ARTSEN Y-GEWASSEN.
ZESDE DEEL.






DU 21
II T S¥^tY4;ewa s sik te
SEDEHDTTITSLIÏE EN I.ATYDSTSCHE
BE SdBEYA'INGEK
TE AJtfSTXHinjLM Hij J.C.SEPP KJ* ZOOI MD C C C.






GEACHTE X.EEZER!
Met dit Deel ziet gij de befchrijving en afbeelding der aan U beloofde zeshonderd Medicinaale Plantgewasfen. voleindt. Ontvang onzen dank voor uwe zo menigvuldige bijdraagen , waardoor de uitgaaf van dit Werk niet alleen onderfteund, maar tevens zeer bevorderd werd. — Welke ook de nuttigheid van dit Werk zijn mag, zoo is 't ontegenfpreeklijk waar , dat hetzelve meenig Kruidmenger, wien de gelegenheid ter beoefFening der Kruidkunde ontbreekt, tot een groot gerief zal verflxekken , als hier door in ftaat gefteld wordende, om eene nadere kennis, aangaande de droogerijen uit het Plantenrijk te bekomen. Daarenboven zal het voor den enkelen Liefhebber aangenaam zijn, zijne kunde in het Plantenrijk te vermeerderen, dewijl hem door hetzelve aanleiding tot de beoefening der Plantkunde gegeeven word. Ik kan, wel is waar, niet ontkennen, dat dit Werk van eene uit* gebreidere nuttigheid had kunnen zijn, wanneer het plan daadelijk bij den aanvang op eene andere wijze was ingerigt, dan tot mijn leedweezen was hetzelve voor geen verandering vatbaar. Het is ieder te wel bekend, hoe veel zwaarigheid het in zig heeft, genoodzaakt te zijn ; zig aan het plan van een ander te moeten binden , en hoe onaangenaam het is, wanneer men_ bij overvloed van * ftoffe,



Cu)
ftoffe, door plaats gebrek niet verder kan uitweiden, en aldus in de ontwikkeling van denkbeelden beperkt word. Zulks had reeds veelmaalen plaats bij de befchrijving van de geneeskragten der Plantgewasfen. Wel heb ik getracht, zo veel en zo kort mogelijk 'er bij te voegen, alles wat tot nu toe bekend is, dan ik had mij zeiven beter voldaan, wanneer ik tot nader onderricht voor den eerst, beginnenden duidelijker verklaaring had kunnen aanroeren , waarin ik nu door plaatsgebrek verhinderd wierd. De Leezer vergeeve dus een gebrek aan hetwelk ik geen deel heb.
Daar de Text van Gmelïn daadelijk bij den aanvang gebezigd, van den wezenlijk Lineanschen en die van Houttuin naar deezen vertaald, dikwijls afwijkt, zo heb ik bij de twee laatfte deelen getracht, beiden zo met eikanderen te vereenigen, dat den Leezer daar door in ftaat gefteld wierd, beiden gelijktijdig te leeren kennen : tot bereiking van dit oogmerk , heb ik die van Gmelïn bijgevoegde termen met Curfijf doen drukken en tusfchen twee haakjes plaatfen; hier door meen ik het te veel en te weinig van beid* Schrijvers , zonder tusfchen beiden te willen beflisfen , te kunnen vereffenen , en beiden aan den Leezer voortedraagen.
Bij dit laatfte Deel heb ik het bij de Inteekening beloofde algemeene zo Clasficale als Alphabetifche Register laaten volgen. Een enkele Nederduitfche Index hierbij te voegen, zoude mij bijzonder aangenaam zijn geweest, dan , daar wij voor als nog geen zekere Sijstematifche Geflachtsbenaaming der planten in de Nederduitfche raai hebben, en geftadig de naam der Soorten voor die van het Gedacht moet geplaatst worden, zo zoude zoodanigen arbeid niet alleen bijzonder moeilijk vallen , maar uoch daarenboven van weinig nut voor den Liefhebber
zijn.



C in 3
zrjrt, vermits deeze zig bij voorkeur bij de Latijnfche benaaming bepaald.
Zo veel van de voleinding der Nederduitfche Uitgaaf van deeze Medicinaale Plantgewasfen, volgends het voorbeeld der te Nuremberg bij Raspb door den Heer Zorn uitgegevene Planten: hoeveel de Nederduitfche uitgaaf boven de Hoogduitfche gewonnen heeft, zal de vergelijking van beiden moeten beflisfen : gefteld , dac 'er geen Kruidkundige verbeteringen gemaakt Waren, zo heeft de Hoogduitfche uitgaaf dit voornaam gebrek, dat dezelve geen befchrijving , aangaande de Geneeskundige en Huishoudelijke nuttigheid en wat aangaat de Fabrieken en Trafieken bevat, iets, 't geen niemand kan doen aarfelen , aan deeze Nederduitfche bewerking den voorkeur te geeven; zijnde ons deeze voorkeur ook gebleeken door de graagte met welken zij door de Inteekenaaren ontvangen en vereerd werd. Even deeze goedkeuring met welken zij dit Werk verëerden, heeft den Uitgeevers aangefpoort, een Supplement van tweehonderd, gedeeltelijk nieuw ontdekte , gedeeltelijk in dit Werk overgeflagen Plantgewasfen, zo wel van een Geneezende als Huishoudelijke nuttigheid , te laaten volgen , en dat wel, dewijl zulks zeer gepast bij dit Werk konde gevoegd worden , in een zelfde formaat en volgens een zelfde inrichting, evenwel met zommige zeker niet onaangenaame veranderingen. Tot dit oogmerk heeft den Uitgeever reeds een aanzienlijk getal Plaaten, volgends de beste oorfprongelijke geteekend, laaten vervaardigen, dewelken, zo ik oprecht zal fpreeken, de voorgaande in allen opzichte overtreffen, en , waarvan ik niet twijf. fel, de goedkeuring der beminnaaren zullen wegdragen. Ook zal de befchrijving zo wel hetgeen het Kruidkundige aanbelangt, als het geen op het bijzonder gebruik * van



( iv )
van ieder Plant op zich zeiven betrekking heeft, duidelijker en breedvoeriger kunnen weezen , alzoo den Schrijver aan geen vertaaling of ander rigtfnoar verbonden is.
Mij overtuigd houdende, dat het vervolg niet alleen aan den Artfemjbereider , maar ook aan den Huishouden Fabriekkundigen welkom zij , zoo heb ik geoordeeld hun hiervan bij deezen te moeten verwittigen, mij vleijende, dat dezelve met die genegendheid zal worden ontvangen , welken zij bij de voorige Deelen hebben doen blijken, en door hunne bijdraagen de voortzetting van dit Werk zullen bevorderen en onderfteunen.
Jimjterdam in Augustus iSoi.
J. C. KRAUSS, Mtd. DoSi.



LIJSTDER ELENCHUS
GEWASSEN, PLANTARU M,
WELKE IN DIT ZESDE DEEL GEPONDEN WORDEN.
Cochlearia Armoracia. . Tab. 501.
——— Coronopus.
Aquilegia l'ulgaris.
Trilicum Repens.
Lilium Martagon.
—— Candtdum.
Cratagus Torminalis. •——— Aria.
Apium Graveolens.
Cicuia Virofa.
Spigelia Anthelmia.
Drofcra Rotundifolia.
Daucus Citrota.
Tremella Nofloc.
Crolon Cafcarilla.
ficus Carica.
Scrophularia Aquatica.
Chrifantkemum Leucanthemum,
Lavandula Stoechas.
Sedum Telephium.
Aflragalus Tragacantha.
■" Exfcapus.
Paonia Offieinaüt.
Porlulaca Oleracea.
Salix Alba . . , 525
Citrus Aurantium. ——— Mtdica. Poli/podium Felix mas. Aethufa Mium. Peziza Amicula. Petiytrla Alliacea. Kaempferia Rutunda. Slum Nlnji. Allium Porrum. 1" ■■ Scorodoprasfum. llordeum Vulgare. Rlius Coriaria. Casfta Fijlula. Anethum Graveokns. Bromelia Ananas.
Cheiranthus Chehi. Juglans Regia. Quercus Robur, ■ Ilex. Stiber. Avena Sativ*. Ilumulus Lupulus.
Sfrondias Mombim. . , 550
QUjE IN SÉXTO HOC VOLVMINE CONTINENTUR.
Pinus Sijlvejlris. . , Tab. 551
— Abies.
— Picea. Lijcopedium Selago.
Taxus Baccata. Cannabis Sativa, Mas.
, Femina.
Genifla TinBoria. Casfina Peragua. Guilandina JMoringa. Pifum Sativum. Vicia Faba Guajacum Officinale. —— SanBum. Raphanus Sativus. Fagus Sijlvatica.
Caflanea.
Betula Alba. yifcum Album, Afphodelus Ramofus. Cichorium Endivia. Bunium Bulbocaflanum. Piper Nigrum.
— Longum. . . 5*3 Phallus Efculentus.
Agaricus Chantarellus. Ofmunda Regalis. Smilax Sarfaparilla. Spinacia Oleracea. Pafiinaca Sativa. Ledum Palujlre. Andromeda Pnlifolia. Ciflus Ladanifera. Fraxinus Ornus. Equifetum Aryenfe, Orijza Sativa. Pijlacia Lentifcus. —— Vera.
ThereUnthus.
Beta Vulgaris. B'asfica Rapa. Menifpermum Cocculus. Mimofa Senegal.
Nilotica.
Smijrniunt Olufatrum, Lepidium Iberis. Spilanthus PfeudacmelU. Bidens Tripartita.
Oinanthe Crocata, . . Coa A



2 PLAAT L7I.
1 M EERRAD IJ S LEPELKRUID.
De XVde C L A S S E. Zie linnsüs Nat. Hist. door houttüijn, Uit Deel lXdtSt., bi. 632.
Lepelkruid met de Wortelbladen Lcncetyormig gekarteld, dt Stengbladen ingefneeden
1. De vierbladige Kelk.
t». De vierbladige Kruisvormige Bloem.
0 Een afgezonderd Bloemblad met de Nagel.
d. 7.ei 'eeldraadjes , vier langer en twse iorler.
e. Het Vrugtbeginfel, de korte Stijl en flowpe Stempel.
f. Een Wortelblad, 't geen fomtijds een vott lang is.
g. Haauw'.jes.
bloeitijd. GroeU in de Slooten vin Europa, 't Word op de Bout/landen r™ Gelderland, en ook in onze Tuinen\ twee a drie {■'oefen hoog gebouwd enl
Europa, 't Word op de Bouwlanden vn Gelderland, en ook in onze Tuinen twee a drie l/oeltn hoog gebouwd en blatit in Junij. .
i COCHLEARIA
cebr uik. Raphanus ruslicanus. Armoracia radix, Mierik, Peperwortel, is vrij a/gemeen bekend en in gebruik. De Wortel heeft een fcherpe, heete, zoete en fomtijds bitterachtige de mond en keel voor een poos brandende fraaak, en een doordringende freekende de oogenbijtende en tra2nen verwekkende Reuk, Uerzelver Geneeskracht is verdeelend, prikkelend zuiverend, urïndrijvend, roodmaakend, de Scheurbuik tegenwerkende en de fchoonheid bevorderende. Men gebruikt zij bij de Scheurbuik , fwakke Spijsverteenng, lüeekziekte, Waterzucht, Steen, derdendaagfshe Koorts, ligt, Hoofdpijn, Tandpyn en Schorrigheid. De voornaamlre nerkingskrachr. is de door de vlugge Deelen veroor7a»kte prikkeling der vaste vezel, waardoor deeze tot tegenwerking en affleidina der zieke gefreldheid aangefpoord word. Daar van dan zijne heerlijke wèrkirg bij de verminderde eetlust, zo zij versch, rsauw met Azijn bij 't Vleesch of Vuch genooten word, dasr van zijne werking bij de Schorrigheid en Tandpijn, maaf vo-ral, bij de Scheurbuik, zo de vas'e vezel door verlies van haar zuurAof merklijli gekrenkt is. Ook zijn verfebciden geloovw2ardise obfetvaties, van dat uitmuntende vermeen bij de Jigt, zo fer's morgens een lepelvol der versch ia llukies ïefnetden wortelen t-ebruikt word Ook bij de Rheumnismus, werd de dagelijks versch btreide S.roop zeer geroemd, en ikbeb yelvvan deeze'jij de Sctioirigbeid veel gieds ?ezien. "Niet miuder is de v.ortel bij de Waterzncht va- eroot voordeel. L'irerlijk is z.j van wegens hasre fchielijke en fterke werking, 't voormamlte brandende middel, 'tgecn al heel dikwerf beven de langfaam werkende Spaanfche Vliegen , vooral bij Beroertens en Ktelziektcns de voorseur verdient. Gekookt of gedroost is zij zonder werking, en wel nadcclii:. De Jooden gebruiken hem ze t veel en 't fctiijr.t dat hij ce gezondheid dier Natie zeer voordeelig zij. In de Atotheektn word niets als li,mtijris het Olie daarvsn nagehouden, zijrde anders meer voor 't huishoudelijke of keukengebruik, nog is aantemeiken dat 'er ztir guede Jenever wan te ftooken is.
HERT3-
r COCHLEARIA ARMORACIA.
CLASSIS XlFta. Conf. linnxi Sijss. Nat. Ed. g ii e l 1 n 1, Tom. ILU part. Ildtt pag. 075.
CormE.ARiA Foliis radicalibus lanceolatis crenatis, caulinis incifis.
a. Per.anthium tetrapbijllum.
b. Corolla tetrapetala cruciformis.
c. Petalum leparatum cum ungue.
d Stamina fex, quorum quatuor lon-
giora , duo breviora. e. Gernien cordatum , Stijlus breris ,
& Stigma obtufum. ƒ. Folium radicale longitudine fa;pius
pedali. g. Silicu;je.
temp. flor. Habitat in Enropa: fosfis, ad rivulos. Xn agris Gelria^ Colitur, quoque in hortis noftris altitudine bi vel tripedali Junioque floret.















PLAAT DII.
3
HERTSHOORN LEPELKRUID.
De KVdc C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ude Deel IXde St. bi. 631.
Lepelkruid met Vindeelige Bladen, en neergedrukte Sternen.
a. De vierbladige Kruisvormige Êloem.
b. Een tweehokkig ruuw Haauwtje.
c. Het Zaai.
bloetijd. Groeit aan de Wegen van het Zuidelijke Europa aan Jonnige ploatfen. In Nederland omJlreeks Franeker , Amfterdam, enz. aan de Wegen, en bloeit bijna de gehcele Zomer.
gebruik. Coronopi Sijlveflris Herba. Kruipend Hartsiiwn, Zwijtien Kers: Dit foort Lepelkruid was eertijds, en fomtijds nog in 't huishoudelijke in gebruik, en in het Westlijke gedeelte van Engeland, word het in Azijn gelegd, en als verfnapering, of bij het Vleesch gebruikt. Het is fterk urindrijvend, en word uit dien hoofde veel als huis remedie gebruikt. Verder is het een voornaam ingrediënt, van de in Engeland berugte fteenbreekende Middelen. Voor 't overige heeft het geea medicinaale waardij.
GE-
COCHLEARIA CORONOPUS.
CLASSIS XIFta.
Conf. LiHNiEi Sijst. Nat. EJ. gmelini, Tom HdiPart. lldce pag, 975.
Cochlearia Foliis pinnatifidis,
Caule depresfo. a. Corolla tetrapetala cruciformis
fc.Silicula bilocularis fcabra. c. Semen.
temp. flor. Crefcit ad margines viatrum Europse auftralis in apricis nudis. In Republica.Franeckera;, Amftelodami &c., re^ionibus ad vias,atque maximam asftatis partem floret.



4 P L A A
T DIII.
gebruik. Herba, Semina, Flores, Aqulc°t<e, tPildê aquileij of Akelii. Het Kruid heeft een grasachtige iets bitteie onaingenaame walgelijke fma=k en een iets fcherpe onsangenaame reuk. M n fchnjft het aanzettende en uitdrijvende krachten toe. Het word bij de Geelziekte, Schurft en vooral het zaad tot uitdrijving en oplos-fi ig der (toffe , der Kinderpoki« en Maze en geroemd, ook werd het zelvde bij de Vlakkoortlcn verundétileld. De daar meede gemaakte obfervaiies, zijn echter niet van dien aart dat ziidit buiten allen twijfel flellen, ja men meent zelvs dat een al te fterke gift, door goedhartige Moeders toegediend, doudelijk geweest zij. De Bloemen ceeven eene beel fchoone blauwe aangenaame Stroop, die de Apotheekers al beel dikwijls voor Vioolen Stroon opaeeven, 't Been ten hoestten te verfoeijen is, ten eeifien , om dn de Bloemen verdacht, en van een vergiftigen aart zijn, ten tweeden, om dat d=e2e Stroop geenzins de Pim en KramptUiknde en verzngttnde eigenfchap heeft, gelijk dc Violen
VOORT-
G E M E E N E A K E L E IJ E.
De XIHde C L A S S E.
Zie LiNKffios Nat. Dist, door houttuijn, Ilde Deel IXfle St.,bl 171.
Akeleij met kromme Iloningbaijes
z.De vijfbladige Bloem met vijf Honingbakjes.
b. Veelvuldige Meeldraadjes met het Honingbakje en een aanhangend Bloemblad.
c. Een afgezonderd Meeldraadje.
d. Vijf Vrugtbeginjels met Elsvormige Stijlen en eenvoudige Stem pelen,
e. Een afgezonderd Vrugtbeginfel.
f. Het geopende Zaaddeosje.
g. Het Zaad.
bloeitijd. Groeit in de Hagen, naar is in alle Tuinen zeer gemeen. In ons gemeenebest, in het Graafschap Zutphen , cmftree&s den Uilenpas , bij Utrecht, 't Word twee a dHe voeten hoog en bloeit in Maij in Junij.
AQU1LEGIA V ü L G A R l S.
CLASSIS X/Wa.
Conf. lin.\jei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. JIdi Part. Imm pag. 850.
AQUjLEfiiA Nectariis incurvis {Caule fub nudo fub uniftoro vis. cojo pihfo, Foliis fubtrilobis)
s.Corolla peptapetala cum quinque Neftariis.
b. Stamina numerof3 cumNictario & petaio adhaïrente.
c. Stamen feparatum.
d. Gennina quinque cum Stij'lis fubuldtis & Stigmatibus fimplicibuf.
«. Germen fepmtutn.
f. Capfula Seminalis aperta.
g. Semen.
temp. flor. Sponte crefcit in dumetis, plerumque vero in omnibus hortis vulgaris. In Republica batava in comitatu Zu:pha. nienfi apud Uilenpas, prope LTftrajsrtinum: altitudinem atcingit bi vel tripedaiem atque Majo & Junio floret.















PLAAT DIV.
VOORTKRUIPEND TARWGRAS.
D E lilde C L A S S E. Zie LiNNffius Nat. Hist. door hotjttuijn, Ilde Deels Xllde St. bl. 442.
Tarwgras met vierbloemige Elsvermige gefpitfle Kelken en platte Bladen.
a. Eet tweekleppig Kaf.
b. De tweekleppige Bloem met drie Meeldraadjes.
C.Een afgezonderd Meeldraadje.
d. Het DrijfiolswijzeVruglbeginfel twee Haakvormige Stijlen en geveerde Stempelen.
e. De kruipende (Tortelen. bloetijd. Groeit overvloedig in
de Velden en onbebouwde Weegen, van Europa. Het bloeit in 'Junij emjlreeks twee voeten hoog.
TRITICÜM R E P E N S.
CLASSIS Ultia. Conf. likwjei Sijst. Nat. Ed. Gmelini, Tom. Ildi Part. ' Imaj pag. 2co. Triticum Calijcibus quadrifloris, fubulatis acuminatis-, Foiiis planis.
a. Corolla bivalvis.
b. Corolla bivalvis cum tribus Staminibus.
c. Stamen fiparatum. rf.Germen turbinatum , Stijii duo capillares & Stigmata plumofa.
e. Radices repentes.
temp. flor. Abtinde crefcit in agris liuropgj incultis & viis. Junio floret altitudine circiter bipedali.
gebruik. Radices Graminis. Hondsgras, Leedgras, Puingras Kruipkoorn, Qjieek. Een uitmuntend Geneesmiddel, de wortelen hebben een flijmige zoetachtige fmaak, zonder Reuk, maar droog zijnde, ruikenze als wijd. Zij zijn voedend en oplosfend, zuiverend, urindrijvend, de fcherpe vogten verbeeterende, verkoelend, openende en zacht laxeerende. Men gebruikt ze bij de verftopping der Ingewanden tn Buikklieren , der Leever, bij den Galfteen de Geelziekte,BIeekziektep bij Ontfteekingen, Gal en Rotkoortzen/ in 't gsheel bij fcherpe lijmphatique Vogten enz. Reeds Galenus roemde haare oploifende en zeepachtige krachten. De versch uitgeparste zap heeft veel zuiker en even die beflanddeel houd men voor het werkfaamib. Een af kookfrl als verdunnende drank , is van veel dienst, bij de voornoemde ziektens. Het Extr. is bfj de voornaamlle Artfen in algemeene achting, en doet zeeker bij ziektens van den Onderbuik, der Leever en Milt, zeer veel af. Men geeft het van gi — jiv. Tegelijk dient men opteletten, dat het aangaande der flerk opiosfende Kracht, de Maag aandoet, en welzomtijds Geelziekte voortbrengt, en men dient het in dier voege, met een ander verfterkend middel te vereenigen. Bij den Galfteen'houd men het voor fpecificq. Dikwijls doet deeze wortel meer dienst als de hooggeroemde duure Rad. Sasfaparil. Rehalven dat ze een zeer goed VoeJfel voor de beesten zij,' kan men 'er ook Brood, Zuiker, en fterken Drank van maaken. Zij is een voornaam ingrediënt der Rad. T. oper. min.
A 3 KRUL



6 PLAAT DV.
gebruik. Martagon. Men meenden dat ze gelijk de andere foorten van Leliën de vaste Veezei prikkelen, en taije Vogten oplosfen. Men gebruikten zij ook gelijk de wortels van de Asphoielus hitsus, om de urin te drijven, en de Maandftonden te bevorderen. JMen eet zij ook als Spijs. De gemeene man gebruikt zij nog om ze de kinderen om den hals te hangen, in hoope het doorfchieten der Tanden, te verlichten. Heedcndaagsch is zij buiten gebruik.
WITTE
KRUL LELIE.
D E Vide C L AS S E.
Zie linnjsus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel XlIdeSt., bl. 241.
Lelie met gekransde Bladen en cmgeboogen Bloemen , de Blaadjes omgekruld.
a. De fesbladige Bloem.
b Een Bloemblad met het gegroefd Honingbakje.
c.Ses Meeldraadjes.
ó Een afgezonderd Meeldraadje.
e. Het Vrugtbeginfel dat langwerpig, met fes Sleuven, rolronde Stijl en driehoekige Stempel.
{.Het driehoekige Zaadhuisje.
g. Hetzelve dwars doorfneeden.
bloeitijd. Groeit in Bosfchen, zonnige Bergen, en in de Wouden van Duitfchland, twee a drie voet hoog. Ook word zij in de Hoven geplant, en bloeit in July.
L I L I U M MARTAGON,
CLASSIS VIta.
Conf. link/ei Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 n 1, Tom. Ildi Part. Ima pag. 545.
Lilium Foiiis Verticülatis ,Florfbus refiexis, Corollis revolutis.
a. Corolla hexapetala. 6. Petalum cum Nettario canaliculato.
c. Stamina fex.
d. Stamen feparatum.
e. Germen oblongum cum fulcis fex, Stijlus cijlindraceus cc Stigma triangulare.
f. Capfula trilocularis.
g. Eadem disfecta cum Seminibus,
temp. flor. Sponte crefcit in montibus nemorofis apricts, atque fijlvis Germaniffi, altitudine bi vel tripedali. Quoque in hortis colitur Jnlioque floret.















PLAAT DVI. 7
gebruik. Rad. Lilior. alb. De wortelen of bollen hebben een bitterachtige zeer flijmige imaak, zonder reuk. De verfche Bloemen hebben een zoetachtige flijmige fmaak, en een buitengemeen Herken doordringenden bedwelmenden aangenaamen Reuk. De wortel is verzachtend, verweekend en rijpmankend, de Bloemen pijnftillend, JVlaandftonden bevorderend, verzachtend. Men heeft de Bloemen bij de Epilepfie en Stuiptrekking geroemd, de wortelen uitwendig tot verzachting d^r verharde Gezwellen, en verzachting bij de branding. De Zap der wortelen is van fommigen in de waterzucht gepreezen. Uitwendig word de wortel nog nu en dan als pap met zoeten Melk gekookt, of gebraden gebruikt, maar inwendig niet meer gelijk ook de Bloemen. Het Ol. Lilior. alb. dat nog in fommige Winkels voorftaat, doet geen andere werking als zuivere Boomolie. Dat de Meeldraadjes de geboorte bevorderen, houd men voor een grapje. Onder Cataplasmata en Clisteeren word het een en ander fomtijds nog gebruikt, ook mengt aien het onder 't Em[l, de ran. c, Merc.
WILDE
WITTE LELIE.
De VUe C L A S S E.
Zie LiNNfflus Nat. Hut. door houttuijn, Ilde Beel Xllde St., bl. 228.
Lelie met verjpreide Bladen en klokvormige Bloemen, die van binnen glad zijn.
Z.De fesbla.iige klokswijze Bloem van de bovenzijde.
b. Van de onderzijde
c. Een Bloemblad met de gegroefde Lijn of 't Honingbakje.
d. Ses Meeldraadjes.
e. Het Vrugtbeginfel met defesSleu ven, rolronde Stijl, en dikachtige driekantige Stempel.
{.Het Vrvgtbeginjel dwars doorfneeden.
bloeitijd. Sijrien en Palestina zijn het Vaderland van deefe Plant. 'Slums is zij twee a drie voeten hoog, de cieraad van alle Tuinen, en bloeit in Julij.
L I L I U M C A N D I D ü M.
CLASSIS Vha.
Conf. lïnn^i Sijst. Nat. Ei. omelini, Tom. Udi Pan. Imcc pag. 544.
Lilium Foiiis fparfis , Corollis campanulatis glabris.
3. Corolla hexapetala campaniilata a fuperiore parte.
b. Ab inferiore parte.
c. Petalum cum Linea canaliculata vel Neélario.
d. Stamina fex.
e. Germen cum fex Sulcis, Stijlo cijlindraceo & Stigmata triangulari crasfiufculo.
ƒ Segmentura tranfverfum Germinif.
temp. floe. Sijria atque Pa. !a:ftina patria hujus eft Pianta;. jam vero omnibus hortis altitudine bi vel tripedali ornamento ett atque Julio floret.



8 PLAAT DVII.
WILDE HAAG- APPELBOOM.
D E Xllde C L AS S E,
Zie linn^us Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Ilde St., bl. 587.
Haag - Appelboom met Hartvor.
mige zevenhoekige Bladen, wier onderfte Kwabben van eikanderen •wijken.
a. De eenblaiige vijftandige Kelk.
b. De vijfbladige Bloem met fitrf/ztig Meeldraadjes.
c. Een afgezonderd Bloemblad. <
d. Een Meeldraadje.
e. Het Vrugtbeginfel met twee Stij len en gekopte Stempelen.
f. De Reezievrugt.
g. Dezelvie geopend met twee hok jes, vier Zaaden bevattende.
bloeitijd. Deez'. Boom groeit in 'twild, in Zwitferland, Frankrijk en in de Zuidelijke bojchige Gewesten van Europa. Hij word vrij hoog en bloeit in Mey.
CRATIGÜS T O R M I N A L I S.
CLASSIS Xllma.
Conf. LiK»aiSijst. Nat. Ed. gmel 1 n 1, Tom. 11.li partm Imx pag. 830.
Ceatsgus Foiiis cordatis feptaagulis, infimis divaricatis.
a. Perianthium monopbijllum quinque dentatum.
b. Corolla pentapetala cum vigintï Staminibus.
c. Petalum feparatum.
d. Staraen.
e. Germen cum Stijlis duobus & Stigmatibus capitatis.
ƒ. Fruftus Bacca.
g.Eadem aperta loculis duobus, ccmcinens quatuor Semina.
temp. flor. Sponte crefcit ha:c arbor in Helraia, Gallia, in regionibus Auftralioribus nemorofis Europas altitudinem attingit ^non exiguam atque Majo flaret.
gebruik. Sorbus Torminalis: Sorben, de famentrekkende Vrugt van deeze Boom. Men heeft ze als Geneesmiddelen in fommige gevallen van den Buikloop dienstig gevonden, en uit dien hoofde 'den bijnaam torwinfl/if gegeeven. Als Spijs kunnen zij niet ligt dienen, vermits zij buitengemeen wrangen famentrekkend, en dan alleen te gebruiken zijn , 20 zij door 't leggen wat uiurv worden. Voor 't overige zijn zij in geen gebruik.
ITA-















PLAAT DVIH. 9
gebruik. Bac. Scorli domestki. De Bezien hebben een laffe meelachtige zappige iïnaak. Zij zijn zeer wrang en famentrekkend, en worden eerst door het leggen eetbaar. «-—- Als Geneesmiddel befchouwd, zegt men dat zij de hoest (Ti'Ien, en de uitwerping der fluimen bevorderen. Thans geheel buiten gebruik.
B
SEL.
ITALlAANSCHE HAAG-APPELBOOM.
De Kilde C L A S S E.
Zie linnsus. Nat. Bist. door houttuin, Ilde Deel II St., bl. 584.
Haag-Appelboom met ovaale ongelijk getande, van onderen wol. lige Bladen.
a. De eenbladige vijfdeelige vergroote Kelk met de jlippeltjes waarop twintig Meeldraadjes zitten.
b. De vijfbladige Bloem, met twintig Meeldraadjes.
c. Een Bloemblad van de bovenzijde. &. Een dito van onderen.
e. Het Vrugtbeginfel, twee draadsgtwijze Stijlen en gekopte Stempelen.
f. De rijpe Vrugt.
g. Dezelyde geopend met twee Meel. draadjes.
h. Het Zaad.
bloeitijd. Deeze Boom groeit ep bergachtige Bosfchen, van 't zuidelijke Duitschland, en bloeit in Maij of Junij.
CRAT2BGUS ARIA.
CLASSIS Kllms.
Conf. linksi Sijst. Nat. Ed. ome li ni, Tom. Ildiparté lm pag. 829.
Cbatjegus Foiiis ovatis incifls ferratis, fubtus tomentofis.
a. Perianthium monophijllum quinque partitum , audlae magnitudinls, cum punétis quibus vigintï Stamina adbasrent
6. Corolla pentapetala cum vigintï Staminibus.
c. Petalum a fuperiore.
d. Ab inferiore parte.
e. Germen, Stijli duo filiforrhes Zt Stigmata capitata.
f. Fruflus maturus.
g. Idem apertus cum duobus Sta* minibus.
h. Semen.
temp. flor. Arbor in pleri*» que Germanis fijlvïs montofis au* ftralioribus ctefcit, & Majo vel JUnio floret.



io PLAAT DIK,
gebruik. Jpn Radices & Semina. Juffrouw Merk,Eppe, WiU de Selderij. Zo deeze Plant in onze Moestuinen gekweekt word zo noemt men ze de van veelen beminde Selderij. Het Kruid heeft een Kruidige doordringende iets aandoenelijke Reuk, en de (maak is heet, kruidig zoetachtig. Dezelvde reuk en fmaak heeft de Wortel en gedroogd, nog fterker. Het Zaad is fterk ruikend, bitter en heet. De Plant is aanzettend, urin en zweetdrijvende, bedwelmend. Men roemt zij bij Koortfen, Verftopping der Ingewanden 5".Unmvegen, ter Spijsverteering, verwekking der Eetlust, en als Winddrijvend , ook als Steen oplos fend. Hiitfocjrates gebruikten zij bij verftopte Ingewanden, en als ürindrijvend. St. ITVes. als Oogmiddel, het afkookfel of 't versch uitgeperste zap, teeens onreine Ulceraties. Sommige beweeren, dat de Plant, de met be. roertens, Zwijmel, vallende Ziekte en Blindheid behebte oude bieden nadeelig zou zijn, anderen wederfpreekeD dit. Het uitgeperste zap heeft bij een beginnende Koorts, doodelijke gevolgen gebragt. Wortel en Kruid worden in het huishoudelijke zeer veel gebruikt en bemind. In de Apotheeken word het Zaad cnder de Sem. II Cal. m. de wortel onder de Rad. V. aper en de Sijr. V. aper gemengd. Het Zaad is een krachtdaadig Middel, tegen* bet ongedierte. ' 6
VER¬
SE L L E R IJ E P p E.
Di Vde C L AS S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door nouTTuijN, Ilde Deel FlIIJleSt.,bl. 228.
Eppe met Wigvormige Stengbladen
a. De algemeene Zonnejchertn.
b. Een Bloempje.
c. Dezelvde van de bovenzijde met vijf Meeldraadjes.
•i. Het Frugtbeginfel met twee terug i ge'wgen Stijlen en ftompe Stempelen.
e. Het -jergroote Zaad. ,
bloeitijd. Het groeit in Eu ropa en Nederlands vochtige aan 1 Zee gelegen Weilanden. Het word I in de Moestuinen twee a drie voet ' X hoog geplant en bloeit in Juni], I \
A P I U M GR AVEOLENS.
CLASSIS Vta.
Conf. linn^i Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 n 1, Tom. Ildi Part. Imaj pag. 493.
Ipium Foiiis caulinis cuneifor-
mibus. 1. ümbella univerfalis. '?. Corollula propria. :. Eadem a fuperiore parte cum
quinque Staminibus. I. Germen cum Stijlis duobus re-
fkxis 6c Stigmatibus obtufis.
.Semen magnitudine auéïa. temp. floe. Crefcit in Europa lec non Reipublica; Batava; pratis lumidis mariiimis. Colitur in lortis culinaribus altitudine bi el tripedali Junioque floret.















PLAAT DX. "
julio norei.
gebruik. Cicuta Aaualka. Dolle-Kervel ^ater-Scheerling Kruid en Wortelen zijn bijna zonder reuk, en komen dit aangaande de Selderij iets nabij. De fmaak is fcherp, de Pcterfilie e»enaartende. De wortel is van een hoogst vergiftigen aart, en neet onkundigen, die zij voor Pasftinak Wortelen georuikten, d kwrjis hetleeven geroofd, zelvs voor beesten is zij doodelijk. /.ij ver wekt Bedwelming, Duizeling. Slaap en doodel.jke Sluimer . Amneloosheid, Verzwakking, Razernij, Stuiptrekkingen, vallende Ziekte, braaken dat zomtiids bloedig is, deiptck, pijnen,. wanden, opfwelling, ontfteeking, aanvreeten der Maag met g^tenhoofdpijn , een zoort van vlakken op de Hu.d, droogte >n de Mond, ftikking die fomtijds de dood naar zigfleept. Men gebruikt ze bi klier en kanker gezwellen, verftopping der milt, en uitwendig dij de mehatschheid. Inwendte word zij niet meer gebruikt, wanc fommi-e verzeekeren, dat zij zonder werking zij . en althansge droogd, haaren vergiftigen aart verliest, anderen begeeren dat zij deeze zwaare toevallen geenzints veroorzaaken, t welk ik^ « niet toegeeven kan. Uitwendig word de wortel als pap g«°°m. tegens Jigtpijnen, de Rheumatismus en de Heuppijn, maard opgegeeven. Ook word zij onder het Empl. fit ëc
meDSd- B t BRA-
VERGIFTIGE WATER - SCHEERLING.
De Fde G L A S S tZ. Zie LiNNfflus Nat. Hist. door Houttuijn, Ilde DeelVIIIIieSt.,bLu6, Water-Scheerling met de Krootien tegen de Bladen over, de Bladstelen Jiomp, gezoomd. i.Het bijzondere veelbladige Omwind/el van de bijzondere Omwindfelen.b Een bijzondere vijfbladige Bloem van ter zijde.
c. Dezelve van de bovenzijde [met vijf Meeldraadjes.
d. Het Vrugtbeginfel met twee Stijlen en gekopte Stempelen.
e. Het Zaad.
f. De Wortel dwars doorfneeden. bloeitijd. Groeit in de Slooten,
in moerasjige plaaifen en jlilflaande Wateren van Europa, gelijk ook in dit Uemeenehest drie a vier voeten hoog en bloeit in Juni] en Julij.
CICUTA V I R O S A.
C L A S SIS Vta. Conf. limnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. Im& pag, 485Cicuta Umbellis oppofiti foiiis, Petiolis marginatis obtufis.
a. In vol tic rum partiale polijphijlium Umbellarum partialium.
b. Corolla peutapetala partialis a latere.
c. Eadem a fuperiore parte, cum quinque Staminibus.
rf.Germen cum StijKs duobus « Stigmatibus capitatis.
e. Seinen. .
f. Segmentum transverfale radicis. temp. flor. Crefcit ad fosfas
& in Iocis paludofis, aquis ftagnantibus Europa;, fic & Reipublica; Batava3 a'.titudine trium quatuorve pedum, Junio atque



18 PLAAT DXI.
BRASILIAANSCHE SPIGELIA.
De Vde C L A S S E. Zie LiNNffius Nat. Rist.
door houttuijb, Ilde
Deel Vilde St., bl. 515. Spigelia met een Kruidigen Steng, de bovenjle Blaadjes viervoudig.
a. De eenbladige vijfdelige Kelk.
b. De eenbladige trechterwij ie Bloem, met vijfdeeligen Rand.
C. Dezelve geopend met vijf Meeldraaij es.
d. Een afgezonderd Meeldraadje.
i.Het tweefplsetige Vrugtbeginfel, elsvormige Stijl en eenvouaize Stempel. ö
f. Het dubbelde Zaadhuis:i,
g. Hetzelve geopend., J'
h. Het Zaad.
bloeitijd. Groeit in Brafüien, maar 't word ook op de Americaanfeite Eilanden, op Jamaica en St. Domingo enz geplant. Zo 't in onze Drijf huizen gekweekt word, bereikt het anderhalv voeten hoogte en bloeit in Augustus.
Teen fT^'
luu "£erkegüft ver0ü.rzaaken zij ftuipen, en verwljde?K Tu plla. Men gebruikt zij bij wormen, ftuipen, koon gheden vuT tu/to™^.' e1 3,5 P^ermidde!. B«o os meendat de S» i' gtlta Manlavdtca beter en werkzamer zij. Het middel ïas hii ,£ Americaanea lang bekend, en zij hielden net vnnr U« LvSommigen meenen echter dat het onweVkftam n P^ /m'
^e— r»h?S^»ji?ï=
e» Vereen vo.wasfen is gij-^ K^
iïïï AMÜl v LS "erf,met Cene fterke ëift « beginfen. O;. *ifte. AbJrjnth.Sabtn. Z)Jn het tegengift bij te fterke werking.
ROND-
, SPIGELIA ANTHELMINTICAV
CLASSIS Vla. Conf. Linnsi Sijst. Nat. Ed. GMelini , Tem. Ildi part, Ime pag. 333.
Srio lia Caule herbaceo, Fol'm fummis quaternis.
a. Perianthium monophijilum quinque partitum.
b. Corolla monopetala infundibij. h'formis, Limbo quinquefido.
c. Eadem aperta cum quinque Sw» minibus.
AStamen feparatura.
e. Germen bifidum , Stijtus fubula» tus & Stigma fimplex.
f. Capfiila didijma. Eadem aperta.
h, Semen.
temp. flor. Crefcit in Brafilia S Colitur quoque in Infulis Ame■icanis Jamaica, Domingno &c In noftris Calidariis culta altituiinem fesquipedalem attingit atjue Augufto floret.















PLAAT DXII.
RnNFiRf. ADifi i n r r> s ff r a
ZONNEDAAÜW.
De Vde C L AS S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. door HouTiuip, Ilde Deel VlUfle St., bl. 288.
Zonnedaauw met de Bloemjleeltjes uit den Wortel, en* Schijf ronde Bladen.
a. De eenbladige vijffpleetige Kelk
b. De vijfbladige Bloem met vijf Meeldraadjes.
c. Een Bloemblad met een Meeldraadje.
ö. Het rondachtige Vrugtbeginfel met vijf eenvoudige Stijlen en Stempelen.
e. Hetzelve van de bfivemijde.
bloeitijd.. Groeit overvloedig in Europa's, Ajia's en America's moerasfige Plaatjen en Turflanden Op Nederlands vogtigs Hei en Turf velden, in de Provinciën van 1 Gelderland, Friesland, Holland en Utrecht. De Plant noord niet hos 1 ger dan zij op de Plaat daar gefield \ is, en bloeit in Julij. I
gebbuik. Herba Rorella, Roris Solis. Zonnendaauw. De Bladen en Steelen van de Plant zijn fcherp, zuur en bitterachtig, iets farnentrekkende en melkachtig, bezeeren de Huid en zijn droog oplosfend. De Plant word voor een vergift gehouden, en wel dac 2e voor de fchaapen doodelijk zij. Men heeft ze als middel bij de longteering, benaauwde borst, de catarhaale hoest, en tot opwakkering dt.r Levenskrachten geroemd, Verfcheiden oude Schrijvers hebben veel wonder van dit Middel opgegeeven, maar-hunne verregaande verheffingen laaten eenig mistrouwen op haare obfervaties vallen. Eenige nieuwe artfen hebben opgemerkt, dat het de hnest veroorzaakt, (zo als dit ook bij de jchaapen het geval is~) en dat het bij de Influenza zeer goede werking seuit hebbe. Het word als oplosfend middel onder het EHx. Pett. Wed. gemengd. Uitwen' dig gebruikt men het tegens de wratten en exterooa-en.
B 3 PEEN
ROTUNDIFOLIA,
CLASSIS />ta.
Conf. linn^i Sijst. Wat, Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. Ima. pag. 511.
Dkosera Scapis radicatis, Foiiis orbiculatis.
a. Perianthium monophijllum quin-
queüdnm. ';. Corolla pentapetala, cum Sta»
minibus quinque.
c. Petalum cum Stamine.
d. Germen fqbrotundum cum Stijlis quinque iimplicibus & Stigmatlbus.
e. Idem a fuperiori parte,
temp. flor. Abunde crefcit in Europa;, Afis atque America? jaludofis atque locis turfofis. Ad -riceta humida turfofa Belgiaj, in ïelria, Frifia, Hollandia, Ultraeftinaque provincia &c. Altitulinqm acquirit talem, qualem Fi;ura refert atque Julio floret.



H PLAAT DXIII.
gebruik. Daucus Sijlvestrh, Satiyus. Wilde Petn, Vogelnest. Kroont, jes Kruid. Geelt Wortelen. De wild groeijende Want komt in geen aanmerk ktng, maat wel die zo m onze Moeshoven geplant word. De wortel heeft een kruidige welriekende Pappige ftnaak, die droog zijnde flerker is en een aangenaame kruidige doordringende reuk. Het Zaad heeft een kruidise heete hittere Knaak. De Wortel is verdunnend, vogtmaakend, zeepïchtia. openend, pijnltillerd, urm, maandironden en wormendrijvend. Het Kruid unndnjvend, het Zaad pijnftillend, windenbreekend en Ireenoplosfend Men gebruikt de Wortel als voedend middel en als aangenaame ligt te vèrtëerende Ipijs. Het zap is wormendoodend, en bij de Long en Klierziektens de fpruuw en fcheurbuik van zeer veel belang. De ftroop van de zan diè al van zeiven zuikerachtig zoet is, geevt veel voordeel bij de lonsziektens en oe hoest. De raauw gegeeten Wortel is bij uitftek wormdriivend. Ook roemt men bet zap bij den fteen, maar nog meer het Zaad. Uitwendig word de tot pap gekookte Wortel tot zuivering en geneezjng van vuile Kankerachtige Ulceraties met buiteneemeene lof gepreezsn.
WEr-
P E E N WO RTELKRUID.
De Vde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Bist. door HOUTTuijN, Ilde Deel VUIde St., bl. 45.
Wortelkruid met Jlekelige Zanden, de Bladjieelen van enderen geribd hebbende.
a. De algemeene Zonnejcherm.
b. Het algemeene Omwindfel.
c. Een afgezonderde Bloem met vijf Meeldraadjes.
0. Het Vrugtbeginfel, twee terug gebogene Stijlen en jiompe Stempelen.
e. Het fteeMige Zaad.
f. Een Wortelblad.
bloeitijd. Groeit zeer veel op drooge Velden en Weilanden van Europa. In verfilmden Streeken van Nederland, in Gelderland, de Duinen van Holland, in Friesland enz. Die geene welke in onze Hoven geplant word, zo zij van deeze verfcheiden is, is vrij beter, word drie a vier voeten hoog en bloeit in Augustus.
D A U C U S C A R O T A,
CLASSIS Vta.
Conf. linn^i Sijsu Nat. Ed. gm eli ni, Tom. Ildi Part. Uda pag. 474.
Daucus Seminibus (ad aneulos quatuor di/lantesj bifpidis, Pe~ tiolis fubtus nervoiis.
a. Umbella univerfalis.
b. Involucrum univtrfale.
c. Corolla feparata cum quinque Staminibus.
d. Germen, Stijli duo reflexi. & Stigmata obtufa.
e. Semen hifpidum. ƒ. Folium radicale.
temp. flor. Sponte crefcit in Europa; agris & pratis arridis. In diverfis Belgis regionibus, in Gelria, Duinis Hollandis, Frifia &c. Culta in hortis, vel fit varietas, raelioris nota; eft & altitudinem trium quatuorve pedum attingit atque Auguflo floret.









1






PLAAT DXIV. is
gebruik. Nolloc Paracelji. Geoffroij merkt daarvan aan, dat het de Boeren in Duitschland gebruiken om de Haairen te doen groeijen, en dat het bij Fiftuieufe Kankerachtige kwaaien van dienst zij, dat een zeker Zwitfer het poeijer tot eenige greinen gebruikt nebbe tot pijnftillinge en uitwendig bij zweeren: terwijl de Alchemisten den algemeenen geest in hetzelve te vinden trachten enz. Hier uit blijkt, dat het meer ten dienste van Kwakzalvers, Landloopers en zwakke bijgeloovige mentenen gefchikt zij, dan dat het tot een wezentlijk Geneesmiddel ftrekke.
KAS-
W E I D I G LILMOOS.
J)e XXIPfl* C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn , Ilde Deel XlVde St., bl. 567.
Lilmoos dat geplooid is ongegolfd.
bloeitijd. Een half doorfchijnend gelijachtig Lichaam 5 't geen na de Regen op de Weilanden gevonden word.
TREMELLA N O S T O C,
CLASSIS XIXma.
Conf. LiNNffii Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 n 1, Tom. Ildi Part. Ildce pag. 1447.
Teemella Plicata undulata.
temp. flor. Corpus femi trans» parens gelatinofum, quod in pratis post pluvios invenitur.



16 PLAAT nvtr
wener zoon, en word agt a tien Voeten hoog.
« verfterkend, kramnfflfienrt Jïe '. rle.ktJhlJ fterk naar Muscus. — Hil Hij word bij h'eete?PeS nderendLtt^f™"8^ b°'St «Herkend
ingewanden de 1 oortS„1 »,h™,« fnpoofende ^oortfen, waarde 20 doende die koonien geneest dt deT bas^ "'"""«tend zij, et, bi) hijfterique geitellen Skram,n'JlV koorcsl,a,stL nier geneest. Verder matiger, aart, of d e^ aan éer^ flii"86" ' Vomïl blJ v™wen van phlegJijden. is hij ui°muntend. DaaroJ\*S&t>*S~eB bJezwaarliike fp-jsverteering Kerking dei ingewanden na óeu TnrtT1 14 °,0k, ?° overheerlijk ter vert ken en° andere lenuwe kwaaien St^T^V^'ITI'' dfr "«uwe ziekfteeking en de Pleuris geroemd echr*J • £ re heJ>b?" hem bii de omdat hij zo zeer prikkeTdo"hèeUs HuexTr ?*t t£ V0,gen' ora fomm.geo opzichte beter genee middèl a" dê bwt s°ed en in
Verder
I
KASCARELLA C R Ö T O N.
£>e XXIJte C LA S S Ë.
Zie LiHNffius Nat. Hist. dóór hoüttuijn, Ilde Deel, Vide St. bl. 242.
Cboton met /pits Lancetvomige effenrandige, gefteelde Bladen, die van onderen wollig zijn, de Steng Boomachtig. '
a. Een Tak met Bloemen.
b. Een Stukjen van den Bast. \
bloeitijd. Hoort in het Noordelijke America, in Virginia Flo 1 rida, Jamaica en op de Bahamifclw Eilanden enz. t'huis. Het is een l Heester zoort, en word agt a tien c voeten hoos:
C R O T O N CASCARELLA.
CLASSIS XVta.
Conf. lixnmiSijst. Nat. Ed. gmelini , Tom. Itdi Pan. Ildas pag, 1029.
Croton FoÜis Ianceolatis acutfs integerrimis petiolatis, fubtus
Seélo'008' CaUle (arbom) i< RairiHs cum Floribus. '. Corticis Fragmentum.
temp. flor. Habitat in Ameica Boreali, Virginia, Florida. amaica , Infulis Babamienfibu» cc frutefcit & altitudinem octo ecemve pedum accrefcit.















PLAAT DXVi". 17
onze Juinen gekweekt.
cebruiit. Caricce Vijgen. De verfche Vrugt van deeze Boom is zoet, llijmig, melkachtig en heeft een Komkommer fmaak. Ge* droogd is zij vettig, honingzoet, en aangenaam. Zij is voedend, verweekend verzachtend, rijpmaakend en een goed Middel tegens de ziektens der Leever Borst en Urinweegen. Men gebruikt ze tegens de Hoest en Bo/stziektens, Colijk en Verftopping. Uitwendig als weekmaakend teegens de Lifen, pestbuil; aldervoordeeligst is zij tegens de Tandzweeren. Men mengt zij onder Borst- en Gor* geldranken, en ook Clisteeren. Te veel gebruikt, verzwakken zij de Maag en Longen, en" worden dus doende heel dikwijls nadeelig.
C . WA-
EUROP ISCHE V IJ G E B O O M.
De XXlIlfte C L A S S E. Zie lihnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel lilde St., bl. 650.
Vijgeboom met Handpalmswijs verdeelde Bladen.
a. De algemeene vleesachtige Stoel.
b. Veelvuldige Bloemen, het getingJle getal mannelijks zit van buiten aan den Rand der Kelk, wir dende de meerdere vrouwelijke van onderen gtvonden.
C. De Mannelijke Bloem met den driedeeligen Kelk en drie Meeldraadjes.
ó.Een Kelk Lapjenmet Meeldraadjes en dubbele MeelknopjcS. e Het famengedraaid Beginzel dei Stamper.
f. De Vrouwelijke Bloem met dei vijfdeeligen Kelk.
g. Het ovaale Vrugtbeginfel met in gebogen Stijl en twee ongelijk Stempelen.
h Het Zaad in het VrugtbeginZel. i. De rijpe Vrugt. '
bloeitijd Groeit op de Geberg tens van Aften, de Eilanden de Middelandjche Zee , in Sicilien Italien, Spanjen, ook word hij i onze Tuinen gekweekt.
FICUS C A R I C A.
CLASSIS Illtia. Conf. LiNNffii Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 n 1, Tom. Ildi Part. Imx, pag. 96.
Ficus Foiiis palmatis (FoliU trilobis fubtus fcabris, Receptaculis turbinatis umbilicatis.')
a. Receptaculum commune carnofum.
b. Flores nuraerofi, quorum pauciores mafculi exterius ad Marginem Calijcis, pluriores feeminei inferius reperiuntur.
c. Flos mafculus cum Perianthio tripartito & tribus Staminibus.
(LLacinium Perianthii cum Sta-
mine & Anthera didijma. e. Rudimentum intortum Piflilli.
i ƒ. Flos foemineus cum Perianthio I quinque partito. ■ g. Germen ovatum cum Stijlo in» i flexo & duobus Stigmatibus irasqualibus.
h. Semen in Germine.
i. Fruéïus maturus.
temp. flor. Crefcit in monto* ' fis A(i<e, Infularum Archipelagi, , Sicili£e, Italias, Hifpanis regioni1 bus quoque in hortis noftris colitur.



'8 PLAAT DXVII.
WATERS PEEN SCRÜFELKRUID.
Be XWde CL A S S E.
Zie tiNKsus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel IXde St.,bl. 515.
Scrofelkruid met Hartvormige ftompe gejleelde afloopen'te Bia den, de Steng vliezig gehoekt en Bloemtros/en aan 't end der Tak ken.
a. De eenbladige vijfdeelige Kelk.
b. De eenbladige ongelijke Bloem. C. Dezelve geopend met twee lange
en twee korte Meeldraadjes.
d. Een afgezonderd Meeldraadje.
e. Het tweehoekige Zaaddoosje.
bloetijd. Groeit aan de Wateren en Stoeten van geheel Nederland ter hoogte van vier Voeten en bloeit in Augustus.
SCROPHULARIA AQÜAT1CA.
CLASSIS Xllltia.
Conf. LiNNiEi Sijst. Nat. Ed. gmelïn 1, Tom. lldi. Part. Ildce pag. 937.
Scrophularia Foiiiscordatls (obtufis) petiolatis (decurrentibus) caule membranis angulato, Raceaiis terminalibus.
1. Perianthium monophijllumquin-
quepartimm. i. Corolla monopetala insequaiis. ?. Eadem aperta cum duobus Sta»
minibus lougioribus & duobus
brevioribus. i.Stamen feparatmn. 3. Capfula bilocularis.
temp. flor. Crefcit ad aquas
& fosfas totius Celgias altitudine
auadripedali, atque Augufto Soret,
WWbbüik" B^mica aqaatilis. Anthonies Kruid, Beekfchuim Zt ll Tt' °ec BIaden hebbe" een ft'«*"*> Reuk, ffiffi b t e e en fcherpe Smaak. Men geeft ze als zweetdrijvend en p5n-
ï v^-P',en r°emd 26 bij de buikPÜnen. Men heeft het ook uitwendig als een voornaam Wosdmiddel en tegens ülceratits aan-
F geeft ha3r,veel lof te^ns Kil"en en "mbeUen Het laa fte komt uit een fabelachtig begrip, en betrekt zig op dé uttwend.ge gedaante der Plant. Wat verder het Wondheelend yermoogen aangaat, zo weet ieder wel onderrecht Heelmeester zeer wel, nat de natuur diergelijke uitwendige middelen tot Wondïarln! n,etfnod!? hef: Me" «gd verder" dat de Bladen de onaangenaame frnaak en krimpende weriing der Senebladen verbeetere en üit verdiende zekerlijk eenige attentie.
OM-






ra









PLAAT DXVIII. 19
gebruik. Bellis pratenfis. Groote Maagdelieven, Ganze Bloemen. De Bladen hebben geen Reuk, maar een grasachtige fcherpe peperachtige Smaak. Men meenden dat het Wondheelend, ürindrijvend en tot uitdrijving der inwendige etterftoffen van dienst zij. Men gebruikten het bij de Etterborst, Aamborstigheid, uitwendig bij 't kwaad Zeer, Kropgefwellen, Ulceraties der Tong, en bovendien word nog verteld, dat het 't gebrooken Bekkeneel vereenige, geneeze en bevestige. Wie flaat 'er nu geloov aan dit Wondermiddel? 't Is niet aljeen thans niet in gebruik, maar men twijffelt ook zeer, of 't ooit in gebruik geweest is.
Cz STË-
OMVAT TE N D E CHRIJSANTH.
De XIXdt C L A S S E.
Zie liknbus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Kde St., bl. 741.
Chrijsanth met omvattende langwerpige Bladen, die om laag diep en grof, om hoog fijn getand zijn.
a. De algemeene Kelk.
b. De [amengeftelde Straalbleem.
c. Een tweefl-igtig Bloempje uit de Schijf.
d. Vijl'famengehegte Meeldraadjes.
e. Het ovsale Vrugtbeginfel, draadwijze Stijl en twee weeromgerolde Stempelen.
f. Een Vrouwelijke Bloem uü de Straal.
g. Het Vrugtbeginfel, Stijl en twee weeromgerolde Stempelen.
h. Het 'Zaad.
i. Een Wartüblad.
bloeitijd. Groeit overal in de Weilanden, aan de Weegen, oude Muur en of vervallen Gebouwen door geheel Nederland, 't Word fomtijds anderhalf voeten hoog en bloeit in Julij.
CHRIJSANTHEMUM LEUCANTHEMUM.
CLASSIS XVlIha.
Conf. HNNiEi Sijst. Nat. Ed. Gmelïn 1, Tom. Hdi Part. llice pag. 1247.
Chhijsanthemum Foiiis amplexi* caulibus oblongis, fuperne ferratis, inferne dentatis.
a. Calijx communis.
b. Corolla compofïta radiata.
c. Corollula hermaphrodita ex Difco.
d. Stamina quinque eoalita.
e. Germen ovatum. Stijlus filiformis & Stigmata duo revoluta.
f. Corollula fceminea ex Radio.
g. Germen, Stijlus & Stigmata duo revoluta.
7;. Semen.
i. Folium radicale.
temp. flor. Abunde crefcit in pratis, ad Vias, ruderata &c.per omnem Belgiam altitudine t'nterdum fesquipedali Julioque floret.



29 PLAAT DXIX.
hortis noftris altieudine bipedali atque Julio floret.
c e e r u i k. Fiores Stoechadis Arabics. Het Kruid en de RIoemen hebben eene zeer Iterke doordringende aangenanme Reuk . en?us" /chen de vingers gewreeven, bemerkt men veel Camphtr reuk. De 3maak is kru.d.g, bjtter, heet en de Reuk evenaarende. Zij nebben een zenuwsterkend, opiosfend, verfterkend, de Maandftonden bevorderend vermogen. Men gebruikt ze uitwendig bij Verlammingen, de Zwindel en de Hijpochondrie. Men heeft dl Plant meest uitwendig en wel onder de Species aromatics tot ffoovmgen georu.kt. fie Spiritus Lavendnlte, Eau de Lavmde kan ook van deeze P ant gtftookt worden en is zelvs beter. Dat deeze b Zenuw toevallen als reukmiddel, of als prikkelend bij vogtige gefwellen der Kinderen enz. veel dienst aanbrengen, is niet onbekend.
HE.
S T E C H A S LAVENDEL.
D E xim c i a s s E.
Zie iiHKiüs Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Vde St., bi. 283.
Lavendel met fmal Lancetvormige Bladen en gekroonde Aairen.
a. De eenbladige Kelk met het Blikje.
b. De eenbladige gaapende Bloeti geopend, met twee lange en twee korte Meeldraadjes.
c. Een afgedonderd Meeldraadje.
d. Het vierdeelige Vrugtbeginfel, draadswijze Stijl en flompe hau rige Stempel.
bloeitijd. Croeit in Frankrijk, Jtalien en Spanjen. Het word in cnze Tuinen twee voeten hoag gekweekt en bloeit in Julij.
LAVENDULA STOECHAS.
CLASSIS Xllltia,
Conf. LiNKai Sijst. Nat. Ed. c m e l 1 n 1, Tom. Hdi Part. Hdce [>ag. poo.
Lavendula Foiiis (fesfilibus) lanceolato linearibus integtrrimis (inargine revolutis) fpicis comofis (jpica coaiitata comofa)
a. Perianthium monophijllum cum Braflea.
b. Corolla monopetala ringens, aperta, cum Staminibus duo! bus longioribus & duobus bre» vioribus.
f. Stamen feparatum,
tf.Germen quadripartitum Stijlus
filiformis, & Stigma obtufum
pilofum.
temp. flor. Crefcit in Gallia, [talia atque Hifpania. Colitur in lords noftris altitudine bipedali itque Tulio floret.















PLAAT DXX. 21
gebruik. Fabee crasfa, Fibarice Radix & Herba. Smeerwortel, groot Breukkruid, Woudkruid, Donderbloem, IVolfs - Boonen. De Bladen hebben een flauwen flijmigen iets zuurachtigen Smaak. Men houdze voor verkoelend, tegens de Scheurbuik werkend, en gebruikt ze bij de Scheurbuik, blinde Ambeijen en Exteroegen. Bij de branding en het panaricium heett het nog eenige waardij, maar word niet dan als huisremedie van den gemeenen man gebruikt. Men heeft de Wortel tusfchen de Schouderbladen tegens de Ambeijen te dragen geroemd, en allerhande ceremonies en kwakzalverijen mede gepleegd, waarvan men thans niets meer hoord.
BOKS-
H.E MELSLEUTELj HUISLOOK.
DE Xde C L AS S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xde St., bl. 641.
Huislook met platachtige zaagswijzi getande Bladen, een Bladetige Tros en opflaande Steng.
a. De vijffpleetige regt op Jïaande Kelk.
b. De vijfbladige Bloem met tien Meeldraadjes.
c. Een afgezonderd Bloemblad. A.Vijf Vrugtbeginfelen met dunne
Stijlen en Jlompe Stempelen.
e. Het afgezonderde Vrugtbeginfel
f. Het Zaad.
bloeitijd. Groeit aan Munten, Steenachtige Plaatjen en fchaduwachtige Bergen. In Gelderland , Holland en Friesland ter hoogte van twee voeten en bloeit in Augustus.
S E D U M TELEPHIUM.
CLASSIS Xma.
Conf. l 1k k E1 Sijst. Nat. Ed. gmelïn 1, Tom. lldi part, , Imce pag, 73 r.
Sedum Foiiis planiufculisferratis, corijmbo foliofo, caule ereftd.
a, Perianthium quinquefidum erectum.
6. Corolla pentapetala cörn decem Staminibus.
c. Petalum feparatum.
d. Germina quinque, cum Stijlis tenuioribus & Stigmatibus obtufis.
e. Germen feparatum.
f. Semen.
temp. flor. Crefeit ad muros inque locis lapidofis, in montibus umbrofis. In multis locis Gelria;, Hollandia; atque Frifias altitudine bipedali, Augustoque floret.



2ü PLAAT DXXI.
gebruik. Cum Tragaeanthae, is een Vogt dat in den Zomer uit deeze Boom druipt, door de Zon van zeiven droogd en in gedaante van witte heldere wormpjes uit Turkijen tot ons gebragt word. Het is vrij hard, bezwaarlijk opteiosfen, vermits het van alle Gomfoorten de meeste confidentie heeft, en ook wel veel meer flijm opgeevt dan de andere foorten. Deszelvs voomaamlte kracht is inwikkelende, verzachtende, verdikkende, fmeerende verftom pende, en 't word zeer dikwerf bij de Hoest, Heesheid, Nierenontfteeking.Druppelpis, Colijk van vergifte feherpe ftoffen Persloop en Doorloop gebruikt. Zo de Trsgantflijm ook niet als Geneesmiddel aangewend word, zo was hij met dat al tot de nharinaceutifehe bezigheden niet ligt te misfen en verdiende ook in dat opzicht allen voorkeur. In verfcheiden compofiries is dit de grondftof. en van deeze zijn vast de Specim. diatrag. (een zeer gemakkelijk vehiculum in de prafh'jk) de voornaamite.
ON-
BOKSDOORN ASTRAGALUS.
De XVUde C L A S S E.
Zie I.inn2eus Nat. Hist. door houttuijn, 11de Deel Vde St. bl. 544.
Astracalus met een Boomacltige Stf?ig en gedoomde Bladjleelen.
a. De eeniladig gepijpte nijftandige Kelk.
b. De Vlinderbloem.
c. Derzelver Vlag. ó.Een Vleugel.
e. De Kiel.
f. Tien Meeldraadjes, een enkeld,en negen famengehegd.
g. Het langwerpige Vrugtbeginfel, opflaande Stijl en Jlompe Stem pelen.
bloetijd. Deeze Heester groeit in Zuidelijke Streeken, aan 't ftrand ■van Marjeille. op de lierg Aetna. in Sicilien, Zwitserland enz., bloeit in Junius.
ASTRAGALUS TRAGACANTHAV
CLASSIS XP ha.
Conf. linn/ei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. IldiPart. Jlda? pag. 1135.
Astiagalus Caudice arhorefcenre petiolis fpinefcentibus (frutefcens, Spicis pedunculatis longitudive Folitrum, Petiolis fpinefcentibus.)
a. Perianthium monophijllum tu<? bulatum quinque dentatum.
b. Coroüa papilionacea.
c. Ejus Vexillum. d Ala.
e. Carina.
AStamina decem, unum fimplex
novem coalita. g.Germen oblongum, Stijlus ad,
fcendens & Stigma obtufum.
temp. flor. Sponte crefcit hic Frutex in regionibus meridionalibus, ad littora marfilienlia,'ad montem Aetna, in Sicilia, Helvetia &c. Junio floret.















PLAAT DXXII. 23
gebruik. De Wortel van deeze nog niet zeer lang eerst naauwJieurig onderzochte Plant wierd als een onfeilbaar middel tegens verouderde en ongeneesbaare Venuskwaalen opgegeeven en hier en daar met verfchillende uitwerking gebruikt. De Wortel heeft eene bittere en farr.entrekkende Smaak zonder Reuk. Het gebruik gefchied op de navolgende wijs: JJ,. Rad. A[ir. exep. ^p. coqtte aq. com. ad col. ffcj; 's morgens en 's avonds eene zulke gift. Op de grenzen van Turkijen zegt men dat zij deeze geneeswijs tegens de Venusziekte met veel voordeel gebruiken. Men heeft 'er in de Gasthuizen van Weenen voordeelige proefneemingen mede gemaakt, en lijders geneezen die alle andere Geneesmiddelen geen baat aanbragten. Vooral werkt het buitengemeen zweetdrijvend. Elders daar mede gemaakte proefneemingen deeden niets af, en waren zo zeer zonder voordeel, dat men het Middel voor geheel onwerkzaam declareerde. De voornaamfte geloovwaardigfte, zonder vooroordeel onderzoekende Weener Artïen verklaaren althans zo veel,dat bet ftillende zij en de Nagtpijnen verzachte, en dat het omtrent dezelve werking uitte, als het Guojacum Mszereum&c. (zoude het ook tegens de Kwikzilverziekte alleen werkzaam zijn ?) In kort de Geneeskracht dient eerst nader onderzocht en bepaald te worden. Ook heeft men het tegens de Jigt en andere Ziektens van het Wijvocht willen roemen, echter zo houd ook deeze gelijken pas met de voornoemde werking,
GE.
ONGESTEELD KOOTKRUID
De XVUde C L A S S E.
Zie LiHtiffius Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelXde St.,bl. 276.
Kootkruit dat Steng nog Bloem' Jïeel heeft, met gevioldeHaauwen en ruige Bladen.
a. De gejl'Wten Peul.
b Dezelve open.
C Het Zaad.
bloeitijd. Groeit in Hongatijen en Duitschland, op de Tlmringfche en Oostenrijkfche Bergen. Bloeit in de Zomer en is voortduurend.
1 ASTRAGALUS E X C O P U S.
CLASSIS XVIta.
Conf. hhn2ei Sijst. Nat. Ei. gmelini, Tom. lldi Part. lldce pag. 1136.
Astragalus Leguminibus lanatis, Foiiis villofis.
a. Legumen claufum.
b. Idem apertum.
c. Semen.
temp. flor. Crefcit in Hungaria & Germania in montis Thuringa; & Aulhiae &c, atque teftate Boret. Perennat.



2\ PLAAT DXXIII.
gebruik. De Wortel en Bloemen van deeze Paonie hebben een lelijke Hinkende en iets bedwelmende Reuk, en fcherpe bokkige bedwelmende Smaak. Men houd ze voor famentrekkend, bedwelmend , Krampijn (tillend, Slaapmaakend en de Maandftonden drijvend. De Wortel werd tegens Stuipen, Hondskramp en de vallende ziekte geroemd. Hippocrates gebruikten ze tegens Baarmoeder ziektens, en Galenus liet ze tusfchen de Schouders tegens de vallende ziekte draagen. Alle andere naderhand genomene proefneemingen hebben niets tot haar voordeel bij^ebragt, en zo 't was, dat zij eenige werkzaamheid bezat, zo was deeze alleen aan haare Hinkende Reuk die bij Zenuweziektens zo veel afdoet, toetefchrijven. Verfcheiden compofities onder dewelke zij eene plaats neemt, zijn van dezelve waardij. Uit de Wortel kan men eene goede Stijffel maaken.
GLAD-
GEMEENE P M O N I E.
. De Xll/ae C L A S S E.
Zie LmNsus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel lXdeSt.,bl.iw.
P#onie met langwerpige deel Bladen.
a. De vijfbladige Kelk.
b. De vijfbladige Bloem met veel Meeldraadjes.
c. Een afgezonderd Meeldraadje.
ó Een van de twee wollige Vrugt beginfelen met de gekleurde /lompe Stempel.
bloeitijd. Groeit in Vrankrijk, Italien en Zuitjerland. Ook wora de Plant in onze Tuinen twee a drie voeten hoog geplant en bloeit ir, 'Jun'j.
I P M O N I A OFFICINALIS.
CLASSIS Xllma.
Conf. linn.ei Sijst. Nat. Ed. g m el i n i, Tom. Ildi Part. Imaj pag. 833-
P;konia Foliolis oblongis. (Folielis decompqfitis nudis: Foliolis lobatis lanceolatis, Capfulis reetiusculis tomentojts.")
a. Perianthium pentaphijllum.
b. Corolla pentapetala cum Staminibus numerofis.
c. Stamen feparatum.
d. Unum germinum dusrum tomentoforum cum Stigmate obtufo colorato.
temp. flor. Crefcit in Gallia, Italia & Helvetia. Colitur in bortis noftris altitudine bi vel tripedali & Junio floret.















PLAAT DXXIV. &$
oebruik. Herba Portulacce. Onze gewoone Porcelêin, Heeft een zuur en waterachtige Smaak, en de geheele Plant is vol van deeze zeepachtige Vogtigheid, die zeer verdunnende, bevochtende, verkoelende, iets verfterkende en de Scheurbuik tegenwerkende is. Hij is melklrremmende. Haar voornaamfte gebruik is tegens de Walging, Scheurbuik, Druppelpis, den Steen en fcherpigheid der Ingewanden. HippoCrates telden de Plant onder de Maahdftonden bevorderende Middelen, en Galenis onder die der Scheurbuik geneezende. De Zaaden wierden ook eertijds de Sem. refrig. vnaj bijgeteld. 'Ihans word dit Middel niet regtftreeks als Artfenijmiddel gebruikt, maar meer als fpijs; die de zieken en weder ge* neezende buitengemeen voordeelig is, geëerbiedigd.
GLADBLADIGE PORCELÊIN.
De IXdt C L A S S E.
Zie LiNNffiUS Nat. Hist. door Houttuijn, Hde £>eelVIUfteSt.,bl. 704.
Forcelein met Wigvormige Bladen en óngejieelde Bloemen. 3, De tweejpleetige Kelk.
b. Öe vijfbladige Bloem.
c. Een afgezonderd Bloemblad. d Veele Meeldraadjes.
e. Het rondachtige Vrugtbeginfel , korte Stijl en vijf langwerpige Stempels.
f. Het dwars doorkneden Vrugibe ginfel.
bloeitijd. Groeit in Óoslindiê'n en Europa. In onze Tuinen word het een halve voet hoog gekweekt en lleeit in Julij.
P O RTULA C A OLERACEA.
CLASSIS Xlta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. omelini, Tom. IldiPart. Ima) pag. 751.
Portulaca Foiiis cuneiformibiis,
Floribus (esfilibus. 3. Perianthium bifidum.
b. Corolla pentapetala.
c. Petalum feparatum.
d. Stamina multa.
e. Germen fubrotundurfl , Stijlus brevis, & Stigmata quinque* oblonga.
/.Germen transveriïm disftétum.
temp. flor. Crefcit in Indii atque Europa. Colitür in hortis noftris altitudine femipedali. Ju. lio floret.



iè >P L A A' T DXXV.
WITTE W I L G.
Be XXllp C L AS S E.
Zie tiNHffiü's Nat. Hist. door houttuïjn, Hde Deel lilde St., bl. 470.
Wilg met Lancetvormige, ge ff Utfle Zaagswijs getande ', weder zijds Fluweelachtige Bladen; de onderfte Tandjes geklierd. De Manneliike Bloem.
a. Het algemeen Katje.
b. Twee eenbloemige Schubjes, met twee Meeldraadjes en een Honingklier.
Vrouwelijke Bloem.
c. Hel algemeene Vrouwelijke Katje, è.lïet ovaale Vrugtbegin/el met
tweefpleetige Meeldraadjes uit het Schubje.
bloeitijd.. Groeit deer geheel Nederland aan 't water en drooge Plaatfen ter hoogte van een Boom, en bloeit voorts in 't Voorjaar.
gebruik. Cort. Salicis. Willige Boom. Bladen en Schillen hebben gantsch geen onaangenaame Reuk, bittere, iets famentrekkende wrange Smaak.' Zij zijn bij uitftek famentrekkende, en de Schillen worden vooral bij de Persloop en rusfehenpoozende Koortfen gebruikt. Men was van meening deeze bast tot de waardij van de Koortsbast te kunnen verheffen, 't geen echter de ondervinding niet gedoogde. Wel is waar dat de Wilgenbast meer famentrekkende ftof hebbe , maar even dit is een groote hinderpaal, waardoor hij niet tot die hoogte ftijgen kan, vermits zijn al te flerk famentrekkend vermogen juist die nadeelige gevolgen voortbrengt, waar meede men eertijds de Koortsbast zocht te belasteren. Althans blijft die bast een zeer goed Inlandsch Geneesmiddel, 't geen zo het te recht gebruikt word, zeer veel voordeel aanbrengt, maar ik vermeen ook, dat wij de behoorlijke oplettendheid tot dus verre gemist hebben , om het Middel op zijn behoorlijke plaats te zetten. Bij fommige tusfehenpoozende Koortfen, het Koud Vuur, Ulceraties, in-en uitwendig, tot Gorgeldranken, Infpuitingen, verfwakking drr Ingewanden, is het Middel van zeer veel dienst. Men geb:uikt het als poeijer, afkookfel of extracT:.
S A L I X ALBA.
CLASSIS Ilda.
Conf. linmsi Sijst. Nat. Ed* gmelini, Tom. Ildi Part. Iina. pag. 74.
Salix Foiiis lanceolatis acüminatis Cferratis) utrinque pubefcentibus, ferraturis infimis glando lofis.
Planta mafcula. j.Amentum commune. b. Dua; fquams unifiors cum duo» bus Staminibus & Glandula nectarifera.
Planta fwninea. Amentum commune fcémineurh. i. Germen ovatum cum duobus Staminibus bifiJis ex fquama.
temp. flor. Abunde crefcit ad ïquas & in locis ficcis ad altitudiiem arborefcentem per totamBel;iam atque primo vere floret.















PLAAT DXXVI, 27
ORANJE CITROENBOOM.
De XVlllde C L A S S E. Zie lisnjbus Nat. Hist. door houttuïjn, Ilde Deel IIIdeSt.,bi. 197. Citroenboom met gevleugelü Bladfleelen en gefpitjle Bladen.
a. De eenbladige vijftandige Kelk.
b. De vijftandige Bloem.
c. Een Bloemblad
d. Eenige famengevoegde Meeldraadjes.
e. Een afgezonderd Meeldraadje.
f. Het rondaclitige Vrugthegin/el, rolronde Stijlen hlootswijzeStempel.
g. De rijpe Vrugt. h Dezelve geopend, i. Het Zaad.
bloeitijd. Groeiti in Afia en d1 Oriënt. In Portugal, Spanje en haHen word dezelve geplant. In onzt Tuinen word hij tot cieraad ge kweekt, maar vermits ons winter Climaat te flreng is , zo word Ihj in Driifhuizen bewaard. Dezelve bloeid bij ons in verfcheiden jaargetijden.
C I T R U S AURANTIUM.
CLASSIS Xn/ta. Conf. Linn'Jïi Sijso. Nat. EJ. gmelini , Tom Ildi part. IVdm pag 115} CiTrus Petioüs alatis, Foiiis-acu\ minatis.
a. Periamhium monophijllum quia« quïdentatuiri'.
b. Corolla pencapetala. c Petalmn.
rf.Staminum connatorum pars.
e.Stamen feparatum.
/"TGermen fubrotundum , Stijlus
cijliadraceus, & Stigma glo-
bofum, g. Fruétus maturus.
Idem apertus, i. Semen.
temp. flor. Crescit in Afia & Oriente. Colitur in Lufitania, Hispania & Italia. Colitur quoque in hortis nostris ornamenti gratia, fed cum hijemen nostrum non perfert in calidariis tenetur. Diverfis temporibus nobis floret.
gebruik. Fol. Auranliorum. Cort. Aur. F/aved. Cort. Aar. Flor. Na. phae. Zijn ailen geneesmiddelen van denzelvden Boojn. De Vrugt en haare Schillen zijn aangenaam ruikend, bitter en kruidig van fmaak, eveneens, echter met eenige verliheidendheid de Bladen, De Bloemen ziin buitengemeen aangenaam doordringend en bedwelmend van Reuk. De Baden en Schillen der Vrugten zijn zeer maagverlterkend, ïamentrekkend, Krampflillend en wormdrijvend. Uè Bloemen verkwikkend en opwakkereiH1; Het zap der Vrugt is verkoelend, bederfweerend en de fcheurbuik tegenwerkend. De Schillen der Viugten en derzelven Wezentlijke Olie is als-voornaam maagmiddel bekend, vooral bij. (wakken veezei en daaruit voortkomende zenuwe ziekie, ftuira en kramptrekkingen, vrijsterziekte, hypochondrie, geelziekte, bloedftoning der baarmoeder uit fwakheid, kohjk, derdendaagl'che koorts, windziektens enz. De Bladen houd m;n voor een v "oriiaam middel tegen1: de vallende ziekte. Ik kan juist niet toeftemmiil dat zij een fpecificq middel zijn, maar zij onderfteunen altham zo ver mij. ne,en de waarneemingen van andere rijken, de werking der andere nrddelen, en zijn dus niet te verachten. 'Er zijn verfeheiden foorten van Oranje Appels ook zijn z'ecï vetle Compofities- voor handen, die het beitelt pelct aantehaalen.
E Cl-
1



28 PLAAT D XXVII.
gebruik. Flaved. Cort. Citr. Semina, Pulpa, Succus zijn de deelen der Vrugt.*, die 't meest in de Artfenij gebruik zijn. De geele fijne Opperhuid is zeer kruidig aangenaam van Reuk, heeft veel wezentlijk Olie, eh eene iets heete bittere Smaak. Het Zaad is bitter, Zap en Merg aangenaam zuur. Het Citroengeel is fterkend, verhittend, aanzettend en maagfteikend. Merg en Zap verkoelend, ui-indrijvend, bederfweerend , dorstftillend en uitmuntend bij fcheurbuik. Het Zaad en de Bladen zijn wormdrijvend, de Bloemen verkwikkend, fterkend, floppend. Merg en Zap, als het aangenaamfte Plantzuur, worden met het grootfte voordeel in Rot-, Ontfteekings- en Galkoortfen gebruikt, zo wel bederfweerend, als dorstblusfchend. Men gebruikt het tegens braakingen en de fcheurbuik zo uit. als inwendig. Het ferum lattis citratum behaagd de Hijpochondristen met vuile Ingewanden buitengemeen. Ook geeven de Citroenen de aangenaamfte geur aan Spijzen en Artfenijmiddelen. De Olie is een der krachtigfte middelen tegens de Winden en zwakke Ingewanden. Veele Compoii.ies die zeer veel gebruikt worden zijn te bekend.
MAN-
CITROEN. BOOM.
De XVllIde C L AS S E.
Zie linnjerjs Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel lilde St., bl. 192.
CiTtioen-Boom met ongevleugelde Bladfleelen.
a. De eenbladige vijftandige Kelk.
b. De vijfbladige Bloem.
c. Een Bloemblad.
ó. Veele famengevoegde Meeldraad jes.
e. Twee daarvan afgezonderd.
f. Het rondachtige Vrugtbeginfel , rolronde Stijl en klootswijze Stempel.
g. De rijpe Vrugt.
h. Het Zaad.
bloeitijd. Deeze Boom komt zo wel aangaande deszelvs Vaderland] als Plantfoen aan de voorgaande ' gelijk. 6 I
CITRUS M E D I C A.
CLASSIS XVHta.
Conf. LiNNffii Sijst. Nat. Ei. gmelini, Tom. Hdi Part. lldx pag. 1152.
Citrus Petiolis Iinearibus (Foliit petiolatis.)
a. Perianthium monophijllum quinque dentatum.
b. Corolla pentapetala.
c. Petalum.
4 Stamina numerofa connata. t. Duo feparata.
f. Germen fubrotundum , Stijlus cijlindraceus, & Stigma globofum.
r. Fruétus maturus.
u Seinen.
temp. flor, Haec arbor turn ra:ione patri», quam culturas prae. :edenti convenit.















PLAAT DXXVIJI. 29
gebruik» Rad. Filicis. Varen-manneke, Bosch-varen. De Wortel heeft eene bittere iets famentrekkende, voor fommige iets aangenaame, voor andere walgelijke Smaak, en zwak aardachtige min of meer walgelyke Reuk. Zij is famentrekkend, Maandttonden en het Zog bevorderend, en boven al Wormdoodend. Mtn roemd ze tegens Scheurbuik, Engelfche Ziekte, Melancholie, Podagra, tegens Wormen , voornamelijk de Lindworm. Galenus roemden de Wortel reeds als wormdoodend, maar vermeenden dat 'er nog Purgeermiddelen dienden bijgevoegd te worden, om deeze uittedrijven: anderen na hem vonden dit onnodig. Ik heb verfcheiden gevallen gezien, waar de Wortel zonder eenig bijvoegzel als thee getrokken of als poeij-r gebruikt, in korten tijd een vrij groot aantal wormen doode en uitdreev. Men geeft het poeijer van XX — XXX gr. en als Afkookfel %) — 3iv. De voornaamfte roem heeft de Wortel tegens de Lindworm verworven, waarvan zeker zeer veele goede proefneemingen bekend zijn, maar *t is wel waar dat de Wortel de Lindworm niet ligt zonder een daarop genomen fterke purgatie uitdrijft, en bij fommige gevallen is het nog zeer mislijk zijn oogmerk te bereiken. Echter zo heb ik ook gezien, dat lijders het poeijer een geruimen tijd aanhoudend gebruikt en van hun kwaal langs deeze weg zonder Purgeermiddel allengskens bevrijd wierden. Alles komt daar op aan, dat de Worm door het middel flaauw gemaakt en dan uitgedreeven, of dat hij door het aanhoudend gebruik krachteloos en gedood worde. Het poeijer is het hoofdbefhnddeel der eertijds beroemde Lindworm geheimen van BtrrenfebiMand en ds Wed. Noujfer,
E 2 TUIN
MANNETJES BOOM - VAREN.
D E XXIV/le C L A S S E,
Zie LiNHaos Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelXIVdeSt.,bl. 185.
Boom-Varen met het Loof dubbeid gevind; de Vinnen /lomp en gskaneld , de Stengel kaffig.
a. Rondachtige Gejltgts Jlippeltjes op de onder(le zijde van het Blad.
b. De Wortel.
bloeitijd. Groeit overvloedig in de Bosfchen en Heilanden van geheel Nederland, fomtijds tvoee voeten hoog.
POL IJ PODIUM F 1 L I X MAS.
CLASSIS XIXma.
Conf. linnsi Sijst. Nat. Ed. GMELiNi, Tom. IldiBart. IIdas pag. 1312.
Polijpodilm Frondibus bipinnatis, pinnis (pinnatisj obtufis crenulatis, Stipite paleaceo.
a. Puncta fubrotunda Fructificationis in averfa Folior»:m fuperficie.
b. Radix.
temp. flor. Abunde crefcit in lijlvis & ericetis ficcis totius Belgis altitudine fajpius bipedali.



3o PLAAT DXXIX.
oebbuik. Mei Radix. De Wortel is fcherp Kruidig besten aangenaam van fmaak. Zij is pijnöillende urin en fweftdrijvend Maandttonden en zogverwekkend. Zij word bij de Bleekziekte. Amborfhgbeid en anderdaagfche Koorts geroemd, ook roemt men iiaar eer. m'ddel tegens de winden, en houd haar voor een oplos'end middel der flijmige vochten in den maag en de borst. Iningeland gebruikt men het Zaad en de Wortel tegens tusfchenpoozende Koortfen Ook in Switferland word zij in dier voege gebruikt en ,n fommige ftretktn van Duitschland gebruikt men de met wiin* gjtrokken wortel, of kauwd dezelve beneffens het Zaad tegens de
AL,
TUIN SCHEERLING.
» £ Vde C L A S S E.
Zie iwismss Nat, Hist. door HouTTuijN, Ilde Deel Vilde ó'c.W, 157.
TufN sckefrukg olie Bladen veeldeelig en borfteiig. (■*)
t Een eigen Bloemetje vietvijfMeeldraadjes,
b. Het Vrugtbeginfel net twee omgebocgen Stijlen en ftomps Stempelen.
c. Twee Zanden.
d. De veezeüge Wortel, bloeitijd. In wanne Qmaa-
ten, cp de Gebergtens van Iialien,, Vtanhijk. Swit/erland en Duitschland groeit de Plant omflreeks twee ■coeten heg en bloeit in Juiij.
( j WmTVlp fkflUt d.eze Aethusa Meum onder het seffaet van Atu.
°"J '~m+ y00rbeeU>n Z° ^olS8eSetrou,Tif^
AETHUSA M E U M.
CLASSIS Vta.
Conf. LiKBsi Sijs-u Nat. Ed. CMELiNi, Tom. Ildi Part. Imte pag. 486.
Aethusa Foiiis omnibus rwritipart ito fetacfif. (fovolucro uniW'SdtwmopLijUo, FruQibus ovato oblongis utrinque attenuatis.
a. Corollula propria cumquinque Staminibus.
i.Gerraen cum Stijlis duobis te. flexis & Stigmatibus abtufis.
c. Semina bina. 4. Rad ix fibrofa.
temp, flob. In regionibus cahdjoribus, jyrj montofis Italiaj, Gallia;, Helvetis, Germanteenz. enz. altidudine pedali crescit, Julipque floret.















P L A A' T DXXX. » 3t
gebruik- Fungus auricula Jndce. Judas Ooren. Een fmaakloo. se .zwam, die een min of meer flijmige reuk heeft. Men houd hem voor verkoelende, itülende, opdroogende en famentrekkende. Daar fpmmigen hem onder de vergiften tellen , zo word h_y niet inwendig, maar wel uitwendig als gorgeldrank tegens de angina, fpruw, ontfteeking der oogen in azijn of water getrokken gebruikt. Sommige roemen zonder bewys veel daarvan, ook was men eertyds uithoofde van zijne uitwendige gedaante ligtgelooyig genoeg hem bij een meenige van Oorziektens te gebruiken. Dé bijgeloovjge gemeene man , landloopers en kwakzalvers fchatten hem hoog; terwijl de vernuftige arts hem thans niet als flegts naar den naam k«nt.
LOOK-
O O R BEKE R-Z WAM.
De XXJFJc C L A S S E.
Zie lihneus Nat. Hist. door houxtujjjj, Hds DeelXlPdeSt.,bl. 658.
Beker - Zwam die hokmd rimpelig
is en Oorachtig. 2. Het buitenfte gedeelte van deeze
Zwam. b. Het binnenjie gedeelte.
ïloetijd. Groeit overvloedig aan de (lammen van mie _ verrotte Hoornen, vooral aan At Vlier-Boomen.
P E Z I Z A AURICULA.
CLASSIS KIXn>a.
Conf. LiNN^r Sijst. Nat. Ed. cmel 1 ni, Tom. Hdi. Part. Ilde pag. 1459.
Pzziza concava rugofaauriformis,
a. Pars exterior hujus Fungi.
fc.Ejus Pars interior.
temp. flor. Abunde crescit ad arborum putridarum Truncos, prrefertim vero fruticibus Sambuci.



3& P L A A T DXXXL
• e b r o i k. Scordonia Herba. Alle Deelen der Plant hebben eene Knoflook reuk en melkige Urm fmaak. Men houd ze voor urin en fweetdrijvenden gebruikt ze bij tusf'chenpoozendeen heetekoortfen, maar het gebruik vereischt eenige .omzichtigheid. Is bij cn» met ru t gebruik.
ron'
LOOKACHTIGE PETI VERIA
De Vide C L A S S Z. Zie linnjeus Nat. Hist. door kouttuijn, Ilde Deel Vide St., bl. 466. Petiveria metfesmannige Bloemen.
a. De nog in de Bloemdop ingejlaoten Bloem.
b. Dezelve ontvouwen beiden in haare natuurlijke groote.
c. Dezelve vergroot van binnen.
cl. Dezdve van buiten en van ter
zijde.
e, e. De Kelk of Blomdop.
f, (,{,(,i,f. Bloembladen of ge kleurde [{eikbladen.
g, g, g. Ses Meeldraadjes met een- , willige Meelknopjes.
b.Een afgezonderd Bloemblad met
twee annexe Meeldraadjes, i. De Stamper.
li. De van de Bloem afgezonderde , Vrugt gelijk na de ontvouwing eer Bloem. 1, Ein rijper Vrugt. / ïq , n. Rijpebeiden natuurlijk groeten. 1
o. Dezelve vergroot met omwindzels 1 , en haakvormige Hooren. f.Het Zaad. 1 q.De Pit. fi
bloeitijd. Hoort op de Amefikaanfehe Eilanden thuis, en is voor- c naanielijk op de Eilanden Jamaica ] en Barbados, zeer gemeen. In Eu- 1 wpa word dit gewas niet dan in de i Kruidtuinen drie a vier voeten hoog c gevonden. * 1
PETIVERIA A L L I A C E A.
CLASSIS Vlta. Conf. limsjei Sijst. Nat. Ei. gmelini, Tom. Ildi Part. Ima. pag. 589. Petiveria Fioribus hexandris.
a. Flos Perianthio adhuc inclufo.
b. Idem explicatus uterque magnitudine naturali.
% Magnitudine aucta a Facie in-
teriori. i.Exteriori & Iateralf.
'. , e. Calijx feu Perianthium. '»/./»/■,/,ƒ. Petaia, feu calijcia
Folia caiorata. *,g,g. Stamina fex cumAntheris
nmplicibus. '1. Petalum feparatum cum duobm
Staminibus adhaerentibus. . Pistillum.
:. Fruftus & Corolla feparatus in iïatu moxpostFiorisexplicatio. nem.
Fruéïus maturior. i,n. Maturus uterque in magnitudine naturali. .Idem auélus, cum Involucri
cornubus hamatis. . Semen. . Nucleus feminis. temp, flor. In Infuüs Amerïanis habitat, pracipue in Infula smaica & Barbados valde comu. is. In Europa nonnifi in hortis otanicis culta altitudine trium uatuorve pedum invenitur.



■1












PLAAT DXXXII. 33
NIN»
RONDE KAEMPFERIA.
De Ijle C L A S S E.
Zie LiNNSus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel, Vilde St.bl. 39.
Kaempheria met Lancetvormige gefteelde Bladen.
a, a.De naauwelijks merkbaare bovenflaande Kelk.
b, b. Eenbladige Bloemlobben.
bloeitijd. Hoort op de Oosiïndifehe Eilanden thuis. Zij word niet ligt in onfe Drijf huizen gevonden. In haar Vaderland bloeit dezelve in de Maand Maij. J
gebruik. Rad. & Sem. Zedoar. De wortelis fcherp, bitter, kruidachtig en wel iets riekende. Zij is aanzettend, verhittend, zenuwe en maagflerkend, fweet, maandftonden en wormendrijvend. Men gebruikt ze tegens de Hijfterie, amborstigheid, walging en wormen. Deeze wortel word dikwijls met het AmomumZerumbeth (zie Plaat CCCCXX) en deeze werden met geene verwisfeld. Beiden zijn wel in gedaante iets van malkanderen onderfcheiden, maar niet in werking', en dus word de Leezer op het geene wat daar ter plaatze gezegd is terug geweezen,
KAEMPFERIA R O T U N D A.
CLASSIS Ima.
Conf. limnjei Sijst. Nat. Ed. g m e l i n i, Tom. Hdi Part. Ima pag. 8.
Kaempheria Foiiis lanceolatis petiolatis.
a,a. Perianthium fuperum obfo» letum.
t.i.CörolIs monopetalas Iacinise.
temp. flor. Habitat in Infulis Indise Orientalis. Raro in Calidariis nostris invenitur. In Patria Menfe Majo floret.



34 f L A A T DXXXIU
que Japonia.
gebruik. Rad. Ninft. De Wortel is zoetachtig bitter aangenaam en kruidig. Zij werd voor opwakkerende, vetmaakende en Kerkende gehouden, en bij zwakheid van het Mans vermogen en ouders zwakheid geroemd. De verhitte Verbeeldingskracht der Chineefen heeft uit de uitwendige gedaante der Wortel een alvermoogen afgeleid, ja in den beginne hebben zelvs Europifcbe Artfen dit duure middel als een univerfaal remedie uitgebafuint, 't geen thans na rijper onderzoek in nietigheid verdweenen is, zo dat men mans de Wortel meer als rariteit dan tot geneesmiddel bewaart.
PRKIJ
N I N S I WATER EPPE.
De Vde CL A S S E.
Zie lis»sus Nat. Hist. door nou ttuijn, Ilde DeelVlIIJteSt.,bl. 118.
Wateb-Eppe met zaagtandige Vinbladen aan de Takken drievoudig,
X. Een jonge Plant zo wel met een voudige rondachige Bladen, al. drievoudige en eenvoudige Wor tel.
2. Een meer oude Plant met Finbladen.
3> Een volwmsfen Plant, Bherner, en Zaad in een Zonnefcherm ge gaard en een gebundelde Wortel
a. Een ontvouwen bloeijende ZonneJeherm.
b. Het algemeene OmwmifeiL
c. c, c, c, c. Een vergroote Bloem uii de Zonnefcherm met vijf Bloem blaadjes.
ö, d, d,d,d. Vijf Meelknopjes draa gende Meeldraadjes.
e, De eironde tweedeelige Vrugt.
f, f. Rijpe Zaaden.
g, h. Gedroogde Wortelen.
i. Een dwars doorfneeden tluk der WorTeh
bloeitijd. China en Japan zijn liet Vaderland van deeze Plant.
S I U Ivf N I N S I.
CLASSIS Vta.
Conf. l i is bj m r Sijst. Nat. Ed. gmelïn i, Tom. lldi part. Ima pag. 483.
Siuw Foiiis ferratis pinnatis, ramei» terrratis.
1. Planta junior, Foiiis tam ilmplicibus fubrotundis, tam ter» natis, & Hsdice- tïmplici.
a. Planta adultior Foiiis pinnatifc
3. Planta aduita, cum Floribus & Seminibus in Umbellam collecte & Radice fafcieulata.
«.Umbella explicata florens.
b. In voJütrram- \mwerMe.
c, c, c, cr Flös & IPmbeUa» peralis quinque magnitudine auct-a.
d, d,d,d,d, Stamina quinque an^ therifera,
e. Fmctus ovato rotundus bipartibilis.
ƒ, ƒ. Semina matura.
g, h. Radices exHtcaTs.
i. Fragmentum Radicis transverflm
idifcisfie. temp. flor. Patria China a:oue laDonia.















PLAAT DXXXIV.
P R E IJ LOOK.
De Vide C L A S S E.
Zie Linnjeus Nat. Hist. door Houtttjijn, Ilde DeelXIIfteSt.,bl.iS6.
Look met een piatbla'lige Kroon draagende Stengel; de Meeldraadjes driepuntig , de Wortel uit Rokken bejlaande.
a. De zesbladige Bloem met de Meel draadjes.
b. Het driekleppige Zaadhuisje.
c. Hetzelve dwars door/meden, ziet men drie hokjes.
d. Het Zaad.
bloeitijd. Groeit in Zwitfer land. In onze Moestuinen word het meer tot huishoudelijk dan tot Artfenij gebruik geplant. De Bloem fieng word drie a vier voeten hoog en bloeit in Junij en Julij.
C) Gmelinio Allium Porrum cart prassi haberi videcur.
gebruik. De Bol heeft een fcherpe, zoetachtige , riekende imaak, en fterk riekende Reuk. Hij is verhittende, Maandltonden» Urin-en Zweetdrijvende, aanzettende, verdeelende, de uitwaasfeming aandoende. Fontanel prikkelende en blaaren trekkende. Zij word bij den Steen, taaije vochten der Ingewanden van harde en taaije fpijs voortkomende en vooral in 't huishoudelyke gebruikt. Hippocrates roemden het bij de taije vochten des Buiks en der Baarmoeder, ook bij de vallende ziekte. Galenüs roemden hem bij de waterzucht. Verder word hij Irj' de .Scheurbuik, het Podagra en Wormen geroemd. Hij is ook een goed rood maakend middel, 't geen bij de Tandpijn voordeel brengt, ook gebruikt men hem tegen wratten. Deszelvs vermogen tegen den Steen heeft njet zo veel waardij als die tegen het Podagra,
F NOORD-
ALLIUM PORRUM.
CLASSIS Vlta,
Conf. limnjei Sijst. Nat Ed. gmelini, Tom. ILH part. Ima pag, 141.
Allium Caule planifoüo umbelli' fero (Umbella globofaj Staminibus tricufpidatis (Petalis carina/ca&rtV) Radicetunicata (*).
a. Corolla hexapetala cum Staminibus.
b. Capfula trivalvis.
c. Eadem transverfim fecta ut lo. culi tres appareant.
d. Semen.
temp. flor. Crefcit in Helvetia. In hortis noftris ufu culinari magis quam medico colitur. Scapus ad altitudinem trium quatuorve pedum emergit, Junio,Julioque floret.
t, quia Porrum pro fijnonijmo Ampelo



*6 PLAAT DXXXV.
GE-
NOORDSCHE LOOK.
De Vide C L A S S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. door houttuijn , Ilde Deel Xllde St., bl. 197.
Look met een platbladige Boldraagende Stengel, de Bladen gekarteld, met tweefnijdige Scheden en drie puntige Meeldraadjes.
a. De gel.eele bloeijende Plant, kleiner dan in de Natuur voorgejleld.
b. Een gedeelte van den Bloemjleng natuurlijk groot.
c. Het Hoofdje met Bloemetjes en Balletjes.
d. Een gevorkt Meeldraadje met het MesUnopje in de midden.
e. De Bloem zonder Bloembladen. bloeitijd. Groeit in zandige bos-
fige Wijlanden, van Denemarken, Hongarijen en Duitschland. 'Tword in onze Hoven geplant, en bloeit in Julij en Augustus.
gebruik. Scorodoprasfi Radix {jf Bulbuli.. De Bollen hebben een fterke de Knoflook bijkoomende Reuk. Eene zeer fcherpe, bittere, de tongfteekende Ajuin fmaak. Zij zijn prikkelende, maaglterkende, roodmaakende, urin en fweetdrijvende. Zij worden meer in 't huishoudelijke gebruikt, echter zo is deeze prikkelende Kruidenarij tot de fpijsverteering van veel dienst. Dat deeze als alle zoorten van Look zeer fweetdrijvende zijn, bewijst d« xeuk der uitwafeming die men bij alle Volken waarneemt die veel Look fpijs eeten: zelfs zo hij bij voorbeeld uitwendig op de voet2ooien gelegd is, deelt hij zijne reuk aan de uitwafeming meede, en bewijst dus zijne doordringende kracht tot op de vafa tslialanti» en fecernentia.
ALLIUM SCORODOPRASSUM.
CLASSIS Vila.
Conf. linwsi Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom HdiPart. Ima pag. 542.
Allium Caule planirolio bulbiftro, Foiiis crenulatis: Vaginis ancipitibus, Staminibus tricufpidatis: (Staminibus tricufpida" tis , Foiiis crenulatis: Vaginis ancipitibus.)
cStirps integraflorens, Magnitudine imminuta.
S.Scapi Pars Magnitudine naturali.
c. Capitulum cum Floribus & Bulbulis.
d. Stamen bifurcatum , Anthera intermedia.
e. Flos Petalis oibatus.
temp. flor. Spon te crescit in pratis fijlvaticis , in arenofis Daniaj, Hungaria;, Germanias. Colitur in hortis nostris & floret Julio & Augusto.















PLAAT DXXX,VL 37
gebruik. Ihrdeum Mundum. Garst. Dit Zaad is meelig flijmig, zonder fmaak. Het is voedend, verkoelend, verdelend en verdunnend. Her. meeste gebruik bepaald zicb tot den leevrfgel der gezonde en zieken. Gekookt is het een reet goed voedlel, en vermits haar voedende (lof niet overbodig is, zo worden de verteeringskrachten daar door niet bijzonder aangedaan, en het gebruik en misbruik der gord bij Teeringzieken (leunt alleen op deeze gronden. Het afkookfel of zogenoemde Garstenwa er met Azijn gemengd, is vast een zeer nuttige drank bij de meeste ziektens, vooral bij de Ontfleekings, Catarrhaale en Rotkoortfen, en 't is alleen te beklagen dat hem de lijders niet lang zonder tegenzin gebruiken. Uitwendig is zij verzachtend, oploslènd en Ülceraties zuiverend , gelijk de gordpap bewijst. Na Hipïccra'ies en Galenus i die het gordwater zeer veel ge. bruiliten werd het Ptifana genoemd. Het Garstenbrood is nog voedfaam nog lekker. Zo veel te meer is het daarvan gebrouwen bier voedfaam en wel het voediaamfte van alle Garstbereidingeu, om dat zich door de gisting de zuikerllof meer voordoet5 even die is van de geestige drank te zeggen. Dun bier is van wegens de grooter verdeelirg der voedende (lof, die zij zo doende beter met de vogten mengt, voor veelen voedfamer dan zwaarder bier. Het Bier en Garst zijn bij uitllek verkoelend en oplusfend. Het Mout is een der beste middelen tegens de Scheurbuik , en de daar meede genomen proefneemingen zijn van dien aart, dat zij wel de attentie van onze Marine verdienden. In de Apotheekeri heeft men de Sjr. de Hord. Sacfi. Hord. &c. Ook word het gepelde Zaad onder Borst- cn Gorgeldranken gemengd.
G E M E E N E GERST.
j
De lilde C L A S S E.
Zie LiHNffiUs Nat. Hist. door HOuTTUijN, Ilde DeelXIIldeSt.,bl. 401.
Gerst met alle Bloempje* tweeflagtig en gehaard; twee Rijen regter ep flaande.
a. a. Kelkkafjes,
b. De buitenjle Eloemklep eindigt in
c. Een Kafnaald. ó.Drie Meeldraadjes.
e. Het Zaad zonder Kafnaald.
f. Het Zaad met de Kafnaald. ) bloeitijd Groeit in Portugal,
Spanjen, Italien en Palafiim vrij- 1 willig. Op onze Zaailanden word zij jaarlijks gezaaid en bloeit in 1 Junij of Julij, na dat zij vroeger 1 cf later gezaaid is.
H O R D E U M V U L G A R E.
CLASSIS Illtla.
Conf. linn^i Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Ima pag. 198.
Hordeum Flofculis omnibus bermapbrodicis ariltatis, Ordinibus duobus erectioribus.
1, a. Glumas calijcins.
1. Corolla; Valvuia exterior in
r. Ariftam definens. i. Stamina tria \ Semen abfque Arifta. ".Semen arifUtum.
temp. flor. Crefcit in Lufita)ia, Hifpania, Italia, Palasftina. Colitur in agris, dum feritur quoannis; floret Menfe Junio vel Julio atione temporis quo feritur.



38 PLAAT DXXXV1I.
truin perfert & Majo floret.
cebruik. Sumach Flor. fcf Sem. De Bladen zijn famentrekkende en van een vergiften aart. De Bezien zuurachtig en famentrekkend. Bladen en Bloemen zijn famentrekkend en maaafterkend Men gebruikt ze b>, de Doorloop, Persloop, Koortfen Scheurbuik, opgeborsten handen en voeten. Tot het I.ederloóijen en aan hetzelve een zwanen kleur te geeven, zijn de Bladen bij uitflek goed en verdienen dus de attentie van de Oeconomisten Paar men veele andere diergelijke famentrekkende middelen beeft zo is dn middel buiten gebruik geraakt, en wel met r.echt, 'dat het door zijne vertvandfchap met het Rhuf. Toxicodendron van een iS^S^^ 6£brUik e" w"ki^vermogen althans
PIJP-
EUROPISCHE
s u m A C K.
De Vde C L A S S E.
Zie Linkjeus Nat. Hist, door houttuijn, Ilde Deel lVdeSt.,bl. 403.
SüMack met gevinde ftompachtige getande ovaale, van onderen wollige Bladen.
a. De vijfbladige Bloem.
b De vijfbladige Kelk.
C Het eironde viakkige ZaaJ.
d. Hetzelve zonder Schillende Pit.)
e, e. Uit deszelvs huisje genomen.
bloeitijd. Deeze niet zeer hoogt Boom groeit in Portugal, Spanjen, halten, Sijrien en Palaflina. Hij verdraagd ons Winterfaijoen ligt cn bloeit in Mgij,
R H U S CORIARIA.
CLASSIS Vta,
Conf. LiN8«i Sijst. Nat. Ed. cmelini, Tom. HdiPart. Imse, pag. 494.
Rhus Foiiis pinnatis obtufiuscuïe ferratis ovalibus, fubtus villofis.
a. Corolla pentapetala.
b. Calijx pentaphijllus.
c. Semen ovatum villofum.
d. Idem decorticatum (Nucleus.)
e. e. Capfula exemtus.
temp. flok. Habitat in Luiitania, Hispania, Italia, Sijria, PaIsflinaa. Arbor vix per alta. Perfacile frigorem hijemalem nostruin perfert & Maio floret.















PLAAT DXXXVIII. 39
GERRUiK. Pulpa Casfa. Het Merg dat uit de Peul van deeze Piant genomen word , heeft een zoete rune, min of meer walgelijke fmaak. Het is verkoelend, oploslend, urindrijvend en zagt laxeerend. Men gebruikt het bi| verltopping hitte der Ingewanden en tot purgeeren. Ook roemt men het bi) do Ontfteeking der Nieren, den Steen en benaauwde Waterlooling. Zommigen willen dat het de Urin een bruine of groene kleur geeve, echter zo gefchied dit niet doorgaanris. Het in onze Apotheeken bereide Pulpa Cesfiain zeker een der fchoonfte laxeermiddelen die de Geneeskunde heeft en reeds van de oude Arabieren gebruikt wierd. Buitengemeen veel nut heeft het bij zwakke geitellen, wier Ingewanden geen fterke prikkeling verdraagen , als hij Kraamvrouwen, Zwangeren , Kinderen , Koortfen , bij Ingewanden waar zouten te veel prikkelen, als Gal-, Roe-en Ontfteekingskonrtfen met vuile Ingewanden enz. Ook verkoeld het fterk en roaafgd de Koortsaanvallen met weinig, zo het met water opgelost allengskerrs gedionkcr^word. Ook is het een Artfenij die niet onfmaakelijk is.' Men geelt 'er jjj — ^3 n» vereisch van zaaken , ook wel meer.
F 3 STERK-
PIJPKASSIE C A S S I A.
De Xdi C L A S S E.
Zie LiNNffius Nat. Hist. door houttuijn, 11de Deel Vde St. bl. ig.
Cassia met vijffpaange /pits Eijronde gladde Blaadjes, de Steeltjes ongeletterd.
a. De vijfbladige Bloem met de Meeldraadjes, en de aan de Punt ingekromde voorfleekende Stempel.
b, C. Ovaale , wat zamengedtukte geelachtig glanzende Meeldraad jes.
d. De rolronde, lange, zwarte. harde en bijna houtachtige Peul, dewelke
e. Na de langte doorfneeden, geelachtige Schotjes, en tusfehen deeze weder Hokjes toont, in dewelke een week zwart Merg en de afgebeelde Zaadjes onthouden,
bloeitijd. In beide Indien , Aegijpten, Arabien en Mexico groeit deeze boomac'.tige Heester ter lioogte van een Nooteboom en bloeit in Maij en Junij.
CASSIA F I S T U L A.
CLASSIS Xma,
ConP. li n nje i Sijst. Nat. Éd. Gmeli n i, Tom. lldi Part. Ima? pag. 669,
Cassia Foiiis quinquejugis ovatis acuminatis glabris, petiola» tis eglandtflatis.
a. Corolla pentapetala cum Staminibus & Stijlo longo prominente , apice incurvato.
b, c. Stamina ovata, coinpresfa, fplendentia lutea.
rf.Legumen cijlindraceum Ion» gum fufcum durum & fere lignofum, quod
e. Per Iongitudinem disfeétum disfepimenta tranfverfa flavefcentia, & inter hajc loculamenta oftendit, in quibus mollis nigra pulpa atque femina oftenduntur jam depifta.
temp. flor. Habitat in utraque India , Arabia, Mexico. Arborefcit ad altitudinem Juglandis regina; & floret Majo & Junio.



4o PLAAT DXXXIX.
gebruik. Anethi Flores fcf Semina. De Bloemen en het Kruid hebben een vrij aangenaame fterke Reuk en een kruidige heete niet onaangenaame (maak- Die der Bloemen is lierker, zij hebben een llaapbrengend, pijnftillend en zeer fterk zog bevorderend vermogen. De Zaaden worden bij de flaaploosheid, colijk, braakingen, hik en hoest geroemd. Hifpocrates gebruikten het Zaad als pijnlhllende en tegens borstziektens. Fobestus verzekerd dat het uitwendig bij den Hik van veel dienst zij. Het gedistilleerd water zegt men zal de 'zwakke oogen van veel dienst zijn: maar inwendig te veel gebruikt, verzwakt het dezelve als ook het Mansvermoogen. Het Olie met zuiker is zeer windbreekende, vooral zo deeze uit verzwakte Maag voortkomen. Voor 't overige zo zijn de Zaaden een zeer goede kruidenarij, gevende vooral aan de Augurkjes eene zeer aangenaame fmaak.
BRO-
STERKRUIKENDE D I L L.
De Vde C L A S S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. door houttuijn, INe Deel VlIJJleSt., bl. 213.
Dill met famengedrukte Vrugten.
9. De vijfbladige Bloem met vijf
Meeldraadjes. b. Dezelve van ter zijden. 9. Dezelve vergroot, é. Dezelve met het Vrugtbeginfel
en twee Stijlen.
e. Een eenig Zaaijen.
f. Hetzelve famengedrukt.
g. Twee aan malkanderen hangende Zaadjes.
bloeitijd. Groeit in Portugal en Spanjen onder de Zaaivrugten, emflreeks Canftanlinopolen en Ajlracan. 't Word jaarlijks in onze Tuinen door het Zaad gcvokt, (of 't plant zig van zeiven voort) 't word 1 drie of vier voeten hoog en bloeit in ! Junij en 'Julij.
ANETHÜM GRAVEOLENS.
CLASSIS Pta.
Conf. lihii Sijst. Nat. Ed, gmelini, Tom. IldiPart. lmce pag. 401.
Akethum Fruflibus compresils (Foiiis bipinnatis. Foliolis fetaceis, FruEtibui compresfis alatis, hinc convexiusculis.')
t>. Corolla pentapetala cum quinque Staminibus.
b. Eadem a Facie Iaterali.
c. Eadem aufta.
d. Eadem cum Germine & Stijlis duobus.
e. Semen unicum.
f. Semen idem compresfum.
j. Semina duo adhuc coha;rentia.
temp. flor. Habitat inter Hispanni» & Lufitaniae fegetes, ad liizantium & verfus Aftracan. Fa:ile in hortis quotannis e Stminijus ut Planta annua colitur & alitudinem trium quatuorve pedura ttingit. Fioret Juuio & Julio.















PLAAT DXL. 41
CEBRUiir. Het voornaamfte gebruik van de vrugt Ananas is lot Defert lekkernij, fchoon men voorgeeft dat zij de JMaandflonden bevorderen, en ten opzichte van haare zeepachtige vogtigheid de zappen verdunne, de fpijsverteering bevorderen en de urin drijve. In ftukken gefneeden en in de mond gehouden is zij zeer verkoe* lend en dorst blusfchend bij heete Koortfen. Te veel gebruikt verwekt zij Buiksontlasting en verzwakking der Ingewanden. Zo als gezegd is, gebruikt de rijkdom de vrugt van wegens haar fcherpe aangenaam lekkere fmaak als lekkernij, en zo 't ook was, dat de Geneeskunde eenig voordeel daarvan trekken zoude, zo kon rij wegens de duurte bij ons niet algemeen aangewend worden.
BRO-
BROMELlA ANANAS BOOM.
De Vide C L A S S E.
Zie linn7eus. Nat. Hist. door houttuin, Ilde Deel Ijle St., bl. 299.
Ananas met ooghairige gedoomde li laden die gejpitst zijn, en een gekroonde Stijl.
Deeze Plant toont eene nog bloemendraagende Steng.
BLOEiTrjn. Het Zuidelijke America , Brafilien, Surinamen en Nieuw Spanjen is het Vaderland van deeze Plant. Zij word in onze Broeikasjen gekweekt, en groeit te weel diger hoe meerder de warmte gun-, ftig is.
BROMELIA ANANAS..
CLASSIS Vlta,
Conf. lissjei Sijst. Nat. Ed. omeliki , Tom. Ildi Part. Ima pag. 529.
Bromeua Foiiis ciliato fpinolïs mucronatis, fpica comofa.
Jiftit ha;c Tabula caudicem Floribus adhuc onuftum.
temp. flor. Habitat America neridionali, Brafilias, Suriname Hispannia nova. Colitur in [Mdariis noftris, atque eo farentior crefcit quo magis calilarii temperatura favet.



4» PLAAT DXLf.
BROMELIE ANANAS.
De Vide C L j3 S S E.
■ Zie LINNJeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Ijle St.,bl. 299.
Ananas, zie de voorgaande Befchrijving.
Deeze Figuur toont een Ste?ig met rijpe Frugten.
bloeitijd. Gelijk in de voor-l gaande Befchrijving.
gebruik. De Indiaanen gebruiken de jonge ScheuteD en Bladen als fpijs en lekkere groente. De rauwe zap houd rnen, te veel gebruikt voor nadeelig, en de Indiaanen helpen hunne Kinderen die. hun tot last zijn, daarmede van kant. Ook zegt men dat zij de geboorte daarmede afzetten. Men maakt 'er een zoort van drank van, die met water gemengd zeer lekker is. Men meent dat de Vrugt de krachten opwakkere en de walging vermindere. Ook roemt men haar in de Geel- en Waterzucht. Onrijp is zij zeer fcherp, zelfs zo, dat zo zij niet eerst met Spaanfche Wijn geweekt word, de Mond en het Tandvleesch aandoet en blaaren trekt.
BROMELIA
A N A N A S.^
C L A S SIS VIta.
Conf. linnsi Sijst. Nat. Ed. ghelini, Tom. Hdi Part. Ima pag. 529,
Bbomelia vide defcriptionem an-
tecedentem. Caudicem jam Fru&ibus maturis
prsgnatum Tabula refert.
temp. flos. Ut in defcriptioni antecedenti.















PLAAT DXLII. 43
gebruik* Flor. Chtiri Leucocium luteum, zeer aangenaame Reuk, bittere fcherpachtige Kers fmaak zijn de Eigenfchappen var» deeze Bloemen. Versch zijn ze bedwelmend, flaapbrengend, zenuwfterkend en verzachtend, de Maanftonden bevorderende en de Scheurbuik geneezende. Dat ze de geboorte bevorderen of tot misbaaring van dienst zij, is onwaar. Men gebruikt ze bij Pijnen, Beroertens, Scheurbuik, tegens verftopping der Lever en Ingewanden, ja zeiver zegt men dat de Razernij uit verftopping der Onderbuik voortfpruitende , daar door geneezen zij. Bij de ouden waren deeze Bloemen in een groot aanzien, maar zijn thans zo goed als in vergeetelheid.
G
EU-
MüüRBLOEMEN VIOLIER.
D E XVde C L A S S E.
Zie l i N N je u s Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel IXde St., bl. 691.
Violisr met Lancetvormige fpitfe gladde Bladen. hoekige Takken en eene HeesteracWge Steng.
a. De vierbladige regelmaatig kruisvormige Bloem, benevens de Kelk.
b. Een afgezonderd Bloemblad.
c. De vierbladige Kelk.
d De Stijl met de Stempel.
e. Het eene gedeelte der Haauw, toonende de fituatie der Zaaden.
g, h , i, Halfronde uitgegulpte Zaaden.
bloeitijd. Deeze Plant duurt fomtijds maar een Jaar, fomtijds voortduwend , ook wel heesterachtig. Zij groeit op de Muuren en Daken Van Engeland, Switferland, Spanjen, Duitschland en Nederland. Men kweekt ze zo wel om haare Kleur als Reuk. Zij begint <il in de Maand van Maart te bloei jen.
CHEIRANTHUS C H E I R I.
CLASSIS XlVta.
Conf. l 1 u N je 1 Sijst. Nat. Ed. GMELiNr, Tom. lldiPart. Ildee pag. 985.
Cheiranthus Foiiis lanceolato acutis glabris, Ramis angulatis Caule fruticofo.
a. Corolla tetrapetala regularis cruciformis cum Calijce.
b. Petaluin feparatum.
c. Calijx tetrapbijllus.
d. Stijlus cum Stigmate.
e. Siliqua; altera pars, ut Seminum fitus appareat.
g,h,i. Semina fubrotunda emarginata.
temp. flor, Annua faepius
Planta, faspius perennans & non [ raro fuffrutex. Habitat in Anglis,
Helvetia;, Gallias, Hifpanis,Gerjmanis nee non Belgis muris &
teftis. Colitur Coloris atque odo■ris Florum gratia & jam martio
fc'lores incipiunt pro germinari.



44 PLAAT DXLIII.
gebruik. Nux Juglandis. Cortex, FruBus, exterior. De buitenfte groene bast der Nooien is fterk ruikend, famentrekkend, zuur, bitter en iwartverwend. De rijpe verrche Pit is droog en zoet gelijk de Amandelen. De buitenfte bast zo als ook de reuk van de gtheele Boom is bedwelmende, aanzettende, de Maandflonden bevoiderende, wormdrijvende, puigeerende en zuiverende. De l'it melkachtig, voedende, maar oud fcherp en fterk. Men gebruikt de afgekookte verlche en drooge bast bij vogtige herpetifclie Huidziekte, vlakke, ulceraties van Uappe vezel. Het famentrekkende grondbeginfel is deszelvs werkende beftanddeel, en dus nuttig bij ■wormen. Het extr. in aq cinam. bij kinderen 30, volwasfene 40--60 droppels is een zeer goed wormdoodend middel, 't geen Hippccratks reeds tegens de Lindworm gebruikten. Ook heeft men in den nieuweren tijd het aikookfel dier bast bij veneritjue uiceratie» geroemd.
E ü-
EUROPISCHE OCKERNOOTEN-BOOM.
De XXIJle C L A S S E. Zie linn/eus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel lilde St., bl. 319.
Ockernooten-Boom die de Vinbladen glad, eenigermaate 'Laags, wijs getand, en bijna even groot heeft.
a. Mannelijke Bloemen in een langwerpig Katje vergaard.
b. Een enkeld Mannelijk Bloempje.
c. Een uit elkander genomen Manne lijke Bloem zonder Meeldraadjes.
d. Dezelvde met, het Bloemfleeltje, waaraan de Bloemblaadjes Lappen gehecht.
e. Een enkel Meelknopjen.
f. Een enkeld Meelknopjen ontvouwen.
g. De vierfpleetige Vrouwelijke Kelk.
h. De Steenvrugt na de langte doorfneeden.
i. Dezelvde ontboljlerd in een gejleuvde [leen of houtachtige fchors bejlooten.
k. De vierkwabbige Pit.
bloeitijd. Deeze Boom is een Noord-Americaanfche afkomeling ,en hoort ook wel in Per/te thuis. Hij word bij ons geplant enbheit in Maij Junij.
J U G L A N S R E G I A.
CLASSIS Xlta. Conf. l 1 n h m 1 Sijst. Nat. Ed, gmelini, Tom. Ildi Part. Ima. pag. 755.
Juglans Foüolis ovalibus glabris fubferratis fubiequalibus.
a. Mafculi Flores inAmentum oblongum congefti.
b. Flofculus mafculus folitarius.
c. Corolla mafcula explicata, Staminibus jam orbata.
d. Eadem cum Pedicello, cui Lacinia; Corollas affixaj funt.
e. Anthera folitaria explanata.
f. Eadem claufa, connivens.
g. Perianthium quadrifidum feemineuui.
h. Drupa per totam Iongitudinem disfecta & aperta.
1'. Eadem externo cortici viridi denudata, fulcato tantum lapideo ligneove putamine tecta.
k. Nucleus quadrilobus. temp. flor. Arbor ha;c Ame-
ricam feptentrionalem & Perfiam
satria agnofcit. Colitur apud nos
Sc JMajo Junioque floret.






b



m






PLAAT DXLIV. 45
hoogte, en bloeit m May.
gebrui k. Cort. Quercim. Eiken. Schors. Derz el ver Jeele» hebb^sn ee„e drooge famentrekkende fnuik en rijn zeer yerfterkend en famem rekkend, en dl Vrugten voedend. De Schors komt m werking tegens de tl'='Men ' pozende Koortfen en de Atrophie aan de Koortsbast even ntbn ecl ter dienen nadere te neemene obiecvatie* , het hoe en wanneer nog te bepaalen. Uitwendig bi) wonden, Koud Vuur, ondet Gorgeldranken: enz ,, doetzij bi na dezelvde werking als de Koortsbast, en onder Gorgeldranken bi, de Angina is hij van zeer veel waardij. De Vrugten zijn voedend en men heeft wafrneemingen genoeg, dat het afkookfel van geroosterd Bikels bij uiige teerde Menfchen en Kinderen wonderen heeft gedaan. GROEN
EUROPISCHE l E I K E BOOM.
De XXIfle C L A S S E. Zie linnbus Nat. Hist. door h outtuijn, Ilde Deel lilde St., bl. 305. Eike Boom met afvallende langwerpige Bladen, naar 't end ver breedende , met de infnijiingen /pits en de hoeken jlomp.
a. De Mannelijke Bloemen in een los Katje vergaderd.
b. Een Helmdraadje met het Meelknopje van de voorzijde vergroot.
c. Hetzel ve in de midden doorfneeien.
d. De Kelk.
e. Het verfche Zaadhuisje met de Eikel.
f. Een grooter en heele Eikel.
g. Dezelve in de midden doorfneeden.
h. De Eikel van haar buiten/Ie bast
ontbloot
i Dezelve na de langte doorfneeden.
k. Twee verfche Galnooten op een
bloeijend Takje. L Een kleiner eenvoudiger gladde
geopend.
ra. Een grooter Galnoot op de boven-
jle top van een Bloemtakje. n. Een dwars doorjneeden Galnoot.
bloeitijd. Deeze Boom groeit door geheel Europa en Nederland en word zeer veel geplant. Met een majejiueufe Grootheid en Sterkte klimt hij tot eene aanmerkelijke
Q (JE RCÜS R^ O B 11 Rt
CLASSIS VUlva.
Conf. linw/ei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. IldiPart. Ima pag. 64.4-
Quercus Foiiis deciduis oblongis fuperne latioribus acutioribus angulis obtufis (Foiiis petiolatis oblongis, fuperne latioribus Jinw bus acutioribus, angulis obtujis , Frudibus fubfesfilibu:.')
a. Flores mafculi in Amentuin laxum congefti.
b. Filamentum cum Anthera fua a parte andcamagnitudineauftum.
e. Idem per medium fe&um.
d. Perianthium.
e. Capfula recens cui Glans mif det.
ƒ. Glans major integra.
g. Eadem medio disfefta.
/;. Glans cortice exteriori denutata.
i. Eadem per longitudinem dis* fefta •
fe. Gallas binasrecentes, furculofiorigero asfidentes.
/. Galla minor fimplex, lawis,
aperta.
m. Galla major, fupremo mliden*
furculi apice. n. Galla transverfim fecta.
temp. flor. Per omnem Euro» pam crefcit & colitur fle & in Bel* gia, base arbor, qua; procentate regia & robore valde infyni adt furgit Majo floret.



4<* V L A A T DXLV.
Bieren daarin neder, en daarvan rhkomen *l ™ " ' 'eg'J *iilte
vertrekkend, en v.„ weSen, Eet Z h J^", f?Vkaen zi' bitter en «•hun vlugce ,00gZüut meenr ,ne» d»t zH nrin^6 iets lcberp' Van
«erkend zijn. Men gebruikt"? veel n.n Z' Wege"S de Scnors
te oeeven. Eertijds *ar™n lif. l i ftroopen ot 't een oft ander kleur verfcbeiden Com ol e" de S^SFFi tbans niet meer. Men beeft Anfen hebben ze bii de nilïXTiZïf'n,-*'i-C^* Eeni?e Z ruwefwaktegeroe. id. De Kermesr™ '! "-S e" S'",e'e ■«""»■ veuvftof. S We Kemcs Craan.jts zjjoi eenezeer goede roode
KORK
GROEN E I K Ë BOOM.
o* XA7j?fi C L J S S E. *ie libn/sus Afar. door houttuijn, //tfc ■D^ ƒ//,/e ^., bl. 295. Eikebsom w« hngwerpig ovaal? onverdeelde, zaagswijje getande en gejieelde van onderen grijze Bladen, hebbende de Sclwrs zon der barsten. a. De Mannelijke Bloem in een , Katje.
». Een Bloempje van het Katje met | ane Meeldraadjes en vierlpleetige Kelk.
c. c,c,e.De titans puntige »p dei njpe Vrugt zittende Stempel.
d. De grooter gewordene Vrugt. c
e. De rijpe Noot van de Keik gelost, t t. De Hit uit de Nar» genomen. / g, g, g, g. _ Sclmrlaaken' of Kermes t
Graanties, in gedaante van kleine korreltjes, enkeld en zamengegaard op de Schors zittende, een nest van infeüen. bloetijd. Groeit in 't Zuidelijke Europa en de Zuidelijke flreeksn van «. Frankrijk, hallenen Spanjen. De li Boom groeit lang/aam en word G Merendeels in de gedaante Van een f. Heester gevonden. De jorge flrui- p ken worden door de koude bezeerd g, en uit dien hoofde verdraagd hij de % verandering van ons Climaat niet S,
Htl IS altoos amen
Q ü E R C U S 1 L E x
CLASSIS VUIva. Conf. liwbm Sijst. Nat. Ed. cmelini, Tom.Ildi Part. Ima pag. 644. ^üercus rohis ovato oblongis. indivirfisferratisque, fubtus in. canis, Conice integro.
'•Mafculi Flores ia Amentu» colleÉti.
>. Flos Amento folutus triftemos calijce quadrifido ob vallatus,
, e, c, c. Stigma Fructibus jam maturis infldens, nunc acuminatuin.
' Fructus jam increfcens.
.Nux matura e Calijce foluta.
. Nucleus e Nuce folutus.
>g-g,g. Grana Kermes in Forma globulorum minoruin, foJitarie & agregaia Cortici adhsrentia. opus Infeftorum.
temp. flor. Habitat in Europa uttrali.&in meridionalibus Gal* SHifpania; regionibus. Tarde randefcit, & hinc plerumque b humiliori Fruticis forma deehenditur. Junior Frutexa Fri>re teditur, hinc tempeftatum lurus apud nos relinqui nequit. niper viret.















PLAAT DXLVI. 47
gebruik. Suberis Cort. Korkbast. De drooge famentrekkende fmaak van deeze Bast, en deszelvs famentrekkende leederbereidende kracht, komt in geen aanmerking, nog deeze dat men hem bij de Persloop en de Roos roemde. Eenige bsweeren, dat de gebrande Schors met vet tot een «alv gemaakt, bij de Ambeijen van dienst geweest is. Van meer waardij is hij uitwendig tot geb'ruik van Breukbanden , fpalken , tamboneering, indrukking, en dus van zeer veel voordeel voor de Heelkonst, echter niet voor de Gcnseskonst, het zij d:n, dar. men deszelvs onfeilbaare Hoedanigheid om de Artfenijfleschjes toe te ftoppen in aanmerking neeme.
G 3
KORK E I K E BOOM.
X> £ XXIJie C L AS S E.
Zie linnjEUs Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel lilde $t.,bl.29%.
Eikeboom met langwerpig ovaale, onverdeelde , zaagswijs getande van onderen wollige Bladen, hebbende een fpongieus barstige Schors.
a. a. Rijpe Nooten of Eikelen.
b. Het Zaaddopje zonder Eikel.
c. De Noot.
d. De Pit.
bloeitijd. Deeze heeft met de voorgaande Boom een en 't zelvde Vaderland, maar verfchild veel m gedaante. Hij is altoos groen en\ zij» Plantfoen vereisci.t dezelvde om I Zichiigheid. '
Q U E R C U S S U B E R.
CLASSIS Vllha.
Conf. l r n nie 1 Sijst. Nat. Ed. cmel ini, Tom. 1 Ui part. Ima: pag. 644.
Quercus Foiiis ovato oblongis, in divitls, ferratis, fubtus tomentofis, Cortice rimofo fun< gofo.
1, a. Nuces feu glandes jam ma-
turae.
b. Cupula Glande orbata. ?. Nux. i. Nucleus.
temp. flor. Eandem patriam :um antecedente colit, quamvis brma ab illa multum recedat. iemper viret, & eadem circuoi. 'pe&ione coli patitur.



48 PLAAT DXLVII.
o e b r u i k. Avena exccrticata. Haver die gepeld is. De Haverkorrels zijn finaakloos, meelachtig, min of meer flijmig zoet. Zij zijn mter verkoelend dan .de Garst, maar ook minder voedfaam. Het afkookfcl is verdunnende, ontfpannende en afllompende. Men gebruikt ze maar in eenig opzicht in de Geneeskunde en wel onder de zogenaamde Haverdrank van Löwer. Voor 't overige werd het afkookfel meer als verkoelend, verdunnend en aangenaam dorstblusfchend middel bij Ziektens, en wel bij Bluschkoortfen, Ontfteeking en Rotkoortfen , Borstziektens, Bloedfpuwing, de Jigt enz., gebruikt. Hjfpccrates roemden hem bij de fcherpigheid der Vogten als temperend, of bij taije Vogten als verdunnend. Het word fchielijk zuur en dus bij de rotting boven andere vogten geprefereerd. Een drank van in gisting gebragt Havermeel is bij manquement van den Moutdrank tegens de Scheurbuik aantewenden. Uitwendig is de Pap van Havergord zeer dienftig bij ontfteekingen, tot weekmaaking van verhardingen, voornaamlijk bij van zog opgevulde Borsten, zo als dit genoeg bekend is. De Haver hetft zeker niet veel voedende deelen, en het brood daarvan is niet best, echter zo was de Pap van Havermeel een goed voedfel voor de oude Duitfchers, gelijk Plinitjs getuigd. Voor de Beesten is het ook geen best vetmaakend voedfel, maar 't geeft hun fttrkte en kracht, zo als men dit aan de Paarden duidelijk: merkt of ze veel Haver of Gras vreeten.
GE-
G E W O O N E , HAVER.
De Ulde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelXlllde Sc.,bl. 3^2.
Haver die gepluimd is met twee zaadige Kelken en gladde Zaa. den, het eene een Baardje hebbende.
a. De Haver Bloem.
b. Het Zaad.
bloeitijd. Volgens berichten van Anson zegd men dat deeze Plant op 't Eiland Juan Fernandez, om- 1 Jbeeks Chili haar Vaderland hebbe. Zij word 'jaarlijks tot huishoudelijk gebruik gezaaid.
AVENA SATIVA.
CLASSIS lllta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. cmelini, Tom. lldi, Pm. Ima pag. 192.
Avena Paniculata, Calijcibus difpermis lajvibus, altero ariftato.
1. Flos Avena;. >. Semen.
temp. flor. In Infula Juan fernandez verfus Chili fecundum elationem Ansonii habitare diritur. Colitur nobis quotannis ïfu oeconomico.















PLAAT DXLVIII. 4»
G E M E E N E HOPPE.
Di XXlIJle C L A S S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel Xlde St., bl. 349. Boppe. Tweehuizige Bloemen, zon der Bloembladen , Eenbladige Jclmins gaapende geheels Kelk Een Zaadje in de fchubbig gebladerde Kelk.
Vrouwelijke Plant.
a. Een fchubje van de Kegel,
b. Een bijzonder afgebeeld Zaad. bloeitijd. Is overvloedig in de
Kreupelbosfihen en Hagen van Europa. In Nederland aan de Wegen en fchaduwachtige Plaatfen , omfireeks Harderwijk, Utrecht, Gro ningen, in 't Haagfche Bosch, de Wouden van Friesland, 't Word in de Hoptuinen geplant en bloeit in July.
HÜMÜLÜS L U P U L ü S.
CLASSIS Vta.
Conf. Lin n/ei Sijst. Nat. Ed. gmelinij Tom. Hdi part. Ima pag. 451.
Humulus Flores dioici, Corolla nulla Calijx monophijllus oblique patens integer.Semen unum intra Calijcem foliatum.,
Planta Faminea. a Squama coni. b. Semen feorfim depictum.
temp. flor. Luxuriat in Europa; fepibus atque dumetis. In Belgia ad vias & in umbrofis, circo Harderovicum , Ultrajectinain , Groningam , in arboreto Hagano & fijlvis Frifis. Colitur in Lupuletis & Junio atque Julio floret.
gebruik. Lupuli coni. Hop. De Bloemen of Kegels hebben een iets verfterkende en bedwelmende Reuken dusdanige Smaak, die bovendien buitengemeen en aanhoudend bitter is. Zij zijn bedwelmend, dronken en flaapmaakend, de eerfte weegen verfterkende, taije vochten en verftoppingen oplosfende, de vaste deelen prikkelende, urin- en wormdrijvende. JMen gebruikt ze tegens de Nieren en andere Ontfteekingen, den Steen en Wormen. Als urindrijvend middel hebben ze zeker zeer veel verdienfte, en men heeft opgemerkt, dat ter plaatfe waar veel Hop gebruikt word, veel minder lijders aan den Steen z'jn. Ook als Wormmiddel, vermits zij Herkend en bitter zijn hebben ze verdienften. Haare voornaamfte gebruik is in het huishoudelijke onder het bier gebrouwen. Zij geeven aan het bier de aangenaam bittere Kruidachtige reuk en fmaak en maken hetzelve tot eene verdunnende voedfame drank. Het afkookfel van Mout alleen zoude van wegens zijne flijmigheid, en vermits het gaauw zuur word, de Maag en Ingewanden verzwakken , maar door dit bijvoegfel word dit niet alleen belet, maar 't word ook ligter in de vogten opgenomen , 't geen de urindrijvende kracht bewijst. Het bier word door de Hop dronkenmakend, maar andere bijvoegfelen en vervalfchingen doen dit niet en zijn nadeeliger.
GE-



5 PLAAT DXLIX.
agnotcit.
cebruiit. Het zijn zeker alleen de Vrouwelijke B'oemen die de in de voorgaande Plan befchreevene werking uiten en in de Brouwerijen gebruikt worden, maar 'er zijn toch ook eenige deelen van de Mannelijke Plant die met de voorgaande gelijke werking hebben. Vooreerst zo zijn de Bladen en jonge ranken van beide Planten Maagfterkend en Urindrijvende. Verder zijn de in 't Voorjaar opkomende jonge fpruiten niet alleen geftoofd, maar ook met Ohe en Azijn gebruikt oplosfend, urindrijvend, verdunnend en ook wel verfte,rktnd, maar zelfs etne heel groote lekkernij. De Wortel is oplosfend en verfterkend, en vooral bij Huidziektens aanhoudende Zaadloop enz. Men gebruikt ze reeds op verfcheiden Fiaatfen in fteede der Safaparille , en zij verdient althans nader onderzoeking, zo wel als inlandsen als ook minder duure middelen Men geeft het poeijer in pillen gr. XV. tweemaal 'sdaags, en drinkt het afkookfel der Wortel achter na.
VAR-
G E W O O N E HOPPE.
De KXllftt C L A S S E.
Zie lihn/eus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xlde St., bl. 349.
Hoppe, Tweehuizige Bloemen zonder Bhembladen en een vijfbladige Kelk.
Mannelijke Bloem.
s.De geflooten Bloem.
b. Dezelve geopend, ziet men de vijf Meeldraadjes,
c. De Kelk zonder Helmdraadjes.
d. Vijf Helmdraadjes met de Helmknopjes.
e. 'Een Helmdraadie met het langwerpige Helmknopje vergroot.
bloeitijd, De Bloeiwijs heeft met de voorgaande dezelve Hoedanigheid.
H ü M ü L U S L U P U L U S.
CLASSIS Vta.
Conf. linnje 1 Sijst. Nat. Ei. gmel 1 n 1, Tom. lldi Part. Ima; pag. 451.
Humulus F'ores dioici CoroII» nulla, Calijx pentaphijllus.
Planta Mafcula. a. Flos claufus
è.Idem apertus, ut Calijx pentaphijllus dignofci queat.
c. Calijx Filamentis orbatu;.
d. Filamenta quinque cum Antheris.
e. Filamentumcum Anthera oblonga auéium.
tümp. flor. Inflorefcentia eadem cum prascedenti conditionera aenofcit.















PLAAT DL.
«obruik. Men is van meening dat van deeze Boom de zogenoemde Mijrobalani citri afkomftig zijn, echter zo is dit niet be* flist: vermits wij geen zekerheid van de Vrugt van deezen Boom hebben , zo kan men ook ten opzichte van deszelf» medicinaal gebruik niets bepaalen. Dit zal geen groot verlies baaren, vermits wij reeds Plaat CCCCXXVII1 gezien hebben, dat alle foorten def Mijrobal. in geen groot aanzien zijn.
a
VARKENS PRUIM.
De Xde C L A S S E.
Zie linnjeus. Nat. Hist. door houttuin, Ilde Deel Hde St., bl. 483.
Spondias met de Bladen op een algemeene famengedrukte Bladgeel (*).
a, De Steenvrugt.
b, De Pit.
c, Dezelve dwars doorfneeden.
bloeitijd. Hoort in de WestIndiën, vooral in Guiana t'huit en is een zeer hoge Boom.
(*) Houttuijn is aangaande de hepaaling van deeze Boom tvijfe!ae'ili"» ën men zoude na kern deeze Boom Sponoias lutea noemen. 0
SPONDIAS M O M B I N.
CLASSIS X/na.
Conf. LiNtïffli Sijst. Nat. Ed. gmblini, Tom IfdiPart. ïmee pag. 729.
Spondias Foiiis Petiolo communi compresfo.
a. Drupa.
b. Nucleus.
c. Idem transverfim feclur.
temp. flor. Habitat in India Occidentali pracipue Guiana. Ar* bor ed excelfa.



52 PLAAT DLL
WILDE P IJ N B O O M.
De XX/Jle C L A S S E. Zie limnsus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel lilde St., bl. 368.
pijnboom m'i tweevoudige Bladen t de WortelUaadjes enkeld en glad.
s. Een Tak met veelvuldige kegelvormige
Vrouwtlijke Katjes.
b . b Tweejaarige Kegelt.
c, c, c, c. Viouwelijke Katjes op de punten der Spruiten.
ö. Een Takje met Mannelijke Katjes die het Stut meel jlronijen.
e. E'.n ei.keld mannüijk Katje natuurlijk gr^ot.
f. Hetzelve dwars doorfneeden, ziet men de filuatit der Helmdraadjes.
S. Een Helmdraadje.
H, i. Hetzelve vergroot.
3i. Een iwefaarig oude Kegel,
I. Een Kegetflhubje, met twee gevleuge.de Zanden.
511 Hetzelve zonder 't gevleugelde Zaad. tl. De Vleugel met 'net Zaad.
0. De Veugel zonder Zaad. p. Het Z?ad.
tj. Een Schubje van een onrijpe Kegel, van de voorzijde.
1. Een Schubje van een onrijpe Kegel, van de agterzijde , 't geen reeds vruchtbaar is.
bloeitijd Een in de Bosfchen zeer feelvuldige boom. Ook groeit hij in de JiosTchen van ons Gemeencbest,en bloeit in Maij, Jmij en Juiij.
gebruik. Pinus, Turiones Pin. Sparreboom. Van deeze Boom het ft men alderhande preparatien tot medicinaal gebruik. Tur. Pin. zijn arindrijvend, prikkelend, zuiverend, bij de fcheurbuik, Huidziekiens, kwaad zeer, vliegende Jigt. Therebinth. Com. verhittend, verdeelend, prikkelend, urindrijvend. 01. Thereb verhittend, verdeelend metath-vitr. het beroemde fïeenbreekend middel. Coloph. uitwendig onderzalven en Pleister verdeelend. Pix Alba Pleisters. Spesific. Mechanicnm tegens het leedenwater of beursgezwel. Pix nigra liquida. Tlieer, uitwendig tegens Kankerachtige gefwellen inwendige ulceraties der longen. Aq. Pice verhittend, prikkelend, bevorderd de uitbotting der Pokjes, verder bij huid en lijmphatique ziekten», wormen enz,
DUNNE
PINUS S IJ L V E S T R I S.
CLASSIS XFta. Conf. l 1 n n je 1 Sijst. Nat. Ed, ümelini, Tom. Hdi part, Ilace pag, 1071.
pihus Foiiis Geminis, primordiaribus folitariis glabris (Foiiis Geminis rigidis. ftrobilis ovato conicis fub geminis foliorum longitudine fcjuamis oblongis obtufts.)
a. Racemus, conis & amentis fcemineis luxurians.
b. b. Coni duo prnsteriti anni.
c. c, c, c. Aroenti fifiminei in famitatibus furculnrum confpi.ut.
d. Ramulus amentis niafculis obfitus pollen emittentibus.
e. Amentum mafculinuin folitatinni magnitudine naturali.
ƒ. Idem transverfnn feétum fltus Fils« mentorum apparet.
g. Filamentum.
h, i. Idem acutum. k. Conus biennis.
/. Squaraa coni cum diiobus feminibus
alis inltruétis. m. I;adem absque feminibus alatis. «. Aia cum feinine. 0. Ala absque femine. p. Semen.
q. Squama coni imaturi a parte aa« tica.
r. Squama coni a parte poltica femtna jam continens.
temp flor. Arbor in Sijlvis frequentisfunus He & in Reipublicas fijlvis creicit. Majo , Junio & Julio floret.















P L A A
T DLÏL 53
gebruik. De jonge fpruiten van deeze Sparreboom zijn gelijk als alle de anderen vanUrindryven.de, Scheurbuik, Jigt en Rhumatismus tegenwerkende kracht, maar deezen worden in dat opzicht minder geacht, maar met Bier gekookt of met Wijn getrokken , zijn ze in dat opzicht gantsch niet onwerkfaam. — Bij het kwaade zeer en Huidziektens, doen deeze gelijk alle Sparren goeden dienst. Het Harst dat van deeze Boom komt, is harder,
taijer en vastkleevender, als dat van de voorgaande, en is uit dien hoofde ook tot vastklevende Pleisters van meer nut en word ook: veelvuldiger gebruikt. Het Coloplionium Bargundx dewelke ook tegens de longteering voor eenige jaaren is aangeraaden word van deeze Boom genomen. „
D E N N E P IJ N B O O M.
De XX/jle C L A S S E.
Zie LiNNffiUS Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel lilde St.,bl. 407.
Pijnhoom met enkelde Elsvormige gefpitfte Bladen, van tweederlei jlrekking.
a. Een Tak met Mannelijke Katjes.
b. Een Mannelijk Katje dat nog omwonden is.
c. c. Een Mannelijk ftuifmeel Jlrooijeni Katje.
d. Een doorgefneeden Katje met de Helmdraadjes.
e. Een Vrouwelijk Katje zonder Omwind/el.
f. Een jonge opfdiietende r<egel.
g. Een Tak met Vrouwelijke bloei, jende Kitjes.
h. Een bijna rijpe Kegel.
i. k. Kegel/clubjes van de voor- er, agterzijde.
bloeitijd. Deeze Boom groeit veelvuldig in Europa's en Afta's vochtige Wouden, Bloeit in Maij en Junij.
P I N U S A B I E S.
CLASSIS XVta.
Conf. Lis n/ei Sijst. Nat. Ed. gmelïn 1, Tom. Udi part. Ilde pag 1073.
Pinus Foiiis folitariis fubulatis mucronatis Isvihus , bifariam vei (is. (Foiiis planis emarginatis, flrobilis oblongis ereüis , fqitamis obtujisftmis appresfis )
a. Ramus Amentis mafculinis. _
b. Amentum mafculinum adhuc involucratum.
c. c. Ainenta mafculina nunc pollen emisfura.
d. Amentum disfeftum ut fitus FIlamentorum pateat.
e. Amentum fesmineum involucro orbatum.
ƒ. Conus junior nunc emergens.
g. Ramulüs Amentis fcamineis Horens.
h. Conus Ramulo acerofo iniidens prsmaturus.
i. /fc.Squarme coni a parte antica & poftica.
temp. flor. Frequent arbor in Europte atque Afia; fijivaticis re. gionibus. Floret Majo & Junio.



54 PLAAT nrrrr
An,« <elen fm«k, die'versch nog we I ^EedS*"^5™..Mnra5l"i««
inwikkelend, verflappend . vo»rrrjaakendiVn , • T\ z'ln voedend, maakte zeer helder VTherbentSlT^nA ; """drijvend. De daarvan ge' neven* andere biivoegfngefS' Z[ uZ?S * ^l"'?, Wondzalv be" heeft men eertijds declaraties der Lon^f «Ï^S- Ve.rder zo
met hummen behandelende, veel ophef"dJr'l ~ "'^end.ge ulceraties longteering gebruikt. Deze Therbenthi n Jr! "I1 kt en ze M de tfeeld deeze een vioolen reuk meed ini" ll^I* JBrindri vend en gen en de nadruspen, aim de Therhen hün r "S der Nlsreu' u"'™eesWwende». e ' J * herhentli.jn foort:n nog veel met voordeel
KLIM-
HARST P JJ N B O O M.
De XXIfle C L A S S E. Z.ie iijik^us Nat. Hist. door houttuijn, Ilde HeelIIIdeSt.,bl. 402. Pijnboom met enkelde Bladen, dit\ aan de Tippen uitgefneeden zijn.
a. Een Tak met mannelijke jluifmeel ftroo'jende Kal jes.
b. Een Tak met vrouwelijke Katjes
c. Een enkeld Katje uit een Bundeltje van mannelijke Katjes.
d. Hetzelve dwars deorfneeden met de zigtbaare Helmdraadjes.
e. Een natuurlijk groot Helmdraadje. ,
f. g. Hetzelve verfbheiden en vergroot 1 ft. Een rijpe Kegel. ]
^'Zaade\ege^C]mh^ 'gevleu£elde ' i. Hetzelve van de agterzijde. i k, IKleinder Schubjes van de voor- l
«« agterzijde. m. Het gevleugelde Zaad. , O. De Vleugel zonder Zaad. h O. Het Zaad zonder Vleugel. L
bloeitijd ln Noordelijk gele. gen Bosjchen en op de Mptn is dee- r ze Boom overvloedig, ook in Beije C rtn, Sweeden en Schotland t'huis s Jlloeit in Maij. "J
P IN U S p I C fi A.
CLASSIS XVta.
UJnf, iiNNsi Sijst. Nat. E<L g m £ l i ni, Tom. Ildi Part. Hdce. pag. 1:073.
Pinus Foiiis folitariis emarginatis. (Fohts fubtetragonis acutiusculis dijhehts, Ramis infra nudis Jlrobilis fub cijlindricis, fquamis ovaltbus planis margiue undulatis laceris.)
s.Ramus Amentis mafculis jam
I ollen emittsntihus. 6. Ramulus Amentis fceminefe
Amentum folitarium ex Fafcf-
culo mafculorum Amentorum
fol uturn.
I. Idem transverfim feétum ut fitus rilamentorum appareat.
ï.Filamentum magnitudine naturali.
:,g.Idem Facie diverfa auftum.
1. Conus maturus.
. Squama Coni feminibus alatis.
. Eadem a Parte poftica. ./.Squam» exiliores a parte an-
tica & poftica. !. Semen cum Ala. . Ala abfque Semine. . Semen abfque Ala.
temp. i%oh. Jn fijlvaticis boïahbus & in Alpinis frequens. 'uoque in Fiavaria, Suecia atque :otia habitat atque JMajo floret.















PLAAT DLIV. 53
gebruik. Mufci ereüi Herba. Het Kruid fmaakt juist niet bitter nog fcherp, en is echter onaangenaam. Het is een heevig purgeerend en braakingverwekkend Middel, 't geen zo als meti meent, zelvs de Vruet afzet en de ongediertens vernielt, echter zo moet men dat laatfte met omzichtigheid doen, vermits men be. merkt, dat het af kookfel het hooft aandoet en duifeling verwekt» Ook word het in de Waterzucht aangeraaden. De Boeren gebruiken het als huis- en purgeermiddel, dikwijls tot haar nadeel, 't word in de winkels niet nagehouden, en is bij de Artfen gantsch niet in gebruik.
KLIM-
KL1MKRUID WOLFS KLAAUW.
D E XXIFfte C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist, door houttuijn, Hde Deel XIP~de St.,bl. 372.
Wolfsklaauw met verfpreide agt voudige Bladen en gegaffelde opflaande getopte Steng en verfpreide Bloemen.
bloeitijd. Groeit in 't Noor. eelijke Europa, in de Jeneverbes Jen Bosfchen en kleijaclatge bergachtige (Vonden. Men vind ze in de Wouden van Friesland en ze bloeit in de Winter. 1
LIJCOPODIUM S E L A G O.
CLASSIS XIXna.
Conf. LiNNffii Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. Hdce pag. 1289.
lijcopodium Foiiis fpariïs oétofariis, Caule dichotomo erefto faftigiato, Floribus (jCapfuiis) fparfis.
temp. flor. Habitat in Europa borealis juniperetis & fijlvis acerofis fub alpinis. In Frifia: fijlvis quoque invenitur. Hyeme floret.



$6 PLAAT DLV.
c eb rui k. Zo men eenig artfenij gebruik aargeeven zal, zo kan men althans geen ander aangeven, als die der voornoemde. In het geheel zo is niet in te zien uit wat reden de hoigduisfche uitgeever deeze Plant onder dezelvde benoeming hier bij votgd^ die haar toch in geenen deele toekomd. De beroemfte Schrijvers gelijk Dillenius , Oeder enz. geeven niet op , waan m men ze anders zoude benoemen kunnen, alleen Reichard, maar nog beeter Rath, Flor. Germ. pt. III. vol. I. geeft 'er een bijfcort of variëteit aan die eenigzints op deeze Plant past en wel Ttunca decumbentetramis adscendentibus £p 3««/» in cafpitem denfiusculum disfojitis.
lü-
KLIMKRUID WOLFSKLAAUW.
De XXlFJle C L A S S E.
Zie LiNNfflUs Nat. Hist. door houttuijn, Hde DeelKlVdeSt.,bl. 372.
Wolfsklaauw met verfpreide agtvoudige Bladen en gegaffelde opflaande getopte Steng en verspreide Bloemen.
bloeitijd. Groeit in de Jeneverbosjchen en klei]- en bergacHtge Wouden van Europa.
LIJCOPODIUM SELA G O.
CLASSIS XIXna.
Conf. LiNN^i Sijst. Nat. Fd. G m E L1N1, Tom. Hdi Part. lldae pag. 1289.
Lijcopodium Foiiis fparfïs oétf. farii-, Caule dicbotomo ertcïo faftigiaio, Fioribus fparfis.
temp flor. Habitat in lïuropa: Juniperetis, & fijlvis acciofis fub Alpinis.















PLAAT DLVI. s?
gebruik» De Ouden hebben deeze Boom en al deszelvs deelen voor vergift gehouden, gelijk het ook voor de beesten en voor al de paarden is, anderen nebben dit tegeugefprooken. Aithans fchijnt nu zo veel bi-weezen te zijn, dat vooral de bast een langlaam en vreeslijk werkend vergift is, 't geen zich eerst eenige weeken na het gebruik door uitflag, ontWindirg der Veezei , en doodelijke gangrena openbaard. 'T verwekt fcherpigheid der vochten, verdikt de Lijmpha, prikkeld de Veezei en bezwaard haare werking. Verder verwekt het druppelpis, taije zoute fpeeklel, (tinkende Sweet, pijnen der Leeden, Podagra, Roos enz., en daarna volgd in 't gemeen eene v.rflapte niet meer prikkelbaare Haat der Veezei vooral der opüorpemle vaaten. Men gebruikt hem bij bedorven Vochten en de reeds losfe Veezei, verhar.ung der Leever, Geelziekte, KliergefweUen van ftraffen Veezei, Cathars Cathurrus Vefica, \in, Rheuinatismus, vallende Ziekte, opgeftopie Maandllonden, tusfchenpoozende Koortlèn enz. Men geeft van het exlr. aquos & fpirituos 1-4 gr. en klimt zo verder op, maar met omzichtigheid, want het lang aanhoudend gebruik brengi de bovengenoemde Toevallen even zo zeeker als een fterke gilt. De Franfche Artfen jnaaken 'er thans veel werks af.
TAM*
EÜROPISCHE TAX1S-BGOM.
De XXUjie CL A S S Ë.
Zie LiMKStis Nat» Hist. door nou ttu ijn* Hde Deel lilde Sc. bl. 561.
Taxisboom mst de. Blaadjes digt bij elkander.
a. Een Takjo met nog gejlooten man nelijke Blo-.men
b. Dezelve geo.,end, ftomp zijnde en het ftuifmeel Jirooijende.
c. Een Takje met vrouwelijke Bloemen.
d. d Een Tak met vier groote rijpe Bezi'n.
e Een rijpe Bezie van de voorzijde. f Dezehe van de agterzijde. g. Dezelve dwars doorfneeden. b. Het Zaad afzonderlijk van de
Bezie, i. He zelve doorfneeden.
bloeitijd Hoort in Europa en het Noordelijke America thuis. In\ onze plaijieniiuinen is het een voor-] fpoedige en jchoone Boom, én bloeit in Maan en April.
TAXUS B A C C A T A.
CLASSIS XVta.
Conf. likm^i Sijst. Nat. Ed, g me li Ni, Tom. IldiPart. lldce pag. lofl.
Tjtxus Foiiis approximatis. (Fo' liis folitariis linenibus cujpidatis approximatis, Receptaculis maf. culis, fub globofis j
a. Ramulus Floribus mafculis adhuc claufïs, &
b. Jam apertis & Pollen emittentibus obtufis.
e.Ramulus Floribus fosmineis.
d. d. Ramus Baccis quatuor maturis inögnis.
e. Bacca matura aperte antica,
f. liadem aperte poltica.
g. F.adem tnnsverfim fecta. /;. Semen e Bacca folutum.
i. Idem disfectum.
tümp. FLort. Habitat in Europa America boreali. Colitur in horns noftris ut procera atque venuila arbor. Floret Martio & Aprilo.



58 PLAAT DLVII.
gebruik. Folio, Cannabis. De Mannelijke Plant is fterker van Reuk en gaauwer rijp en geel. De Bladen van beide Planten zijn zeer bedwelmend, zo dat die geene die een geruimen tijd denzelven bewerken, bedwelmt en ook aan het gezicht leiden. Dit is naar het climaat meer of minder. In fommige ftreeken van Perfien, meer dan in anderen, bij ons te Land weinig of niet, maar met dit al zo blijft degroote meenigtealtoos bedenkelijk, bedwelmend, het hoofd aandoenend, duizeligheid, dronkenfchap en gtzichts verduistering maakende. Ja de Periiaanen.Caffersen meerOosterfche Volken die dezelve veel gebruiken, om zich vrolijk te maakt nj geilheid te verwekken, of ook om zig te verkwikken, gevoelen dezelvde werking en gevolgen als van het overmaatig gebruik van bet Opium. Het Zap der verfche Bladen, of deeze gedroogt, als thee getrokken, in poeijer of koekjes enz. op d'een of aDder wijs toebereid, is bij deeze Volken in zoodaanigen gebruik. Tot dus verre is het middel nog in geen medicinaal gebruik gekomtn, en "t was wel de moeite waardig het te beproeven, vermits niet zon» der reeden te gisfen is, dat het wel werkfamer deelen bezitten en wel zulken die het opium nabij komen. De Mannelijke Plant heeft dit boven de Vrouwelijke vooruit, dat derzelver Stuifmeel als een bijzonder goedfmaakend en vrolijkmaakend middel zij. De nuttigheid der Veezelen en Stengen der Hennip, tot het gebruik dct Scheepvaard, fabriquen en *t huishoudelijke kent een ieder.
TAM-
TAMME HENNIP.
De XXUfle C L A S S E.
Zie LiNBKüs Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel Xlde St., bl. 346.
Hennip met gevingerde Bladen.
Mannelijke Plant. Tweehuizige Bloemen zonder Bloembladen en vijfdeeligen Kelk.
Bloeitijd. Hoert in Perfien, Jap vi en Oosiindien t'huis. Hij word jaarlijks bij ons gekweekt, en word na de hoedanigheid van het bouwland verfcheiden voeten hoog en bloeit in de Zomer.
CANNABIS SATIVA. (Mas.)
CLASSIS Vta.
Conf. linnx 1 Sijst. Nat. Ed. gmelini , Tom. Ildi Part. Imce pag. 457-
Cannabis Foiiis digitacis.
Planta Mafcula. Flores dioici, Corolla nulla, Calijx quinquepartitus.
temp. flob. Habitat in Perfia , Japonia & India Orientalt. Colitur apud nos quotannis, & ratione Telluris altitudine plurium pedum. Aeftate floret.















F L A A T DLVI1I.
gebruik. Ssm. Cannabis. De Vrouwelijke PInnt als Zaaddraa-. gende heeft niet alleen in dat opzicht de voorkeur boven de voor* gaande, maar ook om dat ze grooter en fwaarder is. Het Zaad fchoon geen ft:rke doordringende Reuk hebbende, is met dat al ook bedwelmend. De i'maak is laf, omtrent als die der vergifte Planten. Sommigen houden het voor voedfaam, anderen beweeren het tegendeel. Wat men Dij ons te Land^pok zeggen moge, dat zij het mans vermogen vermeerderen, en de onvrugtbaarheid ba vorderen, zo dient men te v/eeten, dat het gedierte en vooral de vogelen geen nadeel daarvan trekken, endat men in fommige ftreeken van Poolen, Rusland enz. het Zaad bij wijze van Pap of gebraad, en veelvoudig zonder nadeel, (het verzwakt zekerlijk elMaag min of meer,) gebruikt. De Zaaden een Olieachtige flij. mige (lof bezittende, die te gelijkertijd krampfiillendé en zagé urindrijvend is, Worden als een krachtdaadig Middel, bij de ziek. tens der urinweegen, het zy als Thee getrokken , of als Eraulfié1 gebruikt. In dit opzicht verdienen zij nog de voorkeur boven de Amandelen of anderen Zaaden, eh vooral bij dtf GononhxaVenerea & Arthritka. Onfe Boeren gebruiken het als huis reitieedie, tegens de Geelzickte, en het kan zo deeze van een Krampachtige oorzaak is vast veel afdoen. Het verfche groene Olie is ook flijmig en pijnftillend, maar 't word niet ligt inwendig eebruikt, maar we! uitwendig , zo als ook het geltooteh Zaad lot ftoovingen, verzachtende en pijnüillende Pappen.
I AK«
TAMME H E N N I P.
D E XXIIfle C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel Xlde St., bl. 346. .
Hennip met gevingerde Bladen.
De Vrouwelijke Plant. TweeJmzige Bloemen zonder
Bloembladen , en eenbladige ge-
heele zijdelings gaapende Kelk.
Tweekleppige in de Kelk inge-
(looten Nootjes.
bloeitijd. Vaderland , Plant, /oen en Bloeiwijs zijn bij de voorgaande Plaat aangemerkt.
CANNABIS SATIVA. (Fremina.)
CLASSIS Vla.
Conf. linn*i Sijst. Nat. Ed. o m e l1 n 1, Tom. IIii Part. Irnas pag. 457.
Cannabis Foiiis digitatis. Planta Foeminea.
Flores dioici, Corolla nulla. Ca* lijx monophijllus, integer, Iatere hians. Nuculum bi.alvö intra eaüjcem claufum.
temp. flor-, Patriaj, Cultura & Inflorefcentias Notiones in Tabula antecedenti.



Co PLAAT DLIX.
gebruik. Genistat Herha. Bladen en Stengen hebben eene bittere walgelijke Smaak zonder Reuk. Zij zijn urindrijvende, aanzettende en purgeerende, de Zaaden braaking verwekkende. Men roemden ze in de Miltzucht, het Graveel, Waterzucht en verftopping der Leever. Daar het Kruid en het afkcokfe! zeer urindrijvende is, zo heeft het goede dienst bij de Waterzucht gedaan, zo ook bet uitgeperste Zap. De van de Stengen gebrande asch heeft gelijke werking, met de Cineris Clavellatorum, en heeft met Rinfche Wijn gebruikt, goede werking in de Waterzucht gedaan. Het afkookfel is eene goede ligt geele Verfftof, die echter van geen duur is. De Booter en de Melk der Koeijea, zo zij daar* vaa ec5en, word bitter.
VIR.
AKKER BREM.
De XVIIIde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel, Vde St.bl.459.
Beem met Lancetvormig gladde Bladen, en geIIreepte, ronde, regtopftaande Takken.
a. Een bovenfle bloemdraagend Takje van den Steng.
b. De geopende Vlinderbloem.
c. De Kelk zonder Bloembladen, met de Stempel en Stijl.
d. De onrijpe Haauw.
e. De geopende Haauw en fituatie der Zaaden.
f. Een Takje met rijpe Haauwen en Zaaden.
g. h. De geopende rijpe Haauw bloeitijd. Groeit door geheel
Europa aan den Rand der Velden , op hoog gelegen IVeijlanden en BosJchen enz., in DuitscUand, Engeland enz., in de Bataaffche Republiek , in Friesland, Gelderland . Groningen , Holland , de Duinen enz. De Steng word drie a vier voeten hoog en bloeit de geheele Zomer.
GENISTA TINCTORIA.
CLASSIS XVlta.
Conf. iiNBai Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Hdi Part. Hdce pag. logo.
Genista Foiiis lanceoladsglabris, Ramis ftriatis teretribus erectis.
1. Sumitas Caulis fiorigeri.
b. Flos papilionaceas apertus. r. Calijx Petalis orbatus, cum
germine Stiilove. ^.Siliqua nondum matura. ?. Siliqua aperta utSitus Seminum
pateat.
f Ramulus cum Siliquis, Semina
matura continentibus. j, h. Siliqua matura aperta.
temp. flok. Crefcit abundeper amnem Europam ad agrorum marines, in pafcuis altioribus, fijlvh &c., in Germania, Anglia &c., in Reipublica Datava , Frifia , Gelria, Holiandia, in Dunis &c Caulis tres vel quatuor pedes sfeendit, & per totam asftatem floret. 1















PLAAT DLX. 6t
g eis nu ik. Peraqua Folia. Deeze Bladen zijn fcherp en bitter en hebben een urinachtige finaal.. Zij zijn Urin en Sweetdrijvende Braaking en Purgeeren verwekkende, Samentrekkend en Ver« fterkend Ze worden bij de Diabetes en Steencolijk gepreezen en worden in 't huishoudelijke als voedende geroemd. Men gebruikt ze in Oost- en Westindien als Thee, 'smorgends en na den eeten. In Florida gebruikt men ze, met Water en Wyn, als noodzaakeliik tot den leefregel, in meening, dat men dan 24. uuren zonder eeten en drinken doorbrengen kunne enz. Bij ons is het Middel nog bekend nog in gebruik, het alderminit als Geneesmiddel.
I t , KEL-
VIRGINISCHE C A S S I N E.
De Vde C L AS S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. door houttuijn , Hde DeellVdeSt., bl. a.22.
Cassine met gefleelde, Zaagswijs getande, ovaale, fpitsachtige Bloemen , de Takjes aan beide zijden fcherp.
s.Een bloeljende Tak.
b. Een enkelde Bloem uit de Topbloem.
c. Een rijpe Bezie.
bloeitijd. Groeit in Virginien en Carolina. 'T is een Heester en groeit verfpreid agt a negen voet hoog. In Europa word ze alleen in de Broeikasfen gekweekt, en bloeit in Julij en Augustus. 1
C A S S I N P E R E Q ü A.
CLASSIS Vta.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Ima pag. 497.
Cassine Foiiis petiolatis ferratis ellipticis acutiusculis, Ramulis
ancipitibus.
a.Ramulus florens.
6. Flos folitarius e Cijma.
c. Bacca matura.
temp. flor. Habitat in Virginia & Carolina. Frutex eft, & crefcit diffufe ad altitudinem oéto novemve pedum. In Eurpa nonifi in Calidariis nancifcitur. Floret Julio & Augufto.



P L A A
T DLXT.
KELLERBOOM IGUILANDINA
gebruik. Ltgnum nephritkum. Nux Betn S. Balanus Mijristka, Jiet Zaad van deeze Boom is min of meer fcherp en bitter, en geraspd geeft het een fwakke edoch aarjgenaame Reuk. De noot is vet, en word niet ligt fcherp. Het Hout is urindrijvend aanzettend en zagt famentrekkend, de Noot inwentelende en afttompende. Men gebruikt het extraft of afkookfel bij de ziektens der srinweegen, verftopping der leever en milt. Het gebruik is bij ae Europeanen niet meer in aanmerking. De Nooten zijn niet versch bij ons. Men fchnjft hen purgeerende en heevig werkende krachten toe. De Schillen worden als famentrekkende aangemerkt m als oplosfend bij de verltopte ingewanden, en de veilen der Huid geroemd. Het Oie der Nooten maakr een bafisder wel ruikende Zalven, en word dus veelgebruikt, en vooral geroemd om ?ie Huid te zuiveren en glanzend te maaken. Tegens de vuile Huid, de jeuk der ouden, kan n)en hft met verligting aanwenden. Inwendig word het alleen bij hartnekkige verftopping van den onderbuik aangeraaden, 6
ZAAiJ
GUiLANDINA. MORINGA.
De Xde C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn. Hde Deel Hde St., />.. 389.
Guilandjna die wigedoarnd is, uez cenigtrmaate dubbeld gevinde Bladen, de onder/Ie Blaadjes drievouwig.
a. Htt driekantige gevleugelde Zaad van da voorzijde.
b. Hetzelve van de agterzijde. $,De Noot.
bloeitijd. Groeit in Afien,Sijrien, Aegijpten, Malabaar, Ceilon en geheel Oostindien. 't Is een Boom die vijf en twintig a dertig v&eten hoog word en bloeit 13 Maij en Junij.
CLASSIS Xma..
Coni. linnjei Sijst. Nat. Ed.. Gmeuni, Tom. lldi Bart. Ima pag. 673.
Guilandina inermis, Foiiis fub* bipinnatis, Foliolis inferioribus ternatis.
a. Semen triquetrum alatum a parte antica.
b. Idem a parte poftica.
c. Nucleus.
temp. flor. Habitat in Afia, Sijria, Aegijpto, Malabaria, Ceu lonia & per omnem Indiam orientalein. Arbor eft, & ad pedes viginti quinque ad triginta emer* git. Floret Majo & Junio.















PLAAT DLXII. 4$
gebruik. De Peulen van deeze Plant hebben versch en raauw een,gra?achcige niet zeer aangenaame fmaak. De Korrels of Zaaden, zijn rauw, zoet, grasachtig, droog en meelig, gekookt zoet en fmaakelijk. Zij zijn voedfaam, en ten opzichte van de foort min of meer windig, en worden alleen in 't huishoudelijke als gezonde, echter fwaar te verteerende Spijs gebruikt. 'Er zijn verfche i den , of foorten, of variëteiten, dewelke onder de naam van Peultjes of Zuiker Erwten, Dop-Erwten, groene, kleine en groote Graauwe Erwten bekend zijn.
I 3 TUIN-
Z A A IJ ERWT.
Se XVIIde C L 4 S S E.
Zie LlNNiEUS Nat. Hut. ■ door houttuijn, Hde Deel Xde St. hl. 173.
JSbwt met de Bladfleelen rond, di Stoppelbladen van onderen rom en gekarteld, de Bloemjleelet veelbtoemig.
S. De Vlag-
b, b. De twee Vleugels. e. De nog in de Kelk ingrflovtei Kiel.
d. Dubbel broederige Meeldraadjes
e. De groene eetbaare Peul.
f. De onrijpe geopende Peul.
g. De bijna rijpe Peul.
h. Het Zaad.
bloeitijd. Op onze Bouwlan ien word deeze Erwt jaarlijks ge zaaid en klimt drie a vier voeten ii de hoogte. Bloeit in Maij.
P I S ü M S A T I V ü M.
CLASSIS XVlta,
Conf, linnjei Sijst. Nat. Ed. 0 me li Ni, Tom. Hdi part, 11'da pag. 1107.
Pisum Petiolis teretribus, StipuUs inferne rotundatis crenatis, Pe? dunculis multifloris.
a. Vesiüum.
b. b. Als binae.
c. Carina calijce adhuc inclufa,
d. Stamina diadelpha.
e. Legumen viride edule.
ƒ. Legumen apertum nondum maturum.
g. Legumen maturitati proximum,
h. Seinen.
temp. flor, TJbique in Agris noftris habitat quotannis frequens ; colitur & ad altitudinem trium quatuorve pedum adfcendit. Flo» ret Majo.



£4 PLAAT DLXIH.
nen en Velden word de Plant jaarlijks gekweekt en bloeit in Meij. De vrugten worden in Junij rijp, en de Steng word drie a vier voeten hoog.
geb nu ik. Bena S. Phafeolus. Faba equina De Bloemen zijn buitengemeen wel ruikende, en de rauwe Zaaden zoet, droog, meelig. Zij zijn voedende, en de onrijpe in water gekookt, zeer fmaakelijk, en dit afgekookte water word voor een Middel der fcboonheid gehouden. Men gebruikt ze uitwendig als Meel geroos. terd, of als Pap gekookt, tot ftooving en oplosiing der Klijrgefwellen. Voor't overige worden de kleinder foorten versch, ook wel droog, als Spijs gebruikt, en de grooter zoort als voedfel Toor de Paarden gebeezigd.
POK-
TUINBOON V I T S E N.
He XVIIde C L A S S E,
Zie linnjeüs Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xde St., bl. 209.
Vitsen met een opflaande Steng en ongeklauwierde Bladfleelen.
a. De bloeijende Plant.
b. De Vlinderbloem van de wederzijde.
c. De Vlag.
d. Een Vleugel van ter zijde met ds zwartefluweele Vlak.
e. De met de Kelk famenhangende Kiel van ter zijde.
f. Dubbel broederige Meeldraadjes met de Stamper.
g. De vastgeflooten rijpe Peul.
b. De geopende Peul met de Hokjes
en het Zaad. i. Het Zaad.
bloeitijd. Groeit niet verre van het Cajpifcbe Meir, omftreeks PerJien en in Egijpten. In onze Tuinen en Velden word de Plant jaarlijks gekweekt en bloeit in Meij. De vrugten worden in Junij rijp, en de Steng word drie a vier voe-
V t C I A FABA.
c L A S S J S XVIta.
Conf. LiNNiBi Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. lldi Part. lldce pag. 1112.
Vicia Caule erecto (Foliolis integerrimis: Cirrhis nullis.) Petiolis absque Cirrhis.
a. Planta florens.
b. Flos papilionaceus antice vifus.' e. Vexillum.
d. Ala a facie laterali, ut Macula atra holoferica videri posfit.
e. Carina a facie laterali Calijce adhuc cohaerente.
f. Stamina diadelphia cumPiftillo.
j. Legumen ferme maturum clau* fum.
h. Legumen apertum cum Loculi» & Semine.
i. Semen.
temp. flor. Vix procul a mare Cafpico in conriniis Perfias atque ftegijpto habitat. Colitur in horlis noftris & arvis ubique quotanais, Majo floret, & Junio Legunina maturant. Caulis tres qua. uorve pedes aflurgit.















P L A A
T DLXIV. 6$
gebruik. Lignum SanSum. Het Hout en de Schors van dee» ze Boom heeft een fwakke Kruidige Harstachtige reuk en een bittere fcherpachtige Harstige fmaak. Deszelvs krachten zijn openend en oplosfend. zuiverend, aanzettend, verhittend, urin en fweetdrijvend, prikkelend en niefen maakend. Men gebruikt het bij de veaus ziekte, witten vloed, jigt, rhumatismus, fchurft, fcheurbuik, tandpijn, vallende ziekte en de fiijmteering. De Americanen gebruikten dit Middel om het venusfmet te geneezen, en '6 wierd van de Spanjaarden gelijk de ziekte naar Europa gebragt. Het was, bevoor men het Kwikzilver bij deeze ziekte beezigde in groot aanzien , maar dat het de werkirg uite zo als de Schrijver* van den toenmaligen tijd dien opgeeven, is thans zeer in twijfel. 'T is zeker dat het de taije vochten oplost, en door de fweet of urinweegen uitvoert, en is dus als bij middel niet te verwerpen, en het doet zeeker, zo 'er te veel Kwikzilver gebruikt, veel dienst, maar vermits het zeer verhittend en prikkelend is, en nog daar boven als afkookfet in een groote hoeveelheid moet gedronken worden , zo verfwakt het de Maag en prikkeld dezelve te veel. Vooral moet men bij Cholerifche Subjecten omzichtig tewerk gaan, en het niet bij longziektens die met ontüeeking gepaard zijn toedienen , fchoon het bij de fiijmteering van veneriquen aart van veel dienst zij. Daar het zeer fterk op het lijmphaticque geitel werkt, zo is ligt na te gaan dat het in de voornoemde gevallen maar voornamelijk bij de jigt, podagra en de rhumatismus zeer voordeelig werkt, en van veelen met voordeel gebruikt word. Beneffens dit is het 't voomaamfte gedeelte der Spie. pr» dtfoS. lignorum.
Ii EI-
POKHOUT BOOM.
De Xde C L A S S E.
Zie Linn/eus Nat. Hist. door Houttuijn, Hde Deel HdeSt.,bl.394.
Guajacum met Jlompe paaroinnigt Bladen.
a. Een enkeld Takje met Bladen.
b Een Vrugtdraagende Bloemjleel
bloeitijd. De Boom groeit o{ de Americaanjche Eilanden 'Jamaica cn St. Domingo.
I GUAJACUM OFFICINALE.
CLASSIS Xma.
Conf. LiNNiEi Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. IldiPart. Jma3 pag. 673.
Guajacum Foiiis bijugis Obtufis.
a Ramulus Foiiis folmodo & in«
ftruttus. b. Peduncuius fruétiferus.
temp. flok. Arbor crefcit ia Infuiis Americanis Jamaica & Do» mingno.
1



€6 .PLAAT DLXV.
gebruik. Ket is twijfelachtig of het hout van deeze Boom de voorkeur verdiene dan de voornoemde. Beiden zijn in ge* bruik en hebben dezelve hoedanigheid, alleen met dat onderfcheid, dat dit voor krachtiger word gehouden. Boi-rhavens fcheidekun* dige nafpooringen hebben zig zeiven op dit foort bepaald. In vroegeren tyd waren driederhande foorten van dit g-fiagt in gebruik» maar de voornaamfte aanwending beperkten zig op deeze twee foorten. Van beiden de foorten word een harst bereid, ook druipt dit in America zeiven uit de Boornen. Het harst van Jen Boom is het werkfaamfte gedeelte. Het is verhittend, prikkelend eü fweetdrijvend, en 't word bij de Jigt, het Podagra, de hardnekkige Rheumatifmus, verttopping der Ingewanden, van V — X gr. met veel voordeel toegedieut, maar men moet wel opletten van het niet aan ligt prikkelbaare, maar meer aan phlegmatifche geitellen toetedienen. Het harst is verder van zeer veel dienst bij de Venusziekte , vooral zo het met Extr. cicut. aconit of Mircur. gemengd word. Men geeft het zeer gemakkelijk in gedaante van pillen. De Ref. guajac. c. fpir. Taff. of tinB guajac. volst, zijn zeer goede middelen bij de Jigt en Rheumatifmus, wanneer zij onder behoorlijke voorzichtigheid en bij het recht geitel gebruikt worden, anders brengen zij ook. wel gevaarlyke gevolgen.
TAMME
HEILIG
Houtboom.
De Xde C L A S S E.
Zie LiNNffius Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deels .Hie St. bl. 396.
Guatacum metftompe mcervinnige Bladen.
a. Een Taije met Bladen.
b. Eea Bloemfteel met Zaaddoosjes.
c. Het Zaad.
bloeitijd. De woonplaats van dêeze Boom is Aethiopien, Bra/ilien, Antigua, op het Eiland St. Jan, I forto Ricco.
GUAJACUM S A N C T Ü M.
CLASSIS Xma.
Conf. linxjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. JJdi Part» Ima pag, 673,
Guajacum Foiiis multijugis ob» tufls.
3. Ramus Foiiis inftruélus. b PedunGuIus cum Capfulis» Semen.
temp. flor. Habitat in Aethiosia, Brafilia, Antigua, in Infuij. it. Joharmis, de Porto Ricco.















PLAAT DLXVI. 67
tndtrjcheiden van groote. |
gebruik. Rad.ree. Raphan. Onze gewoone Radijs. De Wortelen zijn weiruikend waterachtig, heet en fcherp van fmaak. Zij zijn verdunnende, zuiverende, urindrijvende, windendrijvende en de fcheurbuik tegenwerkende. Men gebruikt ze bij de krampachtige aamborstigheid, bezwaarlijke waterlosfing, fchorrigheid en de fcheurbuik. Ook zijn ze de Podagristen van veel dienst. De versch bereide Stroop is bij de fchorrigheid zeer voordeelig. De Zaaden zijn urindrijvende , en verdelende, maagfterkendé. De Wortelen moeten versch gegt-eten worden en kunnen du' niet als Winkelmiddel befchouw.1 worden, maar ze worden des Zomers in 't huishoudelijke gebruikt.
K
BOSCH
TAMME R A D JJ S.
■D E XVde C L A S S E.
Zie linh/Sds Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel IXde St., bl. 735.
Rad ris me', fpilronde tweehokkige Haauwen.
a. De kruisvormige vierbladige Bloem.
b. De vierbladige Kelk met Meeldraadjes en Stamper
C.Vier magtige Meeldraadjes, vier lange en twee korte.
d. De Stamner.
e. De onrijp* knnotiige Haauw.
f. De rijpe g-.heüe Haauw.
g. Dezelve geopend ziet men twee Hofjes.
h. Di geopende Vmgt.
i. Het Zaad
k. De Wortel van het Zomer Radijsje.
bloeitijd. China is zijne geboorteplaats Hij word jaarlijks als een bekende Keukengroente bij ons gebauwd. Bloeit ook in verJch'iden jaargetijden, na evenredigheid van den grond. De Steng word]
RAP H ANUS S A T I V U S.
CLASSIS XlVta.
Conf. LlNNffii Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 w 1, Tom. lldi Part. Ilda, pag. 990.
Raphanus Siliquis teretribus to. rofo bilocularibus
a. Corolla tetrapetala cruciformis.
b. Calijx tetraphijllus cum Staminibus & Piftillo.
c. Stanjina terradinama, quatuor longiora & duo bieviora.
d. Piltillum.
e. Siliqua immaturas torofse.
f. Siliqua matura integra.
g. Eadem aperta ut Loculi duo confpicui.
fe.Siliqua matura aperta. i. Semen.
k. Radix prtecocioris Raphani.
temp. flor. Habitat in China. Colitur quotannis ut olus notisfïinuin. Floret diverfo anni tempore ut foü natura favet. Caulis iiverfam nancifcitur longitudinem.



63 PLAAT DLXVII.
BOSCH BEÜKEBOOM.
De XXIfle C L A S S Ë.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelIlIdeSt.,bl. 349.
Beukeboom met ovaale flaauvo getande Bladen.
a, a, a. Een Tak met mannelijke Bloemen in een algemeen Katjensachtig kasje vergaard.
b, b. Vrouwelijke Bloemen nog in de Knop opg-Jïioten.
c, Een af gezinderd Mannelijk Katjen.
d Een enkelde Bloem met de Kelk.
e. Dezelve zonder Kelk.
f Een Vrouwelijk Knopje geopend.
g. E>n reeds bevruchte Vrouwelijke Bloem.
h. De ge/looten rijpe Vrugt.'
i. Het geopend eenhokkige vierkltppiie 'Zaaddoosje.
k Rijpt ovaale driekantige Niottn. 1. Een dwarsftukje van de Noot ver
toor.t de driekantige gedaante
derzelven.
bloeitijd. Deeze vrij algemee ne en bekenle Bcom groeit in dt BufchtH en ook in onze NederlandJchelVouden en Bosfcii'n. Hij bloeit in de maanden Van April en Maij en araagd in de Herftt rijpe Vrugten.
F A G U S S IJ L V A T I C A.
CLASSIS Xlms.
Conf. l 1 n r je 1 Sijst. Nat. Ed, gmelini, Tom HdiPart. Imce pag. 758.
Fagus Foiiis ovatis, obfolete fer« ratis.
a, a, a. Ramus Floribus mafculis, in Receptaculum atnentaceum commune collectis.
b, b. Flores fceaiinei gema adhuc ir.clufi.
f. Amentum mafculinum remotum.
d. Flofcu'us fimplex cum Calijce. 5. Idem abfque Calijce.
f. Gema foeminea aperta.
g. Flofculus fcemineus jam prsgnans.
h. Frudtus claufus jam maturus.
i. Capfula unilocularis quadrival. vis aperta.
k. Nuces matura; ovata: triquetrs. I. Fragmencum tranfverfum Nu« I cltï, ut forma ejus triquetra appareat.
TiMf. flor. Arbor frequens& fatis nota in fijlvis occurrit, cc nobis in Belgia in fijlvaticis & arboretis crefcit. Menfibus Aprili & Majo floret & autumno jam iFructu* uiaturoï fert.
gebruik. FruSus Fagi- De Vrugten zijn zoe achtig en laf van fmaak. Zij zijn voedend, bedwelmend en maaken Hoofdpijn. Men gebruikt ze in 'r huishoudelijke voor de beesten. Het daarvan geperste olie word in foramige ftreeken, zo het wit oud is, in phats van Doom-olie gebrnikt, maar het befwaard de Maag. De Vrugten zijn fwaar te verteeren en brengen zeiver in overvloed genooten nueeli*.* gevolgen, zo dit men zelvs de watervrees daarvan heeft zien voortkomen. Van het Hout worden de Cineres CtaTcUati of Pot-Asch gebrand, 't geen men riet alleen in de Fabrieken, maar ook wel in de Artfen jwinkelen gebruikt, en kan fomtijds zeiven he: fel. tart. vervancen. Het is zeer waterdriivend en oplosfend , en kan dus bij de Waterzucht, dtn Steen, Engellcue Ziekte, met voordeel gebiaikt worden.






4









PLAAT DLXVIII. 69
gebruik. De Vrugten van de Kastanjeboom zijn met Hooter gebraaden zeer fmaakelijk en voedfaam, en worden veel in 't huishoudelijke gebruikt. Zij zijn zwaar te verteeren en bezwaarm de Maag. Als Geneesmiddel gebruikt men ze niet, en fchoon men meent dat haar meel dn doorloop ftoppe, zo berust dit echter op geen vaste gronden.
K s WITTE
KASTANJE BEUKEBOOM.
Dt XX/fle C L A S S E. Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel lilde St., bl. 343.
Beukeboom met Lancetswijze, fpitfe getande, van onderen kaale Bladen.
a. Een Katjen met meest mannelijke Bloemen.
b. Een Katje, de bovenjie Bloemen mannelijk, de onderjle vrouwelijk
C. Een enkilde mannelijke Bloem met de vijffpleetige Bloem en vijf Meeldraadjes.
d. Een mannelijke Bloem met meer dan vijf Meeldraadjes.
e. Dezelve van ter zij le.
f. De bijna rijpe , in de fteekelige Kelk beflooten Vrugt.
g. Dezelve in de midden doorfneeden.
h. De afzonderlijke Stamper.
i. De viertandige opening van de vrouwelijke Kelk.
k. De rijpe Vrugt.
I. De in haare Huiden opgeflooten
Noot. m. De naakte Noot.
bloeitijd. Het Zuidelijke Europa , Italien, Portugal. Engeland, Frankrijk en het Zuidelijke Duitschland zijn het vaderland van deezt Boom. In fommige Jlreeken gelijk ook in Nederland word hij geplant De Katjes verjchijnen voorts in 't voorjaar, maar de Vrugten worden eerst in den Herfst rijp.
F A G ü S CASTANEA.
CLASSIS Xlma. Conf. lin nje 1 Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 n 1, Tom. lldi Part. Imce pag 757. Fagus Foiiis lanceolatis acuminato faratis, fubtus nudis.
a. Amentum Floribus mere mafcu-
6. Amentum Floribus fuperinihus mafculis, inferioribus fcemineis.
c. Flos mafculus folitarius, Corolla quinquefida, Staminibus quinque.
d. Flos mafculus Staminibus plu* ribus quam quinque.
e. Idem a facie laterali.
f. Fudtus maturitati proximus in Calijce muricato adhuc latens.
g. Idem per medium fectus.
^.Pistillum exemtum & feorfim
pictum.
i. Calijcis fceminei ora quadri*
dentata. k. Fruétus jam maturus. I Nux membranis adhuc in voluta.
Hi. Nucleus nudus.
temp. flok. FLbitat in Europa auftrali, Italia , Lufitania, Anglia, Gallia & Gennania aurtraliori. in nonnullis regionibus, (leut apud nos colitur. Amenta primo vere erumpunt, Fru&us autem nonnifi autumno maturi evadent.



7° PLAAT DLYTY
^«taft, Zz°o Z%r>'el 17£JC j!?»e « even door d«
«erkemvijn noemt, d " van rf«> Ï.Vfh hl ' ' gee" ,men de b enoemde is niet al eeTZ veel dfenst teiens Jm,-26" g^,Cht WOrd- Dee'e zaP ook biizond-r twensélZ <?,„ ë S a,en en w°™en, maar bii word
en in rervloed lebrufkt verwek^Mdf dnn/r'- ''S ,eer ^ »™dr.ive»d. Mi zeer tegens Se Huid ii^iÏÏÏ-I VZ * )ke w:5terloo»''2- Ook word deeze terufgedreevenn" ?; t„ n'0fdf'v^nde geroemd, vooral zo ze bij »et?g|uik"reen wit "e v°mhik
11, (.(_ vi. droppel, in™" vaT d™ „e«P «Mh'" !"1'iI,,et dan öffi word bet «og^gens <Je wSr5 S^ta.***1 t0e<,,SDeD' Cltwen-
WITTR
WITTE
BERKENBOOM.
D £ XXIjle C L 4 S S E. Zie linnjeus. Nat. Hist. door houttuin, Hde Deel lilde St , bl. 253.
Berkeboom met Eijvormige ge/pitJte, taagswiji getande Bladen.
1. Een 7at/fH
s. ?ne{ rolronde gefehibde mannelijke gr• [looien Katjes.
2. Een Takje
b, c. !«e£ Bloemdraagende mannelijke Katjes, en
d, tl. met vrouwelijke Katjes.
e. Een vrugtdraagend Katje.
f. Hetzelve na de lanete doorfneeden.
g, g. /M-etóe Schubjes. bloeitijd. Deeze Boom is in '
geheel Europa en in dit Gemeene best in alle Wouden en Bosfchen vrij algemeen. Zijne hoogte is na even , resdigheid van het aardrijk waar \ hij groeit. De mannelijke Katjes ] tomen in het voorjaar ten voorjchijn 1 blijven de geheele Winter geflooten', 1 openen zig in 't voorjaar 'en dan 1 eerst komen de vrouwelijke Kutjes I ten voorjchijn, L
B E T U L A ALBA.
CLASSIS ma. Conf. linn/ei Sijst-. Nat. Ed. om el ini, Tom.IIdi Part. lma pag. 282. Retula Foiiis aruminatis ft-rratis. (Foiiis deitoutbu. aculis duplicato Jerratis glabris, Ramis tte. tfis jlriüis.)
1. RatDuIus
a. Amentis cijlindraceis imhrica. tis mafculis claufis.
2. Ramulus
b. c Amentis floriferis mafculis. &
d,d. Amentis fcemineis. '.. Amentum frudlificans.
c. Idem fectione vertieali apc^ tum.
hg- Squamulae folitarite.
temp. flor. Per totam Eurojam freqtiens arbor, ti omn ous ijlvis & lucis q»< q .? ReipuMS ■x communis. Altitudine variar, 'ecundum variam atque diverfcm oei natalis indolem. Atnenta nafculo fero airunino prorum'unt, & durante hijeme rlai.fa lanunt, aperiuntur vtro primo sre, quando & amenta fceminea rogerminant.















PLAAT DLXX. 71
WITTE M A RENTAKKEN.
Se XXIIjle CL A S S E.
Zie likhjeds Nat. Hist. door jiouttuijn, Ilde Deel Vide Sc. bl. 328.
Marentakken met Jlompe Lancetvormige Bladen, een gegaffelde Steng . en Aairen in de Oxelen.
1. Een flruik rijpe Bezien draagende.
2, Een bloei;end takje met een rijpe Bezie.
a, b. Zaaden die verfcheiden zijn
van de in c. Gewoor.e gedaante van een hart-
wrmige Bezie.
blolitijo Een\ Roof heester devvelke op verfcheiden Boomen van Europa en ook. in Nederland groeit, gelijk op de Hazelnooten, Esfche, Linden, Wilgen, Bosch Pruimen, Eiken en andere Boomen. Zij is al toos groen, bloeit in Maart, en in September en QÏÏober worden üe Besjen rijp.
[ V I S C U M ALBUM.
CLASSIS lPta.
Conf. l 1 n nie 1 Sijst. Nat. Ed. CMEtiNï, Tom. Udi part, Ima pag, 273.
Viscum Foiiis lanceolatts obtufis, Caule dichotomo, fepicïs Oxitlaribus.
1. Stirps Baccis maturis fretus.
2. Ramulus adhuc florens cum Bacca matura.
a, b. Semina Figura differentia
c. Figura confueta, qua; imitatur alias cordiformein Baccam. temp. flor. Frutex parafitice variis Arboribus Europa; quoque Belgia; innafcitur, ut Coriilo, Fraxino , Tilias, Salici, Pruno fijlveltri, Quercu & aliis, femperque viret. Martio floret ëc Menfibus Septembris & Octobris Bacca; mutarant.
gebruik. Vifcus Quernus. Hippocrates gebruikten de Bladen van deeze Ro<fplant als oplosfend en verfterkend Middel. De Plant word bij fommige Volken als Heiligdom vereerd en is in groot aanzien, en tegens de Val ende ziekte als Geiuesmid iel gïëerbkdigd. 'Deeze meening heeft lieden nog voor een gedeelte invloed op fommige Aitfen, en het Middel is verfcheiden maaien met meerder of minder gevola op dee?e ziekte beproefd. Men seevt 0111 de fes uuren 3 gr. van het Poeijer met Sijr. Ptenn. en g bruikt een fterk afkooksel van het Bout met Sijr. Paon. daarboven, als een onfeilbaar Middel teg;ns de Vallende ziekte. Het is wel waar , dat 'er waarfchijnlijk zekere Proefneemingen nog hedendaagsch mede gemaakt zijn, maar of deeze zo onfeilbaar zij", wil ik niet btflisfen. Voor 't overige word het nog bij andere convulflvifche Ziektens geroemd, als bij voorbeeld . bij de St. Vietsdans. krampachtige Aamborstigheid, de Hick .Vrijsterziekte, Duizeligheid, Ambeijen, Jigt, Beroerte en Lammiabeid. tot verfterking der Vefél bij Sliimziekrens eiu. , maar veelvoudig vind men bii de Schiijvers nog andere Krarapfhllende Middelen , als Palerlana aif. fatid. bijgevoegd. De Besfen wierden als vergift, braaking en ontüeeking der Ingewanden veroorzaakende, aangezien. "Boerhaaven houd ze voor verdikkend en Hoppende, Galenus gebruikten hunne flijm uitwendig tot verzachting en als weekmaakend. In fommüe Apotheeken houd men het Pulvis epilept ad Gultetam liivere daarvan na.
K 3 WITTE
[
I



7» PLAAT DLXXI.
gebruik. Afphodeli Radix, word sis onaangenaam fcherp en bitter opgegeeven, en voor Urindrijvend, Maandftonden hevorderend, week en rijpmaakend gehouden. De hedendaagfche Geneeskunde gebruikt haar niet, ook is ze bij de Heelkunde als Wondzuiverend in geen groot aanzien. 'T is zeer twijfelachtig of dit de zogenoemde Afphodelus der ouden zij.
TAM-
WITTE A S |F F O D I L.
De VUe C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hdt Deel XUdeSt.,bl. 331.
Asffodil wet een naakte Stengel en Degenvormige gekielde glar.de Bladen.
a. De bloeijende Plant met zesbladige zesmannige Bloemen.
b. Het Klootswijze, vliesachtige , driekwabbige, driehokkige Zaaddoosje.
c. Het driekantige Zaad,
bloeitijd. Het Zuidelijke Europa, Portugal, Spanjen, Italien, Frankrijk en Switferland geven dit' gewas. Oostenrijk zelden of nooit. De geheele Plant bedroagd zomtijds vijftig Ponden. De Bloemfleng word een a twee Ellen hoog. Bloeit in Junij en Julij.
ASPHODELUS R A M O S U S.
CLASSIS Vlta.
Conf. l in n je 1 Sijst. Nat. Ed", g me li ni, Tom. Ildi. Part, Ima: pag. 553.
Asphodelus Caule nudo, Foiiis
enfiformibus carinatis Isevibus.
a. Stirps Floribus hexapetalis , hexandris.
b. Capfula globofa, carnofa, tri» loba, trilocularis.
c. Semen triingulare.
temp. flor. Habitat in Europa auftrali, Lufitania, Hilpania, Italia, Gallia, Helvetia, fed yix, ac ne vix in Auftria, ftirps integra pondus librorum quinquaginta fsepius pondere a;quat. Scapus non raro ad altitudinem Ulnarum duorum adfcendit. Junio & Julio floret.















PLAAT DLXXII. 73
gebruik. Herba £f Semina Endivia. Een grasachtige aangenaame bittere fmaak is aan deeze tamme Cicoreij eigen. Benevens dit zo is de Plant van wegens haar overvloedig zeepachtig vogt als oplosfend?, verbeeterende, urindrijvende, zagt purgeerende, zuiverende en temperende bekend, en doet overal waar het nodig is, zeer goede werking, en bijna dezelvde als het Cichoreum intijbus. Bij de ziektens der Gal en Galwegen is de Plant zeer oplosfend en word dus met recht in de Geelzucht geroemd. Bij de Scheurbuik, ziektens der eerfte Weegen en Spijs verteering is zij niet minder voordeelig. Regtftreeks als Artfenijmiddel is de Plant m geen gebruik, maar meer als Huis- en Keukenmiddel, en zo wel voor zieken als gezonden een zeer ligt te verteerend en gezond Voedfel, zo wel als Salade of gekookt. Het Zaad, 't welk ook Sem. fcariole genoemd word, word onder de Sem. IV. frig. minor. geteld.
EUr
TAMME C I C O R E IJ.
De XIXie C L A S S E.
[Zie linkje es Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Xde St., bl. 448.
Cicoreij mft eenzaame gefleelde Bloemen , en onverdeelde gekartelde Bladen
n.Een afgezonderd bloeijend Takje,
b. Een Straalbleempje.
c. Het Zaad.
bloeitijd. Men meent dat China het Vaderland van deeze Plant zij. Zij word alle jaaren in onze Tuinen en Velden tot het huishoudelijke geplant en bloeit in de Zomer,
CICHORIÜM E N D I V I A.
CLASSIS XVlIht.
Conf. Lik njei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi part. Ilda pag. 1184.
CicHORiuM Floribus folitarlis pe« dunculatis, Foiiis integris crenatis.
a. Rimulus Horens decerptus. 6. Flofculus Radii. c. Semen.
temp. flor. Planta; patriam Sinam e(Te ducunt. Colitur quotannis in hortis & arvis ufu Culinari atque aeftate floret.



74- PLAAT DLXXUL
baar ,i, , ""^ Deeze foort Aardnooten zijn eet-
Nata;^ ' teJ-erte5ren> maar ^edfaam. Men meent da ze de
dende ft ff™ b,Jrz,onder inzetten, maar dit doen alle fterk voe-
fiaan ifff- 26 het "^dtvateren en Bloedfpuwen tegen.
bekend i, vergrn1fg e -WaarVan laD de nieuwe Geneeskunde niets Bekend is, vernnts ze m geen gebruik zijn.
EÜROPISCH AARDNOOT.
De Vie C L A S S E.
Zie LïNNiEus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel VIlIjle St., bl. 53.
Aatjnoot met een veelblaadis
Omwindfel (*). a. />e algemeer.e Zonnefcherm. b we/ -ia-ij^e Omuüindfel.
c. Z)e B/osrn we: w>7 Meeldraadjes.
d. De Bioet» me/ het Vrugtbeginfel üond.-r Meeldraaden.
e. Een Bloemblad.
f. /Vei Vrugthe»infel met Meelknopjes draagende Meeldraaden.
g. H t onrijpe Vrugtbeginfel.
h. De knobbelige Wortel.
bloeitijd. Groeit op de Akkers en Velden van Duitschiand, Sivit 1 Jerlani, Vrarkrijk en Engeland. : De Wortel is eetbaar. In Neder, land groeit het omflreeks Loosdui < nen, Monfler, Sandpoort, Velfen i enz., en bloeit in Maij en Junij.! ]
C ) Houtiuijn geeft maar het gejlagt, maar geen jpecies tan.
j BüNlüM BULBOCASTANUM.
CLASSIS VtM.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 n r, Tom. Ildi Part. Ima pag. 475.
Bukium Involucro polijphijllo.
a. Umbella univerfalis.
b. Jnvolucrum poiijphijllum.
c Corolla cum quinque Stami* nibus.
d. Corolla cum Germine abfque Staminibus.
e. Petalum.
f. Germen cum Staminibus anthc riferis.
g. Germen immaturum.
h. Radix tuberofa.
tbmp. floe. Habitat in Gernania;, Helvetia;, Ga)lia3, Anglis gris & arvis. Radix eft efculenta. n Belgia in regionibus belgice li&is Loosduinen , Monlier , landpoort, Velfen &c. crefcic tfajo, Junioque floret.















PLAAT DLXXIV. 75
gbbruik. Piperis Fruftus. Dat de Peperkorrels eene zeer fchcrre heets Kruidenarij zijn, is bckerd. Zij zijn verhittend, aanzettend, prikkelend, maagfterkend cn de drooge Spijsveriecring bevorderend. Men gebru'fct ze tegens walgin", zwakke Ingewanden, anderendaagthe Koorts en bi) dü handende Iluig'. Al 't geen wat aangaarde haar prikkelende yermoogens en haafe werking op 'c Lichaam te zi ggen is, is reeds bo^en bij de Spaanlebe Peptr Capftcum amuum. tuaclnaiu , en kan ook op dit middel aangewend
Wörden* r LANGE
GEMEENE PEPER.
De Ilde C L A S S E. Zie linnjeus Nat. Hist, door houttuijn, Hde Deel lVde St., bl. 68. Peper met ovaale bijna zevenribbige gladde gejieelde Bladen, die ie Sieelen geheel eenvoudig heb ben.
a. De nog gejlooten Kelk.
b. Dezelve geopend, vergroot, dat men de twee Meelknopjes die op weerskanten aan den grond van het Vrugtbeginzel geplaatst zijn, ziet.
c. Het Vrugtbeginfel zonder Omwindfel. met de Meelknopjes aai, den grond
A. Een rondachtige Bezie.
e. Dezelve dwars doorfneeden zie, men het eenigfte Hokje waarir het Zaad zit.
h Het Klootswijze Zaad uit dt
Bezie zonder Zaaddopje. i. Hetzelve van ter zijde. k. Hetzelve vergroot. g. Een ffukje van het Zaaddoo'je.
f. Het Zaad met het 'Zaaddopje. bloeitijd. Groeit in Oostin-
dien, en word daar te Lande uii de afgefneeden Takken voortgeplant Het is een Heester, en vermits z{ met haare jlingerende Steng allengs kens om hoog klimt, zo omvat zij de Boomen en ten naasten bjflaan de Jieunfels , en dient dierhalvei. onder/leunt te worden , daarmeedt ze niet op den grond kruipt. Bloei dikwijls tweemaal in 'i jaar.
PIPER N I G R U M.
CLASSIS llda. Conf. lins/ëi Sijst. Nat. Ed, gmElini , Tom. Hdi Part. Ima. pag. 16. Piper Foiiis ovatis fub feptem nerviis glabiis, Petiolis Cniplicibus.
,a. Perianthium adhuc claufum.
6. Idem apertum, auctum, ut Anthers duse ad Radicem Germinis oppofitas confpici queant.
c. Germen abfque Involucro, cum Antheris ad Bafin,
d. Bacca fubrotunda.
e. Eadem transverfim feóta ut Loculus unicus quem femen occu> pat dignofci queat.
h. Semen e iiacca depromtum Globofum abfque Arillo.
i. Idem a latere.
k. Idem Magnitudine auctum. g. Fruftulum arilli.
f. Semen arillo circumdatum. temp. flor. Habitat in India
Orieniali, ubi colitur, & plantatur Uamis disfectis. Frutefcit, S: Caule Volubili gracile asfurgit arbores &c. vicinas occupat, hinc inde fulciri debet ne humo procumbat. Sspius bis in anno fiorer.



?tS PLAAT DLXXV.
c f. b b u i k. Piperis kngi Fmüus. Deeze Peperkorrels zijn meer heet, maar niet zo kruidig en fcherp van finaak en reuk gelijk de voorgaande zoort. Zij zijn verhittend, aanzettend, Herkende den Maag en beletten den Hik. Men gebruikt ze tegens de anderendaagfche Koorts. Winden en Rommelingen die van koude of flijmigheid voortkomen. Bij een zwakke Maag is het daar mede getrokken water niet zonder dienst. Uitwendig gebruikt men ze in zalven tegens de lomigheid of pijnen der Ledemaaten, die van koude hun oorzaak hebben. Alle werkzaamheid deezer Kruidenarij bepaald zig enkeld bij het prikkelend vermogen, maar enkeld bij dusdanige geitellen, wier tegenwerking onderdrukt, of bij de zogenoemde indireéte zwakte van enkelde deelen, en hier is zeer ligt in te zien, dat het even veel zij,zo dit, of een ander opwakkerend middel aangewend worde. In de Oosterfche Landen, waar de vaste vezel door de overmaatige hitte veel van haar veerkracht verlieit, zijn deeze middelen zeer gepast, en wel wijfelijk door de natuur daar gefteld. Bij de prikkelbaare vezel, directe zwakheid, enz., zouden dierhalven deeze Middelen gantsch niet voordeelig zijn, zo als dit bij heete of ontfteekings Koortfen genoegzaam beweezen is. De lange Peper is bij ons niet in gebruik, om dat men meer aan de zwarte gewoon is, en zo hij ook in eenige Apoiheeken weezen mogt, zo is hij vast van wegens zijn ouderdom bedorven.
LANGE PEPER.
De Ilde C L AS S E.
Zie LiHNiEus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deels mie St. bl. 76.
Pijper met Hartvormige gejieelde t tn ongejleelde Bladen.
bloeitijd. Groeit in Oostindiên. Het is een Heester die zig met haare Takken om de naastgelegen Bloemen (lingerd. De Bloeiwijs is dezelve gelijk die der voornoemde.
P I P E R L O N G U M.
CLASSIS Ilda.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. g m e l 1 n 1, Tom. Hdi Part. Imce pag. 77.
PirER Foiiis cordatis petiolatis fesfilibusque.
temp. flor. Habitat in India Orientali. Frutefcit, & Ramis flcut antecedens Arüores vicinos ampleftitur. Idem ratione inflorefcentia fit ut in Planta antecedent!.















PLAAT DLXXVI.
11
MORILIE ü I MPELZWAM.1
D Ê XXIFJle C L AS S E.
Zie LiNN.Éus Nét. Hist. door houttuijn, Hde Deel XirdeSt.,bl.637.
ÜiMrEi.zwAM met een Eijrond Celluleus Hoedje , en een néakten Rimpeligen Steel.
bloeitijd. Groeit in Europa ên Virginien in oude Bosfchen en i Haageh, ook in eenige Streeken van t ëns Gemenebest. I
«ebruik. De bij ons gewoone en niet onaangenaam van fmaak zijnde Morillies, zijra zeker nog de beste en minst fchadelijkfte Poorten der in de Keuken gebruikte Zwammen en Paddeftoelen, échter zo zijn ze met dit a'! niet zonder verdenking. Als Artfenijfliiddel komen ze geenzints in aanmerking en worden alleen als lekkernij en Bijmiddel bij dè fpijien in de Keuken gebruikt.
ZEEM-
PHALLUS ÊSCULËNTÜSi
CLASSIS XlXnd.
Conf. li n n./ei Sijst. Nat. Ed. ö Me li ni, torn. IldiPdrt. Hice pag. 1449.
Phallus Pileo ovito cellülofö, ftipite rugofo. (Pileo ovato, margine ad nato, Rugis undula* tis undique anaflêmosantibus » Jlipite tenuiort,
temp. flor. Habitat in Europss l Virginia; fiilvis Antiqtiis ad fe~ ies. —- In Reipublics nonnullia ocis.



78 PLAAT DLXXVIL
ZEEMLEERE KAMPERNOELIE.
D £ XXIVJle C L A S S E.
Zie linnjeus Nat, Hist. door iiouttüijw, Hde Heel XlVde St. bl. 6oi.
Kampernoelie die gejleeld is, net Takkige afloopende Plaatjes.
bloeitijd. Groeit op bofchige Weyhnilen van Europa Omjlreeks Hiarlem. In de Bosfchen van Gelderland , Friesland en Utrecht is het in 't begin van den Herfst te vinden.
C*) Gmeunio hic Agaricus Meruli lens , pileo (fenefcentisj excavato: mc itcurrentibus, fiipitt ttxetri farclo fur
gebruik. Chanterelle. Geele Champignon. Ook deeze zoort Paddeftoelen behoord niet in het gebied der Artfenijkunde, maar meer in dat der Keuken. Deeze zo wel als de voorgaande zijn hier maar afgebeeld om ze te kennen , vermits een verkeerde zoors kwaade gevolgen aanbrengen kan. Zelvs deeze zijn niet altoos met zekerheid te gebruiken, en brengen raauw gegeeten, wel dikwijls heevige Buikloopen te weeg. Gekookt zijn ze minder nadeelig eiï worden veel als bij middel tot de fpijzen gebruikt.
AGARICUS CHANTARELLUS,
CLASSIS XIXlUL
Conf. LiNNffli Sijst. Nat. Ed. g m e l i k i, Tom lldi part. Ildce pag. 1430. (*)
Agaricus fh'pitatus, Lameliis ra^ I inofls decurrentibus.
[ temp. flor. Habitat in Europa; pratis fijlvaticis ficcis. In Gelrise fijlvis fic & in iis Frifise atque UitrajefJbinae. Crefcit primo autumflo.
js Chantarellus , Vitellinos {atvco* rgitie undulato ioiiato, venis fub erifpis %m ddatato auiit.















PLAAT DLXXVIII. 79
e e b r o i k. Filix florida, pallullris. Water - Varen, Grocte-Vnren , De Wortel van deeze Planr heeft een iets fcherpe en bittere fmaak en geen onaangenaame Reuk. Ze word voor zeer famentrekkende, zuiverende en wondheelende gehouden , en als gorgeldrank eti mondzuiverend gebruikt. Daarenboven roemd men ze bij Breuken en houd ze voor een fpecifiek Middel tegens de Engdfche Ziekte. Eenigen willen haar ook als buitengemeen voordeelig bij de Ji;C houden. Zij is thans niet in gebruik, en nieuwe profcfneemingea zullen moeten bewijzen, of zij de voornoemde lof verdiend.
SAR-
KONINGLIJK TROS-VAREN.
De XXIVJle C L A S S E.
Zie linnjeus. Nat. Hist. door houttuin, Hde DeelKIVde St.,bl. 58.
Tros Varen met dubbeld gevind Loof, aan de Tip Trosdragend.
a. De Vruvtdragende Plant.
b. Een bloeyend gedeeks derzelvsn, natuurlijk groot.
c. Een Loof Vin.
bloeitijd. Groeit in de fchiiuwe en zompachtige Bosfchen van het Noordelijke Europa . en zijne Stens word dikwijls een El hoog. Jn Nederland aan den kant van fcbaduwachtize plaatfen , omftreeks Haarlem , Naarden, Zwol en in Frieslands Wouden.
O S M U N D A R E G A L I S.
CLASSIS XIXna.
Conf. linnssi Sijst. Nat. Ed.' gmelïn i, Tom lldiPart. Hd&, pag. 1292.
Osmunda Frondibus bipinnatts apice nccmiferis (Fronde bipinnata, Racemo tsrminato fupra dtcompo/ito.')
a Mirps jam fruttifera.
6. Frondis florida; pars rnagnita « dine naturali.
c. Pinna frondis,
temp. flor. Habitat in Europs borealis (ijlvaticis ndis umbrofis &. ftipite bicubitali non raro ad. fcendit. In Belgia ad margines fosfarum umbrofarum ex: gr:circa Harlemum in regionibus prope; Naarden & Swoll in fijlvis Frifi».



ft PLAAT BLXXIX,
fel°hpBlU. K' fia** SvJopvM*. de uit America komende Wor tel Heeft droog, een fwakke iets flijmige fmaak 7ii
iieuoen, en zo doende zeivs als werkzamer moeten aanripn ™ Öeweike ook zo oneindig aangaande de Prijs verfchileVe'rsch
SeTd e pKSS^ti wa«oni de Art/en nog zu|k een duur MiddeY^rfcSfvSn^ nen, t geen mmder afdoet als 't binnenlandfcbe? _n™wö,' ^74'tm-"-^ Dranken, Ptifanen en de %, \t
MOES-
SARSAPARILLE STRUIK WINDE
De XXIlfle C L AS S E.
Zie linn/eus Nat. Hist. «oor houttuijn,
Deel Vide St., bl. 357. ,
§TfiuiKwiNDE «et «n gedoomde
hoekige Steng, de Bladen ome.
doornd Eijrond, flomp gefpiist,
dneribbig. a, b. Een Steng met Bloemen en Be
zien.
e, c Een dwars doorfneeden Bezie
toont defituatie der Zaaden. Q. Een geheele Bezie. ie, e.De Wortelen.
bloeitijd. Peru, Mexico en Yirgmien is het Vaderland van dee. %e Heester, dewelke met haare haak- 1 pormige ranken de Boomen opwaards ; klimt. Bloeit in Augustus en Sep-l gember.
! S M I L A 3| SARSAPARILLA,
C L A S S J S Vlta.
Conf. linnjej Sijst. Nat. E<J. 0 m e l i n i , Tom. Ildi. Part. Ima pag, 553.
Smjlax Caule aculento angujato, Fohis inermibus ovatis retule mucrcmatis' trinervüs.
a,b. Caulis pars cuin Floribus & Baccis.
Cf.'Bacca tranfverfim fedta, ut fitus Seminum appareat,
i. Bacca integra. e, Radices.
temp. flor. Habitat |n Peru Mexico, Virginia. Frutefcit & armentis viticulofis ad Arbores . idfcendit. Floret Augusto & >eptembri.















PLAAT DLXXX. gc
4»
gebruik* Deeze Plant is meer in de Keuken dan in de Apotheek bekend. Zij is voedzaam, maar voor een fwakke maag zwaar te vcrteeren. Uitwendig is ze als Pap verweekend en verkoelend, vooral zo de Bladen op de bezeerde Huid gelegd worden.
M 3 GE-
^OESKRUIDIGE, S P I N A G I E.
De XXIIfle C L A S S E.
Zie LiKNiEus Nat. Hist. door houttuijh, Ilde 1 Deel IXde St., bl. 344.
Spinagie met ongefieelde Zaadhuisjes,j. Een mannelijke Blant.
2. Een zelden Eenhuizige Flant.
3. Een vrouwelijke Plant.
Een mannelijke Plant met nog ge- . floofen Bloemknopjes.
a,a. Mannelijke Bloemknopjes. < p, b Vrouwelijke Bloemknopjes, die 1
nogneflooten, vermengdmet man
nelijke.
c, c. Geopende vrouwelijke Knopjes, t
d. Het Vrugtbeginfel met vier hair- 1 vormige Stijlen, en eenvouatjge Stempelen.
e. Hetzelve vergroot. t
f. g, h. Het rijpe Zaad van een va- f ■ rieteic der Spinagie met het gladde
Zaad.
j. Hetzelve vergroot i
g. Hetzelve zonder Otqwindfel. q n. Hetzelve vergroot. n jk. Het drie jletfielige Zaad. k 1. Het Zaad, wier derde Jlekel niet l,
lii>t zigtbaar. m. Hetzelve vergroot. n p. Hetzelve zonder bedekking. p
Hetzelve vergroot. 0.
bloeitijd- De geboorteplaats vanl ideeze Plant U nog onbekend. Zijl h word bij ons jaarlijks geplant. De\ ta Bloeitijd regulee'd zig na den uit- j d Zaad, en de Plant word twee en\ i, meer voeten hoog. 'g:
SP1NACIA OLERACEA?
CLASSIS Vta. Conf. iiKH/Ei Srjst. Nat, EoJ. gmeliki, Tom IldiPart. Ima pag. 508. Spinacia Fruftibus fesfilibus,
I. Planta nwfcula
X. Planta monoici raro occurreng'
5. Planta fcemmea.
|. Ramulus flmtx mafcuke Flo¥
rum glomerulis nondum expli-
catis.
1, a. Glomeruü mafculi.
1, b. Glomeruli fcEminei nondutn
aperti , cum intermixtis maf-
cu lis.
,c. Glomeruli fceminei jam aperti. '. Germen cum Stijlis quatuor ca»
pillaribus & Stigmatibus fin,*
plicibus, . Idem auctum.
,g 0. Semina matura, varietatis Spinaciaa, Semine glabro.
Idem aucturn.
Idem involucrodenutato,.
Idem auftum.
Semen trifpinofum.
Sc-men fpina tertia vix con?
fpicua.
.Idem auctum.
idem in volucro denudato.
Idem auftum.
temp. flok. Solus natalis ad» ic latet. Colitur apud nos quo» nnis. Floret fecundum variurn sfeminationis Tempus, & bipedern vel quoque majorem attint altitudinem.



%* PLAAT DLXXXI.
gebruik. Een Middel dat in de Keuken van veel nut is. De Wortel is voedfaam, aam?enaam zoet en lekker, ze bekomt de zwa'ke, tp Lorgzieken zeer wel, en eenigen wilden haar ook bij den Steen roemen. Zelvs Boebhaave roemden het zap bij Ulc». raties in de Blaas bij den Steen, en pijnen der ürinweegen. Het Zaad word van fommigen wel zeiver bij de Koorts geroemd. Men heeft aan de een jaar oud zijnde Wortel vergifte hoedanigheden toegefchreevtn, maar zo deeze een jaar oud is, is ze nieteetbasr. Men heeft nu dit aangaande voor korten tijd bemerkt, dat 'er nog een zoorf zij, die men nauwelijks van die onderfcheiden kan, en die Pajlinaca Camieftris genoemd word, en dewelke openbaar vergifte hoedanigheid geuit heeft, en dus zijn deeze beide zooiten niet mtt malkanderen te vtrwisfelen.
MOE-
G E W O O N E fINS TERNAKEL
De Vde C L A S S E.
Zie l:nnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Dee.VIHJle St.,bl.igS.
PiKSTtRNAKEL met enkeld gevinde
Bladen.
a. De algemeen e Zonnefcherm.
b, De Khem vin de voorzijde met vijf Meeldraaijcs.
e. Dezelve van rfe agterzijde.
d. Het Vrugtbeginfel met twee Stijlen
e. Hetzelve volgroeit.
f. Hetzelve van de voorzijde tcont dezelve dikte.
g. De gelijke elliptisch famengedrukte Vrugt.
h. Is tweedeelig.
L Dezelve van vo.oren.
bloeitijd. Groeit op vogtige jleenige Plaafen en Weijlanden van 't Zuideljk Europa. Dat zij in ens Gemeene» e t groeijen is niet JleU Hi; te bep.alen,maar ze word jaar-1 lijks gebouwd, en de Wonel in del 'Keuken ger.utvgd. De Steng word I vij; voeten ..oog en bloeit in Julij. \
PASTIN ACA SATIVA,
CLASSIS Via.
Conf. l i n n m i Sijst. Nat. Ei gmelïn i, Tom. 11 di part, Ima pag, 490.
Pastinaca Foiiis fimplicibus pin«
naris.
a. Unibelia univerfalis.
6. Corolla a Facie antt'ca cum
quinque Staminibus. c Eadem a Facie poftica.
d. Germen cum Stijlis duobus,
e. Idem jam efFoetum.
f. Idem aparte axitica ut crasGtieS> confpiciatur.
g-. Fruftus compresfo planus ellip»
ticus. /;. Bipartibilis. i'. Idem ab anteriori Facie.
temp. flor. Habitat in Europa} Auftralis fubhumidis, ad ruderata & pafcua. An in Belgica Reipublica asferrere vix audeo, frd colitur quotannis radicis caufa, ufui culinari. Caulis altitudinem quinque pedum nancifcitur. Tulioquc floret.















PLAAT DLXXXII. gj
T DLXXXII. §|
oebruik. Rofmarinus fijlveflris. Bloemen en het Kruid hebben geen onaangenaame maar fterke kruidachtige', bedwelmende, het hoofd aandoende, en het ongedierte doodende Reuk. De Reuk der uitbottende jonge planten is fterker en üinkender. De Smaak is bitter en kruidig, en het daarvan geffookt water evenaard het Roofewater. Het is een bedwelmend, de ademhaaling belettend, de Bloedwarmte verminderend verzwakkend middel, 't geen daarenboven angst en benöauwdheid, flaauwtens, bazelen voortbrengt, urin en zweet drijft, de gal bederft, laxeert, oplost en uittlag bevordert. De kinkhoest, aamborstigheid van een inflamatoriquen aart, zeerekeel, huidjeuk, in 't geheel de ziektens der huid, benauwdheid, flauwtens, waterzucht, eenige foorten der persloop, fchurft, melaatsheid, bet zeere hoofd enz., ziju de ongemakken waar het middel van X — XX—>»XXX gr. met water getrokken, voordeelen aangebragt heeft. Voor allerhande foorten van ongediertens is het doodelijk, en voor de honingbeijen het gezondfte voedfel. Daar de Plant vrij bitter en de Hop zeer nabij komt, zo hebben haar de Boeren en Bierbrouwers onder het Bier in plaats van Hop gebrouwen, maar daar het Bier daardoor eene zo bedwelmende gevaarlijke dronkenfchap veroorzaakt-, zo heeft de geneeskundige Politie het gebruik tot dieibehoefte op 't ftrengst verbooden. In Zweeden alleen heeft men tot dus verre de nauwkeuiif;fte Proefneemingen aangaande de geneezingskracht van deeze Plant genomen, en 't flaat te verwachten wat andere waarneemingen daarvan zullen opgeeyen.
ROS-
MOERASSIGE L E D ü M.
33 E Xde C L A S S E.
Zie linn/eus -Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Dstl Vde St., bl. 68.
t>edum met de Bladen lineaal, en tien Meeldraadjes die langer zijn dan de Bloem.
bloeitijd. Groeit in het Noor ielijke Europa in zompen en vogiige Turflanden. De Plant is Heesterachtig, en veelvoudig drie n vier voeten hoog. Bloeit in Junij en Julij.
L- E D ü M PALUSTRE.
CLASSIS Xma,
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed.' gmelini, Tom. itdi Part. Imae pag. 693.
Ledum Foiiis Iinearibu5, Staminibus decem, Corolla Iongiöribus.
temp. flor. Habitat in Europa feptentrionalis paludibtis & uli^inofis turfofis. Frutefcit, & non raro altitudinem trium quatuorve Pedum attlngit. Junio floret.



tl PLAAT DLXXXlit
MMrfhk - , P nt 15 gantsch &een Artfenijmiddeï, maar -ld hier geplaatst om w.gens haare gelijkeris met het MatrasJtg. Leium de Apotheekers oplettend te maaken,- en ze beiden be. ter van malkan leren te doen onderfcheiden, dat daarmeede geen verW,ff,hng plaats heefc, zo als hetzelve in Vommige ApotheS de B?3HLnCbland,gcfch1d- Beha,ven ^ Bloemen onderfcheiden z£ In S T dee-Ze' dJ°ord!eB Z,J fmaller> rPitzer' v™ buiten grij! en zonder Reuk zijn; daar die van het Ledum breeder, tot de Dorrf «ves b,eed, roestig, wollig en fterk ruikend zijn. ' P
ROSMARIJNBLAD1GE ODROMED A.l
D'e Xde C L /} S S E.
Zie LiNKffins Nat. Hist. door houttuijn, Deel Vde St., W. 83.
Andromeda met vergaarde Bloemfleeltjes , en Ei]'ronde Bloemen. De Bladen ov-rlneks, Lancelvor' mig en omgek, uld.
a. De geopende Bloem toont tien ge- 1 aait de Meeldraadjes.
b. Een afgezonderd geaaird Meel l draadje.
bloeitijd. Groeit op koude flree ken van Europa in Mo?rasfet , i Bojchadien en Turflanden In Ne'\w der land omflreeks Zui'eras en 't|C Graa'nhap Zutphen 't Bloeit m/r Ma:j, en in Junij is het Zqadlf, reeds rijp. Het Heestertje woraL nauwelijks een hand hoog en komt\L het Moerasfige Ledum zeer nabij. |
ANDROMËÖA P O L I I F O L I A.
CLASSIS Xiïa.
Conf. linkje 1 Sijst. Nat. È4, gmelïn 1, Tom IldiPaft. Irha pag. 695.
Andromed'a Pedunculi? aggréga* tis, Corollis ovatis, FoTïig alttrnis lanceolatis revolutis. {Umbellis terminalibus paucifloris, Corollis ovatis nutantibus, Foiiis alternis lineari - lancéolatii revolutis.)
1. Corolla aperta ut Stamina de cem ariltata appareant.
. Stamen decerptum ariftatUrn,
temp. FLon. Habitat in Europa» rigidioribus paludibus & fijlvis urfofis. In Belgia in regione cirum Zuideras & comitatui Zutphaienfi. Flort t Majo, & junio femina ;m maturant. Fruticulus vix pallarem /ongitudinem attingens edo paluftri Omilimus.















PLAAT DLXXXIV. g|
Vadtriand m Jümj. Ha is fe?j.|cresve pedes ültitudine confe^ Krachtig en word twee a drie ïw-lquitur. ten hoog. |
irhfilBVÜIff-' J-adanUm Gümi- Het vaste, zwarte, zwaare harstachtige Gumi, dat uit de Takken van deeze Boom druipt, is bitter ïl n'i nT!fk ?n Sm1a3k ^'^genaam van Reuk. Men heeft het als pijnftillend, Veriterkend, oplosfend en Maagfterkénd opge^ee-
12* ? ^t-b'J dC ^erS,00p en Cathar 8eroemd- Hedendaagsch Inltl , mefr "lwendi8 gebruikt , maar wel uitwendig als"
lepZ °nder ZaIVCn e° Pleisterï als hec
WlLGENBLADIGE C I S T U S.
JDi JC/Z/fc C £ A S S E.
Zie LiNNiEus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deels Vde St. bl. 260.
Cistus die Boomachtig is, met Lan'cetvormige van boven gladde Bladen , de Steeltjes onder als een Jcheedje famengegroeid.
a. Het ronïachtige Zaadioosje.
b. Hetzelve dwars dootjneeden , tóórn ae vijf hokjes.
c. De Zaaden. <
bloeitijd Spanjén, Portugal, Candia, en nog meer Eilanden van l 'den Archipel brengen dit Gewas ten j VOorfchiin . tn het klant I
CISTUS LADANIFERUSi
CLASSIS XWmdi
Conf. linnjei Sijst, Nat. Ecli om el ini, Tom. Ildi Part, Ima pag. 822.
Cistus Afborefcens exftipulatus; Foiiis lanceolatis fupra tevibus; Petiolis Bad coalitis vaginantibus.
ï. L'apfüla fubrorunda.
1. Eadem tranfverüm ftcta IocuIoS
quinque feftrt. ' Semina.
_ temp. flou. In Hifpariia, Lti; ïtania , Candia , aliifque infulig .rchipelagi crefcit & patrio fold



86 PLAAT DLXXXV.
gebruik. Manna in lacrijmis, Manna canillata, Manna cala* trina, deeze driedt-rhande foorten komen alle van deeze Üoom en worden door den tijd en bijzondere wijze van opgadering onderfcbeiden. Zij verfcbillen ook in Hoedanigheid, en deeze twee laatfte fborten werden voor de besten gehouden. 'Er zijn echter ook nog andere Boomen waarvan deeze (Manna genomen word. Ds Manna is een roodkorrelig , half doorzichtig, honingzoete fubftantie, die zoetmakend, zagtpurgeerend , afi'tompende en de borst zeer nuttig is, en word bij de llijmige Aamborstigheid, de Nieren Colijk, het Bloed wateren en als een zagt purgeermiddel voor kinderen en zwakke menfehen gebruikt. Men geeftze van §s. — Zwakke ingewanden verdraagen ze niet zeer ligt,
vermits ze veel winden veroorzaaken.
AK--
ITALIAANSCHE , ESCHEBOOM.
De XXUIde C L A S S E.
Zie LiNNffius Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel lilde St.,bl. 633.
EscHEBOOMfiiie deVinhladen Zaags •wijze getand heeft, de Bloemen met Bloemblaadjes.
a. Een tweejlagtige Bloem.
b Een vrouwelijke Bloem.
c. Het ovaale Vrugtbeginfel met een rolronde Stijl, en dikachtige Stempel.
ó. De eenbladige vierdeelige Kelk.
e. Een Tak met rijp Zaad.
f. De fchil of korst van 't Zaad.
g. Het Zaad met de aanhangende Schil.
br Het Lancetvormige Zaad dwars doorfneeden.
bloeitijd. Het Zuidelijke Eu ropa, Italien, Sicilien, Calabrien en Corinthien leveren deeze Boom die zestien voeten hoog word. In de Maand van Maij en 'Junij bloeijen zijne buitengemeen welriekende Bloemen,
FR A X I N U S O R N U S.
CLASSIS lUa.
Conf. linnjei Sijst; Nat. Ed. Gmelimi, Tom. lldi Part. Ima pag. 75.
Fraxikus Foiiis ferratis, Floribus corollatis.
a. Flos hermaphroditus,
b. Flos feemineus.
c. C'rmtn ovatum cum Stijlo cij» lindraceo, & Stigmate crasfiut culo.
i. Perianthium monophijllum quadripartitura.
e. Ranms Seininibus jam maturis onufbus.
f. Crufta Seminis.
g. Semen crufte adhsrens.
h. Seminis lanceolati fectio transver fa.
te mi*, flor. Sponte provenit in regionibus Europas autlralioribus. Italia, Siciiia, Calabria, Corinthia & ad pedes ufque fedecim arborefcir. Flores menfibus Ma. jo 3tque Junio gratum odorein ïpirantes erumpunt.















PLAAT DLXXXVI. 8'7
« . „. u i k &apw e«^« *««■*>•• Heeft geen Rcrk * ï , 5 e e b r u i k. «flP"J1. jjj n0udze voor zagt famentrekkend zwakke grasachüge^ Smaak:. Men n &d£ buik , d
ü?lT5 Colijk van het graveel: met
bij het Woed watere*>, huisremedie gepreezen.
Ï5*L%3aï en Schtapen zo zij daarvan eeten, baart het misJragd \oör Vover je word hel alleen in >i huishoudel.jke en zeer zelden als geneesmiddel gebruikt.
N 2
GE-
AKKER I G PAARDESTAART.
De XXlVJle C L A S S E.
Zie UNSffiUS Nat. Hist. door houttuijn , Hde Deel XlVde St. bl. 24.
PaaroestaART met een naakend< vrugtmaakende Steng, de on vrugtbaare Bladerig.
a. Het Loof of 't Blad.
b. Het Revierig Paardejtaart.
c. De Vrugtdraagende Steng van he ' akkerig Paardejlaatt.
d. Hetzelve na de langte doorjnee den,
bloeitijd. Groeit vrij gemea en overvloedig door geheel Europ en Nederland op de Velden en Wevs landen. In ie Maand van Apr fchiet zijne Vrugtdraagende Sten, uit de zeer diep in de aard boorcno wortel en word een voet hoog.
EQU1SETUM A R V E N S E.
CLASSIS xma,
Conf. libksi Sijst. Nat. Ed. c me li ni, Tom. Ildi part. Hdapag, 1288.
: Equisetum Scapo fruftificante nullo, llerili frondofo. (vel Fronde fier Ui vertuillato ramofa decumbente.) a.Frons f; Folium. fi.Equifetum fluviatüe. ï c.Scapus fruflificans Equifeti arvenfis.
. d. Ejusdem feftio longitudinalis.
1 temt. flor, Vulgaris atque ni1 mium frequens per omnem Euro-,
pam & Belaiam quotannis in agris / & pratis verfatur.S Menfe Aprili r fcapum fruclificantem profert,quï 'e e radice profunde in terram mi-
grante ad pedis altitudinem ad»
fcendit.



PLAAT DLXXXVfl.
Q E W O O N E R IJ S T.
He Vide C L A S S E.
Zie tiNNffics Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel XUIde St.,bl.^2.
Rijst. Bet Kelkkaf is tweekleppig, eenbloemig. De Bloem tweekleppig , ongelijk,aan het Zaad groeiende (*).
a De Halm met de veelbloem'ge Pluim.
Pluim ^' d' yr"8tdTaaSende
C, b. Het Kelkkaf, tweekleppig, fcherp onpe/iik. ° r
a.Een eenbloemig Aairtje.
e. Hetzelve ontvouwen.
*»?•Holronde Scheepswijze Bloemklep-
^,b. He( kleine tweebladigi vlakke Honmgbakjt ter zijde yan het Vrugtbeginfel. 6
i,l. fiet Drijftolswij ze Vrugtbeginfel met twee Stijlen.
ïn. Ses haairvormige Meeldraadjes met ven onderen twee gefplieten Meelknopjes.'
tl. Het VruetheBiT.rA ™t l—j.
vormige Stijlen en twee knotswüze
p. Geen Zaadhuisjsn.
q, r. H'.t groote langwerpige ep weerskanten twee geflreepte Zaad.
p, p. Oe Eloemklepjes aan het Zaai gegroeid. b
bloeitijd. Aethlopiens , China''s , Sndiens en America's moerasfige en overStroomde Landen geven dit Gewas. Ook word het in d?e Landen geitjk in eenige jireeken yan Europa geplant. De Halm •word ine voeten hoog.
O R IJ Z A SATIVA,
CLASSIS Vlta.
Conf. LiNNsr Sijst. Nat. Ed. cmeli ni, Tom. Ildi part. Ima pag. 578.
Orijza Cafijcis Gluma bivalvis, um.
uu.j. girona DIV3IVIS, lub :equa« lis, Semini adnafcens.
a. Cuimus cum Panicula multiflon.
0. mem l'anicula jam IhiCtificante.
c. h. Gluma calijciua bivalvis, asuta, fubrsqtialis'. ■
d. Loculta uniflora.
e. Eadem exDlicara.
f, g. Valvulte corolliB naviculares coo»
k,h. Neaarium planum , minimum diphijlium ad latera germinis.
i,l. Germen turbinatum cum StijlU
C1UODUS.
«.Filamenta fes capillaria, cum antberis bafi bificjis.
n. Germen cum Sriïlfc rtnnt,,,., ..„..n
lanbus & Stigtnatibus duobus cla» vatit plumofis. 1». Pericarnium nnllnm
q, r. Semen magnum oblorgum , utrin.
ftp. Coroil* valvul.-b Semini ad« a*ue.
TEMP, FLOR. Mahirar ir, A —:_
China;. Indi» & Ammr.!
inundatis. Colitur aunnue in ro<,;n-
nibus iis ficuti in nonnulüs Europa? Cuimus altitudinem trium pedtini oanciicitur.
(.*) Bij Houttuijn rmli! mem de onierfchtiding der fpecies.
gebruik. De Rijst [, een zeer soed aangenaam Voedfel, die met de Garst en andere diergelijke Z.aden zeer ve,l o er4n komt
vóoraï hii h" S f • ' tCn Z6er ë°ed Huismiddel, Yooral bij de ziektens der unnweegen van zeer veel dienst.
en.
MAS-















PLAAT DLXXXVIII. $9
Jeftina nafcitur ha:c arbor.
gebruik. Refina MasticUs. Het Harst dat uit deeze Boom zo hij door infnijding gekwetst word, druipt, is" bros, helder' geel en zeer aangenaam ruikend. Men houd het voor famentrekkend, Maafifterkend en als Wormmiddel in waardij. Bij de Hoest, Heesheid, Jigt, Steen, enz., is het als Geneesmiddel geroemd* Tot verfterking na een Bloedfpuwing, de witte Vloed, zwakke" Maag, bij de doorloop en ulceraties der Ingewanden geeft men het tot 9j in eenEmulfie of met Arabifche Gom. Gekaauwd is het bij catharraale toevallen der Tanden, de Keel, de Heesheid van veel waardij, gelijk Boerhaave betuigd. Uitwendig als Kookwerk bij de Jtgt, de Engelfche Ziekte, Ambeijen en in 't geheel als Wondmiddel. Het Hout en het EKtraft, zacht famentrekkende Zijnde, is toepasfelijk bij de Persloop, zwakke Maag, Winden Jit-t, Ambeijen en als famentrekkende Gorgeldrank. De meeniate' fan Compofities hier aan te haaien belet de ruimte van 't beffcek
V 3
M A S T I K PI STA CHEBOOM.
De KXIlfie C L A S S 2t.
' Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel IHde St., bl 496.
Pistacheboom met afgebrooken gevinde Bladen, de Blaadjes Lancetvormig.
A.Een Tak met rijpe Vrugten.
b. Een Tros met vrouwelijke Bloe men.
bloeitijd. Groeit in Pottugal, Sfanjen, Vrankrijk en Palcejlina.
P I S T A C I A LENTICUS,
CLASSIS Vta.
Conf. LiNNffii Sijst. Nat. Ei9 gmelini, Tom, Hdi Part. Ima. pag. 457.
Pistacea Foiiis ab rupte pinnatis, Foliolis lanceolatis.
a. Ramus Fruftus maturos jam fe» rens.
6. Racemus e Floribus foemineis conftans.
temp. flor. Sponte in Lufita. nia, Hifpania Gallia, atoue Pa-



9q PLAAT DLXXXIX.
sebruik. Piflacia Nuces. Deeze Nooten zijn zoet en vettig, aangenaam van fmaak, de zoete Amandelen nabij komende, voedend en worden bij de Teeiing geroemd. De ouden hebben ze voor een voedend, weekmaakend, ontfpannend Middel gehouden , en ze tot verkwikking en verwekking der minnedrift aan. geraaden. Op diergelijke bijzonderheden geevt de Geneeskunde Êhans geen acht, eD daar de Vrugten bij ons komende fterk en bei dor ven zijn, zo zijn ze tbans buiten allen gebruik.
TER.
INDISCHE PISTACHE-B OOM,
De xxii/le G L A S S E.
Zie Linnzeus jVat. Hist. door Houttuijn, Hde Heel lilde St.,bl. 489.
Pistache-boom met oneven ge. vinde Bladen , de Vinblaadjes ovaalachtig en omgekruld.
a. Rijpe Steenvrugten
b. De ovaale gladde Noot.
c. d. Dezelve na de langte doorgejhecden, toont de Pit.
bloeitijd. Oostelijke Gewesten, Terfien , Turkijen voeden deeze Boom, en in Jtalien word hij gekweekt.
PISTACIA V E R A.
classis Vta.
Conf. LiNNSi Sijst. Nat. Erj. gmelini, Tom. HdiPart. Ima pag. 457.
Pistacia Foiiis irnpari pinnatisj Foliolis fub ovatis recurvis.
a. Fructus jam tnaturi drupacei.
b. Nux ovata glabra.
k, d. Ejusdem feétio longitudinalis ut Nucleus appareat.
temp. flor. Sponte crefcit in regionibus orientalibus Perfiae, Turci*. Colitur autern in Italia.















PLAAT Ï)XC. 9t
r ; >
bloeitijd. Therebenthus Cifpria, is een vloeibaar, geel. half doorzigtig, bitter en fcherp Harst, en druipt uit deeze Piftache» Boom, zo hij gekwetst v/ord. Het is oplosfend, weekmaakend, urindrijvend , zagt purgeerend , een goed wondmiddel, en word bij de Longteering, Hoest, Druiperten Ulceraties gebruikt. Deeze zoort Therbenthijn heeft zeker alle hoedanigheden van de boven aangehaalde Therbenthijn Boom , maar zo 't fchijnt in een grooter en fterker werkzaamheid. In hoe verre dit zeker zij is niet ligt te beflisfen, vermits de Boomen zeer weinig opgeeven en hij dus niet zeer gemeen is , de Venetiaanen vermengen hem nog boven dien met haaren Therbenthijn , zo dat wij hem niet zuiver hebben en onze proefneemingen dus niet met zekerheid Kunnen ftaaven.
TERBENTIJ Hj PISTAC H E.B OOM.
De XXIljle C L A S S E.
Zie linnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Heel lilde St., bl. 492'.
Pistache-boom met oneven gevinde Bladen, de Vinblaadjes Lancetvormig ovaal.
a. Een Tros met Meeldraadjes Bloemen.
b. De eigen vijffpleetigen Kelk.
c. De drooge Steenvrugt.
d. De Pit van dien.
e. De Noot.
bloeitijd. Groeit in Afrka. China, Italien en Spanjen. Dt Boom word vrij hoog en bloeit i? April.
P I S T A C I A
THEREBINTHUSd
CLASSIS Vta.
Conf. linn.ei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi Part. Ima pag. 457.
Pistacia Foiiis impari pinnatiss Foliolis ovato Ianceolatis.
a Racemus Florum Stamineorum.
b. Perianthium proprium quinque-' fidum.
c. Drupa ficca.
d. Eadem aperta.
e. Nucleus.
temp. elok. Habitat inAfrica, China, Italia, Hifpannia. Arbor jvix minimis ad numerandus atque Aprili floret.



pi PLAAT DXCI.
gebruik. Bete rubre Radix & Htrha. Beet. Deeze zeer gemeen en veelvoudig gebruikte Wortel is waterachtig, zoet en iets kruidig van fmaak. Zij is verdunnend en aanvochtend, Men gebruikt ze bij de verkouwendheid der Neus. 't Hoofd, Tandpijn ook wel bij zeere Oogen. Haar gebruik bij de verkouwendheid is de zekerde n.et en brengt fomtijds flegte gevolgen. De Zap en de JKiïrtf * 'S P^^rende. Haar voornaamfte gebruik is huishoudehjk en met olie en azijn of alleen, zeer lekker. De Bladen ^"^f Lm°fr,-gegeeten worden- OP eene zweerende blaêr vande Spaanfche Vliegen of op 't zeere Hoofd gelegd, brengen zii veel verkoeling en verzagting. 8 s * ürc"ëcn z,j
G E M E E N E B E E T E.
De Vde C L A S S E.
Zie linn.eus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel Vilde St., bl. 783.
Beete met getrapte Bloemen.
a. Een Tak met geopende Bloemknopjes.
g. Een Bloempje in zijne natuurlijke . grootte.
d. Dezelvde vergroot, toont de rol c
ronde vijfbladige Kelk. c. Dezelve van ter zjde natuurlijk c
groot.
b. Dezelvde vergroot. b ê. Het Vrugtbeginfel met twee regt e
op (taande zeer korte, fcherpe Stijlen en tvoee eispu itige aan^ehegte Helmdraadjes die de tonde Helmknopjes draagen f. De in de Kelk tngejl»i,ten Vrugt f.
h. Het enkele Nierenvormige Zaad. h.
i. De Wortel. {. bloeitijd. Groeit aan de Zee
flranden van het Zuidelijk Europa , A en word in onze Tuinen en Velden afgebouwd. De Steng word omtrent lis twee voeten hoog en bloeit in April p-= en Maij. flc
B E T A VüLGARIS.
C L A S SIS Vta.
Conf. linnmi Sijst. Nat. Ed*. g m e l 1 n1, Tom. Ildi Part. Ime pag 451.
Beta Floribus congeftis. (Foliit
inferioribus ovatis ) 1. Ramus Florum glomerulis non-
duui apertis. r.Fiofculus magnitudine naturali.
'.Idem auélus, cum Calijce peritaphijllö concavo Idem a latere magnitüdine naturali
Idem auélus.
Germen cum Stijlis duobus brevisfiuiis eredtis acutis, & Filamentis adhuc duobus fubalatis adnexis Amheras fubrotundas fulcientes.
Fructus Calijce involutus.
Seinen unicum reniforme.
Radix.
temp. flor. Habitat in Europas jftralis maritimis, & colitur ud nos in agiis & hortis. Cau.
altitudinem duorum circiter dumasquat, &Aprilii Majoqué reti















PLAAT DXCTL 93
gebruik. Rapa. Wilde Raapen, Krotten. De Wortelen o£ Bollen van deeze Plant hebben een vrij fterken de neus kittelende Reuk. Zijn waterachtig, eerst bitter, dan zoet van (maak, en kunnen rauw gegeeten worden. Ze zijn voedend, verdunnend, urindrijvend en laxeerend, fchoon genomen zij bij zwakke Ingewanden winden veroorzaaken, zozijn zij desniettegenftaandèbij de Scheurbuik, Borstziektens enz., niet zonder voordeel. Men gebruikt ze of versch geraspt, of de versch bereide ftroop bij da Aamborstigheid, de Hoest, Heesheid, Spruuw, Druppelpis, Steen cn Steencolijk. Uitwendig heeft Celsus reeds het uitgeperfte zap bij Winterhanden en Winterhielen geroemd. De gebraaden Raapen zijn echter in dat opzicht beter. De Raap bezit veel zuikerftof en uit deeze zien wij de Berlijnfthe zuiker te gemoet. Het Kruid als moes gekookt is in 't voorjaar een zeer goed, lekker en bloedzuiverend Voedfel.
O
VER-
KNOLRAAP.
Le XVde C L A S S E.
Zie linissus Nat. Hist. door houttuijn, Ilde Deel IXde St.,bl. 722.
Raap met klootronde Wortelen.
a. De klootronde Wortel met het Blad.
b. De bloeijende Steng.
c. De vierbladige kruisvormige Bloem.
il.De vierbladige Kelk.
e. Een Bloemblad.
f. Ses viermagtige Meeldraadjes met den korten Stijl en Stempel.
g. De rondachtige Hauw.
h. Klooiswijze Zaaden.
bloeitijd. Groeit op de Akkers en Velden van Engeland en Nederland, omjlreeks Heemfleede en andere plaatfen. Jaarlijks geplant word de Steng drie voeten hoog en bloeit in April.
BRASSICA RAPA.
CLASSIS XlVta.
Conf. LiNNffii Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Udi Part. Ilias pag. 988.
Brassica Radice caulefcente orbiculari depresfa carnofa.
a. Radix orbiculata cum Folio.
b. Caulis florens.
c. Corolla tetrapetala cruciformiü
d. Periahthium tetraphijllum. e Petalutn.
f. Stamina fex tetradijnama cura Stijlo brevi ac Stigmate.
g. Siliqua teretiufcula.
h. Semina globofa.
temp. flor. Sponte crefcit in agris & arvis Anglire & Belgias, ad vias circa Heemfteede & aliis locis. Colitur quotannis & caulis trium pedum menfuram adasquat. .Floret Aprili.



24- PLAAT DXC1II.
Java & Amboina.
gebruik, dculi Indici, FruSus. De Pit van dit Nierenvor» mig Zaad is bij uitftek bi:ter, fcherp, lang aanhoudend, zonder Reuk. Hij word voer vergiftig gehouden, want eenige greinen brengen bij den mensen walging, hik, fla2uwter.$, benaauwdheid en bioedftortingen. Ritten en Hncden vallen in doodelijfce ftuiptrekiingen daarvan. Visfchcn cn endere viervoetige dieren worden daarvan bedwelmd, cn zoo doende ligt door dc Indiaanen gevangen , echter zo heeft men bij de Menich ge*» doodelijke gevolgen waargenomen. Tot dus ver heeft men In Europa nog geene proefneemingen 'er meede Renmkt, maar 't is wr\ te gisfen.dat, zoodra zijne natuurlijk ziekmaakende werking nader onderzocht zij, men yan deeze op derzelver Geneeskracht bcflulten en mogelijk een werkfaam middel vinden kunne. De Wortel i$ bij de Indiaanen een univerfaal remedie, cn zc gebruiken ze tot 3$ in poeijer, tegen de doorloop, ficgtc fpljiverteerinj», winden, colijk, boosaartige en tusfehenpoozende koortfen , uitwendig bij verfche wonden, oude ftinkende ulceraiics. — Tegens het ongedierte worden de Pitten voornamelijk aangepreezen.
SE-
VERGIFTIG GULPZAAD.
De Xxnjïê C L A S S E.
Zie lthnjeus Nat. Hist. door houttuijn, Hde Deel VJdeSt., bl. 372.
Gulpzaad met Hartvormige (lompe gejpitfle Bladen en eene rappige Steng.
a. Di vijfbladige Bloem.
b. Vijf Meeldraadjes.
c De rondachtige eenfokkige Bezie. d, e, f, g. Zaaden van verfcheide ge. daante.
h.Een doorgefneeden, toont hetNierolvormige Zaad.
_ bloeitijd. Oostindien, Malabafien, Ceilon, Java, Amboina enz., zijn liet Vaderland van deze Heester.
MENI SPERMUM C O C U L U S.
CLASSIS Xlma.
Conf. linnjei Sijst. Nat. Ed. gmelini, Tom. Ildi. Part. Ima pag. 756.
Menispkrmum Foiiis cordatis retufis mucronatis, caule lacero.
a. Corolla pentapetala.
b. Stamina quinque.
c. Bacca fubrotunda unilocularis. d> e /,g.Seminum varia forma.
ft.Disfecti Esemplar, pro demonilraudo rucleo renitormi.
tei;p. floe. Habitat in India Orientali, Malabaria, Ceijlonia, Java & Amboina.















P L A A
5ENEGALSCHE S'TUIPBOOM.
2> E XMUJte C L A S S E.
Zie linnjeus Nat, Hist. door houttuijn, lldè Deel lilde St., bU6i\.
STUtrBOöM met drievoudige Doornen , de middelfte omgebogen , dubbeld gevinde Bladen Aairswijze Bloemen.
a. De Bloemen in een balacMg hoofdjen vergaderd.
b. Zeven Meeldraadjes , met even zo veele Meelknopjes.
c. De rolronde Hauw.
d. d. Rondachtige Zaaden.
bloeitijd. Deeze Boom hoort in He Oostelijke Gewesten van Ara bien . Guinea en Egijpten t'huis. De Bloemen ruiken als Maartsviolen en de Wortels na Duivelsdrek maar het Hout is zonder Reuk. De Boom werd acht a tien voeten hoog.
T DXCIV. 95
MIMOSA SENEGAL.
CLASSIS Xllma.
Conf. LisMffii Sijst. Nat. Ed. gmelïn i, Tom. lldiPart. Ima pag. 803.
Mimosa Spinis terms, intermedia refi- xa , Foiiis bipinnatis Floribus fpicatis.
a. FIorès in capitulum fphtericum collecti. .
b. Stamina fepterrt cum totideal antheris.
c. Legumen cijlindricurtl.
d. d. Semina fubrotunda.
temp. flOü> Habitat in regió. nibus orientalibtis Arabia, Guinea Aegijpto. Flores odorem vioIaJ Martin fpiranc, radix autem asfö frétidaï, lignum vero inodorum. Arbor oéto vel decem pedum aU titudinem confequitur.
Gebruik. Gumi Senegal. Deeze Gumizoort is meer wit en doorzichtig dan die van arabifche Gom. De verfche zap is ook meet famentrekkend. en het Gom meer flijmig en zonder fumk. LiNNjeus geeft aan dit de voorkeur, en 't word ook in de Apotheekeri dikwijls als dusdaahig gebruikt. De zap is famentrekkend, en word dus bij bloedftortingen , overbodige maandftonden en bij de uitzakking der baarmoeder geroemd. Het Gom is flijmig, inwikkelende, gladinaakendej voedendeen rijpmaakende. Het kan bij alle gevallert gebruikt wóiden waar Het bij ons meer in gebruik zijnde Arabifche Gom voorgefchreeven is. Bij de doorloop; Persloop en overal waar eene flijmige bedekking vereischt word, zoude ik van wegens de grooter flijmigheid aan dit de voorkeur toeftaan. Maar men zij niet te vrijgeevig met de gift, vermits fwakke ingewanden het niet ligt homogenifeeren, en uit dien hoofde maakt het een bekleedfel dat men wel glutineufe darmrok konde noemen; en verhinderd de werking der ingewanden: ja men ziet duidelijk heele ftukken ent vellen door de afgang uitwerpen. Voor de Konftenaaren is deese Gom ook meer voordeelig. „„,.O 2 EGIJF-



95
PLAAT DXCV.
EGIJPTISCHE STUIPBOOM.
De XXMit C L J S S E. Zie LiNNfiüs. Nat. Hist.
door houttuin, lid'
Deel lilde St, bl. 6 tg. '
Stuipboom met uitgespreide Stoppel Doornen, de Bladen dubbela gevind, de buiten/Ie der Zaadvinnen door een Klier onderfclieiden. De Bloemaairen klootror.a en ge/leeld.
a. De veelmannige Hootswijze met Bloemfteele voorziene Aair.
b. De Paarlvormigi Hauw met rond achtige Ruitswijze Leedjes.
c. Het zwarte rondacliiire Zaai.
c. Het zwane rondacliige Zaad.
bloeitijd. De Woestijnen ven Lilnen. l>et Steenarhtive jtr.hi*.
f gijpten, de Caap de Goede Hoop', enz., brengen deeze Plant voort i
... «.nu luuiuiunaurn luicum.
temp. plor. Habitat in Libija defertis, Arabia petraea, Aegijpto, Capo bons fpeis &c.
gebruik. Gumi Arabicum. De uit de ftam zo wel van «W™
feZ:]\Óer,TT zo?nen van dit druipende vogtfeS
die naderhand hard word, is een voornaamGeneesmiddel Het is flijmig z .nder fmaak, helder, gee!, doorzichtigen^ er!igt S ter oprelosfeo. Het is voedend, en men zegt da?de Arab fren vonr het grootfte gedeelte daarvan leeven, inwikkelen ^? overdTkend ArZtkend' d,6 veezei^ppendenz. Men gebruikt hebh oe Jorlo0p, Rersl00p) „r nbrandins.dtnfteen, fcherpieheidderlol ten in de urinweegen, bij vergiften, als fhjmigêclijfteeren bi?Derfin t8,vV'anR afëang m\ Bij'dehoest ■hee£heid' !ong eenngen Cntftï-" b&^VFSfS***** ScDDegal Gumi' "aar 'ost zig voorn^' SiSaSS P^S1" tot^S ï £ ™
en balfemen , ja zelvs andere Gomfoorten hebben het Arabifche tot oplosfing m,dde noodig. Versetabilifche zuuren coaXren het. Opder de meen.gte van compofities. munten de film gum arb J^.fmrag. Posta Mh. Solu me,c. Plenk. uit. Uit de ver4e Hauw zie lit b. word de zogenoemde fuccus accacie peper»t Deele k DerA^-ntrekkende ^ ' ™ biJ Bekortingen zeer geroemd PhoudeT^li^ 3r Blo5ttor«in8e5 te doen
o nouden. Bij ons s het meest verva scht. Noe roemen de Ara. bieren de Houw en Bast tegens den fcheurbuik!
EU-
MIMOSA N I L O T I C JL
CLASSIS Xllma.
Conf. tiNN£i Sijst. Nat. Ed. om eli n i, Tom. lldi Part. Imae pag. 803.
Mimosa Spinis ftipularibus pa. lentibus, Foiiis bipinnatis, partialibus externis glandula interftinftis, fpicis globofis pedunculatis.
s Spica globofa pedunculata po's.
lijandria. !>. Legumen moniliforme articulis
rhoa.bto fubrotundis.















PLAAT DXCVI. 9f
Plint drie a vier voeten lioog en
bloeit in Moij en Junij.
nia atque Belgia, prascipue in Infula Texelia didta. Planta bien« nis trium ouatuorve pedum alti¬
tudinem adaiquat & Majo Junio-
que floret.
gebruik. Smijrnium. Greote Eppe, Wilde Eppe. Het Kruid is een goed voedfel, werkfamerdan de Sellerij. Het is openend, urindrijvend, de maandftonden bevoorderend, fweetdrijvend, en te. gens de colijk en amborstigheid aangeraaden. De Zaaden vind men nog fomtijds in oude winkelen, onder de naam van Stm. Olerifairi maar ze zijn tbans niet meer in gebruik.
Os
EUROPISCHE VELD EPPE.
De Vde C L A S S E.
Zie l in n je u s Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelVIUJteSt.,bl. zio.
Veld Eppe met de Stengbladen drievoudig , gejleeld en zaagswijs getand.
a. De vijfbladige Bloem.
b. Het bijna Klootswijze geflreepte Vrugtbeginfel met twee Stijlen.
c. Hetmaandvarmige Zaad.
d. De Wortel met een Blad.
bloeitijd. Italien, Engeland, Vrankrijk , Spanjen en Nederland voeden deeze Plant. Op 't Eiland Texel groeit ze als tweejaariee
l S M IJ R N I U M OLÜSATRÜM.
CLASSIS Vta.
Conf. LiKïïJiiSijst. Nat. Ed. ■ g m £ l 1 n 1, Tom. Hdi part. Ima pag, 490.
Smijknium Foiiis caulinis terna« tis, petiolatis ferratis.
a. Corolla pentapetala.
b. Germen fub globofum ftriatum, Stijlis infidentibus duobus.
c. Seinen lunulatum.
d. Radix cum Foiiis.
temp. flor. Sponte provenit in Italia, Anglia, Gallia, Hifpania atque Belgia, prascipue in Infula Texelia didta. Planta bien«



S8 PLAAT DXCVIt
ueepuik. Iberidis Herba. Men noemt deeze Plant ook wel Wilde Kers ze is een dtr fcherpe prikkelende Planten die gelijk alle de fcheurbuik tegenwerkende middelen, de vaste deelen door haare prikt.elii g o-.wakkeren, en langs deezen weg, moogelijk nog door haaren zuurftof, de vogten verbeeteren, verdunnen, zuiveren en het water afzetten. Tusfchenpoczende koortfen, waterzucht, verpopping der Jijmphatique vaaten , de jigt en vooral de heupjigt enz. zijn de voornsamfte ziektens tegens dewelke ze geroemd word. Daar de Plant uitheemsch, en het verfche gebruik noodzaakelijk vereischt werd, zo is ze bij ons althans niet zeer in trek als mogelijk in haar vaderland.
BAS»
EUROPI S C H P E P E R K R U I D.
De ~XVde C L A S\S E.
Zie linnjeus Nat. Histi door houttuijn, Hde Deel IXde St., bl. 62i.
P£P?bkruid met tweemannige vierbladige Bloemen, de onderfle Bladen Lii cetvormig zaagtandig , de bovenfte Liniaal effenrandig.
a. De vierbladige kruisvormige Bloem.
b. Hei hartvormige Hauixtjé.
c. De Zaaden.
bloeitijd. Groeitveelvuldigaan de Weegen van Europa, in Duitschlana. Frankrijk, hallen en Sicilien, en bloeit in Junij.
LEPIDIUR! I B E R I s.
CLASSIS tlPtMt
Conf. linr/ei Sijst. Nat. E4. o m e l i n i, Tom. Ildi Part; Hde pag. 972.
Lepidium Floribus diandris tetra* petalls Foiiis inferioribus lan» ceolatis ferratis, iuperioribus linearibus integris.
a. Corolla tetrapetala cruciformis;
b. Silicula fub cordata.
c. Semina.
temp. FLon. Sponte pro venft in Europa ad marei nes Viarum , in Germania , Gallia, Italia, Slcilia, Junioque floret.















P L A A
T DXCVIIL pa
BASTERD VLAKBLOEM.
De XIXde C L A S S E.
Zie linn/eus Nat. Hist, door houttuijn, Hde Deel XdeSt.,U. 533-
Vlasbloem met Lancetvomige zaagtandige Bladen : De Steng opflaande.
a.De eigen vijffpleetige trechtervormige Bloem met een vlokkig Schubje.
fa. Dezelve zolder Vlok.
c. Zaaden met liet Kafnaald.
. bloeitijd. Ceilon is haar Vaderland,
SPILLANTHUS PSEUDACMELLA,
CLASSIS XVIllva.
Conf. LiNNasi Sijst. Nat. Ed. omenni, Tom lldiPart. Hda, pag. H9h
Spillanthus Foiiis lanceolatf! ferratis, Caule ereéto.
a. Corolla propria , quinquefida infundibuliformis cum, fquamula paleacea.
b. Eadem absque Palea.
c. Semina ariftata.
temp. flo*. Rabitat in Ceijlania.
gebruik. Alemella Herba. Het is niet met zeekerheid te bepaalen of de hierbij gevoegde Plaat deJpil Alemella of Pfeudacmellavoorfteld, vermits de eerfle enkeld door de ftraal van de tweede verfcheiden is. Ondertusfchen zo word omftreeks beiden dezelvde Geneeskracht toegefchreeven, maar om niet te misfen, zo zal 't beeter zijn de Geneeskrachten van Alcmella als de meest gebruikte alleen bijtevoegen. De Bladen zijn baifamic en bitter van fmaak. Haare kracht isfmertuillend, verdunnend, fweet-urin-enmaanftondendrijvgnd. Men roemde ze bij de waterzucht, de pleuris, witte vloed, podagra de druppelpis en den fteen. D2 voornaamfte roem heeft het gewas bij den fteen en nierenziektens behaald. Vermits men het onder verfcheiden gedaanten gebruikte, zag men daar van een uitmuntende menigte van graveel afgaan. Daar men nu verfcheiden middelen bij ons heeft die bijzonder werkfaam tegens het graveel zijn, zonder dat ze zo min als dit de reeds aangegroeide fteen *t zij opéén chemicaale of mechanifche wijs verkleinen of uitvoeren, zo heeft men ligt ingezien dat men dit alles met een beeter koop inlandsch middel (het oncie der Alcmella kost even ƒ 22) bewerken konde, èri zo is dit middel verder in geen aanmerking gekoomen.
DRIE-



100
PLAAT DXCIX.
DR IEDEELI G TAND ZAAD,
De XIXde C L A S S E.
Zie LiNNiEus Nat. Hist. door nouTTuijN, Hde Heel Xde St. bl. 538.
Tandzaad met driedeelige Bladen bijna gebladerde Kelken en opjïaan'. de Zaaden.
a. De gemeenfchappelijke Kelk.
b. Een bijzonder gaapend vijfbladig Kelkje.
c. Een vergroot twee/lagtig Bloemp
i Een geopende B 'oem.
eVjjf famengehegde Meeldraaden
f. Het Vrugtbeginjel Stijl en twee omgebogen Stempels.
g. Het Zaad.
h. De Pit. BLOtiTiin. Groeit aan alle Sloo-
ten en overflroomde Plaatfea door geheel Europa , en ouk in dat Ge neenebest, ter Jioogte van omftneks tweevoeten, en bloeit in Julij en Augustus. J
bloeitijd. Groeit aan alle Slooten en overflroomde Plaatfea door geheel Europa , en ovk in dat Ge neenebest, ter Jioogte van omftneks tweevoeten, en bloeit in Julij en Jiugustus,
SHBbüik:. Alemella Germanica. Water. Patik™, v..,;j tr XruM is fcherp van fmaak en reuk J- ZI JTa • hec
Sommigen wilden deSe^ krach;e7a!sP af de slil U""drrend" fchrijven. maar men beeft met al.emoeite Zo.tSS^S^
oeitaan. Dat de Plant werkende krachten bezitte is ii»r Mnai■ zoodra ze niet uitfteekend boven de and-re'li tri» g 1 waarlijk ongeoorloofd bet artfeni] magazijn met middelen vol re nrJVnWfkfa5mz,'J'D' en fomti^ maar a een door de voo
VER-
BIDENS' TRIPARTITA.
CLASSIS XVllha.
Conf. I.ik Har Sijst. Nat. Ed cajelikt, Tom. Hdi part. ' Hda pag. 1194.
BlflN/,.FoJil's trifid,'s' Califcibas lubtoliofis Seminibus erectis. "
a. Calijx communis.
b. Caliculus patens pentaphijllus.
c Corollula hermaphrodita maenitudine auéla.
d. Corolla ejus aperta.
e. Stamina quinque coalita.
f Germen , Stijlus & Stigmata
duo refiexa. g. Semen. /;.Ejus Nucleus.
nut. klok. Crefcit in fosfislocisque mundatis totius Europa a'que Reipublics Belgicaj altitudine circiter bipedali. Juiio atque Augufto floret.






I









PLAAT Da ,0I
en ^beeW^^ff^^^^'^ «ngetald onderfcheiden, vermits h,r »it • ' Pmlle,n,aiel e™- » kunnen «uipen, razernij,CrKdsk 4j "tnH W°r,eI e" k™id;.°«"g. hals, en maas, nensWoed ™ 5 J? *? maasr"'n' hitte in den fcheiden fchrijvers S in H,> den do°d »f°«a"kt. gelijk verde Reuk in een kamer h™ U f me?.nebest bemerkt hebben. Zelvs toevallen voo^NajS en ^'^^
Geneesmiddel kunnen, ?orS * Z°Ude hetzeeker een voo«aam
P
VERGIFTIGE DR UlVEBLOEM,
DE Vde C L A S S E.
Zie LiNNiEtrs Nat. Hist. door houttuijn, Ilde DeelVHljle St.,bl.i5S.
£>rüiveblo?m met alle Blaadjes veeldeelig flmp en bij„a ^k
d. «« Vijfbladige Bloem fan de voorzijde mn Meeldraadjes in haare natuurlijke groote.
C. Dezelfde van de agterzijde met
vij handig tn Kelk. a, b. Beide Bloemen vergroot.
e. Het Eivormige aan den punt getandt Zaad mtt blijvende Stijlen,
f. Hetzelve vergroot. bloeitijd. Deeze drie voet hoge Plant groeit aan de (Vallen, Ri vieren en Moeras/en van Engeland m andere flreeken van Europa In! NederUnd zelden. Bloeit in Junij : julii en Augustus. Jl'.
OENANTHE C R O C A T A.
CLASSIS Via.
Conf. linmjei Sijst. Nat. Ed' gMelini, Tom HdiPart. Ima pag. 485.
iOenanthe Foiiis omnibus multfj fidis obfüïïs fub aiqualibus.
d. Corolla pentapetala ab anteriore parte cumquinque Staminibus. maenitudine naturali.
c. Eadem a parte posteriori, cum
Califce quinquedendato. a,&.Utra:que corol/aj, magnitudi-
ne auéta.
e. Semen fub ovatum apice denta. turn, Stiilis perfistentibus.
F. Idem lente aucTrum.
temp. flor. Stirps tripedaüsad ÏMuviorum ripas & in palusrris, ingliaj aliorumque regiorum Eu. _opaj, fponre crescir. Rar0 in 3elgia, Junio, Julio atque Aü;usto floret.






INDEX
SJJSTEMATICUS GENERALIS
DC. PLAN TA RUM MEDICINALIUM
secundum sijstema sexuale LINNiEI classificatus
^uidem ad Normam Edit. XIV. J. a. Mo,*aï,dtfp.Jitu*
Cl. I.
Monogynia.
Pars. Tab. Amomum ztngziber. V. 418
zerumbet. V. 419-420!
——• cardamomum. V. 41.7 Costus arabicus. V. 4711 Curcunia rotunda. IV. 322 " longa. IV. 323
Kaeinpferia rotunda. VJ. 5„2 Salicornia herbacea. IV. 333
Cl. II.
Monogynia.
Oleaeuropoea. V. 403 ]
Liguftrum vulgare. II. ii7|j
Jafminium officinale. II. 770 (
Veronica ofBcinalis. III. 294 (
beccabunga. III. 235 1
Gratiolaofficinalis. V. 4o6 C
Pinguicula vulgaris. V. 498 C Verbena officinalis. I. 38 c
Monarda fiftulofa. IV. 3i6 /
— didijma. IV. 3r5 3 ivofraarinus offici. " c
n»l». V. 402!
i
Deel. Blz. V. 10
Cl. I.
Eenwijvigen.
ru , . Deel. Blz.
Gember Amomum. v. 10
Wilde Gember. v.' 20
Cardamom ■ y_ jg
Arabifche Costus v." 71
Ronde Curcuma. IV 22
Lange _ IV;
Ronde Kaempferia. VI. 33
Loogzoutkruid. iv. 33
Cl. U.
Eenwijvigen.
luropifche Olijfboom. V. 4.
Mondhout Liguster. ji, jg
Jemeene Jasmijn. ir' g0
Jemeene Eerenpiijs. m, 3S
'eekeboom Waterpungen. III.' 3g
'■ewoon Genadekruid. V. 96
'emeen Smeerblad. V. 08
'em-en Tzer-Kruid. {. ,9
'ijpachtige Monarda. IV 17
weelingfche — IV. Ifj
'eiMoone Rosmarijn. V. 3
Sai.



* INDEX SIJSTEMATICUS.
Pars. Tab.
Salvia officinalis. III. 202 horminum. IN. 203
— fclarea. III. 204 Coilinfonia canadenfis. V. 483
Trigynia.
Piper nigrum. VI. 574
m— longum. VI. 575
Cl. III.
Monogynia.
Valeriana dioica. II. 125
— officinalis. II. 123 phu. II. 124
■ celtica. II. 126
Crocus fativus. II. 177
Iris florentina. III. 230
— germanica. III. 232
— pfeudacorus. III. 231
— fcetidisfima. III. 233 Tamarindus indica. IV. 374
Digyni».
Panicum miliaceum. V. 43c
Phalaris canarienfis. II. 127
Feltuca fluitans. III. 275
Avena fativa. VI. 547
Triticum repens. VI. 504
Hordeum vulgare. VI. 53C
Cl. IV.
Monogynia.
Scabiofa fuccifa. II. lóf
- arvenfis. II. 16;
Plantago major. II. 121
—— lanceolata. I. 8S
pfijllium. II. 12c
Sanguiforba officinalis. IN. 22;
Rubia tinctorum. V. 41^
Deel. Blz.
Gewoone Salie. III. 3
Edele Sclarei. III. 4
Tamme 1 III. 5
Kanadjche Coilinfonia. V. 83
Driewijvigen.
Gemeene Peeper. VI. 75
Lange. VI. 76
Cl. III.
Eenwijvigen.
Kleine Valeriaan.' II. 26"
Wilde - II. 24
Tuin • ■ II. 25
Europifche Spikenaard. II. 27
Safraan. II 78
Florentijnfche Liscb. III. 31
Duitfche Hl. 33
Geelewater —» III. 32
Stinkende • III. 34
Oostindifche Tamarinden
Boom. IV. 74
Tweewijvigen.
Gierstachtig Panik. V. 30
Kanarij.Zaad Plant. II. 28 Vlotgras, Dravik
Mannagras. III. 80
Gewoone Haver. VI. 48
Voordkruipend Tarwgras. VI. 5
Gemeene Gerst. VI. 37
Cl. IV.
Eenwijvigen.
Duivelsbeet. II. 69
Schurftkruid. II. 68
Breedbladige Weegbree. II. 22
Smalbladige. — I. 90
Vlookruid. —— II. 21
Sorbenkruii. III. 28
Meekrap. V. ij Ga-



INDEX SYSTEMATICUS 3
23
87
2 3
47
48
Pars. Tab.
Galium verum. V. 422
—— mollugo. V. 423
Afperula odorata. I. 82
Fagara oftandra. V. 441
Cornus mafcula. II. 140
Alchemilla vulgaris. I. 85
Digynia.
Cufcuta europxa. IV. 301
—— epichijmum. IV. 302
Tetragynia.
Ilex aquifolium. V. 447
—- casfine. V. 448
Cl. V.
Monogynia.
Mirabilis jalappa. IV. 3°3
1 longifiora. IV. 304
Echium vulgare. II. 176
Pulmonaria officinalis. I. 1 Lithofpermum officinale. V. 424
Sijmphijtum officinale. II. 156
Borrago officinalis. II. 174
Cijnoglosfum officinale. V. 466
Anchufa officinalis. III. 249
. tinétoria. Hl. 250
Anagallis arvenfis. II. 172
Lijfimachia vulgaris. III. 299
■ nummularia. I. 20
Cijclamen europa;um. I. 72
Primula veris. I. 7
Menijanthes trifoliata. I. 13
Spigelia anthelmintica. VI. 511
Convolvolus fepium. III. 269
, 1. » fcammonia. III. 268
1 turpethum. III. 270
• mechoacanna. III. 271
Datura ftramonium. IV. 366
metel. IV. 367
Hijofciamus niger. I. 84
■i ■ albus. III. 275
Detl. Bis.
\ Oprecht Walflroo. V. 22
\Zigtbladig. ■ V. 23
[Welriekend Ruuwkruid. I. 84
Wollige Zadelboom. V. 41
Kornoelie Boom. II. 5°
Gemeen Leeuwenvoet. I. 87
Tweewijvigen.
Groot Warkruid. IV. 2
Klein. m IV. 3
Vierwijvigen.
Europifche Hulst. V. 47
Americaanjche — V. 48
Cl. V.
Eenwijvigen.
Grootbloemige Wonderbloem. IV. 4 Langbloemige ■ IV. 5 Slange Kruid. H. 77 Gewoon Longekruii. I. 2 Winkel Steenzaad. V. 24 Smeerwortel, Heelwortel. II. 57 Bernagie. II. 75 Winkel Hondstong. V. 66 Winkel Osjetong. III. 50 Verf III. 51 Guichel-Heil. II. 73 Gemeene Wederick. III. 100 Penningkruid. I. 21 Europisch Varkensbrood. I. 74 Sleutelbloem. I. 8 Driebladig Ringbloem. I. 14 Brafiliaanfche Spiegelia. IV. 12 Haag Winde. III. 70 Sijrijche. III. 69 ïbrfcitó. Hl. 71 Mechoacan. UI. 72 Gewoone Doornappel. IV. 66 Jffcfe. IV. 67 Zwart Piifenbuid. I- 8^
0% — III. 76
A 2 Ni-



4 INDEX SYSTEMATICUS
.T. . Pars. Tab.
INicotiana tabacum. jy. 318
.- ruftica. 1. 33
Verbascum thapfus. III. 248
— nigruin. 1. 2S
Vinca minor. j.
Cordia mijxa. y' Strychnos nux vomica. V. 425
Capficum anr.uum. JV. 383
Solanum dulcamara. J". 43
t nigrum. 1* 44j
r™. ' ,. melongena. V. 449
FniiraJis aikekengi. m. 29S
Atropa mandragora. ]][. 261
>■ - belladonna. 1, 2i
Lijcium afrum. jj.' ig2
Cinchona officinalis. IV. 5-5;
Coffea arabica. y. 351' Lonicera periciimenum. IV.' 305(1
dier villa. iv. 306'
Rhamnus catharcticus. III. 255 j
frangtila. UI. 256:.
Ceanothus americanus. III. 205:;
Vitis vinifera. iv. 351 (
Ribes rubrum. 1, «gh
— nigrum. iv.' 388 \k
Hedera helix. iv. 317!/;
Laga?ci3 cuminoides. V. 437!/
Digynia.
Afdepiss vmcetoxicum. IV. 33* 1
Ger.tiana iutea. ji. lSj f
• purpurea. u\ 183 l
" pneumonanthe. II. 184!^
■ centaurium. II. is0 R
-—-amareila. Ii. 181 ii
SaHblaKalj. IV. 318 ü
toda. IV. 329 C
Chenopodium bonus L
henricus. L 00| '
■ botrijs. ui, 2gg\c
vul varia. m. 290 S
£eta vulgaris. VI. 59i C
Herniaria glabra. V /;< G
U.'mus campettris. V. 482 ifi
n ~ Deel. Blz.
Gewoone Tabak. ly Tn
Roerlche l\ \9
Hit milekruid. ui 11
Zwatt —- t
Kidne Maagdepalm. 1 6o
wbexen Cordia. y\ 26
Rraakneotsn. y' Jaarlijkse Spaanfche
Peper- IV St Klimmende Nachtfihade. 1 A Zwam -
Eijerdraagende ——_ y" TT
Kriekt» ever Zee. RL 59
Mandragers Kruid. \\l 62
Dreigend Dooikruid. j' 22
4'rinsaiifche Boksdonrn. ii. 9?
ïcwoone Kina-Boom. iv 7?
frabifche Koffijboom. yj eg
Gemeens Kamperfoelie. iv *
4rkadijcke - iv[ ^
V-ijnbef.en Wegtdoorn. UL «6
iporkeiihout Vuilboom. UI ci
:a*/er Bloemplant. ui. g
^eujoo/j Wijngaard. iy\ -r
coode Aalbezie. 1' gQ
:«wr»e—. IV; 88
uropisch Klimop. jy, jg 'omijnachig Haa»
zenleger. y% ^
Tweewijvigen.
'egengiftige Zijdevrugt. iv. 34
itterworiel Getaiaan. U
«r/tte I1# g*
«mik . jL g
teine Santorte. ji g j
itterkruid Gentiaan. . h. 82
uigbladig Loogkruid. IV. 2$
"gedoomd jy 2_
'/^oerfe Ganzevoet. L 92
ruivenkruid. m, 0Q
j'nifnrf* Aff/aV. jjT * f
;me#j£ /?cfje. yj[ fl2
o-V Duiztndgrein. y ' c-
Olmenboom. \\ gj Eriin-



INDEX SYSTEMATICUS. 5
Pars. Tab.
Erijngium campeftre. II. 154
Sanicula europaa. II. 113 Herficleum fpbondijlium. V. 421
Oenanthe croccata. VI. 600
Daucus carota. VI, 513
Tordijlium officinale. IV. 352 iaferfpitium latifolium. V. 484
• uier. V. 485
Ammi majus. III. 295
Conium maculatum. I. 48 Bunium bulbocaftanum. VI, 575
Achamanta cervaria. V. 445
- ■ ' oreofelinum. V. 446
> cretenfis. V. 444 Bupleurum rotundifolium V. 452
Sium ninfi. VI 533
Seünum paluftre. IV. 330
Critbmum maritimum. V. 458
Bubon macedonicum. V. 480
galbanum. V. 479
Ligusticum levisticum. III. 2Q7
Angelica archangelica. V. 404
Sifon amomuin. IV. 527
' ammi. IV. 326
Aethufa meum. VI. 529
Coriandrum fativum. V. 442
Scandix odorata. III. 239
■ cerefoliuin. III. 238 Chasrophijilum fijlveftre. V. 475
■ bulbofum. V. 474 Imperatoria oftrutbium. I. 24 Cicuta virofa. VI. 510 Smijrnium olufatrum. VI. 596 Carum carvi. V. 467 I Paftinaca fativa. VI. 581 f Anethum graveolens. VI, 539
• foeniculum. I. 63 Apium graveolens. VI. 509'' Pimpinella magna. II. nijj
* anifum. II. 112 j.
Trïgynia.
Sambucus ebulus. I. 40 i
■ nigra. V. 416 t Rhus coriaria. VI. 537: J CasCne peraqua. VI. 500 J
[ Deel Blz.
Veld-Ktuisdistel. II 55
Sanikel — . H.
Reerenklauw Heelkruid. V. 2i
Vergiftig Dmivenbloem. VI. joi
Peen Wortelkruid. V.'. 14
Gemeen Krielziad. VI. 52
Breedbladig Laazerhruid. V. 84
Rergminneni . V. 85
Gro:t Ammi. III. gg
Gevlakte Scheerling. I. 4^
Europisch lardnoot. VI. 74
Gekruiste Beerwortel. V. 4c
mtadig V. 46
Kandiaanfche ■ V. 44
Rondbladig Haazenoor. V. 52
Ninfi Water - Eppe. VI. 34
Wilde Ef.pe Selie. VI. 30
See Steenvenkel. V. 58
Macedonïfche Gom-Eppe. V. 80
Galbanum ■ 1 V. 79
Lavaskruid. UI. 93
Tamme Engelwortel. V. 64
Kruiderige Steen-Eppe. IV. 27
Fijnbladige ■ IV. 26
1'uinfcheerling. VI. 30
Tamme Koriander. V. 42
Welriekende Kervel. III. 40
Tuin III. 39
Gladzaadige Wilde Kervel. V. 75
RaipacLtige . V. 74
Alpifchs Meesterwortel. I. 25
yergirti^eW(i:erJcheerling. VI. 11
Europifclie Veld-Eppe. VI. 97
Gemeen Karvoeij. V. 67
'jewoone Pinsternakel. VI. 82
icerkruikende Dill. VI. 40
Dolle Venkel. I. 6?
lellerij Eppe. VI. 10
Iroote Beevernel. II. 12
4nijs . II. 13
Driewijvigen.
Vilde Vlier. I. 41
'warte — V. 17
'.uropifche Sumack. VI. 38
'irginijche Casftne. VI. 61
A 3 Ta-



6 INDEX SYSTEMATICUS.
Pars. Tab.
Tamarix gallica. III. 210
. germanica. III. 209
Alfine media. V. 493
Tetragynia.
Parna lia palustris. II. 138
Pentagynia.
Linum ufitatisfimum. III. 2*5
■ c-itharticum, III. 264 Drofera rotundifolia. VI. 512 Statice liraonium. V. 400
Cl. VI.
Monogynia.
Bromelia ananas. VI. 540-54.1
Berberis vulgaris. L £6
Allium porrum. VI. 534
. viclorialis. I. 12
—fcorodoprasfum.VI. 535 Aloe perfoliata vulgaris. IV. 362
: fuccotrina. IV. 363
Convallaria majaüs. I. 94
■ 1 .- polijgonatum. III. 211 —— multiflora. 111. 212 Afphodelus luteus. 1. 18 . ramofus. VI. 571 Anthericum ramofum.111. 272 Scilla maritima. V. 453 Afparagus officinalis. II. 105 Lilium candidum. VI. 506 —— martagon. VI. 505 Acorus calamus. III. 26c
Digynia.
Oryza fativa. VI. 587
Trigynia.
Colchicum autumnale. II. 153
Rumex patientia. II. 140
Deel. Bis.
Franfche Tamarisch. III. n
Duitfche ——v Hl. IO
Gemeene Muur. V. 93
Vierwijvigen.
Parnaskruid. II. 39
Vijfwijvigen.
Gemeen Vlasck. III. tjs
Purgeerend —. III. 65
Rondbladig Zonnedauw. VI. 13
Breedbladig Standkruid. V. 7
Cl. VI.
Eenwijvigen.
Bromelie Ananas. VI. 41-42
Gemeene Berbtrisje. I. 88
Preij Look. VI. 35
Gevlakt — I. 13
Noordfche — VI. 36 Gemeene Doorbladige
Aloe. IV. 6i
Socotrinfche — IV. 63
Dalkruid. I. 96
Salomons Zegel. III. 12
Veeibloemig Dalkruid. III. 13
Geele Asfodil. I. 19
Witte m VI. 72
Spinner.kruid. III. 73
Zee - Ajuin Squille. V. 53
Gewoone Afpergie. II. 6
Witte Lelie. VI. 7
Krul VI. 6
Kalmus. III. 61
Tweewijvigen.
Gewoone Rijst. VI. 88
Driewijvigen.
Colchicum. IT. 54
Tamme Patich. II. 45 Ra.



INDEX SYSTEMATICUS. 7
Pars. Tab.]
Rumex fanguineus. IL 144
. acutus. II' 147
. aquaticus. H. 148
fcutatus. I. 99
alpinus. L 23
, acetofa. II» 7°
Tetragynia.
Petiveria alliacea. VI. 53*
Polygynia.
Alisma plantago. VU a67
Cl. VII.
Monogynia.
Aefculus hijpocaftanum. I. 91
Cl. VUL
Afono^ynia.
Tropajoium majus. IV. 314
Vaccinium mijrtillus. I» 81
. . vitis idaea. !• 87
Erica vulgaris. JI» ie2
Uaphne mezereum. I» 2
laureola. V. 4®7
Trigynia.
Polijgonum biltorta. I. S»
„ . hijdropiper. II. roj
„■ aviculare. I»» 10;
.111 . fagopijrum. II. iot
Tetragynia.
tuis quadrifolia. I. i<
Deel. Bladz.
Bloedkruid, Dradkenbloed. II. 45
Spitsbladige Wilde Patich. II. 48
Water ■- II» 49
Tuinzuuring. I» 72
Alpifche Patich. 1» 24
Veldzuuring. I» 7*
Vierwijvigen.
, Lookachtige Petiverie. VI. 3*
Veelwijvigen.
Water Weegbree. UI. 6«
Cl. VIL
Eenwijvigen.
Paarden Karflengenboom. I. 99
Cl. VUL
Eenwijvigen.
Groote Spaanfche Kers. IV. 15
8oif/j Besfen. I» 83
Roode Krakel- Bezie. I. 89
Gemeene Heide. II. 3
Peper Boompje. I. 4
Zwart ■ V. 8
Driewijvigen.
Duizend Knoop. I» 94
Water Peper. H» 9
Farfcewgrar Duizendknoop. II. 8
I Boekweit - 1L 7
Vierwijvigen.
1 Vierbladige Wolfslexie. I. W



S INDEX SYSTEMATICUS.
Cl. IX.
Monogynia.
Pars. Tab.
Laurus cinnamomum. Iir. 2±6
casfia. ui. 24S
camphoia. ui. 2-7
——— nobilis. j_ 52 fasfafras. u£ 244
Trigynia.
Rheum rbabarbanim. IV. 325
" palmatum. iv. 324
Cl. X.
Monogynia.
Casfia fiftula. yi. 538
Guilandia inoringa. VI. 561
Dictamus albus. v.' 481
Guajacum officinale. VL 564
•— fanctum. VI. 505
Ruta graveolens. n. 200
Pijrola rotundifolia. HL 240
■■ uniflora. m. 2$i
Ledum paluftre. VI. 582
Andromeda poliifolia. VI.' 583
Rhododendron ferrugi-
neum. m, 252
" cbrijfanthum. III. 254 ;
~ maximum. UI. 25* j
Arbutus uva urfi. j. 6, t
Stijrax officinalis. IV. 387 i
Anacardium occidentale. V. 438 (
Copaifera officinalif. V. 405 (
Digynia.
Sderanthus perennis. V. 499 f
Saxifraga granulata. IV. 393 h
Saponaria officinalis. II. 155 G
Dianthus carijophijllus. V. 427 J
Cl. IX.
Eenwijvigen.
lianeel noem. m ..
Hout Casfia. m\ 4(>
Japar.fi Kampferboom. III. 45
Gewoone Lauwrier. \. 54
Sasjafras Boom. m, 45
Driewijvigen.
Moscovijche Rhabarber. IV. 25
Gepalmde . iv. 24
Cl. X.
Eenwijvigen.
Pijp Casfia VI. 39
Keilerboom Guilandia. VI. <52
Luropi'ch Ejclienkruid. V. 87
Pokhout Boom. VI. 6 c
Heilighout Boom. VI.' 66
Ruite Wijnruit. u. 1CI
Rondb'.adig Wintergroen. 4r
Eenbloemig m. 42
Mcerasfige Ledum. VI. 83 Rosmaiijnbladige Andromeda. vi. 84 'iruinbladig Roozelaar. UI. 53
ïiberifche - III. 55
Komachtige — . ui. 54
leer endrut f. j#
tijrax Boom. iv. 87
■jt.'joe Appelboom. V. 38
opaijve Boom. \, $
Twewijvigen.
Verblijvend Hardbloem. V. 99
orrelig Steenbreek. IV. 93
emeen 7.eepkiuid. li, 55
uin Anjelier. v. 27
Tri-



INDEX SYSTEMATICUS. 9
Trigynia.
Pars. Tab,
Sedum telephium. VI. 52c
Oxalis ncetofella. I. s
Spondias mombin. VI. 305
Decagynia.
Phijtolaca dtcandra. UI. 201
Cl. XI.
Monogynia.
Afarum europaaum. 1. 74
Rbiziphora mangle, V. 44^
Portulaca oleracea. VI. 524
Lijchrum falicaria. II. ui
Digynia.
Agrimonia eupatoria. III. 25S
Trigynia.
Euphorbia officinarum. V. 40?
- lathyris. I. ij
'■ cijparisfias. V. 105
■ paluftris. V. 442
Dodecagynia.
Sempervivum teftorum. II. 135
Cl. XII.
Monogynia.
Mijrtus communis. III. 205
—- pimenta. III. 2o{
Punica granatum. IV. 34c
Amijgdalus perfica. IV. 36c
1 communis. IV. 361
Prunus padus. lil. 2if
■ — laurocerafus. I. Q<
'■ domeüica. III. 211
——— fpinofa. J. i
Driewijvigen.
Deel. Blz.
Hemelsjieutel Huiskok. VI. 21
Gewoone Kla-verzuuring. I. 10
Varkens Pruim. VI. 51
Tienwijvigen.
Leekplant. III. a
Cl. XI.
Eenwijvigen.
Europisch Mans-oor, I. 76
Wilde Runboom. V. 43
Gladbladige Percelijn. VI. 25
Partijke Wilgenbiad. U. 19
Tweewijvigen.
Agrimanie Leverkruid. III. 60
Driewijvigen.
Winkel Wolfsmelk. V. 9
Wolfsmelk. I. 20
Cijpresfts Wolfsmelk. V. 10
Moeras/tg ■ ■■■■ V. II
Twintigwijvigen.
Huiskok Donderbaard. II. 40
Cl XII.
Eenwijvigen.
Gemeene Mijne. lil. g
'famaika Peper. III. 9
Gewoone Granat'Boom. IV. 40
Perfiken Amandelboom. IV. 60
Gemeene 1. IV. 61
Vogelkerfen. III. 19
Pruimboem. I. 08
1 Pruimeboom. III. 20
. Slee Pruim. 1, 3
I B X>i-



io INDEX SYSTEMATICUS.
Digynia,
Pars. Tab.
Cratsegus aria. VI. 508
■ torminaUs. VI. 507
Trigynia.
Sorbus accuparia. V. 489
Pentagynia.
P.lefpilus germanica. III. 236
Pijrus malus. IV. 390
cijdonia. IV. 389
Mefembrijanthemum
copticum. V. 470
Spirsa filipendula, II. 166
—- ulmaria. II. 165
Polygynia.
Rofa centifolia. V. 412
■ canina. V. 411 Rubus idseus. IV. 358 ■■ - fruticofus. IV. 357
■ " ' chamsmorus. I. 71 Tormentilla ereéla. V. 439 Fragaria vefca. I. 77 Potentella anferina. I. 15 —— reptans. IV. 384 Geum urbanura. III. 216 —— rivale. III. 215
Cl. XIII.
Monogynia.
Papaver erraticum. II. 187
■ fomniferum. II. 188
—— oriëntale. II. 189
Chelidonium majus. I. 22
Caoparis fpinofa. V. 429
Act-aja fpicata. III. 217
racemofa. I. 35
Cambogia gutta. V. 401
Tweewijvigen.
Deel. Blz.
Italiaanjche Haagappelboom. VI. 9 Wilde ■ VI. %
Driewijvigen.
Leister - Bezien Sorbenboom. V. 89
Vijfwtijvigen.
Mispel Boom. IIT. 37
Appel Ooftboom. IV. 90
Kwee IV. 89
Egijptijche Middagbloem. V. 70
Dropwortel, Roode
Steenbreek. II. 67
Reijnette Geitenbaard. II. 66
Veelwijvigen.
Provence Roos. V. 13
Honis - V. 12
Gewoone Braamboos. IV. 58
Praamen ■ IV. 57
Aaïbesbladïge —»— I. 73
Opflaande Tormentil. V. 39
Gewoon Aalbezie Kruid. I. 79
Zilverfchoon. I. 16
Kruipend Ganzerik. IV. 84
Gemeen Nagelwortel. III. 17
Water . III. 16
Cl. XIII.
Eenwijvigen.
Klapper - Roezen. II. 82
Slaapbollen. II. 89
Levantfche Maankop. II. 90
Gemeen Scheelkruid. I. 23
Gedoomde Kappers. V. 29
Kristoffelkruid. III. 18
Getrost Kristoffelkruid. I. 36
Gom Gutte-Boom. V. 2 Ca-



INDEX SYSTEMATICUS. ir
Pars. Tab.' Carijophiillusaromaticus.lv. 398
Ciftus ladaniferus. VI. 584
Tilia europsa. IV. 359
Nijmphsa alba. L 26
Digynia.
Poeonia officinalis. VI. 523
Trigynia.
Delphinium confolida. V. 456
. ft.iphifagria. V. 457
Aconitum lijcoctonum. IV. 37c
.1 napellus. I. 49
■ anthora. IV. 372
■ ' cammarum. IV. 37-
Pentagynia.
Aquilegia vulgaris. VI. 5°3
Nigella fativa. 1L 12*
Hexagynia.
Clematis erecla. V. 490
Thaliörum flavum. V. 473
Polyginia.
Helleborus niger. Hl. 228
_ , ... fcetidus. III. 229
Anemone hepatica. I. 5
_ pulfatilla. ?ö
., pratenfis. IV. 39y
■ 1 nemorofa. IV. 4co Ranunculus fhmmula. III. 243 . ficaria. I. 66 . . acris. Hit 242 Adonis vernalis. III. 225
Cl. XIV.
Gymnofpermia.
Leonurus cardiaca. II. 119
Glecoma hederacea, I. 73
Deel. Blz.
Kruidnagel Boom. IV. 98
Wilgenbladige Cistus. VI. 8t
Europijche Lindeboom. IV. 59
Witte Plompen. I. 27
Tweewijvigen.
Gemeene Poeonie. VI. 24
Driewijvigen.
Wilde Ridderfpooren. V. 56
Luiskruid ——— V. 57
Wolfsdood Monnikkappen. IV. 70
Gemeene - I. 50
Tegengiftige •» IV. 72
Gelipte . ■ ■ IV. 71
Vijfwijvigen.
Gemeene Akelije. VI. 4
Nigelle. II. 39
Zeswijvigen.
Op/laande Clematis. V. 90
Geelbloemige Tlialittrum. V. 73
Veelwijvigen.
Zwart Nieskruid. III. 29
Stinkend • ■— III. 30
Leverkruid. I. 6
Gemeen Anemone. I. 78
Veld IV.
Bosehminnende 1 1 ■ IV, ico
Kleine Veldranonkel. III. 44
Speenkruid ■ I. 68
Scherte -—— III. 43
Voor jaar e Adonis. III. 26
Cl. XIV.
Bloodzaadigen.
Hartgefpan. II. 20
Kruipend Aardveil. L 75
B 2 Hijs-



it INDEX SYSTEMATICUS.
Pars. Tab.
Hijsfopus officinalis. I. 6r
Mentha fijlveftris. V. 433
• crifpa. V. 435
—— piperita. I. 56
—— arvenfis. V. 434
—— pulegium. V. 436
Sideritjs hirfuta. V. 461
Lavandula fpica. 1, 53
ftoecbas. VI. 519
Teucrium chamsepitis. II. 129
1 marum. I. 60
■ ■ » fcordonia. II. 132 1 fcordium. I. 36
■ chamasdrijV. II, 130 •" raontanum. II. 131 Ajuga pijramidalis. Jl. 101 —— reptans. I. u Betonica officinalis. II. 169 I.amium album. I. go Nepeta cataria. III. 296 Satureja hortenfis. III. 273 Ballota nigra. IV. 335 IVlarrubium vulgare. I. 27 1 Scuiellaria galericulata. V. 413 1 Tbijmus ferpillum. J. 17 l
1 ■ vulgaris. V. 469 <
— ■■— alpinus. V. 46S .
Ocijmum bafilicum. III. 291 i
Prunella vulgaris. II. 186 J
Dracocephaluin cana- i
rienfe. iv. 378
*" ' ■ moldavica. IV. 377 l
Origanum vulgare. I. 57 (
■ majorana. I. 41 Ji
diftamus. V. 488 i
Clinopodium vulgare. V. 477 c
Afleiitis mellifophijllum. IV. 395 21
jMelisfa officinalis. II. nj 1
* ' 1 - calamintha. II.. 115 h
■dngiofpemia..
Acanthus mollis. V. 486 Z
I-athra;a fquammaria. II. 114 &
Eupbrafia officinalis. I. 39 G
Welampijrum nemoro- I L fum. IV. 332 j
Deel. Blz.
Gewoone Hijfop. 1. ,53
Wilde Munt. y\ 33
Kruife m m v. 35
Peper , 1] 58
Akker V. 3+
Poletj y. 36
Iiwgbladig Tzerbuid. v. 6r
Gewoone Lavendel. 1, 55
Stechas . vi. 20
Veld cijpres. n. 30
Sijrifche Gamander. I. 62
Wilde falie. ij. 33
Water-Look, Gamander. i. 37 Gamanderlyn, Bathengel. 11. 31
Berg Gamander. JI. 32
Pieramidaal Sennegroen. 11. a
Kruipend . ' j, J2
Gewoone Betonia. n. 70
Witte Doove- netel. i. g2
Kattekruid. ui. 97
Keul Boonkruid. Hl. 74
iwarte Ballota. iv. 35
lemeene Malrove. i. 2g
ïlauwbloemig Helmkruid. v. 14
Vilde Thym. i. rg
femeene — v. 6y
ilpifche v. 68
taljemkruid. UI. 92
'runelle. jj, g^
kanarisch Draahkop. iv. 78
foldavisch ■ ■ , m jv. 77
iemeene Orego. j. <j0
iariolcin j. 42
Hptam v. 88
emeene Borstelkrans. v. 77
telisfebladigKruisbloem. iv. 95
lelisje Citroenhuid. iv. 17
ergmuuthe, Kalaminth. iv. ié
Schujlzaadigen.
igt Beerenklauw. v. S6
hubwortel. Jj, IS
meen Oogentroost. J. 40
mmerig Zwartkoorn. iv, 32
Scro-



INDEX SYSTEMATICUS. 13
Pars. Tab.
Scrophularia nodofa. I. 28
■ aquatica. VI. 517 Digitalis purpurea. IV. 331 Anthirrhinum elatine. IV. 350
■ 1 linaria. IV. 349 ——— uiajus. IV. 348
■ . . 1 orontium. IV. 347 Pedicularis paluftris, V. 462 »> 11 fijlvaüca. V. 463 Linnasa borealis. I. 79 Vitex agnus caftus. V- 486
Cl. XV.
SiliculoftB.
Mijagrum fativurn. V. 465
Iberis umbellata. III. 294
Cochlearia officinalis. I. 2
.... coronopus. VI. 502
1. armoracia. VI. 501
Lepidiura fativum. I. 16
" iberis. VI. 197
Thlafpi arvenfe. II. 191
■ burfa paftoris. II. 190
Siliquojce,
Raphanus fativus. VI. 566
Erijfimuin officinale. I. 32
■m barbarea. IV. 31)4
■ 11 alliaria. I. 91 Cheiranthus cheiri. VI. 542 Brasfica rapa. VI. 502 Ifatis tinéloria. III. 237 Cardamine pratenfis. I. 51 Sinapis nigra. II. 178 Sifijmbrium nafturtium. II. 170
■ ■. ui fophia. II. 171
Cl. XVI. Decandria.
Geranium mofchatum. V. 491
■ ■■ ' ■ robertiauum. I. 100
Deel. Blz.
Knoopig Scrofelkruid. I. 29
Waterjpeen ■ VI. 18
Paarsch Vingerhoed. IV. 31
Piekbladig Leeuwenbek, IV. 50
Gemeen - . IV. 49
Groot - IV. 4S
Middelbaar IV. 47
Moerasfig Luiskruid. V. 62
Bofchig .. V. 63
Noordfche Linnaa. I. 8ï
Europijclie Kulschboom. V. 97
Cl. XV.
Hauwetjesdraagen.de.
Tam Vlaschdotter. V. 65
Kroontjes Scheef bloem. III. 9S
Gemeen Lepelkruid. \, 3
Hertshoorn ——— VI. 3
Mecrradijs — VI. 2
Peper kruid I. 17
Europisch Peperkruid. VI. 98
Boerenkers, Visjelkruid. II. 92 Taschjeskruid, Herders-
tasch. II. 9X
Hauwdragende.
Tamme Radijs. VI. 67
Gemeen Steen Raket. I. 33
Winterkers ■ IV. 94
Knojiookkruid . ■ I. 93
Muurbloem Violier. VI. 43
Knol Kaap. VI. 93
Verf-Weede. III. 38
Gemeen Schuimblad. I. 53
Zwart Mosterdzaad. II. 79
Waterkers. II. 71
Vuurkruid, Fiekkruid. VI. 93
Cl. XVI.
Tienmannigen.
Welriekende Oijevaarsbek. V. 91
| Roode 1 1 1 I. 102
1 B 3 Pu-



14 INDEX SYSTEMATICUS.
Polyandria.
Pars Tab.
GosfVpium herbsceum. IV. 382
Mal*a roiundifoiia. III. 277
—. fijlveftris. III. 278
—— alcea. III. 276
Akea rofea. HL 300!,
Althéa officinalis. 1. 42
Cl. XVII.
Hexandria.
Fumaria bulbofa. I. 6 .
■ officinalis. I, 14 <
Oüandria.
Polijgala amara. I. 83 j
■' vulgaris, III. 251 (
Decandria.
Spartium fcoparium. III. 288 /
Genifta tincloiia. VI. 559 /
Lupinus alfous. V. 404 h
Or.onis arvenfis, II. 152 &
Dolichos pruriens. IV. 397 j
1 foja. IV. 396 j
Pifum fativum. VI. 562 2
Vicia faba. VI. 563 1
Aftragalus exfcapus. VI. 522 (.
■ ' tragacantha. VI. 521 l
Trifolium melilotus. III. 257 l
■ pratenfe. I. 93 l
arvenfe. III. 258 l
©lijzijrrhiza echinata. III. 263 S
- glabra. III. 262 G
Trigonella fcenum grx- t
CUm. JI. 122
Indigofera tinétoria. UI. 226 /
Cicer arietinum. II. 173 C
Ervum ervilia. Ui. 287 E
Galega officinalis. III, 266 V
Veeimannigen.
Deel. Blz.
Laage Katoenboom. IV. 81 Kleine whte Maluwe of
Kaasjeskruid. UI. 78
Iroote wiide UI. 79
Sigmarskruid. III. 77
itokroos. UI ioi
Gemeene Heemst. I. 43
Cl. XVII.
Sesmannigen.
lolwortelige Duivekervel. I. 7
lemeene ■ I. 15
Achtmannigen.
iittere Kruisbloem. I. 8s
remeene < UI. 5a
Tienmanriigen,
'rem, Befemkruid. III. 89
tkker Brem. VI. 60
7itte Vygenboon. V. 5
talkruid, Prangwortel. II, 53
feukende Slingerboom. IV. 97
apanfche . IV. oh
,aaij Erwt. VI. 63
uinboon, Vitzen. VI. 64
mgefleeld Kootkruid. VI. 23
'oksdoorn ■ VI. 22
hieblad, Mekten. III. 58
aarschbloemige Klaver. I. 95
uige. ——. III. 59
ekelig Zoethout. UI. 64.
lad Hl 63
okshoorn, Fenegriek. II. 23
idigo Plant. UI. 27
kers, Sizers. II. 74
rven, Linjen. III. 88
hkkenkruid. UI. 67
Cl.



INDEX SYSTEMATICUS. 15-
Cl. XVIII,
Pentandria.
Pars. Tab.
Theobrama cacao. IV. 392
Icqfandria.
Citrus med/ca. VI. 52;
-— auruntium. VI. 52*
Polyandria.
Melaleuca ieucadendron. IV. 39:
Hijpencum perforatum. I. 3:
Cl. XIX.
Polygamia aqualis.
Cichorium intijbus. I. 3
■ endivia. VI. 57 Hijpochaeris maculata. IV. 34 Tragopogon pratenfe. III. 22
I.eontodon taraxacum. I. 6
Scorzonera humilis. IV. 38
hifpanica. IV. 38
Lactuca fativa. IV. 36
■ virofa. IV. 36 Hieracium pilofella. 111. 21 Sonchus oleraceus. II. 17 Carlina acaulis. III. 20 Arótium lappa. V. 46 Carthamus tinftorius. II. iö Carduus marianus. II. 15 Onopordon acanthium. V. 44 Eupatorium c;nnabinum. I. 5 Santolina chamajcijpa-
njsfus. IV. 3c Spilianthus pfeudalc-
mella. VI. 55
'Bidens tripartua. VI. 59
Polygamia fuperflua.
Artemifia judaica. III, 28
Cl. XVIII.
Vijfmannigen.
Deel. Blz.
Tlieobrama Kakauboom. IV. 92
Twintigmannigen.
Gewoone Citroenboom. VI. 28
1 Oranje — vi. 27
Veelmannigen.
Witte Kajupoetjeboom. IV. 91
: Gemeen St. Janskruid. I. 32
Cl. XIX.
Egaie Veelwijverij.
' Wilde Suikereij. I. 38
1 Tamme . VI. 73
[ Gevlakt Ringkruid. IV. 41 1 Boksbaard, St. Jofephs
Bloemen. m. 23
) Gewoone Paardebloem. I. 71
3 Laage Slangenwortel. IV. 80
1 Spaanfcbe ..— IV. 8t
j Gewoone falade. IV. 61
% Stinkende —— IV. 64
1 Muizenoor, Nagelkruid. III. ij 5 Melkdistel, Ganfendistel. II. 76 5 Ongejlengde Evertswortel, lil, j
3 Gemeene Klis]en. V. 60
4 Saffloer, wilde Saffraan. II. 65 o Marun Distel. II. jr 3 Gemeene Ezelsdoorn. V. 40 0 Hennipbladig Leverkruid. I. 51
Cjpresachig Cijpres-
7 kruid. IV. 8
Rastert Vlokbloen. VI. 00
8
9 Driedeelig Tandzaad. VI. 100 Overtollige Veelwijverij.
2 Qosterfche Dragon. III, 83
Air



iö INDEX SYSTEMATICUS*
Pars. Tab.
Artemifia fantonictim. III. 286
« maritiina. III. 283
■ '■ ruptftris. III. 285
— pontica. III. 284
» ■ abfijnthium. I. 34 vulgaris. III. 280
■ dracunculus. III. 281
Tanacetum vulgare. IV. 308
■ » balfamita. IV. 309 Conijza fquarrofs. V. 500 Gnaphalium ftoechas. V. 431 " arenarium. V. 432 liellis perennis. I. 55 Matricaria parthemium II. 163 1 chamomiiia. II. 162 Chrijfanthemum Leucan •
themum. VI. 518 Doronicum pardalian-
ches. ui. 292 Amica montana. I. 30 Innula helenium. IV. 345 —— dijfenterica. IV. 342 pulicaria. IV. 343
■ ' ■ germanica. IV. 344 Erigeron acre. V. 454 Solidago virga aurea. V. 459 Senecio vulgaris. II. 193 ■■ faracenicus. II. 194 Tusfilago farfera. I. 64
petafites. I. 68
Anthemis nobilis. II. 195
■ - cotula. II. 190 ;
- — pijrethrum. II. 197 <
Achillea ageratum. IV. 356 ■
■ ptarmica. IV. 354 i
■ 1 atrata. IV. 355 /
* nobilis. IV. 353 i w' millefolium. 1. 29 '
Polygamia fruftranea.
Centaurea centaurium. II. 136 C
■ cijanus. II. 137 1
• • benediela. II. 134 C " 1 ' « j calcitrapa. II, 135 i
I Detl. Bis.
' Wormzaad Plant. III. 37
Zee Alfem. m. 8<jp
Rots Ui. 8ö
Roomfclte — m. gs
Bijvoet ■• i>
Gemeen Bijvoet. III. gl
Dragon M. 82
Gemeene Reine Paren. IV. 9
Welriekende ——_ iv. JO
Rappig Tonderkruid. V. 100
Rijtibioemen, Droogbloem. V. 31
Zandig V. 32
Overblijvenie Maagdeiief. I. 57
Maartel, Moederkruid. II. 64
Gemeene Kamille. II. 63
Omvattende C/irijfamh. VI. 19
Wolverleij, Gemfenwor-
JeL . «I- 93
Gemeen Valkruid. I. 32
Gewoone Alant, IV. 45
Rooloops ——• iv. 42
Kogelbloemige . iv. 43
Duirfche iv. 44
Scherp Fijnjlraal. V. 54
Europifcue Goudroede. V. 59
Grindkruid, Kruiskmid. II. 94
larqfijnsch ■ U. 95
Gewoon Hufblad. I. 66
°addeblad I. 70
Room/che 0/edele Kamille. II. 96"
hinkende • n. 97 lertramkruid, Kwijiwor-
II. 98
lalzamiek Duizendblad. IV. 56
dragon — . IV. 54
'.wartagtig • IV. 55
'.del . iv. 53
lljhn Bijvoet. I. 30
Vrugtelooze Veelwijverij'.
iroote Santonie. H. 37
ïoornbloem. u. 33
'ardenbenedikt. II. 35
tsrrtdistel. n. 3<j
Po-



INDEX SYSTEMATICUS n
Polygamia necesfaria.
Pars. Tab.
Calendula officinalis. I. 58
Syngenefia Monogamia.
Lobelia Siphijllitica. IV. 346
Viola odorata. I, 8
—1 tricolor. IV. 373
Cl. XX.
Diandria.
Orchis bifolia. IV. 337
—— mono. IV. 336
■ militaris, IV. 338
Satijrium nigrum. V. 476
Epidendrum vanilla. IV. 309
Hexandria.
Ariftolochia anguicida. II. 142
■ rotunda. II. 140
1 longa. . II. 141
1 clematitis. I. 98
Polyandria.
Arum maculatum. I. 75
Cl. XXI.
Trianiria.
Phijllanthus emblica. V. 428
Tttrandria.
Urtica pilulifera. II. 109
—— dioica. II. 110
Morus nigra. III. 213
Buxus fempervirens, III. 224
Betula alba. VI. 569
Noodzakelijke Veelwijverij.
Deel Blz.
Tamme Goudsbloem. I. 60
Eenwijvige Samenteeling.
Pokkige Lobelia. IV. 45
Tamme viool. I, g
Driekleurige —. IV. 73
Cl. XX.
Tweemannigen.
Tweebladig Standelkruid. IV. 37
Harlekijn — IV. 36
Krijgsmans IV. 38
Zwart Zakjesbloem. V. 70
Banilie, Boomplaag. IV. 69
Sesmannigen.
Westindifche Oslerlucie. II. 43
Ronde , n. 4I
Lange II. 42
Dunne « . I. I0O
Veehnannigen. Gevlakt Kalfs-Voet. I. 77 Cl. XXI.
Driemannigen. Emblifche Mijrabalaan. V. 23
Viermannigen.
Roomfche Netel. H. 10
Groote Brandenetel. II. n
Zwarte Moerbeij. III. 14
Tuin-Palm, ^Boom-Palm. III. 25
'Vitte Berkeboom. VI, 70
C Pm-



iS INDEX SYSTEMATICUS.
Pentandria.
Fars. Tab.
Xanthium ftrumarium. IV. 339
Hexandria.
Cocos nucifera. V. 450
Polyandtia.
Fagus castanes. VI. 568
—— fjjlvatica. VI. 567
Quercus ilex. VI. 545
- fuber. VI. 546
—— robur. VI. 544
Juglans regia. VI. 543
Corijlus avellana. III. 293
Foljandria.
Areca catechu. IV. 368
Monadelphia.
Pinus fijlvefirls. VI. 551
■ larix. I. 89
- picea. VI. 553 —— abies. VI. 552 Cupresfus fempervirens. IV. 376 Croton cafcarilla. VI. 515 Riccinus communis. II. 151 Jatropba curcas. V. 472
Syngenefia.
JWomordica balfamina. I. 45
■ elaterium. V. 492 Cucumis colocijnthii. IV. 313
- anguzia. IV. 311
- meïo. IV. 312
■ fativus. IV. 310 Cucurbita lagenaria. IV. 310-321
■ citrullus. IV. 319 firijoiüa alba. V. 481
Vijfmannigen.
Deel Bit.
Europifche Kletjes. IV. 39
Sesmannigen. Kokos Nootenboam. V. 50
Veelmannigen.
Kastanje Beukeboom. VI. 69
Bosch . VI. 68
Groen Eikebcom. VI. 46
Kerk VI. 47
Europifche ■ . VI. 45
EuropifclieOckernootenboom.W. 44
Hazelaar, III. 94
Veelmannigen.
Areek Pinangboom. IV. 68
Eenbroederigen.
Wilde Pijnboom. VI. 52
Lorkeiiboom. I. 90
Harst Pijnboom. VI. 54
Denne - VI. 53
Europifche Cijpresfeboom< IV. 76
Kafcarella Kroton. VI. 16
Gewoone Wonderboom. II. 52
Vijfbladige Jatroplia. V. 71
Samenceeligen.
Balfamieke Springvrutht. I. 45
Purgeerend ——— V. 92
Koloquint, Komkommer. IV. 14
Eivormige . IV. 12
Meloen > IV. 13
Gewoone ■ IV. 11
Viesachtig Kalabas. IV. 21
Water Meloen. IV. 2»
Witte Brijmit. V. 81
Cl.



INDEX SYSTEMATICUS. 19
Cl. XXII. Diandria.
Pars. Tab.
Salix alba. VI. 5*5
Tetrandtia.
Vifcum album. VI. 570
Mijrica g3le. III. «74
Pmtandria.
Cannabis fativa, Mas. VI. 557
, Fcsmina.Vl. 558
Humulus lupulus. VI. 548
Piftacia vera. VI. 589
— therebinthus. VI. 590
— lentifcus. VI. 588 Spinacea oleracea. VI. 580
Hexandria.
Smilax farfaparilla. VI. 579
Qüandria.
Populus nigra. IV. 386
balfamifera. IV. 385
Rhodioia rofea. III, 223
Enneandria.
Mercurialis annua, Mas. II. 103 ., -, Fcemina. II. 104
Dodeeandria.
Menifpermum coculus. VI. 593
Monadelphia.
Juniperus fabina. III. 221
■ communis. III. 220
Taxus baccata. VI. 556
Cl. XXII. Tweemannigen.
Deel. Big.
Witte Wilg. VI. 26
Viermannigen.
Witte Maretakken. VI. 71 Gagel, Brabandfche Mijr-
the. IIL 75
Vijfmannigen.
Tamme Hennip, Mann. VI. 58
Wijfje. VI. 59
Gemeene Hoppe. VI. 49
_1_ vi. 50
Indifche Pijlacheboom. VI. 90
Terbenthijn ——- VI. 91
Mastiek ■ ■ VI. 89
Moeskruidige Spinagie. VI. 81
Sesmannigen.
Sarfaparilla Struikwinde. VI. 80
Achtmannigen.
Zwarte Popelier. IV. 85
Balfemgeevende ■ IV. 85
Roofenwortel. III. 24
Negenmannigen,
Bingelkruid, Mannetje. II. 4
—f Wijfje. H- 5
Elfaiannigen.
Vergiftig Gulpzaad. VI, 94
Eenbroederigen.
Severloom. UI» 22
Geneverboom. HL 21
Europifche Taxusboom. VI. 57 C a



2o INDEX SYSTEMATICUS;
oyngenef.a.
Pars. Tab.
Ruscns aculeatus. V. 494.
hijpoglosfum. V. 495
Cl. XXIIL
MenmeiM.
Veratrum album. IV. 379
Mimofa nilotica. VI. 595 !
fenegal. VI. 594
Parietaria officinalis. II. 133
Dioscia.
Panax quinquefolia. II. 185
I'raxinus oruus. VI 585
Triacia.
Ceratonia filiqua. 1. 59
F.cus carica. VI. 516
Cl. XXIV.
Filicts.
Equifetum arvenfe. VI. s36
Ophioglosfum vulgatum. II. 143
Osmunda Iunaria. I, 65
regalis. VI. 578
rotijpodium vulgare. I. 46
filix mas. VI. 528 Afplenium fcolopendrium. I. 47
* cetaraeh. II. 199 » ■ trichomanoiJes. I. 95
———— ruta muraria. II. 198 Adiamhum. capillus ve-
neris. v. 415
Mufci.
Lijcopodium clavatum. I. 54
■ felago. VI. 554
VI. S55
Foüjtnchum commune. V. 478
Samen teel iger.
Deel. Blz.
Gewoone Muisdoorn. V. 94
Getongde . v. 95
Cl. XXIII.
Eenbuiflgen.
Withhem.igt Nieswortel. IV. 79
Fgij\>tifche Stuipbcom. VI. 96
Senegalfche VI. 95
Glaskruii. u. 34
Tweebuifigen.
Heilwortel, Kragtwortel. II. 86
Italiaanjche Efchenbom. VI. 8$
Driehuifigen.
Karabenbom. 1. gt
Europifche Vyger.bom. VI. 17
Cl. XXIV.
Vaarens.
Akkerig Paarde/laan. VL g7
Adderstong, Speerkruii. II. 44
Tros Varen. L 67
Kcninglyk Trosvaren. VI. 79
Europisch Boomvaren. I. 47
Mannetjes 1 . VL 29
Hartstong. L 48
MiittriHtf-, Sieer.varin. II. 100
^eaer - Doixi. 1, 97.
Steenruite, Musutnai. II. 99
Europisch Venushtair. V. 16
Mosfen.
Geknodst Wolfshauw. I. 56
Klimkruid ■ VI. 55
Gemeen Haairmos. V. 78



INDEX SIJSTEMATICUS.
Alzce ttrrellres. , Schurft Mosfen.
21
Pars. Tab.
Lichen islandicus. II. IS7
—— pulmonarius. II. 161
aphtofus. II. 158
■ caninus. II. 159
-—— cocci ferus. II. Uo
Alge aquaticce.
Tremella noltoc. VI. 514
Fungi.
Agaricus chantarellus. VI. 577
Phallus efculentus, VI. 576
Peziza auricula. VI. 530
Deel Bis.
Yslan^sch Sclturftmos. II. 5!$ Longebuid > ■ II. 62
Spruuwig - - II, 50
Aschgraauua 4 II. Co
Roollappig , II. 61
Wieren, Weidig Lilmos.
S wammen.
VI. ij
Zeemleere Kampernoelie. VI. 78 Morille Rimpelzvoam» VI. 77 Oor-Bekenmm. VI. 31
C 3 IN-



INDEX
ALPHABETICUS
DC. PLANTARUM MEDICINALIUM.
I
Pars. Tab.
Acarthus mollis. V. 486
Achillea milWolium. I. 29
^ nooj;«. IV. 353
. patmica. IV. 354
^„ fltrata. IV. 355
. agcratum. IV. 356
^Aconitum lijcoiïonum. IV. 370
. cammarum, IV. 371
■ - antitora. IV. 372
■ naptllus. I. 49
^Acorus cafomuj. III. 260
Actsa racemofa. I. 35
Jpicata. III. 217
Adiambium capillas
veneris. V. 415
Adonis vernalis. lil. 225
Aefculus hippoca[lanum. I. 97
Aetbufa met.»». VI. 529
Agaricus cantharellus. VI. 577
Agrimonia eupatoria. III. 259
' Ajuga pijramidalis. II. ior
■ reptans. I. 11 ^Alcea ro/ea, III. 3oo
jrUchemilla uulgaris. I. 85
.jUifma plantage. III. 267
"^Allium porrum. VI. 534
. fccrodoprasfum. VI. 535
viclorialis. I. 12
Aloe perfoliata vulgaris. IV. 362
— fuccotrina. IV. 363
i.
Dm/. B/2.
Za^t Beercnklauw. V. 86 Gemeen Duizendblad. I. 39
£oe/ IV. 53
Dragon IV. 54
ZuMrtagtig ■ IV, 55
Balzamiek . IV. 56 Wolfsdood, Monnikskap-
pen. IV. 70
Gwipte ■ IV. 71
Tegengiftige 1 ■ ■ IV. 72
GetwMue 1 ■ I. 50
Kalmus. III. 61
Getrost Kristoffelkruid. I. 36
Kristoffelkruid. III. 18
Europisch Venushair. V. 16
Voorjaars Adonis. III. 26
Paardekastanjeboom. I. 90
Tuinfcheerling. VI. 30
Zeemleer e Kampernoelie. VI. 78
Agrimonie, Leverkruid. III. 60
Pijramidaal Senegroen. II. 2
Kruipend ■ I. 12
Stokroos. III. 101
Gemeen Leewwemoit. I. 87
Wateiisieegbree. III. 68
Preijlook. VI. 35
Noordsch Preijlook. VI. 36
Gevlakt • I. r3
Gem'ene doorbladige Aloë, IV. 62 Doorbladige fuccotrijnfche
Aloë. IV. 63 Al-



INDEX ALP HABETICUS. 25
Pars. Tab
Al fine media. V. 493
"'Althéa officinalis. L 42
/ Amrai majus. HL 295
Amomum cardamomum. V. 417
. singsifcer. V. 418
_ zsrumbet. V. 419» 420
Amijgdalus per/ïea. IV. 36c
i ■ communis. IV. 361
Anacardium occidentale. V. 438
Anagallis arvenfis. II. 127
^Anchufa officinalis. 111. 249
_ tinSoria. UI. 250
Andromeda poliifolia. VI. 583
Anemone hepatica. L 5
nemorofa. IV. 400
_ pratenfis. IV. 399
_____ pulfatilla. I. 76
Anethum faniculum. I. 63
graveolens. VI. 539
Angelica archangelica. V. 464
Anthemis fo«./a. IL I9ö
_, noii/ix. N. 195
. pijretbrum. II. 197
Anthericum ramofum. III. 272
Antirrhinum orontium. IV. 347
. elattne. IV. 35°
-,. ..- /znaria. . IV. 349
. ma/ar. IV. 348
Apium graveolens. VI. 509
/squilegia vulgaris. VI. 5°3
Arbutus uua ar/». !• 62
Arélium lappa. v« 46c
Areca catec/iM. IV. 368
Ariftolochia ciemaiiiir. I. 98
. rcÉMnrfa. IL I4C
... toga. II. 14'
_—, ■ anguicida. II. 142
Arnica jnor.jana. 1. 3^
^.Artemifia abfijnthium. I. 34
_ dracunculus. III. 281
judkïca. III. 282
, iharitima. 111. 28:
_ pontka. UI- 28/
■ 1 rupejiris. lil. aöf
.Dee/. B/s.
Gemeene Muur. V. 93
Gemeene Heemst. L 43
Groot ^mmi. III. 96
Kardamom amomum. V. 18
Gem&er - V. 19
JFi/sfe Gem&er. V. 20
Perfiken Amandelboom. IV. 60
Gemeene • IV. 6r
Katsjoe Appelboom. V. 38
Guichelheijl. IL 73
fFinte/ Osjelong. III. 50
per/ III. 51
Rofmarijnbladige Andromeda. VL 84 Leverkruid. L 6 Boschmitmende Anemone. jIV. 100 pêM 1 1— IV. 99 Gemeene 11 L 78 Do//e Fenfce/. L 65 Sterkriekende Dille. VI. 40 Tamme Engelwortel. V. 64 Stinkende Kamillen. II. 97
Roomfche of Edele II. 96
Bertramkruid, Kwijlwor-
tel. IL 98
Spinnenkruid. 111. 73
Middelbaare Leuwenbek. IV. 47
Piekhladige ■ IV. ,50
Gemeene ■ IV. 49
Groote ——— IV- 48
Sellerij - Eppe. VI. 10
Gemeene Akeleij. IV. 4
Beerendiuif. L 6+
Gemeene Klisfen. V. 60
yireefe, Pinangboom. IV. 68
Dunne Osterlucie. L 100
/cowde . II. 41
La^je —- II. 42
iVestindifche ■ IL 43
Geroesn Walkruid. L 31
yf//è»n Bijvoet. I. 35
Dragon ■ Ui- 82
I Oosterfche Hl- 83
\Zeedlfem HL 84
} Roomfche —— HL 8S
.„«/ HL 86
1 Ar-



24 INDEX ALPHABETICUS.
Pars. Tab.
Artemifia fntmk*. III. 286
y vulgaris. III. 28c
_^Arutn maculaium. J. 7^
Afarum euro^aum. \, «
Afclepias vincr.oxicum. IV. 33;
Afparagus officinalis. jj. ios
^Afperula |. g2
Afphodelus £ tg
— r,7ieq/t.i. VL 67
Alplerjium cf.erach. \\, 199
■ ruta muraria. II. 193 " fcokptndrium. J. 47
■ trichomanciies-. I. 55 Aftragalus exfcapus. VI. 522
<■—- tragacantha. VI. 521
Athamanta ceroaria. V. 445
traenfis. v. 444
oreofelinum. V. 4<6
_^Atropa belladonna. I. 2I
~ mandragora. III. 261
>Hvena /«ica. vi. 547
I
Bellis perennis. f. S5
Berberis vulgaris. JJ. gf
Bèta vi. S9i
Bttonica officinalis, II. 169
^Betula o.'ia. VI. 569
Bider.s tripartita. VL 599
- Borago officinalis. II. i?4
Brasfica rapa. VI. 591 Eromelia arwnaj. VI. 540-541
^Brijonia aiia. v. .bj'
Buborj galbar.um. V. 479I
macedonicum. V. 4801
^Ballota mgra. Iv. 335!
Bunium bulbecajïanum. VI.' 573: Bup'eurum rotundijelium. V. 452'
^Busus Jempercirens. IJL 224^
C
£alendu!a officinalis. I, 581
Carnbogn Gwria. V. 401 i
Belüs peremis. Berberis vulgaris.
Bèta
Bttonica officinalis, ^Betula a.'ia. Bider.s tripmita. ■ Borago cffidnalis. Brasfica rapa, Eromelia ananas. VI .Brijonia alba. BubOD galbar.um.
macedonicum,
^Ballota nigra. Bunium bulbocajïar.um. Bup'eurum rotundi/olium. ^,Bu2us Jempervirens.
Ded.B'.z.
\lYormzaaaplant Bijvoet. III.
\Gem~en —Tirt ^
Gevukt Kalf smet. {, 77
Eurepisch Mansoor. 1. 75
Tegengift-ge Zijdevrugt. IV. 34
Gewone Afperge. u. g
Welriekend Ruu-jikruid. 1 84.
Geele Afpludil. l ,5
«::rs VL 72
Miltkruid, Steenvaren. JI. 100
Steemtmu, MuurknU. II. 9?
Hanstmg. 1 . a
Wedetdood. ^
Ongefieeld Kootkruid. VI. 23
Btksdoorn. VI. 22
Gekruiste Beerwoml. V.' 45
Kmiiaan - y. , ,
; «Wad/ge v! 45
üreigtr.i Ditikruid. I. 22
\Mandrago,skruid. m* (5_
Gtwoor.e Haver. VI. 48
Overblijvende Maagdelief. I. 57
Gemeene Berberis,'. [_ gg
Betó. vi'. 92
Gewoone Betsnie. II. 70
i/'ïf.'ï Berkenboom. VI. -o
Driiiiilig Tanszaad. VL 100
Koolraap. yi. .93
Brev.elie, Ar.anaslnouu VI. 4t
P&tf Brijor.ie. V. 81
Galbar.um Gomeppe. V. 79
Maceisr.ifc'n V. 33
Zwarte Bailota. IV. 35
Europisch Aardnoot. VI. 74
Rmdblaaig Hiaz:r.r:r. V. 52
Tuir.paimbQom, Talm. III. 25
Tbrn-nf Gouislloen. L cc
Ï£is Guttebtom, V. 2 Cao-



INDEX ALPHABETICUS. 2?
Pars. Tab.
Cannabisfativo, Mas. VI. 557
' ' Foemina. VI. 558
Capparis fpinofa. V. 4ig
Capiicum annuum. IV. 383
Cardamine pratenfis. I. 51
Carduus marianus. II. 150
Carlina acaulis. III. 206
Carthamus tinüorius. II. 164
^Carum carvi. V. 467
Carijophijllus aromaticus. IV. 398
Casfia fiftala. VI. 538
Casfine peraqua. VI. 560
Ceanothus americanUs, III. 205
Centaurea benediüa. II. 134
1 * cakitrapa. II. 135
1 centaurium. II. 136
cijanus. IL 137
' Ceratonia Jijliqua. I. 59
Chaeropbijllum bulbofum. V. 474
/* ■ fijlveftre. V. 475
Cbeiranthus cAeirï. VI. 542
Chelidoniura ina/w. I. 22 ^Cbenopodium bonus Hen-
' ricus. I. 90
— 6oin;r. III 289
■ vulvaria. III. 290 Chritmum maritimum. V. 458
jCbrijfitmhemum leucan-
themum. VI. 518
Cicer arieiinum. II. 173
Cichorium endijvia. VI. 572
■ imijbus, I. 37 Cicuta wc/a. VI. 510 Cinchona officinalis. IV. 375 Ciltus ladaniferus.- VI. 584 Citrus aurnntium. VI. 526
medica. VI. 527
Clematis erefifa. V. 490
Clinopodium vulgare. V. 477
^-Cocblearia armoratea. VI. 501
• coronopus. VI. 502
X officinalis. I. 2
Cocos nucifera. V. 450
CofFta arabica. V. 451
^.Colchicum autumnale. II. 153
Coilinfonia canadenjis. V. 483
! Deel. B/z. Tamme Hennip, Mannetje. VI, 58 — ——, Vrouwtje. VI. 59 Gedoomde Kappers. V. 29 Jaarlijkfche Spaanjche Peper. IV. 83 Gemeen Schuimblad. I. 53 Marien distel. II. 51 Ongefiengde Everwortel. III. 7 Wi'.ae Saffraan , Saffloer. II. 6$ Gemeen Karwei}. V. 67 Kruidnagelboom. IV. 98 P»)'p #af/?e VI. 39 Virginifche Kas/ine. VI. 61 Zakjes Bloemplant. UI. 6 Kardenbenedikt. II. 35 Sterredistel. II. 30T Greofe Santorie. II. 37 Koornbloem II. 38 Karobenboom. I, 61 Raapachtige wilde Kervel. V. 74 Glidzaadige • V. 75 Muurbloemen, Violier. VI. 43 Gemeen Scheelkruid. I, 23 Algeede Ganzenveel. 1. 92.
Druivenkruid. III. 90
Stinkende Melde. UI. gr.
Zee Steenvenkel. V. 58
Omvettsnde Chrijfantlh VI. 19
Cicers, Sizers. II. 74
Tamme Suikereij. VI. 73
ff/tóe - 1. 38
Vergiftige Waterfcheerling. VI. 1 r
Gewoone Kinaboom. IV. 73
Wilgenbladige Cistus, VI. 8?
Oranje Citroenboom. VI. 27
Gewoone • VI. 28
Opflaande Klematis. V. 90
Gemeene Borjlèlkrans. V. 77
Meerradijs Lepelkruid. VI. 2
Hartshoorn - VI. 3
Gemeen < I, 3
Kokosnootenboom. V. 50
Arabifche Koffijboom. V. 51
Colchicum. II. 54
Kanadafche coilinfonia. V. 83
D Cor-



35 index alphabeticus.
V. 407
t 3
IV. 366
IV. 567 VI. 513
V. 456 V. 45" V. 427 V. 4S7
IV. 3-u IV. 3S6
Zwsrt Pcbirloomtje. Peperboomij:. Gemene Doornappel.
Witte
Peen, Wortelkruid. Wüie RidderJpoeten. Luiskruti. Tuin A«.je'.ier. Eunpisch Esjeherkruid. Paarse}; Vingerhoed. Ji'.arj;'* Siingtrlsm.
IV, 3r IV. 96
Do-
Pars. Tab.
Conium maculatum. I. 48
SConijza fquarrofa. V. 500
^Convailaria majalis, I. 94
mu.vfijra. III. 212
- Ijgyuütm. III. 211 Convolvuius medioacanna.Ul. 271
■ /ammonia, III. 26; j éjJéili.
■ itirtet'a:)». III. 270
Copaifera officinalie. V. 405
Cordia rniia. V. 426
Cornus mcjcula. 11. 149
^-Corijanc'ruin fativum. V. 442
^Corijlus avtilana. 1U 293
Costus arabicus. V. 471
Crataegus «ia. VL 503
- ■ terwxntUs. VI. 5:7 Crocus Jativus. \\. tfj Croton cafcarilla. VI. 515 Cucurnis mngWU. IV. 311
y, ■ colocijrj'As. IV. 313
^ K-..0. IV. jij
fatims. IV. 310
Cucurbita citrulius. IV, 319
> lagenaria. IV. 32a, 321
Cupresfus Jempervirens. IV. 376
Curcuma toga. IV. 3:3
- rotunda. IV. 322 JCsxicwvi. europxa. IV. 30: .———— epit'.njmsm. IV. 302
Cijclamen europaum. I. 72
Jüjnoglosfum officinale. V. 466
r
Dapbre laurcola. V. 407
—— meztréum. I. 3
"'Datura Jlrammiwa. IV. 366
wetei. IV. 507
I)aucus Carota. VI. 513
Delpbinium confolida. V. 456
> JkftflgtU. V. 45-
JDianthus carijopldlius. V. 427
' Diftamus «iinj. V. 487
^Digitalis purpurta. IV. 331
Doiicüos y'yc IV. 3s6
! Z)eeJ.
1 GesIaUe Sclieerling. I. 49
Juf t£ Tonder kruid. V. 100
Dalkruid. I. 96
Veelbloemig Dalkruid. IIL 13
Salomens zegel. UI. jj>
Meiheacan Winde. III. 72
SQrifcht III. 69
/ïjag IIL 70
Turbith m UI. 71
Kopnivaboom. V. 6
Sebesten Cordia. V. 2ö
Kernceljeboom. IL 50
Tarnde Koriander. V. 41
Hazelaar. HL 94
Aratifcla Kestus. V. 71 Italiaanfch; Haagappel-
boem. VI. 9
Wifcfc VI. 8
i-7>2it; II. 78
'Kojkarella Crotcn. VI. 16
ÉirofTBi'^e Komkommer. IV. 12
..''» . IV. 14
Meloen 1 IV. 13
Gewoone , IV. 11
Watermeloen. IV. 20
VUitgtig Kalabai. IV. 21
£w ro; r/irAe tï/p resfenboom. IV. 76
Ltnge Kurkuma. IV. 23
/iirii; IV. 22
Grost Warkruid. IV. 2
A.;;t ■ IV. 3
Europisch Varker.sbrood. I. 74
/V H ;■>.*::; ,g. V. 66
Zwsrt PeTsirlMtKtjs. V. 8
Pepe'boomtj:. I 4
Gewone Doornappel. IV. 66
/fitte IV. 67
Peen, Wortelkruid. VI. 14
Riiderjpooren. V. 56
Luiskruti. V. 57
7u«7i A'tjelier. V. 27
Eunpisch Esfchenkruid. V 87
Psar-c'; Vingerhoed. IV. 31
Japar.pcx Sii^gerUrm. IV. 96



INDEX ALPHABETICUS. 27
Pars. Tab.
Colichos pruriens. IV. 397
_Doronicum pardalianches. III. 292 s Dracocepbalum molda-
vica. IV. 377
canarienfe. IV. 378
.Drofera mundifotia. VI. 512
,,£chh'm vulgare. II. 1761
'' Epidendrum vanilla. IV. 369
Equifctum arvenfe. VI. 5^6
Er.ca vulgaris. H« 102
.Erigeron a?re. V. 454
Ervum, ervilia. IH 287
''Eriingium campejlre. II. 154
' Erij'ÏTium alliaria. I. 9'
barbarea. IV. 394
1 officinale. I. 32
. Eupatorium cannabinum. I. 5°
^Euphorbia cijp.risfias. V. 409
11 lathijris. L 19
n officinaruiu V. 408
^ n palufiris. V. 410
Jïupbrafia officinalis. L 39 /
I
Fagara oiïandra. V. 441
Fagus caflanea. VI. 5Ó8
^ ftjlvatica. VI. 56;
' Feftuca jïuitans. III. 279
Ficus eanVa. VI. 516
Fragaria w/ca. I. 77
_Fraxinus «mar. VI. 585
Fumaria bulbofa. I. 6
^ officinalis. I. 14
C
Galega officinalis. III. 266
Xjalium mollugo. V. 423
verum. V. 422
^ Genifta tinöon'a. VJ. 559
' Gentiana ama'ella. II. 181
1 1 ii» centaur.urn. II. 180
1 £>ee/. B/2.
Jeukende Slingerboom, IV. 97
Wolvetleij, Ganzen-wortel. III. 93
Moldavijche Draakkop. IV. 77
Kanarifche 1 IV, 78
Rondbladig Zonnedaauw. VI. 13
Slangenhuid. II. 77
Bamlje Boorrplaag. IV. 69)
Akkerig P'aardenjlaart. VI. 87
Gemeene Heide. II. 3
.Vróffp Ftjnflraal. V. 54
£ft>e«, Linfen. UI. 88
Veidktuisdistel. II. 55-
Knoflookkruid. I. 93
Winterkers. IV. 94
Gemeen steenrsket. ] I. 33
Hennipbladig Leverkruil. I. 51
Cijpresfisch Wolfsmelk. V. 10
Wolfsmelk. I. 20
Wir.iei . V. 9
Moerasjig - V. 11
Gemeen Ogentroost. I. 40
Wollige Zadelboom. V. 4t
Kaflanje Beukenboom. VI. 69
flott/; VI. 68
Vlotgras, Dravik, Mannegras. III. 80 Europifche Vijgenboom. VI. 17 Geiooo;i Aardbeziènkruid. I. 79 Italiaanfche Esjchenboom. VI. 86 Bolivortige Duivenkervel. I. 7 Gemeene ■ I. 15
Vlakkenkruid. lil. 67
Z'-gtbladig Walflrao. V. 23
Opregt 1 V. 22
Akkerbrem. VI. 60
Bitterkruid, Gentiaan. II. 82
ÜT/eene Santorie. II. 8r
D 2 Gen-



2S INDEX ALPHABETICUS.
Pars. Tab.
Genüar.a lutea. ii. ig2
/ pneumenont]<e. ii. 1S4
" pfpmet. IL 183
Geranium mofclatwr.. V. 491
1 robenimum, I. icc
Geum rivale. hl 215
^ urbanum. UL 216
^Clecoma hederacea. I. 73
Gli.c/rrhiza ec'iir.au. 111. 26;
/ 1 gi«ira. JJI. 26; I
Gnrjphaüum areruvia. V. 432!
,/SWai. V. 431
GoiGipinm hcrbacetm. IV. 352
Gratiola officinalis. V. 493
Guajacum cfficincl;. VI. 564
JonSwÊL VI. 565
Guilandia moringa. VI. 561
^Hedera, fefór, IV. 317'
Htlleborus fosiidus. III. 229
.-^ 1 "few. IU zzi
tle.-acléum jphondtjlium. V. 421!
^Herniaria glabra, V. 455
Hieraciura pilofello. III. 214
'Uordeum vulgare. VL 536
" ÏL-mufus lupuius, Fce.
^ mina. VL 548
■ - Mas. VI. 545
Hijofrijanus oSia. III. 275 ,
—— -T' 84
_,b!ipericumper/i>fanflB. I. 31 >
fii;pochaer.'s macuiata. IV. 341 1
Hij.bpus officinalis. L ei 1
JauriiD'.um cfficina'.i. II. 179
Jatropha curcas. V. 472
Lxris umbelias*. UL 254
liex aqui/olium. V. 4 • -
V. «4«
Imperaroria of}n.t'.ium, L 2:
Icdigofaa tir.Sorh. LU. 226
L
H.
Btttenoor.el, Gentiaan. II. 83
R'.aauw; ______ 11 u.
^w II. 84
Hebukeni; cjtvaarsbst. V. 91
Rood; _ l 102
tVaitr r.azelwertel. UL 16
Geme-.ne . liL
Kruipend a-.rjveii. i. 75
Glad III. 3
Zandige Droogbloem, V. 32
Rijnblotmen, _____ y. ,{
Loagf Kazoenb-xm, IV. 82
Gewoon G naiikt uiJ. V. 95
Ptk';outloom. VI. 65
H'i.:;'y.u:ic:vi. VI.' 66
Kiïiirboon, Guilandia. VL 62
Europisch Kiim-p. iv. ig
Stinkend Nieskruid. UL 3~
z«W II!. 2J
B--e'!',k.^uw,Heilkr.ii. V. 21
Sia-" Duizendgrein. v. 55
Muizenoor, Nagelkruid. iil 15
Gemeene Gerst. VI. 37
Gemeene Hoppe. vl 49
lewoene —— v*. 50
ï7;t BiizerJeiuid. ijj -5
Swrt _ l J6
-/r.'r:?:T 5:. J-.r.'kfuiï, L -2
ïeu;jr2e iZgfo. i. 63
Cerr.eer.t Ja'nijn. II.
Vtjfbiadige Jairo:'r.a. V. 72
Kroontjes, Scheef bloem. III. 9J
Eurepïfcht Hulst. V. 47
émerikartnxhe ——_ V. 48
Alpich; Mets:iTVü':;l. I. 2-
'ni^oIIL 27 Inuia



INDEX ALPHABETICUS. 2Q
zg
Deel. Blz.
IV. X2
IV. 44 IV. 45
IV. 43
nr. 3i
III. 34
Hl- 33
III. 32
III. 38
VI. 44
III. 21
III. 22
Pars. Tab.1
Inula dijsftnterica. IV. 342
' 1. ■- germanica. IV. 344
■ helenium. IV. 345
pulicaria. IV. 343
Iris Ftorentina. UI. 230
— Fasiida. III, 233
— Germanica. III. 232
y Pfeudacorus. III. 231
^Jfatis tinQoria. III. 237
■^Juglans regia. VI. 543
.-Juniperus communis. III. 220
.-■ fabina. III. 221
K.
Kaempferia rotunda. VI. 532 \ Ronde Kaempferia. VI. 33
L. |
I.acluca fativa. IV. 365
■ virofa. IV. 364
Laeoecia cuminoides. V, 437
^JLamium album. I. 80
Laferpitium tatifolium. V. 484
• /?/er. V. 485
Lathrsa Jquamaria. II. 114
^Lavandula /pica. I. 53
^ ■ fioechas. VI. 519
Laurus campiiora. III. 247
—- cax/ïs. UI. 24S
—— Cinamomun.i III. 246
' '■■ nobilis. I. 52
fasjafras. III. 244
Ledum paluftre. VI. 582
^Leontodon taraxaeum. I. 69
Leonurus cardiaca. II. 119
Lepidium ./"fer/f. VI. 597
fativum. I. 16
Lichen aphthofus. II. 158
——— caninus. II. 159
1 coccifertis. II. 160
—— Handkus. II. 157
—— pulmonarius. II. 161
^■Liguflicum levifticum. III. 297
Liguftrum wigare. IL 117
Z?/2.
Kooloops alant. IV. _2
Dait/cAe iv. 4,
Gewoone — iv. 45
Kogelbloemige 1 IV. 43
Florentijnfche Lisch. III, 31
Stinkende ui. 34
Duitsch ui. 33
Geel water m. 3^
Verfweede. Ui, 38 Europifche Qkïernooten*
boom. VI, 44
Geneverboom. UI. zi
Seevenbeom. m, 22
Gewoone falade. IV. 65
Stinkende — IV. 64
Kmijnagtig haafenieger. V. 37
Jfïfte doovenetel. I. 82
Breedbladig laferkruid. V. 84
Bergmir.nend , V. 85
Sckubwortel. U. 75
Gewoone lavendel. I. 55
Stechas —~— VI. 20
Japanfche Kamferboom. III. 48
Z/owt &M/se. UI. 46
Kanecïboom. UI. 47
Gewoone laurier. I. 54
Sas[afrasboom. III. 45
Moerasfige ledum. VI. 83
Gewoone Paardenbloem. I. 71
Harige[pan. U. 20
Europisch Peperkruid. VI. 98
Feperkruid. I. 17
Spruuwig Schurftmos. II. 59
Aschgraauw . II. 60
Rootkoppig . II. 6t
Yslandfche _ U. 55
Longekruid ■ II. g2
' Lnvaskruid. III, 98
Mondhout, Liguster. II, ig
D 3 Li-



go INDEX ALPHABETICUS.
Pars. Tab.
Lüitim candidum, VL 506
■ martagon. VI. 505 liinniea boiealis. I. 79
_J.inum cathatticum. III. 264
1 . ufuatisftmum. II. 265
Li:hofpermu;n officinale, V. 42+
Lobelia fiphijlitica. IV. 346
Lonicera di-rvilla. IV. 306
> periclijmenum. IV. 305
_—L.upinus alöttx. V. 404
Lijcium afrum II. 192
—Lijcopo .ium clavatum, I. 54:
■ filago. VI. 5541 — VI. 5551
-^Xijfimachia nummularia. L 20 j
- 'i vulgaris, III. 299!
-JUjthriim falicaria. II. 1181
M.
Malva al«a. III. 276
j rotundi/olia. III. 277
fijlveftris. IIL 278
Marrubium vulgare. I. 27
^-Alatricaria chamomilla. II. 162
,» partkenium. II. 163
Melaleuca leucademron, IV. 391 Melampijrum nemorcfum, IV. 332
ï.'Ielisfa cahmintha. II. 115
yA cfficinalis. II. 116
Meiiris metijephijllum. IV. J95
Menifpermum coculus, VL 593
^Jtlentba arven/ïs, V. 434
cfi/pa. V. 435
—— piperita. L 56
—— paiegiwn. V. 436
^ fijlvejiris. V. 433
/Menijanthes trifoliata. 1. 13 Itfercurialis ansaa, Mas. II. 103
Fasmina. II. 104 Mefembrijanthemum cop-
ricui». V. 470I
lilefpilus gennatiica. III. 236
^Mimofa nijloticay VI, 595
■ /è/ie^oL VI, 594
#7/tfe Le/ie. vi. 7
tfra/ VL 6
Noordjche Linnaa. I. 8r
Purgeerend Vlas. III. 65
Gemeen Ifl, 66
Winkel Steenzaad. V. 24
Bokkige lobelia. IV. 46
Arkadifche Kamperfoelie. IV. 7
Gemeene ■ . jv. ej
(Pitje Vijgenboon. V. 5
Afrikaanjche Boksdoorn. II, 93
Giknodst Wolfsklaauw. I. 56
Klimkruid m VI. 55
Gemeen Penningkruid. I. 21
Wederik. III. ico
Paripe wilgenblad. II. 19
Sigmaarjifcraia'. III. 77 Kleine wilde maluwe of
Kaasjeskruid. IIL 78
Groote wilde . III. 79
Gemeene Malrove. 1. 23
Gemeene Kamille. 11. 63
Maartel, Moederkruid. II. 64
(Pitte Kajupoetjeboom. IV. 91
Lommerig Zwartkoom. IV. 32
llergmunthe, Kalaminth. II. 16
Melisfe, Citroenkruii. II. 17
Melisfebladige Kruisbloem JIV. 95
Vergiftig Gulpzaad. VI. 94
/#*er Mant. V. 34
A>i(ï/è —— V. 35
Peper —— I. 57
Po/ei; — v. 3$
JP«rfe —— V. 33
Driehladige Ringlloem. I. 14
Bingelkruid, Mannetje. II. 4
Wijfie. II. s
Egijptifche Middagbloem. V. 70
Mispelboom. IIL 37
Egijptifche Stuipboom. VI. 56"
Senegslfchs 1 ■ VI. 95 Mi-



INDEX ALPHABETICUS. «r
Pars. Tab.
^Alirabilis Jalappa. IV. 3©3
■ longiflora. IV. 304 Momordica balfamina. I. 45
.4* elaterium. V. 492
Monarda didijma. IV. 315
■ fijiuhfa, IV. 316 Morus nigra. III. 213 Mijagrum fativum, V. 405
' Mjrica ga/e. III. 274
'''Mijrtus communis, III. 207
' 1 ■ pimenta. III. 208
N.
Nepeta cataria. III. 296
JNicotiana ruflica, I. 33
^y- tabacum. IV. 318
' ^Sigella fativa. II. 128
'^NijmphEa a/J>a. I. 26
o.
jOcijmum bofilicum. III. 291
"OÓennnthe crocata. VI. 600
Olea europcea. V. 403
^Ononis arvenfis. II. 152 Onopordon acantlnum. V. 440
vOphiogIosfum vulgatum, II. 143
Orchis bifolis. IV. 337
militaris, IV. 338
—— ïMorio. IV. 336
Origanum ditcamus. V. 488
■ majorana, I. 41
vulgare, I. 57
'' Örijza /aJwa. VI. 587
Osmunda lunaria. I. 65 '
—— regalis. VI. 578
jOxalis acetrfella, I. 9
P.
Panax quiiquefolium. II. 185
Panicum miliaceum. V. 430
-VPapaver erralicum vsl
S rhoeas. ii. 187
■ ■ fomniferum. ii, j88
B/2.
Grootbloemige Wonder'
bloem. IV. 4.
Langbloemige - IV. 5
Balfamieke Springvrugt. I. 45
Purgeerende 1 ■ V. 92
Tweelingfche Monarda. IV. 16
Pijpogtige . iv. I7
Zwarte Moerbezie. UI. 14
Tam Vlaschdotter. V. 65
Gage/, Brabantfehe Mijrte. III. 75
Gemeene Minhe. m. 3
'Jamaika 1'eper. \\\, 9
Kattekruid. JU, 97
Boerfche Tabak. I. 34
Gewoone . iv. 19
A%e//e. II. 2g
JPiMe Plompen, £ 27
Balfemkruid.' UI. pa
Vergiftige Druivebhem. VI. 101
Europifche Olijfboom. V. 4
Stalkruid, Prangwortel. II. 53
Gemeene Ezelsdoorn. V. 40
Mderstong, Speerkruid. II. 44
Tweebladig Standelkruid. IV. 37
Rrijgsmans « . IV, 38
Harlekijns • ■ IV. 35
Oiptum Orego. V. 88
Mariolein • I. 42
Genreen — I. 59
Gewoons Rijst. VI. 88
ïro.roaarer). 1. g-
Koninglijk Trosvaaren. VI. 79
Gewoone Klaverzuurir.g. I. 10
'Heilwortel, Kragtwortel. II. 85 Geerstogtig Panik. V. 30
Klapperroozen, ■ II. 88
Slaapbollen. II. s?
Pa-



32 INDEX ALPHABETICUS.
—— mgrum. Piftacia lentifcus. - therebinthus. ——— vera,
^Pifum futivum. .Plantago lanceolata. >m .i major, n .. pfijllium. ^JPoeonia officinalis. '^PoIIitricbum commune. Polijgala amara. ■ vulgaris. ^Polijgonum aviculare.
——— liijdropiper. yPolij'podiuni filix mas,
, -Populus balfamifera.
^JPortuIaca oleracea. ^Potentilla anferim.
Primula veris.
3»
Pars. Tab.
Papaver oriëntale. II. 189
Parietaria officinalis, JI. 133
Paris quairifolia. I. 10
Parnasfia palullris, 11. 138
Taüimct fativa. VI. 581
^Pedicularis palujiris. V. 562
"v1 ' fijlvatica. V. 463
Fetiveria alliacea. VI. 531
Peziza auricula. VI. 53c
^JPhalaris canarienfis. II. 127
Fhaüus efculentus. VI. 576
Phijllantbus emblica. V. 42P
PhijTalis alkekengi. m. 298
Phijcolacea decanira. III. 201
^Pimpinella ani\um. II 112
^ «■ magna. II. m
Pinguicula Tiii/ganr, V. 498
^,.Pinus aftiw. VI. 552
larix. 1. 89
—— VI. 553
—Jijlvejlris. VI. 551
Piper longum. VI. 575
—— Migrwm. VI. 574
Piftacia lentifcus. VI. 588
- therebinthus. VI. 590
■■- «ers. VI. 589
^Pifum futivum. VI. 562
.Plantago lanceolata. I. 88
^y»»' ■■ ■ roa/w. II, 121
'*—— pfijllium. JJ. J20
vJPceonia officinalis. VI. 523
'^PoIIitricbum commune. V. 47S
Polijgala amara. I. 83
■ vulgaris. III. 251
^Folij'gonum aviculare. II. 107
y biflorta. I. 92
' — fagopijrum. II. 106
——— hijdropiper. 11. 108
yPolijpodium wai. VI. 528
. - vulgare. I. 46
_ -Populus balfamifera. IV. 385
y «igra. IV. 386
^JPortulaca oleracea. VI. 524
^Potentilia anferim, I. 15
'■ reptans. IV. 384
,PrimuIa wem. I. 7 -^Prunella vulgaris. ' II. i£6
Dee/. B/3.
Levantsch Maankop. II. 90
Glaskruid. U. 34
Vierbladige Wolf bezie. I. ir
Parnaskruid. II. 39
Gewoone Pinflernakel. VI. 82
Moerasfchig Luizenkruid. V. 62
Bosfchig V. 63
Lookagtige Petiverie. VI. 32
Oorbekerzveam. VI. 31
Kanarijzaaiplant. II. 28
Morilje rimpelzwam. VI. 7 7
Emblijche mijrabalaan. V. 28
Krieken over Zee. III. 99
Lakplant. III. 2
^im;"* Bevernel, II. 13
Groote -- II. 12
Gemeen fmeerblad. V. 98
Dewie Pijnboom. VI. 53
Lorkenboom < ■ 1. 91
ffsrrs vi. 54
07iWe .. VI. 52
Larc^e Peper. VI. 75
Gemeene VI. 75
Mo/Zr* Pistacheboom. VI. 89
Terpentijn — VI. 9r
Indifche - ■ VI. 90
Zaaijerwt. VI. 63
Smalbladige Weegbree. I. 90
Breedbladige . II. 22
Vlookruid • • .. II. 21
Gemeene Peonie. VI. 24
Gemeen Haairmos. V. 78
Bittere Kruisbloem. I. 85
Gemeene ■ III. 52
Varkensgras. JI, 8
Duizendknoop, 1. 94
Boekweit. II. 7
Waterpeper. II. 9
Mannetjes Boomvaren. VI. 29
Europisch — 1. 47
Balzemgeevende Populier. IV, SS
Zwarte ... IV. 85
Gladbladig Porcelein. VI. 25
Zilverfchoon. I. i5
Kruipend Ganzerik. IV. 84
Sleutelbloem. I. 8
Bruintlle. II. 87 Pm-



INDEX ALPHABETICUS. 33
Pars. Tab.'
Prunus domeflica. lil. 219
/' laurocerofus. I. 96
j padus. 1. 218
jpinofa. I. 4
,PuImonaria officinalis. I 1
/* Punica granatum. IV. 3ir
Pijrola rotundifolia. III. 240
—uniflora. IIL 241
^Pijrus cijdonia. IV. 389
—— ma/ar. IV. 390
Q
Quercus i/«r. VI. 545
rofcar. VI. 544
■ " ' J'uber. VI. 546
Pv.
Ranunculus arrfr. III. 242
•». 1. 1 ficaria. I. 66
flammula. III. 243
Raphanus fativus. VI. 566
Rhamnus catharticus. III. 255
S—— frangula. III. 256
Rheum palmatum. IV. 324
■ 11 1.1 rhabarbarum. IV. 325 Rhiziphora mangit. V. 443 Rhodiola ro/èa III. 223 Rhododendron chrijfan-
thum. III. 254
■ ■ firrugineum. III. 252 «i 1 maximum. lil. 253 Rhus coriaria. VI. 537
^Ribes n/gram. VI. 38^
—— rubrum. I. 78
*' Ricinus com»nan«V. II. 151
Rofa canina. V. 411
. centifolia. V. 412
^Jlofmarinus officinalis, V- 402
'.Rubia «fnfifora?n. V. 414
/ Rubus chamamorus. I. 71
yi ' fruticofus. IV., 357
'*^*— iaVesw. IV 358
•" Rumex acetofa. I. 70
-■ ■ 1 aculus. II. 147
■ alpinus. I. 23
Dee/. B/a;.
Pruimenboom, III. 20
Pruimboom. I. 98
Fogelkerfm. III. 19
Sleeptuim. I. 5
Gewoon Longekruid. I. 2
Gewoone Granaatboom. IV. 40
Randbladig Wintergroen, III. 41
Eenbloemit; .. III. 42-
Kwee - ooftboom. IV. 89
Kwee-appel. IV. 90
IGraene Eijkenboom. VI. 45 [Europifche . VI. 45
l/ftrfc ■ ■ VL 47
Scferpe Veldranonkel. III. 43
Speenkruid ■ I. 08
fflejne » II(. 44
Tamme radijs. VI. 67
R'njnbezièn, Wtgtdoorn- 111. 56
Sporkenhout, Vuilboom. III. 57
Gepalmde rhabarber. IV 24
Moskovifche . n, IV. 2J
(P/We runboom. V. 43
Roozenwortel. UI. 24
Siberifche roozslaar. UI. 55
Bruinbladige 1. III. 53
Boomagtige • UI. 54
Europifche Sumack. VI. 35
Zwarfe Besfenboom. IV. 88
/cooae Aalbezie. I. 3o
Wonderboom. II. 52
Hondsroos, Roofonboom. V. 12
Prwence » V. 13
Gewwie Rofmarijn. V. 3
Meekrap. V. 15
Aalbesbladige Braamboos, I. 73
Braamen . IV. 57
Gewoone ■ IV. 58
: Vtldzuuring Patich. I. 72
1 Spitsbladige wilde j,, II. 48
\Alpifchs —~ I. 24
E Rug'



24 INDEX ALPHABETICUS.
Pars. Tab.
^.Rumex aquaticus. II. 148
y —■— patientia. II. 146
„■11 ' fanguineus. II. 144.
's* jcutatus. I. 99
Rufcus aculeaius. V. 494
—— hijpoglosfum. V. 495
^.Jluta graveolens. II. 200
S.
vSalicornia herbacea. IV. 333
-J^Salix a/&«. VI. 525
■^Salfola *«I». IV. 328
/—1— f»da. IV. 329
' Salvia larminum. UI. 203
officinalis. III. 202
Jclarea. III. 204
Sambucus ebulus. I. 40
y— » fiigra. V. 416
Sanguiforba officinalis. III. 227
'Sanicula e«™p«a. II. 113 Santolinachamacijparisfus.lv. 307
vSaponaria officinalis. II. 155
*^Satureja horten/is. III. 273
y Satijrium nig>um. V. 476
-Saxifraga granulata. IV. 303
Scabiofa arvenfis. JI. 167
' fuccifa. t II. 168
Scandix ctrefilinm. III. 238
' ■ odoratum. III. 239
£cleranthus perennis. V. 499
'"sciUa maritima. V. 453
jScorzonera hifpaniea. IV. 381
" liumilis. ' IV. 3S0
^^Scrophularia aquatica. VI. 517
■ nodc/a I. 18
" .Scutellaria galeticulata. V. 413
OSe^um telephium. VI. 520
•^Selinum paluflre. IV. 330
-^empervivum f-eSc-rum, 11. 139
- Senecio farracenieus. II. 194
^ vulgaris. JI. 193
' Sideritis /«'r/ufa. V. 461
Sinapis n/gra. II. 178 i
Sifon am«. IV. 326 .
amomum* IV. 327 ,
ZPa««r Paticft. ü> 4p"
'ramme — jj . isloedkruid. Drakenbloed. U. 4S
Tuinzuuring ■— j I0I
Gewoone muisdsorn. V. 94
Getongde * v. 95
Jiuife, wijnruit. II. I0I
I Loogzoutkruid. IV. 33
M^ïtte <mz7£. VI. 26
Ruigbladig looghuid. VI. 28
Ongedoornde . IV. 29
Sde/e Jclareij. » . UI. 4
Gewoone falie. III. 3
Tamme —— ju. 5
(Fi/ae Ffeer. I. 4r.
Vlierboom. V. 17
Sorbenkruid, III. 28
Sanikel. II. 74
Cjpresagtig cijpreskruii. IV. g
Gemeen Ziepkruid. IL 56
/feu/, boonkruid. III. 74
i'uwt fakjesbloem. V. 76
Korrelig Steenbrèek. IV. 93
Schurftkruid. II. 68
Duivelsbeet. II. 69
Tuinkervel. III. 39
Wtitkkcnde ■ UI. 40
Overblijvende Hardbloem. V. 90
Zee-ajuin, fquilla. V. 53
Spaanfche Slangenwortel. IV. 81
L-2age ■ IV. 80
Waterfpeen,Scrofelkrnid. VI. 18
Knoopig • I. 29
Blaouwbloemig Helmkruid. V. 14
Hemelfleuttl, huislook. VI. 21
Wr'Ifle £ppe, Se/ie. IV. 30
Huislook, Donderbaard. II. 40
Sarrecijnsck Kruiskruid. II. 95
Krttufcruc'a*, Grindkruid. II. 94
Ruigbladig Yzerkruid. V. 6r
iuwrt Mosterdzaad. II. 79
^ijnbladige Steer.eppe. IV. 26
iruiderige 1 IV. 27 Si-



INDEX ALPHABETICUS. •?
Pars. Tab.
SiOimbrium najlurtium, II. 170
^» /cpA/a. II. 171
Sium ninfi. VI. 533
Sinilax farfaparilla. VI. 579
Smijrnium olufatrum. VI. 5yó
Solanum dukamara. I. 43
^. melongena. V. 449
nigrum. I. 44
Solidago w'rga «w«a. V. 459
Sonchus oleraceus. II. 175
^Sorbus aucuparia. V. 489
V Spartium fcoparium. III. 288
. ^Spigelïa anihelminüca. VI. 511
Spianthus pfeudalemella. VI. 59?
Spinacea oleracea. VI, 580
Spirasa filipendul#. II. 166
—— «Jmaria. II. 165
y Spondias motnbin. VI. 550
J5tatice limonium. V. 406
/Strijchnos nax vomica. V. 425
Siijrax officinale. IV. 387
ySijinphijtum officinale. II. 156
T.
Tamarindus ina7fa. IV. 374
Tamarix Gallica. III. 210
.. germanica. 111. 209
Tanacetum balfamita. IV. 309
ua/gare. IV. 308
* .Taxus baccata. VI, 556
■•''Teucrium chamadrijs. II. 130
., . cliamcepitijs.i II. 129
■ marum. I. 60
■ . m 11 montanum. 11. 131
■ . 1 fcordium. I. 36
1 Jcorodonia. II. 132
^haMrum jiavum. V. 473
•' Theobrama cacaa. IV. 392
/Xhlafpi arvenfe. II. 191
burfa pastoris. II. 190
Thijmus alpinus. V. 462
jerpillum. I. 13
' ■■ vulgaris. V. 465
.Dfe/. B/z.
Waterkers. II. 71
Vuurkruid, Fiekruid. II. 7a
Mn/ï, Watereppe. VI. 34
Sarfaparille , btruikwinde. VI. 80
Europifche Veldeppe. VI. 97
Klimmende Negtjchade. I. 44
Eijerdraagende ■- V. 49
Zwarte 1 I. 45
Europifche goudroede. V. 59
Melkdistel, Gansendistel. II. 76
Lijsterbezien.Sorbenboom. V. 89
Srei», llezemkruid. III. 89
Brafiiiaanfehe Spigelia. VI. 12
fiastert Vlasbloem. VI. 99
Moeskruidige Spinage. VI. 81 üropwottel, roode Steen'
breek. II, 67
Reinette, Geitenbaard. II. 65
Varkenspruim. VI. 51
Rreedbladig istandkruid. V. 7
Braaknoten, Stryehnos. V. 25
Stijraxboom. IV. 87
Smeerwostel, Heelkruid. II. 57
• Oostindifche Tamarindeboom. IV. 74 ' Franfche Tamarisch. III. 11 \Duitjche m. ïo Welriekend Reinevaren. IV. 10
Gemeen IV. 9
Europifche Taxisboom. VI. 57
Gamanderlijn, Fatkengel. II. 31
Veldcijpres. II. 30
Sijrijbhe Gamander. I. 62
Berg- ■ II. 32
Waterlook, . ■ I. 37
Wilde falie. II. 33
Geelbloemige Thalittrum. V. 73
Theobrama, Kakauboom. IV. 92
Boerenkers, Visfelkruid. II, 92 Taschjeskruid, Herders-
tasch. II. 91
Aloifche Tijm. V. 68
flW/rfe — I. 18
Gemeene • V. 69
E 2 Tilia



35 INDEX ALPHABETICUS.
Deel. Bh.
IV. 59 IV. 52
V. 39
III. 23
VI. is III. 59
III. 58 I. 95
II. 23
VI. s
IV. j5 I. 66 1. 7°
Pare. Tab.
Tilï» eunpaa." IV. 350
Tordijlium officinale. IV. 352
Tormentilla eretta. V. 439
Tragopogon pratenfi. III. 222!
Tremella nojloc. VI. 514'
Trifulium atvenfe. M. 25*
■" melilotus. 111. 257
- _ - pratenfc. I. 93 Trigonella feenumGrcecum. II. 122:
Triticum repens. VI. 504!
Tropajolum majus. IV. 314
Tuifilago farfara. L 64
*- petafttis. I. 68.
U. V.
^Vacciijium mijrtiltus. I. Si
■ * ■» vitis idaa. I. 87
Valeriana celtics. II. 126
— dioica. U. J25
j^*——— officinalis. II. 123
■ M'U. 11. 124
Veratrum album. IV. 379
^.--Verbafcum nigrum. I. 25
thapjus. III. 248
Verbena officinalis. I. 38
^Veronica beccabunga.) III. 235
• officinalis. III. 234
vicia/aèa. VI. 563 Vinca minor. 1, 67 Viola odorata. \. 8 — tricolor. IV. 373 Vifcum a/iaw. yi. 570 Vitex agnus ca/lus. V. 497 JViMs vinifera. - IV. 351 Ulmus campeflris. V. 482 Urtica dioica. II, 110 pilulifera. II. 109
X.
^«utnmm jmmarium. IV. 3391
: _ .,, , Deel. Bh.
Europifche Lindenboom. IV. 59
Gmeen Krielzaad. IV. 52
Opflaande Tormentil. V. 30 Boksbaard, St. Jofcfsbloe-
»'*«• III. 23
/PeirtVg' Lilmos. VI. 15
Ruige Klaver, haafepootjes. III. 59
Drieblad, mekten. III. 58
Paorsclibkemige Klaver. 1. 95
Bokshoorn, Fenegriek. II. 23
Voordkruipend Tarwgras. VI. 5
Groote Spaanfche Kers. IV. j 5
Gewoon Hoefblad. I. <5<j
Hoefblad, Paideblad. L 70
Boschbes fen. 1.
floode Krakelbezie. I. 89
Europifche Spikenard. H. 27
tffóine Valeriaan. II, 2S
Spikenard. II. 24
r«w ■ 11. 25
Witbloemige Nieswortel, IV. 79
Zuwrt Wollekruid. I. 26
/Pit in. 49
Gemeen Tzerkruid. I. 39
Beekeboom, Waterpuugcn. III. 36
Gemeene Eerenprijs. III. 35
Tuinboon, Vitzen. VI. 64
/fteine Maagdepalm. 1. 69
ïamwe Pï«o/.» I. 9
Driekleurige ——• IV. 73
Marentakken. VI. 71
Europifche Kuischboom. V. 97
Gewoone Wijngaard. IV. 51
Europifche Olmboom. V. 82
Groole Brandnetel. II. 11
Roomfche Netel. II. io
Europifche Klitjes. IV. 39,