T7
5






VERHANDELING
OVER. DE VOORTREFFELIJKHEID V A N D E
OPERATIE
DER
CATARACT,
volgens de manier der OUDEN
Op nieuws in gebruik gebragt en verbeterd door den uit' muntenden Engeljchen Heelmeester P. PO TT.
DOOR
j?\ jb zr c iv m :a$
HEELMEESTER.
Te A Bi S T E L D A M, Bij H. K E IJ Z E R,
I* de Kalverftraat op den hoek vau de Gaperfteeg 1790,






AAN ALLE EERLIJKE,ONPARTIJDIGE EN VERSTANDIGE KUNST-RECHTERS , MANNEN, WELKEN HET AAN OORDEEL NIET MANGELT, DOOR VOOROORDEELEN ZICH NIET LAATEN WEGSLEEPEN , NOCH MET HET SNOODE EIGENBELANG, UIT WELK BEGINSEL OOK, RAADPLEGEN.
zij DIT werkje
Opgedragen
i
DOOS
Den S C H R IJ V E R,






Berigt aan de Lezer!
J\f iemand denke,dat ik met dit Werkje ntt te voorfchijn koome, om een ander te verhinderen in den opgang, dien hij maakt door zijne publieke aanjlelling, met de beoeffèning van de manier van Da viel of de Wencel; edoch niets minder was, of is mijne drijfveer —lang\voor zulks de Regering goed dacht, had ik het zelve meestal gereed, ten bewijz» hier van: onder zijne werkzaamheid ter verkrijging van dien Post,fprak ik, zonder toen nog iets van zijn Request te weeten, met zeker Heer, die mij ook onkundig liet, ——over dit werkje, mogelijk in die vooronderftelling, dat ik zijn voornemen wist, en hem hiermede dacht te willen benadelen, — een en andere aanmerking hielden mij veertien dagen bezig met die Heer zonder vêorttegaan, in welken tijd ik van alles onderrigting bekwam, door een mijner eerlijke vrienden, wanneer hij een A 3 guns-



vi BERIGT AAN DE LEZER;
gunstig fiat kreeg', en mijne onderhandeling met zijn Ed. afgebrooken wierd. —
Dezelve reden derhalven, die mij aangespoord had, om het te beginnen, doet mij eindelijk befluiten het zelve in het ligt te ge even, uit aanmerking van de eenvoudigheid en van het nut, dat en de Kunst en het Menschdom kan worden aangebragt, door de beoeffening en weder invoering van deze manier van opereren: Het is dezelfde beweegoorzaak, die mijn gefehrijf regelde in mijne prijsverh. over de fprcuk van Boerh: Simplexveri Sigillumj Hem, wien de zorge over zijne evennaasten is toevertrouwt 9moet geen monopolist zijn, moet door zijne openhartige eerlijkheid zig verplig■ ten bij zijne tijdgenoot en; en deze is de reden van mijne mededeeling.
VER-



VERHANDELING
OVER DE VOORTREFFELIJKHEID VAN DE
OPERATIE
DER
CATARACT,
VOLGENS DE MANIER DER OUDEN
Verbeterd door POTT.
Dat de Heelkunst bij de oude Arabieren en Grieken een der voortreffelijkfte bezigheden was, kan door niemand, die eenigzints met hun bekend is, door hunne Schriften, ook in onze taal overgebragt, met grond worden tegengefprooken; daar men dezelve berekende nadenonmiddelijken invloed, dien zy op het welzijn der geheele menfchelijke maatfchappij had: geen wonder daarom, dat zij de voornaamfte beoeffenaars derzelve vergoodden: Welk eene aanmoediging! het juiste middel ter uitbreiding eener kunst — geen wonder dus,dat in die overoude tijden de grootfte en aanzienlijkfle mannen zig Onledig hielden met A 4 de-



t Verhandeling ofyf de Wonreffelijkhètd
deze kunst; het was eene eer. dezelve te oeffenen, hierdoor aangevuurd, hebben zij het zo verre gebragt, dat zij in verfcheiden gevallen nog de vraagbakens zijn zo van de hedendaaglche Geneeskunst, in Theorie als Practijk dus zijn door hun de Gronden ter genezing van de meeste hun bekende gebreken zodanig gelegd, dat het te bejammeren is, dat men in plaats van hun eenvouwig te volgen, andere wegen is ingeflagen, deze om wat nieuws voor den dag te brengen, geene om bijzonder te wezen; en eindelijk de tijd het een en ander als wettigende, heeft men 't voor een inbreuk gehouden als men flegts een weinig afweek; had men de verbeteringen, die de Ontleed en Natuurkunde allengskens leerden, alleen aangelegd om de Heelkundige kennis (om bij deze nu te blijven) uit te breiden, men was reeds verder geweest.
Onder vele, als daar zijn onkunde, lust ter navolging en nieuwheid, is het vooroordeel, dat monster in alle kunsten en wetenfehappen, de voornaamfte oorzaak hier van; gelukkig derhalven zij, die het zelve hebben leeren kennen, en door het rigtfnoer der zuivere reden geleid der waarheid hulde deeden.
Een paar voorbeelden, dewelke mij tevens ter zaake zuilen leiden, zullen genoeg zijn, om die , te bevestigen.
Het gebrek de Aars-fistul (Fistula ani) werd door Hippocrates en Celsus lang voor
of



< van de Operatie der Cataract. 9
of omtrend het begin van de jaartelling der Christenen levende, op eene zeer eenvoudige manier genezen;dezewijs,de Binding namelijk, zeidemen reeds voorlange vaarwel(*), tot dat de, in de Heelkunst zo beroemde Koogl. Camper, dit gefchenk der Godheid aan de weereld wedergaf— de naam van dezen; in't vak der Heelkunde waarlijk grooten man en bevorderaar dezeredeIe wetenfehap, was genoeg, om er proeven van te neemen ;en er is geen twijflel aan ,of de ervaaring heeft aan allen, zoo wel als aan mij geleerd, dat wij hier in eene groote verpligting hebben aan dien Hoogl.ja maar ook dat de fneifeizen zeer wel gemist; en dat al waaren de beide manieren even goed in haare uitwerking, dan nog de manier der Ouden de vooikeur hebben moet, om derzei ver eenvoudigheid, min pijnlijkheid en gemakkelijkheid voor de lijders; voorname zaaken in de daad voor een eerlijk en gemoedelijk Heelmeester.
Zie daar een uitfteekend voorbeeld van de vroegfte tijden, waaruit aan den eenen kant het oordeel der Ouden en de bekwaamheid van den Heelmeester van dien tijd blijkt en aan den anderen kant de veronachtzaaming van hunne voorfchriften, maar bijzonder de onpartijdigheid, een egt voortbrengfel der gezonde reden, van een uitmuntend Heelkundige.
De-
( *) Men vind er overbly ffels van in Frankrijk, in de 16de eeuw; en le Blanc handelt er mede van, in zijnHeelk. «Operatie.
A5



lo Vei handeling over de voortreffelijkheid
Deze en andere zaaken zullen in 't tweede voorbeeld,-'t geen ik wilde aanvoeren, klaarer als het ligt op den middag, blijken, in de Operatie der
Cataract.
Hoe zeer de Ouden doolden, en hunne dwaaling voortgedwaald heeft tot op onzen leeftijd, ten aanzien hunner bepaaling over den aart van 't gebrek, onder dezen naam bekend,zo is 't egter allerzekerst, dat het middel, om door de Hand werk-kunst deze ziekte van 't Gezicht te herftellen, hun wel degelijk bekend waare niet alleen , maar zelvs, dat wij dezelve van hun hebben overgenomen.
Tot op den tijd van D a v i e l , een zeer handig Fransch Heelmeester, bediende men zig van de manier der Ouden, zeker niet met dien gewenschten ttitflag, als wanneer men het gebrek zelf in haar aart en zitplaats, gekend had zoo wel als in onderfcheid van andere oogziektens.
Het een en ander en misfehien meer zaaken gaven aanleiding tot de Operatie door Da viel in 't jaar 1745. te werk gefteld(*), in dit geval is 't gegaan, als in zeer veel andere gebeurtenis
( *) Hoe men tot deze methode gekomen is, is gemakkelijk te verftaan, men zag fomtijds de Lens bij de depresfie door de Pupill in de voorfteKamer vallen: Pütit IVIeki waagden de Comea te openen, om zo de Lens te ontlasten; dit wierd door Da viel, mede ondervonden,
ca



van de Operatie der Cataract. n
nisfen,' men verandert geheel van denkbeeld, van gedrag enz. zonder het een of ander over te houden, dat wezentlijke waarheden waaren — de Operatie in de manier der Ouden raakte verboren, en men befloot tot de nieuwe geheel; de Mode fpeelde dus ook haare rol in de Heelkunst ?
Een uitmuntend Man, niet minder als in 't eerfte voorbeeld, werd er gevorderd, om ook dit vooroordeel te geneefen: de groote P. Pott Heelmeester te London trad met zijn mannelijk oordeel en onpartijdigheid voor,in 't jaar 1775., te Londen. De beminnaar der Heelkunst, de zeer geleerde du Pui(*) deelde in het 21 fte deel der Haarl. Maatfchapp'rj eene verhandeling daar over mede, en maakte dus, de wederherftelde manier der Ouden door dien uitmuntenden Heelmeester in Neêrland ruchtbaarer.
Deze Methode is mij proefondervindelijk zo gunftig voorgekomen , dat het mij toefchijnt, dat ik mijnen arbeid tot voordeel mijner natuurge-
noo-
ook beproeft, en door de laatfte voorgenomen, de operatie weder voorkomende, op deze wijs altijd de Lens te verplaatfen, en hier aan is zijn manier zijn oórfprong fchuldig, zie Bibl. Santif. 3de deel. Pag. 150. enUitgezogteverh. 4de deel. Pag. 75.
(*) A. L. M. é? PM. DoBor, Anat. Chir. £f Art. Qbjl. Le&or. te Campen, thans te Alkmaar.



ia Verhandeling over de voortreffelijkheid
nooten bellieden kan met(*) „ te bewijzen; „ dat deze manier van bewerking minder gevaa„ ren met zig fleept, dan de uitbrenging der Ca„ taract, door het openen van 't hoornvlies, en „ dat dierhalven deze, verre weg boven de an„ dere, de voorkeur verdient."
Eer ik hiertoe overgaa, moet ik, om niet dezelfde fout te begaan van hun, die van het eene uiterfte tot het andere overgaan, vooraf zeggen, dat de tegenwoordige manier haar waarde behout, en wel in dat geval, ja zelfs dan kan de Heelmeester dezelve niet ontbeeren; wanneer de Lens bij de depresfie of anderzints in de voorfte Kamer valt; en als men met volle zekerheid, (fchoon het echter ook dan nog niet tocgeftaan word door P. Pott,) vooraf konde bepaalen, dat de Lens van zulk een hard foort waare, dat dezelve voor geene ontbinding van het Hum. aqueus vatbaar waare, b. v. indien het een Cataracta Calcarea of fteenagtige Cataract waare, van welk foort
Pal-
(*) Dit zijn de eige woorden des Heeren du Ptrr in 't gemelde aofte deel der Maatfchappij zijn Ed. vooronderstelde » wanneer eenmaal de ontbinding des Cristal„ vogts, door meerdere waarneemingen, als een bevestigd „ leeiftuk in de geneeskunde zou. aangenomen zijn, de „ voordeden dezer bewerking geene bepleiting zouden no„ dig hebben , en dat de eenvouwigheid van deze wijs, „ met die, waarin de Lens weggenomen word, vergelekei, „ den Stempel der Waarheid hier op drukken zou."



van de Operatie der Cataract. 13
Pallas gewag maakt, en dan alleen de extractie noodzaakelijk keurt.
Alleen wil ik dezelve over het geheel befchouwd hebben, als overtreffende de nieuwe ma* nier, en dusdanig aanprijzen: om hier in met orde te werk te gaan en tevens algemene nuttig te zijn, zal ik
I. Een korte befchryving van het oog doen, zo veel tot mijn oogmerk, en beter verHand van zaaken voor min geoeffenden nodig is
II. Het gebrek de Cataract zelve befchrijven en de onderfcheiden, foorten derzelve bepalen , zo veel als tot mijn oogmerk dient
III. De beide manieren van Opereren, zo die der Hedendaagfchen als die der Ouden, zno als die door de bekwaamfte handen of naar de beste voorfchriften zijn in 't werk gefteld, opgeven daar na
IV. De toevallen, die onder of na de Operatie zig fomtijds voordoen, metelkaêr vergelijken, befluiten en dat de Oude manier, thans verbeterd, de nieuwe verre overtreft, en ten flotte van het geheel, iets naders van de Operatie zelve ter neêrftellen.
Voor ik mijn eerfte ftuk beginne, wil ik de Lezer errinnerd hebben , dat ik mij in de befchrij. ving van het Oog niet zal inlaaten met den gantfchen toeftelvan Spieren,Zenuwen, Vaten,en de
bee-



14 Verhandeling over de voortreffelijkheid
beenigeKas, welke het Oog bevat: alleen zal ik kort de zamenftelling van den Oogbol zelf, van deszelfs Vliezen en de Vogten, welke de Vliezen bevatten, affchetfen,volgens de befchrijving van ervaren en beroemde ontleeders en natuurkenners , welkers gezag ik in dit ftuk betrouwe.
De Bulbus Oculi, bol van 't Oog, wordt zamengefteld uit Vliezen en Vogten.
De Vliezen worden door fommigen verdeeld in volkomen en onvolkomen De volkomen zijn
de Slerotica hard of Hoornvlies j
Choroidea; Vaatagtig Vlies en Retina, Netvlies, De onvolkomen zijn
de Conjunciiva^ of ddnata,
zaam vereem'gend Vlies j de Albuginea, of Tendinea wit of peesagtig Vlies ; deze beiden omkleeden geheel of ten deele de Slerotica. De Slerotica wordt verdeeld in een doorfchijnend en ondoorfchijnend gedeelte Cornea Transparens en ■■ > Opaca genaamd makende faamen de geheele uitwendige bol uit, zijnde een uit verfcheide Lamellen beftaande taai Vlies.
On-



van ie Operatie der Cataract. 15
Onmiddelijk onder het ondoorfchijnend gedeeld te ligt het twede Vlies, de Choroidea genaamd ; het zelve is van een donker roode koleur; aan de binnenfte en buitenfte oppervlakte , als met een zwarte verwe overdekt; neemt zijn begin in de omtrek der gezicht-zenuw, zich voorwaarts uitbreidende, tot aan den oorfprong van het hoornvlies, alwaar hetzelve zeer naauw met de Sclerotica verenigd wordt; deze ronde vasthegting wordt orbiculus ciliaris bij de Ontleders genaamd van hier breidt zig in die zelve ronde omtrek dit Vlies uit, en verkrijgt dan den naam van Uvea (druivevlies):
In deze Uvea, worden eenige plooien en {keepen gevonden, die men procesfus ciliares noemt, deze zijn van flagader - en aderlijke Vaten voorzien , welke te zamen ligamenta ciliaria genaamd , gehegt zijn op het humor vitreus en aldaar de^ Lens als een Kroon omringen en van hier den naam van de zogenaamde corona ciliaris verkrijgen; deze procesfus ciliares hebben, volgens de Heer J. G. Zinn(*) geen fpierachtigvermogen. Deze Uvea draagt aan haare voorzijde , om derzelver verlcheide Koleuren, den naam van Iris of Regenboog, zijnde die bijna in elk mensch verfchillende gekoleurde boog, agter de cornea transparens zo duidelijk kenbaar, hebbende, als de Uvea, veele bloedvaten, doch zo min als deze fpiervezelen;
eg.
(*) Dejerlptio oculi humani pag. 6i.



16 Verhandeling over de voortreffelijkheid
egter zegt Zinn pag. go. „ offchoon deze „ niet geen Microscoop zelf kunnen getoond „ worden, fcheelt het weinig of ik worde ge„ noopc/te moeten gelooven, dat zij er zijn uit „ de verfchijnlèls , Vaten, Zenuwen, die naar „ de Iris gaan, en derzelver overeenkomst met „ andere fpieragtige deelen van 't menfchelijk ■ „ Lichaam." De tusfchen wijdte tusfchen dit Vliefen deze cornea transparens noêmt men camera anterior oculi voorfte Kamer van 't Oog, de agterfte Kamer wordt genoemd dien, kleinen afftand die tusfchen de Lens Crijflallina & Uvea gevonden wordt.
Dit Vlies Uvea of Iris, welk dan het zelve Vlies is en alleen haar tweè'rlei naam heeft naar haare voor ofagtcrfte vlakte, heeft, na genoeg in haar midden,in den Mensch een ronde opening, Pupilla genaamd; welke men ziet, dat zig verwijdt en vernaauwt na de mindere of meerdere lichtftraalen , die het Oog ontvangt;de reden dezer beweging, wijl zij na de gewoone wijs, zo als gezegd is, niet ftellig bepaald kan worden,te beftaan, is dan naast denkelijk alleen te zoeken in de aandoening, die het ligt maakt op de zenuwen, door welke, als door een wrijving de vogten gelokt worden, naar een gegeven deel, hier ter plaatsna de gemelde bloedvaten, zie Troschel Disfert. in aug. medica de Cataracta emni tempore de.ponenda pag. t8 •- naar het gevoelen van Haller.
Deze Pupil heeft een zwarte koletir en is de
weg



van de Operatie der Cataract. iy
weg, door welke de lichtilraalen door de Cornea, van buiten ingekomen, gaan naar de Retina; het welk ik nu moet befchrijven.
Het derde Vlies, Retina, Netvlies genaamd, is tegen de Cbaroidea aangelegen , uitgebreid tot aan de Cornea transparens; zijnde een waar vervolg en vliezige uitbreiding van het mergachtig deel der Nerpus opticus, en is voorzien van zeer veele bloedvaten. De vogten van het Oog zijn drie
Humor aqueus, waterachtig vogt, —■— crijflallinus, of Lens crijftallina ,
krijfïal - vogt, - 1 ' vitreus, glasachtig vogt. Het eerfte vogt vervult de beide Kamers ta vooren genoemd, en houdt de Cornea uirgefpannen.
Het tvvede vogc is in het midden, tegen het derde aangelegen, volgens fommige in een verdubbeling van het Vlies , dat het derde omvat, deze verdubbeling wordt Capfa Lentts, krpaï beursje genaamd ; anderen daar en tegen meenen, dat dit een Vlies op zich zeifis; deze Lens is een van vooren en van agteren platachtige helder koleungeZw/e gelijk, vanbinnen harder dan aan de buiten-omtrek , uit op ééngevoegde fchubbcn of planten bcftaande. '
Het derde vogt vult het agterfte en grootfte deel van den Oogbol, is omkleed dooreen zeer dun Müt^membrana Ujoloidta genaamd, beftaande uit
3
een



ï8 Verhandeling over de voortreffelijkheid
een zuiver water en dun celluleus weeffel, deszelfs agterfte vlakte is bol, de voorfte naar de grootte der Lens, hol.
Deze drie vogten hebben haare af en aanvoerende Vaten.
Na dus een korte, en zo ik mij niet bedrieg, genoegzaame verklaaring van het oog gegeven te hebben, gaa" ik over tot mijn twede deel, wat de Cataract is, enz.
If. DeCataraetis eene geheele of gedeeltelijke verduiftering der Lens crijflallir.a, of van deszclfs Capfa, of van beide , door verbreeking, verftopping of vernietiging van haare Vaten en famenftellende deelen van de Capfa of Lens, of deszelfs laagen of fchubben, waar uit een ontaarting, ja geheele fmelting der Lens geboren wordt.
Men kent het zelve aan eene geheele of gedeeltelijke afwijking van den natuurlijken ftaat der Pupil in wit, geel enz. met of zonder beweging, contractie of''dilatatie. Naar maate van de geheele of gedeeltelijkeafwijking; naar maate de Pupilzloï met bij dit gebrek bewoogen wordt, men kan hierbij voegen, naar maate de mindere of meerdere hardheid van de ontaarting, naar mate van dit alles, is de mindere of meerdere toelating der lichtftraalen naar de Retina, om de beelden op dezelve te tekenen, fterker of flaauwer Ziening genaamd; een voiftrekt onderfcheidend vereischte
bij



van de Operatie der Cataract.
bij dit gebrek van haare enkelvouwigheid, en gunftige voorzegging.
Zeeferd de laatfte vijfrig jaar zegt P. P o t t ( * ) heeft men deze bepaling eerst leeren raaaken : en zo zeer men dwaalde in het eigenlijke van 't gebrek, zo had dit ook plaats aangaande de oorzaken.
De afgelegen oorzaken worden door den Hoogl. Plencs ( f ) dus opgegeven ;
eene niet opgeloste ontftelring ditiLens of vat>
deszelfs Capfa eene verplaatfingvan eene Jigtige, Catsrrhale,, Pbdagrifche, Venerifche, Koningszerige flof ,• enz. misbruik van Herken drank de wafem van fterk wi'ter zij worden aldaar tot rj gebragt; doch dit is genoeg tot mijn oogmerk.
Wat aangaat de onderfcheiden foorten der Café*
{*) P. P. Chirurgictl Wnrh, in de booga'uitfche overzetting p, 415. het Engelsen werk konde ik niet magtig worden, (■p De Morbis Oculorum; dit uitmuntend werkje,ook in een Neêrlandsch kleed geftook en, heb ik verkoozen, daar het te pas komt, te volgen: wijl hier in 't kon alies bij den ander is, en hetzelve denkelijk wel En :eders handen zal wezen, voor wisn dit gefchrijf meestal geknikt is.
B 2



ao Verhandeling over de voortreffelijkheid
taract zij worden verdeeld door dien zeiven Hoogl. ten aanzien van deszelfs
Zitplaats, Vastheid, Koleur, Grootte, 1 n Rijpheid,
Tijd van beftaan, Samenftelling, en Oorfprong.
De Zitplaats van 't gebrek blijkt uit de gegeven bepaling, en hier na is haare verdeeling.
Wanneer men in de gelegenheid is, om een aantal j van deze gebreken te zien en te Opereren, leert men hoogst waarfch'rjnlijk, zo niet zeker vooraf bepaalen of de Confifientie, hard of zagt is, en in 't laatste, of het een Kaasach tige of Vloeibaare, of Melkachtige zagtheid is.
Ten aanzien van de Koleur kan men zeggen, dat de bepaling dies aangaande vooraf bedrieglijk is; een zilverglanfige b. v. levert bij de Extractie een geeltaanige, gelijk ik er zodanig een bewaate; een witte en een heldere bijna doorzigtige (*) houdt een ftof in, meestal de eene als melk, de
ont-
(*) De lijders, die dit foort, bijzonder hetlaastehebben, zien en onderfcheiden veele zaaken j ten minsten al wat blinkt, duidelijk.



van de Operatie der Cataract. at
andere als water(*) zijnde in beide gevallen een ontbinding der Lens; deze beide foorten vert' toonen eene uirgebreide vlakte.
Wat aangaat de Groote der Cataract; het is bij mij afgedaan, dat een groote Cataract meest altoos een van de zagte foort is, hier bijzietmen altoos eene verwijdde Pupil, hebbende foms flegts een geringe Contractie ( f), en hier van is de reden klaar; de ontbonden Lens vergroot de uitgebreidheid der Capfa, doet dus dezelve vooruit puilen, en drukt of belet de werking der Uvea(§); en niet minder zeker is het dat een kleine tot de harde foort behoort; het is waarfch'rjnlijk,het geen Pott zegt, dat bij een harde Cataract een kleine Lens zich vertoont, om dat zij in uitgebreidheid vermindert, wijl de deeltjes der Lens zich famen trekken.
Wat
(*) Ik Opereertle eens een waterachtige; de Cornea geopend zijnde, fprong de dus ontbonden Lens uit 't oog, en was helder.
( t ) Dit is ook de ftellïng en ervarenis der Heeren Plenck en Pott.
(J) Indien deze aanradering der Capfa ten laaste in aanlaking komt met de Uvea, wordt er een wrijving gemaakt tusfchen derzelver vaatjes en op deze wijs een aangroeijing van de Uvea met de Capfa Lentis, Sijnechia genaamd — mogelijk brengt tet deze aangroeijing veel toe, dat de lijders met de beginfelsder Cataract bezocht, hunne Oogen vee! wrijven, om de voorwerpen beter te zien en te onderkennen.
B 3



$S Verhandeling over de voortreffelijkheid
Wat betreft de rijpheid of onrijpheid , waar mede de Ouden zovveel ophadden; de ondervinding heeft zedert het in 't werk (lellen der Extractie geleerd, dat het denkbeeld hier van een harfchenfehim is; fommige Cataracten verkreegen haare ondoorfcheinendheid, zo dat de Lijders niet meer, dan licht van donker konden onderken* Öen : dit noemt 'men dan een rijpe Cataract, binnen eenige weeken, ja dagen, durf ik zeggen — en fommige verkreegen dit nooit: zommige zijn en blijven vloeibaaren, dat zijn dan zagten of onrijpen : de eerfte wording is als nog een raadfel; edoch hier is, mijns erachtens, de reden te zoeken, waarom de eene dus en de andere zo gefield is; behalven die algemeenewaarheid; dat een Cataract, die alleen haar zitplaats heeft in de Capfa der Lens, met geen mogelijkheid gebran kan worden tot die vooronderilelde r'ijpof onrijpheid, deze onderfcheiding is derhal ven denkbeeldig en heeft geen grond. —
De Langheid van 't bejiaan eener Cataract , doet mede weinig af, wijl gelijk gezien is, fommige vroeg, andere geheel niet rijp worden; alleen kan men zeggen , dat, wanneer wij de eerfte tekenen der Cataract zien , en de ooi zaak derzelve kunnen ontdekken, dezelve door inwendige, en uitwendige plaats • middelen fomtijds kannen herftcld worden , gelijk ik dusdanig één ex veaere herftelde, en anderen haare voortgang vaa verduistering belettede, anders kan men
zeg-



van de -Operatie der Cataract. 23
zeggen dat, zonder het zo even gemelde, de Cataracta onaangeroerd blijvende of het gebrek kunnen maaken, zo gemeld, of dat, in het eene Oog de Cataract aanwezen gekregen hebbende, het andere door hetzelve gebrek uit verzuim mede zal aangedaan worden.
Wat aangaat de faamenjlelUng of vereniging met andere Ooggebreken, behalven het bovengemelde gebrek, zijn er, die alle oplettenheid verdienen; fomtijds gaat met de Cataract gepaard, de Amaurofis of Glaucoma of Sijncbijfis, gebreken alle in of van de Nervus Opticus, Retina of Humor Vitreus; men onderzoekt, of de Cataract ook met een van dezelve gepaart gaat, en men weet of befluit dit, zo de Patiënt licht van donker al of niet onderfcheiden kan.
De Oorfprong is aangebooren of verkrcegen; fs plaatfelijk of een gevolg van eenig gebrek in de Vloeibaare deelen (zie de afgelegen oorznsken.)
Zie daar dit deel afgehandeld laat mij nu
III. De beide manieren om dezelve te Opereren, zo die djr Hedendangfchen als die der Ouden, gelijk dezelve door de beluvaamfte handen of naar de beste voorfchriften zijn in 't werk gcfteld, opgeven.
Eer ik hiertoe overgaa, zal ik deze aanmerking vooraf geeven.
B 4 De



a-4- Verhandeling «ver de voortreffelijkheid
De manier, die hier als die van Da viel zou fchiinen voorrekomen, zal die niet van hem zijn; dien Heelm. heeft men wel de eer der in train brenging van eene andere manier, dan der Ouden , niet kunnen weigeren; maar dezelve is ras eenvouwiger en beter uitgevoerd door Palucci, La Fait/;, ten Ha af f en de Wencel, en in deze en naar de manier der Ouden zal ik de beste handelwijs trachten optegeeven : het gefchil, wiens mes het beste is, zal mij niet onledig houden , dat van Richter, of van de W e n c e l verdient wel de meeste voorfpraak, maar men kan naar waarheid zeggen ; dat een fcherp mes, van welk fatfoen ook, in de hand des beftierders zijn waarde krijgt.
Wat aangaat de esrfte manier, de Extractie na.melijk, om dezelve wel te verrichten,plaatst men den Lijder in een helder licht, het zij dat het regt in 't oog valle ( het eene toch is digt gebonden ) liet zij, het welk ik beter keure , fchüinsch in hetzelve : de Operateur laat door een bekwaam helper het boven Ooglid op^eligt vast bepalen tegen den boven rand des Oogkuils, hij vat zijn mes, even als men een fchrijfpen houdt, met de eene hand, met de andere bepaald hij het onderite Ooglid, hij voert zijn mes een halve lijn van de Sclerotica door de Cornea van de buiten en bovenkant fchüinsch neder en voorwaarts, zo dat het in die zefdle directie aan den tegen overgefteiden onderkant uitkomc en omtrend twee derde der
Cer-



van de Operatie der Cataract, 25
Cornea geopend is(*); nu laat men het Oog een weinig in rust, door het zelve te fluiten,na eenige oogenblikken opent men het zelve, van 't licht afdraijende, op dat zich de Oogappel verwijdde, dan tracht men door een zagte drukking op de bol, de Lens te doen te voorfchijn komen; gelukt.dit niet, dan bediend men zich met vrugt van het Lepeltje, van Da viel, en dit tc meer, als een mindere of meerdere vereeniging yaj) de Lens met de Uvea plaats vindt, om langs dezen weg, in het eerfte geval ,.de Capfa Lentis, 't welke toch meestal muceus is, te openen, en -t geen door dit ftompe werktuig wel te verrichten is; in het andere geval de vereeniging los te maaken (f)
een
(*) De Wencel bragt wel eer zijn mes in, hort*
fontaal van den buiten naar den binnenhoek van 'toog, openende dus de helft der Cornea. Zie kweekfcbool 3de deel tegenwoordig meen ik wel onderregt te wezen, dat die Heer boven opgegeven fectie doet.
(t) De Heer Sandifqrt zegt, dat Da viel aan de Zweedfche Academie der Wetenfchappen had berigt gezonden , dat door hem geopereerd waaren, twee aangewasfen Staaren naar zijne manier. Zie Ac rel Heelk. waarnem.
p. 88. Ik zal in mijn waarnem. hier agter gevoegd
aantoonèn, dat in de depresjïe (nu onlangs maakte ik met mijne naald dusdanig eene aanhegung los; en de patienczag met de 8;ie<iag door een voor haar gefchikte bril,) zo wel die aanè uii g kün worden los gemaakt, als bij de extractie, ik hak daar gems toevallen bij pe>bad; maar niemand kan ontkennen dat deac io.-making de Operatie merkelijk vertraapd, en dat hier dept po meer gelegenheid tot toevallen- gegeven li 5' - wordt



26 Verhandeling over de voortreffelykheid
een geringe poging doet foms dezelve fpoedig ontlasten, en als dat niet gebeurt, bedient men zich van de Kistotome van La Faije, (ook dit werktuig gebruikt men, zönder het ecrfle vooraf te hebben gebezigd), men opent met deszelfs verborgen lancet de Capfa Lentis cnrnsri ontlast dezelve; en niet teritond volgende door die gemaakte opening in de Capfa, voegt men er eene zagte drukking op de Bulbus Oculi bij: breekt de Lens in ftukken, dan neemt men dezelve weg met het meergenoemde Lepeltje.
De Manier, om de Cataract te Opereren naar die der Ouden is deze: men plaatst den Lijder als boven,men voert zijn werktuig,zijnde een naald (*), (naarde uitvinding van Bkisseau) met een ileuf op zijn mijtthwijze uiteinde, twee lijn van de Cornea, door het witte Vlies in 'toog, als men geen tegenltand in het inbrengen , ( de Vliefen doorboord zijnde,) meer ontmoet, bevindt men zich met de naald in 't Oog, als dan draait men zyn naald tusfchen de vingers, en brengt deszelfs holle fleuf op de Cataract, dan tracht
men
wordt bij de Exiractie; dit in 't voorbijgaan , hier van meerder. Casten Ronnow Opereerde door depresfie eea been of fteenacbtige aangewasfcben Staar metbitgewenschte gevolg. Zie meergenoemde Biblioth. 7. D. p. 146".
(* ) De Ouden bedienden zich ook van priemswijze naalden; in enkele gevallen kan men er ook wel het wetk mede verrichten. doch zij zijn niet Hevig genoeg, en vooral niet gefchikt voor aangewasfen Staaren.



van de Operatie der Cataract. 2?
men de Lens néér te drukken , en op den grond van 't oog te houden : Dit is de manier ook van St. Yves: tusfchen deze en Ferkein (*) ontftond gefchil, zeggende Ferriin, dat de manier van St. Yves dik wils vrugteloos worde te werk gefield, en geen wonder, de Lens bleef meesttijds ten minste dikmaals in zijn Capfa beflooten, dus voor geen ontbinding vatbaaar gemaakt , nam dezelv^ dikwerf zijne oude plaats weèr in, en de Operatie was vrugteloos; dit is de eryarenis ook; van den tegenwöordigen tijd , men zag dezelve zömtijds wel weder verdwijnen, om reden flraks te melden; doch zeldzaam en deze is ook eene der waarfchijnlijke oorzaaken van het verlaten van deze manier en het volgen van de manier van Da viel,
De reden , waarom dikwijls de Lens na de Depresfte weder opkwam, en niet gelijk foms verdween, begreep men niet; zij w:ts en is nog meestal eenvouwig deze, dat de Capfa Lentis geheel blijvende, het Humor Aqueus dezelve niet kan ontbinden, en zo ook bij tegenfteHing : en deze is de reden,dat de uitmuntende Pott aanraadt de Capfa te openen, zo veel maar als genoeg is, om toegang tot het waterig vogt teverfchaffen, en voorts dezelve neer te drukken :
Zie daar met een de verbeterde en van alle tc-
gen-
(*) Zie Biblioth. van Sandif. 50. deel p, 307.



28 Verhandeling over de voortreffelijkheid
genfpraak gezuiverde manier: Pott brengt zijn naald naar die van B r i s s e a u of een ander door de Sclerotica in het Oog, maakt in de Capfa eenige opening (*) om toegang aan 't Hum. aq. te geeven, en de Ze»* wordt neergedrukt. Laat mij nu
IV. De toevallen, die onder of na de Operatie zich foms voordoen metelkaêr vergelijken.
In beide mmieren gebeurt het, dat men met het inftrumeut naauwelijks het oog aanraakt, of er ontftaan Convulfive bewegingen van de Bullus Oculi, en men moet toeftaan , dat dit meerder mogelijk is bij de Depresfte, dan bij de Extractie; in het laatste geval is 't dikwils enkel door fchrik, in het eerfie kan het behalven die, ook zijn door het kwetfen van een fijn Zenuwdraadje: Ik heb het nimmer gezien, en geloof ook, dat het zeer weinig voorvalt; en wat betreft deze meerdere gevoeligheid van het witte Vlies, zij moest hier door méér ontfteking verwekken , maar ik kan betuigen, nog niet eens zo zwaare
ont-
(*) Ferrein (zie Bibl. van Sandifort 3de D. p. 146.; opende ook de Capfa, doch niet, om dat oogmerk te bereiken, immers dit blijkt daar niet; en dus mag men opmaken, dat, om dat er die noodzakelijkheid niet ingezien wierd, ook die vlijt, om het altoos te werkheiligen , niet zal plaats gehad hebben.



van de Operatie der Cataract. 2$
ontfteeking te hebben zien volgen op de 0/ eratie door Depresfie, dan op de Extractie: op de Operatie als Operatie namentlijk; want na dezelve kunnen wel zwaare toevallen ontftaan, maar deze zijn aan de Operatie niet dank te wijten; eenmaal zag ik dit in een Lijderesaande Phtijis Pulmonalis tevens laborerende, die mij ernftig verzocht-haar te willen Opereren, ik zeide haar dat de hoest nadelige gevolgen kon maken, doch zij hield aan; ik nam een gunftigen tijd bij haar waar —, de Di?pmy?e herftelde het gezicht, zij zach terflond na de Operatie, maar een geweldige hoest enz. gaf een noodlottige uitkomst.
Hier na nog iets van de gevoeligheid van 't witte Vlies —
Dat foms met de naald een bloedvaatje gewond wordt, beduit niets, zo min als een kwetfing der Uvea, waar door eenig bloed in 't Oog, wordt uitgeftort; maar als de Iris door het mes of de Kistotme van La' F a ij e van vooren gewond wordt, heeft dit dikwerf wat meer in (*); de reden ook hier van befpaare ik tot ftraks.
Het kwetfen van de Retina gefchiedt, iker-
ken-
(*) Niemand denke, dat het vooroordeel mij dit doet fchrijven; de ondervinding heeft mij meer als eens dit doen zien, bij de Depresfie; ik zal op het einde van dit werkje een waarneming van gewigr mededelen , die dit bevestigt, bij de Extractie maak ik dit flegts op, uit voorbeelden van anderen, de toevallen zijn egter mogelijk : het blijfd dan alleen de vraag waar die het meeste gezien worden ?



3<3 Verhandeling over de voortreffelijkheid
kerme het, bij de Depresfie zeer dik wils; maar hierna zal ik aantoonen, waarom de belediging van een zo gevoelig deel fchier nooit toevallen maakt.
Dat fomtijds het Crhtallijn geheel of verdeeld door de Pupil in de voorfte Kamer vallenkan, is zeker, maar dat dit veele toevallen zou veroorzaken , ontkenne ik ; een Fragment van een Lens bij een Lijder, door mij geopereerd, wiens beide oogen ik deprimeerde, cn die ik oog korts zeer wel ziende ontmoette, drijft nog in het Humor Aqueus , zonder eenig ongemak (*)$ bij dezen lijder, Iaat ik er dit hier bij zeggen, kwam een bloed oog ( Hijpoema ) , zeker door het kwetfen der Uvea - doch dit her/lelde binnen korte dagen. Het is egter mogelijk, dat een harde Cataract in de voorfte Kamer, drukking kan verWekken, en hier door toevallen.
Met weder opklimmen van de Cataract zegt niets, het herhaald neerdrukken kan gemakkelijk gefchieden •—
Ja maar, als men de Lens nêerdrukt, brengt men een ontaart lichaam op den bodem van het Oog, deze drukt het Humor Vitreus of de Retina of wel beide, ook wel de Uvea, en hier uit toe-
val-
(*) Sharp verhaalt, dat de geheele Lens in de voorfte Kamer gevallen, doorhem daar gelaten werd, zonder toevallen , binnen 10 weken was dezelve verteerd. H. M. 2xlte deel.



van de Operatie der Cataract'. 31
vallen, dit is minder als men denkt; want waarlijk als dit zodanig bevonden wierd,als dit zich in de verbeelding voordoet, moesten geweldige toevallen zich opdoen; maar de ondervinding wêerfpreekt dit; en de reden is waarfchijnelijk, om dat de Cataracten meestal vr.n de zagte zoort zijn.
Indien de Opening in de Cornea te klein is, blijft de Lens, bij de Extractie, foms bekneld in de gemaakte Opening, hier van is 't, dat de Wencel thans eene zo groote lapwond maakt — maar hoe grooter deze, hoe meer toegang van de lucht tot het binnen Me van het oog; en deze zal ik zo trachten te bewijzen, dat de oorzaak zij, van 't zo dikwerf ongelukkig flaagen langs de manier van Extractie.
Een te groote (*) ontvloeijing van het Humor Fitreus'üeept met zich het verlies van 'tgezigt: hoesten, niezen enz. en een Convulfive beweging van het Oog(f) ftaandc en kort na de
Ope-
(*) Een te groote hoeveelheid; want een gering deel na de Extractie wegvloeiende geeft een fterker gezicht, zegt Richter meergem. Bibl. 6de Deel p. 870 —althans geen nadeel, dit weet ik bij ervaring. ——
(\) Richter in het 5de D. van S andif. Bibl. p. 380. zegt, men moet in dit geval terftond het Oog fluiten maar! en al is deze raad goed, de gevolgen moeten akelig wezen meesttijds.
Het hoesten en niezen "heeft bij het denkbeeld van Pott over de Srtutie der Lens dat geducht voorkomen niet meer!



32 Verhandeling over de voortreffelijkheid
Operatie, kan dit en andere toevallen veroorzaken in de Extractie, te meer bij een zo ruim geopend Oog.
Eene ontijdige plaats-verlating van de Lens bij óe<Extractie doet fomtijds de Iris fcheuren; dit kan ook gebeuren als de Cataract groot is; dit toeval geeft een niet zo fchoou Oog.
Somtijds duurt het zeer lang, eer de wond in de Cornea geneest.
Dikwiis houdt, na de Extractie, de Inflammatienog zeer lange aan.
Hoe dikmaals valt niet de best gedaane Operatie in de beide manieren, maar zeer zeker, meest in de manier der hedendaagfchen , verkeerd uit? en dit moet ik nader doen blijken.
Wat is de reden, dat er minder ontfteking volgt op dc Depresfie, dan op de Extractie?
Welke is de reden dat 'er minder toevallen volgen op een gewonde Uvea bij de Depresfie, dan op een gekweste Iris bij de Extractie?
Welke mag de reden wezen , dat de zo tedere uitbreiding van de Nervus Opticus, de Retina, dat zo ongemeen gevoelig wezen, geene geduchte gevolgen heeft, bij eene kwetfing door de naald; eene aanraking, eene kwetfing, als men derzelver uitgebreide ftrekking in 't oog houdt, die buiten twijfel zeer dikwerf gebeuren moet? ten zij men deze gevoeligheid mogt in twijfel trekken : zie ter bevestiging echter Sandif. Bibl. 5de D. pag. 370.
War.



van de Operatie der Cataract. 35
Wat mag de reden wezen dat de Operatie bij de Extractie zo rampzalig in de gevolgen zij; daar zich alles zo uitmuntend ftraks na de Operatie voordeed ; welke zijn van dit alles de oorzaaken? Is het niet voordeelig voor de Lijders, als zij fpoedigzijn verlost van hun kwaal en deszelfs gevolgen ? en is het niet zeldzaam ? ik heb het nooit gehoord of gelezen, dat men zijnen lijder binnen de 14 dagen geheel herfteld zag naar de manier van de Wencel geopereerd — en ik verklaare op mijn woord van Eer, meer als eens, met de 8, 10 en 14 dagen mijn lijder zo wel bevonden te hebben, dat ik hem van een bril voorzag, met welke hij mij op dien tijd alles voorlas na rijp beraad, is het mij voorgekomen,
dat het hoogst waarfchijnelijk is, dat, wijl de lucht geen toegang tot het binneniïe van het Oog krijgt naar de manier der Ouden • maar wel degelijk naar c_ manier der Hedendaagfehen ; het aan dezelve als de naaste oorzaak, alle andere redegevende oorzaken in het midden laaiende , is toetefchrijven — de drukking der lucht, de Rarefactie en andere fchadelijke eigenfehappen derzelve, welke door duizenderlij zo genaamde toevalligheden kunnen gebooren worden of nadeelig wezen, zijn dan bij mij de eenige, tenminste dikmaals, de voornaamfle oorzaaken van alle de opgenoemde zaaken (*): en het gemis hier van
bij
(*) DU fchijnï door de ondervinding reeds als zodanig C in*



34 Verhandeling over de voortreffelijkheid
bijdeDepresjie de oorzaak van den goeden uitflag —. de toegang der lucht door den naaldfreek komt in geene aanmerking — trouwens de ervaring leert het, en in dien deze manier weder in gebruik kwaame, zij zou het bevestigen, dat de toevallen door de lucht fchier onmogelijk zijn in de manier der Ouden.
Ik befluit dan en dit is mijn
Vde Stuk dat de manier der Ouden (verbeterd door, of dadelijk de raad van Pott in 'c oog houdende) overtreftverre de manier der Hedendaagfchen.
Behalven dat de Depresfie in hun, wiens oogen diep in het hoofd ftaan, door de kundigfte het beste gekeurd wordt; behalven dat men, vreezende om de kleinheid der Pupil de Lens niet te zullen kunnen ontlasten(*;, en daarom de oude manier aanprijst. — Behalven dat men met CoLOMBiER(f ) kan zeggen, dat wanneer in de Pars porterior Capfae Lentis de verduistering Zit, alleen de Depresfie moet gefchieden. — •Behalven dat, 't geen ik niet weet, datproef-
houdt
'':'"'! ' \ * *
ingewikkeld erkend te zijn, wijf men de Extractie in cfa voor of na tijd, meestal bepaald te moeten gefchieden.
C*) Zie Gen. Biblioth. 5de D. p. 38r.
(t) 3<k D p. ióo.



van de Operatie der Cataract. 35
houdt gelegd wordt (*) de Patiënten naar de manier Bet Ouden behandeld beter zien konden ; van ' Ivelfe', indien waar bevonden wierd, wel reJ . jn gegeven worden. — Behalven dit alle rf ik zeggen, deze manier kan by allerlei 1 j : --s worden geoefend, zij is de minst pijnlijtóé, althansch, wijl zij het ipoedigfte gedaan is; zij'heeft de minste kwaade toevallen,— en de Patiënt is veel eer, als in de andere Methode, herfteld, zy is dus de eenvouwigfïe en alzo de gemakkelijkfte voor de Lijders en den Operateur.
Alle Cataracten zijn (f) naar deze manier t« Opereren, groote of kleine, vaste of vloeibare, zo genaamde rijpe of onrijpe, aangegroeide of
vrjie ;
(*) Zie Gen. Biblioth. 4<k D. p. 388, Schaeffbr, zegtde HeerSandifort, oordeelt , dat het uithalen van het Cristallijn een meer volkomen e» zekere Operatie is dan het 'neerdrukken , (taande egter toe dat 1
echter de Lijders niet zo goed en ver zien, als wanneer de Operatie volgens de gemeene manier gelukt is.
(|) Uitgenomen, waarbij zekere aanhoudende pijn in het voorhoofd vergezeld gaat, wanneer er eenig ander gebrek bij plaats heeft, dat de Operatie vrugteloos zou ma» ken; deze moet eerst overwonnen worden; ook niet, doch dit fpreekt van zelvs, als de Lijder geheel geen licht heeft; iit moet zo mogelijk: is! ook eerst herfteld werden.
Q %



3(5 Verhandeling over de voortrej/felykheid
vrjie; geheele of gedeeltelijke, en hierom raad© ik elk aan, zo dra als zich eenig Lijder met de Cataract bezocht voordoet, dat men naauwkeurig onderzoeke de oorzaak, van deze zijne kwaal, die al of niet gevonden hebbende, de Specifica, of de-zodanige, die daartegen worden voorgefchreeven ,eenigen tijd tegebruiken, en dan vijlig zonder te wagten na rijpheid, dat het andere oog ook eerst aangedaan is of iets dergelijks , terftond Opereren ; hier toe moeten ons twee zaken noodzaken, vooreerst, dat de Patiënt, door te wagten, niet beter, maar integendeel,, dat door de Cataract te lang te laaten zitten, dezelve yastgehegt kan worden aan de Uvea, endus een nieuw gebrek gemaakt , het, geen de. Operatie verzwaart, ade (*) en gebeurd dit niet, is des Lijders eene Oog nog maar aangedaan^, het is. door de ervarenis zeker, dat het andere mede zal befmet worden —• alle verzuim hier ia is fchadelijk, derhalven moet men terftond hoe ëer hoe beter opereren — de tijd van het jaar maakt geene verandering , in alle de faifoenen ; doet men dezelve met het gewenscht gevolg. De tegenbedenkingen , die nog mogten gemaakt worden, regen deze manier, laaten zich gemakkelijk oplosfen; en. blijft er al het een of ander over, geen nood, in de manier der Heden-
daag-
(*) Dewijl de oudiïe Cat. dikwijls de hardfte aijn, ejj, gevolgelijk bet bezwaarlijks: ontbonden worden.



van de Operatie der Cataract. 37
daagichen,naar de fterkfte vooringenomenheid zal een onzijdige zeggen, heeft het zelfde plaats, en welke bewerking is er, die geheel volkomen is? genoeg, dat deze manier de naaste daar aan komt, met reden zegt de Heelmeester de Wix(*)iii zijne oordeelk. verhand, over de onderfcheiden manier van Extrahéren: „Dewijl alle de befehree„ ven Methoden, ieder haare bijzondere voor„ deelen hebben, zou men ook kunnen vraagen, of er geene omflandigheden kunnen plaats heb„ ben, waar door deze of geene manier in dit „ of dat bijzonder geval, de voorkeuze boven „ alle de andere verdient? wel is waar, men „ ziet, dat zommige fchoon min volmaakte ma„ nieren door haar uitvinders, en door zommi„ ge hunner navolgers dikwijls met de geluk» ,, kigfte uitkomsten zijn in 't werk gefteld ge„ worden, 't geen men eerder aan hunne han„ digheid, als aan de Methode zelve kan toefehry? „ ven. Dan , men moet de voorkeur aan zo„ danig eene manier geeven, welke het gemakke„ lijkst te verrichten is; welke het fchielijksr „ volbragt wordt; het minst pijnlijk is, en de „ minste toevallen veroorzaakt. Indien nu een „ Methode alle deze vereischte hoedanigheden „ bezit, zo geloove ik, dat er geene omdandig„ heden zijn kunnen , waarin zij niet kan te -„ werk gefteld worden."
Dit
(*) Zie Zeeuwfche Maatfchappij I. D. p. 135. C 3



3 8 Verhandeling over de voortreffelijkheid
Dit gezeg als eene algemeene waarheid aange* nofnen zijnde, is er niets meer nodig om de 1'chaal door de evenaar te doen Haan ten voordeele der Depresfie, gelijk ik overvloedig meen getoond te hebben.
Maar laat ik het onpartijdige oordeel van den uitmuntenden van Gesscher, over de Extractie en Depresfie, dat niét minder zal afdoen, hier bij voegen, zie het 3de D. pag. 189 en 190.
„ De uitneming van de S ia ar, op welk ee,, ne wijze, en met hoe veel behendigheid de„ zelve ook gefchiede, en hoe zeer men haar de „ voorrang geeft boven de Nederdrukking, is „ niet minder dan deze, onderhevig aan roeval„ len , welke voor altoos het volftrekt bederf „ bewerken des Gezichts. Dat heeft veele Heel-
meesters doen denken, dat het onverfchillig „ was, of men de Operatie deed op de eene of „ op de andere wijs, fommige zelfs, verklaaren x, zig ten fterkfteu ten voordeele der Neder druk,, king; uit hoofde inzonderheid, dat de weder-
oprijzing der Staar, het voornaamffe foort - on„ derfcheidend toeval van deze, van veel min„ der belang is, dan men dezelve doorgaans be„ fchouwt, vermits het eens Ontkaste Krijftal„ vogt, waar ook geplaast, fchoon opeenlang„ zaame wijs, van zelve verboren gaat. Ik moet „ bekennen, dat het een en ander dezer gevoe„ lens, gantsch niet verwerpelijk zijn, als ge„ grond op begmfels, welke zonder de waarheid



van de Operatie der Catarach 39 .
te kort te doen, niet kunnen worden tegen,, gefprooken. Ik ben zelfs verpligt er bij te ,3 voegen , dat het mij gantsch niet vervvonde„ ren zou, wanneer men in vervolg van tijd, „ zig dan van de Nederdrukking, dan eens van „ de uitneming bediende, na dat of de gefteld„ heid van 't Oog, of de vermoedelijke flaat der
Staar, of eenige nevensgaande toevallige om,, Handigheden, de eene of andere dezer handel* „ wijzen zullen fchijnen te begunftigen."
Zie daar Lezers! de onzijdigheid en ervaring beflisfe, of niet deze manier verre overtreft de manier der Hedendaagfchen. Ik zal dezelve om algemener nuttig te wezen een weinig uitvoeriger behandelen, als een toevoegfel op het geen ik boven gezegd heb.
Eer men tot de Operatie overgaat, moet men de Patiënt naauwkeurig onderzoeken, of er ook iets in de dierlijke Huishouding van zijn geftel plaats heeft, waarom de Operatie moet worden uitgefteld ; of dat vooraf verbeterd diende te worden, hierin behoort alle oplettenheid gebruikt te worden — bijzonder is het nodig te onderzoeken, of de maag en ingewanden (primas viae) met bedorven floffen bezet zijn ( *); en ——
al
(*) De ondervinding heefe mij geleerd, hoe bedagtzaam men hier in ook zij, egter nog te leur gefteld kan worden ——. ik had bij zekere Lijderesje om meêr als eene reden wel degelijk het darm-kanaal doen zuiveren van debeC 4 dor-



40 Verhandeling over de voortreffelijkheid
al heeft] dit geen plaats, behoort er altoos een buikzuiverend middel vooraf te gaan.
Men moet zich van een Naald voorzien in de -Manier van Brisseatj, zijnde een werktuig met een M i rt hsch wijze gefleufde punt (de naald bij Platner pl. 3. fig. 30. b. c. is voldoende) de fleuf of Guts (bij deze niet verbeeld) beantwoorde dus aan deszelfs groote — ik maak deze aanmerking, alzo de Engelfche naalden , van welke ik een gebruikt heb, mij hoe net anders gemaakt, veel te breed en te lang van fleuf voorkwam, en dit was reden, dat er veel meer humor aqueus wegvloeide, als ik anders gewoon was; dit is zeker in zich zelf niets, wijl het fpoedig weer is aangegroeid ; edoch , het Oog en wel deszelfs voorfte Kamer verliest, gefchied dit, als het werk nog niet verrigt is , zijne bolheid, hier door eene ontfpanning der Iris of Uvea, èn daar uit een verwonding derzelve; deze is wel, als getoond is, bij de Depresfie van dat belang met; egter moet men 't
trach-
iorven fteffe; zij zag dadelijk na de Extractie; doch er ontftondeen galachtige uitflag met de 2 of 3de dag, die het Oog in een geweldige onrfteking bragt, zij genas hier van; doch daar na door een purper uitflag bezogt, verloor zij
buiten mijn opzicht, het gezicht dit kind was van een
2eer Galachtig gefrel dit foort van geitellen behoarde
men eenigsn tijd te vooren wel onder een fchiaal dieet te ircugen.



van de Operatie der Cataract. 41
trachten te vermijden de Breedte van deze
naald maakt ook een te groote wond in 't B.ndvlies , en deze breedte verhindert die fubtiele werking, als daar is het openen der Capfa; de draaijing, die men met de naald doen moet, als men door het Bindvlies met dezelve gekomen is, om, in de Capfa de incifxe gedaan zijnde, de Lens neêrtedrukken; dit heeft met deze naald te veel plaats nodig, en in alle gevallen, een van beide zijden wel fnijdende gegroefde naald, de grootte hebbende, als boven gezegd is, is voldoende, zij heelt de vereischten in de bedoeling , en is niet onderhevig aan de zo gemelde gebreken; de ondervinding heeft het mij meer dan eens doen zien, jammer is maar, dat wij in ons land zulke bekwaame inftrument- makers niet hebben, als elders, bijzonder in Frankrijk en Engeland; kondemen van daar één naar dit land lokken , het zou ons wezenlijk voordelig zijn: niet alleen in 't vervaardigen van naalden, maar ook van zeer veel andere werktuigen in onze kunst.
Een Oogfpiegel heeft men niet nodig, offchoon zommige van de grootfte Oog-meesters zich er van bedienden, en dit nog doen: men kan van dezelve zeggen, dat men met geene mogelijkheid voor alle Oogbollen fpecula kunnende nahouden, door er zig aan gewend te hebben, verlegen foms {taan zal; Een te naauwe of te rond gemaakte voor de een of andere Oogbol, zal eene drukking maaken op dezelve en daaruit C 5 toe-



42 Verhandeling over de voortreffelijkheid toevallen ; en al bedient men zich van die van L* Cat, de welke men eenigzints kan veranderen naar welgevallen, dan nog heeft het zwaarigheden in , het inbrengen tusfchen de Oogleden wordt moeijelijk en gevoelig voor lijders naar de gefteldheid van bet oog is; vooruitpuilende en ingetrokken Oogen, laaten het bezwaarlijk toe; maar zij zijn overbodig, zo ras als de naald is ingebragt, ftaat het Oog onbeweeglijk , en — in de enkelvoorkoraende convulfive beweging der Oog-bol, zouden dezelve meer fchade dan voordeel doen, en wie zou ook als dan de Operatie voordzetten! —
Om voor te komen, dat men door geene onbekwaame helpers in het opligten van 't bovenfte Ooglid te leur gefteld worde, kan men zich. met vrugt bedienen van de tegenwoordige Ooglid — opligter - bij de Engelfchen vooral in gebruik, het is een ftuk platgeflagen zilver, 2 duim lang, | duim breed , breeder na het handvast, van onderen rondagtig omgebogen, na de gedaante van de boven buiten rand der Orbita; hier mede wordt het Ooglid onderfchept, en door een kundig of onkundig helper even goed bepaald, tegen de boven buiten rand des Oogkuils.
Laat ik hier eene aanmerking maaken , die ik reeds lange had behooren te doen: deze Operatie evenaartnagenoegdeoudemanier, maar verfchild alleen in het opzettelijk verfcheuren vanof opening maaken in de Capfalentis,men kan neêr drukken, om terftond de ziening te bewerken,
3»



van de Operatie der Cataract. 43 "
ja dit herhaalen; maar al rijst de neergedrukte Lens weêr op, ditgefchied zijnde, zij zal vroeg of laat verdwijnen.
Het is niet nodig, na de Operatie, iets op 't Oog te leggen, het zij ftoovitrg enz evenwel, indien er bloed in het Oog is uitgeftort, kan men zich van 't Goulards water bedienen: anders is een dubbele lap linnen, of iets, dat detoegang van 't licht belet, rondom het voorhoofd geïpeld, en tot bovengemelde einde breed genoeg afhangende, genoegzaam; alle drukking op het Oog, hoe gering ook, is fchadelijk.
Terftond doe men den Patiënt te bedde gaan, en geeve, uit aanmerking van de braaking, meer bij de Depresfie, als bij de Extractie voorkomende, door de Confenfus van de Oogzenuwen met de Nervus Intercoflalis, bijzonder van deze met de Uvea, terftond ter verhoeding van dezelve en andere toevallen—, 20 droppels Tr. Opii, en dit laat ik, na het Oog in de Operatie veel of weinig geleden heeft, alle 2; 3; of 4 uur herhalen ,
2 a 3 dagen lang. Eenige dagen onthoude
zich de Patiënt van zien, en binnen 14 is dezelve meestal geheel herfteld.
Zie daar, dit had ik te zeggen van de meerdere voortreffelijkheid van der Ouden, boven de manier der Hedendaagfche, het gezag van den Groote P. Pott was mijn drijfveer, en het geen de uitmuntende van Gesscher er van zeide, mijne aanmoediging — geene waarnemingen,



44 Verhandeling over de voortreffelijkheid
gen, hoe groot ook in getal, van mij zoudea voldingen; ik zal daarom dezelve befpaaren ——. ik heb ook van zommige reeds hier en daar in deze Verhandeling dat gebruik gemaakt, dat ik in dit werkje er van nodig keurde, één enkele wil ik ter verdere ftaaving, dat een aangewasfche Staar door de naald zo wel, ja beter, ten minsten in zo verre een mindere bcdugtheid voor de gevolgen betreft, kan weggenomen worden: als ook dat men in deze manier vrij meer kan ondernemen, zonder zo groot gevaar te vreeze», als bij de Extractie, hier aanvoeren.
Inde maand Junij van 't jaar 1788., kreeg ik onder mijne bezorging zekere weduwe, oud 34 jaar, met het labes venerea befmet geweest zijnde, hebbende twee aangewasfche Staaren , hoogstwaarfchijnelijk uit die ziekte gebooren —• zij zag bijna mets , zeker door de naauwe vereniging van de Capfa Lentis met de Uvea, zo als van agteren ook bleek ; onzeker dus , hoe de Retina gefteld waare, gepaard met de verdachtheid, die ik althansch uit haar voorkomen, ten aanzien van de geheele ontworteling van deze kwaadaartige en dikwils zo hardnekkige ziekte, mij voorftelde, deed zulks geen goeds voorfpellen; waarom ik haar errinnerde, dat zij dat weinig licht, dat haar nog over was gebleven, aan de gevolgen der Operatie zou kunnen verliezen, en dus geheel blind worden; doch van een werkzaamen aart zijnde, wilde zij liever alles beproeven,



van ie Operatie der Cataract. • 45
vin, als zulk een ongelukkig leven te lijden.
Naauwelijks had ik de Naald in het Oog gebracht, of ik trof de 'Lens, die tot een foort van Etter ontbonden fcheen ; want wij zagen duidelijk een vloeiing, als van eene zodanige ftof uit eene onzichtbaare Opening in de Capfa, in het humor aqueus; onder de bewerking begrijpende, dat dan de Lens verteerd waaré, en dus de Capfa ontledigd, trachte ik de vasthechting van de Capfa met de Uvea los te maaken, met mijn naald; dit niet fpoedig gelukkende, poogde ik dezelve te ftooten door dat voorhangfel, om zo een foort van Pupil te maken; maar ik konde mijn naald zo verre niet ombuigen; dus was dit' vrugteloos; voortgaande dierhalven met de losmaking, kwesteik de Iris, waar door een bloedoog ontftond, en dit deed mij de voortgang {haken — ondertusfchen verklaarde zij te zien; en dit was te begrijpen als de Retina wel gefteld was, dat dan dezelve kon aangedaan worden, wijl het grootfte beletfel, de Etterzak, ontledig was, en de ligtftralen, alleen door de aangewasfche Capfa hadden te gaan; trouwens na eenigedagen toevens bleek het, dat zij in de daad blinkende voorwerpen onderkende. — Ik deed het zelve aan het andere Oog — doch hier van kan ik niets bijzonders melden, als alleen, dat ook dit oog na de bewerking wel gefteld, zich vertoonde , wijl zij ook" hier mede iets onderkende.
Na



4ö Verhandeling over de voortreffelijkheid
Na 14 dagen beproefde ik andermaal, wat ik zoude vermogen door eene twede bewerking — ik bracht mijn naald ten minste 4 lijn van de Cornea door de Sclerotica in het Oog, met oogmerk om, als ik de aangewasfchen Capfa niet kon ' wegftrijken , meer ruimte te hebben om mijn naald voorwaards te draaijen, en te voeren door dat, beletfel, en dus de ziening te bezorgen — ik trachte dan dit oogmerk te bereiken, doch, na e'e'ne en andere poging hiertoe, gebeurde dit volgende: de punt van mijn naald voelde ik dat haakte, of vast bleef zitten in de Capfa, ik bewoog, dit bemerkende, de naald nederwaards, en het vastgroeifel volgde de naald. Even gelijk mij dit toevallig gelukte, gebeurde mij nu onlangs met opzet, ik vatte met mijn naald een klein draadje van de vast gegroei-' de Capfa en ftreek die weg, deze dus na beneden gebragt zijnde, was de Pupil fchoon, maar wel dra rees vlak voor de Pupil, op een vast gebleven deel dier aanhegting, dat als een dwarsbalkje voor de opening der Pupil, die volkome ziening belettede; Ik moest niet vergeten te melden, dat bij dit Ooggebrek, M/q/w(vernaauwde Pupil) plaats had; uit een voorafgegane Venerische Inflammatie, waarfchijnelijk geboren, want anderzints zou na de opgegeven gedagten het ook hier waar geweest zijn, dat daar het een zagte Cataract was, ook dezelve zich met een verwijde Pupil vertoond zou hebben, ea
4ax.



van de Operatie der Cataract. 47
dan had dit opgerezen filament geen hinder van belang gedaan, blijkens dat zij, na de geringe Infl. over was, mij verhaalde, de groote letters op een tabaksvat gelezen te hebben, de zeer kundige Heer Doétor v. ij, Eem, deed mij de eer, bij deze bewerkingen te adfifteren.
Door een hartelijke zucht altoos gedreeven , om mijne ongelukkige Lijders, zo veel in mij is, alle mogelijke hulp te verfchaffen; en — aangevuurd door die wel geplaaste kitteling tot waare roem en verdiensten"; konde ik het van mij niet verkrijgen het hier bij te laaten berusten — ik dacht uit een inftrumentje, met welke ik, na een Opening in de Sclerotica gemaakt te hebben, als met een tangetje dat weder opgerezen deel der Capfa dacht weg te neemen; ik voerde myn befluit uit — maar, ik heb mijn oogmerk niet kunne bereiken.
Edoch ter bevestiging, dat men met de naald vrij wat kan onderneemen, of, in deze manier vrij veel kan gebeuren, en dit enkel aan de gezegde reden moet dank geweeten worden — mijn nieuw werktuigje had ik laaten maken van Zilver in de vorm van een Koorntangetje met een omgebooge punt als een Pelikaan ; om dit te gebruiken moest ik een grooter wond, als die met een naald gemaakt wordt, in de Sclerotica hebben, ter inbrenging van mijn Tangetje; deze maakte ik met een Lancet, en brogt toen het zeiven tot bovengemelde einde ïn, maar de bek of bogt van het
Tan-



48 Verhandeling over de voortreffelijkheid
Tangetje te ftomphoekig zijnde, was ik bij mijnft intrede in het oog, ook terftond in aanraaking met de Uva, ik zag het zilver blinken door dezelve, en weinig verfeheelde het of ik had de knop van mijn werktuigje 'er door heen geftooten; hier om haalde ik het zelve te rug, en niet tegenftaande deze belediging, ontftonden'er gene toevallen — ik had mijn oogmerk met hetzelve denkelijk wel berijkt, als ik mijn Lancetft :ek Qègts twe lijnen agterwaarts gedaan had maar men ziet altijd de gebreken van de Inftrumenten of de behandeling niet dezelve best, onder het gebruik.
Ik blijf nu in die billijke hoop, dat daar een geheele Lens met zijn Capfa zo dikwerf onzichtbaar wierd, ook dit geringe gedeelte wel zal opgelost worden (*), het heeft mij na de laatlte
be-
(*) En waarom niet; Ric hter zegt, dat deervaaring; aan Scha r p geleerd heeft, dat diergelijke overblijffels al i lengskens vermindereu, tot dat ze geheelverdivijneji; Richter zegt van zich zelf p. ^40. er is alle hoop, dat dezelv»
door het humor aq. zullen opgelost worden, en pag.1
53, dikwils heb ik waargenomen, dat dat verduisterende, het zij het flijmachtig, het zij het een gedeelte der Lem is, allenskens van zelfs nu vroeger dan later geheel verdween (f), en dit wordt bevestigd dbor 2 waarnem., inde eerfte wordt gezegd, dat een klein verduisterd wit vlakje aan de Pupil vast zittende na 5 maanden geheel verdwenen was; de 2de; obf. vi, heeft zeer veel overeenkomst met de mijne; zij nam langzaam af; en er was een billijke hoop, zegt Richter, dat dezelve geheel zou verdwijnen.
\C) °,Jf' c-'"r' Fafc'1- P »?• C+) Oifiry. I. van d« zelve weri
i



tan de Operatie der Catataciï 4.9
bewerking, toegefcheenen, dat de Pupil nog meer vernaauwd is; evenwel worden nu haarde voorwerpen klaarer en zij loopt waar ze wil —--« het an-Jer Oog ondergong ook de twede bewerking , doch zonder meerder vrngt.
Zie daar eene waarneeming mijns erachtens van gewigt — in de welke ik niet gaarne, at had ik de handen van Da viel gehad (zie Acrel) de Extractie zou gedaan hebben, en om de oorzaak, waar uitliet gebrek ontfproot, al» om de andere Oogkwalen , die zich bij elkaêc vertoonden, en de Extractie lang van duur, moeijelijk zoniet ondoenlijk, maaken moest, bijzon* der als mijn vooronderstelling waar is, dat de Rare-, factie der lucht meesttijds de oorzaak is, van den kwaaden uitflag na de best gedaane Extractie.
Eer ik deze Verhandeling befluite, lust het mij op het voetfpoor desHeeren Schaeffer(*) „ alle Heelmeesters aan te fpooren, zich op deze „ Operatie toe te leggen , om dus de vreemden „ uit het land te houden."
ScHAEFFER'tis waar, verdedigde de Extractie, ik de Depresfie, maar hier in zijn wij gelijk, dat liefde voor ons zei ven, en onze Natie; en naijver omtrend onze kunst ons'beiden bezielen — des waag ik het mijne Land-en Kunst-genoten dus aan te fpreeken.
» Wiff
(*) Zie de Bibl. van Sandiiort 4de D. pag. 51$, D



co- Verhandeling over de voortreffelykheid
; „ Wie ttwer is laag genoeg van Ziel, om on„ gevoelig te zien of te hooren, dat de cnbekwaamheid der Nederlanders zo groot is, zelfs ,, ook in onze Waereldftad , dat, om dezelve te „ gemoet te komen, dezulken, die meestal avan„ tuners ^ en in de Ontleedkunde geheel onbedree„ vene zijn, moeten komen, om Lijders van het „ een of ander gebrek te genezen ? gevoelt gij „ uw eigen waarde ? of bezit gij geene . . . be„ hoort gij tot die Clasfe , die de Heelkunst „ geleerd hebben en oefenen, zo veel als genoeg „ was, om als de eene of andere geringe Am& bachtsman zijn kostje te winnen ? tot de zulken „ (preek ik niet: gij, mijne nuttige leden derMaat, fchappij, die de Heelkunst hoe langs hoe meer „ waardeert, die de Ontleedkunst ten grond„ flag derzelve voor uw gelegd hebt — tot j, u, die behalven het voordeel, dar u uwe » meerdere geoefenheid aanbrengt; die, omdat „ gij u zo dikwerf dankbaare eerzuilen zaagt „ (lichten in de harten van uwe medemenfchcn „ en daarom een genoegen gevoelt, daarom „ ook u meer nuttig tracht te maaken, tot u is mij„ ne reden, tot u, die het fchoone van uwe weten, fchap kent; die uw zelve dus een niet te ont, beeren of noodzakelijk lid der Maatfchappij re„ kent; tot u, die juist geene aandoening ge„ voelt, om het jaarlijks wegvoeren van zo „ veel fchats door den eenen of anderen Heel, -kundigen bewerker; maar eerst, omdat gij u
» be-



van de Operatie der Cataract. §1
„ beklaagt met den Koning in de fabel van Phae„ dros, (waar in de fchoenmaker de Doctor fpeelt) „ dat de zulke , die voor hunne kostwinning „ dikwerf onbekwaam een. gedeelte van uwe „ heeilijke kunst beftaan te oefenen; gij beklaagt u „ over de dwaasheid der menfchen, aan welken, „ daar men: om bij de Fabel te blijven, hun „ geen paar fchoenen te maken, zou toever» „ trouwd hebben, nu echter zijn lichaam over„ geeft; en hoe groot is 't getal van deze men„ fehenen van die Schoenmakers! gij beklaagt u, „ als liefhebber van uwe kunst, en als beminnaar „ van uw Vaderland, en gij behoeft het niet te „ ontveinzen, om dat u het brood wordt uit den mond geftooten; verontrustu hier over niet al „ te zeer, en vergunt mij, u aan te moedigen, u op » deze Operatie toe te leggen, zij is thands nog „ her eenige ftuk, dat vreemdelingen hier komen „ oefenen (*), doch meestal in dc manier van „ Davisl, gelijk bekend is; geen wonder, dat „ een zo gewigtig gebrek, als dat van de Ca* „ taract, hun uitlokt , en telkens nieuwe ver» „ fchijnfels oplevert; legt u op dezelve toe : laat , ook in dit vak der Heelkunde, de toegangen
tot
(*) Behalven het groot, het vsrbaazend getal van Kwakzalvers en Kwakzaberesfen in onze Stad, waartegen geene genoegzame voorziening fcbijnt plaats te hebben: ik mage mij zelf wel eens af, waare het niet beter, dat uien zouden Gild was? zonder verpligtuiè aan Jt zelve?
D 3



£4 Verhandeling over de voortreffelijkheid
„ tot de Oogèn en Geldzakken der Lijders ge„ flooten worden door eene algemeene naiiver, » om dezelve te oefenen, voor allerlei veradel-
* de en andere kwakzalvers, f ), niet voor uwe „ Medebroeders, wordt nooit Monopolisten; laat » intusfchen de hoop op zulke groove beloonin» gen, als welke zij kunnen krijgen, u niet ver-~ „ lokken;, neen; der Néerlanderen aart is niet » zo natielievend; de kunst ook heeft hier die
* waarde niet; een kwakzalver betaalt men (toch „ afgeperst) ro, ao , ioo en meer ducaten, en „ hoe dikwerf, zonder vrugt genoten te heb„ ben , althands niet meer, als wanneer men
* met naauw dingen de helft en minder aan ie» mand zijner Stad of Landgenoten gegeven had; m trouwens het een en ander hoort bij de titul » van zulke Operateurs; wierden er geen beurfen » gefneden, zij zouden uitfïerven; Gij hebt een „ edeler bedoeling, uw oogmerk is de Eer der „ Natie, de luister der kunst, de voldoening en » 't genoegen ellendelingen dienstbaar geweest „ te zijn; dit is het edelaartige, dat een welge» plaast hartltreelt; dat een hoogfchatter zijner „ kunst, boven die Geldzugtigen verheven
» maakt.
(t Cinumfaraneus in 't Latijn ; her welk efgentlijk zegt, rondrcizer, van de eene naar de andere plaats trekker befchouwt men dit Volkje van hun eerfte begin, dan ontdekt men cr misfchien wel dezulken onder, die voor een Üjd een zeker verblijf op de weekelijkfche markten hsjdden,



van de Operatie der' Cataract. 53
„ maakt. Vergunt mij u aan te moedigen, tot de„ ze Operatie naar de manier der Ouden , proef„ ondervindelijk zal het u blijken, her geen ik „ ter aanprijzing 'er van gezegd heb en ik „ kan voor u 'er dit nog bijvoegen , dat de„ ze Operatie op de wijze van Pott, alleen in „ uwe handen voegt, die het oog Ontleed - en
„ Natuurkundig hebt leeren kennen:
„ Kendet gij het zelve niet? Schriktet gij, als men „ u het Oog ontleeddede, zo als men verhaalt, „ dat dit gebeurde in eene converfatie van den „ onfterflijken Albinus en den heer de Wen„ cel, in dePerfjon des Laasten, ik zou mij „ onthouden u dezelve aan te prijzen, wijl dezelve „ mijns erachrens alleen kan toevertrouwd wor„ den aan hun, die met het Ontleedmes in de „ hand, zelf het oog onderzocht, en alle der„ zeiver deelen nagefpoord hebben ; voor een „ Empiricus, vooreen, die mannetje naar mannet„ je weet te maaken , is over het geheel de ma„ nier der Hedendaagfchen; verdrijft dan, door
dezelve in trein te brengen en te oefenen, „ die weetnieten , Goud - dorstigen en onbe„ fchaamde woekeraars.
„ Laaten wij ons zo verheffen in dit vak boven „ de verachting, die de Heelkunst der Neder-
„ landeren nog treft en laaten wij op dezen
„ voet voordgaande, onze heerlijke kunst in al„ le haare deelen dat eerwaardige en grootfche m trachten te faefchikken, waar mede zij in an-
n dtre



54- Verhand, over der voort.'der Oper. enz.
„ dere landen zo ruimfchootig en naar verdien» ften bewijrookt wordt.
Indien ik dit oogmerk door deze Verhandeling geheel of ten deele bereiken mag, zal ik mij gelukkig rekenen
DRUKFOUTEN.
Pag. 6. reg. 13. jlaat Hem lees Hij
9. in de Nootftaat Operatie, lees Operatien.
——13. reg. i3.onderfchciden,/monderfcheiden
—— ——— 22. vergelijken, befluiten en dat
lees vergelijken,eindelijk befluiten dat 14. reg. 12. ftaat Slerotica lees Sclerotica
—— 16. reg. 9. Jlaat vliefen lees vlies en