUs aen zyntn
•» j Vrien4



*■
XXii Inhoud der Stukken.
Vriend manasse aldaer, gefchreven uit Bethlehem. —« uit Lukas II, 4—20. _____ bl. 30—39
IX. maria aen elisabeth. —. uit Lukas II, ai. — — «—.—"_ bl. 40—4»
X. seba aen dedan. — — — bl. 43—45
XI. ballatfirastron (een der Oosterfche Wyzen) aen zyne Zuster se lm a. —. — — bl. 46—49
XII. ephraim (fprekende) met jeremiah op de grenzen van Judea. —. _ — bi, 50—54
XIII. (Uittrekfel) uit het geheime Dagboek der reize van katapharmio n (een der Oofterfche wyzen.) hl.55—56
XIV. saduck aan asa, Hofraed van h e r 0 d e s. — uic Maitheutll, _ _ _ bl. 57
XV. Antwoord van asa — uit Mattheusll, 3. bl. 58
XVI. De Priefter j ahasiel met silpa zyne Vrouw. — uit Matthtus II, 3-6. 51.59—64
XVII. katatharmion, melchisacheth, en ial-atfiraston (de drie Oofterfche Wyze fprekendc met elkander) op hun kamer. — uit Matthcus II, 7—9 *~ — — — — bl. 65-67
XVIII. «no en asa; Raeden van herodes. (facmcnfprekende) — uit Matthcus II, 7—9, 51. 67—69
XIX. ( Tweede uittrekfel ) uit het Dagboek van katapharmio n. —1 uit Mattheus II, 9. bl. 69—71
XX. (Derde uittrekfel) als boven, r- uit Mattheus II, J>-12- *- — — M. 71-83
XXI. (De drie Oefterfche wyzen) fprekende met elkander
. in



Inhoud der Stukken. xxiu
in hunnen herberg te Btthlehtm. — uit Matheus II, I_ __ _ _, — — bl. «8—85
XXII. elisabeth aen Maria. —- +-° bl. 85—C9 XXÏ/I. simeon (fprtk ide) met rachel zyne Schwidochter. — uit Lukas II, 15—26. — bl. S>o— 91 XXrV. raÖ-EL (fprekende) met simri hieren Echtgenoot. —- — —* bl. 92
XXV. simri (fprekendc) m:t rachel. bl. 93, n
XXVI. ma «.ia a'JU elisab eth. — Uit LukasW, 22—38
__ — — — hl. 95 — 103
XXVII. zacharias aen Maria (Jlukswy~e.} M.103.104
XXVIII. jedaJa aen addi (ftukswyze') uit Lukas II, „8J — — _ — bl. 104—109
XXIX. De Vrouw van jrdaja (fpi-ckcade) met haer jongde kind, d. kl:ene züzanna. bl. 109—n_
XXX. gezangen der herders by be kribbe. —
uit Lukas II, 20. — — — !>'• 112—120 XXXI Gemoedsaendoeningen van d n jongen samba
(allecnfpraek) 1— — — bl. 121—123
XXXII- gerso»aen sechania in Romen. bl. 123—127 XXXÏII. jUDiTH (fprekendc) met lea by den Salomon's
weg omtrent Bcthlehem. — uit Maltheus II. 16—18.
_ _ — — — bl. 127—133
XXXIV. beno (fprekende) met zyne Gen-flirt. — uit Mattheus II, ié«. — — — I) . 134—13*
XXXV. lea aen judith. — uit Mattheus II, 13 ,14,18.
0*. —1 — — bl. 137—14*
•» 4 XXXVI.



xxiV Inhoud der Stukken.
XXXVI. Vermaningen van den ouden boas aan zynea ZoonjosüA. — _ _ bl.i4__.r45
XXXVII. zelaphead broeder van hepher aen zyne getrouwde Zufter milca. — __ bi. 146—156
XXXVIII. maria aen elisabeth (Jlukswyze") uit Mat. theus II, i3-15. _ _ bL -s6_.69
XXXIX. Dezelfde, in vervolg. — nit Mattheus II, 19—_.
— — — bl. 170—.178 XL. Dezelfde, uit Nazareth. — uit Mattheus II, 23^en £«kas II, 39fr. _ - - bl. i78-.ro
TWEEDE AFDEELING.
Behelzende de jc g'ige jaeren van j esus.
I. maria aen elisabeth. ontleend uit Lukas II, 4» — •— — —• bl. 191—.198
II. De zelfde. ( Stukswyze.) — als boven. bl. 198 —2or
III. Antwoord van elisabeth. QSti kswyze.~) uit Lu-
kas I, 66b. en Soa. — — bl. 201 205
IV. jotham. (fprekende) met zyne Vrouw en Zoon. — uit Lukas II, 40, 41. — (— bl. _o6—2ej>
V. Gedeelte eener Saemcnfpraek van joseph en mar ia met haeren zoon, — als boven. bl. 210 — 21*
VI. joseph (fprekende) met maria. — uit Lukas 11, 41- — — — bl. ai6 — 21/
VII. Een gedeelte van eenige berichten nopens de ie»-
i w



Inhoud der Stukken. xxv
ze nae Jerufalem uit zekeren brief. — Uit Lukas II, 44.
_ _ bl. 218— 2il
VIII. Vervolg dier berichten, bl. 221 — 226
!X. ABiOAiL van Cafarca aea judith in BctHekem —
uit Lukas II, 41 — 51. — — t>'- 2-6 — 236
X. kalei de Priester (fprekende) met noa zyn Huisvrouw. — uit Lukas II, 46—5©. bl- *37 — 241
XI. Vervolg dier Saemcnfpraek. — bl. 241 — 24j
XII. aschpenaz (fprekende) met oehasi (zyn jonger broeder.) — uit Lukas II, 50, 51. bl. 243 — 247
XIII. dathan (fprekende) met zyn Vrouw, in Nazareth. — uit Lukas II, 52. — — bl. 248 —252
XIV. ikabod van Nazareth aen eenen bloedverwant in jferufalcm. QStukswyze.~) — uit Lukas I, 66 — 83 en II, 52. __ — — bl. 253 — 260
XV. bïla'se tot het vorige. Zynde een gedeelte uit het verlorene bock van ikabod's Vader. bl. 261 — 26a
der.de afdeeling.
Lodende tot de eerfte aenwyzing van Jefus als den messiah, door joannbs*» Dooper.
I. Gemoedsbewegingen van mainan op den vroegen morgen van eenen Sabbathdag. ( Allcenfpraek.) bl. 263 — 2^8 ** S U- Al?



.xxvi Inhoud der Stukken.
II. Als boven, — na dat hy uit de Synagoge wedergekeerd was. ontleend uit Mattheus III, j. bl. _68—.270
Ut. mainan (fprekende ) met eenen Bode van Rabbi ZUar; woensdags nae den bovengemelden Sab'iathdag. — uit Mattheus III, r, 2. _ bL aro___r4
IV. Gemoedsbewegingen van mainan. ( Aileenfpraek ) uit het dagboek zyner reize nae Jóannes. — uit Mattheus III, 1,-5. — — m bI. 275__28o
V. Een gefprek van mainan met eschton, een Edelman aan het Hof van IUrodes Antipas; op M.ünan's terug reize van den Jordaen. — als boven, of uit Markus I, 4—6- ~* — — bl. 281—29r
VI. annas de Hovenier in '.ericho aan zyuen Vader in Bethamin. _ — _ b]. ao^-g
VII. Dezelfde aen denzelfden. — uit Mattheus III, 5—10. Markus II, 5. en L.kas III, 7—9. _ b]. 2p8—300
VIII. Aentekeningen der Redenen van joannes den Dooper (uit de pen van den oudften Zoon van annas.) — uit Mattheus III, 7—12. Lukas ÏU, 7—9. en 18.
~ —- — — bl. 301—305
IX. Vervolg dier aantekeningen ( door den Vader anna» zeiven.) — uit Lukas III, 10—18. bl. 3.5—308
X. twee boeren uit een dorp onder het gebied van
antipater. — — _ bl. 308—3io
XI. gereschon (fprekende) met ezechiel. twee broeders uit de Se,'dixcërs. — — bl. 310,311
•XII. Dezelfden in vervolg. — nc- bl. gi_, 313
XJIL



Inhoud der Stukken. xxvï
.XIII- Nogmaals dezelfden. — — bl. 313—<3__
XIV. Stuk van eenen brief eenes ongenoeraden, van veel laetere dagtekening, doch die hier niet ongepast placts kan vinden by No. XI —XIII. bl. 3-"» 3-3
XV. Een ten deele vrolyke , ten deele treurige, beurtzang vanengelen,na dat jejus in den Jordaan gedoopt was. (hier geplaetst als een opftel van eenen der Leerlingen van je s u s in laetere tyden.) bl. 3-4—3-7
XVI. seth een Timmerman'skneeht aen zyne Moeder. — uit Mattheus III, 13. Markus 1, 9. en Lntas III, _r. „ _ — — — bl. 328—330
XVII. de doop van jesus. ( verhaeld door nahum een Leerling van joannes den Dooper) uit Mattheus JU, 13—17. Markus I, 9—11- Lukas III, 21—23. _ ______ bl. 330—334
XVIII. po rtia, Gemalin van pontius pilatus, aen
abig ai l, — ~ — bl. 33 \
XIX. elim el e ch aen zyn Oom mainan. bl. 335» 330
XX. nachor (fprekende) met 1 saak zynen Zoon; (intusfehen komt ook zyne Vrouw aDa, en deelt in het gefprek.) uit Joanuesl, 19—28. bl. 337—343
XXI. heRan de Prieftcr met NiKoDEMUSZynenSchoonzoon, — als boven. — — — bl. $49—358
XXII. Dezelfden in vervolg, — als boven. bl. 359—368
XXIII. lied voor de Leerlingen van joannes. (van Rabbi jonathan's Zoon.) — — bl. 369— 37-
XXIV. z_-Honias van Jerufalttn aen sever-i, een
voor-



xxvui Inhoud der Stukken.
voornacm bloedverwant van vale mus gratus, d* voorganger van fUAios als Stadhouder in Judea. (Jfukt* wyze) - _ - bl. 379-382
XXV. amos de Priefter aen zyne moeder p»ninna? gefchreven naby Bethabura op zyne reize nae Jerufeüm. —. uit Jocnr.it I, 23—34. — — _ bl, 383—388
By*



By den DRUKKER dezes zyn onder andere gedrukt en te bekomen.
T. De Zedelyke nuttigheden en verpligtingen der inftellinge van den waterdoop, uit het Engelsch Vertaeld en, ter aanmoediging tot het in ftandhouden en aenkweeken hunner Gemeenten , opgedragen aen de Doopsgezinden in Nederland. In groot Octavo.
II. Verzameling van Godgeleerde en Zedekundige Verhandelingen 'k deelen in groot 8vo.
III. De grondvesting van het Christendom volgens de opgave van Joden en Heidenen ten bewyze aengevoerd voor de waerheit van Jefus Godsdienst door den Hoogleeraer bul let, en naer de Engelfche uitgave van w. SA" LisnuRY in 't Nederduitsch gevolgd. In groot 8vo.
IV. De Hervorming van den Godsdienst in Schotland door o. st u art in groot 8vo.
V. Ome tegenwoordige toefland vergeleken by dien onzer Foorouders in en omtrent het jaer 1574. in twee Redevoeringen gedaen op den Bedeftond den sden en op den gedenkdag van leydens Omzet den 3dcn October 178a door d. h 0 v e n s , Doopsgezind Leeracr te Leyden, in groot 8vo.
VI. Brie-



Vï. Brievenman eenen Amerikaenfchen Landman, m groot 8vo.
VIL Lotgevallen der Familie van mans te in, in 8vo. twee deeltjes.
VIII. w. c o x e brieven oyer Zwitferland in gr. 8vo.



!ö U D È
JOODSCHE BRIEVEN*
SAEMENSPRAEKEN en VERHAELEN.
EERSTE AFDEELING.
beginnende met de versc hyning des engels aen zacharias, en eindigende met de wederkomst van joseph en maria met jesus uit egypte.
E.
De Priester zaciiarias aen zyiieri Schoonbroeder malaciuas.
(-Vcrgclykt Lukas I, 5 _5-)
"Vrede zy u van onzen God! myn waerde Malachias! Ik kan niet nalaten, u te fchryven; ik moet u melden, wat my, hu drie maenden geleden , wedervaren is. Gy immers hebt zoo dikWyls uwe verflagene Zuster opgebeurd, en zoö broederlyk deelgenomen in onze droef heit, waerom zou ik u niet doen deelen in de blydfchap, welke ons is te beurte gevallefi ? daer gy ook nooit moede zyt te fprèkes van, te zuchten en te reikhalzen nae , de verlosfiuge Israëls ! Hoor dan, wat my te beurte viel: Nu meer dan drie maenden geleden was het myn week, om in Jeru-
a.
I. DEEL. «•



- ZACIIARIAS AEN
falsm, in liet Heiligdom der Heeren , dienst te doen, en volgens myn beurte, het reukwerk voor den Hcere te offeren. By het zien op myn gewaed bekroop my nog weder het weemoedig aendenken aen eenen aengenaemen droom, in welken ik my wel eer eens verbeeldde, eenen Zoon by my té hebben , en dezen tot dit zelfde heilige werk in het huis des Heeren opteleiden: ja de duizende Gebeden van my en myne Huisvrouw om eenen Zoon zweefden vtoor mynen geest, zoo als wy die mee-= nigmaelen paerden met de gebeden omlsraëlsheil, en ,-ach! ook om de herftelling zynes Volks. Met deze denkbeelden vervuld maekte ik my gereed en trad op in het Heiligdom: — daer was veel Volk in het Voorhof, — ongemeen veel ten dien tyde; en , terwyl ik in myn dienstwerk bezig was en het Wierook-Vat zwaeide, terwyl de üeflyke rook opfteeg voor den Hecre, toen fmolt myn hart, ik weet niet hoe, in eene heilige droefheit, en ik boezemde deze verzuchting uit.
„ Ach! dat myne ftille bede ook een aenge$, nacm reukwerk ware voor den Hcere! dat het „ Hem bchaegde, zyn Volk te bezoeken! hoe i, gaern wilde ik alle myne wenfehen daeraen op* „ offeren V
Wanneer ik dus biddende myne oogen terKemel hield, ftraelde my .een heldere glans van om hoog in 't gezigt. Ik zag door den rook henen een glansryk voorwerp in de geftalte van eenent
fehoo-



M A I, A C H I A S. 5
ichoonen Man; hy trad nader tot my, vo.
grootfche deftigheit, doch minzaem en menschlievend. Evenwel hoe zeer werd ik met vreze bevangen , ó lieve Malachias! Hoe geheel anders is 't met ons, als men vaek denkt! Zelfs in myne jongere vuurige jaeren, toen ik met zulke wenfchen en verlangens gemeenzaemer was, — zelfs toen, zou ik de vreze, welke my geheel overweldigde , niet hebben konnen afweeren; myne hand viel neder, en ik zag den Engel aen met van febrik verftyfde oogen vol van ontroering. Maer, 6 hoe vriendlyk ! ach ! dit zou ik u wel gun¬
nen , dat gy eenmael mogt ondervinden , hoe een Engel den van fchrife verbleekten mensch door zyne houding, wezens-trekken en gebaerden kan bemoedigen ! —— ,, Verfchrik niet, Zacharias ! „ ( zeide hy ) ik kome u zeggen, dat uw gebed „ is verhoord; uwe Vrouw Elizabeth zal u een „ Zoontje baren, dit zult gy Joannes heten"; (let wel op, waerde Malachias! hoe zeer het be~ langryke en gewigtige zyner boodfehap ryst, en van woord tot woord toeneemt) „ u zal vreugde „ en vrolykhcit zyn, en de meenigte zal zich „ over zyne geboorte verblyden. Hy doch zal „ groot zyn voor den Hecre; hy zal noch wyri „ noch'(terken drank gebruiken ; maar hy zal, reeds „ van moeders lyve af, vervuld worden met eenen
„ hoogeren geest, met den Heiligen, en hy
zal (merkt gy het ryzen wel?) veelen der kin-



4 ZACHARIASAEN
9, deren van Israël re rug brengen tot den Heere
J hUflnen God' J'a hy «Ü Czic hier het toppunt der vreugde, en aenbid met my!) „ hy 2al voor
„ Hem henen gaen met Elia's geest en kracht • «, hy zal de Vaders met de kinderen te rug bren„ gen, en de ongehoorzaemen tot de wysheit „ der Rechtvaerdigen, om den Hcere een vveltoe„ gerust volk toetebereiden".
Dus fprak die Hemelbode- en ik kan u niet zeggen, myn Vriend! hoe ik daer op te moede was; - hoe twyfcl en geloof in my te faemen kampten; _ ja hoe gaern ik ook alles geloofd zou hebben , indien de kracht der twyfelmoedigheit my niet overweldigd had wegens den hoogen ouderdom van my en myne huisvrouw. Ik droeook dit myn bezwaer met 'er daed aen den Engel voor, zeggende: „ Wat zal my verzekeren , » dat zulks zal gefchieden? daer ik oud ben, en „ myn vrouw boven haere jaeren is". De En'-el zoo 't my toefcheen, eenigzins gevoelig over my' «en tvyyfel, antwoordde: „ Ik ben Gabriel „ GodsKlienaer voor zynen troon, tans van daer „ afgezonden, om tot u te fpreken, en u deze blyde boodfehap te brengen;" (voorwaer toen gevoelde ik, dat het dezen. Zoone der wacrheit vreemd voorkomen en aenftootlyk zyn moest, te zien, dat zyn woord in tvvyfel werd getrokken.) » Zie , gy Zllit de fpraek misfen ^ ___ ^
9 tot op den dag, dat dit alles gezien wordt;
„ daejw



MALACHIAS.
5
„ daerom dat gy niet geloofd hebt aen myne ,, woorden, welke op hunnen tyd vervuld zul„ leb worden."
Terftond werd ik Mom, beroerd en Mom —
hoe zal ik het uitdrukken? men kan zich
niets diergclyks verbeelden, zoo altaijs, dat
ik den Engel zelfs geen één woord kon antwoorden. Schrik, — ontroering, — fchaemte,
cn — vreugde over de verzegeling eener zoo gewenschte zake op eene zoo ontwyfelbaere wy-
ze! maer neen, gy kunt u niet verbeelden,
hoe alle deze en nog meer aendoeningen in myn. hart tegen elkander aen worftelden en zich vereenigden. De Engel verdween., — Ik viel op myne knieën, loofde, fpraekloos, maer uit dep overvloed des harten, den Eeuwigen, en vergat bykans my zeiven in aenbidding, nadenken, danketsen hartsgejuich , zoo dat het volk buiten met verwondering wachtte en verlangde, niet wetende , wat zy denken zouden van myn lang vertoe-, ven in het Heiligdom.
Maer hoe veel meer Honden zy verbaesd, wan-», neer ik te voorfchyn trad, verbleekt en ftom, echter meer vrolyk van gelaet dan gewoon]yk! Ik wees. met myne hand nae boven ten hemel, en gaf hun te kennen , dat zy moesten aenbidden ; ook bemerkte ik, dat zy my verüonden , befiuitende, dat ik met eene hcmeliche yerfchyning begunitigd was. Ik breidde myne handen in ZegeA 3 ning



- ZACHARIAS AEN MALACHIAS.
ning over hun uit, en myn hart vloeide over van vreugde, daer ik nu wist, hoedanige zegen dezen volke voor de deur Hond.
Eindlyk boezemde myn ziel deze verzuchtende loffpraek uit: „ Welk een morgenftond zal over „ u aenbreken, ó Israël!" Dit denkbeeld ïtraelde helderder in myne ziele dan de morgen-zonne op de heilige Had.
Hoe biyde was ik, dat myn weekdienst byna verlopen was, daer ik niemand onzer Bekenden" meer kon of mogt bezoeken; weldra fpoedde ik my met verlangen nae huis ; alwaer de ontroering myner Vrouwe over myne ftomheit, hoe groot ook, kleen was by de vreugde, de verwondering, het kloekmoedig geloof, en het vuur van aenbidding, welke haare ziel vervulden, wanneer ik haer door middel van ichrift te kennen gaf, wat my te Jerufalem was bejegend. Zy fchynt byna de zelfde niet, zoo verfoeit zy zich zelve over haere vorige kleenmoedigheit, waerin gy zelve zoowel als anderen haer dikvvyls,diep vernederd, hebt aangetrolFen.
Wy zien nu met een toenemend verlangen eiken dag de vervulling der verzekerde uitzichten te gemoete. Immers myne Elifabeth gaet reeds in de derde maend zwanger, en kan zich niet verzadigen in den roem derGodlyke genade, die een einde maekt van haeren fmaed onder de roenfehen. Zy groet u Zusterlyk.
ELI-



11.
ilisabeth aen haeren broeder.
(Vergelykt Lukas 1,-6-5-0
JC/ieve Broeder! \vy hebben uwen ftichtlyken brief wel ontvangen. Het kwam ons indcrdaed vreemd voor, hoe gy u toch zoo lang hebt kon-, nen weerhouden , by ons onderzoek te doen ; daer gy evenwel by geruchte iets van de zaek vernomen had. Het moet u ten cenenmael onbegryplyk en ongegrond zyn voorgekomen. Altans, daer gy reden had, om van ons te vertrouwen, dat wy dit voor u niet zouden verzwygen, zoo verwondert het ons een weinig, dat gy u dus konde bedwingen.
Ja waerlyk vergeet God de Gebeden der zyn en niet. Ja waerlyk, Hy verhoort hen op hun bidden en fmeeken. Hoe meenig een Israëliër, die hoort, wat my wedervaren is, zal zyne meest ter zyde gefielde gebeden weder vernieuwen —en weder hope voeden op die verhooiïng, waer aen hy reeds voor lang wanhoopte !
Uwe zwarigheit in deze zake is ook die van mynen man. Al te (lil, al te geheim fchynt deze gebeuxdtenis eenen aenvang te nemen, die toch A 4 uit



P ELISAEETII AEN
uit haere natuur niet te qpenbaer kan zyn. Wel is waer, de Gezant was heerlvk, de boodfchap duidlyk, het teken zeker, en de placts, waer dit voorviel, waerdig genoeg. Evenwel Z00 fhï! — Zoo geheel niemand, wier, ergens eenig woord
daer van werd aengekondigd! Myn Man
gafmy dit ook meer als éénmael te kennen; zelfs de allereerfte aenkondiging van het naderende Koningryk van God, had hy gedacht, dat met meer opertbaeren Juifter en heerlykheit moest gefchie-
den. Dan, wy moeten zeggen: - Dit
V is nu 200 de wil des Heeren;" en Hy wij het
nog verder zoo, myn lieve Malachias !
hoor, wat'erwyders gebeurd is, en verblyd u met ons!
Reeds federd eenige weeken hebben wy eene gansch onverwachte gast. Onze Nicht Maria van Nazareth , waer van ik u onlangs fchreef, dat zy verloofd was aen jöfepTi den Timmerman aldacr,—-deze verraschte ons op zekeren avond
voor den Sabbath; 't was als of we eene vcr-
fchyning zagen, —- denk wel, Van Nazareth tot hier in Juda is een weg van vyf en twintig uuren. — Zy kwam met gansch buitengewoone blymoedigheit, fterke hartsbeweging, en vuurigheit terftund nae my toe, omhelsde my, drukte my aen haeren boezem, en groette my met woorden vol van treilige hartlykhcit; en, wanneer zy zeide: „ ikkome, ommy te verheugen in uwe.
„ vreug-.



HAEREN BROEDER. 9
, vreugde, en den God Israëls met u te aenbid* den, " fprong myn kind in myn lyf als van .reu-de op , en bet was , als of des Heeren Geest tot my fpnrk: „ Deze is het, zy is de Moeder „ vandenMesfiah."Ja myn ziel werd met 'er daed zoo vol van Godlyk licht en b.ydfehaj?, dat ik my niet kon weerhouden van luid-keels uitteroepen: „ Welzalig gy uitmuntendfte aller Vrouwen! „ Een heil en eene zegen is de vrucht van uw " buik! Van waer eriange ik die zoo groote eer, " dat my de Moeder van den Mcsfiah, van myZ nen Heere, bezoekt! Nacuwlyks kwam my " de zoete klank uwer groetenisfe in 't oor, of „ myn kind fprong op in myn lyf. Welzalig gy „ gelovige! het zal vervuld worden, wat u van den Heere gezegd is !" Wanneer ik dit gciproken had, verhief zich de ziel van Nicht Maria blykbaer in eene zuivere zagte en verhevene aen, doening, cn zy begon, als met eene zingende ftemtne, God te loven. Myn Man (ach! wélk een medclyden had ik met hem ! het was , als of lryzich, by onzer beide geloofWJe loffpraeken,, op nieuws zyner ftomheit en zyncr twylelmocdigbeit fchaemde!) — myn Man heeft de woorden der hooggezegendejongvrouwe teritond nagelclm* ven, en ik deele u dezelve hiermede:
„ Myn ziel verhoogt den Heere, en myn Geest „ is verblyd in God myncn Verlosfer; daer Hy ,, zyne nedrige dienstmaegd zoo gunftig_acnzag;
A 5 „ want



» want ziet, van nu worden door my alle _e,
„ doet Hy aen my, en Hy maekt zyne„ ftL " httrl-vk' ZW '-rmhartigheit gaet van geto
,, tracht met zynen arm; Hy verftrooit die trots „van nart zyn; Magtigen werpt hy van de troo, ,, nen , en verhoogt de nedrigen; hongerigen ver„-"gthy met goederen, en de ryken wvst hy
" K"echt'-gedachtig aen zy„e eeuwige 7 " gd-vk ^ kloofde aen o„ze Vade^
» aeilAbl-^^enzyneK;„c!evenM.
Gy weet, welke i^oone, braeve, tffi 7;ch fteeds in haer jeimüo- tëtor *i i u , . J ° fc &tMeL en in haere geheel/»
bemnmenswaerdi-e eé/tolti" . -Llieeie
, , & f-uaitc vertoonde, — mn„r
PCM n,, „ !,,,„,,„ m,„ b„it> als „f blydfchap deelde. .
Ik bracht haer in myne binnenkamer, en haere e^evraegliepoverdeltomheit.vanmynenMan welke zv ras bemerkt had. Ik Verhaelde haer al' CS' C" Zy hoordc "er oplettend toe. m » C«gt zy) die tong Zul z;ch wddra in des tè " ll-ker «tael roeren; flechts drie maenden
„ nog,



HAEREN BROEDER. II
„"nog, en dan is uw Joannes geboren, — en *, dan looft en juicht weder uwe Zaeharias! " ' „ En durye ik nu vragen nae de omltandiglic„ den der verichyninge, u te beurt gevallen, Ma„ ria?" Dus fprak ik haer met eerbied aen. Eerbied voor haer nam myne ganfche ziel in; of fchoon zy naer de jaeren myn dochter kon wezen. Steeds kan ik my vermaken, ja uuren
lang vermaken, in haer aen te zien ; uuren lang, des daegs en des nachts, wakende en in den droom, komt my dit verrukkend denkbeeld by : ik, zie de
moeder mynes Heeren! Dan ook
wel-eer en in jongere jaeren moest ik altyd dat lievenswaerdig meisje met veel hoogachting aenzien. Ondertuschen heb ik niemand gezien, die van zoo veel waerde is by God. en menfehen, en die telfens zelve zoo weinig daeraen fchynt te denken ; evenmin als zich een Lelie op haer eigen fchoonheit of een duif op haere beminnelyke eenvouwigheit laet voorltaen.
Zy beantwoordde myn vraeg inet een bedaerd en ingetogen gelaet als onder een eerbiedig opzien tot God:
„ Voor weinige dagen gebeurde het, 6 Elifa,, beth! (wat ik ten zelfden dage deed, en las, „ en dacht, en bad, yerhale ik u wel eens na„ derhand, ook hoe merkwaerdig my van toen, „ af iedere kleenigheit voorkwam) in den mor„ gen, dan, kwam in myne kamer een jongeling
„ van



ELTSABETH AEN
H Van den Hemel; die reeds voor my flond, eer ,, ik hem zag komen; - ik verfchrikte — uw Za " ,Chiar:aS heeft 11 teke""en gegeven, hoe aendoen,, lyk het is, wanneer men eenen Engel des Hee„ ren ziet, - „ Wees gegroet (zei hy tot my) » „ gy hoogbegenadigde! Jehovah is met u u „ wedcrvaert zegen en heil boven alle Vrou)i ,, wen."
,, Weldra bemerkte hy, dat ik van fchrik ver„ bleekte, en inwendig brandde van verlangen " °m tC Weten' ™ toch deze onbefchryflyk „ nnnzaeme groetc wilde zeggen; - en terwyl ik hem met deze aendoening aenzagvoer " hy terftond V001t- " zei: „ wees. zonder vren » Maria! want gy zyt eener genade by ,, „ God deelachtig geworden, welke geen weer„ „ ga heeft. Zie, gy zuit ontvangen, en eenen
„ Zoon baren ; en gy znh 2ynen naem ,, ,, noemen. Hy zal verheven zyn; Zoon des ,, „ Allerhoogflen zal Hy heeten; en God de „ „ Heere zal Hem den Koninglyken Zetel van „ David zynen Voorvader geven. Hy zal eeu. ,, „ wiglyk hcerfchen in het huis van Jakob en ?, „ daer zal geen perk zyn aen. zyne heerfchap,, py." Toen vroeg ik, vol van verwonde,, ring en onuiripreeklyke vreugde, den Hemel„ bode: hoe dit mogelyk ware, daer ik zonder „ eenen man leve? en hy antwoordde, - (i:o<r „ vloeit myne ziel over in aenbidding, ZOo vaek
ik



HAEREN BROEDER. 53
„ ik daer aen denke, aen die zoo heilige, — „ geheel Godlyke, — vreugdvolle verborgen„ heit, welke in zyn antwoord begrepen was:) 1 „ „ Jehovah's geest zal over u komen, de kracht „ „ van den Allerhoogften Almagtigen Schep„ „ per zal over u zweven ; daerom zal ook de heilige vrucht uwes buiks Gods Zoon ge" " noemd worden. Zie, uwe Nicht Elifabeth heeft ook in haeren hoogen ouderdom eenert ;, „ Zoon ontvangen; ook zy, die volftrekt on„ „ vruchtbaar was en bleef, is reeds in de zes„ de maend haerer Zwangerheit} want by God „ „ zal geen ding onmogelyk zyn. " Ja, Amen !
„ dacht ik by my zelve, dien God Abra-
„ hams en den Schepper van Adam zal ^ geen „ ding onmogelyk wezen, en ik zei: „ Zie des „ „ Heeren Dienstmaegd ; my gefchiede naer „ „ uw woord!" Dit gezegd hebbende ging de „ Engel zoo gezwind weg, dat ik ook van zyn weggaen niets bemerkte, dan dat ik hem niet meer zag. Welzalig gy, verlaten Sion! uw „ Koning komt! Welzalig ik, - de geringde „ zyner dienstmaegden! — » zal hem baren! „ Deze vrolyke denkbeelden verwisfelden voor „ een poos elkander in myne getroffene ziele;
■ maer weldra kreeg een fterk verlangen op my „ de overhand, om u, gezegende Vriendin! te „ gaen bezoeken, en my uit uwen mond te laten
■ verzekeren in de waerheit van 't geen de Engel „ gezegd had." Zie



** ELISABETH AEN
Z''e daer, lieve broeder! dit was het verhael van Maria. Ik Ihe geduurig met myne ganfche ziel als opgetogen in het nadenken van des Heeren groote en heerlyke daden; en vooral loopen myne overdenkingen ook (leeds daerover, hoe God \ geen zoo gering was by de warelt, heeft uitverkoren!
Die begenadigde blyft nog eenige weeken by ons; maer waerlyk, de Moeken zyn 0ns als dagen , de dagen als uuren. Maria heeft eenen diennadenkenden geest; herkauwt, als 't ware ieder woordje, dat uit Gods mond herkomftig is ' over en-weder, en heeft ons zelfs grootlyks verheugd en opgebeurd met veele voortreflyke gezegden uit de Heilige Schriften, welke 2y by vergelyking hier oP te huis brengt. Wy zi!Igcn Vaek gezand gen van David, die ons i» een geheel nieuw licht voorkomen , en veele gedeelten derzelve fchynen ■ -Is t ware, heden voor ons opgeteld, en te loopen over 't geen nu gefclned is, en nog gefchieden zal. Dikwyls herleeft David's Geest in zyne Dochter, zoo dat zy uit zich zelve zingt
dlnV 7! ^ GeC?t dei' door den Komnglyken Dichter zeiven. Dikwyls lezen wy,n de gewyde boeken; en dan gaet het ons, £e.yk ik zoo aendonds omtrent David's Pfalmen gezegd hebbe. Dikwyls verliezen wy ons zeiven, onder den (tillen arbeid,0f by eenig zittend werk; 10 verrukk£nde gefprekkeri. Ik verzocht haer;
dat



' HAEREN BROEDER. 1$
dat zy my haere reize herwaert, tot de geringde omftandighcdcn toe, zou verhalen ; en daer in was het voor haer en voor my zeer merkwaerdig, dat zy, door Jerufalcm reizende, zoo geheel fomber van geest was. „ Wanneer ik aen Jcrufalem na„ derde , (zcide zy) dacht ik by my zelve: „ hoe „ „ onüitfpreeklyk zal uw hart, by eiken tred door „ „ die ftad des gropten Konings, die uit u gebo„ „ren zal worden, zich vervrolyken ! Wat al „ „ vreugde zal in u opwellen , terwyl ge uw oog, „ „al naderende, flaet op Moriah cn Siou!" —
„ maer, hoe vreemd! op den ganfche»'
„ weg kwam my niets zoo fomber voor, zoo „ akelig (treurig kan ik juist niet zeggen) —
als by het gaen door Jerufalcm."
Dikwyls noemde ik haer gelukkig, dat zy, zonder eerst in den dood te gaen, de eeuwige regeering van den Zoon zou beleven; en ik kon niet nalaten, my voor Zacharias, voor my zelve, cn Veele gryz'e Israëliërs daer in gerust te ftellen , dat wy wel van wegen onzen hoogen ouderdom vroeger verzameld moeten worden by het Hof der Vaderen — ook gy, myn lieve broeder! Doch
eerlang zullen ook wy van vreugde juichen, wanneer wy nacr zynen beelde worden opgewekt,
*
Rabbi



I 11.
Rabbi e l i e z e r in Juda aen zynen Zooil mainan in Jerufalem.
(Vcrgelykt Lukas I. vers 57 79.)
30c God Abrahams zegene u, myn Zoon! Gy beleeft gewigtige tyden, indien God u niet onverwacht wegrukt; en het is een groote vreugde voor uwen ouden Vader, reeds zoo veel beleefd te hebben. Bevlytig u in uwe oefeningen onder een beftendig aenroepen van den Heere om zynen veiiichtenden geest; op dat gy het pad der waerheit niet verlaten meugt, wanneer Hy u zyn heil zal openbaren.
Uwe Moeder en ik komen 'zoo even uit de nabuurfchap te rug van eene befnydenis - maeltyd, op welke wy — gy zult niet ligtlyk raden door wien, — genodigd waren. — Gy zult verbaesd flaen, als ik u ze ge, door Priester Zacharias en zyne Godvruchtige Huisvrouw, die in haeren zoo hoogen ouderdom nog moeder geworden is. (Zy vroegen minzaem nae u, groeten u, en gy zult met hun den Heere loven.) Ik wilde u met voordacht niet vroeger dan nu van deze zake fchryven, maer zal u nu verhalen, wat 'er gebeurd is. Terwyl ik op het naby zynde Feest zelve te
Je-



ÈlItZE» AEN M A J N A M ' tj
jerufalcm hupe te komen, zoo hebbe ik voor,uahl dan al het overige omftandiglyk medetédeelen:
Vóór agt dagen verloste Elifabeth, die braeve dochter van Aaron,- gelukkiglyk van eenen zeer fchoonen Zoon. Al de nabuurfchap en de bloed* verwanten hadden groote vreugde met dit braef eerwaerdig Paer, dat God hun nog in dien ouderdom , op eene wonderbaere wyze, eenen Zoon gefchonken had. Heden morgen werd de jonggeborene befneden, en men was van meening, hem den naem zynes Vaders te geven. Maer de kraemvrouw ftelde zich hier yverig tegen. Gansch i, niet (riep zy met grooten ernst)" geen Zacha9, rias , — Joannes, Joannes moet hy heeten. " — terwyl men in dezen naem, die in het ganfche gei'lacht niet te vinden is, niet kon toeltemmen, wenkte men Zacharias zeiven , dat hy zou te kennen geven , hoe het jongsken heten zou. Hy dan
cischte een fchryf-bord, want, federd een
Engel hem de geboorte van dezen Zoon voorfpel* de, was hy ftom geweest, (is 'er u in Jerufalem geen gerucht ter ooren gekomen van zekere ver-' fchyning, welke de Priester Zacharias in den Tempel op het uur des gebeds zou gehad hebben, wat
meer' dan drie vierden jaers geleden ? ) Men
gafjhemjhet bord, en hy fchreef: „ Joannes is „zyn naem." Zoo toch gebood hem de verfchenen Engel, dat hy den Zoon moest noemen. Elk ftond verbaesd; maer nog grooter werd alr deeL" B' lef'



IS E L I E Z E R A Ë N
Ier verwondering, wanneer de Priester op hetzelfde oogenblik weder begon te fpreken; terwyl ie* der wist, dat hy, nu zoo naby een jaer geleden , door zeker toeval (lom geworden en gebleven was.
Nooit droomde eene lang gefruite bron, by het losbarfteu , met een fneller vloed, dan nu zyne losgemaekte tong overvloeide van lof-fpraeken en profeetifche uitboezemingen over het geen gefchieden zou, en over den jonggeborenen. Myn geheugen is fterk in 't afnemen; maer die woorden, vol van geest, uit den mond dezes grysaerts, vergete ik gewis nooit, zelfs niet in myn graf. • „ Gezegend (in deze tael berstten zyn hart en zyn mond met eene vrolyke flemme uit — gy begrypt ligtlyk, dat, — maer niet ten vollen, gy had het moeten zien , hoe zeer, — elk, opgetogen van verwondering, ftond te luifteren.) „ Gezegend „ zy de Heere! Israëls God! Hy heeft bezocht, „ Hy heeft vcrlosfing befchikt voor zyn Volk!
„ heeft een hoorn des heils opgericht eenen
„ magtigen Helper verwekt — in het huis van 3$ ÖWia zynen knecht; gelyk Hy voorfpeld heeft. „ door den mond zyn er heilige Profeeten van het
begin der werelt tot heden! Vcrlosfing
ft van onze vyanden, redding van het geweld „ onzer haters! Hy bewees bermhartigheit aen „ de Vaders, is derzei ver 'gedachtig, en vernieuwt „ die jegens de kinderen ; is gedachtig des heili-
55 gen



M A I N A No *9
,, gen Eeds, dien de Allerhoogfte by zich zeiven ft zwoer aen onzen Vader Abraham, om te bezorgen , dat wy, als verlosten dit de hand onzer vyanden , Hem zouden dienen met vrymoedige onbevreesde harten , ónfchuldig en recht,-, vaerdig voor Hem', alle de dagen onzes levens.
En gy, lief kind! (dit zeggende wendde hy zyn van vreugde-traenen overvloeiend vaderlyk oog vol blydfchap, nae het kiiaepje, dat ophield met fchreicn-, en 'er hëmelsch lief uit zag) „ gy, „ myn van God géfchonken Zoon! gy ault een „ Profeet zyn van den Allerhoogflen, gy zult he~ „ nen gaen voor het aengezicht des Heeren, en 5, zynen weg bereiden! zynen volke zult gy des„ zelfs Heiland tioen kennen, en in zynen naem vergeving hunner zonden verkondigen, ïïaer dc • innerlykc ontferming van onzen God, door welke Hy', die als de Morgenftar uit de hoog,-, te opgact,ons bezocht heeft,om te verfchynen ,-, aen die geenen, welke magtloos zitten in de. „ duistere fchaduwen van het dal des doods, om „ onze voeten te Herken, enonste geleiden op de 3, paden van eeuwige Zaligheit."
Al wie een bart bezat, dat voor eenige aendoening vatbaer was, werd ftèrk getroffen, en ftond in een verheven gevoel verrukt. Evenwel befpeurde ik wel, dat veele der aenwezenden deze zaek óp verre na zoo hoog niet achtten, als ik rerwacht had',- en ook, toen wy aen de maeltyd



ac ei-iezer aen mainan. zaten, Werd 'er, buiten eenige zeer algemeens uitdrukkingen, over dit alles niet veel gefproken Ik voor my ben fterk genegen, om gemeenzaemer verkeering te zoeken met den Priester- terwyl ik zeer getroffen ben door Gods genade jegens my, dat Hy my dit nog laet beleven; .en ik rnoet het ook zelfs u, myn Zoon! bedden, dat het my immerlyk fmart en berouwt, dat ik Israel's God niet voor lang met meer yver en getrouwheit gediend hebbe. Dikwyls heb ik den meer vuungen yver en hartlykheit van Zacharias met fcbaemte opgemerkt, en, heines! juist daerom was ik minder vriendlvk jegens hem. Zalig zyt gy myn Zoon! wanneer gy ook uwen Vader beIchaemt door uwe braefheit. Zalig zyt gy waiimv leven voortduurt, ook in de dagen van de* Mesfiah J
Ma,



I V.
maria aen elisabeth, (Vergelykt Mattheus I, vei*
CïTod zy geloofd voor al die vergenoeging en zegeningen, voor alle uwe liefde en weldaden, welke ik, in al den tyd van myn verblyf by u', genoten hebbe! Dierbaere Elifabeth! ik kan byna Hiet gewennen van u af te zyn. Geduurig ver» beelde ik my, dat ik u moet fpreken, dat ik uwen engelachtigen Joannes in flaep moet zingen. Is hy nog welvarende? Ziet hy u nog fteeds met zoo veel fchyn van kennis aen ? — ik zag nog nimmer zulken kind; het is geduurig, als of hy met zyn gezicht, als 't ware, wilde fpreken.
Myn reize was zeer voorfpoedig, en ik hebbe de mynen wel gevonden. Ik danke den Heere nog dikwyls met een byzond.ere blydfchap , dat ik niet genoodzaekt was , vóór uwe verlosfing herwaert te keeren. Hoe kan toch de indruk zoo fpoedig verflauwen van alles, wat daer by voorviel, en onder ons gefproken, gebeden, en onuitfpreeklyk gevoeld werd, 't welk alles een zoo krachtige fterkte gaf aen myn geloof!
Een zaek egter baert my nog ïteeds niet weinig kommer. Maer het is my goed, dat ik my B 3 ook



ife MARIA AEN
ook daerin aen mynen God houde, dat ook myn hart niet wankelt in vertrouwen en overgegevenheit aen God. Ik heb deernis met mynen Minnaer. Hy bemint my — ja 1 Rachel was niet zoo geliefd by Israël, als Jofcph's hart verkleefd is aen het myne; —en ik beminnc hem als myn leven;— Nazareth heeft geen éénen zoo braeven meer in zich. Welke twyfelingen moeten hem mynenthalven kwellen en folteren? Hoe kan, hoe durft hy op myn bloote woord geloven, wat my God liet wedervaren? God alleen weet dat groot geheim en myne onfchuld, en de geheele werelt »noet my veroordeelen; ook myn Jofeph kan zulks niet wederllaen. Helaes.' hy zal my verlaten, indien God, door zyne wondervolle beftuuring, zulks niet verhoede. Te fchande maken zal hy my niet, des ben ik verzekerd; daertoc is hy al te goedaertig. Maer zoo ftil, zoo geheim, als
mogelyk is, zich van my ontdoen dit zal
hy doen. Een fcheid-brief! — ik — van Jofeph ! — dit gaet my door het hart! ook of
fchoon hy geen letter in den fcheid-brief plaetst,
die myne eer bezwalken kan! — In Gods
naem! het zy zoo! ook dan, wanneer my de werelt verlaet, — wanneer vader en moeder my verlaten, — wanneer hy zelve my verlaet, om wiens wille ik vader en moeder gewillig zou verlaten hebben, ook dan zal de Heere my.
^och niet verlaten; Hy zal my aennemen. Ik
wach-



\
ELISABETH. 2$
wachte liet uur geduldig af, wanneer Hy mynen fmaed zal wegnemen, en het fchenden myner eere zal verwisfelen met de gelukfpraeken aller gedachten.
Somtyds , 't is waer, (dan , wat behoeve ik u dit te melden, gy, vertrouwde van myn hart!) fomtyds fchict nog wel eens een ftrael van hope in myn ziel, ook ten aenzien van Jofeph; ja zelfs meer dan éénmael kon ik met niet weinig vertrouwen bidden: „ Heere! zend uwen Engel aen „ dien Geliefden , dat hy myn onfchuld leere ge„ loven, en die groote verborgenheit kenne!" En ten zelfden tyde kwam my de tael mynes Vaders Davids te binnen: die op Hem zien, hun aengezicht zal niet fchaemraod worden, en alle, die op Hem betrouwen, zullen niet fchuldig verklaerd worden (*).
Maer inderdaed, dat de geboorte van den Mesfiah door myne onbegryplyke zwangerheit en dooide geheime wyze, waerop Gabriël deze alleen aen my verkondigde , aen al de werelt aenleiding geeft tot vreemde oordeelvellingen, —dat Jehovah dus eerst de geheele werelt, als 't ware, aenport
tot tegenfpraek, dit, lieve Elifabeth! kan ik
niet begrypen. Hoe wonderbaer en onnafpeurlyk zyn toch de wegen des Heeren! — Dan wel haest zal de heerlykheit van zyn ryk ten vollen fchynen als het middaglicht, of fchoon deze nog, gelyk de zonne in den tyd der morgenftarre, een flaeu-we fchemering vertoont en onkenbaer fchynt.
«A-
(*) Pfalm XXV, 3 en XXXIV, $, AU



maria aen elisabeth* (Vergelykt Mtttheus l, vers 20-25.)
Die op hem zien, hun aengezicht zal niet fchaem.
rood worden. 4Uey die op hem betrouwen, zullen niet fchuldig
verklaerd worden.
P a v 1d.
JElfoof met my den Heere! want Hy heeft de ftemme myner fmeekinge gehoord, en zyne poren gunftiglyk geneigd nae het gebed zyner dienstmaegd.
Gisteren kwam Jofeph by my; hy kende myne onfchuld; hy wist die verborgenheit des Heeren! Zyn gelsiet, met een beminlyken blos van fchaemte overtogen, verraedde zyn opgeruimde en vreugdvolle ziel. „ ó Myn Jofeph! (riep ik hem tegemoete) „ de Engel des Heeren is u verfche-
?, nen." „Ja, myn Waerde! hy is my vér-
„ fchenen; vergeef het my; de Heere heeft het
„ my vergeven!" Ik gebood hem, te zwy-
gen van vergeven; en toen gaf hy my dit bericht :
|» Ik bejammerde myn noodlot, en het uwe,



MAB.ÏAAÊN ELISABETH.
a, en bad vuuriglyk voor u tot den Heere. Ver„ moeid van fcbreiën en bidden viel ik in flaepj „ en in den droom ftond de Engel des Heeren • vior my. Geloof my, Maria! al ons waken is „ droomen , in vergelyking der klaerheit en zekér„ heit van dezen droom, — en de Engel zei: „ „ Jofeph, Zoon van David! fchroom geen-
„ zins, Maria uwe bruid in uw huis te ne„ „ men; want, «t geen zy onder haer hart
,, dracgt, is gevormd door den Geest des Eeu„ ,, wigen ! Zy zal eenen Zoone baren , en gy zult „ „ zynen naem Jefus noemen , want Hy zal zyn „ „ volk verlosfen van deszelfs zonden." ó Ma■' ria! hoe ras, hoe ras werd ik uit de diepte ,, myner hevigfte droefheit overgevoerd tot een „ hemelhooge vreugde en vrolykheit door de hand „ des Almagtigen ! Hét geen ik, in het ergïté oo,, genblik van kwaed vermoeden, anders nooit „ gevreesd moest hebben, dat heb ik voor waer
„ gehouden, en 't geen myn hart, ook in het
„ zaligde oogenblik der kloekfte hope, nooit ge., waegd had te hopen , dat is nu waer! Maria is „ de moeder van Gods Gezalfden! Ach! (dus ging hy nog een wyle tyds voort) „ Ach! myne „ Maria! hoe lang fammelde ik, en hoe bezwaer„ lyk kon ik befluiten tot deze verbindtenis! hoe „ lang liet my de Heere toeven, eer ik eene keu„ ze deed, waerin myn ganfche hart zich kon v vergenoegen! Tans was dit gelukt; myn hart B 5 » deea



±6
9, deed in u eene keuze, als waerom ik, de Een-
»f wi§e weet net' zoo dikwyls en zoo vuurig ge-
„ beden had; — maer nu, een zoo ontzettend
„ voorval, (dus waende ik,)zou deze afgefmcek,
„ te verbindtenis weder verbreeken; — denk
»* eens' hoe naby my dit wegvoerde in den af-
„ grond van ongeloof en wantrouwen jegens den
„ Heere! — vergeet dit voor eeuwig, ik zal dit
„ ook eeuwig vergeten, — maer nooit zyncr ge-'
„ nade, — die pryze ik met u tot den dood
" toe Ja tot in eeuwigheit in het Ryk uwes
„ Zoons!"
Dit en nog meer fprak Jofeph tegen my, in weerwil van zynen ffillen, ernftigeu, en ffilzwygenden aert was hy nu vol van reden. Ik fmolt by deze zyne gefprekken innerlyk weg van vreugde, over de nieuwe openbaring van den Heere en zyne gocdheit en trouwe. Hy zal nu de nodige fchikking maken, om my in 't kort tot zich te nemen:
Spoedig (zegt hy) fpoedig neme ik u in myn „ huis , ó ! uitverkorene ! — Echter, zoo lang gy „ nog dien Heiligen niet gebaerd hebt, zyt gy „ de myne niet, zyt gy een heilige bruid des „ Heeren." Deze waren zyne Iaetfte woorden.
Heden kwam hy ook voor weinige oogenblikken, om my te groeten,en te verhalen, hoe zeer het hem had getroffen, dat men in de Synagoge juist die plaets van je s ai ah gelezen had, waerin gezegd wordt: Ziet een maegd zal zwanger



■E t, I 8 A » E T H. 6^
gcr worden, en zal eenen Zoone baren, en gy zult zynen naem noemen Immanuïl! (*> Ja, Amen I God is met ons door Hem, dien ik verwaerd.gd pen , onder mvn hart te dragen ! - ja waerlyk is
God met ons ! ook aen mynen Jofeph werd
door Gods Engel wederom gezegd, dat het Godlyk Kind Jefus heeten moest, en zyn volk van deszelfs zonden yerloslén zou. Ik weet niet, van waer het komt, Eliftbeth l maer, hoe vast ik ook gelove, hoe ontwyfelbaer ik ook vertrouwe op des Heeren toezegging, zoo fterkt toch eene zoo juist met al het overige ftrookende gebeurdtcnis , eene zoo duidlyk herhaelde voorfpeüing, fteeds op nieuw myn geloof! 6! hoe zie ik verlangende uit nae dat uur, wanneer Hy zal daer zyn, en over Hem uitgefproken zal worden, 't geen de Enge* nu tweemael gezegd heeft: Je sus.
(*) jesatan VII, If
Rabbi



V I.
Rabbi es ra aen Rabbi eleasar. ( Stukswyze.)
't Green gy voorts op 't laetst van uwen brief fchryft, is naeuwlyks eenig antwoord waerdig. Geloof my, de toekomst van den Mesfiah zal met meer openbaere heerlykheit gefchiedcn; want daer ftaet gefchreven: „ alle v kesch zal Gods heil zien. 09 i" en wederom „ uit Sion, die allerfchoonfie, zal Hy verfchynen (f). Immers al, wat men verhaelt, en waerin flechts eenige meest ongeleerde menfehen vermeld worden, komt duidelyk voor, als eene in 't verborgen voorgevallene zack, ja' daerenbovcn ftoot dit los gebouw van hope zich zeiven om verre, daer gy zegt, dat de vrouw,die den Mesfiah baren zou, eene van Nazareth is. Zyt gy vergeten , wat Micha voorzegd heeft omtrent BethlehemEphrata? laet ons niet voorbarig
zyn in deze zake. .
En al ware het eens zoo, wat voordeel zou ons dit onderzoek doen; de aenvang zyner Regeeringe zou toch in onze dagen nog niet gebeuren.
(. ; £u»(as ni, 6. vergel. psalm XCVIII, 2. en jesaiah LH, 10. (j) psalm L, 2.



V I I.
Ren Visfcher in Galika aen zynen Makker, (Stukswyze.) (Vcrgelykt Lukas II, 1,2,30
^Ta, de Priester en zyn Wyf mogen vry zingen
en voorfpellen, wat zy willen! Inderdaed,
het ziet 'er wel nae uit, dat de verlosfing van Israël aenftaende is! Ach! wat ben ik dat gepraet van deze dingen al moede! Hoe lang reeds drukte my, zoo wel als ü, het juk van armoede en kommer. Daer fchynt geen einde aen alle de verdrukkingen , welke wy onder den Koning lyden. Nu moet ik met alle de myne weder een verre reize doen van wegen dat trotfche bevel, dat van Romen gekomen is. Het zal toch by ii ook afgelezen zyn geworden? daer kan ik nu
weder trekken van de Zee tot Gaza ! voor u is 't weinig minder verre, 't Is nog niet genoeg, zoo 't fchynt; wy moeten de hand onzer vermetele vyandën op nieuw fterkdrukkende gevoelen. Ik durye 'er niet aen denken, hoe zeer de belasting weder verhoogd zal worden, wanneer deze Befchryving eens haer vollen beflag heeft.



VIII.
itiizER, de Timmerman van Èethfaida, aen zynen Vriend Man as se aldaer , gefchreveri Uit Bcthlehem.
(Vergelykt Lukas II> 4-20.)
3De vrede van Abraham's God zy met u! È karf niet nalaten , de zich opdoende gelegenheit aentevatten , óm u dezen te doen toekomen, myn geliefde' Manasfe! en u van hier te fchryvcn. Ik kan niet wachten, tot dat ik te huis kome; ik weet niet, hoelang het nog duuren zal,eer dezeBefchryving' is afgeloopen. De Romeinfche Amptënaer draeit lang, en gaet ook nu langzaem voort. Ook moogt gy wel fchriftlyk iets vernemen, waerover ik nooit moede zal worden , mondeling met u te praten.
Eergistermorgen vroeg zag ik voor myn kamer verfchcidenc mannen, zoo uit dezen oord als vreemdelingen, itaendebyeen paer Veehoeders uit de Nabuurfchap, en met deze vraeg en antwoord vvisfelende.
Daer ik den eenen dezer Veehoeders juist federd cenige dagen vry naby leerde kennen, en wel als eenen zeer eerlyken en vroomen Israëliër, die ook de vertroosting van Gods volk verwachtte, evenals



ELIEZER AEN MANASSE. $1
als gy en ik; zoo riep ik dezen, oüt
toch, zoo lpoedig hy kon, totmy op te komen, daer ik hem iets had te zeggen. Ik zag toen, dat hy met ongemeenen ernst en vrolykheit ergens van fprak,en was zeer nieuwsgierig, dit uit zynen mond omftandiglyk te vernemen, Hy kwam, en ik zag, dat het hem zeiven aengenaem was, my te konnen verhalen, 't geen hy aen d„eze en geene verhaeld had. —„ Hebt gy iets goeds of kwaeds?" vroeg ik hem. „ Zeer goed! zeer goed!" riep hy vol blydfchap; (intusfehen keek hy myne Vrouw fterk aen; maer ik zei tot hem: „ fpreek uw hart vry uit; myn vrouw verdient uw vertrouwen zoo goed als ik.") Wacrop hy vol vrolykheit dus acnviifg: (ik zal u zoo woordlyk, als my mogclyk js , verhalen, wat hy gezegd heeft.) „ Heden dezen nacht weidden verfcheidene onzer het vee op de groote weide naby dit fte,, deke. Myne medgezeilen hadden 's avonds te „ voren onderling gefproken over de gefchiedenis ,; van David; en het geen ik daer van hoorde ,J (lichtte my waerlyk. Ik mengde my echter niet „ in hunne gefprekken , maer hield my ftil in my„ ne eigene overdenkingen. Het maekte my zeer l weemoedig, zoo veele geringe Nakomelingen ,3, van onzen Vader David. op het bevel vanAu„ gustus, ter belastinge opgefchreven te zien „ worden. Ach! (boezemde ik zuchtende uit) J5 dat zy, in ftede hier van, eens hier te facmen
mog..



U mogten komen , om het voorwerp onzer hope j „ den grooten Zoon van David, te begroeten ! — „ Daerna ftorid ik ftil op zynen Pfalm: 6 Heere ^ ,, myn hart is niet verheven enz. — en dan „ den fchoonen ftarrenbemel aenfchouwende „ dacht ik op de belofte aen Abraham, — en ,, dus vloeide de eene gedachte llaeg voort uit de „ andere. Ik kan niet ZCggen, dat my alles ook „ zoo geregeld voor den geest kwam."
„ Intusfchen , terwyl ik dus nu eens ftond, dan „ langzaem voorttrad, bevond ik my eensklaps „ niet louter licht en glans omringd; al het vee' „ fchrikte en verftrooide, — ik deinsde te rug, „ om te zien, van waer die glans toch komen' „ mogt; dan het was, als of de Hemel zich „ opende; myne medeherders Honden even zoo „ venchrikt; en, toen wy opwaert zagen, ftond „ voor ons een Engel, zoo fchoon, zoo heerlyk, „ als of God de Heere zelve daer was, en hy „ fprak ons vriendlyk aen! (—6! lieve Eliëzer! „ nu heb ik ook eentnael de ftemme van eenen ,, Engel gehoord!) „ vreest zoo niet! (zei hy) „ „ ik kome u blydfchap verkondigen, een groo„ „ te blydfchap, die allen volkc wedervaren „ „ zal. Heden is u de Verlosfer geboren, de „ „ Mesfiah, de Hcere, in de ftad van David! „ „ Houdt dit voor u ten teken; gy zult het „ „ kind vinden in een ftal, in doeken gewonjj >j den, en in de kribbe nedergclegd." En ter-
fiond
-7 ..w u». zien , opende; myne medeherders ftonden even zoo



M A N A S S B. SS
SJ ftond, zoo fehielyk als een blikfemftrael, zagen „ wy rondsom den Engel een ontelbaere meenigte der fchoone Helden Gods." ,, Wy meenden, dat de Hemel geopend was , „ toen de Engel verfcheen. Maer neen, niet „ toen, maer nu was hy geopend, nu ! „ o God der „ „ Heirfchaeren! Hoe zagen wyde hemelfcheheer„ „ lykheit uwer Heirlegers ! " en de reiën zongen
„ met volmaekte ftemmen. Wat zyn toch
onze Herders zangen? wat is het verhevenfte „ Feestgezang des Tempels? Wat is zelfs het „ lied van bet vroome Paer van Nazareth, dat by „ ons huisvest? (ö ! die braeve zielen! zy zongen „ ons eergisteren den Herder-pfalm voor; — wel „ niet kundig; — evenwel, ik moet bekennen, „ dat ik nooit in myn ganfche leven zoo hemelsch „ fchoon hoorde zingen, als van dit Paer; — zy
„ heeten Maria en Jofeph.) Maer, „ 6 myn
„ „God!" kon ik het u maer genoeg uitdrukken, „ myn Vriend! — men zingt op aerde niet; —
„ datEngelen-Choor! — die gezangen! zy
„ deeden ons allen fchier bezwyken in den vollen „ vloed der Hemelfche Vreugde."
„ „ Eere zy gode in den hoogen!" „ zong een fchaere der fterke Helden ; en„ vre„ „de op aerde!" ging een anderChoor der „ Hemellingen juichend voort; en „gods wel-
„ „behagen IN de mens c hen," her-
„ hadden zy alle te faemeu. Nog eens heri. deel, C haeb



34 ELÏEZER AEN
„ haelden zy dit met eenpaerige ftemmen , en al „ juichende „ eere zy gode in den hoo„ „ gen!" zweefden zy met de fnelheit van ,, den blikfem nae boven tot Hem, die in het „ hooge woont en heerscht; en wy zagen hen 5, niet meer."
Dus fprak de Herder. Waerlyk, Manasfe! de man fchitterde byna van Vreugde, en zyn tael drong my, doch op de ftreelendfte wyze, door het merg en gebeente henen, van wegen den nadruk der waerheit, met welken hy fprak. Zoo fpreekt niemand van der Engelen verfchyning en der Engelen zang, welke nooit deze zag, dien nimmer hoorde.
„ Eindelyk, (dus ging hy voort) wanneer wy „ ons, ik mag wel zeggen, van onder den last „ der ontroeringen een weinig opbeurden, zei„ den wy tot eikanderen: „ Wy zullen nu nae „ „ de ftad gaen , en zien, wat daer voorviel, en „ „ wat de Heere ons liet verkondigen."
„ En wy fpoedden ons voort, latende Hechts „ éénen by de kudde. Wy kwamen aen de hut, „ en openden de deur; maer hoe verbaesd ftond ik, „ gelyk ook de andere, toen zy ook nader toe„ kwamen, wanneer we alles bier zoo ftil, zoo „ duister, en Hechts met een fiaeuwe lamp ar„ moedig verlicht vonden. Wy dachten alle, dat ,, alles rondsom dit kind vol engelachtige cn he„ melfche hcerlykheit zou wezen. Evenwel wy „ vonden alles juist zoo, als de Engel daer van
j> ge-



M A N A S S E. 35
j, gezegd had. Wy vonden de moeder en haeren „ man naest haer; (denk Eliëzer! die zelfde „ Maria, en die Jofeph van Nazareth, waer van „ ik u ftraks gezegd hebbe ). Ik trad voorzien*
tig nader, om haer niet te zeer te ontrusten ;ett ,, zag daer die ibhoone Vrouw van eene kloeks „ geftalte, en nevens haere zyde den eerwaerdi,, gen man, een weinig korter en wat ouder dan
;< Zy. een hoogst beminlyk Paer! —<—-
(hy geleidde eergisteren die hoog zwangere hier
nog voórby nae de Synagoge). „ Waren zy
„ het ? " vroeg ik. „ Zonder twyfel , "
(antwoordde myn eerlyke Herder ) „ zonder „ twyfel waren zy het. Wy zagen het fpoe* „ dig , zy waren bezig in zuiver ftille aenbid5, ding en dankzegging , en fpraekloos na-
„ denken; wy traden tot hun , en zy
„ narten ons vrymoedig toetreden niets minder „ dan euvel op. Ik fprak: ,, Verfchoont ons,
„ gy gezegenden van God! en vergunt ons, „ ,, datGodlyk kind te zien; een Engel desHee* „ „ ren verfcheen ons, en wees ons herwaert
„ „ nae dit kind." „ Wat zegt gy? een
„ ,, Engel des Heeren? " zéiden beide Jofeph,
en Maria te gelyk , met een zeer ernttige houding. „ En wy verhaelden hun kort en fchielyk alles ,
wat ons wedervaren was; en oogenblik op oo„ genblik hieven zy de oogen hemelwaert nae Ca „ God,



3» ELIEZERAEN
„ God, dan weder zag de eene den anderen aen t .„ terwyl de vreugdetraenen uit de oogen biggelden,"
s, „ Komt, gy begenadigden! komt, ziet het „ „ lieve Jongsken, den Heiland, den Gezalfden „ „van God," riep ons Maria met onnavolgbae.„ re aenminnighcit toe. Wy traden vol eerbied
„ nae de kribbe en zagen een Zoontje,
„ wiens gelyke nooit gezien werd; het keek be„ daerdlyk rondsom, als moest elk van ons wor„ den aengezien. Ja het zag ons aen met een „ glimlachje, dat ik u niet kan befchryven. Ik ■„ had gedacht, daer kon my niets dierbaerder „ meer gebeuren, nu ik de lofzangen der Enge„ len gehoord had; maer waerlyk , by het bemin„ lyk lonken van dit kind vergat ik byna — zelfs de
Engelen ! Wy vielen alle op de knieën , en acn„ baden den Eeuwigen, dat Hy ons bezocht * en „ aen zyn Volk den Verlosfer gezonden heeft. „ Ach! hoe eenftemmig was onzer aller Amen! „ waren onze Hallelujah's! ja waren onderling on„ ze harten! even als hadden wy dezen Jofeph „ en zyn Vrouw, zelfs jaeren lang, gekend.
„ „Maer--(voer de Herder voort) dit kon ik niet „ voorby tot hun te zeggèn :,, Maer, durve ik my „ ,, verfhouten, u te vragen , gy, waerdigften des „ „ Heeren! hoe zyt gy zoo arm?zoo verlaten? „ „ moet dit Koninglyke Kind in een kribbe lig» ■>■>■ gen ? — zoo heb ik my toch de geboorte
» » des



M A N A S S E. 37
„ „ des grooten Konirgs nooit konnen voordel„ „ len." en Maria antwoordde :„ ook ik niet;— „ „ ik dacht wel om geen wereltrche pracht en „ „ luister, gelyk by de geboorte van den erfprins „ „ eenes Keizerryks; — maer, ik dacht, dat een „ ,, ganfche Hemelrei de barende moeder zou on> „ „ ringen, met grooten yver over den jonggc„ ,, borenen zweeven, en lofzangen zou uitboe-
„ „ zemen, wanneer hy geboren zou zyn,
,, dat delde ik my deeds voor. Het was, als „ ,, of alles duister werd voor mynen geest, — „ „ zoo arm, zoo verlaten, zoo geheel gecnEn-r ,, ,, gel te zien; geen Hemel geopend, geen Godv„ „ demme over den Zoon des Allcrhoogdeu! — „ „ Eyenwel ik hield my vast aen mynen God, „ „ en myn geest verheugde zich in mynen Hei,, „ land; terwyl ik zyne geheimvolle wegen aen-
„ „ bad. En ziet, gy, gy, lieve Herders !
„ „ gy komt nu ons geloof belooncn en ver„ „ derken; ja gy komt ons verhalen van gezan„ „ ten Gods, van demmen der Heirfchaeren, ,, „ van egn gcopenden Hemel, van een heer,, ,, lykheit en eere, hoedanige de Eeniggeborene ,, ,, des Vaders zoo zeer waerdig is te ontvan,p »s gcn-"
„ Wonderlyk (vervolgde myn herderlyke Vriend) „ wonderlyk is dit, ó ! Eliezer! waerlyk zeld„ zaem en onbegryplyk. Zouden toch, (denkt „ gy) die Engelen-reiën deze geboorte niet verC 3 „ kon*



EL IEZSR AEN
»> kondigd en verhcerlykt hebben in Jerufalcm en »* «» de ftede« vanjuda?" Ik gaf hem te kennen, dat het zeer wel wezen kon, (hoe vreemd dit ook voorkwam ,) dat het overal flil gebleven, en dat 'er nergens anders eene verfchyning geweest was, daer zelfs de Moeder en de Jonggeborene geenen Engel by zich hebben. Toen werd myn vroome Herder weder bleek van verwondering en blydfchap, viel op zyne knieën, en hief zyne in eengeflagene handen om hoog tot den eeuwigen God, aenbidden-
de en lovende; ja Manasfe! ik begrype het
Wel, waerom de goede God zulke luiden met die Hemelvreugde heeft bcgunftigd. Hy drukte zyne verbaesdheit over deze onbegryplyke genade van God, en dat deze aen hun, zoo geringe, zoo pnwaerdige menfchen was te beurte gevallen, met de allertreffendfte woorden uit, en zyne dankbaerheit vertoonde zich met volle kracht in de vuurigfte voorbiddingen , dat het den Heere behagen ïnogt, ook nog veeie heilzoekende Israëliërs zoo te verblyden, als Hy hen verblyd had; ja recht Profeetisch fmeckte hy voor alle zoonen der waerhert in alle de oorden der werelt. —- Wat zegt gy
'van dit alles ? waerde Manasfe!
De Herder ftond op en zei: „ God zy met ulie„ den! ik zie u weder; maer ik moet, ik moet „ myn Euangelie voor den dag brengen, en verkon„ digen aen eik, die my ontmoet, of dien ik aen„ treffe.'* Hy komt dus nog weder, en dan zal ik •fcein alles nog eens ter deeg afvragen. En



m a n a s s e. 30
Ja waerlyk, ook ik en myne Vrouw zullen henen gaen, om die hei'ige moeder en onzen nu geborenen Mesfiah te bezoeken. Ach! myn Manasfe ! denkt gy 'er wel aen, hoe gansch zondig ik morde over deze bezwaerlyke reize van Bethfaida herwaert? — Had ik gedacht, dat deze reize my zulken heil zou doen zien! hier leert my myn God wederom, 't geen my toch ook van der jeugd af gezegd is : „ Alle de wegen des Heeren zyn goe„ dertierenheit en waerheit (*)." •■- "■ Veel, zeer veel hebbe ik met u te praten, — alles zal ik u mededeelen, wanneer ik te rug kome, myn oprecht trouwe Manasfe! God zy met u! eere
zy gode in den HOOCEn! vrede op aerde, in den zondigen mens.gh
gods welbehagen!
(*) PSALM XXV, 10.
C 4 Ma-



ï x.
waria aen elisabeth. (Vergelykt Luktti II vers 2f.)
Slechts weinige woorden , myn Elifabeth ! Het zwaere uur is voorhy. God fterkte myn hart; het kind leed weinig of niets. Het komt, niet my alleen,maer het komt allen zoo voor, dat het buitengemeen geduldig en engelachtig aenvallig is, boven alles, wat men kan befchryven. Jofeph fprak over hem den naem uit, dien de Engel des
Heeren hem gelast had, — je s u s! en
myn hart en dat van Jofeph voegden,in diepe en dille aendacht voor God, zagtjes deze woorden daer by: „ Want Hy zal zyn volk verlos/en van deszelfs „ zonden:" Sederd ik des Engels boodfehap ontving, ging my niets zoo grtnsch zeer ter harte als huiden, terwyl deze zyne naem werd uitgefproken. Myn geest ontving, ik kan het niet anders denken, eene godlyke aendocning, even als of een blikfemftrael in een donkeren nacht my voor een oogenblik een onoverzienbaer heerlyk Land, geheel verlicht, vertoonde, —- een godlyk voorgevoel , dat de zin dezes woords zich oneindig wyd en verre uitftrekt. — Daer heb ik nu weder i wat



MARIA AEN ELISABETH. 41
wat natedenken, zoo als gy pleegt te zeggen. — Daer is nu ook dit weder alles voorby, myn lieve Elifabeth! en o> ik ben ook gewis te vrede. My gefchiede in alles naer zynen wille! ben ik niet de dienstmaegd des Heeren? Waerlyk ik dm> vé het Vader David van harten nazeggen: (*) „ 6 Heere! myn hart is niet verheven, en myne * oogen zyn niet hoog; myn trede verloor zich " niet in het groote en voor my verborgene. Ik „ legge myn ziel waerlyk neder, zoo (til als deze '* zuigeling ligt aen de borst der moeder. Myn „ gemoed was (leeds vol van kinderlyke eenvou" wigheit; Ik wil met Israël op den Heere hopen „ van nu tot in eeuwigheit,"
Maer inderdaed zonderling en onbegryplyk is het, dat Jehovah ons nog fteeds leidt door deze fombere ftilte des geloofs aen zyn woord. Meer en meer wil ik my ontwennen, voor uit te loopen in het vermoeden, wat de Heere eens doen zal, of doen wil. Dan ditmael had ik byna zeker verwacht, dat der Engelen Choor zou zyn nedergedaeld over den Heiligen, dien ik gebaerd hebbe , over den Zoon des Allerhoogflen , — nu op den dag zynerbefnydenis, als hem zyn Naem gegeven werd, op dat alle de hier zynde Israëliërs en kinderen van David getuigen mogten wezen zyner Heerlvkheit, Doch het zy zoo ! ook liet verdub-
bel-
(*) PSALM CXXXI.
C 5



4* maria aen elisabeth.
belde woord van eenen Engel is ons genoeg; of fchoon wy nü der Engelen Weergalm niet hoorden , juist toen Jofeph dezen Naem uitfprak. Des Heeren woord is waerheit, en 't geen Hy heeft toegezegd, dat volvoert Hy gewis.
Hy, Dien ik van den Heere ontving, is jesus — «al zyn volk zalig maken van zonden! In Hem, in Hem moet des Heeren belofte vervuld worden ' die Hy deed aen Abraham onzen Vader: „ In uw* „ nakomeling zullen alle geflachten der aerde geze. ,, gend worden" (*)
ó Myne Elifabeth ! zaegt gy, hoe myne oogen by beurten (tyf gevestigd zyn, dan nae den Heere in den Hemel, en dan op zynen Gezalfden, dien
wy hier op aerde hebben, dien Israël heeft,
of fchoon hy Hem niet kent, acn! ja (
dien ik gebaerd hebbe, die myn Zoon is! Ik
dacht niet zoo veel te fchryven, God zy met u t (*) «enisji XXII, 18.
se b a



SERA .aen p E D A N.
Eigenzinniger menfchen heb ik nog nooit gezien dan myn broeder en zyne twee vrienden. Ik zou elk wonder der werelt mogelyker aenzien, dan op diergelyke hoofden iets uitterichten. Gisteren heb ik my nog eens voor het laetst bitter boosgemaekt, en moede getwist, maer vergeefs.cn; heden heeft die zotfte reize, waer van ik immer hoorde, haeren voortgang. Inderdaed ik had wel gewenscht, of, dat gynog eene proef op hem had konnen doen, om hem daer van aftebrengen, of, dat ik uwen fnedigen aert bezeten had. Want waerlyk de in koelen bloede aengevoerde redenen, _ 0f, (zoo men daernae niet luistert,) één of twee welverdiende en wel te pas gebrachte fpotternyën, — voeren veel meer uit dan" myne he> vigheit. Evenwel ik kon nu niet anders; zulke zqtternyën brengen my buiten my zeiven; vooral , daer ik federd eenigen tyd duidlyk zie, dat zy myne jongde zuster, dat uitmuntend meisje, met hun gezeur het hoofd ook warm maken, ó! Vriend! ik vreze, dat de indruk, dien gy eerst op haer hart gemaekt had, verdwynt, fins zy haer oor
be-



44 sebaaen
begint te leenen aen die geheimzinnige zotternyën van haeren broeder. Ik hoopte, dat ik zyne Gemaelin zou konnen aenporren, om zich tegen die gevaerlyke reïze te verzetten, Maer dat is ook uit; zy bidt hem byna aen, en daer komt niets anders uit dan - ja, op alles , wat hy (preekt, en doet, en wil, en niet wil. Het mishaegt onzen Vader ook wel fterk; maer hy is goed, en heeft de kunst van zwygen; evenwel zie ik, dat het hem hevig drukt, want nu toph is het uit aen het Hof met de bevordering mynes broeders, Gy weet wel, hoe weinig die verborgenheden van den Godsdienst by onze Vorsten gelden. Ik vreze, dat het nu aen my toe zal komen , in weérwil van al myn afkeer van eene levcnswyze, die der vryheit zoo nadeclig is. Ballatfiraflron fchynt nu ten eenenmaele aen het buitenfpoorige overgegeven. Ik hebbe hem weleer genoeg gewaerfchouwd voor het onmatige misbruik zyner betere kundigheden. Hy heeft zich vergeefsch laten waerfchouwen; gelyk zich ook doorgaeris niemand anders dan vergeefsch laet waerfchouwen tegen dweepery. Ik wil hen dan nu eindelyk hunnen „ Eeuwigen God" geheel overlaten. Daer zyn ook wel eerlyke luiden, en mogelyk eerlyker dan veele onzer, die voor het Noodlot de knieën buigen. Maer wat neag 'er toch onder hunne geheimenisfen fchuilen, en waer toe zou zich het voornemen hunner tegenwoordige reize wel uitftrekken! — Dedan ! ik kan het in 't geheel
niet



D E D A N. 45
niet verzetten noch verduuwen. Myn broeder fielt zich doorgaens boven allen ten toon, en, waer ik ook kome, wordt van de reize gefproken, of geeft men my van zyn kant fteeken onder water; of fomtyds merke ik ook, dat men dat muggeziften, uit wellevendheit voor my, uitflelt. Leef gezond! Kom fpoedig eens by ons, en by uwe Lieffte, anders wordt Selma de uwe niet,
BAL*



X I.
ballatftr asïron aen selma.
Xjieve Zuster.' van hier kan ik u nog fchryven. Iii 't vervolg in langen tyd niet weder als by eene toevallige gelegenheit. Tot hier toe ging onze reize geheel gelukkig voort. Hoe kon dit ook anders ?
De Vorst en zyn trouwe Melchifacheth, cn ik Zyn nu geheel en al éen ziele, ö Zuster! van toen af begon myn leven, federd ik die Wysten der aerde heb leeren kennen; en het grootte, 't welk de eeuwige God my in myn leven vergund heeft, is, dat Hy my deze twee deed vinden. Ik kan niet genoeg herhalen, hoe weinig die ligtvaerdigheit dit van Hem verdiend had, waer meê ik wel eer over de Godheit, en wysheit, en verborgenheden fprak, - 0f hoe haetlyk ik myne vryheit misbruikte. Doch ik zal zwygen; hoe dikwyls hebt gy ook tegen my gezegd, myne Waerde! „ Droog uwe oogen af, de Eeuwige vergeeft „ gaern." En ja waerlyk, nooit kon ik zekerder onderpand wenfchen van zyne-zonden en dwaesheit vergetende —gunst, dan 't geene ik daerin ontfing,— dat ik geleerd werd, dien te zoeken — verwaer-
digd



8ALLATFIRASTR0N AEN SELMA. 47
digd werd, dien te vinden , die het heil der gan fche werelt en de heerlykheit van het uitverkorene
Volk zal zyn. Ach! die troost en vreugde
aller wyzen en onwetenden, aller Koningen en Slaeven , aller Helden en Jongvrouwen , aller Grysaerts en Kinderen, welke zich voor zynen Scepter buigen ! Doch wat fchryve ik weder, 't geen wy reeds honderdmaelen met elkander gefproken hebben !
Gy kunt ligtlyk denken, waerover onze gefprekken onder weg loopen. Al, wat ons ontmoet, vertegenwoordigt of erinnert ons den geenen, dien wy zoeken. Wanneer wy voorde opgaendeZonne henen reizen, zoo zegt de eene met eenen van blydfchap gloeiënden boezem , dat wy toch in verhevener zin der opgaende zonne te gemoete trekken. Wanneer zy voor onze oogen ondergaet, zegt een ander: „ Zalig wy, de Zonne, die nu der we,, relt is opgegaen , zal nimmer ondergaan." En zoo vaek de Avonditarre voor ons verfchynt, citjet zich die morgen ftar nog helderder op voor onzen geest, welke ons de tyd van den geboren Wereltheerfcher verkondigde. Komt de Maen op, dan is de tael van hart en lippen: „ten zynen tyde zal het vrede wezen, „ tot dat de maen niet meer is." Reist ons iemand te gemoete, dan denkt het hart, dan fpreekt de tong: ,, Wist gy, nae wien wy reizen, veelligt ,, zoud gy u omkeeren en met ons gaen," By het zien van eenen braeven man, ftygt vaek deze liefde



48 BALLATFIRAS-TRON
de-vvensch uit onze zielen ten hemel op: „ Dat „ ook deze den dag van zyne Regeering beleve ! " Wy zegenen elke moeder4 ook het kind, dat zy op den arm dracgt, in den naem des Koninglyken Kinds, 't welk wy zoeken. Wanneer we iets goeds zien verrichten, dan lonkt ons het denkbeeld toe. „ 6 ! dit zal Hy in zynRyk beloonen."
En als wy eenig kwaed ontmoeten , of zien ,
zoo als wy nog gisteren een bedryf van valschheit
en onrechtigheit zagen, 6! hoe veel minder
kwelt dit onze ziel als te voren; die overfterke hoop op zyne naderende Heerfchappy ligt de drukkende lasten der angftige gewaerwordingen van onze harten af, waermeê wy ons zoo dikwyls kwelden by eik gezicht eener zegepraelende en nog
ongeftrafte onrechtvaerdigheit! ook als wy
eenen Afgodstempel voorby trekken , — of als wy verblinde meni'chen vol van bitterheit hooren dryden voor hunnen Godsdienst, ja by alle dier-
gelyke gelegenheden ftygt de hoop al hoo-
ger en hooger, met het vroiyk aendenken aen zyn Ryk; — dat, myn Selma! — dat dqct alles een .ander aenzien voor ons hebben! terwyl dan eens dat levendige uitzicht der ziele den weg kort, — en dan weder het verlangen nae het groo.te voorwerp onzer reize den zelvcn lang maekt.
Eén groot gevaer zyn wy,God zy geloofd! zeer gelukkig ontweken - doch daer van mondeling nader.
Gy hebt myn hart nog fteeds gelyk, ja, breeds
meer,



Aen s e l m A. 49
itieer dan te voren, myne Zuster! Zyt verzekerd, dat ik u van alles, wat ik inzamele, de helft zal
brengen! wat doen Seba en zyn Dedan ? zal
deze de uwe worden ? — Ach! die goede zWakke menfchen, hoe ligtvaerdig gelooven zy maer alles , wat men hun voorpraet, zoo lang ze alleen den lof der groote werelt zoeken, en zich laten leiden door den yd'eien waen van de llerkte hunner geesten; terwyl wy in tegendeel alle krachten moeten byeenzamelen, om al het ongegrond gelchreeuw van goeden en kwaeden, tegen 't geen zy onze dweeperyën noemen, te wederllaen. ó! lieve Zuster! mag het ons eerlang gebeuren, dat kind te zien, 't Welk wy zoeken, dan is onze
vreugde, dan is ook de fpottende zegeprael
der werelt ten hoogden top. Maer,- zal die by
haer zoo lang duuren als onze blydfchap? — Dan Hy zal nog veelen wysheit leeren*
«o BE Et.
0
EFHRAIMÈ



X I I.
ephraim met jeremiah op de grenzen van Judea.
iE'. Zyn die Vreemdelingen al vertrokken?
J. Ja; dat zyn zonderlinge menleken,
E. Luiden van aenzien, zoo 't fchynt.
J. Een van hun fcheen met 'er daed een Vorst' te wezen. Evenwel gingen de beide andere zeer vertrouwend met hem om, en de oude bejegende hem byna als zynen Vader.
E. Ik heb hen te weinig gezien, om dit te bemerken; evenwel genoeg gezien, om zeer nieuwsgierig omtrent hun te wezen.
J. Ik kan niets van hun verhalen. Zy waren over 't geheel zeer ftil, vroegen eenige onverfchiflige dingen aengaende het Land, en mengden daer eenige merkwaerdige vraegen onder. Maer,wanneer ik hun daerop niets kon antwoorden, werden zy nog onverfchilliger en fpaerzaemer in hun fpreken.
, E. Mag ik u bidden, welke waren die gewigtige vraegen?
J. Zy vroegen , „ of onzen Lande niet on# langS een groot heil wedervaren was?" —
In-



EPHRAIM MET JEREM IA H. 51
Indien zy in myn oog niet al den fchyn gehad hadden van deftige en braeve Luiden, zou ik gewis gedacht hebben, dat ze met ons den Ipot wilden dryven. Ik antwoordde, dat ik 'er in 't geheel niet van wist,— dat wy alle achting hadden, voor onzen tegenwoordigen Overften den Keizer Augustus; maer dat ze niet moesten denken, dat wy de onlangs gedaene befchryving als een groot heil voor den Lande acnzagen. Zy zeiden :,, Hoopt „ gylicden in tegendeel niet., wel haest weder „ eenen eigen Koning te zullen hebben, die u „ weder tot een vry volk zal maken, zoo als gy ,, eertyds geweest zyt?" En toen ik dit yrymoedig met ja beantwoordde, vroeg de jongde van hun met eenige levendigheid: „ Is die hoogwaerde „ Koning dan niet geboren ? Hebt gy niet onlangs |, zyn geboorte plegtig gevierd ? " — lk verzekerde hem, dat 'er niets van dat alles gebeurd was , en vroeg, of 'er dan in hun Land een zoodanig gerucht was uitgeftrooid? Hier op antwoordden ze, maer zeer flacuw. „ Ja, daer is zoo iets ' gezegd;" — ze begonnen toen over andere zaken te fpreken; en terftond dacrna verzochten zy, dat ik henen ging; zy waren vermoeid, en wilden zich ter bedde begeven. Dit is alles, wat ik u hier van kan zeggen ; het is waer, dat zy my voorkwamen als zonderlinge menfehen, die wet het een of ander geheim fcheenen te bezitten, heiligt zyn ze van die Oosteriche Magi,



E P H R. A I M MET
van ik wel eens gehoord, maer, zoo ver ik wete, nooit eenige geherbergd hebbe. Ze decden zich alzins voor als braeve mannen, en nedrig naer gelang van hunnen aenzienlyken ftand. Zy hadden niets van den bekenden hoogmoed der Oosterfehe Vorsten.
E. Zoo moet ik u dan nu ook zeggen, waerde Jeremiah! waerom ik my aen deze vreemdelingen zoo veel laet gelegen liggen. Ik gaf 'er veel voor, dat ik in ftede van op mynen uittogt reeds op myn wederkeeren was van deze myne koopmans-reize. Gy zult aenftonds vernemen , waerom ik dit zegge; gy geeft my licht met uw verhael, ik moet het u ook geven met het myne. Gy weet, myn waerde Gastheer! dat myn kamer digt by het fiaepvertrek dezer Oosterlingen was. Gy moet hun flaepkamer maer pas verlaten hebben, zoo verre ik uit uw verhael kan opmaken, of ik werd wakker uit myne fluimering, waerin ik, omtrent een half uur te voren, door vermoeidheit gevallen was, cn hoorde in het naestbyzynde vertrek op een gansch nadruklyken toon fpreken. Uit de tael belloot ik terflond, dat het die vreemdelingen waren, welke ik had zien aenkomen, en wier fpraek ik zoo tamclyk verftaen kan. Ik hoorde vervolgens eenen hunner zeggen: (het verftoore u niet; ik zelve, en duizenden onzer zyn in het zelfde geval. ) — „ Deze Gastheer moge een eer,, lyk man wezen, maer hy fchynt my geen van
„ dit



JEREMIAH. 53
die luiden, welke lust hebben, om zoodanige ,, zaken diep na te vorfchen, en daerom liet ik „ dat gefprek met hem varen," en de geheelc trant en toon, op welken dit gezegd werd, persften my zoo ttërk, om te bufferen, dat ik my zoo ftil hield als een doode. Een andere ffemme zei met een zucht. ,, Niets kan onze onrust cn ver„ bacsdheit genezen dan het gebed." Toen zeiden de beide andere ook iets daer van, 't welk ik niet kon verftaen ; ftraks werd het voor een poos geheel ftil by hun, maer daer op begon hy, dien ik uit de ftemme voor den ouden kende, gansch hartJyk en vuurig te bidden.
By de heilige Stad!—zoo hoorde ik geenen onzer Priesters, geenen onzer Leeraers ooit bidden; om van my zeiven niet eens te fpreken; ik werd ten eenenmaele befchaemd over my zeiven. Het is waer, ik heb my veelmaelen gefchaemd, wanneer ik veele vreemdelingen op onze Hooge Feesten veel aendachtiger zag dan de meesten van ons Volk. Maer nooit hoorde ik ze als deze ! — Na eene vuurige aenbidding, dankzegging, verootmoediging — ( alles aen den éénigen God, den eeuwigen God des Hemels, en der aerde, en der zee,. gclyk zy Hem noemden — zy fpraken geen woord van Goden) boezemden zy in weemoedige klagten hunne verlegenheit en verbacsdheit uit, dat zy, van verre gekomen, om den Koning Israël» te zoeken, en nu op den Joodfchen bodem genaD 3 derd,



54 EPHRAIM MET JEREMIAII.
derd, nog geen woord, geen geluid daer vanhoorden , geen zweem of fpoor daer van gevvaer werden. Door hart en ziel drongen my die woorden , welke zy etlyke maelen herhaelden : ,, Zeg „ ons, ó God! flaept uw volk Israël den flaep „ der domheit,'cn is het hunne fchuld, dat zy „ dat Heil niet weten, 't welk gy in 't midden
„ van hun zendt, of hebben ons onze har-
„ ten bedrogen, ' verblind door den fchyn der „ waerheit van de heilige overleveringen, welke „ wy in de fchoole uwer van ouds her begena„ digde knechten , van de zoonen der hemelfche „ wyshèit, geleerd hebben ? Spreek ö Heere! is
,, Israël — of zyn wy bedrogen ! "
Hun gebed eindigde met een meer blymoedig befluit, om zich aen de erkende waerheit vast te bonden , de reize kloekmoedig voortezetten , en met ren yuurige fmeeking om onderwerping en zielenrust. Waerop ze alle drie eenige Loffpraeken ten befluite uitboezemden.
Uit



XIII.
Uit het geheime Dag-Boek der reize van
K A T A P H A R. M I O N.
X-?iet in den avond te Ternfüem acnrekomon. —Wy hadden ons opgehouden by een Juodfch huisgezin, dat door de Rovers van alles beroofd cn zeer mishandeld was. liet moet hier, zoo 't fchynt, nog veel erger met roven tocgaen dan
zelfs by ons. De heilige ftad heeft een prag-
tig voorkomen • zy is zeer fterk; haer ftoute toorens, cn de boven alles intikkende Tempelberg, met den hëefïykèn Tempel, verrukten myn hart in verhevene gedachten. Daerentegen was het gezigt van het volk op de {traeten , byna overal, waer ik kwam, en van de overmatig fterkë bezetting , welke my reeds by de poort verbaesde, endie , of eene willekeurige oppermagt, of een zeer
oproerig Volk of wel beide te gelyk — doet
vermoeden, 't gezigt van dit allés was my
zeer akelig. Zoo wel de gedachte aen het zwaere juk, dat op hun fchynt te liggen, als het denkbeeld, dat zy zulks zoo zeer fcheenen te verlenen, deed my zuchten. Nu ftccj; onze ver-
baesdheit ten hoogften top. Nergens het minfte Eer- of Vreugde-teken ! Nergens eenige vrolykheit , eenig gefprek , of eenige beweging, ;relyk die,waertoe de geboorte van eeaenKoning acnleiD 4 ding



5<5 BAGrBOEK VAN KATAPHARMION,
ding gegeven moest hebben! — Op alle onze vrae* gen loutere bevreemding, een louter verwonderd zwygen! niet één toeflemmend, niet één lichtgevend antwoord! Het werd duisterder in myn ziel dan ooit. Ballatfiraflron zonk weg in diepe droefheit, en weende bitteriyk, Melchifacheth en ik hadden veel moeite, om hem optcbeuren. Na her gebed werden wy allen weder verlicht door een ftrael dier gerustmakende overtuiginge , dat de Eeuwige ons toch niet ten onrechte geleid kon hebben; — dat wy nog zouden vinden, 't geen wy zochten. — „ Ja! gy, ó Eeuwige ! gy hebt my niet „ vergeefs, van myne vroege jeugd af aen, dat „ verrukkend voorgevoel in mynen boezem ge-
„ geven, my niet vergeefs, in 't midden van
„ den luister en de vermaeken van het Hof, dien „ walgenden afkeer van al dat kinderfpel en dat „ verlangen meêgedeeld, om eens mynen fcepter „ ncderteleggen voor de voeten van dien grooten „ Koning, die de gerechtighei.t op aerde zou we„ derbrehgen ! Gy hebt my niet om niet geleerd „ in de fchoolé der wysheit; niet vergeefs door „ uwe ftar onze zielen verlicht met die gewigtige „ overtuiging!-Ziet, gelyk een verdoolde reiziv ger in het donkere Woud , - om befchermingia
„ den Nacht ■ cn om uw geleide tegen den vol-.
,, genden morgen fmcekeude, zich dan gerust ter
a, nederlegt, zoo ook wy 6 Eeuwige! ■ ö
sa, Heer ! verlaet ons niet! "
SA-



X I V.
6 a d o c k aen asa, Hofraed van
h e r o d e s.
(Vergelykt Mattheus II, 1,3.)
M yn Vader kwam zoo even te huis met iets nieuws, 't welk hy van den oorfprong af op 't naeuwkeurigst heeft opgefpeurd, en 't welk ik u ten fpoedigften mededeele. Dan ik vermoede , dat het uwen Vorst gewigtiger zal voorkomen dan my. Hedenavond zyn 'er eenige Arabifche Luiden van aenzien by de Salomon's poort aen gekomen , zynde naer allen fchyn eenige van de zoo beruchte Magi. Terltond vroegen zy aen den waerd, met bevreemding over de ftilte der Had, of men hier geen Feest vierde over den jonggeborenen Koning van Israël, dien onze Profeeten zouden beloofd hebben; zy hadden de ftar, die zyne geboorte aenkondigde, in het Oosten gezien, en zyn daerom herwaert gereisd, om zich voor Hem nedertebuigen. Ook kan ik u zeggen, dat het gerucht van deze vreemdelingen en hun boodfehap al vry wat rondsom verfprcld zyn , en veele verifchtllende aendoeningen verwekken van vreugde en van verfehrikking. Onze vroome zielen vertellen het aen malkander met veel opgetogenheit, cn het Volken de Pharifeers zyn zeer ontfteld. —Goeden nacht! Ik flacp 'er gerust om. Doch ik vreze, dat deze Dweepery Herodes ontrusten zal.
D 5 Ant-



X V.
Antwoord van asa. (Vergelykt Mattheus II, 3.)
CïTy hebt welgedaen, met ons dat bericht toetezenden; fchoon de uwe niet de eerde tyding was van die gebeurdtenis, zy was de zekerde. Herodes was derk ontroerd door die vrooms boodfchap, welke deze vreemdelingen in dit Land komen brengen. Hy zal zich buiten twyfel alle moeite geven, om kennis met hun te maken. Al van overlang verwachtte hy zoodanigen Koning van Israël; ongetwyfeld zal hy dien ook zelve willen bezoeken, en een gefchenk voor den zeiven gereed iaten maken. Weiligt is het dezelfde, van wien men malkander in. 't oor luistert, dat hy in
eene kribbe gelegen had. Wie weet het ?
zulke geheimeniskundige wyzen , als uwe Arabiërs, vinden daer mogelyk veel byzondere wysheit in,
die aenmerking verdient. — Verzuim intus-
fchen niet,alles te melden, wat u hier omtrent als, yan eenig gewigt mogt ter ooren komen. (Onder ons;) daer is een zeker iemand meer ontrust over deze tyding, dan hy wel wil weten.
De



De Priester jaiiasiel met silpa, zyne Vrouw.
(Vergelykt Mattheus II, 3
S- Durve ik vragen , wat het toch was , 't welk aenleiding gaf tot deze buitcngewoone Vergadering ?
Jah. Juist dat, 'twelk ik al vermoedde; de
vraeg dezer zonderlinge vreemdelingen.
S. Ziet gy wel? die zaek wordt gewigtiger, dan we daer van in den beginne dachten.
J a 11. Ja wel wordt zy. Zoo dra Uerodes vernomen had, wat deze Vreemdelingen, (ze zyn alle drie uit een Vorstlyk gedacht in Arabiën, en de'eene is' zelve een Vorst) hier komen zoeken, zond hy den Geheimraed Beno tot hun, liet nader vernemen nae hun oogmerk, hun zyn hoogst belang in deze zaek betuigen, en hun op het vricndlykde alle hulp aenbieden en toezeggen. Denkt gy, dat dit alles ernst by hem is ?
S. Helaes! wy kennen immers dien Uerodes! Jam. Weldra zond hy nae den Hoogenpriester, liet hem het voorgevallene verhalen, en begeerde, dat hy de groote Vergadering zou doen beleggen, en deze vraeg voordellen. „ Waer de Godlyke „ Koning moet geboren worden ? "
De Vergadering was ten bedemden tyde voltallig. Verfcheidene, die gansch niet wel waven,
Ue-



So de priester jahasiel
lieren zich henen dragen. Men zag elkander met ontroering aen, cn, geduurende de geheele zitting, heerschten 'er eene vreesachtige behoedzaemheit en ernst, welke meer uit fchrik dan vreugde fcheen voorttekomen. Ook de Sadduceeërs, die altyd tegenfpreken, gedroegen zich ditmaelzeer zacht tegen ons; uitgenomen net ha» nia, die het fpotten en fteeklig praeten nimmer laten kan. Het was over 't geheel niet anders, als of hun een fterke onweêrsbui boven 't hoofd hing; by my echter en by nog eenige weinige was,zoo veel ik bemerken kon,het hart vol vrolykc nieuwsgierigheit. Vryuit fprak men van niets anders, als om te kennen te geven, hoe vrolyk men elkander geluk zou wenfehen , wanneexde zaek zoo mogt wezen , als de Vreemdelingen aenkondigden. Inzonderheit gaf Jermioth, de afgegaene Hoogcpriester, weder een mcesterlyke proeve zyner fchitterende welfprekcndheit; juist als de kruipendfte pluimftryker der Vorsten. En
hebt gy of wie anders heeft — my gezegd,
dat zy zoo verbazend verfchrikt zyn ?
S. Ik denke vast, (hoe zalig ook de dagen van den Mesfiah wezen zullen,) dat 'er een fchiïklyk onweder vooraf zal gaen.
Jah. Vrees toch niet, myn Lief! Laet den huichelaer vry fidderen ! — Hy zal, wanneer hy komt, de ongerechtigheden van zyn volk doen verdwynen als een morgennevel.
S.



met zyne vrouw siipa.
S. Maer hoe ging het toch met dé vraeg: waer de Mesfiah zou geboren worden? " Jah. De Hoofden der Vcrgaderinge en eenige andere waren van gedachten, dat het niet wel ergens anders kon zyn als in Jerufalem. Dit oordeelden zy geheel natuurlyk en welvoeglyk in zich zeiven, en, wat de voorzeggingen aenging, ze vonden dit voorfpeld iw verfcheidene plaetfen der Profeeten. „ Jerufalem (wordt genoemd) de ftad „ des grooten Konings." (*) „ De Heere zou Je„ rufalem verkiezen." (§) „ Uit Sion, de vol„ komenheit der fchoonheit, zou Hy blinkende „ verfchynen." (f) „ Uit Sion zou de wet uit„ gaen, en des Heeren Woord uit Jerufalem" (**) en meer andere gezegden werden hier toe aengevoerd. Een der geene, die voor my fpreken moesten, hield ftaende, dat zyn geboortcplaets niet te ontdekken zou zyn, en onbekend moest blyven ; dat ook in geene plaetfen der Profeetiën van de plaets zyner geboorte werd gefproken , als alleenlyk, dat Hy een afkomeling van David zyn moest volgens de openbaringen, die aen David gedaen waren. Het was my ondertusfchen niet dat alles , wat voor my gefproken was, niet
recht
(*) psalm XLVIII, 3.
(§) zachariah I, 17. II, II PO III,' 1. (j) psalm L , z. (**) je s ai ah II . 3.



é>2 de priester jahas1el
recht klacr geworden , maer ik zelve wist ook tot dien tyd toe geen beter befcheid te geven, noch klaerder antwoord medetedeelen. Toen boezemde ik met een hartlyk vertrouwen dezen inwendigen Zielzucht uit: „ 6 Heere! geleid ons door „ uw licht; uw woord zy een lamp voor onze „ voeten, en een licht op den weg der van U uitverkorene Vreemdelingen, die gekomen zyn ' „ om uw heil te zoeken, en ons tot onderzoek ,, acntcfporcn."
Daer nu de laetfte, die voor my fprak, gezegd had: „ Hy moet gewis een afkomeling van David zyn" zoo viel my de gebóorteplaets van David fcn des Heeren Woord by Micha in. Wanneer het dan nu myn beurt werd te fpreken, zeide ik tot de vergaderde Vaderen en Broederen, dat ik ook van gedachten was, dat in de bygebrachte plaetfen, waerm van Jerufalem gewaegd werd, alleen gezien werd op de openbaring zyner Heerlykheit, en niet op zyne geboorte; dat de Mesfiah gewis een Zoon moest zyn van David, gelyk van Juda , Israël, en Abraham, en dat zulks my had doen denken op des Heeren Woord, 't welk Hy gefproken heeft door Micha: „En gy Bethle„ hem in Juda! gy zyt in 't geheel niet de gering„ He onder Juda's Heden, want uit u zal eeri „ Vorst voorkomen, die myn volk Israël weiden „ zal." (*)
S.'
(*) micha V, i.



MÉT ZYN VROUW SI L PA.
S. 6! Ja, Jahafiël! zy zyn my niet ingevallen , deze woorden van Micha doen hier alles af. Geloofd zy de Heere 1 zyn woord heeft u verlicht 1namen zy dit ook aen ?
Ja h. Voor ditmael ja; de ontroering en crnlfage toeftand, vvaerin wy allen ons bevonden, en veeier vreze voor Herodes, welke over een verkeerd antwoord zeer gebelgd zou zyn, hadden tans den geest van tegenfpraek ten eenenmaele overweldigd. Maer op een anderen tyd, des beü ik verzekerd, zou de klaerheit van het Profeetisch aeze-de niet zoo volkomen gezegevierd hebben over°hunne vindingen. . Nethania alleen kon, gelyk ik gezegd' heb, toen men aen hem weder toekwam, niet dulden, dat men hem had tegengefproken, en kon niet nalaten, alles te doen, om de zaek weder meer twyfelachtig te maken, en eenige bittere aenmerkingen tegen my en myne vrienden in zyn gefprek te mengen. Anders ftemde men met my overeen; by de tweede omvraeg was myn antwoord byna het eenparige gevoelen ; fommigen verzekerden zelfs , dat ze die plaets ook in gereedheit gehad hadden, om dezelve als eene in dezen beüisfchende plaetfe optegeven. Inzonderheit verzekerde ook de Hoogepriester dit rond uit; en dus werd dezelve als het antwoord aen Herodes vastgefïeld en aengenomen. Ik veriange nu te zien, hoe het verder met deze zaek gaen zal. ó! Silpa! klopt uw hart niet fterker van
vreug-



^4 JA II ASIEL MET ZYNE VROUW SltPA*
vreugde, dat wy dit beleven ? en — onze kleene Joachim, dat engelachtig kind! ö! die bereikt dan de dagen der Regeeringe van den Mesfiah !
S. Indien het maer met die Vreemdelingen in alles is, zoo als 't behoort! Want, waerom toch komt dit eerfte bericht van buiten herwaert, en niet van hier nae buiten ?
Jah. Denkt gy wel aen het woord: „ Door „ een vreemd volk zal ik heit tot yver verwek„ ken."? (*)
S. Kon ik maer die vreemdelingen eens te fpreken krygen! — Ik zag hen voorbygaen. Zy zieri 'er uit als edele, fraeije, en deftige Mannen; -~
(*) Zie DEUTEHONOMIUM XXXII, 21.
ka-



XVII.
k.atapharmion, melchisachkth Cll
ballatfirastron, op hun Kamer. (Vergelykt Mattheai ii, 7 9)
drie te gelyk) Dank zy den Eeuwigen! geprezen zy de Vader van den geborenen Heerfcher der werelt!
K. Zoo is dan nu Gods Woord onze Leiftar.
M. God leidt en verlicht den menfch op ontelbaere wyzen !
B. Nu heeft'myn hart weder moed, nu heeft het weder zynen God ! O! die twyffelmoedig-
heit! jammerlyk gebrek! —- Het doet God,
en het toekomende, en het tegenwoordige, en het voorleedene, foms voor my verdwynen; Ja alles, wat ik hebbe , yerdwynt, wanneer ik in den angst ben der twyfelingen omtrent deze zake! Aenbidt met my den Vader der lichten; Hy heeft zich
myner, Hy heeft zich onzer allen ontfermd! 1
Verzwygt het niet voor my, vaderlyke vrienden! gy leed dezen dag en gisterennacht meer, dan gy voor my hebt willen laten blyken. M. Het is waer Ballatfirastron! Wykeden'meer j. deel. E d3ra



66 KA.TAPHAR.MION, MELCHISABHKTH
dan gy. Maer de menfch moet niet blootlyk lyden,
myn Zoon ! Neen , gelyk de barende vrouw
niet Hechts de weeën lyden moet, maer met elke wee ook eenen Herken arbeid moet paren , — zoo moet ook de ziel van den Godzoekenden menfeh, wanneer hy lydt,niet enkel lyden en wegzinken ; neen zy moet, zo vaek het lyden nypt en toezet, arbeiden in het gebed, om nut van het lyden te hebben , en zich aen den Eeuwigen te vaster te verbinden, op dat zy doordringe tot de rust, welke het Licht aanbrengt!
B. O. Vader! hoe wys zyn uwe leeringen! —. Gelukkige wy! gy hebt my weder als op nieuw
herboren tot het Licht, Maer die Herodes is
een uitmuntend Vorst; immers hoe vriendlyk , hoe
vol eerbied was hy voor den Heere ! hoe vol
verlangen nae het Godlyk kind, dat wy zoeken!
K. Voor ditmael altans moet hy ons eens op het fpoor helpen.
B. Een heerlyk Vorst! wat waren wy toch nog gevorderd, had hy zich niet alle moeite gegeven , om ons op den rechten weg der waerheit te helpen. Hy belchaemt de Geestlykheit, en het gnnfche Land; ieder een fpreekt, zoo veel ik merke, veel koeler van den nieuwgeborenen Koning dan hy.
K. Voor ditmael altans was hy een werktuig van God ter onzer verlichtinge.
B. Hoe Vorst! gy fchynt eenig wantrouwen jegens hem te voeden?
K.



en ballatfirastron. Wf
K. Ja; —Ik heb anders zoo veele fiechte Hukken Van hem gehoord. Dan, ik wil my bedwingen , om in dit geval niet te oordeelen.
B. Maer, hoe verfchriklyk, hoe allen geloof te bovengaendeloos en boos — moest hy wezen, wanneer hy nu niet eerlyk was !
K. Ja, een van beide, — uitftekcnd goed, of verfchriklyk Hecht. Daarom ook onthoude ik my van te oordeelen.
M. Nog twee uuren , en wy zyn te Bethlehem! Nog twee uuren , en wy zyn by het Voorwerp van ons verlangen ! laet ons nederknielen en aenbidden; en dan gereedheit maken, om op reiice te gaen.
XVIII.
iENo en asa; Raeden van herodes.(Vergelykt Metiitus II, ver.1 7>—*•)
jfa».. De fchranuerfïc meufch wordt onnozel wanneer hy aen het dweepen raekt.
B. Ja waerlyk. Wat waren ze openhartig! hoé gewillig gaven ze alles op, wat hun op 't hart lag,
E 2 «



65 beno en as a.
en hoe namen zy alles van Herodes voor goeden munt aen! Nooit zag ik een kind, dat zich zoo gemaklyk glinfterend klatergoud voor echt goud liet in de hand Moppen.
A. Herodes deed zyn zaek echter ook wel; het kon niet beter 1
B. Ja maer ! bemerkte gy dan niet , hoe hy verbleekte, wanneer zy, en vooral de jongfte ,met den volle gloed van de verrukking der geestdryvery, jegens hem uitweidden over de heerlykheid der ftarre, welke, omtrent den tyd der geboorte , ten tweedenmaele verfcheen ? bemerkte gy niet, hoe hy ftamelde in zyn naestvolgende antwoord ? evenwel hy herftelde zich ras wederom. Dit verfchrikte hem wel het meest, maer het ging hem naer evenredigheit weder het meest ter harte, om te vernemen, op welken tyd die verfchyning gefchiedde, en daaruit net te konnen berekenen, wanneer het voor hem tyd was, om ook den jongen Vorst te gaen bezoeken. Ja waerlyk,
onnozel waren ze, datze geen achterdocht kreegen op het zoo dikwyls herhaelde verzoek van Herodes , om alles geheim te houden, en 'er hem in de diepfte ftilte bericht van te rug te brengen. Hadden zy eenig vermoeden gehad, dan moesten zy hebben konnen merken , hoe zeer zich Herodes hier bloot gaf. Doch, wat gelooft de vroome eenvouvvigheitniet?
A. Ik mag dceze foort van luiden nog wel gaern
eens



b e N O en a s a. 69
eens zien. De Oude was fteeds zich zelvcn ge-
lyk 9 hy verwikte zo min als onze Stadsmuu-
ren. Maar by den Vorst ontdekte ik eens eenkleenen trek van wantrouwen. Evenwel hy liet het
dra weder varen. Dan de jongfte -— een
recht hups jongman, — maer nu waerlyk een levendig af beeldfel der geestdry verywas geheel eenvouwigheit.
XIX.
Uit het Dag-Boek van. kataph.armio». CVergelykt M*uhtut TL, 9-)
**Vóór dat wy van Jerufalem afreisden , floeg.ik nog eens de heilige Boeken op', die daer lagen, en my vielen deze woorden onder het oog: " de Af„ goden toch geven den Lande geenen Koning, en „ aen het Aerdryk den regen niet. " Deze troffen my fterk. Zoo naby ons groote doel zynde, om den Koning te zien, welken de eeuwige God den Lande gefchonken had, brachten ze my dat gelukkigtydperk mynes levens te binnen, wanneer God my de oogen opende ter ontdekkinge der ydelheit van E 3



70 UIT HET DAG-BOEK
den dienst der Afgoden, die toch nimmer den Lande dezen nu geborenen Koning gegeven, ■— noch ons ooit den weg tot hem gewezen zouden' hebben; en my vielen deze regelen in uit een der gezangen van onzen Seburon: ( * )
Breek aen, gewenschte dag der dagen,
Op vvïen het menschdom, vry van ulaegeh,
Bevryd van fchuld en ydelheit, Gods grootheit nedrig zal bezeilen, Plet hoofd vol blydfchap op zal heffen,
Op 't zien van 't heil voor hun bereid!
Zyn geest dael, fnel gelyk de winden, In 't hygend hart der Godgezinden,
Doch met een zacht geruisch, ter néér! Hy druipe, als daeuw, op drooge weiden, Om 't dwalend menschdom te bereiden
Ten dienst van aller Opperheer!
Ach! megt maer elk dit heil bevatten, Dien zegen Gods naer waerde fchatten,
En zoeken nae ditdierbaer licht! Mogt ieder in deez' duist're dagen, In wieren ernst nae wysheit vragen j
Zoo ftraelt ze cok elk in 't acngezicht'
Ik deelde die aen. myne vrienden meede , en
bei-
y) o Kmwht, fihxntr enz. cf, fiuhmt 't Gtjlyk acht iejhaeien enz. - '



van katapharmion, 71
beide waren zy 'cr door getroffen, want wy hadden deze gezangen federt eenen geruimen tyd niet
meer gezongen. Byzonderfchootonsecntraen
in de oogen by de volgende woorden , en Ballatfirastron fchreide helder uit.
„ Wanneer de zon haer hcld're ftrsclen In 't zuiverst bronnat neer doet dalen,
Zet zy die Maerheit klaerheit by; Zoo zal, raag ons uw woord befchynen, Al 't treurige uit de ziel verdwynen.
En 't bly gemoed wordt dubbel bly.
Juicht, Juicht! o waerlyk Gödgezinden! Volhardt in 't zoeken, gy zult vinden;
Dat groote licht van Gosl breekt aen! Gy, die de waerheit zoekt te leereu, Zult haest die Heilzon vrolyk eeren; Zy zal uw licht zyn op uw paên. "
X X.
Uit bet zelfde dag-boek. (Vergelykt Meithws II, 9--12.)
jl\.l vroeg, en vóór myne Rcisgenooten, onfcwack-t zynde , fchryve ik , zonder tydvcrzuim, het gebeurde af van den lactften Nacht , welke E 4



72. üit HET DaJg-BOEK.
tot denlaetften droom toe, uit welken ik zoo even wakker werd, de gewigtigfte inynes levens is, en blyven zal.
„ Voor U, o eeuwige Vader! Bron van blyd„ fchap! Belooner ook der zwakften , welke U „ zoeken! Voor U en in uwe tegenwoordigheit SJ zette ik my neder, om deze gewigtige gebeurd„ tenis optetekenen ; ik volge de aendrift van „ myn hart; wie weet, voor wien gy deze ge-
„ fchiedenis nog ten zegen beiïemd hebt!
„ Gy toch zyt wonderbaer in uwe leidingen ! „ Wien hebt gy meermaelen het toevalligst fchy„ nende het geringde voorral doen gedyën tot „ verbazend groote zegeningen , dan my, den „ geringften uwer Dienaers! "
Hoe vange ik best myne befchryving aen ? —
met welk woord zal ik die beginnen? Nog
ben ik niet'geheel uitgerust v*n de fterke aendoeningen van blydfchap, van gejuich, van verrukking, welke myn hart gisteren gevoelde, en bezwaerlyk verduuren kon.
Wanneer wy van Jerufalem waren vertrokken, en ons eerst alle verheugden , aenbiddende, en zingende malkander ons vertrouwen en ons vuurig verlangen, met vreugdvolle en luchtige gezangen, op verfcheidene wyzen toe, kwam 'er onverhoeds weder onder ons eene diepe ftilte.
Duizend en duizend gedachten reezen by my
°P ^ : 'c Scen my klaer geweest was, kwam
my



VAN KATAP H ARMLO.N.. Jfjf
my niet langer zoo klaer voor; Mistrouwen omtrent Herodes greep my weder aen; ook begon my, benevens dit, een mistrouwen te kwellen omtrent de Geestlykheit , verzeld met twyfelingen nopens haer antwoord ; daer zy grootdeels zoo bedorven , zoo yverloos, en omtrent het hoogst belang van Israël zoo onverfchillig fchynt, ja geen voor^ nemen deed blyken, om de geboorte van haeren
Koning te vieren; hoe kon zy dan nog
eene zekere onderrichting geven , waer op men zich kan verlaten , ter beantwoordinge der gewigtige vraege ? — of, wanneer hun antwoord het rechte is5 waerom zond zy dan ook geene afgezanten af, te gelyk met ons ?. — waerom
zitten zy dan nu weder even ftil als te voren ? — Ja ,waerom gaen ze niet alle, alle te faemen, nae
Bethlehem? Waerom wil alleen Herodes
weten, of, en waer, wy dat Kind aentreffen? Hy alleen, en op het yverigfte, hy, dien ik on-
dertusfchen het minst vertrouwen kan?
waerom hebben wy, federd. we van huis trokken, niets meer Godlyks vernomen? — niets meer,
dan dit onzekere zeggen van deze menfchen?
Verftaen zy wel genoeg hunne Profeeten ?
Dus worftelde ik met twyfel op twyfel , die de geruste en welgevestigde overtuiging overmeesterden. Eindlyk ontmoette ons een reizende Jood > een Jongeling van voornaemen huize, en, zoo 't my toefcheen, van veel kunde. Dezen vroegen
e 5 wy>



74 UIT HET DAG-BOEK.
wy, of hy van Bethlehem kwam ? en, wanneer }lv> ja, •gezegd had, lieten wy ons in een kort gefprek met hem in , om iets van den geborenen Koning Israëls te vernemen. Ballatfirardron zei: „ Zoo zult gy dan ook den pas geborenen Koning „ kennen?" Hy vroeg dit met drift. — De Jongeling bemerkte zyne vuurigheit, en gaf, terwyl hy een by hem opkomenden lach bedwong, ten antwoord: „ Ik weet niets daer van. Wie zou „ nae alles luisteren , wat Boeren en Vrouwen „ wel praten? —Daer werd wel voor eenige wee,, ken zoo wat gemompeld, 't welk ziek echter „ vry gemaklyk laet verklaren. De Romeinfche „ Schatting , die men hier te Lande zoekt inte„ voeren, komt ons Volk gansch onbillyk voor. „ Van daer fprak men veel over dien groaten „ Davids Zoon, welke ons eens weder zal verlos„ fen van het Romeinfche Juk. Van daer zou „ men gaera dien Davids Zoon hoe eerder liever ,, hebben. Wanneer zich nu juist in dezen tyd „ eene Vrouw met een eerstgeboren Zoontje in „ Bethlehem onder de vreemdelingen bevond, en „ de Vader uit het gedacht van David zyn af„ komst rekende, zoo moest nu dit zoontje de ,, verwachte Zoon van David wezen. Wat toch „ gelooft het gepeupel niet , wanneer het eens „ iets vuurig wenscht? daer nu Bethlehem by ge„ luk Davids geboortedad is , zoo zag men die „ zaek weldra als geheel geloofwaerdig aen. Te-
j> gen-



VAN KATAPH ARM ION. 7;,
„ genwoordig nochtans hoort men niet meer van
„ deze vertelling. " en op dien trant zei
hy nog het eene en andere, en fcheéh wel in zyn fchik te zyn.
Wy fcheidden van hem, en werden hier door te dieper in onzekerheit gedompeld. O! hoe veel ondervinding moest ik nog hebben der zwakheit van myn hart! — Ware toch myn vcrftand toen onbeueveld geweest, zoo had ik uit dit gezwets van den Jood, met veel recht, veel eer eenig voedfel konnen trekken voor onze hope dan voor onzetwyfcling! Maer nu woedde dit op myn hart gelyk een ftormwind op het geknakte riet; terwyl een zwaerewolk den ganfchen gezichteinder voor ons oog bedekte,'en ons een dichtbenevelde lucht deed zien,
waer wy anders de darren zagen. — Ach! hoe
een ganfch gebroken riet was myn hart! De kwellingen der onzekerheit waren verfchriklyk. Hart, verdauden oog, — alles -— ontbeerde nu een kenmerk, waer aen het zich houden kon.
Wy fmeekten en zuchtten nae den donkeren Hemel boven ons , nae den Eeuwigen , die zynen troon heeft boven de wolken, om licht in onze duisternis. ——■ „ En , gelyk de weeën.eencr ba„ rende Vrouwe verfnellen en allerderkst worden , ,, wanneer de tyd der verlosfinge nadert, zoo was ,, het ook by ons, o Eeuwige! De zelfde ftormwind, ,, welke de dar met wolken bedekte , en onze „ zielen benevelde, de zelfde wind voerde die
„ wol-



?6 ÜIT HET DAC-BOIR
„ wolken ook fnel over ons henen, en de Godsftar „ fchitterde wederom; gy gaeft ons niet Hechts „ het fchemerend flonkerlicht eener zwakke hope „ allengskens weder; — neen, gy fchonk ons de „ verrukkende zekerheit!— DesKoning's Har fcheen „ boven onze hoofden even helder en klaer, als „ zy ons in ons Vaderland ten twcedenmaele ver„ fcheen." O! heuchlyke ommekeer! hoe zal ik u omfchryven? - Weg verbeelding! weg vergelyking! geen mogelyke redding uit allen mogelyken angst,
verbystering, benaauwdheit, geen fterkfte
fchetfe der fpoedigst mogelyke verplaetflnge uit de diepfte droefheit in de hoogde vreugde. — niets is in ftaet , om het onbefchryfjyke te befchryven , 't welk wy taws ondervonden — — — _
Hier overmeesterde my, onder het fchryven, weder een fterk gevoel der liefde van den alontfermenden eeuwigen God, zyner trouwe, zyner onuitfpreeklyke gunst, 't welk my op de knieën deed nedervallen ter dankzegginge en aenbiddinge. Dit zal ik, gelukkige! dit zullen myne vrienden, die hier by my zyn, ja ook, o God! onze vrienden te huis, dit zullen wy alle behouden tot aen het einde onzes levens, — zoo vaek wy denken aen de verfchyning van zyne ftarre in den nacht onzer diepfte twyfelmoedigheit, of daer van fpreken of fchryven, zal dit telkens ons hart vol godlyke blydfchap opvoeren tot den Allerhoogften !
On-



VAN KATAPHARMION. 7/
Onder een beurtwisfelertd zwygen en juichen , weenen en zingen, dan eens knielende vol vroly-^ ke dankbaarheit, dan eens malkander omhelzende van blyde verrukking, bereikten wy Bethlehem. Geduurig zweefde ons de ftar vol luifter voor uit ; terwyl onze voerman dit hemelfch licht
volgde. Ook het hart der ongevoeligfte
onzer bedienden fmolt weg , wanneer de ftar
verfcheen. ■ Wagen, Kemelen, Menfchen ,
alle ftonden zy ftil in de vuurigfte oogenblikken onzer vreugde.
„ God zy ons genadig! Eer zy Gode in den „ Hemel!" riepen onze dienstknechten. Eenige hielden zich lang ftil, maer wel dra riepen zy ons •ok hunne zegenwenfehen toe.
De Star lichtte ons voor tot by een geringe Hut , welke wy anders ongemerkt zouden zyn voorbygereisd; daer ftond zy ftil boven de hut. Nu omhelsden wy elkander; nu bogen wy onze knieën voor den Eeuwigen ; en lieten onze gefehenken van de Kemels afnemen. Alles ging in den ftillen nacht fteeds zonder eenig gerucht of gedruisch toe. Ballatfiraftron was vol vreugde» traenen. Melchifacheth fteeds ftiller. My lloeg het hart verbazende. Wy lieten ons aenmelden. Een man kwam ons vriendlyk aen de deur te gemoete, en leidde ons nae binnen, — —
An-



fê UIT II ÊT DAG-B ÜI K
Andermael moest ik ophouden met fchryven. ,, Te veel, te veel is uwe genade en bermhartig,, heit, aen my bewezen, o Eeuwige! Welk een j, Ilemelkracht trekt my tot U, —doetmy neder„ vallen op myn aengezicht, zoo vaek ik aen dat „ Oogenblik gedenke, wanneer ik met Melchifa„ cheth en Baliatfiraftron binnentrad, en wy ons „ voor de Moeder en het Godlyk Kind ter aerde „ bogen! " — Welk een edele hemelfche glans fchitterde op 't gelaet der moeder! —■ Zoo dra wy verhaeld hadden, om welke reden, en uit wat oirzaek wy gekomen waren, en toen onze aendacht begonnen te vestigen op het Kind , —. toen kwam alles, elke gedachte, elke waerheit, welke Gods wysheit my aengaende dit Zoontje had bekend gemaakt, tegenwoordig voor mynen geest met eene helderheit en luister, gelyk aen die derftarre boven onze hoofden.
„ Zoo zal dan (dacht ik) dit lieve kind de Ver„ losfer, de Herder van zyn Volk wezen! —■ Dit j, jongsken eenmaal Koning worden van alle Volke„ ren der aerde ! Dat mondje zal de waerheit en
„ het recht verkondigen ! aen die lieve lipjes
,i zullen eenmael de wyften der aerde met deleergiei, righeit der yverigrk Leerlingen (als)blyven ,, hangen. —Hoe zacht zal die hand den fcepter „ zwaejen over het zachtmoedig volk, maar de „ hardnekkige betcugeien met een yzeren Scepter. „ o Heil der Aerde ! dat de Hemel juiche! Hy
i, zal



VAN KATAPHARMION. 79
„ zal den eeuwigen vrede wederbrengen op de „ aerde,op de nu zoo oproerige en onruftige aer,, de1 enz. enz.
Altoos voert het myne ziel op totS eeene bewonderende aenbidding der onnafpeurbaere grootheit van den Eeuwigen , wanneer ik een pasgeboren kind aenfehouwe , en my recht duidlyk vertegenwoordige, hoe veelerleië groote en gewigtige zaken een zodanig kind nog eens zal konnen verrichten , van hoe veel invloed dit op het belang der faemenlevinge zyn, hoe veel geluk zy daer van i'maken kan; maer hier was oneindig meer overvloed van (toffe tot zoodanige bedenkingen.
Ach! ik ben te gering voor alle de gunstbewyzen van den Eeuwigen ! Tans werd my een klaer uitzicht gegeven op het toekomende, wanneer ik knielende lag voor het Godlyk Kind, waerdoör de Eeuwige meer verheven zal worden by het menschdom dan ooit door eenig fterfiyk wezen.
Toen we onze gefchenken van goud, wierook en Myrrhe vol ootmoed hadden nedergelegd, kuschten wy het rechterhandje van het Kind, en het 1'cheen ons met eene zegenende goedheit toetelachen. Waer ik gae of ftae, 't zy ik wake of droome, het wezen van dit kind is voor mynen geest. Jofeph verhaelde ons de heilige gefchiedenis der aenkondigingezyner geboorte, als ook het gebeurde nopens zekeren Joannes , welke vóór Hem geboren werd , en het voorgevallene met
cc-



8° UIT HBT DAG-BOEK
eenige Herders in den nacht der geboorte. Dit gaf weder op nieuw een algemeene (lof, om den Eeuwigen gezaemenlyk lof en dank'töetezwaeiën. Ballatfiraftron fmolt weg in vreugdetraenen. Ook onze Bedienden boogen zich , naer het voorbeeld hunner Heeren, voor den Wereltheerfcher. Maer de verhaelen van Jofeph en Maria verftonden zy niet. Ik merkte, dat zy zich zeer verwonderden over de armoede, welke hier in alles zichtbaer was; evenwel (tonden zy het kind onophoudlyk met opmerking aentezien. In eenen van hun, in Urnajon, die zich ook op den weg, toen wy de Star weder ontdekten, byzonder onderfcheiden had, vertoonden zich ook tans veele edele en groote aendoeningen en gemoedsbewegingen.
Wy namen affcheid van des Kinds Ouderen als van Vrienden , welke voor eeuwig onaffcheidbaer, voor eeuwig met ons verecnigd, waren in dezen Zoon des Allerhoogflen ; wy begaven ons nae den herberg , dien wy intusfehen hadden laten zoeken , en, onze harten ryklyk voor elkander uitgeftort, en , gezamenlyk rykvloeiënde dankzeggingen aen den Eeuwigen uitgeboezemd hebbende, begaven wy ons ter ruste. „Eere zy God in den „ Hoogen, Vrede op aerde, aen den menfehen „ een welbehagen! " was het (lot van ons gebed : „ Geloofd zy Jefus de Koning! " was onze laetfte nachtgroete. Ballatfiraftron en ik hadden aen eenige der Bedienden iets moeten verte



van kat ap h arm ion. Si
tellen van de heilige gebeurdtenisfen, door Jofeph en Maria verhaeld, doch welke zy niet verftaen hadden. (Heden hoore ik een van hun, fchoon zacht en als voor zich zeiven, zingen: „ Eere ,, zy God enz.)
lk viel ras in flaep. Vervolgens droomde ik, dat ik my bevond in de zael van Herodes , waer in wy geweest waren. Hy zag ons vol woede en gramfchap aen. Daer ftond een krygsknecht met een bloot zwaerd, wien hy in grammen moede en met een donderende ftem eenige bevelen gaf, welke ik echter niet verftond. Wy vertrokken , (dus droomde ik verder) en een engelachtig fchoon man zettcdezich byons op den wagen, en zei: „ geloofd zy „ Jezus de Koning! ik ben van den Heere gezon„ den , en moet uw Wegwyzer zyn." Wel dra kwamen wy aen eene wegfcheiding of tweefprong ; en hy beduidde, dat men links af moest; zeggende : „De Eeuwige fpreekt: Keert niet weder nat 3, Herodes, zyn hart is valsch,hy zal zich verzetten „ tegen den Heere en zynen Gezalfden." Enterftond daerop toonde zich deze Reisgenoot in zyne Heerlykheit en verdween. — Zoo hebbe ik nog nooit gedroomd. Waken is hier by Hechts droomerf; zoo zeker, zoo duidlyk was my deze droom; zoo diep is die in myn gemoed geprent. Het moet eene Godlyke waerfchouwing wezen. Ik kan my zeiven niet wederhouden, dezeu droom te overwegen, werd geheel wakker , en dacht ter-
i. deel. F ftond?



Sa VIT HET DAG-BOEK
ftond, 't geen ik zoo even fchreef; houdende geduuriglyk den valfchen en wecripannigen Vorst voor de gedachten , tot dat ik, vol van deze benaeuwende denkbeelden , weder in flaep viel, en op nieuws aen het droomen geraekte; doch op verre na niet zoo klaer en duidlyk, veel verwarder, en meer gelyk aen de gewoone droomen. Evenwel maekte ook deze droom eenen diepen en onuitwischbaeren indruk op mynen geest. Ik moet dus denzelvcn
ook opfchryven:
Ik zag, als door veele tyden heen, veele Koningen met bloote zwaerden , welke zich tegen elkander ten ftryde toerustten, met eene grimmigh'eit gelyk die van Herodes. Pas te voren hadden zy ook zeer vriendlyk gefproken tot lof van den nieuwgeborenen Koning; ook zag ik veele Priesters nevens en achter hun, die vol nyd hen ophitsten en met elkander twistten, — doch ook van ter zyden iets tot lof van Jezus fpraken. Hier en daer zag ik een, die treurde, en geen deel nam in den twist. Maer eindlyk hoorde ik een weeklagenden mensch juist die woorden bidden, welke ik bad in onze laetfte groote verlegenheit tusfchen Jerufalem en Bethlehem ; en terftond verfcheen hem de Star nog heerlyker dan ons. Daerna zag ik eenen Koning met een zoo vergramd gelaat, als dat van Herodes , welke luidkeels fchreeuwde ; „ Ik hebbe „ hem niet geëerd en ik zal hem niet eerén: " en ■terftond was 'er veel gedruisch en moordgefchrei
van.



van kat APHa'rMION. &3'
van Moeders en Kinderen, wier bloed ftroovnde in de {traeten; zoo 't my voorkwam, waren het de jEbaeten van Bethlehem;
Toen vertcheen het Hemelfch Kind, èri alles' werd ftil en aengenaem.
Hier op ontwaekte ik. — Byhet nadenken vin de ik, dat zich deze droom op gelyken trant at* de gewoone droomen laet verklaren. —-
XXL
kathapharmion, melchisachitb
en ballatfirastron in hunnen herberg te Bethlehem.
(Vergelykt Afattfuus II, ia.)
Geloofd zy Jefus, de Koning.?
K. In eeuwigheid
B. De Eeuwige zy met ulieden l
K. En zyne gunst met Ballatfiraftron! <—~ koe hebt gylieden gerust?
M. Gerust, als in hemelfchen Vrede. Maer ik hebbe eenen aenmerklyken droom gehad.
B. Ik ook!
Kv Wat is dan uw droom, Mslchifacheth ?
y % M. Een



?4 GESPREKKEN DER WYZEN
M. Een Engel plaetfte zich in onzen wagen, en groette ons in den Naem van den Koning Israëls ; zeggende , dat hy onze wegwyzer zyn m«est, en dat de Heere hem had bevolen, dat wy niet moesten wederkeeren nae Herodes den vyand van God. By de wegfcheiding buiten BethJehem gebood hy den Voerman den wagen linksom te wenden. Werd terftond fchitterende
heerlyk, en —verdween.
B. Dat was ook myn droom; genoegzaem van het begin tot het einde. En ik zou my tans wel konnen verbeelden te droomen , wanneer ik de klaerheit myner gewaerwordingen in dezen droom met de tegenwoordige vergelyke; zoo wakker fcheen ik in den zeiven. Eeuwige God ! hoe duidlyk leert gy ons, dat gy onze Leidsman en Befchermer zyt!
M. Ja, ik houde dit nu dubbel voor eene Godlyke waerl'chouwing, en pryze Hem, die ons gewaerfchouwd heeft.
K. Driedubbel Godlyke waerfchouwing, myne Vrienden ! Want ook ik droomde éven dit zelfde, en juist zoo als gylieden. Driemael dank zeggen onze harten!
B. Is 't mogelyk!
M. Hoe veel zekerheit kan de Heere geven, wanneer Hemhehaegt, dat wy zeker zyn!
B. Het fchynt my toe, dat de Godlyke Droom ons teffens aenfpoort, om niet te vertoeven.
K. en



IN DEN HERBERG. 5 5
K. en M. Gy^hebt gelyk.
B. Maer dit zal onzen Urnajon zeer fpytcn. Hy wasj terwyl hy my hielp kleeden, my nog weder fterk aen, dat ik hem toch nog meer zou verhalen van dat geene, dat de Joodfche Man en de Moeder verhaeld hadden. Hy verzocht met traenen, dat wy hem toch die gunst wilden bewyzen , en hem den weg der Godebehagende wyslicit recht leeren. kennen. Hy erkent geenzins verdiend te hebben , dat de eeuwige God hem by zulke Heeren heeft laten komen , maer verlangt nu, door middel van ons , een nieuw leven aen te vangen, i
K. Hy is een flacf; maer in hem vertoont zich een Konings Zoon, Ik heb 'cr gisteren ook ai iets van bemerkt.
XXII.
ELISABETH aeil MARIA.
CjTezegend zyt gy Maria, en ten hoogftcn gezegend Hy, dien gy gebaerd hebt! Van waer komt my toch, (dit moet ik altoos zeggen ) dat de Moeder van mynen Heere my beftendig met een zoo minzaam vertrouwen verwaerdigt ? Zoo zullen eens F 3 alle



$<5 ELISABETH AEN MARIA.
alle genachten en alle Vorften glipt genachten kot men, en u zalig roemen, en uwen Zoene Jezus aenbidden, gelyk gy fchryft, dat die Arabifchc' Vorften gedaen hebfeen.
Gisteren hadden wy eenen bloedverwant by ons , welke door Jerufalem reisde , toen deze Wyzen daef waren, en hy verhaelde ons iets daer van, en van de groote ontfteldtenis , welke veelen' Inwoonderen der Heilige Stad deswegen had aengegrepen.
Wy pryzen God met u over de ganfche Gefchiedenis, maer byzonder ook over het gebeurde met deLeiftar. Ach! dat zy haer licht doe fchynen voor allen, die hem zoeken! Amen.
Ten rechten tyde helpt God, o Maria! Hoevee-^ le millioenen maelen is dit toch ondervonden, en met vreugdetraenen erkend door alle zyne kindederen, van Adam af! Gyen uw Jofeph hebben het ondervonden in uwe ten topgerezene verlegenheit, en gy roept dit uit by het ontvangen der Vorftjykè gefchenken. Wanneer gy eens gehoord had van eene nieuwsgeopende Goudmyn in Arabiën, of van Katapharmions Lusthoven, of van den kostbaeren overvloed zyi.es Lands, - had u daarby wel ooit in de gedachten konnen komen, te zeggen: „daer ligt, daer wast ook onder ande„ ren dat gefchenk , 't welk mynen Zoon , midden V. in myne dnngendfte armoede, aengeboden, dat 5, ter allerkeurigfte verkwikkinge op de ruggen
„ der



ELISABETH AEN MARIA. §7
„ der femelen aengebracht, en met der Vorften „ handen gefchonken worden zal. "
Zacharias begon, zoo dra ik hem dat gedeelte van uwen Brief voorlas, terftond deeze woorden uitteboezemen: „ Hy zal leven , en men zal Hem v geven het goud van Arabiën; en men zal geduu„ riglyk voor hem bidden, den ganfchen dag zal
„ men hem zegenen. o God! ( dus voer hy
voort.) „ Geef den Koning uwe rechten en uwe „ gerechtigheit den Zone uwer kracht 1 Dathyhaest „ zyn Volk richte naer gerechtigheit, en uwe be„ kommerden met billykheit.— Men zalu eerbie„ digen, zoo lang de Zon en de Maan in wezen „ zyn, van het eene gedacht tot het andere. Hy {V zal nederdalen als de regen op eene afgemaeide „ weide, als de droppelen , die het Land bevoch„ tigen. Ten zynen tyde zal de rechtvaerdige Z bloeijen, en ('er zal) volle vrede wezen, tot „ dat de maen wordt weggenomen. Hy zal heerii fchen van de eene tot de andere Zee; en van „ de Rivieren af tot aen de einden der Werelt. Die in de woeftynen wonen, zullen zich voor Hem buigen, «n zyne Vyanden zullen hetjftof „ lekken. De Koningen der Zee en der Eilanden „ zullen gefchenken brengen, de Koningen uit Ara„ biën en Seba zullen vtrseringen aanvoeren. AU le Koningen zullen Hem aanbidden , alle Volken T, zullen Hem dienen. Want Hy zal den armen " redden , die roept, en den elendigen, die geen F 4 » bel-



ELISABETH AEN MARIA,
« helper heeft. Hy zal zich des armen en nood„ druftigen ontfermen, en de zielen der behoeftigen zal hy opbeuren. Hy zal hun leven redden „ van bedrog en geweld, en hun bloed zal dier-
„ baer zyn in zyne oogen. Zyn Naem zal
„ eeuwig blyven, zoo lang de Zon in wezen is, „ zal zyn Naem voortgeplant worden. In Hem „ zullen zy gezegend worden, en alle Heidenen
„ zullen Hem pryzen. " ( * )
Myn man was geheel leven , terwyl hy dit Danklied voor uwen Zoon uitfprak, en myn hart vloeide over met het zyne; ja wy vereenigden ons in deeze woorden: „ Geloofd zy de Heere Godï „ de God van Israël, die alleen wonderen doet! en », geloofd zy de Naem zyner Heerlykheit tot in „ eeuwigheit ! alle Landen moeten vol worden „ zyner e3re. Amen. » Cf). Ik vergat den aen myn borst in flaep gevallenen zuigeling, en fprak 200 luid, dat hy ontwaekte; maer hy ontwaekte hef, en lachte my en zynen vader vol blydfchap toe.
O! hoe flaept Israël; en Juda acht het niet! — Ziet wy zyn door een vreemd volk tot nae-
yver verwekt Myn man is bevreesd voor
Herodes; want ook hy, zegt men , was zeer ontroerd , zoo als onze bloedvriend ons verhaelde.
AVat
(*) Zie psalm LXXII, 2 — 7. Ct) psalm LXXII, 18, 19.



ELISABETH AEN MARIA. 2<?
Wat is van den agterdochtigen wreedaert niet wel
te duchten! Doch de Heere in den Hemel lacht
met hem; niet waer, myne. Vrienden ! — Deze geheurdtenis met de* Vreemdelingen herftelt nu weder het gemis van Godlyk onderwys en geloofskracht , 't welk uw hart, by de befnydenis van uwen Zoon, met vry wat kwelling ondervonden beeft. Wy konden niet nalaten , aentemerken , dat God u fteeds na het heldere weder in het duister voert, maer dan ook telkens weder met eene te helderder vreugde-ftrael befchynt. Zoo was het, Maria! toen uw Bruidegom u wilde verlaten; Avanneer de Engel des Heeren hem van dit beftuit
afbracht; Zoo was het , by de Geboorte,
toen ge geenen Engel ,pf iets van dien aert,zien, noch eenige Gods femme hooren mogt; maer wel? dra kwamen de Herders van het veld u bezoeken. Zoo was het hy de befnydenis; maer
ook daerop verfcheenen de Oofterfche wyzen. — Het blyft dan eeuwig waer : „ Alle. de wegen de? Heeren zyn goedueit en waerheit den geenen, die zyn verbond en zyne getuigenisfen bewa-
" ren'"
Bid voor ons, wy gedenken ook uwer by den Heere; volhard by uwe vriendlyke berichten der groote daden enfehikkingenvan den Allerhoogilen , welke gy, Gezegende! ondervindt, en nog verder ondervinden zult.
F 5 si-



XXIIL
£imeon met rachel zyne SchoonT Dochter.
(Vergelykt Lukas II vers 95. af.)
3^-ac'hel. Ja het fchynt my toe, dat
gy heden wat beter zyt dan gisteren, Vader Simeon! Doch het ontruste u niet, wanneer ik u ronduit de waerheit zegge, hoeveel benaeuwdheit myn hart gevoelt. Gy betert weinig of niet, en my dunkt, ( ook kwam het uwen Zoon even zoo voor, gelyk hy zeide, toen hy by u geweest was,) dat 'er niet veel hoop is op uwe herflelling, lieve Vader! (Zy droogt haere traenen af.) Die ouderdom! die ouderdom! — Wanneer gy nog jonger waert, zou de ziekte misfchien te overwinnen zyn.
Simeon, haer de hand toereikende. Altyd neer*
geflagen, altyd bedrukt, lieve Rachel! (Hy
[preekt met een zwakke en afgebrokene flem ) -—. Gy denkt altyd aen onzen ouderdom, en aen de ziekte, en aen het uiterlyk gelaet, en aen'tgeert de menfchen zeggen. — Gy denkt niet genoeg aen de getrouwheit des Heeren, en den rykdom zyner hulpe.
Ra.



sihion met P^a c h t l. c}ï.
Rachel, zuchtende en pikkende. Ach ! het is bymyzoo geheel uit met alle hope op uw leven! Gy fpreekt wel altyd, Vaderlief! van d<j beloften des Heeren en van zyne getrouwheit; maer heeft de Heere u ook misfchien herftelling en een eeuwig leven in het ryk van den Mesfias toegezegd , zoo dat gy nimmer derven , ja eeuwiglyk het Heil yan God zien zoud? — het fchynt my geduurig, als of gy des Heeren belofte eenigzins anders verftaet, als men die gemeenlyk verklaert. Vergeef het my, Vader! vergeef het uwe liefhebbende Dochter! myn benaeuwde hart dringt my deze tacl ten monde uit. Ach! dat gy het konde gerust Hellen!
Si me on. „ Heere! myne jaeren nemen af;
ach! laet my niet derven, voor dat ik Israëls
„ heil aanfchouwd hebbe. " Dit was myne
bede, Rachel: —— „ Gy zult niet derven, voor „ dat de Mesfias geboren is; uwe oogen znlleu „ hem nog zien , en dan duiten." Dus, Rachel! — dus luidde het Godlyk antwoord. Laet my nu rus ten; ik zal wel beter worden.
r a-



XXIV.
iaciiel en simri haeren echtgenoot.
Ir
Jl^. My„ hart wordt weder vrolyker, zyn leven herkomt weder; de oogen ftaen frisfcher; hy beweegt zich vryër, en van uur tot uur gemaklyker , federd hy den drank met de kruiden, welke gy voor hem gezocht hebt, heeft ingenomen.
S. Ziet gy zyn vertrouwen wel. „ God is geen „ mensch, dat Hy liegen zou ; zou Hy het zeggen, „ en niet doen?" Dus fpreekt hy fteeds tot my, gelyk tot u; o! myn Pvachel! had de Zoon de vroomheit cn het vertrouwen van den Vader , hoe gelukkig zoud gy ook zyn !
R. (hem omhelzende) O! ja , wy zullen die vroomheit en dat vertrouwen van den Gryfaert ook leeren. Ach! dat God dit geve! hoe veel , hoe veel gelukkiger zullen wy dan zyn, myn Lief!
S. Laet my los ; ik moet nog fpoedig het bericht zyner beterfchap brengen aen Rabbi Jedaja, aen uwen Vader, en aen Hanna; zy zyn alle in zorg voor, en bidden om, zyn leven.
SIM-



XXV.
SIMRI met RACHEL. (Vergelykt Lukas, II. 25> 26, 36 38.)
S- Daer ben ik al wederem, Rachel! R. Hoe zoo fpoedig?
S. Ik trofjedaja en den priester Jahafiël met zyn Vrouw al tefaemenby uwen Vader aen. Zy droogden juist hunne traenen af, en waren pas opgeftaen van het gebed. Alle vroegen ze te gelyk, zoo dra ik ter kamer intrad: „ hoe gaet het met „ uwen Vader?" Zy waren alle verlchrikt, toen ze my zagen; want, toen ik nog buiten was , had ik uwen Vader hooren bidden, en dit trof my zoo , dat my de traenen langs de wangen biggelden , toen ik intrad, en dit zien myner betraende oogen deed hen te meer ontltellen. Terftond zei ik met een fterke itemme en een vrolyk gelaet: „ Simeon is „ genezen!" en zy juichten met eenpaerige (temmen hunne dankzeggingen luidkeels uit jegens den Allerhoogften. Toen moest ik hun zeggen, hoe het al gegaen was; en terftond begonnen zy de levendigfte gefprekken, vol van de fterkfte hope, te voeren over het ryk van den Mesfias, betuigende, hoe zy alle nu welhaest op het zekerst overtuigd zouden worden van zyne geboorte. Hanna
voor*



94 ë i-m r. i met rachel;
vooral fprak eenige fcherptreffende woorden over' liet diep verval des Volks; en over Gods bermhartlgheit jegens het zelve. Zy befcbaemde my, zontier dit te bedoelen. Maer eene heeft my zeer geërgerd. Sebulon uw Vader was ook onderhen;;
cn voerde ook hunne tael, en gy weet doch
zyn geduurig nutloos tydverkwiften. Neen vari cie zoodanige houde ik niet; Deze worden zekcrlyk te recht befpot over hun vroom gezwets en Onvroom gedrag.
Pv. Over hun .;..-. zo even fprak gy alleen ' Van Sebulon — Hechts van één alleen, die u ergèrde. Waarlyk men moet ook tegen deze niet uren-* ger zyn dan in andere gevallen , veel min allen naer' éénen enkelen beoordeelen. Kom , gae met my nae Simeon;
S. Jedaja is nog by hem. Hy ging te gelyk mét my herwaert, en zy zullen nog wei wat faemeff alleen willen zyn;
* I



XXVI.
ji a r i a aen elisabeth.
(Vergelykt £«**»II, aa——3«0
]STog zyn wy in Bethlehem. Wy zyn eergiflet weder dervvaert te rug gekeert uit de heilige1 ftad. (*) Geloof my, vertrouwde hartsvriendin! ook zonder uw verzoek, zou ik aen de Moeder van Joannes en aen zynen Vader alles mededeelen, wat de Heere my, zyne geringe dienstmaegd, weder-j varen laet. Zyne genade is alle morgen nieuw •ver my, en Hy vaert voort, myn hart te Herken
met.
(*) De eenjgzins beoefenden weten, dat men het verhael van Lukas II, 39. moet opvatten , als ziende op het gebeurde na de wederkomst uit Egypten , waer van, zoo wel als van den Kindermoord en deszelfs omftandigheden, Lukas geheel zwygt. Sommigen plaetfen zelft het geheele voorval met de wyzen en dus al liet verhaelde in Mattheus II, tusfchen het geen Lukas V, 2z — 38 verhaelt, en dit zyn bericht in vs. 39. Doch andere pketfen met den Heer pfiuninger d* komst der wyzen kort na de geboorte, en onderzeilen , dat de vlugt nae Egypte en de Kindermoord ïti wederkomst van Jerufalcm gefield moet worden.
VER.TAEL DER"»



$6 MARIA AEN ELISABETH.
met de zonderlingfte bewyzen zyner Godlyke leidinge. Hy vaert voort, dat hart wel te beproeven en te beoeffenen, maer het ook wel dra weder te vervrolyken met nieuwe en yoortreflyke blykeii zyner goedheit; juist zoo als gy, myne waerde! te recht hebt opgemerkt. Wy reisden tot het voorlieden van mynen eerstgeboorencn nae Jerufalem. De zaek was by my zeer plegtig en aandoenlyk, maer van bniten wekte niets myne aendoeningop. Israël blyft flapende, en bezeft niet, wat onder hem gebeurt. Myn Jezus werd, even als het Zoontje van eiken Israëliër, in den Tempel gebracht, en daer was geene opmerking, wie hy wezen mogt. Wy moesten onze bewustheid, hoedanigen Godlyken mensch, hoedanigen voor gansch Israël zoo belangryken menfcheh Zoon, wy hier den Heere voordelden, — deze bewustheit moesten wy even als een geheim verborgen houden. Het is niets ongemeens, niets betreurenswaerdigs , wanneer men iets gewigtigs, voor een geruimen tyd, als een geheim by zich zeiven bewaren moet; maer dat is bedroevend en hartgrievend teffens, wanneer men iets dat allen raekt, dat geen geheim moest zyn, uit hoofde der algemeeue onachtzaamheit en onaendoenlykheit, alleen by zich zclven moet bewaren. Zoo konnen de menfehen Gods openbaringen tot geheimen maken, en duizenden , die zoodanige fchat konnen , maerniet willen kennen, veroorzaken , dat dezelve een verborgen fchat blyft
voor



maria aen elisabeth. 9?
voor nog veele tienduizenden , die haer misfehien wel zouden willen, maer niet konnen kennen. Dan dit alles zy den Heere overgelaten ! ik zie wel, dat ik my over dit alles veel minder behoorde te verwonderen, dan ik doe. Hy, die onaendoenlyk is voor veel goeds, dat hy reeds bezit, kan ook ligtelyk onaendoenlyk blyve voor nog veel meer goeds, 't welk hem gefchonken ofaengeboden wordt. Dus.is het waerlyk gelegen met ons Volk. Wy troffen flechts één paer uit Galilea aen in den Herberg, in welken wy onzen intrek namen; zy wareil gisteren hier gekomen, om ook eene offerande te doen, terwyl God, gelyk zy ons verhaelden,hen o Jangs uit een grooten nood gered, en daer door, zoo 'tfchynt, hunne harten vermurwd had. Deze Luiden kwamen ons zoo wel en zoo hartlyk voor, d at wy hun de heilige gefchiedenis toevertrouwden , Jn zy namen die ook met onbefchryflyke vreugde en. De vrouw ftorttc een hecten traenenvloed "it oyer haar kind, biddende, dat God dit zou "ehocden, om eerlang een vroome Ryksgenoot mynes zoons te worden. Dit is alles, Elifabeth! Jrat ons wedervaren is van de hut te Bethlehem tqï t,ot in den Tempel, en, 'tgeenmy nog allermeest acn 't hartjging, was, dat — let wel, lieve Nicht! — dat zelfs de Priester des Heeren, wien wy het Kind en het losofTer overgaven, geenerleië kunde of fpoor had, of verlangde te hebben, omtrent! et Godlyk Kind , 't welk hy voor ziek zag. O j, deel. G V*



°3 31 A R I A AEN ELISABETH. <
Vader Israëls! m ^ & '
dacht dat de zoon des Alkrhooglrenzo onbekend «Jerufalem, in den Tempel,Ja zoo onerkendzelfs
-n ? - JaEhfabeth! ik bekenne het u, daer rees weder een gebed uit de diepfte diepte mvner ziele op, wanneer ik voor en met den Priefter voor den ^oogfe* ,ag ned^dtnield. Het kirren tl Ton. doive ftrookte met de treurige gefteldheit van myn hart, en hét fcheen my toe, dat het lieve kind mmmer een zoo ffilïen ernst vertoonde in * zicht en gelaat als op dit oogenblik. O vriend,' < hoe zeer dryft ons de mismoedigheit tot God' '\' ™ daer! ook nu,toen de Heere verst affche^c zyn, was Hy weder zeer naby. Wanneer dePries ter ons liet henen gaen, kwam ons een ohgemeej achtenswaardige grysaert, met fneeuwwitte hairenien met een oog vol levendige blydfchap enliefde -S gemoete; hebbende, „f ,100„ ZQQ JjL «Week, als ware hy uit een doodlyke kranS* opgeftaen, echter een vallen tred en vIuWW" % verdubbelde zyne fchreden kwamï ^ -n, cn groette Jofeph en my met eenen hartlv *
het kmd, ftak zyne armen uit, en nam het L ' ^pinden zynen - zynde, 20o als Wy ™ hykbemerkten,i„20ndcrihlge Gemoedsbeweg „. gS ja wy hoorden weldra, dat God met hem



MARIA A1ÏN ELISABETH» 99
O Oiynt Elilabeth! dit had gy moeten zien cn hooren. Daar is op de werelt nauwelyks iets acradoe-nly-kerydari wanneer een inceuwwitte grysant nog voor zynen dood de vreugde beleeft van Grootvader uf Overgrootvader te worden, den verlangden Zuigeling op de Armen houdt, cn met traer.cn van blyJichap zegent. Maer hier zagen wy eenen grysaert, die gereikhalsd had om de komst van Gods Gezalfden te beleven ; hy beleefde die , en had hem nu op zyne armen, en hy wist het, dat hy hem op de armen had; daer hy als een, die God verwachtte , dus begon aentebidden: „ Nu Heere! laet uw' diensknecht henen gaen in " vrede, zoo als gy gezegd heb<, genoeg! myne „ oogen hebben uw heil gezien", (en waerlyk, by had hei Kind , met een oog vol van geest en kracht en als met ouverzaedlyke graegte, door en door. bezien) „ dat gy bereid hebt voor het aengezicht „ 'van alle Volken der aerde j een Zonne die de '„ Natiën zal verlichten , een Ileerlykheit voor „ uw volk Israël. "
Gy kunt ligtlyk denken, hoe verftomd enjofeph en ik daerby (bonden en aenbaden. Deze was eene, die op God hoopte, een vcrtrouwling des Heeren; deze had een verheven inzicht van de oogmerken des Allcrhoogften met mynen —■ ja, met zynen Zoon. En , als hy my het Kind weder in de armen gaf (dit deed hy met een gelaet, waer in de verlichte geest als doorftraelde ) G % fPrak



MARIA AEN ELISABETH.
fprak hy zeer heerlyke zegeningen uit over my en mynen man , welke my in het binnenfte myner ziele verkwikten. Evenwel hy befloot met iets, dat my even zuo diep trof, en tut heden toe ontzet; ja God weet, hoe lang het my nog zal ontroeren. Met den vinger op het kind wyzende, zei hy: „ Ziet, deze wordt geftcld tot een val „ van veele, cn ter weder oprichtinge van veele „ in Israël, cn tot een teken, dat wederfproken „ zal worden; en een zwaerd zal door uw ziel ,, henen dringen" (dit zeggende, zag hy my aen met een bemoedigend medelyden) „ 0p dat de „ gedachten uit veele harten openbaer worden. "
Wonderbaer woord ! zoo zal het dan van wegen dezen Zoon nog dikwyls duister voor my worden ! zoo heelt hy ook te wachten, nog eenen gevuimen tyd niet flechts ongeacht , maer zelfs vcrzaekt , ja met wederfprekingen beftreden te worden ! Hoe verre moet dit Volk nog wel vervallen ! en welke zwacre proeven fben my misfchien nog voor de deur! „ Heere! ik ben uwe „ dicnstmaegd; my gefchiede naer uwen wille!" Geen Vader legt zyn kind meer op dan bet dragen kan; hoe veel minder dan myn Hemelfche Vader? Wat er ook kome, wanneer my maer de Heere fteeds door zyn woord genadiglyk daer toe voorbereidt, - Wat Hy ook doe, - zoo zal toch zyn woord beftehdig de vaste grond zyn van myn geloof, en ik zal niet wankelen. Dit woord aen-
gaen



MARIA AEN ELISABETH. lot
gaende de duistere uuren, welke ons te wachten Honden, was het laetlte, dat Simeon (dus was de naem des Gfysaerts) tot ons fprak , maer geenzins het laetlte , 't welk de Heere my in die merkwaerdige- tydltippen hooren liet. Op het zelfde uur en oogenblik , wanneer Simeon het kind in zyne armen nam, trad de Profeetcsfe I Janna in; Een vrouw, wier naem men my dus opgaf, en die, zoo als ik naderhand vernam, een weduwe van vierentagtig jaeren en een dochter was van Phariüël, uit de Stam van Afer; zy hseft
Hechts zeven jaeren met haeren man geleefd. ■
Uwe man moet haer wel kennen, alzoo zy ziek federd langen tyd geheel des nachts en des daegs bezig hield met de ingetogenlte levenswyze en Je oefening des gebeds in den Tempel. Wet eene edele bevalligheit en ecnvouwigheit, zoo wel als met een levendigheit , welke haer, als 't ware, verjongde, hief zy eenen heiligen Tegenzang op Simeons Lofzang aen. Met een zegepralend geloof herhaelde zy de eerde woorden van Simeon, en verdreef voor een poos ook in my de droefheit , welke het laetfle gezegde van den GrySaert by my verwekt had. ,, Evenwel is God aen Israël goed; en Hy ge-
„ neest de gewonde zielen! Evenwel
,, zal alle Vleesch dat heil van God zien, even„ wel zal Hy overwinnen, en des Heeren Raed „ zal door zyne hand gelukken ! Loof, myn G 3 „ ziel,



102
MARIA AEN ELISABETH.
,, ziel, prys den Heere! want daer is Heil voor ,, het aengczigt der Volken! die Zonne der Na, ,, tien ! die I ieerlykheit zynes volks Israels! Loof „ myn Ziel, prys den Heere! dat alle, die des „ Heeren aengczicht zoeken , zynen heiligen „ Naem aenbidden! " Gy begrypt ligrlyk, welk eene balfem dit was voor myne ziele. Zy fprak met een yerwonderlyk vertrouwen, en onze harten werden onder haer fpreken opgevoerd in geloof en aenbioding, zoo als doorgaens gebeurt, wanneer de tong, die fpreekt , door 's Heeren Geest is aengeroerd ; en dus was inderdaed de tong van Manna , zoo wel als die van Simeon. O! hoe geheel levende in de hope, hoe vol van de vreugde des geloofs, zal zich dit gedenkwaerdig Paer Gryzen eerlang in het graf ter ruste nederleggen , en met de Vaderen wachten op de
vreugde zynes Pvyks! Wy togen weldra in
ftillen vrede te rug, daer we in Jerufalem niets meer te doen hadden. — Myn hart was gefterkt; de Godlyke toezeggingen nopens mynen Zoon waren andermael verzegeld; — en hier mee was het genoeg. Jerufalem bewoog zich niet , en Gods, hand bewoog zich niet, om Jerufalem opt'ewek, ken. Zoo rust het zaedje van eenen grooten boom in de aerde, — en geen mensch, als de geene, die het zacide, of misfehien nog de een en ander, die het zag in de aerde werpen, weet, tot welk eene grootte dit eenmaei zaj opgroeiën.
God



maria aen elisabeth. i03
God zy met U cn uwen Zacharias! (ach! ware het zyne dagorde geweest, toen wy het Kind en
het Offer in den Tempel brachten! ) druk
uwen Joannes voor my eens aen uwen boezem.
X X V I ï.
zacharias aen m a fci a.
( Stukswyze.)
'jD crvvyl ziekte , die evenwel, God zy dank! niet gevaerlyk is, myne vrouw belet te antwoorden , zoo verzocht zy my, U , gezegende moeder van mynen Ileerc! dank tc zeggen voor het nieuwe bewys uwer vriendfchap en vertrouwlykheit jegens ons. Maria! gy ftelde den Eerstgeborenen den Heere voor, volgens de Inzetting; maer met dit Losgeld is deze uwe Zoon niet gelost. De Geest des Heeren fpreekt: „ tk wil Hem
'„ zeiven, dien eerstgeborenen van Goden
van Maria! — Ik wil Hem zeiven ten offer. " Zie , hoe Wyslyk heeft de Hcere door zynen Geest daer van een wenk gegeven ten dage zyner G 4 Voor-



104 zacharias aen maria. ■
Voorflcllinge cn niet eerder. Het zal gefchieden , zoo als de Heere door Simeon gefproken heeft. Uwe Eerstgeboorene kan niet gelost worden , maer Hy zal zich zclven olTeren , om allen te verlosfen, die anders niet gelost mogten worden.
Evenwel daer zal niets achterblyven van alles, wat vóór , en omtrent , en by zyne geboorte , door den Geest der Voorzeggingen, gejuicht, gezongen, en geloofd is geworden !
Uwe Geest verhenge zich fteeds in God uwen Zaligmaker ! Deze vernedert en verhoogt ; deze wonde en geneest weder. Onze Zielen verheffen met u den Heere { ■ .
XXVIII.
j e d a j a aen a d d i,
QStukswyze.~) (Vergclykt Lukas II, 38b.)
1 tiUtS* daer nu alles, wat ik, uit ingekomen* berichten , omtrent deze zaek vernomen hebbe, zoo juist mpgelyk was , in dit verhael
by



JEDAJA AEN A»BI. IOj
byeengebracht. Evenwel ik moet u nog bet la** fte en heuchlykfte voorval van gisteren melden.
Gisteren omtrent den middag liet uwe Moei Hanna aen alle onze vrienden verzoeken, ofwy ons terftond na den middag geliefden te vervoegen by Rhefa , den Bakker in de Tempelftraet, alzoo zy ons iets had te zeggen, en telfens met het Avondgebed weder in den Tempel wilde zyn. Myn vrouw en ik maekten ons gereed, om heentegaen , maer wy hadden nog vooraf met ons oudfte Kind eene zonderlinge ontmoeting. Hy was dien' dag hevig nieuwsgierig nae den Inhoud van zoo veele ernftige , nu eens by uitdok vrolyke , dan weder vry fterk treurige , gefprekken , welke hy ons zag voeren, en waer aen hy zich anders niet v;el pleeg te flooren. Hy liet zyn moeder geen rust, voordat zy hem een omftandlg verhael gegeven had van Hanna de Trofeetesfe en van Simeon's herftelling; terwyl hy ons had hoo« ren fpreken van de ernftige en verftandige redenen/welke zy, by die gelegenheit, waer van ik u boven een verhael gaf, in ons gezelfchap gevoerd hadden. Nu vernam hy, dat Hanna ons liet ontbieden, om dat zy ons iets te zeggen bad. Terftond begon hy my en zyne moeder fterk te dringen, dat wy hem toch zouden medenemen; hy wilde het ook hooren; want zy zou zekerlyk iets van den Mesfias té verhalen hebben. Wat
g 5 wy



xo6
JEDAJA AEN A D D I.
wy ook aenwendden, om hem te rug te doen bly. ven, hy beantwoordde, ons met eene lcvendigbeit en dikwyls zoo treffende , dat we verlegen waren ' om hem wederantwoord te geven. Hy ftond ge' duurig daer op aen , dat wy immers zelve gezegd hadden „ die Hanna heeft onyergelykelyk gefpro„ ken, cn mcu kon het niet herhalen, zoo als zy „ het gezegd had ; men moest haer zelve hoö„ ren. " Honderdmaelen beloofde hy; hy wilde . zekerlyk vroom worden, en gehoorzaem zyn aen God, op dat de Mesfiah eene waere vreugde in
hem mogt beleven, en diergelyke meer, .
zoo dat we cindclyk niet konden nalaten, hem verlof te geven, om met ons medetegaen. Vaaneer wy by Rhefa kwamen , was Hanna reeds daer, en wy ohtlchuldigden ons over het medebrengen van den kleenen, door zyn dringend aenftaen te verhalen. De vroome vrouw lachte vol vriendlykheit en blydfchap, en wenkte onzen SaIpmon: ,, Kom" (zeide ze) „ Wie vroeg zoekt, „ zal vroeg vinden ; kom myn lief! » — e'n , haer hand op zyn voorhoofd leggende , fprak zy 'dezen . zegen over hem uit: „ De Heere heilige u tot die „ vreugde, welke gy wel haest vernemen zult! "
Daer ondertusfehen alle, die zy verzocht had , waren aengekomen , ging zy dus voort : „ De „ vrede Gods zy met u lieden, myne Geliefden! „ Simeon groet u; hy wilde heden in den Tem5, pel bly ven, zeggende, dat het de laetfle dag
55 zy-



3 E D A J A A E N A D D }, |$7
, zynes levens was, welken hy in het Huis van God zou konnen doorbrengen; en by verzoet " my, «lieden te verhalen, wat ons weder va.,:n " is. De onbedrieglyke geest des Heeren dreef " hem heden nae den Tempel ter vroegere uurc " alwaer hy het verlangen zyner hopende ziele " voldoen zou ; en ik kwam federd denvaert. ' Msn ziel was tans byzonder gelchikt tot gebe" "den van het vuurigst verlangen, en de Heere " vond het zoo goed, dat ik, buiten vermoeden , dat ^-eene vinden moest , waerom ik heilige Z zuchten uit zynen tempel wilde opzenden. Verneem het, kleene jongeling! gy, die den " Heere zoekt; hoor nu ook van zyn heil! — " De Heere late het allen weten, in alle doelen Z Kanaans,ja der aerde, welke vragen nae zynen Gezalfden , ook aon zulken, die wy nu
nog niet kennen! Jofeph, een Tim-
" mei-man van Nazareth, en zyne vrouw Mana, " kwamen met haeren eerstgeborenen van BcihZ lebern herwaert , om hem den Heere voorte„ ftellen. Simeon ontmoette hun , zoo als de " Priester hen liet henen gaen; en ziet, hy be" creep, dat dit Kindje die geene was, die ko, " men zou in den Naem des Heeren. Het boet ' jESUS; zoo heeft hem een Engel benoemd vóór zyne geboorte; Hy zal zyn Volk verlos" fen van hunne zonden,. En Simeon nam hem " in de armen onder het ftorten yan vreugde-
„ tra*



108 JEDAJA AEN ADDT.
traenen; Hy gaf nu met dankzegginge zyn Ie„ ven den Heere over , voorfpelde geheimvolle „ dingen omtrent het kind en de moeder, en -af * het haer daerna weder in den arm. Myn hart „vloe.de over; ik zegende den AHcrhoogften
" rrhelhdlderVo^n, over den Koning van „Sion over de heerlykheit van Israël; en onzer " aIIer harte" w*ren als ééne fmeekinge. "
Hier dro°gJe Hanna weder eeTtraen V Tn
wanneer zy dit zeide: „ Alle onze ha'rten
„ waren als ééne fmeekinge. » vielen
ook allen op onze knieën, en ook onzer aller hart was ééne dankzegging - ééne Loffpraek. Myn broeder fmeekte in 't byzönder voor onze Kindemi, en om zegen over der zeiver opvoeding; «He aenwezenden, die Kinderen hebben, waren op het fterkst getroffen. Hierop begon Neri (die oudfte zoon van Kainan den Metfelaer een Jongman van twintig jaeren, weins Vader hem volftrekt niet wilde laten fhideeren ) buitengemeene loflpraeken uitteboezemen, en »ebeden te doen voor allen, wier jaeren toelieten te verwachten, dat zy den dag der Regeeringe van den Mesfias bereiken zouden. In »t byzonder ook om de genezing zyner bruid, welke langen tyd ontrust werd door eene uit zwaermoedi,heit van geitel ontftaene vreze, dat zy haer twintig Jaer niet overleven zou. Zy werd eerst nog blee-
ker,



JEDAJA AEW ADJBI. IO*
ker, terwyl Neri zoo bad, maer onder des voor het eerst als weggevoerd en verlevendigd door eene vrolyke hope. Ook Michal, die wed uw van den zoogenoemden1 ryken Heere, (ik meene, van eenen geheel verarmden verkwister) met twaelf Hecht opgevoede kinderen, welke nooit anders hy ons was dan beladen met zwaere zorg en kommer, ook deze werd vrolyk, en beurde zich op in een blymoedig vertrouwen op God. In één woord, het was, als of wy alle met eenen zelfden geest van Godlyke blydfchap bedeeld waren.
XXIX.
De Vrouw van jedaja met haer jongfte kind, de kleene zuzanna.
5^ uzanna. Maer hy wil zoo geheel niet meer ?
Moeder, Laet hem dan nu zynen zin doen.
Z. Maer dan is 't, als of ik geen broertje had ; ik weet niet, wat daer achter (leekt. Sederd dien middag, toen hy volftrekt met u wilde, en toen hy Vader eindelyk bewoog, om hem medetenemen, is hy niet meer, zoo als hy te voren was.
MV



3IO- DE VltüLMÏ VAX [EDA | A
M. Doet hy dan nu niets meer iiacr uw genoe» gen? dat is niet goed; dat zal ik hem .
Z. Neen', neen ! wel verre van daer; neen! hy doet alles voor my, wat hy kan. Hy is zelfs veel beter jegens my dan te voren. Al, wat hy maer aen myne oogen ziet , dat ik gaern had , doet hy; maer hy wil geheel niet meer met my nae de kinderen buiten de deur. En, gy weet het immers zelve wel? hy was anders altyd de eerlte en de laetlte op de ftraet.
M. Maer hy wordt ook alle dagen ouder. Gy zyt hem anders recht li'ef. Hy heeft my gisteren nog gezegd: „ Zusje is my toch lief; Zusje zal „ een braef kind worden. "
Z. Heeft hy waerlyk? Maer hoe komt het
toch, dat hy ook federdj dien tyd zoo vrolyk, en evenwel zoo weinig aen 't fpelen, is? dat is immers vreemd?
M. Onnozel kind! Arbeid is even aengenaem als fpel , wanneer die maer niet te zwncr is. Meent gy, dat ik zin zou hebben, om met u te fpelen? Ik kon tocli ook, zoo vaek ik maer wilde , op de ftraet loopen.
Z. Maer neen; ei zeg het toch ! Salomon is zoo geheel anders. Hy loopt de arme luiden zoo agter na, als hy hun iets geven of helpen kan, fchoon hy anders zyn geld liever aen Vader gaf, opdat die wat voor hem koopen zou. Alle morgeus is hy vóór ons uit het bed, en zingt als een
Vo-



MET HAER DOCHTERTJE. ïil
Vogeltje. Hoe heet dat Liedje toch, dat hy geduurig zingt? — waerdfle Telg — en
ow dit aerdryk te bèftralch, of zoo omtrent, — ik weet het niet recht?
M. Eenvouwig Kind! weet gy ook daer van? meent ge ook dit ?
{zy zingt} Schoonde Kind uit Juda's zaed, NcSrgedaeld uit 's Hemels zaelen , Om dit aerdryk te beftralen
Met uw wyshcit, met uw racd; (*)
- - meent gy dit?.
Z. Ja, juist dat zelfde. Wat voor een Kind meent hy toch? hoe heet het? en gisteren , toen gy by het mïddagmael verhaclde van die booze menfehen , en toen ik zei: ,, Ach! ,, lieve moeder! dat wy ook nu maer geen booze ,, menfehen op aerde hadden! " — toen zag Salomon u met een fchielyken en vrolyken blik aen , en lachte, als wilde hy zeggen. ,, Ja moeder! „ wy weten wel, wanneer 'er geene booze lui-
den meer wezen zullen , niet waer? " Wat had hy ook toen daer mee voor ? — Terftond hield hy zich weder, als ware 'er niets gebeurd, opdat ik het niet zou merken. Maer ik zag het wel. M.
(*) Ziet het zesde der Herdersgezangen in het vol-' fiende XXXfte Stuk.



ZI2 DE VROUW VAN JEDAJA ENZ.
M. Vraeg het hem zeiven eens; hy zal u wel zeggen , wat hem zoo vrolyk maekte. Hy zal het u wel gaern zeggen.
XXX.
GEZANGEN DER HERDERS BY DE KRIBBE.
(Vergelykt Lukt» II, 20.)
EERSTE ZANG. (*) I.
H ier flaept het; obeminlyk flapen!
Ziet, hoe hef flapend iacht! Dat Kind, o vroome Herdersknaepen!
Zoo lang met fmart verwacht? Op zachte klaver, frisfe bloemen,
Ligt Herder David's Spruit. Der Herders Heiland, waerd te roemen,"
Slaept op het groene kruid.
2. Nu
(*) Men kan dit zingen op de wyze van den ^zften Psalm; of ook op die van den Kerszang in de Stkhtelyke Gezangen van schut te, 3de Deel bl. 39, welke begint : e donkre nacht, die duizend dagen, enz.



GEZANGEN DER. HERDERS. U3
Nu vliet de melk met volle ftroomen
Door al de weiden heen; De dorre rots draegt Olyf boomen,
Stort Olie naebenccn; De woeste en onbeploegde landen
Verfchaffen goudgeel graen; De honig ftroomt uit duin en zanden,
En vult de beekjens aen.
•
Ziet Thabor, ja ziet Heimon pralen
Met keur van nieuw gebloemt; Niets kan by Karmel's toppen halen,
Daer elk hun vruchten roemt. Aen d' ed'len wynlïok bindt de dryver
Zyn dartel veulen vast, Wyl hy zyn klecd'ren in een' vyver
Van zoete wynen waschr.
TWEEDE ZANG. (*)
r.
H erders van Bethlehem! grypt uwe fluiten. Stelt uwe fnaeren, niets moet u fluiten, Vreugd moet, ftaêg aen, uw harten doordringen -T Leeft in het zingent
4. Hei-
(*) schutte's Gezangen, 5de Deel bl. 156. Az>fkaèl Vorst van Engelin en menfehen f enz. I. DEEL. II



1X4
OÏZANCBN DER. HERDERS.
2.
Heiland der Herders! door uw vermogen Wordt der woestyn' haer woestheit onttogen; Kades en Sin, mat beckjens doorfncden,
Worden een Eden.
3-
Nooir werd uw lof door fterflyke tongen Recht naer den eisch op aerde gezongen; 't Hart, vol van blydfchap , U opgedragen,
Zal u behagen.
4-
Herders van Bethlehem! grypt uwe fluiten, Stelt uwe fnaeren, niets moet u fluiten, Vreugd moet, ftaêg aen, uw harten doordringen;, Leeft in het zingen.
DERDE ZANG. (*) I.
u 2al de Leeuw het Schaepje ftreelen,
Als had hy klaeuw noch tand; De Koe zal met Leeuwinnen deelen
In 't zelfde grasryk Land; Haer jongen zullen fa-men fpringen
En dart'len in de wei; Terwyl de Herders vro'yk zingen,
En juichen rei aen rei.
Was»
(*) De zelfde wyze met den eerlten zang.



GEZANGEN ÖER HERDERS'. ti$ 1.
Want Silo is omgord met vrede.
En zwaélt zyn vredeftaf; 't Is alles vrede hier beneden,
Waer hy zyn wetcen gaf. De Schutter breekt zyn boog aan frakken;
De wagens zyn verbrand ■? Men vreest niet meer voor 't wreed verdrukkeS
Van eenig dwingeland.
. , - !»«•> jI>«« .
De zwaerden maeien 't koorn ter neder;
De Krygsman plant zyn fpeer In de aerd, daer ze opichiet tot een Ceder
Zoo bladryk als weleer. Want Silo is omgord met vrede
En zwaeit zyn vredeftaf; 'Z Is alles vrede hier beneden,
Waer Hy zyn wetten gaf.
V 4 E R D E ZANG. (* )
' r-
K eer toch, keer weder, keer lieve vrede!'
Maek al het fchepfel als 't was in Eden;
Dat toch geen tweedracht ergens meer woede !
Wy zyn haer moede.-
o.. Keejf
(*) De zelfde wyze met den tweeden zang,
H 2



"O" GEZANGEN DER HERDERS.
2.
Keer toch , ja keer, gezegende Vrede! Dael van den troon der Godheit beneden; De aerd', die gy derwaert eens zyt ontvloden, Durft U weer noden.
3-
Tweedracht moet eeuwig 't aerdryk ontwyke», Vrede vol luister pralen en pryken, Hemel en aerde doe , als te voren,
£én gezang hoorcn!
V Y F D E ZANG. (*)
I.
Geen Pest durft meer ons huis genaken,
Noch fluipt de vengfters in; En, hoe de Middagzon moog' blaken,
Zy doet geen huisgezin Van veege ziekte of kwaelen klagen;
De lucht wordt nooit befmet; De donder is Gods Zegewagen;
Zyn Vyand wordt verplet.
2. Maer
(*) De zelfde wyze met den eeriten en derdea wng.



gezangen der herders. ii?
2.
Maer *t zalig Volk, van God verkoren,
Is veilig in zyn Zoon; Geen ftorm, geen blikfem , kan het ftooren,
God ziet het van zyn troon. Silo zal by zyn Herders wonen,
Nu drukt hen ramp noch kruis, Hy zal hen in genaê beloonen,
In 's Vader's eeuwig huis.
zesde zang. (*)
5* choonfle Kind uit Juda's zaed! Neêrgedaeld uit 's Hemel's zaelcn, Om dit aerdryk te beftraelen
Met uw wysheit, met uw raedl Spoedig, fpoedig moet gy groeien,
En deez' aerd', door uw beleid, AU een and re Hemel bloeien,
Door uw wetten toebereid 1
c. Stom*
(*) Op de wyze van het eigen nfchrift van David, zoo als dit te vinden is in de Liederen , by de Doopsgezinden te Haerlem en elders gebruiklyk, het eerfte Lied , beginnende : Hm myn'* lf> ens morgenzon , enz.
n 3



11$ GEZANGEN DER HERDERS.
1.
Stommen! fpreckt en looft den Heer! Dat de kreup'len vrolyk fpringen ! Dooven! luistert nae ons zingen!
Blinden ! nu, nu ziet gy wcér, Hoe al 't Schepfel om u henen
Vrolyk heen en weder zweeft; Smart en, plaegen zyn verdwenen,
Silo, onze Zielarts, keft!
3-
Schoonfte Kind uit Juda's zaed! Neêrgedacld uit 's Hemel's zaclen, Om dit aerdryk te bcftraelen
Met uw wysheit, met uw raed! Spoedig, lpoedig, moet gy groeien,
En deez' aerd, door uw beleid, Als een and're Hemel bloeien ,
Door uw wetten toebereid!
ZEVENDE ZANG. (*), I.
A i ziet! het Kind ontwaekt! Ziet! hoe veel Godlyks blaekt In de oogjes van dit Wicht! o Ja! 't is God met ons! Geen vlek, geen fmet, geen frons Ontfiert dit aengezicht!
Haest
(*) De wyze van den iaden Psalm.



gezangen der herders. H9
Haest zien we, hoe deez' Held
Den Magog nedervelt, Laet vry zyn verz'nen bloeden,
Wen 't dierbaer Vrouwenzaed
Den Kop te morfel (laet Dm Satans, hoe die woede!
2.
Hy, die deez' Vorst der hel Eens onverhoeds en fnel In d' afgrond nederftoot, Sluit dan den afgrond toe, En jt menschdom, bly te moe,
juicht, noemt Hem wys en gfpot.
De ganfehc Schepping lacht Om 't heil, ons aengebracht; Gods Zoon is hier geboren!
O blydfchap! lang gewacht! Gods Engel deed deez' nacht Ons deze blymaer hnoren.
3-
Wy waekten in het veld By 't vee ; en ziet! een Held, Een Hoofd der Englen fchaer, Roept met een Hemelftem: „ Gaet, gaet nae Betkbem, , Zoekt uw Mesfiah daer! " Straks ftraelt een Hemelsch licht Ons allen in 't gezicht;
H 4 Ee«



■20 GEZANGEN DER. HE RU ER S,
Een Hejr van Hemelüngen
Praelt voor ons fcheem'rend Oog, Daer ze aen den Hemelboog
Hun Hallelujah's zingen.
EAETSTE ZANG. (*)
JK. omt Herders! volgt in Bethlehem De grootfche Stem Der Hemel-Chooren; Galmt by Maria's dicrb're fpruit
De klanken uit, Die gy mogt hooren: Gode in het hoogfte hoog zy de eer!
,, De vrea verkeer' Op aerd' te faemen n Met 't welbehagen in den mensch, „ Naer Goè'l's wensch, 5» Ja, Amen! Amenl
(*) Op. de wyze van den i38ften Psalm, ■ * *
Ge-



XXXI.
Gemoedsaendoeningen van den jongen
S A M M A.
/Ü!fyt ftil myn hart, en voed u met de hope des eeuwigen vredes, welke ftaet weder te keeren uit het Paradys Gods, en heerfchen zal over de geheele aerde. Neem rust, vermoeide ziel! onzalige getuige van den onzaligften twist in het huis mynes Vaders! Schielyk genoeg moet gy te rug keeren nae de woedende onrust der kyvaegiën ,en -- of
flora zyn en lyden, of fpreken, maer, om
met de woorden des Vredes, als waren die olie in 'tvuur, de vlamme der twistingen nog fterker te
doen woeden. . De Godloozen hebben geenen
yrcde! O 1 dat ik daer niet geboren ware,
waer God zoo onbekend is, cn niet moest klagen over haer, die my gezoogd heeft! — „ Ahdan zal ik „ hun een nieuw hart geven, — eenen nieuwen geest ,, zal ik geven inhunbinnenjle — ". Duslpreekt gy o God! — o geef mynen Ouderen een nieuw hart, geef hun eenen nieuwen geest! — op datzy ook mogen wonen in den Lande, waer Vrede, woont, en gerechtigheit zal heerfchen ten zynen dage ! Bereid hun tot uw Vrederyk! Toon het hun als in 't verichiet H 5 W



124 GEMOEDSAENDOENINGEN
iu deszelfs bekoorlyk gelaet van eendracht en rust, op dat hunne harten befcl aemd worden over derzelver oproerigheit, en van de wilde dieren zacht-
moedigheit keren. Haest immers zal het,
haest zal het zyn , ach welhaest! dat „ de
„ de Wolf by het lam zal won en, en het luipaard by „ den Geitenhok neder liggen ; het Kalf en de Leeuw „ zullen in dezelfde kudde met elkander gaen, en „ een kleene jongen zal hen dryven ; de Koe en de „ Beer in zullen faemen weiden , en haere jongen by „ elkander werpen ; de Leeuw en de Stier zullen hy „ elkander grazen, een zuigeling by het hol eenes „ Adders fpcelen, en het pas gefpeende Kind de „ hand feeken in den kuil van een Balifisk. Niets „ zal befchadigen, niets verderven in het Land my„ ner Heerlykheit; Dat Land zal vol zyn van de „ kennisfe des Heeren, gelyk het water den Oceaen ,, vervult. (*).-.
O! hoe zalig zou myne vermoeide ziel
zich fchatten , wierd ze maer verlost van dezen
ftryd en jammer! Hoe heeft de bulderende
en ontrustende ftorm der twistzucht het nog meer grievend lyden myner ziele als verdoofd, en myne zinnen verltompt tegen de balfemende hope op verhevener troost in zwaerder lyden !
O myne Zippora ! uitverkorene des Heeren! wanneer gy eens ontwaekt in het Beeld zyner Heer-
lyk-
{*) Jefaiali. XI. 6—o.



van den jongen samma. 1*3
lykheit, wanneer gy met uwe verhevene Hemel - oogen uwen Verlosf'r aenfehouwt, die u doet ontwaken, dan zult gy ook omzien en vragen nae uwen Samma, dan zal hy ü in de armen vliegen , en eeuwig de uwe zyn, en gy eeuwig de zyne
bly ven ! 1
Houd u manlyk, myn ziel! draeg in dit uitzicht uw verlies, ja al het harde van uw lot, dat gy uwe geliefde niet in rust bewecncn,kunt.
Houd u manlyk, myn ziel! ook wanneer uw vertoornde Vader u aentreft in gemeenzaem gefprek met eenen, die Israëls Vertroosting wacht, die zich verheugt in den zoon van Maria; ■ Verdraeg dan geduldig zynen toorn, en dat nog harder lot, van te worden afgefcheurd van de geliefden des Heeren om des Vredes wille!
XXXII.
girsom aen sechania in Romen.
lEk zette my weder , om u te fchryven , en beware de brieven by elkander , tot de eerstkomende gelegenheit, om u die te laten toekomen.
Tans beginnen my de oogen open te gaen omtrent de valschhek zelfs der beroemdfte Pharifeërs. Ik kom zoo even van een ernitig gëiprek
te



}H CERSOM AEN SECHANIA.
te huis, in 't welk ik my, zelfs boven mvne faeren, vrymoedig uitgedrukt hebbe tegen Rabbi Hakkotz , een zeer oude en aenzicnlyke Pharifeër. Ik geloofde doch ook, dat hier de onbefchroomdfte vrymoedighcit behoorde plaets te hebben. Immers denk flechts , dat hy begon, met het verdacht maken van Simeon cn eenige andere der vroomfte menfehen, van welke ik u in eenen der voiige b, icven bericht gaf; menfehen, die juist niet veel van de eigenlyke Pbarifcërs houden. Maer >t geen my meest vertoornde, was, dat hy, _ 't 2y om te bedillen, — »t zy
om tegen efpreken, 't zy om hunnen inner.
lykcn haet tegen alle waerheit , (hoe goed, hoe Godlyk ook,) die van ergens anders dan van hun
komt, vry veel zvvarigheit (telde in onze
vreugde over den geborenen Gezalfden van God Deze kon welligt eens ter ooren van Uerodes komen, en zou hem zeer onaengenaem wezen , ja ganse', nadeelige gevolgen na zich fleepen. En let wel, Sechania! zoo waer als de Heere leeft» deze zelfde Rabbi Hakkotz was, by de laetfle faemenlpanningderPharifeërs, een der yverigue. O! ik vergeete het niet, met welken driftigen ja byna dollen yver hy overal, waer hy maer luiden van zyn party ontmoette, luidkeels uitriep: „ God ., alleen willen wy gehoorzaam zyn; aen God „ alleen leggen wy den eed van getrouwheit en „ gehoorzaemheit af. " Met welken heiligfchy-
nen



GERSOM AEN SECHANIA.
125
nenden yver kantte hy zich aen tegen den eisch van Keizer Augustus (*)! „ Geen Augustus,
geen Herodes geldt by my iets " ■
„ God boven al en niets nevens Hem! " dit was
zyn geroep, en zie, nu bcfchuldigt hy ons
by de menfehen, dat wy den verfchenenen Gezalfden van God verëeren , en ons — helaes! wel ftil genoeg , wel genoeg zonder eenig gerucht te maken — over zyne geboone verheugen. Nu wil hy , dat wy denken zullen op den Koning Herodes, en ons, om zynen't wille, en om de verdere gevolgen , welke dit kon hebben , niet zullen verheugen in die blydfchap, welke al den Volke te beurte valt. O die Huichelaer! — men zal het zien ! ik wil fterven , indien deze Luiden
zich
(*) Eenige Jaeren voor de geboorte van Jefus eischte Augustus van alle de Joden, dat zy by den God hunner Vaders zweeren zouden , dat zy hem, en naest hem Herodes , getrouw zyn en gehoorzamen zouden. Dus zwoer het Jodendom. Alleen 6000 Pbarifeërs weigerden dezen eed , zeggende, dat zy God alleen wilden gehoorzaemen. Zy werden des wegens tot een zwaere geldboete verwezen, welke de vrouw van Pheroras., broeder van Herodes, voor hun betaelde. By deze gelegenheit rees de roem der Pharifeefche heiligheit zeer fterk. [ De Nederduitfche Lezer kan deze Gefchiedenis geboekt vinden in de Alge:neene Hiftorie IXde Deels Ifte Stuk bl. 3C7 en 388. waer het getal der Pharil'eè'rs op zevenduizend gelteld wordt. ve&taelder.J



ÏCÖ CERSCM AEN SECHANIA.
zich niet, zoo lang zy konnen, tegen den Mesfias zeiven zu'ien aankanten. Of kunt gy denken , myn Vriend! dat menfehen , die alles opofferen aen den roem hunner heiligheit, en alles verachten, wat hen maer niet eerbiedigt, den Godlyken MesCas zullen aenhangen ? Kunt gy zulks den-
ken? Ziet gy.niet uit alles, wat ik u ook
te voren verhaelde, hoe God die groote heeren , die geroemde heiligen, die eerzuchtige yveraeren
allen voorby gaet ? Hoe niets van al, wat
de werelt fchoon en heeriyk noemt, by de aenna-
dering zynes Gezalfden te pasfe komt? Ja
hoe ook alle de fchrüten getuigen, dat God den nedrigen ootmoed bclooonen zal? O Vriend! dit is het, 't geen wy uit alle deze gevallen leeren konnen l Maer helaes! die wortel van geestlyke eergierig-
heit! nog zit die in mynen boezem!
met God moethy 'er uit! — Bykans toch had my deze neiging medegefieept op den bedorven weg der huichelaars. De vriendfehap met Jedaja reddede my nog ten rechten tyde; God zy daer voor geloofd! Ik vreze , dat Hakkotz my by de eerde gclegenheit zal aenklagen by mynen Vader , endat ik my by dezen zal moeten verantwoorden. Ik zal God bidden om zachtmoedigheit; Hy zy my
genadig! Dit toch zou een zegepraal voor
Hakkotz wezen, indien ik my tegen mynen Vader bezondigde ! Weldra zou dit rondsom verpraet,. en aen ons ganfche hoopjen als een fchuld aen-
ge.



gers0n aen sechania 127
gewreven worden. Gy moest het ganfche beloop
der zaken weten. Wat zegt gy van deze
Plaets in Jefaiah, welke my, juist zoo als ik met den Pharifeër in gefchil was geweest, in gedachten fchoot ? „ Gy zyt vermoeid geworden van de „ meenigte uwer wegen ; en nog hebt gy niet eens „ gezegd: het is verloren arbeid. Gy waent, gy „ hebt het leven uit uw zeiven gevonden , „ en daerom gelooft gy niet , dat gy krank „ zyt " (*)■
XXXIII.
j u d i t h met lea by den SalomonV weg omtrent Bethlehem.
(Vergel>ktMi«*«»f II. 16 13.)
JTu dith. Ach ! nergens vindt myn hart rust. Het was my wel eer hier zoo aengenaem. Ik heb juist hier myne zoetfte uuren met Benjamin verlanterfant.
(*) Jefukh LVII, ro. Doch hier,gelyk meermaelen, verfchilt de Nederlandfche Vertaling merklyk met die, welke de Heer Pfenninger heeft gevolgd ; deze heeft zich vaek van de Lezingen van Herder cn andere bediend, daer zulks van nut kon zyn.
r ï & ïi'



128 J U D I T II MET LEA.
fant. Maer alles cn een ieder, waer by ik aen hem denke, ontrust my tegenwoordig, Ach! myne Lea ! had ik die vroome ziele, r ist, welke gy bezit! Ik hebbe my te verre met hem ingelaaten. Gy moet het weten , hoe zeer ik 'er my ook over fehame! Gezegend zy dit uur, waerin God my door jammer en elende weder te rugge dryft nae myne oprecht braeve Vriendin ! — my dryft, om myn gantfche hart voor u bloot te leggen, en troost te zoeken in uwe beftralfmgen. Ach! Lea! ik werd ontrouw jegens mynen cerlyken , goeden , Jakob ! Benjamin nam myn hart in door zyn fchrander en innemend wezen, en met zyn Sadduceër gevoelens, en ongebondene zeden; deze hadden hem bedorven, en bedorven my ook ten eenenmaele, met duizende voorwendfels en uitvluchten wiegde ik myn geweten in flaep, en vond in de algemcene en hcerfchende zeden der Luiden van mynen ftaet (zoo ik waende) ontfchuldiging genoeg voor een gedrag, 't welk ik evenwel geduurig in myn binnenfte veroordeelde. Allermeest nog bedorven my zyne gezangen, welke hy zelve opftelde, en die hy altoos Salomon's liederen noemde. Nog in den laest verlopen Herfst zong hy 'er hier een , dat
ik niet kan vergecten. Doch vergeef het
my! wat fpreek ik nu daervan! gy merkt
wel, hoe zwak myn hart is! • Hoe een beuzelachtige uitvlucht toch verfchaften de zeden van anderen, hoe algemeen ook, ja zelfs die dartelheit,
wel-



JUDITHMETLEA. - I29
welke in het Huis myner Ouders heerfchte. —i Wat vcrfchooning gaf het alles voor een hart als het myne, 'twelk God imniets, zoo vroeg had opgewekt tot verhevener overdenkingen ; 'twelk Hy zoo vroeg een b.ezef had doen krygcn van groote-
re zaken! Hoe heeft myn hart zich van een
fchoort lynrecht pad, dat my opvoerde nae het heerlykst doel, laten verlokken, om zich afteQor ven ineen doolhof van bedrieglyke aendueuingen en verleidende begeerten! Steeds ondertusfchen zocht
ik weder myne rust in het zelfde doolhof, •
en wie weet, hoe lang ik zulks nog gedacn zou hebben, had niet een treffend ongeval my daer uitgedreven! _ , . . . . . - .
Myn Jakob ftierf! myn Jakob, wien ik het
leven bitter gemaekt had, en wiens waerde ik nu
dagèlyks róeei en meer ondervinde! Zyn
laetlte woord,— C/het klinkt my nog in 'toor.'j)— was: ,, Judith' God vergeve u de zónden , gelyk „ ik doe! Hy zal u door fmarten voeren nae de'. „ erkendtenis van zyn Heil; dit is niet verre! " Hierop outfliep hy,. en dit was de eierfte {lag; —i Zeven maenden na hem ftierf myne Bilha, dat veel belovende meisje van vier jaeren; die was de tweede fiag! — en nu rukte my die fchriklyke moordr nacht mynen lieven kleenen Jakob, dat evenbeeld zynes Vaders , van myn borst! — Myn God ! dat ik toch die gedaente kon verdryven, welke voor my»c oogen zweeft, 't zy waer ik gac of itae! —r I.'DïEl.' ï di*



13° JUDITH met Lea»
die krygsknecht, die ongevraegd in onze woning trad, my den Zuigeling van de Borst rukte, en zoo dra hy zag, dat het een jongsken was, hem doorftak, en zoo bloedende op het bedde fmeet;-daerop fcherp rondsom zag in myne woning, en,
zonder één woord te fpreken, henen ging,
die fpraeklooze moordenaer! . dat fnikkende
kind en deszelfs laetfte blikjes! als wilde
het zeggen : „ Moeder! nu zyt gy alleen! " .
O ! hoe vergeet ik dat bloedig, dat akelig tooneel!
Lea. Bedaer: gy verfcheurt hier door
flechts uw hart! gy moet dat jammerlyk tooneel van voor uwen geest verwyderen.
Ju di th. Ja Lea! gy hebt gelyk; . . maer
hoe? - - -
Lea. Ik klage myn fmart aen God. Roep,klaeg met my tot den Almagtigen. Het is wonderbaer* 't geen Hy in dezen heeft willen geheugen. —1 Ik dacht te bezwyken in het oogenblik, toen ook, wanneer ons Zoontje vermoord was, eenige gebuurïnnen , huilende en weenende , by ons intraden. Eene, in wier huis zoo pas twee kinderen waren omgebracht , liep in onze deur tegen den Krygsknecht aen , die met het bebloede zwaerd , waer meê hy myn jongsken gedood had ,- ter deure uitging. — Zy gaf een hartbrekende gil, <n viel in onmagt. Daerop kwam de Dienstmaegd der Raedsvrouwe Abigaïl uit haeren adem en zoo
bleek



j u d i t h bi E t lea. 131
bleek als de dood nae my toe ioopen, my biddende , om toch by haere vrouw te komen, wier Zoontje en. ook haer mau , welke zich tegen de krygeknechten wilde te weerftellen, vermoord lagen , en de Vrouw had, zoo ras ze even by haer zelve gekomen was , my by mynen naem geroepen, en God gebeden , dat Hy ook haer uit dit leven wilde wegnemen. Ik dacht zelve te zullen bezwykcn; maer ik beurde my op in den Heere „ ging henen , en bemerkte onderweg niets dan gejammer van huilende Ouders , een yslyk misbaar van razende moeders, en het gezwind in-en uitgaan der Krygsknechten, — zoo dat myn hart by ieder tred, welke ik voortging, als met duizende dolken werd doorftoken. Wanneer ik daer kwam,
was Abigaïl reeds overleden. Ik fpoedde my
te rug nae de Smyne. — Doch, vergeef het my, vriendin! —• ik make het even als gy, ik verlevendige flechts by u cn by my zeiven eene onverdraeglyke froart. . . .
Ju mm. O! vergeef gy my dit; ik kan my
niet genoeg fchamen by uw verhael. Zoo
vergat ik dan jaeren lang u, o! voortrefiyke vriendin! zoo dat ik niet eens wist, dat gy by den Öudften eenen Zoon gehad hebt!
L e a. Ware dit nog maer myn groolfte fmart, — het verlies van myn lief, ja engelachtig jongsken
is hard! maer! - - -
J u d i t h. Wat kan u dan nog meer grieven ian dit verlies, * * LE A'



132 judith met lea.
Lea. Zelfs op den grooten treurdag, toen men overal Lyken en Lykftatiën zag uit alle huizen , in alle ftraeten, toen het overal vol was van wecnende en zuchtende Vaders en Moeders, Broeders en Zusters , Grootvaders en Grootmoeders , — zelfs toen, wanneer myn eigen fmart en die van anderen myn hart byna deedbezwyken, —drukte my nog meer dan dit alles — ach ja ! — eene bekommering , die u, myne Judith ! welligt onbekend en vreemd is.
Judith. En welke dan ? Zy zal my niet lang vreemd zyn, ik deele 'er reeds in nevens u, om dat ze u zo treft.
Lea. Ach! wie bekommert zich daer over, —■ of dê- woede des Tyrans ook den Zoon van Maria getroffen heeft? Alles fchynt voor myomtekeeren, en het word my zwart voor de oogen, wanneer ik daerop denke! maer te gelyk verwyte ik my zelve myne zwakhcit ! en zegge by my zelve „ wanneer Hy waerlyk de Mesfias is ,
„ dien Israël verwacht, zou God hem dan niet weten te hoeden voor het zwaerd van een Ty,, ran , ja van alle dwingelanden?" Dan, al Itelle ik my hier mee voor een poos gerust, weldra overftelpt my weder een onweerbaere vreze, waervan ik my niet geheel ontdoen kan, wanneer God zich niet laet verbidden, met my eenig licht in deze zaek te geven, il-t gezegde van dien Herdersknaap is het, dat
my?



judith met lea. 133
myn zorg wel eenigzins mindert, gelyk ook dat men, federd den moordnacht, niets meer van Jofeph en Maria weet, — fa» tgeheel niets. -
Zv zyn dus of van Godwonderbaerlyk gered
geworden, — of het moest Herodes gelukt zyn , hen door verfpieders te laten opfpeuren en met elkander op den weg te doen vermoorden! Hoe veel bloeds toch offert hy niet op aen zynheersclizuchtig mistrouwen!
Tuditii. Welken Herdersknaep meent gy * cn Wat is 'er van eenen Jofeph en Maria? — Ik Weet daer weinig meer dan niets van. Men Iprak één enkele mael daer van in ons huis, maer Jakob merkte wel, dat ik my daeraen niet gelegen bet
liggen , en zweeg..
L E A Een van die Herders, wien , op den ge, boortc-nacht van Jefus, een Engelverfcheen, (hy hoort eigenlyk in Rama) heeft een Zoontje en dat jongsken en zyne Moeder waren juist opdien tydby den vader op het Veld. - - - - Maer Zie wie komt daer? - - wy worden geftoord. -Best datwyterugkeeren. Verlaet 'er u op , ik Lu'ahes^atik wete, by de eerRe gelegen«nheit verhalen. O Judith! gy zult het woord v,n uwen ftervenden Echtgenoot waer bevinden: Hy zal u door fmart opvoeren tot erkendtemg * van zyn Heil; het is niet verre." "juuiï h. O ja, gy zyt het ! gy brengt my weder tot God! " t o



XXXIV.
seno met zyne Gemaelin. (Vergelykt Mattheus II, a.)
Be no. Ik zal het ook by den Koning zoo niet lang meer konnen uithouden. Ongelukkige! bereid u ; wy weten het uur niet, wanneer gy met uwe kinderen nevens my in de diepfte elendcn ftaet gedompeld te worden. "
Zy. Daer toe ben ik reeds lang bereid, Beno! Gy zult dat wonder der werelt niet zyn, dat het lang by Herodes houden kan. Wat is 'er gaens ?
Be No. Gy weet, dat zyne woede en onrust van dag tot dag, van uur tot uur, toenemen. tans 'heeft hy bericht van Bethlehem, dat de Wyzen reeds lang vertrokken zyn. Denk eens , hoe hy nu raëst en tiert. Zoo fchielyk als de donder op den blikfem volgt, volgde op dit bericht van Bethlehem het bevel, om alle jongskens van twee jaeren oud en daer onder in en om Bethlehem fpo-edig en in alle ftilte te vermoorden. Ik was juist op dat oogenbhk by hem. Alle zyne vorige grouwelcn kwamen my niet zoo yslyk voor; hy is dikwyls ook genoeg getergd. Maer toen hy dit bevel gat, ontroerde ik fterk. Zoo veele
kin-



BE NO MET ZYN GEMAELIN. 135
kin(jeren! het gruwt my! - Ondertusfchen
ftelde ik my ook zoo natuurlyk als zeer vergramd op de Wyzen aen , als my mogelyk was , en ging nae de deur, even of ik het bevel ten fpoediglte wilde doen uitvoeren ; maer by de deur keerde ik my om, en ging een paer treden nae hem te rug, zeggende: „ Maer, wanneer ik „ het durve zeggen, o Koning! het is even gemaklyk , dat wonderland alleen aeii kant te 11 helpen ; en dan verwekt dit geen bloedbad ; ** terwyl de wraek voor de Wyzen des te meer " zal treffen ; ik ruste niet, voor dat ik deze
Snooden • " Doch, zoo dra
hy de woorden, „ zoo verwekt dit geen bloedbad", hoorde, ftonden zyne oogen, als of hy my met eiken blik wilde doorfteekeu , en hy zei t Gy ook een Verrader? is u vergeten, wie my " heeft afgeraden, zelve te gelyk met de Wyzea
„ heen te trekken? doe 't geen ik zegge,
" of gy zyt een man des doods! " Dit floeg my terneder; ik bemerkte, dat hy my wel draal de: fchuld zou willen geven der mislukkinge van zyn oogmerk , daer ik hem inderdaed bewaerd hebbe van zich belachiyk te maken; - Ik fnelde voort „ om het bevel aftegeven, en het werd fpoedig uitgevoerd. Helaes ! die dolle dweepery over dat Mesfiasfchap! - wat baert die niet al ftof tot woede l
14 Zv'



m be no met zyn ce ma eli n.
Zr. Ik buide ü, verfchoon my, omtrent dit nuk myn gevoelen te zeggen.
B e nó'. 'Gaen u dan nu de oogen nog niet open? - - Macr, _ hoe hebbc ft ^ ^ ^
ontroering van myn ziel _ in dat oogenblik _ nog verzuimd, aen de fehoone Judith eenen bode te laten toekomen , om haer jongsken te redden. Ik vreze, zy zal van droef heit vergaen, e, dan is Benjamin's vreugde vervlogen.
Z y. Spreekt gy daer nog van ? Hoe veele Ouders zullen hunne vreugde vervlogen zien?
Be no. Ja waerlyk! ik bekenne het u, ik vervlocke op dit oogenblik alle de ontwerpen der eerzucht, welke den mensch vcrlaegt beneden den tyger. —
Zy. Hoe meer ik de ganfche zaek met de Wy.
zen over en weder overpeinze, hoe meer
ftof van bedenking ik in de zelve vinde; _ in. dien 'er iets aen deze zaek is, is 'er veel aen - _ «oe gaern wenschte ik, dat my iemand licht kon geven!
Be no. O! ik wenfche nog veel meer; maer verfchoon ook my, om 0Ver dit ftuk te fpreken. • . *
L * A



XXXV.
lea aen judith, (Vergelykt Mattheus II, 13O
3D e vrede Gods zy met U I Is u myn fchryven, aengenaem midden in de dartele uitfpanningen , waer toe men u van hier haelde, om u te vértroosten? denkt gy in het trotfche Jerufalem
nog aen uwe Lea in Bethlehem's geringe hut? —• Ja Vriendin! ik hope, ik gelove het; — uw hart is te zeer doordrongen van de waerheit, welke gy een tyd lang zyt ontvloden, om daer gerust te zyn. Ik denke, dat gy u nu in een gansch ver-
keerden Oord bevindt ; maer , die alles
bcfiuurt, heeft ook dit over u toegelaten! Gy zult nu, meer dan ooit, een gebrek in u zelve ontdekken, en bevinden, dat de beker der zinlyke vermaeken , nae welken gy zoo greetig dorst , noch den dorst der gezondene zielen lescht, noch genezing geeft aen de kranke. Het zy u goed, dat God u dit juist nu , tot uw groot voordeel, -
juist nu op het fmartlyklte in uw ziel laet
gevoelen!
' Des te aengenaemer doch zal u ook dit woord der Vriendfchap zyn van uwe getrouwe Lea.
I 5 Het



13^ LEA AEN JUDITH.
Het doet my ongemeen veel goed , dat ik u nog, by onze tweede Saemenfpraek, de ganfche Gefchiedenis van Maria en haeren Zoon , zoo. goed ik die wete, onafgebroken heb konnen verhalen. Dit zult gy immers niet vergeten hebben; eok zult ge niet vergeten, zoo veel gy kunt, na' vraeg te doen nae alles, wat den Wyzen aengaet, daer gy toch zoo bekend zyt met de luiden van het Hof. Evenwel vertrouvve ik teffens, dat gy. yoorzichtiglyk met de zelve zult omgaen.
Gy zult myne bekommering over Maria en het jongsken ook niet vergeten hebben; daer gy 20o bartlyk deel naemt in de zelve , zoo dra gy de gefchiedenis wist. Tans, hoore ik, dat zy geborgen, en geheel in veiiigheit zyn. De Heere heeft daerin voorzien; wy geven Hem den lof, de eer en aenbidding! zyne is het Ryk, en de kracht' en de Heerlykheit, in eeuwigheit! — Het is doorhet beftuur des Hemels, dat wy zulks nog zyn te. weten gekomen. Een herder, ook eene van die, welke den Engel zagen in den geboorte - nacht van den Mesfias, dreef tegen den nacht eenig vreemd Vee met fpoed voort, om Bethlehem nog te bereiken. Edn uur van dit ftadje ontmoette hy Jofeph en Maria met haer Zoontje; en, terwyl de Vermoeide Herder achter zyn vee zynen Lofzang Zong, zoo erkenden hem Jofeph en Maria, hielt den een kleene poos by hem ftil, en verhaelden hem in allen haest het volgende: „ Des.Heeren
„ En-



LEA AEN JUDITH. 139,
„ Engel verfcheen my (zei Jofeph) in den ';' droom, en gebood my, opteftaen, het kind ',' en des zelfs moeder te nemen, en daer meê, „ nae Egypten te vluchten, om daer te blyven , tot dat hy my weder zou bezoeken; want Herodes ftaet (naer zyn zeggen) dit kind nae het ' leven. - -Ik ontwaekte , ftond op, wekte, „ Maria , en wy maekten ons reisvaerdig , en J, reizen nu in Gods naem vuo' t met het flapend ^ndje. Zie , hoe het jongsken flaept, daer de Allerhoogfte over hem de wacht houdt, terwyl de woede der Geweldenaers tegen hem in be-
„ weging is.
Jofeph hield (naer het verdere verhael des Herders) de lantaern wat nader by het aengezicht van het kindje , dat in Maria's arm lag te napen ; en dus liet hy hem dien zagtflapenden lieveling van God zien; „ maer ik ftond verbaesd (zei de Herder) „dat het jongsken in dien tyd, federd ik „ het gezien had, zoo zeer in fchoonheit was „ toegenomen, en ik was, even als in eenen „ zoeten droom , verrukt , omdat ik dat kind dus nog eens in den nacht had mogen aenjj fchouwen. " Hem gezegend hebbende fpoed« den zy voort; alleen zei Maria nog: „ Verhael „ dit nechts aen die geenen , welke in hun hart „ weten te bewaren , 't geen God u nog doet te weten komen. 'Het gaet dus met den Mesfias langs den weg
van



14° LEA AEN JUDITH.
van armoede , en kommer, en duisternis; niet waer? Gelukkig gy, myne Vrindin! wanneer gy u aen Hem nier ergert! Gelukkigen wy nu, in te weten, dat Hy gered is! ik moet 'er my nu nog over fchamen, dat ik wel eer kon denken, dat Hy welligt niet gered zou zyn geworden.
Nog houdt het jammeren en weeklagen der bedroefde Ouders by ons aen, gelyk ook in Ram.a en het ganl'che omliggende Land , waer het zwacrd van Herodes gewoed heeft. Ik geloove. niet, dat gy in de Vergadering waert, toen onze Rabbi, die ook zelve een zoontje verloren heeft, zoo zielroerende fprak over de woorden van Jeremiah: (*) Op de bergen heeft men een gefchrei. gehoord, veel klagen, wenen, en kermen; Rachel beweende haere kinderen , en wilde geenen troost fiennemen, omdat zy weg zyn!
Maer , Tudith! hoe komt het toch , dat ook nog zoo weinige nae de oirzaek van dit alles vragen, of den verheven troost nafpeuren , welke hier in ligt?
Tans, nu myn hart wat ligter is, en federd ik gerust ben gefield wegens het kind Jcfus, trekke ik my den toeftand myner Medeburgers met meer nadruk aen, en fchynt deze my betreurenswaerdiger dan ons onheil zelve. God vergeve het my, indien ik te ftreng denke! maer wat zal een
Volk
(*) Jer emiah XXXI, ij. Vergeleken metM.Aiïheus II, 17, 18.



LEA AEN JUDITH. IAt
Volk opwekken, en opmerkzaem maken op des zelfs Verlosfer,. indien her ongevoelig blyft onder een zoo trelfende.ri flag? Veele kinderen ibeuvelen om den Mesfias, en door den baet der heerschzueht tegen Hem; maer de Ouderen vragen niet, waerom hunne Kinderen gefneuveld zyn! O ! hoe zeer verhevene troost ligt opgefloten in deze gedachten: „ Zoo heeft de Eeuwige onze harde „ harten opgewekt, om nae zyn Heil te vragen, " daer wy het reeds onder ons hadden ! " Welk een troost voor ieder Vader en voor elke moeder in de bedenking: „ God onzes heils! gaern onderwerpe ik my aen dit fmartlyk offer; daer de " Heere leeft, die myn Kind. zal opwekken tot " zyn eeuwig Ryk! " Hoe lieflyk ftraelt my dat verrukkende denkbeeld in den geest , dat deze vermoorde onfchuldigen eens in zyn Ryk de eerfte juichende Jeugd zullen uitmaken by de opftandmg, die den verheerlykten Mesfias loven zal ! Maer dit alles merken, erkennen, ontdekken, of.onderzoeken zy, deze jammerende Vaders en Moe; ders, niet; — zy blyven ftekenby de traenen om hun kind, en hunnen toorn tegen de Tyrannent oordeele ik te geftreng, wanneer ik zegge, dat dit Volk een fcherp treffend oordeel ter opwekkinge van noden had, en dat, wanneer dit hen „iet opwekt ,zy hunne ruimverdiende llraffe vinden zullen ?
Doch Vrindin! weten wy, hoe veele harten,
ge-'



142 lea aen judith.
gelyk het uwe, ook nu de eerfte aendrift ontvangen ter erkendtenisfe van Israëls heil ? Wie verftaet, wie doorziet het oneindig werk van God in de harten der zondige menfehen ten vollen? Gae wakker voort in uwe erkendtenis, en uw rust zal wederkeereii. De Heere nadert tot n, 2bo dikwyls gy tot Hem nadert.
Vermaningen van den ouden boas zm zynen Zoon josua.
Crelièfde Zoon! ik zal welhaest fterven, en ver-" gaderd ^worden by myne Vaderen. De liefde , welke ik voor u hebbe, dryft my aen, om, eer ik fterve, u nog eenige vermaningen te geven, en fchriftlyk natelatcn. Veracht toch de woorden niet van uwen ouden Vader, en flel uwen weg wel aen naer myn voorbeeld; want het is my daer by welgëgaen, en ik ben gezegend geworden door' myn ganfche leven heen. Wandel voor God, en wees oprecht, en doe naer alles, wat God geboden heeft; verkeer vlytig in zyne Voorhoven, en ▼erzuim de uuren van het dagelykfche offer niet ;
houd'



VERM. VAN BOAS AEN ZYNEN ZOON J0SUA 145
houd u aen de inzettingen der Vaders; het is my daer by welgegaen myn leven lang.
Zyt in geenerlei opzicht gebrekkig, en wyk niet af of ter rechter of ter ilinkerzyde. De Pharifeërs hebben het wel, dat zy zich houden aen de inzettingen der Vaders, want zulks is den Heere aeni genaem; — Maer dat zy dezelve overbodig bezwaeren met veele Vastendagen, en zich groot zoeken te makert door den roem eener uitfteken^ de heiligheit, dat is niet goed.
Wees echter nog meer op uwe hoede voor het vergif der Sadduceërs, dat zich in onze kommerlyke dagen fterk rondsom verfpreidt. Zy Itooren zich niet veel aen de Offeranden, cn dan loopt welligt alles verkeerd met den menfclï; om van geene ergere dwaelleeringen eens te gewagen.
Wacht u ook boven dit van allerleië wonderbaere nieuwe gevoelens en bygeloovige {tellingen; en gedenk, hoe het uwen Vader, en uwe moeder, en u met hun , ons leven lang, wel gegaen is, terwyl wy ons getrouw hebben gehouden by alle rechtzinnige Leete, zoo als God die aen zyn geliefde volk Israël, van oudsher, heeft aenbevolen.
Het heeft my, zoo als ik ü gezegd hebbe, niet behaegd, 't geen gy my onlangs hebt medegedeeld, van allerleië wonderbaere vertellingen van 't geen den geborenen Mesfias zou betreffen ; foortgelyke dingen komen van Luiden, die altyd wat byzon-
ders



744 VERMANINGEN VAN BO AS
ders opwerpen, die dit breed uitmeeten , en die onrustig zyn van geest. Daar zyn nu geen Zienders • en geene Profeeten rtieer; in Israël , en God bedient zig niet meer van Engelen, om aen ons tè verfchynen, gelyk weleer; Dit hebbê ik u al meermaelen gezegd. Wat ondertusfchen dien Mesfias betreft, ik reken dit niet met al. Ik hebbe altyd door myn ganfehe leven heen gehoord, dat de Mesfias aen het geheele Volk zal verfchynen. Ook moet deze zyne komst in geregelde orde en plegtig gefchieden. Deze zal niet zoo in 't duister eii heimlyk eenen aenvang neemen by luiden , welke , hoe eerlyk ze Wezen mogen, en voor zich zeiven Ook zyn, aen niemand bökend zyn, en altyd wat byzonders hebben. Gy kunt immers wel denken; dat onze Overpriesters, de Leidsluiden en Leeraeren van Gods Volk, daer ook iets van zouden moeten weten; gy woont immers m Jerufalem en gy kunt u verzekerd houden, dat Jerufalem ook iets beflisfchende van deze zaek zou zien gebeuren,} wanneer 'er iets aen was.
Ook konnen zulke zaken, wanneer men zich daer ingeeft, gevaerlyk worden. In onzen ongelukkigen en onrustigen ftaet is zwygen en verdra. gen het beste ; op dat men in geenerleiè partyfehap» pen worde ingewikkeld.
Zyc dan op uw hoede , lieve Jofua! gy hebt een eerlyk hart, en laet u ligtlyk ergens intrekken , en dan zyt ge wat driftig in uwe zaken*



AEN ZYNEN ZOON JOSUA.
145
Het zou my bedroeven, wanneer gy op et nigerleië wyze zoud afwyken van den rechten weg.
Spaer geene offeranden, en vergeet ook de armen niet; die goederen, welke ik u zal nalaten, zyn dan een grooten zegen , voor welken gy God dagelyks danken moet. Maer laet uwe goedwilligheit nimmer uw vermogen te boven gaen, en wacht u in 't byzonder voor de (frikken der fchoonfehynende Huichelaers en Huichelaeresl'en, waer uit men zich niet ligtlyk kan losmaken. Vergeef nabuur Zeru-' ja den Lederbereider nooit zyne godlooze ondankbaerheit en weerbarstigheit tegen uwen vader. God zal hem zyne boosheit vergelden; Hel u niet tegen God, wanneer gy dien man ziet ten gronde gaen , en ontferm u niet over zyn zaed, wanneer God. dit elendig maekt. Het zaed des Rechtvaerdigeu zal nooit brood zoeken, fpreekt de Heere. Die booze man heeft dit alles aen my alleen verdiend.
Zyt getrouw jegens myne en uwe vrienden, en bezoetel uwe handen niet met onrechtvaerdig goed,, zoo zal het u w'etgaen, en gy zult eens den Koning zien in zyne Heerlykheit, en uwe Vyanden zullen het Hof lekken, en gy zult de fchande der Vyanden Israëls met Vreugde aeufchouwen.
Wil de oude dagen uwer moeder verzoeten; gy zyt haer lust, en zult haer eere zyn onder haere eii myne bloedverwanten. Nu , de God Abrahams, Israël», en jakobs, de God onzer Vaders, zymet u! Amen.
ï. DEEL. K. Zï-



XXXVII.
zelaphead, Broeder vshhepher, aen zyne getrouwde Zuster milca.
3C/ ieve Zuster! in den voorledenen nacht om drie uuren overleed die braeve edele Broeder, die wyze, rechtvaerdige, tederhartige vriend! Nog verfcheidenemaelen drukte hy my de hand voor u , en met ftervende lippen ftamelde hy nog: „ Milca! " Zyn gelaet had eene bedaerdheit, hoedanige het in zyne laetfte dagen niet vertoond had.
Ik bemerkte te voren dikwyls aan hem , dat zyne diepdenkende ziel nog veel te lyden had. Gisteren nog (want hy bleef tot zynen laetflen ademtocht by zyne kennis) gisteren nog liep hy alle zyne gevoelens , zyn geloof, zyne twyfelingen , en grondfleilingen na elkander door, en poogde zich ter zyner gerustftèïlinge nog eens daer in te verfterken, en dan te Kerven. Gy weet, dat hy niemand had als my, aen wien hy zyn hart kon openleggen. In de laetfte week zyn's levens werd zyn haet tegen de losbandigheit der Sadduccërs, en tegen hun geheime trotfeh en vermetelheit van aert door verfcheidene Voorvallen verfterkt; zyn weerzin tegen de Phari-
.fee>



Z F. t, A V II E \ D AEN MILCA.
147
fccfiie huichelaery, weet gy, kon niet wel grooter worden dan die reeds te vooren was.
Van dit, en alles, waerin zyne denkwyze byzonder en vry Was, en waer door hy verheven was boven alle zyne tydgenooten, ja zoo zeer verheven, dat niemand zyne vryheit en rondbors-» tigheit kon verdragen , — van dit alles week hy in zyne laetlte levensdagen niets te rugge. Gy, lieve Ziister! kunt dit wel niet ten vollen naer uw genoegen begrypen, maer hy moest wel zoo doen. Hy was over zoo veele dingen in twyfel gedompeld , en in zoo veele dingen had hy geheel geen licht en kon niemand hem eenig licht geven , dat hy , om zyn ganfche zielrust niet te verliezen , zekere ons vreemd en los fchynende gronden moest vasthouden en verfterken.
By herhaling eindigde hy zyne overdenkingen, en ftelde hy zyrt ziel gerust met dezen uitroep: „ God is niet almagtig, of Hy kan nog alles irt „ orde brengen; God is niet allerbermhartigst, „ of Hy zal zich nog over het ganfche mensch„ dom ontfermen." En dan klaegde hy bitter over de heerfchende vooroordeeien tegen de Heidenen , over Israëls onverdraeglyke trotschheit# Gy weet, hoe hevig hy by vlaegen uitvoer, zonder zich te konnen bedwingen, by het ondervinden der groote bedorveuheit onzes Volks, waeromtrent hy dikwyls , en zelfs nog eergisteren ^ niet veel hevigheit zeide j „ Ik wil in het Para* li * » <tyé



I48 ZELAPI1EAD AEN MILCA.
„ dys wel met den Heiden , maer niet met den
55 Jood, " en in dit gevoelen is hy ook
geftorven.
Gisteren, juist zoo als het zich met hem nae fterven liet aenzien, kwam Nicht Mahela ons bezoeken; gy zult u haer wel konnen erinneren; zy is eene eerlyke verftandige Vrouw , en was vol verlangen, om hem en my een verhael te geven van eenige gewigtige gebeurdtenisfen , welke de komst van den Mesfias -betroffen, en dacht, dat dit haeren ftervenden Neef nog tot zeer groote verkwikkinge zyn zou. Maer ik wist wel beter, en mogt mynen broeder niet meer ontrusten ; te meer, daer zy een vrouw was, en in verftand niet tegen hem opgewasfehen, waermeê hy zich, zelfs al ware hy nog fterk genoeg geweest, ongaern zou hebben ingelaten. Dus dan hield ik haer, met een dringend voorftel van zyn geheele verzwakking naer lichaem en geest, van hem af; en, terwyl hy volftrekt niemand by zyn fterven by zich wilde hebben ais my , liet zy zich gezeggen, om hem ook nog deze laetfte by. zonderheit te vergeven, gelyk zy en allen , die met hem verkeerd hadden, zoo veele andere byzonderheden in hem hadden moeten dragen; en zy wachtte my in eene andere kamer, om my te onderhouden over een onderwerp, waerin, zoa zy zeide , by uititek veel gewigt lag opgefloten. Ik heb dan vervolgens met haer gefproken ,
haer



2ilaphead aen milca. 14?
haer geheel uitgehoord , en van het begin tot het einde gezien , dat zy van alle die voorvallen, welke zy verhaelde , wel onderricht was , en dat haer verhael allen geloof verdiende; en nu wil ik my, — zelfs daerom, terwyl ik u ook met deze gebeurdtenisfen kan verheugen en fterken, wat u ook te voren in uwe overtuiging ftooren mogt, — nog te breeder uitlaten in een uitvoerig en openhartig verhael aengaende onzen overledenen broeder. Hy had het anders niet toegelaten, u by zyn leven iets -van zyne geheime denkwyze in geloofszaken bekend tc maken. Hy was bezorgd voor uwe rust, en zei altoos: „men moet de vrouwen „ verfchoonen van een last, dien de mannen naeuw„ lyks dragen konnen. " Ook geloove ik, dat ik het zelfs nu niet doen zou, wanneer het my nu niet ontbrak aen een hart, waeraeu ik alles vertrouwen kan , gelyk voorheen aen onzen broeder ; en wanneer de verhaelen van Mahela niet gefchikt waren, om u en my onuitfpreeklyk te verkwikken. Zy hebben my doen zuchten, dat myn broeder ook niet nog bekend geworde» is met deze gebeurdtenisfen. Wonderbaer toch handelt dikwyls de Voorzienigheit; myn broeder ftierf nu met een vaste overreding, dat 'er in de,zen tyd, gelyk honderde jaeren her, niets Godlyks van dien aert, als onze Heilige Boeken vermelden, gebeurt, en dat 'er ook niets zoodanig» eou gebeuren; en evenwel was 'er zoo veel, in K3 al-



I^O ZILAPHEAD AEN MILCA,
alle flilte, rondsom ons gefchied, maer wy wis, ten niets. Dan wy kwamen ook nu, federd langen tyd , by geene menfehen ; onze eenzaeme wandelingen , meest tot den Olyf berg en het Landgoed van onzen Oom bepaeld, waren fins langen tyd onze eenige uitfpanning; zoo dat ik zeer ligt begrypen kan, dat wy niets van alles, wat Mahela verhaelde , zyn ontwaer geworden.
Doch hoor nu eerst nog breeder aengaemie broeder.
Met zyn ftreng bezef van gerechtigheit en diep, denkend verftand was hy , een geruimen tyd lang, allen omgang met veele voornaeme geest, lyke en wereltlyke perfoonen van harten moede geworden, Hy was weleer zeer geacht onder hun, en zyn zeggen had veel kracht en invloed; hy had zelfs zekere toezegging van eene Raeds, heersplaets. Doch allengskens , naer gelang zyne vrymoedigheit toenam, en zyn ernfliger denkwy, ze en de aert zyner gevoelens zich begonnen te vertoonen , werd hy hun lastig en zy werden nog veel meer zoo, voor hem ; zoo dat hy zich geheel onttrok.
In dien tyd evenwel, dat hy met hun omging, had hy gelegenheit gehad, om hun deugd, hunne vroomheit , en liefde voor de waerheit van naby. te polfen; en hy allerleië gelegenheden, -~ byde lamenfpanning der Pharifeürs tegen den Keizerlykeneed, —- by het oproer wegens de Adekers-
Ichil-



ZElAPHEAD AEN MILCA.
151
fchilden van Herodes by alle de grouwelen
aen het Hof voorgevallen, waerin of de Pharifeefche of de Sadduceefche Party altoos eenen ecrloozen rol fpeelde, ontftak, in zyne vertrouwlyke gefprekken met my, zyn yver over het verval des Volks en der Overheden zoo fterk, dat hem nu en dan de traenen in de oogen ftonden, maer eerlang werd zyn drift en de vreesvolle bekommering, waeraen hy zich te zeer overgaf, zoo hevig, dat het zyn gczondhcit krenkte.
Hy zag van alle zyden alles in de weer, om de gronden der wezenlyke welvaert, — om vroomheit en deugd, — te ondermynen; de fchynheiligheit der Pharifeërs , het ongeloof der Saddueeërs , de roekloosheit der Zelooten , die gedrocht* lykfte aller Secten! de Nationaele hoogmoed des
Volks, de dcnkwyze van het Hof, * alles,
alles uitloopende op den ondergang van het ffiinfts overblyffel van Godsdienst en waere deugd. Hoe zeer hem dit tegen veelcn, cn onder deze ook weieens tegen de goeden, innam, kan men zich ligtlyk uit zyne geaertheit verbeelden.
Over het Ryk van den Mesfias zag hy eene denkwyze heerfchen, welke hem voor 't overige geheel en al tot een onverzoenlyken vyaud maekte van het karakter zyner tydgenooten. üit kon niet anders zyn, daer hy by het ganfche Volk, van den Hoogenpriester af tot den verachtfteit Tollenaer toe, gewaer werd, hoe ieder hoopte op K 4 hci



%$% ZELAPHEAD AEN MILCA.
het voeden en verzadigen der laegfte driften en neigingen in het Ryk van den Mesfias; hoe het verblinde Volk, in ficde van door die groote verwachting Israëls elke begeerte des harten te heiligen en te veredelen, zich daer door meer en meer Iterkte in geldzucht , eerzucht , hcerschzucht , wellust, pracht, trotschheit, verachting van andere Volken, en vcrfoeilyke wraekzucht!
Dit alles heeft by den Overledenen niet weinig medegewerkt, om zich in dat Leerftelfel, als ik het zoo noemen mag, te vestigen, 't welk hem al meer en meer geheel eigen werd: ,, Een zucht „ nae deugd ontbreekt by al het Volk " (dus of op diergelyken trant dacht hy over dit ftuk) „ en van daer fpruit Israëls onheil. Daelt het in ,, deugd, zoo zinkt ook het welvaren langs hoe „ dieper weg; men zwetfe dan van een Mesfias,, ryk, zoo veel men wil, 't zal niet baten , fchoon „ ook alle de Profeeten daer van vol waren. " „ Verheft zich Israël niet tot vroomheit en gerechtigheit, zoo is 'er voor dit volk geen heil te voorfpellen in ceuwighcit; en 't is alles lastertael, wat de verblinders en verblinden fpre,, ken van een Ryk des grooten Konings! " „ Maer leert Israël zyn verval kennen, keert het te rug tot waere Godsdienltigheit cn gerechtigheit, zoo ftygt het weder op tot wel,, vaert; zoo herftellen zich de gebreken ; zoo „ komt het in alle opzichten tot bloei cn vermo-
55 gen;



ZELAP1IEAD AEN MILCA. J5J
„ gen; zoo wordt het weder gevreesd by zyne „ vyanden, zoo zal het zich weder vry maken, „ en onder eene altyd gelukkigllagende Regcering „ van zynen eigen rechten Koning het zaligst „ volk der aerde zyn, van God gezegend; — Ja „ dan konnen ook andere Natiën , die door de „ zonden verzonken zyn in elende, zich aen het „ zelve overgeven ter reddinge, en voor Israëls „ Scepter buigen. Zoo kan ook Israël door deugd „ en vroomheit beheerfcher der werelt worden, — „ of indien dit niet, zoo zullen doch vrede en „ gerechtigheit onder hem elkander kusfen, en niemand den anderen llooren of verderven op „ den ganfehen berg zynes Heiligdoms. "
„ Dan behoeven wy gecnen buitengewooneu „ Koning te wachten; 't zy 'er dan één,'t zy 'er „ by opvolging meer over ons regeeren, het Ryk „ van Israël zal dan ecuwig bly ven! "
„ Uit zich zeiven moet zich Israël redden; „ daertoe heeft God hem lichts genoeg gegeven ,, in de gefchiedenisfen zyner Vaders, en daerom „ heeft God opgehouden , meer Profeeten , en „ Engelen, en Openbaringen te zenden, en Is„ raël wacht te vergeefs nae nieuwe. "
Dus dacht myn Broeder; gy ziet, hoe veel deel zyn hart had in den opbouw van zyn Leerftelfcl, en 'er was niemand, die zyn vcrltand te hulpe kwam om andere denkbeelden te vormen , of die hem den eerften ftap aentoonde tot zyne dolingen.
K 5 Dolin-



$£4- ZELAHUAD AEN MILCA.
Dolingen kan ik het nu noemen, waerde Milca ! federd ik weet, wat 'er gebeurd is , ja weet , waer en by wien ik my wyders van de zekerhcit der groote gebeurtenisfen en van derzeiver oogmerk kan laten onderrichten.
Ik twyfele nu niet meer, of een betere kennis aan den Inhoud onzer heilige boeken zou mynen broeder en ook my een beter begrip van zaken hebben ingeboezemd. Maer, by zoo veeletwyfelingen, als hy weleer gehad heeft, en by zoo veele ergerlyke dingen, als men met den inhoud der
heilige Schriften vermengt, en by die zoo
vaste overreding, dat het voor ons uit was met alle verdere Openbaringen, — wilde, en mogt, en kon uw Broeder niet meer afgaen op de Lecringcn der Profeeten.
Over het toekomende wilde hy zich federd eenigen tyd in't geheel niet meer uitlaten; Hy fchynt zich inzonderheit hier over moede getwyfeld te hebben, en het vast befluit te hebben genomen, om zich in een duister vertrouwen aen God te houden. „ Ik zie niet, dat de Vaderen veel daer „ van geweten hebben, en wil 'er ook niet meer „ van weten," was hier omtrent zyne korte en gewoone uitdrukking. Hy was waerlyk ongelukkig; alles, wat hem deed denken aen Israëls ouden welftanden vroomheit, was hem hinderlyk,—
hy werd van alles langs hoe meer af keerig;
van Tempel, van Priesters, van Offeranden, Inzet-



ZEL AP HE AD AEN MILCA. IJ^
zettingen, Feesten, Dank-tyden, van alles!
Hy klaegde my zulks met droef heit, dat dit alles hem Hechts de treurigfte blyken erinnerde van Israëls verval,
Maer dies te meer hield hy zich aen het fcboone faemenftel der Scheppinge Gods. Waerlyk,- Milca! het deed my goed door myn ganfche ziel, wanneer ik zag, hoe hy zich verlustigde in alle de voortrefiyke werken van God; hoe hy in eiken bloem, in iederen boom , by eiken zonnefchyn , by iederen regenvlaeg, by eken helderen ftarreuhemcl, ja by elk kleen onnozel kindje, zyne innerlyke verkwikking vond. Ook verfterktc het genot der fchepfelen hem zelfs in zyn overgegeven vertrouwen op den God onzer Vaders met inzicht tot het toekomende. Ach ! dat hy deze nieuwe daden van den Schepper der menfehen,
den God van Israël, nog vernomen had!
Zekcrlyk had zyn Ziel, gelyk de myne, in deze beminlyk groote gebeurdtcnisfen , door Mahcla verhaeld, den God der zagte bloemenprael, en des fchoonen dageraeds, en des verhevenen ftarrenhemels, en der kinderonfchuld ontdekt, — gevonden ! Doch, die in zwakheit des harten
getrouw was aen het kleenere licht, hoe kan God hem een grootere helderheit ontzeggen ? Ik ben gerust van wegen onzen Hepher. — O myn Hepher! hoe zult gy eens een Heir van Huichelaeren befchaamen, die u verdoemen ,• een Heir van laffe pochers, die u nabootfen! Voor



2elaïhead aen milca
t
Voor ditmael legge ik de pen neder. Weldra vatte ik die weder op, om u de laetfte braeve en groote daed onzes broeders, de verlosfing der arme Jephunne uit de kiaeuwen des Hoogenpries-
ters, by wien zy in fchuld was , en dan de
berichten van Mahela, medetedeelen.
XXXVIII. maria aen elisabeth.
( Stukswyze.) (Vergelykt Matthtus II, 13——15-)
D e aerde is des Heeren, en 't geen daer in is; de aerdbodem , en die op den zeiven woonen ! De zyne ben ik. the ik ben: wie heeft een heiliger pand
daer van, dat God zyn God is wie op de
ganfche aerde, dan ik? - - - -
Dit fchryve ik in Egyten, myn waerde Elifabeth! en tekene voor u kortlyk ons wedervaren en de wegen des 1 (eeren met mynen Zoon op , zoo als die van tyd tot tyd voorkomen; wachtende op de eene of andere gelegenheit, om u dan het ganfche verhael toe te zenden.
Hoe



MARIA AEN ELISABETH. 157
Hoe verder ik van u af ben , hoe meer myn hart aen u hangt, myne vertrouwde Nicht! hoe treurig, hoe fmartlyk is het, voor Gods kinderen, zoo verre van een gefcheiden te zyn! Het hart hygt nae dien tyd, wanneer deze verwyderingen een einde zullen nemen ; wanneer myn Zoon eens alle de Kinderen van God by een zal verzamelen , om nooit weder door eenige beroeringen der Godloozen van elkander gefcheurd te worden , — nooit! in eeuwigheit niet!
Agt dagen geleden zuste ik myn zoontje in llaep, en zag hem, gelyk dikwyls te voren, weder met aendacht aen als dat „ Teken, dat we„ derfproken zou worden ; " als die, „ welke ge,, fteld is tot een val en wederoprichting van ,, veelen," gelyk Simeon zei; — en toen hy in flaep was, lag ik hem neder, en begaf my ook ter ruste, overpeinzende nog die nadruklyke woorden van dezen Grysaert: „ Ook een zwaerd zal
,, door uw ziel henen dringen," tot dat
ik onder deze gepeinzen mede in flaep geraekte. Ik had niet lang gellapen, of Jofeph wekte my op, en ftond met een licht in de hand voor my ; terftond was de gedachte weder levendig by my, waermcê ik in flaep geraekt was. Maer, als Jofeph zei: ,, Gabriël verfcheen my weder in den }, droom , my bevelende, dat wy ons moeten, ge„ reed maken, en voortfpoeden met het Jongsken ,a nae Egypten ", en als hy daer op zweeg, —-
ver-



I58 MARIA AËN ELIZABETH.
verfchrikte ik, en vroeg, waerom dit zou gefifhieden ? -— Hy bad my gaern verdere ontroering beipaerd,, maer moest nu vervolgen: „ De Engel ,, zeide, dat men het Kind nae 't leven ftaet/' — OElifabeth! toen, op dat oogenblik, zoo nog half fluimerende, als ik was, fcheen her, als of my een tweefnydend zwaerd door het hart drong! Het fcheen my toe, dat het Kind ook met my vallen zou in de hand der Moordenaers, en dat we niet, dan na het uitftaen van kommervolle doodsangsten , gered zouden worden ! „ Vader van Jefus ! „ ontferm u mynerl " riep ik uit met een hart meer benaeuwd en min bereid dan ooit in myn ganfche leven; terwyl het woord van Simeon my voor de gedachte zweefde, en ik nog niet volkomen wakker was.
Jofeph bemoedigde my liefderyk, met te zeggen: „Hy, die ons gewaerfchouwd heeft,zal ons „ ook befchermen cn geleiden;" waerop ik my werkte in het vertrouwen, daer my te gelyk het hartverkwikkend „ Evenwel " inviel van Hanna, wanneer zy, terftond na die woorden van Simeon* juichte: „ Evenwel is God Israël goed! Even,', Wel zal Hy overwinnen, en des Heeren Raed
„ zal door zyne hand gelukken." en ik
werd geheel onderwerping en rust.
Wy pakten ons weinigje goed by elkander, floegen met eene treffende aendoening van dankbaerheit voor de Godlyke voorzorg het oog op
het



MARIA AEN ELISABETH. 159
het gefchonken goud van Arabiëu, 't welk Jofeph voor den dag haelde, en dat ons nu zoo nodig was op de reize; en, terwyl hy zyne timmergereedfchap byeen zocht, maekte ik het nodige linnen, en 't geen ik verder voor my en myn kleenen nodig had, in gereedheit.
Niets hield ons op. Jofeph had juist des avonds te voren nog het een en ander betaeld, dat wy fchuldig waren, en ons was ook betaeld, 't geen men ons voor eenig werk fchuldig was. Zoo toch behooren de gemeene luiden zoo wel als de grooten zich te gedragen, cn weérkeerig te handelen.
Hoe zeer wy ons fpoedden, bogen wy echter nog eenige oogeublikken onze knieën, terwyl ik myn kindje op myn' arm had, en verhecrlykten God met onuitfpreeklyke aendoening voor alles, wat de Heere in deze Stad, in deze woning, van het eerfte oogenblik onzer aenkomst tot nu toe, aen ons en aen myn kind gedaen had!
Wy verlieten het huis in alle ftilte; ik zettede my met het Gapende kind op het Lastdier; Jofeph geleidde het, en droeg het licht.
Wy kwamen, geheel ongemerkt,ter Stad uit en verder weg, en myne flapende kleene was my tot geene geringe aenmoediging, om my even als een flapend kind, aen Gods geleide overtegeven; zoo dat ik zelfs nu en dan getroost genoeg was, om te zingen:



iCo MARIA AEN ELISABETH.
Groot of kleen gevaer Doet my geenzins vrezen,
Al is 't rondsom naer.
Jefus kent geen' nood;
Kï rust in myn Schoot; I k in 't Opperwezen.' ( * )
Omtrent één uur van Bethlehem ontmoette ons een Herder, die Vee voor zich henen dreef, en wy ontdekten fpoedig, dat het een was van die, welke de Heere ons in den Nacht toezond, om ons van dc Verfchyning der Hemellingen te verwittigen , Het ftrekte hem tot een hemelfche blydfchap , het kind nog eens te mogen zien, en het geheim der Godlyke befchikkingen met ons, uit den mond van Jofeph, te vernemen; ook zal hy, wat hem ook in het toekomende wedervare, niet ligt den indruk vergeten, dien het gelaet van het zoetllapend kindje in den duisteren nacht, vluchtende voor dc woede des dwingelands, op zyn hart gemaekt moet hebben.
Ik intusfehen, — gelyk gy wel denken kunt, lieve Elifabeth! — was nu door deze ontmoeting weder als van God'swege opgewekt, om my den Geboorte-nacht mynes Zoons te erinneren, en te gedenken aen het getuigenis der Heerlykheit van God omtrent hem; en wy gaven ons aen deze gedachten en gefprekken langen tyd zoo fterk over,
dat
l*) Op de wyze van den LXXXIften Psalm.



MARIA AEN ELISABETH. itl
dat ons de reize recht aengenaem en genoeglyk was.
*****
Ondertusfchen waren wy al een geheelen dag op weg geweest, .eer wy 'er over fpraken, waer en by wien wy in Egypten onzen intrek nemen zouden. Wy hadden daer éénen eenigen verren bloedverwant van Jofephs zyde gehad, van wiens dood wy onlangs een zeker bericht hadden ontvangen, en dus maekten wy ons hier over eenigzins verlegen , doch (telden ons weldra gerust in de gedachten , dat God voor zynen Zoon ongetwyfeld een verblyf zou hebben voorzien, en wachtten op zyn bevel, of dat Hy ons op de eene of andere wyze derwaert geleiden zouw
Het viel Jofeph wel in, dat hy nu twee Paasch-> feesten achter elkander in een zelfde huis in Jerufalem zyn verblyf genomen had met eenen Ëgyptifchen Jood, welken hy voor een goed en redelyk man had leeren kennen, zoo dat ze ook weieens in vuurige gefprekken gekomen waren over de verwachting van den Mesfias; alleenlyk had het hem toegefchenen, dat deze een ryk en aenzienlyk maer eenigzins kaerig man was, zoo dat wy ons ook niet met volle gerustheit tot hem durfden begeven; ook 2ou dit daer en boven doer eene Godlyke befiuuring hebben moeten gefchie-
i. üeel. L den,
I



tfja MARIA AEN ELISABETH,
den, zouden wy dien man gevonden hebben, terwyl Jofeph zich niet meer kon te binnen brengen, in welke Stad of Vlek van Egypten hy woonde. Wy zagen dus niets \ maer, terWyl wy niets zagen, geloofden wy.
* * *
De weg door het fteenachtig Arab'ën was my dikwyls akelig. Met komt my merkwaerdig voor, dat God my door deze reize, als 't ware, èen levendig bezef en meer of min ondervinding gaf van de moeiten en zwarigheden , waermeê ónze Vaderen hier hebben moeten worstelen. Want in die klcene (treek der rotsachtige woestyne, welke wy moesten doortrekken, en wel te meer , hoe nader wy aen Egypten kwamen, hield ik my onophoudlyk bezig met de levendigfte verbeelding van Israëls wedervaren, toen dit Volk door de woeftyne reisde. Honderdmael op een dag dachte ik, rondsom ziende, op den grooten omweg, welken zy moeiten nemen, en vergeleek by my zeiven onze reize van veertig uuren by da hunne van veertig jaeren in de woestyne. Ik liep de ganfche Gefchiedenis van dit Volk in myne gedachten door, tot op dezen dag toe, en ftond (til by de treurige overweging, dat ze nu veel elendiger zyn dan ooit. Eens viel 'er een traen van myne wangen op dc koontjes van myn kleenen,
die



MARIA AEN ELISABETH. IÖJ
die hem wakker maekte; hy lachte my toe met zyn hemelsch vriendlyk gelaet, en ik ontvlamde in liefde tot hem, kuste hem vuuriglyk, en myne traeneu bevochtigden zyn aengezichtje ; ik drukte hem aen mynen boezem, cn riep zoo vó'lvuurig uit: „O gy , myn Jefus! gy zult uw „ volk verlosfen van hunne zouden! " zoo dat Jofeph my vroeg, wat my deerde!
* * *
Wanneer wy aen de grenzen kwamen, viel my de rivier Egyptus in het oog, en ik hield die in den eerden opflag voor den Nyl ( * ). Welke by deze gelegenheit myne eerde gedachten waren, zult gy ligtlyk raden, Elifabeth ! Jofeph begon ook daer over met my te fpreken, en berichtte
my, dat deze de Nyl niet was. Het wonder-
baere lot van Mofcs in zyne kindschheit, vergeleken by dat van mynen Jefus, cn het onvermogen
van
(*) De Heer pfenninger. fchynt van die ge» dachten te zyn, dat de Nyl niet de eenige rivier van Egypten was, en dat de naem Egyptus, welken fommigen voor den oirfprong van den naem des Lands houden , niet de oude naem van den Nyl, maer van een andere rivier (misfchien nu voor een arm van den Nyl gehouden) geweest is.
verïaeldsr L 2



I©4 MARIA AEN ELISABETH.
van Pharao by dat van Uerodes, (lelden my de zckerheit met nadruk voor den geest , dat des Heeren Raedbefluit met Jefus even zeker uitgevoerd zou worden als omtrent Mo fes, en hier op omftraelde ons beide een licht van geloof, van blydfchap , van hope , en vooruitzicht in den geest, 't welk ons alle zorg en zwarigheit op dén oogenblik meer dan vergoedde, ja geheel vergeten deed!
* * *
Pitom is de plaets van ons verblyf, myne Vriendin! In den herberg op de grenzen zag Jofeph eenen Engel in den droom, welke tot hem zeide: ,, Gae nae Pitom in Gofen , en volg „ den man, welke u daer voor de poort ontmoe,, ten zal. " Wy deeden zoo. Maer hoe wy te moede waren by de intrede in Gofen, behoeve ik aen geene Elifabeth te zeggen.
• * •
Voor de poort van Pitom ontmoette ons
-wie , denkt gy ? — erinnner u , Elifabeth ! dat ik, u fchryvende over ons opgaen nae den Tempel, om mynen eerstgeborenen den Heere voorteltellen , gewaegde van een braef, door nood gedreven, en verdemoedigd paer Echtelingen , waermeê wy met
ver-



MARIA AEN ELISABETH. 165
trouwen durfden fpreken, (*) deze man
was het, welke ons ontmoette. Het gaet hem en den zynen hier goed; hy is onlangs , door bemiddeling van den Romeinfchen Overftcn der Tollenaers in deze placts, die een Godvrezend man is. hcrwaert gekomen, op eene wyze te wydloopig om te verhalen, en vindt hier nu ryklyk zyn brood.
Hy Hond verbaesd over onze komst aldacr, en nog meer over der zeiver oirzaek , waer van Jofeph hem terftond het nodige ontdekte, om hem tellens tot dc diepfte geheimhouding te verpligten. Hy achtte zich onuitfpreeklyk gelukkig, dat hy ons by zich nemen kon. Hy berichtte ons, dat zich hier een aenzienlyk getal Israëliërs bevond, en dat een man juist van Jofeph's beroep onder hun vry goede verdienlten zou hebben; wacrtoe ook die braeve in nood en armoede beproefde man terftond alles voor ons deed, om ons dus aen het brood te helpen.
* * *
Overal heeft God nog zyne Dienaeren. De Vrouw van den Overften der Tollenaers alhier, die dikwyls hier komt, om te zien, hoe het met Abihu (zoo heet onze vriendlyke Huiswaerd) en
mets
(*) Zie hier voor bladz. 97.
L 3



lC6 MARIA AEN ELISABETH.
met zyn huisgezin gaet , is een oprechte Dienaeresfc van God, die, hoe aenzienlyk ook van afkomst en ftaet, door haer natuurlyk innemend voorkomen en minzaem gelaet allen fchroom wegfcemt. Zy doet naeuwkeurige navorfching omtrent ons, flaet ons fcherp gade, en komt, volgens het zeggen van Abihu's Vrouw, federd wy hier geweest zyn, meer in haer huis dan te voren. Zy weet niets van onze Gefchiedenis; ik moest onze Huiswaerdin doen beloven, om haer niets te zeggen. Maer myn jongsken befchouwt zy zonder ophouden, fpeelt met hem, en draegt
hem op den ann, vaek uuren lang ; zy
loopt met h^m naer hetvengltcr, om bloemen, —
om de maen, of om het daglicht te zien, en
ziet met fterke aendacht op zyn opmerkzaem gelaet, zyn groot en diep uitzicht, zyn genoeglyk wezen, — alles vergenoegt en verbaest haer grootlyks; terwyl ze my vaek roemt als de gelukkigfte moeder. ,, Maria! gy hebt een Goden„ Zoon, zoo als men onder ons zou zeggen " — zei ze meenigmael tegen my , my omhelzende, als of ik haere zuster ware. Gisteren bemerkte ik , als in 't voorbygaen , dat haer de tracnen langs de wangen biggelden, wanneer zy het zagtBnrfUg en minlyk gelaet van myn Kind lang begluurd had.
He-



MARIA AEN ELISABETH. I6> * * *
Heden verhaelt my de Vrouw vanAbihu, dat de Vrouw van den Overften der Tollenaers zoo verheugd is over onze kennis aen malkander, en zoo verrukt over de gencgenheit van ons Kind voor haer (het is toeh ook byzonder gaern by haer) dat zy der Godheit een dank-gelofte gedaen had, om zes der armfte Kinders in Pitom uittezocken, en voor haer rekening optevoeden. Denkt gy niet, Elifabeth! dat de vriendfchap met haer nog naeuwer toegehaeld zal worden, en dat dit hart bereid is, om ons groote geheim te hooren?
* * *
Zonderling waren myne aendoeningen, wanneer ik my daer even eens begeven had op de oude muur dezer Stad (een groot gedeelte dier oude muur, welke de kinderen van Israël weleer ten dienfte van den harden Koning Pharao hier bouwden (*), is met geboomte beplant, en zeer gefchikt voor een wandeling, terwyl men van daer
een fchoon uitzicht heeft) deze plaets is be-
kooriyk voor eene liefhebfler der {rille overdenkinge. My overviel de gedachte op dat flaeffche
werk
(*) Vergelykt Exodus I, vers li.
L4



i6S MARIA AEN ELISABETH.
werk onzer vaders, 't welk wy, hunne kinderen, nog na zoo langen tyd op het gedenkmael der Egyptifche dienstbaerheit gedachtig zyn ,— ik vertegenwoordigde my de traenen der onderdrukten , en de zweetdroppelen, welke den geteisterdeu arbeider van 't acngezicht vloeiden, zich vermengende met de kalk en fteen, waeruit deze muur werd opgebouwd, —, en ik zag in diepe verzuchting nae boven tot Hem , die alle de kinderen van Abraham verlosfen kan van de gevveldenae-
ren; ik zag op hem, door wien Hy hen zal
verlosfen, door wien Hy eiken zweetdroppel der verdrukten vergelden zal met eenen vollen beker van vreugde,
* <j *
Daer hebbe ik weder eenige bemoediging en verfterking gevonden in het gebed! Myne oogen zyn gezwollen van het weenen! —— wy vernamen , door de vrouw van den Overften der Tollenaers, welk een bloedbad Herodes weder heeft aengericht; hoe veele kinderen hy aen zyne woedende agterdocht heeft opgeofferd , door alle kinderen , van twee jaeren endair onder, in Bethlehem en deszelfs omtrek te doen ombrengen. Gy hebt dit toch reeds lang vernomen. Dit is nu bet gevaer, waer uit God ons gered heeft door ons herwaert te Voeren. Het,gefchiedde in den nacht, wanneer
wy



MARIA AEN ELISABETH. 169
wy gevlucht zyn. Dit deed die Herodes, om mynen Jefus omtcbrengen ! Van deze eigenlyke oirzaek des Kindermoords merke ik intusfchen, dat men hier niet zekers weet. Gy begrypt, hoe ik en Joleph by dit bericht te moede waren. De Heere verhoore genadiglyk myne vuurige gebeden ter vertroostinge der moeders, en ter behoudenisfe der onfchuldige Kinders. Ach! hoe veele hunner waren veelligt anders met mynen Jefus opgewasfehen, hadden Hem vroeg leeren kennen en lieven, en zyne gunst in de dagen zyner Regeeringc genoten, ja met hem de eerftelingen zyner
vreugde ingeoogst 1 hoe veelen, die hem
nu niet eens gezien hebben! Gewis, deze
treurige gefchiedenis zal myn zoon al vroeg weten. Ik durve 'er wel niet aen denken, hoe veel ftnart dit voor zyne jeugdige ziel verwekken zal, maer ik wil het hem toch vroeg verhalen, opdat hy vroeg om zegen en vergoeding tot zynen Vader fmeeke voor de ouders cn kinderen!
Zie daer, wat my al wedervaren is, myne Elifabeth! — „ zwaerden ", niet, „één zwaerd"— had Simeon mogen zeggen. ,. zouden door myn „ eigen ziele gaen ! "
L 5 XXXIX.



XXXIX.
maria aen elisabeth. (in Vervolg.) (Vergelykt Maithtut II, ven 19—sa.)
JËfindelyk, en wel nog boven verwachting fchie-» lyk, heeft de Heere ons zuchten nae het Vaderland ook genadiglyk verhoord. Ook in dezen ging het gelyk doorgaens; — Toen het verlangen op het hoogst geklommen was, was de hulpe naby. Hoe meenigmael zal myne hand u dit nog fchryven ? Ik kan u niet zeggen, hoe zeer het my fteeds fmartte, zoo met mynen zoon verdreven te zyn
uit het heiiige Land! Deze myne zoon
zoo uit zyn Erfdeel verftoten! — De treurgefchiedenis van Bethlehem en de vrez^e voor de vyanden van mynen zoon, 't is waer, ftreeden wel met myn verlangen nae het Vaderland niet
weinig; maer vergeefsch; — alles mackte
my het hart meer en meer bezwaerd; — Egypten, die flaeffche kerker myner voorvaders —Egypten,
dat afgodisch land.' zoo veele van myn
Volk, die hunnen God niet meer kennen , en over de ganfche werelt verftrooid zyn , zelfs weder



MARIA AEN ELISABETH. 171
der defwaett verftrooid, van waer de Heere hen
met een almagtigcn arm had uitgevoerd! de
verre afftand van het Huis onzes Gods en van de heilige Stad! — de verachting der trotfche Romeinen tegen hen, die tot ons Volk behooren!
en nog zoo veel meer, en meer, —• aendocnlyke • m treffende, ontrustende bedenkingen | : - 20U 'er ook niet eenige
natuurlyke zwakheit en gehechtheit aen myn Vaderland onderloopeu ? — hoe 't zy, — al
wederom mogten wy den AHerhoogden pryzen, dat Hy ons te rug riep nae ons Vaderland, Weet dan, hoe dit gebeurde. De Engel, die ons in des Heeren naem nae Egypten wees , dezelfde gebood ons nu te rug te keeren. Jofeph had my des avonds te voren teder nengemaend, om my gerust te Hellen ; zeggende: „ Ik heb nu in langen tyd niets „ van God's wege vernomen; maer ik houde my „ verzekerd, dat zyn Engel wel ras by my zyn „ zal, wanneer de tyd daer is, dat wy te rug „ moeten keeren " Hy is nu, als 't ware, zoo gewoon aen deze Godlyke leiding , dat hy nog met minder {"chroom daer van fpreekt dan ik. Zyne verwachting was ook niet ydel. Den volgenden morgen vcrhaelde hy my weder zynen Godlyken droom, en deze woorden des Engels: ,,ftae ,, op, cn neem het kind en deszelfs moeder met „ ü , en trek te rug nae het Land van Israël; want „ ze zyn geftorven, die het Kind nae 't leven „ Honden. " Zoo



172 MARIA AEN ELIZABETH1.
Zoo gaf Gcd dan rust in den Lande van rondsonuue! zoo keerden wy nu te rug nae het heilige Land , en de Zoon des Allerhoogften nae zyn Erfdeel. Zoo zal eens het ganfche aerdryk ontflagen worden van des zelfs Geweldenaeren, en de Verlosten dés Heeren zullen zeker wonen by den Heiligen Israëls. Wy begaven ons in den vroegen morgen op de reize, zegenden Abihu en zyne Vrouw en kinderen. De Vrouw des Ovcrften der Tollenaers zagen wy niet me. r; dit zal haer fmartcn. De Heere leere haer het heil van Israël kennen! ook houde ik my verzekerd, dat de zegen van den Allerhoogften God rusten zal op haer en het huis van Abihu, van wegen al de liefde, welke zy ons en het kind bewezen hebben,
* * *
Terwyl wy op den weg waren, zei Jofeph eens tegen my: ,,.Wat denkt gy, zou uwe Je„ fus zich ook eens afwenden van de roeping des
„ Allerhoogften ? " Ik wist niet , wat hy
daer meê meende; ik vroeg het hem , en hy ging voort met te zeggen, dat hem de klagte van Hofea over Israëls ondankbaerheit was ingevallen:
„ Toen Israël jong was, had ik hem lief, en „ riep hem, mynen zoon, uit Egypten. Maer „ wanneer men hem nu roept, keeren zy zich daer
te-



1IARIA AEN ÏLIZAUT1I. 173
„ tegen aen. —■—r Ik nam Ephraïm by zyne armen, en leidde hem; maer zy bemerkten
„ niet, dat ik hen hielp. " (*) ik ant-
woordc mynen Jofeph: „ Hy , Hy zal zyne „ roeping volgen ; nooit zal zyn Vader over ,, hem klagen. Hy, Hy is 't, die daer zegt: " De Heere heeft my geroepen van de baer„ „ moeder af; Hy heeft mynes Naems ge-
,, „ dacht. " Hy is 't, tot wien de Heere
,, zegt: ,, Gy zyt myn knecht, Israël! door.u „ „ zal ik verheerlykt worden ; is het gering, ,, „ dat gy myn knecht zyt, om de Stammen Ja„ ,, kob's weder opterichten en weder'te brengen „ „ het verwaerloosde in Israël. Inzonderheit „ „ heb ik u gemaekt tot een licht der Volken, ,, ,, op datgy myn heil zoud zyn tot aen de ein-
„ ,, den der werelt." Hy is 't, tot wien
„ de Heere zegt: ,, Ik heb u verhoord in den ,, „ tyd der genade, en hebbe u geholpen ten „ dage des heils, en hebbe u geleid, en tot „ een verbond onder het volk gefield, op dat „ ,, gy het Land zoud richten , en het verwoeste „ ,, Erf aenuemen. f\ — Hy is 't , 0 Jofeph! ,, die ons Volk zal troosten, — „Hy, van wien „ dezelfde Jefaias zegt: ,, zoo fpreekt de Heere, „ „ de Verlosfer Israëls, zyne Heilige , tot de ,, ,, verachte ziele,, tot dat Volk, waer van men
„ „ een
(*) Hosea XI, vers !,



174 MARIA AEN ELIZABETH.
„ een grouWel heeft," (oJofeph! deze woor,, den kwamen my dikwyls in gedachten, wan„ neer ik de vêrfmading der Egyptenaers, en die „ trotfche Verachting der Romeinen tegen die van i, ons volk ontdekte ) „tot den Knecht, die on„ ,, der de geWeldeimers is. Koningen zullen
,, het zien en oL llaen, en Vorsten zullen aen„ „ bidden om des Heeren wille , die getrouw ,, „ is, om des Heiligen in IsraèTs wille, die u j, ,, verkozen heeft» " "
„ Gae voort, myne waerde! ( zeide Jofeph,) ,, daer volgen in deze placts nog meer Godlyke „ vertroostingen. „ „ Om te zeggen tot de ge5, „ vangenen: gaet uit; en tot hun, die in dui. „ „ fternisfe zyn: komt te voorfchyn ; dat zy „ „ Weiden op den weg, en op alle heuvelen „ ,, weide hebben. Zy zullen niet weder honge,, „ ren of dorften; geen hette of zonne zai hen „ „ fteeken; want hunOntfermer zal hen leiden, „ „ en zal hen geleiden aen de waterbronnen. Ik „ ,, zal alle myne bergen tot eenen vlakken weg
,, maken, en myne paden zullen gebaend zyn. ,, ,, Ziet, deze zullen van verre komen, en ziet, ,, „ die van middernacht, en deze van de zee, j, s< eri die van den Lande Sinim. (*) " "
5> Ja,
( *) Men vindt alle deze gezegden in j'-g s aï *h XLIX, i—ii. en vergelyke omtrent dit laetfte e a echiei XXX, is, 16.



MARIA AEN ELISABETH. 175
„Ja, Amen! (antwoordde ik), ook van den „ Lande Sinim, uit de Steden van Egypten zul„ len ze komen; al laten zy Hem nu onerkend „ kenen trekken met zyne moeder ; Hem, de ., Verlosfer Israëls, de Heiland der werelt! zy
„ zullen echter eens nae hem trekken, langs
„ dezen onzen weg zullen zy tot hem optrekken, „ wanneer Hy de Heerlykheit van Israël zal we„ dergebracht hebben. "
* * *
Hier in Adar, een Grensftadje van Palestina, waer ik nu fchryve, krygen wy nader en omrtandiger bericht van den dood van Herodes. Hoe heeft de Rechtvaerdige dien wreedaert bezocht! Ach! dat het yslyke zyner krankheit eiken dwingeland met fchrik vervulle!
Maer Jofeph is zeer verfchrikt over de verdeeling van het Ryk, en het maekt hem verlegen, dat Archelaus Vorst van Judea en Samaria is geworden. De Luiden, welke wy gefproken hebben , waren eenparig van gedachten , dat men van Antipas en vooral van Philippus een veel zagter Regeering te verwachten had, maer dat men juist van Archelaus het allermeest had te vrezen; dat hy, wanneer hy zich eenigermate op zynen troon gevestigd zal hebben, de voetftappen zyies Vaders betreden zal. Hem alleen te verachten, uit
hoof-



I76 MARIA AEN. ELISABETH.
hoofde zyner Samaritaenfche moeder, is eene louter ongegronde zwakheit. Jofeph was ondertusfchen vol vrees en kommer; en, hoe veel ik hem ook daer van zeide, dat Bethlehem alleen , en geen ander Oord, gefchikt was voor de opvoeding van David's Zoon, en, hoe zeer hy
ook zelve weder nae Bethlehem gevvenseht had, —• nu was hem toch alle moed ontzonken, om nae die ftad Davids te trekken. Hy kon het van zich zeiven niet verkrygcn, dat hy zich gerust ftelde; en , wanneer ik hem voor oogen bracht , hoe uitdruklyk de Engel tot hem gezegd had , dat ze geftorven waren , die het Kind nae 't leven Honden , hoe God hem hierdoor
alle vreze had willen benemen, daer het toch van zeiven volgde, dat wy uit Egypten weder derwaert keeren moesten, van waer wy gekomen waren, zoo lang God niets naders daeromtrent
bevolen had, werd hy wel getroffen, maer
zonk als weg in geene geringe verlegenheit. Inderdaed ik fprak zelve ondertusfehen tegen de neiging aen van myn eigen hart; want, federd de ontfteldtenisfen onzer vlucht en de berichten van den Moordnacht, zyn alle aenmoedigende voordellen van Bethlehem , gelyk als met alfem, verbitterd geworden. Evenwel ik geloofde zoo te moeten fpreken.
Jofeph keerde zich in zyne Verlegenheit derwaerts, werwaerts wy ons in alle bekommering
be?»



jvi a r i a aen elisabeth. 17?
behooren te wenden. O Elifabeth! laet ons dit nu voortaen toch altoos fpoedig en kloekmoedig
doen! Dan feilt 'er niets! Zyn gebed oin
Godlyke onderrichting werd ras verhoord. Zyn
hcmelfche Vriend (mag ik byna zeggen)
verheugde weder zyn vertrouwende- ziel in den droom , en zeide hem in den Naem des Heeren , dat hy met het kind en de moeder weder trekken zou nae Nazareth in Galilea.
Gy kunt denken, dat myn Jofeph den Engel niets meer durfde afvragen. Waerlyk, hy vond het ook' niet geraden , maer was verrukt in diergclyke verwondering , als ónze Vader Jakob gevoelde , wanneer hy de Engelen Gods zag op- en nederklimmen nae en van den Hemel , en zich
ontzettede, dat God ook daer woonde; ■
Nazareth, Bethlehem, Pitom, — ( Adar,
alle zyn ze Beth-Els voor mynen Jofeph!
Hy verhaalde my dit nieuwe antwoord van God op zyne bede met groote vreugde, en met een levendige dankbaerheit aen God. Hoe konnen toch,- zeg het my, myne Elifabeth! hoe konnen toch zulke .nieuwe blyken der Godlyke voorzorg eenen zoo veel Kerkeren indruk maken op onze harten, als of het ons iets nieuws ware, dat God fteeds voor ons zorgt? is het niet daerom, omdat wy, federd de laetstvoorgaende biyk, al weder eenigzins gctwyfeld hadden ? is het niet daerpm, omdat God niet fteeds ten vollen onze God, j. déél.' 3VÏ neï



17» maria aen elisabe th.
het voorwerp van ons volkomen vertrouwen,
was, even als ware zyne goedheit immer
uitteputten of vermoeid van weldoen ! Hoe zwak zyn onze harten! Bemerkt gy ook iets diergelyks aen het uwe?
X L.
maria aen elisabeth uit Nazareth. (Vergelyfct Mattheus II, a3 cn Lukas ü, 39, b.)
•Ü^Tog fteeds denkt myn ziel met verrukte vreugde aen het oogenblik, waerop Jofeph zoo gansch onverwacht, zoo onuitfpreeklyk verrasfehende, tot my zeide: „ terwyl wy nu weder zoo verre weg moeten gaen wonen van Juda's gebergte, zoo laet ons Zacharias en Elifabeth nog eens bezoeken. "
Myn hart had zich die vreugde in 't geheel niet voorgefteld, welke God my in dit geval, als een overvloed zyner gunst, ten deele liet vallen. Nu , daer ik weder aen u fchryve , erinnere ik my
myn veelvuldig fchryven aen u in Egypten..
Had ik toen gedacht, dat ik zelve myne fchriftlyke verhaelen en uitvloeijingen des harten u in uwe eigene waerde handen geven zou l Hoe danke ik
trog



MARIA AEN ELISABETH. 179
nog (leeds mynen Jofeph, dat hy zich door geene moeite, in den weg te zoeken, ja door geene bezwaeren , ( waer van de meeste toch (leeds op hem kwamen ) iiet affchrikken , om nog dien buitenflap te doen, öm u optczoeken, om den Godgewydeii Waerdigen Priester en U, de moeder van den grooten Joannes , te zien 1
Elk woord, elke biyk- der vriendfehap , dor vreugde , der aendacht in uw huis, herdenk* ik {leeds by mynen (lillen arbeid; maer het orivergeetlykfte van alles, waer by my telkens de traenen nog in de oogen ftaen, zoo vaek ik daer op denke, is dat bekoorlyk tooneel van liefde j dat uwe Joannes en myn Jefus te faemen vertoonden » door hun houding, wezenstrekken, oogwenkenj het toefteken hunner handjes, en hunne Hameien*: de tootien.
Ach! Elifabeth! zoodanige vertooning Was nooit gezien, en is nooit meer te zien, in Hemel of op aerde, onder Engelen of menfehen! Daer is immers maer èin Jefus, en hy is Hechts éénmael een
kind • _^ en daer is ook maer één Joannes zoo
als de Uwe. Ach! het zal my jaeren lang
Verheugen ; ik zal het den luiflerenden Naneef verhaelen , hoe lief deze kinderen malkahderen
hadden, hoe ze geduurig weder nae elkander toereikten; hoe uwe Joannes met een van vreugde fchitterend gelaet zyne moeder voor dc eerfiemael den naem van Jefus nafhmelde , wanneer
U 2 &i



l8ö MARIA AEN ELISABETHi
gy, o Elifabeth! hem op de armen houdende, u nae myn Zoontje boog, en met uwe lieftallige
ftemme ,, Jefus, Jefus! " riep; — hoe gy
toen van vreugde lachte en fchreide, wanneer uw Jongsken onverwacht en duidelyk u naepraette, ook „ Jefus " riep, cn vol vriendlyke minzaemheit zyne handjes uitdak, om myn kind te omhelzen! — Elifabeth! dit ziet men flechts éénmael! dit vergeet ik myn ganfche leven, ja in eeuwigheit, niet! zeide gy niet, dat hy anders nog niets
dan Abba ftamelend kon uitfpreken ? Elifa*
beth! wy zyn de zaligde der moeders !
Toen ik nog van myn kind zwanger ging, had ik een zoo derk verlangen nae zyn geboorte, dat het wel eens tot ongeduld wilde deigeren. Inderdaed, ik moest eenige maelen met ongeduld kampen, en myn hart moest deswegen God aenroepen om bedaerdheit en rust.
In die dagen viel het my dikwyls in, hoe ik het bou uithouden zonder ongeduldig verlangen nae den aenvang zyner regecringe; hoe ik die veels jaeren zou ten einde brengen, eer dat geene met
hem gebeurde, 't geen de Engel gezegd had; ■
maer hoe weinig dacht ik in myn toenmaelig verlangen , dat het genoegen, van dit kind om en by my te zien, zoo zeer verkwikkende zyn zon! Evenwel waerlyk, zoo vinde ik het nu. Het is my gelyk als een dagelykfche zaligheit,- een Hemel voor myn hart van uur tot uur; o ja!
dat



MARIA AEN ELISABETH. iSl
dat meer dan engelachtig kind ! Ik kan u verzekeren , dat ik, van wegen de daeglyks nieuwe vreugde, welke my dit dierbaer knaepje verwekt, zoo zeer vergenoegd deszelfs ouderdom kan afwachten, dat ik geloove, my met blydfchap te zulten konnen onderwerpen, indien ik hem driemael zoo lang als gewoonlyk in den ftaet van kind moest houden en verzorgen.
Ik kan wel begrypen, dat het met alle moeders niet in alles zoo genocglyk zyn kan by elke zcete grimlach en liefdeblyk, welke zy van heure kinderen ontvangen. Wettigt vermengt zich onder deze zoetigheden de bittere gedachte : „ V\ ie weet , hoe veele zonden en biütenfpoorighe„ den eenmael de plaets dezer nu lachende on5> fchuld zullen vervangen! wie weet, hoe zeer „ de verkeering met booze menfehen dit tede, re fpruitje eener Godlyke geaertheit zal bcderZ ven! »
Zoodanige zorgen verbitteren nu onze moedervreugde niet, myne Vriendin! zyn wy dan niet de gelukkiglte der moeders ? — Dl denke dikwyls aen Eva; ■ kon zelfs deze, zoo dra ze
flechts éénmael gezondigd had, wel vry zyn van
deze vreugdvergallende moederlyke zorg? .
of was zy fteeds zoo ingenomen met de ftreelende doch valfche verbeelding, dat zy in Kain reeds den beloofden Verlosfer gebaerd had, zoo dat ze niet meer dacht aen. de gevolgen, der. zonde, —— M 3 en



l8a MARIA AEN ELISABETH.
cn geen kommer gevoelde by het zien der hevige driften van haeren kleenen Kain ?
O! wy zaligfte der moeders! — God neme onze gebeden gunstig aen, welke wy, in 't mid-r den onzer zuivere moedervreugde , medelydend ten Hemel zenden voor zoo veele moeders, die, midden in de gcnoeglykfte oogenblikken der opvoedinge, en onder al het zoet, dat ze van heure kleenen fmaken, zich benaeuwd maken om het verderf, dat misfehien in 't toekomende op heure kinderen wacht! — Doch, wanneer ik dan denkeen 'er myn' lieven Zoon met ernst op aenzie, dat hy de groote Trooster van zulke moeders, de trouwe Ziel-Arts van heure zoonen, zyn zal, —
en dat de uwe elk tot Hem zal wyzen dan
hen ik als geheel in den Hemel! —■ Dan
doch ik vergete my zeiven by deze Overdenlün-. gen.
Op onze reize, welke wy, zoo veel mogelyk, bekortten , bejegende ons niets byzonders ; zy liep gerust, gelukkig, en met veel zegen voor onze harten af. Des Heeren Heiligdom konden wy niet voorbygaen , zonder daer onze gebeden en dankzeggingen plegtiglyk den Heere optedra-
gen. Gy weet, het is ongeveer een jaer,
federd ik met de boodfehap des. Engels by u kwam. Het is my onbcgryplyk, maer het was voor my in Jerufalem wederom, gelyk vóór een jaer, zoo ook nu, gansch duister, en inderdaed
nog



MARIA AEN ELISABETH. l8j
nog meer benaeuwende en meer vol van ontroering dan ten dien tyde. Wat mag 'er toch
wel in het Raedsbefluit des Eeuwigen over my of mynen Zoon in Jerufalem, of ook over Jerufalem zelve, befloten zyn, • dat ik daer fteeds
zoo beneveld van geest ben , waer ik natuurlykerwyzevol moest zyn der verhevenfte aendoeningcn van verrukking? — Wy werden geheel ftil daer van. Jofeph had ook nog vergeefsch een kleene ontfteldtenis, wanneer we in de Keizersftraet het geratel van den Koninglyken wagen hoorden, en het Volk zeide, dat Archelaus met zyn Hof nae de Lusthoven reed;, maer geen mensch kende ons, of gaf acht op ons. „ Zoo zal de onfchuld „ nimmer behoeven te vrezen voor uwen Zoon;" zei Jofeph tegen my , wanneer de ftoet voorby was. God liet ons nog twee merkwaardige perfoonen aentreffen. Toen wy Jerufalem uitgingen,, zagen wy eene Bethlemitifche „ de fchoone Ju„ dith " met haeren aenzienlyken Bloedverwant, welken zy in Jerufalem heefr, te faemen wandelen. Zy was zeer afgenomen; haer gelaet ontroerde my; zy moet veel geleden hebben. —
Verder kenne ik haer niet ; Zy ging aen den buitenkant, wanneer wy digt langs haer zyde voorbytrokken ; toen zag zy my en Jofeph. en het Kind beurtlings zoo fterk aen, als of zy half wist, half giste, en wilde ontdekken, wie wy waren; zy gaf my nog een wenk met haere M 4 oo-



ï 84 MARIA AEN ELISABETH.
oogen , dien ik niet kon nalaten met eenen even zoo beduidenden wenk te beantwoorden , of' fchoon ik geheel niet wete, hoe ze nu gezind is, noch ook, of zy iets van ons weet, noch ook, of zy ons tans erkende voor die wy zyn.
Eenige honderde fchreden verder ontmoette ons een bleek en mager Jongeling, die 'er eenigzins zwaermoedig uitzag , deze ging nae de had te rug , en fprak ons, na dat hy ons opmerkend had aengezien, dus vol eerbied aen: „ durve ik n vragen , of gy van het gebergte van Juda „ komt? " en als wy dit met ja beantwoordden , vroeg hy weder: „ Zyt gy dan ook Jofeph en „ Maria? " Wy zagen malkander aen, en zeiden tot den Jongeling: „Ja, wy heeten zoo. " Dit verwekte een zichtbaere blydfchap op zyn gelaet, en hy zeide: ,, Ik ben Mainan , de zoon van
Rabbi Eliëzer; huiden morgen ontving ik een ,, brief je van mynen Vader , dat hy in haest „ gefchreven had, en wacrin hy my meldde , dat „ Jofeph en Maria by den Priester Zacharias ge,, wcest waren. Zacharias had u verwittigd van 5, de vriendfehap, waerin hy met mynen Vader „ geleefd had, federd het befnydenis - macl van
Joannes, Gy zoud door Jerufalem rei-
„ zen; „ weiligt (fchreef hy) zyt gy, myn „ ,, zoon! door eenige Godlyke leiding, wel zoo „ „ gelukkig, hen te ontmoeten; " voorts gaf
hy my eene naeuwkeurige befchryving van ulie-
„ den



MARIA AEN ELISABETH. I»5
, den en uwen zoon. Ik durfde niets hopen; ', maer tans vinde ik u! o gy begenadigden des „ Heeren ! — 't geen Zacharias aen mynen Vader „ vertrouwde, heeft deze ook wederom alles aen „ my durven vertrouwen. Toont my, bid de ik, „ uwen Zoon! "• Hy had reeds van het óogen* blik af aen, dat wy onze naem.en gezegd hadden , onder het fpreken, nae myn kind gekeeken, en wel zoo opmerkzaem, dat hy in zyn verhael dotterde. Ik toonde hem het kind, en zei hem , dat wy in het huis van Zacharias ook aengaende hem en zynen Vader hadden hooren fpreken. Hy ftond fpraekloos en bracht geen woord uit , maer zag. myn zoon onophoudlyk aen. Doch, ter¬
wyl wy vreesden, geftoord te zullen worden , nam hy affcheid ; wy wenschten hem zegen over zyne ftudiën. Hy liet een diepe zucht, en fprak met vertrouwende termen: „ Ach! hoe worde ik door „ een paer Leeraeren gekweld met ongerymdhe• den ! kon ik my in die kostlyke uuren afzonde„ ren tot de Wet en de Profeeten, om hetKoning„ ryk van God en zyne gerechtigheit te leeren , „ in plaets van alle die verdichtfelen en dorre. „ (tukken, welke my het hoofd moede maken, „ en myn hart maer folteren. " „ Dat ware ook , beter," zeide ik, hem vertroostende; — hy ontroerde my; — ik zag wel, dat hy gaern zyn ganfche. hart voor ons zou hebben uitgeltort. Maer wy moesten ons. van hem affcheuren. „ De God myT M $ » lie*



186 MARIA AEN ELISABETH.
„ nes Zoons zal met u zyn, " zeide ik; en daer mee fcheidden wy.
Wy vervolgden onzen weg, die nu byna lynrecht tegen een heuvel opliep, en, wanneer wy boven waren, en Jofeph zich omkeerde, riep hy met verbaesdheit: „ Ei zie toch! daer beneden „ ftaet Mainan nog op dezelfde plaets, en kykt
ons onophoudelyk na! "
In Naïm troffen wy by de poort een meisje aen, welke door haere Speelgenooten Hagla genoemd werd; deze was zeer gewillig, om ons te verkwikken met wat brood en water, wanneer zy zag, dat wy dorftig en vermoeid waren. Zy zeide op een gullen trant: „ myn moeder zegt altyd tot s» mY: " 5? Kind, verkwik de reizenden , zoo „ „ zult gy grooten zegen hebben. " Ik hebbe „ een vroome moeder; " en zy wilde ons dringen , om te toeven, dat haer moeder toch ook dat overheerlyk fchoone kind eens mogt zien. Maer wy moesten ons voortfpoeden.
Wanneer wy den Thabor, (ach! den heerlyken Thabor! ) ter rechterzyde hadden, en ik dien berg weder zag, juist zoo als ik dien van Nazareth uit myn kamer voor my had, toen werd ik geheel en al weder opgetogen in de gedagten op alle de ondervindingen, welke ik voor myn vertrek in Nazareth gehad had. Hoe levendig ftond alles, —
alles, alles, weder op nieuw voor myne11
geest! De Avondftar ftond ter linkerzyde met zyn
be-



MARIA AEN ELISABETH. l8?
beminlyk fcbynfel, zoo welkom voor de vermoeiden der aerde.
Het werd nacht, een heldere fchoone ftarrennacht, wanneer Jofeph zeer vermoeid den fteilen berg van Nazareth met ons opfteeg. Myn huis , daer my het hart fterk klopte van ontroering, voorbytrekkende, kwamen wy aen 't huis van Jofeph. —Zynbroeder en de zynen waren fpoedig daer, om ons behtilpzaem te wezen, en hadden de grootfte vreugde, dat ze ons weder zagen. Gy weet, wat ik u by myn eerde bezoek van hun verhaelde. Zoo zyn zy nog. Goedhartige menfehen , die hun beroep behoorlyk behartigen , maer met hunne gedachten geen hand-breed verder gaen; zy weten van al ons wedervaren flechts het minst gewigtige, Zy zyn aen de bron, om alles te weten, maer gevoelen nog tot heden geenen trek, om uit die bron te fcheppen.
O ! myn waerde Elifabeth ! ik geloove , dat alle geRachten der aerde my voor de gelukkigfte roemen zullen. Maer die van Nazareth zullen dit aekerlykniet eerst beginnen.
Ik fpoedde my met mynen kleenen nae ons woon-vertrek, daer Jofeph en ik de weinige eerste dagen van onze Echtverbindtenis, — gelukkig en
heilig, moet ik zeggen, geleefd hadden;
nae dat vertrek, dat ik zoo vaek voor de geboor? teplaets van mynen Jefus aengezien, en door gebeden en yreugdc-traenen daer toe ingewyd had ,
maer



j89 MARIA AEN ELISABETH.
maer dat evenwel van God daer toe geenzins be* Itemd was; fchoon het nu, hoe zeldzaem het ook met ons gegaen zy, gefchifct fchynt te wezen tot eene woonplaets voor mynen, —: voor zynen , —i Zoon.
Geene Koninglyke Bruid, die in het Paleis van kaerert Koning en in de niet dan weelde en wellust ademende flaepkamers haeres Bruidegoms wordt
ingeleid, geene moeder, die haeren Zoon
op den dag der Krooninge met de grootfte pracht en ftaetlyklteplegtigheit terRyksftad ziet inhalen,— geene van deze is zoo gelukkig, als ik was, wanneer ik met Jefus op myn' arm in zyne en myne eenvouwiggeryflyke woning trad, en nederknielde voor zynen en mynen Vader! Hoe fchielyk toch worden alle de vrol-ykheden en geneugten der Paleizen en Rykfte ten uitgeput ! maer hoe geheel onuitputbaer en nimmer verflauwende komen myde daeglykfche verheugingen en vergenoegingen voor, welke ik in dit verblyf met mynen Zoon geniete!'
Den volgenden morgen gingen wy te faemen nae myne Ouderen. Met even zoo hartlyke wederliefde als waer mee ik my in hunnen welfrand verblydde , even zoo fterk dreef my myn hart, zoo dra 'er gelegenheit was , nae myn eenzaem kamertje, waer in ik eenmael eene gelykfoortige aendoening had, als diegy, Elifabeth! gevoelde in uw woning in dien avondftond, toen Zacharias te rug kwam van zynen dienst, en u voorfchreef,
wat



MARIA AEN ELISABETH» l8f
wat hem in den Tempel wedervaren was ; — na dat kamertje, waer ik, waer Israël, waer de werelt vereerd werd met de aenkondiging der geboorte van Jefus, den Verlosfer van zyn Volk.
Daegs na onze aenkomst kreeg myn man reeds tienzegging van veel werk. Daer is hier nog één Timmerman, maer deze neemt de luiden gaern te Veel af, en is geheel onbemind zelfs in zyn eigen huis. Ik vond ook weldra iéts té verdienen; de zuster myner moeder had meer werk dan zy kon afmaken , eri gaf my veel daer van over. Gods voorzorg in dezen was my te dierbaerder en dankwaerdiger, omdat wy vernamen, dat'er veel meer armen in dit ltedeke zyn, dan eer wy van hier vertrokken, terwyl de laetfte Oogst zeer
Hecht is uitgevallen ert omdat myn man en ik
nu een goed uitzicht hebben , dat we ook ten minden iets onder de armen zullen konnen uitdeden. Wie toch dek zich niet gaern te vrede aen eenen min overvloedigen tafel, wanneer hy clan de vergenoeging kan fmaken van te konnen
weldoen. Ik moet eindigen. Gods dief-
baere hoede zweve rondsom U, en Zacharias, en Joannes, en uwe vroóme dienstm.iegd Salome ! Jofeph groet U en de uwen van harten, en dankt u voor uwe Liefdeblyken. —-
P. S. Gisteren fchreef Jofeph, — na een treurig uur, 't welk hy had doorgebracht in de over-
den»



19° MARIA AEN E LIZABETH.
denking, dat de Mesfias zoo verborgen in het minst geachte Stadje van het verachte Galilëa leven moest, eenige dichtregels, welke ik
li hier mededeele:■'
Hoe Wonder groote God zyt gy, o God! in 't wonder kleene!
't Geloof maekt my gerust en bly j Eli fluit my in het weerien.
Al moet Uw Zoon in Nazareth Gering, verfchoven, wonen,
Schoon niemand op zyn grootheit let, Hem w.dKen Hemeltroonen.
Ik hoop, geloof, en ben verblyd, Ik houd nu op van weenen;
Gy, wondergroote God! gy zyt Ook God in 't wonder kleene 1 ——— —•
Vraeg toch eens aen Zacharias, of hy
niet weet, waer die Godfprack ftaet: „ Hy zal „ Nazarenus hceten " ?
TWKfri



TWEEDE AFDEELING.
behelzende de jeugdige jaeren van jesus.
I.
maria aen elisabeth. (Vergelykt Luktt ïl, 40.)
*^/^7"'aerde Elifabeth! Ik zie mynen Zoon aen, en gedenke met dankzegging aen deze woorden:
U zal geen onheil wedervaren,
Geen kwaed zal uwe tent genaken!
Want Hy beveelt zyne Engelen,
Op alle wegen u te befchermen;
Zy moeten u op de handen dragen,
Op dat uw voet aen geenen fteen ftoot.'(*)
Wan-
(*) Psalm XCI, 10, 11 , ii. In deze en andere ■aenhalingen uit de gewyde Dichtftukken houde ik my ftipt aen de opgave van den Schryver, welke zich daer toe van den uitmuntenden arbeid van Herder en andere beaiend heeft.
YERTAELDER.



ïgk MARIA AEN ELISABETH:
Wanneer dit aen eenig mensch toegezegd is, zöo is het aen mynen zoon toegezegd ; en, ja Waerlyk! aen hem wordt het ook vervuld!
Huiden is het dc vierde Verjaerdag van myii jongsken, dat nu in zyn vyfdc jaer gaet; dit doet iny zyne vier Icvcnsjacreu met myne gedagten doorloopcn, vol dankerkendtcnis, dat God zyne Jeugd zoo geiiadiglyk behoedt, en hem, onder den voordecljgllen acnwasch, zoo onbefchadigd bewaerd heel'i. Ook onlangs was het weder, —gelyk ik u reeds
tweemaei verhaeldc, als of ik, als met eeneii
zwenk, iers zag van eenen verdwynenden Engel. Jofeph zelve beeft ook reeds meer als éénmael met vefbaesdheit uitgeroepen: — „ daer moet hem i, èen Engel woriderbaerlyk behoed hebben ! "
Ik vergete ook niet ligt zynen vertrouwlykeri' vrolyken grimlach, wanneer ik hem de eerftemael verhaelde van de Engelen, die aen Vader Jakob op zyne reize ontmoet waren , — dien grimlach, wanneer hy zeide: „ Moeder! ik heb die ook ge„ zien, " en daer op ftond hy voor een kleene poos ais in eene hemelfché verrukking.
Zoo vaek hy my, eenigzins verlegen ziet om zy« nen't wille, wanneer hy eens zonder my in het tuintje gaen wil, is het zyn gewoone zeggen: „ Moeder! Gods engel behoedt my. '*
O! myne Elifabeth! hoe fterk neemt dit Godlyk kind toe, — heeft het fteeds toegenomen v —
en



MARIA AEN ELISABETH. i$3
én blyft het eiken dag toehemen in aeiiminnigheit, in opmerkzaemheit, in vatbaerheit van begrip l Hy vat de dingen, welke hy ziet of hoort, zoo in den grond, zoo rechtftreeks , eh wéét 'er zoo fchielyk het rechte van.
Jofeph verteldé hem onlangs iéts van Abraham's1
offerande op Moria, en terftond liet myn
Jefus daer op volgen: '„ Vader! wanneer God „ dit u beveelt; wil ik ook gaern fterven. " Het was, als of my een priem door 't hart wierd geftoketi, terwyl ik op Sara dacht. ,
In ééii woord, myne Elifabeth ! het is my niet rnogelyk te béfchryven,' welken diepen indruk iedere daed en iedër woord van God op zyn jeugdig hart maekt! hoe elke gefchiedenis, zoo verre wy hem die naer zynen ouderdom konnen verhaelen, blykbaer een nieuw licht iil zynen geest ontfteekt! Ik moet zeggen: het is, als of men' hém geduurig ziét wachten op alles, wat God. hem van zyne werken voor het oor en ©og wil brengen. Even zoo is het met de fchepfclen, welke hem voor oogen komen; met de gewastenen der aerde, met dc daeglykfche
fpvzc _—_ met dé zonne. Dikwyls, wanneer hy 's morgens het daglicht ziet aenbreken, zegt hy ftil by zich zeiven de Woorden op: „ Daer zy licht! en het was licht; " dit doét hy wel op éren kinderlyken toon, maer met zoo manlyken
ï, deel. N na-



194 MARIA AEN ELISABETH.
nadruk en aendacbt, als of hy zelve eens had konnen gebieden: „ daer zy licht! "
Maer, wanneer wy hem iets verhalen van het onbehoorlyk gedrag onzer Vaders, dan wordt hy dikwyls fchaemrood en treurig, en eens gaf hy een zwaeren zucht, en zei: „ Ach! dat iemand „ dit eens weder kon vergoeden ! "
Wanneer in dezen herfst de kleene Jofeph, een zoet buurjongsken, eens by hem was, en zy faemen druiven aten, die ons vereerd waren, zei deze tot hem: „ Ik wenschte, dat ik was als een, „ druif, dat ik den menfehen even zoet fmaek-
» te'" hY antwoordde : „ en ik was liever
„ als een wynftok! " — „ waerom dat? " vroeg
het jongsken, „een wynftok (zei hy)
„ draegt veele druiven. **
Het is my intusfehen aenmerklyk, dat het
meenigvuldig wasfehen en reinigen , en de gedenkcedels , en de veele offeranden bero dikwyls als aenftootlyk fchynen. Hy vracgt my zelfs meenig-
mael: „waer toe ook dit?" en wanneer ik
hem dan antwoordde: „ 0p dat men God niet
„ vergete, zyner zonden niet vergete, —
„ en de reinheit des harten niet vergete; " i ,
dan zegt hy altoos: „ kan men dan niet uit zich „ zeiven aen God en aen de deugd denken ? " Wanneer ik hem dan daer op weder ten antwoord,
geve, dat God het zoo bevolen heeft, dar»
zwygt hy fW. 0 '



MARIA AEN ELISABETH. IQ$
■ Op den laetstledenen Sabbath kwam Jotham, de Schriftgeleerde, by mynen Jofeph. Jefus Hak hem vriendlyk de hand toe, 't wélk hy beantwoordde met een ftyve koele groete: „ de God Jacobs zy „ met u, kleene! " Jefus zag met aendacht nae
zynen buitenfpoorig grooten gedenk-cedel.
Myn man verzocht Jotham, na eenige andere gefprekken , dat hy toch wat geduld wilde hebben met de weduw Jochebed by de Thabor's poort, als die voor tegenwoordig geen einde zag aen haere elende, maer de fchuld zou voldoen, zoo ras
ze maer konde. „ Daer komt niets van " —
zei Jotham. Had gy eens gezien, Elifabeth.
hoe bleek het jongsken werd van fchrik en misnoegen, wanneer hy dit Jotham met een zoo firaffen toon hoorde zeggen. Hy ging in zyn kleene kamertje by het vengHef, en een poos daerna zag ik hem zyne traenen afdroogen; Ik verwachtte, dathy, als Jotham weggegaen was, my zou vragen, over dien grooten Gedenk-cedel; — maer" hy fprak geen één woord over dit ganfche voof val.
Even zoo mderdaed, maer met gansch andere aendoeningen,VerHomde hy,wanneer ik hem huiden morgen by my nam, en" hem zeide, dat hy' nu vier jaeren oud was, en toen, op een paer vraegen, welke hy my deed, hem zoo veel verbelde van de gefchiedenis zyner geboorte, als ik Vacht, dat voor hem gefchikt was. Hy en ik tl* N a



196 MARIA AEN ELISABETH.
ten, na dat ik ophield met verhalen, langen tyd,met de oogen hemelwaert en met gevouwene han* den , in ftille gebeden neder.
God zy met u, Elifabeth! en met uwen Man en Zoon! In den voorledenen nacht , wanneer ikmy, op het zelfde uur, het uur myner verlos» finge erinnerde, bad ik, in een vuurig aendenken aen u en uwen Joannes, ook voor ulieden. Te? rechterzyde had ik mynen lïerkflapenden en van den arbeid vermoeiden Jofeph ; — ter linkerzyde zag ik, in het kribbetje, dat zagtflapende vierjaerige, doch in vordering wel agtjaerige,kind, met het aengezicht nae my gekeerd, zyn hoofdje een weinig opgeheven en zyne handjes gevouwen,
even als wanneer hy bidt. —> ^ ,
Zou ik dit zien, en niet in zoete (lilte zingen? — paste deze Lofzang niet in myn mond? myne Elifabeth!
r. (*)
Snel vliegt gy heen, gy hopen's tydf Daer jaer op jaer myn ziel verblydt; 'T gezicht de hope prikkelt; Wyl ik de geur der bloem geniet, Zie ik de vruchten, in 't verfchiet, Van tyd tot tyd ontwikkeld. Hoe zelden gaen hier op deze aerd Genot en hoop te faemgepaerd !
(*) L>e wyze van den 36ften Psalm.



MARIA AEN ELISABETH. 107
Ik, zaligfte der Vrouwen!
Ik ben 't, die hier op roemen mag! Genietend, hope ik op den dagVan een yolmaekt aenfchouwcn 1
2.
o Werelt! ken , waerdeer uw heil!.
Uw blydfchap vin Je perk noch peil! Uw Heiland werd geboren!
Ik, moeder van die dicrb're Spruit!
Berst jaer op jaer in loffpraek uit, Om de eer, voor my befdioren.
Dit uur, dit tydftip van den nacht.
Heeft u dien Heilvorst aengebracht, Voor twee paer blyde jaeren;
In hope zie ik deez' myn* Zoon,
Als uwen Vorst, op 's Vader's troon» Omringd van Eng'len fchaeren.
3;
o! Ja! haest dalen zy eens wcêr,
Gelyk in Beth'lem's velden, neêr,! Myn Jefus, toen in 't duister
Als Kind gezocht in Beth'lem's ftal,
Zal dan, als Koning van- 't Heelal,,
Omftauwd met Herryüuister,
't Gejuich van mensch en. Engel faera,
Tot roem van zynen. grooten naem, Uit alle monden hooren:
„Gode in het hoogftc hoog zy de eer!
„Dat vrede op aerd' het heil vermeer!: „God heeft den mensch verkoren!
N 3 4- Ge-



198 maria aen eliza be th.
4-
Genaê! Genae, gevallen mensch!
Genaê voor u is 's Hemels wensch, God wil uw fchuld vergeven!
Myn Zoon, die waerde ImmanuëH
Verwint en duivel, dood, en hel, En do't u eeuwig leven;
Daer onfchuld uw gelaet verllert, Daer zuiv're liefde zweeft en zwiert Als voedfter aller deugden, Daer waerheit goedertierenheit Omhelst, en u een fchat bereidt Van nooit geftoorde vreugde.
I I,
Gedeelte eenes briefs van maria, (Vergelykt LuHs ii, 40.)
w • •
JLj ergste? gmg ik eens uit nae Milca. Ik kende haer wel niet van naby; maer ik wilde zelve by haer gaen, om haer te bedanken, dat zy zich zoo zeer ernftig heeft laten gelegen liggen aen myne arme nicht Salome, Zy en haere dochter kwamen deze dikwyls bezoeken. Ik nam myn zoontje mede, terwyl ik oncierilelde, dat het
brae-



«
GEDEELTE EENES BRIEFS VAN MARIA. 199
braeve luiden moesten zyn. Wanneer wy voor de deur haerer woninge kwamen , hoorden wy een zoet en treffend gezang van twee meisjesftemmen onder 't geluid eener wonderfchoonklinkende harpe. Myn kind had nog nooit een harp gehoord, en wy ftonden, beide met ontroering , ftil by de deur te luisteren. Wy konden merken, dat zy eenen lofzang aen God zongen voor het leven heurer moeder. Wanneer zy zwecgen, traden wy binnen, en vonden de weduw met vier dochters, die elkander vol ontroe. ring omhelsden , met nog eene huisgenoote by haer, die veel deel fcheen te nemen in heure vreugde , cn behalven deze zagen we eenen vreemden Jongeling by de harp zitten. Deze had den Lofzang gemaekt, en het was, zoo als wy vernamen, het geboortefeest van de moeder en haere oudfte dochter.
Myn zoontje, nadat hy aen allen vriendlyk en vrolyk de hand gegeven had, keerde zich terftond hae de harp , bezag die met nieuwsgierigheit, en zei tot den Jongeling, die daerop gefpeeldhad: Gy kunt toch wonderfchoon God loven op ■, uwe harp! " De jongeling bloosde, en zag het kind fterk en vriendlyk aen.
„ Wilt gy het nog eens hooren, Jefus ? — uwe „ lieve jongen heet Jefus, niet waer, Maria? " zei Milca tegen my;en ze gelastte haer kinderen , om ook het gezang te herhalen. De twee oudfte N 4 zon-



S°ö GEDEELTE EENE S BRIEFS
zongen, de Jongeling fpeelde, en de twee kleene kinderen ftonden zeer naby Jefus, en zagen hem
geduurig aen ; het kleenfte hield hem by de
hand. Zy zongen , maer ik merkte teffens , dat ze zoo vaek ze maer konden, fleeds nae myn kleenen zagen, en, hoe meer zy zyne opmerkzaemheit cn aendoening bcfpeurden, dies te fterker en lieflyker zongen en fpeelden zy. Myn kind zag dikwyls onder het zingen van den wensch, als medewenfcbende, de moeder aen. Wanneer zy ophielden , kwam hy nae my toe , vattede my by de hand, kuste die, en zei: „Moeder!, heden „ heeft my de Vader, die in den Hemel, is, een „ fchoone vreugde gegeven. Heeft David ook
„ zoo eene harp gehad? heeft hy zoo zyne
„ Psalmen gezongen? " Terftond wenkte de oudfte haere zuster, en zy begonnen uit den vyf-enveertigften Psalm te zingen, terwyl de Jongeling dien fchoonen beurtzang op de harpe fpeelde:
„Geef een iicflyk woord op — myn hart! vloei lieflykered.cn! DeKoning hoorelmyn tong zy vaerdig als de pen eenesSchryvers» Schooner dan aller menfehen zoonen! uwe liefde giet Stroomen van genade uit! gy, die Gods eeuwige Lieveling zyt f Volken loeren, om u te grypen! God! uw troon _ die zy Vast en ecuwig! de Scepter van uw Ryk vast en getrouw! Gy haet onrecht! lieft waerheit, goedertierenheit, gerechtigheit! Dan, o God! daerom heeft uwe God met vreugden olie gezalfd V boven alle uwe broederen! . "
Hier



van maria. aoï
Hier braken zy af;en het was of de moeder,de dochter, ik, en myn jongsken, op dat zelfde oogenblik, met eene zelfde Godlyke ontroering getroffen wierden.
De dochter hield de moeder aen haeren arm, en deze omhelsde my, en zeide: „ O God! nu erinnere „ ikmy, wat ik vóór drie jaeren , toen gy hier „ aenkwaemt, van uwen zoon gehoord hebbe! "
Als wy henen gingen , zei het jongsken zeer lieftallig: „God zy met ulieden ! hebt my lief! "— en allen, allen (taken zy te gelyk de hand nae dc zyne, en riepen, zeer ontroerd: „ Ach!, hebt gy ook ons lief! " ——■
I I J.
Gedeelte van een. antwoord van ehsabe t h. Q Vergely kt Lukas L 66. b, en 80. a. ).
J"oannes laet uwen Jefus weder groeten. Hoe veel groots en gewigtigs ligt 'er vaek ook in 'het kleene en kinderlyke , 't geen deze
knaepjes zeggen en doen! Ja, ja, hy wil
zekerlyk dagelyks aen Samuël denken, zoo als Jefus hem heeft laten zeggen. Nog geen vyf jaeren N 5 oud.



S02 GEDEELTE VAN EEN ANTWOORD
oud | en byna alle dagen merke ik aen hem, dat hy zich daer op verlaet, dat God ook met hem fpreken zal. Hy verheugt zich daerin op eene onbefchryflyke wyze; en federd uw Zoontje hem Samuël in de gedachten heeft laten brengen, heeft hy zich op eenmael onttrokken aen al het vermaek en fpel zyner Buurkinders, ook der beste.
Vraegt men hem, waerom hy dit doet? dan antwoordt hy, dat hy immers niet weet, wanneetGod met hem fpreken wil, (en dan gloeit hy van zagte, heilige, blydfchap) en dat het niet goed zou zyn, wanneer hy dan bezig was met kinderfpel.
Gisteren wilde hy nog eens die ganfche gefchiedenis van Samuël hooien. By dc eerste reize was hy flechts nieuwsgierig nae Samuël, en, zoo dra hy hoorde, dat God met Samuël gefproken had, was hy ten eenenmaele ingenomen met de gedachten daerop , en floeg weinig acht op het overige. Maer, nu ik hem die gefchiedenis ten tweedenmaele verhacld had , zei hy met veel nadruk: „ Evenwel dat was toch een moeilykc zaek, den „ Priester zyne zonde en flraffe. voorteftellen ! „ niet waer Moeder! doch onze Priesters zyn nu
„ vroomer menfehen, niet waer? " en, als
hy my toen zag zuchten, en ik, op zyn herhael,
de vraeg, antwoordde: „ Dit geve God! "
zuchtte hy my ernftig nae, en zyn aengezichtje betrok.
Ik



VAN ELISABETH. 203
Ik moest den Lofzang van Samuel's moeder voor hem opzeggen, welke hem zeer verrukte, en met zeer veel aeudoening aen my deed vragen, of ik God ook zoo niet geloofd had, toen ik hem
verkregen had? — ■
Maer Jefus gaet hem verre vooruit; die moet hem ook oncindiglyk tc bovengaen; Ik zie zulks in verfcheidene dingen , welke gy my fehryft, byzonderlyk in dat heerlyk gebed in het boschje y waer van gy in het ilot van uwen brief ge-
Waegt; Neen, neen toch Maria! — geene
ontfchuldiging, — wien zou het verveelen, uwe verhaelen van uw Godlyk kind te ontvangen !
Zacharias las den zelfden dag , wanneer ik uwen brief ontving , een gefchrift , 't welk de jonge Mainan (die zelfde magere, zwaermoedige Jongeling, welke u op den weg even buiten Jerufalem ontmoette) aen zynen Vader herwaert gezonden had, en deze ons mededeelde; waer ia de opoffering van Ifaiik zoo wordt voorgefteld , dat de Perfoouen komen , fpreken , en henen gaen, even als of alles nog met 'er daed gebeurde. Het behelst eene levendige vertegenwoordiging, van de geheele Gefchiedenis, en heeft ons onger meen geftièht. De Jongeling fchreef aen zynen Vader, dat hy daer over berispt was door eenige zyner medeleerlingen en door aenzienlyke Leeraeren , welke dit fchryven den naem gaven van de gewyde Gefchiedenis te ontheiligen, terwyl men
daer



4©4 gedielte van een antwoord
daer van een Grieksch Tooneelftuk fcheen te maken , zoo als men vaek aen het Hof van Herodes Ziet fpelen. Maer myn man zeide daer op: „ Anderen fpelen ook onkuifche liederen op de „ harp, en dit immers ontheiligt noch de harp, „ noch den Psalm, dien wy daer op fpelen; den s, rein en is alles rein. "
Toen uw brief by ons gebracht werd , hadden We juist het volgende ltuk uit des Jongeling's gefchrift gelezen , waer in hy Ifaiik op, het oogenblik der flagtinge doet zeggen :
„ o! Obukfpreeklyke gewaerwording! geheel de „ uwe te zyn , o God ! - op u — 0p u alleen te
„ denken! — o! Opftanding! — Vader!
„ ach! myn Vader! — gaet 'er zulk eene vreug„ de voor den dood? — ftroomt 'er uit den „ angst en de benaeuwdheit der ziele zoodanige „ vloed van verfierking! Vader! Vader! wat is 5, dan fterven anders dan reeds wederopftaen! "
Hier op antwoordt Abraham : „ o J Kon ik „ met u fterven , myn Zoon! met q wcderop„ ftaen! — met u henen gaen nae Adam, Seth
» en Noach 1 met H aen Enoch's zyde wan'
„ delen! 0f doch niet myne wil,
„ de wil des Alontfermenden., gefchiede! " en Ifaiik laet terftond volgen: „ Ja ! Amen l zyn wil ,, gefchiede! "
By deze woorden van fterven en wederopftaen werd het gemoed van Zacharias vol, en hy flocg zyne
oo-



Van elisabeth. ao5
oogen ten Hemel i als wilde hy zeggen: „ Haest, o Heere ! haest laet gy uwen Dienaer henen gaen in vrede! "
Toen lazen wy uwen brief, en , wanneer wy aen dat gedeelte kwamen, waer in gy het zeggen van uw zoontje verhaelt nopens de opoffering van Ifaak, dacht ik: „ iets zoodanigs gebeurt toch „ niet met den Gezalfden van God ; maer in „ zulken geval zou Jefus nog Merker en nög „ kloekmoediger dan Ifaak zeggen: „ Ja! Amen ! flj „ zyn wil gefchiede!
Ik deelde myne gedachte aen Zacharials mede;
en hy nog in de zelfde opgetogenheit van
geest zynde, — fprak:
„ Neem dit in acht! De Vader der Volken (*) „ zal den Eeniggeborenen offeren ; de Vader „ veeier geflachten zal den Geliefden overgeven.
Evenwel hy zal leven! — zal alle geflachten „ der aerde met het leven zegenen ! "
Het komt my voor, dat myne Zacharias ter zyner ruste nadert.
(*) Het is bekend, dat Abraham genoemd wordt een Vadtr der Volken Genesis XVII, 4- vergeleken met Romeinen IV, 17 , 18.
tv.-



I V.
jotham met zyne Vrouw en Zoon. (Vergelykt Lukas II vers 40, 41.)
zoon. De lucht heldert op , wy zullen goed weêtr hebben, Vader!
Jotham. Dat is goed; zoo zullen we te minder onze kleederen bederven.
Z. Het verichilt my inderdaed weinig, wanneer ik nu maer haest eens Jerufalem zie en den heiligen tempel.
J. Bedenk, Jesreël! gy zyt nu tot die jaeren , welke u naer de wet gerechtigd en verpligt maken, om optegaen nae Jerufalem. Vergeet niets van alles, wat ik u zegge; maek uwen vroomen Vader niet te fchande; zyt gedachtig aen alle de plegtige gebruiken van onzen Godsdienst en de heilige Inzettingen onzer Vaders; en, wanneer gy in het een of ander u zeiven niet recht betrouwt, zoo vraeg my flechts. Wanneer gy eenen Rechtvaerdigen ziet met breede zoomen op zyne kleederen , zoo wees niet oneerbiedig, maer buig u diep voor hem.
Z. Ja Vader! Ik verheuge my zeer over
de reize. De zoon van onzen buurman, die jonge



jotham met zyne vrouw en zoon. 2c?
ge timmerman, trekt ook derwaert op; hy heeft juist ook zyn twaelfde jaer bereikt. Zyn moeder heeft voor hem een nieuwen gordel genaeid voor de reize. Het verheugt my ongemeen , dat hy ook opgaet; welligt treffe ik hem onder weg aen ; gelooft gy dit niet wel, Moeder ?
De vrouw. Het kan wel wezen.
Z. Zy hebben zich nog gereed gemaekt, zoo als ik hore. Zyn Vader en hy hadden met hun volk de buitenfchuur van den Overften grooter moeten maken , en de Vader was bezorgd geweest , dat zy, van wegen het werk, niet gereed zouden komen voor de reize; maer Elkan heeft my gezegd, dat de Zoon hem moed infprak, dat zy gewis gereed zouden komen, wanneer ze onvermoeid voortwerkten.
J. Het zou hun anders wel komen, dat zy onvermoeid aen den arbeid zyn ; het verwondert my, dat zy van huis konnen gaen. Die dwaeze luiden deelen alles uit, wat ze overig hebben, en doen dit dan nog zoo geheim, even als of zy het geftolen hadden.
Z. Ach! wanneer ik dien Jefus maer mogt aentreffen! Ik wilde en ik durfde wel met hem reizen. Hy is my gansch onbegryplyk lief geworden federd den Sabbath; weet gy Moeder ? Ik heb het u gezegd, hoe ik hem aentrof diep binnen in het bosch. Ik was onder het wandelen wat verre afgedwaeld, en wilde geen zoo grooten omweg maken,



abS Jotham mét zyne
ken, dat ik den langen akker omliep ; dus floeg ik ter linkerzyde af, en zocht den weg midden door het bosch. Hier ftond ik eensklaps ftil, wanneer ik de Item van een jongsken, wel niet laid maer echter verftaenbaer, hoorde zeggen :
,, Vader! " (dus bad hy) „ nu zal ik dan nae „ die heilige Stad reizen, en my geheel onder-
werpen aen uwe wet. o Vader! gelei de tre,ï den van myhen voet! gy zyt myn God! uw ,; goede Geest geleide my op een elfen pad ! „ Schryf alle uwe geboden diep in myn hart!
Vader! ik verheuge my, in uw Heiligdom en ,, uwe Priesterfchaer té zullen zien ! Hoe zoet zal „ 'tmy zyn in uwen tempel,- in hèt Huis mynes ,i Vaders! Evenwel ik, uw Zoon, zal niet tot „ U naderen in het binnenfte uwes huizes , zal „ flechts wandelen in uwé Voorhoven! Dan ik ,, ben ook in de Voorhoven van uw Huis geó, lukzalig ! o! Gelei uw Volk , en reinig de „ harten der reizigers op den heiligen weg, dat ,i zy uwe Inzettingen Waerdiglyk vieren! Heilig „ uw Erfdeel, en neem de zonden wég ! ver9i fchoon hen, wanneer gy de Werelt richt! Va„ der! ontferm u over zoo veele liefdelooze hui-
,, chclaercn! " En nog veel meer bad hy;
Op zoodanigen trant, dat men haest dénken zou ^ dat God als voor hem ftond. Ook bad hy om zegen voor alle jongskens onder het geheele Volk; die nu ook voor de eerftemael op het Feest komen »■



vrouw en zoon. £09'
men , en tot het Heiligdom zouden opgaen. Ach 1 hy ontroerde myne ziel zoo fterk, dat ik het niet kan zeggen; ik geloove, dat ik nog nooit zoo hartlyk gebeden hebbe voor my zeiven, als hy voor alle de jongskens, die nu met my gelyk ftaén.
J. Is dat gefnap nog niet lang genoeg? V. De jongen heeft toch zyn vermaek in dien Jefus.
J. Wat vermaek! — ik heb het u reeds dikwyls gezegd; ik vinde in 't geheel niets byzonders hl dien jongen van Jofeph.
V. Ik kan het onzen Jesreël
J. (hevig') zit gy wederom den jongen tegen zynen Vader op? — Ik zegge het u,dat onze jongen niet met den buurknaep zal reizen. Denk 'ei' iny by, wanneer deze eens groot is, zal hy zich by de Sadduceers voegen ; ik heb dat al gemerkt gy begrypt niets , en laet u van ieder
een innemen. Onverftandige ! let op de geboden , let op de Overleveringen der Vaders; —■ en dan op dat ganfche huisgezin onzer builren, — zy zyn het waerlyk niet, die daerin iets meer dan gemeen doen , —- en de kleene heeft my zelfs tweemael onbefchaemde ftoute vraegen ge» daen.
1. deel. O V.



Gedeelte eener Saemenfpraek van joséph en maria met haeren zoon.
fcjfosEPH. Salomo's tempel was eene andere.
Je sus. Ja, daer was Gods Heerlykheit in, maer nooit in den tweeden. Het was uitmuntend, Vader! zoo als de priesterlyke Koning dien eersten tempel inwydde.
Joseph. Gy zult echter in den tweeden zoo veel van den eerften zien, dat gy verbaesd zult ftaen.
J e s u s. Verbaesd flaen en wenen ! o! Hoe was God voor den Tempel, en de Tempel voor Israël, en Israël voor de Volken der aerde! welk een Licht der werelt, 't welk God zekerlyk niet onder eene koornmate gezet had ! — Maer Israël heeft het verdoofd! Myn ziel is bedroefd, wanneer ik daer aen denke , en het verbittert my reeds vooraf het zoete der reize.
Joseph. (hy haelt ondertusfchen de heilige rolle voor den dag, en leest i Koningen VIII.) Ik zal u eens voorlezen , wat Salomo omtrent den Tempel gebeden heeft. Ach! dat Israël weder eens eenen zoodanigen Koning had!
(Vcrgelykt Lukas II, 40, cn 41.)



joseph en maria met haeren zoon. 211
Je s u s. De laetfte zal de eerfte zyn ! Wy willen gaern hooren , Vader! wanneer gy gelieft te lezen.
Joseph leest. ,, En het gefchiedde, wan„ neer de Priesters uit het Heiligdom gingen, ,, dat een Wolk het Heiligdom vervulde. En de ,, Priesters konden niet ftaen, om hunnen dienst ,, te verrichten voor het Volk, terwyl de Heer„ lykheit des Heeren het Huis vervulde. Toen „ zei Salomo: De Heere heeft gezegd, dat Hy in donkerheit wilde wonen. Zoo hebbe ik nu een Huis gebouwd, U ter woninge, eenen ze„ tel, opdat gy daer eeuwiglyk woonen zoud. "
Maria. Wil de Heere dat altoos, altoos in donkerheit wonen?
J es u s. Niet altoos , Moeder!
Joseph leest weder. „ En de Koning wend„ de zyn aengezicht, en zegende gansch Israël; ,, en de ganfche Gemeente Israëls ftond. " (Jofeph hield op en zei: ) de ganfche Gemeente Israëls! Toen had nog geen twist om de plaets der aenbiddinge de gemeente Israëls van een gefcheurdJ
Je sus. God weet weder te vereenigen , dat een moet zyn.
Joseph leest voort-: ,, En (Salomo) zeide: 5, Geloofd zy de Heere de God Israëls huiden, „ die door zynen mond mynen Vader David „ voorfpelde, zoo als Hy ook door zyne hand „ vervuld , en gezegd heeft: „ Van dien dag „ „ af aen , op welken ik myn Volk Israël uit O 2 „ „ Egyp-



«jWi J o s E p II EN MARIA
„ „ Egypten uitgevoerd hebbe, heb ik nergens „ ,, eene ftad van eenige ftamme Israëls uitver„ „ koren , om een huis te bouwen , waer in ,, myn Naem wezen zou. "" (*)
Jesus zegt zagtkens; Myn Vader in den Hemel! uw Naem worde in my geheiligd!
}osjs.vutvom'lezende: „ „En ik heb Jerufalem „ verkoren, dat myn Naem daer zynzou,en ik „ ,, hebbe David verkoren , dat hy over myn volk ,, „ Israëls zyn zou." "(f). Wyders las Jofeph , hoe niet David , zoo als die gedacht had, maer zyn Zoon den Heere een huis moest bouwen; hoe de Heere in Salomo die voorzegging bevestigd hadde, en hoe Salomo God daer over loofde voorde Gemeente. Nu werd de ziel van Jefus blykbaer verheven, zonder dat hy echter een woord fprak , wanneer jofeph aen deze woorden toekwam : „ En nu, o Heere! God van Israël! houd uwen „ knecht, mynen Vader David , 't geen gy tot „ hem gefproken hebt: „ Het zal u niet ont „ „ breken-aen eenen man voor my, die zitte „ „ opdeu troon Israëls; indien maer uwe kin„ „ deren hunnen weg bewaren, dat ze voor my „ „ wandelen, gelyk als gy voor my gewandeld „ » hebt. » » Hi£r
(*) Tot hiertoe vindt men de gelezene woorden i Koningen VHI, 10— 16.
(T) Hier vergelyke men 1 Koningen VIII, i<$ »et a Cpn on'ica VJ, 6.



MET HAEREN ZOON.
213
Hier liet Jofeph een diepen zucht, en Maria en Jefus hadden de tracncn in de oogen, terwyl ze alle drie een poos fpraekloos zaten -—- tot dat Jofeph dus voorüas:
,, Nu dan, 0 God Israëls! ik bidde , laet uw „ woord waer worden " ( ,, Nu dan, 0 God h„ ra'èhl " volgde Jefus met een zeer zachte ftemr me, maer met veel nadruk) ,, het welk gy gc,, fproken hebt tot uwen knecht, mynen Vader ,, David. Maer toch ! zou God met 'cr daed
op aerde wonen? ziet de Hemel en aller Ile,, melen Hemel mogen U niet omvatten; hoe zal „ dan dit Huis zulks konnen doen? " (By dit woord, en by deze erinnering van den Vader en zynen Hemel was het, als of het Godlyk jongsken doordrongen wierd met eene vuurige aendoening van fterk verlangen, ——1 ). Wend U ,, echter tot het gebed uwes knechts en tot zyne ,, fmeekingen, 0 Heere myn God! Dat uwe 00,, gen nacht en dag open llaen over dit Huis, ,, over deze plaetfe, waer van gy gezegd hebt: " ,, ,, myn Naem zal daer zyn?.~r „ en hoor nae het ,, fmecken van uwen knecht, en van uw Volk „ Israël, dat zy ter dezer plaetfe doen zullen: —
„ ja hoor en vergeef: " ( * ) hier houdt j o»-
S E P/H op, met lezen et% zegt : 0! myn Zoon! wat zyn Israel's Koningen, indien zy geene knechten
van
Koningen VIII, 25— 28a, 29, 39. a e« ba
O 3



f 1+ JOSEPH EN MARIA
van God zyn! en wat is hun arme Volk! (hy ziet TPeder in de rolle, om voorttelezen, na gezegd te hebben) zoo bidt een dienaer der Gerechtigheit, gelyk Salomo hier: „ Wanneer iemand tegen zynen „ nacsten zondigt , en deze uwen eed op zich „ neemt, met welken hy zich verbindt, en de „ Eed komt voor uwen altaer in dit Huis, zoo „ wilt dan in den Hemel hooren, en bezorgen, „ dat uwen knecht recht gefproken worde, om,, den Godloozen te verdoemen, en zyn weg op „ zynen kop te doen komen, en den rechtvaer„ digen te rechten , hem te doen naer zyne recht-
vacrdige zake. " (*)
„ Als ook een vreemdeling, die niet van uw ,, volk Israël is, uit verre landen komt om uwes „ Naems wilie; (want zy zullen hooren van .. uwen grooten Naem , en van uwe magtige „ hand, cn van uwen uitgeftrekten arm) en „ komt, dat hy in dit huis bidde, zoo wil gy „ hooren in den Hemel, den zetel uwer wom'n,, ge, cn alles doen, waerom de Vreemdeling u „ aenroept, op dat alle Volken der aerde uwea Naem erkennen;" (hier by klopte het hart van Jefus zichtbaer , zyne oogcn fchitterden, en zyn gemoed was in fterke beweging) „ dat zy u eer„ biedigcn , gelyk uw volk Israël, en dat zy on-
„ der-
(*) 1 Koningen VIII, 3r, 3z.



met haer rn zoon. 215
„ dervinden , dat dit huis , 't welk ik gebouwd „ hebbe, naer uwen Naem genoemd is." (f)
Je sus (met veel aandoening). Vader! zyn 'er veele Vreemdelingen , die nae den Tempel reizen ?
J osep h. ja, myn Zoon ! daer zyn veele, meer dan men zou verwachten ; daer doch de Naem van God zoo zeer gelasterd wordt om Israëls trouwloosheit. Echter komen 'er veele Vfeeradt-
üngen! _ Door de Godlyke ftraffen zyn de
'kinderen van Israël zoo zeer verftrooid, dat dit veelen der Heidenen gelegenheit geeft, om te komen tot de kennis van den éénigen God, den Heere des Hemels en der aerde. Daer komen Godvreczende mannen, zoo wel als Joden , uit Parthiën , Maften , Pontus , Afiën , Kappadociën , Perli ën , Phrygiën, Phamphiliën , Lybiën , Egypten, Romen, en van elders.
Te sus. Wanneer dus Israëls fmacd der Volken zegen is, wat zal dan zyn heerlykheit wel voor de werelt wezen ! Verneemt men van veele verhooringen op de gebeden der Joodfche Reizigers nae den Tempel?
J o s e p h. Zeer weinige. In het verborgen echter erlangt nog menig een, geloove ik, veel genade , zonder dat men zulks gewaer wordt.
Je sus. Verneemt men ook van de Vreemdelingen niet eenige daden van God , op de
fmee-
(t) Vers 41—43.
O 4



£ï6 tose<pii en maria met haeren zoon.
i'meekingcn hunner harten in den Tempel verricht ?
Joseph. Ruim zoo veel. Ook zyn zy meestal yveriger dan ons Volk, en befchamen ons grootlyks. Daar fchieten my voorbeelden in de gedachten, wier gelyken ik van geene Israëliërs vernomen hebbe, ■ .
V I.
joseph met m a r i a. (Vergelykt LuUs II, 4r.)
*F'. En gy wilt dan inderdaed wederom mede ?
M. Waerom toch niet? Gewis; ik heb een gelofte gedaen, om, zoo lang ik kon, heentegaen tot het aenroepen van des Heeren Naem in zyn Heiligdom, zoo vaek gy tot het Feest der Verzoeninge derwaert reisde. Ik ging nu zoo veele jaeren, en gy weet, hoe veel het myn hart kostte, den kleenen zoo veele dagen te misfen, en hoe zeer ik my weder fpoedde, om by hem te rag ne komen. Nu ij het my een dtlbbeid', [9 driedübbeld Feest, terwvl hy voor dc ectlte mael met
ons reist, hoe koude ik hem nu dan misfen,
en



J O S E V H AT ET MARIA. 217
en te huis blyven? Ik cTro?g wel eer den zuigeling van zes weeken van Bethlehem nae Jerufalem cn te rugge, en gy waert by my, Jofeph? en zou ik
niet by u zyn, nu gy hem, dien hemelfchoo-
nen bloem uit het Paradys Gods, —- voor de eer^stemael ten tempel geleidt! Die bloem, in twaelf jaeren zoo gewasfen, zoo vol van wonder veel belovende vrucht! Twaelf jaeren by my opgewasfen, wortelde hy zich fteeds dieper cn vaster in
myn hart "denk dan, hoe ik nu hier wezen
zou zonder hem? — lk fehame my, wel is waer, te zeggen: dat myn hart een paer oogenblikken zynent wege beklemd zou zyn, even als of hem eenig gevaer zou treffen.
J. Hem ! in 't geheel niet! Zyn Ziel is over alles, wat hem ontmoet, zoo gansch onbedwelmd , zoo geheel gerust! en gy weet, dit is geen losfe
onbezonnenheit der jeugd, het is eigenlyke
rust in God! Al, wat hem immer ontrust, is eeniglyk het wclzyn en belang van zynen Naesten ; de nood of de zonden van andere menfehen.
M. Het is zoo, als gy zegt, myn Lief! Ik bemerkte dat ook inzonderheit , toen gy bezig waert, met in de wet te lezen. Ik wenschtc wel altyd de wet en de Profceten te hooren lezen aen de zyde van het Jongsken. Daer gaet dan zoo veel by hem om, en ik zelve zie, als door zyne oogen, alles in een nieuw licht,
O 5 VII.



V I I.
Een gedeelte van eenige berichten nopens de Reize nae jeiiusalem, uit zekeren brief.
(Vcrgelykt lukts II, 4*.)
" \17\nneer men nu weder op reize
gegaen was, begon een van het gezelfchap reizigers (deze was een zanger in de Synagoge) met een heldere krachtige item den vrolyken verhevenen toon van den CXIIIden Psalm aenteheffen. Naeuwlyks hoorde het Jongsken, 't welk, volgens zyne gewoonte, weder wat agter afgegaen was , dat men een gezang aenhief, of hy trad met fterkere fcbreden voort, voegde zich nader by het gezelfchap, cn zong mede. Maria had wel al eens nae hem omgezien, zy wist wel, dat hy zich gaern in Mille overdenkingen bezig hield, en dus een weinig agter afwandelde, maer zy wist ook, dat hy gaern in gezelfchap mede zong. Zy zongen dan, en Jefus zong met hun:
„Lof zy Gode! Looft gy dienaars des Heeren,
„Looft den naem des Heeren! „Geprezen zy de Heere!
»Ge-



berichten nopens bb reize. 1'$
„Gelyk nu, zoo in Eeuwigheit!
„Van den opgang tot den ondergang der Zonne
„Worde des Heeren lof gezongen.
„De Heere is verheven boven alle Volken.
„Zyn roem gaet verder, dan de Hemelen zyn!
„Wie is, gelyk de Heere onze God?
„Die zich zoo hoog gevestigd heeft?
„En zoo laeg neder ziet?
„In den Hemel zit ? en op de aerde ziet?
„Den behoeftigen opvoert uit het Stof; " r°
Diep opgetogen in den zin dcsGezangs, was hier het jongsken met zyne zagtftrcelende cn teffens doordringende Engelenllem een oogenblik vooruit geraekt, en was dus de eerfte, die dezen regel: Den behoeftigen " aenving:
„Den armen uit de gerlngheit,
„Om hem te zetten onder de Vorsten,
„Onder de Vorsten zynes Volks;
„De Kinderloozen hun huis vol Kinders geeftï
„En haer maekt tot blyde moeders?
„Lof zy Gode! "
Het trof juist, dat Jotbam's Zoon naest hem ging. De/.e vergat het medezingen, wanneer hy by deze regels zyn oog op Jefus floeg, en lettede op den wenk, dien Maria hem gegeven had.
Dj Reizigers hadden zoo even alle helder opgezongen van Gods achting vaor den behoeftigen en geringen , wanneer hun , ter rechter zyde van
den



S20 BERICHTEN NOPENS DE
den weg, een Vrouw voorbyging, bitter fchreiënde en in diepe armoede en nood, maer rein en eerbaer van voorkomen , met twee kinderen by haer, welke hen allen met een zieltreffend oog aenzag. Allen gingen ze de vrouw voorby, en wel ,die aen de rechterzyde liepen , by haer langs; maer, fchoon hun oog de elende der vrouwe bemerkte , hun hart werd 'er niet door getroffen, en zy gingen flechts voort. Jefus was de achtcrftc met het zoontje van Jotham ; deze gevoelden, wat zy zagen. Jefus ftond by haer ftil, vernam nae haere elenden, gaf haer eenig geld, dat hy had, en boezemde deze verzuchting uit: „oGy! »» dic den- behoeftigen uit het Mof verheft! ont„ ferm U haerer ! " Terwyl zy nog by haer ftonden , kwam 'er een rytuig fnel aenryden, waerin een paer aenzienlyke Jodengenooten zaten, welke nae Jerufalem ter Feest opgingen. De man was een Vorst, dien men in zyne woonplaets by den naem van de Rechtvaerdige benoemde , zoo als ik naderhand van den Voerman vernam. Zy lieten ftil houden, en vroegen, wat daer was ? Jefus deed het woord, en verhaelde met de traenen in de oogen met korte woorden, dat deze Vrouw een arme weduw was, die haeren man , welke een Koopman was, en dien het zeer wel ging, verloren had, toen zy vóór twee dagen door Rovers ontmoet werden, welke den man vermoord en haer van alles beroofd hadden. „ Van wat
,, Land



reize nae jerusalem. 221
„ Land zyt gy?" vroeg de Vreemdeling; en als hy vernam, dat zy zyn Landgenoot was, nodigde hy haer, om op den wagen te komen, zeggende , dat hy haere zaeken ras weder op een goeden voet zou brengen. Zyne Gemaelin klom van den wagen af, om 'er de twee geheel vermoeide meisjes in te tillen, en daerop fpoedden zy voort.
Jefus keerde zich om, floeg de oogcn nae zynen Hemclfchen Vader, en zei: „ Ja Amen! ,, Gy heft den armen op uit het laege, en zet
hen onder de Vorften uwes Volks! "
De Voerman, welke ik in Jerufalem weder aentrof, verhaelde my naderhand, dat de Vreemdeling en zyne Gemaelin zeer dikwyls weder begonnen te fpreken van het jongsken, dat zy by *iie Weduw ftacnde gevonden hadden.
VIII.
Vervolg der berichten uit zekeren brief.
CjTy kunt denken, welke onuitfpreeklyke vreugde het voor my is, deze luiden, en voor al het jongsken, op de reize nader by te hebben leeren kennen. Ik vergat des middags en des avonds alle myne vermoeidheit, van wegen dit gezelfchap;
zelfs



99,1 VERVOLG ntïR BERICHTEN NOPENS
zelfs fchoon ik my, federd eenige weeken, niet al te wel bcvinde. Ik hebbe u nog veel te verhalen , wanneer ik kome. Erinner my flechts, dat ik u bericht geve van een zeer aengenaem rust-uurtje , 't welk wy faemen doorbrachten, zittende onder de vygenboomen in de fchoone vlakte by
Jesreël; en by Sichar; en van een ge-
fprek aen den voet van den berg Ebal. Gy weet, wat de verfchrikkingen Ebal's voor my zyn; daer liet de jonge Jefus zich een woord ontvallen, dat my meer verkwikte dan eenig woord in myn ganfche leven my verkwikt heeft. Het is verbazende, zoodanig een jong mensch, als deze is! Boven alles laet my niet vergeten, wat tusfehen my en hem voorviel, roen wy het oude Beth - El voorbytrokken. Gelukkig zyn onze kinderen, wanneer hy eens tot zyne jaeren -komt!
By Silo kreeg de nieuwsgterigheit van onzen buurman Ifaiik, de lederen zakkenmaker, een goeden trek. Het knaepje bleef lang, diep in gedachten , met zyne oogen gevestigd op Silo. Deze ftoorde hem, en voegde zien met zyn breedvoordoende houding by hem; (immers hy beeldt zich zeer veel in op zyne vei keering met onzen Rabbi; en meent, dat hy de wet by uitftek wel verflaet, naer den trant dier geleerden ).
,, Gy ziet (zei de man tot het jongsleen) Silo „ waerfchynlyk zoo naiuwkeurig aen , omdat daer „ de Arke des Verbonds zoo langen tyd geftaeri
„ heeft?



DE REIZE NAE JERU SALEM. 223
heeft? Ja, waren we nog in die tyden! Maer „ zeg my, terwyl ik hoore, dat gy boven uwe „ jaeren kundig zyt, daer ftaet gefchreven (*): ,, dat de Profeet Jereinias de Arke en het R.euk„ altaer, op Godlyk bevel, in een fpelonk op den „ berg Nebo, verborgen, en de fpelonk gefloten ,, heeft; en verder, dat de Profeet, toornig over „ de vermetelheit der geenen,die deze heiligdom„ men wilden opzoeken, gefproken heeft:
,, Deze plaets zal niemand bekend gemaekt
,, worden, tot op dien tyd, wanneer God zyn ,, „ Volk weder te facmenbrengen en weder be« ,, ,, genadigen zal. Als dan zal uwe God deze „ ,, dingen toonen, en zal de heerlyke Majesteit ,, des Heeren in eene wolke verfchynen, gelyk ,, „ ten tyde vanMofes; en gelyk Salomo be-
„ geerd heeft, dat deze plaets den Grooten „ „ God geheiligd zou worden ". Kunt gy my „ nu zeggen, knaepje! waer de plaets is, daer „ deze heilige dingen liggen, of welke de dag is,
wanneer de Heere dezelve weder aen zyn Volk „ zal toonen?" en dit vroeg hy op eenen toon, die meer zyne trotsehheit op die vraegen en eene ydele nieuwsgierigheit dan een hartlyk verlangen
nae het antwoord verraedde. Zeer nedrig en
niets minder dan ftekelig antwoordde het jongsken : „ Waer deze heilige dingen liggen, wete ik niet,
» en
(*) i Makkabe-.en II, ren 4-8.



224 VERVOLG DER BERICHTEN NOPENS
„ en welke de dag zy, op weIken God ^ ^ „ der zal aentoonen, wete ik niet; maer dit wc„ te ik zeker, dat de Heere naby denzulken is, „ die van eenen nedrigen geest zyn, cn zyn vcr„ bond bewaren in hunne harten; dezen is de „ Heere nader by dan de Schechinah by de Arke ,, des Verbonds was. "
Ifaak zweeg geheel befchaemd; en ik was het niet minder. Ik zou den brommende!] trotschaert gaerne met gelyke trotschheit befchaemd gemaekt hebben , en dan had ik den trotschaert Hechts
verbitterd, maer het jongsken had hem door
ncdrigheit waerlyk befchaemd gemaekt.
Wanneer wy naby Jerufalem kwamen, zongen de Reizigers mytfen geliefden zang (*), en het knaepje zong recht vrolyk mede tot aen het midden van den Psalm; toen fcheen by my ernffiger en eenigzins treurig ontroerd te worden:
„Ik juiche, wanneer rrten tot my zegt: „Laet ons in Gods Tempel gaen! „ o! Onze voeten ftaen weldra , „Jerufalem! in uwe poorten! „Jerufalem! gy welgebouwdeI „Daer huis aen huis geregeld ftaet! „ Werwaert de Hammen Gods opgaen, „Om den Heere te pryzen; dit is een wet voof Israël. „Waer de ftoelen ftaen des gcrichts, „De hooge ftotl van het Huis Davids)
(*) Psalm CXXII.



BE REIZE NAE JERUZALEM, lèj
„o Wenscht Jerufalem heil!
i,Het gae uwen Vrienden wel!
,, Binnen uwe muuren wone de Vredeï
4,In uwe vestingen zekerheit!
„ Om myncr vrienden' en broeders wlll*
„Wenfchc ik u heil en geluk!
j,,Om des Tempels onzes Gods wills
„ Züeke ik uw welvaren! "
Wy zongen den Psalm nog tweemaelen; en nog ' 'eens, wanneer wy van den buitenften toreii naé de waterpoort toegingen; maer daer Werden wy geftoord, terwyl de Stadhouder juist toen met zyn gevolg 'en Krygsvolk van Caüarëa aenkwam; AlJen werden wy geheel Ipraekloös op het zien der pracht en trotfche vertooning van dien optogt.
In de poort was Jefus zeer opmerkende en aengedaen, wanneer hy het fpottep der Krygskucchten met de Gódsdien'ftige Reizigers ontdekte. —■ Eene , welke het by urtfték erg maekte, werd fcherp béftraft van zynen Bevelhebber, die, Maria en Jeins ziende, verwonderd ftond, en de gecnen, die by hem (tonden, op Maria wyzende, iets fprak, als of fiy by zyne Goden zwoer, ëri daer by hoorde ik hem deze woorden gebruiken: Vetterepukhrhr (<')! en eene andere, die 'er nog goedhartiger uit zag , zei weder tegen Hem: et -jpollinepuer. ( f ) — Terwyl ze braeve mannen
ichae-
( * ) Schooner dan Vernis, (jj) En een 'jongen ah Jfdlo.
I. DEEL. P



BERICHTEN DEK REIZE NAE JERL'SALEM.
fclteenen te zyn, ben ik zeer nieuwsgierig, wat dit toch betekenen mag.
Maer ik vergete geduurig, dat ik u welhaest alles mondeling kan zeggen.
God zy met U!
I X.
abigail van Caefarea aen judith in Bethlehcm.
(Vergelykt Luhas II, vers 42 — 51.)
3£k kan niet nalaten aen eenen myner jon-e bloedverwanten, die voor de eerstemael met zynen Vader tot den Koophandel uitreist , eenen brief medetegeven aen onze vrienden in Jerufalem ; en te gelyk viel my in, dat deze gelegenheit zeer gunstig was, om ook eenige letteren aea u toetefchikken.
Gy zyt, hope ik, wel te rug gekomen by de uwen, en zult God gedankt hebben, dat gy entHagen zyt van de vermaeken, waermeê men u het verblyf in Jerufalem aengenaem zocht te maken.
Lieve Judith! federd ik u nader kenne, en 11 als myn tweede Ziel beminne, ja ook even zeer
VM



ABÏOAIL VAN C/ESAREA AEN JUDITH. 22?
Van u geliefd worde, verdrage ik ook veele zwae-
re boeien veel gemaklyker dan te voren; —
byzonderlyk eenen; Gy verftact my.
Ik had over en over myn genoegen van de drukte in jerufalem; te meer, daer my iedere vreugde, welke ik anders nog fmaekte in het Heiligdom van Israël, bitter gemaekt werd door de haetlykc fpotlernyën van mynen Gemael. Ik lyde veel daer onder; dikwyls wilde ik liever een Hiöb zyn. Uok zyn geduld hebbe ik in dezen nodig; God zy geloofd! dat ik het kan oefenen. Maer het isook, als of God my, ter. vergeldinge van myrt geduld, eene groote vreugde bereid heeft, en u met rny.
Denk eens, ik hebbe die Luiden gfeien, waer van gy zoo veel hebt hooren verhalen, en nu, federd twaelf jaeren, niets meer had konnen te weten komen. Weet gy nog wel Vriendin! hoé gy, na uw verhacl daer van, wanneer gy my van Vreugde zaegt weenen, my beleed , dat gy lang geaerfeld en getwyfeld had, of gy my dat geheim durfde betrouwen, en hoe gy, u daer over feha-
mende, my om den hals viel? Gy hebt
waerlyk welgedaen, met my uw ganfche vertrou-; wen te fchenken. ■ Zie, ik kan u nu uistekend vergelden. Verneem, wat my bejegend is.
Trophimus gaf last, dat ik, terwyl by in d<* Stadhouders wagen moest zitten, met zyn broeders zoontje en Lea zou vooruitreizen. Wanp s aees'



«8 ABIG4U VANC*(ARÏi
neer vvy op de vlakte Jesreëls kwamen , klom ik van den wagen, en gebood, dat men voortryden en my by de zeven Palmboomen zou opwachten terwyl ik die heerlyke Landltreek, vooral in dit buitengemeen fchoon Voorjacr, gaern te voet wilde doorwandelen. En het is my waerlyk ook recht aengenaem geweest; want de weg knelde niet meer van Reizigers. Slechts eenige weinige, zes of agt, of daeromtrent, waren toen op dien wc* en drie van deze, welke geduurig faemenliepen ' fcheenen my toe, juist als ik, zich bezig te houden met de fchoone Landftreek te roemen, en den Hemel en de aerde met hunne oogen als door te loopen en te willen afmeeten. Dit deed my reeds gunstige gedachten van deze luiden voeden Immers het is iets zeldzaems geworden by de menichen, dus opmerkzaem te zyn op de werken des Heeren in de natuur. De groote Schepper van Hemel en aerde vergeve het zynen Schepfelen dat, terwyl de aerde zoo vol is van zyne goed' hen daer alles zoo luidkeels getuigt van zyne heerlykhe.t, de menfchen echter zoo Homp geworden zyn; ja zelfs de yveraers voor de wetten en Inzettingen fchynen te blind, om Gods grootheit in zyne Schepfelen te zien en Hem te verheerlvken. Waer ik maer een oog ontdekke, dat zich venustigt in Gods werken, daer vermoede ik reeds veel goeds omtrent het hart van zulke menrchenj e„ lk heb nog zelden in dit befluit gedoold.
Gy



AEN JUDITH IN BETHLEHEM. 22-9
©V verftaet my wel; ik zondere hier den Hoveling uit, welke zich beelden vormt naer den trant der Grieken. Aen het Hof is het tans by veele aenzienlyken eene mode geworden, by al wat fchoon is verrukt te ftaen, en iets uit het eene of andcre Griekfche Dichtftuk optezeggen.
Altans by deze eenvouwige Galileërs bedroog ik my geheel niet. Ik wil en kan u den aenvang en voortgang van onze onderlinge gefprekken tot de minfte byzonderheit toe nu niet verhalen, maer moet my tot de hoofdzaek bepalen , terwyl ik de brieven fpoedig moet afgeven. ! Weldra opende zich het hart der Vrouwe van Nazareth voor my , en het myne voor huer. Het was als van God ; het was, als gevoelden wy beide de aendrift vaneen' goeden Engel, om den korten tyd, dat wy elkander zagen., niet verloren te laten gaen, maer ten beste te hefteden.
De Hoofdzaek, o Judith! is deze: Die luiden waren Joftph en Maria van Nazareth, en — die.
Engel van een rnensch, hun zoontje, Je-
fus, __ fiU twaelf jaeren oud. God late my morgen fterven , wanneer' ik dezen niet nog éénmael in den bevoegden ouderdom, om Leeraer te zya, mag aenfchouwen. Zy zyn dezelfde luiden , Judith! waer van uwe Lea in Bethlehem u zoo veel verhaelde; dezelfde timmerman Jofeph , dezelfde heilige jongvrouw, het zelfde vervolgde, vlugtig ^ewordene, Kind. Nog eens! het v-rwondert my
p 3 fete



230 A B I C A I L VAN C M S A R E A
zeiven, hoe zich zoo veel aen my vertoonde bin? «en een en het zelfde uur; het was my als een aendrift, een Leiding van eenen goeden Engel Gods. En had gy my niet te voren alles toevertrouwd , wat gy wist, ik ware vermoedlyk ook niet tot de kennis gekomen van 't geene ik nu wete.
Na den dood van Herodes den Afcaloniter togen zy uit Egypten nae Nazareth, en daer wonen zy nog in zeer verwonderlyke doch gelukkige ver-
borgenheit. Zy zyn tans met hunnen Zoon •
o dat gy dezen zaegt! wat is alle fchoonheit der Vrolyke koesterende Lente by de fchoonheit van
dit bloeiënde knaepje! met hem zyn zy
tans voor de eerstemael nae het Paeschfeest opgegaen; de Moeder reist jaerlyks mede. Zy heeft nog twee zoontjes te huis , maer die by dit zeer verre achter na komen.
Hoor nu eens, door welk een zeldzaem geval irunne terugreize zoo lang vertraegd is, dat ik daerdoor het geluk had, hen te leeren kennen.
Zy zeidemy alles, alles, nadat ik haer, zonder achterhoudendheit, alles verhaeld bad van u, van uwe vorige en tegenwoordige levenswyze, van uwe Bethiemitifche Vriendin, en van de kenuis, welke gy had aen de voortreflyke gefchicdcnis by en omtrent de geboorte van hacren Zoon, Jofeph en het knaepje gingen meest wat vooruit," nevens .de andere luiden van Nazareth , welke hert in Sichem hadden opgewacht» T0en,'



A«N JUDITH INBETHLEHEM. £3*
Toen verhaelde de Vrouw; eene Vrouw,
als de bloeiende Lente en vruchtbaerfte Herft teffcns! — maer wacht! Vriendin! Ik had het beste byna vergeten; Gy kent haer , die naemlyk , welke u , nu elf jaeren geleden, zoo minzaem aenzag in Jerufalem; een aenzien, dat uNzoo onvergeetlyk is bygebleven, — die u zoo als in het hart fcheen te zien, ■ deze was, de¬
ze is , die uitmuntende Maria ; zy kan zich u
ook nog erinneren , ik hebbe dit met haer be-
praet, en ben 'er nu zeker in ; ■
Maria dan verhaelde my, hoe ze, den laetsten morgen uit den Herberg teJeTufalem gegaen waren , om den Heere nog voor de laetfïemael op deze Fcestreize te aenbidden in zynen Tempel; «adat zy met het Reisgezelfchap hadden afgefproken , om , na het Gebed , by de groote Hofmnur, of anders by Esra's Landhoeve, te faemen ;e komen.
„ Wanneer wy in den Tempel traden, (zei ze), „ hy met Jofeph in hun voorhof, en ik met een „ paer vriendinnen in het voorhof der Vrouwen, „ werd ik buitengemeen zwaermoedig. Ikftakmy„ nen Jefus de hand toe en zei: „ de Heere late „ „ zyn aengezicht over u lichten ! " Hy ant„ woordde zagt doch vuurig: „ De Heere be„ hoede u, en zy u genadig! " Ik had ge„ hoopt (vervolgde zy j nog voor 't laetst myn „ hart vol vreugde en vrolyke dankbaerheit voor P 4



*34 A E I « A I L VAN C JE S A R E A
„ den Heere uitteftorten, en Hem met ecnejui„ chende ziel te pryzen voor alles, wat hy jfl dfi* » heilige week aen ons gedaan had. Maer 'daer.
werd weder eene donkere wolk'over mynen „ geest gefpreid , even als den zelvcn vóór ee„ nige jaeren meermaelen in Jerufalem beneveld „ had. » (hier liet zy een diepe zucht) „ Ik bad « ^ d?-iemaelen toe;» „ Heere! neem deze ^ " " ™euwdheit weg, en laet uwe dienstmaerd' „ „ met een vrolyke ziel van hier fcheiden! " en „ ik werd verhoord; ik voelde my verkwikt, even « als men na een zwaer lyden verkwikt wordt en voleindigde my„e aenbidding met een vro,, lyk hart. Ik zag, telkens na eenige treden ge„ daen te hebben, driemaelen om nae het Huis „ des Heeren, en zei tot my zeiven: „ Nu ziet » „ gy dit voor de laetde mael in dit jaer" en „ telkens was het my, als of myne ziel niet ten vollen antwoordde : „ ja voor de laetfte mael " Maer denk eens, Judith 1 op hoe treurige wyze zy den Tempel nog éénmael moest komen bezoeken. Zy had haeren Jefus verloren. J0feph had van zyne zydc zich wat lang opgehouden by eeni-' ge Mannen, en geraekte, zonder dit te merken ' doch ook, zonder deswegens ongerust te zyn (want het knaepje is te verflandig, dan dat Zyn Vader over hem dcne benaeuwde gedachte zou voeden) geraekte zynen Zoon van zyn zydekwyt ' cn Maria had aen de poort des Tempels lang op
iemand gewacht. t ' In-



AE3Ï JUDITH IN BE7HLÏHEM.
Intusfchen kwamen Jofeph en Maria to.ch by de groote Hofmuur by elkander, maer hoorden daer.,, dat yeelen reeds vooruit waren. Terwyl zy zich. opgehouden hadden, d>chten ze niet anders, of Teiïis zou reeds met de anderen vooruit zyn, en vervolgden . hunnen weg. Dan ook by Esra's, Landhoeve vonden zy hem niet; en terwyl ze. gcwaer werden, dat ook nog een gedeelte hunner Reisgenooten, en onder deze Jotham's Zoon , een aertig knaepje, met deszelfs Vader en Oom reeds verder vooruit waren, hoopten zy hun Zoon by dezen te vinden, en ylden met verdubbelde fchreden voort, terwyl het hart der moeder hevig begon te, kloppen, vooral, toep zy hem zelfs in den eerftep Nachtherberg nergens aeniroffen.
Traen op traen biggelde, langs -het .aengezicht van Maria , terwyl zy my haeren angst verhaelde, en hoe deze al meer en meer toenam , , en met vuurige zuchten en heete traencn verzeld ging, wanneer ze , by uitftek vermoeid en afgemat , weder een dagreize te rug moesten reizen , en vergeefs alle Reizigers acnzagen, en om onder-., richting vroeggn; dikwyls werden ze van verre met yalfche hope geftreeld, zoo dra ze flechts ecu knaepje zagen van de grootte Jiaeres Zoons, en eindlyk, magtloos geworden, en door het mee-; rn'gvuldig verlet van het telkens vragen en onderhoeken opgehouden , sogmaels onder weg ver-, nachten moesten , eer. ze weder in Jerufalem gekomen waren. P 5 I'n"



434 ABIGAIL VAN C^SSAREA.
Immers in den velgenden morgen moesten zy, even hopeloos, hun onderzoek vervolgen , zich onder den drang des Volks in Jerufalem begeven , en , in een vermoeden , dat het byna volftrekt onmogelyk was , hem dus te vinden , blyven zoeken. Wy weenden nog te faemen als kinderen , fchoon zy hem nu weder had, de herdenking nochtans was voor haer, en het bericht voor my , te aendoenlyk , om geene traenen te kosten , vooral , wanneer zy my onder andere verhaelde, met hoe bitteren angst zy den tweeden nacht geworfteld had; en nog allermeest, hoe Jofeph, toen zy hem in den Tempel gingen zoeken , haer alleen moest laten, en van haer gaen, om hem in het Voorhof der mannen naetefpeuren ; wanneer zy b eenzacmheit ftond te wachten , tot dat haer man te rug zou komen; zoekende zoo veel mogelyk haer droefheit te verbergen, en zich in den hoek van een portael des Tempels fchuil te houden.
Eindelyk kwam Jofeph met een bly gelaet als uit den adem nae haer toeloopen, zeggende, dat een Rabbi hem verzekerd had, dat het Jongsken zoo even nog onder de Leeraeren was in de fchoole des Tempels, en ook gisteren daer geweest was.
Straks fpocddcn zy zich derwaert, en vonden hem onder de Leerlingen der Schriftgeleerden; „ Hy „ was (zeide zy) pas weder gaen zitten, na het
„ doen



AEN JUDITH- IN B E T JI h E H F, M. S35
,., doen van eenige vraegen cn het geven van ant„ woorden, toen wy binnen traden. De voornaemfte Leeraeren weusebten ons geluk, en prezen „ het verftand en de kunde van onzen Zoon, als „ verre boven zyne jaeren ; maer het was alles r.e„ vel voor myne oogen en als een dof gedommel „ voor myn oor; ik zag niets en hoorde niets als, ,, mynen Zoon,en ik verweet hem de fmart,welke hy ons veroirzaekt had. — Maer ( verhaelde
, zy ) hy gaf my een fpoedig antwoord
opdat oogonblik zag Jefus om nae zyne moeder,
zonder te hooren, wat zy verhaelde; en
waerlyk Judith! hy zag 'er zoo bedaerd ernsthaftig uit , dat ik reeds iets grootsch van zyu antwoord wachtte. Maria beantwoordde zyne liefdeblik met eenen recht moederlyken wenk,en ging; daerop voort met haer verhac!: „ Myn Zoon ant„ woordde my met eene houding, welke my meer „ dan ooit deed denken aen des Engels zeggen : " „ „ Hy zal een Zoon des Allerhoogften genoemd
worden." 1 Wat is het, dat gylicden
„ ,, my zoekt? wist gy niet, dat ik in het Huis ?, ,, mynes Vaders zyn moest?" "
Maria is een diepdenkende Vrouw. Zy bepeins-, de den zin dezer woorden over en weder, maer erkende my teffens, dat zy dien niet volkomen bevattede. Wel driemael fprak zy tot my van eene Voorzegging, welke haer gedaen was, by ^ekgenheit van het voorftcllcn van haeren eerstX ge-



fi%6 ABIGAH. VAN CAESARS-A AEN JUDITH.
geborenen in den Tempel, door zekeren Grysaert, als welke reeds zoo merkwaerdig en fmartlyk vervuld was: „Ook door uwe eigene ziele „ zal een zwaerd gaen. " - „ Maer (zei ze) dc „ overige woorden konnen niet wel op dit voor-, „ val worden toegepast, wanneer de Grysaert „ zei: „ Hy is gezet tot een teken, dat weder„ ,, fproken zal worden. " en no°- meer. "
Zy wist niet, of de eene of andere Gezindte van Leeraeren in de School hem geweldig wederfproken, en de andere hem geprezen had, en of dus „ de gedachten veeier harten openbaer waren ,, geworden "
Een Pharifeër, dien zy niet kende, maer die haer voorkwam , een inderdaed vroom man te zyn, had, toen zy met haeren zoon■ weggine, in de Tempelpoort tot haer gezegd: „ Gezegende „ wy, gezegend is het Volk! uw Zoon, o Moe. „ der! zal groot zyn voor den Allerhoogiten.' " .
Wy fcheidden met lïerke ontroering, en wel verzekerd , dat onze harten in eeuwigheit niet fcheiden zullen. Immers met geweld moest ik my zeiven van haer affcheuren, even als nu van U myn waerde Judith! ontroerd en met geweld, en met verzekering van onzer beider eeuwige lief. de. ;



X.
ka t eb de Priester met noa zyne Huisvrouw.
(Vergelykt Lukasïl, 46 ——50.)
jfik. a l e b. Houd my nu niet op. In een vierde
uurs moet ik weder aen myne bezigheden; daei zyn hier nog zoo veele Reizigers ; wy hebben alle de handen nog vol. Laet my met rust,
Noa!
Noa. Nu dan ! het betaemt my niet, in een geheim intedringen, 't welk gy met geweld voor my verbergt. Maer dit doet gy vergeefs; gy hebt iets , dat u ontrust, ik heb het aen u gezien , zoo dra gy te huis gekomen zyt. Maer veelligt is het iets onder u, Geleerden! dat ik niet eens verftaen zou. Indien gy my flechts weder eens helder vrolyk wilt aenzien, zoo begeere ik niets meer.
K a l e b. Gy zyt lief.
Noa. (na dat ze eens buiten de deur gezien had). Daer gaet nog geen mensch nae den
Tempel; gy hebt waerlyk nog wel tyd.
Anders zegt gy my alles, myn Lief Ij
J— Ka-



k a l e b met noa.
Ka leb. oGy vleyster! moet het dan wezen? tooet ik u myne fchande openbaeren ? Noa. Uwe fchande?
Kal eb. Schande genoeg, vergeleken by liet tienzien, >t Welk ik bezitte. Het is een bittere . liag! Ik moet bekennen, dat my in langen tyd
niets zoo Merk getroffen heeft; _ ik knersfe-
tande van fpyt; ik verfoeië my zeiven; ik fchame my; Ja — ik weet niet, wat niet al'in my om-
gaet! zoo kan ik het niet uithouden. QEeH
traen van verdriet vloeit langs zyne wangen). Noa. Van waer komt dit toch? myn Lief! Ka leb. Een kleene jongen heeft de fchuld Van al dit verdriet. Deze kwam gisteren, als het offer voorby was, in.de Leerzael. Daer waren vcele Leeraeren , en ongemeen veel leerlingen, Zyne opmerkzaemheit en leergierigheit troffen my, zoo wel als zyne uitmuntende zedigheit. Ik liet my met hem in gefprek in , en zyne antwoorden , ik moet het bekennen , waren ongemeen verftandig. Toen ik, vernomen hebbende , dat hy voor de eerstemael hier was , hem Vroeg: hoe hem de Tempel geviel ? antwoordde hy, „ zeer wel! maer, wie is het, die daer in
s, woont?" Op myn vraeg; of hem de yver
van Israël voor de Godlyke Inzettingen niet treffende voorkwam ; zeide hy: „ Ja , wannneef 5, het hart by de lippen is. " Van daeg kwam hy weder, en ik had veele myner vrienden op*
merk-



KALEB MET NOA. 139
rnerkzaem op hem gemaekt, en gelastte hem, zich te plaetfen onder de Leerlingen der Schriftgeleerden, om hem eere aentedoen. Ik lceraerde juist van de overleveringen der Vaders , en haelde het zeggen aen van mynen Vriend: „ Lieflyk zyn ,, de. woorden der Schriftgeleerden , nog boven >s de woorden der Wet; want de woorden der Wet zyn zwaer en ligt; maer de woorden der „ Schriftgeleerden zyn alle ligt. Ja de woorden „ der Ouden zyn van meer gewigt dan de woor„ den der Profeeten." en voorts de gelykenis, die
daer volgt. ~~
Noa. Welke toch? hoe luidt die plaets verder? Ka leb. „ Een Profeet en een der Ouden,
„ waer by zyn die te vergelyken ? by eenen
„ Koning, die twee van zyne vertrouwde Dienae,, reu in een Gewest zendt. Omtrent den eenen „ fchryft hy dus: „ Wanneer deze u myn zegel „ „ niet toont , zoo gelooft hem niet." Van „ den anderen dus: „Oi'fchoonook deze myn ze„ „ gel niet toont, zoo gelooft hem evenwel. ? „ Even zoo is van den Profeet gefchrevcn: „ „ Hy moet u een teken of wonder toonen, " „ maer van den Ouden is gezegd: „ Naer de In„ „ zettingen, waerin-zy u zullen onderwyzen, „ „ zult gy doen. (*)"
Toen Hond de knaep op, en vroeg my , (ik erkenne het, niet oneerbiedig:) „Moet men den
„ Ou-
([*) JïROSOt. Be&acoth.



»4Ö B a L fc b mét noa.
„ Ouden zonder teken geloven, wanneer by iets „ ópenbaërt, dat nog niét geopehbaerd is ? Of, moet men van den Profeet een teken eifchen ; ,i wanneer hy niets meer zegt, dan 't geen de'
„ wet gezegd heeft? En, wat meent de
„ Profeet Jefaiah, wanneer hy zegt: „ Dit volk „ „ naekt tot my mét zynen monde, en vereert „ „ my met zyne lippen , daer toch het hart „ „ verre van my is, en de dienst, dien het my „ „ bewyst , door fflenfchen geboden geleerd 55 „ is (f): " Gy zyt een Leeraer in Israël, ik „ bidde u , wat wil de Profeet daer meê zee5, geil?'*
Ik was door de befcheidenheit en de zwaere vraegen van het jongsken zoo getroffen en verlegen gemaekt, en fommigen* die my nydig zyn, bemerkten en Vermeerderden deze verlegenheit zoodanig, dat ik fchaemroöd werd, en verdomde. Op het eigen oogenblik klopte iemand
aen de deur, eri berichtte * dat zyn Vader en zyne Moeder daer waren, en nae hem zochten: Eegrypt ge nu , hoe fmartlyk dit moet vallen, zich door een knaepje vail twaelf jaeren zoo befchaemd gemaekt te zien, en den billyken roem der Wetgeleerdheit van het hoofd te zien ftootert
door een Kind ! — Weet gy iets bit-
terder, en meer ergerlyk?
Noa. Ik zie evenwel niet , dat gy op het Jongsken boos kunt zyn.
(t) JtiAiAH XXIX, i3, KA



Jt a l e b het noa
Kal eb. Dit kan ik niet; 't is waer. Maer 't is niet flechts de roem, maer de zake zelve t waef Over ik my kwelle;
Noa. Hoe meent gy dat?
Kal eb. In de zaek zelve gaet my dit kind boven 't hoofd ; 200 fchynt het my geduurig voorrekomen. olsraëls God! in zoodanige verlegenheit was ik nog nimmer!
Noa; Ik heb toch ook meenigmael zoo iets gedacht; maer hoe durfde ik, ongeleerde vrouw4
tl dusdanige twyfeling voorftellen ? - Onder-
tusfchen moét gy nu nae den Tempel; ik hoor veel volk langs de ftraet gaeri. Evenwel van dia Moeder en dat Knaepje moét gy my nog, zoo veel gy kunt en weet, verhalen; —- Wilt gy?
Kal eb. Gaerne. Wanneer ik flechts weder daer aen denke, moet ik noch wel goed jegens hem worden. Maer zelfs daer over ben ik boos^ dat ik niet wete, op wien ik boos moet zyrt f
X li Vervolg*
oa. Hebt gy het knaepje ook weder gezien? K a l e b. Neen; zy zyn buiten twyfel vertrok» %en. Ik fprak met den Raedshöer Enoch; dezö
i.. D £ £ La' Q



24- kaleb met noa.
betuigde ook zyne verwondering over het Jongsken; maer ik zag wel, dat het hem ook niet recht acnftond. Het is vreemd. De jongen heeft door zyne vraegen en antwoorden onze Gezindte meestal misnoegd gemaekt, en de Sadduceërs hadden een kleene Zegeprael; evenwel zag ik 'er onder h ui, die hem ook niet wel mogten lyden. Ikweet het niet, het is, als of hy hun allen te zuU ver was, en evenwel had hy niets fcherps noch verwaends. Ik heb zoo veel bekwaemheit en zoo veel zedigheit nog nimmer by elkander gezien. Beide Gezindten gaven zynen Ouderen veeIe loffpraeken over .hunnen Zoon; maer de moeder fchcen niets te hoorcn of te zien dan haeren Zoon. Zy zag 'er zeer bcfchreid uit; want zy hadden geloofd, dat hy verloren was. Zy zyn Galileërs, en zouden van Nazareth wezen, maer dit is my niet waeifchynlyk. Noa. Schynt zy eene goede Vrouw? Kal eb. Een zeer goede Vrouw, en een dooreerlyke Man. Rabbi Jofeph,' die naest by hun ftond, zegt, gehoord te hebben, dat het knaepje op hunne berisping geantwoord had: „ Wist gy niet, dat ik in myns Vaders huis moest wezen? " maer ik zie niet, boe men dit zou moeten verftaen. 't Geen hy wyders fprak over de dingen der Wet, beftond meestal in eenige gepaste antwoorden uit. de Wet en Profeeten. Het fchyut, dat hy van geenen onzer Schriftgeleerden iets gc-
leeri



kaleb met noa.
n 3
iccrrl heeft, en echter kwam alles, wat hy zeide, zoo geregeld voor den dag, en het behelsde geheel en al alles, wat tot de zack behoorde, waet van hy (prak. ïnderdaed Noa! Ik durve hem niet ftaen, hoe veel ik ook in de Rabbynen geblokt hebbe; ik hebbe my te weinig in de Wet op zich zelve beoefend. Hoe Oud ik ook ben, dit moet nog anders met my worden. Noa. Zoo zal dan dat bitter verdriet nog een
gansch heilzaem geneesmiddel zyn , en een
groote zegen, edelmoedige Raleb'!
X I I.'
asChpenaz en cehasi; twee broeders, (Vergelykt LhUs II vers 50,
d^L. Waer is moeder nae toe?
G. Ach! waer heen zou zy wezen ? zy gaet geduurig in een hoek, om over u te weenen, en ■voor u te bidden.
A. Laet haer maer voor zich zelve bidden, ik bidde; genoeg voor my. Dat weenen is my onverdraeglyk.
G. Het gaet niet goed, Aschpenaz! gy maekt fret niet wel met moeder.
Q 3 K'
I



244 * S 6 H ï> E N A 2 MET c E II A S I.
A. Waer wilt gji toch van fpreken ? gy Zyt maet een kind.
G. Ik weet evenwel, dat men zyne moeder niet trotsch bejegenen moet.
A. Zwyg; gy kent de Inzettingen en Geboden nie:. Maer my roemt Vader, dat ik verre gekomen ben in de kennis der overleveringen.
ook moeder zelve verftaet vecle dingen niet, welke ik reeds verftae. De kennis der Inzettingen gaet alle wysheit te boven. Een Zoon der wet is geen flaef eener zwakke moeder.
G. Wat praet gy al ? Heeft dan God niet geboden: „ Gy zult uwen Vader en uwe Moeder „ in groote eer en hoogachting houden, op dat „ gy lang leeft in het Land, dat u de Heere uwe „ God geven zal. " Wanneer gy zoo voortgaet, Zult gy niet meer leven, wanneer deMesfias komt.
A. Eenvouwig kind! weet gy niet, dat men God meer moet gehoorzamen dan' de menfehen ? — zou ik my zoo lacg laten behandelen van eene, die minder weet van de Wet dan ik ?
G. Het zal u gewis nog berouwen! waerlyk, gy hebt haer godlooslyk geantwoord.
A. Gy meugt vry zweden. Ik weet wel, gy zyt moeders troetelkind; maer daer en tegen geeft gy Vader veel verdriet, dat hy geen eer met u inlegt , terwyl gy zoo weinig weet van de geboden.
G. Wat kan ik helpen, dat ik een zwakker geheugen hebbe dan gy ? anderzins weet gy
zelva



ASCHPENAZ MET G E H A S I. 245
zelve wel, dat ik Vader nergens in verdriet aendoe.
A. Wilt ge u by my vergelyken? gy bidt niet een tiende deel zoo veel als ik; roemt men my niet, dat ik vecle aclmoefen geve ? zegt Vader zelve niet, dat ik wandele naer alle de Inzettingen en Rechten, en gewoonten van Mofes, ftipter dan byna eene myner Voorouders ?
G. Wat helpt dit alles, wanneer gy een Hechte Zoon jegens uwe moeder zyt? Gy zyt toch niet zoo geroemd geworden in Jerufalem als de kleeue Jcfus van den Timmerman in de bovenffcraet.
A. Wat praet gy van dezen ? ik kan u verzekeren, dat hynog veele dingen niet weet, welke ik reeds vóór een jaer geweten hebbe.
G. Evenwel zyt gy nog niet ée;nmacl zoo onder de geleerden aengenomen en geplaetst, en zoo buitengemeen geprezen geworden van allen , gelyk hy. 'T geen gy weet, kan ieder loeren , die maer een zoo fterk geheugen heeft als gy; maer men prees het Zoontje van den Timmerman om zyne groote wysheiu
A. Wat wilt gy nu daer meê zeggen ?G. Dit, dat gy nog op verre na niet by her» halen kunt in wysheit, en dat hy evenwel een zoo vroom en gehoorzaem kind is jegens zynen, vader en moeder, dat alle gebuuren niet genoeg, daer van fpreken konnen. A. Ja maer, dit. was, vóór dat hy naeJcrufalera Q 3



246 ASCHPENAZ MET GEHASJ.'
geweest was. Nu zal hierin ook een groot onderilheid zyn, federd hy een zoo goed getuigenis van de Geleerden heeft ontvangen. Een geleerde Zoon is geen kind meer. Spreek 'er my niet vanl
G. Neen, neen! zelfs federd het Paeschfeest roemt men hem zoo fterk , en op nieuw. Hy bleef, 't is waer, in Jerufalem, en zyne Ouders moesten lang nae hem zoeken, maer het fcheen , als of God hem bevolen had, dat hy nog een tyd lang onder de Leeraeren zyn moest. Ondertusfchen heeft de algemeene roem hem nie; een hair trotfeher gemaekt. Zelfs zegt men, dat het is, als of hy nu nog te meer in alles zich bevlytigt, om zyncn Ouderen aengenaem te zyn. O Aschpenaz! wanneer gy hem hoorde! Ik ontmoette hem gisteren aen den opgang des bergs. Hy ging met zyncn Moeder nae beneden , en ftond daer by een knaepje (til. Zyn moeder wachtte een klccne poos, maer moest,zoo 't fcheen, nog verder, en zei tot hem: ,, kom Jefus ! " — Toen moest gy gehoord en gezien hebben; hoe eerbiedig en gezwind hy antwoordde: „jaMoeder!" en. terftond van het knaepje fcheidde. O dat ik dit
leerde navolgen 1 Ik vergete dat ,, ja Moe-
„ der! " rfiyn ganfche leven niet! Doch,
ik ben juist nu ongchoorzaem; ik zal zwygen.
A. Hoe! juist nu?
G. Ja wacrlyk ! ik had het vergeten. Zy had ■y uitdrukkejyk verboden, cm niet meer met u ê te



aschpenaz met gehasi. 447
te twisten, ik moest u geheel niet tegenfpreken, gy mogt u anders aen uwen broeder te meer bezondigen. ■
A. Zei ze dat?
G. Ja, en het ging haer zoo fterk ter harte , dat gy u zoo jegens haer bezondigde, dat zy befloot, u nu maer te laten voortgaen. Welhaest, hoopte zy, zouden uwe oogen geopend worden. Zy rust niet van bidden, dat God u een deemoediger en buigzaemer hart geve; God zal haer gewis nog verhooren. En als ik haer van den jongen Jeins verhaelde, droopen 'er vcele traenen op haer' naeiwerk, daer ze bezig was , een onderkleed voor u te naeijen. „Ach (zei ze) God geve „ mynen Aschpenaz zulken hart als dat van de. „ zenjefus? " A. {met de traenen in de oogen) „ mynen Asch-
penaz!" zei ze? G. Ja, dat zei ze.
A. Hoor eens, ik moet dien Jefus eens met u
zienl wilt gy? ■ ., ,
G Gacrn. Ik weet wel, wanneer er geiegcnhcitzyn zal. Hy gaet telkens op den eerden dag derweekc, wanneer het goed weer is, vroeg voor den opgang der zonne gins langs de beek wandalen Daer zullen wy hem in de eerstkomende week te moete gaen.
A. Goed, maer zeg 'er moeder niets van; ik zal 'er haer dan. zelve over Inreken.
Q4 XIII.



XIII.
P.AThan en zyne Vrouw, in Nazareth,
(Vergelykt Lukas II, 52.)
Vrouw. Reeds dikwyls heb ik u willen vra-, gen; wat is dat toch voor eene verandering iQ onzen oudften Zoon ?
Dathan. Wat meent gy? ^ V. Hoe kunt gy dit vragen? dat hy zoo vlytig en zoo gewillig nae de Synagoge gaet.
D. 't Is waer; ik gelove, dat hy 'er jaeren lang uitgebleven zou zyn , indien men hem dit had toegelaten. Ook hoore ik hem nu zelden fpottende over onzen Rabbi fpreken. Ik mogt dit an.' ders nog wel eens hooren.
V. Dat weet ik, helaes! te wel. Ik weet ook, dat gy uwe verachting der Wet veel ergerlyker. zoud getoond hebben , had gy u niet ontzien voor den yver. van mynen Vader.
D. Gy hebt gelyk. De verdoolde yver van mynen Schoonvader hield my dikwyls te rug. Maer verachting der wet. moet gy 't niet noemen,'
Hoe vaek moet ik u dit by herhaling zeggen ? .
Mcnschlyke Inzettingen zyn geen wetten van God, "
V.



DAfHAWMET ZYN VROUW. $49
V. Ik weet het wel; ik vermoeië my vrucht-, loos , om u tot betere gedachten te brengen. Reeds lang heeft my het fpotten van onzen Zoon bitter geërgerd; het deed my fterfc vrezen , dat hy , door uw voorbeeld verleid, nog verder gaen zou' dan zyn Vader, Wat is dan wel de grond zyner verandering? God heeft myr, gebed, altans ten deele, verhoord, maer in veele andere zaken zuchte ik nog vuuriglyk om zyne verbetering. ' D. Spreek gy my niet van verhooring uwer Gebeden; ik zegge het tt rond - en vry uit, de Huichelaer dringt met zyne gebeden niet tot m den Hemel. Neen; daer is een gansch andere oirzaek, welke ik u evenwel niet gaern zou zeggen. Gy waent , dat gy een wonderdadige Zegeprael over ons hebt gekregen , eenvouwigo Vrouw! deze zaek Pharifeërt ondertusfchen niet raet al; zeker, by den eeuwigen Troon! zy doefe niet!
V. Spreek maer, zoo als uw hart u opgeeiu Het is de eerftemael niet , dat de Godloosheit
de Vroomheit huichelaery noemt. —-
Maer wat was dan de oirzaek toch, waer over gy niet wilt, dat ik overwinning zou kraeiën? -» Gy weet wel middelen, om die Zegeprael. te belemmeren.
D. Gy moogt het eigenlyk wel weten., van waer die verandering ontftaet. Brinnert ge u niet, dat het nu drie maenden is, dat hy nae <*5 de



S50 DATHAN MET ZYN VROUW.
de Synagoge loopt als een fchaep nae den Ho der?
V. Het is reeds meer dan drie maenden.
D. Nu ja, dat is zoo het wordt aenftaen-
deu Sabbathdag vier maenden; Toen heeft hy met den Timmermans Zoon gefproken ; Dezen trof hy aen by den Kifon, in eenzaemheit langs die beek wandelende , en kwam met hem in gefprek.
V. fs het al lang geleden, dat Afaph u dit verhaelde ?
D. Neen; in de laetstvoorgaende week vroeg ik het hem; en het duurde al vry eenigen tyd, eer ik het 'er uit had.
V. Daeraen ziet gy, 't geen ik u gezegd hebbe.- Gy verbeeldt u zoo veel van zyn vertrouwlykheit jegens u, terwyl het den neuswyzen jongen wel aenftaet, u in veele dingen natepraten. Maer de rechte genegenheit heeft hy niet voor u, dat zag ik wel, even zoo min als voor my. Gy zyt in uw ongeloof even hevig en oplopende , als ergens eenig yveraer voor de Wet.
D. Dat is zoo; maer het is beter voor het gezond verftand te yveren dan voor de domheit.
V. Maer nu; wat was 'er dan voorgevallen met den zoon van Jofeph ? had die hem niet uit de Wet onderhouden over het gaen in de Synagoge ?
D. Neen, verfchoon my, Vrouw! die is daer te fchrander toe; die zal ieder een niet nae de Sy-
?.a-



D A T H A N MET S*« V * °*U W' ***
«agoge dryven , gelyk de vroome Moeder. Hy heeft geen woord daer over met hem gefproken.
V. Dan moet hier wel een wonder plaets hebben; en ik vinde dan de Zegeprael, welke gy my
niistrunde! De zoon van Jofeph gaet altyd
naeVSynagoge! ' Sederd onze Afaph me,
hem fprak, gaet Afaph ook nae de Synagoge, hn evenwel hebben zy daer van niet met elkander gefproken?
D. Uw wys befluit is hier nu eens een valscn belluit. ' Maer laet ik het u recht en naeuwkeurig doen weten; myn zoon verhaelde my dus: " Bi „ hebbe met Jcfus gefproken; hy heeft my ongemeen ingenomen ; zyn hart en zyn ganfche „ voorkomenis zoominneyswaerdig, als men zich " kan'verbeelden.' Wy rpraken over de onver„ ftandige beftraffing van Menahem. over eene bcuZ zeiachtige kleenigheit ; en hy zeide my ter „ loops over het Pharifeër wezen dingen, waer, „ door'hy my ,' ook van wegen zyn verftand, „ zeer achtenswaerdig voorkwam. Ik moest zy„ ne groote wysheit bewonderen by alles, wat »' hy zeide , en in weinige woorden üitdruktel „ Ook kent hy de domheit van onzen Rabbi en de beuzelaeryën, welke deze ons voordraegt, „ door en door, fchoon hem tellens geen één eeriig onbcfch.ciden woord daer over ontviel. Ik „ zag hem den volgenden Sabbath weder in de " Synagoge, zoo brocderlyk, en vol aendacht, " J • ■ „ en



352 bath/in met zyn vrouw.
m en ikerinnerde my, dat hy, fips vceie jaeren " 200 la"S ik daer gegaen ben, de Synagoge „ met onafgebroken vlyt en geduld bezocht M heeft! en dat een meusch van zoo volwasfchen „ verftand en diep inzicht van zaken! -Hier by " geVOelde ik' dat * over my zeiven befchaemd „ werd. Hy had wel geen woord hier over met „ my gefproken, maer het kwam my ten eenen„ maele klaer voor den Geest, hoe verftandig „ het zy, a]5o goede Inzettingen van God zoo » goed men kan bytewonen en mede waertenemen, hoe fiecht dit ook door anderen gefchie» de, tot dat men bevoegd is, die te verbete-
" ^ kW3m my 200 kla&r voor, dat ge„ duldige hoorders de beste Leeraers worden-
" dat de flechte ^nagoge weder eens goedje' » maekt, maer het afgefchafte School niet zoo » ligt weder op nieuws opgericht kan worden „ De kranke kan wel eens weder gezond, maer
„ de doode niet weder levende worden « .
Doch ik hebbe u nu al genoeg gezegd. Evenwel gy moet ook nog den eenen of anderen tyd eens hooren, wat onze Zoon my verhaeld heeft van de treffende redenen , welke Jefus voerde over het ■Pnarifceuwdom. V. Verhael het maer, _ ik wiI het ook J]0o.
ren. Alle wysheit zal eyenwel. niet alleen in dien Jefus zyn. .
X I V,



X I V.
ikabod van Nazareth aen eenen Bloedverwant in Jerufalem.
( Stukswyze.)
(Vergelykt Lukasï, 66-83 en Lukt» II, 52,)
-—1— J£d\t daer nu alles, waer over gy antwoord verlangde , zoo verte ik daerop kon antwoorden.
Arphackfad is ook van zyn tweede Vrouw gefcheiden. Men zegt, dat de trotfche Bilha zyn hart heeft ingenomen. Gy moet derhalven nae eene andere omzien. Van de Erfenis kan ik u nu nog niets zeggen.
Maer ik moet u nög een onherflelbacr verlies melden, 't welk ik na myn's vaders dood gelede», hebbe. Hebbe ik u niet al eens gezegd van het Gefchiedboek, 't Welk myn Vader fchreef? hy heeft'er meer dan veertig jaeren aen gefebreven. In de vorige week had ik het aen eenen buurman geleend, met duizend beden, om 'er toch zorg voor te dragen. Maer eergisteren kwam 'er brand by dezen man, juist in die kamer, waerin hy dat boek geborgen had, en het is geheel tot asfehe. verbrand,, zoo dat zelfs het zilyerbeflag aen den
band



=54 IKABOD VAN NAZARETH AEN ZYNErf
band (myn Vader had 'er groote achting voor) tof een klomp gefmoltêh is. Waerlyk, waerlyk myn Vriend! ik weet my
niet te matigen over dit verlies. Myn Vader
Chy ruste veilig by zyne Vaderen ! ) had my vermaend, my zoo veel mogelyk daer op toeteleggen,meer dan op iets anders, om te weten , wat&God onder ons had laten gebeuren; en federd zyneri dood werden my alle zyne vermaningen drïemael 200 waerd en gewigtig. Nu kan en weet ik my niet te bedwingen over dit verlies.
Ik hebbe zelve dat boek nog niet geheel doorgelezen. By myn's Vaders leven toch bekommerde ik my geheel niét over 't geene hy fchreef. Gy weet, dat myn jeugd losbandig was. Gy zyt, ter myner befchaminge, vroeger begonnen , wys te'worden, dan ik.
Het was geene geregeld doorloopende Gefchiedenis van ons Volk, zoo als gy wel kunt denken. Inzonderbeit fchreef hy, zoo als het voorkwam , ce„ige der merkwaerdigfte gebeurdtenisreh in Juda op, zoo goed hy die wist; op ver> re na niet alles, maer ook niets, waeromtrent hy zich niet volkomen kundig gemaekt had. Het voornaemftc daer in was zyn eigene gefchiedeïtis, en die zyner geliefde Vrienden, en voorts alles , wat zyne hope op den haest naderenden' Mesfias ftrccldc, en daer meê eenig verband had. Gver dat alles was hy dag en nacht peinzendemet



BLOED VRIEND IN JERUSALEM. 255
met eene levendigheit en brandend verlangen , welke in zynen Ouderdom zelden te zien zyn.
Evenwel was hy ook ten uiterften naeuwkeurig in het navragen, wanneer hy iets van dezen aert vernam. Myn zalige moeder zei dikwyls tegen hem: „ Ik heb van myn leven nooit ie„ mand gezien als gy zyt, die zoo ongacrn ge„ looft, wat hy gaern geloven wil. " Hy ontzag dau ook geene moeite en geene kosten van Boden en brieven, en alles, wat tot het verkrygen van een naeuwkeurig naricht behoorde, en fpaerde geen nadenken, om middelen en wegen uittcvinden , hoe hy een volkomener bericht zou erlangen van die dingen, welke hem hier of daer flechts waren ter ooren gekomen en acnmerklyk toefcheenen. Dit was federd veele jaeren zyne bezigheit, terwyl hy anders weinig te doen had, huiten 't geen hy zich zeiven oplag; en by zyn groot vermogen, 't welk hy bezat, was dit en weldoen zyne ecnige uitgave tot vermaek en buiten noodzakc.
Vrouw en Kinderen moesten , ge weet; het, fey hem altoos gekleed gaen als die van den Middelllaet. Nog in de laetfte week zynes Ievens liet hy my een nieuwen Tulband maken , waer me£ ik my byna fchaemde uittegaen; in tegendeel had hy my met het grootfte genoegen een vergulden zilveren Inktkoker laten maken. Hy Svas in veele opzichten een gansch zonderling man,
Maer,



»5& IK A BOD VAN NAZARETH AEN ZYNEN
Maer nu, dat boek! ach! dat verongelukte boek! helaes ! — ftioest ik dan juist oud genoeg worden, om deszelfs waerde te bezeffen, en ten zelfden tyde deszelfs verlies met innerlyk hartzeer leeren betreuren;
Hoe lang was ik onverfclnllig omtrent myn's Vaders fchriften! Ook floot hy die altoos zorgvuldiglyk op. Nü , nu ik erfgenaem was geworden , én die in myne handen had, eh veel, —— God
weet het, hoe veel! ja zeer veel genoegen
daer in vond; — nu moet ik die verliezen!
Ja waerlyk het boek is Verloren! geheel en al verloren! Hét is zeker, dat niemand een affchrift daer van heeft; want ook daerin was myn Vader Zonderling. Even zoo veel, als hy fprak , en vroeg; en fchreef, om de zaken te weten te komen , even zoo geheim ën "achterhoudende wzé hy dan met het geen hy te weten gekomen Was. t Geen hy eens magtig was geworden, werd dan ni's in den afgrond gedolven, of als eèn fchat met zeven nuturen bemetfeld. Zelden deelde hy daer van iets mede aen onze moeder. Niets altans drong hy 'er van op aen zyne Kinderen, Zoo als anders de oude luiden zoo gaërn doen in dié dingen, waerin zy zelve veel gewroet en gefchreven hebben. Neen, zy waren hem te ligtzinnig en onverfhndig. £ Zy zullen het toch beleid ven! " zei hy dikwyls. Hy had geenen vriend; Irïeïi hy da; boek vernauwde ; allerminst detf
nieuws»



! bloedvriend in je r.u salem.
mieuwsslerigeri; want hy haette niets (lerker dan ;eene ydele nieuwsgierigheit zonder ecnig beter iööelwit; Overal , waer veele vermogende Lui[dcn by elkander waren, fprak hy, buiten noodï zake, niets van diergelyke zaken, en dikwyls zèide lhy, dat deze zulks niet waerdig waren. Hy was (altoos een weinig te fcherp in zyn oordeelen , ; zonder het daerom , zelfs met zyne vyandcn , kwaed te meen en. ... • Evenwel ik heb reeds veel in het boek gelezen- daer ftaet veel in van eenen Joiinnes in
Juda, en van zyne Ouders, Zacharias en Elifa-
beth; van zyn geboorte en zyn's Vaders
Voorzeggingen; van zyn toenemen in geest
en wysheit in eene vroege Jeugd; van zyne
blymocdige weltevredenheit ook in het gemis der hem verbodene dranken; -— van zyne fterkte in het overwinnen van, zich zeiven, en in zich te onthouden van alle die vermaeken der Jeugd, welke hem tot fchadelyke losheit of aenmerklyk
tydverzuim zouden konnen verleiden ; van
den dood van Zacharias en van Elifabcth,
van beider fchoone lofzangen by hun fterven; — van het verblyf en de levenswyze van Joannês in
de woeftyne by de doode Zee; van zyne
voorbereiding tot liet ontvangen van Godlyke Openbaringen, en van zyne Vreugde , toen hy
de eerftemael de Stemme des Heeren hoorde.
Ik begrypc niet , hoe myn zalige Vader zulke i. deel. R dió-



«58 IKABOD VAN NAZARETH AEN ZYNEN
dingen heeft konnen vernemen. By hem is het is het altans zoo waer geworden, als het zelden by iemand wordt (*): „ Stelt uw lustin den „ Heere, zoo zal Hy u geven de begeerten uwes „ harten. " Dat was toch zyn onverzadelyke lust, alles van dien aert te weten te komen; en God heeft hem gegeven, 't geen zyn hart begeer* de. Maer, helaes! den Zoon heeft Hy het zoo fpoedig weder ontrukt ! Dit is my waerlyk
vreemd , dat God zulks heeft laten gebeuren.
VVyders ftond 'er ook in van een gefprek van Joannes met eenen Nazireër van gemeenen aert, en hoe deze geheel niet te vreden was over Joannes.
Ook nog zeer veel van Jefus, den Zoon van Jofeph in Nazareth; ja alles, wat hy maer van dezen kon opfpeuren tot het geringfte toe. Van zyne Geboorte, van zyn vlugt, van zyne opvoeding; wat hy maer van jaer tot jaer, kon
vernemen; — van zyne Schriftuurkennis;
van zyn roem in Jerufalem by zyn eerfte reize tot het Paeschfeest; — van zyne jongere broeders en
zusters; — van zyne eenzaeme wandelingen .
van eenige verhooringen zyner gebeden by ongelukkige voorvallen, enz. Van zyn vlyti-
gen arbeid in zyn's Vaders beroep; van zyne
vreugde by en onder het gezang; , Van eenige
(*) Psaim XXXVII, 4.



BLOED VRIEND IN JERUSALEM. 40
nige wonderbaere daden , om zyne Ouders uit-
den nood te redden; van eenige Verfchy-
hingcn van Engelen; ■ van zynen vroegen
tegenzin tegen het Karakter der Pharifeërs; —~van zekere Abigaïl, waeraen zyne moeder kennis
kreeg, en waer voor Jefus bad; en nog
honderd znlke dingen meer; — van zyn waken , vroeg wandelen, ontvlieden van allen lof; van zyn zucht, om al, wat hy deed, (lil en on^ gemerkt te doen ; van zyne ongemeene liefde voor Kinderen; van zyn afkeer van, en droefheit over Judas den Gauloniter, waer by ook een gefprek tusfchen Jefus en eenen Zoon van dien Judas , en honderd by honderd zulke dingen meer.
Ook fchetfte myrt Vader in dit Boek Herodes den Grooten en veele andere Vorsten met echte verwen af; ook het ganfche Sanhedrin , 't welk hy door en door kendej benevens de Romeinfche Landvoogden, en vooral de wreedheit en lafhartigheit van Pontius Pilatus. Daer ftond ook veel in van den Hoogenpriester, van ïsmaëï , ELeazar den zoon van Hanna, en Simeon, en de ganfche Priestërfchap , met al derzelver verkeerde wegen tot het bekomen van groot aenzieri en waerdigheit. Ja met dit Boek derve ik nu ook die hartroerende Klaegliederen, door mynen Vader opgefteld; als by voorbeeld; een , „over de
. devalfche Mesüasfen;" „over het verkooperi R z ,i van



2<So IKABOD VAN NAZARETH-AEN ZYNEN VRIEND.
„ van het Priesterfchap; " „ over den ontheilig9* den Tempel; " „ over het misleide Volk; " Ook had 'er een ten Opfchrift: „ De vosfen en'de „ wilde dieren op den wynberg des Heeren. " Insgelyks een wensch en bede , dat God hem mogt wegnemen, eer hy zien moest , hoe zyn Volk zich aen zynen Gezalfden zou bezondigen; (dit verftond ik in 't geheel niet); en dan nog „ een zielroerend gebed voor zyne Kinderen. " — Helaes! dit alles is nu weg! alles een prooi der vlammen geworden ! — Indien ik aenflaenden Pinkfter nae Jerufalem kome, zal ik u al, wat ik my nog by mogelykheit kan erinneren , verhalen, 't Geen ik nu nog weet van zyne „ Bede voor „ zyne Kinderen, " zal ik terftondopfchryven.— Het is over 't geheel fchoon; daer zal nog wat goeds van my komen, wanneer 't gebeurt, zoo
als myn Vader gebeden heeft; . '0 ciic
braeve man! ——— ,.
X V.



X V.
» y l a g E.
Uit het verlorene Boek van ikabod's Vader.
(zynde een blyk van zyn ernftig bezef en gevoel omtrent het verval van Juda ; gelyk ook , zoo 't my voorkomt, van zyn hartzeer over de geheel vcrvallene Overheden des Joodfchen Volks.)
*. (*)
Wie, die God kent, wie moet niet klagen»
© Israël! om uwen ftaet? Gy wenscht, Gods Heillicht te zien dagen,
Wyl gy 't ontvliedt, en fchuvvt, en haet, Verlangend wacht ge op 't Ryk des Heeren,,
Intusfcben bouwt gy Satan's troon; Door tweedragt doet gy decz' regeeren,
En fluit ge uw hart voor Godes Zoon.
a. Gy
(*) Op de wyze van den n8den Psalm.
R. 3



*6z ?. y l a g e>
2.
Gy zegt: „ Hy toeft tot ons te komen. T, Rebellen gunt ge een vry verblyf;
Zy voeden u met yd'le droomen, En gy, gy volgt hun fnood bedxyf.
Hekes! ligt toeft Hy! - _ zou Hy komen, Nu, nu verichynen op deze aerd ?
Ligt vvierd Hy fnood door u verdreven,
En keerde fpoedig Hemelwaert!
3-
Wie dan, die God kent, most niet klagen,
o Israël! om uwen ftaet! Maer neen! Gods heillicht zal doch dagen,
Hoe zeer gy 't vliedt, en fchuwt, en hae't. Schept moed! uw Herders doen u zwerven.;'
Hun oog is boos, hun hart verkeerd. Ligt doet God u genaê verwerven,
Wanneer zyn blikfem hen verteert!
* *
D E R-



DERDE AFDEELING,
loopende tot de eerste ae nwyzing van jesus als den me ss iau door^oannes den d o 0 p e r.
I.
Gemoedsbewegingen van mainan op den vroegen morgen van een Sabbathdag.
Ik kome voor uw aengezicht, o Heere God! Heere der Heirfchaeren ! God van Israël! in dezen heiligen (lillen uchtendftond. De Nachtwachter heeft zich ter rust gelegd, en in de huizen der Stad is nog niemand wakker. Alles üaept; maer gy, o God Israëls ! flaept nimmer; in uwe oogen komt geene fluimering! Ach ! zoo roemde David U; zoo roemen U onze Vaderen; en ik, ik
geloove, ja waerlyk, ik geloove het; maer kom.
gy myn wankelend geloof te hulpe; bewaer my,
-dat ik niet verzinke in den troostloozen nacht
des ongeloofs!
R 4 o Hee-



2f54 GEMOEDSBEWEGINGEN VAN MATNAN OP DEN
o Heere! gy weet het; myn rust was onrust en myn korte flaep week wederom voor een onuïtfpreeklyk verdriet; — daer gy doet, als of gy met hoorde nae het gefchrei der Armen en geen acht floeg op het geween der elendigen daer gy, Heere! doet, als of gy fliep, ja'fterk Hiep, en geen gebed U deed ontwaken: als of gy U om Israël niet bekommerde, en Jakob, mv erf. deel, vergeten had. o! Wanneer hoort gy nae myn dagelyksch gebed? Wanneer antwoordt gy eens op myn dagelyks hopen en dagelvks klagend Dagelyks roepe ik tot U, en zoeke myn ziel te fterken ,n navolging der woorden van Teremiah (♦): J
«Onze ongerechtigheden getuigen tegen ons,
Doch, om uwes uwes Naem's wille, doe
Doe Jehovah! , wat wy van u fmeeken.
„Het getal onzer afvalligheden is groot; Heure last ligt zwaer op onze fchouders'; Tegen U, Heere I ja tegen U zondigden wy! ».
„Gy, Jehovah! zyt Israé'ls verwachtingI Zyt alleen zyn Heiland in tyden van angst, Abrahams Ifaak'e; en Jakob's God I "
„ Zoud
JJ) J^emzah XIV, t, 8, 9. ceniSiins uitgc-



MORGENSTOND VAN EENEN SABBATH. 2ÖJ
„Zoud gy flechts een Vreemdeling in den Lande worden» Als een, die over het veld reist; een intrek neemt Eénen nacht; dan weder voorttrekt ? "
„Waerom zoud gy zyn als iemand, die fchuuw is* U aenftellen als een overwonnen Held, Die magtloos is ter hulpe?
„Neen, Heere! gy zyt onder ons; De God Jakobs is in 't midden van ons; Wy dragen uwen Naem ; Roep uw Volk fpoedig byeen. Zend ons uw Licht ! Verlaet ons niet! Wy dragen uwen Naem, Verlaet on» niet. "
Myn God! hoe dikwyls jammere ik op dezen, klacgtoon van den Profeet, en brenge zyn gebed,, zyne. verwachting, ter uwer ooren als myn klagte , myn gebed, en myne verwachting!
Uwe gunstbewyzen jegens my , 't is waer , zyu ontclbaer , en gy zegent my en de mynen Tyklyk m.ët tydlyke zegeningen. In vroegere Jaeren lonkte gy my toe met uwe gunst, gelyk een Vader het kind toelonkt , dat op zynen fchoot zit ; en niet eenmael bleef myn gebed onverhoord !
Maer nu is myne kwelling alle dagen nieuw, en myne traenen vlieten in het oneindige.
R 5 Al



m GEMOEDSBEWEGINGEN VAN MAINAN 0P DEN
At weder een Sabbath , en de Sabbath uwes Volks is nog verre! Vierduizendmael vyftig Sabbatben zyn voorby, en nog veel meer, en uw Volk is nog niet in uwe rust f en den Voike is nog geen vrede gefchonken'! Gcrechtigheit heerscht nog niet op aerde, en gy hebt den Scepter nog niet gegeven aen uwen Gezalfden !
Diep drukt my de last myner afdwalingen, en de zonden mynes Volks liggen zWaer op my. Israël zondigt en erkent het niet. In Jakob is geen helper , en niemand weent daerover Het kleenood des Heiligdom* is weg, en onze eer is m het Mof vertreden, w ja uwe eer voor het aengezicht der Volken, o God van.Abraham ! en het Volk, waer aen wy fchatting geven, befpot ons!
Ach! moet de Mesfias nog toeven, zend dan een trooster aen uw Volk, zend eenen trooster aen uwen geringlten, zondigften, dienaer ! Zie het toch aen, dat 'er geen Profeet, geen Ziender, geen Helper is i„ den ganfehen Lande uwes Heihgdom's, en uw Woord zoo fchaersch. Wie is het, wien gy uw aengezicht toont, wanneer hy U zoekt? Wie is het, wien gy antwoord gaeft, wanneer hy tot Uroept? Ach! wie brengt my dén woord van U? — 0ok maer één lettergreep, van 't geen gy tot hem gefproken hebt ? Hier zegepraelt de laster; daer valt de vroome in verzoeking en fchande , en de Godlooze en de
Hui-



m0rcenst0nd van eenen SABBATH. üÖ?
Huichelaer juichen in de overwinning ! De losbandigheit vreet in als de kanker, en de fchyn der Huichelacrs verblindt het verbyfterde Volk.
Hier reinigt men de handen , terwyl men de harten bezoetelt ; daer zoekt men de verlosüng Sions in ftorm en onrust; gemaektheit moet aen-. dacht, gewoonte'moet deugd heten, en oproërigheit hope op uwen Gezalfden.
Ondertusfchen ligt de arme in het ftof, ja ligt. vergeefs te verfmachten voor de deur der llyken; Niemand geeft den blinden licht , den Hommen ïprack; de booze geesten heerfchen in veele zielen myncr broeders; zy lyden de folteringen der helle; de bezetenen razen, en hunne huisgezinnen en genachten zyn troostloos van wegen de elende!
o! Ontneem my dat hart vol van medelyden met myne broederen-! ontneem my die dorst nae.
U, o levende God! Neem het weg, neem
het weg; ik kan dit niet langer uithouden; myn gebeente droogt uit, het merg teert 'eruit weg; de kommer doorkankert myn ziel, en ik wandele voor U , als een fchaduw ! Komt de dag aen, zoo verfchrikke ik, en wanneer de nacht nadert, trillen myne beenderen! Myn lyden kan niet hoo-ger ftygen,en de maet myner fmarten loopt over! Dit myn hart, o God! ruk het uit mynen boezem ! het verfmacht om der broederen wille, het teert uit van dorst nae U ; verdelg gy uwen
knecht



I
*68 GEMOEDSBEWEGINGEN VAN MAINAN ALS HY
knecht van onder uwe Schepfelen , dat ik rust vinde in den dood, en dat niet meer te zyn myn Sabbath zy ! Of zend uw Woord , uwen Engel, ééhen Profeet, — één troost, —
ééne levend.,e hqpe, — éénen Mesfiasbode, -
éénen zoo als gy wilt , 0 Algenoegzae-
me ' Ee" iets uit uw alles, • éé» uit
uwe tienduizenden , één Lichtftrael uit
uwen Zonuenhemel, één droppel uit uwen
Oceaen ! Gedenk uwer bermhartigheit van vorige tyden; -gedenk uwer goedheit aen myne Jeu-d' Laet uw aengezicht over my lichten, dat ik genezen worde!
I I..
Gemoedsbewegingen van den zelven , als hy uit de Synagoge wedergekeerd was.
(Vergelykt Mattóeus III, 3.)
Dat woord van den Profeet, 't welk in de Synagoge gelezen werd, heeft my voor een oogenblik verkwikt. Dan, wat is alle belofte in elende, zoo lang zy niet vervuld wordt? Ik Ichryve
het



ITIT DE SYNAGOGE WEDER GEKEERD WAS. 269
het — dit uw woord , o God! — ik fctlryva het op dit blad myner jammerklagten! Het zy U ten getuige, op dat gy Uwes Verbonds gedachtig zyt(*)!
„Troostet, troostet myn volk, fpreekt ülieder God! Spreekt Jerufalem moed in, en kondigt haer aen, Dat haer ftryd ten einde is, haere misdaed vergeven; Dat haer geworden zal uit de hand van jehovaö Dubbele zegen in ftede van de ftraf haerer zonde. "
„Een fteffime roept: baent jkhovah's weg in de woeflynel Effent in de wildernis gebaende wegen voor onzen God! Ieder dal worde verhoogd! en ieder berg en heuvel geflecht! 'tgeen krom is worde recht! 't geen hobbelig is een vlakke valeië! Dan zal zich jehovah's Majeftcit openbaren, En alle vleesch te faemen zal zien de redenen van onzen God, Want de mond van jehovah heeft het gezegd."
„Eenftemme fpreekt: „roep!" enikzei: „wat zal ik roepen."
Alle vleesch is gras, en al zyn pracht als een veldbloem.
Het gras verdort, de bloem verwelkt,
Wanneer jjhovah's adem daer over blaest;
Voorwaer! dit volk is gras.
Het gras verdort, de bloem verwelkt;
Maer het woord van onzen God duurt eeuwig.*
„Klim
(*) Jesaiah XL, 1 — 11.



27° gemoedsbewegingen van mainan.
i,Klim op den top des bergs, Heilverkondigfter vóór Sion t Verhef uw item met magt, Heilverkondigfter voor Jerufalem! Verhef die, en zyt niet bevreesd! Spreek tot Juda's fteden: ziet uwen God! ZietdenHeerejEHöVAHltegen den geweldigen maekt hyzith op; En zyn arm overweldigt dezen.
Ziet zyn loon gaet niet Hem, en zyn vergelding voorHem héneii.
Gelyk een Herder zal Hy zyne kudde weiden;
In zynen arm de Lammeren vergaderen •
Haer dragen in zynen boezem;
De zuigende Sehaepen zachtjes leiden. "
I I L
mainan met eenen Arbeider, als Bode' tot hem gezonden door Rabbi z u a R.
(des Woensdags nae den gemelderi Sabbath.)
( Vergeljkt Uattheui III, r, 2.)
Ma inan. Tree binnen, Vriend!
De boDe. Vreede zy ü! myn Heer!
M, Ook u! wat brengt gy aen? gy fchynt verre van daen te komen;
B. Varf



BiAINAN MET EENEN BODE VAN ZUAR..
B. Van Thekoa. Uw dienaer fpoedde zich, om ü de boodfchap te doen. Ik ben de buurman van Zuar, en dikwyls zyn daglooner; hy liet my ontbieden, om te uwaert te reizen, en, terwyl hy zelve weder fpoedig voort moest, deelde hy my mondeling meê, 't geene ik u, myn Heer ! zal berichten; want hy weet, dat de vreze des Heeren in my is, en vertrouwde my de zake , en fchreef flechts deze twee of drie regels , om u te doen geloven aen 't geen ik zegge.
M. Laet zien, myn Vriend! (Ily leest:)
„ Zuar, Rabbi in Thekoa; " zoo leeft
myn Zuar, myn Geliefde Vriend, nog?
B. Ja, myn Heer! Hy zeide het al , dat gy zeer verheugd zoud zyn; daer gy elkander al vóór dertig jaeren , ( zoo of daeromtrent, meene ik, dat hy gezegd heeft) in Jerufalem zeer wel gekend had.
M. Ach! ja: zeer wel! {hy leest verder.) .
Zuar Rabbi in Thekoa wenscht zynen trou„ wen Vriend Mainan heil ! Verneem, wat de „ Bode, de eerlyke en braeve Nahasfon, u uit „ myn naem te zeggen heeft, cn geloof de reden „ zynes monds. Ik fchryve dit in grooten
haest. ■ Vaerwel!" Wat is dan
nu uwe boodfchap, myn Vriend?
B. Zuar laet u weten , dat gy by hem moet komen; daer is een Profeet in Israël opgeftaen.
M. Een Profeet , Nahasfon ? — (Hy flaet
hier



S?2 MAINASf JIET ÊENEN BODE VAN ZUAR.
hier op een fterk /prekend gezicht van vreugde, verbaesdheit en twyfel ten Hemel.') Een Profeet ? — De goede Zuar was altyd wat fchielyk in te geloven, 't geen by fterk wenschte; dit durve ik u wel zeggen, daer ik zie, dat gy in deze dingen veel vertrouwen by hem hebt. Doch vergeef het my! ik ben zoo getroffen; — maer
ik had u moeten laten voortgaen.
B. Daer is een Profeet in Israël opgeftaen ; Zuar heeft hem gezien, toen hy reisde om zynen zwager Meddiri een bezoek te geven. Hy houdt zich op in de woeftyne, en doopt by de Rivier Terueb; en hy verkondigt de nabybeit van het Koningryk der Hemelen. Gy zult immers wel, zoo fpoedig mogelyk met'my reizen, en by Meddin zynen zwager komen , daer hy u hoopt te ontmoeten, of een zeker naricht zal doen toekomen.
M. Doet hy groöte tekenen?
B. Neen; Zuar zegt,dat hy geene gezien heeft, maer hy doet de harten fmelten.
M. Geen Teken ? Nahasfon! Dit zal op
niets uitkomen! ; hebt gy hem gezien en
gehoord ?
B. Neen; Zuar ook Hechts éénmael.
M. Ik vreze, dat het niets is. Voorzegt hy obk iets ? dan kon men zien , of de vervulling •ok komen zou.-
E. Dat



MAINAN MET DK ÉODÈ VAN ZUAR. 273
B. Dat wete ik niet. De Rabbi heeft flechts in haest met my gefproken, en my fpoedig afgevaerdigd.
M. (eenigzins verlegen.) Zou hy in jerufalem' geweest zyn? Hoe komt hy zoo terffond by de woeftyne?
B. Neen, myn Heer! Zuar zegt, dat hy, flechts twee of drie dagen geleden , begonnen heeft, zich aen de menfehen te vertoon'en, en nog dieper uit de woeftyne derWaert gekomen is. En zelfs daerom bidt Zuar u, oln fpoedig te komen, dewyl hy vernomen moet hebben, dat Joannes fteeds nader nae den Jordaen aftrekt.
M. Joannes, zegt gy? — heet de Profeet Joannes?
B. Ja, myn Heer! zoo heet hy zekerlyk. Zuar heeft my zynen Naem wei drie óf viermaelen genoemd.
M. God onzer Vaders ! Ontfermer Israëls ! —-
Wanneer dat eens die Joannes ware ! Ik zat
met u trekken. Kom hier binnen, Nahasfon! by myne huisgenóoten; Gy moet rusten , en zy moeten u fpyze bereiden ! O ! wanneer het die Joannès1
ware! Gezegend zyt gy my, Bode van God!
wanneer het deze is ! — dat is eerst verhooring! — Gisteren wankelde ik nog op de grenzen van het vreeslykst ongeloof! — O! hoe heeft de Heere myne fmeekiugen verhoord! Doch bedwing, bedwing uwe vreugde, myn ziel! Kom Nahasfon ! Ik zal onder des de brieven van mynen
L DEEL. s zin-



274 MAiNAN MET DE BODE VAN ZUAR»
zaligen Vader nazoeken; Deze heeft my voor vee le jaeren veel gefchreven van eenen Joannes, die in het Land van Juda geboren was. Ach! myn zeer goede Vader ftierf my zoo vroeg af, en ik zag Juda niet meer. De Ouders van Joannes zyn ook reeds lang begraven , — en al het gebeurde van dien tyd is te zoek geraakt, verftrooid, uit de gedachten verwyderd, en vergeten! Ik kome
fpoedig weder by u, en zal u onder weg het een en ander uit den brief ( * ) verhalen omtrent eenen Joannes, Zacharias Zoon.
B- Ja ■> ja ■ Joannes Zacharias Zoon ! zoo
noemde de Rabbi hem uitdruklyk.
M. Is het mogelyk! (hy /laet zyn oogen vlammende van dankhaarheit ten Hemel) Die vreugde
zal myn kranke Vrouw fterk aendoen. „Myn
„ God fterk gy haer! Wat zou ik nu niet van
„ U vertrouwen , verwachten! " — Myn oudfte knaepje moet mede.
(*) Zie hetlllde en het XLfte ftuk in DE KESSI! Afdeeung; bladz. ió—zo. en 184—186.
IV.



I V.
GEMOEDSBEWEGINGEN VAN MAINA*.
(Uit het Dagboek zyner Reize) (Vergelykt als voren Matthcus III, i—-5«>
Oi God! hoe helder wordt bet rondsom my I
hoe veel ontwikkelt zich voor my! even zoo
veel als my in den beginne bevreemde, als my ten aenrtoot was. Hoe duidlyk blykt het my meer en meer, dat ook de vreemdfchynende wegen des Heeren — wysheit zyn!- Ik love u, o Heere! myn God! dat myne oogen den grooten aenkondiger van uw naderend Heil, uwen knegt Joannes, gezien hebben, dat myne ooren gehoord hebben zyn grootsch getuigenis van Hem, die komen zal, en naby is ! — O Heere ! Gy Ontfermer! die de van dorst verfmachtende herten in de woestyne lacrt Uit verfche waterbecken , en de fchreiënde ziel in de dorre wildernis uit uwe levendige bron van eeuwige vertroosting! O, Heere! Gy Ontfermer! wiens oog nederziet op het verbryzelde hart der geenen, die U zoeken, en wiens oor zich wendt nae bet gebed hunner lippen , ja wiens ingewanden rommelen van medelyden met het gejammer der ge-" brokenen van hart!
Si Ik



2?6 GEMOEDSBEWEGINGEN VAN MAINAN ,
Ik zag hem, dien Man Gods! Hoe verkwikte het myn hart, wanneer hy my aanzag! Hoe ras verdween de eerste indruk, welken zyne ibbere kleeding en het gemcene Volk, dat, in de woestyfie iaemvergaderd , hem omfingelde , .op my maekten! Hoe ras verdween die eerfte windrige indruk der flechtvoorkomende, magere, en bleeke geftalte van den ftrengen Boetprediker, — Hoe fchielyk verdween dit alles, toen ik nader by hem kwam, zyn gelaet en zyne ganfche houding meer van naby aenfchouwde, en zyn ftemme hoorde!
De mensch ftelt zich in zyn hart eenen weg voor, maer de Heere beftuurt en leidt hem op zyne wegen, zoo als Hy wil. Dan, laet vry den mensch zich in zyn eigene zaken eenen weg voorftellen, zoo als hy mier zyn verftand goeddunkt, en dan wachten, hoe de Heere hem leide; maer laet hem ophouden, zich te verbeelden, dat hy weet, welken weg de Heere in Zyne — in des Heeren eigene — zake zal verkiezen te houden! Hoe onnozel toch was ik, met my alle die dingen zoo vast intebeelden, en te wanen, dat ik wist, hoe het moest uitkomen, wanneer de Mesfias zynen Heraut zou zenden aan zyn Volk! Hoe kinderachtig tekent de Sterveling eenen weg af voor den Eeuwigen, om dien te bewandelen, maer hoe verfchillende , ach ! hoe geheel anders, richt en leidt de onnafpeurbaere Wysheit haere gangen ! —
De



UIT HET DAGBOEK ZYNER REIZE.
De werelt ergert zich vaek aen die wegen des Heeren, maer zy zyn veel hoogcr dan onze wegen , en het zwakfte zyner Raedsbefluiten is heilige wysheit by alle de kracht en wysheit der werelt.
De wegen des Heeren zyn zacht en effen, ook daer zy hard en moeilyk fchynen, en licht en Hemelfche vreugde fchitteren en daelen in de duistere harten, ook dan , wanneer men waende, dat ernst en buitengemeene ftrengheit alle vreugde uit het gemoed verbannen. Hoe kan men zich vcrgisfen omtrent uwen Joannes, dien Zoon van Zacharias ! O God ! hoe hebbe ik my vergist! Hoe ontroerd op het eerfte oogenblik, dat ik hem zag ; en hoe geheel bevredigd by het tweede! Hoe zag, hoe gevoelde ik, met alle mogelyke gewaarwording, dat zyn gezicht de klaerheit zelve is, en dat de volheit der vreugde woont in den boezem des Godlyken mans! dat zyn yver een yver der liefde is, zyne geftrengheit flechts een geftrengheit omtrent hem zeiven, en zyn gemis van allen lïeraed' en optooifél des lichaems gelyk aen de geringe kleeding van iemand, die alles uit den weg ruimt, reinigt, toebereidt en in gereedheit brengt in zyn huis, tegen den morgenftond, wanneer hy een heerlyk gastmael geven zal.
Zyn aengezieht- gloeide- als met eenen Hemelsfchen gloed, wanneer hy — het Volk hebbende S 3 doen.



*73 GEMOEDSBEWEGINGEN VAN MAINAN,
doen henengaen , terwyl wy nog tot de laetflea toefden, en ons verftoutten, te vragen: „ Is Hy „ naby, op wien wy hopen? Ach! is Hy naby?
Godlyke Man! — hoe naby toch ? " — wanneer hy (zegge ik) toen antwoordde: „Ja, Hy „ is naby! zeer naby! dagelyks brandt ook des ,, Bruidegom's Vriend van een gloeiend verlangen, „ om de ftemme des Bruidegom's te hooren ; „ en dagelyks antwoordt my de Heere als in een „ verkwikkenden toevloed van den eeuwigen „ Geest: „ Nog een kleene tyd, en gy zult „ ,, de ftemme des Bruidegom's hooren, en uwe ,, „ blydfchap zal volkomen worden." "
Ik weet niet, hoe het met my was. — Het gelaat van Joannes was ftreelend zacht gelyk de gloed der avondzonne, maer het was evenwel, als of my op dat zelfde oogenblik een bloot zwaerd door 't hart ging! Ach! ware ook de Bruid bereid, om dien Geliefden te ontvangen! Ben ik dan als daer toe gebooren , o myn Schepper! dat ik my de zaligde ftonden zoo tegen wil en dank moet vergallen met bittere overdenkingen? Dan ik dacht, onder het weggaen, weder aen zyn uitmuntend getuigenis van de reiniging door den Geest, en vond daerin een bemoedigende gerustftelling voor myn kommer, dat Jerufalem , 't welk Hy bemint, jiog zoo onbereid is, om Hem te ontvangen.
Ql God.'



UIT HET DAGBOEK ZYNER. REIZE. 279
O! God! hoe trof my uw woord, 't welk gy gefproken hebt door den mond uwes knechts! Hoe overvuurig was de ftille aendacht, die onder het Volk heerschte, wanneer hy voor Hemel en aerde, en als voor Engelen en Menfchen, deze
woorden uitfprak; Hy riep niet, gelyk Mo-
fes: (*) „Merkt op gy Hemelen!" en echter zy merkten op. - niet: „en neem ter ooren, <ry aerde! de redenen mynes monds " — en 'echter zy hoorden nae zyne redenen , en zyn leer droppelde neder als de regen , zyn redenen daelden gelyk de daeuw; dan hy riep den Naem des Heeren aen, en gaf heerlykheit aen onzen God. — hy dan fprak: „ Na my komt eene, een magtiger „ dan ik; ik ben niet waerdig, de riemen zyner " fchoenën lostemaken; die zal u met den Heiligen Geest en met vuur doopen." Hy fprak nog meer van de zuivering zynes dorschvloers , en van het fcheiden van het kaf uit het koorn, — waervan ik de rechte woorden vergeten ben. Deze Denkbeelden bewoogen my zoodanig, dat ik my, terrtond na het eindigen zyner reden,, van hem wilde laten doopen, maer „ van den Mesfias wenschte ik met den Geest ge" doopt te worden." — Dit nam voor een oogenblik de overhand in my over alle andere denkbeelden.
Na-
(*) Devïeronomium XXXIII , i 4S4



=S0 GEMOEDBEWEGINGEN VAN MAINAN,
Naderhand, wanneer ik deze zelfde denkeeldeu voormynegedach,envernieuwde,vielniy0p J Jjdat lang vergeten, lied w,de, in*,Welk ik vóo! gr -en-rwfatigjacren door de hand eenes V^ends uu den mond der Oosterfche Wyzen ont vangen hebbe. - Ach I God I hoe kon ik, zoo
ede.e Mannen zoo geheel vergeten!. Nu was het als nieuw, en hoe gelukkig was ik, in dit bed met eenige verandering te konnen volgen: (*)
" Nu nadert o dag der dagen!
Op wien het menschdo», vry van pkegen,
Door Isrël vry van de ydelheit, Gods grootheit nedrig za] bezeffei, Het hoofd vol blydfchap op zal heffen
E" Y heiI zal zie"> voor hun bereid.
J> dag, wanneer de Geest zal dalen, En t Hemelsch vuur ons zal beftralen
Van God, die onzer niet vergeet **e fsrael zyn gunst wil fchenken, ' Ai 't «enschdom uit die bron wil drenken,
En perk «och paeJ in weJdoeiJ ^ ^
(*) Me„ vergdyke het Lied in het XÏXde Stuk van r> e éérste Afdeel in g hier voor blaciz, 70,71^
MAI.



V.
mainan met e s c h t o n , een Edelman aen het Hof van Herodes Antipas.
(een gefprek op Mainan's te rugreize voorgevallen.) (Vergelykt als voren, of Markus I, 4 6.)
c h t 0 n ( komende naest Mainan ryden, eer deze. hem bemerkte; als zynde diep in gedachten, en flaende nu en dan zyne oogen ten Hemel. ) Zoo aendachtig, myn goede Oudfte!
M. Wat zal een eenzaem wandelaer beter doen?>
E. Ik wil u niet Hooren.
M. Gy ftoort my niet, edele Jongeling! maer ik gae langzaemer dan gy rydt.
E. Ik heb gaern voor een poos het gezelfehap van een goeden Reiziger. Ligtlyk komt gy ook van den nieuwen Profeet uit de woestyne, en zyt gedicht.': Men zegt, dat dit een voortreffelyk Profeet is.
M. Men fpreekt ongelyk van hem. E. Daer zyn toch altyd Godloozen , die niet geloven.
M. Maer daer zyn, ook luiden , die niet geloven, en die niet godloos zyn. Deze zaek wordt ongelyk befchouwd.
S $ E.



28* MAINAN MET ES C H T O N.
E. (ziende intusfchen Mainan met meer opmerking aen.) Dit luidt anders, lieve Oudfte ! Het is nog geen uur geleden, dat ik eenen Landsman aentrof, by wien ik Hecht van de reis gekomen zou zyn, wanneer ik zoo iets gezegd had; deze fchempte op ieder een , die wat tegen Joannes durfde zeggen. Het verwondert my, dat gy zoo fpreekt; ik zie , gy zyt wat verftandiger.
M. Gy zoekt de vrydenkende zielen alleen aen 't Hof; maer vergeef het my ! gy vergist u.
E. Dit zie ik wel; en ik denke over deze zaek ook als gy. Het zal daer meê op een kleen fpel van geestdryvery uitloopen, zoo ik gisfe.
M. Wanneer'er een groot fpel van geestdryvery uit voortkwam, moest de Vorst zich daer aen laten gelegen liggen.
E. Anders niet. Men kon dan nog van geluk fpreken, dat dit fpel onder het gebied van Antipas gefpecld wordt; ware het onder dat van den Keizerlyken Stadhouder, dan zou het flecht met hem afloopen.
M. Gy hebt den man toch wel gezien , van wien wy fpreken , edele Jongeling! hoe kwam hy u voor?
E. Ik heb. .hem niet gezien. Wie zou daerom zoo maer twee uuren uit zynen weg reizen ? Ik zag wei eens eenen Nazireër, en zelfs eenen , die zich al vry wat misvormd had. — Maer gy, Vriend! hebt gy den dweeper gezien ?
M.



MAINAN MET ESCHTON. 285
M. Ja I maer ik voor my kan niet zeggen, de» dwespzr.
E. (Ziet hem aen) Hoe? gy hebt immers ook zoo van hem gefproken?
M. Vergeef het my 1 dat is zoo niet. E. Gy hebt immers gezegd; „ wanneer dit fpel van geestdryvery zich zoo verre mogt intftrek„ ken, moest de Vorst zich daer aen laten gele3, gen liggen."
M. Neen. Gy hebt gezegd, dat gy wel merkte, dat het op een kleen fpel van geestdryvery zou uitloopen; en daer op zeide ik alleen, wanneer 'er een groot fpel van geestdryvery uit voortkwam, zou de Vorst zich daer meê moeten bemoeien. — Gy moet meer daerby gedacht hebben , dan ik gezegd hebbe. Ik wilde niets meer zeggen, dan dat het, wanneer het geestdryvery was, en de zaek zich verder uitbreidde, ook deopmerking van Antipas noodwendig tot zich trekken moest. Maer in oprechtheit, ik houde het geenzins voor geestdryvery, fins ik ben henengegaen, om te zien en te onderzoeken. Te voren had ik my ook van de zaek laten vertellen, en kon die voor niets anders houden, als gy nu doet. Maer nu kan ik 'er niet meer zoo van denken, federd ik zelve zag en hoorde. Evenwel myne oogen zyn niet eens anders oogen, en eens anders verftand is het myne niet. Gy gelooft niet, 't geen ik gelove, en kunt my echter wel dragen, in zoo verre
zyt



284 MAINAN MET E S C H T O N.
zyt gy beter dan hy, die geloofde, maer die u niet dragen kon, toen hy uw ongeloof bemerkt had.
E. Voortreffelyke man ! gy doet my verwonderd ftaen.
M. O, Neen! uw lof beledigt my. Het geen ik zegge, is immers maer het A, B, C , — der vryë zielen.
E. Vergeef het my, lieve Oudfte! gy hebt myn ganfche vertrouwen. Ik durve u zeggen, dat hetmyin u bevreemdt, dat gy, niet meer overeenkomstig met uwe wysheit, in den grond dezer zake doorziet.
M. Hoe dan ? — Ik bidde u, zeg het my; gy vereert my meer met uwe vrymoedigheit, dan met uwen lof.
E. (hy wenkt den Bedienden., die achter den ezel ging, om wat vooruit te gaen ). Kan 'er dan wel iets belachlyker worden uitgedacht, dan deze voorgewende Heraut van den grooten Koning van Israël met zyne kemeishairen kiecding en lederen gordel, waerin hy zoo lang in de woestyne heeft genesteld en uitgebroeid, terwyl hy zich op het hoopje Volks , dat hem omringt, niet durft verlaten , om zich van daer landwaert in te begeven ? Kan 'er iets ongerymder zyn, en meer aenloopen tegen alle verftandige verwachtingen Israëis, dan deze verfcholen Boetprediker in de woestyne; die, in fïede van zyn boodfchap in een aanzicnlyk oort te verkondigen , en — let hier wel op — met
be-



MAINAN MET E S C H T O N. 285
bewyzen te ftaven , om dus plaets te bereiden voor zynen Vorst, nu flechts boete predikt, en zcdeleeraert, en aenkomelingen doopt, en, zo als ik gisfe, een tuk nieuwe leerlingen verwekt, die nog zevenmael dweepachtiger zyn dan hy zelve — en naer hun fmaek onthaeld worden op fpringhaenen en wilde honig?
M. Gy fpreekt vlug en vuurig , edele Jongeling! en het is maer best, niets daer tegen intebrengen, daer een omweg van twee uuren by u te Teel was voor deze zaek.
E. Wat meent gy? Mainan! (zoo toch, merke
ik uit uwen bedienden, dat uw naem is. Ik
heete Eschton.)
M. Ja, Mainan is myn naem. Ik meende, dat ons gefprek u zou verveelen, daer deze zaek u zoo beuzelachtig, of zelfs zoo uitgemaekt valsch, voorkomt, dat gy geen twee uuren wilt omryden , om die zelve te onderzoeken.
E. Het doet my leed, dat gy zoo veel moeite zoud moeten doen, om my te recht te brengen. Kan de eenvouwige waerheit zoo veel arbeid kosten?
M. Ik begrype Uweledelen. Maer gy bedenkt niet, dat een kind in weinige oogenblikken iets kan bederven, waeraen een kunftenaer veele dagen gearbeid heeft; en de kunftenaer heeft vaek nog meer dagen nodig, om het weder te recht te brengen.
E. Zoo ben ik dan dat lompe kind? Nu goed,
Mai-



$86 MAINAN 51 E T E5CHTOK,
Mainan ! ik wil u dat wel ten goede houden; maer fpreek voort, bidde ik u.
M. Vooraf bedinge ik, waerde Eschton! dat Wy kort en zaeklyk over dit onderwerp handelen. Dit zult gy toch wel meêftemmen ; fchoon we ook in niets anders mogten overeenkomen.
E. Wilt ge my hier meê een fynen Heek geven , dat wy vrolyke jongelingen in zulk foort van onderwerpen den kortften weg altyd verkiezen ?
M. Waerlyk, daer dacht ik niet aen. Ik moet u beminnen, Eschton I om uwe ronde openhartigheit. Maer hoor! Joannes zegt: „ Daer komt „ eene na my, die oneindig boven my is; die „ zal u met den geest en met vuur doopen, ge„ )yk ik u met water doope." Deze, dacht ik, moet iemand zyn, van wien men zekerder kan weten, wat men van hem denken moet. Kan Trien dan mistasten, met te denken: „ Ik fchorte „ myn oordeel op over Joannes, tot dat ik dezen „ zie, dien hy aenkondigt ? "
E. Dit is waerlyk billykst; ik moet het tocIhen. Joannes moet weldra te fchande worden, wanneer hem niet fpoedig zoo iemand, als waer van hy fpreekt, agter na komt. Dit zullen dus en zy die geloven, en die niet geloven, en die twyfelen, wel mogen afwachten.
M. Maer dan moet ook myn waerde Eschton wat behoedzaemer oordeelen; want hoe grover en
ftou-



MAINAN MET ESCHTON. a8?
ftouter zich iemand te fchande maekt met dweeperyën, indien hy bedrogen , of zelf een bedrieger is, zoo veel te meer behoort men zyn oordeel optefchorten en te zeggen: „ Wy zullen zien, „ hoe het uitkomt."
E. Gy hebt hier in gelyk, Vader Mainan ! Maer toch, wat is juist dat, 't welk gy daer even noemde, een vreemd tuig van Wartael? Wanneer het om Israëls Verlosfing te doen is, hoe onnozel is het dün, te fpreken van een doop met geest en vuur? wat raekt den Roomfchen Keizer de geest en vuurdoop van eenen vroomen Jood?
M. Eschton! wat moet ik van u denken? — vergeet gy de gefchiedenisfen onzer Vaders, of trekt gydie in twyfel? — Ik meene, dat 'er wel zeker eens met geest en vuur gedoopte mannen geweest zyn, die wel degelyk van belang waren voor vreemde zoo wel als inlandfche Vorsten. Hoe kan het Eschton ook vergeten zyn, dat geest en vuur, dat leven en warmte, juist het onontbeerlykfte en het wezenlykfte zyn in alle de dingen dezer werelt van de geringde tot de heerlykfte? Wat is fpyze zonder kracht, wyn zonder geest, een reden zonder warmte, een vreugdezang zonder vuur, een gezelfchap zonder leven? — wat is de fch'oonfte, rykfte , aenzieniykfte, bcvalligfte bruid zonder geest en leven, zonder een gloed
van verftand, zonder licht in haeren geest?
wat zoeken, wat waerdeeren , alle de menfehen
kin-



■
288 MAINAN MET ESCHTON.
kinderen in alles, en waer naer fchatten zy alles \ wat hun voorkomt, van het hoogst tot het laeg-
fte, en van het geringfte tot het verhevenfte?
Wat gebrek maekt alles ongeneeslyk, en wat geeft
alleen vatbaerheit en kans voor genezing?
Waerde Jongeling! Ik meende, dat het juist dit is: fap en kracht, geest en leven, warmte en vuur! — Inderdaed ik bekenne het u , ik wenschte zeer gaern, dat 'er iemand kwam, die met geest en vuur doopte; voor my zou hy zeer te pas komen. Het is my zoo geheel blykbaer en duidelyk, dat 'er zoo veel flaeuwheit, losheit, krachtloosheit, kwyning, zwakheit, duisternis, koude en verharding onder de menfchen heerfchen, — goede God ! voor hoe veel duizende menfchen ^ in hoe veele duizende zaken, is 'er geest en vuur van noden! hoe veel ontbreekt hier van! Dat hy toch kome? Hy! die met geest en met vuur doopt!
E. (Hy meafmuilt). Nu dat hy kome! Ik zie ook, zoo als gy te voren gezegd hebt, het voorgeven is zoo verbazend groot, dat men omtrent dezen Man en zynen Voorlooper niet lang in 't onzekere blyven kan;
M. Ja waerlyk. Vooral ook, terwyl Joannes niet van bedruipen of befprengen, maer wel vaii doopen met den geest en met vuur fpreekt. —■ Maer zie, de Herberg is reeds zeer naby ons; wy worden nu geftoord , en ik ben u nog
veel



MAINAN MET ESCHTON, 289
Veel antwoord fchuldig. Ik had toch nog eeri jganfchè reeks van antwoorden, een ganfche reeks van tegenwerpingen, de eene voor de andere na, aen u voortedragen; want ik hale gaern eens tusfchcn beide adem, en late een ander gaern adem halen. Alleen dan nog dit nodigde, edele Jongeling! — bedenk, dat groote zaken ernftige voorbereiding vorderen, en groote hinderpaelen eifchen Cenen nuchteren, ernsthaftigen, en arbeidzaemen man, om die uit den weg te ruimen; — bedenk, dat de Dienaer, die de komst van zynen meester tegen morgen aenkondigen, en alles in het huis gereed maken moet, zynen tyd met geen poppen£pel, of met eetcn, drinken, en flapen zal verkwisten , of fchoon hy noch poppenfpel, noch ee-> ten en drinken, noch flapen voor zonde houdt.
Nóg eens , Eschton ! houd gy my voor eeii knorrepot ?
E. U? Vader Mainan? — neen, geenzins!
M. Ik hebbe evenwel nu zeer ernftig met u ge-5 fpróken; en de medgezellen uwer jeugd zouden u al lang beklaegd hebben^ als zy wisten, hoe langen tyd gy reeds met ihy had doorgebracht; ook ben, ik eenigzins naergeestig van geiaet; en hebbe in myn leven veele duistere dagen gefleten; en echter zie ik, dat gy my bemint, engy zoud my niet konnen beminnen, wanneer ik een knorrepot was. Maer Jongeling! Ik ben in dezen gelyk aen Joannes! in weerwil van al zyne ftrenge af>
ï. DEEL." T ZOH*



290 MAINAN MET ESCHTON
zondering in de woestyne. Gy moet my daer in niet geloven; gy moet het zien ! Zie hem! en en zyt daerna even yverig, om een ieder, welke 11 ontmoet, te waerfchouwen voor Joannes, indien gy hem dan nog voor een verachtlyken menfchenhater houden kunt. O! hy heeft my dingen gezegd, die nimmer in eene vreugdehatende ziel konnen opkomen. Gy moet my niet houden voor een vriend van zulke donkerftraffe geesten als onze Nazireërs, Esfeërs, Pharifeërs en diërgelyke overbodig verre gaende Helden in heiligheit, maer —■ van den heldervrolyken zonneklaeren geest van Joannes. Gy zyt my zeer lief! maer behoudt gy, behoudt de vrolykfte mensch , in eene drukke bezigheit vangewigt, onder het opruimen van, of onder het ftryden met, groote hinder* paelen, by de verkeering met onhandelbacre menfchen , of wanneer gy door een harde rots moet henen dringen, altoos een lachend geiaet, zonder eens ernftig of ftrak te zien? — Neen,gy zyt zoo jong en vrolyk, en ik weet echter, dat gy reeds meermaelen ernftig gezien hebt over zaken van veel minder belang, dan Joannes voor zich heeft.
In één woord en nog eens — zie hem!
Maer nog iets. Is Eschton wel in fchik by boaze luiden ?i
E. Wie zou daer wel in fchik zyn ? plaets iemand in het Paradys met eenen boozen, en het Paradys zal een hel worden.
M,



MAINAN MET ESCHTON. 2.$i
Mi Nu fpreekt gy juist gelyk Joannes.
E. Glimlacht en bloost tejfens.
M. Waerlyk! dus fpreekt hy: „ Wanneer gy „ boos blyft, zal het u zelfs in het Ryk van den „ Mesfias niet welgaen. Bekeert u van ftonden ,, aen, want het Hemelsch Koningryk is naby." Of moest hy zeggen: ,, Bezondigt u meer en „, meer, en maekt het langs hoe erger; de Mes,, fias zal alles goed maken." Zoud gy dan beter in fchik wezen met den zwervenden dweeperf edele jongeling ! ■
E. Lieve wandelaer! gy zyt by uwen herberg, en ik moet verder. Ik had u wel nog veel te zeggen; maer ik hoorde ook reeds veel, en danke God,
(Z/y komt van den Ezel af, omhelst Mainan ^ i:; zy fcheiden met wèdcrzydfche ontroering.)
V I.
annas de Hovenier in jfericho aen zynen Vader in Bethaniën.
CjTisteren ben ik met myne Vrouw, onze twee öudfte Zoonen, en onze Dochter te rug gekomen van Joannes. Wy wa en eerst verkeerd onderricht , en vonden hem cenijc uuren nader by denk T a Jor-



SOS ANNAS DE HOVENIER
Jordacn dan wy vernemen, dat hy in den beginne geweest is. Wy zyn alle nog zeer vermoeid, en onze dochter is ziek van vermoeijinge; gy weet, zy is zwaklyk, en trekt zich alles fterk aen. -— Maer ik gelove, dat wy wel te vrede zouden zyn , al waren wy alle ziek; zoo min berouwt het een van ons, die vermoeiënisfen ondergaen en de reize gedaen te hebben.
Het is waerlyk zoo, Vader! Hy verkondigt het hemelsch Koningryk, en zegt, dat dit naby is. Dit durft echter niemand onzer zoo gereedlyk geloven. Een gemeen man, gelyk ik, kan toch zoo ligt aen 't dwalen raken.
Zoo lang ik by myne jaeren van kennis geweest ben, is 'er geduurig wat nieuws opgekomen onder het Volk, dan van deze, dan van die Secte ; en , als men meent, dat men de hope der verlosfinge vast heeft, ziet men zich weldra weder bedrogen ; zoo dat my haest alles begon tegenteftaen , wat flechts hope op den Mesilas heet; ik wil zeggen , een hope, om hem fpoedig te zien. Het doet my altyd leed , wanneer ik het morrend ongeduld des volks en ook de ligtgeloovigheit der menfchen zie; dan ik zelf was langen tyd ligtgeloovig. Maer nu in tegendeel wilde ik daer niet aen. De Zoon van den Rentmeester mynes Heeren , die wel eens zoo wat met my praet in den tuin, wanneer hy geen ander tydverdryf weet, 'heeft my allereerst iets hier van verhaeld. Maer
't



AEN ZYNEN VADER. &93
't geen hy zeide had my geheel niet uitgelokt. Dan myn Vrouw zettede my twee weeken daer na fterk aen, dat ik met haer henen zou gaen. Zy gaf my een by uitftek fchoon bericht van den nieuwen Profeet uit den mond der buurvrouwen, die den laetstvoorgaenden Sabbath met haer uit de Synagoge gekomen waren,
Emdelyk befloot ik te gaen; nadat ik van eenigc mannen, en inzonderheit van myn's Heeren Neef, — die met een aenzienlyk gezclfchap op de Landhoeve kwam , en niet rustte , voor dat hy een poós met my alleen gefproken had, — naeuw-' keurig vernomen had, dat Joannes een man was, die zekerlyk verdiende, dat wy hem hoorden.
Op den Sabbath, by het Befnydenismael van onzen Neef, — ö! daer ging het vrecslyk doot malkander met verhalen en oordeelen over den man in de woestyne. Men durfde op 't laetst n.teuwlyks meer daer nae luisteren. Ondertusfchen waren 'er zeer verfchillende luiden , zoa vcrfchillende, als men byna wachten kon. Een der getuigen by de plegtigheit was 'er nae toe geweest. Deze was wel een eerlyk braef'mensch, maer veel te zwak van verftand, dan dat hy ziek met de fpitsvinnige luiden , die daer ook waren, had moeten inlaten. De aenzienlyke bruid van dien jongen Heer, welke zich onlangs in Jericho heeft, ter neder gezet, en die een Sadduceër is, — deze vernuftige maer dartele Dame fprong zeer flecht T 5



«94 "a n n a s de hovenier
om met den eenvouwigen man; en, hoe meer zy fpottede, dies te meer ontfrak zyn yver , om de zaek te verdedigen. Het zou nog aenflootlyker gewbrden en hooger geioopen zyn , indien niet een fchranderen bedaerd man, fterk en met eenen beilisfehenden toon van ernst, gezegd had :
„ Spitsvinnig fpotten fchaedt niet, en Hecht 9, bewyzen baet niet. Wy moeten wachten \ tot „ dat wy zelve zien."
Wy zyn dan op reis gegaen , en wenschten allen niets fterker, dan dat gy, lieve Vader! ook Jiad konnen medegaen, en dat uwe verlamde voet u niet zoo droevig aen uwen leuningftoel benaelde. Dan des Heeren wil gefchiede! myn Vrouw zegt: „ Schryf ook aen Vader, dat hy, wanneer „ de kinderen hem een lang leven toewenfehen, „ niet langer zoo moedloos moet antwoorden:
„ Ik beleve toch de dagen van den beloofden 5, ,, Elias niet." "
't Is waer, wy weten wel nog niet rechtstreeks, of hy, deze man in de Woestyne, die Elias is. Maer het kan niet wel anders zyn.
Toen wy aenkwamen^ was 'er.reeds veel volk hy hem; want wy kwamen wat laet; wv moesten dikwyls onze dochter inwachten, en deze was tellens de allerongeduldigst verlangende, om hem' te zien.
Ik zal u flechts het hoofdzaeklyke melden,waerde Vader ! alleen deze mindere oniftaiuiigheit mojet
VW 'ik



AEN ZYNEN VADER.'
ïk niet vergeten: Ik hoorde zyne luide ftemme , eer ik nog iets kon verftaen , en toen reeds drong die ftemme (hoe eenvouwig, dit voorkome, 't was voor my evenwel zoo) — toen drong die ftemme my reeds als door merg en beenderen heen; — niet, zoo als een groote vreugde iemand door merg en beenderen tintelt, ook niet, gelyk eene verfchrikking, die eene koude rilling door al de leden doet
saeo, — neen raaer > 200 als van beide te gelyl*' ik kan 't niet beter uitdrukken; — 't was, als of
God daer ware!
Dat is eerst geweld doen op de harten! Daer is wat wederftands en verhardinge nodig, wanneer men zich niet wil laten bekeeren tot den levendigen God.
Dat is nu eerst recht, zoo als 't behoort, Va der! dit toont , dat zyn Ryk komt. Ily roept luidkeels: „ bekeert u, want het Hemelsch Ko,, ningryk is naby.. Belydt den Heere uwe mis„ daden; Hykomt, om dezelvo uitteroeiën. Be„ reidt u, om Hem te ontvangen. Isracls heil is,. „ naby t; De Heere heeft my gezonden, om u dit „ te verkondigen."
Hy bewyst het verder niet; en dit i» vreemd, ik erkenne het; maer men moet hem wel geloven;. men kan byna niet anders! het is, even ah» of God zelve fprak. Het gaet. my wonderlyk met hem. Op de te rug reize en ook hier hebben my reeds ye-ele Pharifeërs en Sadducoërs gevraegd: T 4 » w-*-



?9<j 'an'nas de hovenier.
',, wat teken doet hy? " en dan ftae ik bedremmeld, en kan niets zeggen als: „ hoort hem toch „ zelve! "
Hy zegt evenwel ook, dat de Mesfias zeer fpoedig komen zal. Hoor Vader! het is, als of Gods Geest alle de kinderen Israëls weder in de Woestyne wilde brengen , midden uit al het gewoel der fteden , en hun dan wederom zynen wil zal opentwen! Wy ftaen daer alle voor hem als voor God, geheel zoo ftil. als dooden; dan eens worden we fis door eenGodlyk vuur in de ziel verlevendigd, dan zoo bleek als de dood, dan zoo rood als vuur, wanneer hy van het doorzoeken der harten , van de verborgene zonden, van de heimlyke fchenddaden fpreekt; men ziet hier traenen vloelën langs wangen, die nog nooit nat geworden waren van boetetraenen. En, wanneer hy met eene liefiyke ftemme Gods ontferming aenkondigt, en zegt, dat zyn Gezalfde den boetvaerdigen zondaer niet zal ftrarTen, dat God dit heilig belooft aen elk , die met oprechten gemoede tot zynen Doop komt; dat de meest bevlekten door den Mesfias zoo zuiver Worden als witte wolle, ja als fnceuw; dat ook de armften door Hem met de kracht des Geestes vervuld, }a overftroomd zullen worden , gelyk de Doopeling met het water van denjordaen, — dan fchreiën de gebogene Zondaers luid op., en wekken nog honderden en duizenden op tot weenen fh jammeren van wegen hunne zonden, zoo dat'
men



AEN ZYNEN VADER.
men zich niet kan bedwingen of bcdaerd blyven. Ik ben doorgaens dé laetfte in het weenen, mner daer moest ik ook weenen!
Ik houde anders niet veel van dat weenen. Men zoekt het dikwyls daermeê alleen goed te maken, en men houdt zich reeds heilig, wanneer men maer braef traenen Hort. Maer daer behield het fchreiën nog zyne werking, wanneer de oogen reeds waren opgedroogd.
Ik moet het u bekennen, Vader! het is nu een ander leven in myn huis. Gy zult het zien, lieve Vader! De vrede onder allen maekt myn huis tot een half Paradys; en de oudfte is niet langer die lyderlyke dag-dief, zoo als hy geweest is.
Hét is een gatlsch ander leven , federd wy weten , dat de Mesfias zoo zeer naby komt. Elk, elk is beter in zyn bedryf. Hy heeft ons allen gedoopt; wy belecden hem onze zonden van harten. Tot mynen oudften Zoon zei hy in het weggaen: „ Sa lustig! jongeling! zonder moeite ,, komt de Mesfias zelve niet tot zyn Ryk. Hy ,, zal u liefhebben , en gy zult eens verftaen, „ wat ik u nu zegge.3' Dit heeft eenen onuitwisbacren indruk gemaekt op- den Jongman 5 hy is inderdaed de yverigfte van ons allen in het goede.
In de naestvolgende week heb ik nog- veel te -arbeiden. Maer dan wil en moet ik eens nae u toe komen, Vader.' God zegene myn. voornemen! rk T 5 keb



SOS ANNAS DE HOVENIER.
heb u nog veel te zeggen, dat myn geweten my niet toelaet anders dan mondeling aen u medetedeelen; terwyl gy toch niet in ftaet zyt, om nae Joannes te gaen, en wy immers niet weten , wanneer het ongemak van uwen voet eens nae andere deelen zal overflaen, en gy ons dus vroeger mogt 1 ontvallen, dan wy na verwachten.
V I I.
Van den zelfden aen den zelfden.
(Vergelykt Mattkeas III, 5 i0. cn Markus II,
en Lucas III, 7 9.)
waerde Vader! — terwyl myn Heer nog eenige voornaeme verandering in den boventuin wil doen maken, zoo worde ik daer door nog twee of drie weeken te rug gehouden van u te bezoeken.
Het geen gy my door Broeder hebt laten fchryven, ontroerde myn ziel. Ik zie, dat de Geest, die in Joannes is, ook werkt door de derde en vierde hand. Nu verlangt myn hart nog veel meer, u fpoedig te zien, cn zich van den last, welken het op zich heeft, hoe groot die ook zy, te ontlasten.
Be



AEN ZYNEN VADER. 29'^
Ik voege by dezen ecnige aentekcningen van mynen oudften Zoon; zyn viyt is au onbefchryfhr.; by heeft dit uit den mond van Joannes opgefchreyen, en brengt liet nu in zyn vryë uuren dus in orde. Ik moest hem nog eens nae Joannes aen den jordaen laten gaen. Gy zult ook wel gehoord hebben, dat de toevloed tot denDooper, federd wy 'er geweest zyn, verbazend is toegenomen? Ja dat een mengfel van allcrleië luiden, grof en fyn, Sadduccër en Pharifeër, uit allerleië Handen komt , als of zy niet durfden wegblyven, zonder zich daerorntrent door het gezicht en gehoor te verzekeren. Ik zelve heb fommigen hoeren zeggen : ,, Dat volk maekt een alarm van dc„ heiligheit dezes mans, dat men ook wel dient „ henen te gaen, en zich te laten doopen." ecu ander antwoordde: ,,lk zie ook niet, wat het kan „ fchaden, dat men dit doet. In geval hy waer„ lyk een Godlyk Profeet mogt zyn , zouden wy „ dus de ftralfe ontvlieden, want men heeft aen zyn yver en verlangen voldacn, wanneer men „ zich namelyk aen zynen Doop onderwerpt."
' Nü, zegt myn Zoon my, was 'er een verbazend groote meenigte volks vergaderd. Eens waren veele aenzienlyke Pharifeërs en Sadduceërs door het volk heengedrongen, en boden zich aen hem aén, om gedoopt te worden j maer de eerfte met zoo trotfche en huichelachtige gebaerden en houding, de laetlte zoo fpotachtig, dat elk cerlyk man zich
daer



jjeo ANNAS DE HOVENIER AEN ZYNEN VADER.
daer aen ergerde. Dan hoe werden deze Heeren, die van al het volk, daer zy voorby gingen , met diepe buigingen begroet waren , als door een donderflag uit den hemel getroffen, wanneer Joannes hen dus aenfprak: „ Gy (langen en ad. „ deren gebroedfel! wat dryft u aen , om den
toekomenden toorn te ontvlieden?" Myn
Zoon betuigt, dat zy allen verfchrikten, als of 'er een felle blikfemftrael voor hunne voeten nederfchoot; — hy betuigt, dat de groote meenigte begon te fidderen , wanneer Joannes deze woorden uitfprak.
Zie hier achter het grooter deel zyner reden. Myn zoon heeft een uitmuntend goed geheugen • ik geve u dit hier met zyn eigen hand. Hy vroeg my wel zevenmael: „ Ma*r meent gy, dat het „ Grootvader verheugen zal , dat ik dit hebbe s, opgefchreven ? v
;VIIÏ.



VIII.
Acntekeningen der Redenen vast joannes den Dooper.
( VU de pen van den oüdfieti Zoon van Annas.)
(Vergelykt Mttthttu III., 7—12. en Ltikai III., ; 7—j>. en vers 18. >
„ Cjry Hangen! " ( van ;toen af bleven zy ftaen alsiteenen, roerden zich niet, en üoegen de oogen nae den grond; de blozcndfle werden nogrooder, de bleekfte nog bleeker. Zy beeten op hunne tanden , fronften het voorhoofd van toorn, en trokken de neus op van fpyt. Een eenige uitgezonderd, die eerst byna in onmagt viel, en op 't laetst in traenen uitborst; deze liep weg van zyne makkers, en verfchool zich onder het volk; ik giste, om naderhand alleen met Joannes
te fpreken.)
„ Gy flangen en adderen-gebroedfel! Wie heeft „ u aengezet, om ook den toekomenden toorn te „ ontvlieden ? brengt terftond vruchten voort, „ die der bekeeringe waerdig zyn! Laet het niet „ by u opkomen , in uwe harten te zeggen: „ „ wy hebben Abraham tot «eenen Vader! wat
„ kart



302 a e N t e k e n i n g der.
„ „ kan ons owtbreeken ? " Ik zegge u: God „ kan uit deze fteenen Abraham kinderen vcrwekken."
„ Ziet weitoe! de byl ligt aen den wortel des „ booms! elke boom dan, die geen goede vrucht 95 geeft, wordt uitgehouwen en ia 't vuur géi „ worpen !"
Dit alles fprak hy, niet als een toornig vader tegen weerbarftige kinderen, maer juist, alsof God m zyne reden een zwaerd gelegd had, om de harten der Zondaers te doorfnyden. Zoo lang hy bezig is met fpreken, kan men niet denken, dat by Hechts uit zich zeiven fpreekt. Men ftaet daer, •als of God zelve vonnis fprak. Voorts zei hy tot deze luiden en tot al het volk (*) •
Tk bcn gezonden , om uitteroepen den Naem ,, des Heeren, die daer komt; geeft heerlykheit aen onzen God. De werken van dien Rots„ fteéli zyn volkomen, en alle zyne wegen zyn „ rechtvaerdig. Hy is de God der waerheit, en „ in Hem is geen onrecht. Rechtvaerdig en op„ recht is Hy. Hy doet bermhartighcit aen onze „ Vaderen en aen ons. Hy js gedachtig aen zyii „ Heilig Verbond, aen den Eed , dien Hy Abra„ ham onzen Vader gezworen heeft. Hy wil ons 55 verlosfen uit de hand onzer vyanden, om Hem
,, zon-
(*) Vergdykt deuteronomium XXXII en elders;



REDENEN VAN JOANNES. 303
„ zonder vreze te dienen, in heiligheit en ge„ rechtigbeit voor Hem, alle de dagen onzes levens."
„ Maer ziet! Dit verkeerd en verdoold gefiacbt „ heeft zich verdorven tegen Hem; zy zyn zyne „ kinderen niet, zoo zeer hebben zy zich ver* ,, basterd."
,, Erkent gy zoo den Heere? — gy dwaes cn ,, onwys volkl gedenkt aen de vorige dagen! „ merkt op de jaeren der vorige gedachten! —• „ Den Rotsfteen, die u geteeld heeft, hebt gy „ verwaerloosd, en den God vergeeten, die u ge„ maekt heeft."
„ De Heere ziet het, en zoo gy u niet tot Hem „ wendt, ziet! zoo zal Hy ook uwe Zoonen en „ Dochtercn verwerpen, wanneer zy Hem ook „ tot toorn verwetken. De Heere fpreekt:" Ik ,, zal myn aengezicht voor hun verbergen; ik zal „ zien , hoe verre het eindelyk met hun gaen zal, „ want zy zyn ontaerte kinderen, zy zyn kinde: „ ren, in wien geen vertrouwen is!"
„ Het vuur van mynen toorn zal ontbranden, „ en zal alle onvrnchtbaere boomen verteeren, ja „ eiken boom, dien men vruchtloos oratuint* „ omgraeft, en met mest belegt. Het vuur van „ mynen toorn zal ontbranden, zal branden tot „ in de bcncdenfte helle, en zal het land met des „ zelfs gewas verteeren. Ik zal rampen voor hun „ opëenhoopen, ik zal myne pylen op hun ver-
„ fchia-



504 AEN TEKENING DER.
» fchieten. Van honger zullen zy uitteeren. Vari ^ buiten zal hen het zvvaerd vernielen ._, en in de ,, binnenkameren zal verfchrikking zyn, beide by 5, jongelingen en jonge dochteren, by de zuige,, lingen en de grysaerts."
„ Ik heb gezegd ( fpreekt de Heere) : Ik zal hen „ in een hoek verftrooicn; Ik zou hun aenden,, ken van onder de menfchen verbannen, indien ik niet den toorn des vyands fchroomde, dat ,, niet hun vyand, zulks aen eenen vreemden ,, toefchryven, en zeggen zou: „ Onze hand is „ ,, hoog, en, die de Heere niet is, heeft dit „ ailes gedaem" Want het is een volk, waer j, in geen beleid is, en daer is geen verftand by „ hen! — 6! dat zy wys waren , zy zouden zulks ,, verftaen; zy zouden bemerken, wat hun hier„ na bejegenen zal; ja wat hun wel haest zal we-* „ dervaren!"
,, 6! Dat zy de riabyheit van zyn Hemelsch j, Ryk erkenden! — ziet Hy komt, by wien ik „ niets ben; die Magtiger, dien ik niet waerdig „ ben, de fchoenen natedragen. Deze zal u, die u wendt tot de kloekzinnigheit der rechtvaer„ digen , doopen met den heiligen Geest en He„ melsch vuur. Ziet de fehop is in zyne hand;
Hy zal zyn dorschvloer zuiveren, de tarw in „ zyne fchuur verzamelen , en het kaf met onuit„ bluschbaer vuur verbranden ! " Het fcheen my toe, dat ik hem nog nooit zoo
yve-



Redenen van joannes; 3°5
yverig, en teffens nooit zoo vrolyk en opbeurende bad hooren fpreken, als digt aen het einde zyner Rede;
I X;
Vervolg van dé Aentekeningen der redenen, van joannes; (door den Vader, a n n a s, zeiven.)
^V'ergelykt Letat lil., 10 ié.)
ICk vroeg mynen Zoon, wat Joannes dan eigérii lyk met zoo buitengenieene Üeflykheit en vrolykheit gezegd had ? Dit, antwoordde hy: „ Die na ,; my komt , zal u met den Heiligen Geest en £ met vuur doopen." Hy had ook omtrent de zelfde woorden gebruikt, toen wy te faetnen daer waren, cn ook toen verkwikten ze my zèer fterk. Sins ik uit het water rees, is my ieder ftroom, eik bad j df iedere bron een dierbaer pand dezer toezegginge van Joannes. Ik zie federd ook het geduurig ftroomen van den vloed des watera in elké rivier met eene verwondering; die ik te voren niet gevoelde, en dehke dan fteeds by my zeiven, zoo zal het ook met den Geest zyn; en dan valt my ook daerby in, dat,wanneer die zoo
i; DEEt, V



30Ö VERVOLG DER AEN TEKENINGEN
komt nedervloeiën , alles, wat onze Vaderen in hunne beste dagen bezeten hebben, daer by dan niet in aenmerking komen kan. In de lange beftraffende reden vinde ik voor my zeiven niets, cn verfiae die ook niet; Israël zal toch den Mesfias zeiven niet konnen verwerpen, fchoon nu veele zoo aenzienlyke als gemcenc luiden dezen Joannes niet zoodanig aennemen, als ze behoorden.
Myn knaep vertelde my nog wyders: dat, als de gemelde' aenzienlyke Pharifeërs en SadduceErs weggegaen waren, veele ontroerden onder liet volk aen hem gevraegd hadden: „Wat moeten wy „ dan doen ? " — Waerop Joannes antwoordde : „ die twee rokken heeft, deele eenen mede aen „ hem,. die geenen heeft, en wie fpyze overig „ heeft, doe insgelyks met den overvloed." Dit hadden alle onze Inwoonders van hier moeten hooren : Ik weet byna geene luiden, die kaeriger. zyn jegens den armen als hier. Te uwent is het daeromtrent beter gefield. Toea myn vrouw dit hoorde, hield zy ftaende, dat deze eisch te verre ging; daer men op die wyze zelve arm kou worden. Maer onze kleene Daniël bracht ons allen te recht, zeggende: „ Moeder! ware het nietgodloos, wanneer ik twee brooden had, en „ geen brok wilde geven aen een, die honger „ leed? en ware het dan ook niet godloos, wan„ neer ik eenen naekten liet verkleumen, terwyi „ ik voor my zeiven meer kleederen had, dan ik „ gebruikte? " Mya



DER REDENEN VANJoANNES. 30*
Myn zoon zeide, dat 'er ten dien tyde ook veele tnllenaers, onder anderen twee van Jericho, tot hem kwamen, en zich met grooter tekenen van boetvaerdigheit dan de meeste andere lieten doopen , vragende: „ Meester! wat moeten wy doen?" En hy had hun ten antwoord gegeven: „ Vor„ dert van niemand iets meer, dan u beltemdis."* Op de te rug reize had myn Zoon met de twee van hier een vertronwlyk gefprek gehad; de eene beweerde, dat dit alleen van nu af aen moest geleideden ; maer de andere hield ftaende, dat men ook aen de armen moest overgeven, 't geen men dus verre op eene onrechtvaerdige wyze tot zich, genomen had; en dit laetfle was gewis desDoopers meening. Ook toont de laetfte zich daedlyk tot het een en ander gereed, en geeft groote fommea aen de armen.
Daer zyn ook krygsknechten en onderbevelhebbers met foortgelyke vraegen by den Dooper gekomen ; — verfcheidene van het krygsvolk van Antipas. Van onze Bezetting zyn 'er agt te gelyk nevens eenen Hoofdman met zyn Vrouw en Zoontje heen gereisd. Den krygsknechten antwoordde hy: „ doet niemand overlast; berooft „ niemand, en zyt met uwe bezolding te vrede.'* Nodige lesfen, waerlyk! Een boer, die by myn Zoon ftond, verhaelde hem, hoe zeer Hecht zy voor weinige dagen nog in zyn arme dorp aen het pionderen geweest waren; terwyl ze een geheel» V * 8--



3oS vervolg der aentekenincen , enz.
gebeurdtenis hadden verdicht, om de aenklagera niet alleen te befehamen, maer zelfs te maken, dat deze daer by nog geftraft wierden.
Daer waren (zegt myn Zoon) veele nieuwe Doopelingen van gevoelen , dat Joannes de Mesfias zelve was , 't welk zy hem eerbiediglyk afvroegen. Maer toen heeft de Profeet met de innemendfte befcheidenhcit nog eens vuuriglyk betuigd, 't geen myn Zoon reeds te voren heeft opgetekend: „ Ik „ dope u wel met water, maer na my komt Ee„ ne, — enz." Ik gelove, dat onze fchriftgeleerden barsten zouden van hoogmoed, wanneer zy
dit ampt hadden. Zy mogen hem daeronj
ook niet lyden, en konnen zyne nedrigheit niet verdragen.
X.
twee boeren uit een dorp onder het gebied van antipater.
. Voor ditmael zyn wy 'er recht goed afge« komen.
B. Boven* alle hope en verwachting; God zy geloofd ! Daer vrouw en kinderen my reeds de ooren vol gejammerd hadden, toen ze den krygs» ti, m hoorden, en m:n bjeenliep, om elkander te
zeg-



TWEE BOEREN UIT ANTIPATER. 309
zeggen, dat 'erweder een bende manfehap in aentocht was, fidderde reeds alles, wat aen my was.
A. Ik gelove het wel; de laetfte maekten het ook als een party dolle honden.
B. Maer waerom liep het nu zoo goed af? Ik kan dat nog niet begrypen.
A. Hebt gy dit dan ook niet gehoord ? De Hoofdman, zegt men, was een gedoopte.
B. Dat ware goed. Die Joannes kan wonderen uitwerken in de menfchen. By God den Heere! wanneer hy niet zoo boersch voor den dag kwam, zou ik haest geloven, dat hy de Mesfias was.
A. Wel nu; men zal u nu wel haest by den
Mesfias brengen. Maer hebt gy ook al het
vleesch betaeld gekregen, dat ze van u eischten?
B. Ja, ook alles, wat zy wilden hebben. Dat is geheel iets nieuws.
A. Waerlyk is het. Maer daer liepen ook ecnige krygsknechten weg, en andere morden , of bedrogen den een en ander in 't betalen , zonder- dat de Hoofdman dit gewaer werd. Doch die in myn huis kwamen, deeden dit niet; deze waren braeve luiden. Een hunner vroeg my van ter zyder „ Zyt gy ook al by Joannes geweest?" en, toen ik neen zei , hervattede. hy: „ dan moogt gy „ wel hoe eer hoe liever gaen; gy hebt het hem „ te danken, dat u geen leed gefchiedt.
B. Ziet gy wel? wanneer het zoo is, zullenwy toch eindelyk ook moe-ten gaen. Ik had het V 3 au-



gio twee boeren uit ant ipater.
anders verzworen en my zelvcn vervloekt, federd wy de laetfte mael zoo deerlyk bedrogen werden, in myn ganfche leven geen voet meer te verzetten nae eenen Mesfias, tot dat my alles klaer en duidelyk bleek en voor de oogen kwam.
X I.
oereschon met ezechiee,
twee Broeders uit de Sadduceërs.
G. Zoo zyt gy dan nog in het land der levenden ? Ik dacht, dat de dood u al weg had. Ook ziet gy 'er gezond uit, maer wat fomber; hoe bleef gy dan zoo lang weg? wat is u overgekomen?
E. Niets, gelyk gy ziet.
G. Wy waren alle zoo verlegen om u.
E. Het gezelfchap was evenwel buiten my vroSyk genoeg.
G. Dat is zoo; na dat de eerfte verdrietlykheit voorby was. Ook vond gy welligt iemand op den weg, met wien gy in gezelfchap gaen kon. Dat is toch een eeuwig reizen nae dien Bezetenen in de Woestyne! ze zullen eindlyk alle nog dol wor<len. Dat domme volk wil niet merken, hoe hy
hea



6ERESCH0N MET EZECHIEL. gtl
Tien langs hoe meer onder den duim krygt; Ik heet het verd —, zoo als hy ons uitgemaekt heeft.
E. Ik heete het zoo niet, broeder!
G. Is het mogelyk? Maer gy hebt weder wat van uwe wederfprekende luim; het flechte weer hy uwe te rug reize heeft 'er, denke ik, ook wat fchuld aen. Als ik u niet zoo wel kende, zou ik waerlyk gedacht hebben , dat gy nog eenigen tyd by den Profeet gebleven waert.
E. Dat ben ik, en nergens anders.
G. By hem? gy? by den eeuwigen
God! zie toch, hoe befmctlyk deze ziekte is! Had ik zulks ooit in myn ganfche leven verwacht! die volks-afgod! die zedenlooze! die uwen broeder, u, en uwe vaders zoo heeft uitgemaekt! lacghartig mensch! ik dacht, dat gy ander bloed in uwe aderen had. By den levenden God! ik zou wel dol worden over uwe dolbeit. Gy wordt een fchandvlek voor uwe maegfchap! — gy — derzelver befchemper rechtvaerdigen ? — gy, zitten aen de voeten van dien krankzinnigen ! — is het dan alles vervlogen? — uw geheele verftand?
E. Laet my nader met u praten, Broeder! — doch ik moet myne reisklederen eerst afleggen , en het voetbad gebruiken. Bedaer inmsfchen! ik kom zoo weder.
V 4 XH.



X I I,
De zelfden.
Daer ben ik te rug, lieve Broeder? Vergeef *et my, dat ik u in de reden gefluit hebbe. Nu ben ik weder in orde; en gy zuit onder des ook wat bedacrder geworden zyn.
G. Gy hebt my voor nu en akoos verzaektj de eerfte gedachte aen die tegenftrydigfte aller on~ gerymdheden brengt weldra alles by my in 't vuur.
E. Anders toch kon gy zoo veele dingen met een koele fpotterny van de hand wyzen; en ik hielp u daerin.
G' -Tn weL In den grond verdient dit alles by. malkander niets meer dan koele fpotterny, en laege verachting. - Maer die perfoonlyke beledi-. ging en gy zyn voorfpraek tegen uwe eigene door hem verguisde, vrienden! — hie» by kan ik my „iet bedwingen; en gy kunt my niet zoo ver brengen, dat ik deze zaek eenig hetminfleon, derzoek waerdig keuren zou. Het. zou dolheit V-ezen, iets diergelyks, te. vertoonen, als of ze.
SieteT2' ^ <?VCr ^ "ei)iS §'fpr^



SERESCHON MET EZECHIEt.
E. Driftig mensch! Nu zwyge ik ter-.
ftond, en wil u niet meer ontrusten. Is onze moeder op het dakplat? — het weer heldert zoo fchoon op! Ik gae derwaert.
CjTe r e s c ii o n. Gy kunt lang zwygen."^ Gy frraekt niet zoo gretig leerlingen als uw Meester. Dat is eerst recht uw woord houden! maer zie,' ik wil het myne breken. Ik bemerke uwe ftille zegeprael wel, die gy daer in behaeld hebt, dat ik niet ééns bedaerd met u over die zaek kon fpreken. Ik hebbe my by eede verbonden, nu bedaerd met u over dit werk te redekavelen. Wanneer gy niet gansch en al verloren zyt, zyn u welHgt die grillen nog uit het hoofd te praten. U zeiven beklage ik, en de fmaed van ons geflachr doet my hartlyk leed! Gy weet immers, wy hebben allen, ook aen het Hof van Herodes, een goeden naem in het verftandlyke. Ook die der vrouwlyke kunne in ons gedacht zyn alle, zoo wel als de mannen,van een fchrander hoofd voorzien , men rekent dit als iets, dat onze Familie eiV | gen
XIII,
Nogmaels dezelfden»



JI4 «SERESCHON met E z E C h ie l.
gen is; en nu gaet gy, zwak, zeer zwak mensch 1 nu gaet gy henen, en laet u innemen door een louteren klank, met wat vuur en yver verzeld, doch met nog meer ftoute onbefchaemdheit ge-* paard.
Waerlyk! die dolle befchemping van den geestdryver begint my langs hoe onverfchilliger te&worden. Zy is inderdaed niets meer, dan — de dolle befpotting van een dweeper, die haer eigen befpotlykheit medebrengt en nergens treft. Maer 't geen gy doet, maekt ons overal te fchande. Gy hebt evenwel niet, gelyk het Vrouwvolk, boete beloofd en u aen den doop onderworpen ?
E ze c hiel. Ja: boete beloofd! zonden beleden , en my aen den Doop onderworpen !
G. (Wordt gloeiend rood, en wil hevig uitvaren.) E. Ik bidde u, broeder! denk aen uwen eed; *yt bedaerder! en zeg nu niet één woord over" den man.
G. Ja! kon ik flechts! — maer zeg toch, wat
hebt gy dan geleerd van den — Man ? moet
men in de woestyne leeren, wat deugd zy ? leert hy u dan iets zekerder, dan het zekere der waerde van gerechtigheit ?
E. Neen; maer hy deed my gevoelen, dat ik
niets daer van bezitte. En dat al dat fchran-
der zwetfen en ongeregeld leven liet fchandelykst bedryf is op den aerdbodem.
G. Ongeregeld leven? wy dragen, 't is waer, het juk niet der Pharifeërs. £,



eERESCHON MET EZECHIEL. 3I5
E. En ook niet dat van Mofes , of fchoon wy zulks voorwenden. Van alles zal ik tans ni|t fpreken, ja veel onaengeroerd laten. Maer, by voorbeeld , broeder! — wy leven met de vrouwen van anderen, zoo als we niet zouden toelaten, dat men deed met onze dochters.
G. Inderdacd, dat riekt nae de woestyne. Zoud gy wel zoo zot willen zyn , en uwe fchoone Ephrat willen overgeven ? — dan ftond ik 'er wel by met myn ontwerp.
E. Ik zal haer laten varen. Nopens uw ontwerp doet het my waerlyk leed.
G. Ha, ha ! die boetvaerdige koorts zal ras overgaen! morgen avond komt zy met haere zuster by onze zuster. Die koelheit zal wel ophouden.
E. Ik heb tegen morgenavond myn woord gegeven aen David den Schrynwerker van de groote markt. Qp een ander tyd wil ik die luiden wei eens ontmoeten.
G. Uitmuntend gezelfchap! Een Schrynwerker zou ook dieper inzicht van zaken hebben dan een van ons! — Heb ik het niet wel, is hy niet een volkomen Pharifeër? E. Gelyk ik een Sadduceër ben. G. Maer wat leert u uwe nieuwe meester dan ? Hy heeft u zekerlyk veel verteld van goede en booze geesten? ftraks worde ik ook een gelovige, ily heeft u ongetwyfeld de opftanding der dooden
te-



$l6 GERESCIION MET EZECHIEL.
bewezen , en dat een ftip vier hoeken heeft,
niet wagr ?
E. Neen, niets van dit alles.
G. Of heeft hy geesten voor u doen verfchynen? dan moet men die wel geloven.
E. Ook niet.
G. Niets anders dan als: „ doe boete en bc„ keer üV' en wederom: „ bekeer u en doe boe„ te?" dit kan ü de oude Rabbi hier om den hoek even goed leeren; en gy kunt in zyne Synagoge beter plaets krygen, en behoeft geen dag te reizen, om by hem te komen. Ik zie niet, wat uwe groote man uitvoert, E. Hy wyst my op dien, die na hem komt. G. En gy gelooft dit ? 6! gy onnozel mensch ï E. Ik zie niet, wat ik daer by verlieze; by recht doen zal ik my gewis niet kwalyk vinden, of ongelukkig maken. En voor 't overige, wanneer gy my iets wildet zeggen met betwiging van inwendige zekerheit, kon ik niet nalaten, u te
geloven. Verfchoon myne cenvouwigheit!
Ondertusfchen zag ik wel eens het een en ander, dat myn vertrouwen op uwe geloofwaerdigheit en redelykheit niet weinig verzwakte.
G. (Befchaemd) denk aen u zeiven , cn verfchoon my dan ook.
E. Ik weet het nu zeerwel, waerop gy ziet; maer ook daer van moet myn hart ontlast worden. G. Is 't wel mogelyk ? wie zou zoo zwak zyn 7
dit



GERESCHON MET EZECHIEL. gif
dit zyn inderdaed geheel nieuwe regelen, dat men met de eerlykheit van een kind door de werelt zou willen. Ik wenfche u veel geluk op die reizc. Zoo lang ik de werelt niet veranderen kan, fchikke ik my naer de zelve. Ik bezit geen trotschbeit genoeg, om zoodanige avanturier der eerlykheit te willen worden.
E. En echter komt gy my nog zoo eeriyk voor, dat ik u geloven zou, wanneer gy my met allen mogelyken heiligen ernst verzekerde, dat ik morgen eenen man zou zien, wiens gelyken ik nog nimmer gezien had. Vooral, wanneer gy my onondertusfehen niets.'anders aenbeval, als recht te doen. Want ik zou denken, dat gy my daeria niet wel zoud hebben konnen bedriegen, daer .gy dan toch overmorgen te fchande zoud worden. ■-
G. En dan zoud gy .daerom huis en vaderftad en ouders en broeder verlaten , om in de woestyne te zwerven !
E. Neen zeker! dan zou ik eerst den man moeten zien , die na hem komen zal.
G. Ja, gy hebt nog verlland, zie ik. Maer die man, die na hem komen zal, die zal dan, denke ik, wonderen doen, geesten bezweeren,
en dooden opwekken? Dit alles zult gy toch
nu wel mede geloven ?
E. Joannes heeft zoo veel groote dingen beloofd van zynen grooten Navolger, dat, wanneer het > met



313 CEEESCHON MET EZECHIEL.
met dezen op niets uitkomt, men als dan zeker
kan zyn, dat het met hem ook niets is. G. Het zyn de Wyzen, die eerst moeten zien!
Hoe zyt gy toch zoo fpoedig een zoo gelovige
ziele gewerden ? E. Daer kan ik niet op roemen, Broeder! Het
ongeloof borrelt nog geduurig in my op. Hy heeft my geene twyfeling opgelost. Ik was op de te rug reize nog een Sadduceër als gy. Maer nu ben ik een meer eerlyke en braeve Sadduceër, en beloofde heiliglyk aen God, dat ik myn hart niet langer zou fluiten voor de overtuiging van'tgeen, waeromtrent ik te voren doolde of twyfelde j" hiel by heb ik my dus verre zeer wel bevonden; ook kwam die belofte uit het hart voort, daer ik den boozen in allen ernst hebbe afgezworen; laet u nu van uwen jongeren broeder waerfchouwen, dat, zoo lang gy u niet betert naer uw eigene overtuiging, gy ook niet zult konnen nalaten, met alle andere betere overtuiging den fpot te dryven.
G. Het is jammer, dat gy ook geen kleed ea gordel hebt als de dooper. Vader moet 'er u eea
laten maken'! Het is my evenwel nog lief;
dat gy van twyfelen fpreekt; gy zult 'er ook nog lang van konnen fpreken.
E. Ik hope, neen. God heeft my eene waerheit doen bezeffen , welke ik niet zoo ras vergeten zal,
C.



GERÈSCHON MET EZECHIEL. 31O
G. En welke is deze dan ?
E. Dat alles, wat men nu ziet, wanneer men het niet zag, even zoo ongelooflyk zyn zou, als dat, 't welk we nu niet zien.
G. Met dit alles bezweere ik u, dat men wel zot moet worden, wanneer men hoort, en gelooft, dat waerlyk geftorvene weder levende worden. En zulks wil men toch van dat Koningryk, waervan zoo veel gefchreeuw is.
E. En zoo bezweere ik ook u, myn Broeder! of men, wanneer de ondervinding dit niet getuigde, en men dan hoorde verhalen, dat van tweemenfchen, die beftaen, een derde geworden was , die niet beftond, — of men dan ook niet wel zot zou fchynen , wanneer men dat geloofde ?
G. Wanneer een doode weder levende wordt, Zoo zullen wy dit ook zien, even als we de kinderen zien , die geboren worden. Laet my toch
dan zoo lang met rust, eenvouwige ziel! .
maer zal die groote man haest komen ?
E. Zoo zegt Joannes, en ik gelove zoo.
G. Wie zou toch zoo dol zyn, en wat goeds van hem verwachten, daer zyn Heraut zich niet eens in de ftad durft wagen ? maer wat worde ik ook zoo zwak, dat ik my vermoeië, met uv deze tegenwerpingen voorteleggen!
E. Meent gy in ernst, Broeder! dat zoodanige avanturier der eerlykheit (om uwe uitdrukking te gebruiken) goed zou doen in de ftad ? onder de
Over.



JÏO GERES CHON Af ET EZECIIIELj
Overpriesters of by uwe groote Heeren ? ki
het Sanhedrin ? — in het hof van Kajaphas ? — van Herodes ? — of by uwe Vrouwen ?
G. „ By uwe, by_ uwe!" Ik zie wel,
wy zyn geen luiden meer van.een foort met u.
E. Of werwaert zal hy zich toch wenden? zal de verbetering des Volks gefchieden door hun, die zich zeiven niet willen verbeteren, en dit alkrnodigst hebben ? Wie is befcheiden, zonder van hun veracht, — wie wys, zondef van hun befpot, — wie is rechtvaerdig en goed, zonder van hun gehaet te worden ? — vergeet niet, Broeder! hoe gy zelve, nog vóór vyf dagen, Jerufalem by my hebt afgefchilderd! — Moest Mofes niet eerst Van het braembosch nae de arme Broeders, en daerna eerst nae het Hof van Pharao. Maer wat bewyze ik! Het ftaet my van harten tegen , altyd te vragen : „ waeromdus? en waerom niet zoo? " en het verveelt my, op zulke vraegen te antwoorden^ Wanneer ik iets voor my hebbe, dat waer is en van God komt, dan denke ik, het gaet daerora niet anders, om dat God geen Gerefchon of Eze-' chiël is*
G. Of met andere woorden: ,, Öm dat gy wei• niS weet, gelooft gy veel." Ik ben het al moe-< de , Ezechiël! gy blyft zyn Leerling, -en wy een Uangen- en adderen -gebroed ! en wanneer hy in brandenden toorn en feilen menfehenhaet, en ook gy met hen], in eenvotiwige laeghartigheit en heilik
ga



gereschon met ezechiel. 321
ge trötschheit ,• ons allen befchempt, zoo heeft dit niets te beduiden. —j Ha! hy zal het nog eens gevoelen , die vermetele!
E. Als gy met een goed geweten kunt zeggen, dat hy dit zeide in brandenden toorn en feilen menfchen haet, dan hebt gy alzins gelyk, en ik wil in alles myn misflag erkennen. En •
G. Nu, noem het dan in den domuien yver eenes geeestdryvers!
E. Maer fprak hy ook niet tot my ? Ja, ikftond daer, als ware ik van den donder getroffen ! Kan een Hang vergiftiger zyn dan ik was voorEphrat? en kan een flang vaifcher zyn, dan ik jegens haeren man was? Kan eenige fpotterny vermeteler zyn, eenige veinzery meer duivelsch, dan die, waermeê ons ganfche gezelfchap zich tot zynen doop aenbood? Ik was bevreesd, en met recht, (ja 't geeft my geen gering bewys, dat een hooger Geest door hem fpreekt) dat het zwaerd zyner beffraffingen door kleed, en houding, door gebaerden en vertooning en huichelachtige woorden als een blikfem henendrong, eri midden in het hart. trof! Ik vleië u niet, Broeder! ik wil fterven, zoo dit ook uw eerfte gewaerwording niet geweest is : „ hoe juist heeft hy het getroffen ! "
G. Maer moet men dan zoo fpreken voor het Volk?
E. Is dan een Rechter verpligt, het misleide volk openlyk te ftraffen, maer de verleidende Hee1, deel. X ren



32i SERESCHON MET EZECHIEL.
ren in zyn kamer te nemen , en dezen hunne ©penlyke fchenddaden zagtjes in het oor te luisteren? Zulke wellevende Rechters moogt gy in het Sanhedrin zoeken, — maer . G. Gy wordt driftig!
E. Vergeef het my niet, wanneer ik ongelyk hebbe, en het kwaed meene.
G. Ik ftap 'er af, tot dat gy bekoeld zyt. Wy zullen u en uwen meester niet veranderen, en hy ons niet. Gy zult het kwaed hebben in uw's Vaders huis; en gy zyt 'er de oirzaek van , en verdient, 't geen iedere lafhartig flechthoofd verdienen zou.
XIV.
Stuk van eenen Brief eeiies ongenoemden, van veel laetere dagtekening , doch die hier niet ongepast plaets kan vinden.
**** *Ja hy is, gelyk gy vermoedde, een der Sadduceërs, die vóór anderhalf jaer door Joannes in de woefiyne zoo fterk werden aengefproken. Hy was een der vuurigfte vyanden des Nazareners, en vervloekte den Hemel en de aerde, omdat hem een beroerte overviel, terwyl zy
■raed



STUK VAN EENEN BRIEF EENES ONGENOEMDEN. 323
raed hielden tegen den Nazarener, en hy daerïn niets meer kon uitvoeren, maer zelfs weggedragen moest worden. Lasteren was zyn fpyze, en al lasterende ftierf hy eergisteren. Zyn eenige wensch, zei hy geduurig, was, den Nazarener te zien ophangen. Het hart krimpt weg, van zulke dingen te hooren.
Geen wonder , dat Joannes eens riep : „ o Gy „ (langen en adderen gebroed!" als hy ook dezen met anderen komen zag. Of daer moest niets van Gods Geest in den Dooper geweest zyn, of hy moest het bemerken, welke affchuwlyke vyanden van zynen grooten Navolger hy daer voor Zich had. ■ 3
h xv.



X V.
Een,ten deele vrolyke, ten deele treurige
VAN E N G E L E N,
na dat Jefus in den Jordaen gedoopt was.
(Hier geplaetst als een opftel van eenen der Leerlingen van Jefus in laetere tyden.)
r.
EERSTE REI (*).
HF al elujah! Heer' der Heeren! Godes Zoon wil 't menschdom leeren!
TWEEDE REI.
Onze Vreévorst roept: Genae; Hoort, o menfchen! volgt hem nae!
2. I. Die
(*) Op de wyze van den 77ften Psalm of op die van den UtktzAng in de gezangen van schu t te. Der«e Deel bladz. „3. Halelujth! Mpt >m zingen;



BEURTZANG VAN ENGELEN. 3*5 2.
I. Die Geliefde van den Vader.
Trecdü den mensen hete langs hoe nader, En de Geest daelt neer op Hem!
II. Hoort, o menfchen! hoort zyn ftem>
I. Vóór de Schepping aller dingen Was dat Hoofd der Hemellingen!
0. Schoon Hy, die nu Jefus heet,, 't Laege traenendal betreedt.
$
% Eer de werelt was in wezen, Heeft Hem 't Eng'lenheir geprezen!
IL Nu is Hy, als 's menfchen kind , Ongeacht cn fchaersch bemind !
*
I. Hy, deiron van licht en leven,, Heeft aen de aerde een zon gegeven!''
IJ. Nu omfingelt duisternis
Hpm, die 't L^tu der werelt is.
x 3 * 5 Pi



32<5 BEURTZANG VAN ENGELEN
6.
I- In de zandige woestynen Liet God den Heraut verfchyn,en, Tot een teken , dat het licht Haest zou nad'ren voor 't gezicht.
n
II. Dus wil God zyn volk bereiden, En tot hunnen Koning leiden, Als een bouwman, die zyn land Toebereidt voor zaed en plant. '
8.
I Nu de Hiilzon zelf gaet 'c'iynen Moet de duisternis verdwy.ien.
II. Maer, fchoon haer de werelt ziet, Kent zc in haer die Heilzon nie*.
9.
I Die bpetvaerdig tot Hem komen, Zyn als Kind'ren acngenomen ; Einders vari den grooten God! 6 Gezegend, heilryk lot!
io. II. Mact



KORT NA DEN DOOP VAN JESUS. 327
10.
II. Maer de werelt wil niet hooren, Noch zich aen de Godsftem ftooren, Zy verfmaden al dien troost Als een wederbarftig kroost.
II.
I. ó Wat glans verfchynt op aerde! Hoe veel heerlykheit en waerde
Straelen op het menschdom neêt Van Vorst David's Zoon en Heerl
ïz.
II. Maer, hoe zeer met fchuld beladen 't Grooter deel zal Hem verfmadeaj
ó hoe kleen is dat getal, Dat zyn woord geloven zall
BEIDE REIEN
Dan des Heeren wil gefchiede ! Wie zyn magt ook. weêrftand biede 1.
't Ryk voor Godes Zoon beraid
Zegepraelt in eeuwigheit.
X 4 XVL



X V L
s e t h een Timmermansknecht aen zyne, Moeder.
en Lukas III., tl, y
Ik groete u in God, Lieve Moeder!, en moet „ enchren,datiktans in Nazareth ben, en we* «eb gekregen in een goeden winkel, a dat * -r goed te recht ben gekomen. Ik b^en giste avond Lnet hier In den-herberg aengekomen, en ^, nac werk vroeg, menmy de w;dü; van Jofeph en haeren Zoon als dooreerlyke menfchena- my Wgens, zoo vroeg
"ogelyk, aentedienen, want ik had geen penninf -er overig, om te verteeren, buiten dat, 'twelk
Maer God heeft my nog niet verlaten, en heeft ook nu voor my gezorgd, ft heb Werk bv Jofephs weduw en haere Zoonen. Zy waren -ds allen oP, en ik trof hen alle by elkande «e moeder, de zoonen en dochters. Dan ik kwam jmst daer, toen de oudfte zoon op reis ging. De. Ze moet wel een Rabbi zyn, ik/zie hem daer voor «en. Zyn broeder Judas zei heden tot my, dat
hy



SET II AEN ZYNE MOEDER.
hy nae de woestyne gereisd was, om zich door Joannes te laten doopen. Wanneer ik Joannes, zeiven niet gezien had, zou ik 'er dezen Jongeling voor hebben konnen houden, zoo buitengemeen braef komt hy my voor.
Ik moest nog een poos wachten, tot dat hy vertrokken was. Hy ftak hun alle de hand toe, en zei: „ Ik geve u mynen vrede, en late u my„ nen zegen." De Moeder viel hem om den hals en kustte hem; zy fchreide luid uit aen zyn hals, en kon hem voor een tyd niet los laten. Hy zei tot haer; „ Uw hart worde niet bedroefd! gelooft gy aen my, zoo geloof ook in God. Ik „ gae henen, om den wil te doen van mynen „ Vader; en fchoon ik henen gae, ik kome toch „ weder, en zal u tot my nemen, dat gy ook zyn „ mpogt, daer ik ben! 'tgeen gy den Vader bidt „ in mynen naem,, dat zal Hy doen. Zyt niet „ bezorgd."
De Moeder fmolt als weg in traenen. Hy zag my in het wcggaen. nog even aen, en zei: „wees „ vlytig en trouw, God beloont de trouw en „ naerftigheit." Dit ging my aen het hart. Ik wenschtc wel, dat hy nu niet juist was. vertrokken , en dat gy die moeder en dien zoon eens zaegt. De zoon reist werklyk door uw ftad uwe woning, voorby.
Zoo dra ik iets befparen kan, zal ik bet u met den eenen of anderen reizenden koopman zeker-
X 5 iyk.



33° SBTH AEN ZYNE MOEDER.
lyk toezenden. Bid God dagelyks voor my. Ik zal het ook voor u doen. Hy zy fteeds met u!
XVII.
DE DOOP VAN JESUS
(Vergelykt MattUus III, I3_,7. Markus r> ^ Lucas III, 3 i—a 3.
In den Naem des Heeren, des Grds Abrahams, Haaks, en Jakcbs ! - Ik, Nahum van Bethabara, door de genade van den Allerhoogftcn, Leerlingvan den Man Gods Joannes, den Heiligen Doo-
per en Heraut van den eeuwigen koning,
fchryve hier de gebeurdtenis op , die my' myn Meester dezen avond na zonnenondergang verhaelde, toen ik nog byna alleen by hem was, en hy het volk had laten henen gaen. Heden morgen vroeg, wanneer de zon opging, kwamen eenige van ons zyne Leerlingen, langs de rivier, den Meester te gemoete gaen. Wy meenden de eerfte te zyn, maer zagen op den afftand van twee ftadiën reeds eenen Doopeling met hem uit het water treden; vertoevende een poos aen den oever



DE DOOP VAN JESUS. 33*
ver en vallende beide neder ter aenbiddinge. n
Toen wy aenkwamen, was de Doopeling reeds Weg, wy zagen hem van verre langs dc rivier zachtkens voortvvandelen. Doch myne mede, leerlingen hebben dit niet zoo duidelyk gezien als ik.
Wanneer we by Joannes kwamen, vond ik hem buitengemeen vrolyk, en als blinkende van vreugde. Hy bemerkte, dat ik hem gaern nae de reden daer van gevraegd zou hebben, en zei tot my: „ Nahum! myne vreugde is vervuld! " In. tusfchen kwamen 'er van gins en her veele Luiden tot hem 5 en ik moest het nader onderzoeken tot aen den avond uitftellen. Den ganfchen dag fprak hy met zoodanige kloekmoedigheit, vertrouwen, en blydfchap tot het Volk, als ik nog nooit te voren gehoord had.
Wanneer het nu avond geworden was , en twee van ons, zyne meest vertrouwde leerlingen, nog by hem bleeven ftaen, zeide ik: „ Goede Mees„ ter! durve ik u vragen, welke die ftof van " blydfchap is, die u heden is voorgekomen? myn hart brandde den ganfehen dag, om het u , te' vragen. Nog nooit fprak Gods Geest zoo krachtig door u, en evenwel zyn my nog geen l uuren zoo lang gevallen als die van dezen
^ag-" Hierop verhaelde Joannes :
" „ Voor zonnenopgang , toen ik nog alleen „was, kwam een. man by my; Jefus van Naza-
„ reth,



332 DE BOOP VAN J E s U S.
„ reth, myn bloedverwant, maer dien ik niet. „ meer kende ; en ik ontving een Godlyke in„ fpraek van den Heiligen Geest: „ Deze is het,, „ „ op wien-gy den Geest Gods zult zien neder„ „ dalen, en op hem blyven." En ik bad den ,, Naem des Heeren aen , en myn Geest verheug„ de zich, in mynen Heiland te zien. Intusfchen „ trad hy tot my en zeide: „ Ik ben gekomen, „ ,, om van u gedoopt te worden!" Ik ontzet„ tede, en wees dit van de hand, zeggende: „ ,, Ik heb nodig, van u gedoopt te worden, en
„ „ komt gy tot my? " Hy zag my nedrig
„ en met eene godlyke minzaemheit aen, en zyn „ ootmoed verootmoedigde my nog fterker. Maer „ hy zei: ,, Laet het gefchieden: het betaemt „ „ ons, alle rechten cn pligten te vervullen." „ Ik moest dan , en ik doopte hem." (Hier zweeg Joannes voor een oogenblik, floeg de oogen ten Hemel , en aenbiddende boog hy zyn hoofd. ) „ Wy klommen op uit den Jordaen, en ik hielp hem de kleederen weder aendoen om zyn heilig „ lichaem! Toen viel hy op zyne knieën en bad, „ en ik viel op myn aengezicht en aenbad teffens. „ Hy bad: „ Nu Vader! verheerlyk uwen Zoon, „ „ op dat ook uw Zoon u verheerlyke!" En „ terftond, terwyl hy nog bad, gefchiedde het, „ zoo als de Profeet zegt: Het zal zyn, dat, „ zoo haest gy my aenroept, ik u verhoeren zal, „ en eer gy hebt uitgefproken, zal ik, u antwoor-
55 den%



dedoopvanjesus; 333'
- den. ('*') Wy zagerl den Hemel geopend, de " Heeriytóêit des Heeren omfcheen ons, en de " Geest Gods kwam op hem neder, zoo als Hy " .ezegd had; het was in het aenzien als het " zagte nederdalen eener duive , die van om hoog nederdaelt. Een Hemelseh Licht omftraelde " den Gezalfden van God, en de Eeuwige Geest " rustte en bleef op Hem. Intusfchen kwam 'er ' een ftemme uit den Hemel; deze ftemme was „ voor het oor, gelyk de geopende Hemel voor „ het oog; zy fprak: „ Deze is myn zoon, de geliefde, Vn wien ik myn lust hebbe!" ' „ De toon der ftemme klonk als vol vanHemelfche liefde. — Heiligt u , myne Jongeren! datgy " vervvaerdigd moogt worden, des Vaders ftemme te „ hooren, en zynen Geliefden te' zien! - De Hemel werd weder gefloten, de ftemme hield op, — , na dat ze onuitfpreeklyk fchoon en grootsch " door de rotfen was te rug gekwetst! Jefus ftond " op- Ik wat daerna; - en de Godsgezalfde zei " vol'vuurs dit eenige tot my: „ De Geest des L „ Vaders, die my leidt, gebiedt my, henen te gaen in de woestyne, om my daer te ontliou" " den , tot dat Hy my weder roepe." En , na my " aengezien te hebben met een blik des eeuwigen
ft le-
(*)Vergelykt Jesaiah LXV, 24. met Jeküj.1iah XXIX, 12,



S34 öe doop van jesus.
„ levens, die my fterkte tegen duizend dooden, *, fcheidde hy van my; Gaet nu heen, myne „ Leerlingen! tot het eenzaem gebeden ter ruste. „ Wagt op zyn Heil, wel haest zult gy hem zien. i5 Zegt niemand van dit gezicht, tot dat hy veffchynt voor den Volke.'*
Zoo fprak onze Meester, en wy gingen, vol yver en ernst, ons leven aen den Heere wyën, © Heere! ik wachte op uw Heil l Amen<
XVIIL
porti a, Gcmaelin van p o n t i u s pilatus den Romeinfchen Landvoogd, aen abi gail.
lieden ben ik alleen, en wenfche, dat myn lieve Abigail by my kome. Ik verlange zeer, om met u te fpreken; want ik hebbe veele berichten bekomen aengaende Joannes, den Dooper in de woestyne, waerin gy zeer veel belang zult Hellen. Van avond om elf uuren zal de wagen voor uw deur ftaen. Wilt gy dat nieuwe borduurwerk medenemen, waer van gy laetst gefproken hebt?
XIX.



XIX.
elimelech aen zynen Oom mainan.
bidde u, fcbryf my fpoedig uwe gedachten ever de volgende Vraegflukken:
( a ) Hoe komt het, dat ik, hoe meer ik nae gerechtigheit ftreve, des te meer onrechts in myn hart, des te meer onzuiverheit in de bron myner woorden en werken, ontdekke ?
(&) Hoe komt het, dat ik meenigmacl in het goede veel zwakker, en in de overdenkingen van God veel ftomper ben , dan ik reeds te voren was?
(c) Vatten die Leerlingen van Joannes hunnen Meester wel recht, die veele vastendagen houden e» veel bidden, maer niet recht verlangen nae Hem, die te komen ftaet? komt dit niet weder al nader en nader aen de Pharifeëfche vertooningen ?
(</) Waerom is ook Joannes zoo gansch ftreng omtrent zich zeiven ?
(e) Duidt hy met zynen Doop, aen welken wy geborene kinderen van Israël ons ook moeten onderwerpen, niet meer of min aen, dat Joelen zoo wel als Heidenen eene wezenlyke reiniging behoeven, om gefchikt te zyn voor het Ryk van den Mesfias ? (Dan dikwyls kome ik my zeiven
in



S3Ö KLIMELECH AEN MAINAN.
in den grond mynes harten niet beter voor dan een Heiden.) (ƒ) Kan het zeggen van joannes, ,, de Meslias zal met den Geest doopen;" niet wel te verftaen zyn van een nieuwe godlyke bezieling onzer harten , waerdoor wy als geheel andere menfchen worden? (ach! myn God! — ach! lieve Oom! hoe vrölyk en voldaen was ik te voren over myn hart; nu ltaet my vaek alles tegen; — ik was reeds vóór vier jaeren in myn oog veel Verder gevorderd in de gerechtigheit dan nu. )
(g) Zal de Mesfias Israël eerst verlosfen van zyne vyanden ? — of zal Hy eerst zyn volk doopen met den Geest en met Vuur?
(h) Waerom willen byna alle onze Overflen zoo niet geheel ter goeder trouwe deel nemen in de zaek van Joannes?
Verfchoon myne Vrymoedigheit! —- alle uwe antwoorden geven my altyd zoo veel licht.
XX.



X X.
f}achor met isaak zynen Zotfri* ( Vergelykt joxtinis I, 19—^*-2?l.)
Jus A A k; Zyt gy zeer vermoeid? myn Vader f
Naciior. Niet erg, myn Zöon! —— Hoé gaet het met u? is dé koorts nog hard?
I. Dank God met my, ik had een zeer draeglyken dag; maer' de tyd duurde my lang, Voor dat gy te rug kwaémt.- En toch, de dag moest vcrlöopén, eer ik u te zien kreeg. Dan dit is nti voorby. Ik bidde u, vertrad my hit weder; —• zet u by my, Vader! en verhael my weder.
N. Heb geduld, tot dat uw moeder komt, 2y' moet het ook hooren.- — Waer is ze ?
ï. Zy zal nog in gée'n twee uuren komen.- Zy' is by eene buurvrouw ontboden.
N. Nu , dan zal ik u een verhael geven.—Laèt tóy alleen eerst myn dorst eens (tillen. Hóór' dart, myn Zoon! — Het was heden een dag van' gewigt. Daer' vloeide veel volk tot hem.- De toe-' Joop' wordt nog dagelyks grooter; men kan dit Hykbae'r zien. Zelf geheel van Rirrimóri is bynu de helft der InwoOnders , met hunnen Rabbi 5
jUdë e tv ¥ hui-



538 NAC HOR MET ZYNEN ZOON IS AAK.
huiden aengckomcn; zy kwamen by troepen van twintig en dertig tenens, en fcheenen zeer vermoeid van de reize. De oude Schuitevoerder, die in 't begin eenige oogenblikken naest my kwam te ftaen, zeide, dat hy, of zyn volk, den ganfchen dag niet uit de fchuit kwam van wegen den toeloop. Hy had nu gedacht, zeide hy, hy zou het eens voor zyne zoonen overlaten, en ook zelve den man eens gaen zien, welke hem zoo veel
winst aenbracht; ■ hy voegde 'er een nmwen
eed by, om te verzekeren, hoe veel die winst was toegenomen, federd ook meer en meer vatf de voornaemftcn en aenzicnlykftert des Volks henen trokken. C> Die ruuwe inhalige man ! Hy is my federd uit het oog geraekt; — dan ik hope , dat hy reeds andere gevoelens in zyn hart zal gekregen hebben , nadat hy Joannes begon te hooren. God geve het!
I. Maer gy zegt, dat het heden een byzonder gewigtige dag was.
N. Ja, myn Zoon! de zaek ryst nu allengskens tot den hoogften top. . I. Hoe zoo ?
N. Huiden morgen, (het moet zoo omtrent het vierde uur geweest zyn.; de zonne was al vry hoog) jnist zoo als hy een geruimen tyd bezig, geweest was met zyne eerfte algemeene aenfpraek, en wanneer hy den jongen Heber, dien ik zoo dikwyls heb hooren fpotten, nog gedoopt had:
(hy



NACHOR MET ZYNEN ZOON ISA A KS 330
(hy etl zyne moeder, — gy weet, wat voor wyf deze geweest is — fmolteri weg in traénen.) —toen kwam 'er op een oogenblik ónder liet Volk, dat anders, ook wanneer hy doopt, by uitftek ftil is, een gefluister en gemompel, en ze begonnen alle te rug té Wyken. Ik week ook wat te rug, en zag, dat het volk zich digt ineendrorig aen twee zyden , en tusfcheii beide een groote ruimte rhaekte ; te gelyk zag ik vier Raedsdienaeren van Jeruzalem , die voor hunne Heeren plaets maekten midden doothet gedrang. Ik moet erkennen, dat ze zeer befciieiden by Joannes kwamen, zoo als ook hunfie Heeren, die op hen volgden', 200 befciieiden tot hem naderden , dat ik 'er my over verwonderde ; want men heeft my anders zoo veel verhaeld, ja niet genoeg konnen verhalen, hoe fterk en hevig men by de Grooten uitvaert tegèn den Dooper en bet geloof in hem; maer zelfs de Dicnacreri, die Snders ruim zoo trotsch en ftout zyn als hunne Heeren zelve, waren nu zeer zachtzinnig.
li Dat begrype ik zeer wel, Vader ! zy hebben zekerlyk vernomen, met hoe eenen oribüfchroomden ernst de godlyke man zelfs eeïiige aenzienlyke cri voörnacme mannen uit dePharifeers en Sadetaccërs bejegend heeft.
N;' Dat kan 'er wel iets toe gedacn hebben. Het was opmerkenswaèrdig, ïfaaki te zien, hoe he!; gedoopte Volk te nioedé was (men kón het ge* itiaklyk fcVifiïfkcn;) daer het zoo diepe buigingen.
Y a: *fl



34° NACHOR MET ZYNEN ZOON I S A A K.
maken moest, wanneer deze Heeren voorbygingen, terwyl onze Joannes (ö! hoe nedrig is deze man Gods!) in 't geheel geene diepe buigingen
of eerbewyzen toclact! Ondertusfchen —
deze waren plegtiglyk afgezondenen van het Sanhedrin, welke men, ook naer de geboden des Heeren, behoort te eerbiedigen. Jeannes zelve toonde hen als zoodanig zyne hoogachting. Men zegt, dat 'er twee wakkere mannen onder waren, maer ook een zeer fnoode, de zwager van Alexander. Daer waren onder hen agt Priesters en twaelf Leviten; dit gaf zekerlyk aenzien. Na wcerkcerige groete begon de voornaemtte van hun, die prachtig gekleed was , te fpreken ; maer hy moest zich inhouden, om niet te ftamcren , (anders Hamert de arme voor den ryken, maer deze niet by den armen ) zoo fcheen hy getroffen door het gezicht van Joannes, die ondertusfchen voor hun Hond, wel is waer, zoo ootmoedig als een kind, maer
teffens zoo vast, als een hooge berg! De
voornaemfte dan zei: „ Wy komen van Jcrufalem. Het hoogstëcrwaerdigc Sanhedrin zelve ,, heelt ons herwaert gezonden met last, om u „ te vragen , voor wien gy u uitgeeft. Men ver„ wacht haest den Mesfias, en het hooge Sanhe99 dlili is ook in deze verwachting. Men wil u „ daer voor aenzien. Het zal 'er alleen op aen» komen, wat gy zelve hieromtrent duidlyk en ?, onbewimpeld van u zeiven aen het volk, aen het
„ vroo*



NAC HOR MET ZYNEN ZOON ISAAK. 34!
,, vroome en heilige Sanhedrin, verklaert als voor ,, den alomtegenwoordigen en levenden God?"
Hier op zei Joannes : ,, Ik ben deMesüas
„ niet; ik hebbe nooit gezegd, dat ik die ben, „ maer zegge (leeds, ik ben de Mesiias niet."
I. Ach! Vader! dan is hy het niet? myn God! is hy het niet?
N. Ziet ge nu wel? ik heb het u reeds lang geleden gezegd. Doch heb nu geduld, om te hooren , hoe het verder ging.
I. Ik verzoek verfchooning, dat' ik u in de reden valle.
N. De Priester vroeg wyders: „ Gy kondigt „ echter de nabyheit aen van het Ilemelsch Ryk, ,, zoo als wy van meer dan genoegzaeme getuigen ,, vernomen hebben ; en Elias moet komen, vol,, gens de eenparige leere der fchriften. Zyt gy ,, dan dc Elias, die komen zou!" Joannes antwoordde: „ Ik ben Elias niet."
T. Niet ? hoe is het dan, 't geen gy my gezegd hebt, Vader! dat 'er federd zyne befnydenis met zekerheit gezegd werd, dat hy in den geest en de kracht van Elias zou henengacn vóór den Mesfias?
N. Ik weet zelve niet recht, hoe ik het moet opvatten. Ik hoopte dat ook langen tyd. De voorzegging luidde zoo: ,,In den geest en kracht ,, van Elias." maer hy zegt: Ik ben Elias niet." Dit betekent immers ook: ,, niet gelyk Elias."
I. Zoo moet Elias de Thisbitcr dan ook nog Y 3 ko-



34* IJ AC HOR MET ZYNEN ZOON IS AAK,,
Kómen. Dan kan bet nog al weder lang dralen.
ó God onzes heils! boe lang toeft gy nog! .
Aca! Vader! boe wordt de vreugde myner opge» wekte verwachtinge verydeld!
N. Geduld tocb, myn waerde Zoon! de,
krankte maekt u nu, ook ongeduldiger dan gy anders waert. Hoor my eerst verder.
L Gaern. ó! warneer maer die twyfelingen my niet zoo kwelden! Vergeef het my, Vader ! tnaer gy hebt daer even gezegd: „ in den geest $ en krac:it van Elias " — en de üooper heeft neg geen wonderwerk gedaen, dat in vergelyking kan ko.men met de daden van Elias, ook niet één.
N. Hoor nu eerst verder. pe Priester, die het woord voerde, vroeg wyders: „ Wy weten, dat « by de komst van den. grooten Gezalfden van a, God ook Profèeten zullen opftaen. Zyt gy de „ Profeet Jeremias?" Maer ook hierop betuigde
Joannes; „ Neen! ook deze ben. i,k niet." ■
De (tilte van het ganfche Volk, dat met ieder y.raeg van den Priester en met elk antwoord van jtoannes langs hoe fliller en meeracndachtigwerd, Sn langs hoe ingefpannener luisterde, kunt ge u. tl^et wel verbeelden; ik weet niet, wat 'er al by oy omging; het was my, als of de. geheele aerde. ra d,e geheele Hemel hooren wilden nae de verklaï%§ Joannes5 daer bajes geen windje, geen, b'^i verroerde zich , en men hoorde niets , behalven,
het



NAC HOR MET ZYNEN ZOON I5AAK. 34S
het zachte ruifchen van den Jordaen als een ver*' ftommend getuige voor den Dooper.
De Afgezondenen zagen elkander aen als verlegen , en gaven elkander hunne bevreemding te kennen; maer emdlyk zei de Spreker weder in aller naem: „ Wie zyt gy dan ? wy zyn daer „ toe herwaert gekomen, om een bepaeld ant„ woord aen het hooge Sanhedrin overtebrengen. „ Wat zegt gy van u zelvcn ? "
Nu was de Itilte ten top genegen; en Joannes antwoordde:
„ Profeet Jefaias zegt het u, wie ik ben; tk „ ben de Heraut, die in de woestyne uitroept: „ „ baen hier den Heere eenen weg ! effen een „ „ pad voor zynen doortocht! Men vuile alle ,, diepten aen! alle hoogte wordegellecht! het „ „ kromme worde recht gemaekt, en de onge„ „ baende oorden tot rechte paden! als dan zal „ „ de Ileerlykheit des Heeren verfchynen, en „ ,, al het menschdom zal Gods heil aenfehou* s, ,, wen." " Het ganfche volk ftond verbaesd, floeg nu eens de oogen ten Hemel, en zag dan weder elkander aen met een innerlyk genoegen.
I. Heeft hy dat gezegd? Wat zyn dat heerlyke woorden, die daer toorgaen by den Profeet, ea
die 'er op. volgen: „ Troost, troost myn
& Volk! fpreek hartlyk met Jerufalem! " — ach l dat by nu ook opging, om met Jerufalem zelve te fpreken, die Godlyke. Map,! ó.! dat hy toch Y 4, haest



344 NACHOR MET ZYNEN ZOON ISAAK.
haest totSion zelve opging, daer, ook daer, zym ftemme verhief! zoo als 'er vervolgens gefchreven ftaet; ik kenne die ganfche plaets van buiten, ik hebbe die dikwyls in myn bidden opgezegd !„ klim „ op den hoogen berg; Heilverkondigfter voor „ Sion ! verhef fterk uwe ftemme !'? (*) Zoo langhy dit niet doet, is de zaek nog niet recht aen den gang.
N. Hy moet hem immers nu in de woestyne eev nen weg banen. Hoor eerst verder, ongeduldig mensch! Ik gelove, dat, wanneer gy in de tyden der Vaders geleefd had, gygeftorven zoud zyn , oer gy zestien jaer geworden waert. Had gy zelve het met my gezien en aengehoord, het. uitzicht van den Godlyken man zou u geduld geleerd, en uwen vooruitloopenden aert beteugeld hebben. I. ( Hy lacht zynen Vader befchaemd toe.) Meent
gy dit, myn Vader? Maer wat zeiden toch
nu de Pharifeërs uit het Sanhedrin? was dit hun wel naer den zin?
N. My dacht, zy ,'werden wat ftouter, en 't geen Joannes van zich zeiven zei, had geen grooten indruk op hun gemoed, nadat hy al dat groote, waer, »ae zy hem gevraegd hadden, ontkend had. Veel vrymoediger vroegen zy hem nu: „waerom doopt gy „ dan, zoo gy de Mesfias niet zyt, noch Elias, noch Vi deProfeet I " Ik was waerlyk wat ontzet over fle-
(*) Vergelykt je s ai a s XL,, i—



NACIIOR MET ZYNEN ZOON ISAAK. 345
ze vraeg, en den Houten toon , op welken die ge< daen werd. Het was, als of zy Hechts ooren ge* had hadden, om te hooren, wat hy ontkend had, en niet voor 't geen hy gezegd had, te zyn.
I. Deze vraeg komt my ongerymd voor 1
N. Spreek befeheidener, myn Zoon! zy zyn uwe Vaderen , en gy zyt nog zeer jong.
I. Het is toch klaer, dat, wanneer God hem geboden heeft te leeren, die hem dan ook geboden zal hebben, te doopen. En dus hadden ze wel konnen vragen, „ hoe bewyst gy, die voorfpel„ de Profeet, die aengekondigde roepende ftemme „ in de woestyne, te zyn?" maer niet: „waer„ om doopt gy?
N. Dat doopen is zelfs voor de Zoonen Israëls een zaek,zwaer om te dragen;als onderftellende, dat 'er by Israëls volk nog eerst een doop ter reiniging moet voorgaen, en dat zy zich even als de onreine Heidenen moeten laten vernederen. Ik bekennc, dit kwam my ook in het eerst dwars voor; en bedenk dan,hoe dit dehOvcrtten en den
Ouderlingen moet voorkomen! Maer hoor nu
het antwoord van Joannes; het volk,'t welk eenigzins begon te mompelen en te morren over de vraeg des Priesters, werd eensklaps Hiller, toen Joannes met fterke ftemme, vrymoedig, vol van ootmoed en vreugde, zeide: (maer wat zoeke ik u te betchryven hoe hy fprak! God late u fpoediy heter worden, myn Zoon! dat gy hem zelven Y 3 hoort!. —



S4-6" nachor met zynen zoon isaak,
hoort!) ■ Hy zei dan: „ Ik doope met wa-,
„ ter; maer hy ftaet midden onder u, dien
„ gy niet kent, deze is het, die na my komt, „ die vóór my geworden is, dien ik niet waerdig „ ben, den fchoenriem te ontbinden."
Ada, nac hors Vrouw (ter hamer intre^ ziende.) Zoo luid en zoo ernftig, myn Nachor.? „ Hy ftaet midden onder u, dien gy niet kent," Wat was dit toch ?
Is aak. Zyt gy reeds te rug, Moeder? .
6 waert gy ook daer geweest— Maer Vader zal u alles weder verhalen.
A. Dit betrof zekerlyk Joannes ; ongetwyfeld heeft een zyner jongeren dit aen den eenen of anderen ruuwen plompert, of aen een gezelfchap fpotters, toegeroepen , om dezen het ongeloof aen den Dooper te vcrwyten.
I. en nachor te gelyk.) Ach neen, Moeder ! — neen Ada! — Joannes zelve zei-, de dit.
V. Wie? —- van wien dan?
N. Van den Mesfias! van den Mesfias! -
Hy antwoordde dit huiden aen de Afgezondenen van het Sanhedrin op derzelver vraeg, waerom hy doopte?
„ ik doope met water; maer hy ftaet midden onder u, dien gy niet kent; deze ftaet na my ,, te komen, die vóór my geworden is: wiens p ik niet waerdig ben, dat ik de riemen zyncr
,, fch,oje-



nachor. met ada zyne vrouw en isaak. 34?
„ fckoenen losmake." Deze waren juist zyne woorden van titel tot jota.
Alle drie (va» vreugde en eerbied opgetogen.) ó God Israëls! is uw Gezalfde zoo ver-
heyen i ., is uw Gezalfde zoo, naby 1 — uw
Heil zoo naby ons !
N. Het verwonderde my, dat nie* alle trotschheit zich verfchool in de diepte der aerde, wanneer de groote, godlyke, verhevene man, onze Joannes, zoo zeer onuitfpreeklyk demoedig betuigde : „ Wiens ik niet waerdig ben , dat ik de, „ riemen zyner fchoenen losmake.9' Hoe deed my nu dat buigen voor de Afgezondenen aen ï Ik had gaern met al het Volk op het acngezicht
willen nedervaüen voor den hoogen God 1 •
De Priesters en Leviten ftonden daer , als van den Hemel ter neergeflagen; uitgenomen twee, die, als ten Hemel opgetogen fcheenen te zyn. , De, andere waren als in een geheel vreemd Land,, als in groote verbystering; — Zy braken af, en zeiden, met zoo veel kloeken ernst, als ze maer konden, byeenzamelen: „ Dat moet zich dan weldra doen „ blyken; wy zullen uw antwoord, getrouw en „ volkomen, overbrengen aen de heilige Verga„ dering." Hjero.p. keerden zy met hunne Bedienden te rug. Men begrypt ligtlyk, dat zy in het weggaen, door houding en. gebaerden , fchoou zoo. gematigd als ze maer konden, het volk poogden te beduiden, dat de zaek hun geenzins zoo Y?.el Qphefsw^erdjg voorkwam^ A D As



S4S NACHOR MET ada ZYNE VR0UW EN isaak.
Ada. Maer fpreek toch maer, myn Liefftc!
van Hem! van den Mesfias! wanneer Joannes
die niet is-, wanneer deze zich onwaerdig acht,
zyn geringde dienaer te zyn, wie moet hy
dan wel wezen ? wat moet hy wel zyn!
1. En midden onder ons, Moeder! en wy kennen hem niet!
A.'Werd hy niet genoemd ? kwam Hy niet voor den dag? Vroeg men niet, wie dan deze was? kon het Volk vaneenfcheiden , zonder meer van Hem te weten ? — o dat wy hem vonden !
I. Geduld, Moeder! —~ Myn Vader prees my dikwyls het geduld aen, en helpt my God, zoo wil ik ook geduldiger worden. Ik ben onuitfpreeklyk wel te vrede met het geen ik heden vernomen hebbe. Maer Vader! wanneer wy Hem ook niet kennen, en voortgaen , met Hem voorbytezien, en Hy evenwel gekend en gevonden wil zyn, of ons anders weder onttogen wordt? — ó God! wat heeft zich dat booze Israël van ouds her een nadeel toegebracht! Het benaeuwt my! ach Vader l had Joannes toch nu maer gezegd: wie Hy was, hoe hy heette!
N. Zie, myn lieve Kranke! gy kunt nog uw ongeduld niet laten varen! laet ons danken en wachten! Ik brenge den Heere het grootfte offer, dat ik immer geofferd hebbe; Ach! hoe heeft Hy my onwaerdigen verheugd met de nadering van zyn Heil! XXi



XXI.
heran de Priester met nik ode mus zynen Schoonzoon.
(Vergelykt als veren Joanties I, 19—-28.}
HCeran. Maer dus zoud gy derf
verkeerden weg inflaen, om eene plaets in het Sanhedrin te verkrygen, waertoe gy anders eerlang goeden kans hebt; ik ben deswegens beducht, Nikodemus! en dit zou een treffend hartzeer zyn voor uw Vrouw.
N1 k o d e m u s. Ja wel, — dit kan ik dan niet helpen, Vader Heran ! Het is nu zoo by my, en ik mogt 11 niet anders zeggen dan zoo als het by my ligt. Intusfchen moet gy niet meenen, dat ik overal myn ganfche hart zoo op de tong hebbe, als by u; denk dat niet, en maek u daerom niet verlegen.
H. Ik weet wel, Nikodemus! dat gy u ook gefloten kunt houden.
N. Mag ik u dan nu verzoeken, om met uw verhael voorttegaen?
H. Ik gelove, wy zyn gebleven by 't geen
Kajaphas gezegd had. Hy zocht eenen der
hevigfte Sadduccërs daer toe aen, dat die mede



35° h e k a n met n i k o U t Ü i s,
toe zou fchieten, om de zaek zod aentelcggen ; als onze Party liefst zag, wannéér liet werk naderhand te eerder op niets uitldopeh en verdwynen zou. Jerija, daer en tegen, poogde de geheele zaek, zoo veel mö'gelyk, in eëh vefactitlyk én belachlyk licht te plaëtfen , orri ons befchaemd te doeri worden , dat we zoo veel ophefs fflaekté van eene niets beduidende geestdryvery, die welt dra verdwynen zou als een Waterbel, welke men , «wen als de Kinderen, door al dien windrigen omflag Hechts te meer in dé hoogte dryft, zoo dat het Volk zich tè meer vefgaept aen de fchitterende veftooning, en Weldra zou denken, dat het teri wondertekèn van den Hemel Éitt. tiy befloot met deze bittere fpotterny: „ Voorts late ik „ het voor kloeker verftanden over; en denke,' ;, dat men den Kinderen en het genieene Volk „ wel wat pret kan gunnen."
Doch ik vergete reeds weder, waerde Nrkodc* mus ! dat myne wydloopigheit u weinig nut geeft. Gy weet toch , hoé het in de meefte zittingen over en weer gaet; Ik trekke dan alles, Zoo goed ik kan , te faemen. De Sadduceëïs waren doorheen fpottende met dert Heraut van den Mesfias en zyn lederen gordel, en met zyn geroep in de woefty»e. Achab,de Opziendef van den Tempel, maek-te het inzonderheit boos , al te boos. Nog toeti hy met my wegging, en my geluk wenschte met het huwlyk myner Dochter, moesten 'er vry wat ipotternyën énderloopen. N»'



HERAN M È T NIKODEMUS. 35t
N. Ilc had hem voor wellevender aengezien; Wat zei hy dan ?
H. ,, Jcricho was een zeer fchoone Landftreek, zy zou wel zeer gaerne daer nae toe trekken , ,, al ware het alleen, om zoo veel nader by den 5, Mesfias te zyn. De Jongvrouw Bruid zou zich ,, toch ook wel laten doopen." — Ik wete niet, hoe hy reeds vernomen heeft, dat Sebulon gedoopt is*
Van het fpotteri kwam het tot een fterk uitvaren over de zwakheit van het Sanhedrin, in zoo veel opmerking op die zaek te vertoonen. Tans was de Raedsheer Hod het allerhevigst: „ Zyn ,, twee broeders hadden hem gefchreven, met hoe
fpoorlooze onbefchaemdheit de dweeper hen ,, aan den Jordaen bejegend had, toen zy zich ,, wilden vernederen, om ook den Doop van „ hem te ontvangen. Zy drongen wel geenzins ,, op herftel van eer , maer verachtten de zaek „ van ganfeher harten, en zy waren verzekerd, ,, en baden ernftig, dat hy deze hunne overtui,, ging ook met verlof by den hoogen Raed zou
aendringen, dat elke ftap van de zyde des San-
hedrins nergens toe zou dienen, als oin de ,, trotschheit van den dweeper flechts te voeden , „ en het Volk te houden en te ftyven in deszelfs „ grootfche denkbeelden van hem. "
Van den kant der Pharifeërs bewees men, zoo veel men kon, het tegendeel, namelyk, dar men
het



352 ÜÉRAS BI E T N I K O Ü E M L" S<
liet niet zoo geheel kon laten loopen, zonder iets van de zyde des Sanhedrin's in deze zaek te doen. In de kleenachtlng voor den man en zyn werk was men het meest eens. Twee Waren 'er, die nog heviger en met vloeken uitvoeren over de befchempingen, welke eenige mannen, en dat wel mannen van veel aenzien en verdienfte onder onze Gezindte, van dien zeldzaemen man hadden moeten dragen. Men oordeelde cenftemmig, dat men , wegens den vuurigen yver van het volk voor den man , daeromtrent in geen onderzoek kon treden, en dat tegenfpraek hem flechts tot grooter en grover buitenfpoorigheden zou aanhitfen; dat men zich in tegenwoordigheit van het verblinde bygeloovige volk in geen woordwisfeling kon inlaten met eenen man , die de onbefchaemdheit had , zich met fehemptael te verweeren , en de aenzienlykfte luiden met 'den zwadder zyner onbefchofte tael te bekladden ; maer dat men echter wel ernftig daer op bedacht moest zyn , hoe dit kwaed verder te fluiten. Daer was een , die omllandig , veel omftandiger dan de Iloogepriestcr in zyn eerfte acnfprack gedaen had, verhaelde, wat al denkbeelden en gevoelens over dezen man onder het volk in zwang gingen en heerschten; hy verhaelde eene meenigte merkwaerdige dingen , die toonden ,■ hoe zeer het Volk met hem ingenomen is, met hoe veel yver veelen van hem den Mesfias zelvcn maken, anderen



HERAN MET NIKODEMUS. 353
ren ten allerminften Elias; en dat men elkander eene oude voorfpelling, van den tyd zyner geboorte afkomflig, in gedachten bracht en vertelde, dat hy de Elias zou zyn , die komen moet. De oude Joram zei hier op, dat hy het der moeite niet waerdig geacht had, hier op acht te geven, maer dat hy zich nog wel erinnerde, hoe 'er, voor dertig jaeren, toen hy ook reeds medelid was van het Sanhedrin, in onze Vergadering bericht was ingekomen, dat een Zoontje van zekeren Priester, naer de loffpraek van zyn eigen Vader, eenmael den Meslias zou voorgaen in den Geest en de kracht van Elias, — maer dat men zulks als een ongegrond en onbewezen gerucht geener verdere opmerkinge waerdig gekeurd had.
Een, die zeer digt zit by den Iloogepriesterlyken Zetel, maer telfens een derzwakfte, ( gy kent hem wel) bracht ook zyne fchriftgeleerdheit voor den dag, en zei: „Wanneer deze Joannes er„ kent, noch de Christus, noch Elias te zyn , zoo „ kon hy nog een andere opgewekte Profeet we,, zen;" en toen, een nog ernftiger gelaet en toon aennemende , voer hy voort: „Hy kon wel„ ligt Jeremias wezen; want we weten immers ,, dat niet geheel verwerplyk getuigenis uit de „ gefchiedboeken der MakkabeëfS; hoe Jeremias „ de arke op Godlyk bevel verborgen heeft op „ Nebo , en aen de voorbarige zoekers zeide, ,, dat God , teiutyde deïïKtrüteHtnge zyues Volks,
-1. DEEL. Z dat



354 HERAN MET NIKODEMUS.
„ dat verborgen Heiligdom weder zou doen te voorfchyn komen , wanneer ook de Heerlyk?, heit des Heeren wederom in eene wolke ver„ fchyncn zou, gelyk ten tyde van Mofes." Dit kwam hem alzins bedenklyk voor, en daerom wilde hy wel ernftig, dat, indien men den man zeiven iets op hoogen last wilde laten vragen , men hem dan ook inzonderheit daer nae vragen zou; of hy zich ook voor Jeremias uitgaf?
Uw Vriend, Nikodemus! fprak ook over het gebeurde, en betuigde in allen ernst eene plegtige bezending nae Joannes ,tev navraeg van het een en ander te verlangen ; daer hy fteeds bleef denken, dat het wel zyn kon, dat 'er iets hoogers in deze zaek begrepen was , — dat Gcds wegen vack wonderlyk zyn, — dat men het byna eenparig oordeel van het Volk niet zoo geheel gering moest achten ; en diergclyke meer. Hy meent het goed, dat kan men wel zien; maer hy fpreekt zoo onduidlyk en behoedzaem, en is foms zoo wydloopig, dat niemand hem uithoort, wanneer hy fpreekt, en dus lydt zyn gefprek veel nadeel in kracht, om dat het wordt afgebroken.
N. Ik heb hem dit reeds dikwyls gezegd.
H. Hier op kwam Kajaphas weder voor den dag, om zyn beflisfchcnd gevoelen en de redenen daer voor optegeven; dit kwam hier opuit:
„ Het kwam hem ook voor , dat men het
zo®



HERAN MET NIKODEMUS. 355
200 eenftemmig oordcel des Volks niet behoorde gering te achten ; daer het onwederfpreeklyk was, dat, wanneer het nog eenige maenden zoo voortging als dus verre , de gevaerlykfte beroeringen onder het volk daer uit zouden konnen ontftaen. Wanneer de zaek rechtftreeks onder het Rechtsgebied van het Sanhedrin, of ook van den Romeinfchen Landvoogd, behoorde, zoo kon men welligt krachtdadiger maetregclen nemen. Maer daer ze nu eigen! yk behoorde onder het rechtsgebied van Antipas , en ons flechts de zorg omtrent het Kerklyke daer over toekwam, moest men nu anders te werk gaen. Dat 'er niets aen de ganfche zaek was, kwam hem, Kajapbas, zoo zeker voor als iets ter werelt, en het deed hem leed, dat iemand, uit te verregaande omzichtigheit, zich vernederd had, of zou vernederen, tot de iaegheit van daer aen eenig geloof te (ken; „want" (zei hy ) „ het is de verkeerde man, en het verkeerde „ oord, en de verkeerde wyze ; niets-is aen de „ ganfche zake zoö als liet behoorde. Daer is „ geen grond, om te fpreken van Mesfiasfchap, s, af van den geest en kracht van Elias. Hy ,, doet geen één wonder ; zyn ievenswyze kan „ niet vreemder zyn; hy waegt zich niet in dé heilige Stad ; wy zullen hem hier Cveri min ,, zien, als wy 'er hem tot dus verre gezien heb,, ben. Hy kome, zoo als hy verpligt was; en 5, doe hier in 't midden onzer tekenen voor de Zj Va-



S5<5 HERAN MET N I K. O D E M LT S,
,, Vaderen Israëls, gelyk het behoorde, dan zal „ ik met vreugde opltaen, en myn geftoeltc voot „ hem inruimen. Naer alles, wat we van hem „ vernemen, beftaet zyn reden in een onbepael„ de, algemeenc, Boetprediking, en verkondi„ ging van het Ilemelsch Ryk, zonder dat men
„ weet, — wie? — van waer? — hoe?
3, of wanneer ? Zyn doop is in den grond een „ looze befchemping onzer Natie! Zouden wy, „ Zoonen Abrahams ! nog eerst aenkomelingen „ moeten worden tot den levenden God, en ee„ nen dweeper in de woeftyne, gelyk deze is, *9. nioeten gaen bezoeken , op dat die ons was„ fche gelyk onreine Heidenen ! Onder verbete„ ring denke ik, (zei Kajaphas) dat de zaek ras p bedaren zal, wanneer wy Afgevaerdigden zen„ den uit het midden dezer Eerwaerdige Vergade'*» nn3e» en den Dweeper een geheel beflisfehend „ antwoord laten afvragen, wie hy is ? en waer„ om hy den doop beveelt? De Dwcepers fchu„ wen niets meer dan bepaelde vraegen, en zit„ ten aen den; grond, wanneer men hen dringt, om een beilisfchend antwoord te geven. Nie„ mand uwer, Iloogeerwaerdige Heilige Vaders „ en Broeders! fchroome, dezen last op zieh te „ nemen. Hy zal toch met geen wonderen of ., tekenen beginnen; kon hy dit doen, zoo had „ hy zulks reeds lang gedaen. Het is om het ar„ me volk te doen , dit wordt andeqs toch ge-
„ noeg



HERAN MET SlUOtï M U S, 35"
,, noeg door gochelaers betoverd , en van bedriegers bedrogen; hun zullen nog by tyds de „ oogen opengaen , indien hun Argod verftomt, „ wanneer hy moest fpreken , en niets kan ,, doen, wanneer hy alles doen moest. Ik leve ,, in hope, dat de God Israëls een welgevallen ,, zal hebben in onze oprechte pogingen, die zal „ zegenen tGt zyn eer en Israëls heil, en des te ,, eerder zyne Heerlykheit zal laten zien in de „ heilige Plaetfe, gelyk wy van Hem hopen; — „ wanneer we geen Afgevaardigden meer zullen ,, behoeven te zenden nae de woeftyne, om te ,, vragen, of de groote Mesfias zich ook daer er,, gens verfcholen heeft?" —■ Zie, nu heb ik a in het breede verhaeld, 't geen ik met weinige woorden had konnen zeggen.
N. Uw omftandig bericht was my zeer aengenaem, Vader Heran! daer de zaek zoo géwigtig is.
H. Eindlyk werd goedgevonden, dat men agt Priesters (en wel liefst uit de geleerdfte van deze) cn twaelf andere Leviten zou verkiezen, om dezen morgen met het vereischte gevolg op reis te gaen, en den man in de woeftyne plegtiglyk aftevragen , of hy zich voor den Mesfias uitgaf, of voor Elias, of voor Jeremias, of voor wien anders, en wat gezach hy had tot den doop, dien hy bediende ?
Wy hadden de meerderheit der (temmen, mae?
Z 3 dae^



J5S HERAN MET NIKODEMUS.
daer was geen ééne Sadduceër onder. Hierom verzochten ook deze, gelyk natuurlyk volgde, dat geen hunner tot dit Gczantfchap wierd verkozen. Zeer veele der aenzienlyldle van onze zyde hadden daer even veel tegen, terwyl ze geen lust hadden, om zich van den Onzinnigcn zoo te laten berispen cn bel'chempen , als reeds uit de ge-, opperde bewyzen te verwachten was. Dan daer lieten, zich genoeg vinden; ■— inzonderheit was Uien verheugd, dat,uw Vriend, en Simon, welke in de raedpleging ftecds uwen Cheresch volgde, de verkiezing aennamen.
Men maekte nog deze aenmerking, dat de Af-, gevaerdigden zich Itaudvastig zouden houden by hunnen last, zelfs ook wanneer hun eene of andere hefchemping wierd te gemoct gevoerd; cn de Afgevaerdigden vonden goed, om eerst nog eens tot eene nadere affpraek by een te komen , en verzochten , dat Kajaphas deze byzondere byeenkomst met zyn fchrander verfland mogt bywonen; gelyk ze zich dan ook dezen, avond ten zynen huize bevinden.
N. Ik zal nu geen woord over dit alles zeggen, Vader Heran! maer afwachten, wat het Gezantfchap zal uitvoeren. En , daer zy zoo fpoedig vertrekken, kan ik ook mynen vriend niet vooraf meer fpreken. I> zal daer meê. wachten, totdat ze zyn te rug gekomen^
XXII.



XXII.
Nadere Sacmenfpraek van heran den Priester met zynen Schoonzoon
NIKODEMUS.
(Vefgelyk als voren Jettnnts I, 19 — 28.)
3^T. Hoe is het afgeloopen? Vader Heran! Ik verzoeke u Hechts om een kort bericht, daer ik toch Chercsch dezen avond nog hope te fpreken.
H. Men weet nu van achteren juist zoo veel als te voren; dit was in weinige woorden het hoofdzaeklyke bericht.
N. Is het mogelyk? dit kan ik bczwaerlyk geloven. Ik bidde u, verhael my meer.
H. Kajaphas, die reeds te voren in zyn huis verllag gekregen had van alles, maekte een wydloopige Inleiding , waerdoor hy de Vergadering reeds, de hoofdzaek niet alleen deed weien, maer die zelfs, ter beoordeelinge der geheele zake, in een Waer gezichtpunt Belde. Zyne Inleiding behelsde deze twee Hukken, dat men van den Pèrfoon des zeldzaemen mans nu byna even veel wist als te voreu; maer dat, des niet tegenftaende , de Z 4 zaek



3ÓC N ADER G V. S t R E K V A N
zaek min bedenking baerde, cn vooral, dat men,
na deze Bezending,zeer wel berusten kon.
N. Ik begrype dit geheel niet; ik wachte op het verhael. Ik ken Kajaphas wel.
H. Diphat, de Priester, die het hoofd van het Gezantfehap geweest was, werd verzocht, omverflag te doen. Na veele betuigingen van eerbied en eenige loffpraeken aen Kajaphas , en veelcrleië (ferke uitdrukkingen tegen de Sadduceërs, om te toonen, dat men de Bezending geenzins als nutloos had aentezien, verhaelde hy eerst de omftandigheden der reize, fprak van de meenigte van allerleien aert, Hand, en afkomst, die nae Beth - Abara reisde, en zeer hooge gevoelens had van den man, tot wien zy henen trokken; maer niet weinig waren zy verwonderd , en telfens van hunne hooge denkbeelden weder afgebracht, toen zy den Zoon van Zacharias , den Joannes, zeiven zagen. Zy hadden veel moeite gehad , om door den ongelooflyken drang des Volks heen te komen, 't welk hem by den Jordaen omringde; ook reeds naby het volk gekomen hoorden zy geen geluid; zoo zeer aendachtig was de bewonderende opmerking van het eenvormige Volk op dezen man gevestigd. Ook konden ze niet nalaten te bemerken, dat de meenigte, wanneer zy door het volk tot hem gingen, niet hali zoo gereed en veel fpaerzamer was, om aen deze ltatelyke Bezending van het Sanhedrin de fchuldige hoogachting te bewyzen; 't welk hun
niet



H E -R. A N MET >J 1 K U D E M U S. ^Gl
\)ht zoo zeer om zich zeiven, maer vooral om des 1 loogen Raeds wille, zeer veel ftnartte , en hen gefterkt had in het niet ongegronde vermoeden omtrent den man, dat hy de harten der Onderdanen aftrok van hunne Overheden, en die der Einders van hunne Vaderen, in ftede van deze tot elkander te brengen, volgens zekere verfpreide Voorzegging, welke zyn Vader van hem gedaen zou hebben. Zy vonden veele weenende menfchen, maer meest jongelingen of van de vrouwlyke kunne. Van zyn reden hadden zy niets gehoord; de man moet by hun aenkomst bezig geweest zyn met doopen.
Voorts wenschteDiphat den Vaderen enOudften Israëls geluk daer mede, dat hun met dezen man niets gevaerlyks voor de deur Hond. Zyn brie» feilende trotschheit en onbefchaemdheit wecken teiftolid, en, daer hy den ernst van het plegtig Gezantfehap des Sanhedrin's zag, boezemde dit hem eerbied in. Ook niet het minde fpoor van die onbefchaemdheit , waer meö hy anders wel eens fommigen luiden van onzen ftaet heeft, aengefproken , ontdekte zich , noch by hunne aenkomst, noch by hun vertrek, noch geduurende de onderhandeling. Zy hadden hem , na een ern(tig VoorHel hunner bezending, de beltemde vraegeu voorgedragen , en dat wel op eenen trant, dat hy zich niet wel kon behelpen, met het volk door een dubbelzinnig antwoord nog langer in des zelfs Z 5 bui-



%6z NADER BESPREK VAN
buitenfpoorig hooge gedachten van hem te laten. Geheel uitdruklyk en nedrig betuigde hy, de Mesfias niet te zyn , noch zich daer voor uittegeven ; zoo ook, dat hy Elias niet was; ook niet Jeremias, ja in één woord, dat hy in 't geheel niet voorwendde een der Profeeten te zyn, die by de nadering van het Ryk van den Mesfias zouden opftaen. Op de vrage ; wie hy dan was? had hy gansch niet ongepast eene plaets uit Jefaias op zich zeiven tehuis gebracht,dieinderdaed vry wat op hem fcheen te flaen, dan welke ook op een ieder zou toegepast konnen worden, die lust had, gelyk hy, om, zonder eenig teken of wonder, zich in de woeftyne te begeven en daer te gedragen als eenen Boetprediker en aenkondiger van het Hemelsch ryk van den Mesfias.
Dan, dit konden zy, in alle oprechtheit, en met den plegtigen ernst, welke in een zoo gewigtig geval betaemde, voor den levenden God verzekeren , dat zy van het begin tot het einde niet het minfte gezien hadden, dat nae een Godlyk reken , wonder , of Godlyke kracht zweemde; dat ook geen éénig mensch uit het ganfche volk ondernomen had, eenig woord te uiten ter getuigenis , dat hy iets van hem gezien had, 't welk tot een teken of wonder dienen kon , fchoon zy zich , by het weggaen, nog opzetlyk tot veele van het Volk gekeerd en gevracgd hadden , of ook iemand eenig teken van Joannes had gezien ? terwyl deze
vraeg



HERAN MET- NIKODEMUS, $6$
vraeg by herhaling en van veele honderden met neen beantwoord was.
De woorden van Jefaias, welke hy op zich toegepast had, waren deze: „Let op de ftemme „ van eenen roependen in de woeftyne : bereid „ den Heere den weg , maek zyn pad effen „ enz." (*).
N. Ik kenne, ja ik kenne zeer wel, de geheele afdeeling, waerin die woorden by Jefaias ftaen.
H. Op deze niet beduidende aenvoering dezer plaetfe, hadden zy het niet nodig geacht, hem voor als toen eenig antwoord te geven, maer hem alleen nog de laetfte vraeg voorgelegd: ,, VVan,, neer hy noch de Mesfias, noch Elias , noch „ een der Prophceten was, waerom hy zich dan „ aenmatigde te doopen?" Maer hierop had de man zich in zyn ganfche zwakheit naekt en bloot vertoond, daer hy zich, behoudens alle zyne voorgevens, vertooning van kracht, ftraffen yver, of Godlyk licht, nu met nedrige betuigingen zocht te redden; vernederende zich boven mate, door te verklaaren, dat by flechts met water doopte, maer daer was Eene midden onder ons , dien wy niet kennen , die na hem komt , en toch voor hem geweest is, en wien hy niet waerdig was, den fchoenriem los te maken.
» Ar-
(»-) J ESAIAH XL, 3.



g54 NADER GESPREK VAN
„ Arme man! (had Diphat by zich zeiven ge„ dacht) gy zyt zekerlyk de rechte niet, om de ,-, twyfelingen onzer verfhnden , of de Mesfias „ haest komen zal of niet , optelosfen! " Zoo waren ze dan , zonder meer, gefcheiden, en hadden gedacht, — dat het Volk nu immers genoeg kon zien, dat hy zich zeiven ook reeds zoo veel als tot niets maekt, — en dat een nieuwe onderhandeling over den geenen, die na hem komen zou, flechts een middel zou wezen, om hen te meer in de war te brengen. Hy verheugde zich voor 't overige niet weinig, en achtte het zich ter eere, zoo by het kort bezoek, dat ze reeds by Kajaphas hadden afgelegd , als ook nu uit zyne vóóraffpraek, welke hy voor dit verhael had gelieven te doen, vernomen te hebben, dat zy in het wezenlyke met dit fchrander en verlicht Kerkhoofd over-
eenftemden , en zoo voorts — ; hy
befloot met de' gewoone wellevende vraeg, of ook ccne zyner medeafgezondenen nog iets te opperen had , 't welk zyn geheugen ontgaen mogt zyn.
Ieder boog zich voor den Hoogenpriester en voor Diphat, tot dat het aen Cheresch toekwam. Deze begon tegenbetuigingen te doen tegen veel van het gezegde, doch met zyne zachte vreesachtige ftemme , die onmogelyk van iemand, als die uaest by hem zaten , gehoord kon worden, en waer van ik ook gaern toeftae, dat niemand die
zocht



HERAN MET NIKODEMUS. 365
zocht- tc vcrftaen. Hy zelve zal n dit wel alles verhalen. Toen ftond Shnon op, en fprak vrymoedig cn luid op , doch met wat veel yver: ,, 't Geen de redelyke doch befchroomtle Che,, resch te zagt gezegd, en de Hooge Vergade-
ring niet volkomen gehoord heeft, gelieve zy ,, uit myn mond met een fterker ftem te verne„ men, terwyl ik met Cheresch eenftemmig den,, ke. Diphat heeft over dat geene , waerover ,, gefproken en gehandeld moest worden , te ,, veel naer zyn inzicht, en daer door, zoo „ ik geloove, nadeelig en verkeerd, geoordeeld ; „ waer tegen ik veel, naer myn inzicht goed en „ voordeelig, zou konnen zeggen. Maer ik rnee,, ne, naer myn gering oordeel, dat men van een „ Gezant niet zoo zeer zyn oordeel maer veel ,, eer een getrouw en eenvouwig verhael begeert „ van 't geen gefchied en gefproken is; altans dat ,, men zyn oordeel liever naderhand, en niet zoo „ in het verhael ingevlochten, moet vernemen. ,, Ik vinde my ook verpligt, het getrouwst, een„ vouwigst, en woordlyk verhael te geven van 't ,, geen gefchied is , — watwy bevonden, — wat ,, wy gevraegd, en ten antwoord van Joannes be-
komen hebben. "
Cheresch zal u dit verhael wel van woord tot woord konnen mededeelen ( * ).
Toen
(*) Zie hisr voor de XXfte brief, bl. 33S — 34j.



366 NADER GESPREK VAN
Toen voer Sirnon dus voort: „ Het nae my ,, vry, o Vaders en Broeders! hier nog een wei„ nig bytevoegen nopens myn zwak oordeel over „ de zaek , daer het een ander toegelaten is , zyn ,, gevoelen met het verhael te vermengen, en dit „ zal ik met weinige woorden doen , daer een
zaek , zoo klaer als dat drie en vier zeven ,, zyn, geen wydloopig betoog behoeft. — De ,, God onzer Vaders beveelt ons door zynen „ Knecht Mofes, dat, wanneer een Profeet komt „ in zynen Naem, en deze iets voorzegt, of een ,, teken of wonder doet , en het woord" zyner „ voorzegginge wordt vervuld, wy hem dan ge„ loven moeten. — Joannes fprak tot ons in den ,, Naem van den God onzer Vaders , cn doet wei „ geen wonder, maer geeft ons een teken, als „ hy zegt: „De verhevene Mesfias komt my „ ,, na; Hy ftaet reeds midden onder u , maer ii h gy kent hem nu nog niet." Dus moeten „ wy nu wachten, of hy komt, die zoo haest ,, zou komen, ja reeds onder ons is, en hoe hy „ zich dan betoone als die geene, waer voor wy ,, Hem houden moeten.- Tot zoo lang konnen „ wy Joannes voor geenen valfchen Profeet of „ Dweeper houden, of iemand weerhouden van „ ia hem te geloven, daer deze niets beveelt dan „ boete en voorbereiding tot Hem , die komen
moet."
Tans,



HERAN MET NIKODEMUS. 367
Tans nam Kajaphas met eenen bedwongen yver liet woord, en zeide: „ Het heeft inderdaed vry „ wat fclryn , 't geen Simon daer even gezegd „ heeft; maer het is my leed, dat we nu geen „ tyd hebben, alies te zeggen, wat de waerheit „ en kloekzinnigheit daer tegen hebben intebren,, gen. Vooreerst vervalt alles blykbaer , wat
men voorwendt van de Voorzegging aengaende ,, dezen man als by zyne geboorte gedaen , daer ., het ganfche eerwaerdige Gezelfchap eenparig„ getuigt, dat hy geen wonder gedaen heeft, 't „ welk met de daden van Elias cenigzins in ver„ gelyking kan komen. Daer nu alles , wat-
Joannes zeiven aengaet, zoo armhartig voor„ komt , als 'er iets kan worden uitgedacht, „ wie uwer, Vaders en Broeders! ziet dan niet, ,, wat bet wezen zal met hem, die reeds midden ,, onder ons, doch ons onbekend is, die inder,, daed midden onder ons zou konnen ftaen , zon„ der dat hem iemand kende voor den geenen,
die hy wil zyn, indien- hy zich zeiven daer niet „ voor uitgaf, en men dan maer blindlings hem ,, op zyn woord geloofde. Gelooft my, Vaders ,, en Broeders! het heil van Israël gaet my ter
harten, en ik hebbe den ganfehen nacht de ge,, (lachten van Davids huis met myne gedachten ,, alzins doorgeloopen; ik kenne alle die, waer „ van men zou konnen verwachten, dat ze ons „ den Mesfias zouden opleveren, maer vond 'er
„ gee-



36S GESPREK VAN HERAN MET NIKODEMUS.
99 geinen. Denkt toch eens ernftig, «rat voor „ foort van man het zyn zou, dien een Gcestdryver in de woeftyne voor den Mesfias verklaert. Voorts is Simons yver te pryzen, zoo wel „ als zyne openhartigheit, in voor ons te fpreken, „ zoo als hy denkt;men kan het nadeel der Geest,, dryvery veeleer verhoeden en fluiten, wanneer „ ze zich openlyk vertoont, dan als zy zich in „ het duistere verfchuilt." En meer van dien aert fprak Kajaphas. !
Dit vergat ik nog; Simon zei op 't laetst: „ Ik „ roeme de fchikking van God van ganfeher har99 ten> dat het Hem béhaegd heeft, dat deze ver,, achte zaek van den Dooper Joannes evenwel is „ onderzocht geworden door uw Gezantfchap , „ en dat een zoo idaer, zuiver, en onfchuldig
getuigenis aengaende hem , die nu allereerst ,-, onder ons verfchynen zal, uit den mond van 99 Joannes , door meer dan twintig getuigen uit „ de woeflync nae Jerufalem gebracht en ter
opwekkinge onzer aendacht voor deze Hooge „ Vergadering opengelegd is, en ik ftae daer op „ aen , dat zyne woorden , de eigenlyke woorden
van Joannes zeiven, in het Aentekenboek der „ Handelingen van ons Sanhedrin worden opge„ tekend . "
XXIII.



XXIII.
LIED
Voor de Leerlingen van
JOANNES.
i Zoon van Rabbi Jonathan, een Leerling van Joannes , vervaerdigde voor de Leerlingen en Doopelingen van dien Profeet een Lied, en de Zanger in zyn's Vaders Synagoge (lelde daer voor eene Zangwyze toe. Zy zongen dit, en op de Sabbathen en des avonds , dikwyls. Aen fommige zeer emffige leerlingen van Joannes kwam het te luchtig voor. Men behoorde niet te zingen, zeiden zy, vóór dat het Ryk van den Mesfias in deszelfs luister daer was, maer men moest veel eer vasten en bidden. Evenwel Hoorde dit de vreugde der meeste niet; en hun Meester toonde geen mishagen daer in, hoe zeer hy hen ook dikwyls tot bidden en vasten vérmaende. Ziet hier het Lied (*).
i.
\
Gewyde Broeders! zingt ja zingt Van vreugde, die uw hart doordringt,
Slaet
Op de wyze: Hoe fchoon licht ons de Morgenjleti
■ A a



37° LIED VOOR DE
Slaet blyde zegegalmen ! Ons Lied, o fchoone en ryke ftof! Vermelde nu Mesfias lof Met uitgelezen Psalmen. Wees bly, O! gy Ganfche aarde! Want die Waerde Komt u nader, Dat Hy hier zyn Volk vergader.
2.
Een reine vreugd bezielt ons hart, Verdooft het bang gevoel van fmart;
De zondefchuld moet wyken; De zonde baert verdriet en leed, Maer Hy zal ons met 't zuiver kleed
Van waere deugd doen pryken. Wees bly enz.
3-
Geen Konings luister, trotfche pracht. Of 't geen de werelt fierlyk acht,
Zal by zyne aenkomst blinken; Een ncdrig Dooper, arm enftil, Verkondigt ons des Hoogften's wil.
Boet deez' bazuine klinken. Wees bly enz.
4. Dis



LEERLINGEN VA» JOANNttS. 375 4-
Die niet oprecht is van gemoefl, Wordt hier met geene hoop gevoed«
Maer moet zyn lot beweenen; Wanneer Hem Israël veracht, Wekt God voor AbrSm een geflacht
Uit menfchen, ruuw als fteenen. Wees bly enz.
S-
De (tem , die onze hope kweekt, En in het woeste tot ons fpreekt.
Deed ons die waerheit hooren; 't Bevreesde hart fchept moed en kracht. En ziet door t licht, reeds aengebracht
Zyn blydfchap als herboren. Wees bly, enz.
6.
De Vader hoort den Boetgezant,
Die liefde in *t hart der Kinders plint,
Ja harten wil vereeneu'. Al zien we Elias zeiven niet, De geest en kracht van den Thisbiet,'
Zyn ons in htm verfchenen. Wees biy,
Am ÉS



372 LIED VOOR DE
7<
Hy zorgt, tfat God's gezalfde ons vind Der zonde fchuvv, ter deugd g.'zind;
Zyn leer en voorbeeld leiden Ons op het pad van ftrcnge deugd, Om groot en kleen, en gryze en jeugd ,
Voor 't Gods ryk te bereiden. Wees bly, ens.
S.'
Ja , ja! Mesfias! kom ! ai! kom! Kom overfchoone Bruidegom f
Joannes heeft de zinnen De' lusten van ons hart bepaeld, Op dat gy daer in zegepraelr,
Ons helpt in t overwinnen. Wee» bly , enz.
9-
Vry van bedrog cn eigen biet, Die hy als fnoode monflers haer,
Wil hy de wegen banen, Waer op Mesfns haest zal treên; Joanrfes treedt nu vóór Hem heïn,
Door bidden en vermanen.
Wees bly, enz.
Geen



LEERLINGEN VAN JOANNES» 373 10.
Geen trotsch geen fnorkend huichelaer, AI fchoon het ook een Priester waer.
Km loffpraek by hem vinden; De Zondaer, die zich diep vemeért, Pn de arme, die zien tot hem keert,
Zyn zyne waerde vrinden.
Wees bly , enz.
II.
Zoo luidt ook 't oude Orakelblad, Geen trotschaert heeft ooit hoop gehad
Op 's Hemels gunst en zegen; Wanneer de Hirch laer fchrikt en bjeft, Vindt hy, die ftil en nedrig leeft,
Het Heillicht op zyn wegen. Wees bly, enz.
iz.
De fiere kruin ftort ligt ter néér, Maer 't zwakke riet, hoe broos cn teer,
Wordt niet geheel verbroken, De Godheit ftraft al wie haer tart» Maer tot bet leerzaem nedrig hart
Heeft zy«van vreê gefproken. Wees bly, enz.



3?* LIED VOOR. DE
13-
De grootfche ft ad wordt een woestyn. En 't woeste kan een Eden zyn,
Waer deugd en wa^rheit bloeien ; Daer wykt het zwaer en prangend juk , En vrede en liefde, vry van druk,
Doen elk van blydf. h p gJoeiën. Wees bly, enz.
H-
Twee Tollenaers. Hy fchraep en raep, wien 't fchrapen lust! Wy zotken nu de zielenrust;
Geen fchat kan hier by halen. Vóór God vernederd, willen wy H:m, met een hart verheugd en bly, Den tol van dank betalen. Wees bly, enz.
15*
Twee Ktygskr.tchten. W»g! weg nu wreejhen en gewéld! Wy kiezen 't vaendel va; den Held,
Die 't zwa.-rd flaet tot een fpade , De fpiets in fikkelen verkeer', Door wien de Liefde triumfeert ïn 't Ryk van Gods genwfe, Wees bly, enz,
t€. Twee



LEERLINGEN VAN JOANNES. Jf??{ ló.
Twee rykt Jeneetittgen. Geen gift, hoe ruim, hoe ryk, hoe groot, Door 't trotfche hart van waerde ontbloot,
Zal d' armoe maar doen bloozen; Ons is een beter fchat bereid; De waerc mededeelzaemheit Geeft ons een bed van roozen. Wees hly, enz.
17-
Twee Rahbynes. o Israël! wat groot geluk! Nu prangt het zeer ondracglyk juk
Van menfehelyke wetten Uw hals niet langer, Jakob's kroost! De God van liefde, ontferming, troost Wil u in vryheit zetten. Wees bly, er.z.
«8.
Dezclfdc-n. Nu zien we eerlang het werelt-vond Genodigd tot het Heilverbond,
En Gods gezalfden eeren Van 't een tot 't ander'werelt-end, Hy zal elk, die zich tot Hem wendt, Als Broeder zacht regeeren. Wei» bly, enz.
Aa« io. Juicfet



ff** LIEB VOOR DE
'9-
Juich! juich! oprechte Doop?ling( Uw ziel ontvangt de reiniging
Van allen fmet der zond n. De Heilvorst komt! Hy is naby, Enmaekt uw ziel van fchulden Vïy
Nu wordt 'er rust gevonden! ' Wees bly, eng.
10.
Geen trotfehc Dweeper heeft uw hart Oproerig door den fchyn verwa d;
Neen! zyn eenvouwig doopen, ' Zoo blykbaer op Gods Jast gegrond, Doet u op 't MdVeM Heilverbond
Door zuiv're boete hopen. Wi.es bly, enz.
Het is geen dwaalgeest, die verleidt, Maer Gods Heraut, die u berei.it,
Den Bruidegom te ontvangen Met harten vol van vrees voor God; En vordert zulk een heilgenot
Geen reeks van lofgezangen ? Wees bly, tug,
it. Ecq.



LEERLINGEN VAN JOANNES, 377 21.
gen der yoornaemjle leerlingen van joannes. Straks hooren wy des Bruigom's ftem, Zyn vriend Joannes wacht op Hem!
Ach! waar' de Bruid maer yaerdig! 't Is :yd, 'tis tyd, o Israe'J Kies nu den Hemel voor de heil Maek u zyn liefde waerdig. Wees bly, enz.
*3-
Dezelfde, Joannes roept: „ Hy is omtrent, „ Ja by u , fchoon gy H m niet kenti „ Haest hooren wy Hem fpreken!" Die tael kan in ons hart het vuur Van bly verlangen, uur op uur, Al meer in gloed ontfteken. Wees bly, enz.
Pk
Dezelfde.
Al roept het zwakke hart ook nog; „ Waer is Hy dan? hoe heet Hy toch$
„ Waer zet Hy zyne treden?" Het past den Leerling, dat hy zacht En ftil op 't woord des Meesters wacht,
Dat zal ons overreden.
Wees bly, enz.
Aa s H' Ah



57* LIED VOOR DE LEERLINGEN VAN JOANNES.
Alle te Saemen. o God, die 't dorstig hert verkwikt, Dat voor 't gebas der honden fehrikt!
Vertoon ons dien Beminden! Verkwik ons hart; verkwik uw Volk! Doe ons dien grootften Hemel tolk Toch fpoedig, fpoedig, vinden! Geen nood, Geen dood, Doe ons wyken Of bezwyken! Dat Hy nad're. En ons tot zyn Volk vergad're!
XXIV.



XXIV.
zephonias van Jerufalem aen severus, een voornaem bloedverwant van valerius gratus, die de voorganger was van pontius pilatus als Stadhouder der Romeinen in Judea.
(NB. Zephonias fchreef aen Severus alles, wat hy te weten kwam aengaende Joannes den Dooper, zoo van 't geen hy te Jerufalem vernam, als 't geen onder zyn eigen oog gebeurde. Wy zouden veel van h$ reeds gezegde moeten herhalen, wanneer we die geheele verzameling van brieven opgaven. Maer het ilot fcheen ons gewigtig genoeg, om hier by gevoegd te worden. )
, 2^ie daer nu alles, voortreffyke Severus ! wat ik van deze zaek heb konnen vernemen , en zoo goed ik zulks heb konnen te weten :komen, dat in der daed op het laetst niét veel geweest is. Gy weet, ik ben geen flaef onzer rechtzinnige Leeraers. Ik zou dan een zeer onwaerdig Zoon van mynen Vader zyn; want myne Voorouders waren , al van den tyd des eerften Stichters af, alle Sadduceërs. Dat ik noch de andere gezindte noch ook deze myner Vaders toegedaen ben, weet gy; gelyk ik ook voer u niet verborgen



380 ZEPHONIAS
gen hebbe , dat: ik den rechten middelweg der
waerheit nog niet hebbe gevonden.
Ook , wanneer ik myn gevoelen zou zeggen
overal het gebeurde met Joannes, zou dit hier op rUitkomen. „ Ik kan my daer by nog niet wel
„ voegen; — ik zie niet, dat 'er veel uit voor
„ den dag komt, en dat het veel betekenen zal.'* Ik ging, 't is waer, zelve nooit nae Joannes in de Woestyne. Ik mogt niet , — ik had 'er geen lust toe! —— Dit is alles, wat ik kan zeggen. Ik weet, dat uwe yver, om alles, wat tot deze zake , 't zy van ter zyde of rechtftreeks, betrekking heeft, natefpeuren, my met een bil» lyk verwyt befchaemd maekt over myne traegheit; Ik fchame my nu zelfs daer over, dat gy uwe verwyten zoo wel weet intehouden.
De zaek komt my, van veele zyden, niet zoo voor, als 't behoorde
(Hier volgen de tegenwerpingen en zwarigheden, die reeds te voren meeirnalen, fchoon uit andere monden of pennen, in." dit boek voorkomen , en die wy, om in geene herhalingen te vajlen, hier ook achterlaten.}
De Hoofdzaek is: Ik zie de groote werking niet der zoo groot en hoog opgegevene zake. Ik zie nergens iets anders als tegen elkander aenloopende en overdrevene oordeelen; overdreven goeden overdreven boos.
Het



AEN SEVERUS. 3« •
Het oordeel en de ganfche handelwyze van het Sanhedrin ten aenzien dezer zake is wel de allerbeklaeglykfte, dat bekenne ik. Gy hebt dit uit myne verhaelen gemerkt. Ik heb my ook geheel ftil gehouden , zoo vaek hier over werd gefproken. Het Volk daerentegen maekt al te veel werk van den man, ftelt zelfs meer in hem, dan hy zelve voorgeeft, en btyft ondertusfchen over 't geheel als te voren. Alle die inderdaad onlochenbaere uitwerkingen zyner leere op enkele perfoonen, fchoon waerlyk honderde , geraken als verloren onder den grooten hoop, en , die het hoogst met Joannes loopen , gelyken hem juist allerminst in zyne bedryven. Zyne leerlingen volgen met een dommen yver veel van het uiterlyke zyner levens- en denkwyze, en ik vermoede, dat alles weder zal uitloopen op een nieuwe Secte van Joaunesgezinden , waer van toch jftiets goeds komt, gelyk van de meeste, ja van zoo veele gezindten , als 'er in de werelt zyn, bevestigd wordt, en, zoo ik denke, nog langen tyd zal blyken. Kortom, de zaek zou moeten dienen ter verbeteringe van het groote gros der Natie; en ik vinde de Natie nog, zoo als zy geweest is. Doch, terwyl ik dit fchryve, gaen my de oogen eenigzins open ten aenzien van een vooroordeel, dat my lang belemmerde. Doe ik niet dwaes , dat ik eene zaek , welke ik hog niet kenne, beoordeele volgens eene heerfchende ver-
wacli-



S?2 ZEPHONIAS AEN SEVERUS.
wachting, welke ik toch ook niet gegrond houde? Reeds lang heb ik my geërgerd aen de verwachtingen van een onverwacht fchielyk geluk, dat als op éénen ftond door den Mesfias over gansch Israël komen zou. Nu moet ik dan ook billyker wyze denken; „ wie weet, of men niet wel „ een Godlyke fchikking van veel langzaemer doch „ daerom des te zekerder aert verwachten moet ? "
Gy ziet dus , dat ik, 't geen ik nog niet gelove, echter mogelyk aenzie. Is dat niet eerlyk? Het is foms, of ik eenig voorgevoel hebbe ('t zy u in vertrouwen gezegd.») dat God eens iets doen zal ten algemeene nutte, 't welk den dom trotfchen Pharifeër en den neuswyzcn Sadduceër dol zal
maken van toorn Jk ben gecn leerling ^
Joannes ; maer dit moet ik u betuigen , dat ik my liever van (tonden aen door hem liet doopen, dan dat ik ergens een leerling van een uit alle de geleerde Heeren Leeraeren der hedendaegfche gezindten zou worden. Ik zou uwer vriendfchap onwaerdig zyn , wanneer ik niet openhartig genoeg was, om dit te zeggen.
Daer zou zich welhaest veel licht over deze zaek verfpreiden, indien allen, die denDooper belyden hoog te achten, zich meer overeenkomftig met zyn Leer en handelwyze gedroegen. Dan zal Jerufalem gewis niet worden voorbygegaen. Dan zal ik met myne oogen de verbetering zien , en myne getrouwe pen u die verhalen.
XXV. AM os



XXV.
am os de Priester aen zyne Moeder mjninna.
( gefchreven naby Bethabara op zyne reize nae Jerufalem.)
(Vergelykt 'joannes I, a8—— 34.)
BCet deed my hartlyk leed, u te moeten verlaten in uwe krankte, en als voor altyd affcheid te nemen , met het denkbeeld van u niet weêr te zien. Nog, dunkt my, hoore ik uwe vraeg: „ dryft u de ordening van hier ? " en ik verbeelde my nog die zoo rhanlyk ingehoudene traenen te zien, wanneer gy , op myn antwoord van ja, zeide : ,, des Heeren wil gefchiede!" maer nu fmart het my nog Merker, dat ik niet eens gezwind durve te rug keeren, om u zelve te verhalen en te befchryven, wat ik zag en hoorde.
Dan, in Gods Naem, ik volge myn beroep.
Evenwel, zoo fchielyk ik maer kon, zettede ik my in den herberg neder, om u te fchry ven , wat 'er voorviel, en het u door dezen daar toe byzonder gehuurden Bode toetefchikken.
„ 0 God Israëls! laet myn moeder niet ten graM ve dalen, voor dat zy nog dit woord des Heils
ver-



AM OS AEN ZYNE
„ vernomen heeft, laet den dood haer oogen nier „ fluiten, voor clat die nog deze regels ter verwoostinge gezien hebben 1 " Vanneer ik by Bethabara aen den Jordaen kwam * I ik onderzoek nae den Dooper; ik bad, dóór »y fterk voorttcfpoeden , een paar uuren overig, om hem nog eens. te hooren. Ik vernam , dat hy nog omtrent dezelfde plaets , als voor drie weeken , het volk vermaende en doopte, maer teffens , dat het gisteren voor hem en zyn heilig werk een by uitftek gewigtige dag geweest was ; namelyk , dat /eenige afgevaerdigde Priesters en Leviten van Jerufalem by hem gekomen waren, aen welke hy had moeten antwoorden op eenige vragen, welke zy gelast waren plegtiglyk aen hem te doen,omtrent zyn ampt en beroep. Godweet, wat onze Vaders daer meé- voorhebben.
Maer huiden, o Moeder.' huiden, prys den Eeuwigen, dat gy my ontvangen, — Loof den Almagtigen , dat gy my ten dage des Heils gebaerdhebt, en dank Hem op het allervuurigfle, dat Hy myn leven gefpaerd en my behouden heeft'tct
de Honden des eeuwigen levens ! Huiden, o
Moeder! wat zag ik ?- 0 ! ik zag Hem , ik vond Hem , — Hem, den wensch der Vaders, de eer des Hemels, den troost der aerde, het kleinood Israëls! ja Moeder! zwakke, flervende Moeder! — uw vreugde! uw nieuwe leven !
den Mesfias!
Ik



MOEDER. P E N I N lN 4. 385'
Ik ftond zeer naby Joannes; hy riep met een fterke ftem: „ Zyn Ryk nadert; is nader by, dan „ gylieden denkt! Hy ftaet niet verre van u!" Ten zelfden tyde werd hy iemand gewaer; ik zag, dat hy van blydfchap verfchrikte , en bleek « J , cn dat zyn hart fterker klopte; zyn oogen fitklrt» den, zyn ganfche gelaet fchitterde van verrukking, als of het gezalfd ware; hy hief Zynen uitgeftrekten arm om hoog, wees ons op eenen alleen wandelenden man, en riep: „ Ziet het Lam Gods , dat „ de zonde der werelt wegneemt!" intusfchen boog hy zich vol van ootmoedige dankbaerheit voor den Eeuwigen neder. Hy fprak dit op eenen onnavolgbaer treffenden trant, en het moet wel m'et veelen daer by gegaen zyn als met my. Ik genoot voor een oogenblik zoodanige Godlyke vertroosting, ja gevoelde een licht in myn gemoed, als of reeds de ganfche werelt van zonde gereinigd was; als of wy allen den Reiniger vanZondaeren reeds luidkeels Lofzangen toejuichten, als of de ganfche werelt dit met ons deed! — Hy voer voort te fpreken, maer hield ieder oogenblik en na elk woord een poos ft'il, als of hy den weerklank zyner woorden van uit den Hemel hoorde. — Hy voer dan voort, en hield fteeds zyn vinger op den hem naderenden Wandelaer : „ Deze is het, — ziet Hem! —
van wien ik gezegd hebbe: na my komt een man, „ die hooger is dan ik, want Hy was vóór my. „ En ik kende Hem niet voor den Mesfias: maef
I, D££L. »» °t



$86 AM03 ASN ZYNS
ft op dat zyn Perfoon aen Israël bekend gemaekt fi zou worden , beeft God my geroepen, om den ,,, boetvaerdigen door den Waterdoop Hem toete„ wyën."
Men zag, - men hoorde, - men ftond verbaesd, men keek vol verwondering nae den langzaem en bedaerd naderenden man; Joannes hief weder aen: (ach! lieve moeder! dat het my nu ook gegeven wierd, u te befchryven, met hoe helder, ootmoedig, doch tenens glansryk gelaet Joannes dit alles fprak!) „ Hoort myn getuigenis" (duizend dooden zou ik 'er om fterven, met zoo vee kracht van wacrheit fprak hy dit uit!) „ Hoort „ myn getu-igejiis: Ik heb den Geest zacht, als „ een duive, op dezen zien nederdalen en op „ Hem blyven. Ik kende in Hem den beloofden „ Heilvorst niet; maer die my zond, om te doo„ pen met water, die openbaerde het my, zeg„ gende: „ Op wien gy den Geest zult zien ne„ „ derdalen en op Hem bly ven, deze is het,ver„ „ klaer Hem met een vol vertrouwen voor „ „ gansch Israël als den geenen, die met den „ „ Heiligen Geest doopt." • „ Dus dan heb ik het gezien, en betuige het „ nu in allen ernst, dat deze de Zoon van God rr is- "
Tans kwam de Godlyke nader,- wy zagen Hem
ik zag Hem! Hy kwam digt voorby my!
wm gy nog, moeder! hoe ik u Joannes poogde
*>M Cd .4 /te



MOEDER *P E N I N N A» 387
fe befchryven, en niet genoeg naer myn wensch bcrchryven kon? Maer nu was myn oog geduurig op den Godlyken Peribon gevestigd! — flikkeren — neen, — dat doet Hy niet! —1 Ik merkte zelfs, dat zyn recht eenvouwig gelaet aan veelert uit het volk outfehoot; zy hadden wat anders verwacht; ook is het waer, dat men Hem, wat het uiterlyke aengaet, zeer wel met een gemeen» niets beduidenden , man zou konnen verwarren. Maer, hoe meer men zyn gelaet, zyn houding, gebaerden, en alles aeirziet, zoo veel te meer wordt men begeerig, om Hem aan te zien; evenwel trof my eindelyk de eerbied zoo fterk, dat " ik het niet langer kon uithouden.
En met dit alles is Hy zoo zacht, • hoe
wilt gy9 — als een bloem? ja, — als eert
duif? — ja, — als een lam? — ja, — men fpreekt altyd de waerheit; — ondertusfchen is Hy niets minder dan laeg of zwak. ó Sterf nu gerust, moeder! Het Lam Gods neemt de zonde der werelt weg, ook de uwe, welke ik nog gisteren merkte, dat u zoo bekommerd maekten.
Sterf nu gerust, moeder! de zonde is weg!
de dood zal ook weggedaen worden! Gy zult haest wederleven!—.Hoe zoet zal 'tmy nu zyn, het offer der Lammeren in den Tempel op te dryven ! — Hoe zal myn ziel dan juichen, dat het zachtmoedig Lam Gods de zonden zal wegnemen van alle zondaeren en zondaeresfen der werelt, Bb a zon.



358 AMOS AEN ZÏNE MOE DER. PENINNA.
zolder zelf te fterven! — 6 fterf nu gerust, of fmeek, dat u ook nog die genade gefchonken worde — ik fmeeke met u, — Sufanna enSalome en heure mannen zullen met ons fmeeken, — dar gy Hem nog eens zien, dat gy nog een blik des eeuwigen levens uit zyn oog ontvangen moogt, dat die vreugde u geleide door het duistere dal, tot dat zyn woord u roept: „Komt wederMenfchenkinderen!"
Zyt alle van my gegroet in den Naem des Hee rón en zyhes Gezalfden! gy, 6 Zephonias! die aen moeder dezen Brief zult voorlezen , — en gy Sufanna enSalome, en alle, die in ons huis zyn,— verheugt u allen in zyn heil! De Heere toch late my nog éénmacl myn moeder wederzien! Ik telle reeds de dagen en uuren, dat ik weder nae u te rug kan komen!
Dan ik moet eindigen, en mynen weg vervolgen- _ de Heere zy met u allen !
EINDE DES EERSTEN DEELS.