ARTSENY-GEWASSEN,
DERDE DEEL,












VERVOLG VAN DE
NAAMLIJST
DER
Intekenaaren.
OP HET ARTZENIJKUNDIG PLANTEN WERK,
welke voor het Eerfte en Tweede Deel niet heeft kunnen geplaatst worden.
B. O.
Beeldfnijder, CW.) te Ysfelttein. Oudaert, (Mr. C. J.) Advocaat té Brave , (W.) Boekverkoper te Gend. Amfterdara.
E. Rees, (Mejuffrouw) te Dordrecht
Ellinckhuifen, (H. A.) Treforier S. en Canonik van het Archi Dia-
conale Capittel te Xanten. Slichtenhorst en van Rees, Boefo verkopers te Amflerdam.
K. T.
Ktaufs, fj. C.) Medicina: DoÉtor Teengs , (Jacob) Koopman te te Amfterdam. Edara.






L IJ S T DER
ELENCHUS
GEWASSEN,
WELKE IN DIT DERDE DEEL GEyONüEN WORDEN.
Phijtolacca decandra. . Tab. 201 Satvia Officinalis.
Ilorminum.
Sclarea.
Ceanothus Americanus» Carlina acaulis. Mijrtus communis.
Pimenta.
Tamarix Germanica.
Gallka. Convallaria Polijgonatum,
multiflora.
Morus nigra. Ilieracium Pilofetta. Geum Rivale. —— Urbanum. A3aa Spicata. Prunus Padus.
- Domeftica. Juniperus communis, m Sabina. Tragopogon Pratenfe. Rhodiola Rofea. Buxus femperyirens. Adonis Vernalis. . . . 225. lndigofera Tin&oria. Sanguiforba Officinalis. Jlelleborus niger.
■ fatidus.
Iris Florentina. . Pfeud'Acorus.
• Germanica.
fceudisfima.
Veronica Officinalis.
• Becabunga. Mefpilus Germanica. lfatis tinBoria fativa. Scandix Cerefolium.
. otlorata, Pyrola rotundifolia.
uniflora.
Ranunculus acris. •' Flammula. Laurus Sasfaphras. — ■ ■ Casfia. ■ Cinnamomum. 1 Camphora. Verbafcum Thapjus. Anckufa Officinalis.
1 ■ tmS'jria. . , 250
PLANTARUM,
OU JE IN TERTIO HOC VO> " L (J MINE CO NT IN EN' TV R.
Polygala vulgaris. . . Tab. 251» Rhododendron ferrugintum.
— maximum.
—— Chryfanlum. Rhamnus Catharticus. —— Frangula. Trifolium Mehlotus. _____ Aryenfe. Agrimonia Enpatoria. Acorus Calamus. Airopa Mandragora. Glijcijirhiza glabra. _____ eckinata. Linum Calharticum.
ufttatisftmum.
Galega Officinalis. Alijma Plantago. Convolvulus Scammonea. ———— Sepium.
Turbethum.
ihchoacanna.
Anihericum ramofum. Salurefa llortenjis. Myrica Gale.
Hyoscijamus albus. . • • 271»
Maha Alcea.
rotundifolia.
fy'lvtfirit.
Fefluca fluitans. Artemifia vulgaris.
Dracunculus.'
Judaica.
- Maiiiima. ———» Pontica. ——— Rupeftris. ———— Santonica. Eryum Ervitia. Spartium Sccparlium. Chenopodium Botrys.
Vulvaria.
Ocymum Bafilicum.
Doronicum Pardalianches.
Corylus Avellana.
Iberis umbellata.
Ammi majus.
Nepeta Cataria.
Ligullicum Levi/licum.
Phijfalis Alkekcngi,
Liifimachia vulgaris.
Alcea Rofea. . . i 500»



* PLAAT CCI.
L A KPLANT.
De Xde C L A S S E.
Zie Linnbus Nat. Hut. door Houttuijn, Hde Deel VlIIJle St.,H. 695.
PHIJTOLACCA DECANDRA.
CLASSIS Xma.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. cmc lint, Tom. Ildi Part. Imce [>ag. 739.
Iakflant met tienmannige tienwiivige Bioemen.
a. De vijfbladige Bloem, met de tien Meeldraadje!.
b. Een Meeldraadje afzonderlijk.
C De tien Vrugtbeginzels, met de eenvoudige Stijltjes en Stempels. A. Een Vrugtbeginzel afgezonderd.
e. De Kogelronde Besfen.
f. Het Zaad.
bloeitijd. Dit Gewas, uit Virginie afkomjlig, groeit, in cmze Tuinen. zeven of agt Voeten hoog, in één Zomer. Het is een overblijvende Plant, die in Augustus en September bloeit.
phijtolacca Floribus decandris
decagijnis. a. Corolla pentapetala, cum decem
Staminibus. J.Stamen unum feparatum.
c. Germina decem, cum Stij'iis & Stigmatibus fimplicibus,
d. Germen feparatum.
e. Baccs fubrotundse. ƒ. Semen.
I temp. flor. Ex Virginia oriunda haec Herba, in noftris Hortis ad altitudinem feptem vel oclo Pedum excrefcit, una aeftate. Perennat & floret Menlïbus Augufto & Septembri.
gebruik. Wegens de donker roodeKleur, die de Besfen uitleveren , doch die niet beftendig is, heeft dit Kruid den naam. De jonge Bladen worden als Moes gekookt en gegeten, maar als zij ouder worden is het Sap fcherp, en dan dienen zij om Kankerachtige Zweeren te geneezen.
GE-















P L A A
T CC1L 3
G E W O O N E SALIE.
Dt 11de C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Kist. door houttüijn, Ilde Deel IVde St.,bl.<,%.
salie met Lancetswijs ovaale onverdeelde gekartelde Binden, de Bloemen Aairswijze, met gefpitJle Kelkjes.
a. De eenbladige Pijpaclvtige Spitsbladige K Ik.
b. De Gaai .erachige Bloem geopend, met de wee Meeldraadjes.
C.Een Meeldraadje ofeonderlijk. d. Het vürdeelig Vrugtbeginzel,
met den Draidacktigen Stijl en
den dubbelden Stempel.
bloeitijd. Het is bij ons een Zeer gemeen Gewas, uit de Zuidelijke deelen van Europa afkomjlig, dat in groote en kleine onderfclieiden wordt, beiden Heesterach'.ig, j lloeijende in de Nazomer.
S A L V I A OFFICINALIS.
CLASSIS lüa.
Conf. linnje i Sijst. Nat. Ei. g m e l i n i, Tom. lldi Part. Imce pag, 45.
salvta Fo!. Lanceolato - ovatis, iategriscrenulatis, Floribus interrupte fpicatis, Calijcum Den» tibus acutis.
a. Calijx monopbijllus tubulatus aruminatus.
b. Corolla monopetala ringens aperta, cum duobus Staminibus.
c. Stamen unum feparatum.
d. Germen quadrifidum cum Stijlo filiformi & Stigmate bifido fivc duplici.
temp. flor. Fruticulus apud nos valde communis, ex Auftralioribus Europas oriundus , major & minor, perennans & floridus „ftate proveêtó.
gebruik. Wegens de ongemeene heilzaame kragten, fchijnt dit Xruid van ouds zijnen naam bekomen te hebben. Het heeft een fterken Kruidigen Reuk en een fcherpen bitteren Smaak. De Bloemen groeijen wel Aairswijze, doch afgebroken en als in Kransjes, gelijk de Afbeelding vertoont. Van de Bladen wordt doorgaans gebruikgemaakt, met dezelven als Thee te trekken, en dan hee.c het Aftrekzei eene aanmerkelijke Zweetdrijvende kragt. Ook is de Salie tegen Zenuwkwaaien en Verlammingen dienftig, en wordt m Gorgelwaters en uitwendig tegen Keelkwaalen, die uit Koude ontflaan, gebruikt. In'tbijzonder is 'er eene Koortsverdrijvende, Wormsi oodenste en Borstheelende kragt aan toegefchreeven.
A 2 EDELE



4 P L A A
T CCIII.
EDELE S C L A R E IJ.
De Ilde C l A S S E.
Zie HKNffiüS Nat, Eist. door hodttüijn, Ilde Deel Vilde bl. 159.
KLEUrtop met ftompe gekartelde Bladen en toppen van grootere gekleurde onvrugtbaare Blikjes.
a. De eenbladige Pijpachtige wat famengedrukte Kelk.
b. De eenbladige Gaaperachtige Bloem.
c. De Bloem geopend met de twee Meeldraadjes.
d. Een derzelven afgezonderd.
e. Het vierdtelig Vrugtbeginzel, met den Stijl en dubbelden Stempel.
bloeitijd. De natuurlijke Groeiplaats is in de Zuidelijke deelen van Europa. Het wordt in onze Tuinen gezaaid, groeijende anderhalf Voet hoog en bloeijende in Augustus.
S A L V I A H O R M I N U M.
CLASSIS llda.
Conf. likn_i Sijst. Nat. Ed. gmel 1 n 1, Tom. Hdi Part. Imce pag. 45.
horminum Fol. obtufis crenatis, Brafteis fummis fterilibus, majoribus coloratis.
a. Calijx monopbijllus, tubula» tus, parum compresfus.
6. Corolla monopetala ringens.
c. Eadem aperta cum duo bus' Sta. minibus.
d. Stamen unum feparatum.
e. Germen quadrifidmn, cumStijlo & Stigmate bifido.
temp. flor. Locus nativus hujus Planta; eft in Auftraiioribus Europa; plagis. In noftris hortis fata fesquipedalem altitudinem attingit, fiorens in Augufto.
gebruik. Dit Kruid heeft eenige bitterheid in de Bladen, dcch weinig of geen Reuk. Hierom is het Aftrekzei eenigzins Maagfterkende, doch komt bij de Salie veel te kort. De Zaaden ceeyen gelijk die der Kwee-Peeren, eenige Slijmigheid uit, welke in Oog. Ontfteekwgen van dienst kan zijn.
TAM-















P L A A
T CCIV.
5
TAMME S C L A R E IJ.
De Ilde C L A S S E.
Zie liiin-ïus Nat. Hut. door houttuijn, Ilde Deel Vilde St.,bl. 173.
sclareij met gerimpelde langwerpig Hartvormige , Haairige , Zaagswijs getande Bladen , de Bloem-Klikjes gekleurd, langer dan de Kelken.
a. De eenbladige Pijpachtige Kelk.
b. De eenbladige Gaaperachtige Bloem.
c. Dezelve geopend met de twee Meeldraadjes.
d. Esn Mseldraadje afzonderlijk.
e. Het vierdeelig Vrugtbeginzel, met den Draadachtigen Stijl en dubbelen Stempel.
bloeitijd. 7,j Sijrie en Italië is insgelijks de Groeiplaats van deeze Tamme Sclarey, die in onze Tuinen geteeld wordt en in Julij Moeit, groeijende ongevaar twee Voeten hoog.
S A L V I A S C L A R E A.
CLASSIS llia.
Conf. linnsi Sijst. Nit. Ed. c M £ l1N1, Tom. lldi Part. Imce pag. 47.
sclarea Foliis rugofis Cordatis oblongis villofis ferratis, Braéteis Floraiibus coloratis, Calijce longioribus.
a. Perianthium monophijllutn tubulatum.
b. Corolla monopetala ringens.
c. Eadem aperta cum binis Stami. nibus.
d. Stamen unum feparatum.
e. Germen quadrifiJum cum Stijlo filiformi & Stigmate bifido.
temp. flor. Ut praecedentes in Auftralioribus fponte crefcenshac Salviae fpecies, in Hortis noftris colenda. altitudine circiter bipedali, florens in Menfe Julio.
gebruik. De Sclareij, van ouds onder den naam'van Horminum of Orvala bekend, heeft de onderfte Bladen wel een Hand lang en breed. Het is over't geheel een ruuw Kruid in 't aantasten, van eenen Kruiderigen Reuk en bitteren Smaak, weshalve hetdienfiig geacht wordt tot verdunning van koude Slijmerige Vogten, als / ook tegen de Opftijging en Moederkwaalen, wanneer men deszelfs Aftrekzei in Wijn of Bier gebruikt. Uitwendig wordt het voor een Wondzuiverend en Pijnftillend middel gehouden.
A 3
ZAK-



6
PLAAT CCV.
ZAKJES-BLOEM PLANT.
De Vde C L A S S E.
Zie LiNNffius Nat. Hist. door Houtiüijk, Ilde Deel IVde St., bl. 304.
zakjes-bloem plant met dtieribbige Bladen.
a. De vijfdeelige Kelk nog gejhoten.
b. Dezelve geopend , met de vijf Zak. wijze Bloemblaadjes , op Nagels Jlaande, en de vijf Meeldraadjes.
c. Deeze Bloemdeelen aanmerkelijk vergroot.
d. Een gedeelte van den Kelk.
e. Een Bloemblaadje met een Meeldraadje daar aan.
f. Het Vrugtbeginzel met den half drieJeetigen Stijl en Jlompe Stem. pels.
g. De driezaadige Bejie.
h. Dezelve doorgefneeden.
i. Het Zaad.
A. Een vrugtdraagend Takje.
bloeitijd Deeze Heester, die in de Tuinen hier, doch zeldzaam, voorkomt, wordt omtrent vier Voeten hoog , bloeijende in Julij en dikwils nog eens in de Herfst, Virginie en Karolina is zijn Vaderland.
CEANOTHUS AMERICANUS.
CLASSIS Fta.
Conf. LiNNAsr Sijst. Nat. Ed.' gmelini, Tom. HdiPart. Ima pag. 402.
ceanothus Foliis trinerviis.
a. Perianthium quinquepartitum nondum apertum.
b. Idem apertum cum Petalis quin» que fubrotundis, faccatif.Unguibus infidentibus, & Stamini, bus quinque.
c. Eaedern partes magnieudine mul. tum auéla;.
d. Lacinia Perianthii.
e. Petalum cum Stamine adherente.
f. Germen cum Stijlo femitrindo & Stigmatibus obtufis.
g. Bacca tricocca.
h. Eadem disfcfta.
i. Semen.
A. Ramulus Fruéïifdiv,
temp. flor. Hic Frutex, qnï aliquando occurrit in noftris Hortis, altitudine quatuor Pedum circiter, floret in Julio & nonnunquam fecunda vice in Autumno. Virginiam & Carolinain Patriara agnofcit.
gebruik. De Wortel, die van buiten rood is en den Ingezetenen tot Verwen van Stoffen dient, zou bij dezelven in gebruik zijn, tegen Venus-Kwaaien. Over dit Onderwerp is. niet lang geiteden, te Brunswijk een Verhandeling uitgegeven
ON-















PLAAT CCVI. 7
ONGESTENGDE C A R L I N A
EVERWORTEL. ACAULIS.
D, XIXde CLASSE. CLASSIS XVUha.
Zie LiNNiEüs lViit. Bist. Conf. tiHB_l JJ* door houttuijn, » omet.ini , ƒ<,». IWi Part.
everwortel «* „ ««M«- carlina Caule unifloro, Flore , roi/r korter dan de Bloem. breviore. _ _
a. De algemene Kelk, waar van de a. Calijx communis, cujus Squama binnenlie elanziee Schubben hier interiores nitida Radium nic den Straal uitllaken en de fa- componunt & Corollam compomentretlelde Bloem omringen. fitam cingunt.
bTeTSJtig Blommetje met i. Corollula hermaphrodita cum 'denZaairans. P»PP°-
c Hetzelve geopend. e. Ladem apetta.
d De vijf lamenhangende, den Stijl i. Filamenta quinque coalita, Stij' omvamende Meeldraadjes. lum cmgentia
eH« iïugtheginzel met den e. Germen cum Stijlo Fihformi & Draadachtigen Stijl en onver- Stigmate integro.
f.HnUZatTmlt de uitgebreide f. Semen cum Corona Pappi ex' Pluiskrcon. tenfa'
bloeitttd O» _roo£« dorre temp. flor. Crefcit in Ericetis
Heii-Velden der Gebergten in Italië aridis Montium kalis & Germania
enbuitschlani groeitdit Kruid,dat hac Planta qua fere acaul.s; eft,
bijna geen Steel heeft, overblijvende perennans & florens m MenfeAu-
en bloeijende in Augustus. gufto.
r ir i? r u t k. De Wortel komt, onder den naam van Radix Carlina, in de oude Theriaak en andere Winkelbereidingen. Dezelve is fcherp, bitter en Kruiderig, bevattende veel Olie. Hierom wordt er eene fterk Zweetdrijvende, Hartfterkende en Tegengiftige kragt aan toegefcnreeven. In fommige Landen wordt de Stoel, even als die «Ier Artisjokken, van 't Landvolk tot fpijze gebruikt.
GE-



8 PLAAT CCVII.
GE M EENE j MIJRTÜS M 1] R T H E. COMMUNIS.
De Xüde C L A S S E. CLASSIS Xllma.
Zie LiNNiEus Nat. Hist. Conf. linn_i Sijst. Nat. Ed. door Houttuijn, Ilde Gmelini, Tom. Ildi Part. DeelVdeSt., bl. X72. Imce. pag. 790.
mijrthe met enkelde Bloemen, die mijrtus Floribus folitariis , lntweebladig omgevat zijn. volucro diphijllo.
a. De eenbladige vjffpleetige Kelk. a. Perianthiuin monophijllum quin-
quefidam.
b. De vijfbladige Bloem, met de b. Corolla pentapetala, cum Stamitalrijke Meeldraadjes in den Kelk nibus numeroiis Calijci infertis. ingeplant.
c. Een afgezonderd Bloemblaadje, c. Petalum feparatum.
d. Een der Meeldraadjes. \d. Unum ex Staminibus.
e. Het Vrugtbeginzel in de Kelk. \ e. Germen in Calijce.
f. Hetzelve van boven,met denStijllf. Idem fuperne confpettum cum daar op zittende. j Stijlo infidente.
g. De Bezie of Vrugt. h. Bacca five Fruéhis.
b. Dezelve doorgejneeden met de A.Eadem disfefta cumSeminibus. Zaaden.
bloeitijd. Dit zeer bekende temp. flor. Hujus Planta?, Gewas, waarvan veele verfcheiien- cuivis cognitas,plurima; varietates heden zijn, huisvest in de Zuide- occurrunt. Locus nativus eft in lijke deelen van Europa , in Afie partibus Europa Aufiralibus, iiemen Afrika. Het is een Heestertje, que in Afise & Africa. Fruticuli dat bij ons in de Tuinen wel vijf forma in noftris Hortis, ad altituvf zes Voeten hoog groeit, bloei- dinem quinque vel fex Pedum asjende in de Nazomer en overblij- furgit, florens in fine aeftatis & ps« vende. rennans.
gebruik. De frisfche Bladen hebben een aangenaamen Balfemie. ken Reuk, die fterker wordt, wanneer menze met de Handen wrijft, en een zagtelijk bitterachtigen Smaak. Men heeft weleer daarvan, zo wel als van de Bloemen, een welrieKend Water gedestilleerd, in voorigetijd zijn de Bladen, wegens haarefamentrekkendeen verflerkende eigenfehap, in Decoïlis Vulmrariis gebruikt, doch hedendaags heeft, men daar toe beter Ingrediënten. De Besfen, echter, geeven een Sijroop, die veel achting heeft, wegens de famemrekkende en verkoelende kragt.
JA-















PLAAT CCVIII. »
J A M A I K APEPER.
De XlUe C L A S S E.
Zie LiNNffiUS Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel Ilde St., bl. 545.
jamaika - peper net overhoekfe langwerpig Eijronde Bladen.
a. De Troswiize bij elkander groeijende Besfen, die deeze Kruiderij uitmaaken.
b. De Binden niet tegen elkander over, maar veelal overhoeks geplaatst.
c. Een Tak van deezen Boom.
bloeitijd. De Boom, die deeze Kruiderij voortbrengt, groeit in de Westindign, inzonderheid op't Eiland Jamaika, tot eene aanmerkelijke hoogte. Zij heeft een regten Stam, die glad is, met veele Takken, en van boven fchoon groene glanzige Bladen, welker plaatzing niet zeer geregeld is.
M IJ R T U S , PIMENTA.
CLASSIS Xllma.
Conf. linn_i Sijst. Nat. Ed, cmelini, Tom. lldiPart. Imce pag. 792.
pimenta Foliis alternis oblonge» ovatis.
a. Racemi Baccarum hujus Aromatis.
ft.Folia non oppoiïta fed ut plui rimum alterna.
c. Ramulus hujus Arbufti.
temp. flor. Arbor, unde hot Aroma Pimenta diótum petitur, in India Occidentali, fpeciatim in InfulaJamaica,ad altitudinem modicam excrefcir. Caule gaudet recto glabro plurimis Ramis onufto & Foliis in fuperiori parte viridi fplendentibus, fed non regularitec difpofltis.
gebruik. DeVrugt, die men Jamaiia-Peper noemt, in Engeland zeer bekend, is een bruine glanzige Befie , doch welke door *t droopen rimpelig wordt, en veelal een Kroontje van den Bloemkelk behoudt. Zij verfchaft den Smaak en Geur van verfcheide Kruiderijen is Maagfterkende en kan bij de Spijzen in plaats van Peper, Noote-Moskaat, enz. gebruikt worden. Men heeft het Zaad verkeerdelijk, voor Amomxtm Ferum, in fommige Winkels uitgeven..
*



io PLAAT CCIX:
DUITSCHE TAMARIX TAMARISCH. GERMANICA.
Se Vat C L A S S El CLASSIS Vla.
Zie linkjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed.
nJlvZVi^ ' Uie GM£I-IN'. Tomfjldi Part. Dee. JVde St., bl. 434. Jm<s pag, 4pp>
tamarisch met tienmannige Bloe- tamarix Floribus decandris. inen,
a. De eenbladige vij/deelige Kelk. a. Perianthium monophijllum quir* r. j- n quefidum.
b. De vijfbladtge Bloemkroon. b Corolla nentapetala.
c. Een afgezonderd Bloemblaadje. c. Petalum feparatum.
d. De tien aan den bodem famenge- „.Stamina decem, ad bafim congroeide Meeldraadjes, waar van nata, quorum quinque exteriora zijn nfien Wat lol8er Parum' longiora reliquis. >
*'stlmp"l'ëtbeêinZel mtdS d"e e-Germencu-tribus Stigmatibus.
f. Betzelfde overdwars doorgefnee- f. idem transverfe disfeflum. aen.
bloeitijd. Deeze groeit Hees- temp. flor. Fruticuli fbrma terachtig op natte Zandige Gronden haec Tamarix abunde c efc in lóS aan de Rmeren tn Duitschland , humidis arenofis, ad lictora Fluinzonderheid aan den Rhijn, bloei, viorum , fpecialiter Rbeni, aliojende xn de Voorzomer, en overblij- rumque inGermania.floïensinitiO mde* -Eftatis & perennans.
cebruik. De drooge Bast der Wortelen is in de Winkels bekend van buiten grus of graauwachtig, van binnen rood, taamelijk d,k _en ruuw. Z.j heeft een bitterachtigen Smaak . eneene ver. dunnende;., afzettende, hoedanigheid; weshdve zij van dienst bevonden wordt, tegen veelerJeij inwendige Verftoppingen des Lichaam*, inzonderheid d.e met veril.ppinge gepaard gaan, gelijk de W.terzugt Miltziekte en andere Kwaaien. Men heeft het gebruik «Jaarvan ook in Bloedzuiverende Dranken nuttig bevonden
FRAN















PLAAT CCX. ii
FRANSCHE TA M ARISCH.
De Vde C L A S S E.
Zie L i n n m u s Nat. Hist. door houttuijn , Ilde Deel IVde St., 433*
tamarisch met vijfmannige Bloemen.
a. De vijfdeelige Kelk.
b. De vijfbladige Bloemkroon met haare vijf Meeldraadjes.
c. Een Bloemblaadje.
d. Een Meeldraadje.
e. Een Vrugtbeginzelmet drie Stem.
pels.
f. Het Zaadhuisje of Vrugt.
g. Hetzelve geopend, de Zaaden bevattende.
h. Het Zaad met zijn Pluis.
bloeitijd. Deeze Soort van Tamarisk, in frankrijk, Spanje ei: Italië wild groeijende, wordt al daar fomtijds een groote Boom. Het Wollige Ziad geeft 'er een fonrt van Aairen aan, als in de Afbeelding. Het bloeit verfcheide maaien in een Zomer.
TAMARIX G A L L I C A.
C L A $ S' 1 S Vta.
Conf. l i n n _ i Sijst. Nat. Ed. e m e l i n i, Tom. Ildi Part. Imce pag. 498.
tamarix Floribus pentandris.
a. Perianthium quinquepartitum.
b. Corolla quinquepetala cum quin* que Staminibus.
c. Petalum Coroli*.
d. Stamen unum.
e Germen cum tribus Stigmatibus.
f. C?pfula Seminalis.
g. Ejdem aperta , Semina conti-
nens.
h. Semen cum Pappo,
temp. flor. H_c Tamarifei fpecies, in Gaflia , Hifpania & italia indigena , ibidem nonnunquam ad Arboris elatae altitudi. nem excrefcit. Semen Pappofum eidem Spicas efformat ut in Tabu'a. Saoius floret in una ea« demque -Eftate.
oebru 1K. Van deeze Tamarisch wordt, inzonderheid, de droo» ge Bast ons uit Vrankrijk toeeebragt, die men dan, op gezegde manier , meest in Aftrekzei op Wijn laat gebruiken, onder eenige andere Ingrediënten. Ook wordt zij, tegen verfcheide kwaaien des Wonds, in Afkookzel aangepreezen. Voor 't overige komt deeze met de Duitfche in kragten nagenoeg overeen, indien zij dezelve niet overtreffe.
B 2 SA.



ii PLAAT CCXI.
SALOMONSZEGEL.
De Vide C L A S S E.
Zie linn_us Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel VI1IjleSt., W.348.
Salomons • zegel met overhoekfe omvattende Bladen, eentweefnij. dige Steng en bijna éénbloemige Oxeljleeltjes.
a. De eenbladige zesdeelige Klokvormige Bloem.
b. Dezelve opengejneeden met haare zes Meeldraadjes.
c. Een Meeldraadje afgezonderd.
d. Het Klootronde Vrugtbeginzel met den Stijl en Stempel.
c. Een rijpe Bezie.
bloeitijd. Het groeit in het Kreupelbosch der Gebergten van Duitschlandy en der Noordelijk* deelen van Europa. Ook wordt het bij ons in Gelderland op ver. fcheide plaatfen, ook nu en dan in de Haarlemmer Hout, doch veel in de Duinen bij Haarlem en elders gevonden, blotijende in de Voor. zomer.
CONVALLARIA POLIJGONATÜM.
CLASSIS XVIta.
Conf. LiNN — i Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. lldi Part. lma pag. 559.
sigillum salomonis Foliis alternis amplexicaulibus, Caule ancipiti , Pedunculis Axillaribus fubunifloris.
a. Corolla monopetala Campanulata, limbo fexfido.
b. Eadem aperta cum fe_ Stamini, bus ejusdem.
c. Stamen unum feparatum.
d. Germen Globofum cum Stijlo & Stigmate.
e. Bacca matura.
temp. flor. Crefcit in fepibus Montium & Collium Germama:, Regionumque Borealium. Apud nos in Gelria: locis plunmis, itemque nonnunquam in ArboretoHarlemenfi; fed copiofe in Dunis apud Harlemum & alibi reperiun» da, fiorens inhio __ftatis.
gebruik. Deeze Plant, die in geftalte naar de Lelietjes van den Dale, (Lillum Convallium) gelijkt, doch hooger groeit tot anderhal ven Voet of daar boven, zou, wegens deindrukzeis op de knobbels van den Wortel, den naam van Salomons Zegel bekomen hebben. Men heeft dezelve onder de Geneesmiddelen geteld en uitwendig daar van, tegen Vuurigheid in 't Aangezigt en om de Vlakken te verdrijven, gebruik gemaakt, doch hedendaags kent men dit Kruid naauwlijks dan in naam. Het Poeijer van den Wortel, met Roozewater gemengd, is een goed Middel om de Schoonheid van 't Ge» laat te bewaaren, zo Ettaiuller getuigt.
VEEL.















PLAAT CC XII. 13
V E E L B L O E M I G D A L K R U I D.
Di VUt CL A S SE.
Zie liknjeüs iVaf. Hist. door houttuijn, Ilde DeelVlllfle St.,bl. 350.
DALKRUid met overhoekfe omvattende Bladen, een ronde_ Steng en vtelbloemige Oxelfteeltjes.
a. De eenbladige , Klokvormige , zesdeelige Bloem , met de zes Meeldraadjes, geopend.
b. Een Meeldraadje afzonderlijk.
c. Het Klootronde Vrugtbeginzel met den Stijl en Stempel.
i. De rijpe Besfen.
bloeitijd. Deeze verfchilt in alkrleij opzigten te veel van de voorgaande Soort, om als eene Verfcheidenheid daar van aangemerkt te worden. Ook Jchijnt wijlen de Hoogleeraar de Gorter dezelve niet in ons Land, maar wel een Breedbladige , met een grooter welriekende Bloem, aangetroffen te hebben.
CON VALLARIA MÜLTIFLORA.
CLASSIS FIta.
Conf. LiNN-i Sijst. Nat. Ed. omelini, Tom. JIdiPart. Imce, pag. 559.
convallaria Foliis alternis amplexicaulibus, Caule tereti , Pedunculis Axillaribus multifloris.
a, Corolla monopetala, Campanulata, fexfida, cum fex Stamini* bus, aperta.
b. Unum Stamen feparatum.
c Germen Globofum, cum Stijlo
& Stigmate. i.Bacca; maturs.
temp. flor. H_c , omni refpectu , nimium differt a praecedenti Specie, quam ut pro ejusdem Varietate haberi posfit. Itïdemque Profesfor olim Gorterus , hanc tot locis non invenisfe videtur, fed quidem Polijgonatum latifolium , flore majore odoro. Vid. Flora Belg. p. 95.
gebruik. Van de Geneeskundige kragten van deeze foort kan ik zo weinig zeggen als van de voorgaande. Zij valt wel drie Voeten hoog, en heeft fomtijds de Bladen zo groot en breed, als die van het Witte Nieskruid {Helleborus albus) naar men getuigt. Dus verfchilt zij van het Lilium Convallium of Dalkruid, tot welk deeze beidé foorten van Polijgonatum wegens de Vrugtmaakende deelen betrokken zijn, aanmerklijk (*). 't Is zeker, dat zij ook in de Oosterfche Landen groeit. Van de Turken enTartaaren.zegtmen, worden de jonge Scheuten, even als bij ons de Aspergies, gegeten.
(*) Het Lilium Conv-Uium is in 't I. Deel vaij dit Werk afgebeeld ea befchreeven.
B| ZWARTE



14 PLAAT CCXIII.
ZWARTE MORUS M O E R B E IJ. N I G R A.
De XXIJle C L A S S E. CLASSIS IVta.
Zie linnjeus Nat. Wit. Conf. linn_i Sijst. Nat. Ed» door houttuijn, Ilde qmelini, Tom. Ildi Part.' Deel lilde St., bl. 278. Imce pag. 283.
moerbezie-boom met Hartvormige morus Foliis Cordacis fcabris. ruuwe Bladen.
a. De Mannelijke Bloemen. a. Flores Mafculi.
b. Een afgezonderd. De vierdeelige b. Unus feparatus. Perianthium Kelk met de vier Meeldraadjes. quadripartitum cum, quatuor Sta-
minibus
c. Vrouwelijke Bloemen. c. Flores Fceminei.
d. De vierbladige Kelk derzelven d. Perüntbium tetraphijllum eo* geopend. rundem apertum.
e. Dezelve geflooten om e. Idem ciaufum includens
f. Het V-ugtbeginzel met de twee f. GermencumStijlisbinisfcabris. ruuwe Stijlen of Stempels. feu Stigmatihus.
g. Hetzelve doorgefneeden, g. Idem disfeftum.
la. De Vrugt of Bezie h. Bacca live Fruftus.
bloeitijd De Moerbezie-Boom temp. flor Morus Arbor, ex uit de warmer Landen afkom/lig , Regionibus calidioribus oriundus, wordt, gelijk bekend is, door ge- ut cognitum, propagatur per to' heel Europa voortgeteeld; doch ver- tam Èuropam, fed frigus hijber. draagt de zwaare Winterkoude der num intenfum Regionum Borea» Noordelijke Landen niet. Hij komt lium tolerando par non eft. Serius laat in 't Blad en geeft nogthans inï Folia explicat & tarnen' jEftate de Zomer zijne Vrugten. 'Jargituf Fruérus fuos.
o eb ruik. Het voornaamfte dat de Moerbezie Boom uitlevert is de Zijde, door Zijde Wonnen gefponnen, welke echter voor* naamelijk van den Witten , die gladde Bladen heeft, gewonnen wordt; hoewel 'er Landen zijn , gelijk Perfie, waar men 'er alleen den Zwartten toe gebruikt. Dus worden zij onderfcheiden wegens de koleur der Vrugten of Moerbeijen, die van den laatften, inzonderheid nog onrijp zijnde, in de Apotheeken dienen om een Sijroop te bereiden, welke, door haar verkoelende en famentrekkende eigenfehap , tegen fommige Mond- en Keelkwaalen dienftig is, in Gorgeldranken. De Moerbeijen , nog groen zijnde, gedroogd en in Poeijer ingegeven, ftempen de overmaatige. Ontlastingen, ja dienen zelfs tegen Bloedloop. De Bteden geftampt, en als een Pap met Azijn opgelegd, geneezen fomtijds de Brandplekken. De Schors der Wortelen is, van ouds, als een goed Middel tegen de Lintworm aangemerkt.
MUI-






m









PLAAT CCXIV. 15 MUIZEN-OOR, j HIER ACIUM NAGELKRUID. PILOSELLA.
Et XIXds C L A S S E. CLASSIS XVllha.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door hodttuijn, Ilde gmelini, Tom. Ildi Part. Deel Xde St., bl. 398. P"g- 1' 76.
Müizen-oor met effenrandige Eij- pilosella Foliis integerrimis ovaronde, van enderen Wollige Bla tis, fubtus tomentofis, Stoloniden, huiper.de Scheuten en een- bus repentibus, Caule unifloro. Hoem'.ge Steelen.
a. De gemeene rolrondachtige Kelk. a, Calijx communis Cijündraceus.
b. De famengejlelde Bloemkroon van n. Flos compoiitus defuper confpe»» boven. -lus.
c. Dezelve van onderen gezien. c. Idem ab inferiori parte.
d. Een tweejlagtig Blommetje. d. Corollula hermaphrodita.
e. Het Prugtbeginzel met het Zaad. e. Germen cum Pappo Seminalf, pluis, en den daar uit voottko- Stijlus filiformis inde exfurgens, mende Draadachtigen Stijl, met cum binis Stigmatibus incurvis. de twee k'omme Stempels.
f. De vijf Meeldraadjes , die om f. Stamina quinque , quaj circa den Stijl famengevoegd zijn, ge- Stijlum fuerunt coalita.
weest.
g. Het Zaad met zijn Pluis. g. Semen cum Pappo fuo. bloeitijd. Het groeit op alle temp. *l»b. Ubique crefcit in
hooge drooge Zandige plaatfen, in lociselatis ficcis,hic magnitudine. deeze grootte. Men vindt het over- Abunde reperitur in Gelria , Ulvloedig in Gdderland, Utrecht en trajeclo Tranfifalania, in Dunis Overijsfel, in de Dui'in lij de» propeHagam, Hirlemum & alibi Haag, Haarlem en elders in mv iÓ noftu Regior.e, florens totProvintiën, bheijende den gatu- __!latc. fchen Zomer.
gebruik Dit Muizen - Oor heeft dien naam, om dat de RlaadJes eenigermaate na?r Muizen - Ooren Relljken. Van onderen zijn zij wit Wollig, doch als bet Plantje, op rogtigc Velden, hooger groeit, verdwijnt mee» die Woiligheid. Hft i» bltterachtig en famentrekkende? derhalve Margftcr kende, wordende bij het Gemeen nog wel in Aftrekzei a's 'I hec gebruikt. Men'plagt het ook wel in Keelkwaalen, in Hoest uit -/wakheid van den Long, zelfs tegen den Rooden l oop en andere Bloedvloejtngen inwendig , als ook tot heeling van Wonden uitwendig voor te fchrijven, maar hedendaags is het in weinig aanzien.
WA-



rö P L A A
T CCXV.
WATERN AGELWORTEL.
De XUde C L A S S E. Zie linnjeus Nat. Hist, door houttuijn, Ilde Deel IXde &.,«. 74. Water-nagelkruid met knikkende Bloemen , langwerpige Vrugten en gepluimde omgedraaide Baardjes.
a. De eenbladige half in tien gedeelde Kelk.
b. De vijfbladerige Bloem met den Kelk.
c. Dezelve geopend, om de talrijke in den Kelk ingeplante Meeldraadjes te befchouwen.
i.Twee Bloemblaadjes van beide zijden gezien.
e. Een afgezonderd Meeldraadje.
f. De talrijke Vrugtbeginzels met hunne Haairige Stijlen in een Hoofdje famengevoegd.
g. Een afgezonderd Frugtbeginzel met den Stijl.
h. Hetzelve zonder Stijl.
i. Een Zaadje met het Knokkelig
verdraaide Baardje.
bloeitijd. De Groeiplaats zijnde in het Kreupelbosch aan de kanten der Beekjes, in de Noordelijke Landen, is 't minder te verwonderen . dat Linnjeus 'er in 't eerfte den naam van Geum Rivulare aan gegeven hadt , dan dat men dien naderhand veranderd heeft in Geum Rivale. Meese vondt het in ruige Laanen en Bosfchen in Vriesland. Het bloeit in Mey.
GEUM RIVALE.
CLASSIS Xllma. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. l{diPart. Imce pag. 860.
carijophijllata aqoatica FlO-
ribus nutantibus, Fruélu oblongo, Ariftis plumofis tortis.
3. Perianthium monophijlium fe. midecemfidum.
b. Corolla pencapetala cum Ca» lijce.
c. Eadem aperta , ut Stamina numerofa , Calijci inferta, vifui pateant. •
d. Petala duo, ab utroque later» confpecta.
e. Statnen feparatum.
ƒ. Germina numerofa cum fuis Stij'lis pilofis in Capitulum conjuncta.
g. Germen feparatum cum Stijlo.
h. Idem abfque Stijlo.
i. Semen cum Arifta, geniculata, contorta.
temp. flos. Ad latera Rivulorum in Sepibus Regionum Borealium quum locus crefcendi notatus fit, minus fingulare apparet, quod Linnjeo olim Geum Rivulare fit appellatum, quam quod deinceps hoe nomen in Geum Rivale mutatum fit. Hortulanus Meese hanc Plantam reperit in Arboretis incultis & Sijlvis Frifis. In Majo 'floret.
gebruik. Weinig is van de Geneeskragten bekend geweest; «oor bet Berigt van Kalm , dat de Ingezetenen van Nieuw Jork in Noord-Amerika, die van Europifche afkomst zijn, de Wortels van deeze Plant ttgen de koude Koortfen gebruikten; waarop de vermaarde Bergius in het XIX Deel van de Stokholmfe Verhandelingen, zijne Proefneemingen ten dien opzigte heeft Wereldkundig gemaakt, die waardig zijn na te zien.
GE-















P L A A T CCXVI. i?
GEMEEN NAGELWORTEL.
De Xüde C L A S S E.
Zie l i n k as u s Nat. Hist. door houttuijn , Hit Deel lXdeSt., bl. 73.
NAcelkbuib met opgeregte Bloemen en Klootronde Haairige Vrugten, die naakte Baardjes hebben; de Bladen Lierachtig.
si. De eenbladige half tiendeelige Kelk.
b. De vijfbladige Bloem.
c. Een Bloemblaadje.
d. De menigvuldige in de Kelk in. geplante Meeldraadjes, omringd
' van de veele Vrugtbeginzels, in
een Knopje.
e. Een afgezonderd Meeldraadje.
f. Een dito Vrugtbeginztltje met zijn Stijltje.
g. De Zaaden in een Bolletje famengehoopt, de Vrugt uitmaakende.
" bloeitijd. Het groeit door geheel Europa op Schaduwachtige plaatfen en komt bij ons ook menigvuldig voor. De hoogte is bij de 'twee Voeten. Hét bloeit in de Zomer en is overblijvende.
GEUM LT R B A N U M.
CLASSIS Xllma.
Conf. l r n n je i Sijst. Nat. Ed. g m E l 1 n 1, Tom. lldi part» Jmce. pag, 705.
CAEijorinjttATA Floribus ere« £tis , Fruétibus Globofis Villafis , Ariftis uncinatis nudis; Foliis Lijratis.
a. Perianthium monophijllum femidecemfidum.
b. Corolla pentapetala.
c. Petalum fimplex.
d. Stamina numerofa Calijci in» ferta, & multis Germinibus cincla, in Capitulo,
e. Stamen feparatum.
ƒ. Germen feparatum cum Stijlo.
g. Semina in Capitulum congefhj qua; Fructum eflkiunt.
temt. floh. Crefcit oer totatn
j F.uropam in locis umbrofis, etiam(jue apud nos plurirnum eft repe[riunda, altitudine duorum Pedum | cïrciter, flörêns .Eftate "Speren, 'nans.
gebruik. Van ouds is dit Kruid bekend en vermaard wegens den geur van Kruidnagelen, die fomtijds in de Wortelen plaats heeft, welke ten dien einde in 't vroege Voorjaar moeten uitgegraven en dan gedroogd bewaard worden. Zij zijn bitter en famentrekkende, weshalve men 'er eene Maagfterkende hoedanigheid aan toegefchree* •ven heeft. Sommigen hebbenze tegen 't Podagra aangepreezen. Doch in 't algemeen hebben zij hedendaags weinig gebruik.
C



i8 PLAAT CCXVII.
KRISTOFFELKRUID.
De XWde C L A S S Ct
Zie Linnjeus Nat. Hist. door Houttuijn, Ilde Deel IXde St , bl. 81.
Kbistoffelkruid met een Eijronde Tros en Beziearhtige Vrugten.
a. De vierblodige Kelk.
b. Een afgezonderd Blaadje.
t. De vier Bloemblaadjes, aan beide enden fpits, afvallende met den Kelk, en laatende enkel de Geflig'deflen over, in een
d. Eijronde Tros.
e. De menigvuldige Meeldraadjes.
f. Een daarvan afzonderlijk.
g. Een der Bloemblaadjes.
h. Het Eijronde Vrugtbeginzellmet den dikken Stempel.
i. Een rijpe Bezie.
bloeitijd. Deeze Soort naar die Getroste, welke Plaat 35. in 't I. Deel afgebeeld is, gelijkende (*) , groeit in 't Kreupelbosch in Duitschland, twee a drie Voeten hoog, en bloeit in Juny.
ACTiEA SPICATA.
CLASSIS Xllltia.
'Conf. l 1 nnje 1 Sijst. Nat. Ed. Gmëlini, Tom. Hdi Part. Imce. pag. 807.
cHRisToriiORtANA Racemo ovato,
FruéHbus Baccatis. a.Periantbium tetraphijllum. 6. Foliolura feparatum.
c. Petala quatuor utrinque acuminata, una cum Perianthio caduca, relidis folummodo partibus Sexus congeftis in
d. Spicam ovalem.
e. Stamina numerofa. /.Unum Stamen feparatum.
g. Unum ex Petalis.
h. Germen ovatum cum Stigmate crasfiufculo.
i. Bacca matura.
temp. flor. Ha;c Species fi« milis illi Racemofce, que Tab. 35. Partis Primas delineata , crefcit in Sepibus Germanis, altitudineduorum vel trium Pedum , Menfe Junio florida.
0 eb ruik. Dit Kristoffelkruid heeft men weleer voor Vergiftig gehouden, als den aart der Monniks-Kappen (Aconita") hebbende; doch, de Wortels veel naar die van den Zwarten Nieswortel (Hellebo' rus niger) in kragt gelijkende , is het tegen de Chlorojis of Cachexia dienftig geoordeeld. Uitwendig dient het om Schurft te geneezen en de Luizen te dooden , zegt Lemerij. Het Sap der Besfen , met Aluin gekookt, geeft een goede Inkt. in Amerika valt eene Soort met witte Besfen.
. (*) Dezelve zou eer den naam van Spicata , en deeze den nsam van Racemofa verdienen; maar her fchijnt dat deeze twee met elkander, en raet de Auierikaanfclie, verward worden.
vo.



<C£aé zij












PLAAT CCXVIÏI. is> VOGELKERSEN. PRUNUS PADUS.
De Xllde C L A S S E. CLASSIS Xllma.
Zie LiNNffius Nat. Hist. Conf. linnjer Sijst. Nat. Ed. door Houttuijn, Ilde gmelini, Tom. lldi Part. Deel Ilde St.,bl. 555- Imce.yag. 794.
Vogelkersen met getroste Bloe- cerasus avium Floribus Racemen, de Bladen afvallende, van moils, Foliis deciduis bafi fubagteren om laag met twee Kliert- tus biglanduloils. jes.
a. De eenbladige vijfdeelige Kelk. a. Perianthium monophijllum quin.
quefidum.
b. De vijfbladige Bloemen. b. Corolla quinquepetala.
c. Een Bloemblaadje. c. Petalum unum.
è.De menigvuldige Meeldraadjes in «\Stamina numerofa, Calijci inden Kelk ingeplant. ferta.
e. Een Slip van den Kelk. e. Lacinium Perianthii.
f. Een Meeldraadje afzonderlijk. f. Stamen feparatum.
%.Het rmdachtig Vrugtbeginzel g. Germen fubrotundum cum Stijlo met den Stijl en ronden Stempel. & Stigmate orbiculato.
h. De twee Kliertjes onder aan de h. Glandula; binaj ad bafin FolicBladen bevindelijk. rum reperiundae.
bloeitijd. Dit Gewas komt in temp. flor. Hoe Arbuftum in 't Kreupelbosch in Duitschland , Sepibus Germaniae, quatuor vel vier of vijf Voeten hoog. voor j quinque Pedum altitudine, occur. hloeijende in Mei). Men vindt het rit, Majo menfe floridum. Repeook bij Harderwijk,in Gelderland, ritur quoque apud Harderovicum en elders op vogtige plaatfin. in Gelria, alibique in loeïs hu-, midis.
gebruik. Schoon dit Boomachtig Gewas tot de Pruimboömen betrokken is, zijn de Vrugten doch naauwlijks zo groot als Kerfen. Meest worden zij van het Gevogelte genuttigd, en misfehien ook van Viervoetige Dieren,dewijlmenzein't Nederduitsch insgelijks HondsKerfen noemt. Wilde Sijring is, zonder op de Vrugten te zien, hier te Lande, zegt de Gorter, de algemeene naam. De zwarte Besfen zijn ook voor de Menfchen eetbaar , wordende in de Noordelijke deelen van Sweeden, zo Linnjeus getuigt, van de Kinderen gegeten, met een weinig Zout. Maar in de Zuidelijke deelen van Vrankrijk noemt men deezen Boom Putier, wegens den Stank der Besfen, lerwijl de Bloemen lieflijk ruiken. Bergius heeft 'er het gebruik iri «je Geneeskunde van aanbevolen.
C 2 PRUI-



ao P L A A
PRUIME-BOOM.
De Xllde C L A S S E.
Zie l in Nasus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Ilat St., bl. 570.
•ïfiWME-boom met de Steeltjes bijna enkeld , de Bladen Lancets. wijs' ovaal, omgekruld, de Takken ongedoornd.
a. De eenbladige vijffpleeiige Kelk.
b. De viifbladige Bloem.
c. Een Bloemblaadje.
d. De menigvuldige Meeldraadjes in de Kelk.
e. Het rondachtige Vrugtbeginzel, met den Stijl en ronden Stempel.
f. De rijpe Vrugten of Pruimen.
g. Een Pruim doorgefneeden.
h. De Steen daarvan.
i. De Kern.
bloeitijd. De Pruimboomen , zijn door geheel Europa gemeen en worden in ons Land ook fomtijds wild groeijende gevonden, 't Is lekend hoe menigvuldig menze in de Tuinen aankweekt en hoe verfchillende van Vrugt.
T CCXIX.
PRUNUS DOMEST1CJU
CLASSIS Xllma.
Conf. LiNNiEi Sijst. Nat. Ed, gmelini, Tom. Jldi Part. Imat pag. 795.
prunus Fedunculis fubfolitariis, Foliis Ianceolato-ovatis convolucis, Ramis muticis. -
a. Perianthium monophijllum quinquefidum.
b. Corolla pentapetala.
c. Petalum feparatum.
d. Stamina numerofa Calijci io. ferta.
e. Germen fubrotundum , cum Stijlo & Sugmate orbiculato,
f. Frudtus maturi f. Pruna.
g. Prunum disfeftum,
h. Nux ejusdem.
i. Nucleus,
temp. flor. Arbores Pruni, feras per cotam Europam vulgares funt, etiamque in noftra Regione ficpius in Sijlvis reperiuntur, Quanta copia in Hortis colantur Ct quanta varietate Fruétuuin,un'', cuique cognitum eft.
gebruik. Hier wordt voornamelijk gezien op de Pruimen vam Damast zogenaamd (Pruna Damascena), of Sinu- Katrijne P,uim>n die donker blaauw, zeer langwerpig zijn en taaij van Vlee«cb laa? rijp wordende, maar dan zeer zoet van Smaak, en deeze worden voor de besten gehouden, wanneer laxeeren het oogmerk is , gelijk men weet, dat de Pruimen in 'talgemeen van die eigenfchap zijn. Het Diaprunumder Apotbeeken heeft 'er den naam van. De PrumeUen die ons in Doozen geconfijt uit Provence toekomen , dienen biiander voor de droogte van den Mond in kranke Menfcben.
GE-















*~ PLAAT CCXX, 2I GENEVERBOOM. JUNIPERUS COMMUNIS,
De XXIIjle C L A S S E. CLASSIS XVta.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linNjei Sijst. Nat. Ed, door houttuijn, Hit gmelini, Tom. Ildi Part. Deel lilde St., bl. 538. Ilde. pag. 1004.
peneverboom met drievoudige ui'ge- juniperus Foliis ternis patentibus fpreide ge/pitjle Blaadjes, die langer mucronatis , Bacca longioribus. dan de Bezie zijn.
A. De Mannelijke Plant. A. Planta Mas.
*. De Kelk aan wiens gemeene Graat a. Calijx cujus Radii eommuni tres drie rijen Schubbetjes als Squamulaj
b. zig bevinden, zo dat 'er zig negen b. oppofitaj adfunt, ita ut novem zodanig voordoen. appareant.
c. Xulk een Schubbetje van onderen. c, Talis Squamula ab inferiori,
d. Hetzelve van boven, met drie Meel- d. Eadem a fuperiori parte cum tridraadjes. bus Staminibus.
e. Het end-Schubbetje, waar aan ins- e. Squamula terminans Amentum,cui gelijks drie Meeldraadjes of Meel- etiam adhasrent tria Stamina Gve Anknopjes zig bevinden, waarvan een bij ther», quarum una feparaca pfope
f. zin vertoont. f, apparet.
B. De Vrouwelijke Planr. b. Planta Fceminea.
g. De kleine driedeelige Kelk. Perianthium tripartitum parvum,
h. De driebladige Bloem. h. Corolla tripetala.
ï. Het Vrugtbeginzel, .op 't welkt de i. Germen, cui tres Stiili. dril Stijlen
k. zitten, die zig famenvoegen. k, conniventes inGdenr.
1. Is de buitenzijde l. Pars exterior.
la. De binnenfle holle zijde van zulk m.Imerior pars cava talis Stiili een Stijl.
ft. Onrijpe tweejaarige n. Bacc<e immaturas biennes.
O, Rijpe drujaarige Besfen. 0. Eajdem maturas triennes.
p. Een zodanige doorgefneeden. p. Bacca matura disfecta.
q. Het Zaad daar in vervat. q. Semen illit contentum.
bloeitijd. Dit Gewas, dat door temp. flor. Ha?c Planta, comgeheel Europa gemeen is, groeit veel munis per toram Europam, abunde op drooge Heiden, en wordt op fommige crefcit in Ericetis aridis , alicubi plattjen een geheele Boom, doch bij asl'urgens in altitudinem Arboris mcons t/liift het Heesterachtig, zelden die», fed apud nos raro attingic tres meer dan drie of vier Voeten hoog , vel quatuor Pedes, in Gelria, etiamvoorkomendetn Gelderland en het Sluit, que in Discefi Ultrajectenfi & apud ook omtrent Zwol en elders. Swollam reperiunda.
gebruik. De Kruiderige Geur maakt inzonderheid zo wel ds Besten als bet Hout beroemd, 't Gebruik der Genever-Besfen en daaruitgeftookte Olie is bekend. Boebhaave heeft aangemerkt, dat het lang zitten of flaapen in deszelfs Schaduwe nadeel ig zij en den Menscb dronken maakt: doch volgens Monro zou 'er eenige kragt in zijn tegen de Kinderziekte. M. Edinb. 1765.
C S SA»



M PLAAT CCXXI.
S A V E L- of iJUNIPERUS SEVENBOOM. , SABINA.
De XKUfle C L A S S E. CLASSIS XVta.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjki Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Ildi Part. Deel Ulde St., bl. 557. Ildn pag. 1004.
savelboom met gepaarde regtop- sabina Foliis oppofitis ereclis dai ftaande afloopende Blaadjes, de currentibus, oppofitionibus pij»paaringen famengekast. xidatis.
a. Een Takje met Mannelijke Bloe- a. Ramulus. Flofculis Mafculinis $ men , die reeds den jtaat van jam effcetiSj obfitus,
' Meelknopjes verkoren hebben.
b. Een Takje met Mannelijke nog b. Ramulus Flofculis Mafculinis bloeijende Blommetjes. adhuc vigentibus onuftus.
c. d. Zaaden uit de Bezie. c, d. Semina ex Bacci.
e. Een Tak met Vrouwelijke Blos- e. Ramus Floribus Fcemineis 3t men en een rijpe Bezie bezet. Bacca mat mi onuftus.
bloeitijd. De natuurlijke Groei- temp. flor. Locus nativus Sa«« plaats van den Sevenboom wordt ge- bina; conftituitur in Lufitania, in field in Portugal, in Italië, in Italia, in Alia minore & dehinc Klein Afie en verder Oostwaardsl magis ad Orientem ufque ad intetot geheel in 't binnenjle van Tar- riora Tartaria; & Siberias. in Ititarije en Siberië, toubnefort , nere fuo per Armeniam tournee door Armenië reizende, vondt dai fortius , in Montibus , Sijlvas 'er op de Bergen Bosjchen waren Sabinarum obftrvavit, altitudine van Sevenboomen, zo hoog als Po- Populorum. Ex vero, qua; Foliis tetteren. Doch deeze, met Cijpresfe Cupresfi appellantur, rite diftjnBladen, moet men wel onaerfchei- guends a Sabinis noftrorum Hor^ den van de gewoone Heesterachnge torum & Pharmacopoliorum , Sabina der Apotheeken, welke men qua; Fruticofae funt , florentea hier in de Tuinen vindt, bloeijende Menfe Junio» in Juny. |
gebruik. De Bladen van den Sevenboom hebben een frerkerj onaangenaamen Reuk en bevatten een zeer fcherpe Olie, die kragtig op de Waterloozing werkt, bevorderende in Vrouwsperfoonen de Verlosfing en ook dikwils tot afdrijving van de Vrugt misbruikt wor. dende, gelijk bekend is. Ook zetten zij de Maandltonden voort en neemen uitwendig de Uitwasjes weg doodende insgelijks de Wormen in de Ingewanden; doch moeten voorzigtig worden gebruikt.
BOKS»















PLAAT CCXX1L 23 BOKSBAARD, TRAGOPOGON St. JOSEPHS BLOEMEN. PRATENSE.
De XIXJe C L A S S E. CLASSIS XVlIIva.
Zie Linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed.' door Houttuijn, Ilde gmelini, Tom. IldiPart. DeelXieSt.,bl.M5- Ildte pag. 1168.
Boksbaard met de Kelken zo lang tragopogon Calijcibus Corolls als de Bloemkrans; de liladen Radium squantibus, Foliis in. onverdeeld en geftrekt.. tegris ftriétis.
a. De gemeens lange Rotachtige a.Calijx communis longus Cijlirr' Kelk , dikwils een derde korter draceus, faepius tertiè parte bre>
dan de Bloem. vior Corolia
b. De famengeflelde Bloem. b. Flos compofitus.
c. Een der buitenjle meeflagtige c. Corolia hermaphroditica ex Ra* Blommetjes. dio.
i. Di GeflagtsdeeUn afzonderlijk, d. Sexuales partes feparata;.
e. De vijf Meeldraadjes te famen e. Stamina quinque coalita. gegroeid. .
f. Ht Vrugtbeginzel met het Zaad- f. Germen cum Pappo Seminah.
g. Hetzelve met den dunnen Stijl en g Idem cum Stijlo filiformi & twee omgekrulde Stempels. duobus Stigmatibus recurvatis.;
h. Een Kelkblaadje van binnen. /i.Foliolum Calijcis ab interiori
parte vifum.
bloeitijd. Overvloedig groeit temp. flor. Planta hac abunde deeze Plant in de Velden en Dui- crefcit in noftris Pratis & Dunis, nen , komende bijna in alle onze fere in omnibus Provinciis, ut Provinciën voor, twee Voeten hoog alibi, reperiunda. Altitudine duotpfchietende en in Meij bloeijende. rum Pedum excrefcit, florida llvlenfe Majo.
gebruik. De Wortels van dit Boksbaard zijn niet alleen een lekkernij voor de Zwijnen, die dezelven om die reden opwroeten, maar ook voor de Menfchen, bij welken zij geftoofd op Tafel komen en gegeten worden, onder den naam van Salfefi of Sasfefi. Men achtze gezond voor de Borst, gelijk Aspergies en afzettende in 't Wateren. De geheele Plant bevat een Melkachtig Sap, als de Paardebloemen en wordt overal van het Vee gretig afgefcbooren.
BOO-



H PLAAT CCXXIIL
ROOZEN- RHODIOLA WORTEL. ROSEA.
De XXIIfle C L A S S E. CLASSIS VUIva.
'Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Hdi Part. Deel Ilde St., bl. 367. Im<e pag. 645-
roozen-wortel met Wigvormige rhodiola Foliis Cuneiformibua getande Bladen. dentatis.
a. De vierbladige Kelk. a. Perianthium tetraphijllum.
b. De vierbladige Bloem met agt 6. Corolia tetrapetala cum octo Meeldraadjes. Staminibus.
c. Een Meeldraadje met zijn Knopje, c. Stamen cum Anthera fua.
d. Een afgezonderd Bloemblaadje, d. Petalum feparatum.
e. De vier onvrugtbaare Vrugtbe- e. Germina quatuor abortientia , ginzels met de vier Honigbakjes. cum quatuor Neftariis.
f. De Bloem van de Vrouwelijke f. Flos Planta; Foemineas, cum Ger« Plant, met de vier Vrugtbegin- minibus quatuor & Nectariis, zeis en de Honigbakjes, allemaal magnitudine aucta.
'vergroot.
bloeitijd. Bij ons wordt deeze temp. flor. Apud nos hac Plantin de Tuinen geteeld, groei- Planta colitur in Hortis, qua; najende natuurlijk op de Gebergten turaliter crefcit in Montibus Euder Noordelijke deelen van Europa ropas Borealis, & Helvetiaa, imo en van Zwitzerland , zelfs op de in Infulis Faro & Islandia copiofe. Eilanden Ferro en op Tsland over- Altitudinem circiter Pedalem havloedig. Zij valt ongevaar een bet ót floret in Junio, perennans. Voet hoog en bloeit in junij, overblijvende.
gebruik. De aangenaame Roozen-Reuk van den Wortel maakt deeze Plant beminnelijk en geeft'er den naam aan. Op de Gebergten is 'er de Lugt fomtijds mede vervuld Men heeft 'er een voornaame kragt tegen 't Scheurbuik {Scorbutus) aan toegefchreeven. Deswegen wordt de Plant op Ferro Hulpwortel genoemd. Anderen fchrijven 'er, zo in als uitwendig, een bijzondere kragt tegen de Hoofdpijn aan toe. De Groenlanders gebruiken het tot Spijze.
TUIN'















M A) A T C€XXI\?. MS
Tü I N - P A LM, B U X OS t
m BOOM-PALM. SEMPERVIRENS.
/)« XX/yf< C Z S S £. G L ASélS ma.
C Zie linnjeus iVaf. Hixt. Conf; linnsi Sijst, Nat. Ed,,' door houttuijn, Ilde-- gmelini, Tom. IldiPart. Deel Vide St., bl. 224. im<e, pag-. 286. .
talm o"ie a/Jyrf groen blijft. « buxus Fronde femper virente* h Mannelijke Bloemen. F/nrer Mafculi
a. De driebladige Kelk. a. Perianthium triphijllum.
b. De tweebladige Bloem. b. Corolia dipetala.
c. Beiden bij elkander. c. Ambo conjuncta.
■d. Met de vier Meeldraadjes. d. Cum quatuor Staminibus,
e. £en daar van afgezonderd. e. Stamen feparatum.
Vrouwelijke Bloemen. Flores Faminei. y
f. De vierbladige Kelk. \ f. Perianthium tetraphijllum.
g. De -driebladige Bloem. g Corolia tripetala.
h. Beiden te famen. h. Ambo apud invicem.
i. Het driehoekig- Vrugt&eginzel »• Germen trigonum cum tribus met de drie Stijlen en Stempels Stijlis & Stigmatibus in Flore." in de Bloem.
■fc Hetzelfde daar buiten. L Esedem partes feparatas.
bloeitijd, 't Is bekend, hoe de temp. flor, Buxura continus Palm in onze Tuinen gefchooren abfcisfione in Hortis noftris ad worde tot omvatting der Bedden en diftinguendos Leétulos itemque? verftering der Bloemperken; doch ad ornamentum Arearum Flora* wij gelaten groeit zij hooger op, en Hum adaptari, ut cuivis notum , wordt Boomachtig, gelijk zij dus ita videmus hanc Plantam, liberwild voorkomt in de Zuidelijke dee. tate data,in Arbuftum excrefcere» len van Europa, ter hoogte van uti fpontanea occurrit in Auftra» 'vijf óf zes Voeten , bloeijende in lioribus Europa , altïtudine' quinMeif. que vel fex Pedum, Majo menfa
florida.
gebruik. De Bladen van de Palm, fcherp/ bitter en onaange» naam van Smaak, werden als Zweet-en Pisdrijvende, doch inzonderheid als Borstmiddelen aangemerkt, inzonderheid dienftig tegen 't Zijdewee. Het Hout heeft veel naam gehad, in Aftrekzei met Wijn, tegen Kolijk en Afloopende Koortfen, en de Olie, daar uit gedestilleerd, als een zeer kragtig Pijnftillend en Wormdoodend Middel; men ftelde het bijna gelijk met Pokhout: maar hedendaagss heeft het in deezen weinig achting, en wordt bijna alleen in dö Werktuigkunde gebruikt.
D VOOR-



É0 PLAAT CCXXV,
VOORJAARSADONIS.
De XlIIdt C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelIXJieSt., W.220.
Adonis met een twaalfbladige Bloem en Eijronde Vrugt.
a. De vijfbladige Kelk.
b. De twaalfbladige Bloem, welke dikwils veertien, vijftien, ja zestien Bladen heeft in de zelfde Plant.
c. Een gedeelte der talrijke Meeldraadjes.
d. Een derzelven afgezonderd.
e. De menigvuldige Vrugtbeginzeis.
f. Een daarvan afzonderlijk.
bloeitijd. Op lugtige Heuvels en hooge Landen in verjcheide deelen van Europa is de natuurlijke Groeiplaats van deeze Plant, welke in onze Tuinen als een Bloemgewas gekweekt wordt, groeijende ongevaar een Voet hoog , in Meij bloeijende en overblijvende.
ADONIS V E R N A L I S*
CLASSIS XlIItia.
|
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed, gmelini, Tom. Ildi Part. lmct pag. 876.
adonis Flore dodecapetalo, Fructu ovato.
1. Perianthium pentaphijllum.
b. Corolia nonnunquam duodeciro, fed faepius 14 ■ 15, imo vel 15 Petalis inftrucia in eidem Planta.
c Pars Staminum numeroforum.
i Unum Stamen feparatum. e. Geimina quamplurima.
ƒ. Unum Germen feparatum,
temp. flor. In Collibus aprici. & Agris elatis, diverfarum Regionum Europa;, naturaliter crefcit ha;c Planta, qua apud nos in Hottis colitur, ob elegantiam Florum. Altitudine gaudet circiter Ped3Ü, flcrens MenfeMajo & perennans,
gebruik. Veelen houden dit Gewas voor het opregte Zwarte Nieskruid (Helleborus niger) van Hippocrates, en de Wortels worden, zo fommigen vernaaien, in Saxen ên in Vrankrijk, tot Purgeermiddelen gebruikt.















PLAAT CCXXVI.
:7
INDIGO PLANT.
De XVIlde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xde St., bl. 249.
indigo met Eijronde Bladen, korte Trosfen en eene Heesteraclitige
öteng.
a. De eenbladige vijftandige Bloemkelk.
b. De Vlinderachtige Bloem.
c. Dezelve vergroot.
d. De Vlag.
e. e. De twee Vleugels.
f. De Kiel.
g. De Meeldraadjes, één enkeld en negen famengegroeid, den Stempel omvattende.
h. h. De Zaadpeukjes.
i. Een geopend met de Zaadjes. k. De ledige helft van binnen,
1. Het Zaad.
bloeitijd. Dit Kruid bloeit in de Maand Julij, opgroeijende ter hoogte van vijf of zes Voet-ti, in Oost- en West- lndie; doch wordt meest geteeld op de Eilanden van Amerika.
IND1GOFERA T1NCTORIA.
CLASSIS XVlta.
Conf. linn/ei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. Hdee pag. n28.
indigofera Foliis pinnatis obovatis, Racemis brevibus, Cau-
le Suttruticofo.
a. Perianthium monophijllumquin' quedentatum.
b. Corolia Papilionacea.
c. Eadem magnitudine aucla.
d. Ejus Vexilium.
e. e. Ala; dus.
!ƒ. Carina.
g. Mamma; unum limplex & no* vem coaüta , Piftillum cingentia. .,
h. h. Legumina.
i. Unum apertum cnm Seminibus. fc.Pars dimidia vacua, intus con-
fpecla. I. Semen.
temp. flor. In Menfe Julio floret na3c Herba , qua; in liberta. te excrefeit ad altitudinem quinque vel fexPedum, in Indiè utra-
que, iedplurimum colitur in Ame¬
rica; Infulis.
gebruik. De zokostbaare Verwftof, die men Indigo noemt, is van dit Gewas afkomftig. Het wordt Anil genoemd bij de Indiaanen, die het met veel zorgvuldigheid uit Zaad bouwen, en dan het Loof affnijden, "t welk zij in Pakken binden, dezelven in een Vat onder Water te gisten zettende, tot dat hetzelve Violetblaauw wordt. Dit Aftrekzei tappen zij af in andere Vaten, en door fterk roeren, fcheppen.en fchoaimelen, zakt een dikke Slijm op den Grond, die, in kleine Linnen Zakjes opgegaard en uitgedroopen , gedroogd wordt, maakende dan de gedagte Verwftof uit, waarvan *tgebruik bekendis, zijnde zo ligt, dat zij op 't Water zwemt. Aan eene gladde foort van Indigofera, genaamd Anil van Madras, worden Geneezende kragten toegefchreeven.
E SOR-



23
PLAAT CCXXVII.
S O R B E NKRUID.
' D* lVdc C L A S S E.
Zie linksus Nat. Hist. door hoottuijk, 11de Deel VildeSt.,bl. 332.
sosbenkrwd met Eijronde BloemJlairen.
a. De tweebladige Kelk.
b. De eenbladige vierdeelige Bloemkrans.
c. Dezelve van onderen gezien, met den Kelk.
d. De vier Meeldraadjes.
e. De Zaadknop met zijn korten Stijl en jlompen Stempel.
f. Dezelve overdwars doorgefneeden.
SAN GUISORBA OFFICINALIS.
CLASSIS IVta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed gmelini, Tom. Hdi Part. lma: pag. 255.
sanguisorba Spicis ovatis.
a. Perianthium diphijllum.
b. Corolia monopetala quadripar« tita,
c. Eadem a p3rte inferiore cum Perianthio.
d. Quatuor Stamina.
e. Germen cum Stijlo brevi & Stigmace obtufo;
/. Idem transverfe diflectum.
bloeitijd. Dit Kruid , bloei- temp. flor. Ha;c Herba, mejende in 't midden van de Zomer, dia ajftate florens, crefcitin Pratis groeit op drooge magere Velden , aridis & maciis plurimarum Euroin de meefte deelen van Europa. pX partium. Apud nos etiam aliHet word bij ons ook kieren Haar icubi reperitur & copiofe in Gergevonden, en veel in Duitschland,jmania, ubi Wiedenh oph appel lawordende aldaar Wiefenknopf ge-'tur, id eft Weidenknop, propter noemd, dat is Weidenknop, we- jformam quam affeeïant Capitella gens de Knepachtige Bloemen. Het Fiorum. Altitudinem habet duoheeft de hoogte van twee en Jom- jrum & nonnunquam triuin Pedum, tijds drie Voeten.
gebruik. Weleer werdt aan dit Kruid een Bloedftempenrfe kragt toegefchreeven, waar van , ais ook van de gelijkenis der Bladen , naar die van den Sorbenboom, het den naam zou hebben. Ket wordt. om die reden , ook wel kleine Pimpernel genoemd, doch is hedendaags in weinig gebruik. Het werdt van palmarius tegen de Watervrees (.Hijdropkobia) aangeraden.
ZWART.















PLAAT
CCXXVIIL
29
ZWART NIESKRUID.
De XMde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist, door houttuijn, Ilde Deel IXde St.,bl. 256.
nieskruid met een meestal tweebloemige, omtrent naakte, Bioemfleng en Voetachtige Bladen.
a. De vijfbladige Bloem van boven,
b. Dezelve van onderen gezien.
C Een der Honigbakjes, waar van 'er veele in t ronde geplaatst zijn.
d. Hetzelve opengefneeden.
e. Een afgezonderd van de menigvuldige Meelokaaijes.
f. De zes Viugtbeginzels.
g. Een afzonderlijk. h Dit geopend.
bloeitijd. Dit Gewas, dat op
de hooge Btrgen, van Oostenrijk, Tijrol en elders, zijne natuurlijke Groeiplaats heeft, bloeit in 't vroege Voorjaar, zelfs hier in de Tuinen, komende van ouder de Si.eeuw te voorfchijn , in weinig meer dm deeze grootte en blijft over.
iHELLEBORUS NIGER.
CLASSIS Xllma,
Conf. linn/ei Sijst-. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Paft. Ima pag, 882.
helleborus Scapo fubbifloro fub* nudo, Foliis pedatis.
a. Corolia pentapetala fuperne.
b. Eadem inferne confpeéta.
c. Nectarium feparatum , quorum plura in orbem poiita fuut.
d. Idem apertum.
e. Unum ex numeroiïs Staminibus feparatum.
ƒ. Germina fex.
g. Unum ex his feparatum.
/i.ldem apertum.
temp. flor. Hac Planta, qua* naturaliter crefcit in Montibus prseakïs Auftris, Tirolia; alibique ibidemque ineunte Vere flores exferit , etiam in ncftris Hortis, nonnumquam perNivemapparens, ut Flores fupra Folia emineant, magnitudine parum excedit hanc 'Figuram & perennat.
gebruik. Dit wordt in 't algemeen voor den Helleimus ntger eehouden, daar hippocratis zo veel gerugt van maakte, wegens de Purgeerende kragt: maar of het een verfchil van den Landaarc of van de Plantfoort zij , ten minfte heeft men die uitneeraende kragt 'er in de Noordelijke deelen van Europa niet in bevonden. In Duitschland echter maakt men 'er nog eenig werk van en de Stiermarkfe zou de beste zijn. De Wortels , daar het om te doen was, komen in eenige ouderwetfche famengeftelde Middelen.
E 2 STIN-



3o PLAAT CCXXIX.
S T I N K E N Di HELLEBORUS
NIESKRUID.
De XUIdt C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist.
door houttuijn , Ilde ~ Deel lXde St.,bl. 261.
nieskruid met een veelbloemige gebladerde Steng, en Voetachtige Bladen.
a. De vijfbladige Bloem van boven.
b. Van onderen gezien.
c. Een Pijpachtig Hmigbakje afgefchsiden.
é.De Meeldraadjes in derzelver Kring vervat.
e. Een Meeldraadje- afgezonderd.
f. Di ie Stijlen of Vrugtbeginzels. g'.Een Stengel Blad.
bloeitijd. Deeze Plant groeit voild in Bergagtige Bosfchen der Zuidelijke deelen van Europa, alwaar zij in 't Voorjaar bloeit. De hoogte is drie of twee Voeten en dat de Bladen alle aan de HoofdJteng jlaan, onderfcheidtze genosgzann, als ook de groene Kleur der Bloemen.
F OE T I D U S.
CLASSIS Xllma.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Imte pag. 882.
helleborus Caule multifioro foliofo, Foliis Pedatis.
a. Corolia pentapetala a fuperiori paite.
6. Fa^em ab inferjore confpe&a. c. Neftarium tubulaturn feparatum.
d. Stamina Circulo eorundem com-
prehenia. e. Fiiamentum feoaratum.
ƒ. Tres Piftilli.feu Stijli tt Gerrnina,
g.r-ouum cauiinum.
temp. f lob. Hac Planta nafcitur in Sijlvis Montofis, partium Auftraliorum Europre, ubi floret
in primo Vere. Altitudinegaudet
duorum vel tnum Pedum, & fiitu Poliorum ad Caulem , itidemoue Florum colore viridi. ab aliis de.
ftinguitur.
gebruik. Dit Stinkend Nieskruid wordt ais een bafterd Soort van 't Zwarte aangemerkt. Het groeit wel anderhalf Elle hoog aan de Rivier van Montpeïlier en bloeit 'er nagenoeg het geheele jaar, wordende deswegen ook wel Water - Nieskruid geheten. Onder de Geneesmiddelen heeft het weinig achting, maar tegen de Wormen der Kinderen wordt het als een Huismiddel, in KÏeefsland kragtig gebruikt. Men kookt een Vierde Loots van de Bladen , voor Kinderen van vier tot zeven jaaren en geeft het drie Morgens na elkander in. Een volle Dolis verwekt braaken, benevens den Afgang. De Sijroop van het Sap der uitgeperfte Bladen voert bijna het zelfde uit en is ook als een Maagmiddel dienftig. De Wortel is zeer Vezelig en heeft een vunzige Reuk, gelijk de geheele Plant.
FLQ.















PLAAT CCXXX. 31
F LO RENTIJN S CHE L I S C H.
Dl lilde C L A S S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. door houttuijn , Ilde Deel Xllde Sfc, W.Ö7.
lisch met gebaarde Bloemen; de Stengel hooger dan de Bladen, bijna twee-Bloemig; de Bloemen ongejieeld.
a. De tweekleppige Bloemfcheede.
b. De zesdeelige Bloem.
c. Een Baardig Bloemblad , met daar aan zittend Meeldraadje.
d. Een der drie Meeldraadjes afgezonderd.
e. Het hngwtrp'g Frugtbeginzel, met den dnedeeligen Stempel, wiens Slippen aan 't end gefpleeten, naar Bloemblaadjes gelijkende, ieder een Meeldraadje naar de eigenlijke Bloemblaaden ombuigen.
f. Het driehokkig Vtugt'. eginzel doorgefneeden.
IRIS F L OREN TIN A.
CLASSIS llltie.
Conf. linn/ei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. hnae pag. 113.
iris Corollis barbatis; Caule Foliis altiore fubbliflore; Floribus feffilibufe.
a. Spatha bbalvis.
b. Corolia fexpatita.
c. Petaluni Barbatum, cum Stami» ne adhaerente.
d. Unum trium Staminum fepara. tum.
e. Germen oblongum, cum Stigmate trifido, cujus lacinise tres apice bifidee funt, Petala referunt & quarum fingula; Stamen unicum ad fuperfkiem Petali refleclunt.
f. Germen transverfim dilTectum triloculare.
bloeitijd. Deeze, uit Italiel temp. flor. Hac Italië oriunafkomftig, wordt bij ons om de da, colitur apud nos ob Florjs fraaiheid in de Hoven gekweekt ,|elegantiam in Hortis , altitudin» gtoeijende twee Voeten hoog, en mjbipedali, florens Junio. Jumj bloeijende. I
gebruik. De gedroogde Wortels van deeze Florentijnfche Lisch, die een Geur geeven aan het Niespoeder, worden ons uit de Zuidelijke deelen van Europa toegebragt. Zij komen bovendien in veele famengeftelde of Winkelmiddelen en worden ook inwendig tegen de Hoest en andere Borstkwaalen dienftig bevonden. De fmaak is Kruiderig, bitterig en fcherp, doch Wijn of Bier, waar zij op gezet worden, maakenze aangenaam.
E 3 GEEL



3*
PLAAT CCXXXI.
GEEL WATER-LISCH.
De lilde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xllde St., bl.^6.
LifCH met ong'baarde Bloemen; de binnen/Ie Blaadjes kotter dan de Stempels; de Bladen Degenvor-
mtg.
a. De tweekleppige Scheede.
b. De zesdeelige Bloem.
c. Een buitenst Bloemblad , met een der drie Meeldraadjes.
d. Het uriekantige gevoerde Vrugtbeginzel, met den konen Stijlen den groo.en drielappigen Stempel.
e. Het Vrupbeghzd dwirs doorgefneeden.
bloeitijd. Deeze Plant, die ook wel Valfcbe Calraus of Pinkfter Bloemen genoemd wtrdt, is aan de kanten van veele Slooten , Vaarten en Staande Wateren, zo in ons Lxnd als in Duitschland tn elders ee-
meen. Zij groeit tusfcbea het Riet'
uoel vier of vijf Voeten fioog bloeijende - in Meij en Junij, e blijft over.
IRIS PSEUD-ACORUS.
CLASSIS Ulta.
Conf. linn/ei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. I Idi Part. Ime pag. 115.
iris Corollis imberbibus, Petaüs interioribus Sti^mate minoribus; Foliis Enfiformibus.
a. Spatba bivalvis.
b. Corolia fexpartita.
c. Petalum exterius, curnStamine quorum tria in Flore.
d. Germen trigonum fuicatum cum Stijlo brevi & Stigmate maximo tripartito.
e. Germen transverfe diffectum.
temp. flor. Hasc Planta. niia»
Calamus Aiul:e>inus. vel &. Hel¬
stee Binkfterhloemen annellarnr..
ad latera FoLTarum & Lacuum, tam
m noltra Regione, quam in Germania, & alibi communis eft. Al-
titudtne quatuor vel ouinnue Pe-
dum inter Arundines excrefcit, in
, Majo & Junio florens , peren. 1 nans.
gebruik. De Wortels maaken een langen, rolronde Knobbel, van onderen Vezelig van binnen rood. Zij worden als Samentrekkende onder de Geneesmiddelen geteld, bij den H3am van Rad. Acori adulteiini, doch wegens haare Scherpheid weinig gebruikt, Men wil , dit 'er op fommige Plaatfen Inkt van gemaakt worden en de Bloemen geeven een geeleKleur.
DUIT-















PLAAT
CCXXXIÏ.
33
DUITSCHE LISCH.
De Illrle C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xllde St., bl. Co.
lisch met gebaarde Bloemen, de Sief gel hooger dan de Bladen, veelbloemig, de onderfle Bloemin gejteeld.
a. De tweekleppige Bloenfcheede.
b. De zesdeelige Bloem mtt de dtie gehaaide omgejlagen Blaadjes.
C.Een afgefcbeiaen Bloemblad met het doar aan zittend Meeldiaadje, waarvan V drie indeBhem zijn.
d. Het Vrugibeginztl met den Stijl en drie BlotmbladerachtigeStempets.
e. DitzelveFiugtbeginzel overdwars doorgefneeden,
bloeitijd. In onze Bloemhoven is het, onder den naam van Irias, een gemeene Plant, afkcmflig uit Duitschland , alwaar ztj Schwertel genoemd wordt wegens de figuur der Bladen gelijk bij ons Zwaardlelie, als de andeun,groetjende aldaar van zelf op vogtige plaatfen , t r hoogte van ongevaat twee Voeten, en bkeftnde inMeij en Junij.
IRIS G E R M A N I C A.
CLASSIS llltia.
Conf. LiNNffii Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. lldi Part. Jmce, pag. 114.
iais Cerollis barbatis, Caule Foliis akiore, multifloroj Floribus inferioribus Pedunculatis.
a. Spatba bivalvis.
b. Corolia fexpartita, Petalis tribus barbatis reflexis.
c. Petalumfeparatum, cum Stamine adhaaente, quorum tria ia Flore funt.
d. Germen cum Stijlo & Stigmatibus tribus, Petalareferentibus.
e. Idem Germen transverfe dis-
feclum.
temp. flor. In noftris Hortis ,' nomine Irias vel hisnoftras,Planta vulgaris eft, ex Germania orunda, ubi Sckoerie/appellatur, propter figuram Foliorum; hinc & ibi & apud nos Schwerdtlilie. Crefeit in locis humidis, altitudine duorum Pedum, florens in Majo & Junio.
gebruik. De Wortels, onder den naam van Rad. Iridis fln.tis in de Apotheeken bekend, zitten knobbelig als metknoopen aan elkander , zijnde van buiten donker ros, van binnen wit en zwaar van Reuk. Men teltze ook onder de Geneesmiddelen, doch de ongemeene fchqrpheid maaktze maar inwendig dienftig, tot Wondmiddelen en om de Huid van Vlakken te zuiveren; dat door bet Sap gefchiedt, 't welk door kooken zagier wordt. De hoog blaauwe Bloemen leveren met Kalk een fthoore groene Verw uit. Men vindt van deeze Mus ook met witte Bloemen.
ZEER



3+ PLAAT CCXXXIII,
ZEER S T I N-
KENDE LISCH.
Dg lilde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelXIIdeSt.,bl.i8.
lisch met ongebaarde Bloemen, de binnenfte Blaadjes zeer uitgebreid , de Steng eenhoekig , de Bladen Degenvormig.
a. De tweekleppige Bloemfcheede.
b. b. De drie uitwaardfe nederge flagene Bloemblaadjes,
cc.De driedeelige Stempel.
d. Het driehokkige , driekleppige Zaadbuisje, de rondachtige, als zij rijp zijn , Bhedkleurige Zaaden, uit/lrooijende.
e. Een dier Zanden in natuurlijke grootte.
bloeitijd. Dit Kruid, dat men wel Wandluiskruid neemt, wegens den Stank der Bladen; komt in verfcheide deelen van Europa, lij de geele Liscb, ja zelfs in ons Land voor, bloeijende in Junij.
IRIS
F OE T I D I S S I MA.
CLASSIS Ifltia.
Conf. linnje i Sijst. Nat. Ed, gmelini, Tom. Ildi Pan. lme pag. 115.
iais Corollis imberbibus, Petalis interioribus patentisfimis, Caule uniangulato, Foliis Enilformibus.
a. Spatha bivalvis.
b. b. Petala tria extantiora reflexa.
c. e.Stigma tripartitum.
d. Capfula trilocularis, trivalvis, roatura Semina fubrotunda Sanguinea jam excludens.
e. Semen unicum magnitudine naturali,
temp. flor. Haec Planta, qua a Foliorum contritorum vel affrictorum fcetore etiam appellatur, occurrit in plurimis Europas pa> tibus, inter Acorum adulteiinum, etiam in noftra Regione, florens in Junio.
gebruik. Men noemt bet ook wel Gladiolus fceüdus wegens de Geftalte, en bij den naam van Xijris S. Spathulce fo-üdje Rad. is het in fommige Apotheeken bekend. Oudtijds fchreef men 'er aanmerkelijke kragten aan toe , doch hedendaags is 't in weinig gebruik. De Wortels der Jonge Planten gelijken veel naar ds bolletjes van Knoflook.
CE-















PLAAT
G E M E E N E EERENPRIJS.
De Ilde C L A S S E.
Zie Linnjeus Nat. Eist. door Houttuijn, Ilde Deel Vilde St., bl. 82.
eerenprijs met zijdelingse BloemAairen die gefteeld zijn, gepaarde Bladen en hurkende Stengen.
a. De vierdeelige Kelk met het Dekblad.
b. De eenbladige Raderachtige Bloem, aan den rand in vieren gedeeld.
c Dezelve opengefneeden, met de twee Meeldraadjes.
d. Een Meeldraadje afzonderlijk vertoond.
e. De Stamper , uit het Vtugtbeginzel en den Stijl bejlaande, en een kleinen Stempel,
bloeitijd. Deeze Soort van Eerenprijs groeit overvloedig in onze Duinvaltijen en elders op dorre Zandige plaatfen, zo van ons Land, als in Duitschland en elders, aan Dijken en lVcge>i en in de Bosfchen, veelal in dit pojluur en grootte, doch ook opitaande. Zij blijft over en bloeit in de Zomer.
CCXXXIV. 35 V E R O N I C A OFFICINALIS.
CLASSIS Uda.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. Gmelini, Tom. Hdi Part. Ime. pag. 28.
veronica fpicis lateralibus pedun. culatis, Foliis oppofitis, caule piocumbente.
a. Perianthium quadripartitum cum Bractea.
b. Corolia monopetala, rotata Limbo quadrifido.
c Eadem aperta, cum binis Sta, minibus.
d. Unum horum Staminum, fepa. ratum.
e, Piftillum, Germins conftans & Stylo, cum Stigmate exiguo.
temp. flor. Veronics ha;c fpecies abunde crefcit inter Dunas noftra; Provincias & alibi in locis aridis Arenofls Sijlvarum, ad Aggcres Viasque, tam apud nos quam in Germania & alibi, utplurimum hac ftatura &magnitudine, fed & erefta. Perennis eft, Horens aeftate.
gebruik. In vetfeheide opzigten is dit Kruid, van ouds tot heden, in de Geneeskunde beroemd. De Bladen, die van eenen bitterachtigen, eenigzins fcherpen Kruiderigen Smaak zijn, worden van fomraigen tegen alleiley B>rse- en Longe-Kwaaien, inwendige Ver zweer ingen, Huid-Kwaaien en andere Ongemakken, die uit Koude Slijm ontdaan , z;.er g.roer:id. en, als Thes getrokken, gelijk g;(teld met de rhineefche, ja zelfs beter geoordeeld. Zij zijn vrij iterk Zweetdrijvende, en het Sap der groene Bladei, bij aanhouding tot twee Onisa V>i*ags gebruikt, dient tegeu Jichtige Pynen en 't Podagra,
F BES*



36 PLAAT CCXXXV.
BEEKEBOOM, j VERONICA WA TERPUNGEN. B E CA B UNGA,
De 11de C L A S S E. CLASSIS llda.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. IIdi Part. Deel Vilde St., bl. 88. Imce pag. 29.
beekiboom met zijdelirgfe Bloem- becaiusga Racernis lateralibus, Trosjes, de Bladen Eijrond en Foliis ovatis planis, Caule re. Vlak, de Stengen kruipende. pente.
a. De vierdeelige bijblijvende Kelk. a. Perianthium quadripartitum permet het Dekblaadje. liftens, cum Bractea.
b. De eenbladige Raderachtige b. Corolia monopetala rotata, lim« Bloem, aan den rand vierdeelig, bo quadriparrito, aperta , cum geopend, met twee Meeldraadjes bir.is Staminibus in ea.
daar in.
t. Een afgezonderd Meeldraadje, c. Stamen feparatum. d. Het platachtige Viugtbeginzel d. Germen comprelTum cum Stijlo met Stijl en Stempel. & Stigmate.
bloeitijd. Op veele plaatfen, temp. flor. Plurimis locis, in in Beekjes, zo van ons G&vest ais Rjvulis, tam noftra; quam aliarum van andere Landen, daar het den Regionum, unde nomen; etiamnaam van heeft; als ook in Slooten que in Follïs & ad latera Fluvioen aan de kanten van Rivieren, rum, haec Herba crefcit, ut plugroeit dit Kruid, dat doorgaans Jrimum fiuiians, fed &fe extollens zwemt doch ook zig Boomachtig ver-; nonnunquam altitudine Pedis & heft, ter hoogte van een Voet enjultra, florens per totam iEftatem. daar boven, bloeijende den gantfchen\ Zomer.
gebruik. Wegens de gedaante wordt dit Sappige Kruid ook wel Water - Porfelein genoemd. Het wordt onder de voornaamfte Middelen eegen bet Scheurbuik geteld. Men gebruikt het in Mey. dranken. Met Lepelbladen en andere dergelijke Kruiden gemengd, kan het dienen tegen verouderde Verftoppingen en tot verdunning van de logheid des Bloeds. Uitwendig ftrekt het om Gezwellen te doen verflaan, tot geneezing van Zweeren en van Schurft in de Pa«r« den, enz.
MIS-















PLAAT CCXXXVI. 37 MISPEL- f MESPILUS B O O M. GERMANICA.
De XlIIde C L A S S E. CLASSIS Xllma.
Zie Linn/eus Nat Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door Houttuijn, Me gmelini, Tom. Hdi part» Deel IlieSt.,bl. óoi. Imce. pag. 841.
mispelboom die ongedoornd is; mespilus inermis, Foliis Lanceomet Lancetswijze van onderen latis iubrus tomentofis, Floribus Wollige Bladen, de Bloemen en- folitariis feflilibus. keli en ongejleeld.
a. De eenbladige vijfdeelige Bloem- a Perianthium monophij'llum quin. kelk. quefidum.
b. De vijfbladige Bloem, met twin- b. Corolia pentapetala, cumvigintig Meeldraadjes, den Kelk in- ti Staminibus, Calijci infertis. geplant.
c. Een Bloemblad. c. Petalum.
d. Een Meeldraadje. d. Stamen.
e. Het Vrugtbeginzel met den e. Germen cum Piftillo, ex quinStamper, uit vijf Stijlen be/laan que Stijlis conftante & Stigmade en geknopte Stempels. tibus capitatis.
f. Hetzelve dwars doorgefneeden. /. Idem transverfim diffeflrum, ut om de' vijf Zaaden te vertoonen. Semina quinque appareant.
g. De rijpe Vrugt. g. Fructus maturus.
bloeitijd. De Mispilboomen temp, flor. Mespilorum ArboZijn door geheel Europa bekend, en res per totam Europam cognitae, komen bij ons veel aan den Water- apud nos plurimum occurrunt ad lakantvoor,bloeijendeinde Foor zomer, tera Aquarum , florentes Majo vel Junio
geb rui r. In de Vrugten, die wy Misfelen noemen, heeft altoos eene wrange, zuurachtige famentrekkende hoedanigheid plaats; inzonderheid, wanneer zij onrijp zijn; doch fommigen worden door 'tleggen murw , zoet en aangenaam van Smaak, anderen blijven zuur. De onrijpe worden tot het doppen van den Buikloop, en tegen Bloedvloeiingen, aangepreezen. Men wil ook dat deSteenen, gedroogd en tot Poeijer gemaakt, tegen 't Graveel zouden dienftig zijn.
F 2 VERF-



§8 PLAAT CCXXXVIL
VERF- ISATIS W E E D E. TINCTORIA.
De XVde C L A S S E. CLASSIS XlVta.
Zie Linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed» door Houttuijn, Ilde gmelini, Tom. IldiPart. Deel XVde St , bl. 744. Hdce pag. 992.
WEEde met de Wartelbladen lang- isatis Foliis radicalibus oblongowerpig Eijrond, de Stengbladen ovatis, Caulinis Sagittatis, SiPijlvormig, de Haauwtjes lang- liculis oblongis. werpig.
a. De vierbladige Kelk. a. Perianthium tatraphijllum.
b. De vierbladige Kruisvormige b. Corolia tetrapetala cruciformis. Bloem,
c. Een Bloemblaadje afgezonderd, c. Petalum feparatum.
d. De zes Meeldraadjes, waar van d.Stamina fex, quorum duo bretwee korter dan de anderen zijn. viora reliquis.
e. Een afgezonderd Meeldraadje. e. Stamen a reliquis feparatum.
f. Het langwerpig tweefnij'digVt ugt■ f. Germen oblongum , anceps, beginzel, met een (lompen Stem- cum Stigmate obtufo, absque pel, zonder Stijl. Stijlo.
g. De Haauwtjes getrost. g. Siliculae in Racemo.
bloeitijd. In de zuidelijke dee- temp. flor. In partibus Aufiralen van Vrankrijk wordt dit Kruid lioribus Europa; hac Herba ferengezaaid, doch de beste komt uit Thu- do colitur, fedoptima defertur ex ringen. Het groeit drie of vier IThuringia. Altitudinem acquiVoeten hoog, bloeijende in Meij en \ rit trium vel quatuor Pedum, flo. Junij. Irens in Majo & Junio.
gebruik. Dit Kruid word driemaal in de Zomer boven den Grond afgefneeden, telkens in een Molen geilampt en tot Ballen gemaakt, die men bij herhaaling bevogtigt en wederom droogt, pakkende dezelven in Vaten , om onder den naam van Weede of Waid te verkoopen. De Verwers gebruiken het Afkookzel daar van niet alleen tot een zeer zwaare blaauwe, maar ook tot grondflag van de zwarte en andere donkere Kleuren. In de Geneeskunde heeft het tegenwoordig weinig cf geen gebruik.
TUIN.















PLAAT CCXXXVIII. 39 T U I N- I SCANDIX
KERVEL.
De Vde C L A S S E.
Zie linnsds Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel VWJleSt.,bl. 170.
kervel met glanzige EijrondNaaldvormige Zaaien, en zijde, lingfe ongejleelde Kroontjes.
a. De algemeene Krans.
b. De bijzondere Kroontjes.
c. Het bijzondere vijfbladige Om-
wmdzei.
ó.Een vijfbladig Blommetje, met
ae vijf meeiaraaajes.
e. Een Meeldraadje afgezonderd.
f. Het langwerpig Vtugtbeginzel, met de twee Stijlen en 't aankangend Meeldraadje.
g. tiet Zaad.
bloeitijd. In de Zuidelijke
deelen van Europa komt zij van
CEREFOLIUM.
CLASSIS Via.
Conf. l 1 n n iE 1 Sijst. Nat. Ed.
gmelini, Tom. Ildi Part. Imce pag. 487.
scandix Seminibus nitidis Ovato» Subulatis, Umbellis feJfflibus lateralibus.
a. Umbella univerfalis.
b. Umbella; partiales.
c.Involucrum partiale quinquephij!-
lum.
(..Corollula propria pentaphijlla, cum Staminibus quinque.
e. Stamen feparatum.
f. Germen oblongum, cum duo»
bus Stijlis&Stamineadhaerente.
g. Unum Semen.
temp. flor. In Auftralioribus
Europa; fponte crefcit. Ubiquein
zelf voort en wordt overalin de Moes-t Hortis colitur ferendo, ad vi&um, hoven gekweekt, groeijende twee a/jaltitudinebinorurn veltriumPedum drie Voeten hoog, bloeijende in ^a-jexcrefcens, in Junio florida: Hernij, een Zaaiplant. | ba notiflima.
okbruik. Onder de Moeskruiden is de Kervel een der geurig, flen en onder de Geneesmiddelen heeft zij eene openende, verdunnende en afdrijvende kragt, dienende het uitgeperste Sap, bij uitftek, tot wegneeming van Verftopping der Ingewanden, alsook tot rijpmaaking der Fluimen in de Borst. Het Kruid is, zo wel als 't Zaad, fterk Pisdrijvende en men wil dat, door deszelfs gebruik, het Zog vermeerderd worde.
WEL-



40 PLAAT CCXXXIX. WELRIEKENDEj S C A N D I X KERVEL. ODORATA.
Se Vde C L A S S E. C L A S S 1 S Via.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat Ed door hou t t u ij n , Ilde gmelini, Tom. Hdi Part ' DeelVIIIfteSt.,bl.i6$. Imce pag. 486.
kervel met gejïeufde gehoekte scandu Seminibus fulcatis angula.
Zaaden. tis.
a. Het bijzondervijfblaiig Omwind- a.Involucrum partiale pentaphijlzei. ium>
b. Een bijzonder vijfblaiig Blom- b. Corolia propria pentapetala metje met vijfMeeliraidjes. Cum Staminibus quinque. '
c. Een afgezonderd Meeldraadje. c. Stamen feparatum.
6. Het langwerpig Vrugtbeginzel d. Germen oblongum cum binis met de twee Stijlen of Stempels, Stijlis velStigmatibus, exFlore uit de Bloem.
e. Hetzelve na 'tafvallen van de e.ldtm Petalis defloratis. Bloemblaadjes.
f. De Elsvormige hoekige Vrugt. f. Fruftus Subulatus angulatu*. ^.Dezelve in tweeën gedeeld. g.Idem in duas partes divifus
h. De twee daar uit genomen Zaa- h. Semina bina inde exemta. den.
i. Een dwarfe Sneede der Vrugt om i. Taleolum Fruftus transverfini de hoeken te vettoonen. diffeftum, ad figuram angulofara
oftendendam.
bloeitijd. Het groeit natuur, temp. flor. Naturaliter erelijk op Alpifche Bergen, en in oh-; feit in Alpibus & in noftris Hor. ze Tuinen geteeld, van hoogte.als'.tis culta , altkudine Cbsrefoiii de gewoone Kervel, ook in Junij etiam florens in Junio. bloeijende. 1
gebruik. Schoon deeze den bijnaam van Welriekende beko men heeft onder de Naaide-ICervels en zelfs in 't Fransch Cerftuil musqué in 'tLatijn Mijrkis zoude genoemd zijn, kan ik echter niec ontdekken, dat zij in de Huishouding, of in de Geneeskunde eeniz bijzonder gebruik heeft; maar de Wortels zouden zoet en tot fpiize bekwaam zijn, bijna als de Pieterfelie Wortelen.
ROND-















PLAAT CCXL.
4*
RONDBLADIG WINTERGROEN.
De Xde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn , Ilde DeelVIUJteSt.tM.5M.
wintergroen met opjlaande Meeldraadjes en een neergeboogen Stamper.
a. De vijfdeelige Bloemkelk.
b. De vijfbladige Bloem.
c. Een afgezonderd Bloemblaadje.
d. De tien opwaards Jlaande Meeldraadjes.
e. Een derzelven met afhangend Meelknopje.
f. Het ronde vijfhoekige Vrugtbeginzel, met een langen neerhan. genden Stijl en Stempel.
bloeitijd. Dit Kruidje groeit overvloedig in de Duin-Valeijen van Holland en Zeeland, als ook in andere Provinciën, en in de Noordelijke deelen van Europa algemeen, bekleedende den Grond der Bosfchen, voornaamelijks des Winters met zijn groen Loof en dien des Zomers met zijne Bloemen, die witachtig zijn, verfierende. Het wordt omtrent een Voet hoog en valt ook in Amerika, bloeijende in Junij.
P IJ R O L A ROTUNDIFOLIA.
CLASSIS Xma.
Conf. linnsi Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. lmae pag. 698.
pijrola Staminibus adfcendenti» bus, Piftillo declinato.
a. Perianthium quinquepartitum.
b. Corolia quinque petala.
c. Petalum feparatumi-Stamina decem adfcendentia.
e. Unum feparatum cum Anthera
dependente. ƒ. Germen rotundum pentagonum,
cum Stijlo longo & Stigmate
declinato.
temp. FLOi.HaecHerbulaabun-
de erefcit inter Dunas Hollandias & Zelandias, etiamque, in aliis Provinciis. & in Borealibus terris Europa; univerfaliter, conveftiens fundum Sijlvarum , praefertim Hijeme, fuo virore, & Müate easdem fuis Floribus adornans, qui albido funt colore. Altitudi. nem fere Pedalem habet, etiamque in America reperitur, florens; Junio.
gebruik. Deeze Soort van Wintergroen heeft een Samentrekkende kragt en kan als een goed Wond • Middel gebruikt worden , doch hier te Lande maakte men 'er weinig werks van. Tot Verzweeringen in de Borst ea Teering vindt men't zelve ookaangepreszen.
EEN?



4* ^ PLAAT CCXLI.
EENBLOEMIG WINTERGROEN.
De Xie C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelVUIfleSt., bl. 535.
wintergroen met de Steng eenbloemig.
a. De vijfbladige Bloem, met den
vtj/aeeiigen Jielk, van agteren gezien.
b. Het vijfhoekige Zaadhuisje, met den Stijl en Stempel, nog aan den Bloemfleel zittende.
c. Het geheele Plantje, met de Bloem van vooren, wiar in zig de tien Meeldraadjes rondom het Vrugtbeginzel of den Stamper vertooncn, met een aanzienlijken Stempel.
bloeitijd. Li de Noordelijke deelen van Europa is deeze Soort van Wintergroen eerst' ontdekt, groeijende overvloedig in de uitgebreide Bosfchen van Rusland , zo wijlen de Hoogleeraar de gorter bevonden heeft, en door den beroemden boerhaave is zij als een inlandsch Plantje onzer NedeHanden aangetekend. Het heeft de hoogte en Bloeitijd omtrent als het voorgaande.
P IJ R O L A ÜNIFLORA.
CLASSIS Xma.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. lldi Part. Imae. pag. Cy8.
pijrola Scapo unifloro.
a. Corolia pentapetala cum Calijce quinquefido, a pofteriori confpecca.
b. Capfula quinquelocularis cum Stigmate, Pedunculo adhuc inlidens.
c. Tota Plantula, cum Flore anteriusconfpe&a, inquo Stamina decem apparent cingentia Germen five Piftillum, cum Stigmate notabili.
tcmp. flor. In partibus Seu-
tentrionalibus Europas haec Pijrolas Species prius deteéh, abunde crefcens in Sijlvis vaftisfimis Rusfias, referente olim Profesfore de gorter ; & celeberrimus boerha. vius hanc ut indigenam Belgii annotavit. Crefcit altitudine prope Pèdali & floret Junio.
gebruik. De Ingezetenen der Noordelijke Landen, en die van Noorwegen , gebruiken het Aftrekzei, als een voortreffelijk JMiddel, tegen het Loopen en ds Vuurigheid der Oogen, door de Koude ontftaan.















PLAAT CXLII.
SCHERPE VELD - RANON KEL.
Ut XHIde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist, door houttuijn, Ilde Deel JXde St., bl. 242.
ranonkel met gaapende Kelken , ronde Bloemjleelen, endriedeelig ingefneeden Bladen, de bwenjlen Liniaal.
s. De vijfbladige Kelk. I
b. De vijfbladige Bloem , met de\ menigvuldige Meeldraadjes.
c. De Bloem van onderen gezien , met den Kelk.
ó.Een afgezonderd Bloemblad met
wee daar aan zittenie Meeldraadjes.
e. De Vrugtbeginzels famengetropt.
f. Een afgezonderd of Zaad.
bloeitijd. Deeze groeit overvloedig in de Weidlanden, niet alleen van ons Gewest, maar door geheel Europa, wordende veelal Boterbloemen genoemd, wegens de geele Kleur, bloeijende dei geheelen Zomer, en wordende fomtijds wel twee Voeten hoog of heoger.
RANUNCULUS A C R I S.
CLASSIS Xllma.
Conf. LiNNJEr Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. lmoe pag. 878.
ranunculus. Calijcibus patulis, Pedunculis teretibus , Foliis tripartito - multifidis , fummis Linearibus.
a. Perianthium pentaphijllum.
b. Corolia pentapetala cum Staminibus numerofis.
c. Flos cum Calijce a parte inferiore.
d. Petalum feparatum cum duobui Staminibus adhesrentibus.
e. Germina conaefta.
ƒ. Unum a reliquis feparatum vel Semen.
temp. flor. Haec Species abunde crefcit in Pafcuis, non folum noftrarum Provinciarum, fed to. tius Europas, ut plurimum Boterbloemen di£ta propter colorem Florum fiavum, florida per totam fere iEltatem, & excrefcens nonnunquam altitudine binorum Pëdum vel ultra.
gebruik. Veel gebruik heeft deeze Veld-Ranonkel, anders ook Veld -Haanevoet genaamd, in de Geneeskunde niet; waar van het Sap zo fcherp is, dat het Vee dezelve laat ftaan , en zij daar van den bijnaam heeft. Echter zijn 'er nog wel fcherper Soorten van deeze Haanevoeten, doch de Ruige Boterbloemen (Ranunculus repemj zijn 'er vrij van. Het fcherpe Sap, voorgemeld, kan tot een Blaartrekkend Middel gebruikt worden. en op de Pols gebonden kan het gekneusde Kruid fomtijds de Koorts, ja ook de Jicht geneezen, zo men wil.
& KLEI-



44 PLAAT CCXLIII.
KLEINE i RANUNCULUS VELD-RANONKEL. F L A M M Ü L A.
Zfc XUIdt CL A S S E. C L A S S IS Xllma.
Zie LiiKNiEüS Nat. Hist. Conf. linn'ei Sijst. Nit. Ed door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. I Ui Part. Deel IXde &., M. 223. jmS} pag. g??>
tiNONKEL met Eijrond-Laneeï.or- banuxcolus Foliis ovato-Lance» w.ige gefteelde Bladen en ein olatis petiolatis, Caule decli. hurkende Steng. nato.
a De vijfbladige Kelk. a. Caiijx quinquephijllus.
b. De vijfbladige Bloem. b. Corolia pentapetala.
c. Een afgezonderd Bkemblaadje. c. Petalum feparatum. ó.De talrijke Meeldraadjes. i.Stamina numerofa.'
e. Een afgezonderd. e. Unum feparatum.
f. De Vrugibeginzels famengetropt. f. Germina congefta.
g. Een afgezonderde Stamper. ^.Piftillum feparatum.
h. Het Zaadhoofdje. h. Capitulum Seminale.
i. Een Zaadje. j. TJnum Semen.
bloeitijd. In v-gtige Weid-, temp. flor. In pratis humidis landen en Moerasjige plaatfenla locis Paludofis , tam noftragroeit deeze Soort van Ranonkel \ rum Provinciarum quam alibi tf Veld - Haanevoet, zo hier te.crefcit bec Species, circiter aki' Lanie als elders; oir.trent een Voet ■ tudine Pedali, medio JEftatis vel hoog, llotijende in 't midden van Menfe Tunio florida. de Zomer. 1
cebruik. Om dat 'er dergelijke Vuurige hoedanigheid in deeze Haanevoet plaats heeft, noemt het Landvolk deze.ve E*elko<elook wel, tot onderfcheiding van anderen, Kleine Egelkolen0 Men ian -er het zelfde gebruik van maakenals van de Boterbloem-Plant hier voor befchreeven. t"lii'
SAS-















PLAAT CCXLÏV. ^5 csocattr AS- BOOM.I LAURÜS SASSAFRAS.
SAS£A£r••jlS S E \ CLASSIS JXna.
Zto"™«S<{"Ni Hist. lConLwxxi W. Nat. Ed.
, door houttuijn, Ui* ■ Pa,U
netl lUeSt.M.%60. lm<B pag. 631.
wom2 mldrtêkwablige en en- laurus Foliis trilobü integr.fque.
é Detlnne^BUemmet zes «.Flos Masculus cum Petalis fex %Zd^enneienMeeidraadjes,aan & novem Stam.n.bus Glandu-
wlke„vanonde,en Kliertjes zitten, hprope Baf.. affix.s.. b.£eJi zodani/je Bloem «e» een 6. Talis Flos cum PHÜllolme Oer-
■ Stamp'.r zond» Vrugtbeginzel. mine.
\ TwTeflagtige Bloemen, vanonde- g. Flores^ Hermaphroditt a. parte
h.Kl«^*»vefi,iM.s«BIflad- /Udem defuper, cum Petalis fex,
i« wfMe-WrtM«e^^»«"l)e''- Stamimbus fex & Pftillo. Szo^nigemdvijfBloemblaad. i. Talis cum Petalis quinque.
Aaiden Stamper.
ï%fcïe Besfen. recentes.
" Weiver tótt. ^ IdeTficctls
p 2r£ïn°S;re« en boven. J'. Callfx ab inferiore & fuperiore
r parte. .
q.v^e «Voo^e Bezie. ^NuT' r De A/bot rfaar uit. ^,jiju,s m,x' kt ,
f Deeze leopend met de Kern. f. Eadem aperta cum Nucleo. t. De ledige Schaal. '.Drup* vacua.
d/> /fcffi «.Nucleus. • bloeitijd. De Sasfabliras-Boom temp. ïlor. Hsc Arbor copiole
Kt S «■«*«« Gewesten ook in noftris Region.bus etiam fac.le rooXeefekv^g^rfeo^e^m- propagatur, fr.gusnoftrum hijber. terkTude Hij is van verfchillende num tolerans. Fruftiticauone dif-
; f5 niettemin gelijk de vol- attamen ut fequen es, relata eft Tende tothet Gejlagtvan gewoo, ad Genus L««n neMsr.qniin Pa. te l aurier in t I Deel, bl. 54 prima, pag- 54. defenptus, fed Itfchrfeven l' maar.. verkeerdeUjk perverfö ^ad Clasfem Xmam. reU-
't huis gebragt Ut de X. Clasfe. tus eft.
cebruik. InNoord-Amerika, daar deeze Boomen wel zo groot wtaiaUonzEiken, gebruikt men ze tot Paaien en Werkhout; Joch, de Wortels, Schors en Takken, daar de voornaamfle Beuk SSragttazïfd enen'er, gelijk hier, tot Aftrekzei met Water of Af Szèl, in Dranken, tot Geneeskund.ge oogmerken.



4* PLAAT CCXLV.
H O ü T- . L A ü R u s C A S S I A. C A S S I A,
BeIXéeCLASSE. CLASSIS JKna.
lis linkjel-s Nat. Hist. Conf libnju v.;,. »r n. door houttoijw, /We omklt», r y rVJ^f' Ed*
"E^e'Se^ «^-triplinerviisLanceo. 3.Deze>tandige Kelk Perianthium fexdentatum
b. De zesblaUtge Rloem met de b. Corolia hexaoetah r-T™ «egen Mee/<W/« en W StamimbusSSilo MTem
c. De onrijpe Vrugten. f. Fruftus irflrMtur.
«".f, rf"Fruftus maturus.
e. /;e Fit of Kern daarvan. e. Nucleus ejusdem.
!3E 1 ™/»»»g<n voor den Cinamomi Arbore babewr cl «At« &mee/AMm geWe« uw* fecundum aiios non creSniin die, zo anderen wel menen te Ceylona, m wette», nergens valt dan op Ceylon.
ker, harder en bruiner dan de echKineef t" r' r-^ TC dlk' die, welke onder den naam van iLS ƒ ëe'ljkende "?» vee! flaauwer van Reuk ™Smaakfên ÏJl r- Veik°gt WOrdc » men ze kaauwt. Deeze Hout Casfia 'S"5 ,,JTg' WaMeer
reuk hebben, of van andere Wilde KaneHh™™^ "«KenKaneel, veelerleij in Oostindie voorkomen! Se^meer of'min ^T" ? ten Cenlonfen gelijken; zie mijne'
KA.















PLAAT CCXLVI. 47 KANEEL- | LAÜRUS B O O M. CINAMOMÜM,
De Mie C L A S S E. CLASSIS IXna.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde. gmelini, Tom. HdiPart. Dtel Ilde St., W.319. lm« pag. 640.
laurier met drieribbige langwer- laubus Foliis trinerviis oyato. pig ovaale Bladen wier Ribben oblongis, Nervis verfus apicem aan de Punt verdwijnen. evanefcentibus.
a. De zesbladige Bloem , met de a, Corolia hexapetala cum novem negen Meeldraadjes en den Stam Staminibus & Pillillo.
per.
b. De VrMgt. o.Frufhis.
c. De Pit daar van. c. Nucleus ejusdem,
d. De binnenjie Bast van deStam en d. Cortex interior Ramorum ArboTakken, die door 't droogen zig ris, qui ficcando in fe convoloprolt, of de eigtntlijk gezegde vitur, vel Cinamomum proprie Kaneel. difium.
e. De Bladen , die in den echten e. Folia , qua; in vera Cinamomi Kaneelloom doorgaans broeder en Arbore utplurimum latiora & minder geribd zijn, van boven en minus coftata, fuperne& inferendcren gezien. ne confpecta.
bloeitijd. De Groeiplaats van temp. jlor. Cinamomi Arbor dtn echten Kaneelboom is op Ceij- vera copiofe & naturaliter crefcit ion, van waar de Nederlandfche in Ceijlona, unde Societas India; Oostindifche Compagnie, al veelt Orientalis Belgica , jam multis Jaaren, haaren Voorraad in Euro- Annis, fuam Copiam in Europam pa overgebragt heeft. transportavit.
gebruik. Van de Ceijlonifche Kaneelboomen zijn wel negen verfcheidenheden bekend , die bijzondere Naamen voeren, waar van eenigen den echten Kaneel, die best van Wilde Boomen komt, en in de Bosfchen door de lndiaanen bereid en ingezameld wordt \ uitleveren Deeze uitmuntende Drogerij is alom bekend wegens haaren zeer aangenaamen Reuk en Smaak: in de Huishouding zeer verkwikkende, en in de Geneeskunde ongemeen verfterkende. De Bladen zijn ook zeer welriekende en leveren, zo wel als de Bast, een Olie uit; de Vrugten een zogenaamd Kar.eelWasth, dat ook zijne nuttigheden heeft.
G 3 JA-



4S PLAAT CCXLVII.
JAPANSE LAÜRÜS KAMFERBOOM. CA MP H O R A.
D» IX.dc CL A S SE. CLASSIS ÏXna.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed, door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. IldiPart. Deel IXde St. , bl. 338. hna pag. 650.
lauwer met drievoudig geribde Eij- laurui FoI. triplinerviis.Lanceo»
rond Lancetvormige Bladen. lato-ovatis.
a. Een Takje met de gezegde fpits a. Ramulus cum diétis Foliis aaigepunte Bladen en Bloem-Tros- minatis &Racemis Fiorum live jes. Fructuum.
b. Een zodanig Bloem of Vrugt- b. Talis Racemus cum Floribus feu Trosje. Fruccibus.
bloeitijd. De Grosi'Jaats van temp. flor. Locus nativus Arden Kamferboom is in Japan, al- boris Camphoriferae eft in Japowaar hij de hoogte bereikt van on- nia, ubi alticudinem acquirit nosze Linden. Door het uitkooken der trarum Tiliarum. Ejus Reiina ,five Wortelen, Takkenen Bladen, krijgt Camphora vulgaris, ex Radicibus men daar van de gewoone Kamfer, Jlamis & Foliis Coclione elicitur; doch op Borneo en Sumatra valt fed in Infulis Borneo & Sumatra een geheel andere, die Vrugten heeft prorfus diverfa Arbor crefeit, qua; van grootte als Hazelnooten, en Fru&usgeritmagnitudine Avellann. waar van de Kamfer niet vervliegt, rum, cuj'us Camphora in Aëre non natuurlijk in het Hout zitten- evanefcit, refidens in Ligno, ibide, zijnde uitermaate fchaars en demque valde parca & pretiofa. duur. '
gebruik. Diebeftendige Kamfer van Borneo, wordt door de Indiaanen tot Reukwerken gebruikt in hunne Afgods - Tempelen. Zij is ongemeen zuiver en heider doorfchijnend wit, bijna zo als de ruuwe Japanfe, die ons Uit Oostindie toegevoerd, Kamfer brut genaamd, door 't rafineeren gemaakt wordt, gelijk men ze in de Winkels verkoopt en in Brooden nahoudt. Zij ontvlamt ligt, en brandt zelfs in 't Water. Men heeft 'er ongemeene kragten aan toege» fchreeven, en 't is zeker, dat de Kamfer wegens haare fijne fcherpe en vlugge deeltjes in het Menfchelijk Lighaam ver doordringt en fterk op de Zenuwen werkt, maar de veelheid moet klein zijn, in welke men ze gebruikt, en bepaalt zig tot eenige Greinen. Voor fommige Dieren heeft men ze een Vergift bevonden . en Infekten kunnen, gelijk bekend is, zelfs tegen den beflootenDamp niet.
WIT















PLAAT CCXLVI1I. 49
-W I T VERBASCÜM W0LLEKRU1D. T H A PS U S.
De Vdi C L A S S E. CLASSIS Vla.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Hde gmelini, Tom. IJdi Part. Deel Vilde St., bl. 622. Im<s pag. 377.
wollikruid met afloopende weder- verbascum Foliis dscurrentibus zijds Wollige Bladen, de Steng utrimque toraentofis, Caule limonzetakt. Plici-
a. De eenbladige vijfdeelige Kelk. a. ferianthium monopbijllumquhv
quep..rtitum.
b. De eenbladige Bloem, aan den &.CorollamonopétaIaLimboquin' rand vijfdeelig. quefido.
c. Dezelve opengefneeden, met de c. Eadem aperta cum quinque StaVijf Meeldraadjes. minibus.
d. Een der drie kortfte Hairige. rf.Unum ex tribus brevioribus
villofis.
e. Een der twee hngjle naakte e. Unum ex duobus Staminibus '' Meeldraadjes. longioribus nudis.
f. Het rondachtig Vrugtbeginzel, f. Germen fubrotundum cum Stijlo met den krommen Stijl en taame- incurvato & Stigmate crasfiuslijk dikken Stempel. culo.
bloeitijd. Dit Kruid, ook wel temp. flor. Hsc Herba, com. Konings - Kaaifen genoemd en muniter diéta Thapfus barbatus , Toortfen, komt in ons Gewest op reperitur in noftra Regione, non veele Zandige en Steenachtige plaat- raro, in locis Arenofis & Rude. jen, aan de kanten van Akkers en ratis, ad latera Arvorum & Agge Dijken, voort; doch blijft aldaar rum; ibidemautemmultohumilior 'maar laag, terwijl het in de Tui- quam in Hortis, ubi aliquando ad nen fomtijds wel agt of tien Voe- octo vel decem Pedes exfurgit. ten hoog groeit, zijnde een Zaaij- Annuaeft, florensinMenfeJunio. Plant, bloeijende in Julij.
gebruik. De Bladen van dit Witte Wollekruid, dat men in 't Fransch Bouillon blanc noemt, uitwendig opgelegd, zijn Pijnftillende en zeer verzagtende, dienftig op gekneusde Wonden : het Aftrekzei der Bloemen, in Water, tegen Borstkwaalen, inwendig. Het Loof, naar Vlier ruikende, doch Zoutig van Smaak, wordt dikwüs in Dranken (DeeoSa) tot Pijnftilling en verzagtinge , in Gorgeldranken, KUjfteeren en Stoovingen iFotus) gebruikt.
WIN-



50 P^L A A T CCXLIX.
winkel- l a n c h u s a o s s E t on gJofFICINALIS.
De Vde CL ASS E. CLASSIS Vta. •
Zie Lisi'ics Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed
°n V Uu, 'Ude gmelini, Tom. HH Part. '
Deel VUie St., bl. 429. iM pag. 3I7<
ossetong met Lancetvormige Bla- anchusa Fol. Lanceolatis, Spicis den en Schubacktige Amen zij- imbricatis fecundis. delings.
^De yijfieelige Kelk met het a. Perianthium quinquepartijum
B-tkje. cum Bractea.
b.De eenbladige Trechterachtige b. Corolia monopetala Infundibulï.
Moni' ** • vlrfftleitiZen formis, limbo femiquinqueSJo.
c #"pê^ >j met.^ °- eajem apsrta c™ quinque
Meeldraadjes en de vijf dek- StaminibusSquInqueSquamulis Schubbetjes. eadem tegentibus.
<5.Een afgezonieri Meeldraadje. i.Stamen feparatum.
e. De vier Vrugtbeginzels met den e. Quatuor Germina cum Stiilo dunnen Stijl en Jlompen Stem- tenui & Stigmate obtufo
pel.
f. Het Zaad in de holte van den /.Semen in flnu Calij'cis. Kelk. J
bloeitijd. Overvloedig groeit temp, flob. In noftris Provin. het tn onze Provinciën, langs de ciis abunde crefcit ad Vias & ad Wegen en Duinen, cp waste St een- < latera Dunarum , ut & in locis achtige plaatjen en elders door ge incultis Lapidofis, alibique, per heel Europa, Jomttjds twee ofdriehotsm Europam.altitudine duorum roeten hoog, bloeijende tn Junij vei trium Pedum, florensin Tunio of JullJ- l vel Julio. J
gebruik. Van dit Kruid, dat wegens de figuur der onderrte Bladen den naam van Osfetong heeft, en onder den naam van Buglosfu-n in de Winkels bekend is, zijn de Bloemen bij 't open gaan purper-rood, doch, twee of drie Dagen gedaan hebbende, worden zij dot,kerblaauw. Men plagt'er een Conferf en een Si roop van na te houden als Hartderkende. De jonge Bladen hebben een Lijmerig en Zuurachtig Sap, wordende in 't Voorjaar wel gedoofd, op foamige plaatfen als Moes gegeten, en het Sap is
V wl JiOclcIiUwi
VERW-















PLAAT CCL. 51
VER WOSSETONG.
De Vde C L A S S E.
Zie lihhsus Nat. Hist door houttuijn, Ilde Deel Vilde St.,bl, 431.
Ossetono met ftomp Lancetvormige Biaden, de Meeldraadjes korter dan de Bloem.
a. De vijfdeeltge Kelk.
b. De eenbladige Trechtervormige Bloem , aan den Rand half vijjjneedig.
C. Dezdve open gefneeden, om de vijf korter Meeldraddjes te vertoonen.
d. Een Meeldraadje afgezonderd.
e. De vier Vrugtbiginzels , de Draadachtig dunne Stijl en de jlompe Stempel.
' bloeitijd. Bij Montpellier is de voornaame Groeiplaats van deez* Soort, die ook in Spanje en Vrankrijk voortkomt, groeijende omtrent twee Voeten hoog, met leggende Stengen, en bloeijende m Auguitus.
ANCHUSA TINCTORIA.
CLASSIS Vta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom, Hdi Part, hnas pag. 317.
anchusa Foüis Lanceolatis obtufis, Staminibus Corolia brevioribus.
a. Perianthium quinquepartitum.
b. Corolia monopetala Infundibuliformis, Limbo femiquinquetido.
c. Eadem aperta , ut quinque Stamina brevia appareant.
d. Unum Stamen feorfim.
e. Gennina quatuor, Stijlus Filif formis is Stigma obtufum.
temp. flor. Circa Monspeliam locus crefcendi naturalis eft hujus Speciei, quas etiain crefcit in Hispania & Gallia , Caulibus longitudine bipedali. fed prociimbentibus , & florida in menfe Augufto.
gebruik. Dit Osfetong, dat te Montpellier l'Oreanette genoemd wordt, ftaat fierlijk in de Tuinen, wegens de blijvende hoog. roode Bloemen. De Wortel, die men ook wel Bafterd - Alcanna noemt, wordt tot rood verwen, en tot rood maaken van Medicinaale Tinctuuren en Dranken, gebruikt.
H



52 PLAAT CCLI.
GEMEEN POL IJ GALA
KRUISBLOEM. V U L G A R I S.
Dt xrm C L A S S E. CLASSIS XVlta.
Zie Linn/eus Nat. Hist. Conf. likkjei Sijst. Nat. Ed. door Houttuijn, Ilde gmelini, Tom. lldi part* DtelXieSt.,bl.86. Ildce. pag. 1081.
kruisbloem met gekamde. getroste polijgai.a Floribus criftatis ra-
Bloemen, Kruidige enkelde leg. cemofis , Caulibus herbaceis
gende Stengen en Liniaal Lan- fimplicibus procumbentibus ,
cttvormige Bladen. Foliis Lineari Lanceolatis.
a. De driebladige Kelk. a. Perianthium iriphijlluin.
b. De Vlinderachtige Bloem. b. Corolia Papilionacea. c c. De twee Veu^els. c c. Als dus.
d. De Vlag met de Kiel. d. Vexillum cum Carina.
e. De Vlag open. e. Vexillum apertum.
f. De Kiel met de agt Meeldraadjes f. Carina cum octo Staminibus famengehecht. connatis.
g. Het Vrugtbeginzel met Stijl en g. Germen cum Stijlo & Stigmate. Stempel.
h. Het twetjwkkig Zaadhuisje. h. Capfula bilocularis.
i. Hetzelve van boven gezien, met i. Eadem aparte fuperiore, cum de twee Zaaahuisjes. binis Seminibus.
k. Een Zaadje volgroeid. k. Semen maturum.
bloeitijd.. Op drooge Akkers en temp. flor. In Arvis & Pratis Velden, tn Dum-Valeijen en Hei)- fkcis ci'inter Dunas in noftris velden en elders, zo in ons Land Regionibus, atque in Ericetis & a'.s door ge!;eel Europa, groeit dit alibi per totafh Eirropam, nafcitur Kruid , een half Voet hoog, doch altitndine dimidii Pedis, fed plemeest leggend voorkomende, met rumque procumbens, varians coBioemen van verjchillende Kleur, lore Florum, vEftate florida. bkcijenae in den Zrmer.
«ebbuik. Dit Kruisbloem is in de Winkels niet zeer bekend, mair, volgens onlangze Waarnemingen, zyn deBiaden, in Borstdranken gekookt, tegen het Zydewee nuttig bevonden. Dezelven zyn bitter, doch zo zeer niet als de Wortels, welke men door lommigen tegen de Teering (Atrophia) aangepreezen vindt. Men kan het Poeijer daar van met Konig laaten gebruiken. Doch in alle opzichten is de gene die van de Bitterheid haaren naam heeft, (Folygala amara) op Bergachtigeplaatfen in Duitschland en Vrankryk gioeijende, vry kraniger.
BRUIN-















PLAAT CCLII. 53
BRUINBLADIGÉ R.OOZELAAR.
De Xde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn , Hde Deel Vde St., bl 70.
roozelaar met gladde van onderen Schurftige Bladen, de Bloemen Trechterachtig.
a. De vijfdelige Kelk, in vee'en naauwlijks Z'gtbaar.
b. De eenbladige Trechterachtige Bloem , aan den rand in vijven gedeeld.
c. Dezelve open gefneeden met de tien Meeldraadjes.
d. Een afgezonderd Meeldraadje.
e. Het Vrugtbegimel met de Stijlen en (lompen Stempel.
f. Hetzelve dwars doorgefneeden.
bloeitijd. Dit Gewas, dat op de Bergen van Oostenrijk, Duitsch land en de Pijreneen, zijne groeiplaats heeft, maakt aldaar Heestertjes van drie of vier Voeten, doch meest nederleggende. Het bloeit in Juny.
RHODODENDRON F E R RUGINEUM.
CLASSIS Xma.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. Ima pag. 694.
rhododendron Foliis glabris fubtus Leprofis, Corollis in. fundibuliformibus.
a. Perianthium quinquepartitum , in plurimis vix notabile.
b. Corolia rnonopetala Jnfundibu. liformis, limbo quinquepartito.
c. Eadem aperta cum decem Sta. minibus.
d. Stamen feparatum.
e. Germen cum Stijlis & Stigmate obtufo.
f. Idem transverfim disfeétum.
temp. flor. Haec Planta, in Montibus altis Auftriae, Selvetias Germaniae & Pijrenasis indigena, Krutices ibi format trium vel qua« tuor Pedum, fed plerumque procumbentes. Floret Menfe Junio.
gebruik. Het is zeerflerlyk; dus aangenaam voor 't Gezigt en verkwikkelyk door zynen Geur, doch van Geaeeskundig gebruik vind ik niets aangetekend. Het zal die Geur moeten zyn, orn welken het in 't Hooeduitsch Alpba'-fam dat is Balfem der Alpen, of ook Alp-Rofen genoemd wordt. In de Tuinen over^ebragt heeft het weinig tier en brengt niet veel Bloemen voort.
H2 BOOM.



h P L A A
T CCLIII.
BOOMACHTIGE
ROOZELAAR.
De Xde C L A S S E.
Zie Linnjeus Nat. Hist. door Hout t u ij n , Ilde Deel VdeSt., bl. -jj.
eoozelaar viet glanzige ovaale ftompe geaderde Bladen, die een fpitfen omgeboogen rand hebben, üe Steeltjes èènhlo-.mig.
a. De vijfdeelige Kelk.
b. De eenbladige Rad-Trechtervormige Bloem, met de tien Meeldraadjes en den Stamper.
bloeitijd. De Groeiplaats is in Noord-Amerika, voornaamelijk in Virginie, alwaar het een Boom wordt wel twintig Voeten hoog, bloeijende in de Zomer en van de volgende verfchillende, inzonderheid door de Kleur der Bloemen.
RHODODENDRON
MAXIMUM.
CLASSIS Xma.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom Hdi Part. Imte. pag. 694. v
rhododendron Foliis nitidis ovalibus obrufis Venofis, margine acuto reflexo, Pedunculis unifloris.
a. Perianthium quinquepartitum.
b. Corolia monopetata , rotatoinfuniibuliformis, cum decem Staminibus & Piftillo.
temp. flor. Locus crefcendi eft in America Boreali, fpeeiatim in Virdnia, ubi ad altitudinem viginti Pedum exfurgit, in aïftate florens & differens a fequenti fpccie, prajfertim colore Florum.
gebruik. Virginifche is de bynaam van deeze geweest, om dat men ze allereerst in Noord- Amerika heeft waargenomen groeijende als de andere in de Kloven der Berarotfen. De fteeltjes , hoewel Eenbloemig , maaken door hunne vergaaring ook End-Trosfen uit. De kragten, waarfchynlyk in gedagte B.ilfemGeur betraande, die misfchien tot eenig Geneeskundig gebruik ftrckken, worden zeer opgevyzeld.
SI-















PLAAT CCLIV.
55
SIBERISCHE . RHODODENDRON
ROOZELAAR.
De Xde C L A S S E.
Zie lihkjeus Nat. Hist. door houttuijn , Ilde Deel Xde St., bl. .
koozelaar met langwerpige ge ftippelde, van boven ruuwe, zeer geaderde Bladen; een Rader ach lige onregelmaatige Bloem; het Vrugt'dtisje Wollig Roestkleur.
a. De bloeijtn'le Plant.
b. De Vrugtdraaiiende.
c. Een rijp Zaadhuisje, waarvan eenige Kelkblaadjes afgenomen zijn.
i. Kelkblaadjes.
e Een dwars doorgefneeden Vrugt, om de vyf Zaadhokjes te verwonen.
f. Het bavenfle deel van 't Zaadhuisje.
bloeitijd. Op de haogfte Daurifchs en Siberifche Alpen is deeze foon door den zeer vermaarden Hoogleeraar pallas waargenomen, en in de Flora Rusfica befchreeven. Haar Bloeitijd valt, gelijk die der anderen, in de Zomer.
CHRIJSANTHUM.
CLASSIS Xma.
Conf. ltnnjei Sijst. Nat. Ed. Gmelini, Tam. Ildi Part. Ima. pag. 69 \.
RHODODENDRON FolÜS Oblongl's
punctatis fupra fcabris, Venofisfimis, CoroPa rocata irregulari; Gemma t-ruttifera Ferrugineo-tomento'.a.
a. Planta Florigera.
b. Piama Fuifhfera.
c. Capfula matura, Foliolis Calijcinis aliquot orbata.
d. Foliola Calijcina.
e. Kruttus transverfim difcisfus , ut Loculi quinque appareant.
ƒ. Capfula; pars fuperior.
temp. flor. In fummis AlpïbusDauria; ótSiberia; hsec Planta, a celebratisfimo Profe fore pallas , obfervata fuit et in Flora Rusfica dtfcripta. Floret, quem. admodum alis Species, iniEftate.
gebruik. Deeze wordt Balfem der Alpen, of ook wel Siberifche Sneeuwroos getijteld. Zij heeft met de Virginifche veel overeenkomst, doch verfchilt grootelijks door de Goudgeele kleur der Bloemen, die 'er den foortnaam van RItododendron Cbryfanthitm aan hebben doen geeven. De kragten komen waarfchijnlijk met die der anderen overeen,
H 3 RHIJN-



56 PLAAT CCLV.
RHIJNBESIEN, DUINBESSEN, WEGEDOORN.
De Vde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat, Hist. door houttuijn, Ilde Deel IVde St.,bl. 270.
Wegedoorn met endelingfe Door nen , vierdeelige tweehuizige Bloemen , Eijvormige Bladen.
a. De eenbladige vierdeelige Bloem, met haare vier Meeldraadjes.
b. Een derzelven afzonderlijk ver.
toona.
c. Het rondachtige Vrugtbeginzel,
met dsijt en utempei. ó. Een rijpe Befte.
e. Dezelve geopend, bevittende twee Zaadjes.
f. Het Zaad afzonderlijk.
bloeitijd. Am de Wegen, in Haagen en Kreupelbosch, komt dee ze Heester in veele Landtn van Europa, doch bij ons zeldzaam aan den Duinkant voor. Zj bloeit in Juny, en de Besfen zijn in de Herfst rijp.
R H A M N U S CATHARTICUS.
CLASSIS Vla,
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. IldiPart. Imai pag. 398.
rhamnus Spinis terminalibus, f'loribus quadrifidis dioicis , Foliis Ovatis.
3. Corolia monopetala quadripartita, cum quatuor Staminibus.
b. Unum ex hifce feparatum.
c. Germen fubrotunduracum Stijlo
& Stigmate. i. Bacca matura.
e. Eadem aperta, duo Semina contiiiens.
f. Semen feparatum.
temp. ilor. Hic Frutex ad" Vias in Sepibus & Sijlvis reperrtur in plurimis Europa; Regionibus, fed apud nos raro nifi ad Dunas. Floret junio & Baars Septembri maturefcunt.
gebruik. Behalve den naam van Purgeerende Wegedoorn om dat de Besfen een Purgeermiddel uitleveren, dat bij het Landvolk wel in gebruik is, in de Apotheeken onder den naim van Spina Cetvina bekend, noemt men ze in het Fransch ook Nerprun en wegens 't gebruik van *t Hout tot Buskruid Bots de Bourdaine. De Takken zijn zeer taaij en met fcherpe Doornen gewapend. Spina InfeSoria is ook de naam wegens de kleur, dien de Besfen uitleveren, rijp zijnde een fchoon Sapgroen, doch onrijp en gedroogd worden zij, zegt men, Geele Besfen genoemd, die bij de Schilders zeer bekend zijn, wier afkookzelmen tot veelcrleij kleu. ringen kan veranderen.
SPORC-















P L A A
T CCLVI.
57
SPORCKENHOUT, PIJL* HOUT, VUILBOOM.
Ds Vde C L A S S E.
Zie Linnjeus Nat. Hist. door Houttuijn, Ilde Deel IVdeSt., bl. 282.
wegedoorn die ongedoornd is, met eenwijvige tweeflagtige Bloe men en effenrandige Bladen.
a. De vijfdeelige Bloem met vijf Meeldraadjes.
b. Een afgezonderd Meeldraadje.
c. Het Vnigtbeginzel met Stijl en Stempel.
ó. Onrijpe Besfen. e. Rijpe dito.
ï. Eene geopend met twee Zaadjes.
g. Het Zaad op zig zelve.
bloeitijd. Op vegtige plaatfen der Noordelijke deelen van Europa, gelijk ook van onze Provintien, komt dit Gewas dat wel tien Voe ten of hooger opfchiet, wild voort, bloeijende in de Zomer en in de Herfst Vrugtdraagende.
R H A M N U S FRANGULA.
CLASSIS Vta.
Conf. LiNSBi Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. lldi Part. Imce pag. 399.
rhamnus inennis, Fipribus ma* nogijnis hermaphroditis, Foliis integerrimis.
a. Corolia quinquefida cum quinï que Staminibus.
b Stamen feparatum.
c, Germen cum Stijlo & Stigmate,
d. Bacca; iminaturs. «. Baccse maturae
ƒ. Bacca aperta cum duobus Se-
minibus. g. Semen inde feparatum.
temi'.flor. Naturaliter crefcit hic Frutex in locis Paludofis totius Europa; Borealis & in ncftris Provintiis, altitudine decem vel viginta Pedum, .ZEftate florens & Baccas maturans Autumno.
gebruik. De Besfen van deezen Vuilboom, die by de Gronigers Jeupjes genoemd worden, zo de Gorter aantekent', geeven ook een groene of geele kleur uit, en fommiijen willen dat dit de Geele Besfen zouden zyn. Maar inzonderheid maakt de binnen Bast denzelven vermaard als een Purgeermiddel, dienftig tegen de Waterzugt, Geelzugt of andere Verftoppingen der Ingewanden. Men moet hem, 't zij in Poeijer, 't zij in Afkookzel, met voorzigtigheid gebruiken. De Kolen van het Hout zijn insgelijks tot het maaken van Buskruid dienftig en het. Loof wordt van het Vee met fmaak gegeten.
DRIE-



58 PLAAT CCLVII.
DRIEBLAD, TRIFOLIUM MELOTEN. MELILOTUS,
D E XVIIde C L A S S E. CLASSIS XWta.
Zie LiNKffiDs Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Ildi Part. Deel XdeSt., bl. 283. Udce pag. 114.0.
meloten met getroste , naakte, melilotus Leguminibus Racetweezaadige, rimpelige aefpitfle mofis nudis difpermis, rugolis Haauwtjes, de Steng opftannde acutis, Caule eredlo
a. De eenbladige, pijpige, vijftan- a. Perianthium monophijllum tudige Kelk. bulatum quinquedentatum.
b. De Vlinderachtige Bloem. b Corolia Papilionacea.
c. Derzelver Vlag. c. Ejus Vexillum. d d. De twee Vleugels. d d Alaj dua;.
e. De Kiel. e. Carina.
f. De tien Meeldraadjes, één enkeld f. Stamina decem, unum fimplex en negen fame-gegroeid. & novem coalita.
g. Het Vrugtbeginzel met den Els- g. Germen cum Stijlo fubulato & vumigen Stijl en den Stempel. Stigmare.
b. Rijpe Zaadpeultjss. h. Legumina matura.
i. Etn daarvan afgezonderd. i. Unum inde feparatum,
k. De twee fvnengevoegde Zaadjes, k. Semina bina conjuncla.
bloeitijd. Dit wilde Kruid temp. flor. Hsec Herba agre. groeit op -woeste ruige plaatfen, aan (lis crefcit locis incultis rudibus ae kanten van Wegen en Velden, ad Vias & latera Pratorum, alti» dikwijls twee Voeten hoog, bloeijen- tudine faspius bipedali , florens de in de Zomer. De Bloemen zijn /Eitate , ut plurimum Floribus doorgaans geel, doch men iieeftzc \ navis, fed & aliquando albis reook wit gevonden. j perta.
gebruik. De Bloemen der Meloten hebben een fterken, niet onaangenaamen Reuk, en het gedisteieerde Water kan dienen tot verfterkiit; van ander Reukwerk Dit maakt deeze foort, die Melilotus Officinalis heet, in de Apotheeken berucht. Men gebruikt de Bloemen dikwils in Stoovingen, Pappen en Klijfteeren, tot verzagting. Het Emplaflrura Meliloti is Wereldkundig.
RUI-















P L A A
T CCLVIII. 59
RUIGE KLAVER, H AAZEPOOTJES.
De XVlldt C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist, door houttuijn, Ilde Deei XdeVt., bl. 205.
klaver met Pluizige Ovaale Aaiten, de Kelktanden Borstelig , tuig en van gelijke langte.
z.De eenbladige vijftandige Kelk.
b. Dezelve geopend.
c. De Vlinderachtige Bloem.
d. De negen famengevoegde Meeldraadjes.
e. Het tiende enkeld.
f. Het Eijronde Vrugtbeginzel, met Stijl en Stempel.
bloeitiid. Dit Kruidje groeit op drooge Zandige Wcidlanden, zo van Europa als van Amerika, ko mende bij ons ook in de Duinen voor en langs de'Zandige Wegen. Zelden vindt men 't hooger dan een Voet, bloeijende den gantfchen Zo tner.
TRIFOLIÜM
A R V E N S E.
CLASSIS XVIta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed» gmelini, Tom. Ildi Part, llda> pag. 1142.
TRiFOLtuM Spicïs villofis ova'i. bus, Dentibus Calijcinis Setaceis, villofis, sequalibus.
a Perianthium monopbijllum quinquepartitum.
b. IJem apertum.
c. Corolia Papilionacea.
d. Stamina novem coalita.
e. Decimum fimplex.
/. Germen Ovatum , cum Stij*lo & Stigmate.
temp. flor. Base Herbula crefcit in Pratis ficcis Sabulofis, tam Europa: quam America;, apud nos lajpe prodeuns in Dunis & ad Vlas Arenofas. Raro Pedis altitudinem excedit & floret per totam .ZEftatem.
gebruik. Het is, zomen zegt, van een famentrekkende arrt, en wordt in Sweeden veel gebruikt tegen de Galziekte van het Rundvee. Men vindt'er Verfcheidenheden van , die allen oudtijds bekend waren onder den naam van Lagopus, dat met Haazepootjes (kookt. Ook noemt men het, in het fïoogduitsch, wegens de ruigte der Aairen, Haajenklee, Katzenklce.
I
ACK1-



tfo PLAAT CCLIX.
AGRIMONIE, AGRIMONIA LEVERKRUID. EUPATORIA.
Dt Xlde C L A S S E. CLASSIS Xlma.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed
Dell VmFZ^l' Hde gmelini, Tom! IUi Bart. ' Deel Vlllfle St., bl. 717. Imte pag, ?5?>
agrimonie met gevinde Stengbla- agrimonia, Foliis Caulinis pin-
Z'J" 7ndeï'g[' StJledi> en natis' imPari Petiolato, Fruli. flekelige Zaadhuisjes. bus hispidK
a. De eenbladige vijfdeelige Kelk, a. Perianthium monopetalum met een anderen van buiten om- quinquefidum , altero Caliice
, «""V J. „ ,r v obvallatum. J
b. De uitwendige Reik afgezonderd, b. Calyx exterior feparatus.
c. De bmnenfle Kelk c. Perianthium internum.
d. De vijfbladige Bloem. d. Corolia pentapetala. e'fcgutf ^omblad, uit. e. Petalum feparatum emargina-
f. De twaalf Meeldraadjes , denf.Stzmlna duodecim Calijci in/ff/fc ingeplant. fert3 J 1
g' KMlSderd mtt 2ijH dubbelU s- SJtaJ:n'en feParatum c™ Antheri meemnopje. didijnia.
Vm&eSinzel mef twee h. Germen cum Stijlis binis & Stijlen en Jlompe Stempels. Stigmatibus obtufis
1 De flekelige Vrugt. f. Fruclus hispidus. '
k.Dezelve doorgeleden met de k.léesn disfedus & Semina Zaaaen, '
bloeitijd. Dit Kruid kom aan temp. flor. Ha;c Herba ad
n ^rnr-'n de midmr' Mk m/e Vias > in p™>'s • inter Dunas Duin-Faleijen van ons Land' dik. & alibi, in noftris Regionibus mis vcor ja wordt ook m de Tui- fepe reperitur, etiamque planta. nen geplant. Het groeit wel twee tur in Hortis. Excrefcit altituof dtte Voeten er,1 hocger, bloeijende dine duorum vel trium Pedum tn Juhj tn Augustus, overblij & elatius, in Menfibus Julio & Tende' Auguftoflorida, perennis.
e e brui k. Het is van ouds bekend onder den naam van Eupatorie, doch in de Apotheeken , alwaar men het droog nahoudt en gebruikt, wordt het Agrimonia genwemd. Het is welriekende, Balfamiek, bitterachtig en famentrtkkende; des men het onder de Wondkruiden telt. In Gorgeldranken wordt het bij ons meest gebruikt. In Kanada wordt het Aftrekzei der Wortelen te. i*a de Koorts gepreezen, zo Kalm verhaalt.
KAL-















P L A A
T CCLX. <Ji
KALMUS.
De Vide C L A S S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. door houttuijn , Ilde Deel Vlllfle St., W.377-
kalmus.
a De Bloem - Aair of Kolf.
b.Een afgezonderde Bloem, met haare zes Blaadjes, de zes Meeldraadjes en het Vrugtbegixzel.
C. Een Bloemblaadje op zig zelve.
d. Een Meeldraadje afgezonderd met zijn dubbeld Meelknopje. _ I
e. Het Vrugtbeginzel met zijn uitfteekend Topje , dat den Stempel maakt.
ff. De onderfle doorfnijding van het
Blad of Steng. gg. De boven/ie dito,
bloeitijd. Dit Kruid groeit menigvuldig in onze Provinciën aan de kanten van Sloaten, Graften en Staande Water en, gelijk men het ook in Moerasfige Landen en Poelen aantreft, zo hier als in andere Gewesten van Europa; met de liladen fomtijds agt of tien Voeten lang, bloeijende in junij.
ACORUS CALAMUS.
C L 4 S S I S Pita.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. lldiPart. Imaj pag. 568.
calamus Aromaticus. a Spadix Floriger.
b. Flos feparatus cum fex Petalis, fex Staminibus & Germine.
c. Petaliim feparatum.
d. Stamen feparatum cum Anthert didijma.
e. Germen cum Apice prominente, qui Stigmati infervit.
ff. Segmentum inferius Caulis vel Folii.
gg. Segmentum fuperius.
temp. flor. Hajc Herba abunde crefcit in noftris Provinciis ad latera Fosfarum, aliarumque Aquarum ftagnantium, quemadmodiun in Agris Paludofis & Paludibus, tam hic quam in aliis Regionibus Europae; Foliis aliquando longitudine octo vel decem Pedum , floiens in Menfe Junio. .
gebruik. De ongemeen fterke Aromatieke Reuk van dit Gewas heeft meest plaats «in de Wortelen , die gedroogd onder den naam van Rad - Calami Aromatici in de Apotheeken nagehouden worden, en in veele Kruiddranken komen, als da Maag veriierkende, de Winden verdrijvende en dus de Vei teering niet alleen , maar ook de Ontlastingen bevorderende. Zy kunnen op Wijn of Bier gezet, ook verzuikerd worden, en komen in veele Winkelmiddelen.
12 MAN.



€i PLAAT CCLXl.
MANDRA AG ER SKRUID.
De Vde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Vilde St., M.653.
WANoraaoeus - kruid dat geen Steng heeft, maar eenbloemige Steeltjes.
a. De eenbladige vijfdeeligs Kelk.
b. De Bloem, eenbladig Klokvormig, diep in vijven gefneeden.
c. Dezelve geopend met de vyf Meeldraadjes.
d. De tweehokkige Flexie.
e. Dezelve doorgefneeden.
f. Het Zaad.
g. De Wortel, welke dikwils zeer dik is.
A T R O P A MANDRAGORA.
CLASSIS Vta.
Conf. linnjei Sijst, Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Ima pag 380.
mandragora acaulis, Scapis unifloris.
a. Perianthium monophijllum , quinquepartitum
b. Corolia monopetala Campanulata, profunde quinquefida.
e. Kaden) aperta cum Staminibus quinque.
d. Bacca bilocularis.
e. Eadem disfecta. ƒ Semen.
g. Radix, fajpius valde incrasfata.
bloeitijd. Het groeit in Italië ,1 Spanje, in de Zuidelijke deelen van Switzerland, als ook in Siberië, zelden hoger dan een Voet, in 't vroege Voi'jaar bloeijende.
j temp. flor. Sponte crefcit in Italië,Hispania & Helvetiaj parte Auftraliore, etiamque in Siberia, varo Pedis altitudinem fuperans & florens primo Vete.
cebruik. Mandraagers - Kruid zou het wegens de zonderlinge gedaante van den Wortel, die fomtijds naar het onderlledes Lighaams van een Menschgelijkt, genoemd zyn ,• weshalve het bij fommigen Antropomorphum heet: doch bij anderen Honds.Appelen Dol appel, wegens de kragt der Besfen of der Ajfpeltjes, welke fterk flaapverwekkende zijn, »n veel met die van de Belladonna, voor heen befchreeven, o*creenkomftig. De Wortel maakt, door braaken en afgaan, een geweldige Ontlasting, die fomtijds gevaarlijk is, zo de groote Boerhaave aanmerkte. Uitwendig is het Poeijer daar van , in Pleifters of Omflagen tegen Gezwellen van verharde Mieren, nuttig bevonden.
GLAD















PLAAT CCLXU. 63 GLAD I GLIJCJjRRHIZA
ZOETHOUT. G L A B R A.
De XVlIde C L A S S E. CLASSIS XVlta.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linn/ei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom lldiPart. Deel Xde St., bl. 219. Hda, pag. 1117.
zoethout met gladde Haauwtjes, glijcijrrhiza Legnminibus Gla»
geen Jloppeltjes^ het endelings bris, Stipulis-nullis, Foliolo
Blaadje gepeld. impari petiolato.
a. De eenbladige Kelk, die de Bo- a. Perianthium monophijllum , venlip driedeelig heeft, met de cum Labio fuperiore tripartito, twee zijdlappen lang , fpits, de Laciniis lateralibus linearibus middeljle gevorkt; de Onderlip acutis, intermedia bifida, Labio enkeld, gelijk aan de zijdlappen. inferiori fimplici, lateralibus
ajquaii.
b. De Vlinderachtige Bloem. b. Corolia Papilionacea.
c. De Vlag daar van. c. Ejus Vexillum.
d. ó.De Vleugtls met ds Kielblaad- d,d. Alee cum Carina paullo mijes. nori.
e. e. Deeze twee op zig zelf. e, e. Petala bina Carina;.
f. De negen f amen gehechte Meel- f. Stamina novem coalita. draadjes.
g. Een enkeld daarvan. g. Stamen fimplex.
h. Het Vrugtbeginzel met den Els. h, Germen cum Stijlo Subulato & vormigen Stijl en den Stempel. Stigmate.
i. Het eenhokkig Peultje. i. Legumen uniloculare. k. Het Zaad. *• Semen.
bloeitijd. Het groeit van zelf temp. flor. In Hispania, Itain Spanje, Italië, Vrankrijk en an- liaGallii,alibique,fponte crefcit: dereplaatjen, doch wordtin Duitsch- in Germania, & apud nos pluriland, en bij ons veel gekweekt, mum colitur, altitudine trium groeijende drie of vier Voeten hoog quatuorve Pedum excrefcens, noen bloeijende in Augustus. rensque in Menfe Augufto.
gebruik. De Eigenfchappen van het gemeene Zoethout, dat men Liquiritia noemt, zijn, wat de Wortels aangaat, fpeciaal die Groen Zoethout heeten , te bekend, om te befchrijven. als maakende, inzonderheid de Drop, uit het Afkookzel bereid, een voornaam Borstmiddel uit, dienende ook tot verzagting in het Nierenwee , Graaveel en andere Ongemakken.
I3 STE.



H PLAAT CCLXIIJ.
STEKELIG GLTJCIJRRHIZA ZOETHOUT. ECHINATA.
De XVIIde C L A S S E. CLASSIS XVha.
Zie linn/eus Nat. Hist. Conf. lin n/ei Sijst. Nat. Ed. - door houttuijn , /We gmelini, Tam. IldiPart. Deel Xde St.,bl.2i8. Ilda pag'. 1117.
zoethout met gedoomde Haauwt- glijcijrrhiza J>guminibus echi» jes en gejtoppelde Bladen , het natis, Foliis Stipulatis .Foliolo endehngs Blaadje gefteeld. impari Sesfili.
a. De eenbladige Pijpige Kelk, met a. Perianthium monophijllum tu. een Blikje. buiatum, cum Braétea.
b. De Vlinderachtige Bloem. b. Corolia Papilionacea.
c. Deszelfs Vlag. c. Ejusdem Vexillum.
d. De twee Vleugels. 4. Ate dua;.
e. De tweebladige Kiel. e. Carina bipetala.
f. De tien Meeldraadjes,één enkeld, f. Stamina decem, unum fimplex en negen Jamengehecht. & novem coalita.
g. Dezelven uitgebreid. g. Eadem expanfa.
h. Het Vrugtbeginzel met den Stijl h. Germen cum Stijlo & Stigmate. en Stempel.
i. De flekelige Vrugt. f. Fruflus hifpidus.
k. Een afgezonderd Haauwtje. k. Legumen feparatum.
J. Hetzelve geopend met de vier l. Idem apertum cum quatuor Se-
Zaaden. minibus, jn. Een Zaadje uitgenomen. m. Unum Semen inde exemtum.
bloeitijd. Deeze Soort groeit temp. flor. Sponte crefcit hac Wild op den Berg Gargano in Apu Species in Monte Gargano Apulie, en in eenige Woestenijen van Ux & in quibusdam defertis TarTartarie. Men plantze ligt in onze tariu. Factie colitur in FJortis Tuinen voort, alwaar het ongevaar noftris, altitudine circiter bipe. twee Voeten hoogte bereikt, bloei- dali, Junio Mente florida, jende in Junij.
gebruik. Dit fchynt de Liquiritia der Ouden te zijn , waar tan de Wortel wel zo zoet niet en een weinig bitterachtig, nog. thans tot de zelfde gebruiken dient, als de Wortel van 't gemeene Zoethout, zo even befchrteven.
PUR-















PLAAT CCLXIV. 65
pURGEEREND LINUM V L A S C H. CA T H A R T I C U M.
De Vdt CL AS SE. CLASSIS Via.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Ildi Part. Deel Vlllfle St., bl. 284. ^ lag- 513-
tlasch met gepaarde EijrondLan- linijm Foliis oppofitis Ovato. cetvormige Bladen, gegaffelde Lanceolatis,Caule dichotomo, Stengen en fpitfe Bloemblaadjes. Corollis acutis.
».De vijfbladige Lancitvormige a. Perianthium pentaphijllum Lan. ' Kelk. ceolatum.
b De 'vijfbladige Trechterachtige b. Corolia pentapetala InfundibiW Bloem. liformis.
c Een Bloemblaadje. C. Petalum feparatum.
d. De vijf Meeldraadjes. d. Stamina quinque.
e. Die zelfde met de vijf daar tus- e. Eadem cum quinque apicibus 'fchen fiaande Puntjes. interpofitis.
f. Het Eirond Vrugtbeginzel met f. Germen Ovatum, cum Stijli9 de vijf Stijlen en omgeboogen quinque & Stigmatibus refiexis. Stempels.
bloeitijd. Men vindt fomtijds temp. flor. Nonnunquam de Plantjes, die een Meeldraadje en his Plantis reperiuntur, qua; teeen Stijl minder hebben. Zij groei i trandras & tetragijnae funt. Crefcunt jen bij ons aan den Duinkant en in \ apud nos ad latera Dunarum & in Graslanden , naauvilijks meer dan Pafcuis, vix palma; Manus altituten Handbreed hoog, en bloeijen dine & per totam iEftatem fiodengeheelen Zomer. rent.
gebruik. Het Loof is zeer bitter en dient tot een Purgeermiddel voor 't Landvolk. Men neemt 'er een Handvol van en raat die, een Nagt over, op Witte Wijn liaan in de heete Asfche, als wanneer het, des morgens iDgenomen, zeer fterk en fomtyds met braaken, purgeert: maar in Weij of Water afgetrokken , doet het zagtelijk afgaan, 't Zelfde kan men doen met het gedroogde Kruid.
es-



<5tf PLAAT CCLXV.
GEMEEN , L I N ü M V L A S C H. USITATISSIMÜM.
De Vde CL AS SE. CLASSIS na.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed.
nl, VmJ \V ,]n' 1Ut gmelini, Tom. UM Pan. Deel Vllljle St.,bl. 273. Imce pag. ^
VLMCumet.de Kelken en Zaadhuis- linum Calijcibus Capfuiisque mu-
karteld, de Bladen Lancetvor Jiis Lanceolatis, alternis • Kuif mig , overhoekt, de Steng bijna fubfolitario. ' eenzaam.
h ¥$$!iïF K»lï- *■ Peria°thiu* pentanhijllum.
b. De vijfbladige Bloem, b. Corolia pentapetaïa.
c. De deelen der Sexe, noamelijk, c. Sexuales partes, nempe,
ó. De vijflyivormge Meeldraad-d.Stmmm quinque Subulata , & frhen IPUfe tJ" ^m' apiCÊS qu^u^ int«pofiti acutt e.Het Eijrond Vrugtbeginzel, met e. Germen Ovatum , cum Stillis
ftfy^P^tienhkhgeZaad. f. Capfula quinquevalvis, decemt 1 'r , , rr locularis.
g. Een afgezonderd Klepje daarvan. ^.Valvula inde feparata
h. Het Zaad. Semen.
^ bloeitijd. H« w»r* « TIMP. FI.0R. Per tQtam E ^£«ropa op Je Akken gezaaid, pam in Arvis colitur, verofiml zi,nde waarfchijnlijk uit de Oos liter ex Orumtalibus Regiones terfihe Landen afkom/lig. Het bloeit oriunda. In Augufto Men fe flo tn Augustus en wordt bij de twee ret, altitudine bipedali. Inter
2nheTKoom ' ^ '* FrUmema ^Ue na*»«r
gebruik. Menigvuldig is 't gebruik dat rren van deeze foort van Vla?ch heeft tot Lijnwaad en andere kleeding, doch het Zaad dient inzonderheid in de Geneeskunde, zo door de Sliim welke het in Water uitgeeft, als door de uitgeperfte Olie, zijnde in alle opzigten zeer verzagtende, en op gebrande plaatzen aan *t Lighaam nuttig. De Djn- Olie wordt van de Schilders gebruikt en van de Boekdrukkers. Men brandtze in de Lampen , enz.
VLAK-



*£&J>. ZÓÓ.












PLAAT CCLXVL 6f
VLAKKENKRUID.]GALEGA OFFICINALIS.
De XVllde C L A S S E.
Zie Linnjeus Nat. Hist. door Houttuijn, Ilde Deel XdeSt.,bl. 280.
vlakkemkruid. met geftrekte op
ftanr.de Haauwen , en Lancetvormige gejircepte kaale Blaadjes. a. De eenbladige vjftandige Kelk.
h. De Vlinderachtige Bloem. c. De Vlag daarvan. ó.De Vleugels.
e. De Kiel.
f. De negen Jamengeheclite Meeldraadjes.
s. Het eene enkelde.
h.Het langwerpig Vrugtbeginzel,
de dunne Stijl en Stempel. L De Peul of Haauw.
k. Ken dwarfe doorfneede daarvan,
tweehokkig. 1, Het Zaad.
CLASSIS XVIta.
Conf. liNNiE 1 Sijst. Nat. Ed. omelin 1, Tom. lldi part» Ildte. pag. 1129.
caleoa Leguminibus ftrict-is erec«
tis, i'onons juanceuiiuis ïumtis nudis.
.. . . . i.i:M.,~i
a. renantnium monupiujuuui
niiipniipHpritatutn.
h. Corolia Paoilionacea.
c. Ejus Vexillum.
rf. Als ejusdem;
ƒ. No -tm Stamina coalita. \g. Unum fimplex.
li, tjermen ooiongum oujiu» icuuw
.5c Stigma, f, Legumen.
*. Idem transverfe disfedtum bilo.
cubre. I. Semen.
.m.TTim Tilt Cleanne atnpit in temp »lor. HsC Planta fpOIl»
Italië Oostenrijk , Vrankrijk, in de te crefcit in Sepibus Auftrwe & Haagen wild. drie, vier en vijf Italia; & Gallias, alibique,altitudiVoetenhoog, het bloeit in July, en\ ne trium quatuor vel quinque Peblyft over. dum, florens Julio, & perennans.
gebruik. Men noemt het ook wel Ruta Caprana, dat iS Geiten-Ruite. Om dat het, wegens zijnen Aromatieken Geur, tot uitdrijving in de Pest, Blutskoortfen en andere Vlankige Ziekten, beroemd geweest is, heeft het den naam van Vlakkenkruid bekp. men. De Bladen hebben een Slijmigen bitteren fuiaak en zijn Zweetdrijvende; doch worden thans weinig gebruikt.
I
WA.



63 PLAAT
CC LX VII.
WATER-
WEEGBREE.
D$ Vide C L A S S E.
Zie Linnjeus Nat. Hist. door Houttuijn, 11de Deel VIHfte St,, W.418.
water « weegbree met fpitf E'j-
ronle Bladen en ftomp driehoekige Vrugten.
a. De driebladige Kelk.
b. De driebladige Bloem , met de zes Meeldraadjes.
c. Een Bloemblaadje met twee daar aan zittende.
d. Een afgezonderd Meeldraadje.
e. De zes Vrugtbeginzels met de Stijltjes en Stempels.
f. Het driehoekige faamenge drukte Zaadhuisje,
eloeitijd. Overvloedig komt dit Gewas in onzejlaande Wateren, Slooten en Grof ten, voor; inzon. derheid in helder, zoet Wa'.er, wel twee of drie Voetenlioog, bloeijende in den Zomer.
A L 1 S M A
PLANTAGO.
CLASSIS VIta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. JIdi Part. Imce pag. 591.
PLANTAGO AQUiTICA , FolÜS
Ovatis acutis, Fructibus obtu-
fe trigonis. 0. Perianthium triphijllum. 6. Corolia tripetala cum fex Sta-
minibus.
c. Petalum cum duobus Stamini, bus adherentibus.
d. Stamen feparatum.
e. Germina fex cum Stijlis & Stigmatibus.
ƒ. Capfula triangularis compresfa.
temp. flor. Abunde hsc Planta occurrit in Aquis Stagnantibus & folïïs noftrarum Provinciarum, praefertim Aquarum dulcium & puriorum,' ubi altitudine duorum triumve Pedum e fundo asfurgit, in JEftate florida.
gebruik. De Bladen zijn doorgaans veel breeder dan in deeze Afbeelding, inzonderheid de enderite, en zeer lang gedeeld. Weinig Geneeskragtigs komt 'er in voor. ja men wil, dat dit Kruid voor het Vee vergiftig zij, des de Beesten het ook laaten ftaan. Het Sap is zo fcherp, dat men de Bladen tot een Blaartrekkend Middel (Escharoticum') gebruiken kan, 20 fommigen melden.
SIJ.















PLAAT CCLXVill.
SIJRISCHE
WINDE.
De Vdt C l 4 S S E.
Ziet linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Vilde St.,bl. 533-
winde met Pijtswijze van asteren geknotte Bladen, en ronde meest driebloemige Bloemjieeltjes.
a. De vijfdteiige Kelk.
b. De eenbladige Klokvormige
muon.
c. Dezelve geopend met liaare vijf
Meeldraadjes. A. Een derzelven afgezonderd.
e. Het ronde Vrugtbeginzel , met den Stijl en dubbelden Stempel.
f. Het Zaad.
blohitijd. Deeze foort groeit in virfclieiden flreeken van Klein Afie, wild, en laat zig in onze Tuinen ook wel viortteelen ; een klimmende Plant, die in July bloeit, overblijvende.
CONVOLVULUS SCAMMONEA.
CLASSIS Vta
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Imce pag. 340.
cdnvolvulus Foliis Sagittatispoltice truncatis , Pedunculis tereribus fubtrifloris.
a. Perianthium quinquepartitum-
b. Corolia monopetala Campaniformis.
c. Eadem aperta cum fuis quiique
Staminibus.
d. Stamen feparatum.
«.Germen fubrotundum cum Stijlo & binis Stigmatibus.
f. Semen.
temp. flor. Hsc Species fponte nafcitur in plurimis Alias mïnoris Regionibus , etiamque in PJortis Europas facillime propagatur: Planta Scsndens,in Julioflolida, perennans.
gebruik. Het Melkachig Sap der Wortelen, die naar een Franfche Raap gelijken, gedroogd zijnde, levert, indeOosterfche Landen, het zo bekende Scammoneum uit, in de Apotheeken doorgaans Diagtidium genasmd, waarvan de'zuiverfte en beste van Alleppo en Sijrie komt, witachtig zijnde en van binnen glinSerende, de Smijmalche zwartachtig en met onreinigheden gemengd, van eenen bitteren en fcherpen fmaak. Het is een d.r fterkfte Purgeermiddelen , dat op zig zelf veel nadeel kan doen , en daarom zelden gebruikt wordt zonder bijgevoegde Middelen en in kleine veelheid , om andere Purgatiën op te fcherpen.
jC % KAAG-



7*> PLAAT CCLXIX.
H A A G- C ON VOL VU L U S WINDE. S E P I U M.
3 De Vdt CL AS SE. CLASSIS Vu.
Zie linnüïus Nat. Hist. Conf. linkjei Sijst. Nat. Ed.
'0n^IIwƒTTcUIJ^^• i!de omzli^i, Tom. Ildi Part. Deel Vilde St., bl.53i. Imce pa^ 330>
wikds mat Pijlswijze Bladen, die convqlvulus Foliis Saeittatfc van pgteren geknot zijn, envier- poltice wuncatis , Pedunculis hoekige eenbloemige Bloemjleeltjes. tetragonis unifioris
tW?" «■ Penanthium quinquepartitum
b. Deeenbladige Klokvormige Bloem ft. Corolia monopetali CampanU
r> n/r formis.
ï-De vijf Meeldraadjes daar uit c. Stamina quinque inde defumta.
d. Het rondachtig Vrugtbegmzel, d. Germen fubrotundum cum
s a#ren dum- s.longo & binis stigma-
J^T1"' De, PfVM* ™n\ temp. flor. Hax Species,quadeeze die men ook wel de Groote & Convolvulus magnus appellatur"
TentnT' " Vedt,inde HaaJ\M P'urimum fP™e crefcfin Se! gen aan Wegen en Slwten , m pibus ad latera Viarum & Fosfa. onze Provinciën, bloeijende in de\^m , in noftris Provinciis ^mtr- ' .ffiftate florida. *
vfJrl m ..Dlkwli'» noemt men deeze, om haare groote witte B]oemen Klokjes-Winde, en in de Tuinen, daar hel een groot Onkruid is, Slinger -Roos. Op enkelde plaatfen heeft meïzfïe Tonden met Roozekleurig bonteen paarschachüge Bloemen De fe^W,kl2g gerend Sa|, dat echter wï
TUR-















plaat cclxx. ?ï
T ü R B I T HWINDE.
De Vde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hat Deel Vilde St., bl. 547»
winde met Hartvormige gehoekte Bladen, de Steng Vliezig vierkantig , de Bloemjleeltjes veelbloemig.
a. De bloeijende Plant, of de klimmende Stengen met Bladen en Bloemen beladen.
b, c,d. De vetfcheiderleij gedaan, te der Wortelen , zo als die overgegebragt worden.
bloeitijd. In Oostindie is de Groeiplaats, inzonderheid op Ccijlon en Malabar, op donkere vogtige plaatfen, aan de kanltn der Wateren. Hier te Lande houdt menze in de Winter-Huizen. Zij klimt, als de andere foorten van Win^e, in Haaien en Bosfchagie bij 't Geboomte op, bloeijende, in junij en Julij en overblijvende.
CO NVOLVÜLUS TURBETHUM.
CLASSIS Vta.
Conf, linn/ei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. HdiPart. Imce pag. 341.
convolvulus Foliis Cordatis angulatis, Caule Membranaceo quadrangulari, Pedunculis muN tifloris.
a. Stirps florida, fiveCauIes fcandentes Foliis & Floribus onufti.
b, c ,d. Radices varias formaï , quemadmodum nobis afferuntur.
temp. flor. Habitat in In* dia Orientali, prascipue inCeijlona & Malabaria, in locis opacis humidis, ad latera Aquarum. In noftra Regione in Caldariis feu Hijbernaculis asfervanda. More noftrorum Convolvuiorum, in Sepibus & Sijlvis ad Arbores 6c L'rutices adfcendit, in Junio ÖC Julio florida cc perennans.
gebruik. De Wortels of wel de gedroogde ftul<ken daar yan, gelijk hier afgebeeld, worden ons uit Oostindie toegebragt en kunnen tot een Purgeermiddel gebruikt worden; dat echter niet veel plaats heeft, wegens haare fcherpte, waar in zij met die van het Scammoneum veel overeenkomst hebben. Oudtijds gebruikte men 'er de Harst en Extrakten van , gelijk nog de Vinum de Turbith Fallopii bekend is; doch hedendaags worden zij zelden dan met andere dingen gemengd of in de aloude famenftelzels der Winkelmiddelen, onderden naam van Turpethum, gebezigd.
A3 ME C-



72 PLAAT CCLKXI.
MECHOACAN-
WINDE.
De Vde C L A S S E.
Zie linnjeus Mat. Mei. p. 83. Ed. Prior.
mechoacan met een windende Steng, Hartvormige Bladen en zeer groote Wollige Vrugten.
a. Vertoont het bloeijende Gewas.
b. b. De ingefneeden Hartvormige Bladen.
c. c. De fraaij gekleurde Bloemen.
d. Een doorfnijdir.g van den Wortel.
bloeitijd. De Groeiplaats vin deeze Plant is in verfcheide Lanien van Zuid-Amerika , Mexih , Brafil er. Quito, van waar ons de gedroogde Wortel toegebragt wordt. j
CONVOLVÜLUS
M ECHO AC ANNA.
CLASSIS Vta.
Conf. Linn. Mat. Med. Ed. IV. 194- Berg. Mat. Med. TA. 68.
convolvulus Caule volubili, Foliis Cordatis, Fruclibus maximis tomentofis.
0. Plantas florentis imaginem.
b. b Foliorum Cordiformium inci. forum.
c. c.FIorum pulchre coloratorum
faciem.
d. Radicis fectionem horizontalen! oltendunt.
temp. flor. Habitat haec Planta, in variis Regionibus America; Meridionalis, Mexico, Brafilia , & Quito, unde Radix ficcata nobis afFertur.
gebruik. De Schijven der Mechoacan - Wortelen , die wij" bekomen, zijn middelmaatig dik en breed, fomtijds met een geelachtigen Bast gedekt, en witachtig, met kringetjes uitgemonfterd. Zij drijven Weiachtige vogten uit, maar veel zagter dan de Jalappe, en moeten in eens zo groote Dofis gebruikt worden. Men kanze laaten aftrekken in Waterige Vogten, die met Sal Tartari gefcherpc zijn; want door 't kooken verliezen zij haare Purgeerence kragt, zo Beugius waargenomen heeft.
SPIN-















PLAAT CCLXXII. 73
SPINNEN-
KRUID.
D E Vide C L AS S E.
Zie lirnje0s Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xllde St., bl. 344-
ïpinnenkruid met vlakke Bladen, eentakkige Stengel, platte. Bloemen en een regten Stamper.
a. De zesbladige Bloem met haare zes Meeldraadjes.
b. Een Bloemblad met een Meeldraadje.
c. Het Vrugtbeginzel mit den Stijl en driekantigen Stempel.
d. Het driehokkige Zaadhuisje.
bloeitijd. Van zelf groeit dit Gewas op de Kalkbergen der Zuidelijke deelen van Europa, twee Voeten hoog, bloeijende injuly.
ANTHERICUM
R A M O S U M
CLASSIS VIta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. Gmelini, Tom. Itdi Part, Imce. pag. 555.
anthericum Foliis phnis, Sca* po ramofo, Corollis planis, Piftïllo reflo.
a. Corolia hexapetala cum fex Staminibus.
b. Petalum unum cum Stamine.
c. Germen cum Stijlo & Stigmate trigono.
d. Capfula triloeularis.
temp. flor. Sponte crefcit hasc Planta in Montibus Calcareis partium Europa; Auftralium , aki» tudine bipedali, florens Julio.
gebruik. Men plagt het weleer Phalangium te noemen, en die naam werdt daar van afgeleid, dat het, op Wijn gezet, een nuttig Geneesmiddel tegen de Beetenvan Spinnekoppen, Seorpioenen en andere Venijnige Infektenzou uitleveren. Men noemt deeze Soort, in't bijzonder, Aard Spinnenkruid, terwijl er bij ems een andere is, die in 't Water groeit, genaamd Geile Hater-Ajfodillen. De Wortels worden; zegt men, dikwijls, voor Bad. liusci verkogt.
KE ÜL-



Ï4- PLAAT CCLXXIÏI.
K E U L, SATUREJA BOONKRÜID. HORTENSIS.
DeXIVde CL AS SE. CLASSIS XlIIiia.
Zie Linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. f ï ^ o u t j u i J N, gmelini, 7o,h. ƒ Mi Part.
Deel lXde St., bl. 294. Udce pag. 898.
t0mfemftVeeltjeslet tneeblomiSe sjstufieja Pedunculis biflorisi s. De eenbladigepijpige Kelk, vijf- a. Perianthium monophijllum tu-
ff ^ig gaapende._ bulatum Ore quinquefido.
t. De eenbladigeignmzende Bloem, i.Corolia monopetala ringens
epen gtjneeden , ma de twee aperta, cum Staminibus duo^
langere, twee kortere Meeldraad- bus longioribus , duobus bre-
3eJ' , , ;,' vioribus. c. Een afgezonderd Meeldraadje. c. Stamen feparatum. tt. Het vterfpteetis Vrugtbeginzel, d. Germen quadrifidumcum Stijlo
Telden™tmfel Sen — """^ Se"Ce°' & binis Stiëmatibuse- Het Zaai. e. Semen.
bloeitijd, ƒ« de Zuidelijke temp. flok. In Europa; medeelen van Europa groeit dit Kruid, ridionalibus crefcit ha:c Herba. dat bi, ons Jaarlijk in de Tuinen qua; apud nos quotannis in Horgeteeld wordt, bloeijende in Au- tis colitur, florens in Menie Augustus. gufto#
AJ l\K VK' 0nder dfe" "aam van Boonkruid, wegens den Geur, die hetzelve aan geftoofde Tuinboonen geeft, is dit Kruid bij ons Rerfkbek^nd>,hebb^de fcherpen fmaak ên een aangenaamen S™,L ?■ ■ o de GetJeesk«n^ als een Maagmiddel, tot
Hartderk.ng, en m Borstkwaalen heeft het met den Hijfop veel
GA-















PLAAT CCLXXiV. 7§ GAGEL, BRABANT-I M Ij R I C A SCHE M1JRTHE. G A L E.
Se XXlIjle CL A S S E. C.L A S S 1 S lVta.
Zie l i n k m u s Nat. Hist. Conf. l i n n je i Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Hdi Part. Deel Vide St., bl. 344. Ima. pag. 284.
gagel met Lancelvormige eeni- mijrica Foliis Lnnceolatis Sub-
germaate getande Bladen, de ferratis. Caule Suffruticofo. Steng laag Heefterachtig.
De Mannelijke Plant. a. Planta mafcula.
b. Een Bloemfchubbetje met de vier b. Squama Floris cum quatuor StaMeeldraadjes. minibus.
c. De Vrouwelijke Plant. c. Planta Fceminea.
d. Het Vrugtbeginzel met de twee d. Germen cum Stijlis, düobus & Stijlen en enkelde Stempelen. Stigmatibus fimplicibus.
bloeitijd. Het is een Hees- temp. flor. HicFrutex, qul ter, die vier of vijf Voelen hoog altitudinem acquirit quatuor vél wordt, veel in de hooge Landen quinque Pedum , plurimum in van onze Provinciën, Gelderland, Regionibus elatioribus noftrarum Groningen, en menigvuldig in Bra-1 Provinaiarum, Gelria, Groningai bant voorkomende , welke vroeg in allbique, fed copufisfime in Bra't Voorjaar bloeit. bantia reperiundus, qui primo Ve«
Ire floret.
^ ge bb u ik. Dit Gewas bemint echter vogtige Landsdouwen, die dikwils naar hetzelve Gagelkampen genoemd worden. Het komt ook in andere Noordelijke Landen voor en zelfs in Amerika. De Vrugtenplagten in Sweeden, weleer, in plaats van Hoppe, gebruikt te worden tot bet brouwen van Bier, dat daarvan zeer bitter en koppig wierdr. De Wijfjes of Vrugtdraagende komen veel zeldzaamer voor dan de Mannetjes. Het Kruid isflerk van Reuken Olieachtig, wordende door het Landvolk veel gebruikt onder de Bedden, om het Ongediert te verjaagen, weshalve men het ook wel Luiskruid noemt en in Overijsfel Post. JJeszels Harflige Reuk breidt zig ver uit en het kan nok, in Kasfen of Kisten gelegd zijnde j de Kleederen voor de Mot hewaaren , enz.
L "Wit



?6 PLAAT CCLXXV.
W I T BILSENKRUID.
Dt Vde C L A S S E.
Zie linnNisus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel VildeSt.,bl.639.
BiLSENKRüiD met gejleelde uitgehoekte Jiompe Bladen , en engeJleelde Bloemen.
a. De eenbladige vijffneedige Kelk.
b. De eenbladige Ttechterachtige Bloem, aan den tand tenhalve vijffneedig.
c. Dezelve geopend met de vijf Meeldraadjes.
d. Een dito afgezonderd.
e. Het rondachtig Vrugtbeginzel met den Stijl en Knoppigen Stempel.
bloeitijd. In de Zuidelijke deelen van Europa is de natuurlijie Groeiplaats van dit Bilfenkruid. dat bij ons in de Tuinen geteeld wordt. Het groeit zelden hooger , dan een Voet, het is een Zaaijplant, die in de Miand Augustus bloeit.
HIJOSCIJAMUS A L B U S.
CLASSIS Via.
Conf. linsei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Imce pag. 379.
HijoscrjAMus Foliis petiolatis fin.' uatis obtufis, Floribus fesfilibus.
a. Perianthium monophijllum quinquefidum.
b. Corolia monopetala Infundibu. liforrnis, Limbo femiquinque» fido.
c. Eadem aperta cum quinque Staminibus.
rf.Stamen feparatum. e. Germen fubrotundum cum Stijlo & Stigmate capitato.
temp. flor. In partibus Au. ftralioribus Europas locus nativus eft hujus Hijoscijami, apud nos in Hortis colendi. Altitudinem. Pedalem raro fuperat, Planta annua.florens in Menfe Augufto.
. gebruik. Van 't Zwarte Bilfenkruid (Hijoscijamus niger~), dat in t I.Deel deezes Werk» op Plaat LXXXIV afgebeeld In bladz. 86 befcbreeven is, verfchilt dit door de Witte Wolligheid der Bladen. Hetzelve groeit ook veel hooger dan een Voet en heeft een zwartachtig aanzien. Van dit Witte is een groote en kleine Soort en het wordt voor vetlzagter van werkingen inwendig niet zo Vergiftig, als het Zwarte, gehouden,















PLAAT CCLXXVI. 77
SIGMAARS- M A L V A
KRUID. ALCEA.
De XVIde C L A S S E. CLASSIS XVta.
Zie linn/eüs Nat. Hist. Conf. linn/ei Sijst. Nat. Ed.
door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. IldiPart.
Deel Xde St., bl.62. Udce, pag. 1055.
sigmaars • kruid met een opgeregte alcea Caule ereóco, Foliis multi-
Steng en veeldeelige ruuwachtige partitis fcabriuiculis. Bladen.
a. De dubbelde Kelk, de buitenfle a. Perianthium duplex , exterius driebladig , de binnenfle eenbla- tripbijllum, interius monopbijN dig, half vijfdeelig. lum Semiquinquefidum.
b. Dezelve van ter zijde gezien. b. Idem a latere confpeécum,
c. De vijfbladige Bloem. c. Corolia pentapetala.
d. Een afgefcheiden Bloemblad. d. Petalum feparatum.
e. De famengegroeide Meeldraadjes, e. Stamina coalita.
f. Een afgezonderd. f. Unum Stamen feparatum.
g. Het Jchijfronde Vrugtbeginzel, g. Germen Orbiculatum.Stijluscijde Bolachtige Stijl enmenigvuldi- liudraceus & Stigmata plurima ge Borjïelige Stempels. Setacea.
h. De Zaadjes, in 't ronde, om den h. Semina, circa Stolonem , in Stoel geplaatst. orbem locata.
bloeitijd. Natuurlijk groeit dit temp. flor. Naturaliter cref-
Kruid in Duitschland en Frankrijk cit hasc Herba in quibusdam locis
ap fommige plaatfen, wordende bij Germaniae & Gallis & apud nos
ons tot fieraad in de Tuinen gekweekt in Hortis colitur propter pulchri-
Het groeit drie of vier Voeten hoog tudinem. Altitudinem acquirit
en bloeit in July, blijvende over. trium quatuorvePedum, florensin
1 Julio menfe & perennans.
gebruik. Bet is eigentlijk de Alcea Vulgaris, der oude Autheuren, naar de zeer bekende Planten, die men tegenwoordig AU cea noemt of Alcea Rofea dat is Stokroozen, meer of min gelykende. en , zo wei als die, van verzagtende hoedanigheden, gelijk de Malva; wefhalve het Kruid en de Bloemen ook in fommige Apotheeken worden nagehouden.
M
KLEI,



73 PLAAT CCLXXV1I.
KLEINE WILDE M A L V K MALUWE of
ROTUND IFOLIA.
KAASJES.KRUID.
De XVIde C L A S S E. CLASSIS XVta.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tum. IlaiPart. Deel Xde St., bl. 58. Ilde pag. 1055.
kaasjes • kruid met een hurkende malva Caule proftrato, Foliis Steng , Hartvormige ronde Cordato - orbiculatis, obfolete fiaauva vijfkwabbige Bladen , quinquelobis, Pedunculis Fruc de Vrugtdraogende Bloemjleeltjes tiferis declinatis. neergeboogen.
a. De dubbelde Kelk, de buitenjle a. Perianthium duplex, exterius driebladig, de binnenjie eenbla- triphijllum, interius monophijldig, half vijffneedig. lum femiquinquefidum.
b. Dezelve van onderen te zien. b, Idem ab inferiori parte confpec-
turn.
c. De vijfbladige van onderen fa- c. Corolia pentapetala balï coalita. mengegroeide Bloem.
d. Een Bloemblaadje. i, Petalurn unum.
e. De menigvuldige tot een Rol fa- e. Stamina numerofa inCijlindram mengtwegde Meeldraadjes. conjunéla.
f. Een a/g'zmderd. f. Stamen feparatum.
g. Het Jchvfronde Vrugtbeginzel, g. Germen orbicuiatum cum Stijlo met den Rolagtigen Stijl en veele Cijlindra:eo & Stigmatibus nuBorflelige Stempels, merofis t'etaceis.
h. De Zaaden in 't ronde gejchikt. h. Semina in orbèm difpoöta.
i. Esn afgezonderd Zaadje. i. Semen fepaiatum.
bloeitijd. Aan Dyken en We- temp. flos. Ad Aggeres Viasgen, inzonderheid op Steenigeplaat que, prasrertim in locis Lapidofis, jen, die dor en droog zijn, komt dit Siccis & aridis., plurimum bsc rondbladige Kaasjes-Kruid in ons Malva rotundtfolia in noftra Regio. Land en elders overvloedig voor; ne & alibi occurrit, altitudine itr hoogte van tweeVcetenbloeijende bipedaü, piuribus Menfibus in ■ verfcl.eiden Maanden in de Zomer. liErtate florida.
gebruik. Deeze Kleine Wilde Maluwe tornt,gelijk de volgende, in kragten veel overeen met de Fleemst Althiea, die in *t I.~Deel van dit Werk op Plaat XLU is afgebeeld en blada. 43 befchreeven.
GROO-















PLAAT CCLXXVIII. 79
GROOTE WILDE MALUWE.
De XVlde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hele Deel XdeSt.ybl.s^.
baasjes-kruid met een opgeregte Kruidige ruuwe Steng, vijf of zeventandige Bladen, Haairige Bloem en Bladjleelen.
a. De buitenfle driebladige Kelk.
b. De binnenfte eenbladige halfvjf fpleetige.
c. De vijfbladige Bloem.
d. Een afgezin ierd Bloemblad.
e. De talrijke Meeldraadjes, van onderen Rolachtig te [amengegroeid.
f. Een Meeldraadje afgezonderd.
g. Het Schijfronde Vrugtbeginzel , met den Rolacltigen Stijl en veele
■ Stempels.
h. De Vrugt.
bloeitijd. De Groeiplaats van deeze Groote Wilde Maluwe is meer in Bosfchen en in Grasvelden, alwaar zij fomtijds wel opfchiet tot drie Voeten hoogte, bloeijende in de. Zomer-Maanden, gelijk de voorige.l
[ MALVA S IJ L V E S T R I S.
CLASSIS XVta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Pari. lldce pag. 1056.
malva Caule ere&o Herbaceo Scabro, quinque vel Septem. dentatis , Pedunculis Peciolisque Pilofis. a. Perianthium exterius triphijllum.
6. Interius monophijlluin femiquinquefidum.
c. Corolia quinquepetala.
d. Petalum feparatum.
e. Stamina numerofa, inferius in Cijlindrum coalita.
f. LJnum Stamen feparatum.
g. Germen orbiculatum, cum Stijlo Cijlindraceo & Stigmatibus plurimis.
h Fruflus.
temp. flor. Crefcit hxc Malva, major Sijlveftris faspiusin Sijlvis, & in Pafcuis, alibique, aliquando akitudine trium Pedum jreperta, florenfque ia Menfibus I seftivis ut prior.
gebruik. Beide deeze Soorten van Kaasjes - Kruid, doch inzonderheid de Groote, zijn zo in als uitwendig verzagtende, en worden derhalve de Wortels, Bladen, Bloemen en Zaaden aangemerkt als Winkelmiddelen, die men in ae Apotheeken nahoudt. De Bladen zyn inzonderheid in KHjfteeren in gebntik. Op fommige Plaatfen kookt men 'er Moes van, dat eetbaar ts, doch wat laf van fmaak.
M z
VLOT-



8o PLAAT
CCLXXIX.
VLOTGRAS, DRAVIK, MAN N A-GRA S.
De lilde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door hoüttuij» , Ilde Deel XI11 (le St., bl.299.
vlotgras meteen Takkige opgeregte Ptuim, de Aartjes bijna ongeJleeli. fpilrond en ongebaard.
a. ten afgezonderd Bloempje , der tweekleppige Kelk.
b. De tweekleppige Bloem, daar in vei vat.
c. De drie Meeldraadjes, het langwerpig Vrugtbeginzel en de twee JPlumaclstige omgebocgen Stempels op het Honigbtkje jïaande.
d. Het langwerpige, als gekneepe ne, aan de eene zijde verhevene Zaad.
bloeitijd. In Stiljlaande Wateren, Poelen en Slooten van ons Land , als ook van Duitschland, Poolen , Brandenburg en andere Nowdlijke Landen kom dit Vlotgras overvloedig voor, groeijende tot drie of vier Voeten hoog m 't Water en bloeijende den gejieelen Zomer.
F E S T U C A FLUITANS.
CLASSIS Uhia.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Ime pag. 187.
festuca Panicula ramofa erecci, SpicuMs fubfeffilibus teretibus muticis.
a. Flofculus feparatus, Glumas bival vis.
b. Corolia bivalvis, illa contenta.
c. Stamina tria, Germen oblongum & Stigmata bina Plumofa, reflexa, Nectario infcrta.
d. Semen oblongum, fubcompreffum, uno latere elevatum.
temp. flor. In Aquis fiagnantibus, Agris Submerfis & Foffis, tam Regionis noftra;, quam Germa»i«, Poloniap, P,randenburgia;, aliarum quo '1 errarum Borealium Europa;, bax Feftuca Species abunde occurrit, altitudine trium vel quatuor Pedum in Aqua excrefcens, florensque per totam -rEltatem.
gebruik. Dit wordt gezegd het echte Manna-Gras te zijn, waar van de Duitfehe Manna komt, die in DuitschlandSchwaden genoemd wordt. Men heeftze van tweederleij foort, de eene die rond is als korreltjes van Geerst, komende van een Soort ven Pankum genaamd Bloedgras wegens de roode Hairen , dat van zelt in de Tuinen groeit, die ook rot Voedzel plagt gebruikt te worden ; doch veel Heg-er is dan deeze Swaden, welk fommigen nog aangenaamerachten dan de Oostindfche Sagoe. Het Meel daar van dient tot Brij en Gebak. Men kan 'er Melkdranken van maaken, Koffij van branden tn brandewijn van ftooken.
GE»









M.






PLAAT CCLXXX. |fj
GEMEEN ARTEMISIA B IJ V O E T. VULGARIS.
Dt XlX.de C L A S S E. CLASSIS XVllha.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst-. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Ildi Part. Deel XdeSt.,bl. 584. lm® pag. 1211.
bijvoet met Vindeelige platte, in- autemisia Folliis pinnatifidis, gejneedene, van onderen Wollige planis incifis, fubtus tomento'Biaden; enkelde omgekromde fis ; Racemis funplicibus reBloemtr osjes; de Bloemen met vijf curvatis; Florum radio quinStraalblommetjes. quefloro.
a. De algemeene Kelk. a. Calijx communis.
b. De jamer.geflelde Bloem, b. Corolia compofita.
c. Een tweejlogtig Bloemmetje. e. Corollula hermaphroditica.
d. Dit geopend met den Mond vijf- d. Eeadem aperta orequinquefido. deelig.
e. De deelen der Sexe uit hetzelve, e. Sexus partes ex illa, fcilicet. naameüjk.
f. De vijf Jdmengevoegde Meeldraad- f. Stamina quinque conjunéta. jes.
g. Het Vrugtbeginzel met den Stijl g. Germen cum Stijlo & Stigmate en dubbelden Stempet. duplici feu bifido.
h. Een Vrouwelijk Bloemmetje, h. Corollula Fceminea, quarum waar vijf den Straal uitmaaken , quinque in Radio, Petalis dezonder Bloemblaadjes, met een ftutito ; conftans folummodo enkelen Stijl en twee Stempels. ex Germine Stijlo & Stigmati-
bus binis.
bloeitijd. Dit is een zeer ge- temp. flor. Vulgatiffimum intneen Onkruid der Wegen en PVil ter Zizania ad Vias &Sepes, pra;dernisfen, inzonderheid op Zandige fertim in locis Arenofis, tam noGronüen, zo in onze Provinciën a/i |ftrarum Provinciarum quamtotius door geheel Europa- Hel groeit Tak-1 Europa;, Ramofum excrefcit altikig twee of drie Voeten hoog enbloeit tudine duoium vel tiium Pedum, in Augustus. I florens in Augufto.
gebruik. Het Kruid, dat tot de Winkelmiddelen behoort is bitter, Maagfterkende en dient tegen de Afgaande Koortfen Qnter. mittentes) zo wel als tegen de Verkopte Maandftonden. De zelfde Soort levert in de Oofterfche Landen de zo beroemde Moxa uit. In fommige Apotheeken wordt 'er een Sijroop , een Extrakt, een Zout, een Water en een Olie van vervaardigd; doch 't is hier weinig in gebruik.
M 3 BIJ-



32 PLAAT CCLXXXI.
B IJ V O E T D R A G O N.
De XIXde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xde St., W.588.
bijvoet met Lancetvormige gladde ejfenrandige Bladen.
a. De algemeene Kelk, zes Vrouwe lijke en twaalftweeflagtige Bloem • jes bevattende.
b. Een Tweeflagtig Blommetje.
c. Deszelfs vijf famengegroeide Meeldraadjes.
d. Het Vrugtbeginzel, met den Stijl en tweedeeiigen Stempel.
e. Een Vrovwelijk Blommetje , 't welk de deelen der Sexe even als in de Tweefligtigen heeft.
bloeitijd. Dit bekende Kruid wordt gezegd natuurlijk in Siberië en Tartarie 'te groeijen. Men kweekt hes in onze Tuinen voor de Keuken, alwaar het de hoogte krijgt van drie of vier Voeten, bloeijende in Augustus.
j ARTEMISIA DRACüNCULUS.
C L S S I S XVlllya.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom, Ildi Part. Ima pag. 1212.
artemisia Foliis Lanceolatis glabris integerrimis.
a. Calijx communis, fex Flofculos Fcemineos & duodecim Hermaphroditicos continens.
6. Flofculus Hermaphroditicus.
c. EjufJem Stamina quinque coalita.
d. Germen cum Stijlo & Stigmate bifldo.
f. Flofculus Foemineus in cjuo Sexus partes uti in Hermaphroditis occurrunt.
temp. flor. Herba hasc, Valde cognrta, dicitur fponte crefcere in Siberia & Tartaria. Colitur hic in Hortis, ad ufum Culinaj, & ibi altitudinem trium vel quatuor Pedum acquirit, florens in Menfe Augufto.
gebruik. Het wordt, onder den naam van Dragon, veel als een Toekruid over de Salade gebruikt, daar het een Geur aangeeft. Het is bitterachtig, welriekende en een weinig Scherp. In deOos» terfche Landen wordt het in Moes of Vleeschnat gekookt. In de Geneeskunde zou men het als een Maag- en Windbreekend middel, voor de Borst ook niet ondienftig, gebruiken. Op Azijn gezet geeft het daar aan een bevalligen fmaak.
00 S-















PLAAT CCLXXXIL S3 OOSTERSCHE ARTEMISIA B IJ V O E T.' JUDAICA.
De XIXde C LA SSE. CLASSIS XVIlln.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde omeli;nni, Tom. HdiPart. Deel Vide St., bl. 46. *** P"g- laio.
bitvoet die HeefleracUig is, met artemisia Fruticofa, Foliis obo (lomp Eijronde gekwabde kleine vatis obtufis lobatis parvis. Blaadjes, en Pluimswijze ge- Flonbus pameulaus pedicellati». Heelde Bloemen.
a. De algemeene Kelk. f Calijx communis.
b. De famengeftelde Bloem. »• Corolia compofita.
c. Een enkel Blommetje. Flofculus fimplex. ó. Hetzelve geopend. d Idem apertus.
e. Deszelfs deelen der Sexe. e Ejus partes Sexuales.
f. De vijf Samengevoegde Meel- f. Stamina ejufdem quinque con. ' draadjes, uit hetzelve. j'unda.
g. Het kleine Vrugtbeginzel, de ?. Germen1 parvum,, Stijl us fikDraadachtige Stijl en tweedeelige formis & Stigma bifidum. Stempel.
bloeitito. In het JoodSche temp. flor. In Judéa, AraLand Arabie en daaromjireeks, bia & circumforaneis, crefcit hic eroeit dit Heellertje, dat in een Fruüculus, qui in Ollaakitudinem Pot ruim twee Voeten hoog is opge ultra duorum Pedum acquifivit, Schooien , met menigvuldige Zijtak- cum Ramulis numerofis, Augufto jes, bloeijende in de Maand Au Menfe florens. gustus.
gebruik. Deeze Plant zou de Moeder zijn van het gemeene Wormzaad, dat men Semen Zedoarias of Sanionici noemt, het welke ons uit de Oofterfche Landen wordt roegebragt, zijnde Kruideng en bitter. Men is taamelijk verzekerd, dat hetzelve van een dergelijk Kruid ingezameld worde,
ZEE-



84 PLAAT CCLX XXIII.
Z E E- ARTEMISIA ALSEM. MARITIMA
De XIXde C L A S S E. CLASSIS XVIlha.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door 11 o u t t u ij n , Ilde gmelini, Tom. Ildi Part. Deel Xde St., bl. 5 76. Imce. pag. izn.
zee-alsem met veeldeelige Wollige AriTEMisiA Foliis multipartitfs to-
Bkden, knikkende Trosfen en mentofis , Racemis cernuis
drie Vrouwelijke Blommetjes, Flofculis Fcemininis ternis. '
De algemeene Kelk. a. Calijx communis.
b. Een tweeflagtig Blommetje. b. Corollula Hermaphrodita.
c. De vijf Samengegroeide Meel- c. Ejufdem Stamina quinque coadraadjes daar uit. Hta.
**" ¥eL r''u%beginzel>de en 'l' Germen, & Stigma bifidum feu dubbelde Stempel. duplex.
e. Een Vrouwelijk Blommetje , e. Flofcul'us Fcemineus , quorum waarvan 'er drie in de Straal zijn. tres in Radio.
f. Het Vrugtbeginzel met den Stijl f, Germen, cum Stijlo & Stigmaen dubbelden Stempel, hier in ver- te duplici feu bifido, in Mo. vat.
bloeitijd. Deeze komt aan on- temp. flor. Hse abunde ocse Zeedijken en Stranden overvloe- currit ed Aggeres & Littora Padig voor, doch ook in Duitschland triae noftra;, fed & in Germania en aan de Oevers der Noordelijke & ad Littora Regionum BoreaOewesten. Zij wordt met gemak in Hum & facile colitur in Hortis noenze Tuinen voortgeplant, ter hoog- (fris, altitudine bi-vel tripedali te van twee of drie Voeten, bloei- in Augulto & Septembri florida. jende tn de Herfst.
gebruik. De Wollige Witheid onderfcheidt voornaamelrk deeze Soort van Bijvoet of Zee-Alfem, die, in 't Wilde een fier ken Mariolein of Kamfer-Reuk heeft, dat een bijzondere nuttieneid, naar die van Alfem gelijkende, zou kunnen aanduiden
ROOM-









mm






PLAAT CCLXXX/V. 85 ROOMSCHE ARTEMISIA A LSE M. PONTICA
De XIXde C L A S S E. CLASSIS XFlllva.
Zie L1 nnmüs Nat. Hist. Conf. LiNNiEi Sijst. Nat. Ed. door Houttuijn, Ilde gmelini, Tom. lldi part. Deel Xde St., bl. 578. Ilde.pag. tMflt;
.alsem ?«et veeldeelige van onderen artemisia Foliismultipartitis fub-
Wo/lige */arf«n, de Bloemenrand. tus tomentoils, Floribus fubro-
oc/;t»S knikkende, den Stoel naakt, tundis nutantibus, Recepcaculo nudo.
a De algemeene Kelk. a. Calijx communis,
b De famengeftelde Bloem. b. Corolia: compofita.
c. £en tweeflagtig Blommetje daar c. Corollula Hermaphrodita ex uit ' eadem.
d. De vijf jamengevoegde Meel d. Stamina quinque coalita.
. draadjes. _ _ . , ,
e. Hef Vrugtbeginzel met den Stijl e. Germen, Stijlus & Stigma bien dubbelden Stempel. fidum.
{.Diezelfde deelen uit het Vrouwe. /.Eadem partes ex Corollula Fo>
/i/fc Blommetje. minea.
bloeitijd. Deeze P/sn«, aïe temp. flor. Thee Planta, natuurlijk groeit in verfcheide Larc-I fponte crefcens in pluribu» Reden van Klein Afie , en etóerx.jgionibus Afis minoris & alibi', co■wordt bij ons in de Kruidhoven ge-\\hm in noftris Hortis Herbarus, kweekt, twee of drie Voeten loog 1 altitudine duorum triumve Pe>> en bloeit in Augustus. duin, florens in Menfe Augufto.
gebruik. Men ziet, waarvan zij denj naam Pontia heeft, doch men wil, dat het de Pontifche Aljem der Ouden niet zij, maar wel de Roomfche, bij welken naam zij ook bekend is onder de Geneesmiddelen. Het Abftnthium Romanum is Kru.d.ger dan de gewoone Alfem en minder bitter, wordende wegens de fijnheid zijner deelen dezelve voorgekoozen, en tot Geneezing van de Waterzugt geroemd.
N
ROTS*



$5 P L A A T CCLXXXV.
R O T S-
ALSEM.
D E XIXde C L A S S E.
Zie lihnjeus Nat. Hist. door houttuijn, IIde Deel Xllde St., bl. 577.
alsem met gevinde Bladen, opftijgende ruise Stengen, en Kogelronde knikkende Bloemen met een Pluizigen Stoel.
a. De algemeene Kelk.
b. De famengeftelde Bloem.
c. Etn tweeflagtig Blommeije.
d. De deelen der Sexe daar uit.
e. De vijf famengegroeide Meeldraadjes.
f. Het Vrugtbeginzel, de Draad achtige Stijl en dubbelden Stempel
g. Een Vrouwelijk Blommetje uit den Omtrek.
bloeitijd. Op de Rotfen der Alpen of hocge Gebergten door geheel Europa, zelfs ook in Siberië is deeze Soort gevonden, groeijende ongev.aar een Voet hoog, en in Julij bloeijende.
AR T E M I S I A
RUPESTRIS.
CLASSIS XVllha.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. Gmeliïji, Tom. lldi Part. Imx. pag. 12 ir.
artemisia Foliis pinnatis, Caulibus adfcendentibus birfutïs; Floribus Globofis cernuis, Recepraculo pappofo.
a. Calijx communis.
b. Corolia compofita.
c. Corollula Kermaphrodita. d Sexus partes ex illa.
f. Stamina quinque coallta.
f. Germen , Stijlus filiformis & Stigma bifidum.
g. Flofculus Fcemineus ex arnbitu Floris.
temp. flor. In Rupibus Alpium vel IVluutium excelfarum per totam Europam , imo & in Siberia hac Species reperta eft, altitudine circiter Pedali, Julio Menfe florida.
gebruik. De breedte der Bladen onderfcheidt deeze wel voornaamelijk van de andere Soorten van Wilde Alfem, zijnde anders dezelve ook grijsachtig wit van Kleur en aangenaam van Reuk; doch zij wordt in de Tuinen donker groen en minder geurig. Het Afkookzel, evenwel wordt tegen het Zijdewee, tegen Afloopende Koortfen, tot afzetting der Stonden, en tet Wondbeeling aangepreezen.
ER-












•C/al. z86 .



PLAAT CCLXXXVI. 8?
WORMZAAD-
PLANT.
De XIXde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel Xde St.,bl. 574.
Wormzaad - Plant , met de Stengbladen Liniaal Vinsviiis veeldee
Uit. de Takken onverdeeld, de
Aairen zijdelings omgeboogen, de Bloemen met vijf Blommetjes.
z.De algemeene Kelk , met de famengeftelde Bloem.
b. Een Tweeflagtig Blommstje.
c Hetzelve geopend.
d. De deelen der Sexe daar uit.
e. De vijf famengegroeids Meeldraadjes.
f. Een Vrouwelijk Bladerloos Blommetje.
g. Het Zaad.
bloeitijd, Deeze groeit mede
in de Oosterfche Landen, kunnende
in onze Tuinen gekweekt worden, maar 's Winters voor de Koude te
lewaaren. De hoogte is drie Voeten, de bloeitijd in Augustus.
ARTEMISIA SANTONICA.
CLASSIS XVIIIva.
Conf» linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Imx pag. lil 1.
artemisia Foliis Caulinis Linea^ ribus pinnato-multifidis.Ramis inHitfifis . Snicis fecundis re-
flexis, Floribus quinquefloris.
a. Calijx communis cum Corolia
compofita. b. Corollula Hermapbrodita. c- Eadem aperta.
d. Sexus partes ex ea.
e. Stamina quinque coalita.
ƒ. Corollula Fceminea aphijlfa.
g. Semen.
temp. flor. Hasc etiamfponte crefcit in Orientalibus& colitur in Hortis noftris fed a Frigore in Hijbernaculis confervanda. AU ritudinem acquirit trium Pedum,
Iflorens in Augufto.
gebruik. Een Zijtak is hier afgebeeld van dit Gewas, 't welk volgends de benaaming eigentlijk de Moeder zou zijn van het Santonicum of Semen ad Vermes, dat is Wobmzaad, wordende deswegen ook Herba SanUa geheten; doch het is, gelijk wij voorheen gemeld hebben, onzeker, of het deeze dan een andere Soort zij, van welke het Sever-Zaad ingezameld woidt. Zie mijne Nituurlijke Historie.
N 2
ER-



88 PLAAT CCLXXXVII. ERVEN, ERVUM L I N S E N. E R V I L I i
De XVllde C L A S S E. CLASSIS X?Ita.
Zie Linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sint. Nat. Ed. door H o u t• t u ij n , Ilde gmelini, Tom. Ildi Part. Deel Xde St, bl. 214. Ima pag. , 113.
LiKsmmetde VrugtbeginzelsGolfs- Ervüm Germiniquis undato-plicawjze geplooid, de Bladen onpaa- tis, Foliis ïmnari-piornatis. rig gevind. r
a. De vijfdeelige Ke\k a. Perianthium quinque parütum.
b. De Vlinderachtige Bloem. b. Corolia Papilionacea. C, Derzelver Vlag. . f. Fjufdem Vexillum.
d. d. De Vleugels. d, d. Als duaj.
f"eKlsi- e. Carina. i. De negen Samengegroeide Schuif- f. Stamina novem coalita & unum
draadjes en het enkelie. fimplex.
g. Het Vrugtbeginzel met den Stijl //.Germen, Stijlus & Stigma inen krommen Stempel. curuum
h. De Haaumjes. /,. Legumina.
1. ten met het Zaad geopend. i. Tale cum Seminibus apertum.
d^^p l" t6 ^lijke temp. flor. In Regionibus
~ ^Europa. Spanje, halie Auftralioribus Europa;, Hifpania,
«ïüW' {reu di'K"M w« Italia, Gallia, hsc Herba fponté
«« uor<ft ,„; Switzerland voor de crefcit in Helvetia ad victum Se-
t,ZJeT,,t L °nze Tuinen ritur' CoIitur in Ho»''s noftris. twwfc men lm ter hoogte van drie altitudine trium vel quatuor Peof vier Voeten .bloeijende in Augus- dum, florens in Augufto.
ce brui k. Het is een klimmend Gewas, doch zonder Klaau. mTeP'A Wnr ^".^ Meel der Zaaden, in fommige Landen! ondier de Winkelmiddelen geteld wordt, en in tijden van fchaarheicl der Graanen, fomtijds, onder 't Brood gemengd. Men gebruikt het Zaad meest voor het Vee, en het wordt van de Duiven zonder h.nder gegeten. De Koeken van het Meel worden ia Provence gebruikt pm de Runders te mesten. ' '
BREM,















p l a a t brem,
cclxxxviii. sa
s p a r t i u m
b ezemkruid.
De XFIIie C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Vde St., bl. 451.
scoparium.
CLASSIS XVlta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. IldiPart. Imce pag. 1089.
brem met drievoudige en enkelde
Bladen, de lakken noeKig en on gedoomd.
a. De eenbladige Kelk,
b. De Vlinderachtige vijfbladige Bloem.
c. Deizelver Vlag.
d. De twee Vleugels.
e. De Kiel.
f. De vijf famengegroeide Meeldraadjes en één enkeld.
g. Het langwerpigs ruige Vrugtbeginzel met den Stijl en Stempel.
bloeitijd. Het komt door bijna geheel Europa wild voor, als ook in onze Nederlanden op Zandige plaatfen en in de Duinen ter hoogte van vijf of zes Voeten, en hooger in de Tuinen en Plantagiën, bloeijende bijna den geheelen Zomer.
spartium Foliis ternatis folira viisque, Ramis inermibus angulatis.
a. Perianthium monophijllum. •
0. corona rapmonacta pentapeta. la.
c. Eius Vexillum.
d. Ake dus.
e. Carina.
< f. Stamina quinque coalita & unum
fïmnlpy.
g. Germen oblongum hirfutum.
I. rum Sriiln Ar Stiamnr*
temp. flor. Per totam fere Europam fponte crefcens occurrit, vivit& in noftra Belgia locis Arenofis & circa. Dunas, altitudine quinque vel fex Pedum & elatius in Hortis & Arboretis adfurgens, florensque fere per t0« tam ./Eftatem.
gebruik. Het is de gemeene Brhm, Genijla, onder welken naam daar van bet Kruid, de Bloemen en Zaaden, in de Apot« heeken bekend geweest, doch hedendaags bij ons, in weinig of geen gebruik zijn. De Bloemen werden, in fommige plaatfen van Vrankrijk als Salade gegeten, en in Brabant werden de öngezou-" ten Knoppen, met Olie en Azijn, als de Kappers voor een Verfnapering genuttigd. De Vrugt is een zwartachtig Haauwtje, waar in kleine Erwtjes, bitter van fmaak.
Nj DRUI-



po PLAAT CCLXXXIX.
DRUIVEN-
KRUID.
De Vde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Vilde St., bl. 777.
Ganzevoet met langwerpige uitgehoekte Bladen en naakte veel. deelige Trosjes.
a. De vijfbladige Kelk.
b. Dezelve met vijf Meeldraadjes.
c. Een Meeldraadje afgezonderd.
d. Het Vrugtbeginzel met den tweedeeligen Stijlen dubbelden Jlompen Stempel.
bloeitijd. Overvloedig groeit dit Kruid iu de Zuidelijke deelen van Europa, ja het komt ook wild voor, in Zandige Bouwlanden, Boomkweekerijen en in fommige
Moeshoven van ons Land, groeyen de omtrent een Voet hoog en bloei jende in Augustus.
CHENOPODIUM B O T R IJ SL
CLASSIS Vta.
Conf. Linnjei Sijst. Nat. Ed.
gmel 1 n 1, lom. IldiPort. Ime pag. 449.
chenopodium Foliis oblongis fj-
nuatis, Kacemis nudis muitihdis.
a. Perianthium pentaphijilum. b-Idem cum Staminibus quinque. c Unum Stamen fenaramm.
4. Germen cum Stijlo bipartito &
stigmate dupüci obtulo.
temp. flor. Abunde crefcit
haec Herba in Regionibus Auftra-
norinus europa;, ïmo öt Sponte provenit in Agris, Arenofis, in Arboretis & Herbarum Hortis, uoftrarum Provinciarum, altitu. dine circiter Pedali. florens ia
J Augufto.
gebruik, 't Gewas wordt Druivenkruid {Botrijs) geheten, om dat de Takken, met de Bloem- en Zaad - Trosjes, zig als een Bos Druiven vertoonen, en Botrijs Ambrefioides wegens den aangenaamen Geur. Het heeft een verwarmende kragt en wordt deswegen onder de Medicijnen geteld. Droog bij de Kleederen gelegd, kan het dezelven voor de Mot bewaaren, weshalve het ook den naam van Mottenkruid voert.
STIN.















PLAAT CCXC 9«
STINKENDE C HE NO PODIUM MELDE. VULVARIA.
De Vde CL AS SE. CLASSIS Vta
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst Nat. Ed: door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Udi Part. Deel Vilde St.,bl. 779- ImtB Wff' 4+9*
ginzevoet met geheel effenrandige chenopoiuum Foliis integerrimis Ruitswijs Eijronde Bladen en rhombeo. ovatis, Floribus conKlowenswijze Bloemen in de glomeiatis Axillaribus.
a. Een kléin bloeijemtakje. a. Ramulus Glomerulis Florigeris.
b. Een Takje met 'Zaaden. b. Ramulus Glomerulis Frucrifens. , c Een Bloempje metvijf Meeldraad- c. Corolia cum quinque Stamini»
jes van ter zijde. bus lateraliter,
d Een zelfde van vooren; beiden d. Eadein a parte antica utraquea
vergroot. magnitudine auélL
e. Het Zaad met den aanblijvenden e. Semen cum Calijce perfiftente.
Kelk
f Het zelf de van den Kelk, ontbloot, /.Idem a Calijce denudatum , an-' van vooren of van boven gezien. terne vel fuperne confpeaum. g Het zelfde van ter zijde. Dit g.Idem a facie laterali. Haec duo
beide in natuurlijke Grootte. in magnitudine naturali.
h. Rijpe Zaadjes. h. Senina matura.
- bloeitijd. Dit komt, als een temp. flor. Haec ut zizanis Onkruid menigvuldig voor in Moes-; in Europa cultis Oleraceis, in lo. hoven op woeste plaatfen en op de \ cis defertis 6c in Fimetis frequens Mestimpen van gelieel Europa, \ occurrit& per aliquot Menfesflobloeijende eenige Maanden in de rens confpicitur. Zomer.
1 gebruik. Het heeft een bijzonderen Stank, welke van fommigen bij dien van rottige Zoute Visch vergeleeken wordt. Anderen noemen het, om die zelfde reden, Vulvaria; maar Stinkende Melde is de gewoone naam. In Engeland wordt van het Sap deezer Plant een Sijroop gekookt en tegen de Opftijging {Bjflerica Pasftó) gebruikt.
BAL.



9* PLAAT CCXCJ.
BALSEM- OCIJMUM KRUID. BASILICUM.
De XJk'de C L A S S £. CLASSIS Xllhia.
Zie linnnjeus Nat. Hist. Conf. linnje i Sijst. Nat. Ei; door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. Hdi Part. Deel IXdeSt.,bl.459. Ima; pag, 918.
b'alsemkruid met Eijronde gladde ocijmum Foliis ovatis glabris,
" Bladen en kantliaairige Kelken. Calijcibus ciliacis.
a. a. De eenbladigetweelippige Kelk af a. Perianthium monopbijlluin van boven en onderen. bilabiatum, a fuperiori & infe-
riori parte.
b. De eenbladige Gaaperachtige b. Corolia monopetala ringens. Bloem.
c. De bovenlip met de twee terugge- c. Labium fuperius, cum duobus boogene konjte Meeldraadjes. Staminibus brevioribus reflexis.
d. De onderlip met de twee langere d. Labium iuferius, cum duobus - Meeldraadjes, om laag ingeplant. Staminibus longioribus, baii in-,
fertis.
ft Een afgezonderd Meeldraadje. e. Stamen feparatum.
f. Het vierdeelig Vrugtbeginzel, de f. Germen quadripartituin, Stijlus '• Draadachtige Stijl en dubbelden filiformis & Stigma duplex feil
Stempel. bitidum.
g. Een Zaadje. g. Semen.
' bloeitijd. In Oostindie en temp. flor. In India OrienPerfie, is dit Gewas, dat de ge. talibus & Perfia hajc Planta, quia? daante van een klein Heeftettje faciem parvi Fruticis habet, v15 heeft, maar ruim een Voet hoog, ultra Pedem elata, ibidem que wild groeijende niet minder bekend fponte crefcit, annua , non mi« dan in Europa, waar men liet in nus cognita, quain in Euiopa. de Tuinen zaait, in 't Najaar ubi in Hortis feritur, florens fera bloeijende. Müate.
gebruik. Daar zijn Verfcheidenheden van dit Balsemkruid,' die grooter vallen. De aangenaame Geur maakt het beminnelijk, en gebruikelijk tegen verfcheide Ongemakken, die uit eene zwakheid der Zenuwen ontftaan, Hoofdpijn, Zinkens, enz. In heete Laii* den wordt bet veel gebruikt tot wegneeming van Stank en kwaade Dampen.
WOL-















PLAAT CCXCIL 93
W O L V E R L E IJ DORONIC'UM GEMSEN-WÖRTÈL. P ARD A L IA NCHES.
Se XIXde C L A S S E. CLASSIS XVIIlya.]
Zie Linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Èd. door Houttuijn, Ilde gmelini, Tem. Ildi Part. Deel Xde St., bl. 715. Ildce pag. 1243.
Wólverleij met Hartvormige ftom- doronicum Foliis Cordatis obtu-
pe Tandige Bladen, de Wortel fis denticulatis, Radicalibus pe-
bladen gefteeld, de Stengbladen tiolatis, Caulinis amplexicanti'
de Steng omvattende. bus.
a. De algmeene Kelk. a. Calijx communis,
b. De famengeftelde gejlraalde
Bloem. b. Corolia compofita radiata.
t.Een Tweeflagtig Blommetje uil c. Corollula Hermaphrodita ex dishet midden. co.
d. Hetzelve geopend. d. Eadem aperta.
e. De vijf famengegroeide Meel- e. Stamina quinque coalita. draadjes.
t. Het Vrugtbeginzel, de Stijl en f. Germen, Stijlus & Stigma emargefpleeten Stempel, daar uit. ginatum ex ea.
g. Een Vrouwelijk Blommetje van g. Corollula Fceminea ex Radio. den Omtrek.
h. De Stamper daar uit. % Ejus Piftillum.
i. Een Wortelblad. i. Folium radicale.
bloeitijd. De Natuurlijke temp. flor. Naturaliter crefGroeiplaats van deeze Plant is op cit hac Planta in Montibus Helie Bergen van Switzerland, Tijrol, veticis, Tijrolenfibus fit Alpibus op de Alpen der Zuidelijke deelen partium Auftraliorum Europaj, tan Europa, als ook in Duitschland. tum fit in Germania. Colitur in In onze Tuinen kweekt men het, noftris Hortis, altitudine bi - vel ter hoogte van twee of drie Voeten,, tripedali & floret Junio. bloeijende in Junij. '
gebruik. De gswoöne naam is Doronicum Romanum en onder de andere Soorten noemt men het maximum of Allergrootst, terwijl het Doronicum radice Scorpii hier oók behoort. Sommigen hebbent den Wortel als een Geneesmiddel aangepreezen, doch om dat dezelve Vergiftig is voor Wolven en andere Dieien, wordt hij met reden gevaarlijk geacht en zelden gebruikt.
HA*



94 plaat ccxcirr.
HAZELAAR. CO R IJ LUS A V E L L A N A.
De XXifc C L /l S S E. CLASSIS Vlllya.
Zie linnjeus tVaf. ffirt. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed . door houttuijn, Ilde gmelini, Tom. 1IdiPart. Deel Vide St., bl.232. Jmce, pag. 637.
hazelaar met Eijronde Jlompe corijlus Stipiolis ovatis obtufis. Stoppeltjes.
a. De Mannelijke Bloem in de alge- a. Flos mafculus in Amento coni' smeene Kas. muni.
b. Derzelver Schub van buiten. b. Ejus Squama ab exteriori.
c. Van binnen gezien, waar zig de c. Abir.teriori parte, ubi apparent agt Meeldraadjes venoonen. ofto Stamina.
d. Een Meeldraadje afgezonderd. d. Stamen feparatum.
e» Vrouwe.ijke Bloemen in de Kmp. e. Fceminei Flores ui Gemma inclufi.
f. Eene afgezonderd. ƒ. Falis Flos feparatus.
g, g. De tweebladige Kelk. g, jr. Perianthium diphijllum.
h Het Vrugtbeginzel met de twee h. Germen cum binis, Stijlus &
Stijlen en Stempels. Stigmatibus. i. Rijpe Nooten in de BoIJler. i. Nuces maturaj in Putamina. k. Eene op zig zelf. jfc.Una Nux feparata.
L De Pit of Kern. l. Nucleus ejufdem.
bloeitijd. Dit geboomte, dat temp. flos. Hsc Arbufia de Hazelnooten draagt, komt wila qus Avellanas'-. proferunt, fpontê voort tn de Bosfchen van bij na geheel crefcunt in Sijlvis & Sepibus torius Europa, als ook van ons Land, en fere Europa;, turn & Regionis levert eenige Verfc\eidenheden uit, noftra, & fuppeditur aliquas Vaten opzigt van de Vrugten, bheijen- rietatis refpeéïu Fruétuum fiodc tn de Voorzomer. rentes in principio .ffittatis.
gebruik. Uit de Nooten wordt eene Olie geperst, welke onder den naam van Oleum Nucum in de Apotheeken bekend i= en versch zijnde, bijna van 't zelfde gebruik als Amandel-Olie, doch meest in Handwerken gebezigd wordt, zo wel als 't Hout. Van de Nooten kan men eene Emulfie bereiden, enz.
KROONT-



/












P L A A T CCXCIV. 95
KROONTJES SCHEEFBLOEM.
De XW« CL A S S E.
He linnjeus Nat. Hist. door houttuijn , Ilde Deel IXdeSt., bl. 638.
SCIIEF.FBLOUM dat Kruidig is, met Lancetvormige gefpitjle Bladen, de ondsrjlen Zaagtandig, de bo verijlen ejfearandig.
a. De Vierbladige Kelk.
b. Devierblvtige misvormige Bloem.
c. Een grnoter Bloemblad.
d. Een kleiner dito.
e. De vier lange en mee korte Meeldraadjes.
f. Een afgezonderd.
g. Het rondachtig platte Vrugtbeginzel, mtt den Stijl en Jlompen Stempel.
h. De Tros van Haauwtjes.
i. Een Haauwtje apart. E. Het Zaad.
bloeitijd. In de Zuidelijke dee len van Europa komt dit Kruidje van zelf voort, groei] ende anderhalf Voet hoog en bloeijende in Augustus.
I B E R I S
UMBELLATA.
CLASSIS XlVta.
Conf. LiNNiEi Sijst. Nat. Ui. gmelini, Tom. Ildi Bart. Ilde. pag. 976.
iberis Herbacea, Foliis Lanceola-
tis acuminatis, inierionbus i>erratis, fuperioribus integerrimis.
a. Perianthium tetraphijllum.
b. Corolia tetrapetalairasqualis.
e. Petalum majus. d. !V5inus Petalum.
s. Stamina quatuor longiora&duo brasviora.
f. Stamen feparatum.
g. Germen fubrotundum compreffum, cum Stijlo & Stigmate obtufo.
h. Corijmbus Solicularum.
i. Silicula una feparata. *. Semen.
temp. FLOii. In Auftralioribus Europa;, Hifpania, Candia fponte crefcit, haec Herbula, ad altlrudinemSefquipedalem, floreasAugufto.
gebruik. Men noemt het in *t Fransch en Engelsch,Cretifche ofKandiafche Thhspi, dan of het in eenig opziet naar Ae Thlaspt lelijke, wat de hoedanigheid betreft, vind ik niet gemeld. Een Soort van dit Geflagt voert den bijnaam van Amara, om dat zij uitmunt in bitterheid f een andere, die Nudieaulis heet, noemt men Klein Tasjes-Kruid en deeze groeit hier te Lande.
O 2 GROOT



96 PLAAT CCXCV.
GROOT AM MI
A MM I. MAJUS.
De Vde C LA S S E. CLASSIS Vta.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed
nV, l^JToüIJl' Hde gaielinni, Tom. lldiPart. ' DeelVlUfle St., bl. 71. lma pag_ 4?4>
JiMMi met de Vinnetjes der onder/Ie ammi Foliis inferioribus pinnatis Bladen Lanceivormig Zacgswijze Lanceolatis ferratis, fuperiorigetand, de bovenjlen fmal veel- bus multifidis Linearibus. deelig.
a. De algemeene Krom. a. Umbella univerfalis
b. b. De bijzondere Kroontjes. b, b. Umbella; partialis.
c. c. Het algemeene bekleedzel. c, c. Jnvolucrum univerfale
d. De bijzondere Kelkblaadjes. d. Perianthium proprium
e. De algemeene Bloem. e. Corolia univerfalis
f. Een enkelvijfbladigBlommetje met f. Corollula propiia' pentapetala de vijf Mee draadjes, cum Staminibus quinque.
g. Het Vrugtbeginzel met de twee g. Germen cum Stijlis duobus iakromme Stijlenenjlompe Stempels. curvis & Stigmatibus obtufis.
bloeitijd. Van zelf groeit dit temp. flor. Sponte ha:c HerKruid m de Oosterfche Landen twee ba provenit in Oriente, altitudiVoeten hoog en wordt tn onze Tuinen ne bipedali & feritur in noftris gezaaid, bloeijende in Junij. Hortis, Horens Junio.
gebruik. In de Simpücie-Kasjes komt een Semen Ammios voor, dat een Ingrediënt is, van oude Samenftelzelen, gelijk de Theriaak. Het is zeer klein, fcherp van Reuk en fmaak, naar de kruidnagels trekkende, en in AeFluxus albus der Vrouwen beroemd geweest. Hedendaags is 't in weinig gebruik, en men acht, dat van de kleme Ammi, die tot het Geflagt van Sifon behoort, krastiaer en beter. Eet beste wordt, volgens Lemerij , van Kandia of Alexandiie ons toegebragt.
KAT-









J






P L A A
i
KATTE KR U I D.
T CCXCVI. NEPETA C AT ARIA.
De XlVie C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist, door houttuijn, Ilde DeellXdeSt., bl. 304,
kattekruid met geaairde Bloemen, de Kransjes eenigermaate gejleeld, en Bladen die gejleeld zijn. Hartvormig, Zaagswijs getand.
3. De eenbladige Pijpige vijfiandige Kelk.
b. De eenbladige Gaaperachtige Bloem.
c. Dezelve geopend met de twee langere en twee kortere Meeldraadjes.
d. Het vierfpleetig Vrugtbeginzel, de Draadagtige Stijl en dubbelden Stempel.
bloeitijd. Het groeit in veele deelen van Europa wild, en komt lij ons ook van zeifin de Zaailanden en in de Duinen voort. In de Tuinen geplant en onderjleund , wordt het voel vier of vijf Voeten en hooger. Het blijft over en bloeit in Julij en Augustus.
CLASSIS Xllltia.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. lid® pag. 890.
nepeta Floribus fpicatis, Verticillis fubpedicellatis, Foliis petiolatis, cordatis dentatis Serratis.
a. Perianthium monophijllum tu-
bulatum, quinque dentatum. 1 b. Corolia monopetala ringens.
c Eadem aperta cum Staminibus bivis longioribus, bivis brevioribus.
d. Germen quadrifidum, Stijlus filiformis & Stigma birldum feu duplex.
temp. flor. In plurimis Europa; partibus, tum & in noftris Arvis fegetum fponte crefcit, atque in Dunisreperitur. Jn Hortis plantata & fuftentata altitudinem acquirrit quatuor vel quinque Pedum & ultra. Perennat, florens in Julio & Augufto.
gebruik. Daar is echter een kleine Soort van Kattekruid, die naauwlijks drie Voeten hoog groeit en minder Sterk is dan de groote, wier Reuk de Katten fchijnt te behaagen, en daar van den naam heeft, Het is zeer bitter en wordt toteen Maagmiddel geroemd en tot Windbreeking, afdrijving der Wormen en afzetting der Stonr den. Men kan het in Aftrekzei of pok het uitgeperfte Sap, in Stoovingen, gebruiken.
O 3
LA



,9g plaat ccxcvrr.
LAVASKRUID.
De Vde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel VHljleSt., bl. 105.
L I G ü S T I LEVISTI
CUM CUM.
lavaskruid met veelvoudige Bladen , de Blaadjes aan 't end ingefneeden.
a. Het algemeene Kroonbekleedzel.
b. Het bijzondere van de Kroontjes.
c. Een bijzonder vijf bladig Blommetie.
d. Een Bloemblaadje meteen der vijf \
Meeldraadjes afgezonderd.
e. Een Meeldraadje op zig zelve. {.Het hiekig Vrugtbeginzel met twee Stijlen.
bloeitijd. Het groeit op 't ge. ■hnati, drr 7.uideliike deelen van
Europa, en Komt coa wuavoor, in^iupa, iuui u. mwiu uuuna onze Provinciën, en in de Kruidho in noltris Provinciis & in Hortis ven Mans laagte hoog, overblijven- colitur, altitudine quinque vei fex de, en bloeijende in Julij. Pedum, perennans florens Julio.
C L S S 1 S Vta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed.
gmelini, Tom. lldi Part. Imce pag. 481
ligusticum Foliis multiplicibus»
Foliolis fuperne mcilis.
Involucrum LTmbelIx univerfa» lis.
Idem Umbellarum partialium.
c. Corollula propria pentapetala.
d. Petalum feparatum, cum uno
ex quinque Staminibus UmbelIula.
e. Unum Stamen feparatum.
/. Germen .angulatutu cum Stijlis
bivis.
temp. flor. Crefcit in Mon-
tibus Regionum Aufiralium Eu.
gebruik. De bijzondere niet aangenaams Reuk, welke de Lavas heeft, is wereldkundig. De Wortel inzonderheid, wordt gedroogd in de Apotheeken nagehouden, en als een voornaam Middel tot Windbreeking en tot voortzetting der Stonden aangemerkt. Wanneer het van de Runders veel gegeten wordt, deelt zig de Reuk aan de Melk en aan 't Slagtvleescli mede. Het Zaad, op Sterken Drank gezet, is bij 't Gemeen bekend.
KR-IE-















PLAAT CCXCVIII. 99 KRIEKEN jPHIJSALIS OVERZEE. ALKEKENGI.
De Vde C L AS SE. CLASSIS Vu.
Zie linnjeus Nat, Eist. Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. door houttuijn, Ilde gmelini , Tom. Imi tart. Deel Vilde Sc., bl. 660. lm® PaS- 38i.
Aaaskruid met dubbelde effenran phijsalis Foliis geminis integris dige fpitje Bladen, en eene Krui acutis, Caule Herbaceo inferne dige Steng, van onderen wat Tak- fubramofo.
a. De' eenbladige half vijfdeelige a. Perianthium monophijllum femi* Kelk quinquefidu.
b. De Raderachtige eenbladige b. Corollamonopetalarotata, Cim< ' Bloem, aan den rand vijfdeelig. bo quinque fido. _
c. Dezelve geopend met haar vijf c. Eadem aperta cum fuis quinque Meeldraadjes. Staminibus.
d Het langwerpig Vrugtbeginzel d, Germen oblongum, cum Stijlo met Stijl en Stempel. & Stigmate. .
e. De Vrugt of opgeblazen Kelk, e Fruftus five Calijx inrlatis, con* ' waar in de Bezie. tinens Baccam.
f. De Bezie daar uit genomen. ĥ Bacca inde exempta.
g. Dezelve geopend, waar in de g. Eadem aperta, Semina contiZaadjes. nens- ,
h. Het Zaad op zig zelve. h. Semen feparatum.
bloeitijd. Van zelf komt deeze temp. flor. Sponte crefcit Plant voort in de Wijnbergen en op hxc Planta in Vinatis cc in aliis andere Bergachtige plaatfen der Zui- locis Montofis Europa; Auftralis, delijke deelen van Europa, ja fom- qui & nonnunquam ut Zizania tijds als een Onkruid in onze Tui in noftris Hortis, altitudine Penen, ter hoogte van een Voet sndula, Horens Julio & perennans. bloeit in Julij, overblijvende.
gebruik. De vreemde benaamingen van Alkekengi en Halicacabum, zijn immer zo onbekend van oorfprong, als de onze van Krieken over Zee. Men noemtze in Duitschland gemeenlijk Juden-Kirfchen, in Engeland Wintercherries, dat is Winterkerfen, in Vrankrijk Baguenandes en Coqueret. Zij zijn zuurachtig en het Sap bevordert de Waterloozing ongemeen.
CE-



loo PLAAT CCXCIX.'
G E M E E N E
W E D E R I C K.
De Vde C L A S S Ê.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel VlIdeSt., bl. 503.
WEDERics die gepluimd is, met endelinge Bloemtros/en. ,
a. De Kelk in vijven gedeeld.
b. De eenbladige Raderachtige Bloem, met den rand vijfdeelig.
c. Een Bloemblaadje op zig zelf.
d. Het onderfle deel van de Bloem, met de vijf Meeldraadjes daar ingeplant, van beide zijden gezien.
e. Het roodachtig gefleufd Vrugtbeginzel, met een dunnen Stijl en zeer kltinen Stempet.
bloeitijd. Aan de kanten van Rivieren, Moerasfen Vaarten en Sloot en, zo in ons Land als elders, komt dit Gewas in het Riet voor, ter hoogte van drie of vier Voeten , bloeijende in Juli] en Augustus,
LIJSIMACHIA
VULGARIS.
CLASSIS Vtat
Conf. linnjei Sijst, Nat. Ed,1 gmelini, Tom. Ildi Part. Ima pag. 331.
lijsimachia paniculata Racemis I terminalibus.
a. Perianthium quinque partitum.'
b. Corolia monopetala Rotata , limbo quinquefido.
c. Petalum feparatum.
d. Corolia pars inferior, cum Staminibus quinque illi infertis, ab utraque parte confpecta.
e. Germen fubrotundum fulcatum, cum Stijlo tenui& Stigmate parvulo.
temp. flor. Ad latera FIuvïorum , Paludum & Fosfarum tam in noftra Regione quaro alibi, inter Arundines occurrit b«c Planta altitudine trium vel quatuor Pedum, fiorens in Julio & Augufto.
ge brui k. De Wilgachtige Bladeren hebben misfchien aanleiding gegeven tot den naam, die Geele Wederick is, wegens de fraaije Bloemen, daar het de Waterboorden mede verfiert. Va» ouds heeft men 'er een famentrekkende kragt aan toegefchreeven, en het zou den Latijnfchen naam van eenen Koning LUfmachus bekomen hebben.
STOK.















PLAAT CCC. ïoi
STOKROOS. ALCEA ROSEA.
De XVIde C L A S S E. CLASSIS XPtt.
Zie linnjeus Nat. Hist. Conf. lihnjei Sijst. Nat. Ed» door houttuijn, Hde gmelini, Tom. Hdi Part. Deel Xde St., bl. 51. Ilde pag. 1052.
stokroos met hoekig uitgefneeden alcea Foliis finuato.angulofis.
Bladen. , _ _ , • , , , , ■ ■,
a. De dubbelde Kelk; de buitenjte a.Perianthium duplex extenus ft. ' half in zesfen de binnenjle in vij- mi fex inteiius quinquefidum.
ven gefpleeten.
b De vijfbladige Bloem, met de tot b. Corolia pentapetala Staminibus 'een rolfamengegroeide Meeldraad in Cijlindrum coalitis. iet.
e Een dwars - fneede van dien Rol. f.Cijlindrus ifle transverfim dif« feéhis.
d Een afgezonderd Meeldraadje. d.Stamen feparatum.
e.' Het Schijfronde Vrugtbeginzel; e. Germen orbiculatum; Stijlus ; ' de Stijl, die van de Meeldraad- qui Staminibus cirgitur ut ia jes, als in de Bloem b, omringd Flore b. & coronatus eft Stig» wordt en met menigvuldige Stem- matibus numerolis. pels is gekroond.
bloeitijd. In onze Tuinen en temp. flos. In noftris Hortis Hoven zijn de Stokbqozen, in- & Arboretis Prcediorum Siipites wonderheid op Buitenplaatfen , zeer Alceje Rosea valde cognitaj funt bekend, groeijende dünüijls over de & altitudinem faepe decem Pedum tien pieten hoog en bloeijende tegen fuperant.florentes adfinemiEfta;'» 'i end van de Zomer. tis.
gebruik. In verzagtende. hoedanigheden komen zij met het SigmaBrs-Kruid {Malva Alcei) bier voor op Plaat 276: afgebeeld, veel overeen, doch voornaamelijk worden de Bloemen der Stok. koozen gebruikt tegen Keel - Omfteekingen, zo wel als 't Zaad. üitwendiH kan men van 't Loof, welks Bladen fomtijds veel, fom. tijds weinig of niet ingefneeden zijn, in Stoovlngen tegen de Roos zig bedienen.






SIJSTEMATISCHE INDEX
LIJST DER SIJSTEMATICUS
P L A N T E NPLANTARÖM
van het lilde DEEL. PARTIS TERTIO.
DE Ude CLASSE. D l A N D R l A. ^
Geuom Salie. 3 Sa|via offic.nalis. 202
Edele Sclareij. 4 Sa v.urn Horminum. 20,
Tamme Sclareij. 5 Salvia Sclarea. .
Gemeene Eerenprijs. 35 Veronica officinal* 23*
Beekeboom, Waterpungen. 36 Becabunga. 2j5
DE IlUe CLASSE. T R IA N D R 1 A.
&*?ü? s ü ast- s
kJ.- -Boom. 47 saurus Cmamomsm. 246
Vlotgras, Dravik,Manna-Gras. 80 Feftuca fluitans. ^
z)£ me CLASSE. T E T R A N D R 1 A.
Serben-Kruid. 28 Sanguiforba officinalis.
DE Vde CLASSE. PENTANDR1A.
Zakjes-Bloemplant. 6 Ceanothus Americanus. 205
Duitfche Tamariscb. 10 Tamanx Germanica. 209
Tut wt 39 S—dix Cerefolium. «38
Wit Wollekruid, 49 Y^r^liS \f9
Winkel OJemg. 50 A^cbufa offic.nalis. =49
Snle/ïèf», /Tegdeom. 50 Rhamnus Catharticus. 255
Spolckenhout, Vuilboom. 57 " ' J"^*' II1
Mandragers-Kruid. 62 Atropa Mandragora. 261
prgeerend Vlasclt. . 65 L™ OJS. 201
SS p£T S ConvolvUu,us —. 268
Uaag ——! 7o l'e ' Con-



SIJSTEMATISCHE LIJST
Bladz. J Taij
Turlith Winde. 71 Convolvulus Tui bethum. 27Ó
M'clwucan — 72 Mechoacanna. 271
Wit Jsilfen-huid, 75 Hijoscijamus albus. 275
Drmven Kruid. go Chenopodium Botrijs. 2£o
Slinkende Melde, 9, Vul varia. 200
uroot Ammi. ga Ammi majus. 2g?
Lavas. Kruid. p8 Ligusticum Levisticum. 207
Krieken over Zee. gg Phiifalis Alkekengi. 2g8
Uemeene Wederick, ïoo LijGmachia vulgaris. 299
DE Vide CLASSE. HEXANDRIA,
Salomons Zegel. 12 Convallaria Polijgonatum. 211
Vee hloemig Dalkruid, I3 Multifiora. Vil
halmus 6, Acorus Calamus. z6s
Water Weegbree, 68 Alifma Plantago. nÓ7
Spinnen-Kruid. 73 Anthericum ramofum. Ï72
DE IXie CLASSE. E N X E A N D R>1> A.
Sasfafras-Boom, 45 Laurus Sasfafras.
mut-Casfta. 46 Casfia. 2Vt
Japan/s hamferboom. 48 Camphora. 247
DE Xde CLASSE. DECANDR2A.
^k'I,lan.t- 2 Phijtolacca decandra. 201
Rondblaaig Wintergroen, 41 Pijrola rorundifoüa. 2AO
Ker.bloew.ig — _ 42 uniflora. 2ti
Bruinblaaig Roozelaar, 53 Rhododendron Ferrugineum. 2«
BoomacUige ■■ • 54 r- maximum. 253
Sibenfche 55 cbrijfanthum. 254
DE Xlde CLASSE, D 0 D E C A N D R IA.
Agrimonie, Leverkruid. 60 Agrimonia Eupatoria. 259
DE Xllde CLASSE, ICOSANDR1A,
Üemeene Mijrte. g Mij-rtus communis, 2Q»
Jamaika-Peper. 9 Pimenta. 208
Water-Aagemortel. 16 Geum rivale. -.1
Gemeen I7 Urbanum. ll6
Vogeikerfen. j9 Prunus padus. 2 ?
Pruime-Boom,. 20 —_ Domestici. 219
DE



der PLANTEN.
DE Xlllde CLASSE. P0LTANDR1A.
Bladz. Tab;
Kristoffelkruid. 18 Actea fpicata. 217
Voorjaar* Adonis. 26 Adonis vernalis, 22$
Zwart Nieskruid. 29 Helleborus niger. 228
Stinkend 30 ——■ fcetidus. 229
Mispel-Boom. 37 Mefpilus Germanica. 236
Scherpe VeU-Ranonkel. 43 Ranunculus acris. 242
Kleine —— 44 ——— flammula. 243
DE XWde CLASSE. DIDTNAM1A.
Keul, Boonkruid. 74 Satureja Hortenfis. 273
Balfem-Kruid. 92 Ocijmum Bafïlicum. 291
Kattekruid.. 97 Nepeta Cataria. 29S
DE XVde CLASSE. TETRADTNAMIA.
Vetf-Weede. 38 Ifatis Tinétoria. 237
Kroontjes Schee/bloem. 95 Iberis Umbellata. 294
DE XVIde CLASSE. MONODELPH1A.
Sigmaars Kruid. 77 Malva Alcea. 276
Kleine wilde Maluwe of rotundifolia. 277
Kaasjes-Kt uid. 78
Groote wilde Maluwe. 79 —— fijlveftris. 27g
Stokroos. lol Alcea Rofea. 300
DE Xl'Ilde CLASSE. D1ADELPHIA.
Indigo Plant. 27 Indigofera Tin&oria. 225
Gemeen Kruisbloem. 52 Polijgala vulgaris. 251
Drieblad, Meloten. 58 Trifolium Melilotus. 257
Ruige Klaver, Haazepootjes. 59 —« Arvenfe. 258
Glad Zoethout. 63 Glii'cijrrhiza Glabra. 262
Stekelig 64 ■ Echinata. 263
Vlakken Kruid, 67 Galega officinalis. 266
Erven, Linjen. 88 Ervum Ervilia. 287
Brem, Bezemkruid. 89 Spartium fcoparium. 288
DE XIXde CLASSE. STNGENES1A.
Ongemengde Everwortel. 7 Carlina acaulis. 206
Muizen -Oor, Nagelkruid. 15 Hieracium Pilofella. 214
Boksbaard, St. Jofeps Bloemen. 2,3 Tragopogon pratenfe, 222
Gemeen Bijvoet. 81 Artemifia vulgaris. 280
Dragon, 82 ■ Dracunculus. 281
Oesterfche Dragon. 83 ■ ■ Judaica. 982
Zee.



SIJSTEMATISCHE LIJST der PLANTEN.
Bladz Tab.
Zee - Alfem. 84 Artemifia maritima. 283
Roomfche ■ 85 ■ Pontica. 284
Rots 86 —— Rupeftris. 285
Wormzaai-Plant. 87 ■ Santonica. 286
Wolverleij, Gemfen-Wortel. 93 Doronicum pardalianches. 29»
DE XXIJle CLASSE. MONOECIA.
Zwarte Moerbeij. 14 Morus nigra. 213
Tuin-Palm, Boom-Palm. 25 Buxus fempervirens. 224
Hazelaar. 94 Corijlus Avellana. 293
DE XXWe CLASSE. D I O E C 1 A.
Ceneverboom. 21 Juniperus communis. 220
Savel of Sevehboem. 22 ■■ fabina. 221
Roozen-Wortel. 24 Rhodiola Rofea. 223
Gagel, Brabantfcht Mijrthe. 75 Mijrica Gale. 574