E E N I G E VOORNA AME
HEEL- en VROEDKUNDIGE
GEVALLEN.






E E N I G E VOORNAAME HEEL- en VROEDKUNDIGE
GEVALLEN.
DOOS
G- J- VAN W Y,
Lid van de Haarlemfche Maatfchappye der Weetenfchappen, van het Provinciaale Utrechtfche Genootfchap; Lector in de Ontleed- Heel- en Froed-kunde, Stads-Operateur, Heel-en Vroedmeester, enz. te Arnhem.
Te AMSTERDAM, Bx A, van der K ROE,
e n
J. Y N T E M A. 1791-






VOORBERICHT.
Ziedert de Uitgave van het laatfte Stukje myner Heelkundige Mengelfloffen, hebben veeIe my belemmerende onftandigheden, door myne Standverplaatzing, en de daar by toege* nomen bezigheden, enz. de volbrenging myner belofte, om deezen arbeid verder voort te zetten, verhinderd. Ondertusfchen heeft het mij, noch aan lust noch aan gelegenheid, ter verzamelinge van nuttige Waarneemingen, (die echter nog in orde gebragt moesten worden,) ter mededeelinge aan Heelen Vroedkunst- oeffenaaren ontbroken; maaf xvel aan tyd, om dezelven indiervoege voor te draagen, dat ze gefchiktlyk onder het oog van bekwaame Kunstrechters konden verfchynen. — Ik bekenne evenwel, ongedwongen, uit zuivere Kunstliefde, mijne vrywillig op my genoomen fchuld, aan alle die Kunstoefenaaren, welken myn voorigen letterarbeid met genoegen geleezen, met voordeel voor de A 3 Maat.



VI VOORBERICHT.
Maatfchappy gevolgd, of als nuttig, voordeelig en der leezinge en navolginge waardig geoordeeld hebben j en beloove, ondanks mynen bekrompen tyd, daar 'er flechts nu en dan een ledig uurtje overfchiet, mijne belofte* geftand te zullen doen, zo dra ik, by het afneemen myner tegenwoordige verhinderingen, daar toe eene gunftiger gelegenheid vinden zal. Middelerwyl is myn oogmerk op de tegenwoordige wyze, die voor my ter algemeenmaakinge gemakkelyker is, van tyd tot tyd te toonen, dat ik, zo veel in myn vermogen is, ten nutte van onze Natuur- en Kunstgenooten, beftendig wil blyven medewerken, ter bevorderingc en voortzettinge van nutte kundigheden; zo in de eenvoudigfte Heelkunstoefeningen , als in de meer gewichtige en faamgeftelde Kunstbehandelingen. En op dat niemand, die mynen arbeid niet onverfchillig aanfchouwt, of navolgen wil, 'er niet onkundig of beroofd van blyven zoude, zo heb ik de Heeren Uitgeevers der Nieuwe Algemeene Vaderlandfche Letteroefeningen verzogt, myne Waarncemingen, aan des begeerende, byzonder af te leveren, ren einde dczelven, by myne andere Stukken, geplaatst zouden kunnen worden. ■
Wat een ander foort van lieden betreft, ik heb nu, zo min als te vooren, lust, om mynen tyd, ten hunnen gevalle te verkwisten; en zegge, met eenen der beste Heelkundige Nederlandfche Autheuren, den waardigen en beroemden Amfterdamfchen Heelmeester d. van gesscher, in zyne Voorreden voor zyne Hedendaagfche oejfenende Heelkunde: ,, Het „ is my, voor het overige, vry onverfchillig
„ welk



VOORBERICHT. vu
welk een lot myne Schriften by onkun„ dige, onbedreevene of niet gunftige Leè„ zers, wedervaare. — Ik heb op myne wyze
„ gcdagt, gehandeld en gefclirevea . •
„ t)e volmaaking onzer kunst eischt vry„ hcid; niet eene llaafsche navolging. Zy, „ die van het tegendeel myner Hellingen ot „ behandelingen overtuigd zyn, zullen het „ algemeen, en my,eenen wezenlyken dienst „ doen, met dezelve te betwisten, en haare „ onbeftaanbaarheid op eene befchcidene wy„ ze aan te toonen."
Voor 't overige zeg ik, in navolging van den Heer M. hertz, ook ten opzigte deezer gevallen: Misfchien had ik dezelve nog eenigen tyd by myne overige Gevallen en Waarneemingén moeten bewaaren, ten einde die eens meer uitgewerkt, en in een grooter aantal voor 't licht te doen komen: doch ik verbeeldde my van nut te zullen weezen, en hoe kan men dit te vroeg zyn? De ondervindingen of waarneemingen, welke een rechtfchaapen Genees- of Heelmeester maakt, moeten haar vol beflag hebben, zo dra hy
den zieken of ongeftelden verlaat. Be-
fchaaving, fchikkïftg, opfiering, dit alles verleent eene geheel dubbelzinnige volmaaktheid, welke zy op de Studeerkamer kan verkrygen, 't is dan nog altoos eene dubbelzinnige volmaaktheid ; en zomtyds wordt 'er nog daarenboven aan dit uiterlyke wel eens een greintje waarheids opgeofferd. Wanneer, door deeze gevallen, zo als ze by de waarneeming opgeftcld zyn, mede te deelen, hetleeven van éénen mensch,. ten zynen nutte llegts éénen dag verlengd, of zyne ongeite.dheia A + maar



vin VOORBERICHT.
maar eenigzins draaglyker gemaakt mogte worden; of als die fpoediger gemeenmaaking maar alleen konden dienen, om des te eer o-ereeder, gefchikter en betere hulpmiddelen te ont. dekken, dan ik hier mede aan de hand geeve zoude ik dan niet wel, en wezenlyk, dienst gedaan hebben? Van andere medegedeel¬
de Schriften, die over onderwerpen van eene ; andere natuur handelen, mag het waar zyn dat derzelver agting klimme, wanneer zy liever laater en volmaakter, dan vroegtydio1 en middelmaatig, verfchynen ; ook baart dat uh> ftel der Maatfchappye geen nadeel; zy wint 'er, in tegendeel, by, wanneer ze, na verloop van eenige jaaren, zo veel te beter verlustigd wordt. Dan dit is op de Genees- en Heelkundige Schriften niet toepasfelyk: om dat de daarin behandelde ftoffen ten naauwlle met de voornaamfte behoeften van den mensch verbonden zyn; en het onderwerp deezer Weetenfchappen de Waarheid is.
E E N I-



e e n I g e VOORNAAME
HEEL- en VROEDKUNDIGE GEVALLEN.
EERSTE GEVAL.
De geneezing der Aderfpattige Slagaderbreuk, welke niet,althans niet algemeen genoeg, bekend is, dan uit de gevallen van hunter , clegiiorn , pott en hamilton , die by den beroemden isell te vinden zyn; zie d. van gesscher , Hcd. Oefen. Heelk., III. L>. bl. 326. §. 3862, zal de inhoud zyn van ons eerst Heelkundig Geval.
Het is om meer andere nuttige byzonderheden , welke men in het fraaije Werk van den Heer isp.ll aantreft, voor onze Landgenooten wenfchelyk , dat de aangebodene Vertaaling, door een graage en voldoende Intekening, ten uitvoer gebragt zal worden. Dit meenden wy vooraf te mogen aanmerken.
Dat de kwetzingen der Slagaderen m het vouwen van den arm, onder, of naby, de Leverader, by het doen eener aderlaating gebeuren kunnen, heeft de ondervinding dikwerf , dan eens met een gelukkigen , en dan weder met een flegten , uitflag geleerd.
Dat de gemelde kwetzingen , in gewoone gevallen , vermyd, en niet dan door onkunde en onvoorzigtigheid gebeuren kunnen , is overbekend, even zo wel, als dat zulks ook by ongeluk ontdaan kan ; dan , wanneer de natuur van den gewoonen weg afdoolt , namelyk, in geval gemelde Slagader verre van de Leverader afdwaalt , en meer in het midden van de vouw des arms geplaatst is, in de nabyheid of onder de Middenader (Vcna mediana), dat aderlyk vat, 't welk by den geringften Aderlaater bekend,en ter bloedontlasting doorgaans voor
het gemakkelykfte gehouden word. Immers een
onoplettend oogenblik, zelfs by den geoeffendften Heelmeester , voor , en in, het tyditip van de aanlegging des bands , om het aderlyk vat, het welk men openen wil, te doen zwellen, is in ftaat aanleiding te geeven tot eene A 5 011-



io EERSTE
ongelukkige Slagader-opening! hoe veel te meer kan dit gebeuren aan hun, die in de Ontleed- en Heelkundige Weetenfchappen , nog weinig, of geheel niet, bedreven zyn; en hoe veel minder verdienen zy de berispingen welke anders roekelooze of onkundige Kunstoeflenaaren
zig op den hals haaien. Dit te bewyzen , door'den
uitilag der behandeling eener vcrichoonelyke Slagaderkwetzing mede te deelen , is thans myn voorneemen.
De Slagader-kwetzing, welke ik bedoele , en alhier mededeele, gefchiedde den 8 Mey 1790, door een Tongelino-, in de Heelkunst en het doen der Aderlaatingen nog weinig bedreeven, in myne tegenwoordigheid. Ik had
hem , na dat hy den band, om de aderen te doen zwellen , aangelegd had, de Hoofdader , tot de opening veiligst gefchikt, aangewezen, en geen onderzoek gedaan na°de plaatzmg der Slagader, welke anders de Leverader gewoon is te verzeilen, om redenen van myne vooronderHelling, dat, die aanwyzing gevolgd wordende, weene belangryke gevaaren , nog voor den lyder , nog voor den leerling in de Heelkunst te voorzien waren : 'dan, het zy om meerdere bolle zwelling en grootheid der *Vcna mediana, of om redenen dat hy by de aanwyzing niet genoeg oplettend was , hy ftak met het lancet door laatstgemelde vat in de Slagader , juist in het tyditip dat ik my omwendde , om een achter my ftaanden pot
ter ontvanging van het bloed, op te vatten. Hierin
alleen beftond zyne misflag. Ondertusfchen had ik zonder voorafgaand onderzoek, even weinio- als hy 1 Slagader-kwetzing, maar wel Pees-kwetzing kunnen verl moeden, en om redenen der mogelykheid van 't laatftc had ik ook myne voorgemelde plaats aangewezen en ten opzichte van het eerffe konde ik geen vermoeden hebben, om dat ik van de Speeling der natuur, die by de uitkomst bleek , noch door 't gezicht , noch door 't gevoel, eenig voorafgaand onderzoek gedaan had • immers was zulks ook overtollig in de vaste vooronderftell ng dat de Hoofd ader geopend zoude worden. —Zo dra het lancet terug gehaald was , zag ik aan het ftoots- en boogsgewys , hoog helder rood, uitvlietend bloed , allerduidelykst , dat een Slagader-kwetzi beurd ware; en, de band los gemaakt zynde, wie'rd ik daar van, door geweldiger boogsgewyze ftraalend Slagaderlyk bloed, volkomener verzekerd.
Ik



GEVAL.
ii
lk vond niet raadzaam het voorbeeld van dommige Heelkundigen , of den raad van vee e Schiyveien te tnlD-Pn met het bloed te laaten vloeijcn , tot flat oe
bloedftelping verfchaffen zoude: dewyl k zulks zeer ffevaarlvk ach te, en althans voor mynen lyder , die te fiek en zwak was om veel Slagaderlyk bloed te mis-
fen niet veilig oordeelde. Hierom floot ik.de
gemaakte wond" met den duim van myne Metend, Sa eene ontlasting van ongeveer 8 a 10 wH^
fWenhliklvk na de flu tmg der wond, zag ik de veiw Jag^toiï van een handbreed bepaald.ea zeer aanmerkelyk opzwellen; vertoonende , onder en boveiv ZTaangelegden duim, een kloppend gezwel, dat zig Srtlmgs, by ieder polsllag, door het. indringend SJagaderivk bloed, uit de ondergelegene Slagader ophette, zonde dat ik eenige indringing van bloed in de cdluloXfoeïde. Dit ontftond , voor eerst , door dien de dUking St myn duim niet zo fa* was, dat de iutftorting van bloed uit de Slagader, fchoon niet door de hudwSnde naar buiten, geheel verhinderd werd, *a ten Tweeden, omdat de opening der Slagader juist ma die aer Ader overeenftemde, welke miste overeen! emminete wege gebracht was, door de loodlynige fteel met het hncet,(door de Ader in de Slagader) welke niet we in eene andere rigting konrfe geleideden, om redenen dat de ' S van cfeezen lyder tot een zekeren Eoek onbeweeglyk om uitgeftrekt te.kunnen worden, KlèzS^e^Wkking der Ad.r iSdhad en de toeneeming der grootte van 't z^ve 8 Welï opV zodra ^ «oor vastere aanfluiting met den duim isPverhinderde. Ik liet my een d,k compre , meteen ftuk geld in het zelve verborgen, vervaardigen, Jn pSlle, het wel aanfluitende, op gemelde wondje ~ Wer over e'en langwerpiger drukdoek , langs de gantfcl e ï gebleidS der°^r/> SlagaderM Cof ^ggf-g, Zsl^ader-breuK),^ hierover een gewoon windfel, by aderlaatingen gebruikelyk. Dit verband het ik door den duim eins helpers, maltig aanfluitende verzekeren tewyl ik een zestien dik en drie vingerbreed compres Sngs den loop der ArUria Brachtahs, van ondei den



i* EERSTE
oxel, tot by het vouwen des arms, door middel van een ang windlel, zodanig aanleide, dat de polsflag bVde hand, met meer dan flaauwlyk gevoeld konde worden. Vervolgens bewond ik ook den onderarm
met een ander windfel , e„ eindelyk de vingeren en hand, met het verband bekend onder den naam van harnashandfehoen , gantclet; alle nodige voorzorgen, doof rust en ftilte, als anderzints, om myne poogingen Tol t voetfpoor van c. guatani en anderen gevolgd niet verydeld « zien, wierden in acht genomen, en de lyder herftelde, na verloop van eenige dagen , van zvne ziekte voor welke de Aderlaating nodig geoor'deeld wS! en ik had het genoegen , deeze behandeling gelukkig tl zien (hagen. Immers den 26 van voorgemelde maand , het verband voorzigtig losmaakende, vond ik het wondje volkomen gefloten , en geene uitfloning van bloed nog uitzetting van gekwetfte Ader, of Slagader; maar de afdwalende loop der Armflagader was duldelyk , voor het gezicht , kenbaar. 'cjyix, voor
Onmiddelyk na een kort onderzoek wegens den ftaat des gcvals , om de van fteunfel ontbloote Slagader geen gelegenheid ter uitzetting op de gekwetfte plaats of weder mtftortmg van Slagaderlyk bloed, in het Aderlyk vat, m gevalle de wonden nog niet gefloten moten zyn te geeven, leide ik gradueele CölpSfen™S plaatfe der kwetzing, aan, en verzekerde dezelven met
een windzel, als te vooren. Voorts h^n^l
ik fteunfel langs den loop der Armflaiader , de vS van den onderarm, en vingeren, als voorgemeld, en liet het geheele verband, Czo als ook te vooren) van vd tot tyd met Oxycraat bevogtigen. Nu en dan heb ik naderhand het verband vernieuwd, en hetzelve droog aangelegd en eindelyk, op het laatfte der maand Tuny, de omwindingen der hand en vingeren achter wege"gelaï ten, dewyl ik de mindere noodzaakelykheid dier zore.
^P^de ™ eene kleine* knóbbe htSl calleufe toeflniting der Slagaderlyke wond. Hoe "e ufc! krg ook deeze Slaaader kwetzing geneezen w?crd,zo heb ik echter alle voorzorgen door rust en ftilte, zo wel als door eene bepaalde (leuning, door windfel' en col pres, op de gekwetfte plaats agtervolgd, tot dat ik de wederuitzettmg der Middenader, en openherfti, g der Slagaderlyke wond, buiten allen twyffel, niet meer te
vree-



GEVAL. 13
vreezen had. Als zodanig heb ik dit geval, ten
einde der geneezing den 10 July, na dat het verband, fbehalven een gewoon laatwindfel, dat hy nog eenigen tyd draagen zal) acht of V:en dagen weggelaaten was, met genoegen befchouwd.
TWEEDE GEVAL.
Dat eene Coalitus , of famengroeijing van het Intestinum rectum, welke men nu en dan by eerstgeboorene kinderen aantreft , en veeltyds niet dan eemge dagen na de geboorte, meestal moeijelyker en gevaarlyker in de manier van herftelhng is , dan een Coalttus Ani, zal door niemand, die in de Ontleed-en Heelkundige leerftellingen geen vreemdeling is, tegengeipro-
ken worden. Dat veelc famengroeijmgen van
den endeldarm, zodanig ongefchikt, of te hoog en onbereikbaar zyn , en aan het kunstvermogen paaien Hellen heeft de ondervinding dikwerf, by de ontleeding dier ongelukkige flagtoffers , klaar aan den. dag gelegd.
, Maar dat, aan den anderen kant, ook, iomwylen,
welberedeneerde , fchoon gevaarlyke , onderneemingen , f o-egrond op de gulde Spreuk van celsus : Het is beter eene onzekere of gevaarlyke Kunstbewerking in 'f werk U dellen dan de lyder aan een gewisfen dood over te geevea) de gewenschte gevolgen hebben , en het leeveo dier ongelukkigen veeltyds behouden kunnen , zullen wy door dit tweede, en het volgende derde, Geval, poogen aan te toonen.
Het Kind van den Heer Ct., dat geboren werd den «o Augustus 1788, had den a September nog geen Meconium ontlast , en men had zulks reeds vrugteloos trapten te helpen ontlasten door Clisteeren , toen ik geraadpleegd wierd.
Ik vond den Anus wel geopend, en bragt, ter -onderzoeking van het uitwendige des regten darms , eene fonde binnen dezelve, en op waards , ten einde my van het beletzel ter ontlasting te verzekeren , en bevond dat dit Canaal, aan de verdere doorbrenging der fonde „ ter hoogte van ruim 5^ duimen van den anus, tegenftand bood; doch , of de zyden des endeldarms aaneengegroeid waren, dan of 'er een dwerschvliezig tusfehenfcheidzel5of eenige andere verftopping, plaats had , was



14 TWEEDE
my door het onderzoek niet mogelyk te bepaalen Het was in deeze onzekerheid, en van wegens den verren affland des hinderpaals van den anus, zeker, dat het handwerk ter opening van den darm, op de bekende wvze onmogelyk was, dewyl geene gewoone troisquart, wel' kers Cannula of pyp , (althans de myne en Jangfte") doorgaans niet boven 3 duimen is, en met den priem voorzien 3; duim , de verflopping bereiken konde, en de Pharyngotomus konde , om redenen der engte van den Anus, niet zonder eenig geweld ingebran worden \ behalven dat dit werktuig insgelyks te kort was. Immers doorgaans zyn dezelve , (ook de myne) wanneer het verborgen mesje uitgedrukt is , niet langer dan 5', duimen, en de breedte van den kooker, die het mesje geleid , 4 lynen van een duim breed.
Na alles overwogen te hebben , had ik in myn «redagten, om, aan den Vader van 't Kind, het geval van t zelve, hulpeloos voor te Hellen, toen my in 't zelfde oogenblik het werktuig, gefchikt ter radicaale geneezmg van de Waterbreuken, van den Heer pott in gedachten viel, om daar mede eene proef ter doorboonng te onderneemen.
Ik ftelde zulk eene onzekere onderneeming zodani<r voor, als de voorzigtigheid, om de eer der Kunst niet m de waagfchaal te Hellen , vereischte; de onderneeming der Kunstbewerking wierd toegeftemd, en Haagde volkomen, op de volgende wyze.
Het Kind op den rug , met de Dijen na den buik gebogen , op den fchoot der baker wel voor my geplaatst zynde; bragt ik de Pyp van bovengemeld werktuig van pott, welke 5 duimen lang is, wel met oly beflreeken , voorzigtig in, en opwaards het Inttftinum rectum, langs eene lyn, evenwydig aan den As van het Bekken , tot daar ter plaatze, daar ik den tegen Hand
wederom ontdekte. Ik bepaalde de ingebragte Pyp
met myne linkerhand, drukkende dezelve zagtelyk tegen den tegenHand aan , terwyl ik, met de rechterhand, de Naald langs de Pyp invoerende , tot tegen, en vervolgens door, de gcflotene plaats des Darms, en opwaards zo ver als ik in Haat was, het oog der Naald met de vingers te kunnen vasthouden ; dus, volgens de afmeeting , 6 duimen binnenwaards : hier na haalde ik de Naald, en vervolgens de Pyp, te rug, en de Meconium
ont-



GEVAL.
i5
ontlastte zig in eene ruime hoeveelheid ; ook had men het genoegen te zien , dat de Operatie volkomen geflaagd was , dewyl het Kind naderhand dagelykfche, onverhinderde, en behoorlyke ontlastingen gehad heeft; offchoon het zelve, ongefteld geworden zynde, aan eene uitteerende ziekte , den 13 September overleeden is.
Het is niet vreemd te denken, dat deeze Heelkunftige Bewerking misfchien niet zo fpoedig door den dood achtervolgd zoude zyn geworden , ware ik vroeger in de gelegenheid geweest, dezelve in 't werk te Hellen; althans de lange, aanhoudende ophooping, en verblyf, der fcherpe DrekftofFen in de tedergevoelige ingewanden , na de geboorte , heeft meer dan waarfchynelyk tot ziekelyke gefteldheid , kwaade Voedzel - verteering en bederving, en, ingevolge daarvan, uitteering en den dood , aanleiding gegeeven.
DERDE GEVAL.
Even buiten de Stad , by het Kind van den Heer Kr., had men, tot aan den derden dag na de geboorte,
geene ontlasting van Meconium befpeurd. De
beroemde Geneesheer hoff had de applicatie van een Clysma voorgefchreven, dan ook hier na volgde niets.
■ Het Darmfpoelzel kwam zo fpoedig te rug, als
hetzelve ingebragt wierd.
Het verhaal hiervan maakte gemelden Geneesheer (op den derden dag na de geboorte) bedagt , om de applicatie by te woonen , ten einde zig van den Haat des gevals te kunnen verzekeren, en, hier door, Ontdekte zyn Wel Ed. zeer Geleerde (ten minften het fcheen meer dan waarfchynelyk) dat eene Coalitus van het Lntcjïmum rectum plaats had. Ik wierd hier na ter hulpe gevraagd , en het was niet voor laat in den avond van gemelden derden dag na de geboorte, op den 10 Maart 1790 , dat ik van eene reis, eenige uuren van daar, terug komende, aldaar aankwam, zonder van de nodige werktuigen ter hulpe voorzien te zyn.
Ik vond het Kind in zeer ongunftige omftandigheden , en zeer afgemat door vrugtelooze ontlastings-poogingen. Geen gefchikter werktuig ter onderzoeking , dan eene vrouwe Catheter , by de hand hebbende , bragt ik de-
zel-



i6 DERDE
zelve in, en ontdekte, binnen den Anus, ongeveer ter diepte van 2 duimen , eene vast , of toegroeijing • ten minden tegenftandbieding, in den regten darm, welke my ondertusfchen zo aanmerkelyk voorkwam , om my in het zelfde oogenblik te doen aarfelen ter doorbooring met dien zelfden pis-ontlaster. Het gelukte my zodanig dat ik daar na gemelde Catheter vryelyk opwaards brengen konde , ten minden 2 duim hooger dan de plaats der doorbooring: ondertusfchen, de pis-onrlaster terug haaiende , kwam 'er niets ten voorfchyn. Ik konde derhalven het befluit tot een hoogere Coalitus gemakkelyk opmaaken , en de noodzaakelykheid inzien om my van andere werktuigen te moeten bedienen. Ik gaf hier van , aan de Ouders , kennis , en te gelyk yan de onzekerheid der Heelkundige bewerking , tot welker onderneeming ik my t'huiswaards , ten einde my van de nodige werktuigen te voorzien , zoude begeeven. De Werktuigen , tot deeze Operatie, bedonden in een Trotsquart, waar van de priem ruim 3! duim lang is , een gewoone (de voorgemelde) Pliaryngotomus, en de Cannula, met de naald van pott.
Ik nam de proef van gemelde Troisquart , drong dezelve , zo ver mogelyk, opwaards , in den regten darm, en bevond dezelve ter doorbooring te kort , dewyl ik
'er gcenen tegendand mede konde befpeuren. Met
üePharyngotomus, welke ik hierna beproefde, konde ik' even weinig flaagen, om dat ze niet voldoend inbrengbaar bevonden wierd. Dus zag ik my wederom in de noodzaaklykheid de Cannula van pott's Werktuig, wel met oly befmeerd, in te brengen . zo verre als ik by mogelykheid door inbrenging van de priem , of naald, langs de Cannula , ter doorbooring opwaards konde bereiken. — Met myn linkerhand vestigde ik vervolgens de pyp , eenigzints drukkende , ais of ik met dit dompe werktuig de doorbooring doen wilde, echter zonder daar toe te komen , en alleen om de doorbooring met de naald des te gemakkelyker en zekerder uit te voeren ; waar toe ik het kind op zyn rug , in den fchoot van de baker, gemakkelyk voor de bewerking, had doen plaaizen , en het welk ook zeer gemakkelyk uitgevoerd wierd.
Het drekte my tot een zeer groot genoegen, de Ouders van het Kind te kunnen verblydèn , met hun den
ge.



GEVAL. 17
o-èlukkisen uitflag dier onderneeming bekend te maaIe Sers me? reden, dewyl 'er, op de doorbooring, aanftonds eene zekere hoeveelheid Mccomum gevolgd was teivvyl ik my vleide , dat de overige opgehoudene «Sftoffê ,* door z'agte purgeermiddelen en chsteeren nfo-eleid zoude kunnen worden. —- Ik veitroK in cue verwa-ring , en beloofde de van droefenis bekomene, In ontwekte, ouders, des anderen daags te zullen wederkomen , om te zien of ook nog eenigehulp van my vereischt zoude worden, 't welk echter niet waarfchyn-
lyNieïiewdnig was ik verwonderd , des anderen daags vroegtydig verzogt te worden, om myne komst te verKen, dewyl myne hulp, zo men oordeelde, wel deïeivk v reischt wierd, alzo het Kind zeer onrustig, en fn gevaarlyke onhandigheden, feheen te zyn , en, na mvn vertrek, geene drekltoflen meer ontlast had.
Dit bericht deed my aan de hertelling van 't Kind meer wanhoopen , dewyl de Cannula van laatstgemelde werktuig , eer ze de Coalitus konde bereiken zo diep
moSk ingebracht was. Nu kwam het 'erop
fan om eene nog veel onzekerder en gevaarlyker Opera è Cmag ik my zo eens uitdrukken) blindelings te ónaerneemen, en de bekende gulde Spreuk van celsus te doen gelden , of te befluiten om het kind aan zyn noodlot", (een gewisfen dood namelyk) over te laaten
Ik ° ng , met een voorneemen om aan het eerde te voldoen fpoedig derwaards , bragt de Cannula in, ™ai"konde °een °Coalitus ontdekken, voor dat ik langs dezelve een Baleine fonde door de pyp inwaards geVh'adT waar mede ik een derken tegendand , ten Sen nog een duim hooger dan de te vooren gebruikt?e naald lang was , of had kunnen bereiken , gewaar
W Ho'e genegen ook om alles ter hulpe van dit ongelukkig Kind te onderneemen , zo had ik t zelve aan zyn noodlot moeten overgeeven , ware my, gee*.gereed middel ter beproeving voor den geest gekomen , het we\v ik aandonds werkdellig maakte.
Ik bragt de Cannula van pott's werktuig weder 20 hoo* in den endeldarm als mogelyk was en langs dezelve de voorgemelde naald, aan welkers oogeinde met een ftevigen draad (dewyl ik niets gefchikter by de



l3 DERDE
hand had) vast gemaakt was het oogeind van een lievig ftilet , of andere fonde ; dceze verlengde naald na voerde ik opwaards , drukkende met het ftilet, vastgehouden in de regterhand , de naald tegen Az CoahTus. Ik vestigde toen (het Kind ondertusfchen wel verzekerd geplaatst zynde) myn 1 nkerhand onwankelbaar, en plaatfte de pyp als voorgemeld , volgens eene lyn, evenwychg aan den as van het bekken, en doorboorde zeer gelukkig de zamengn.eijing van den darm , door aandrukking van gemelde ftilet met de regtehand • althans , hierop volgde eene zo ruime ontlasting van zwarte drekftoffen en eene daar toe bevordelyke perfing van t Kind, dat de, in de Cannula opgcfchovene naald buiten dezelve gedrongen wierd, en door my, ter uithaalmg met de vingeren , zo wel als de pyp, gevat konde worden. Tot zo lange ook, h eld ik de pyp met de hand gevestigd , om des te zekerder te zyn van de uithaalmg, zonder andere onnodige en gevaarlvke kwetzingen te maaken, het welk anders mogelyk ware, aangezien de vereemging der naald met het ftilet , door middel van een draad , niet voldoend genoeg betrouwd konde worden, om de eerstgemelde , wanneer ze eenigznits vastgehouden wierd, terug te haaien , en buiten te brengen, a Posteriori befchouwd , is het veiliger, zig tot het doen deezer Kunstbewerking, van een Cannula en naald die de behoorlyke lengte hebben . ie voorzien, dan in myn geval, daar geene Kunsttuigen om dien hoogen tegenftand te overwinnen , (zo veel my bewust is ,) tot nog toe aan de hand gegeeven zVn; daar de bewerking zo onzeker en duister was , om op zekere gronden te onderneemen, en de tyd te kort om eenig gefchikt werktuig te vervaardigen / konde k niet anders dan op de gemelde, of foortgelyke. wvze te werk gaan ; althans ik ben volkomen , met die ingevallene gedachten , om aldus te werk te gaan , te' vreden en heb het genoegen gehad , dezelve eenen gunftigen' uitflag te zien hebben. Immers, ik heb regt. te ftellen dat het Kind, hier door , een anders gewisfen dood ontworfteld is.
Het is waar, dat men, een langen tyd na de Operatie, in bekommering wegens de duurzaamheid van 'r leeven des; Kinds, verkeerd heeft, om dat het geduurig aan verItopten afgang , (die niet dan door clisteeren en aagt»
pur-



GEVAL. 19
purgeermiddelen los gemaakt konde worden) onderhe-
VilkWze^ niets wegens de behandeling, en toediening van hulpmiddelen , ter herftelling van tusfchen beide voorgekomene ongefteldheden van dit Kind , de mededeelin' Servan zoude aan deskundigen, (aan wien alleen°deeZe of foortgelyke Heelkundige bewerking kan ïoebetrouwd worden, en aan wien men de verdere herftelhnsmag aanbeveelen) niets zonderlings opleveren ook zoude zulks geen het minfte voordeel of icht aan de uiwoerin» der Operatie byzetten ; alleen merken wy, uit d e et!Slf foortgelyke gevallen aan, dat het fohynt als of de natuur, die te kort gefchoten heeft , of van den gewoonen weg afgeweeken is , in het daarftellen van den natuurlyken afgangsweg , zeer veel moe te heeft , om naderhand op de gewoone wyze de drekftoffen te doen ontlasten : meer dan waarfchynelyk is de kleine onenig , welke men in de Coalitus maakt, niet genoegzaam grooT, om den afgang gemakkelyk te laaten pasfeeren en zonder dat dezelve door darmfpoe'zels, ot purgeermiddelen,merkelyfe verdund is. Naderhand wanneer de krachten der kinderen toeneemen de drekftoffen gebondener, en vaster worden, en deeze door het meerde e vermogen der behulpzaame Spieren ter uitdrvving ÏÏolpen worden; dan is het, dat de enge door kunst SeSkte opening,wyder uitgerekt, en tot de natuurlyke fro^ue gèbfagt vvo'rd ; althans zo fchynt het z,g met het & van den Heer K. ook toegedragen te hebben. -_Tot aan den 20 April, zag men geene afgangen dan na o^llcaln vaSteS; en door middel van zagte mu-ee middelen , meest uit Rhabarber en Manna zaSSSd. Tusfchen beide fcheenen de zwakke ingewanden van dit Kind zeer fterk met lugt uitgezet e worden , zo dat de geheele buik aanmerk yk opzwol, terwvl ondertusfchen het onderfle gedeelte van het Innstïnum rectum zig tegen de aanpersfing, ter ontlasting der drekftoffen en lugt door zeer »auwe samentrekking, aankantte; welke hinderpaal door mets, Zn het moeilyk inbrengen van de Clisteerpyf> , en darmfpoelzel, konde overwonnen worden E'"^ hebben de natuurlyke ontlastingen, by de toeneemende krachten van het kind, en na maate de afgangen meer gebonden zig begonnen te ontlasten, zig meer en meer



zo
DERDE
ingefteld ; ten minften men is thans in (laat dezelve zeer gemakkelyk te hulp te komen , wanneer hier omtrent eemge verhindering plaats grypt. Voor het overige bevond zig het Kind zeer welvaarende, by myn laatfte bezoek den 28 July 1790. om zynent wille. By laatere bezoeken in Augustus, om andere redenen, heb ik vernomen , dat de Clisteeren, meestal om den anderen of derden dag, noodzaakelyk zyn; dog dat men opgemerkt heett , dezelve minder ter hulpe nodig te hebben wanneer het Kind , in fchokkende beweègingen op rytuigen, zig bevind, en het is hierom, dat ik foort°-elyke ontlastingsbevorderingen ook meer aanbevoofen heb , en vertrouwe , dat ik, in myne verwa<nin°- van den goeden uitflag, niet te leur gefield zal worden.
VIERDE GEVAL.
Wegens het nut van den Geklaauwden Hefboom, ter verplaatzing van een zydlings Geklemd Hoofd, eens Kinds in de Geboorte.
Demomrer wie errew , c'est plus que decouvrir me verte • car l on peut ignorer beaucoup, mais le peu que ïon fait , it fout au mom lejavoir Men. Bonnet, Es/ai anal. des fac. de l'ame. -
Dat is,
Een Dwaaling aan te wyzen is meer dan eene Waarhed te ontdekken : want men kan de kennis van veele dingen ombee ^nmar^w^ge datmen weet, behoort men In ïïita
m?eiV w°k ,mh,der van Mnbek"g voor de MaatfchapSwS }■ alSemeen, en voor de Genees- Heel- en
Proevt" ógfeRin,h£t byZ°nder? nieuwe Ontdekkingen^ derVol?' °f Handgreepen, welke niet genoegzaam onderzogt, en den toets doorgedaan hebben, te berde te Z^en'önZrT a,^een genoeg bekende Waaïne ! Proegfneemb^?SnFel? en Verbejeringen, door nieuwe rroetneemingen te bekragtigen, daar door aan 't <reheulo dagtlTr^ 5" der^erffetenheid te ontrukken, tl boek ftelde Vn .?eZf Gevallc? > of Waarneemingen In vrnS Z0 geloove lk dat alle Genees- Hielen Vroedkundjgen, welker Ondervindingen op geene
los-



GEVAL. 21
losfe fchroeven .gebouwd «fe, ^^Sf^ W3l a^nuTti'g voor1 hefalgemeen roefcheenen'
'Er is door. vericneud Hoofd en bet nuttig
ieS dheVgVen" ^meerdere klaarheid, ofbekrachtiging, te onderneemen. gebleeken ,
lyk dit belangryk ftuk, van diensd^ vaTde door Immers de mededeehng en beootdeehn *r ^
my bekend gemaakte...H^JYheb Jme? deeze mededeewyzen voor myne (telling,, en ik heo , i ^
ling, nif^^^bf^Vei^, endaardoor ook'ande-
't nut derzelve op te levereni. beproeving
ren, en geoefende „V,rfd'™
aan te fpooren ; ten einde , uit meeraeic «
de nuttigheid, blyken moge. Hefboomen vindt
Ue door my bekend ge™" ne men befchreeven en afgebeeld m a$ £%?)s6n00ifchap handelingen van het Provwctaal ütrechts £ ; ^
Mfl tf^;f " ' „ ««e„ L onbekenden
kendmaaUng en Mededeehng van ^nen nog ^
Vectis o/ Vflfl.,-R Cen Znakkelyker dan
ten ^ deHeeren met het Werktuig ™ te vooren befchreven,
de vissciier, en van oï '^' Heelmeester van Trlosfen ffWC*%^^:3&^ « ^f" Pesthuis, Stads yPert^Zi^l Utrechts Genoot chap. dam, en Lid van het Provincuuu Befchryving
Gevolgd f^J^^SS^^ °f FroJ' der voornaam/Ie *00"HV\?S^" niem%, aan 't Ge-
j»rov. Geto rnnr^Pivke kostbaare Werken



si VIERDE
gen farrlen te voegen , en door eene gemakkelyker verkrygbaare mededeeling, ten algemeenen nutte, meer bekend te doen worden; terwyl die geenen, welke zig van de door my medegedeelde Hefboomen zouien willen voorzien, met weinig moeite dezelve bekomen kunnen (a).
Het tydftip wanneer,en de wyze hoe, de Hefboomen ter omklemming en verlosiïng van de Kinderho fden met vrugt kunnen en behooren aangelegd te worden, kan men in den brief van alb. txtsingh , aan herbiniaux, vinden.
Dan, niet tegenftaande .de naauwkeurig bepaalde Gevallen van klemwingen, ook door anderen aangewezen zyn, zo is het zeker, dat tot het gebruik van de Hefboomen, en Tangen, niet altyd eene waare klemming vereischt word, zie aangeh. Verh. in het Utr. Genootfchap door Prof. m. van geuns; maar dat men den Hefboom ook by voorbereiding kan gebruiken , om 't hoofd in de holte van het heiligbeen naar beneden te brengen, en om deszelfs fcheeve ligging te verbeteren, en het is dit laatfte, het welk ik, fchoon by de Vroed-kundigen bekend, door twee Waarneemingen zal poogen te bekragtigen.
De Hefboomen van verfchillende grootte, zo als ik dezelve van mynen Leermeester in 't jaar 1776 bekwam, en daar mede ter applicatie onderwezen werd, heb ik niet voor 't jaar 1781, om redenen van verbintenis ter geheimhouding met mynen Leermeester, na zyn dood, ten algemeenen nutte kunnen bekend maaken. ~——- Na dien tyd, heeft, buiten my, niemand, dan Profr. van gkuns , voor zo veel my bekend is, de nuttigheid van deeze Werktuigen ondervonden , misfehien alleen om redenen, dat ze niet genoegzaam tot dat einde
bekend zyn. Het is daarom dat ik de vryheid
gehruike.om de beoordeling uit gemelde Verhandeling, hier en daar over te neemen, ten einde de verheffingvan myne medegedeelde Werktuigen boven die van anderen te myden.
Na alle de byëenverzamelde Hefboomen, tegen die door my medegedeeld, vergeleeken, en na de laatfte Verfcheidene maaien met eenen zeer goeden uitflag ter
ver-,
.00 Te Amfterdam by B, Conradl, Inltrumentmaaker, welke «(« nodige onderrigtmg ter vervaardiging bekomen heeft.



GEVAL. a3
. verloSf,ng van . i^^J^^^^ komt het befluit en beooideehn v ffl dc geval.
gkuns hier o?"^^'^ Hefboom te pas komt." „ le».. waar in de tangite £ f my meermaalen
D t is ook t geen my ^ dezelve n et te pas „„getoond ^«S&^S «e diepten der kwam dan alleen *n die: „eva , en den
bekkens, van vooren meei clan door kng_
wierden mzom erhe d of ^ ^ n van
duur ge klemming, heik , , j ok in de aan-
Wate?hoofden; in agt «eem^,^°0Tad0 dat, ten tyde gebaalde Verhandeling aangemerkt: wordt; j ^ der nederdrukkmg of ontkleur ig van J £ ^ , ras men ontdekt, dat het hootci n „ kken 0f
ten, den langen Hefboom mo.t te iuö b
uitgehaald worden. „;faPpitende nuttigheden myner De voornaamfte en «"fteeken^ n * door de medegedeelte Hefboomen. boven andeien , y tf^fWS? E^het ^olgendl getuigenis
van geuiss, m de aan0ui i yeel voordeel aan dit nieuwe Werkt^ van des-
verder agteruit «aan of mee^re £ ^ „ zelfs bogten. p Na^e;yKvooren overhellende -
" nog ho omvat, en kan meer trekken-
„ word hiet door te b eter omvat kn word
„ der , of fcheppender wyze na*r . ker dan in de , voerd, doordien hier, ^f'^^Laam blyvende " reo-tere hefboomen, de buiten Met lig ' d
Z arm van 't werktuig aan zyn eind met de ge_ des bewerkers kan ^^^f^'het fchaambeen , beurd; terwyl de andere band, ^ „eerdrukt, op hetzelfde werktuig ge*£ z■ en het
, dus de kneuzing tegen bet bekken v heiligbeen hoofd gevoeglyker "V "lt£z0X dat het hoofd " naar beneden lokt, of ^^.Sgn, en voorts op
zo veel naar agter op het heiligbeenl, " h?t pcri»*um, worde ingedrukt a s in o s of min agteruit gelegene hef oom« «noj^ ren; alwaar het werktmg, ™i*ei" zyn fteunpunt ; fchriften, liegt s om het ^m^ftate yde buitenfte „ word rondgedraaid; en dus naarnw



24 VIERDE
„arm word opgeheven, de binnenfte neer of a*ter-
„ uit, word geperst. Met dén woord 'deeze&die-
„ per gebogene werktuigen, zo wel de gro-.te als de „ kleine, werken niet alleen hefboomswyze, maar ook „ lepels- en eenigzms haakswyze."
,, Hier komt by,een tweede voordeel deezer dieper ge„ bogene_ werktuigen, dat namelyk het gedeelte van 't „werktuig, dat, na het behoorlyk aanleggen , buiten „ het bghaam der vrouwe blyft, zich aan'den bcwer„ ker veel bekwaamer ter aanvatting en behandeling „ aanbied; doordien het meer opgeheven is meer af,, wykende van het lighaam of uitwendige deelen der „ vrouwe, langs welke de regtere werktuigen byna „ loodregt nederdaalen, ja zelf, in langere klemmingen, „ agterwaards moeten neigen, en dus ongevallig zyn tè 5, beftuurcn. 0 ö J
„ Nog ééne nuttigheid hebben deeze nieuwe Roonlwy„ zifche Werktuigen, door dat zy hun eene eind in
,, twee klaauwen verdeeld hebben. Dit gefolee-
„ ten eind, fchoon het in den eerften opflag een voorkomen heeft van ruwheid, als gelykende naar de „ klaauwen van een breekyzer of koevoet , heeft inder„ daad zyn byzonder gebruik. Voor eerst, wanneer „ het hoofd eenigzints fchuin en niet vast ligt, vat on„ getwyfeld het breed uitloopend verdeelde eind gewis„ fer, en ^houd vaster, dan het fmaller enkeld eind. " V* Z'S zelf op de Phantome betoogen.
" TT ™en hebbe maar te zorgen , dat de ter zyden „ afwykeiide klaauw, in 't uitnaaien , aan de vrouw
„ geen fchade toebrenge. Een tweede nuttigheid
„ is, in dwarsliggende hoofden, of in allen ftand des „ hoofds dien men verplaatzcn wil. Hier kan men met „ het verdee de eind behoorlyk bekleed zynde, voor„ treflyk werken om 't hoofd te wrikken , en beter plaats „ te geeven. Welk gebruik my de ondervinding zelve „ geleerd en allezms bevestigd heeft." Dus verre Profr. ÏJ\Vw£EUNS ter/anSebaalde plaats, bladz. 39.. enz. Het laatfte word door bygevoegde Waarneemingen bevesS; ~ J.k zaJ 'er alleen maar de aangeduide verfchi,lende werking, door twee nieuwe Waarneemingen bekrachtigd, byvoegen. e
Ik werd den 17 January 1788 's nagts by eene baarende Kerke, boer.nne geroepen, zvnde voor 't eerst, en volgens de gedagtenvan de Vroed-"Vrouw te lang, in arbeid ,



GEVAL.
35
beid, waarom laatstgemelde, en te regt, de hulp der Kunst nodig oordeelde. Ik vond.by myne komst,geen voldoenende weeën, maar zeer kortpoozige , dwaaleude, en niet afdoende valfche vlaagen. - - Het water was lang te voren weggevloeid, en 't hoofd van 't kind, aan den uitgang van 't bekken, zo 't my toefchecn, voor de natuur geen onoverkomelyk, egter te moeijelyk, dwersch Geklemd Hoofd, met het aangezigt naar de linkerzyde van de moeder gekeerd, eenigzints naar agteren.
Ik ftond in beraad, of ik alleen de waare vlaagen en werking der natuur afwagten, dan of ik liever haar behulpzaam zyn wilde, om dat het my voorkwam, dat de natuur nog geene genoegzaame poogingen ter Verlosfing aangewend had , te meer daar de taaije zagte deelen der Vrouw nog'niet genoeg gerekt waren, en ik dus, de gedwongene Verlosfing onderneemende, gevaar zoude loopen van aanmerkelyke kneuzing, en fcheuring van het perineum.
Na rype overweeging by my zelve, koos ik den middelweg, en verplaatfte het onbeweeglyk Geklemd Hoofd, dat zeer groot was, en waarvan de bekleedzelen tuitagtig opgezwollen waren, met de groote VeEth, en wel met deszelfs gefpleeten eind, met het aangezigt meer naar achteren; brengende de Ve6tu aan de regter zyde van de Vrouw voor het zitbeen in, op, en eenigzints onder, het agterhoofd van 't kind, geheel zydlings in het bekken; ligtende daar mede, even als met een fcheppende lepel, het hoofd op, en bragt dus opligtende het hoofd meer onder het fchaambeen, in bekwaamer plaatzing om gebooren te kunnen worden: dus had ik, in dit geval, indien men wil, niet anders gedaan dan 't geen de Franfchen genoemd hebben , abregór ia befogne, evenwel genoeg, om hoop op eenen gelukkigen uitflag te hebben.
Om nu vervolgens de VectU te verplaatzen , aan de linker zyde in te brengen, en 't hoofd en kind verder re verlosten, vond ik, om voorgemelde redenen, niet
noodzaakelyk nog raadzaam. Ik befloot, (de voo*-
naamfte hinderpaalen weggenomen zynde) waare weeën af te wagten; geevende aan de natuur tyd, om den doortogt rekbaar te maaken, ten einde het kind verder natuurlyk gebooren zoude kunnen worden, en de uitkomst ftelde myne verwagting niet te leur; alleen wierd
b 5 my-



*6 VIERDE
myne toegebragte hulp niet zo fpoedig als wel anders en meest gebeurt, door eene fpoedige uitdryving van het hoofd, terftond na de goede verplaatzing, door de opgewekte en aangefpoorde natuurswerking.
Hierom bemoedigde ik de Vrouw, de Vroedvrouw en nnastbeftaanden , vóór myn vertrek, voorfpelde eene gelukkige Verlosfing, en vermaande haarlieden tot geduld. Zy vertrouwden op myne verzekering,
dat de Verlosfing ter behoorlyke tyd wel volgen zoude terwyl ik de valfche vlaagen, middelerwyl ,-door AnodZ na in te geeven , liet te keer gaan.
Ik bezogt de baarende Vrouw den volgenden dag weder, en vond haar minder pynelyk dan den voorigen dag, en nagt; zy had in myn afzyn tusfchen beide gerust en ftil geflanpen, en, haar onderflaande, vond ik den doortogt voor 't kind zagter, en rekbaarder; het hoofd wel geplaatst, een weinig laager gezakt, zo dat de kruin van buiten gezien konde worden , en de opzwelling der
bekleedzelen genoegzaam geheel verdweenen. - Nu
had myne voorfpelling van eenen gelukkigen uitflag, uit de famenpaaring der Kunst en Namurvermogens te erlangen, nog meer grond van zekerheid verkregen, mits dat het geduld en lydzaamheid der Vroedvrouw niet eindigde; waar toe myne vermaaningen niet vrugteloos bevonden wierden, en ik had het genoegen, den volgenden dag, dus twee dagen na myne boofdverplaatzmg, (waarvan de Vrouw geen de minne letzel, of fmerten gevoeld, nog iets ontdekt heeft) berigt te ontvangen, dat de Vrouw, 's morgens, vroegtydig, van een zeer gezond, dog ongewoon groot, en zwaar, egter ongefchonden , en leevend Kind, verlost was: .
dat zy, eenige uuren vóór de verlosfing, waare, doorzet ren de weeën gekregen had, en dat de Kraamvrouw zeer welvaarcnde was, het welk ik ook dien zelfden daa met genoegen ging befchouwen; vindende aan 't hoofd, _ inzonderheid aan de linker zyde, eene roodagtige ftriem, en geringe indrukking, dog duidelyk zigtbaar; dan die kort na de Verlosfing verdweenen is.
Men ziet hier uit, dat men niet, in alle gevallen van klemming, de natuur, het werk (zo als men fpreekt) geheel en al uit de handen neemen moet; maar dat men, in fommige gevallen, volfhan kan, (om niet te zeggen, best doet; met alleen de hinderpaalen uit den weg te ruimen; laatende, voor het overige, liever de gemak-
ke.



GEVAL. n
wivke en trapswyze uitperfing van 't kind, aan de
der veiiosni^en, dringende omitandigheden ,
Te" de veTl^ng aatiftonds noodlaakelyk gemaakt had3Pn ollagehad, by voorbeeld bloeditorting door ?sworS vagn de i jtaitf» of anders, dan had ik de vXfing'door de W, of Tang van Johnson, terftond geëindigd.
VYFDE GEVAL.
degens het nut van den geklaauwden Hefboom en de Tang, johnson, ter%erlosfing van een ^ ingeklemd Hoofd,met een opgeflotenen beknelden Arm, in geval van moetjelyke Voetgeboortc.
F ene Vrouw, ruim s>6 Jaaren oud, buiten de Stad, die voor de tweedemaal in barensnood was geraakt , fcheen , na he breeken der vliezen fpoedig en gemald evk door eene Voctgeboorte te zullen verlosfen ; dan, het Sd toï aan het Hoofd geboren zynde , waren de hevi-e vlaaoen, zo min, als de behulpzaame handen Srvroldvrouw, in Haat, het M^te^gejocg
worden. In dien ftaat was het kind-, volgens t ver
hai van haaren Man, die myne hulp kwam vraagen, vóór SS vemek van huis, reeds twee uuren geweest. [klpoTdemy derwaarts,en vond ^^door vjjg
reloozen arbeid, zeer vermoeid. ue ;rueuv .
verhaalde my dat zy, in den beginne van den arbeid lene gemakkelyke Verlosfing zig voorgeiteld had dat he kind allerfpoedigst, met de voeten vooruit tot aan 't hoofd doorgefchooten, doch hier was blyven hangen, en geklemd geraakt* dat zy geen hair breed, zedert d^ngtyd,Tot myne komst, gevorderd was, en tydig ber a u«a dit bet aangezigt naar vooren, naai het Shaambeel ' geïeerT was doch dat zy veele vrugteloo*
ien! Sngewend had, en verder, van tyd tot tyd, nog L een °oeden uitflag hoopende was geweest. °PDe geöfïeldheid van zaaken onderzoekende , vond k het kind , dat ongemeen groot was , op het hoofden



fiS V Y F D E,
linker arm na, gebooren. Het regter oor wn«
ffchoon moeijelyk te ontdekken) na het heiligbeen en dus het hoofd dwarsch , met het aangezigt naar do regterzyde van de Moeder , zeer vast beklemd ZL-L Of zig de Vroedvrouw in het berigt , wegens" de lig. ging (Vóór myne komst), bedrogen heeft, dan of zv 't hoofd zo veel verplaatst had , konde ik niet ontdekken.
De Navelftreng was ftrak om den hals van het kind gefpannen,en de Imker arm was onbeweeglyk bekneld zo bet my toefcheen, tusfchen de kin van 't kind en het zydelyk gedeelte van het bekken der Vrouw t'e»en het foramen ovale , en was zodanig opgezet, dat men aan die zyde eene bolle vaste opzetting, na een tweede kinderhoofd gelykende, gewaar wierd.
In deezen toeftand , en met een gefpannene ftren" om den hals, was het kind verwurgd, en ik echter in die verplichting , de Verlosfing, zo onfchadelyk mogelyk was , zo wel voor 't Kind als Moeder te verrigten. , '
Met zeer veel moeite bragt ik den arm ongefchonden, en zonder hinder van de Moeder, naar buiten door dezelve in de bogt der elleboog, met de vin°-e-eiï te haaken , en tot my uit te haaien, 't welk haar° 'zo
zy zeide, zeer veel verligtte. De ftreng was,'hier
na, eenigzints minder gefpannen , en had, zo 't fcheen zo veel in lengte gewonnen , dat ik my althans niet iiï de verplichting bevond, dezelve Com de tegenlvudin»
weg te neemen) door te fnyden. ■ De Vrouw he£
vatte hier na haaren moed, die ik telkens opbeurde en de toeneemende vlaagen deeden my eem>e oo^enblikken poozen,eer ik de Verlosfing, door werktuigen verder beproefde; dan , de vrugtelooze poogin°-en der Vrouw, en myne toegevoegde hulp met de hand°en, als in die gevallen gebruikelyk , noodzaakten my, om redenen van het aanmerkelyk groot en gezwollen 'hoofd, en onbeweegbaare klemming , op de volgende wyze de Verlosfing fpoedig te volëindigen.
Ik poogde met het gefpleeten eind der kleine VeBis 'aan de linkerzyde van de Moeder ingebragt, het hoofd' eerst zoo veel mogelyk, met het aangezigt naar agteien , in de holte van het heiligbeen te verplaatzen, om vervolgens de VeBis, op de gewoone wyze, te doen werken, en het hoofd van het kind gemakkelyk buiten



GEVAL. 20
ten te brengen; of, om verder, indien de te fterke aanoerfing op het perinaum my zorglyk toefcheen , met de Tan»- van johnson de Verlosfing te voleindigen. Ik°was ondertusfchen in de noodzaakelykheid, eene
andere party te kiezen. Het aangezigt van 't
kind was eenigzints naar vooren gedraaid, en vond te veel tegenftand in het regter zydelyk gedeelte van »t bekken , om langs dien weg, zydelyk , en vervolgens agterwaards, verplaatst te worden. Ondanks
nryne poogingen tot dat einde, zo draaide het hoofd, gereedelyk met de kin nader by het fchaambeen, met het a<nerhoofd een weinig afdaalende. Het bek¬
ken ,&in alle afmeetingen, niet van het wydfte foort zynde, zo was deeze verplaatzing (die tog altoos ongunftig is) in dit geval allernadeeligst , om, namelyk, het hoofd, door middel van de Ve&is, zonder befchaadi<*ing,doorte brengen,en hierom befloot ik, aanftonds, den raad van levret te volgen , namelyk, om het agterhoofd , in de holte van het heiligbeen meer te doen invallen, en de kin van de klemming op de fchaambeenderen af te fchuiven, door middel van de tang, ver-
eenigd met een band. Hier toe verkoos ik liefst
de Tang van johnson, doch, voor het overige, ging ik volgens de bekende regels van levhet te werk; namelyk door de band aan den onder- of agterkant tot eene luts en ter redertrekking van het agterhoofd te plaatzen ■ ten einde 't zelve, al wrikkende , in den beginne i'n de grootfte ruimte , zydewaarts , met het aangezigt naar de linkerzyde van de Moeder, (want na de re-nerzyde was het, wegens aanmerkelyken tegenftand, omloenlyk) en vervolgens regt neder- en agterwaards te brengen.
Deeze handgreep , (terwyl het kind, door de Vroedvrouw behoorlyk onderfteund, en opgehouden , of, opgedrukt, na de fchaambeenderen der Vrouw gehouden wierd) uitgevoerd hebbende, liet ik de luts uit myne linkerhand los , zo dra het hoofd , met kleine wrikkin^en , zo verre nederwaarts gehaald , en de kin den'boog der fchaambeenderen geheel gepasfeerd was om , volgends de bekende kromme lyn, de Verlosfing te kunnen voltooijen ; het welk alles fpoedig gefchiede , en zeer begunitigd wierd door bykomende goede vlaaggn, en door het kind.* ai wrikkende, voorover het tubes der Vrouw heen , op te buigen, te doen opdruk-
ken „



3& V Y F D E
ken, en vasthoudende, 'ten einde het agterhoofd bv lfeCfsrmmm eerst te doen uitkomen, door de taWl m die directie, na my toe te haaien, zo dat de Vrouw getuigde , hier by niets meer , dan by eene gewoone Verlosfing , geleeden te hebben, en zonder eenige beichadiging aan 't kind. °
De Vrouw, van de nageboorte verlost, heeft geene verdere of andere, dan gewoone hulp, tot fpoedige en volkomene herftelling, nodig gehad.
Zouden niet in foortgelyke klemmingen , en zulke liggingen , de Verlosfiugen door Vroedvrouwen . fchoon anders bekwaam en bedreven , voor de kinderen al-
tooSj doodelyk zyn moeten ? Zouden veele on.
kundige en onbedreevene Dorp-heelmeesters, (althans die zig Vroedmeesters noemen,) voor 't zelfde ongeluk, de omhalsbrenging van 't kind namelyk, in dat geval, niet bloot ftaan ?
■ Immers, hebben zy, door veelvuldige ondervindingen in andere gevallen, geleerd, zig wyslvk te gedraagen, met langzaam en voorzigtig te werk "te gaan, en veel op de voorzigtige en goedgunftige natuur leeren betrouwen ; zy zullen egter in dit geval misleid worden, en al hoopende, met eenige, fchoon voorzigtige, behulpzaamheid, den gunftigen tyd, ten koste van het lceven van het kind, verfpillen; want, in dit geval, zoude de hulp der Werktuigen, door een welbedreevenen, oogenbhkkelyk by de hand moeten zijn, zoude het leeven
van een kind behouden blyven. Gelukkig waar-
lyk voor de Moeders, en gemakkelyker voor de'Vroedmeesteren in die gevallen, wanneer geene onkundige (die waanen, door eene langduurige Ondervinding, daar toe alle de vereischte bekwaamheden te bezitten, en dat hulp van ervaarene Vroed-meesters te vraagen, haaren roem befchadigen zal) voortgaan met trekkingen aan 't lichaam van het kind, ter Verlosfing van 't hoofd: immers dan zal 't hoofd zeer gemakkelyk van den romp afgefcheiden, en veeltyds, ter uithaaling, veel moeiten en fnerten ten gevolge hebben , zo als de ondervinding maar al te dikwyls geleerd heeft! Men kan hieruit afleiden, hoe hoognooriig het is, de Vroedvrouwen naauwkeurig onderwys te bezorgen, zelf in die gevallen, welke door haare hulp niet kunnen gered worden, op dat zy daardoor den regten tyd, en de grenspaalen haarer Vermogens , wel leeren onderfcheiden ; en het was.
hier-



GEVAL.
3t
hierom wenfchelyk, dat 'er door de hooge Overigheid allerwegens.zo wel ten platten lande,als in de Steden, zor»-e eedraagen wierd, dat de Vroedvrouwen niet alleen soed Onderwys genooten, maar men behoorde op te letten , of zy daar ter plaatze, alwaar men geen gelegenheid heeft om haar by baarende vrouwen in 't verlosten bekwaam te maaken, op een Phantome bekleed bekken, en op lyken, wel onderweezen wierden, ten einde zy,hierop, de misdagen die in foortgelyke moeijelyke , en andere, Verlosfingen dikwyls begaan worden, leerden kennen; ook was het niet ondienftig dat men haar aantoonde, hoe gemakkelyk het voor een ervaaren Vroedmeester is , zulke, voor hun onoverkomelyke hinderpaalen, weg te neemen, en de Verlosfingen gelukkig voor Moeder en Kind te doen afloopen, wanneer de gunftige tyd niet verftreeken is ; kortom , het was, na myn inzien, allernuttigst, dat 'er meer algemeene zorgen voor Vroedkundige Kweekfchoolen belteed
wierden. j . „ , . , .1
De Ondervinding heeft menigwerf geleerd, hoe zelts, anders bedrevene, Vroedvrouwen misdagen begaan, door onvermoeid arbeiden, om een kind te verlosfen, 't welk met de voeten gebooren word; wanneer het bekken wat eng, of het hoofd wat te groot is, en dus beklemd raakt, en hoe veele kinderen 'er fneuvelen , onder een geweldig trekken of wrikken, ^ of op eene andere wyze om't leeven raaken,vóór dat 'er behoorlyke hulp te bekomen is.
Niemand denke, dat wy alle foortgelijke misdagen alleen op rekening der Vroedvrouwen ftellen willen, wy twyfelen niet, of 'er worden ook maar al te dikwyls dero-elyke gevallen aangetrotfen, van kwaalyk onderweezene of onbedrevene Heelmeesters , die zig Vroedmeesters
noemen, en die minder verfchooning verdienen. «
De re lenen deezer ongelukkige gevallen, zo wel onder toebetrouwing van een bovengemelden Vroedmeester,
als Vroedvrouw, zyn zeer klaar. ■ De Klemming
van 't Hoofd, in dit geval, gebeurt niet, vóór dat de oogenblikken kort zyn , waarin het kind gebooren nvTet worden , zal het door ftikking of anderzints niet
omkomen. Het hoofd weigert te volgen
men maakt fpoed ter Verlosfing, uit bekommernis voor 't leeven van 't kind , en juist daardoor verliest het
•j 2(;ive • . of men toeft met het hoofd tot zig te
haa-



3* V Y F ü E GEVAL.
haaien en verlaat zig te lang op de weeën der Vrouw* hoopende, dat die genoegzaam zyn zullen ter uitrit! ving, en dit laatfte, zo wel als het eerfte, geval i* voor t Kind ontwyfelbaar doodelyk, door verfcWinz der banden, ontwrigtmg der wervelen van den hals als
anderzints: ondertusfchen kan het eerfte ' ge
val voor de Moeder, allerzorgelykst worden, het welk ik hier niet verder uitbreiden zal, om dat het thans buiten myn bellek is; doch men ziet hier uit, hoe be drieglyk en gevaarlyk dit foort van gevallen is , meer dan die , welke gewoonlyk plaats hebben ; wanneer namelyk het kind op de gewoone wyze met het hoofd zig aanbied, want daaraan valt voor eene Vroedvrouw
niets te doen eene ervaarene befpeurt twdig
dat zy om hulp vraagen moet, wanneer zy onvermogend is, om met de handen iets uit te voeren, en waar werktuigen te pas komen; en eene onkundige zal doorgaans niet meer kwaaü doen kunnen , dan te lang te toeven
eer zy hulp vraagt. — Zy toeft, om dat zy vind!
dat t hoofd zig voordoet, en niet weetende te oordeelen van de vereischte ruimte der bekkens , tot die der grootte van de kinderhoofden , wagt zy doorgaans, tot dat de naastbeftaande, of byzynde Vrouwen (die zv met te zeggen , dat alles wél Haat, van tyd tot tvd' getroost heeft) wegens de langduurigheid , ongeduldig worden , bedenkingen maaken , en haar beginnende te wantrouwen , van hulpbenoodiging gewag maaken. Gelukkig waarlyk, dat, in de meeste gevallen van dien aart , de klemmingen niet zodanig zyn , dat de Kinderen , in korten tyd, het leeven daar by infchieten.
BRIEF



BRIE li
33
BRIEF
aan den weledelen zeer geleerden heere den heere C. M. BUGGE van der BOGE ,
4natom. Chirurg, et Artjs Obfletr. Lector Honor.; Lid van het Genootfchap ter bevordering der Heelkunde te Amfierdam; Stads Operateur, Heel- en Vroedmeester enz. enz. te Haarlem.
weledele zeer geleeude heer en vriend !
Onder eenige Vroedkundige Aantekeningen , welke ik ter mededeelinge tot nadere gelegenheid befpaare, en hoofüzaakelyk, het ontydig, en ruw, afhaalen der Nageboorten betreffen , waar onder eene , tot een bewys, dat niets na de verlosfing van het Kind tetug gebleeven was, 't welk oorzaak van toevallen zyn konde , (offchoon ik de Vrouw genoegzaam zieltoogende vond, en zy ongelukkig het flagtoffer deezer ruwe behandeling zyn moest) aan my door de Vroedvrouw vertoond wierd , en waaraan ik niet, dan met ontroering, kan gedenken.
Behalven andere moorddaadige handelingen, in welke men, eenige dagen lang, de ongeboorne Kinderen, met eenen aangeboden arm in de geboorte had tragten uit te trekken; ■ en, buiten de onverfchoonelyke vermetelheid , of onkunde , in de uitftelling van behoorlyke hulp ter omklemming van kinderhoofden ; tot zo lange, dat, door de bezwyking en dood der geprangde kinderen , den doortogt , door de daar op volgende te zamenvalling der hoofdbeenderen , en verkleining des gantfchën omtreks van de hoofden , begunftigd wierd; heb ik eene der jongfte waarneemingen uitgekoozen, om thans te beantwoorden aan de gulde Spreuk van een myner Leermeesters, den beroemden Heere j. martens, Het is wreedheid, wanneer Heelkunst zonder noodzaak pyn verwekt;
Van gclyken, wen zy pyn /paart, daar de pyn tot heit verjlrekt.
en ook om met een voorbeeld aan te toonen , boe veel het Verloskundig Werk van den onvergelyklyken Franfchen Verloskunstöelfenaar , den Heete j. l. baude-
C loc-



34 'BRIE F.
locque (*) , tot voordeel voor onze Vroedkundige Landgenooten, welke van dit onöntbeerlyk Werk in de oorfpronkelyke taal, tot aan deezen tyd , geen gebruik hebben kunnen maaken, zyn kan; zo wel als om hulde te doen aan de waare verdienden van den gemelden Autheur en Vertaaler; waarom wy ook, met eenige verandering , met den grooten Verloskundigen levret (toepasfelyk op de Vroedkundige Verhandelingen van baudelocqüe) befluiten te zeggen: De Verloskunde, op £ voetfpoor van den fchranderen en oordeelkundigen bauDELocque, is zo edel, met opzicht tot derzelver onderwerp , als nuttig uit hoofde van haar einde : zy alleen geniet het voorrecht , om dikwyls door een enkelen handgreep , te gelyktydig verfcheide wezens te redden, of ten mwften een te behouden. Welke krachtige drang¬
redenen om den nayver op te wekken , en dat voetfpoor te drukken! r , Zie daar Wel Edele zeer Geleerde Heer en Vriend t geen ik in het volgende geval voorneemens was , bv oeezen, te toonen, en aan Uw Ed. zeer Geleerde, vóór de algemeenmaaking, mede te deelen, terwyle ik ben, Wel Edele zeer Geleerde Heer en Vriend! Uw Ed. zeer Geleerde zeer D. V. Dienaar
„ o. j. van wy.
armiem, 6 Oct. 1790.
(*) Waarvan nu reeds twee Deelen , zo fraai als nuttig, vertaald, en met Aantekeningen vermeerderd zyn, en waarvan de overige Deelen van alle die belang ftellen in 't heil der inaatfehappye , verlangend te gemoet gezien worden, met de vermeerderde Aantekeningen, door de kundige hand van den Leydfchen Vroedkunstöeftenaar, den Heer a. soek: en waaraan o W. bd., volgens bericht, mede arbeidt.
ZESDE GEVAL.
Wegens eene voorwaardfche Schuinfche ligging der Baarmoeder.
De Huisvrouw van , oud 43 Jaaren, was, eer
zy Zwanger wierd, byna 7 Jaaren getrouwd geweest, en
on-



ZESDE GEVAL. ?5
ntiderwvlen haare Zwangerheid, behalven ligte aanvallen vïSboïltiiheid, waaraan zy zedert £o jaaren, nn en Tan onderhevig was geweest, redelyk gezond.
Zes weeken vóór de"Verlosfing, waar toe de arbeid aan ' eTnde van den voldraagen tyd begonnen, dog onbemerkt was, wierd de vrouw ongemakkelyk en pynlyk, klagende gednurig van pyn in de lendenen en regte Senbuiks gewest, en was, van tyd tot tyd, door eet" last gen hoest , (waar tegen zy kort voor de VerloTfing tweemaalen adergelaaten werd) aangetast ge-
^"'16 Augustus deezes Jaars 1790 , ontlastte de Vrouw eene zeer aanmerkelyke hoeveelheid water -—• De Vroedvrouw wierd geroepen en deeze, anders, zeer bedreevene en beroemde Vrouw, dagt, en verzekerde by Sderfïnderzoeking, dat het afgevloeide water met, S eene af- of uitgeperfte pis uit de blaas was, welke door de ftootende perfingen by het hoesten na buiten ^edron'en was geworden? terwyle zy geene ontfluiting fes baamoeders& mond , alhoewel de baarende Vrouw ondraa<dyke pynen uitftond , befpeuren konde. °nin dieyom(fandigheden , en even als of de Vrouw-va fchen , of ontydigen en krampachtigen, arbeid had , wierden haar de vereischte middelen , om die hinderpaal te neemen (onder verzekering dat de tyd der Verlosfing nog niet voltrokken was , dewy de baarmoeders mond, zo als de Vroedvrouw verzekerde, zig Sog niet geopend had) eenige dagen lang toegediend totdaeindelyk haar gewoone en beroemde , zo wel als kundige, Geneesheer , op myne onderzoeking, en des noodig, op myne hulp, zeer fterk aandrong.
Vóór dat ik overga ter befchryving van 't geen tot de Verlosfing zelve betrekking heeft , vind ik met on> senast te zeggen , dat volledige Vroedkundige kennis, fnPd?t geval, ter voorligting van veel dienst had kunnen zvn • immers de voorwaardfche plaatzing der baarmoeder, (die in ons tegenwoordig geval, het welk wy mededeelen zullen , by myne onderzoeking , zo duidlyk bleek plaats te hebben) zegt baudelocquf. , vereischt de meeste oplettenheid, om dat derzelver toevallen, 111 veele „mftandigheden, fmartelyk zouden kunnen wor. den indien men daartegen niet vroegtydig hulp verfchafte, en, men kan dezelve, volgens zyn zeggen met rocderer , als eene der oorzaaken aanmerken van die C 2 las"



S6 ZESDE
lastige pynen welke de Vrouwen in den laatften tvd de fjangerheid vooral rondom de liefchen, vo0rzVde Üy ' anm d-en ounrek dcr lendenen, pevoek, De mond ontflu.t zig moeijelyker , 't welk de ve losfin»
langer tegenhoudt. i1ldien' de vliezen (z^t ba?
wXfder'Lf'1,86^1 Vr,°egtydiS h^ , en zoAdüe" Sein h ttSZaame kracbten Van de baarmoeder des kindVVio- a gr°0t genoe8 is' korat bet hoofd (les kinds zig aan de vrouvvelykheid vertoonen ; zvnde
5?t dooi-Tt ^ gededte ™ ^ baarmoeder'beïk aat door het zeive genoodzaakt word om zi* uit tè
wtf'dV Z'J°°nÜtr in de fch<ede »eer te d* alen te ! Swaa drSüfhSA iUgeWa"d Zig meCr en waïorden nmV h-et ge™ nog veel aanmerkelyker ïïï dïdvf ni^ flM;UVen;' indien de VerloskunstöefFenaai dezelve n.et van pas weet voor te komen door
In t?f1}' WC ke Va" de wil'ekeur der VroSw'afhan' fZrhllli HgeIen; d°'r het hüoW des kinds, in den K n en logdeneeë"/e," T™* °P«™rds'te drukvnn''r * fTj ^ -m?nd der baarmoeder naar de kruin h«bekïen te rn»^ » 6" °™ 1)et "^denpunt van pralen. gS V0£ren' en in dien fta« ^ be-
Wy achten dit genoeg, vooraf gezegt te hebben om aan te toonen dat de handelwee in net Geval d?t verder medegedeeld ftaat te werd*. , na" de voor fchriften van baudelocque , tvdig fcseS r,JT houd van 't leeven des ginds', cf&ÏSS^ geboor'te geftorven was) had kunnen aangewend worden °„ gaan nu verder ter behandeling van > Geval dit wv ons voorgemeld hadden mede te deelen, zdvVove 7 In den nagt van den Kiften Augustus dus uim zes dagen na het breeken der vliezen , ën'flor en E
JTSh'uSfïr me"fmy ï Vro-v\e\onïne"zien en verhaalde my vooraf, onder anderen, dat haar den
S^i^r^in «CÊetd was 'omdet :
2?'«2?' 3i' ^ dit i**** onderzoek gloe„ walSrden was"g ?"* bMnno ^-mond^t! ik vond de Vrouw zodanig afgemat, en haare fteffl
door



GEVAL. 37
door het tusfchenpoozig luid fchreeuwen, zo verflaauwd, door net . m0eilvk verdaan konde. In deeze
tilSSJS*^^ doodelyk beangde Vrouw ; komst by haar, Cdie eene akelige gebeur-
«nS lm haaren geest vertegenwoordigde) zo veel moeeïik opwekkendeS moed in , en deed de Vroedvrouw fn nieuw onderdaan, welke my berichtte dat zy als nog geene ontduiting' des baarmoedersmond befpeuten
kTk %ond my dus in de noodzaakelykbeid , den buik der Vrouw «betasten, en haar op de gewoone wyze te onderdaan echter zonder haar weeten , en in den tyd du zv zV verbeeldde nog onder handen der Vroedvïouw te°zVn : want zy had, uit vooroordeel tegen Vn edmeesteïs hulp , (als om redenen dat zy met andeïFËiïZS vasrïrti* dat, in gevalle Haar Vroedvrouwshulo te kort fchieten mogt , geene andere van d ensTÏvn konde , of althans allergevaarlykst , zo met Öelvk voor haar zyn zoude) een voorneemen genornen ,yiièvS^lle gevaaren door te daan, dan hier toe
tóIkÊbelTwdeby dit fluipend, echter oplettend, onderzoek daP de baarmoeder zeer veel over het fchaambeen helde - dat de geopende mond derzelve achter , tegen het hdligbeen,V.R bevond, en den aftand van het fchaam- tot het heiligbeen te kort was , uit de afmeet.ng met den top myns voorden vingers van de regtehand tot de vereniging derzelve met den duim , volgens de aaUpreezene Proefneeming van baudelocque , en ffi aanftonds, hier uit, deeze zekere gevo gtrekking bv mv zelve. Indien deeze verenging geene plaats had, maar integendeel , het bekken der Vrouw ruim ware, dan had 'er voorzeker het ongelukkig geval van bavai (*) uit geboren geworden , en ik my m de noodzaaklykheid gevonden , om de Keizerlyke fnede Cf) « 'e fclieede te verrigten. — Dan , daar nu het tegendeel plaats had; het zydelyk deel van 't höofd, aan de bovenfte engte van 't bekken , of met 't oor tegen het fchaambeen, zo langen tyd gedrukt geweest was, konde
(*) Zie baudelocque, I. D. bl. 251 enz. (t) Volgens de juiste en verftandige aanmerkingen van den kundigen Heer a. soek,
C 3



3S ZESDE
het niet anders zyn ; de drukking en knelling der W fenen , verftopping en uitftorten van vo en Zn de inwendige deelen , moest een onvermvS^n dS ten gevolge hebben ; dog ware ik tvdi* ,liï Y00,d baarmoeder zo geweldig öntfeken. Volg was , by de Vrouw Groenen Aon uWa-u Pynelyk waarfchynelyk deVerió^' ter" 1 ou'd n'^n het leeven des kinds voordeeliger kunnen volbrengen n dien het my vergund ware geworden /de b a°rmoedï met de eene hand op te heffen en rreV £aar.moecleT der andere in defJL gebragt/denv^ft STn den mond der eerite naar vooren te voeren , en "edun rende eenige vlagen in die rigting te houden ™ £ Vrouw als dan , door perfing tot re»TónorUZ van 't hoofd, aangemaand. Wel il wlr h f i g bekken, de behoorlyke ruimte van *t liaan, hgbeen niet hebbende, zo zoude het hoofd va \ S'd beklemd zyn geworden; dan, dit toeval immer La zonder fchade van moeder ên kind , Cr de of lang, gered zyn geworden. ctts ot
Daar nu deeze gelegenheid voorby, en de Vrouw r„ gen myne hulp vooringenomen was/raadde ik de W ed vrouw aan, de beangite baarende Vrouw, op de knieën en elleboogen te plaatzen, en haar van achteren ,1 derdaan ten einde de geopende mond der barmoede"; te ontdekken, dewyl de Vrouw vooraf, eer zy zie daar toe fchikken wilde bedong , dat myne oBtóïoïin" die zy te vooren niet befpeurd had, *een nhntThtl^* mogt; dan ook in deeze plaaïïg f ko£?,V5SS ontfluiting des baarmoedersmond gwaar worden ^ verzogt my hierom Cterwyl de Vrouw zïk n et "eVaar wierd) zelve onderzoek te willen doen. Ik deed zufkTe* vond eene zo mime ontfluiung, dat myne h , , 'n het heihgbeen ingevoerd, genoegzaame opening aantrof• dog niet zonder veele moeite en pyn ingevoerd koude' worden , om redenen der naauwe oïnfluiting° of ingetrokkenen harder baarmoeder, om 't kind VeeteroTt dekte ik nu cuidelyk , dat een gedeelte van de^ baar" moeder, zaksgewyze. achter het fchaambeen neerleSald was en dat een gedeelte van de navelflreng f^ dezelve te v /V'erl; ^Wyi h6t regter oor' e" zydelyk gedee,Lll\LhQQfd' tʧCn ' " °Vtr' het ^aambefn'ge'
Dit



GEVAL. 39
Dit onderzoek deed ik zo behendig en voorzigtig als ino°-elyk was , ten einde de Vrouw zo weinig mogelyk te ontrusten, en haare pynen zonder noodzaake te vermeerderen , terwyle zy iteeds in denkbeeld was, onder handen der Vroedvrouw te zyn , op welke zy al haar vertrouwen, ter haarer redding, gevestigd hield; verwagtende van my niets anders, dan raadgecvende hulp.
Ik verzekerde de Vroedvrouw van de mogelykheid ter Verlosfing , zo wel als van haare verzinning, en van 't geen ik by deeze onderzoeking ontdekt had, en raadde haar tot de Verlosfing by de voeten , in deeze plaatzing, aan;my verlaatende op haaren roem en bedreeveuheid in dit handwerk , zo wel , als om haar roem, door myne hulpreiking (waar op ik met redenen had kunnen aandringen) niet te ftremmen. Dan, zy was hier toe, 'tegen myne verwagting, niet genegen, en verzogt my de Verlosfing zelve te willen onderneemen.
Ik fchikte my hier toe zodanig , om de behandeling onbelemmerd te doen , dat de Vrouw , onder geduurige toelpraak van de Vroedvrouw , even als ot deeze de Verlosfing bewerkte, zig onhinderbaar gedroeg.
Hoe veel invloed heeft niet dikwyls kwalyk geplaatlte vrees , het vooroordeel , en al te veel vertrouwen op Vrouwen hulp , op den geest der baarende Vrouwen, en hoe is men dikwyls ge irongen, aan dwaasheden van 't gemeen den ruimen teugel te geeven , als het aankomt, op het behoud van een, of meer Wezens! en is men niet verplicht , medelydend bot te vieren aan grilligheden van zulke Vrouwen , welke, om redenen vau haar gevaarlyken toeftand , al ons medtlyden waardig zyn ?
By de inbrenging van myne hand, ontdekte ik nu, nog duidelyker dan te vooren , eene kleine kap, die door de perfing van 't hoofd des kinds , en vulling der navelflreng op de voorfte wand der baarmoeder gemaakt was , 'en in welke een gedeelte van 't hoofd en ftreng des kinds bevat wierd; en, met zeer zagte, omzichtige en laugzaame, verwydering, geraakte ik, niet zonder merkelyke vermoeijing , behoorlyk binnen de ontftokene, pynelyke, drooge, en naauw om het doode kind toegeflotene baarmoeder, waarvan de agterfte lip des monds , tot aan het bovenfte gedeelte van het heiligbeen, terug getrokken was , en bereikte een knie van 't kind ; onder-



4C
ZESDE
derwylen was myne hand , door de famentrekking der baarmoeder, zodanig verdoofd, dat ik niet in ftaac was een eenig lid myner vingeren te kunnen beweegen veel mm om aanftonds tot de nederbrenging der voeten'te ge-
raaken. Hierom vond ik my genoodzaakt eenige
oogenblikken, ter uitrusting, met de hand binnen de baarmoeder te toeven , of my , door de Vroedvrouw (die nu wel degelyk, wegens de ontfluiting der baar' moeder, overtuigd was) te laaten vervangen, om de Verlosfing , tot heil der Vrouw, fpoediger te doen eindigen. — Tot het laatfte nam ik 't befluit , minder genegen tot volkomene befchaaming der Vroedvrouw , dan lpoedige Verlosfing en verligting der reeds te veel verzwakte en lydende Vrouw; en zy beproefde zulks, dog konde het met veel moeite niet verder brengen dan tot den voet nederwaards, tot aan de opening der baarmoeder , af te voeren; en hier door, en te vooren door het inbrengen van myne hand en arm , benevens za°te drukking op den voorden rand der baarmoeder, was&de opening derzelve meer naa het midden van het bekken verplaatst, en de kap, of zak, aan den voorkant, bvna geheel verdweenen. Deswegens liet ik de Vrouw op de gewoone wyze, ter verdere Verlosfing plaatzen terwyle de neergevoerde voet in de geboorte verzekerd
gehouden wierd. ■ JDe Vroedvrouw, zi<? nu zeer
genegen toonende, de Verlosfing verder te vofeindigen het ik begaan, onderwylen dat ik haar te hulp kwam ' door de over het fchaambeen hellende baarmoeder met myne hand, zagtelyk, achterover te drukken , of te'doen nederwaards hellen , intusfehen dat ik haar aanbeval het aangezicht van 't kind, ter bekwaamer tyd, achierwaards te wenden; wel voorziende een aanmerkelyken hinderpaal in den doorgang van het kinds hoofd, door de bovenlte engte van het bekken der Vrouw; en dit was ook mede eene der redenen , waarom ik voorgenomen had , (buiten de noodzaakelykheid) myne hand niet weder te yermoeijen, en de Vroedvrouw toe te daan, om de Verlosfing tot aan 't hoofd, als wanneer ik wel voorzag , dat myne hulp onontbeerlyk zyn zoude te aaten volbrengen; en het geen ook niet miste plaats tc j rypen. *
Het kind zo verre gebooren, tot dat het hoofd, tot aan den ingang van het kleine bekken gekomen was,
vor-



GEVAL. +1
vorderde de Vroedvrouw
°P ^ i tot den doortogt door die ruimte, niets
K lh en oorï elTe eindelyk! volgens ha ,re langjaarige mee al, en wnu. , 1 Vrouw, met het zo verre
"tf& ""„ïmtè S edde te bezorgen, dewyl a Örda^daï-oTSn ge,uWge Verlosftng , ot tut-
w'van de rSUlylhe d =° n00'dzaakelykheid der oo-
SS ïïï e„ CSedeo",^ ^1 £ * «Ogende Ver-
zyde overhelt, alwaar de nageboorte vastgehegt is. ^ ,t 7nnde ten opziete deezer onkundige uitdrukking, aan-
len einde daa' door aaïleidinf te geeven tot tydiger hulpvraagmg in volgende gevallen.



4a ZESDE GEVAL.
De Nageboorte aan zig zelve overgelaaten w^n f„< van de baarmoeder, en ter wefnee Z n', 0 ' onderwylen dat ik' de agTn^^lS^^
ken^f A^""' e" by de uitkom« bleek, alle te kenen van geftorven te zyn, opleverde dn? 'r Jeil» Jk egter oordeelde niet onbeproefd t'inoefen hlteS fchoon vrugteloos, in 't werk flelde. tCn) De Vrouw, na eene behandeling tegen ontfteekin* der baarmoeder, aanhoudende koortfen en fnrmv wlu