643"
E 3C



JAC. v. ZOELEN
BOEKBINDER KANAALSTRAAT 8 AMSTERDAM-W. TELEFOON 8 3 4 7 0



METHODUS CONCINNANDI
FORMULAS MEDICAS.






VERKORTE
DOCH KLAARE EN GENOEG VOLDOENDE
METHODUS CONCINNANDI
FORMULAS MEDICAS,
TOT EEN BIJVOEGSEL EN OPHELDERING VAN DE VERKORTE
MATERIA MEDICA,
IVaaiin, op de korfte en gemaklijkfte manier, de voornaamfte en genoegzaame Regeien om de meest gebrtrikelijkfle Formule zamenteftellen , onderricht worden, en met Voor* beelden, gmoomen en zamengefield uit het gegeeve 'Honderdgetal Simplicia &c. in de Materia medica, bevestigd en opgehelderd.
DOOR
A. B ALTH A Z AA R9
Med. et Chir. Dotior ts Leyden^
Te AMSTELDA M, bij J. B. E L W E.
U D C C X C V.






VOORREDEN.
^jie hier het beloofde, in mijne Materia midica, met de uirgave van dit kleiue Werkje volbragt; — waar bij ik niets heb te berichten, dan, dat ik niet alle mogelijke Fut mul<t, maar alleenlijk de inwendige , en wel voornamentlijk die meest in hedendaagsch gebruik zijn, verhandel; > dat ik de Formula 3 ten voorbeeld en ter opheldering dienende , gehaald en zamengefteld heb uit het gegeeve Honderdgetal van Simplicia etc, in de Materia medica, gelijk ia den Tijtel reeds gemeld wordt; — en eindelijk durf ik verzekeren uit eigen en genomene proeven, dat allen de opgegeevene For* mula zeer wel zullen voldoen: —— boe te zeer eenvoudig, en al te weinig zij misfchien bij zommigen zullen geacht worden, nogthans durf ik verzekeren, dat er bijna geen Geneezingsinzigt kan voorkoómen, waar aan door dezelve, met hulp onzer Materia medica, niet ? 3 zal



vi VOORREDEN.
zal kunnen voldaan worden. - Wijders wensch ik en vertrouw ook, dat mijnen arbeid eenigfints nuttig zal zijn, het welk te verftaan mij tot de grootue voldoening zal ftrekken. — Intusfchen eindig ik met het gewoone -compliment van verfchooning en verbetering der ingefloope Drukfouten, en waar van de voornaamfte, die ik met het inzien der fchoone Bladen ontdekt heb, hier voegen.
In de Materia medka in de Tafel.
Bladz. a. reg. I. virida lees yiridia. . 18. — 15. virida
— 19- — 3. . . . *— viridis. —— 43. — 1. Cariophyllit — C*riophy!li.
— 47. — 6. Stupetacientia — Stupefacientia. —— 97. — 28. Antemetit — Antemetica.
■ 40. — 4 Mennt — Manr.a.
, 147. — 1. Antemmcnago — AnUmmtmgog*.
In dit Werkje.
Btodz. 15. — 13. licipe — recipe.
• 22. — t. vo'umen — volumen. —— 47. — 4. zeve — zelve.
— 55, — C ca/at — coiat. —— 56. — 3. maceranluf — macertntur.
• ' 6l. — 6. uw. — unc. ij.
LIJST



( 7 )
L IJ S T
AANGAANDE DE BIJZONDERE
DOSIS der GENEESMIDDELEN,
In onze Materia medica opgegeeven , er* wel meest in zoo verre als dezelve naauwkeurig vereischt wordt.
éxficcati a fcrup.x. addf. fem. in Pulv. eenige maaien daags. vivi a num. 10. ad 50 Afelli vil MiUepe- in mortar. centuf. des. c. Vin. alb. ut füccui-
proliciatur. is veel kragtiger, en toetereiken in Nlixtura, Elec. tuaria of Btco£ia~ ~ ' ——— exjicati, f rctparati.
Cancrorum Oculi. vel a fcrup. i. ad ij. in Lapides. Pulv. inMixtUra mé¬
dia ad dr. i.
- " raspatum et ustum, in
Pulv. ad dr. j. Gelatina ab unc. 'yad unc. Cornu Ceryt. vj. vehicül. in vehicü-
lo.
Spiritus, ad gtt. xxx. in Mixtura meaia ad dr, j, * 4 ftlt



C » )
Fel. Tauri. . 'mfpisjat. ad dr. j. in
. . . Lucii. Pilul.
commune , defpumatum ad unc. ij.
Mei Oxymel ftmplex ad unc.
iij. fqillit. ad unc. iv. in Lincl. Eiectuar. vel Decoci.
^ ... Testae calcinat. ad fcrup.
Owm galhnaceum. $ in pulVt yel M£a
_ tura media.
_ „ . ad dr. j. in Pilul. ad Sperma Cett. unc% £ in Eclegm. et Decoct.
iHerba et Summitates ree. ' ad man. ]>. in Infus. .... ficc. Tbeae forma Abfwihium. . . infubftant.aa dr.i.
. . . TinQuraad dr. ]. in Mixtura.
. . - Sal. ad fcrup. ij.
ree. in lnfuf. vel DeAcetofa. coct. ad man. Q.
. . . Succus cochleat.
ad dr. j in PilulTÊUctuar. ad dr. ij. in Ag. fo.ut ac ure. iij. Pilula Majevnae gr. 3. ad
Aloe gummi. \ uuren d
] TinBura ad dr, j. in Mixtur. contraU.... Elixer, propriet, paracel.
Am-



( 9 )
ad fcrup. ij. in Pilul. in
Ammoniacum Gummi. r^fffsT" contract' ** Emuljtone vitell. ovi
fubact. du lees unc. ij. pro Emulf.
unc. xvi» amarae ad. num. y. pro fa-
pore.
Amygdalas. Oleum ree. exprejf. ad
unc j. c. vitell. unius ovi pro fpecie Emulf. unc. xij. et
'pro Linct. et Eclegm.
Semen ad dr. j. in Pulv. Elect.
Anijum. ad dr' in InM'c Aï-
J unc. vj.
Oleum deftill. ad gtt. xv. in Eleofacch.
ad dr. j. Ut ~P~ïFul. in Arahieum Gummi. Emulf.
Eclegm. Linct. ad
_ , ""e- jj-
Arum Radix recens ad gr. xv.in Pilul.
Ajfa foetida. ad fcrup . ]. in Pilul.
; Folia recënTia cd dr. Jj. twee maaien daags in Pulv.
Aurantium. Cortex ad dr. ft, inPub.
Syrup. e corticib. ad anc. ij./» Potion. vel Julap. unc. xij. • * 5 Au-



( lo )
Spiritus ad dr. j. in
Mixt. conti act. Aqua pro yehiculo. Aurantium. Aq. Naph. ad unc. j. in
Emulf. Oleum deftill. ad gtt. iv.
in Ekcfacchar.
' ad gr. ij. in Pulv. Camphcra Gummi. ad fcrup. i. in Julap unc. xvi. ad gr. vj. in Puly. Cariopbylus. [Oleum ad gtt. ij. in Eleofacch.
"~ \ Extractum ad dr. j. in
Centaurium minus. Pilul.
romanum Flor es eXficC. et in Puly. red. ad
Chamamelum. fcruP- in PJ?!V- ad
unc. fy tn Electuar.
unc, vj. vel in De~
coct. aut Specie,
Cortex ad fcrup. i. tn Pulv. ad unc. g. in Vin. medicai.
Aqua ad unc. \. in ECinnamonum. rnulf.
linct. ad unc Q. in Mixt. contract.
Oleum deftill. ad gtt. iv. in tltofaccb.
Succus recenf. ad unc. Citrus. iv. in Julap.
Sy-



Syrup. . • . . ; Aq~ pro vehiculo.
Citrus, &Pirit' ad dr- 5i- in
Mixt. contr.
Oleum ad gtt. vi. in Eleo~
_ facch
Succus recent cochleatim, Cochlearia. Spiritus ad dr. ij. in
Mixtur. contr. media ' \ et Poüo.
Pulpa, in fuhftant. ad Colocyntbis. gr x ]
\Exrr catbol. ad (crup. ];
\ad gr. jv. in Pulv Crocus. \ Tinct. et Eitx propt iet.
! arfd*- ij. in Mixt. contr.
Felixmas. ad dr. \7Jn~jubftantia.
Semen et Radices ad Species 3 Infufiones et Foeniculum, Decotla pro luhitu.
Aqua pro vehiculo.
Oleum ad gtt. iv in Eleof.
Radices ad Infuf, vel
DecoclJ Pulvis ad Pulv. conftiGlycirrbiza. tuend. vel ad Pilul.
obtegend. Succus infpiJJ. ad dr. j. in Pilul.
Radices proDecocl. pro-
Cr amen. ,
Extract, ad unc. j. m
Mixtura media.



C ia )
1 Flores et Cortlces dr. j. Granatus vel Balaus- in Pulv.
tia ad unc, Jj. in InfuJ. vel
Decofit- unc. xvj„
Lignum unc. ij. ai De-
Guajffcum. co&- anc- xvi«
Gummi et Refina ad fcrup. ij. in Pilul.
In fubpantia ad gr. xij. tn Pilul.
Helleborus niger. Extracl. ad fcrup. i. ....
linctura ad dr. ij. in ■_ Mi xtur. contr.
Radix ad Jcrup. ij. z'n
Refina ad gr. xv. in
Jalappa. Pulv-
J lt Electuar. Emulf. Mix-
tur. contract et Pilul.
Tinctura ad unc. Jj. in
Mixt. contract.
ad fcrup, ij. in Pulv. Ipecacuarba. ad dr. ij. pro Infuf.
unc. jv.
ÏBaccae ad unc. j. pro
Juniperus. n ^coc/■ unc.
/«ar unc iv.
~~ Folia.adfcup.^ in Pulv. , Baccae ad unc a in t> mo
taurUS' medicat. .
Oleum. ad ufus externos.
Fio-



( is )
Flores 'ad uuc. g. pro
Infuf. vel DacoSt, Spiritus ad dr ij. in
Lavendula. .Mixtfr; media: ~\
Aq. ad unc. ij. tn Mix-
tur. media.
Oleum ad gtt.hrj. in Eleo.
facch.
Semen ad unc. ij. pro
Emulf unc. xvj. Oleum ad unc. j, vitell. Linum Jativum. ovifubact.
pro Spec. Emulf unc. xvj.
ad unc. ij. pro Clysm.
Flores et Summitatës. Lupulut. ad man, j. pro Decoct.
■ unc. xvj.
Manna ad uncfT] '
ad man' j. pro InfuJ.
unc. xvj. pipe'» ad man. jj. Aqua crisp. pro vehicul. . . . piper.. ad unc. iv. , v pro addit. mitior. ye-
mentba cnspa. hicul. . . . piperit. Oleum crisp. ad gtt. xv.
in Pilul. . . . piperit. ad gtt. vj. Syrupus, Conferv. ad
unc. ii. pro Potion. unc. xvj.pro
... Elect. unc vj.
Mirrba Gummi. Zd dr. i. in Pilul.
Olea



( iO
Oleum Olivarum ad unc. Olea européea. \ >c. vitell. ovi ad E-
mulf unc. xij. ad gtt. iv. pro Eleofacch.
Oleum cajaput. . . . xv, in Mixtur.
med. unc. vj. . . . xxv. in Pilul.
dep'urat. a gr. j. in Puh- ad gr. ij.
PUI. Mixt. med. unc. vj. in Deco&. unc. xvj.
Laudauum opiat. gr. iij. in Pulv.
PUI. Mixt. med. Opium. - • ' Hquid. Sydenh. ad
gtt. xv.
in Mixtur. media unc. vj.
Tinctura ad unc. ](. in Mixtur. contract.
Pilula de Cynogloff. ad gr v. in Pulv. vel
Bolo.
~ \Fruct.vel Capita ad num. I ij. pro Decoct. unc. xx.
\Semen ad unc. ij. pro
\ Emulf. unc. xvj. Papaver album. [Syrup. unc. ]. in Mix¬
tur media Elect. ad unc ij.' in Emulf. Potion vel Decocï.
Per



C "5 )
Cortex ad dr. j. in Pulv.
ad unc. ij. in Decoiï.
unc. xvj. Tinei, ad unc. j. Mixt'
contr. media ElecPeruviani vel China tuario. Conev. Extr.ad u/ic.Q.in Mixt.
media, ad dr. ij. in Pilul. Refina. ad fcrup. ij. in
Pilul. Mixt. me-
dia.
Radix ad dr. j. in Pulv.
ad dr. ij. in Pilul. Tinct. ad unc. j. in Rhaharbarum vel Mixt. contr. media. >
Rbeum. Extr. ad dr. j. in Pilul.
Syrup. ad unc. ij. in 2S-
lectuar. Mixt. media,
n;, '~ Rob. ad unc. iij in EJëèX
Rtbes' Potion.
Flor. rubri ad unc. Jj pro
Rofa. „ In{Ur' 3ulaP- unc- xi>
■* Lonferv. ad unc. j. in
_____ Elect. unc. iv.
Herb. ad unc. Ü.prolnfus. Rofmarinus Oleum ad gtt. vj. in Eleofaccb. Pilul.
_ ' , Syrup. ad unc. h. in *
üubiis tdeus. Julap.
ad unc. ij. in Eleft.
Sai



C 16)
Salvia. ai unc j. pro Infuf. '
F.ores. ad unc. j. pro
infuf.
SamlucXLs. Rob. ad unc. iij. pro
Pot ion. Decoct. -cel E*
kei.
Lignum ai unc. j. in Saffasras. DecoS. unc. xvi.
Cortex ad dr. ij.
praparat. ad fcrup. ij. in Pilul.
Scammoneum. Eiect. cbo'.ag. ad unc. j,
in Electuar. unc. iv.
"* ' Folia ad unc. jj. pro In¬
fuf. Decoct.
Ser.na. Syrupus. ad unc. j. ia
Elecl. Mixt, media.
Sinapi. dr. ij. tn Decoct. unc. xvi.
Syrupus. ad unc- j. in Spina cervina. Eiect. unc. iv.
Decoct. unc. xvi. ree. ad gr. jv. in Puher. ad fcrup. j. in Pilul.
Squilia. ixftccat. ad dr. ij. pro
Infuf. vinof. Acetum. ad unc. ij. pro
Julap.
fructus ad unc. nj. pro Tamaryndus. D:coct.
Pulpa ad unc.]. in Elect.
Pat-



< '7 )
Paspul. minores ad unc.
i. pro DecocJ. Acetum. ad unc. ij. in
Julap. Liquor. minerül. Hofm.
ad dr. ij, in Mixt,
contracl. media, pr. • Cremor. Tart. ad unc. Jj.
*ütu in Potion. vet Mixt.
media, . . . Sal. ad dr. j. in
Mixt.
. . . vitriolat. ad unc.
Jj. in Mixt. med. . . . Terrafoliat.adunc. Jj. in Mixt. med.
Crud. ad gr, vj. in Pufver.
Alumen. . . . in Potion. vel De*
cocl. xvj. ad fcrup, ij.
erud. in nodul. ad unc,
pro Decocl. diaphoret. non abl. ad
dr. ij. in Decoct. Tart. emet. ad gr. iv Antimonium vel Sti- in Pub. Mixt. vel btum. Julap.
Kerm. mineral. ad gr.
vj. in Mixt. med. Sulph. aurat. antimon,
ad gr. xij. in Mixt.
med.
Ar-



( 18 )
Merc dulc. ad gr. ij. c.
vicib. herat, et augendo in Pulver. Argentum vivum vel Pilul.
Mercur. fublimat, corrofiv. gr. i.
in Pulv. Pilul. vel in Liquor. Jolut. pro die.
Bolus armena. • ad unc. jj. in Mixt, med.
ad dr.)..
Sal fedativ. Homb. ad Borax venetus. fcrup. j.
in Pulver, in Mixtur. med. Potion.
Aqua ad vebicul. pro Calx vtva. Decoct.
ad Libr. ij. per diem.' Limatur. ad Pulv. fubf.
fcrup. j. in Pulv. Pilul. Electuar.
Ferrum ad dr' v> c' A1 vel Fin'
*errum' Infuf. Libr J.
Tinctura adjlririgens ad
unc. Jj. in Mixt.con-
. tract.
depurat. ad ar. ij. in Nltrum. ^ Potion. Decoct. Elect.
_____ Spiritus dulc. ad dr. ij»
' . .. fort.ad gr ad. aeidit.
Sal ammoniacus. dlpuTalTaa dr. ij. in
Decoct. Spi iritus Minder, ad unc. ij. in Decoct.
Suc



C '9 )
Tinctura ai unc. j]. in Succinum. Mixtur.contr act. media. Sal. ai gr. vj.
Flores ad fcrup. ij, in
' Pulv.
Sulphur. Spirit, per campan. ad
grad. fap. acid. in
Decoct, unc. xvj.
album ad fcrup. Spirit, dulc. ad dr. ij. in Vitriolum. Elect.
. . . fortis et Oleum ad grad, aciditat. in
• Elect. Julap. Dscot.
Zincum. Flores ad fcrup. ij. " pro die vicibus herat.
xvien zij bedagt, dat de hier gefteldö Dofs verftaan worde voor den volwasfchen leeftijd, en dus, dat men in dat opzigc de gegeeve Tafel' ten aanzien der Dofis, iQ onze Materia medica, moit raadpleegen.
OnaangeJen deeze Tafel de bijzondere Dofts en verfchillende Formula van de daar in op gegeeve Geneesmiddelen , zoo enkelde, als L mengeftelde bepaald en aanduid , het geen niét «idiensrig kan zijn voor jonge en nog min geoefende Practici, nogthans komt dezelve niet ahoos overeen met de Dofs in de Formula, welte ik ten voorbedde laat volgen , even zoo ™n als de Schrijvers over de Materia medi A ca.



( 20 )
ta, over de Methodus concinnandi Formuïas me* dicas> en de Medkinx practici, diesaangaande gelijkvormig zijn. Deeze waarheid is zekerlijk in den eerflen opflag niet vrij van beperking en twijfeling; edoch wie zig vervoegd bij het geen wij over de Dofts der Geneesmiddelen in het algemeen, in onze Materia medica, en wel inzonderheid aangaande de Potentiora, onderricht hehben, zal gemaküjk die zwarigheid te boven koomen, en door de daaglijkfche oefening ontdekken , waar uit deeze aangeduide ongelijkvormigheid ontfpruit.
M A-



M A N I Ë R OM
GENEESKUNDIGE VOORSCHRIFTEN VOOR TE SCHREIVEN.
Over de Methodus concinnandi Formulai tnedkas, in het algemeen*
'_Q)e Methodus concinnandi FormUlas' medicas 13 een wetenfchap en hebbelijkheid, om, naar vast* gefielde regelen en wetten > een fchrifcelijk be* vel en eisch zarnenteftellen, aan den K.uidTieö* ger door den Geneesheer, ten einde, ten behoeve van de zieken , het benodigd Geneesmiddel bezorgd worde, welk fchrifrelijk bevel en eisch dert naam draagd van (Formula') Geneeskundig voorfchrift.
A
2.



C 3 )
§.' 2.
Een Formula, ook Recept genaamd, Is tweederlij: (ofjicinalis} voorfchrift, welkers inhoud, alvoorens gereed gemaakt, in den winkel ten < gebruike bewaard wordt, als veel verfchillende Confervce, Aqua deflillatae , Tinctura, &c. en waar van men de verichiilende voorfchriften in de Dispenfatoria vinden kan ; en (magi(iralis') meesteragtig, welk de Geneesarts naar zijn verkiezing, ten gebruike zijner tegenwoordige zieken , aan den Kruidmenger voörfcbreift.
§• 3-
Aangaande het Iaatfte zullen wij,-als het no. digiïe, voornaamlijk handelen. Evenwel de Geneesarts ontleent in het meesteragtig voorfchrift meest, zoo niet altoos, de ftoffe of inhoud uit die van het winkel voorfchrift.: want bij een onderftelde tegenwoordige ziekte is het gegeeven $f>. Tinei. Opii, Liquor. m eralis Hcfm. ü dragm. iij. zamengefteld uit twee verfchillende winkel voorfchriften, enz.
S- 4»
Wijders die wezens uit het Rijk der Natuur, welke voor Geneesmiddelen gehouden_ worden,
en



C 3 )
en In de Materia medicd verklaard, rnaakeri den algemeenen bron uit voor de ftoffe zoo vari dë winkel a's van de meesteragtige voorfchriften ; wsarom de Geneesarts alvoorens in dé Materia medica moet onderricht zijné
% 5-
Eri eindelijk de Materia medica leert, dat het Geneesmiddel fimplex et crudum, fimplex ec pncparatam, of compofttuin is, waar van het tweede en laatfte zdort doorgaaris tot des voorfchriften worden genomen; waarom de Geneesarts , behalven in de Materia medica, ook onderricht moet zijn in de bereiding en vermenging der Geneesmiddelen, het welk tot de Pharmacia en Chemia behooren. En wordt het Recept of voorfchrift van den Geneesarts voorgefchreeven ten eiüde ér een Geneesmiddel worde bezorgt iri een onderfteld tegenwoordig geval, dan volgt het ook van zelfs, dat hij boven al de ziekte moeë kennen , beneffens de regelen en wetten def oefFeneride Geneeskunde, nademaal de IttdieatioHes curativcè, en de middelen ont daar aan te voldoen, langs dezelve moeten uitgedagc worden^
As % &



C 4 )
§• 6.
Dan, om een Recept of voorfchrift beboof' lijk zamcnitellen, worde vereischt: a. de bepaalir.g der Naamen, waartoe beboeren de Prap jitio, DeJsjnatÏ9 Materia , die Suhfcripiio , en waarbij men thans voege het Signatura: b. de hoedanigheid en rang der zaajten, wel:-;e in het voorfchrift vereischt worden , welke in zig houden de Bafis, Adjuvans, Corrigens, en het Conftitucns'. c. de wetenfebap der maaten en der giften: d. en de uitwendige gedaante.
i 7>
De {Prapofnio") voorfielling, is geplaatst in de eerfte regel van het voorfchrift en beftaat in Ree. of R», ricipe neemt en bezorgd vcor den zieken de navolgende zaaken ; de (Dtfignatio Materia,} betekenis van de ftoffe van het Recept, aangaande de plaatfing , in rang fchikking van deszelfs ingehoude deelen, hoe dezelve vereischt worden, met welke gedaante en hoeveelheid , zoo ten aanzien van het geheel voorfchrift, als ten atnzien van de bijzondere deelen; de (Subfcriptio') onderfchreiving, een onderrichting hoe het Geneesmiddel moet gereed gemaakt en bezorgd worden j en bet QSignatura*)
een



C 5 )
een fchriftelijke beveeling voor den zieken aangaande het gebruik en behandeling van het Geneesmiddel, bij hetzelve door den Kruidmenger te zenden; welke vereischtens in dit voorbeeld zijn te zien.
Rs. Pr^EPOSITIO
Aq, fasniculi
cori. aurantiorum ai unc. iv. Sijrup. menth. unc. ii>. Sp. corf. aurant, dr. iij. JLaud. tiqnid. fijdenh. gtt. XV, Designatio Materi/e. M.
SUBSCRIPTIO
ijder uur een theekopje
Signatura. ,
S. t.
De QBafis,) het voornaam deel van het voor. fchrift, waarvan de verbetering der ziekte, ten minften de voldoening van des Geneesheeis oog? merk verwagt wordt, hetzij beftaande uit een enkeld Geneesmiddel, of dat het gelegen is in de zamenvoeging van eenigen.
A3 % 9-



C 6 )
$• 9-
Het (Adjuvans , ) bijvoegfel , het geen bij liet Geneesmiddel, welk de Ba fis uitmaakt, ge* voegd zijnde, hetzelve of vermoogender maakt; of het geen hetzelve in zijn uitwerking kan verhinderen, verandert; of hetzelve in zijn werking geleid en bepaald: Mén fchrijft bij de Rheutn dikwerf het een of ander Sal voor, opdat dezelve, de Ba fis namentlijk , daar door, zoude aangezet worden, en dus tot een Adjuvans; men voegt bij Vomitoria of Purgantia niet zelden Sohentia, om de te ontlas en ftoffe gereed te maaken voor de uitwerking van de Ba fis, het Fomitoiium of Pur* gans; en men bepaalt niet zelden de Msrcurius in de plaats van zig naar de Kwijlwegen te be> geeven en Salivatio te verwekken, doof bijvoe. ging van een Pur gans of van een Sudoriferum * tot den weg der Stoelgang, of der onzjgbaare Doorwazeming,
Het (Corringens") het verbeterend middel, om eeni^e nadeelige hoedanigheden, van de overige inhoudzelen van het voorfchrift te verbeteren. Zoo verbetert men door bijcoening van eenig Carminans het winderige vari zommige Genees, {pliddeien, het kleeverige van anderen door Sa*



C 7 )
pones; het bittere en walgelijke door Saccharum aangenaame Sijrupi, &c.
s. »•
Eindelijk het ( Conftitusns) zamenftellende, dat geen, welk aan het voorgefchreeven Geneesmiddel de gedaante bezorgt, welke van den Geneesarts geëischt wordt, hetzij Pulveres, Pilu/.e, een EUBuarium, Patio, Emulfio, &c.
§' »2-
De Maaten en Gewigten der Geneesmiddelen zijn aan de zijde van den Kruidmenger, om dezelve te leveren ; en aan de zijde van de zieken, waarmede zij moeten gebruikt worden.
Aan de zijde van den Kruidmenger: Menjura (een Maat) 4 ponden, ff Libra (eeu Pond) 12 Oneen. § Uncia (een Once) heeft 8 Dragmaas. 3 Dragma (een 4de Loot) 3 Scrupels. 9 Scrupalus (een Scrupel j 20 greinen, gr. Granum (een Grein) de groote van eea
witte Peperkorrel, gtt. Gutta (een Druppel) voor vloeibaare we»
zens, gelijk aan een Grein.
A 4 De



C § )
De bijzondere Maaten der vaste wezens zijn:
Fase. Fasciculus (een Bundel) zoo veel meï een arm kan genoomen worden.
M. Manipulus (zoo veel met de hand kan gevat worden, en houd 4 Pugillen.
P, Pugillus (een pugiU z°° veel kap §evat worden met de toppen der vingeren.
f5, SetnU (een half).
Merkt aan, dat deeze Maaten, zoo ijder bcgr^pt niet nauwkeurig zijn , waarom dezelve , daar men een nauwkeurige maat of gewjgt vereisqht, liever rekent : een Manipulus tot J Once, en een Pugillus tot een Dragma.
Aan de zijden van de Zieken zijn de gewoone Maaten:
CüaskumCeen Kroes) of Vasculum (een Vatje, K 'ff'ik'jp) inhoudende bijna 2 Oneen. Coehiear (een tafel Lepel) omtrent \ Once, Cochlear parvum ( kleine of ijer Lepel) | Loot. ■ Of eindelijk het gebruik wordt bepaald naar het getal, als bij Pilula; of ook naar een zekere hoegrootheid, als de hoegrootheid van een Nootmubfehaat, bij een Conferva of Conditum.



( 9 )
Eindelijk de uitwendige gedaante van het Genetsmiddel , waar mede het de zieken wordt geleverd, is of een vast of een vloeibaar wezen, en welke bijden van verfchillende zoorten voorzien zijn, waar van wij de voornaamfte, welke meest jn gebruik zijn, zullen opnoemen.
De vaste wezens z.ijn:
Pulvis (een Poeder), Pilula (een Pil), Bolus (een Brok), Covfena (een Conferf), Lintlus (een Likking): deze zijn inwendige. Emplastrum (een Plaailer), Unguentum (een Zalf), Linimentum (een Smeerfel). Cataplasma (een Pap), Epithema ficca (een drooge Stoving): deze zijn uitwendige.
De vloeibaare zijn:
lulapium (een Koeldrank), Emulfio (een • Melkdrank),M/'atf«ftf £een Zamenmengfel), ïnfufla (een Aftiekfel), Decoctum (een Afkookfel), Succi expresfi recentts (versch uitgeperfte Zap. pen): deze zijn inwendige. Een Injsctio (fnfpuiting), en een Fomentum vel Fomeniath (een Stooving), welke uitwendige zijn.
A $ Wij-



Wijders er is nog in gebruik bij het Recepten fchreiven, om de maaten der Geneesmidde* len met bijzondere Figuuren aanteduiden, zoo als boven blijkt. En men gebruikt ook eenige verkortingen, en bijzondere Cbara&ers, genoeg in de Dhpenfatoria te vinden, of fchoon het voorzigriger is, ten einde er geen misdag worde begaan, om ons allerduidelijkst te verklaaren, waarom wij allen dezen, ten einde zoo kort te zijn, als mogelijk is, onaangeroerd laaten, en overgaan tot het opgeeven der algemeene Regelen en Wetten, om een goed voorfchrift za« menreftellen.
Algemeene Wetten en Regelen om Recepten te fchreiven.
$. 14.
(a) Een Recept of Voorfchrift is het allerbest, uit hoe minder zamenflelling hetzelve beftaat, omdat er dan de minfte gelegenheid wordt gegeeven, dat misfchien uit kragt van de groote
za-



znmenuViHng liet geheel anders werkt , dan er van de declen verwagt wordt. Uit dezelve regel volgt ook , dat die Geneesmiddelen , die men de Ba fis noemt, welke geen Adjuyans en inzonderheid geen Corrigens nodig hebben, zoo mogelijk, altoos te verkiezen zijn boven anderen.
Alwaar men moet of verkiest zamentettellen, moet men alvoorens wel onderricht zijn, of de enkelde den anderen niet tegenftrijdig zijn ; waardoor al veel de werking van het geheel tot piet wordt g.maakt, of waaruit een bedorvevoorgefchreeven Geneesmiddel voortkomt. Wanneer men Acescentia en Alcakscentia bij den anderen voegt, dan verliezen zij bij den haar aart , en veranderen in een Neutrum; wanneer men Emetica en Antiemet ica bij den anderen voegt, ckn doet het geheel dikwerf niets; als men Okofa of Mucilaglnofa bij Puheres abforben* tes doet'; dan wordt de Vis abjorbens belet,. of wanneer men Spiritus acidi inmengt bij een Emulfia, dan is dezelve binnen weinig tijd goor en bedorven. Doch dit zij alles met uitzondering geleerd : geen Kruidmenger grimlacht thans meer, omdat hij in een Voorfchrift Contraindicantia aantreft, dewijl hij zelve veel Winkelvoorfchriften heefc, en tot veel nut, welke uit tegenftrijdige rot Neutra zijn gebragt,als wel inzonderheid de Terra foliata Taf tart, Tartarus viiri-
ola-



t 12 )
olatus, de Tartarus fok-Mlis , de Spiritui Mindereri: heden fchreift men aan die Midden zonten, uk tegenftrijdige voortgebragt, een allergrootfte kragr. toe om te Solneren , en Pis te loozen. Men verrigt grcote Geneezingen door bij Emetica te voegen Antiemetica, om, daar door, niet te doen braaken , maar walgen en fehudden, gelijk wij in de Materia medica reeds onderricht hebben; en wij voegen Opiata bij fterke Purgantia, insgelijks in onze Matei-ia medica te vinden.
(b) De Geneesarts moet de Confijientia weeten van een ijd;r der Inhoudfelen in het voorfchrift, en of het mooglijk zij, dat het Geneesmiddel die Forma, door de vermenging erlange, die hij eischt, dan of omdat te erlangen eenig Accesforium of Conftituens nodig zij: zoo ja, dan moet voor het minst het Conftituens niets aangaande den aart van de overige Inhoudfelen van het voorfchrift veranderen, maar veel eerder met dezelve in aart en eigenfehappen overeenkomen,
(c) Men moet voor het zamenfïellen van een Recept bewust zijn, of het geen men uit de Kruidmengerswinkel eischt, te erlangen zij, nadien niet alle Geneesmiddelen uit alle Apotheeken te verkrijgen zijn: ijdere bijzondere ftad en land heeft doorgaans een bijzondere voorraad;



( *3 )
en waarom de Dhpcnfatoria der landen1 en fteeden , daar wij voorfchreiven , zijn te raadpleegen. De Geneesarst moet ook bewust zijn, of het Geneesmiddel , het geen hij verlangt, te leeveren is of niet, nadien niet alle Geneesmiddelen ten allen tijden te verkrijgen zijn, zoo als genoeg ten voorbeelde (trekken de Rerba yirentes of derzei ver Succi recemes, waaraan men zekerlijk in den winter gebrek heefr.
(d) Alwaar men een fpoedige hulp verlangt, zal men ook met reden een voorfchrift verlangen , het welk vooral geen geruimen tijd en moeite vereischt, om gereed te maaken en te leveren, nademaal dan dikwils het hulpmiddel te laat zoude koomer.
(e) De Geneesarts moet wel degelijk, zoo veel gefchieden kan, van den prijs der Geneesmiddelen, die hij zal voorfchreiven, kennis heb. ben, ten einde hij niet dikwerf zonder noodzaake voor de fchraale beurs van zijn lijder te duur voorfchreift.
(f) Er legt gelegen aan de hoeveelheid, waar mede het voorfchrift wordt voorgefchreeven, en van den Kruidmenger geëischr. Wanneer de zieke een groote Dofis en bij herhaalingen van dezelve moet gebruiken, wordt er een ruime hoeveelheid vereischt, en een kleine, wanneer het tegendeel plaatst heeft. Geneesmiddelen;
wel-



N ( m y
wdke fchielijfe "veranderen en bederven , en waar* aan de t:jd van het jaar veel kan toebrengen , moeten vooral in geen ruime hoeveelheid én maar voor eenen dag voorgefchreeven worden. En over het algemeen kan de hoeveelheid der Geneesmiddelen ruimer genoomen worden voor Morbi chroma dan acuti, dewijl men bij de laatfte te dikwerf nodig heeft, om van Geneesmiddelen te .veranderen.
(g) Het is aliernodigst, dat de Geneesarts, zoo veel mogelijk zij, bewust is van de goede trouw en kundigheid van den Kruidmenger, daar zijn voorfchrift zal bereid worden, opdat hij gerust zij, dat noch gierigheid, oneerlijkheid of onkunde zomtijds oorzaak zij van fiegte Geneesmiddelen, of van een onkundig gereed gemaakt Geneesmiddel, tot greö: nadeel der zieken: het publiek is al veel te fterk gefield op een zoogenaamd goedkoop Apocheeker; het Geneesmiddel 3 of 4 11. goedkooper, can bij een ander, kan dikwerf 10 ja 11 $ flegter zijn, in 't geheel van geen uitwerking, en Arts en Lijder bedriegen. Inzonderheid moet de Geneesarts bewust zijn van de goede trouw , oplettend, heid, en kunde van den Kruidmenger; indien hij Heroica voorfchreift om gereed te maaken 5 zoo als het nodig is en te prijzen, offchoon het niet volkoomen het kwaad kan üuiten, dat
eeni-



C *S )
«enige maaien des jaars de Kruidmengers winkels worden gevifiteerd, zoo moest er ook nauwkeurig opgelet worden, of de Heeren Kruidmengers niet te dikwerf te roekeloos haar winkels aan dartelende en fpeelende jongens vertrouwen, daar zij zig dikwerf uit gierigheid , omdat zij er goed geld van trekken mede behelpen, in de plaats van met braave winkelgezellen die zij voor haar dienst moeten betaalen.
(h) Er moet zoo veel zorg gedraagen werden, als mogelijk is, dat het te gebruiken Geneesmiddel aan de zieken geen .afkeer verwekke, zoo ten aanzien van de fmaak , reuk, als bijzondere Forma , inzonderheid bij kinderen en delicaate menfehea, het geen al veel van de bijzondere verkiezing der lijders afhangt, welken gevolgelijk daarover zijn te raadpleegen Men kan al veel ten opzigte van de fmaak en reuk toebrengen met een bekwaam Adjuvain, welk of de zuure fmaak verzagt, de zoete zuur maakt, of de bitterheid beneemt, en de onaangenaame reuk met welriekende zaaken verminderen, zonder dat er de voornaame deugden van de overige inhoudfelen mede belet worden, het welk altoos in acht moet worden genoomen. Wanneer of onaangenaame Condita of Pilula niet moogen of kunnen verbeterd worden, dan maakt men ook gebruik om een Do fis
van



Vin het Conditum, of ook de Pilute, in öafcÉ Ouwel intewinden; of van de laatfte trage men ook wel de reuk en fmaak te verminderen, en aangenaam aan het gezigt te maaken, door dezelve Ce verzilveren, of te vergulden* Doch de Apotheek is geen Banketwinkel, en wiens tong derzei ver waaren niet lust, is van harte toetewenfchen, om nimmer ziek te worden. De nog redeniooze kinderen zijn waarlijk bier te beklaagen, en moeten al dikwerf, omdat men dezelve geen Medicamentei kan in krijgen, aan de Na. tuur alleen ter geneezinge worden overgelaaten.
(i) Het Voorfchrift moet allerduidelijkst met goede zwarten Inkt gefchreeven worden, allerbest zonder verkortingen, cara&ers, gewigts of maats tekeningen , enz. opdat het door den Kruidmenger, zonder de minde twijfelingen begreepen kan wörden* Er moeten ook ten dien einde alle nieuwe of ongewooce benoemingen vermeid worden, die men aan de Geneesmiddelen zomtijds geeft, maar altoos de gewoone gebruikt worden.
(h) Het Signatura, dienende voor de zieken, of derzei ver oppasfers, moet in de Moederfpraa • ke gefchreeven worden, opdat zij den inhoud wel beg;ijpe; onaangezien al het overige, dienende voor den Apotheeker, in de Latijnfche taaien is gefchreeven.
0)



t I? )
(1) Eindelijk er is geen bepaalden regel of wet, waar langs de inhoudfelen van het voorfchrift zijn te rangfchikken, maar het wordt op verfchillende manieren verricht, van welke ieder, naar den aart van het voorfchrift, de beste is te achten. '
Zommigen zijn gewoon , om , voor ieder inhoudfel een regel genoomen zijnde , de geüjkflagtige onder den anderen te plaatfen, als Herba- onder Herba, Flores onder Flores, Radices onder Radices, enz. ftellende die van de grootfte hoeveelheid altoos in rang de eerfte, en dan tot de laatfte of fluitregel de Praparaiio, welke manier zeer wel kan gevolgd worden bij Species ,EleQuaria, Linimenta, enz. alwaar de bereiding eenvoudig is, gelijk uit dit voorbeeld blijkt:
l_o Herb. alth. man. j. . . . menth. man. fJ Flor. lavend dr. ij.
C M'. F. Species. Anderen plaatfen eerst de Bafis, dan het Adjutans , dan het Corrigens, en ten laaiden het Conftituens, het geen insgelijks kan waargenoomen worden, wanneer de bereiding eenvoudig is, zoo als bij Mixtura , Pilula of bij andere Formula.
B
. Pu-



C «» ) f
?f Pulv. rhei dr. ij. Bafis.
. . . diagrid. fcrup. j. Adjuvans. Stjrup. menth. unc. ij. Corrigens. Aq. foenicul. unc. VIII. Confticuens. M. F. Mixtura.
Doch anderen rangfchikken de inhoudfelén naar de manier , lantis welke zij V3n den Apotheeker moeten gemengd, en zamengefbld worden, welRe zekerlijk de rnoeijelijkfte is, en voor een bekwaam Kruidmenger niet nodig; onaan.gezien zij ook haar bijzondere nuttigheid heeft, namentlijk dan , wanneer de Geneesarts van het Geneesmiddel een bijzondere bereiding vereischt, of wanneer verfchillende inhoudfelén van het voorfchrift eene bijzondere bereiding altoos vorderen , het geen de rangfchikking zoo dikwils afbreekt, zoo als in het volgend voorbeeld gezien wordt:
3^, FruFJ. tamarind. unc. iij.
Coq, cum f. q. aq. per horam dimid.
et in Decotï colat. infundant. per femi horam. Folior. fenn. mundat. dr. ij. ■Sem. anis. cont. dr. j. deinde Colat. unc. XVI. add,
Mell.



Mell. despumat. unc. iij. Nitr. depurat. dr. ij.
m:
De Kruidmenger moet anders uit zijn Pharmdceutice regelen weeten, hoe lang de Fruct. tdmarindorum moet kooken , dat hij dan in het geinfundeert vogt de Foüa fennce en het Semen anifi niet moet laaten kooken, ten minften niet lang, maar alleen moeten geinfundeerd worden, en dat wijders de verdere Inhoudfelén er worden bij gevoegd, en dus zoude het genoeg zijn om het. voorfchrift dus zament'eftellen.
Ra Fruti. tamarindorum unc. iij. Fol fenni mund. dr. ij. Sem. anifi dr. j. Melh despumat. unc. iij. Nitr. depurat. dr ij. Aq. comm. q. f. Colat. unc. XVh F. S. A. Decoct um4
& & ÖVef



( *0 )
Over cle Pulreres, ■ S- i5-
Een Pulvis is een'droog Geneesmiddel, welkers zamenftellende deeltjes allen klein zijn, en van den anderen verdeeld, genoeg bij ieder bekend.
-§. 16.
Hu is ten i. of groover of fijnder naar de kleindere verdeeling der zamenileilende deeltjes, wanneer het allerfijnst is, noemt men het Pulvis fubtilisfimus, Alcohol, Pollis of Pollen ; en aan de Poeders van fijn verdeelde , doorgaans gemaalde, harde fteenige zelfftandigheden , wordt den naam gegeeven van Prccpatata , gelijk aan de Lapides cancrorum praparata, Lapis cala* tranar n praparata , &c. Het Pulvis van een middelbaarefn't heid behoud den naam van Pulvis, En het geen uit grovere deelen bedaar heet men Pulvis grosfus, alleenlijk tot uitwendig , en
geen-



( 21 )
geenfints tot inwendig gebruik dienende, tenzij het met water wordt ingenoomen, waar in het fmekbaar is, en voor het gebruik wordt opgelost , zoo ais bij het gebruik van de Salia blijkt. Wijders het poeder tót inwendig gebruik noemt men Tragea, Tragema, Trageta» wanneer Saccbaram een voornaam deel' van deszeifs beftaan uitmaakt; en indien er bij het poeder eenige welriekende Oïij wordt gevoegd ,• dan noemt men het een Eleafaccharum.
% 17-
Het blijkt van zelfs , dat de ftoffe voor depoeders moet gehaaid worden uit zelfftandi?heden, welke uit zig zelve, of door vermenging met anderen, tot een droog , ituifa_tig wezen kan gebragc worden.
S. 18. ' .
Verfchillende vereischtens en regelen behooren er tot een behoorlijk en onberispelijk voor* fchrift van een poeder.
a. De poeders, welke worden ingtnoomen, die op rauwe deelen worden geftrooit, de 00%, tand, en niespoeders, moeten Pulver es Jubtilisfimi zijn, de inwendige opdat zij niet tusfehen B 3 de



C *2 )
de tanden kraaken, of hier of daar in de deelen blijven hangen, en de uitwendige opdat zij niet door haar grof en hoekagtigheid zouden beledigen,
b. Alle zelfftandigheden, welke bevogtigd , fterk zwellen, of, om er vrugt van te erlangen, een groote Dofis vereifchen, zijn onbekwaam tot poeders, omdat de zwelling het volumem vermeerderd, en de poeders doorgaans alleen met een kleine hoeveelheid teffens kunnen ingenoomen worden. GummU of Harfim, welke door het fpeekfel onder het inneemen lijmig worden, en, daar door, de deelen in den mond enz, aankleeven; behooren ook geenfints verkoozen te worden. En te fterk van reuk of fmaak zijnde zelfftandigheden, inzonderheid onaangenaame en walgelijke, zijn ingsgelijks meerder bekwaam voor eene andere Formula.
c. Indien er evenwel nuttig wordt geacht, om eenig Uquidum in de poeder te doen, gelijk eenige welriekende Olij bij de Eleofacchara, dan rr.oet men doch bezorgt zijn, om zoo veel drooge ftoffe er bij te mengen, hoeveel genoeg zij om de vereening der deeltjes van het poeder te beletten,
d. De hoeveelheid van een poeder, welk voor eenmaal zij, gaat zelden boven een Dragma; waarom men vooral geen onvermogende Genees-
mid-



C *3 )
middelen, welke om te werken een groote hoeveelheid van noden hebben, tot poeders moet verkiezen; Jen dus alle zelfftandigheden, welke een overvloed van zagte Olij en Slijm h ikken, zoo als de Semiria, van gering vcrmoogen zijnde, kunnen niet tot een belïand deel van poeders ftrekken : zij moeten vooral geweerd worden uit poeders, welke men in voorraad bewaard, nademaal dezelve door den tijd, hoe zagt anders > ransch en feherp worden.
e. Onaangezien doorgaans de Dofis van een inwendig poeder bepaald wordt, en aan den Kruidmenger de hoeveelheid bepaald wordt van het geheel, is men niet zelden gewoon, om het ook aan de zieken, met een minder nauwkeurige bepaaling toetevertrouwen, gelijk met een Tafeliepel of IJerlepel vol, zoo veel op de punt van een Mes of Stuiver kan leggen, met een Vingerhoed vol, enz, Doch alwaar de meerdere of mindere hoeveelheid van aangelegenheid zij , daar begrijpt men ligtelijk, dat de gewoone manier te verkiezen zij.
f. En, wanneer van de veel vermoogende Geneesmiddelen de inteneeme hoeveelheid te min zij tot de Dofis van een poeder, dan moet de ontbreekende hoeveelheid vergoed worden met een bekwaam Conftituens er bij te voegen, ge-
B 4 Üjk



C 24 )
lijk veel vereischt wordt bij de Mercurialia, Opiata, Emetica 3 enz.
Bij de Subfcriptio moet in acht genomen v/orden:
g. De wijze van bereiding. De verdeeling van het voorfchrift in zoo veele bijzondere Djfes, als vereischt wordt ; en waar in den Kruidmenger bet poeder aan den zieken moet toezenden. De manier van bereiding wordt uitgedrukt djor M. F. Pulvis Jubtilhfimus ,F. Pulvis grosfus, M. exaBisfime. De verdeeling van het geheel in de vereischte gedeeltens worden uitgedrukt door M. F. Pulvis pro Dof, Der.tur tales, N. 6. of M. exa&isftme, dividaiur in 6 partes aqualcs. En de Kruidmenger zend het poeder toe in een Glas, wanneer het vlugge deeien bevat; in een Doosje, wanneer de Dofis aan de zieken wordt vertrouwd ; of ijdere bijzondere Dofis in zoo. veele bijzondere papiertjes, indien men dezelve allernauwkeurigst verkiest.
En ten laatden tot het bijzonder Signatura van een inwending Pulvis word: voornaainentiijk vereischt.
h. De aanbeveeling onder welk Vehiculum gemengd hetzelve moet gebruikt worden, hetzij onder Water, Wijn, enz.
Voor-



C 25 )
Voorbeeelden van inwendige poeders.
1.
Pulvis vomitum movens. Ra. Pulv. rad. ijpecacuann. fcrup. ij.' Sacch. alb. fcrup. j. M.
S. Met water koud op een maal inteneemen; 2.
Pulvis absorb. et evacuans pro pueris. Ro. Sap. venet. gr. xij.
Lapld. cancror. p. dr. iij. Puly. rhei dr. j. O/?/ cor/. aurant. gtt. ij. M.
S. 3, of, 4 maaien daags zoo veel met een Stuiver kan gefchept worden in de gewoone Pap, Water, of Sijroop.
B 5 Puk-



( *6 >
PüRGANS FORTIUS.
Sp. Pulv. rad.jalapp. dr. ij. . . . diagrid.
Nitr. depurat. <w fcrup. Iv. F. Puly. (equal. ad, IN. vl.
S, Een gelijk met koud water te mengen 2, 3» of» 4 daaSs«
4-
Pro vermibus necandis et expellendis. ^. Merc. dulc. gr- ij. Pulv. cort. aurant' , . . diagrid. ü j. M. pro doft.
5-
Antifebrile. ff. Pulv. cort. peruv. fcrup. ij. Sal. ammon. depurat. gr. xij. D. Taks ad N. xij.
S. Om de uur of 4 een in koud water.
Ex-



C *? ) 6.
EXPECTORANS,
% Kerm, mineral. gr. vl.
Sacch alb. dr. iij. F. pulv. (tqual. ad N. vl.
S. Om de uur of twee een in koud water.
Over de Pilula.
%. 19.
Pilula zijn Geneesmiddelen tot ronde bolletjes gemaakt, ijder van i tot 4 greinen zwaarte, welke bij het getal van de zieken worden in. genoomen.
S- 20,
Om een goed en wel geordend voorfchrift van een Masfa pilularum aan den Apotheekér voortefchreiven, welke tefiens aan des Geneesarts



arts oogmerk voldoet, moet geen geringe, maar groote oplettendheid aangewend worden.
a. Zoo min al? alle Geneesmiddelen niet bekwaam zijn tot poeders, kunnen er ook van alle Geneesmiddelen geen pillen gemaakt worden. De zelftbandigheden, waar van de pillen moeten en kunnen gemaakt werden, moeten of uit eigen aart zamenkleeven, of door bijdoening van een Conftiiuens die hoedanigheid toegebragt worden.
b, Gummen, Gumharfcen, verdikte Sappen, en ook tot poeder gebragte wezens maaken de voornaamlte beftand deelen der pillen uit: waar van zommigen gelijk de Gummen, Gumharften, verdikte Sappen, Extracten, en'z. te vast en te ftijf zijnde om tot pillen te maaken, week en daartoe bekwaam kunnen gemaakt worden, met dezelve in een Vijfel met een warme Stamper te bewerken; of alvoorens tot poeder gebragt met een weeker Extraft, of lijmige Sijroop; of door oplosfing met eer.ige Olij of Geest, gelijk voornamentlijk de Harften. Indien de zelfftandigheden tot de pillen te week en zagt zijn, dan moeten dezelve of uitgedampt worden, of met een vaster zelfftandigheid of een poederagtig wezen vermengd worden. En wanneer men poeders verkiest, fpreekt het van zelfs, dat er geen pillendeeg kan gemaakt worden,
zon-



C a9 >
zonder bijmenging van genoegzaame zarnenklee* vende en vereenigende wezens.
c. Niet alleen moet de Masfa piluiarum een bepaalde ftijfheid bezitten, maar ijdere pil daar van gemaakt moet op zig zelve en in de- zelve ronde gedaante blijven beftaan , en niet met haar wedergade zig vereenigen; waarom uit es^Masfa piluiarum moeten geweerd worden alle wezens , welke in dezelve week worden , als voornamentlijk de Salia liquescentia; terwijl men ook om hetzelve te beletten gewoon is van de gemaakte pillen met eenige ftuif en poeder* agtije zelfftandigheid te bekleeden, of ook wel, en tot fieraad laat verzilveren of vergulden. ■' d. Even als de Pulveres kunnen de PHula ook met geen groots hoeveelheid tefFens worden ingenoornen; waarom er ook tot een Masfa piluiarum geen onvermoogende Geneesmiddelen kunnen gebruikt worden: zij beftiat voornamentlijk uit fterke Stimulantia, Disfolyentia, Purgantia, &c. Doch daar in de Pulveres de van reuk en fmaak onaangenaams wezens vermeid worden, verkiest men om dezelve onder de gedaante van pillen als 't waare. te verbergen.
e. Zommige Geneesmiddelen zijn 200 fterk, dat zij, even als bij de Pulveres met een zoo kleine hoeveelheid mogen ingenoornen worden,
dat



( 3* ;
dat ook hier andere en minder vermoogende de hoegrootheid van de pil moeten uitmaaken.
f. Zommige Geneesmiddelen, zullende tot een Jilasfa piluiarum gebruikt worden, vereifchen vooraf een bijzondere bereiding; gelijk de Msrcurius vtvus verdeelt en vermengt men het best door dezelve lang genoeg met de Terebint. venet. in een Mortier te vrij ven , wanneer zij zig gemaklijk alleen met bijmenging van een poederEgtige en niet vogtig wordende zelfstandigheid tot °een Masfa ptiular. laat brengen. De Gum campiora maakt men eerst tot een poeder door er langzaam bij te vermengen de Sp. vin. recüificat. De Merc. fublimat. corros. lost men alvorens geheel en al op' in Alcohol vini, Sec. ten einde ook vcornamentlijk, omdat er van deeze vermoogende Geneesmiddelen in een ijdere pil een gelijke hoeveelheid word gevonden.
<r. De hoeveelheid, waarmede de Pilul* worden voorgefchreeven is verfchillend, en veelal willekeurig , voor eenmaal, voor een dag, voor een week, en voor knger, waar bij men rogthans heeft in achtteneemen, of dezelve door te lang te verouderen voor 't minst niet zouden ukdroogen, en onoplosbaar worden, het geen zekerlijk veel afhangt van de zeliftandigheid, waar uit dezelve gemaakt zijn.
hJn



( S1 )
h. In de Subfcriptio moet behalyen de maniej van bereiding, de hoeveelheid der geëifchte pillen, de zwaarte van een ijdere pil, en het geen waar in dezelve tot de zieken te bezorgen, bijzondere aandagt gevestigd worden, dat niet ahoos uit hetzcl/e voorfchrift een gelijke hoeveelheid van pillen met een gelijke zwaarte van een ijdere pil wordt voortgebragt, en hetwelk inzonderheid dan gefchied , wanneer men de hoeveelheid van het Conftituens niet recht kan bepaalen , maar aan den Apotheeker overlaaten. Evenwel bij de zeer vermoogen-le Geneesmiddelen is een alkrnauwkeurigfte Dofis van noden, waarom ik ernttig aanraade om liever hier het getal der pillen te bepaalen, dan de zwaarte van een ijdere pil.
i. Eindelijk het bijzonder Signatura bij de pillen bellaar in de onderrichting voor de zieken, hoe veel, wanneer, hoe dikwerf daags, en met wat Vthiculum dezelve moeten gebruikt worden.
Voor-



( 3* )
Voorbeelden.
N. i,
PlLULM SOLVENTES ET LAXANTES.
!Ra. Pulv, rbei.
Sap. venet. <w dr. ij. Olei cort. aurant. gtt. Tv.
F. pilul. gr. trium.
S. Om de twee uuren drie.
N. 2.
PlLUUE FORTIUS PURGANTES»
Ra. .Eatfr. cathol. gr. x.
Resin. jalapp.
Sap. venet. 7a gr. vj.
Sp. vin. q f. F. pilul. ad N. vii. ^>ro dof/.
N. 3-



C 33 } N. 3.
PlLULAE NEPHRITICAt,
Ra. 7e.tf. ovor. calcinat. Sap. venet. aa dr. ij. Sperm. ceti dr. j. Syrup. papav. alb. q. f. F. pilul. gr. trium.
S. Om alle uur drie.
N. 4.
Pi^ulae ad menstrua provacanda.
R». Limat. mart.
Jubt. pulverU dr. j. Extr. heileb. nigri. Sap. venet. a~a fctup. iv. F. pilul gr. trium.
S. Om alle uur een*
N. 5.
PILÜLAE AD MORBOS ARTHRITICOS.
R^. Gumm. camph.
fp. vin. reè'tif. folut. fcrup. ij. Rejin. guaj'ac. fcrup. iv.
C Extr.



C 34 )
Extr. cort. peruv. dr. ij. Tart. emet. gr. vj. Pulv. cort. aurant. q. f. fi opus. F. pilul. gr. trium* D. in vitree.
S. Om alle uur een.
N. 6.
PILUL. MERCURIALES.
T-p. Merc, viy. unc. §.
mifc. exacl. c tereb. venet. q. f.
Puly. liquii it. q. f. ad mas. pilul. i , pilul. gr. trium
f. Om het uur of twee uuren een. N. 7.
PILUL. MERCURIALES.
~Bf. Merc. fublimat. corroftv. gr. x.
rit. alcohol, vinj folut.
Gurnnt. arab. dr. ij.
Pulv. rad. alth. unc. g. F. pilul. ad N. 160. S. 8. 10. of 12. daags, 2. of 3. gelijk.
N. 8.
PILUL. MERCUR. C. OPIO.
ff. Mas. pilul, N. vii.
add.



( SS ï add.
Opü depurat. fcrup. ]„ F. pilul. ej'usd. nutn. S. Gebruik als N. vii.
N. 9.
PILUL. MERC. PURGANT.
ff. Mas. pilul. N. vii. part. dimidl Refin. jalapp. part. aqual. Sp. vin. re&. q. f.
F. pilul. cjusd. N.
S. Gebruik als N. vii.
N. 10:
PILUL. MERC. PURGANT. AhlM.'
Ra. Mas. pilul. N. vi.1
Extr. catbol. p, aqual, F pilul. gr. 3.
S. Gebruik als N. «
Q%



( 5ö )
Over de Boli, Ekbluaria, en Lintlus.
Een Bolus, Ekcluarium, en Lintlus, zijn Formules, welke bij den Geneesarts in gewoon gebruik zijn, en op het uiterlijke alleen in dikte of lijvigheid verfchillen.
§. 22.
Een Bolus beftaat uit een zamenraengfel van meest onoplosbaare Poeders, uit winkel Conferfervae, Rob, Syrupi, &c. van zodanige dikte of lijvigheid, dat men van de hoeveelheid doorgaans de groote van een Nootmufchaat kan afneemen, in een natte Ouwel, cf in eenig ander glad bekleedfel, ter gemakiijker doorzwelging, ingewonden, de zieken toereikt : wanneer er Geneesmiddelen zijn ingemengd, van welke een allernaukeurigfte Dofis wordt vereischt, dan zijn de Geneesartfen gewoon om den Kruidmenger de hoegrootheid
of



( 3? )
of zwaarte van den brok te bepaalen, en alle de bijzondere ,welke in het geheel vervat zijn , afzonderlijk te bekleeden.
S. 23-
Een Ekcluarium is een zoortgelijk, doch dunder zamenmengfel als de Bolus, omdat in denzelve een meerdere hoeveelheid van vloeibaare zelfftandigheid is ingemengd , en welk men doorgaans voorfchriift, om met een ijer of koffij lepeltje te gebruiken.
S. 24.
En een Linctus is het allerdunst of vloeibaarst]de« zer3- Formula.Dezefoe word voornamentlijk fmaaklijk , en helder vereischt, het geen ook bij het Electuarium eenigfins diend waargenoomen te worden, omdat bijden deeze Formulas, inzonderheid de laatfte, niet wel kunnen bekleed worden. Uit de Linctus moeren dan bovenal geweerd worden alle onoplosbaare Poeders en kraakenda Zouten, enz. Uit de volgonde Voorbeelden zullen genoeg de vereistens dezer 3. Formulas blijken.
C 3 Voor-



C 38 3
Voorbeelden»'
N. ï.
BOLUS. ANTEFEBRILE.
ff. i'ato. cort. peruv. dr. vi.
chamomill torn. dr. ij. 5ö/ ammon. depurat. fcrup. iv. Syrup. v. rad aper. q. f. F. Bolus.
S. Om de twee uuren de groote van een Noot» fjausfctiaat.
. N. 2.
bolus adstringens.
ff. Bol arm. fcr p. ij. ' Aium. ci u~ gr. v'. Cosf. rojar* tubr. q. f»
M. F.



C 39 >
M. F. Bolus', et F. Tales ad N. xij. confperg. pulv. cort. aurant.
S, Om de 3 uuren een, eersc in Ouwel ince» winden,
N. 3.
ELECTUARIUM LAXANS ET DISSOLVENS.
Ra. Rob. famb:
Mell. despumat. 7a unc. ijj. Elect, cholag. dr. iij. Tart. folub. unc. ft. . . . emet. gr. iij.
M.
S. Om de twee uuren een IJerlepel. N. 4.
| LINCTUS AD TUSSIM CONPESCEND.
Rs. Syrup. altb. fern. unc. ij» Mell. defpumat. unc. i. Gumm. arab. unc. JJ> Vitell. unius ovi.
S, Van tijd tot tijd een IJerlepel.
M.
C 4 Ovee



C 4» )
Over de Julapia en Emulfiones^
§. 25.
_ Een Julapium word genaamd een van reuk, k'eur en fmaak aangenaamen Drank, helder, dun en doorfchijnend* welk doorgaans koud of lauw wordt gebruikt, en tot 16. of wat meer der of minder unceu wordt voorgefchreeves.
S.
Een Emulfio wordt genaamd een D^ank vin kleur als melk; edoch dezelve word onderfeheiden in een' Emulfio vera, en nctha: de eerde bekomt men, door met dampen en vrijven in een fteene Mortier met een houten Stamper eenige Vrugten of Zaadun, ia zig bevattende veel Slijm enOhjagtige deelen, door die Bewerking haar Slijm en Olijdeelen te doen uitgeeven, en met bijgevoegd gemeen of gedisteleerd water te vermengen*



C 41 )
gen; en welke Bewerking bi] de Kruidmengers emuigeeren wordt genaamd : en de andere verkrijgt men, door Ohjen , Gummen, Harften, Seepen, optelosfen, en mengbaar te maaken mee water, door middel van een bekwaam Menflruum.
g. 27.
Om deeze bepaalde Formulae wel en behoorlijk voortefchrijven , moet in acht genoomen Worden.
a. Moet een Julapium dun. doorfchijnend, aangenaam van fmaak en reuk zijn, dan moet de Geneesarts zorg draagen, van voor af wel kundig te zijn van de veranderingen, welke uit de vermenging der bijzondere zaaken tot het Julapium voorgefchreeven kunnen ontfpruiten: hij moet vooral vermeiden alle troebel en dikmaakende Sttoopen, FJectuaria, Extracta, Cnnfervae &c; alle onaangenaam van reuk en fmaak zijnde Geneesmiddelen ; en alle de zulke, welke niet kunnen vermengd blijven; waar toe geen geringe kunde in de Chemia en Pharmacia vereischt wordt.
b. Moet een Emulfio in kleur, dikte, en fmaak veel overeenkomst hebben met zoete Melk, dan moeten alle bijmengfels , welke kleur te weeg brengen vermeid worden. Er moet een behoorlijke evenredigheid tusfehen het uktemeikenenen het
c 5 vogt



( 42 )
vogt tot de uitmelking verkoozen, in acht genoomen worden: hoe meerder Slijm en Olijdeelen het uittemelkene bezit; en hoe langer de uitmelking gefchied, hoe meer Vehiculum, er kan gefatureerd worden. En voor al moeten er geen dik of ftremming maakende Addita bijgevoegd worden : ten aanzien der 'Salia zijn bier bijna geen andere mengbaar, dan de neutra. Evenwel betreklijk de kleur der Emulfiones fpuria merkt men aan als een uitzondering, dat de verfchillende gekleurde wezens door bijmenging van een Saponaceum, inzonderheid alcalinum haar kleur veranderen in wit, of ten minden grauw.
c. Zoo weinig als er aan gelegen ligt, of een Julapium meerder dan met de gewoone hoeveel, heid wordt voorgefchreeven , zoo veel legt er aan gelegen, dat een Emulfio niet met meerder hoeveelheid wordt voorgefchreeven, dan) van de zieken binnen 24. uuren kan gebruikt worden.
d. En eindelijk moet in het Signatuur wel degelijk gemeld worden, dat de Emulfiones buiten de zieke kamer, zoo veel mogelijk, moeten ge, houden werden, en daar en boven in een kom met koud water gezet worden. Deeze aanbevee» ling, beneffens de voorgaande, zijn van het meeste gewigt in de warme Zomerdaagen, dewijl dan de gisting, verrotting, en ontbinding der gemengde wezens het geraaklijkst gefchieden.
Voor-



< 43 }
Voorbeelden." N. r.
JULAPIUM REFRIGERANS ET TEMPERANS.
Ra. to&. unc, xvi.
Syrup, rubiidaei unc, iij.
■S^>. yltrioli acid. q. f. ad grad. fapor. acid - dulc. S. Om het uur een Koffijkop lauw
N. 2.
JULAPIUM REFICIENS ET NUTRIENS.
JLj. Aq. d. hord. velpanis unc. xvi.
Syrup. è fucc. citri unc. iv. vel vin. rhenqni unc. ij.
Aq. cinnamom,. unc. i.
Sacch. alb. q.f. ad gr at. fapor ent, S. Gebruik als N. i.
N. 3.



C 44 )
N. 3.
JULAPIUM INCRASSANS ET ADSTRINGENS IN ILEMORRHAGIIS INTERNIS.
Rs. Infuf. flor. rofar. rubr unc. viii. Alum. crud. fcrup. i. Sacch. alb. q. f ad fapor.
S. Om het half uur een Tafellepel koud.
N. 4.
EMULSIO NUTRIENS ET REFICIENS.
ff. Atnygd d. excort. unc. ij'. P. gütnm. arab. unc. J). (*J emu'g. c. aq. co&. q. f, adel colat. unc. xvi. Aq r aph. unc. i. Sacch. alb. q. f. ad gr at. fapor. S. Om het uur een Koffljkop lauw.
(*) Alveel wordt de Gum arab. in een Emulfio voorgefchreeven om in de Colatuur te folveeren, het geen oorzaak is, dat zij naar den grond zinkt, omdat ós Emulfio reeds genoeg met Slijm en Olijdeelen gefatureert is; waar. om ik beter oordeel, om ook de Gum arab. te laaten emulgeeren, wanneer de Emulfio allergelijkst blijft, en de Gum volmsakt opgelost zal zijn.
" - N. 5;



C 45 )
N. 5.
EMULSIO SAPONACEA ET ANODINA IN NEPHRITIDE CALCULOSA.
R). Sem papav. alb. unc. ij. P. gum. arah. unc ft. emulg. c aq. coci. unc. xvi. Sap. venet. fcrup. i. Syrup. diacod. unc. \ft.
S. Om het half uur een koffijkop lauw. N. 6.
EMULSIO ANODYNA SPURIA.
R,. OUi amygd. d unc i.
Vitell ovi q f ad fubigend. <S? mifc.\
Cm aq. cocta unc. xij.
et Syrup. diacod. unc. ijj.
S. Om het half uur een Lepel lauw.
Over



C 4^ 3
Over de Mixtura Infufiones et Decocta.
S. 28.
Men noemt een Mixtura een drinkbaar Geneesmiddel , uit meer of minder Enkelde , van een verfchillende: xanfiflentia, te zamengcfteld, en daar men noch op kleur, fmaak, of beftaanbaarheid der za.nenging,'de nau';e irigfte aandagt vestïgd. Men b:noemt een Mixtura contta&a de allerkleinfte hoeveelheid , bepaald tot 2. uncen, een media rot 4. fecéb; en e 'n grootfte tot 6. 8. ja J2. untxn. De kleinfte wordt veel drupgewijs in een ander Vehiculum toegereikt, of ook wel in eenmaal, wanneer het Haustus wordt geheeten; de media Lepelsgewijs; en de grootfte doorgaans met een Thekopje; en doorgaans worden de Mixtura allen koud gebruikt.



C 4? )
S- 29.
Een Infufio worde genaamt, Wanneer men eenige drooge Geneesmiddelen, of met water, wijn enz. laat aftrekken, en het gefatureerd vogt laat gebruiken. De ftolTe tot de zeve, Species genaamd, beftaat uit Radices, Cortices, Ligna, Flores &c. uit de Planten tot derzelver verdikte Sappen, Gummen, Refina, uit zommige Dieren of derzelver gedeeltens , en als ook mede uit zommige gegraave wezens. Alle dezen hebben alvoorens, naar haar bïjzonderer aart, voor de infundeering een bijzondere bereiding nodig; en vereifchen ook een bijzonder vogt om in te infundeeren, beneffens een bijzondere manier van infundeeren, waarin wij door de Pharmacia en 'Chemia moeten onderricht zijn. En de Kruidmenger bezorgt aan de zieken het met de Species gefatureerd vogt; en wel de Species ter infundeering , het geen doorgaans plaats heeft, ais de Infufio in water moet gefchieden, en op de manier als Thee gebruikt worden.
Men noemt een Deco&um een Drank van den Kruidmenger aan de zieken gezonden, uit m;er of minder verfchillende Geneesmiddelen , door een kortere of langere afkooking met water, het welk na de kcoking wordt doorgezijgt, be-
ftaan-



C 48 )
ftaance, en w»t bij doorgaans nog eenige addita worden bijgevoegd: de Deco&a worden doorgaans voorgefchreeven van 16 tot 24 Uncen, en belast, om warm en met groote Koffijkoppen of om het uur of met korter of langer tusfchenpoozingen, te gebruiken.
$• 3»-
Zoo in het voorfchreiven, als in het gereed* maaken deezer Formula zijn eenige bijzondere gewigtige regelen in aanmerking te neemen.
a.De Mixtures contratles, die doorgaands en Srupsgewijs in een ander Febiculum worden ingenoornen , worden helder en dun vereischt, waarom zij meest dienen te beflaan uit heldere gefiltreerde Tinciuuren, Ehxires 6? Effintia, en zijn uit dezelve aftekeuren alle dikmaakende Extrccta, Sr.cci en cn<me!tbaare Poeders. Ook worden deeze Mixtures contractei voor eerige dagen, voorgefchreeven, waarom wel degelijk moet opgek-t viorden, of de zaamgemengde zaaken, door den tijd, geen nadeelige veranderingen zouden kunnen ondergaan. War. betreft de overige Mixtures , offchoon dezelve niet helder of dun worden vereischt, en men dikmaakende ftroopen, Extracta,en onoplosbaarePoeders in dezelve toeftaat, cn daarenbooven noch op reuk of fmaak aller-
nau-



C 49 3
mukeurigst behoeft te letten; evenwei moét de Gene.sheer zoo hier, als bij de overige zoorten van drinkbaare Geneesmiddelen, al veel met de k''e:che Tong en bijzondere verkiezing zijner lijders raadpleegen, gelijk wij boven reeds onderricht hebben: het gemeen fpreekwoord, dat de Geneesmiddelennietoffchadelijkwerken, wanneer zij van den lijder met tegenzin worden opgedrongen, is geenfints te verwerpen, en dus zal die Gëneesarts, welk zig daar in naar de zinlijkheid zijner lijders het best weet te fchikken, boven anderen te verkiezen zijn.
b. Ten aanzien der Infufiones en Decotla , moet tusfchen de Species tot de aftrekking of kooking, en het vogt tot de aftrekking of kooking een behoorlijke evenredigheid in de hoeveelheid van het een tot het ander in acht genoomen worden, sis ook betreklijk de Bjjvoegfels: twee Uneen Species tot een Infufio of Deccclnm met water van ïó Uncen Coiatuur, maakt een behoorlijke evenredigheid. Hoe veel de Species in hoeveelheid te boven gaat, zoo veel blijft er van delelve onafgetrokken of onafgekookt, behalven dat niet zelden eenige deelen niet worden verkreegen, welke verwagt worden. En ten aanzien der Addita wordt eerilelijk in aanmerking genoomen de bepaalde Dofis der Potentiora, en is evenredig voor ijdere 6 Uncen Febiculum een Ünce ExtraÏÏ. Syru.
D Dws



C 50 )
pus, Succus■ in f pis fat* Rob. &c. en van de onfmekbaare Poeders een Dragma, nogthans met eenig opzigt tot de verfchillende Conftstentia en zwaarte.
c. Eenige Species moogen in 't geheel niet of maar even gekookt worden ; en weder anderen moeten integendeel zeer lang gekookt worden, ja zelfs eenigen tijd voor de kooking geweekt worden ; of ook wordt zomtijds zoo wel tot de vereischte aftrekking als afkooking nog vereischt de bijvoeging van een behoorlijk Menflruum; het geen uit de Pharmacia en Chemia zij te leeren.
d. Wijders, betreffende de Subfcriptio en het Signatura, zijn geen bijzonderheden van belang aantemerken, welke niet uit de algemeene regelen van voorfchreiven te haaien zijn; onaangezien, zoo ergens, inzonderheid hier veel kundigheid en aandagt vereischt worden: waarom de jonge Artfen met ernst zij aanteraaden, om zig bij het eenvoudigfte, zoo veel mogelijk, zoo ten aanzien der zamenftelling als der bereiding, te houden.
Voor»



C sO
Voorbeelden.
n. ï.
MIXTURA STOMACHICA CONTRACTA,;
ff, Tin&. abfint. unc. i. Sp. cort. aurant. dr, i.
M.
S. 3 a 4. maaien daags 40 of 50 druppels in
anfche wijn.
N. a.
MIXTURA ANTISPASMODICA MEDIA.
Ra. Aq. foenicul.
cort. aurant. aa unc. iij. - Syrup. menth. unc. i. Tinei;, fuccin. unc. ft.
D 2 Sp.



( 5» )
Sp, corn. eer», dr. i. Lattd. liquid. fyd. gtt. xxv.
m.
S. Om het half of heel uur een lepel koud. N. 3.
MIXTURA SOLVENS ET DIURETICA MEDIA IV* NEPHRIT1DE CALCULOSA.
if>. Sap. venet. dr. i. Gumm. arab. dr. ij. Tart. [club. uncl jj. Aq. foemcul. unc. vi.
m.
S. Om het half of heel uur een lepel koud. N. 4.
MIXTURA IN HxEMIPHLEGIA VEL PARALISI LENTA.
Ro. Olei cajaput. gtt. xxv. Sp. lavend, dr. iij. Syrup. e cort. aurant. unc. jjj. Aq. lavend, unc. vi. ^ Tart. emet. gr. ij.
m: - -:
S. Om het half of heel uur een lepel koud.T*
N*J



t. 53 )
N. 5.
species pro infusione theae form, in morbis arthritidis fricidis.
tf. Flor. chamamel. rom. unc. i. Rad. foenicul.
liquirit. ü unc. Q, Herb. menth. man. $.
C. C. M.
S. Om een gedeelte met kookend water als thee te laaten aftrekken en eveneens te gebruiken.
N. 6*.
decoc1tjm antiphlogisticum et aperiems.
ff. Rad. gramin. unc. ij.
PaJJhl. min. unc). coq. I. a. c.f. q. aq. c.
add. colat. unc, xxiv.
Rob. famb. unc. iij.
Nitr. depurat. dr. ij.
M.
S. Om het uur een kofïijkop warm. N. 7.
' decoctum laxans. ff. Frucl, tamarind. unc. iij.
D 3 Fol.



C 54 )
Fol.fenn. tn. unc. $. coq. I. a. c. q. f. aq. c. i ' add. colat unc* xxiv.
Mell. despumat. unc. iij. Tart. vitriolat. unc.
M. ■ ' I
S. Om het uur" een koffijkop warm.
' N. 8.
decoct. cort. peruv. antifebrile.
R=>. Cort. peruv. unc. ij. coq. I. a. c. q. f. aq. c.
add. colat. unc. xvi.
Nitr. depurat. fcrup. iv.
Sacch. comm. q. f ad grot. fapor* M.
S. Om het uur een koffijkop warm. N. 9.
decoct. cort. peruv. in febribus nervqsis.
Ro. Cort. peruv. unc. ij. Fol. aurant. recent. , Rad. valerian. fyiv. aa dr. iij. coq. I. a. c. q. f aq. c, add* colat. unc. xvi. Liq. mineral..-hofm* dr. ij. Sacch. comm. q. f. ad grat. fapor*
VM
S, Om het uur een kofiljfiop koud.
N



C 55 )
N. 10.
DECOCT. CORT. PERUV. CORROB. INCRASS. ET DISSOLUT. SANGUINÏS ET PUTRED. RESIST. IN FEBRIBUS PUTRIDIS.
Ro. Cort. peruv. unc. ij. £oq. I. a. c q. f. aq. c.
add, calat. unc. xvi.
Alum. crud. fcrup. i.
Sacch. comm. q. f. ad grat. fapor.
M.
S. Om het uur een koffijkop lauw.N. n.
DECOCT. CORT. PERUV. CORROB. SOLV. ET
DIURESIN PROMOVENS IN HYDROPICIS.
*
R,. Cort. peruv. unc. ijj.
Bacc. juniperi unc. i. coq. I a. c. q. f aq. c.
add. colat. unc. xvi.
Oxymell, fquillit. unc. ij.
M.
S. Om het uur een koffijkop warm.
D 4 N.



N. 12.
DECOCT. RESOLV. ET DIAPHORESIN PROMOVgNS IN MORS. VENEiUIS.
R». Rafur. lign. guaj.
Rad. bardana aa unc. iv.
macerant c. aq. fervid. pint. viii. 24. boras* coq. fort. ad part. dimid. int. co&. liquor. fuspend.
Pulv. groff. antim. crud. unc. i. in nodul.
fub. fin. coc't. inmifc.
Cort. faffafr. unc. i.
add cslat.\
Sp- minder, unc. iij.
S,acch. comm. q. f. ad grat. fapor.
M.
S. Om het uur een koffijkop warm.
Over



( 5? )
Over de uitwendige Formuim.
5- 32. Wê
Hier zoude het de plaats zijn om te beginnen met de uitwendige Formula, bij de Heelartfen bekend onder den naam van 7opica, als Linimenta tUnguentatEmplastra, Fotus, Injectio* nes, Lavamenta 3 Cataplasmata , Gargarismata Collutiones Oris, Collyfia, Epithemata Jicca, Pediluvid,] Balnea\&c, edoch behalven dat ik verkoozen heb, om alleenlijk te handelen over de inwendige Formulae, zijn over het algemeen de hollandfche Geneesanfen niet zeer verlekkerd op de oefenende Heelkunde. Wie zig ook wel verftaat, om de inwendige Formulae voortefchreiven , zal aangaande de uitwendige weinig moeite hebben. En voor zoo verre de Geneesarts Toptca nodig heeft , om in Morbi interns' aan zijn Geneeskundige oogmerken te voldoen , D 5 kan



C 5§ )
kan hem de daaglijkfehe Practijk tot genoegzaame Leermeesteresfe ftrekken. Waarom wij hier alleenlijk eenige bijzondere Formuke zullen laaten volgen, waar mede wij gelooven de jonge Practici geen ondienst te zullen doen, en daar mede meenen wij onzen taak te hebben afgefponnen.
Voorbeelden. N. ï.
UNIMENT. arthriticum.
9f. Sap. venet. dr. i. rit. film. in fp.junip. Olei fuccin. Sp. fal. ammon. a~a dr. ij. Sp. juniper. unc. iv.
M.
S. Om het ziek deel 3 of 4 maaien daags me: een zagte borftel intefmeeren»
N.



C 59 )
N. 2.
liniment. antiparaliticum.
R,» Olei cajaput. gtt. xxv. Gumm campb, dr. j. Ung. altheae, unc. iv. Pulv. fubiilisf. cantbarid.Jcrup. i.
M.
S. Om den Ruggegraat, en de zieke deelen ee* cige maaien daags mee een zagte borirel incefmeeren.
N. 3. '
üng. mercuriale fro salivatione promov.
Ra. Merc. viv. unc. i. rit-folut. c. terebint. venet. q.f. Ung. alth. unc. ii.
M.
S. Om onder den axel en in de Iasfchen 2. of 3. maaien daags intefmeeren.
N. 4.
liniment. pro vermibus nec and. et expell.
ff. Ung. mercurial. praced. unc. ii. Asf. foetid. dr. ii.
rit.



C 6b )
rit. folut. vel aq, v. fp. vin. r. Gumm. aloes fcrup. iv.
ML
S. Om aan den. buik en wel meest aan den navel dikwils ingefmeerd te worden.
N. 5.
EMPLAST. STOMACHICUM AD CORROBORAND.
ff. Emp. è galbano crocato q.f.
extend. fupr. allut. magnit. duar. palm.
manuum figur. oblong, rotund, et illin. Olei ft. menth.
N. 6.
CATAPLASMA STOMACHICUM ANTIoPASMODICUM,
R»» Herb. tnentb. man. i. confcisf. Asf. foetid. acet. folut* dr. i. tn. c. aq. fervid. et add. Farin. lint q. f. ad rit. csnftst.
S. Om tusfchen een deck koud op de plaats der maag te leggen.
N.



C 61 )
n. 7.
CATAPLASMA ANTIPHLOGISTICUM IN COUCAÏ » INÏXAMMATORIA.
ff. Herb. alth. man. iv.
Flor. famb. unc. i.
in acst, et aq. part aqual. q. f. ' Mell. comm unc. (f Farin. alth. q. f. ad t ita n confistent.
m.
S. Tusfchen doeken warm op den buik aanrevoegen.
n. i.
CLYSMA EMOLL. ET ANODIN. IN NEPHRITIB, CALCULOSA.
ff. Olei lini.
Lacl. dulc. aa unc. jij. Syrup. alth. fern. unc. ij. Opii depurat. gr. iv. Pulv. gumm. arab. unc. jj.
M.
S. warm te (tellen.
n.



( « )
N. 9.
BALNEUM EMOLL. ET ANOD. IN INFLAMMAT. VISC. ABDOM. HERNIIS INCARCERATIS, ETC.
R,. Folior. alth. fascicul. iij.
Flor. chamameL rom. libr. ij. pon. in vas. fat ampl. at ager in eo federt potest.
affunèant. opia fuffic. cq. et lacl. dulc. aqual. quant, fervid.
S. Wanneer het bekwaam van warmte is geworden . word er de Lijder 200 in geplaatst, dat den gantfchen buik gebaad wordt.
N. 10.
BALNEUM VAPOHOSÜM IN MORBIS PULMON. ET FAUC. ORE INHAUREND. AD EXPECÏ ORAT.
Rs. Herb. alth. man. i. Flor. chamamel. dr. iij.^ Mell. commun. Acet. famb. öa unc., ij. Aq. commun. libr. i, coquatitur forti ter.
S. Om door een tregter of andere pijp, terwijl het itaat te kooken, de wafem ia den mond. of keel te bellieren.
N.



e 63 )
N. 11.
GARGARISMA PRO ANGINA MHCOSA,
R>. Caric. unc. iij. Sem. [map, dr. ij. confc. et cont. Aq, comm q. f. coq. I a. et collat. unc.zx'x. .
adde v., X-\ < 1*9 OxymeU. fquilltt. unc. ij.
> 1%
S. Om dikwerf in den mond té houden , en wederom uittefpuuwen enverech te neemen, warm, liever als te gorgelen»
N. ïi
COLLUTIO ORIS IN SCORIiUTO MÜCOSO PRIGIDO GINGIVAR. '
Gumm, mlrrh. dr. ij;
Mell. rofar. unc. i.
Aq. menth. unc. iv. ' " 4 1'4
Sp. cochledr. dr. ii.
M.
S. Om dikwerf het tandvleesch' en verdere zieke deelen mede te wasfen met een zagt penfeel,



( 64 }
N. 13.
COLLUTIO ORIS IN NECROSI GINGIVAR. KTC. E SCORBUTO CALID. PUTR.IDO.
R.. Cort' peruv. unc. jJJ coq. I. a. c. q. f. aq. c. add. colat. unc. vi. Mell rofar. unc. Sp. vitriol. acid. q. f. ad gtad. fapor. acid. acérb.
M.
S. Gebruik ais de voorgaande.
N. 14.
CAXAPLASMA VASA ET [ORGANA GALACTOPHERA EMOLLIENS ET LAC. ATTENUANS IN PUERPERIS.
Bf. Aven. q.p.
coq. in lact. dulc* add.
Farin. alth.
Vitell. ovor. ij. vel iij. F. rit. confist. ut fup. linteam txtendatur.
S.



r 65 )
S, Om tusfchen twee doeken op de mammen warm aangevoegd te worden, en eenige maaien daags te vernieuwen.
N. 15.
LINIMENT. PRO PAPILLIS EXCORIAT. IN LACTANT.
ff. Ung. alth. unc. i. Bal/, peruv. gtt. xii. Vitell. ovi. q.f.
M. N. 16.
COLLIRIUM.
ff. Aq. rofar. unc, vi. Sief. alb. rhaf. dr. i. Sacch. faturn. gr. xii.
M.
S. Een Huk brood of befchuit," of een (tuk fij. nefpons daar mede doorweekt, en tusfchen een linnendoek op de oogen aangevoegd.



C 66 )
N. 17.
COLL. RESOLV. MACULAS CORNEAE POST. MAGN. INFLAMMAT.
R,, Gumm. mirrb. opt fcrup. i. Joh. c. alb. ovi. q. f. Aq. rofar. unc. i. Saccb. faturn. gr. xij. S. Om met een penfeel op de vlakken te ftrijken.
N. 18.
EPISPASTICUai.
•fy. Rutb. recent, man, j. Sal. comm. dr. ii. S em. finapi. dr. i. Acet. vin. unc. ii, Farin. lini. q. f.
C.^C. M.
S. Bloot of tusfchen doeken warm aantevoegen.
Deeze zijn wel de voomaamite uicwend'ge Formulae. welke van den Geneesarts, of om aan zijn Geneeskundige oogmerken te voldoen bij een inwendige ziekte, of daar h'j zomtijds enigfints toe verpligt is, en zig niet behoorlijk van ontdoen kan, om voortefchreiven.
EINDE.
By



By den UITGEVER dbezes ii mede te BEKOMEN:
Stntysk , Inleiding tot de Algem. Geographie en
Scerrekunde met Plaaten , in Quarto. ƒ4:15:0 —— Vervolg van de Befchryving der Staartfter-
ren, met Plaaten, in Quarto. 3:i5:o
Uitrekening der Kanfen, in Quarto. 2:00
W. van Lis, Pharmacopoei. 3: 6.0.
Pharmacopcea Amftelodamenfis renovata. i2vo, 0:14:0
D. vanGesfcher, Heelkundige Mengel(toffen. 1: ,6:0
—— over de Afzetting der Ledemaaten. o; 18: 0
- ■" .' Beginfelen der Oefenende Heelk. 1:16:0
• Heelkunde van Hippocrates. g: 0:0
over de Wangeftalten der Ruggegraat. 1: 0:0
Plenck, Ontleedkunde, 2Deelen, 1794, sdedruk. 2:12:0
Verhandeling over de Gezwellen. t\ 5:0
■■ ■ Venusziekte. l:ioo
Huidziekte. 0:16:0
Heelkundig Mengelwerk, 2 deelen. 2:12*0
over de Oog Ziektens. i.-io.o
Algemeene Heelkunde. 2'.
A Bakhizar* Pathologia Chirurgicalis, of Heelkundige Ziektekunde , 2 Deelen. 3 : r2:o Heelkundige Waarneemingen, 2 Deelen liló'.o
— Cm'rurgica Pracïica of Oeffenenda Heelkunde 1:16.-o
over de Voornaamfte gedrochten. o: 6.0
• Heel-.en Geneeskundige Verhandeünge over
de Zalven en Pleisters, met het Pourtrait. o; la . 0
— — Het Pourtraic af'zonderlyk. 0'. g'
Catechismus der Heelkunde. j .' 2 .'
. Heelkundig Mengelwerk. •', g'
Verkorte Materia Medic?. ij 2*.Q
—--— Manier om Geneeskundige Voorfchriften
voor te fchryven. I; A. Theden, Genees en Heelkundig Onderwys, voor Eand en Zee-Chirurgyns, vertaald door A,
A. Schrage, Genees- en Heelkunde. 0/ '°
—— Geneeskundig Zakboekje. o;s60 Onfer, Arts der Moeders. 0.' j 6 .'
Bsnnevoeti, Heelk. Waarneeming. o'i8*o Moublst, over de Afzetting der Deijën. 0:12:0
Feu-



Ptvfin, Natuurt. Aanmerk, over de Voortteeling
eer Dieren en Gewasfen- s f0. ,g
P êerehboom. over de Melkwording. o: 6:0
Bterhavsn, Geneesk. Onderwyzing. 2:10:0 Scheffer, Verh. over de Botten of ZuigQakken in
de iever der Schaapen. o: 11 • o
Le üran, Verh. over de gefchcotene Wonden. o : i6;o Clutiunk-,- over de «vonderbaare en God verheerely-
kende buishouding der Beijen. 0:12:0 Buchan, Huislyke Geneeskunde, 2 deelen. 4/ 0:0
Sdbatitr, Ontleedkunde, 2 deelen. j: 0:0
Pri-gle, over de Legerziektens, 3 deelen, 5: g : o
Ellerbeck, over de Roikoortfen. u 2:0
Hoo^vtht, Konst om Wonden te fchouwen. 1:10:0
Peti£, Ziektens dsr Beenderen , 2 deelen. 3 : o; o
Roupe, Ziektens der Scheepsvarenden met *t Aan-
isiigfel u 16: o
Hiller, Heelkundige Verhandel. , 3:12:0
Acrel, Waarnemingen. 3:13:0
Heyiter, Kort Begrip der Heelkunde, met pi. 1: irj.-o Venardeling over de Ziektens der Oogen, met
een afgezette Plaat. 1: 5:0
Richter, over de Breuken, 2 deelen. 3: a.;o
Palfyn, Ziektens der Beenderen. ï: 16 o
O t'eilbaaie Genetswyze der Jicht. o. 14:0
Stichting en Verbrugge, Land en Zee Chirurgie. 1: ; 6: o h'^iw.burg, Zee-Chirurgie. 1:16:0 Le lebure. Venus Ziekten, 3 deelen. 3:12:0 Amiieidam.cbe Heelkundig Genootfchap, 3 deelen •
met plaat.
Prysverhandelingen van dito, 2 tfcetai.
Becker. over de Witte Vloed, 2de veel verbeterde
druk. I:: 0:0
Meyer, Scheikundige Proeven, door P. Kastelyn,
2 deelen. 3:12 :o Leiman, Geneeskundige Proeven der Eleétrffiteit. 1:16:0 en TroGsïwyk, over den Groei der Boomen
'en Planten. I: O:o
Trie.tley, over Verfchillende zoorten van Lucht,
2 -ieelen met plaaten. 4: 0:0
Cnthberfin , over de hleSrifiteit , 3 deelen met
pl. gr. 8vo. g: 0:0 Verzameling van eenige fraaie Proeven
met de Tafel Lucht pomp. 0:16:0
Veizimeling vaneenrge Electrifche Proeven. 0:12:0
Brief van de Heer Cuypers, over 't Vermogen det riedendaagfche EicCtrifeer, Machines. 0:10:0