Bibliotheek U niversitejt van |||^nri



b e
NOODZAKELYKHEIÖ
Van het fpoedig toetreeden tot de
BREUKSNYDINGj
b Y
BEKLEMDE DARMBREUKEN,
tw zestien gevallen aangetoont dook
GERARD GREEVE,
stads heel- breuk- en vroedmeester. te utrecht,
Lid van 't Zeeuwfche en Utrechtfche Genoodfchap van Konden en Weetenfchappen; van de Correfpondentic Sociëteit in's Hage, enz. enz.
BRIEFSGEWTS
Toegedragen aan den wel edele heer
G. J. van W Y,
BEROEMD HEELMEESTER,
Stads Operateur van den Steen, Heelraeefer van 't Pest Gasthuis, Lid van 't Utrechtfthe Provmciaale en andere Geleerde Genootfchappcn, enz. enz.
te AMSTERDAM.
Te U T R E C H T4 r DIRK KEMINK en ZOOty By \ en
l HENRICUS van OTTERLOO, Boekverkopers, 1784.
HA
EEtORCEHlGINEES ïVUIKJ/K.ÏEAMST.j






( 3 )
WEL EDELE HEER!
rif eden ik t my een geluk heb mogen reKenen, JLd met UEd. in kennis en briefwisfeling te
geraaken , zo hebben wy aan beide zyden niec onverfchillig geöordeelt, eikanderen met gewichtige onderwerpen, onze Edele Konsc betreffende, van tyd tot tyd beezig te honden.
Intusfchen had ik verfcheide maaien 't genoegen, UEd. te melden, dat ik nu en dan gelukkig een beklemde Darmbreuk geopereerd had, en ik kon niet afzyn myne verwondering te doenblyken , hoe men in Amfterdam thans noch die Konstbe werking zoo zeldzaam verrichte, daar 'er aan my drie gevallen , van Lyders , die met dit fchroomelyk ongemak worftclden, (en waar van 'er één my zeer na in den bloede beftond,) bekend waren ; welke kort op elkander aan de gevolgen daar van waren overleeden; zonder dat de Konst bewerking beproeft was geworden.
UEd, deed my de Eer, hier omtrent rondbor(tig te melden:
A a „De



(4)
„ De Breukfnydingen door UE. gedaan zyn „ meenigvuldig, en over hec geheel genoomen „ waarlyk zeer gelukkig.
•„ Hoe veelmalen hebt gy wel de Herniotomie „ gedaan ? Deeze Kunstbewerking is op veele ,, plaatzen niet zeer toegankelyk, om redenen ,, dat men al te veel zwarigheid voorziet, en al te „ veel Theoretizeerd; zo als UEd. zo wel als my „ bekend is.
„ Doet my doch het plaifier te melden, of gy „ nooit by UEd. Breukfnydingen, Bloedftortingen „ van aanbelang ontmoet, en op welke wyze „ uwe Infnydingen ter verwydering van den ,: Annulüs, of Ligamentnm Poupartii gedirigeerd „ worden ? Dewyl veele Geleerden de zaak hier „ omtrent niet eens zyn.''
Ik achte deeze zaak te" gewichtig voor 't Menjchdom, om nkt ten algemeenen nutte in het openbaar U wel Edele te antwoorden.
Myn Oom en Leermeefter was alhier Stads Breukmeefter. — Door de goedgunftigheid van Hecren Borgemeefieren en Vroedfchap deezer Stad, had ik het genoegen hem in deezen post op te
volgen. ■ Ik zogt na de befte wyze om een
Breukkand te vervaardigen, die bekwaam was een
Breuk binnen te houdeu. — Nu en dan
wierd ik geroepen by Lyders, wiens Breuken waren buiten gefchooten, en beklemd geraakt, —
Soms



' 1 1
(5)
Soms bracht ik 'er een weder binnen. ■ ■ Veele echter zag ik aan de geweldige toevallen derzelve allerellendigst fteiven.
Myn Oom , fchoon hy een lange reeks van jaren Stads Breukmeefter en andsrzinrs een kundig en ftout Heelmeefter geweest was, had nocit een Brcukfnyding ondernoomen.
Men had hier maar een enkeld voorbeeld van een Man, die onder 't opzicht van den vvydberoemden en zeer kundige Hoogleeraar Oosterdyk. Schacht geopereerd en gered was;noch een andere Operatie hier in deeze Stad Voorgevallen had geen goeden uitflag gehad.
Ik kreeg een recht denkbeeld van die Breuk by Vrouwen., die zich zoo bedriegelyk voordoet,
namentlyk de Dyebreuk. Deeze immers is 't,
daar 'er duizende aan geftorven zyn, zonder ooit te
weeten dat zy eene Breuk hadden. • _ Deeze
is het, waar door min oplettende Geneesheeren zo dikwerf misleid worden, daar zy zich verbeelden, eene Lyderesfe met zogenaamde Colyken behept, aan hunne zorg te zien toevertrouwd, terwyl de droevige ondervinding hun, niet dan te fpaade overtuigd, dat het weezentlyke ongemak van hunne Lyderesfe een Dyebreuk was, waar door zy dan meestal, tot droefheid van Huisgezin en Nabeftaande, ontydig en ellendig omkomen,
A 3 'T



co
'T is rjoch kort geleeden, dat een Geneesheer my verzocht te komen, by eene zyner Lyderesfcn waar over hy zedert 2 a 3 jaaren gepraftifeerd had, welke Lyderesfe geduurende al dien tyd met hevige Colykpynen worftelende geweest was, by myne komst, vond ik de pols van deeze Vrouw byna reeds geheel weg. Met de dood op de lippen, was 't mogelyk, noch hulp verlangende.
— Eene Dyebreuk, by toeval door het zet:en
van een Clyfteer ontdekt, opende te gelyk de Bron van alle deeze Rampen ; daar men te vooren nooit op gedacht had, dan Helaas alle hoop was nu vruchteloos ! en zy wierd korte uuren daar na haaren Man en teedere Kinderen ontrukt.
Een ander beroemd Geneesheer verklaarde my noch onlangs , by eene Vrouw, uit de toevalien eene Breuk onderfteld te hebben; zyn onderzoek hi^r omtrent in het werk willende ftellen, ontkende de Lyderesfe zulks ten fterkfte, zy ontviel hem zeer fchielyk, en na haar dood overtuigde hy 'er zich ten vollen van.
Ik beroepe my op het getuigenis van ervarene Konsrgenooten, zo Genees als Heelkundige binnen deeze Stad, hoe veelmaalen dat zy in hunne oefivning die droevig lot by hunne Lyderen oiia'-rvonden heb'ien. Ik zelfs heb geduurende rnyn 2? j'aarige Praclyk oeffening,' dit beklagens-
waa?"



C7)
waardig ongeval, tot myn innig leedweezen, zo dikwils ondervonden, dat ik 'er niet dan met fchrik aan gedenke. —
In ééne week heb ik drie Vrouwen aan dit ongemak zien fterven, welke met de dood worftelende, zich door my konden laaten verzekeren , dat haar ongeluk nergens anders uit voortfproot, als uit een beklemde Breuk. Ik had het geluk één van deeze na de dood te mogen onderzoeken en myne gedagten volkoomen beveiligd te zien, leerende teffens uit dit geva!, dat niet alleen het Ligamentum Pojparcii, maar voornamcntlyk de Breukzak zelfs, de knelling maakte; Hier uit by my zelfs dit gevolg bpmaakende, dat ik, zo ik eens tot 't geluk mogt komen om de Operatie te doen , nooic de beklemden Darm moest inbrengen, alvoorens de Breukzak in zyne geheeje lengte te openen. Hebbende de beroemde Le Dran, in zyne Waarneemingen, het verzuim van deeze opening met een dodelyke uitkomst gevolgt , ons reeds medegedeelt.
Myn lust om de Konstbewerking te verrichten groeiden intusfehen fterker aan, maar Helaas! deeze menschlievende daad , mocht ik ter eere der voortrefFelyke Konst niet in 't werk ftellen.
De Geneesheeren , die my de gevvoone middelen ter applicatie voorfchreeven, weigerde A 4 hun-



(8)
hunne toeftemming, Aderlatingen, Lavemen ten Fotus, zo warm als koud aangelegt, Tabak6clifteeren, en wat 'er al meer kon beproeft worden, moeften eerst worden aangewend. Wanneer ik op het doen der Operatic aandrong, zo waaren de Lyders en derzei ver Nabeftaanden daar voor ingenoomen om zulks niet te bewilligen ,• en wat was dan de uitkomst ? — De meefte ftiervea in de ysfejykfte toevallen, tot op hetoogenblik van de haar fteeds met rasfe fchreeden naderenden dood, ftandvaftig van Geest; — Enkele maaien ging de beklemde Darm over tot verettering en de Lyder genas. —— By fommigen liepen de voedzelen zonder eenig nut aan het lichaam toe te brengen geheel uit; hun leeven wierd korte dagen verlengt, doch in eene omftandigheid, welke vrienden en maagden van de legerfteede deeden vlieden, en den Heelmeefter eeneallerverdrietigfie behandeling verfchafte: — Zeer zeldzaam , fomtyds echter, wierd de beklemde Darm gelukkig weder binnen gebracht.
Is 'er wel een geval in de Genees-of Heelkonst bekend, daar men een Lyder in akeliger omftandigheid ziet, als in dat van een beklemde Breuk ? Hec miferere mei was voormaals het opfchrift hunner Ziekte, en te recht, zy worden door vreelelyke buikpynen gefolterd ; deeze
wor~



O)
worden verzeld door eene pynlyke en vervelende Hik ,■ hier op voigen ras Brakingen en vuile oprispingen die de geliefde Vrienden van den Lyder doen verfchrikken , en van hem te rug wyken; Alle verkwikking die in andere ziekten kan worden toegedient, moet hy misfen, of braakt dezelve met drekftoffen vermengt, terltond weder uit. — In deeze omftandigheid ziet Hy of Zy, het huisgezin met een treurig oog aan; terwyl de zielsaandoeningen duidelyk uit het zelve te leezen zyn — Voor een korte tyd krygt hy verligting van fmarte. r— Het geheele lichaam word met een klam zweet bedekt , van natuurlyke warmte berooft, en de Lyder flapt na veele fmerte, on-
verwachc de Eeuwigheid in. ■ 't Huisgezin
mist een Vader die voor hen de kost won. — Een moeder word van haare liefde panden ontydig weggerukt.
Zulk een ongelukkige word door een tydelyke Operatie zeer zeeker gered , en niet alleen voor een tyd gered, maar in 't geheel van hun zo zeer geducht ongemak herfteld ; Daar in teegendeel, een gelukkig uic de beknelling geredde Breuk, aan 't weder opkomend toeval, by de minlle geleegentheid, op nieuw onderheevlg is; inzonderheid de beklemming der Dyebreuk by vrouwen,tot welkers inhouding de breukbanden meestal onvoldoenend zyn; vermits in zeer veele dcezer Breuken , de Breukzak met een klein A 5 ge-



gedeelte van het Darmnet altoos buiten blyft, en zeer veel aandoeningen van krampen in de maag, walgingen en brakingen veroorzaakt ,• hier door komt het, dat 'er eindelyk een gering gedeelte van den Darm in de breukzak indringt, en wanneer dit zoo verre vordert, dat her een kleine vouw of lis kan maaken, dan word de beklemming terftond gebooren; de toevallen vermeerderen, en het leeven gaat zonder de Operatie te ondergaan ontwyfelbaar verlooren. In deeze gevallen moet een Geneesheer zich niet laaren misleiden, de minfte twyfeling, dat de toevallen uit eene Breuk ontdaan konnen moeten hem aanfpooren, om, zo hy zelfs zich in ftaat bevind over het aanweezen eener Breuk te oordeelcn, dit te onderzoeken, of anders dit door een kundige hand te raateri onderzoeken. Als 'er een Breuk bevonden word, moeten 'er tydelyk gepafte middelen voort in het werk gefteld, en als de toevallen aanhouden ,met de Operatie niet geaarfeld worden , want ik heb verfcheide malen binnen vier entwintig uuren dezelve doodelykzien worden. Ja ik verklaare by deeze rondborftig, dat ik alle Geneesheeren , hy zy wie hy zy, van onkunde en deelgenooten aan 't verdelgde leeven befchuldigen zal, indien zy onder hun beftier de Lyders door hunne onopmerkzaamheid op de toevallen der Breuk, zo verre laten vorderen, dat een tydelyke Konstbewerking door rydverzuim geen
goe-



C » )
goeden uitfïag kan hebben : En wanneer een Geneesheer zyn befte pogingen niet aanwend , om door wel ingerichte redeneeringen * de vrees voor de Operatie, die men by Lyders foms vindt, weg te neemen, en de vooringenoomenheid van Vrienden en Naastbeftaanden teegen te gaan, zal ik hem aanmerken als een Bloohartige Ziel , en hem als een onverfchillige in de zegepraal van een Heelkonftige operatie , waar van het leeven van den Lyder, onder Gods beftier, volftrektelyk afhangt, met verachting aanzien.
Welke Konstbewerking in de Heelkonst is voortreffelyker, welke edeler? dan deeze, waar door ik in een oogenblik een Lyder uit de klaauwen des doods red, en dezelve aanftonds, na het doorftaan van de pynen der Operatie verlosc van die angstvallige fmerten; hen als 't waare wederom doe herleeven en deeze Kwaal tot in zyne wortels uitrooi. ■"■ — Hier door keerd een ftervende
Vader, onder medewerking van Gods goedgunftigheid, van voor de poorten des doods te rug, om zyn huisgezin met nieuwen moed en gezondheid te onderfchragen. —- Hier door behoud men eene lieve Moeder, om noch in de omhelzingen van haaren Echtgenoot en teedere Kinderen met gezondheid en vreugde te kunnen leeven. Hier
door word een teedere Telg tot (leun en troost van ouders en huisgezin, als uit de kaakendes dooJs te rug geroepen en gered,
AI



C F» )
Al was de kans der Operatie maar van één van 't hondert, noch behoorde men dezelve in 't werk te ftellen en nimmer te verzuimen: Mag de voortreffelyke Maatfchappy tot redding der Drenkelingen zich beroemen door hunne edelmoedige premien veele in 't leeven behouden te hebben,die anderzints wisfelyk zouden zyn omgekoomen. Ik beroeme my ook dat my zulks door rydig verrichte Breukfnydingen heeft mogen gebeuren; en men zal dit doen niet met eene kans van een tot Hondert, maar met een voorzeeker wisfen uittlag; als verzuim in het te laat doen deezer bewerking plaats gehad heeft, of dai een onbedreeve hand, de goede uitkomst van de Operatie, niet heeft te leur gefteld.
Vergun my deezen uitftap, die ik noodig geoordeelt heb, hier te moeten maaken, om het vooroordeel teegen deeze Koastbewerking plaats grypende meer algemeen teegen te gaan.
Thans treed ik ter voldoening van UEd. Vraag toe, en zal nu kort myn bevinding aan UEd, mede deelen, in hoope dat de volgende Waarneemingen voldoenend zullen zyn om alle vooroordeel teegen deeze Operatie uit den weg te ruimen.
Na dat ik met en onder het opzicht van den Hoogleeraar Oosterdyk Schacht, aan eene oude Vrouw, alles wat ons de konst ter beproeving aan de hand gaf, om eene beklemde Dyebreuk binnen te brengen, vruchtelooos had
aan-



C 13)
aangewend, fchoot 'er niets anders over als de Konstbewerking ; zyn Hooggeleerde ftondt my dezelve (ichoon dit myn eerfte was) toe 5 ik volbracht dezelve na de befte wyze van myn Theorie, ontwikkelde de Darm uit zyn beknelling, en he& gedeelte van het Darmnet dat inde breukzak bevat wierd, nam ik met de Schaar weg; aanftonds verminderde de toevallen, en biceven tweemaal 24 uuren agter; een Lavement gezet bracht geen afgang te weeg, en fchoon het zelve herhaalde reizen in 't werk gefteld wierd; men vorderde niets; de toevallen keerden zich ten kwaade, en zy ftierf den tienden dag na de Operatie.
Myne benydigers zagen dit met blyde oogen aan; dan de oude Heer Dame, beroemd Heelmeefter in's Hage; deeze mislukte bewerking van my gehoord hebbende , Het my door een zyner byzondere vrienden weeten, dat zyn Ed. verblyd was dat ik de Breukfnyding beproeft had, maar liet my teffens ten fterkften aftanden. ooit eenige Operatie op een beklemde breuk te onderneemen, als de toevallen reeds zeer hoog gefteegen waren; my ten kragtigften doende verzeekeren, nooit eenen kwaden uitflag op eene in tyds volbrachte Breukfnyding te hebben zien volgen, maar wel op eene re laat in 't werk geftelde.
Deeze aanmoediging was my waarlyk een groote troost; echter baarde het my veel moeite,
ons



( H )
om weder tot een Operatie te komen, het geen echter eindelyk weder gelukte.
Ik kreeg namentlyk van Stads weegen een Lyder met een beklemde Hernia Scrotalis, waarin my de Heer Doéïor Schultz in zyn post als Stads Doétor moest byftaan; van 't begin deszeive voorzag ik een onmogelykheid om deeze Breuk weder binnen te brengen ,byna tweemaal 24 uuren drong ik op de Operatie aan; in alles had de Lyder toen reeds vyfmaal 24 uuren aan de zwaarfte toevallen derzelve geworfteld , en de Bewerking was, zo als de ondervinding opleeverde,te laat verricht, de Darm was geheel zwart , een etterachtige ftoffe was 'er reeds in de breukzak, en de uitkomst was doodelyk.
Vervolgens deed een Breukfnyding aan een man te Ysfelftyn , (dit was een groote Darm en Netbreuk,) mede met een ongelukkig gevolg. Dit geval zal ik by een volgende Waarneeming breeder aanroeren.
Eene vierde Operatie deed ik te Montfoort aan een Vryfter van ruim dertig jaaren, deeze had een verouderde Dyebreuk , zy was reeds meede zeedert vyf dagen aan de toevallen van beklemming onderworpen geweest, de hoop echter deed my de bewerking verrichten,maar ook te leur ftellen, ea zy ftierf.
Intusfchen ontveins ik niet dat deeze vierOperatien
my



( ié )
my merkelyk leerden omtrent het Handwerk der Operatie zelve.
Het leed niet lang of ik had de Eer in kennis te geraken met den alzints Cordaten, Kundigen en Beroemden Operateur de Hr. Gram , uit Rotterdam, onze onderlinge Gefprekken raakten ook op 't ftuk van Breukfnyden; zyn Edele verzeekerde my dat hy deeze Operatie zeer veel verrichten; maar zich voorgenoomen had geen Breukfnydingen meer te doen, die langer als tweemaal vier en twintig uuren waren buiten geweest; dat hy na dit voorneemen volvoerd te hebben geen Lyders meer verloor aan het doen deezer Konstbewerking.
Weder door een oprecht Konstvnend aangemoe" digt, verlangde ik na voorwerpen.
Niet lang hier na gebeurden het, dat de zeer kundige Heer Römer, Stads Med. Doétor alhier , my verzocht met zyn Ed. te gaan na 't Dorp genaamd Thienhoven , daar zyn Ed. daags te vooren geroepen was by eene Vrouw, welke aan de toevallen van een beklemde Dyebreuk worftelde ; zyn Ed. had gezegt my den yolgen.de dag te zullen meedebrengen; en als de pmü)andigh.eeden dan noch dezelfde waren te zullen pogen haar door de Operatie te redden; daar komende, vonden wy eene Lyderesfe die naar allen fchyn door de Operatie had kunnen behouden v.ordenj mo&r zy noch haar kinderen
wil-



( lö )
wilden daar niet toe bewilligen: zy ftierf twee dagen daar na aan de gewoone toevallen.
Eenige dagen verliepen 'er,toen ik door den kundigen Chirurgyn van Voorst verzocht wierd om in het Dorp de Loosdrecht te komen by een Lyderes insgelyks aan een geklemde Dyebreuk laboreerende j by myne komst vond ik aldaar ook teégenswoordigen de kundigen Heelmeefter vak De Water, die van het zoo eeven gemelde geval ooggetuigen geweest was,- de Lyderes was circa 30 jaaren oud , en in de toevallen zo ver gevordert, dat ik meende met geen verwagting de Operatie te kunnen in 't werk ftellen , zy had reeds «4 uuren de Hik en Drekbraaking gehad,doch haarePolsennatuurlyke warmte gaaven noch eenige hoop van goede uitkomst, ik weigerde echter de Konstbewerking te onderneemen , (de vier voorige gevallen hadden my te veel afgefchrikt en de goede raad van twee myner eer en achtenswaardige Konstgenooten, dé Hr. Dame en Gram hadden my zo fterk ingeboezemd, myne reputatie, aan te laat teverrichtene Breukfnydingen niet meer te waagen) dah door de aanhoudende en fterke aanmaediging van doordeeze beide Heeren Konstgenoten wierd ik zoo ver gei bracht dat ik befloot, wanneer de Lyderesfe my zelfs tot het doen der Operatie verzocht, dat ik zulks dan in het werk zou ftellen, ik bragt dus ons gevoelen aan de Lyderesfe over , welke
my



my met een groote bedaardheid van geest ant» woorde , dat zy noch gaarne wat wenschte te leeven, dat zy begreep in veel gevaar te zyn, en dat zy zich volkomen aan ons overgaf om alles te beproeven , wat noch tot haare redding overig was; waar op ik haar de Operatie voorftellende, Zy zeer bereidwillig dezelve wilde ondergaan: hier op maakte ik aanftonds de noodzakelykc toebereidzels en Opereerde haar met een allergelukkigst gevolg. Ik vond hier een Darm en Netbreuk. De braave van Voorst zond haar in korte weeken geheel geneezen by my, en ik heb haar onlangs nog in .volkomen welftand ontmoet.
Jan Otïo, Koetzier van Mevrouw Voet van W1 n s s e n , een man van jaaren, raakte in dé toevallen van een beklemde Darmbreuk, 'c was een Hernia Scrotalis; zedert ruim 24 uuren had hy allerbitterst aan deeze kwaal geleeden, eer ik by hem kwam. De fchrandere Heelmeefïer van der Wagt, had reeds verfcheide middelen beproeft, gelyk ook eenige anderen hem waren toegedient door den zeer kunt-ige Geneesheer Keetell ; ik wierd 'er in de nacht by geroepen,beproefde de Taxis zonder vrugt, ftelde nieuwe middelen voor, doch alle zonder gevolg, fmorgens daaraan verzocht ik ook den beroemde Hoogleeraar Ooste.\dyk SchaCht , men itelde wederom nieuwe proeven in ': werk, doch alles vrugteloos, eindeli lyk,



( i« )
lyk, wierd door my de Operatie inbyzyn van voorgemelde Geneesheeren aan hem verricht met een allergevvenschte uitkomst, zo dat ik hem noch dagelyks, gezond en zonder eenig verder overgebleeven ongemak, op den Bok, my dankbaar groetende,zie zitten.
Juffrouw Schuit, Huisvrouw van den Wel Eerwaarden Heer Remonftranten Predikant alhier, was behebt met eene Dyebreuk , welke ik te voren eens, by geleegendheid dat zy aan de ongemakken daar van laboreerde gelukkig binnen gebracht had: kreeg het ongeluk dat haar Breuk weder buiten fchoot, terftond wierd zy door de gewoone toevallen aangetast , myn vermogen was te dier tyd niet toereikende om dezelve als vooren weder binnen te brengen, fchoon de zeer kundige Geneesheer R e i t z ook alles aanraade , niets mocht helpen, men verzocht ook by ons meergemelde Hoogleeraar Oosterdvk, welke het aanleggen van het Ys als het laatfte middel 't geen noch niet beproeft was aanraade, in den beginne fcheenen de toevallen hier wat naar te luilteren, doch dit duurde niet lang; waarom ik de Operatie voorftelde ; noch een kleine tusfchenpoozing- van tyd verkoos men deeze uit te ftellen , om te zien wat hier van worden zou; dit was van 's namiddags fes tot favonds tien uuren, in deeze vier uuren waren de toevallen zo hevig opgeklommen, dat de Operatie met be-
wil-



(IP)
williging van de Lyderesfe en voornoemde Geneesheeren terliond door my in 't werk wierd gefield; het was een Darm en Netbreuk: aanftonds na het verrichten deezes bedaarden alle de toevallen, zy fliep fnagts eenige uuren gerust, is voorts zeer voorfpoedig genezen, en heeft tot haar dood toe geen weeten van haar Breuk meer gehad.
Korte dagen hier na wierd ik geroepen by Vrouw de Wit; by myne komst 's avonds, vond ik deeze Vrouw ellendig liggen aan eene beklemde Dyebreuk; men noemde my verlcheide middelen op, die jreeds vergeefs aangelegt waren , ik gaf noch eenige andere aan de hand, en verzocht dat men 's anderen daags morgens vroegtydig den zeer Geleerden Heer Römer , die haar Geneesheer was, zou verzoeken, om tyd te Hellen, wanneer wy ons zamen by de Lyderesfe zouden laaten vinder», zyn Ed, liet my weeten fmorgens ten half 9 uuren; intusfchen waren de toevallen merkelyk toegenoomen (De Lyderes had haar Breuk te vooren nooit erkend, maar geduurende eenige jaaren was zy zeer onderheevig geweest aan kramp in de ingewanden, waar aan zy veel geleeden had, en hier door was haar gezondheid als 't ware ondergehouden: anderzints had zy geen ongemakken * ) by onze zamenkomst zagen wy de Lyderesfe in de dringende nood, ik verklaarde zyn Ld. de Breuksherftelling ondoenlyk te vinden en dus niet anders ter redding" te wceten, als de Bi O.



( *o )
Operatie, 't welk zyn lid nevens my betuigde;de Lyderes bewilligde aanrtonds in ons voordei, en om niet langer te wagten beflooren wy dezelve binnen het half uur te onderneemen, 'c welk insgelyks tot myn innig genoegen zo wel gelukte, dat deeze Vrouw niet alleen van haar Breuk, maar ook van haare voorge ziekelyke gefteldheid volkomen genezen is; zy leeft heden noch, myne dienden aan haar beweezen dankelyk erkennende; het was gelyk de voorige een Darm en Netbreuk: — By de opening der Breukzak had ik dit byzon. dere, dat dezelve verbaazend gefpanren was, en dat, zo als ik 'er eene opening in maakte, eene dunne bloedige dof met zo veel geweld uitfpatte dat dezelve en den Geneesheer en my befmette, dit verfchynzel bragt niet alleen geene verhindering hoe genaamd te weeg in het doen der bewerking, maar maakten in tegendeel dezelve voor my gemakkelyker.
Myn kundige Konstgenoot de Heer Vermeulen alhier, verzocht my met hem te gaan zien Vrouw Spierenburg , welke insgelyks door een beklemde Dyebreuk was aangetast, alle middelen waren te vergeefs door hem en meergemelde GeneesheerKEETELL in het werkgedeld: wy kwamen inamiddags te drie uuren by de l yderesfe en onderzoekende , vond men het plaatzelyk Ongemak (het welk zy onmerkbaar zeedert een reeks van jaren had gehad ^ en van tyd tot tyd
mie



met zwaare knypingen in de Buik geplaagt ge ■ weesr was ' een onbuigzaame beklemde Dyebreuk te zyn , welke verzeld ging met de heevigfte toevallen , die door tyd verloop reeds zeer verre geworden waren: het eenige en laatfte middel (de Breukfbyding namentlyk) wierd voorgefteid, de l-ievr Keetell was voor het doen dezelve, myn Vriend Vermeulen was 'er ook voor, maar vnesde dat het reeds te laat zou zyn, uit hoofde van de vreefelyke toevallen; men oefloot'erechttr toe, cn ik opereerde haar een uur daar na in byzyn van genoemde Hceren en den handigen Heelmeefter Senus, Sjchoonzoon van voornoemde Heer Vermeulen; en vond weder een Darm en Ne>. breuk, een gelukkige en voorfpoedige geneezing bekroonde myn werk, en zy is thans noch zo wei, en gezonder als zy lang van te vooren geweest is.
Den* 14 April 1783 wierd ik geroepen te Gieltjesdorp, by Gf.urt van de Bogaard Hospes aldaar ; ik vond zyn Vrouw van 60 jaaren, wordende door de toevallen van een zeer groote beklemde Dyebreuk allerjamrnerlykst gefolterd, haar Man door droefheid te zeer aangedaan kon my zeer weinig onderrichting geeven, en beiden lieten zy my onbekend dat een tusfehenpoozende Koorts, waar aan deeze Vrouw voor de toevallen der B'euk reeds een geruimen tyd bedleegerig geweest was , haar leevenskrachten veel hadden vermindert; Haar gewoone Heelmeeiler van B 3 R00yen



C « )
Rooyen te Cockengen woonagtig, was niet tegenwoordig en kon my dus ook geen waare onderrigting van den voorigen toeftand deezer Lyderesfe geeven; haare omftandigheid deed my tot de Operatie overhellen, waar toe zy aanftonds bewilligde, ik volbracht dezelve, en bevond eene groote Darm en Netbreuk ; na de Operatie hielden de toevallen der beklemde Breuk aanftonds op, zy dronk greetig en met fmaak, een Lavement haar door voornoemde Heelmeefter toegedient bragt afgang voort, welke zich vervolgens rykelyk herhaalde, den volgende dag deed voornoemde Heelmeefter my verflag , van het geen men my niec gezegd had; en wy zagen de Koorts fterker toeneemen, waar aan zy den 20 dierzelver Maand overleed.
Den 18 April 1783 ontmoette my op den middag meergenoemde Geneesheer Romer ; zyn Ed. verhaalde my zo even te vooren buiten deezer Stads Wittevrouwen Poort,eene Vrouw van den Akker bezogt te hebben, welke jammerlyk leed aan een beklemde Dyebreuk , en dat zyn Ed. geraden had my te haaien ', my voorts vragende om met zyn Ed. derwaards te gaan, hier toe terftond gereed zynde, bracht zyn Ed. my voor het Bed van deeze kermende Vrouw; zeedert drie daagen had zy reeds aan deeze toevallen onderheevig geweest ; nooit te rooren had zy de Breuk ontdekt, maar wel zeedert jaaren lang was



C *3 )
zy met geduurig wederkeerende Kolyken geplaagd, men had ook bier reeds verfcheide Lavementen en andere hulpmiddelen beproeft; de vraag of'er asn z/n Ed ook noch eenig middelbekend was om deeze ongelukkige Vrouw te redden ? door zyn Ed. met neen beantwoord zynde,- ftelden wy aan de Lyderesfe, die reeds hoog bejaard was, en aan deFamiliedeKonstbewerking voor,zy bewilligde hier in eenpaarig ; en wy ftemden t'zamen op, om over anderhalf uur haar te komen verlosfen ; dan , zo als ik op het punt ftond van naar onze Lyderesfe te gaan, zo had het vooroordeel de zinnen van des Lyderesfe Famiclie verandert, en zy quamen my zeggen; dat de Vrouw tot de Operatie niet konde overgaan ; die vooroordeel echter verdween ras; en eenige oogenblikken daar na volbracht ik dezelve op de geftelde tyd in byzyn van gemelde Geneesheer, ik vond weder een Darm en'Netbreuk, aanftonds verdweenen de toevallen, zy kreeg 's avonds een afgang en genas zonder eenig toeval, zynde van haare pynlyke aandoeningen in de Buik zo wel als van haar Breuk volkomen geneezen.
Den 8 May 1783 wierd ik laat in de agtermiddag geroepen by Cornelis Schuilei» • burg Landman, woonende te Gerverskop, oud 50 jaren , by myne aankomst vond ik de hier bovengenoemde Heelmeefter van Rooyen, welke my bericht gaf van de toeftand des Lyders en B 4 wat



C fl4 )
wat hy verricht had om de herflelling van de Breuk te weeg te brengen, doch alles zonder vrucht: ik vond hier waarlyk een verzwakten Lyder, veele frr,arcen en toevallen uitftaande aan eene bedriegelyke Dyebreuk, die weinig boven de Bek leedzelen verheeven, maar in de grond als een Koek plai uitgebreid was; de Heer Paftoor van die Parochie had de Lyder bewoogen om zyn reddirg fpoedig by my te zoeken 5 't noch gunflig oogenbiik cischte geen verderen uitftel noch beraad, waarom ik hem het ondergaan van deeze Optra ie aanraade , aan welke hy zich terftond onderwierp ; ik volbracht dierhalven dezelve , virdende een Darm en Netbreuk : de toevallen hielden op; hy is van zyn Breuk en andere laftige Buikpynen volkoomen herfteld
Den 2july 178^ wierd ik verzocht te Vianen te komen tioor de Hr Toppfn , Stads Med. D' cloralciaar en de Chirurgyn van Haaflem, men bracht my by een jorg en fterk Man van 2.4 jaren, welke een lydelyke fmert gevoelde van toevahen eener vermoede geklemde Darmbreuk, hy had daags te voorcn Kersfen plukkende het ongeluk gehad van uit een Boom te vallen , en zich daar door in de Lendenen en Dye te bezeeren, eene bedriegelyke zwelling in 't Scrotum was daar door vermeerdert ,* ik beval een ruime Aderlating te doen, en het koud gebruik van het Aq. QonJardimi kruim vanWittenbrood tot een
Tap



C «5 )
Pap bereid zeer dik wils te vernieuwen raade ik aan,* 'er wierden intusfchen verfcheide Lavementen gezet ; ik beloofde de volgende dag weder te zuilen komen; na myn vertrek, niettegenllaande alle deeze middelen wierden aangelegd, verhieven zich de Buikpynen en wierden verzeld van geweldige Braakingen welke den Lyder zeer afmatte; ik aarzelde geen oogenblik toen ik hem weJer bezocht, alle deeze toevallen uit een bedriegelyke beklemde Breuk af te leiden ; en ftelde dus de Operatie voor, waar in hy bereidwillig genoeg was: ik volbracht zo de verwydering van de Ring der Buikfpieren als de opening van de Breukzak zelfs allergelukkigst ; ik vond een NetenDarmbreuk,en in't midden des Breukzakseen koordachuge vernaauwing welke geopend en verwyderc zynde poogde ik de Darm binnen te brengen, maar op dit oogenblik wierd dezelve met een geweldige indringing der lucht zo verbaast opgezet en te rug gehouden, dat, wat moeite ik aanwende, de binne brenging van dentüarm my onmogelyk fcheen, de Darm quam tot barltens toe met iu^bt opgevuld hoe langs hoe meer uit; Dit t >eval waar teegen wy in het befchouwende gedeelte van onze Konst te weinig gewaarfchouwd worden , doet my te rug keeren tot dat geen het welk my ook bejeegehd was te Ysfelftyn, daar ik ondernam , om den Darm van lucht te ondeedigen, gebruik te maaken van de Inprikkinge B 5 des-



deszelve, zo als door Dringberge en Damen gedaan was, en door de Hoogleeraar Swencke in h Vierde Deel van 't Haarlemfche Genootfchap befchreeven is; maar waar mede ik niets gevordert was, als toen ik my aan dezelfde zyde, aan welke de Operatie verricht was, geplaats had, en door de ruim genoeg gemaakte verwydedng, de Darm met lucht uitgezet, te gemakkelyker binnen bracht; na dat my dit wederom in 't geheugen gekomen was, veranderde ik myn (randplaats en bracht den Darm eindelyk binnen, zonder dezelve tot uitlating der lucht geprikt te hebben; de Lyder had hier door veel geleeden, en deeze te rugbrenging had my veel zweets en moeite gekost , echter bevond zich den Lyder in het uur of drie die ik daar noch vertoefde redelyk wel; maar na het genieten van een korte rust wierd hy met een geweldige fchrik wakker, hy vloog overeind van zyne rustplaats, en bleef daar na buiten rust, ellendig over pynen kermende en zeer woelig ; De Heelmeefter die ik verzocht had hem twee uuren na myn vertrek een Clyfteer te zetten, dit werk zullende volvoeren, bevond tot zyne verfchrikking, dat de Darm wederom tot buiten het verband was buiten gefchooten: zich niet durvende verfhouten om die weder binnen te brengen, liet men my met allen mogelyken fpoed weder haaien , (waar toe echter hoe fpoedig zulks ook gefchiede drie uuren
ver-



( 27)
verliepen,) by myne komst vond ik den Darm die buiien gekomen was , ontzachelyk door de lucht uitgezet, en geheel zwart, ik deed pogingen ter herftelling, 't geen niet gemakkelyk was, dit gelukte echter, maar den Lyder overleed den 2de nagt daar aan volgende.
Den 7 November 1783 quam by my den Heelmeefter Hoogeweg alhier, om met hem en de meergemelde Geneesheer Romer te willen onderzoeken, en vervolgens na bevind van zaken te beQuiten over eene Breukfnyding aan een oud man en dis-genoot in 't Martini Gasthuys, welke volgens zyn zeggen, veel leed aan de vreezelyke 'toevallen eener beklemde Breuk; wy bepaalden onze zamenkomst in 't gemelde Gasthuis teegen den namiddag , ik voorzag my van 't noodige tot de Operatie , ik bevond by onze komst den lyder in eene zeer kommerlyken toeftand, meer als vyfdaagen was zyn Breuk met vermeerdering van toevallen beklemd geweest; 't was een Dyebreuk die niet zeer groot was , en de huid over de Breuk was merkbaar Ontftoken : in het beraadflagen hier over verklaarde ik deezen Lyder niet te willen Opereeren, uit hoofde dat alle de teegenswoordig zynde toevallen my klaarblykelyk fcheenen aan te toonen dat 'er reeds koud Vuur in de Ingewanden plaatshad, waartoe buiten alle andere teekenen, de uitwendige Ontfteeking niet weinig myn vermoede fterkte, De Heer Römer en Hogeweg verklaarde
deeze



C 28 )
deeze vrees noch zo fterk by hen niet te zyn, en noch liever een twyfelachtig dan geen hulpmiddel re willen aanwenden, en andermaal aan hen vragende of zy Heeren my dorlren verzeekeren , dat 'er noch eenige hoop zou kunnen zyn van berftel?en zulks metja beantwoord zynde, en de verkiezing van den Lyder inwagcende, die hier roe zeer gereed was; fielden ik de operatie terflond in't werk ; by de opening vande Breukzak vloeiden zeer veel Hinkende etter uit dezelve,- ik vond een Darm en Netbreuk, 't gedeelte van 't Net was genoegzaam verteerd, de Darm geheel zwart, ik voivoerde de operatie echter geheel ; dan de Lyder overleed vier of vyf uuren na dezelve, 's Anderendaags deed ik onderzoek met den Heelmeefter Hoogrweg waar by de Heer Romer niet kon teegenswoordig zyn, op 't lyk , men zag dat de operatie wel, maar te laat gedaan was, door'tgroote bederf van'tNet en den Darm,'t welk ik niet twyfelen of beide voornoemde Heeren, zullen hier in volkoomen met my toeftemmen.
Zo even genoemde Heer Römer quam my den 15 November's avonds om 9 uuren aan myn Huis berichten , dat een zyner .Lyderesfen de Huisvrouw van Kouwenbf.rg, woonende in 'c Zwaanfteegje, door zyn Ed. bekocht was, en dat zyn Ed. bemerkt had eene Dyebreuk aan welkers heevige toevallen van beklemming zy bitter leed; ik verzocht zyn Ed. met my dezelve te
gnaa



( «9 )
gaan zien, dan de meenigvuldige zieken welke zyn Ed. dien avond noch moest bezoeken belette zulks: ik ging terftond na haar toe,ikvond byhaar eene te vooren nooit erkende Dyebreuk , welke t tamelyk groot en zacht was, maar welkers toevallen zeedert 36 uuren zoo heevig geweest waaren, dat ik terftond de Operatie /aanraadde, waartoe zy gereedelyk bewilligde ; ik ging naar myn Huis en verzorgde my van "t nodige, volvoerde dezelve terftond , zo dat ik voor tien uuren de gelukkigen uicflag deezer operarie aan 't Huis van de Heer Römer konde doen meededeelen; ik vond alhier alleen een Darmbreuk verzeld mee veel waater in de Breukzak , maar de Breukzak was zodanig by den ingang van den Darm gekneld , dat ik nimmer met meer moeite en omzichtigheid de verdere opening en verwydering van dezelve volvoerd hebbe ; aanftonds na het volvoeren der Ronstbewerking hielden de toevallen op, een Lavement in den vroegen morgen haar toegedient bracht afgang voort, de Lyderes is vervolgens van haar Breuk en van haar zo dik— wils quellende krampen en pynen in de Buik volkomen genezen'.
Den 1 April deezes loopende Jaars 1784, fmorgens ten half 9 uureu, quam my aan myn Huis bezoeken de Beroemde Geneesheer N ielen ,s reeds aan myne beezigheeden uithuizig zyn» d 3, deed men my hier kondfeuap van, en ik iprak zyn
Ed.



C 3° )
Ed. ten 9 uuren; zyn Ed. verwittigde my, dat ce Wel Edele Heer Bredius te Maarfen met de toevallen van een beklemde Darmbreuk , bitter worftelden ; en dat den Hooggeleerde Heere Nahuis en zyn Ed.de toevallen reeds zo hoóggerezen voorkwamen, dat'er nietsoverfchoot tot behoud van den Lyder, dan alleen de Konstbewerking: tot welke te volvoeren ik door zyn Ed. verzocht wierd; wy bepaalden zo ras mogelyk by den Lyder te *vn ,* by dezelve gekomen zynde liet ik my door zyn Ed. de voorgegaane omftandigheden mededeelen, welke deeze waren: Dat zyn Ed. zeedert een aantal jaaren een Breuk aan de linker zy de gehad had, welke hy eemgzints dooreen Band beteugelde, doch nooit geheel weder kon binnen brengen; dat zyn Ed. 's maandags den s.g Maart I/84 na wel gegeeten te hebben, gevoelde dat de Breuk grooter als ooit te vooren uitfehoot, en aanftonds van vreefelyke pynen en nypingen in den Buik verzeld wierd, hier by begonnen walgingen en braakingen zich te voegen,de bovengenoemde Heer Nielen wierd noch laat in den avond by zyn Ed. geroepen, en zocht door Lavementen, Stoovingen, en wat dies meer is verligting te geeven , dan dezelve hielden de volgende dag noch eeven fterk aan; de Hooggeleerde Heer Nahuys , mede alles wat de Konst vermogt zonder weezentlyke hulp voort te brengen, aangeraaden hebbende , wierd eindelyk Woensdog
daar



C 31 )
daar aan het Ys aangelegd. Hier na fcheenen de toevallen eenigzins te luifteren, althans zy bedaarden een weinig, en 't was als of de Breuk eenigzins kleinder was geworden; des avonds echter kwamen 'er vuile oprifpingen, welke ras door Drekbrakingen achtervolgd wierden, met eene ondragelyke ftank. Den volgende nagt had de Lyder allerellendigst doorgebragt. Na my dus van de voorgaande omftandigheden te hebben laaten kennis geeven, ging ik over tot het onderzoek van den Lyder,welke zich nu zeer kloek hield en (mogelyk door vree« voor de Operatie) ons verzeekerde dat alle de toevallen nu minder waren; ik befchouwde zyn Breuk en bevond dezelve tot diep in 't Scrotum gezonken en daar in zeer verbreed, van den Annulus tot den ingang van 't Scrotum was die veel fmalder , en een tusfchenfcheidzel als een Band gefpannen , was onder de Bekleedzelen zeer duidelyk te voelen ; Deze omftandigheid, gevoegd by de vreelelyke toevallen, was dus zodanig, dat de Heer Nielen en ik volftrektelyk aan den Lyder verklaarde, dat de Operatie zonder uitftel, als het eenig overfchietend middel ter zyner
redding, diende beproeft te worden: Niet
zonder reeden aarfelde zyn Ed. in het geeven zyner toeftemming tot deeze bewerking: Een Teeder Beminde Huisvrouw en zeven waardfte Telgen — Eene aannaderende Eeuwigheid en de
pynlyke



C 3* )
pynlyke fmarte der Operatie, beftreeden telketw het overpeinzend gemoed: — Men liet dus den Lyder een korte tyd aan zich zei ven over, intusfchen verhefte zich alle de toevallen zoo geweldig, dat zyn Ed. ons liet zeggen; zich onder afwachting van Gods hulp en byftand zich deezerKonst bewerking te zullen onderwerpen: aanftonds vervaardigde ik alles wat tot de Operatie behoorde, maar vermits den Hooggeleerden Heer Nahuys ook ieder oogenblik aldaar wierd ingewacht, ftelde ik het doen derzelve noch zo lang uit; zyn Hooggeleerde ras gekomen zynde en ook ten fterkften ons voorftel goedkeurende: plaatflen ik den Lyder op een daar toe voorbefchik-e Runbank; ik volvoerde de Operatie , welke den H„er Lyder met zulk eene mannelyke Cordaat- en Kloekmoedigheid onderging, dat ik bekennen moest, nooit dievgelyk voorbeeld ontmoet te hebben: ik wierd een zeer groote Net en Darmbreuk ontwaar, ik bracht den Darm aanflonds zeer gelukkig binnen,en fneed daarna 't Darmnet weg, terftond hielden alle de toevallen op , binnen een uur quamen 'er ont'aftingen, die vyfmaal op elkander volgde, en den volgende nacht noch eenige reizett zich herhaalden ; de Lyder begon met fmaak , de hem toegeftaane fpys en drank te nuttigen, en alles is verder zonder eenig 't minfte .toeval afgelopen, zo dat de volkomen geneezing reeds vol-
bragt



C 33)
bragt is, behalven de bovengenoemdeHoogleeraar eli Geneesheer, was de Heelmeefter van der Morst by deeze Operatie ook teegenswóordig.
Zie daar Wel Edele Heer zo ik hoop voldaan aan UEds. eerfte Weetlust; met het optellen en met een kleine uitbreiding te maaken van 16' gevallen van Breukfnydingen door my verricht: Tot noch toe heb ik 'er geen meer gedaan; agt leeven 'er noch van, en Juffrouw Schuit is dit Jaar (waarfchynlyk aan het Water in de Borst) overleeden.
Of myne Breukfnydingen hu waarlyk gelukkig konnen en moogen genoemt worden,laat ik aan UEd. en ieder kundig en wel bezield Genees en Heelmeefler ter beoordeeling over.
Wat my zeiven betreft, ik vinde in dezelve voor my de fterkfte prikkel, ter aanmoediging der tydelyke Operatie: niet dat ik wil dat men de gewoone middelen rerBreukherftelling, zo door de handen,als alle andere,niet alvoorens beproeven moest; dit doe ik zelfs en heb verfcheide malen gedaagd dezelve weder binnen te brengen, inzonderheid in Lies en Zakbreuken by Mannen, in waare Liesbreuken en zomtyds ook in Dyebreuken by Vrouwen die gewoon waaren telkens uit te gaan en weder binnen gebracht te worden; dit moet altoos het eerfte doelwit zyn van een kundig Heelmeefter,maar als hy bemerkt dat hy tegen de ftroom van toevallen oproeit, dan moet hy, C eer,



C 34 )
eer het te laat is, van zyne pogingen afzien en tot de Konstbewerking zonder vercraagen toetreeden; vermits men nooit te vroeg, maar wel te laat kan opereeren.
Ingevalle van onbekendeDyebreuken byVrouwen van welke ik te vooren gefprooken heb, Breuken , die, zo als de ondervinding op Lyken en de Konstbewerking my geleerd hebben; eerst door 't Darmnet gemaakt worden, en vervolgens den Darm beknellen , op 't oogenblik als dezelve zo verre in de Breukzak fchiet, dat hy een Lis kan maaken," is de pooging om dezelve weder binnen te breugen byna altoos vruchteloos,en daarom eifchen deeze zonder tydverzuim eene toetreeding tot de Operatie, welke in deeze gevallen door een kundige hand zo veilig is als eene Aderlaating: En de Konst altyd zal doen zegenpraaien.
By Mannen ontmoet men zo wel als by Vrouwen, onbekende Breuken; zy zyn namentlyk be« hebt met eene onbekende Zwelling die zich van de Lies tot in den Balzak uitftrekt, meest vind men dit in volwasfen lieden , men raad hen een Schortband aan ; deeze Zwelling ondergaat 's avonds noch 's morgens geene verandering; Eensklaps verandert dit tot een meerdere Zwelling in de Balzak,'er ontdaan de gewoone toevallen van een beklemde Darmbreuk, als men dezelve niet erkend voor die geene welke zy waarlyk zyn, en de
Ly-



(35)
Lyder ondergaat de Breukfnyding niet hoe eer hoe liever, is alles wat men ook ter inbrenging van den Darm beproeven mag vruchteloos, en de Lyder gaat zo zeeker alstweemaal'twee vier is, in een zeer korte tyd na de Eeuwigheid.
Ik meen derhalven met waarheid te kunnen roemen, dat de neegen Lyders, door 's Hemels Gunst behouden , door my als van het Graf zyn afgekeerd, om nuttig voor haar Huisgezin en aan de menfchelyke zamenleeving te kunnen zyn.
Ja als men myne hier meedegedeelde gevallen met een aandachtig oog inziet, durf ik vertrou' wen, dat het blyken zaL dat deeze Konstbewerking door een kundig Heelmeefter in tyds verricht,in zich zelfs geen gevaar behelst, maar altyd zal wel gelukken; want myn vier eerfte Operatien waren ongelukkig, om dat zy te laat verricht waren — Myn vyf volgende daar deeze onachtzaamheid geen plaats gehad had, wierden met een gewenschten uitflag bekroond. — De Tiende wasdoodelyk om de
daar by gemelde redenen, ■ de Elfde en
Twaalfde gelukte weder. — En had ik mogelyk by mynen Dertienden Lyder kunnen tegenwoordig blyven, en op de toevallen acht geeven ('mogelyk zegge ik) had ik deezen ook kunnen behouden; en hier uit ziet men hoe ongelukkig het foms voor Lyderen is, als den Operateur niet naby dezelve zyn kan. — De Veertiende Operatie had de dood ten gevolge, het geen ik klaar voorzien had; — de ,' Cs Vyitiende



( 36)
Vyftiende en Zeftiende waren weder ze?r vcorfpoedig.
Laat nu vry de bitze Nyd haare Gal over deeze gevallen uitftorten , en zeggen dat 'er van de zeftien echter maar neegen behouden zyn ,■ laat men (zonder de redenen daar toe bygebracht in acht te willen neemen) woeden, en het goede van deeze Konstbewerking trachten te verdonkeren.
Zy zullen my echter de 9 overigen, als uit een klaauwen des doods gerukt, niet kunnen betwiften; Daar het Getuigenis van Mannen van Roem, Eer en Deugd hen hand op den mcr.d zullen leggen.
Giave God, dat deeze Menfchcnmoord door het verzuim eener tydelyk'e Operatie, eens een einde nam ! Mochten Overigheeden en, wie het verder aangaat eens recht bezeffen , hoe nadeelig, ja hoe doodelyk het meestal zy, deeze Operatie, door een zamenkomst van Konstgenooten, in welke de meerderheid befluiten moet,te doen verwylen! In acht neemende dat wangunst én dwarsbooming hier fomtyds mcefterlyk; maar helaas! doodelyk voor den Lyder, den rol fpeelen.
Dat deeze Bewerking echter nooit aan onkundige of roekelooze Heelmeelters worde toegeftaan: want deeze zyn het die den goeden uitflag deezer Operatie kunnen doen faalen en mislukken : Is'er in de Heelkonst eene Bewerking die wel verricht, alleen en zuiver, de Dood afweert,het is deeze; maar deeze
ook.



(37)
ook is het die oordeel en handigheid vereischt; zo zeeker als zy het leeven door een kundige hand te rug geeft; zo zeeker zal een onkundige de goede zaak bekladden.Bloedftortingen enDarmskwetzingen zullen zyn onkundige handen vergezellen; de toezienders zullen na hun befte weeteh oordeelen en de doodlyke uitkomst zullen door hun aan de gevolgen der Operatie ge weeten worden : — a^n een vreemdeling dient men deeze Bewerking nooit toe te ftaan , als onder een kundig toezicht, welks rapport door de Overigheid dient geloofc te worden, maar een handig en oordeelkundig Heelmeefter , moet men, fchoon hy in zyne eerfte gevallen ongelukkig flaagd; als hy zyn befchouwende lesfen maar wel volgt, altyd de behulpzaame hand bieden en hem tegen de looze ftrikken van nyd en afgunst befchermen.
Gevoegelyk zoude ik nu tot UEd. tweede voorgeflelde Vraag kunnen overgaan ; dan my dunkt hier niet onvoegzaam te zullen zyn eerst kortelyk myne wyze van werken voor te ftellen. Het is een groot verfchil of men op de Dyebreuk het meest by, Vrouwen voorkomende, dan of men op een zeer groote Lies en Zakbreuk by Mannen werken moet.
Wanneer de omftandigheeden by de Lyders zo gunftigzyn, dat men zich van eeneRustbank bedienen kan, verkies ik dezelve als de gefchiktfte plaats om daar op de Operatie te verrichten, ver volgens als de C 3 ge-



( 38 }
geleegenheid zulks toelaat plaatze ik dezelve voor een goed Daglicht, anderzints dit door goed Waschlicht vergoedende; ik plaatze dan mynen Lyder op de Rustbank of het Bed, zodanig dat de Lendenen door een ondergeftooke Kusfen verheeven en het Bovenlyf een weinig laager iiggen ,* daar op laat ik de Hairen zo verre nodig is wegfcheeren; en deeze voorzorgen hebben zo wel by Mannen als by Vrouwen plaats. Ik zelfs plaatfte my altyd aan de rechterzyde van myne Lyders.
Ingevalle van eene Dyebreuk by Vrouwen of by Mannen plaatze ik aan de linkerzyde des Lyders eenen Helper, die, wanneer ik met Konstlicht moet werken, in de eene hand het zelve vasthoud, en met de Duim en voorfte Vinger van de andere Hand de Bekleedzelen over de Breukzak aan de eene kant derzelve gelyktydig met my oplicht , in myn rechtehand een vafte Biftourie gevat hebbende, fteek ik, terwyl ik de rug van het zelve na onderen gekeerd hebbe, met vermyding van de Huidader welke fomtyds zeer aanmerkelyk alhier te zien is. de opgevatte Bekleedzelen door: fnydende dezeive vervolgens loodlynig naar boven toe door en door ; dit verricht hebbende leg ik het mes aan een zyde, en maak vervolgens na onder en boven de Huid en verdere Bekleedzelen , met de vingeren los, en verwyder de reeds gemaakte wond verder door een welfnydende Sehaarj daarna onrwikkel ik met de vingeren de
geheels'



C 39 )
gebeele Breukzak , welke ontwikkeld zynde zich als een Flesje vertoont, deeze geheel los gemaakt hebbende, maak ik met behulp der vingeren een ,kleine verwyderinge tusfchen de beklemde breukzak en de band van Poupart, hier in fteek ik de punt van het breukfnymes van Ledran, en breng het zelve voorzichtig heen en weder fchuivende zo verre door, dat ik volkomen verzeekert ben, dat het recht op de beklemde breukzak gebracht is ; dan zet ik het zelve fterk met de rechtehand na boven en licht het op, terwyl ik met de Duim de Veer drukkende het Sovraes doe voorkomen, Waar mede ik dan in die zelfde richting de Band van Poupart doorfnyde; van welke doorfneede ik door het geluyd 'twelk hier by gepaard gaat verzeekert worde;dan treede ik toe ter opening van de Breukzak zelve, het welk ik zo door voorzichtige, (cheuring mee de vingeren als met een korte en itomppuniige fchaar verrichte.
Deeze fcheuring en opening moet met de allernaaukeurigfte omzichtigheid gepaard gaan; men weet niet wat men in dezelve zal ontmoeten, zomtyds, wel is waar, is 'er tusfchen de Breukzak en. het bevatte Ingewand eenig vochc beflooten, dan zomtyds is dit zeer weinig , ja niet zelden is de Breukzak zo naauw aan den Darm gehegt, dat men niet dan met de allergrootfte moeite onderfcheiden kan, of men reeds tot de Darm gekomen
c 4 zy>



(4°)
gy, dan of de overige Laagen noch behooren *ot de Breukzak; vooral valt dit zeer moeilyk als er geen Vocht en geen Net in deBreukzak bevat isjen wanneer men zonder de grootfte oplettenheid te gebruiken, de geheele Breukzak niet opend, maar noch eenige Laagen derzeive gebleeven waren om den Darm, en dezelve das binnen bracht; dan zegge ik zou men vermoeden dat de Bewerking zeer wel gefchied was; Maar de uitkomst zal doodelyk zyn. Deeze bedriegelyke omftandlgheid moet een kundig Werkman nimmer misleiden, of hem al te vreesachtig maaken; maar hy moet de gantfche Breukzak openen ; zo dra ik dan gewaar worde, het zy door het uitvloeijen van vocht, het zy door 't vertoonen van't Net of den darm dat ik in de Breukzak eene opening gemaakt hebbe, trek ik dezelve meer na my toe en verwyder dezelve, niet ruftende voor dat dezelve aan den Hals even als 't Ligament van Poupart geopend zy; dan breng ik den uitgefchooten Darm zeer gemakkelyk binnen. Het daar by verzeilende gedeelte van het Darmnet fnyde ik te gelyk met de breukzak geheel weg, en reekene dus de Operatie wel verricht te hebben.
De ondervinding heeft my in voorgemelde breukfnydingen geleerd, dat minder de band van Poupart als wel de Hals of het bovenfte gedeelte van de breukzak zelfs de beklemming om den Darm w weeg bracht daarom neem ik de
vry-



( ¥ )
vryheid UEd. en alle Konstgenooten die eenig be* lang ftellen in het behoud hunner Lyderen, te waarfchouwen, nimmer den Darm binnen te brengen voor en aleer de Breukzak voornaamlyk ter plaatze van hetLigamentumPoupartii geopend en vervvydert zyj Dat daarom niemand myner waarde Konstgenooten, zich door al te groote overhaafting deezer opmerking laate ontglippen; maar zich fteeds diegulde fpreuk voorhouden fat citofi fat bene.
De Mannelyke Breukfnyding of de Operatie van de Lies of Zakbreuk begin ik even als op de voorgezegde wyze ; dan zo als ieder oplettende ras begrypt, moet de verwydering in de Breukzak veel ruimer en grooter zyn, als dezelve volbracht is, breng ik myn Vinger langzaam op na boven tot aan de Ring der Buikfpieren; welkers beknelling aldaar zeer onderfcheiden te voelen is, dezelve wel ontdekt hebbende en met den top van myn Vinger eenige ruimte gemaakt te hebpen, breng ik langs myn voorfte Vinger van de Linkerhand.de punt van het voornoemde Breukfnymes voorzichtig binnen en maak fchuivende even als in de Dyebreuk een weinig ruimte ; recht op de breukzak hef ik de biftourie vervolgens na boven, doe het verborge Mes voorkomen en fny dus d t Annulus open. Dan tracht ik met de omzichtigheid als hier boven de Breukzai C 5 o]



C 4* )
openen ; eene kleine opening gemaakt hebbende, fteek ik een gefleufde Zonde in de Breukzak en verwyder dezelve met een Schaar, tot dat ik overtuigd ben dat alle klemming is weggenoomen; Ik ontwikkel vervolgens , zo het een Darm en Netbreuk is, de Darm uit ,het Net; ik ftelle my aanftonds aan die zyde daar de Breuk zelfs is,en breng den Darm binnen, de Helper laat ik vervolgens de Vinger in de verwyderden Annulus houden , om het weder uitfchieten van den Darm te beletten ; ik maak het Net verder los, vat het zelve met de linkerhand en fny het zelve onbefchroomd voor eenige Bloedftorting zo verre als 't moogelyk is met de Breukzak weg.
Zie daar myn Waarde Vriendt myne Werkwys, op eige oordeel en ondervinding gegrond, en de Geleerde Theorie hoe men ter vermyding van de Arteria Epigaftrica, voor-of agterwaards fnyden moet, in eens door ondervinding verklaard; ziet hier tenens de befchouwende Leerftelzels volgens welke door het affnyden van een grooter gedeelte van het uitgefchoote Darmnet , een gevaarlyke Bloedftorting te weeg gebracht moest worden, haar grootfle kragt benoomen.
'k Heb in de verlcheide gevalle van Breukfnydingen, niet willen intreeden in het befchryven en optellen van de onderfcheidene byzonderheeden van yder Breuk, vermits dit myn voorgenoome
be-



( 43 )
beftek te verre zou hebben doen uitwyden. in acht genoome zynde dat ydere Breuk haar eige en verfchillende byzonderheeden heeft.
Thans moet ik toetreeden ter beantwoording van UEds. laafte vraag of ik namentlyk by myne. Breukfnydingen, geene Bloedfiortingen van aanbelang ontmeet heb ? Geloof my Wel Edele Heer als eenMan van Eer, wiens toeleg het nimmer is om iemand te misleiden! Geloof my rechtgeaarte Konstgenooten! Geloof my ongelukkige en voor deeze Konstbewerking beangfte Lyders! Ik beroepe my vylig op het getuigenis van de bovengenoemde KundigeHoogleeraaren, Genees-en Heelmeefters , onder welkers toezien en behulpzaamheid ik gewerkt hebbe, dat my nooit eene Bloedftorting van eenig aanbelang in myne Breukfnydingen ontmoet is. Ik heb in der daadDyebreuken Geopereerd en daar by het buitengefchooten Darmnet, en de Breukzak weggefneden, waar in een zagt linnen doekje naauwlyks meer als met bloed even geverwd was , zo dat in andere gevallen ik in ^emoede durv' verzeekeren , dat 'er geen twee oneen bloed in de geheele Bewerking verlooren waaren.
lngevalle van de Mannelyke Breukfnyding zo als te Ysselstein , te Vianen en te Maarsen, by de Heer Bredius, inzonderheid in dit laafte ge^hdaar de Infnyding der bekleedzelen en Breukzak , wel tot vyf a zes duim zich uit-
ftrek-



C44)
faekte , pf noch de verwydering der Buikring, noch die derBekleedzelen, noch die der Breukazk eenige bloeding van aanbelang"; maar myne Kloekmoedigheid om een ftuk van 't Darmnet dat men naauwlyks met de volle hand kon bevatcen ce gelyk met een gedeelte der Breukzak weg te fnyden, vermeerderde (zo als natuurlyk volgen moest) de bloeding, ik liet aan dezelve eerst zyn volle loop, en ontving het bloed in fponzen, dan dezelve verminderde ras; het aangelegde verband met wieken door de 01. Therebint: bevochtigd, deed dezelve meer als een uur geheel ophouden; de beweegingen echter, door den Lyder op 't Ledikant te brengen, en de perzingen door de op elkander ras volgende afgangen veroorzaakt', bragten eene kleine doorzypeling te weeg; waar op ik het boovenfte verband vernieuwde, en noch eenige wieken met dezelfde olie beiproeit aanvoegde, en vervolgens weeder verbond; 's anderendaags zyn Ed. wederom bezoekende, vond men niets dan de gewoone teekenen van zulk een aanmerkelyke wond; zonder dat men in 't minde bemerken kon dat de Lyder door de voorgaande bloeding waarlyk verzwakt was.
De doorfnyding der Buikring, noch die van 't Ligament van Poupart hebben my ooit eenig kwaad teeken van ontfteeking of pynelyke gewaarwordingen opgeleevert, alle myne Lyders en Lyderesfe die behouden zyn, waaren binnen de
vyf



C 45 )
vyfwceken na deOperatie volmaakt geneefen/choon dit by Mannen wegens de uitgebreidheid der wond wel eens eenige daagen, misfchen kan.
In JanOtto, enScHuiLENBURCHhierbooven gemeld, ondekte ik,vier of vyf daagen na deeze Konftbewerking , een bedriegelyke Onfteekings hoest, verzeld met koorts, waar voor ik hen aderlaate, en 't bloed zeer ontftooken vindende, dezelve fpoedig tot vier a vyf reifen herhaalden,en vervolgens gelukkig redde; hadde deeze moogelyk by de Operatie meerder bloed verlooren , men had dit toeval niet te duchten gehad; het geen echter van alle Genees en Heelkundige wel mag in agt genoomen worden.
Ik meene dus Wel Edele Heer zo ik my niet bedriege in allen opzichten aan UE. vraag voldaan te hebben, in zoverre ik door myne poogingen binnen dit kort bedek hier toe in daat gedelt ben.
Treed dus Kloekmoedig en zonder aarzelen tot deeze Konstbewerking; tracht de vooroordeelen te weeren, en de onkunde te overtuigen; weest dus neevens God een Redder van veele ongelukkigen, en laat de befpiegelingen en onderdellingen , op u als een Kundig Werkmeeder geen kracht meer hebben.
Dit wensch ik aan Uw Ed.; dit wensch \k) aan alle myne Waarde Konstgenoten, dit wensch ik dat veele van de dood geredde aan ons dankbaar
betnigen



(46)
betuigen moge, en op deze wensch hebbe ik de eer my te noemen.
WEL EDELE HEER!
U Wel Edeles Dienaar en Vriend
Utrecht den G. GREEVE.
18 May 1784.
ZINSTORENDE DRUKFOUTEN.
Pag. 12 regel 10 en 11 ftaat, als verzuim,lees
als 'er geen verzuim. r*— 14 —— lóAiSLtfOeedeenefleisdeedikeene,



m