Pfl.
U.B. 81






verdediging
VfAW HET GERESOLVEERDE
omtrent de armenstater
HET
WEESHUIS en KINDERHUIS,
By Concordaat van den 22 December 1785 en 8 February 17 86. '
D O O ft
Mr. A> G. B E S I E ft
Te DEVENTER. By L. A. KARSENBERGH.
MDCCLXXXVI.






AAN den LEZER,
ttet eenige oogmerk van deze bladen is 3 zul. ken myner Medeburgeren, die geene genoegzame gelegenheid gehad hebben om het onderwerp, daarin behandeld, met die naaukeurigheid, wel. ke het zekerlyk verdient, te onderzoeken daar. toe in fiaat te ftellen. De denkbeelden, daarin vervat, zyn, dit vertrouw ik, niet alleen de mynen, maar ook die van de ganfche Commisfie, aan -welke door Raad en Gemeente het onderzoek van deze zaken was toebetrouwd , fa is, van allen, die gelegenheid hadden dezelve in den grond na te gaan: Zy zyn zeker die van myne Kienden , aan wier be. oordeeling ik dit Jtukje dacht te moeten onder.
wer-



werpen, en die my tot de uitgave van hetzelve hebben aangemoedigd. Onder dezen was de Heer G. J. Dumbar, wiens Brief by deze gelegenheid aan my gezonden , ik van te veel belang keurde, om den zeiven niet, volgens bekomen verlof, geheel hier by te voegen*
\ 7 "



Bladz. $
VERDEDIGING
VAN HET GERESOLVEERDE OMTRENT bs ARMENSTATEN
HET
Weeshuis en kinderhuis,
TS kwerf ftond ik in beraad de pen op te vat.
ten en te beproeven, of het mogelyk was het ongenoegen te doen ophouden , het welk zommigen onder myne Medeburgeren reeds over de fcheiding van het Kinderhuis enden Muisarmen» itaat hadden opgevat, en waaraan, zo het lcheen* nieuw voedzel verlchaft werd door de Reiólutia weike de Regeering dezer Stad op het RequesÊ der Burgery omtrent het redres van den Armen» ftaat had genomen; doch ik werd telkens weerhouden door de hoop dat de blykbare nuttigheid der vastgeftelde maatregelen en het bezef van dé volltrekte belangeloosheid der Regeering in dezert eiudelyk genoegzaam 2yn zouden ter bereiking van dit heilzame oogmerk: eené hoop, waarin ik dies te fterker bevestigd werd, door dien ik nieê vernam dat er eenige tegenwerpingen omtrent dê 2aak zelve gemaakt Werden , en vastelyk vertrouwde dat onze Burgery te verlicht en te re* delyk was, om met doldriftigheid een verzoek door te dry ven, 't geen doof de Regeeïing ü\i\



co
willekeurig , maar met openlegging van genoegzame redenen, was afgeilagen.
Dan zo dra my de Brief aan een Vriend ts Utrecht werd ter hand gefield , en ik met leedwezen uit denzelven vernam , dat er zich onder ons bevonden , dieN flecht genoeg waren om heisnelyk twedragt te zaaijen, en het ongenoegen aanteblazen, die zich hier toe bedienden van valfche opgaven, verdraaiingen en dergelyke lage kunsten , welke zich een eerlyk man fchamen zoude zelfs ter bereiking van het allerbeste oogmerk aantewenden; nu ik ontwaar werd dat het genomen befluit der Regeering voor eene lchending der Volksmacht wierd uitgekreten ; nu fcheen de plicht van my te vorderen, dat ik de pen opnam om deze nu vooral gewichtige zaak omHandig te verhandelen: dit reekende ik aan myne Medeburgeren en aan my zeiven verfchuldigd te zyn; daar ik my aan de lnoodfte ondankbaarheid zoude hebben fchuldig gemaakt, indien ik, wiens verkiezing tot Gemeensman door de fte-rome des Volks is goedgekeurd en aangedrongen geworden, geyverd hadde om nu die fterame te doen fineren en den invloed der Burgery te verhinderen , in ftede van hare belangens , volgens eed en plicht, te behartigen. Ik hebbe nochtans geyverd om de belUering van de Armenftaten en het Kinderhuis op dien voet te brengen als nu befloten is, en geene eerlyke poging onbeproefd gelaten om het daar henen te dirigeeren, dat het Kinderhuis gefcheiden bleef van den Huis-armenftaat en dat déze met de Diaconie onder eene en dezelfde beftiering gebragt wierd: het zal derhalven in deze bladen myne taak zyn aantetonen, dat dit alles gefchied zy, niet uit Arillocratifche beginzelen, om geen verzoek der Burgery volledig üntewilligen; maar alleen om dat men volkomen overtuigd was, dat het belang der Stad deze Maatregelen vorderde , dat de tegengeftelde nadeel ig waren , en dat men dus deze moest verwerpen en gene verkiezen, zo men anders zynen
ge-



(3;
gedanen eed niet wilde in den wind flaan : deze toch vordert, dat elk Regent zodanig zyne item uitbrenge , als hy zelve ten meesten nut van het algemeene belang gèfchikt oordeelt, en dus dat ieder zyn eigen gevoelen moet voorbrengen, en niet dat van een ander. Hier uit volgt "dan ook dat een Regent, die, overtuigd van de nadeeligheid eener maatregel, nochtans dezelve tocftemde enkel om dat een gedeelte des Volks of het ganfche Volk die had voorgefteld, naar myn inzien van meineed niet konde worden vrygefproken. Een eerlyk Regent moge in het laatfle geval zyn ampt verlaten , maar hy zal nimmer tegen zvne overtuiging handelen; zo als ik dan ook vastelyk onderllelle, dat de iveinige disfentierende Ge- • meenslieden, die in alles conform het verzoek der Burgeren hebben geftemd, insgelyks hunnen eed hebben betragt, dat is, dat zy aldus geftemd hebben niet om dat zulks ftrookte met het verzoek der Burgeren , maar om dat zy de voorgeftelde maatregelen de besten keurden.
Dan ter zake : en om deze wel te b.handeieti zal het best gefchikt zyn in de eerüe plaats deredenen openteleggen, welke tot de genomen be* fluiten aanleiding gegeven hebben, en daarna dé bedenkingen optelosfen, welke in den gcmelden Brief worden opgegeven.
Het zal geheel onnodig zyn te betogen , dat dé Armenftaat binnen deze Stad jaren achter eer), zo niet genoegzaam alryd , in een 'terug1 gaanden ja vervallen ltaat geweest is; hieraan'toch zal niemand des kundig eenigen twyfFel kunnen hebben ; terwyl de menigvuldige klagten en deliberatien, welke in de Refolutie Boeken der Regeer tfngs Collegien ten dezen omzicht gevonden worden , zelfs den minstgelovigen ge'maklyk zottdeh overtuigen. Even min noodzakelyk zoude een angstvallig onderzoek zyn naar de warrre rédenvan dit voortdurend verval -, want daar er <?éeha merkbare vermindering van inkomften plaat! had en er ook geene aanhoudende en in her oog lo*



C4>
pende omftandigheden voor handen waren , welke beftendig eene meerdere uitgave konden vereifchen , moest elk een natuurlyker wyze bezeffen dat het verval van den Armenitaat voornaamlyk. mogelyk alleen, aan de wyze, waarop derzelver beftiering geschiedde , behoorde te worden toegel'chreven. Hierop bepaalde zich dan ook in de eerfte plaats de aandagt der Magiftraat , wanneer dezeive omtrent den jare 1777 ernstig naar middelen uitzag om het van hand over hand toenemende verval te keer te gaan en den Armenitaat op eenen goeden en duurzamen voet te brengen; en men ontdekte weldra dat de kortftondigheid dezer Adminiftratie als derzelver voomaamfte gebrek en dus als de hoofdbron van het verval moeste worden aangemerkt; en dat deze wederom het natuurlyke gevolg was van derzelver verbazenden omïlag , welke zo veel tyds vereifchte en met zo veel last gepaard ging, dat het ten uiterften onbillyk zyn zoude ïena and daar mede gedurende eenige jaren te bela ten. Zoude dan de kwaal in den grond aangetast worden, zo behoorde men in de eerfte plaats op het vernietigen der oorzaak bedacht te zyn en allen onnodigen omflag aftefnyden.
Als zodanig nu befchoude men het Uftier van het Kinderhuis en de Opvoeding der aldaar verpleegd wordende Wezen. Men begreep dat deze uit 'haren aart geheel onderlcheiden zyn vart de bezorging der Armen en alleen door een niet geheel bekenden zaraenloop van omftandigheden met dezelve waren verbonden gebleeven; men was dra overtuigd, dat het beftier van zo veele kinderen wel afzonderlyke perlbnen behoefde- dat in dezen de afwi.-feling van Beftierderen ten' hoogften nadeelig was ; en dus dat de feparatie van het Kinderhuis en den Armenitaat niet anders dan ten hoogften voordeelig voor de beide Inrichtingen konde befchouwd worden; als waardoor voor het Kinderhuis een beter en vooral gelykmatiger beftier ftond geboren te vvor-



C5 )
den ; en de Armenfhat ontheft werd van eenea omflag, die het invoeren van een langduriger adminiiïratie tot hier toe onmogelyk had gemaakt.
Op deze en geene andere gronden werd dan ook die 1'cheidinge in den jare 1781 tot ftand gebracht, wanneer het keurig uitgewerkte plan van feparatie op den 8 February in een Concordaat werd veranderd, waarin het nadeel van de kortlïondigheid en den te grooten omflag der gecombineerde Adminiftratie' zo treffend betoogd is, dat ik my niet weerhouden kan dit gedeelte op deze plaats uittefchryven.
„ De vereeniging der adminiftratie van 't Kin„ derhuis met die van den Huisarmenftaat maakt „ dezelven gezamentlyk van dien omflag en in>
portantie, dat men met geene billykheid aan „ een burger vergen kan zig daarmede langer
dan voor eenen bepaalden , en wel zeer kor„ ten -tyd , te belasten ; vooral daar de klasfe „ van burgers, waaruit de Proviforen plegen ge„ nomen te worden, niet zelden alle de uuren, „ welken zy aan het waarnemen van de'ezen post „ befteedt, tot eigen fchade van die geene moet „ afknippen , die zy anderszins ter voortzetting „ van neering of handteering zouden hebben aan„ gewend.
„ Ter vermyding van dit laatfte incoavenient „ is wel eens voorgeflagen, of het ook beter „ zyn zoude die Proviforen, gelyk voormaals ge„ woonlyk was , wederom uit de vermogendften
en aanzienlykften van Stads Ingezetenen te „ kiezen : dan maar weinigen, 1'choon ook niets „ by handen hebbende, zouden zich met eene „ niet alleen zo lastige , maar ook het ganfche „ jaar door zonder ophouden voortduurende adr „ miniftratie voor eene aan het oogmerk vol„ doende ruimte van tyd vrywillig chargeren, „ terwyl zonder vrywilligheid , gelyk ieder be.„ grypt, in een ftuk als dit niets kan uitgevoerd ji worden , en indien de adminiftratie maar een•» jarig, gelyk ze thans is, zoude blyven, heeè A 3 » meïk



X 6 )
men meer dan eene reden om te twyffelen, of „ die verandering niet ruim zo veele nadelige „ als goede uitwerkzelen zoude te wege bren» gen.
„ öeze in de tegenwoordige omftandigheden zo „ bezwaarlyk , om niet te zeggen onmogelyk» „ weg te ruimen, korttïondigheid der adminiftra„ tie is ondertusfchen de fource. waaruit derzel„ ver meeste defecten haren oorfprong nemen en „ in der daad uit den aart der zaken nemen „ moesten. Welk ook de oorzaak zy moge, het „ zy ambitie, het zy habitude, zeker is het dat „ de meeste menfchen door den tyd een zeker „ attachement verkrygen aan de zaken die aan „ hunne byzondere zorge zyn toevertrouwd , „ waardoor zy dezelven langzamerhand als hun„ ne eigene beginnen te beichouwen, en op dien ?, voet behandelen: en even zo zeker is het, dat
dit attachement hier nimmer kan worden ge3, boren ; ja dat in plaats van attachement hier 3, jaloufie kan opkomen , waar door, het geen „ door voorgangers, loffelyk begonnen is, door „ de volgenden wordt omver geworpen ; dat ei>, genbaat door overtollig aankopen de kas kan „ uitputten , op hoop van op haar beurt door ?» die genen , welken zy met de léverancie be-
gunstigd heeft, bevoordeeld te worden ; dat s, zy om zich by 't gemeen bemind te maken,
misfchien om er neering van te trekken, ruim„ fchoots kan uitdeelen , zonder eenige zorg te „ toonen voor het toekomende ; dat de zugt tot „ ydelen lof eene zuinigheid kan veroorzaken, die „ zoude doen geloven, dat het oogmerk der ad„ minillratie beftond, niet in de behoeftigen te ?, helpen , maar in de konst om zig zo. veel
doenlyk aan die hulpe te onttrekken.
„ Dan men onderftelle eens, een kluft Provifo,^, ren gevonden te hebben , wier bekwaamheid s> en eensgezindheid genoegzaam is om een goe?, de adminiftratie uittewerken. Wat zal het baj? ten, dat dezen grondflagen leggen, waarop door
s» huy-



C 7 )
„ hunne fuccesfeuren , die waarfchynlyk minder „ doorzigd of minder yver zullen hebben , niet p wordt gebouwd?
■» Of wil men voor mogelyk houden , het r> geen inderdaad onmogelyk is, dat men met de }, nodige attentie altoos een diergelyke kluft als „ wy hier onderftelden bekomen zoude kunnen „ Het zy zo.
„ Evenwel zal men moeten erkennen; dat eert « volgende kluft nimmer in haare denkbeelden », en vues dermaate met de afgegaane zoude o„ vereenftemmen , dat hunne adminiftratien sis „ het werk van eene hand zouden kunnen aan„gemerkt worden: en deeze éénheid, indient „ men zig zo mag uitdrukken, is egter het groo„ te punt, welke in de beftiering van alle din„ gen vereifcht wordt, en dies te meer vereifeht „ wordt, naar mate van den omflag die aan de» „ zeiven verknogt is.
De laatfte aanmerking leidt ons tot eene an„ dere. De groote omflag van deeze gecombi„ neerde adminiftratie,, maakt het onmogelyk dat „ iemand zig fpoedig genoeg au fait van derzet„ ver details zoude maken, om zig met eeri? „ merkelyk fucces van zyne funftie te kunnen „ kwyten. Wie zal in *t kort beftek van een of 3, twee jaren, offchoon hy er ook veel meer tvds „ toe befteedde, dan de Proviforen er aan kun,3 nen of gewoon zyn te befteeden , zulk eer* „ aantal van arme perfonen en huisgezinnen ge„ noeg leeren kennen, om de uitdeelingen even„ redig te maken aan derzelver wezenlyke be„ hoeftens ? Wie zal in zulk een kort beftek „ den ttaat van de kasfe, haare fondfen , haare „ relources genoegzaam doorgronden , om ïegt,, matig te calculeren, waartoe zy al of niet toereikende is, ten einde geene mildadieheid die „ haar zoude uitputten te plegen, of eene fpaar„ zaamheid die regelregt zoude aanlopen tegen „ haar eigen doel ? Wie zal in zo weinig tyds » alle de kundigheden verkrygen, die es gevorA 4 » der4



(8 >
l, dcrd worden, om eene huishouding van dien „ omflag en van die importantie als' het Kin„ derhuis, naar behooren te bellieren? Wie zal „ al dit , te zamen vereenigd, te gelyk uitvoeren? „ En, indien al eens iemand dit uitvoerde: wat „ dan ? Hy zoude zyn bekwaamheid verkregen „ hebben, juist wanneer ze hem niet meer te „ ftade konde komen, wanneer de tyd van zyne adminiftratie vas vervlogen." Door het vastftellen van deze feparatie was derhalven de grond gelegd tot eene werkelyke verbetering in de beftiering van den Armenitaat; en het ware te wenfchen geweest, daf men toen ook aanftonds de handen aan dat werk hadde gellagen : dan, het zy het ongenoegen door verfcheiden Burgeren over de feparatie betoond de Regeering huiverig maakte; het zy de menigvuldige en gewigtige deliberatien, welke de toenmalige toeftand des Lands en der Provincie vorderde , niet toelieten meerder zaken over hoop te halen , men befloot hier toe niet voor den r December 1784; wanneer er eene Commisfie uit | Raad en Gemeente benoemd wierd om den toe• fiand van de Diaconie en Huisarmenftaat naauwkeurig te examineeren en een plan pan redres te formeeren.
Om zich getrouwelyk van dezen last te kwyten, oordeelde de benoemde Commisfie geenen anderen weg te kunnen inflaan, dan zich door eene allernaauwkeurigfte examinatie van een aantal op eikanderen volgende Rekeningen, in ftaat te ftellen om van elke voorname Post van Ontvangst en Uitgave afzonderlyk eene genoegzame kundigheid te" verkrygen , ten einde te kunnen oordeelen over de ware oorzaken van het verval en de beste middelen van redres in dezen. Zy Was met dit onderzoek , een werk van oneindig gen nafleep , reeds vry verre gevorderd , wanneer de Burgery in de maand Maart 1785 het bekende Request inleverde, waarby het plaatzen tjejr kinderen van kleine Burgeren in het Weesbuis, %



■CsO /
huis , en het weder vereenigen van het Kinderhuis met den Huisarmenltaat voornamelyk werden verzogt, met oogmerk om daardoor den vervallen Armenftaat wederom optebeuren. Ter examinatie van dit Request werd op den i April 1735 insgelyks een Commisfie uit Raad en Gemeente benoemd; dan men bemerkte wel dra, dat de deliberatien over deze onderwerpen te veel in eikanderen liepen om door twee onderfcheiden Commibfien met eenigen fpoed te kunnen worden voortgezet: de Commisfie tot redres der Armenftaten haar voorgenomen onderzoek zo ver volvoerd hebbende dat zy nu hare gedachten 0ver de middelen van redres konde laten gaan, oordeelde echter zulks van geen vrucht te kunnen zyn, voor en aleer de Commisfie over het Request haar Raport zoude hebben uitgebragt; terwyl deze zich buiten ftaat vond om hare gedachten met eenigen grond te kunnen bepalen, alvorens zy uit een Raport van de eerlle Commisfie de waare oorzaken van het aanhoudende verval hadden leeren kennen. Deze omftandigheid was dus oorzaak ; dat by Concordaat van den 20 Juny 1785 uit de twee gemelde Commisfien één geformeerd , en de Burgemeesteren G«, D. Jordens, Tichler, Hagedoorn en Cost, beneffens de Gemeenslieden G. Slichtenbree, Terpftra, Dumbar, Budde, Alex. van Suchtelen, Befier , J. J. Bannier en 's Gravezande benoemd werden, om de aangevangen deliberatien over de gemelde onderwerpen gezamenlyk vooittezetten en zo dra mogelyk van hunne bevinding te raporteeren; gelyk zy dan ook met den meest doen* lyken fpoed een raport uitbragten , het welk op den 22 December, in een Concordaat is veranderd, en vervolgens by het appoindterrient aan de Requestranten is uitgereikt; zynde nochtans de voorfiag om de beftiering van de Diaconie en den Huisarmenftaat te combineeren eerst op den 8 Febr. 1786, door Raad en Gemeente aangenomen'
A S. la-



C 10)
Ingevolge dit Raport werd dus beflöten i*k* dat het Kinderhuis van den Huisarmenftaat zoude gefcheiden blyven. s^o Dat alle Burgerkinderen zonder onderfcheid van groot of klein burgeren, beneden de 17 jaren Oud, in het Burger Weeshuis' zouden worden opgevoed. 3*» Dat deze beide Godshuizen altyd zouden ftaan onder dezelfde Proviforen , en in geval van te kortkoming eikanderen onderfteunen. 410 Dat de Huisarmenftaat en Diaconie onder een en dezelfde directie zouden gebragt en de fondzen der eerstgemelde vermeerderd worden met het provenu der Boteraccys, met eene verbetering van het fonds der Poortftuivers en met een provifioneel furnisfement uit de Kasfe van het Grote Gasthuis: en het zyn voornamelyk deze befluiten, het betoog van wier nuttigheid en volrtrekte noodzakelykheid den voornamen inhoud dezes gefchrifts moet uitmaken. Dat betoog zoude nochtans overtollig geweest zyn, indien het Raport zelf door den druk gemeen gemaakt ware, en dus ieder burger meerder gelegenheid gehad fcadde om hetzelve aandachtig te lezen, de daarin voorkomende bereekeningen na te gaan en de ' gegeven redenen te overwegen ; het welk ieder een behoorde te doen, eer hy een ongunstig oordeel over de genomen befluiten velde.
I. De Redenen, waarom men oordeelde by de feparatie te moeten blyven, waren — in de eerfte plaats alle de zodanige, welke tot de leparatie hadden doen befluiten en hier voor zyn opgegeven, — Ten tweden , de- volftrekte nutteloosheid der Combinatie ten aanzien van het herftel van den Armenftaat; deze toch komt volgens eene juiste bereekening jaarlyks ongeveer ifioo guldens te kort, en het Kinderhuis, fchoon met°de «iterfte menage beftierd, kon niet eens met ïyn inkomften uitkomen en zal door het overgaan van 22 kinderen naar het Weeshuis niet veel boven 800 Guldens uitwinnen ; zo dat elk geroaklyk kan begrypen, dat de eenvoudige Gom*



(IIJ
binatie het verval niet koude herftellen , maar alnog eene te kortkoming van iooo guldens zoude overlaten, boven en behalven het geen de adminiftratie van het Kinderhuis te kort fchoot: terwyl als dan ook hoegenaamd geen redres bezorgd wierd aan de Diaconie, welke jaarlyks ongeveer 4co guldens te kort komt; lchoon zulks insgelyks aan de Commisfie was opgedragen. — Ten derden : om dat de Combinatie van het Kinderhuis en den Huisarmenftaat het onmogelyk maakte de beftiering van den laatften met die dei. Diaconie te vereenigen; welke 1'chikking men nochtans als den eenigen grondflag aanmerkte, waarop een beter adminiftratie ten fine van redres zoude kunnen ontworpen worden. — Ten vierden: om dat door de Combinatie insgelyks de fchikkingen by het derde befluit omtrent het Wees- en Kinderhuis vastgefteld zouden moeten vervallen; fchoon dezelve op zeer gewichtige redenen fteunden, welke ftraks by de behandeling van dat befluit zullen worden opgegeven. — Eindelyk: om dat men vertrouwde, dat de Rurgery, het herftel van den Armenitaat voornaamlyk beoogende, daar toe ook gaarn het beste middel zoude ge-* bezigd zien 3 zelfs met ter zyde ftelling van het gene Zy had voorgeflagen : vooral wanneer men ten duidelykften aantoonde , dat hare begrippen op verkeerde en onware Hellingen gegrond waren ; gelyk zulks in het begin van het Raport, ten aanzien der oorzaken van het verval, breedvoerig is gefchied , waar van ftraks nog wel iets nader.
II. Vermits, zo verre my bekend is, het gerefolveerde ten aanzien van het overgaan der Burgerkinderen naar het Weeshuis, geene tegenspraak ontmoet heeft, zoude ik my kunnen onthouden hier van iets te melden , gelyk ik dan ook tot opheldering alleen van het volgende zal aanmerken ; dat wel volgens de oorlpronglyke Conftitutie van het Weeshuis geene kinderen in bet zelve konden worden opgenomen, dan die boven



J
C M )
ven de drie en beneden de tien jaren oud en'aan geene lighaamsgebreken onderhevig waren; maar dat men gemeend heeft dit geheel "te moeten veranderen, en het Weeshuis open zetten voor alle Burgerkinderen beneden de levenden jaren, met uitüuiting alleen van de zulken, die aan gebreken laboreerden, welke hen buiten ftaat ftelden om zich eenige kostwinning te verfcbaffen , om dat er eene hardigheid in icheen gelegen te zyn, dat van vverfcheiden broeders en zusters zomrnigen in het Weeshuis en anderen in het Kinderhuis geplaatst wierden ; en om dat ook anderszins niet alle Burgerkinderen , die zich in het Kinderhuis bevonden, naar het Weeshuis hadden kunnen worden overgebragt; het welk nochtans door de Requestranten was verzogt, en waar van men ook de redelykheid volkomen bezefte.
III. Ondertusfohen maakte deze verandering in de Conftitutie van het Weeshuis de fchikkingen in de derde plaats bepaald volftrekt noodzakelyk. Er was by eene exatte nafporing van den ftaat der financien van het Weeshuis bevonden, dat het zelve, na aftrek van alle onkosten, tractementen en onderhoud der Bedienden , ter alimentatie van kinderen konde hefteden de fumma van 2660 guldens, welke men aanftonds begreep, dat ligtelyk niet toereikende zyn zoude, wanneer het getal der kinderen maar een weinig groter wierd of wat veele uitzetten op één jaar moesten gegeven worden ; en het onraogelyk was eene berekening over het getal der Burgerkinderen te maken, doordien hiervan in het Kinderhuis geene aantekening wierd gevonden, als alleen een aeer gebrekkige en welke eerst met het jaar 1757 was begonnen. Eene bedenking , waardoor men gekerlyk van het ftraksgemelde befluit zoude hebben moeten afgaan, en het Weeshuis by zy pe oorfpronglyke Conftitutie laten ; indien men niet op den inval gekomen was om de beide Huizen door dezelfde Perfonen te doen bellieren m vasttefteilen dat dezelve zich onderling zoi>
déft



( 13 )
den ondeïfteunen. Eene fchikking van dewelkè de gewigtigfte voordeden moesten verwagt wor* den. In de eerfte plaats toch wierd hier door de opgenoemde zwarigheid weggenomen ; want, het getal der kinderen in de beide huizen moetende opgenomen worden, gelyk blyvende; gelyk men, buitengewone tyden uitgezonderd , volgens eene op ondervinding fteunende calculatie veilig onderdeden mag; zo volgt, dat wanneer het aan* tal kinderen in het eene huis groter Word , het zelve in het andere naar rato moet verminderen, en dus het laatfte in ftaat zyn om het eerfte in zulk een geval te onderfteunen. Waarvoor dies te meer reden was, om dat men had bevonden, dat niet alleen onderfcheiden Godshuizen eikanderen dikwerf de behulpzame hand hadden geboden , maar dat ook het Weeshuis voorheen aan» merkelyke inkomften aan het Kinderhuis had af* geftaan. Daarenboven wordt hier door de mena» ge der beide huizen aanmerkelyk bevoordeeld Zo ten aanzien v/in den inkoop der voornaamfte behoeftens als met het broodbakken en lóortgelyke zaken: terwyl er de opvoeding dit nut uittrekt, dat vyf beftuurderen meerder gelegenheid hebben " om het gedrag der kinderen nategaan dan een minder getal, en over het geheel langer aanblyvende de byzondere geaardheid der Kinderen ook beter kunnen doorgrondeu ; en door deze Combinatie ook beter kunnen" zorg dragen dat niet te veel Kinderen het zelfde Ambacht leeren: en eindelyk was dit eene der beste middelen om de Adminiftratie van het Weeshuis ten fpoedigften op dien voet te brengen, welke in het Kinderhuis plaats vindt en ik naauwlyks gelove voor Verbetering vatbaar te zyn.
IV. In de laatfte plaats overgaande tot eene ontvouwing der redenen, welke tot de Corabina» ti'e van den Huisarmenftaat en Diaconie hebben doen befluiten , moet ik vooraf, ter wegneming van een verkeerd begrip , 't welk ik gemerkt hebbe dat men onder de Burgery ook al heeft
trach»



C 14 )
trachten; te verfpreiden , aanmerken : dat deze vereenigipg geenszins ten oogmerk heeft eene combinatie of in een fmelting der fondzen en in komsten van deze beide ArmenftatenTmaar a
ftferifvlnT"? V2n eene g^eenfch'aplyke b i «lering van dezelve: zodanig dat de fondzen van
maar zelfs de effenen der Diaconie onder den Eerw. Kerkenraad blyven berusten teiwvl daar en boven bepaald is dat de penningen dw'1 Dia
S.nimc!ïi7nffr rderhoud van Led™° zi:
len mogen gebruikt worden. Door deze ichik king oordeelde men alle bedenking die daaron " tren mogte vallen, te hebben weggenomenzon ftremmen^ 'c^w& er eenige^rmate door te
Ten aanzien nu der voordeden , welke men
ï-ta-Tnigd be'tier te nen trekken , komt vooreerst in aanmerking
het naauwe verband, het welk tusfchen de beSI adminiftratien plaats heeft door het bededen van dezemie perfonen ; eene omftandigheid ! weH e my verwondert , dat niet reeds voor lanee nn eene combinatie heeft doen bedacht zyn- v?rmu1 de ondervinding meer dan genoeg geleerd heeft dat de weinige eenftemmigheid, wélke doorS tus.chen Diaconen en Proviforen gevondeS S en welks oorzaak men alleen daarin, te Sri heeft dat zy leden van onderfcheiden Col egieï zyn , dikwerf eene onevenredigheid in de bedèe" lingei> te wege brengt, weikers nadeelige gevol gen ligtelyk te bezeffen zyn en .^een betoo®be hoeven : daar zelfs eene volmaakte een gezindheid tusfehen de beide adminiftratien dele onevenredigheid niet zoude kunnen voorkomen" altvd even ™fhee' 0»m°Selyk is dat S altyd even goed van den toeftand en het eedrarf dat zv alonderricht zyn zouden; veel ÏHe? dat zy altyd kennis zouden dragen van de hm
SffXtiebïveÏÏ^enr W?'ke deSe^aoVdandïe" adminiftratie by Huisvifnatie of in een dringenden
nood



C 15 >
nood aan een behoeftig Huisgezin gedaan had. Dit alles wordt door de vereenigde adminiftratie verholpen. Diaconen en Proviforen kunnen dan gemeenfchaplyk oordeelen, of iemand al dan niet, en hoe veel hy moet bedeeld worden ; de omliandigheden der Armen kunnen veel gemaklyker door negen, dan door vier of vyf, menfchen nagegaan en uitgevorfcht worden. De bedeelingen, die nu op onderfcheiden tyden en plaatzen geichieden , kunnen dan in eens uitgereikt en hier door vry wat tyd aan Armbezorgeren en Arme# befpaard worden.
Een twede en voorname reden is daarin gelegen, dat men zonder deze combinatie met geene mogelykheid een gefchikt plan konde ontwerpen, om werk aan de behoeftigen te verrchaffen, het welk nochtans als het grote middel van redres moet worden aangemerkt"; waar door niet alleen de tegenwoordige behoefte der Armen, op eene voor de Armenkas voordeeliger wyze, wordt vervuld ; maar ook de grootfte bron dér armoede zelve opgedroogd; dewyl de kinderen der Armen tot werkzaamheid opgebragt, en daar door in ftaat gefteld voor hun bettaan te zorgen, dus doende van den Armenftaat verwyderd worden. Nu begrypt elk ligtelyk, dat dit aan niemand anders kan worden toebetrouwd., dan aan de Armbezorgeren zeiven : dezen toch kennen de omftandigheden der arme huisgezinnen best 5 het opzicht der Armenfcholen, waar nu de kinderen ook in eenig werk moeten worden onderwezen, is natuurlyker wyze hunne pligt; zy alleen hebben de magt in handen om de armen het ledig lopen of bedelen effkacieus te beletten: indien derhalven de Diaconie en Huisarmenftaat gefcheiden bleven, aan wie van beiden konde deze zaak met eenige hoop worden aanbevolen? Voorzeker niet aan de Diaconie; want deze bezorgt haare armen maar voor de halffcheid en kan geen recht hebben om de Proviforen te noodzaken tot een ruimer bedeeling aan een viytig, of tot eene fpaar-
za-



( i6 )
zamer of geene bedeeling aan een lui en onwillig huisgezin: ook niet aan den Huisarmenftaat; vooreerst om dat hier ten aanzien der ledemaren dezelfde reden geldt : ten tweden om dat dus deze inrichting alleen bepaald zyn zoude tot de bedeelden, die geen ledematen zyn» en dus op verre na dat nut niet zoude te weeg brengen, waar toe dezelve anderszins in ftaat was: terwyl nog daarenboven alle luie en onwillige bedeelden weldra het Lidmaatfchap zouden trachten te verkrygen , indien zy zich daar door aan de noodzaaklykheid van te moeten werken of geene bedoeling te ontvangen, konden onttrekken. Te zeggen , dat dit alles konde aanbevolen worden aan eene Commisfie uit leden der beide adminiftratien beftaande, is of niets gezegd'of veronderftelt juist de combinatie ; want indien deze Commisfie alleen maar werk zoude bezorgen en daarover het opzicht hebben , en dé bedeeling door de beide Adminiftratien gereguleerd worden , wordt er genoegzaam geene dér opgenoemde zwarigheden weggendmen; en zo de magt om over de bedeelingen te befchikken insgelyks aan die Commisfie wierd gegeven, zoude dezelve weinig van de nu gerel'olveerde gecombineerde Adminiftratie verl'chiilen : terwyl de overige Leden der beide Adminiftratien, die niet in de Commisfie benoemd waren, niets zouden hebben te verrichten , en dus als nutteloos moeten be« 1'chouvyd worden.
Uit dit alles zal een aandachtig lezer reeds hebben opgemerkt, dat alle de gemelde befluiten zodanig met eikanderen zyn verbonden, dat het eene zonder het andere niet had kunnen worden vasrgefteld: eene omftandigheid, welke, naar myn. inzien, het fterkfte bewys voor de rechtmatigheid dier befluiten oplevert, vermits het daar door blykt dat zy op da natuur der zaken zelve gegrond zyn.
Hier-i



C 17 )
Hier mede dan het eerfte gedeelte van den Voorgenomen taak hebbende afgewerkt; zoude ik nu behoren overtegaan tot eene wederlegging van dat gene , 't welk door den Onbekenden Brieflchryver is aangevoerd ; indien ik niet genoodzaakt ware verfcheiden onwaarheden, die uit onkunde of met opzet in het hittorifehe gedeelte van dien brief gevonden worden , vooraf aan te toonen.
Schoon het op zich zeiven van weinig aanrfclang is , of de Stichting, van het Weeshuis onbekend zy en of wy weten dat het Kinderhuis in den jare 1680 zy gedicht, zo als wy pag. 4 verhaald vinden ; dan of in tegendeel het Weeshuis , volgens de alnog voorhanden zynde Or* donnantie , op den 7. Juny 1560 ingefteld en de flichting van het Kinderhuis onbekend zy , zo als in waarheid het geval is ; heb ik rii chtans dezen misdag van onzen Sehryver niet wilien over het hoofd zien ; niet zo zeer om er zyne onkunde mede te bewyzen , ais wel om by deze gelegenheid te kunnen melden , dat de Commisfie ter examinatie van het Request der Burgery geen moeite gefpaard heeft, om de itiehting van het Kinderhuis uittevinden , onderflellende daar door te gelyk het nodige licht ön» trent de klein-burger kinderen te zullen krygen ; edoch dat dezelve zo wel in de Refoluiien der Magiftraat als in de Concordaten te vergeefs gezogt is, hebbende men alleen gevonden , dat eenige jaren te voren door de Pro.* viforen van den Armenitaat over den bekrompen toeftand van hunne Kas rterk geklaagd en door de Gezw. Gemeente op den 22. April 167a voorgefteld is om de kinderen, die -door deti armmflaat bejleed veerden 3 by form van Arme Weeshuis te verplegen : zo dat de Brieffchry^ Ver een nuttig werk zoude gedaan hebben >, met ons te zeggen , waar uit hy ontwaar geworden was T dat het Kinderhuis in 1680 gelïicht is 4 en de kinderen , die door het IVeeshuis kefoed B uw



C 18 )
waren, in het zelve zyn geplaatst geworden. Éven gaarn zoude ik weten , waaruit hy hééft kunnen opmaken , dat juist zedert i6Ho de klein-burger kinderen in het kinderhuis zyn verpleegd geworden, en dat de armoede van het Weeshuis daar toe aanleiding heeft gegeven; zynde my daaromtrent alles onzeker voorgekomen : zo dat ik uit eenige omftandigheden , die in oude Rekeningen van het Weeshuis gevon* öéix worden , noch naauwlyks eenige waarfchynlyke gistingen hebbe kunnen opmaken. Dat er voorheen vry wat kinderen in het Weeshuis geweest zyn, fchynt uit de rekening van het jaar 1627. wanneer er 197 en van het jaar 1631. wanneer er 204 paar fchoenen en muilen betaald zyn , te blykcn ; daar en tegen waren er in 1674 , en dus voor de dichting van het Kinderhuis , niet meer dan 19 kinderen in het zelve : en dit getal moet in de volgende jaren ook niet aanmerkelyk zyn toegenomen; dewyl anderzins de tydelyke Proviforen zich daar op wel zouden hebben beroepen , wanneer zy in den jare 1684 door Schepenen en Raad, zeer tegen hunnen zin, genoodzaakt wierden een aanmerkelyk gedeelte der inkomften aan den Huisarmen aftedaan , als onder anderen , de Collecte in de Kerken, welke gewoonlyk 1000 guldens opbragt. Nergens heeft men ook eenig berigt van het overgaan van Klein burger kinderen naar het Kinderhuis kunnen opfporen ; mogelyk is dit echter voorgevallen in het jaar tf,g6, wanneer er wederom verfcheiden fondzen , jaarlyks wel 500 guldens opbrengende, aan den Huisarmen zyn overgegeven, en de uitgave tot kleding der kinderen wel de halfcheid minder bedraagt dan in vorige jaren.
Ik ga over tot eene volgende delling van den Biieffchryver te weten: dat over het Kinderhuis en den Armenflaat tot Proviforen zyn aangefield 12 burgers 3 welke jaren agter een met die allergelukkigfle gevolgen het werk beftierd hebben , dat er fchatwi zyn opgelegd. En merke daar op voor
eerst



t 19 )
eerst aan , dat er wel 12 Proviforen werden aangefield , doch dat er altyd maar vier liet werk bellierden, en dat Hy zich dus niet zeer naaukeurig heeft uitgedrukt, fchoon er hier in de Stad niemand door konde misleid worden : dan dit is eene beuzeling. Maar waar uit weet Hy dat er jaren agter een fchatten zyn opgelegd , en dat dit het gevolg was van de toenmalige wyze van ad.r.iniftratie? Gaafn had ik deze beide Hellingen bewezen gezien , vooral de laatlte 3 als welke regelrecht tegen myne begrippen aanloopt \ daar ik meende dat -die form van adminiftratie eene der voornaamfte oorzaken van het vervat des lluisarmenftaats uitmaakte, waar door fchatten verflonden zyn , en ftads finantien zelve aanmerkelyk gekrenkt konden worden; en om dit niet, gelyk onze Brieffchryver, zo maar los heen te zeggen , zonder het minfte bewys , beroep ik my op het geene de eerst benoemde cnmmis» fie by het nazien der rekeningen ten dezen opzichte bevonden heeft: te weten, dat in de laatfte 19 jaren voor de Separatie (hebbende zy haar onderzoek met het jaar 1762 begonnen) er 13 gevonden worden , waar in de adminiftratie is te kort gekomen en maar zes waar in dezelve heeft overgewonnen: dat de tekortkoming in die 13 jaren bedragen heeft eene fumma van 20108 guldens en de overwinst der 'zes voordeelige jaren 5261 gis zo dat er in die 19 jaren verloreii is de aalimerkelyke fomme van veertien duizend agt honderd zeven en veertig gulden; Men moét derhalven niet langer Vertellen , dat het vervat van den Huisarmenftaat aan de separatie zy toe tefchryven; daar het dus ten vollen blykt hoe verbazende het verval reeds was voor die gebeurtenis^ Zoude men het dan ook met den Brieffchryver daar aan moeten toefehryven , dat de aanziene* iykftm zich dit werk door begtmftiging der legering hebben onttrokken ? ik voor my beken* he zulks niet te geloven ; maar laat ons dit nok eens wat nader onderzoeken.- Zekerlyk heeft VM B a éüvf



( 20 )
door de aanziettlykften, de eerfte» dezer Stad, de aanzienlykjte burgers niet verftaan de Leden der Regeering of derzelver Familien, want dezen zyn, althans niet in de laatlle twintig of dertig jaren aan de adminiftratie van den Huisarmen geweest: hy moet er derhalven die voorname Burgers mede bedoelen, wier familien geen deel aan de regering hadden , doch dezen hebben dan min dan meer fteeds in de beftiering gedeeld ; en ik zoude met de ftukken kunnen tonen , dat in die jaren, waar in meër vermogende Burgers het beftier gehad hebben , de zaken niet minder zyn agter uit gegaan , dan wanneer het tegendeel plaats vond, indien dit niet algemeen genoeg bekend was en ik niet vreesde hier door zommigen op de een of andere wyze te beledigen , het welk ik volftrektelyk niet" bedoek en altyd zal trachten te vermyden. pe brieffchryver moge dan van begrip zyn, dat de adminiftratie veel beter zoude gegaan hebben, indien er aanzienlyker Proviforen geweest waren; ik voor my denke dat het zo even gezegde een overtuigend bewys is , dat het verval van den Arme-nftaat genoegzaam alleen aan de wyze van adminiftratie moet worden toegetchreven, en niet aan de nalatigheid, onkunde of kwade directie der Proviforen ; hoe zeer ik niet ontkennen kan dat hieromtrent het eene jaar nog vrywat van het ander verfchilt. Terwyl men ook een zeer verteerd oordeel zoude vellen , wanneer men alleen uit het overhouden of te kort komen wilde befluiten, dat er een,goede of kwade adminiftratie had plaats gehad. Waarfchynlyk echter heeft de Brieffchryver dit zo diep niet willen onderzoeken; om dat hy , de zaken dus bevindende, het genoegen zoude gemist hebben , om de Regering dien haatlyken zet te geven , dat zy het verval van den Armenftaat had kunnen voor komen met beter Proviforen te verkiezen. Waaromtrent ik maar alleen aanmerke , dat de Magiftraat gevvoonlyk met de keuze van Proviforen is verlegen



C 21 )
gen geweest , zynde tje nominatie doorgaans een werk van Cabale, en de lieden onvergenoegd wanneer niet die geenen werden verkoren, welke boven aan de nominaüen waren geplaatst.
Maar onze Schryver voor de oude form van adminiftratie pleitende, en dus niet kunnende lyden dat dezelve iets tot het verval zoude hebben jtoegebragt, geeft ons nog verlcheiden andere redenen van het zelve op, wanneer hy op pag. 6 het misfen der overwinften toeichryft aan de meerder duurte der' levensmiddelen , welke het getaj der behoeftigen en de fom der bedeelingen vermeerderd en de giften en legaten verminderd zoude hebben : er nóchtans in eenen adem byvoegende : dat er even voor de leparatie noch drie;jaren gevonden worden, in weike merkelyk is overgewonnen. Wanneer men ondertusfchèn 'dit alles op de keper befchouwt, zal het wederom blyken dat onze vriend den bal hit r geheel mis Haat,, en derhal ven niet gefchikt was om de onkunde wegtenemen , welke hy omtrent het - gefchiedkundige , van deze materie" in onze Stad bemerkt heeft , ten zy men liever wil onderilellen dat hy willens en wetens gedwaald hebbe, of dwalingen heeft willen voortplanten.
Immers , daar niemand ontkennen zal , dat, indien deze zyne gezegdens met de waarheid overeenkwamen , de excesfive duurte van het :koorn in den jare 1771 eenen verbazenden invloed zoude moeten gehad hebben , zo zal noch,tans. uit de vergelyking van verfcheiden Rekeningen , ten aanzien van de voornaame posten overtuigend blyken, dat deze duurte noch in het jaar 1771 noch in de volgende jaren eene merkbare vermeerdering van bedeeling en van het getal der armen of eene vermindering van giften hebbe veroorzaakt. Zie hier het geen door de Commisfie omtrent de posren van Colledie, het getal der armen en de fom der bedeeling is 'bevonden- *
B 3 An-



Anno Collecte Armen Bedeeling
ï?ö'9 f 52+o 397 ƒ 7831.
1770 5571 368 9285
177* 5567 432 8o88>
3772 5Ö34- 43i 9419
1773 6085 397 8035
1774' 6798 412 8757
1775 4484 425 8262
1776 6274 377 7283
1777 8171 363 7364
1778 7171 371 675$
1779 6736 372 7072,
1780 6871 434 7535
1781 6968 411 8343 S782 6008 462 8631; I783 5960 460 9338
Uit deze opgave , waarin ik verzekeren durf dat geene opzettelyke misflag gevonden wordt, is vooreerst zonneklaar te zien , dat het verval van deze adminiltratie aan geene vermindering der collecten kan worden toegefchreven; vermits dezelve 'geen plaats vindt en dus altans door de duurte der levensmiddelen niet is veroorzaakt geworden. Even min als het getal der armen ■daardoor merkbaar is vermeerderd. Ik zeg merkbaar , om dat wy inderdaad in de jaren 1771 en 1772 een groot getal aantreffen ; fchoon het zelve de jaren 1769, 1773 en 1774 niet merkelyk te boven gaat, genoegzaam geëvenaard wordt in 1775, en overtroffen in 1780, 1782 en 1783. Noch minder fchynt de invloed geweest te zyn ten aanzien der bedeeling, daar die van 1770, groter is dan die van 1 et duure jaar 1771 en genoegzaam gelyk ftaat met die van 1772 terwyl die alle den gewonen peyl niet zo verre te bo» 'ven gaah, dat daar door het verval zoude zyn ■veroorzaakt. Uit de opgave der Collecten , kan men , om dit te gelyk 'aantemerken , gemakiyk begrypen *, hoe het toekome dat er even voor irje fcheiding in jaren 1577, 1778, en 1779. heeft (* ' " kun*



X »3 )
kunnen worden overgewonnen , fchoon ik verre af ben van te willen ontkennen , dat de attente adminiftratie hier insgelyks in aanmerking behoord te komen , kunnende dezelve uit het kleine getal der armen en de minder fom der bedeeling eenigermate worden opgemaakt.
Slaan wy nu het oog op de volgende periode, waar wy een verflag vinden van de Separatie van het kinderhuis en den Huisarmenftaat. Deze fcheiding gaf aan veele burgers ongenoegen , zegt onze Schryver , vooral aan die 3 welke met alle oplettendheid de zaken beflierd hadden , minder kwaadaartig en meer met de waarheid overeenkomstig zoude hy hebben kunnen fchryven „ Door het opdoken van zommigen gaf deze „ fcheiding aan veele Burgers ongenoegen , „ fchoon de Regering daar toe beiloten en her „ plan beraamd had, met overleg en goedkeu„ ring van die genen , welke de zaken met de „ meeste oplettenheid beftierd hadden." Want zodanig is het in waarheid met de zaak gelegen, fchoon ik om buiten alle pertbnaliteiten te blyven , en vooral om de zedigheid dier uitmuntende beftierderen niet te kwetzen, liever hunne namen verkieze te verzwygen.
Er wierd vry algemeen begrepen 3 dus vervolgt hy , dat aan het Kinderhuis meerdere inkomflen waren gehegt 3 als men voorheen tot onderhoud van het zelve had durven of kunnen aanwenden. Hy gedraagt zich hier dus wat voorzigtigcr dan in de voorgaande perioden , en zegt ons, niet wat er in der daad van de zaak zy , maar hoe dezelve algemeen wierd begrepen. Dan hy houdt, g.o doende , het door hem aangenomen Karakter van eenen Man, die de onkunde zyner Medeburgeren in dit ftuk wilde wegnemen, zeer Hecht ftaande ; en zoude veel beter aan het zelve v Adaan hebben, indien hy had opgegeven : hoe veel het Kinderhuis , eenige jaren door een geHagen , gedurende de vorige adminidratie jaarlyks hadde gekost, als ook hoe veei tegenwoorB 4 dig



c u)
d*ig aan het Kinderhuis is toegelegd ; wanneer men met. een opflag van het oog de waarheid of onwaarheid van het algemeene begrip zoude hebben kunnen ontdekken : even gemaklyk als wy .zyne naaktheid uit dit zyn zwygen kunnen opmaken. Onmogelyk is het echter in. dit geval eene wiskundige en volkomen zekerheid van den ftaat der zaken in dezen te verkrygenvermits de Rekeningen der Gecombineerde adrniniftratie in diervoegen ingerigt waren , dat men daaruit met geene mogelykheid konde opmaaken, welke fom elk, jaar aan het Kjtjderhuis befteed is geworden. Door welke omftandigheid veroorzaakt is , dat men by het plan van feparatie, elke post van uitgave met eene oneindige moeite heeft moeten calculeren, om tot het' befluit te komen van jaarlyks .4908 guldens tot onderhoud aan het Kinderhuis toe te leggen. Om echter eeniger mate te kunnen berekenen of deze lom zo veel differeerde van het geen ten tyde der combinatie aan het Kinderhuis werd te kos.te gelegd , heb ik geen ander middel weten uittedenken., dan te onderzoeken hoe veel de gecombineerde adminiftratie eenige jaren dooreenftagen zuiver gekost had ; en daar van aftrekken het geen de afzondexlyke. adminiftratie van den Huisarmenftaat na de feparatie zuiver had uitgegeven; van begrip zynde dat het overfchot dan de fom moet aanduiden, die voorheen aan het Kinderhuis befteed was.
De Somme der zuivere uitgave van de gecombineerde adminiftratie was in de laatfte tien jaren 148523 guldens ; dus in ieder jaar ƒ 14852 - o - a
Om nu eeniger mate te kunnen gisfen hoe veel van deze penningen tot den Huisarmenftaat befteed was , zogt ik hoe: veel die adminiftratie, na de feparatie , alleen gekost had.,, | bet. welk ik in de drie eerfte



C 35 )
laren bevond te zyn 31560, en ƒ14852 - o - c dus in ieder jaar ƒ 105.10 - o • o
Doch tevens bemerkte ik by onderzoek der rekeningen wel dra, dat ik den bal deerlyk zoude misg Hagen hebben , indien 'ik hier op alleen myne bereke-' ning liet berusten : want de uitdeelingen van den Huisarmenftaat afzonderlyk tusfchen de laatfte tien jaren van de Gecombineerde en de- .. 1 ze eerfte drie jaren van de gele- j pareerde Adminiftratie te zamen vergelykende, bevond ik dat dezelve zeer. aanmerklyk van elkander verschillen, zynde in de voorfz. 10 ■jaar uitgedeeld 'jaarlvks
/7857-o-<» en in de 3 jaar na de fepa-
■lAtie/877o 0-0



dus in de- ƒ 10520 - o - 0 ƒ 1485a - o ■ 0 ze drie laatfte jaren jaarlyks meerder ƒ 913 -0-0
welke fom van de bovenftaande gehele jaarlykfche uitgave zynde afgetrokken zal overfchie-
ten - - - ƒ 9607 - o - o
De fomme die de Huisarmenftaat gedurende de combinatie mag gerekend worden gekost te hebben; en deze dan van de geheele jaarlykfche uitgave der gecombineerde adminiftratie zynde afgetrokken, houdt men o- ———— —•——• ver ... ƒ 5245 - o - o
Welke het Kinderhuis in dien tyd mag gehouden worden gekost te hebben , het welke circa vierdehalf honderd guldens meer is, dan waar op die kosten by het plan van feparatie waren aangeilagen.
Daarenboven moet ik aanmerken , dat fchoon men dus gerekend had , dat het Kinderhuis van f 4908 konde beftaan, dezelve nochtans in der daad aan het zelve niet verftrekt zyn en dat er dus waarlyk niet zo veel van de inkomften van den Armenitaat is afgenomen : hebbende de Proviforen van het Kinderhuis by hunne Confideratien , in den jare 1784 aan Raad en Gemeente overgegeven , duidelyk bewezen dat zommige der toegelegde fondzen by bet plan van feparatie te hoog gerekend waren , zo dat zy in de drie eerfte jaren ƒ 1914-11-10 en dus jaarlyks ƒ 538 - 3 - 14 minder ontvangen hadden, dan er eigenlyk aan hunne adminiftratie was toegelegd. Wy zien derhalven, dat het geen ten de-
aea



(27)
zen opzichte algemeen begrepen wierd , waarlyk als een wanbegrip moet worden aangemerkt.
Ik hovide my niet op met de volgende gezegden» van den Schryver : het aanwenden pan ongewone onkosten verjlerkten deze denkbeelden: ook dagt men dat door de jcheiding voordeelen gemist flonden te worden , waarvan men by de vereeniging ten voordeel der armen gebruik had gemaakt. Ten zy ik eene lofrede wilde houden over de Rhetoril'che kundigheden van onzen Brieffchryver ; wanneer ik deze plaats als een fraay bewys van zyne kunst in het vergroten konde aanvoeren ; daar toch by eene exacte nafporing die ongewone onkosten voor het Kinderhuis op nihil, en de gemiste voordeden voor den Huisarmenftaat op het afdragen van. wat oude klederen zullen bevonden worden uittekomen.
Welke denkbeelden nog meer aangroeiden, zegt eindclyk onze Schryver , wanneer men zag , dat , na de jcheiding , de Annenftaat eene aanzienlyke frame te kort J hoot. Ik ftemme dit zyn gezegde volmondig toe : maar had verwagt dat hy er zoude hebben bygevoegd; dat in het Raport 3 het welk men onderftellen moet door hem naauwkeurig te zyn gelezen , by eene breedvoerige berekening duidelyk getoond werd, dat die meerder te kort koming niet aan de feparatie, maar aan de groter bedeelingen is toetelchryven , of dat hy die berekening zoude hebben wederlegd. In beide gevallen zoude hy de kundigheid onzer Burgery vry wat hebben vermeerderd en onze denkbeelden omtrent zyne oprechtheid zouden dan niet zo aai merkelyk gedaald zyn. ündertusfehen is my deze zaak gewigtig genoeg voorgekomen , om die berekening, zo als dezelve in het Raport gevonden wordt, nogmaals onder het oog onzer Burgery te brengen ; in het vaste vertrouwen , dat dezelve elk , die (Je waarheid zoekt, zal overtuigen, of tot eene -grondige wederlegging aanfporen.
u %



C 28 )
„ Dat (Heeren Gecommitteerden) by het nazien „ der Rekeningen over de laatfte negentien ja« „ ren voor de feparatie, en dus van 1762 tot „ 1780 bevonden hadden, dat die gecombi„ neerde Adminiftratie van het Kinderhuis en „ den Huisarmenftaat in deze- jaren had uitgege„ ven -, - - - ƒ 14419 - 'i - 5 „ en daar tegen ontfapgen ƒ 1372a - 11 - 10
„ en derhal ven toen te kort — • •
„ was gekomen - f 689 - 9 - ir.
„ Dat daar en tegens by examinatie der voor „ handen zynde Rekeningen over de eerfte jaren „ na de feparatie , en dus over 1781 1782 en „ 1783 gebleken was , de uitgave zig in die „ drie.jaren, door eikanderen genomen, jaar„ lyks hebbe bedragen . ƒ 10520 - 7 - 9
„ en de ontfangst. - ƒ 8752 -0-0
j, zo dat hier jaarlyks te kort •—
„ kwam - - ƒ 1768 -7.9
„ Dat dit verbazend onderfcheid in de te kort „ komende penningen Heeren Gecommitteerden „ aangeipoord hebbende, om naar de ware ré„ den ,van het zelve te zoeken, ten dien einde „ in de eërfte plaats bunnen aandagt hadden „ gevestigd op de Collecten ■> doch bevonden, " „ dat de ordinaire in de Grote , Berg en' Broe.„ deren Kerk , door de Stad en uit de Bus„ i'en , van 1762 tot 1780 door elkanderen had,y den bedragen ƒ 6159 -0-0
' „ die van 1781 tof 1783 ƒ 6132 -0-0
en dus maar verfchiiden ——j '
„ eene fumma van - ƒ r 27 - o - o
„ Dat dienna alle de posten naauwkeurig ge„ ëxamineerd en vergeleken hebbende, ontdekt „ hadden , dat dit onderfcheid alleenlyk ware „ gelegen in de uitdeelingen in de drie ja'aren „ van de feparatie , wanneer dezelve 's jaarlyks „_ hebben belopen ƒ 8770 - o . 0
' „' en in de vorige 19 jaaren ƒ 7742 - o - o. '



( 29 )
«,, en dat dit zyn oorzaak had in de bedelinge „' van meerdere perfonen in die drie jaren , als „ zynde toen geweest een getal van 444., en „ in de voorige 19 jaren door een flegts van 393.
„ Dat deze grootere uitgave aan 51 perfonen „ meerder in de jaren na als voor de feparatie „ jaarlyks beloopende - ƒ 1028 - o - c
„ En het geen in de 19 jaren „ voor de feparatie reeds jaar„ lyks is te kort gekomen, en „ dus ook nog wanneer het ge„ tal perfonen gelyk was ge„ weest in de jaren na de fepa„ tie jaarlyks te min zoude zyn „ gebleeven , bedragende ƒ 689 - o - o
„ 'het minder der Collecten, „ad - - - f 27 - o - o
„ dit een en ander zamen ge- ■
„ trokken , uitmaakt eene fom-
„ ma van - - - ƒ 1744 - o - o
,, En dus na genoeg overeenkomt met de te „ voren berekende te kortkoming in de jaren „ na de feparatie, ad • - ƒ 1768 - o - o."
Nergens echter , om er dit nog bytevoegen , heeft de Commisfie kunnen ontdekken , waarin de noodzakelykheid van die groter uitdeeling gelegen is , zynde er altans het eerfte jaar na de feparatie 23 armen minder ireweest dan in het vorige jaar en nochtans 808 guldens meerder uitgedeeld geworden. Integendeel zoude men natuurlyk verwagt hebben dat de Armenitaat minder zoude zyn te rug geraakt; vermits dezelve, door het overgaan der befteedde kinderen tot last van het Kinderhuis, zonder dat deszelfs inkomiten daarna berekend waren, kan gerekend worden jaarlyks wel 300 guldens te hebben 0vergewonnen. Meerder zoude ik hier nog kunnen byvoegen , dan ik rekene dit genoegzaam om elk, die bet verval van den Armenftaat aan de feparatie verkiest toetefchryven, ten eenemaal den mond te floppen. . Het



C3ö)
Het gefcliiedkundige verhaal van onzen Brief-' fchryver dus afgehandeld hebbende zal nu zyne wederlegging van de redenen, welke tegen de vereeniging zyn aangevoerd, behoren ter toetze gebragt te worden* waarmede wv ons echter niet lang zullen behoeven optehouden , alzo de onbeftaanhaarheid zyner raifonnementen reeds grotendeels hiervoor is aangetoond, Waarom ik dan ook Ir t gene ten aanzien der eente redenen op pag. 8 en 9 gezegd wordt, geheel overttappe , en alleen aanmerke niet te geloven, dat de tegenwoordige I róvifören van het kinderhuis de opvoeding der kinderen als het minde gedeelte van hunnen post befchouwen , of dezelve zo gemaklyk vinden als op het begin van pag. 9 onderlleld wordt.
Van meer aanbeiang is het gene wy op pag; 10 aangevoerd vinden ter wederlegging van het vierde Argument tegen de vereeniging, alzo de meesten dier (tellingen wederom verre van de waarheid afwyken , even gelyk de voorltelling van dat vierde Argument zelve, het welk, even zo min als alle de volgenden, in het Raport gevonden wordt: daar men tegen de vereeniging heeft geadvifeerd, niet om dat de Armenitaat ook op eene andere wyze konde gered worden, maar om dat men begreep dat de vereeniging niet het minfte tot redding van den Armenitaat konde toebrengen , gelyk hier boven pag. 10 en 11. gezegd is en nu nader zal blyken.
De Proviforen , zegt hy , koomen zederd de bekende fcheiding, jaarlyks 1400 a 1500 guldens te kort. Ondertusfchen 'is het zeker j en ieder heeft dit uit het Raport kunnen te weten komen , dat er een veel groter fumma in de drie eerfte jaren was te kort gefchoten en wel jaarlyks ƒ 1768 -7-9 Zo dat, indien zyne twede ftelling : dat het Kinderhuis door de ontlasting van twee en twintig kinderen ƒ i6co -0-0 zal uitwinnen 3 al doorging, de vereeniging nochtans het
veri



( Si )
verval niet geheel konde herftellen ; én altahs
niets zoude uitwerken met betrekking tot de Diaconie. Dan het is zo verre van daar, dat deze twede (telling gegrond zyn zoude, dat men die overwinst van het Kinderhuis niet veel boven de agthonderd' guldens kan bepalen. Het zoude immers geheel buiten de waarde gerekend zyn, wanneer men wilde befluiten dat door het overgaan van | der kinderen ook de uitgave | zoude verminderen, om dat er in die uitgave aanmerkelyke posten gevonden worden , waar op het getal der kinderen of in het geheel geenen of geenen evenredigen invloed heeft: dus zal men zyne rekening beter maken, wanneer men ftelt dat het Kinderhuis in deszelfs tegenwoordigen toeftand heeft kunnen worden onderhouden uit de toegelegde fumma ad ƒ 4908 - O - O
en men van dezelve aftrekt voor eerst alle die posten ,1 waar in door het getal der kinderen geheel geen verandering wordt gemaakt, als de vaste tradtementen van Vader , Moeder , Naaister , Meesters, Stads Lector , Inmamaner enz. welke te zamen bedragen - . ƒ 488 - o - Q gelyk ook het onderhoud van Vader en Moeder, het welk ik maar eens grosfo modo Zal (lellen op ƒ 300 -0-6 en ten tweden die posten , welke door het verminderen van het getal der kinderen wel eenige, doch op verre na geene evenredige verandering ondergaan*



( 3* )
gaan , gelyk het ƒ 49o8 . o - c-
vuur en her. licht en andere uitgaven de huishouding in het gemeen betreffende en welke men veilig zal mogen dellen op - ƒ500-o-o en dus te zamen ƒ I2&8 -0-0
Zo zal het blyken dat de fom, waar van men het derde gedeelte zoude kunnen aftrekken niet
meer beloopt dan - ƒ 3620 -0-0
en dat dus het Kinderhuis niet
meer zoude uitwinnen dan ƒ 1206 -0-0
Dan om .de rekening juist te maken, behoort hier insgelyks in aanmerking te komen het geen ik reeds op pag. 26 gezegt hebbe; dat de aan het Kinderhuis toegelegde fondzen in de plaats van 4908 guldens nier meerder dan 4370 en dus 538 guldens minde, opbrengen, en dat dus dit mindere eerst nog uit die overwinst moest worden gefup.pleerd ; immers voor twe derde gedeelten, als moetende ook hier het derde als overwinst gerekend worden , dus zal er nog moeten afgetrokken worden - ƒ nes - o - o
en dierhalven blykt hier uit 0vertuigend dat het Kinderhuis door het overgaan der twe en twintig Klein burger kinderen , in itede van 1600 guldens in
waarheid niet meerder uitwint . »
dan " - - ƒ 848 - o ■ G
En dat dus de Armenitaat niet herfteld kon-
dt



C 33 )
de worden, zonder van eenen anderen kant, ahans Provifioneel eenigen onderftand te tre^
Hier toe 'nu fcheen van alle de publieke deparlementen het grote Gasthuis Verre het eeichikfte te zyn, deels om dat het zelve door eene attente adminiftratie in ftaat gefield was om aanden Armenftaat de benodigde hulp te kunnen toereiken; deels om. dat het volgens de o"r" fpronkelyke; inrichting ook de naauwfte betrekking op den Armenftaat icheen te hebben ; als zynde, volgens het geen wy breedvoerig vinden n het Kerk. en Wer. Deventer pag. 47,g V,erv. gefticht ter huisvesting van arme treem! delingen en eenige arme Burgeren. Schoon het anderszins zeer onverlchillig ware uit welk°Ö2 huis ot Adminiftratie deze benodigde onderftand yerftrekt werd : daar dezelve alle, naar m?„ tan niet anders kunnen befchou vd worden dan als zq veele Comptoiren van den zélfden Eigenaar, waar onder hy zyne onderfche den fnkomf en en uitgaven wel rfzonderlyk heeft verdeeld, doch niet zodanig dat hy zich zeVen de macht zoude benomen hebben, om de overtollige penningen Van het eeiie tot fuppleet^Ja",liet f,en.eei1 ander tot te kort kwam te gebruiken. Hevig echter vaart de Brief chrvver tegen deze Refolutie uit , vJke Zlr zeggen pag. 11. eene vermeerdering of aanhouding van elende zoude veroorzaken > 8 en dl buSL noodzaaklykheid Dat dit laatfte van alfen gS ontbloot ,s, heb ik zo even duidelyk geW? aangetoond : doch moet met betrekking tot het eerfte aanmerken, dat de redenen, welke hv voor dit zyn belluit aanvoert, te veèl bewvzeni vermits dezelve ook dan zouden gelden wThneer er geene duizend guldens door het grmé Gasthuis aan den Armenftaat verftrekt, maar
wWT^^" meerder menfchen in dat huis befteed wierden ; want daar het' volftrekï onrnogelyk is, dat het grote Gasthuis voor dfd c diiti



, ■' C 3+)
duizend guldens , al wilde men dezelve ook verdubbelen , allen zoude kunnen onderhouden , die door Ouderdom of Ziekte tot kostwinningen onbekwaam geworden waren ; zo moesten er immers verfcheiden overfchieten , wier mbeftaanden het verdriet aangedaan wierd, dat ze befchouwen moesten f dat hunne bloedvrienden , welke zich zelfs niet redden kunnen, in een alierbehoeftigfte ftaat door den Armenftaat verpleegd wierden : te meer daar , voor zo verre uit de oude Ordonnantie van het grote Gasthuis is optemaken, de Burgeren geen meerder recht tot hetzelve hebben dan de Ingezetenen ; fchoon de eerfte by eene Refolutie van de Magiftraat hieromtrent eenigermate zyn voorgetrokken, zo als breder in het Raport is vermeld. En wie ziet dus niet , dat deze gezegdens van den Brieffchryver , in plaats van op eenigen grond te fteunen, niet anders zyn dan eene opeenftapeling van hatelyke bewoordingen , enkel gelchikt om ongenoegen te verwekken of aanfeblazen.
Hier mede rekene ik den voorgenomen taak te hebben afgewerkt, en de meergemelde befluiten tegens den misfelyken aanval van onzen Schryver gerechtvaardigd ; oordeelende het onnodig my optehouden met het gene wy nog op eenige volgende bladzyden, tegen eenen brief, geplaatst in IN°. 22 van het Blaadje zonder Titel, vinden aangevoerd ; zo wel om dat her de zaak zelve niet betreft, als ook vermits ik mynen tyd en dien myner Lezeren te kostelyk rekene om met het ontwarren van zodanige brabbeltaal verfpild te worden. Ik kan my echter niet weerhouden noch eenen haatelyken trek in het ware daglicht te ftellen. De Schryver van den zo even gemelden brief in het Blaadje had gezegt te geloven; dat fommigen dit verfchil met kwade oogmerken aanftookten ; dit tracht onze Brieffchryver op pag. 13 te wederleggen op eene wyze die aller verachting verdient; daar hy dit gezegde verdraait met het argument
ze



C 35 )
zo voor te nellen als of Welgezind Stadlief allen bedoeld hadde, die het tegengeftelde gevoelen befchermden , dat is , die tegen de Separatie waren ; en daar toe dan vervolgens in de zogenaamde wederlegging alle die genen brengt, die het bekende Request getekend hebben en byzonder eenigen van onze eerwaardige Leeraars : daar het nochtang uit den geheelen zamenhang zeker is, dat Welgezind Stadlief het oog alleen gehad hebbe op de zodanigen , die, na dat het Request in een Concordaat veranderd was, geene moeite fpaarden om hunne Medeburgeren tot misnoegen opteftoken en door allerley verkeerde voorgevens in hun gevoelen overtehalen , in een woord Lieden gelyk onzen Brieffchryver zeiven : en geenszins op alle de Ondertekenaren van het Request, daar toch in die daad niets onbetamelyks was gelegen , veel min op die Predicanten, als welke zich toen reeds openlyk hadden uitgelaten volkomen in de genomen befluiten der Regering te berusten.
Dit zy voor het tegenwoordige genoeg , blyvende ik vaardig om altyd omtrent deze zaak alnog die ophelderingen te geven , waar toe ik in itaat ben , en die my op eene befcheiden wyze zullen worden gevraagd.
C £ Waar-



( 36 )
Waarde Vriend !
Ik heb uwe verdediging van het befluit der Regeringe over den Armenftaat aandachtig gelezen , en daar voor die redenen aangevoerd gevonden^ welke in de menigvuldige conferenties, zo rypelyk zyn overwogen', en "ons gedrongen hebben het bekende Rapport mede iJit te brengen.
Het grieft my zeer , dat het noodig zy zich openlyk* in dezen te moeten verantwoorden, daar wy , die in de eerfte Commisfie reeds gefield waren * geene moeite gedurende een geheel jaar gefpaard hebben om den toeftand der Armen-? ftaaten te onderzoeken, en de oorzaaken van het verval op te fpooren , en daarna ons zeiven vermeenden te mogen vleien hier iö geflaagt te zyn, en een ieder te zullen kunnen overtuigen, dat de Separatie van 't Kinderhuis en den Huisarmenftaat niéts tot dat verval konde hebben toegebragt.
Dan helaas! deze zaak moest een geheel ander lot ondergaan , en de beloning voor -onze moeite was deze, dat kwalyk gezinden en benyders van een anders goeden naam en achting hieruit gelegenheid zogten, om de welmenendfte pogingen by zulken onzer Medeburgeren , die of de voorgebragte redenen niet aandachtig hadden gelezen, of zich door den blooten klank van Vryheid en Volksmagt ligtelyk laten wegliepen, verdagt te maken.
Ik hope, dat de gemeenmaking der gronden , waarop het Rapport rust, de zulken, die in een ander begrip ftaan, zal te rug brengen, ten minften durve ik vertrouwen, dat een ieder die uw vertoog bedaard en onbevooroordeeld overweegt, daarin redenen genoeg voor ons gevoelen zal vinden , om zich ten vollen overtuigd te moeten houden , dat op deze gronden ter goeder' trouw gullk een befluit heeft kunnen worden genomen.
Gy vraagt my, of er ook nog eenige redenen door U zyn overgeflagen ? Ik erinnere my dit fckï s dan, ik kan niet nalaten hier by te voegen,
da$



(37)
dat ik, nu zederd vyf jaaren. . Provifor van *t Kinderhuis geweest zynde, in al dien tyd niets nadeligs voor den Huisarmenftaat in de Separatie heb kunnen ontdekken. Even onkundig als veele anderen , die te voren deze zaken hadden waargenomen , aanvaarde ik deze bedieninge, en ik nam dezelve niet op my, dan met vreze, dat myne jaaren en ondervinding niet genoegzaam zyn zouden , om de belangen van zulk een aantal wezen naar behooren te kunnen waarnemen. Ik ftelde my niet voor , dat er zo weinig voor een Provifor te doen was om zyn pligt wel te betragten, als d' Brieffchryver, door U wederlegd , pag. 8 en 9. opgeeft; en ik heb ook by de waarneming zelve ondervonden , dat hy , die zich voorftelt, met dat weinige alleen te kunnen 'volftaan , of nimmer zodanige adminiftratie moet hebben gehad , of dezelve zeer onwaardig moet hebben bekleed. Den noodigen tyd , dit durve ik met een gerust geweten betuigen, hebben wy Proviforen tot beftiering van het Kinderhuis ruim befteed, en in de uuren onzer byeenkomst ook meermalen met opzet nagegaan en overdagt, of er ook nadeelen voor eene der Adminiftratien uit de Separatie voort vloeiden. Hiertoe zetteden wy ons voornamelyk na drie jaren den afzonderlyken ftaat van 't Kinderhuis te hebben waargenomen; wanneer wy, by gelegenheid der overgave van onze eerfte rekeninge , fchriftelyk verantwoording hebben gedaan van onze gehouden direólie , en den ftaat van 't Kinder-, huis in het brede hebben opengelegd. Alle merkwaardige posten van Ontfangst en Uitgave hebben wy toen afzonderlyk yoorgefteld en gecalculeerd , en ten aanzien van den ontvangst getoond, dat de inkomften op verre na zo veel niet bedragen hadden , als by 't Plan van Separatie dit huis tot zyn beftaan berekend was noodig te hebben, maar wel jaarlyks ongeveer 540. guldens minder , en dat dit te kort grootendeels zyne oorzaak had in het minder beloop van den Boterc 3 ea



(38)
en Zeep-accys, dan waarop deze by 't Plan van Separatie , naar het beloop van voorige jaaren, was begroot, en voor het overige in het klein provenu van de verdiensten der kinderen.
Ligtelyk komt hier by den eenen of anderen op, dat dit laatfte zeker aan een min naauwkeurig opzigt der Proviforen moet worden toegefchreven. Doch om deze zwarigheid te doen verdwynen heeft men alleen maar nodig te doen reflefteren , dat zulke inkomften niet anders dan wisfelvallig kunnen zyn naar gelang van den ouderdom der Kinderen ; en voorts aan te wyzen, dat ook de eenige oorzaak van deze minder verdienften der Kinderen aan toevallige omftandigheden is toe te fchryven.
De verantwoording over het geheele beloop der opvoedinge was , door de nieuwe inrichting , waar by men gezorgd had , dat de Proviforen langer aanbleven, op de fchouderen van de zelfde perfonen gebragt. Deze ontfjngen de Kinderen van het fterfbed hunner Ouderen , en moesten dezelve als Mannen in den Burgerftaat brengen , en aldaar zouden zy dezelve als meer bf min nuttige Leden, in een ruimer of armoediger beftaan voor zich zeiven , naar mate van hunne zorge of onachtzaamheid , zien leven. Dit bezef konde niet nalaten eene meerder affectie voor de Kinderen te doen geboren worden , en moest van zelfs een naaukeuriger opzicht der Proviforen te wege brengen. Dit toeziend oog en de ftrenger tugt , die er gevorderd werd om de Kinderen eerst op dien Voet te brengen , welke ons tot eene goede opvoeding noodzakelyk fcheen, konden de oudflen'. niet veelen. Dit had ten gevolge, dat met het einde van het eerfte en het begin van het tweede jaar onzer Adminiftratie agt der oudfte Jongens het huis verlieten 3 het welke dus eene merkelyke vermindering in de verdiensten voor de volgende jaren te wege bragt. Alle deze verminderingen konden wel door den tyd
we-



( 39)
weder toenemen. De boter- en zeep-accys, welker verval alleen aan de meerder fluikeryen fcheen te moeten worden toegefchreven, vleide men zich door eene verandering in de invordering verbeterd te zullen kunnen worden, en de verdienften der Kinderen naar evenredigheid der jaaren niet verminderd zynde, en allengsjes meerder verhoging fchynende toe te laaten, gaven ook een gunstig vooruitzigt. Dan ongelukkig was het, dat dit juist in den beginne voorviel, en daar uit door zulken, aan wie deze Separatie niet aangenaam was, gelegenheid werd genomen, om dezelve tegen te werken : en om zulk eenen verkeerden indruk weg te nemen achtede ik nietondienftig dit wat breeder uit te halen, en rekene , dat het gezegde een ieder ten vollen zal moeten overtuigen , dat dit minder inkomen geenszins als een noodwendig gevolg der Separatie te houden zy.
Eer ik nu overga om iets over de Uitgave te melden , zo moet ik vooraf ter meerder opheldering aanmerken, dat by het Rapport der Heeren over de Separatie van het Kinderhuis en den Huisarmenftaat een ftaat is gevoegd geweest, waar by de afzonderlyke uitgave van het Kinderhuis berekend was : dat in het doen dezer berekening de order gevolgd zynde van de Rekeningen der gecombineerde Adminiftratie , de voorkomende posten , die of geheel of gedeeltelyk het Kinderhuis fpeóteerden , door die Heeren zyn begroot met overleg van zulken , die de gecombineerde Adminiftratie met alle oplettendheid ten genoegen der Burgery hadden waargenomen : dat by dat plan gecalculeerd zynde, op hoe veele kinderen dit huis moest begroot worden buiten de hefteden, het gebleken is , dat het middengetal van Kinderen, die van den jare 1752 tot den jare 1777 binnen het Kinderhuis onderhouden waren , zich bedroeg 66\', doch dat om de meerder zorg, die er thans gedragen werd tegen het inkomen van vreemden, dat getal geoordeeld is wel een B 4 wei»



C40)
weinig kleiner en op 60 te mogen tangefiagen werden: Dat naar dit aangenomen getal van 6o Kinderen het plan ingericht zynde, tot onderhoud van deze door de gecombineerde Adminiftratie berekend is befteed , en dus ook vo * 't vervolg noodig te zyn een fumma van ƒ 4908 -o - c Dat onder deze 60 kinderen alleen begrepen zynde de opgevoede binnen 't huis. maar niet mede befteeden , dus op deze in de berekening van^ t benodigde ook niets is gereflecteerd ; doch dat in deze fchikking na de Volvoering der Separatie eenige inconvenienten ontdekt zynde , de befteede Kinderen mede tot laste van 't' Kinderhuis zyn gebragt , zonder daar voor iets meerder aan het zelve toe te leggen.
Hier na iets zullende zeggen omtrent de Uitgave, zo begrypt Gy, myn Vriend! van zelfs, dat het te verre zoude uitlopen de afzonderlyke posten berekening der posten, die in onze overgegeven Confideratien verfcheiden bladen befloegen, hier in te voegen, en ik zal my hier om moeten vergenoegen met U te herinneren , dat wv toen zeiden aan ons te zyn voor gekomen, en dat ook , zo wy vermeenen, overtuigend is getoond.
1. Dat by de gefepareerde Adminiftratie van het Kinderhuis in geene artikelen eenige meerder uitgave was gedaan, dan zoude hebben behooren te gefchieden , wanneer die met den Huisarmenftaat was gecombineerd gebleven.
1. Dat de berekening van den afzonderlyken ftaat van het Kinderhyis op eene fumma van ƒ 4908 - o • o niet te hoog was gefteld.
3. Dat wy nu niet in ftaat geweest zynde het huis uit de toegelegde fondfen te onderhouden, door dien die fondfen zo -veel niet hadden opgebragt, als waar op de zelve begroot waren; dit echter zouden hebben kunnen doen . indien dezelve de berekende noodige fumma hadden uitgeleverd, zelfs met de besteede Kinderen erbv, alzo met dezen het getal der Kinderen in die drie jaaren over het algemeen niet veel boven de 60 belopen had. 4. Dat



( 41 )
4- Dat in eenige artikelen der uitgave reeds iets befpaard zynde, wy hoopten en vertrouwden , dat door eene gepaste zuinigheid, die de aanhoudenheid der Adnliniltratie van tyd tot tyd leerde te werk ftellen , meerder zoude kunnen uitgewonnen worden , en dus in Haat te zullen zyn, om , wanneer by vervolg de fondfen de berekende fumma opbragten , het huis daar uit ten vollen te onderhouden , zelfs ook , wanneer het getal van kinderen hoger kwam te lopen ; waar in de twee volgende jaren ons door ondervindinge gellerkt hebben , zynde by 't overbrengen der Kinderen na 't Weeshuis het getal derzel. ve in 't Kinderhuis, de belleden er onder getrokken , 70 geweest.
En eindelyk , dat de bekostiging der timmeragie van het inderhuis door de Stad provifioneel op zich genomen zynde , en de Huisarmenftaat na de ingevoerde fcheiding van de beftede kinderen ontheven zynde, zonder dat daar voor iets verder aan 't Kinderhuis was toegelegd, dus zeker de Huisarmenftaat het montant van deze beide uitgaven moet hebben geprofiteerd en meer tot uitdeelinge aan de Armen te bededen hebben gehad, dan zy daar toe zoude hébben kunnen gebruiken . wanneer de beide adminidratien gecombineerd waren gebleven, door dien juist 'zo veel van de gecombineerde adminiftratien is afgenomen en aan 't Kinderhuis gea (igneerd , als de Proviforen tut opvoeding der kinderen binnen het huis zonder onkosten aan 't gebouw zouden hebben moeten hefteden, wanneer zy de adminiftratien gecombineerd hadden bellierd, en al het overige aan den-Huisarmenftaat is gelaten.
Zie hier dus, hoe wy Proviforen, na afloop eener driejarige adminiftratie van 't Kinderhuis , den toeftand der zaken hebben befchouwd , en aan Schepenen en Raad en de Gezworen Gemeente voorgedragen ; die ook , na onze Confideratien door eene Commisfie te hebben doen onderzoeken , met ons hebben ingeftemd.
Het



C 4* )
Het vervolg van twee jaren in die zelfde adminiftratie heeft ons geene andere blyken opgegeven , maar meer en meer in al het te voren gezegde bevestigd; en na dat wy, myn Vriend! in de ons opgedragen Commisfie uit de rekeningen van den Huisarmenftaat , zo van vele }aren voor , als van drie jaaren na de Separatie , alles afzonderlyk hadden uitgetrokken , en daar door ontwaar werden, dat in de drie jaren na de fcheiding het getal van de bedeelde arme perfonen veel groter was geweest, en daar door de bedeelingen veel meerder belopen hadden dan in de voorige jaren, en het by een verder berekening gebleek, dat in de drie vooiige jaren zelfs meerder penningen tot het Kinderhuis waren uitgegeven, dan by de berekening van 't plan aan het zelve waren toegelegd, gelyk dit alles door U te fpecifyk is opgegeven, zo werd ik in rnyne gevoelens ten vollen bevestigd.
Uit dit alles zult Gy dus ligt kunnen opmaken , hoe my de pasfage van den Brieffchryver pag. 6 voorkwam, alwaar hy zegt, dat deze fcheiding aan veele burgeren ongenoegen zoude hebben gegeven , en drie redenen van dit ongenoegen bybrengt: De eerfte , dat aan 't Kinderhuis meerder inkomften waren gelegt * als men voorheen tot onderhoud van het ze/re had durven of kunnen aanwenden , waar van den Armenftaat de last zoude dragen , vindt genoegzaam zyne oplosfing in het boven gezegde , en is zodanig door U wederlegd, dat ik daar niets meer wil byvoegen.
Dan de twede , dat ongewone kosten zouden aangewend zyn, is iets, dat my in qualiteit van Provifor meer van naby raakt. By het eerfte nalezen wist ik deze woorden van den Brieffchryver niet over een te brengen met die van pag. 8 alwaar hy betuigt, in het denkbeeld te ftaan, dat de Proviforen over het Kinderhuis de zaken wel beflierd hebben ; doch by verder nadenken fcheen het my toe, dat ik daar uit moest befluiten, dat de Brieffchryver die kosten, welke hem ongewoon



( 43 )
woon fchenen, echter zelf niet als ondienflig en onnut moest hebben geconfidereerd. Ik had wel gewen/cht, dat hy deze woorden niet maar zo zonder eenig bewys, ja zelfs zonder die ongewone kosten op te noemen, had ter neder gezet ; en vermits ik niet fchrome openlyk te verklaren , dat my niet bewust is , dat door ons als Proviforen van 't Kinderhuis, gedurende den tyd van vyf jaaren, eenige kosten ten laste der adminiftratie zyn aangewend, die niet eveneens zouden hebben behoren tegefchieden, wanneer het Kinderhuis met den Huisarmenftaat was vereenigd gebleven, en ik even vaardig ben om des nodig ons gehouden gedrag in de vyf jaren onzer adminiftratie voor de geheele Burgery open te leggen , als wy daar van reeds aan Schepenen en Raad en de Gezworen Gemeente over de drie eerftë jaren fchriftelyk verantwoording hebben gedaan ; zo dage ik by dezen dien naamloofen Brieffchryver uit, om onder zyn eigen naam deze zaak voor de rechtbank van het publyk, voor welke hy dezelve gebragt heeft, met myte volfchryven ; terwyl ik, om hem daar toe te beter gelegenheid te geven, vifie aanbiede van de rekeningen voor zo verre reeds zvn opgemaakt , met het gene daar toe fpecteert, zo dra hy zig behoorlyk zal hebben bekend gemaakt , en zyne bedoelde ongewone kosten opgegeven. Dan om naderhand niet te fchynen my met uitvlugten te behelpen , wil ik hem liefst vooraf waari'chouwen, ten einde hy daarvan geene onkunde kan prxtenderen, dat hy onder die ongewone kosten niet zal moeten tellen, het gebruik van een glas wyn, het geven van een buitengewoon onthaal aan de Kinderen, het doen vervaargen van een wapenbord, en een ander tot optekening der legaten en giften, en het aankopen van een fpiegel : dewyl wy deze uit onze eigen beurien hebbsn betaald.
Wat de derde reden aanbelangt, zullende beftaan in het gemis van voordeelen voor den ArmenJïaat 3 deze zal de Brieffchryver, wanneer hy voor
dag



( 44 )
den dag durft komen , mede gelieven te fpecificeren, en zullen als dan deze reden ook nader door de Burgery beoordeeld kunnen worden.
Nu of dan heb ik nog wel eens de een tn andere zwarigheid tegen de Separatie hor< n aanhaien , doch nimmer e nige, die my van eenig belang toefchenen , en om de Brieffchryver niet voor te komen, wil ik van die voor als nog ook niets gewagen , maar zal dezelve door hem in alle haare kracht gaarne voorgedeld zien.
Ik hope niet, dat men het gene door my hier is aangevoerd zal verdenken , uit hoofde dat het zelve uit de pen van een Provifor voortvloeit; integendeel zoude ik oordelen , dat dit het zelve kracht moest byzetten, dewyl ik door het waarnemen der Adminittratie gelegenheid gehad heb, alles naaukeurig te onderzoeken , te wikken en te wegen, en waarlyk geene de minde reden had, om de Separatie in een gundiger licht te plaatfen dan my voorkwam.
In de eerde plaats toch, was dit plan niet van myne uitvinding, en ik behoelde uit dien hoofde niet voor het zelve te yveren. Niet dan na dat de Separatie reeds by de Magidraat was geaggreéerd, kreeg ik immer van dit Plan kennis , en toen eerst werd ik tot de uitvoering verzogt. Belang voor myn beurs had ik hierin zeker ook niet; nooit hebben wy ter waarde van eenen penning van deze adminidratie genoten, maar wel integendeel eenige kosten daardoor gehad. De ontheffing van eenen zwaren last, en de winst van veelen kostelyken tyd, zouden de eenige uitwerkingen zyn, die het wederom vereenigen van de beide adminidratien ten mynen opzigte konden hebben.
Dit was het gene ik diendig achtede te fchryven. Maak hiervan naar goedvinden gebruik, al was het ook met hetzelve in zyn geheel achter uwe "Verdediging te plaatzen.
Terwyl ik my oprechtelyk tekene
Deventer Uwen enz.
den co April 1786. G. J. DUMBAIU



I