LEERREDE
OVER PSALM LX XI: VS. 17, 18.
DOOR
JOHANNES HAMEL AU,
Leeraar dsr Euangelisck Lntherfche Ctmisnte te Amjieldam
VOORGEDRAGEN
Op den I7<ie« van Augustus A.°. 1785.
TER GEDACIITENISSE VAN ZYNEN VYF-EN". TWINTIG JAAR1GEN PREDIKDIENST.
Te AMSTËLDA JJ, By JOHANNES S P R I £ T3
Boekverkooper,






VOORBERICHT.
J3y het opftellen en voordragen van deeze Leerrede dacht ik niets minder, als dezelve ter Drukpersfe overtegeeven. — Leeden myner Gemeente,weetende dat de tyd van myne vyf- en - twintig jaarige Amptsbediening op den 17den van Augustus deezes jaars vervult was, en zich voortellende , dat ik (daar ik op den voornoemden dag volgens myne beurt moest prediken) niet onverschillig zoude zyn in het verhandelen van de eene of andere {toffe, hebben nevens anderen, die ruy niet gehoort hebben, my ovenreedt deeze Leerrede in 't licht te geeven.
Naar myne gewoone wyze van opftel ontfangt de Leezer alleen maar eene fchets van 't geen ik breedvoerig verklaart-heb; — het geen ik betreklyk tot myn' perfoon op den FrediRftocI gezegt heb, had ik woordlyk
* 3 §e~



iv VOORBERIC H T.
• X J 1V 1 /l v, I U V U f
gefchreeven, — en vindt de Leezer, die my gehoort heeft, iets meer als ik gezegt hebbe, zo betuige ik, zulks door de aandoening myns harte,op den Predikftoel te hebben moeten verzwygen.
Eenige aanteekeningen vindt de Leezer ter voldoeninge aan zyne voorönderftelde nieuwsgierigheid.
Is het een en ander voor den kiefchen niet genoeg befchaafd; — wykt het van de voorfchriften der konst; —zo fpreekt hier nochthans een welmeenend hart, en dit verwacht by alle befcheidenheid van den Leezer ook een gunstig oog op de ingefloopene fpelen drukfouten te zullen flaan.
Den Leezer, Gode en zyne Genade aan» beveelende, wenfcheik, dat van deeze Leerrede min of meer vrucht zal mogen plukken.
J. H. LEER-



LEERREDE
OVER
PSALM LXXI. vs. 17, 18.
4 Alleen machtig God., en heer der Heerenl Voert gy 't Gebied als Koning van H Heel - Al *
En wilt ge een' Wurm met uw Beftier vereer én. Dan fiaat myn' Hoop op u-we Voorzorg pal*
Als ik my uwe Hulp, tot hier genooten, Ên de eind'looze Affiand tusfchsn Ü en my
Met Ernst te binnen breng, dan word de Gróóts Fan uwe Gunst oneindig van TVaardy.
Dan vloeijen heete Traanen van Hoogachting"j Verwondering,BlydfehapyfcbaauUe en diepÓntzacbf
De Geest zucht onuitfpreeklyk in Verwachting, Dat ik voorts, wat ik doe, door u vermag.



Derwyze ben ik thans tot U gekomen,
Aanbidlyk Opperheer', daar ik, uw Knecht?
Een vierden Deel der Eewwe heb vemoomen, Wat gy, toen gy my zond, hebt toegezegt.
Daar zal ik U, myn Vader! eeuwig pryzen, Op veel verheev'ner Toon, als hier gefchiedt,
En met de Troondienaaren Eer bewyzen,
Gelyk het past daar, waar mm jesus ziet.
Uit
Waar zich de Glans van uw' Volkoomenbeeden, Noit uitgeput, in hoog'ren Trap ontdekt,
Terwyl my 't minder Licht reeds hier beneeden Veer jaaren lang ten Voetfpoor heeft gejlrekt.
Werkt eindelyk de Dood door alV myn' Leeden;
Hy maakt, hoe ook verwoed, my, nimmer bang, Want gy zult, weet ik wel, met Hulp toetreeden,
Op dat ik in uw Ryk myn loon ontfang*
Des wil ik voorts myn Hart U overgeeven ;
Maak my in uwen Dienst altoos getrouw! _ Om voor uw1 Kerk op Aarde zó te leeven,
Dat ik niets anders als den Hemel bouw.



I^Jit deeze woorden kunt gy, alhier vergaaderde Toehoorderen! niet onduidlyk afleiden, tot welk een einde ik thans den Heiligen Leerftoel ben opgeklommen.
De zeventiende dag der maand Augustus des jaars 1760 was voor my een heuglyke dag; — dan ik aanvaarde op dien dag by myne eerfte Gemeente , welke zich te Amers* foort vergadert , het gewichtig Predikampt , tot het welk ik op den eerftcn dag der voornoemde maand in deeze mynë Geboorteftad ten plechtigfte was ingezeegent, en dit Ampc heeft my de Heer zyner Kerke tot op deezen dag den tyd van Vyfentwintig jaaren op onderfchcidene plaatfen, waar hy zyne Kerk geplant heeft , niet zonder vrucht laaten bedienen.
Heb ik dan het hoogfle recht, en ben ik tevens ten fterkfte verplicht, om uit het binnenften myner ziele den heere te danken, den naam des Allerhoogften lof te zingen, en in eene leevendige overtuiging uit te roepen; Tot hier toe heeft my de heer geholpen ; vergunt my dan, myne Waarde Toehoorders!
A ?. om



4 LEERREDE
om, daar ik juist op myne beurt in dit Avond-» uur tot u fpreeken moet, zulk eene ftoffe te verhandelen, die my zeer gepast voorkwam, om de weldaaden , welke de heer tot hier toe aan my gedaan heeft, te herinneren, en van dezelve gedachtenis te vieren.
By dit voorneemen heffe ik myne oogen op tot die bergen, van dewelkenonze hulpekomt, onze hulpe komt van den heere, die Hemel en Aarde gemaakt heeft;
Daarom komt u alleen , 6 Algenoegfaame God! deeeretoe, dat uw Knecht noch ftaan mag aan eene heilige plaatfe, om den volke te verkondigen, welke wonderen gy hem gedaan hebt; — ontfluit zyn hart en roer zyne tong aan, om van de waarheid te getuigen! — Overftroom hem met den invloed van uwen Geest, en rust hem uit met eene Godlyke welfpreeken, heid! — Verwek de Gemeente, welke met Jefus Bloed zo duur gekocht is, tot haare verplichting , niet alleen om het woord, het welk uw Knecht thans, en zo lang het u behaagt verkondigen zal , als uw woord aanteneemen , en in hét
har-



OVER PSALM LXXI. vs. 17} 18. 5
harte te bewaaren, maar ook om haaren Leeraar wegens het woord, het welk hy predikt, lief te hebben, en hem aan te moedigen, dat hy zyne krachten in uwen dienst verteere. Ontwaak ó Noordenwind, en koom gy Zuidenwind! doorwaay uwen Hof, dat zyne kruiden druipen! Amen.
T E X T.
PSALM LXXI. vs. 17, 18.
God! gy hebt my van der Jeugd op geleert, daarom verkondige ik uwe Wonderen.
Ook verlaat my niet, God, in den Ouderdom, als ik grys worde ; tot dat ik uwen Arm verkondige Kinds Kinderen, en uwe Kracht allen, die noch koomen zullen.
w aarde, en in Jefus Christus zeer beminde Toehoorders! Alhoewel deeze Pfalm, in welken myne Textwoorden vervat ftaan , geen Opfchrift heeft van een' Pfalm Davids, zo is toch (daar by voorbeeld de tweede Pfalm ook geen Opfchrift heeft , en nochthans volgens A 3 Hand:



6 LE ERREDE
lïand: IV. 25. een Pfalm van David is) deeze ecnenzeventigfte Pfalm van denzelven Autheur, en David fpreekt niet in den perfoon van den Mcsfias, (dien in zynen 33 jaarigen leeftyd op de aarde geen ouderdom of grysheid konde toegeeigent worden) maar hy fpreekt van zich zeiven, en het geen hy meldt, heeft tot hem betrekking in zynen byna zeventigjaa^ rigen ouderdom, toen zyn zoon Abfalom te Hebron tegen hem opftondt,en hem na kroon en leeven dong. 2 Sam: XV. 7. (*).
In deeze zyne hartgrievende omftandiglieeden bidt hy tot God om hulp, en hy herhaalt zyne beede meer dan eens, terwyl hy tusfchen beiden verfcheidene drangredenen inlast, en dezelven by zyne beede: 6 God! verlaat my niet: als in een kort begrip te zamenvat.
D eeze by zyn gebed verbondene drangredenen zyn genoomen, of van Gods voorgaande goedheid, hem in zyne jeugd beweezen : God! gy hebt my van der jeugd op geleert; of van zyne geduurige beezigheid ter grootmaakinge van Gods
naam :
(*) David was 30 jaaren oud, toen hy Koning Wi'erdt', én 4Q jaaren heeft hy geregeert. 3 Sam: V. 4, 5.



over PSALM LXXI. vs. 17, 18. 7
raam: Daarom verkondige ik uwe wonderen of van zynen gryzen ouderdom: Verlaat my ook niet, God, in den ouderdom, ah ik grys worde ; of van zyn voorneemen, om door den eenen of anderen Dankpfalm wegens de verlosfing uit de hand van zynen godloozen zoon Abfalom, Gods roem in zyne Kerk van laaterenTyden te vereeuwigen: Tot dat ik uwen arm verkondige kinds kinderen, en uwe kracht allen, die noch koo men zullen.
Is nu deeze Pfalm betreklyk tot David en zyne omftandigheden , zo kan dezelve nochthans tot een algemeen gebruik dienen voor waaren Geloovigen ,en myneTextwoorden inzonderheid kunnen van Leeraars overgenomen worden , die van hunne vroege jeugd af aan, van God geleert zyn geworden, zo dat zy zyne wonderen verkondigen, en dit oogmerk by hunne klimmende jaaren meer en meer zoeken te bereiken.
Dit zo zynde, bediene ik my van Davids woorden,om dezelven , kortlyk verklaart hebbende, op my, die thans van mynen vyfentwintigjaarigen Predikdienst in Gods Kerk gedachtenis mag vieren, gedeeltelyk toe te pasfen.
A 4 Het



3 LEERRE DE
Het vvaabe oogmerk van eenen knecht des heeren, die by zyne klimmende jaaren god om zynen voortduurenden bystand bidt j zal het voorftel myner Rede zyn. —
En by dit voorftel zal ik uwe aandacht
Voor eerst, ter befchouwinge van Davids voorbeeld opleiden, terwyl ik
Ten tweeden, zal aantoönen , in hoe verre ik Davids voorbeeld voor my zeiven ten fpiegel gebruike.
Heer der Heer en! god der Goden!
Geever van bet boogften Goed; Troonwaarts zyn wy heen gevloden,
In Oprechtheid van Gemoed. "Zend! gelyk wy thans verlangen,
Den Geest der Sterkte op ons neêr$ Om u-w Woord in 't Hart te onifangen,
En te keven U tot Eer.
Een knecht des heeren vindt zich door 't geen de heer aan hem gedaan heeft, aanga-



over PSALM LXXI. vs. 17 ,18. 9
gefpoort om den voortduurenden byftand te bidden.
De man Gods lieflyk met Pfalmen Israëls, (*) heft zyn hart en zyne Item op tot God, die het Gebed verboort, en eene toevlucht is voor allen, die hem met ernst aanroepen; ter» wyl hy, zyn hart voor den heere uitfchuddende, betuigt; Godt gy hebt my van der jeugd op geleert.
Zo dat hy zich beroept op zynen allervoortreffelykften Leeraar, van wien Elihu fprak: Waar is een Leeraar, gelyk hy is? Job XXXVI: 22.
Intusfchen wierdt David, eer hy van God onmiddelbaar door den Heiligen Geest wierdt uitgerust , (f) middelbaar onderweezen , en even gelyk Mofes in zyne jeugd door Pharaös dochter in alle wysheid der Egyptenaaren geleert wierdt, (§) eer de heer mondeling met hem fprak, (**) zo wierdt ook David vooraf van zynen Vader Ifai geleert wat recht en goed is, terwyl zyne Moeder hem met de
Gods-
(*) 2 Sam. XXIII. 1. (r) 2 Sam. XXIII. 2. CD Hand. VII. 21, 22. (**) Num. XII. 3.
A 5 •



io LEERREDE
Godsvrucht voedde, en hy door Leeraars en Priesters tot den weg, die den heere behaagt, wierdt opgeleidt.
Hy, die zo ievrig badt: heere! wyst my uwe wegen, en leert my uwe paden, Pf. XXV. 4. wierdt van God geleert, hoe groot, machtig, wys, rechtvaardig, heilig, goed, en barmhartig zyn Weldoener was; hy overtuig, de hem van zynen wil, en zyne groote daden in de fchepping en regeering , benevens in de herftelling van 't geluk der menfehen; hy onderwees hem in zyne plicht, en toonde hem zyn heil.
Alles, wat hy van God geleert hadt, drukt hy, gelyk het ons voorkomt, met het woord wonderen uit, zo dat hy fchynt te verklaaren, wat hy geleert hadt, door zich te laten hooren: daarom verkondige ik uwe wonderen ; of gy hebt my uwe wonderen geleert, dien ik verkondige.
Het woord, in de grondtaal voorkomende, beteekent alles wat voor ons verftand verborgen is, en boven onze krachten gaat; — voegen wy hier by het geen vs. 19. door groote dingen vertaalt is, dan kunnen wy ook
de



over PSALM LXXI. vs. 17, 18. n
de weldaden, welke van hoogere hand komen, en zelfs boven onze bevatting gaan, onder de verborgenheden reekenen.
Neemen wy dan het woord wonderen in zyne ruime bcteekenis, zo bedoelt David
De wonderen van Gods machtige, wyze en liefderyke Schepping, waar over hy zich onder anderen in den CIV. Pfalm verlustigt, en 'er ons door opleidt ter vruchtbaare befchouwinge van Gods hcerlykhcid by het geen de vruchtbaare aarde ons leevert niet alleen in 't geen de mensch tot voedzel, maar ook tot verkwikking uit de hand van God ontfangt.
Hy ziet op de wonderen van Gods zorgvuldige Regeering zo der fchepfelen in 't algemeen als der kerke in 't byzonder, waar van hy zyne fchoone gedachten in verfcheiden volgende Pfalmen heeft aangeteckent.
Hy heeft het oog op de wonderen der Goddelyke verlosfingc, welke door Jcfus Christus zoude gefchieden , terwyl geen Engelen , maar menfehen zouden aangenomen worden, om hen eene eeuwige Verlosfing te weege te brengen, en eene oneindige gelukzaligheid te verwerven.



ss LEERREDE
ven. — Waarom dan ook de waare Mesfias tiit Davids zaad zoude voorkomen, en niet alleen als Davids zoon zoude drinken uit de beeke op den weg, maar ook als Davids Heer zoude zitten aan Gods rechtehand PC CX.
Hy bedoelt de wonderen van Gods Wet, van de welken hy tot God biddende fpreekt, Pf. CXIX. 18. Opent my de oogen dat ik zie de wonderen van uwe Wet. — Zo dat dit licht, het weikin eene donkere plaatfe fchynt, de verborgenheid des Geloofs, voor zo verre de fterflykheid daar voor vatbaar is, zou openbaaren.
Deeze en meer andere wonderen, over welken hy wel dikwyls zal uitgeroepen hebben, gelyk Paulus gedaan heeft, Rom:XI. 33. 6 Welk eene diepte des rykdoms, beide der wysbeid en der kennisje G^ods! hoe heel onbegryplyk zyn zyne oordeelen , en ondoorgrondelyk zyne wegen! hadt de opperfte wysheid aan David geleert.— En alhoewel hy niet aantoont, op welke wyze dit gefchiedt is, maar het aan onze nadenkinge overlaat, zo kunnen wy uit het geen van David befchreeven Haat, niet onduidelyk kennen, dat hy, en uit de H. Schrift, voor
zo



over PSALM LXXL vs. 17, x8. 13
zo verre zy toen geopenbaart was, en door den Geest der Prophecie, welke tot en door David gefprooken heeft, (*) in de wonderen des Allerhoogften Gods is onderweezen geworden.
En wanneer hy zich op zyne jeugd beroept , zeggende: God, gy hebt my van der jeugd op geleert , zo herinnert hy de wegen der Goddefyke Voorzienigheid van toen hy uit 's moeders ligchaam kwam, tot dat hy als Koning den Scepter zwaaide, — gy hebt my, wil hy zeggen, al vroeg de wonderen van uwe macht en goedheid by eigene ondervinding geleert, daar gy my van jongs af uit veele gevaaren gered hebt, zo uit de kaaken van een' Leeuw en Beer, (f) als uit de macht van den Philistyn, en uit de hand van Saul, tot dat gy my einde]yk bragt in eene vaste Stad, of tot allerlei zekerheid, (§) — ja gy hebt my noch eenen jongeling zynde, en als den kleinften van myns Vaders zoónen, tot Koning over Israël doen zalven, (**) en my den Troon ter regee-
rin-
(*) 2 Sam.^XXW. 1-3. Hand, II. 30. CO 1 &ui». XVII. 37. (5) PC. XXXI 22. (**) 1 Sam. XVL li, 12. Cap. XVII. 33.



14 LEERREDE
ringe niet alleen van Juda , maar ook van ge» heel Israël doen beklimmen. (*) — Den Geest der voorzegginge en zyne buitengewoone gaven, om niet alleen eenen Koning,maar ook eenen Propheet te zyn, hebt gy my gefchonken; — uw Geest wierdt vaardig over my> (t) 20 dat ik in myne Pfalmen voorfpelt heb, dat de Mesfias myn heer, myn Zoon, en de Vrucht myner lendenen zyn zoude. (§) — Ben ik van natuur gelyk alle an. dere menfehen uit zondelyk zaad geteelt, en heeft myne moeder my in zonden ontfangen, (**) gy hebt my toch den Geest der reiniginge gefchonken, en myn fmeeken verhoort, toen ik tot U bad: fchept in my> God! een rein harte, en geeft my eenen nieuwen gewis* fen Geest! Pf. LI. 12.
Derwyze fpreekt de koninglyke Propheet van de wonderen des heer en, roemende Gods groote goedheid, door welke hy tot in zynen ouderdom heeft mogen wandelen voor den heere in het land der levendigen. (ff).
Hadt
(*) 2 Sam. V. 4, 5- (t) 1 Sam. XVI. 13. (§} Hand, IT. 30. (.**) PC U 7. (ft) Pf. CXVI. 9.



over PSALM LXXI. vs. 17, iS. 15
Hadc dus de Hoeder Israëls, die nimmer flaapt of fluimert, en wiens oogen nooit door eene wolk van flaap overtrokken worden, zynen knecht zo liefderyk bewaart, en zo zorgvuldig bewaakt, dan fielt ook David zyn vertrouwen verder op den heere, en hy herhaalt zyne aanfpraak tot God, om zyn vuurig verlangen aan den dag te leggen, zeggende: God, verlaat my ook niet in den ouderdom, als ik grys voorde.
Daar nu de gryfe ouderdom met zwakheid en gebreeken gcpaart gaat, zo gebruikt hy het geen hy hier zegt: verlaat my niet als ik grys voorde in het voorgaande 9 vs. met de uitdruk' king, verlaat my niet, wanneer ik zwak worde, en hier vinden wy een woord, het welk zo veel beteekent als iets met verdriet van zich werpen, (*) zo als Hagar haaren zoon, toen zy hem niet meer wist te verzorgen, uit ongeduld onder eenen boom wierp. Gen. XXI: 15.
Gelyk het dan in de wereldgemeenlykgaat, dat ouden van dagen in veeier oogen onaangenaam en zelfs befpotlyk worden, zo badt David ,
(*) Jcf. Xiv. 9. Joëi I. 7.



16 LE ERREDE
vid, God zoude hem des te fterker aannee-» men, en zich als eenen Vader des te meer over hem ontfermen, tervvyl hy zelfs in veele opzichten Gods hulp meer nodig hadt als in zyne jeugd. — Meenen myne vyanden, datf gy my verwerpen zult, zeggende: God beeft hem verlaaten , (*) ei! heer, toont my uwen alvermoogenden byftand, —• flaat Abfalom myn zoon my naar myn leeven? (f) —wil Achitophel my overvallen, terwyl ik mat en moede ben? (§) — en heeft hy gezegt: ik wil den Koning alleen flaan, — ach Heer! gy zyt de God myner fterkte, verlaat gy nooit het werk uwer handen, zo verlaat ook my niet; —En daar ik niet zo zeer naar het ligchaam, maar zelfs naar' de ziel uwe hulp nodig heb, zo verlicht, heiligt en troost my ook door uwen Heiligen Geest, bewaar my by 't geloof, en rnaakmy getrouw tot in myn laatften einde.
Twyffelt dan niet, myne Waarde Toehoorders ! of de man Gods ook wel byzondere reden
(*) Pf. LXXI. ii. Ct) 2 Sam, XVI. n. (§) 2 Sam. XVII. 2,



ovér PSALM LXXI. vs. 17,18. 17
den hadc, om, terwyl de ouderdom daar was, ten aanzien van zynen geesteiyken toéfland tot God te bidden: verlaat my niet. — Dan zo lang de Wortel der zonde noch niet was uitgeroeit (en dit konde niet eerder als door den dood gefchieden) bleef het noch mogelyk aan het Geloof fchipbreuk te lyden en den flaat der genade te verliezen.
Maar, wil David het dan alleen maar Iaften berusten by het geen hy wenscht, dat God hem in zynen ouderdom zoude fchenken ? —■ Neen, gelyk hy tot hier toe niet gezweegen hadt ter vertellinge van Gods groote daden, 20 zoude hy ook in den ouderdom zynen mond niet laten floppen, maar mondelyk en fchriftelyk den arm des heer en verkondigen aan kinds kinderen, en zyne kracht( aan allen , die noch komen zouden. — En deeze woorden zyn ons tenblyke, dat een knecht des h;:eken zyn waare oogmerk, het geen hy altoos gehadt heeft, zoekt te vereeuwigen.
Oneigenlyk fpreekt David van»Gods arm en eigcnlyk fpreekt hy van Gods kracht, bedoelende niets anders als Gods macht, majesteit en heerlykheid. — Verweert een mensch zich B zei-



18 LEERREDE.
zclvcn, en doet hy groote dingen met zyne li arm, wat kan God dan niet doen, en wat doet hy ook niet, die voor zich zeiven beflaat, en het beftaan van alle zyne fchepfeleu in zyne macht heeft?
De Koning heeft dan het oog op Gods mogenheid ter behoudenisfe van zynen Koninglyken zeetel, en ter bewaaringe van zyn Geloof, terwyl hy zich elders uitdrukt: heer! ik geloofd daarom fprak ik.
Deezen arm en deeze macht van God wilde hy met tong en pen door een plechtig danklied ter eere van zynen Alvermoogenden Befchermer, én aan de Israëlitifche kerk van zynen tyd, én aan de Christelyke kerk, welke tot aan het einde der dagen zyn zoude, verkondigen.
Hadt hy dan te vooren des heer en wonderen verkondigt, zo zoude hy ook niet zwygen, wanneer de heer zynen ftoel zou bevestigen, en hy zynen kroon op Salomons hoofd zoude zetten.
En ziet daar; de heer heeft hem gegeeven wat zyn hart wenschte, en heeft hem niet
ver-



over PSALM LXXI: vs. 17, 18. 19
verlaaten, noch in het geestlyken, noch in 't ligchaamlyken.
Hy vertrouwde op de beloften van het verbond der genade, — hy was verzeekert van den onverwelklyken kroon der eeuwige heerlykheid, en gelyk hy kon zeggen : ik wil aanfchouwen uw aangezicht in gerechtigheid, ik wil verzadigt worden, wanneer ik ontwaak naar uw beeld. (*) — Ik geloove toch, dat ik zien zal het goede des Heeren in 't land der levendigen. (f) Zo was ook zyn einde vreede.
Abfaloms Heir wierdt geflagen door Davids knechten, en Abfalom zelf wierdt in den flryd gedoodt. (§) — Sebas oproer, hoe gevaar]yk ook in het oog van David, waarom hy tot Abifai zeide: nu zal ons Sela, de zoori Bichri meer kwaads doen, dan Abfalom, (**) wierdt door Joab en zyne mannen zeer ras geftilt, en deeze gefchiedenis kunt gy 2 Sam. XX: nader leezen.
Na Abfaloms neerlaag en Sebas onthoofding hieldt David niet op des Heeren wonderen te
ver-
C*) Pf. XVII: i$. Cf) Pf XXVII. 13. Cf) a Sam. XVIH: (**) 2 Sam. XX: ff.
M %



io LEERREDE
verkondigen, waar van zyne Dankliederen en Pfalmen, die ons ter eeuwige nagedachtenisfe zyn nagelaaten, onze onwraakbaare getuigen zyn. — Bet wordt gefchreeven, zegt hy, (*) op de nakomelingen, en het Volk, dat gefchapen zal worden, zal den Heere hoven.
David is, voor zo verre wy hem als eenen knecht des Heeren bèfchouwen, een uitmuntend voorbeeld voor alle knechten des Heeren; want, zyn zy van der jeugd op van God geleert, zo moeten zy zyne wonderen verkondigen , — daar door anderen leeren, — by de verlenging hunner dagen niets anders zoeken, als de opbouw van Gods kerk, — en na de voleindiging hunner dagen eene gedachtenis in zegening nalaaten.
Zie ik op my zeiven, — heb ik daar toe eene byzondere reden op deezen dag, —- ea vraagt gy my, wie en wat ik ben, — als ook wat voortaan myn oogmerk is; — ik zal u antwoorden, en hier by gebruik ik Hiobs woorden: myn getuige is in den hemel, en die my kent, woont in de hoogte,
Van
(*) Pf. CII: 19.



over PSALM LXXI: vs. 17, 18. 21
Van de jeugd op heeft God my geleert door hot onderwys van liefderyke Ouders, die my in de tucht en vermaning tot den Heere hebben opgevoedt; — een verftandig en godvruchtig Vader baande my den weg om den Heere te zoeken, en zyne vaderlyke lesfen heb ik tot zö lang, dat de Heer zyner kerke my den herderlyken ftaf hadt overgegeeven, en eenen korten tyd laaten gebruiken, mogen hooren, en gehoorzaamen ; terwyl ik van hem, op zyn fterfbed liggende eenen Vaderïyken en Cnristelyken zegen heb weggedragen , — en het geen zyne flamelende tong my heeft toegewenscht en van God gebeden, heeft de hemeifche Vader tot hier toe genadiglyk gefchonken, en het overfchot van zyne hartelyke töewenfchingen hoop en vertrouw ik vervult te zullen zien in de zalige gewesten.
In de liefelyke fchoot van myne koesterende Moeder wierdt my de hoofdfom aller Lcere ten fterkfte ingeboezemt, —■ haare zorg voor myn tydiyk en eeuwig welzyn was altoos waakzaam , — zy leerde my de waardy van den fchooncn Godsdienst kennen, —• zy yvcrde B 3 voor



22 LEERREDE voor myn vvelzyn in haare gebeden, -— zy leerde my bidden, en als eene kruisdragende Christen onderwees zy my al vroeg het kruis op my te neemen, en Christus natevolgen.
Boven dien heb ik het hoogfte recht om met dankbaarheid my te verwonderen, hoe God my van jongs af geleert, en geleidt heeft. — Dan niet alleen een waardig Vader, en eene tederlievende Moeder, leerden my al vroeg mynen Schepper kennen, maar pok een trouwhartig vriend,(*) en een tweede Vader wierdt my van God gezonden, om den weg te wyzen, dien ik te bewandelen hadde, — een vriend, die binnen de muilren van myns Vaders huis zyne woonplaats Zocht, — een vriend, die my als zyn kind aannam, en dien ik als Vader eerde, — een vriend, die my tot taalkunde en wetenfehap-
pen
• (*) De Heer Chistophorus Rettel, Medicina; Doctor Wiens gedachtenis in zegening biyft, kwam, na wel een jaar iang aanzoek gedaan, en de flerkfie drangredenen gebruikt te hebben, in het huis myner Ouderen ter mwooninge, en febikte zich naar de omftandigbeeden van eene zwaare huishouding als eenen alles voer Jij" neemenden tafelgast.



over PSALM LXXI: vs. 17, 18. 23
pen allerminzaamst opleidde; — een vriend, die de Godsvrucht aan myne ziel bondt, — die voor my badt, als ik ten huize Gods inging; die het voedzcl der ziele met my herkauwde; en die my aanmoedigde, om (gelyk vcclen van myne Gemeente hier ter plaatfe noch w„el zullen kunnen herinneren) de Leerredenen van den toenmaals levenden Leeraars, (van dewelken tegenwoordig noch één myn rustende Amptsbroeder is) onder het aanhooren zo veel mogelyk was, aftefchry ven , om van dezelve naderhand een nuttig gebruik te maaken. — Een vriend, die het vuurigitS dankoffer den Heere toebracht, en de hartgrondigfte fmeekingen om Gods voortduurenden byftand voor my ten hemel op zondt, toen de Onderhouder zyner kerke by het aanvaarden van myn dienstwerk my toeriep: zegt niet, ik ben te jong: maar gy zult gaan ivaar ik u heenen zende, en prediken, wat ik u belaste. (*) — Een vriend eindclyk, die my met zyne ftervende lippen in myns Vaders huis zegende, en my voor het Gebed, het welk ik
ten
(*) Jfefeflü. 7.
B 4



24- LEERREDE
ten laatften maale zynent wegen den Heer© voordroeg, met deeze hartelyke toewenfehing beloonde, van hem voor den ftoel des Lams, (voor welken hy op goede gronden verzeekert was te zullen koomen) te mogen ontmoeten. — Heb ik derhalven geene reden, myne Hoorders! om met David te zeggen? GodJ gy hebt my van der jeugd op geleert.
God heeft my geleert door het ondervvys van braave mannen , die in de Latynfche "'Scboole hier ter plaatfe zeer uitmuntend wa, ren, en van welken noch maar één in't leven is, die zynen hoogen ouderdom met de keur van Gods dierbaare zegeningen bekroont mag zien. (*)
God heeft my door het Onderwys van hoogere Leeraaren geleert in 't geen 'er tot eenen grondflag van de beöeffening der Godgeleerdheid gelegt moet worden, terwyl ik tevens aan de voeten van mynen roemwaardigen Gamaliël lag, die in den gryzen ouderdom in den Heere ontfiapen is. (f) — En van allen
toen
(*) De Eerw. Heer Amildus Bolt.
Cf) De Wel Ecrvv. zeer gei, tiqer Hermanus van Gare!,



ovër PSALM LXXI: vs. sf. 18. 25
toen leevenden wandelt 'er nog één voor den Heere in het land der levendigen. (*')
God heeft my geleert op Duitschlands Hooge Schoole, (f) en my, toen ik inzonderheid blood ftond voor de verleidingen der wereld, merklyk bewaart;— het denkbeeld, het welk ik toen reeds van het Leeraars Ampt had, heeft myde gevaaren doen ontvluchten, welken my, wanneer ik 'er my aan had overge ^ccven , zeer bezwaart zouden gemaakt hebben by het aanvaarden van Jefus dienstwerk. — Het zy verre van my te zeggen: dat ik vry ben , of niet nodig heb, om tot God te bidden: gedenk niet de zonden mener jeugd! neen, maar dit zegge ik, dat ik nooit lust gehad heb om de zonden te dienen, en dat God, dien de Eer alleen toekomt, in my zwakken altoos machtig was.
By myne terug komst vanDuitschland wierd ik al vroeg van den Heere des Oogsts uitgezonden in zynen Oogst, en zonder ooit Amersfoort gezien, of iemand der Gemeente gekent
to
(*) De zeer Eerw. Hoog Leeraar Petrus Curtentus, (|) Te Rostock in 't Hertogdom Meckien,burgt
B 5



&6 LEERREDE
Xe hebben, wierd ik aldaar van God geroepen, ja heden voor vyf- en - twintig jaaren begon ik het werk van eenen Euangelifchen Leeraar, en bracht den Heere der Heirfchaaren de eerftelingen van mynen arbeid. (*)
Zeer onverwacht hoorde ik de ftemme des Heeren om de Gemeente te Amersfoort vaarwel te zeggen, en de kudde, welke zich te Bodegraven vergadert , met mynen Herders ftaf te weiden. — Dan het was op den 31 January des jaars 1762, dat ik myne affcheids Rede hield, en het werk by deeze vreedzaame Gemeente voleinde, (f) — hebbende den 14 February deszei ven jaars by de Gemeente te Bodegraven myne Intreede gedaan , (§) na dat ik van den Wel Eerw. en zeer begaafden knecht des Heeren, welke der
Ge-
(*) Den 1 Augustus 17Ó0 wierd ik te Amfteldam in~ gezegent, gepredikt hebbende uit Rom. X: 17. Den 17 Wierd ik door den Wel Eerw. zeer geliefde Heer J. D. Deiman, in dien tyd zeer bemind Leeraar te Utrecht, der Gemeente te Amersfoort voorgedelt met eene Leerrede pver 2 Cor. II: 17. En myne Intree-Leerrede was over jerem. I: 6, 7.
(t) Predikende uit den Brief van-Judas, vs. 20, 31.
(5) Over 2 Cor. V: 20.



over PSALM LXXI: vs. 17, 18. 27
Gemeente te Leiden tot een cieraad was, ten zei ven dage vooraf ben voorgeftelt geworden. (*)
Hier vond ik eene Gemeente, van welke ik met eene eenpaarige liefde ontfangen en aangenoomen wierd, — ja welke zich met vaste koorden der liefde aan myne ziel verbondt,
Hier kreeg ik eene gave Gods (f) van eene zeer uitmuntende waarde. — Hier genoot ik in en buiten de Gemeente eene algemeene liefde, — en ik moest my affchcuren, toen het der Godlyke voorzienigheid behaagde, my van eenen zo aangenaamen post te roepen, en rny de Gemeente te Leiden aantebeyeelen. (§)
13
(*) Do. Hf. Noordenhout, Predikte uit i Thesf V: 12, 13.
(t) Ik zinfpeel op den naam Tbeodorus , zynde da Doopnaam van den Wel Eerw. zeer Geleerden Heer te Bikkel, thans zeer geliefd oudften Leeraar der Gereformeerde Gemeente te Leeuwaarden, met wien ik te Bodegraven zo broederlyk leefde, dat wy over en weder in yoor- en tegenfpoed hartlyk deelden.
(§) Te Bodegraven nam ik den 27 September 1772. myn affcheid met Paulus woorden, 2 Cor. XIII: II. Te Leiden wierd ik den i> Oflober deszelven jaars voor ge; field, door den Wel Eerw. zeer Geleerden Heer C. R.;man, met eene Leerrede over 1 Thesf. V; 12, 13.



28 LEERREDE
Is myn hart ooit zwaarmoedig geweest, zo was het by de overneeming van deeze vreemde kudde, van dewelke my bericht wierdt, dat niets nodiger hadt als de vermaning van Paulus, i Qor, I: 10. — Des niet tegenftaande gehoorzaamde ik des Heeren wil, ten vollen overtuigt zynde van zyne Goddclyke rocpftem, vertrouwende dat het zwaarmoedig hart van cencn getrouwen knecht des Heeren by de overneeming van eene vreemde kudde alleen door hoogcre hand verligt zou worden. (*) Ik aanvaarde myn werk, maar ik ging ook by aanhoudendheid door een vuur van beproeving; — dikwyls heb ik uit de diepte tot den Heer moeten lchreijen; — meenigwerf heb ik met heete traanen moeten zuchten, en my^ne ziels en ligchaams vermoogens aan droefenisfen gedeeltelyk moeten opofferen, — Doch, daai ik my tot God hield, en myn toeverzicht op den Heere ftelde; zo wierd ik tevens gewaar, dat myn werk niet te vergeefsch was, dan veelen namen het Euangelie aan, zy Honden
(*) Dien Zeiven dag Predikte ik over Hand. XVIII:



over PSALM LXXI": vs. 17, ï8. 29
den daar in, en hadden eene vertrouwende hoope van eeuwig zalig te worden.
Hadt Godt myn Gebed verhoort, nooit was ik in myns Vaders Stad beroepen geworden; — 't is waar, ik wenschte wel overeenkomstig den wille des Alweetenden Gods eens verlost te zyn van den zodanigen; die de vreede haaten, en my hinderlyk waren j om myne eigene zaligheid te bevorderen ; maar noit heb ik gewenscht eene Gemeente te bedienen, zo talryk als deeze is; wel weetende, hoe veel moeite het kost, om zelfs over weinigen, die ons zyn toebetrouwt, getrouw te zyn.
Echter moest ik my aan God, die alles regeert , gewillig overgeeven, — ik verliet Leiden, (*) — en ik ging na myne geboorte Stad in de kracht des Heeren, verzeekert zyn-
de,
(*) Den 31 January 1779. nam ik myn affcheid met eene Leerrede over 2 Tl)etf. Iü: 16. En den 19 February des zeiven jaars begon ik myn werk by de Gemeente te Amfteliam , met eene Leerrede over 1 Cor. XII: 4, 5, 6. Na dat myn overleeden Arnptsbroeder de Wel Eerw. en zeer Geleerde Heer J. 1L Forstius, den 17 February my hadt voorgelïclt met eene Lserrcde over Hand. XVI11: 9, 10.



3* LEERR EDE de, dat hy* wiens raad wonderbaar is-, alles heerlyk uitvoert. — En dit heb ik ook ondervonden in veelerly droefenisien. - Want,ben ik het niet, die met onderfchei* dene cn zeer gevaarlyke krankheden ben bezocht geweest? (*) — Ben ik het niet, die van een toeval wierd aangetast, het welk my met den dood dreigde? (f) — Ben ik het
niet,
(*) ïk gedenk onder anderen aan eene krankheid te Bodegraven In 't jaar 1771, welke den 30 April begon, en van welke ik den 11 Augustus in zó verre geneezen was, dat ik met noch groote zwakheid eene Dankrede hield, over Pfalm LXVIII: 20, ai'?— In dien tusfehen tyd wierden myne Vrouw, myn oudfte Zoon en myne oudfte Dochter meede van eene heevige en verfchillende ziekte aangetast, by welke omftandigheeden de invloed der Goddelyke vertroostingen byzonder groot was, terwyl ook tevens de hulpryke en byftand aanbiedende hand van medelydende vrienden ons op het krankbed eene, verkwikkende vreugde toebracht; inzonderheid was de liefde van onzen medelydenden Geneesheer F. Isfendorp, en zyne Echtgenoot buitengewoon, daar zy (toen onze toeftand allerdroevigst wierd) zelfs het huislyk bellier op zich namen. — De Alzegenaar (dit bidde ik zo lang ik adem haale) beloone deeze trouwhartigen, en allen die zich onzer hebben aangenoomen, tydlyk en eeuwig!
CO Den 17 April 1768. Predikte ik op de Proef te Dordrecht, en kreeg eene opftopping van waater. — De Christelyke liefde was ook by deeze leegerfteede werkzaam j



over PSALM LXXI: vs. 17, 18. 35
niet, die in 't gevaar was van het gezicht te verliezen? (*) —
Pen ik het niet, die van fchrik door den onverwachten dood van mynen lieven pudften Zoon,(wiens wandel op Aarde hemelsch was* en by wiens dood ik in eenen geheel anderen zin de woorden van den Godvruchtigen David (f) Myn Zoon Abfalom! wilde het God! &c. konde uitboezemen ,) fcheen beroofd te zullen blyven van het gebruik der werktuigen, die tot de fpraak behooren? —• Een ik het niet, die door eenen ftraatfehender voor een groot ongeluk blood ftond ? (§) —
Ja,
zaam, en het zy verre van my de blyken van beweezene liefde ooit te vergeeten, — verboort God myne fmeekingen, zo moet het hen alien, die my gekoestert hebben , wel gaan!
(*) In 't jaar 1778. kreeg ik op den Predikftoel te Leiden, eene fehielyk overhandneemende zwakheid in 't gezicht, zo dat ik eenige weeken lang niets als grove voorwerpen konde onderfcheiden,' — de ofifterflyke Hoog Leeraar J. D, Halm, en de voorzichtige Heelmeester A. van Osnabrug .hebben my onder de Albeftierende hand des Almachtigen wonderlyk geredt.
(O 2 Sant. XVIII: 33.
(§j In 't jaar 1782. wierd ik in eenen zeer duisteren avond,opdePrinfegragt by de Westermark-t,van iemand y
die'



32 LEERREDE Ja, ben ik her. niet, die noch onlangs door eenen onvoorzienen val, den dood in den armen had kunnen vallen? (*) — Ja, ik ben het, en ik gedenk aan de wonderen, welken de Heer aan my gedaan heeft; — ik roem Hem in de Gemeente; — ik fpreek van Zyne groote daden dag en nacht, want ook Zyne belofte: vreest u niet, ik ben met u; <wykt niet, want ik ben üw God; ik Jierke u, ik belpe u ook , ik onderboude u door de reebtehand myn.er Gerechtigheid, (f) is door zynen H. Geest aan myne
die zich vèrfchuïlt had, by de keel gevat. — Ik was.my zeiven wel bewust, maar door den onverwachten aanval buiten ftaat, geluid te kunnen maaken.— G.od was myne flerkte,en door mynen onoverwinnelyken tegenftand verliet my de kwaaddoener; — voor de gevreesde gevolgen heeft de Albeftierder my zorgvukiiglyk bewaart.
(*) In den avond van den 3 Maart 1785. wierd ik, Amptswegen, gebracht by Hendrik Ceers, die op het Schip de Batavier aan Doggersbank zyn been verlooren hadt; myn leidsman wel weetende, dat ik in den gang, waar de Man woonde, met twee treeden moest afgaan, hadt de onvoorzigtigheid van my niet te waarfehouvven; ik viel met het achterhoofd tegen den kant der bovenlie treede, waar door eene ontroering in de hersfenen ontftondt, welke tot nu toe, wanneer de gedaante der luc'-t min of meer verandert, fmertelyke gevolgen baart. . Ct) J»H XLI; 10.



over PSALM LXXI. vs. 17, 1 S. 33 ne ziel verzeegelt. Gy 6 God! hebt my van der jeugd op geleert, daarom en tot bier toe verkondig ik uwe Wonderen.
Sla ik het oog op het Ampt, tot het welk de Heer zyner kerke my heeft geroepen; zo betuige ik noit te zullen zwygen van die groote Wonderen, van de welken hy niet alleen in de Natuur, maar ook in de Genade eene gedachtenis gefticht heeft. — Noit wil ik mynen mond laaten floppen om de Wondere» van Gods Wet (aan de harten van zo veelen, die ons ten voorbedde befchreeven ftaan, zo krachtig gewerkt hebbende) te verkondigen, en den inhoud der Heiligen Schrift in alle louterheid en waarheid voortedragen. —1
Op het donderend Ebal zo wel, als op het zegenend Gerizim behoude ik myne plaats.
Den Noorden wind der BeflrafEnge, en den Zuiden wind der Vertroostinge, doe ik voorts den Hof der Gemeente doorwaijen,en ik blaaze de Bazuinen, om niet alleen het genadig jaar des Heeren, maar ook den dag der wrake onzes Gods uitteroepen, — het Euangelie van Christus den gekruisten fchame ik my niet; — Hém te prediken was myn eerfte C werk,



S4 LEERREDE werk, en het blyft myn laatfte. — Den Zondaars de overtredingen voor te houden ; de eigene gerechtigheid te leeren verwerpen; tot eene waare bekeering, en een rechtfchapen wezen in het Christendom aantedringen; den Huichelaars met ernst aantegrypen en te ontmaskeren, den kranken tot den Geneesheer tebrengen , en den bedroefden te troosten, wil ik nimmer verzuimen. — En om dit alles bid ik tot God: verlaat my ook niet in den ouderdom, als* ik grys worde, tot dat ik uwen arm verkondige aan kinds kinderen, en uwe kracht aan allen, die nog komen zullen.
Ziet daar, myne vrienden, wat myn hart gevoelt, en wat het zelve wenscht: — 1>ehaage het Gode myne dagen te verlengen; hy geeve my dan ook krachten, om in den ouderdom van zyne Wonderen te fpreeken, en tot het waaren welzyn voor uwe onfterflyke zielen te werken; op dat wy allen, die hem zyn toegebracht, na voleindiging van zynen raad hier beneeden, eens met eer en heerlykheid hier boven worden aangenoomen, om eikanderen in eene volkoomene vreugde door
liet



over PSALM LXXI. Vs. 17, 18. 35
het aanfchouwen van den algenoegfaamen en volzaligen God, ecuwig te omhelzen.
#<«
Ach ! dat ik duizend tongen hadde om U, ó Alzegenaar en noit volpreezen God! betaamlyk te danken. Uwe goedheid reikt zo wyd als de Hemel is, en uwe waarheid zo wyd als de Wolken gaan, uwe gerechtigheid ftaat als de Bergen Gods, en uw recht als groote diepten ,• Heer! gy helpt heiden menfehen en vee. — Uwe goedheid hebt gy geduurende dm tyd myns levens en in deeze ogenHikken inzonderheid niet onbetuigt gelaaten; — hoe zal ik U 0 Heer! alle weldaaden vergelden, dewelke gy my gedaan hebt; ik wil den beilzamen kelk neemen; en uwen naam prediken; ik wil ' myne geloften U den Heere betaalen voor al uw ' volk. — Myne ziel looft U, 6 Heere! en al wat in my is, uwen heiligen naam: myne ziel loof t U den Heere, en zy vergeet niet wat gy my gedaan helt; — die my alle myne' zonden ver* geeft, en alle myne gebreeken heelt; — die myn leven van het verderf verlost, en my met genade en barmhartigheid h'oont.
C 2 Myn



3r5 LEERREDE
Myn ligchaam, myne ziel, en alles wat ik ontjangen heb, en alleen bet uwe is, brenge ik ten offer; terwyl ik tevens myn hart om hoog verhef, myne handen ten Hemel uitbreide, en myne oogen op U vestige, ó Vader des lichts, van men alle goede en volkomene gave van boven neder komt, om door myne hartgrondige fmeekingen uwe Hemeldenren te ontfluiten, en van de vaste woonftede mvs Heiligdoms uwe hulp aftewachten.
Heb ik by de bediening van het Ampt, dat de verzoening predikt veele misflaagen begaan; heb ik noch in veele opzichten verzuimt, wat ik bad moeten volbrengen; toonde ik geen' Engel, maar een' zondig menscb te zyn; een' armen zondaar, die nog veel ontbreekt; een' onnutten knecht, die voor zynen Heere niet bejlaan kan, en die des daags wel zeventig maal zeven maal jlruikelt; — ach Heer! ga toch niet in 't gericht met my uwen knecht! Laat genade voor recht gaan, reinig my meer en meer met het dierbaar bloed van mynen Godlyken jfefus, — en hierom plyte ik, fteunende op zyne volmaakte verdienste.
Rust my uit met alle noodige krachten, om by het overfchot myns levens door de verkondiging van uw Godlyk en e'euwig hlyvend woord het ryk des
Sa-



ovér PSALM LXXI. vs. 17, 18. 37
Satans af breuk te doen, Jefus Koningryk te ver-, meerderen, en noch veele zielen hem toetebrengen.
Maak my tot dat einde getrouw , en geef my fierkte in myne zwakheid, om het gewichtig Ampt voor Engelen fchouders nauwlyks draagbaar, waardig te bedienen. —
Maak my meer en meer vrymoedig om Juda zyne overtreedingen en Israël zyne zonden voor te houden. — Bewaar my voortaan voor op eene zondige wyze menfehen te vreezen of te behaagen, en wanneer ik ook om der waarheid wille gefmaad en vervolgt zou tvorden, zo laat myne ziel zich verheugen, om ter eere van jfefus te lyden, en zich de beloofde zaligheid te kunnen toeeigenen: zalig z5Ttgyj wanneer gy verfmaad word om den naarn Christus, want de Geest, die een Geest der Heerlykheid en Gods is, rust op u.
Sterk my in het vermogen, bet welk gy in my gewerkt en my gegeeven hebt , om in navolging van mynen grooten Meester, myne Vyanden lief te hebben; den geenen te zégenen, die my vloeken; ben wel te doen, die my haat en, en voor hun ts lidden, die my leed aan doen en vervolgen.
Heb ik fommigen, die U gefmaadt hebben , U r,och toegebracht, cn 'is 'er het fter^bed een getuige C 3 van?



38 LEERREDE
van ? ach ! vervul myne vreugde, om de eens overwinning na de andere te bebaalen ; — uwe Fyanden tot vrienden te ma aken ; — de Jlaven van den Satan op den weg des verderf; te rug te roepen, en ter verkryginge van het Godlyk kindfehap aantefpooren; op dat ik ook van-hun in den dag der verantwoordinge zal mogen zeggen: zie Heer! my en de kinderen, dien gy my gegeeven hebt.
By dit alles bid ik U, ó God! op wien ik betrouw ; U bid ik, Heer! myne Steenrots, myn Borcht, myn Fcrlosfer, myn God, myne Rotze, myn fchild en hoorn myns hèils, myne befchutting, en myn Fcrbonds God! bewaar my zeiven door uwen Geest, op mynen weg ten leven;— help my ftry. den tegen myne geestelyke Fyanden, en maak my getrouw om mynen loop te voleinden. —
Fcrlaat my niet, 6 God! in mynen ouderdom, els ik grys worde; — ven-vul aan my uwe belofte: ik wil U dragen tot in den. ouderdom en tot dat gy grys word; ik Wil het doen; ik wil heffen, dragen en redden. — Vervul ook myn voornoemen, om uwe Wonderen te vereeuwigen, en laat myne nagedachtenis in zegening Myven.
Zoude ik wemns de zwakheeden, d'.e myk ferf-
lyk



over PSALM LXXI. vs. 17, iS. 39
lyk deel aankleeven (ü 6 Alweetende! bet best bekend zynde in welke omftandigheeden ik dikwerf mynen wacht tooren beklim) haast ten grave moeten daalen; — of zoude ik onverwagts worden afgemait als een bloem des velds; — wel aan, fleer! uw wil gefchiede, en ik ben bereid, daar ik geleert heb te Jterven, en dagelykscb ft erf, met mynen overwinnaar des doods te zeggen: ik verlaat de wereld, en ga tot den Vader.
De panden der liefde, welken gy my hebt aanbetrouzvt, beveel ik uwe liefderyke voorzorge, en vaderlyke ontferming. — Myne bloedverwanten, vrienden, en allen; dien ik het zy als Vader, het zy ah Vriend, het zy als Leeraar door leer en leven tot den Hemel heb zoeken opteleiden, wenfche ik by het zalig zielen tal, en bet volmaakt Engelendom aantelreffen, om met my te deelcn in de volle vreugde, en de lieffelykbeeden aan uwe recbtehand, Amen, Onze Vader &c.