BESCHRIJV ING
van m^tyiïJtö) NEDER- CALAlSf;
DE LANDSTREEKEN VAN
M E S S I N A,
EN DE NABIJ LIGGENDE
EILANDEN,
i. eil ii. AÏDEELINOEN.
Met Kaarten.
te amsterdam, bij willem holtrop, 1783.




VOÓRBE'RICHT.
Ziet hier, waarde Leezers! twee Af'deelingen van etnWerkje, 't geen u neder-calabrik voorfielt in tene gantsch andere gedaante dan het zich thans bevindt. Traanen en zuchten pers/en ons de ongelukkige bewooners uit oogen en harten. Bij elke plaats, die wij in het nieuwere befclreeven, twijfelde onze pen , of zij van dezelve als een nog tegenwoordige dan een vernielde plaats moest fpreeken; daarom koozen wij veelal den onvolmaakten tijd {tempus imperfeftum). De dagelijks inkomende berichten , buiten andere omftandigbeden , die tot,den Leezergeen betrekkinghebben, kunnen ons de derde Aftiteling u nog niet ter hand doen Jlsllen — vertrouwt, dat wij om naauwkeurig te zijn, ons langzaam fpoeden. '£ Zou ons ligt niet moeilijk gevallen zijn, grootèr boekdeel over dezelfde plaatzen gefebreeven te hebben, doch wij vreesden dan , en met reden, dat wij den Leezer zouden verveelen, zo wij ons lij geringe plaatsjes lange met beuzelingen ophielden , denkende, dat deeze twee Af'deelingen, met de kaartjes, over genoegzaam zijn om hem een denkbeeld van neder- CALABiUE te geeven en voor te bereiden tot het ontvangen van eene breedvoerige be • febrijving des jongfien rampfpoeds. Plaatsbefc!. rijvingen (dit moeten wij hier nog bijvoegen) zijn altijd dor en droog — en het zijn de gebeurtenisfen deeze Plaatzen overgekomen, die nu en ' dan der befebrijving eenige leevendigheid byzetten «— dat te doen , is ons poogen geweest. Over deszelfs uitflag te beflisfen, is nu de zaak der Leezers.
i.l Oétober .733. DE SCHRIJVER.


INHOUD
DER
HOOFDSTUKKEN.
I. AFDEELING.
Inleiding . . . Bladz. 3
I. Neder - Calabrië in Jiet algemeen befchouwd. 6
II. Befchouwing van het Apennijnfche Gebergte. 12
III. Over het Land der Crotoniers. . 17
IV. Over de Landftreeken van Scylaciura en der
Locriers. . , . .28
V. Befchouwing van de westzijde des Apen-
nijnfchen Gebergte. . . 36"
VI. Over het gedeelte van het Eiland Sicilië, in
onze Befchrijving noodzaaklijk. . 46 VII. Over de Eilanden aan de Siciliaanfche en Calabrifche Kusten , in onze befchouwing noodig. . . 55
II. AF DEELING.
Overgang van de eerfte Afdeeling. . 61
I. Neder-Calabrië in het algemeen. . 62
II. De oostzijde van Neder-Calabrië befchouwd. Cé
III. Befchouwing van de westzijde van Neder-
Calabrië. . . . .71
IV. Befchouwing van een gedeelte des Eilands
Sicilië. . . • • 79
V. Over de Eilanden aan de Siciliaanfche Kust
gelegen. ... 87
VI. Korte Befchouwing van de Aardbeeving des
Jaars 1638, zo noodlottig voor Calabrië. 90
NE-


NEDER-CALABRIE,
DE LANDSTREEKEN VAN
M E S S I N A,
EN DE NABIJ LIGGENDE
EILANDEN,
ÏN DERZELVER AELOUDEN TOE¬
STAND BESCHOUWD.




INLEIDING.
Ieder mqnsch, vatbaar voor gevoelens van mensch- INLE[. lijkheid, en in wiens hart de geringde firaal der DINGreden flikkert , ftondt, op de eerfte berichten van het Noodlot aan het onderfte deel van Italië overgekomen, geheel verflagen. Hy verplaatfte zich, Hechts ééri oogenblik, in den toeftand der ongelukkigen , bij het gaapéö van den verflindenden afgrond, het nederftorten der wooningen en voorvaderlijke geftichten — en daadiijk beurde hij zich op door het denkbeeld, dat hij zich nog zo verre van dat noodlottig land verwijderd vondt.
Vooral hadt dit plaats in de gemoederen der Nederlanders , bewooners van een laag en vochtig land , in welks nabuurfchap geene brandende bergen gevonden worden, en waar flechts zeldzaam, en altoos in ecne geringe maate, de aardfehuddingen gevoeld zijn. — Of het egter niet beter zij, met bedaarde zinnen , eenigen tijd den geest te vestigen op die verwoestende gebeurtenis , dan daadiijk los en wuft het oog aan dezelve te onttrekken, is eene vraag, die men der voorzigtighcid zonder vreeze voor eenige ontkenning gerustelijk kan voorflellen. — Immers, worden de grondflagen van ons Vaderland ondermijnd noch gefchud door de geweldige fchokken , aan het onderaardfche vuur toe te fchrijven; wij hebben egter mede eenen vijand binnen in, en rondom ons, mede dén der geweldigst werkende hoofdftoffen. — De jaaren 75 en 76 deezer eeuw hebben fpreekendc bewijzen opgeleverd, welke verwoestingen door het opzerA a tend


4 INLEIDING*
mua- te,u' cn aanpcrsfend zeewater ons veroorzaakt kunding. nen worden, en het Noodlot, den Alblasferwaard in het jaar 1740 (*) overgekomen, bewees met de fterkfte proeven het verwoestend vermogen van het rivierwater, waar mede de gewesten, die het minst aan de woede der Zuider- of Noordzee zijn blootgesteld, doorfneeden zyn. —
Gaarne zagen zich ten dien tijde, die ongelukkigen niet alléén door hunne landgenooten , maar zelfs door geheel Europe beklaagd; — en zouden wij, zo al geene gevoelens van Godsdienst ons nog fterker aannoopten, uit deeze bedenking alléén , niet eenige oogenblikken aan de ongelukkige gefteltenis van Calabrië , van Mesfina wenfehen toe te wijën.
Daarenboven, zo de befchouwing van een Treurfpel, waarin meesten tijd het ongeluk eens bijzonderen alléén onze oogen traanen van gevoel doet ftorten, aan alle welgeplaatfte harten aangenaam en ftreelend is, doordien men bij vergelijking met zodanig eenen ongelukkigen , wiens rampen menigwerf door den dichter merkelijk nog verzwaard worden, in eene dubbele maate over zijnen ftaat te vreden wordt ; dan kan het niet misfen , of die teêrgcvoeligen zullen met ono het oog gaarn wenden na de puinhoopen van een verwoest Reggio, en een vernederd Mesfina.
Bij deeze gelegenheid dacht het ons ook voegzaam, de ftreeken van dat vruchtbaar en uitfteekend gedeelte
(*) Wel 16 maaien is volgens de nntitekening der gefchiedenis die Landftreek door hevige overliioomingen getroffen.


INLEIDING. 5
te van Italië, waar wel bepaaldelijk de verwoesting inleiplaatsgehad heeft, van wat naderbij te befchouwen. DINC"
Hierom fchikken wij onze ecrile afdeelmg tot eene befchrijving van de oude gelleldheid van Neder-Calabrie en de ftreeken van Mesfina, die blijken op zal leveren , hoe reeds van de vroegfie tijden af die gewesten dc tooneelen van verwoesting en omkeering geweest zijn.
In de tweede afdeeling zal men zich kunnen verlustigen in de laatere geftdcheid dier zelfde landen — tot op het noodlottig tydflip der omkeering.
De derde zal de jammeren bevatten van de aardbeeving en den tegenwoordigen toeftand. C) — De waarheid zal ons in alles leiden; en waar, in de eer/Ie dagen, haare voetfpooren onkenbaar zijn, zullen wij haare vriendin, de waarfchijnlijkheid, hulde doen.
Met een' dikken nevel van twijfel is bijkans alles der oudheid omgeeven. Vooral deelt in dit ongelukkig lot de Plaatsbefchrijving. Wy zullen egter onze poogingen infpannen om, met zo veel aangenaamheid ons mogelijk , den Leezer langs de ftranden van het oud Italië rond te voeren.
Van weinig belangs fchijnt dit, bij den eerften cpfiag, voorden onkundigen; zij, die verder dan de fchors der zaake zien, en eenige kennis hebben aan de groote veranderingen daar te lande oudtijds voorgevallen , zullen terftond bezeffen , dat de Befchouwing van Neder-Calabrië en Mesfina,
in
CO Wij zullen ons hier ook van de beüchten van den kundigen Heer hamilton bedienen. ^=5^==^
A3


6
inleiding.
in lei- in derzelver oudften toeftand , waarvan ons bcJ DING' fcheiden zijn overgebleeven, de verwondering over
de tegenwoordige gebeurtenis , hoe eizelijk ook,
merkelijk zal doen ophouden.
EERSTE HOOFDSTUK.
n e 1) e r - c a l a b r i e in het algemeen beschouw d.
Daar dat gedeelte van italie , het welk bij hoofd- den naam van calabria ultra of nederstuk. calabrië bekend ftaat, voornaamlijk het Tooneel der verwoesting geweest is, en, fehoon de fchudding al verder gevoeld zij, egter geene zeer aanmerkelijke gevolgen door dezelve fchijnen veroorzaakt te zijn, bepaalen wij in italie onze befehrijving bijzonder tot keder-calabkie, en zullen dus in onze oudheidkundige befchouwing ons ook alléén bij dat gedeelte ophouden.
De grensfeheiding tusfehen opper- en neder-calabrië wordt, in de Kaarten van Blaauw en Schenk, aan de westzijde gefield bij de Kaap Suvare, en aan de oostzijde door die beide, als mede in die van de f/Isle en de Wit, bij de rivier Neè'to.
Bij de Kaap Suvare of Sivaro flaat in de kaart van Blaauw aangetekend (olim Brettiuni) voortijds Brettium, maar bij Ptolomaeus noch Strabo vin' den wij eenig gewag van een uithoek bij deezen naam bekend ; wel vindt men bij de Ouden een
Brn-


heder-calabrie in 't algemeen. 7
Brutium , door Ptolomanis Scyllceum genoemd ; I. doch dit voorgebergte is naar ons denkbeeld ook
van het geen Ptolomsus Scyllceum heet , geheel _
onderfcheiden, fchoon Stephanus (*) bij het zelve aantekent , dat Brutium de plaats was, waar eertijds sicilie naar fommiger gevoelen aan italie plagt vastgehegt te zijn , — en in dit geval zou zeker Scyllceum beter, dan het door ons bedoelde Brutium of Bruttium gelegen zijn.
Om de duisterheid der oude kaarten, nellen wij de Rivier Laus aan de westzijde, en de Rivier Syb'aris aan de oostzijde,tot grenspaalen van oud neder-calabrie, (trekkende oudtijds de grenzen der Brutiers, de oude inwooners van nedercalabrië, zich zo verre ter Landzijde uit. (Cluverius en anderen). *
De Thyrrhenifche of Jujcijche zee befpoelde neder-calabrië ten westen; de zee-engte van sicilie ten zuiden, en de Adriatifche Zee (Mare Adriaticum') volgens Ptolomaeus ten oosten, doch etnverius noemt de zee ter oostzijde de Aufonifche oïSieüifcheZee. (Cluverii Introd. in Geogr.) Cellarius tekent ze aan als de Jonifche (Mare Jonicuni) doch de 1'Isle noemt haar, als Cluverius, de SiciliIfèhe Zee. Men moet het tegenwoordig opperen neder-calabrië wel onderfcheiden van het oude calabrië aan de overzijde van den Tarentynfclien Zeeboezem (Sinus Tarentinus) gelegen, thans Terra de Otranto genoemd. Dit valt egter niet onder onze befchouwing. Het Land
der
<*ï Stepliani Lexicon, in v<x-e.
A 4


r.
HOOFDSTUK.
g BESCHRIJVING VAN
der Brutiers , thans neder -calabrië , is het voorwerp onzer oudheidkundige beregeling.
Om iets van den Naamsoirfprong van calab r i ii (*) te zeggen , tekenen wij met den ge» leerden Bochartus aan, dat de naam calabria afgeleid zou zijn van het Punifche JO1^. QKalala) Pik betekenende ; of dit nu op een gedacht van pikboomen in het oud calabrië ziet, door de Puniers mogelijk daar gevonden, willen wij wel ter verantwoording van Bochartus laaten, en onze volflagen onkunde daaromtrent betuigen j fchoon Strabo aantekent , dat het Bosch Syla of Sylva Brutiorum een best foort van Pik uitleverde, (Strabo Lib. VI.) Barrius leidt het woord calabria af van x«*of (fchoon) en @gvt> (overvloeijen) als zynde een land ,overvloeijende van fchoonheden , (Barrius Lib. I. Cap. XIII.)
Verder tekenen wij hier aan, dat neder- cabrie, oudtijds brutium, ligt op 59 graden 10 minuuten Noorderbreedte volgens de kaart van de Tlsle, welken beroemden en netten Aardrijkskundigen wij in deezen gevolgd hebben. Wij dachten eerst dat de Kaart van PtoloniEeus ons ter beste handleiding in de oude Aardrijkskundige befchouwing zou {trekken , doch bevonden de ligging van Italië zo onnaauwkeurig en zo verfchillende van de tegenwoordige , dat het de grootfie verwarring in de denkbeelden der Leezercn omtrent de tegenwoordige gelteltenis zou verooraaken.
Wij
(») Volgens aantekening van Blaauw wordt Celabria ook Calmria genoemd. (Blaauw 3de Deel.)


NEDER- CALABRIË IN 'ï ALGEMEEN. 9
Wij zullen nu den naam van neder-calabrië geheel daar laateu , en onze befchouwing op brutium vestigen.
Oenotria is de otidlte Landsnaam van het onderite gedeelte van i tal ie, dat, volgens het denkbeeld vanStephanus,zijnen naam naar de voortreffelijkheid van wijn, daar ter plaatze vallende, zou gekreegen hebben , (Steph. Lex.~) of, gelijk Varro denkt, naar Otnotrius, Koning der Sabynen. Doch deeze naam heeft zich vervolgens over geheel italie uitgehrtkt , en het gedeelte, thans onder onze befchouwing , werdt vervolgens BRUTIUM Of E R U T T I U M (* ) , naaf dtS-
zelfs bewooners, Brutii of Bruttii , geheeten: een volk van een' zeer onhandelbaareu aart, en eene domme geestgefteltenis , fchoon zij het juk der flaavernij, hen door de Lucaniers Ct) opgelegd ,
moe»
(') De Grieken noemden de Brutiers /3jItt/0' of ftgvriti1 Cellarius Geogv. antiq.
tf) Daar wij vertrouwen dat het den T.cezers niet onaangenaam zal zijn om van het Land der Lucaniers, een zo nabunrig Volk, en zo dikwerf bij dat der Rruturs genoemd, een kort bericht te ontvangen, hebben wij niet willen af zijn, dit weinige daaromtrent in deeze aantekening mede te deelen. , De voornaamfte Stad van lucanie was Pastum, eene Stad , beioemd om haaien overvloed van roozen, door de Tufcirs gedicht en Posfcdonia genoemd: (Steph. Dieft.) en in lanteren tijd ylcropol! (Riccntiora Nomina in Ptolom. Gcogr.~) Tegen over Pastum lag het Eiland Leucofia, zijnen nr.sm draagende naar eene der Sireenen, (Strabo Lib. 6.) de Stad Hyè'la, ook Ella om zekeie bron genoemd, ten tijde van Strabo Eka geheeten {Strabo A 5
r.
HOOFDSTUK.


n
HOOFDSTUK.
IO BESCHRIJVING VAN
moedig van den halze gefchud hebben : anderszins worden zij ook Brettiers geheeten , volgens Barrius, die uit hoofde zijner fterke geneigdheid voor zijn Vaderland, de woestheid van zeden der Brutiers vrij driftig ontkent; en vooral gaat hun de fpraak naa, dat, daar uit hun de beulen des Romeinfchen volks gekoozen werden, zij wel bijzonder handdaadig geweest waren aan het kruizigen van den Zaliginaaker Jefus Christus, van welken blaam hun Petrus Polydorus, in eene breedfpraakige Verhandeling , tracht te zuiveren.
De
Lib. 6.) bij Ptolomsus Vcïïa (Ptolom. Lib. III. Cap. I.) en en in laatete dagen 5*. Eonsfacio (R. N. en Pt.~) was de geboorteplaats van Parmenides en Zeno. De grond was daar ten tijde van Sirabo zo onvruchtbaar, dat de Inwooners genoodr zaakt waren' zich van de Zee te geneeren , (Strabo Lib. rt.) liet voorgebergie Palhiurus, droeg zijnen naam naar den Stuurman van het Schip van iEneas. Virg. /En. L. 6. r. j8i.
/Eternumque locus Palinuri nomen habebit.
dat is, volgens Vondels vert. En eeuwigh zal dees plaats ook Palinuur als gij Genoemt zijn naer uw' ïiaem, en uwen naem behouwen.
Voor Eka lagen twee Eilanden Oenotrides genoemd , (Strabo Lib. 6.) het een droeg den naam van Pontia, het ander dien van ffitcia (Plin. Lib. 3. Cap. 7.) beide voorzien van legplaatjen voor Schepen (Strabo Lib. 6). Het Kasteel Pyxus by de Latynen Ruxcnlum en naderhand Piscotta of Foresta geheeten, fff. li. in WO (londt aan de kust der Thyrrenifche Zee, hebr bende een haven en rivier van dien naam. Micythus, Vorst vin Mesfina in sichie (lichtte daar een volkplanting, die zeer fcbielijk verliep. (Strabo Lib. 6.) Niet ver van de rivier Lans, ?ijnde bij dezelve ook een Zeeboezem van dien naam (Plolom. Geogr. Lib. 6. C. 4.) naderhand Cocco genoemd, IR. Nom. ad P. 4O was eene Volkplanting der Sybaiiten, (Strabo Lib. VI.)


,y. C. <te ikoSitr /cc. et cU. ^-/'«f-




neder- calabrië in 't algemeen. II
De naam der Brutiers is veelligt afkomftig van i, het Latijnfche Brutus, woest betekenende, draa- hoofd-
gende dit volk deezen naam mogelijk bij hunne
nabuuren; en, daar zij zich de woeste geaartheid tot eer rekenden, namen zij denzelven misfchien met genoegen aan.
Strabo rekent de uitgeftrektheid van brutium of het land der Brutiers, op dertien honderd vijftig ftadien, (f) volgens de Duitfche Mijlen gerekend , omtrent 34 Mijlen uitmaakende. Doch wij hebben tot ons plan minder gronds noodig dan de eigenlijke lengte 'van het oude Brutium. Wij rekenen flechts van Confentia de lengte af, en houden die voor omtrent duizend Griekfche ftadien.
In de Landverdeeling, door den Keizer Augustus over Italië in twaalf Landfchappen of gewesten gemaakt , was brutium het Eerfte Gewest onder den naam van Jger Bruttiorum.
Men gebruikte in brutium oudtijds de fpraak der Romeinen, met eenige Griekfche woorden vermengd, TWEE-
(+) Men rekende een Griekfche ftaiïe op honderd vijf en twintig Penreden, dat is, volgens Plinius zes honderd vijf en twintig voeten; of volgens de opheldering van lfodorus Hispalenfis Lib. XV. Originum Cap. 16. is eene ftadie een sgttft deel van een Mijl, betraande uit honderd vijf en twintig voeten , maakende dus duizend rehreden juist éénc mijl der ouden uit [Cellarii Ccogr. Ant. 57.}


12. beschouwing van i1et
ir.
HOOFDSTUK.
TWEEDE HOOFDSTUK.
beschouwing van het apennjjnsche gebergte.
Wij zullen iets over het Apennijnfche gebergte laaten vooraf gaan, eer wij tot de befchouwing van Brutium toetreeden.
Het Apennijnfche gebergte QMons Apenninus, het geen Servius Apmninus wil gefchreeven hebben) doorfnijdt geheel italie , en is eene agtervolging van den keten der Alpifche bergen. Servius wil, dat het Mons Apoeninus zijn moet, komende in de plaats van Alpes Pceni, als over welke Hannibal het eerst heen getoogen was. Het gebergte fcheidt zich in twee takken niet ver van Venufia, (trekkende zich de bovenite arm tot de Adriatifche Zee uit, de andere tot de Sicüifche Zee-engte; en deeze valt wel bijzonder in onze befchouwing.
De bewooners. van dat gebergte wierden Apenninicolce genoemd , immers hier van fprcekt Virg. Mn. Lib. XI. v. 700. Apcnninicolte bellator filius Aani
Volgens Vondels vertaaling Den Zoon van Aunus, die den Apennijn bouwt,
De Apennijnfche bergen waren en zijn nog de rijke oirfprongen der (troomen en rivieren, die zo menigvuldig en aangenaam italie bevochtigen. Altoos heeft dit gebergte de aandacht van de Latijnfche dichters na zich getrokken. Virgiliifs noemt het Pater Apenninus, als hij op deeze wijze


AFENNIJNSCHE GEBERGTE. 13
re Mneas., tegen Turnus intrekkende, bij het Apen- n.
nijnfche gebergte vergelijkt:
Horrendamque intonat arms a'UK-
Cum fremit ilicibus quantus , gaudetque nivali Fertice fe attollens pater Apenninus ad auras.
dat naar de vertaaling van Vondel is: En -knerst afgrijsfelijk met zijn geweer en degen
20 luide als Vader Apenijn
Wanneer hij opruischt, met den fchemerenden fchijn Van eiken, en heel frisch, de kruin met meeuw behangen,
Ten hemel opfleekt •
Maar Lucanus geeft opzettelijk eene befchrijving van dit gebergte, als hij zegt Lib. a. r. 396.
Umbrofis meiiam , qua collibus Apenninus Erigit Italiam , nullo qui vertice tellus Aldus intumuit propiusque accesjit Olympo. «" Mons inter geminas medius fe porrigit undas Inferni fuperique maris: collesquc cnërcent Hinc Tyrrhena vado frangentes aquora Pi fa, lllinc Dalmaticis obnoxia fiuSlibus Anson. Fontibus liic vastis immenfos concipit amnes, Fluminaque in gemini fpargit divortia ponti. In Uvum cecidêre latus, veloxque Metaurus Crustumiumque rapax , & junéïus Ifapis Ifauro Sennaque & Adriacas qui verberat Aufidus undas: Otioque magis nullum tellus fe folvit in amnem , Eridanus, fraclmque evolvit in aquora fylvas, Hesperiamque exhaurit aquis. • " ————
Non minor bic Nilo, ft non per plana jacentis JEgpti Libycas Nilus ftagnaret arenas. Non minor hk Istro, nift quod, dum permeat orbcm
Is-


14
BESCHOUWING VAN HET'
II.
HOOFDSTUK.
liter , cafuros in qualibet aquora , font es Accipit; Scythicas exit non folus in undas. Dexteriora petens montes declivia Tybrim Unda facit, Rv.tubamquc cavum. Delabitur inde Vulturniisque ader, hócïurnaqüe editor aura Sarnus fi? umbrofe Liris per regna Marica Vestinh impulfus aquis,,: radensqüe Sakrni, Culta Siler., nullasque v.ado qui' Macra moratus Alnos, viciwa procurrit in aquora Lt/na. Lotigior educlo , qua furgit in aëra dorfo , Gallica rura videt, 'dévexdsque excipit Alpes. Tune Umbris Marfisque ferax , domitusque Sabello Vomere, pint'fe ris' amplexm ritpibus omnes Indigenas Latii populos, .non deferit ante Hesperiam quam cum ScylLei clauditur ontijs, "Extenditque fuas in templa Lacinia rupes, Longior Italia , donec confinia Pontus Solver et imcumhens, terrasque repelleret aquor. Et postquam gemino tellus el/fa \profundo est , Extremi colles Siculo cesfêrc Pcloro.
Dat is, volgens eene vrije vertaaling: Waar 't Apennijnsch gebergt met fchaduwrijke heuvlen Zich in het midden van Italië verheft. Het aardrijk beurt zijn kruin niet Üeiler noch bereikt Het hooge Godenhof zo digt dan op dees bergen. Jaa 't lirekt zich ftaatig uit te midden van de baaren Der laage en hooge Zee. Hier fluit en breekt de Golf Der Tutters op 't gebergt van Pifa — daar bedwingt Anconaas muur 't geweld der Dalraatijnfche golven: Hier vlieten ftroomen- van het fleil gebergte neder En ftorten met hun plas in de een of andre Zee. Ter (linkerzijde ftroomt de vliet Craftunriuin Als ook Metaurus en d'Ifapis met d'Ifaurtis, De Senna en ook ginds de Aufidus, die de baaren Der Adriaatfche golf als met een geeslel flaat,
Ets


APENNIJNSCIIE GEBERGTE. t$
En waar het aardrijk zich niet meer in beeken deelt, Doch waar de Eridanus Hesperië van 't water Berooft, in zijnen vaart de bosfchen met zich voerend,
Niet minder dan de Nijl, zo niet die grootfche Aroom, Het laag gelegen zand der Lybifche woestijn Befproeide met zijn flib, niet minder zelf dan de Ister Ten waar' die Landrivier op haare waereldreize Geen flroomen,die hunn'koers reeds richtten na deZee Verzwolg in zijnen vloed, en ftort niet flechts zijn kruik In 't Scythisch Zeenat uit —• ook flroomt ter rechterzijde De Tyber wijd vermaard, de Rutuba van oever Zo hol,ftroomt gindschwoorts vloeit Vulturnus nederwaards, De Sarnus, die des nachts zo lief een koeltje fchehkt, De Liris, fnel V2n vaart, die door Marica's rijken Zich voortfpoeit,en de ftroom,dieaan zijne oevers knabbelt> Salernus toegenaamd: De Siler fraai bezoomd, De Macra, die geen Schip verwachtend op zijn vloed Langs Luna 's vesten flroomt in 't Zeenat, waar 't gebergte Allengs zijn hoogen rug weer heffend na de wolken, Het land der Gallen ziet, en de Alpen met hun kruin Afhangende onderfchept, dan wordt weêr de Apennijn Voor de Urnbriër en Mars een milde en vruchtbre moeder En door den fcherpen ploeg des Sabellijns doorfneeden Befchaduwt hij al 't volk der Latiërs wien 't Land Als eigen toebehoort, van bergen rijk voorzien , En dennen fteil van top. Het fchoon Hesperie Verlaat hij niet dan door 't gebergte van Scyllanim Gekluisterd, daar zijn rei van hooge bergen flrekt Tot aan het Tempelchoor Lacinje verder zelfs Dan 't groot Italië, tot dat het woeste zeenat 't Nabuurig Eiland fcheidde en 't land verkeerde in water. Doch naa die fcheiding van het eertijds vaste land Zwicht nu het uiterst punt der Itaaljaanfche kust Voor 't hooge voorgebergt Pelorus in Sicilje.
II.
HOOFD»
STUK.


16 BESCHOUW. VAN HET APENN. GEBERGTE.
m
HOOFDSTUK.
I
DER-
In deeze weinige regels wordt de loop van dat gebergte en de Rivieren, die hunnen oirfprong aan die hooge toppen verfchuldigd waren, op het kragtigitebefchreeven. Van dit gebergte gewaagt Plinius l Lib. 2. C. 80. dat hij hetzelve dikwerf hadt voelen 1'chudden , 't geen hij als een bewijs bijbrengt, dat de bergachtige plaatzen meest aan aardbeevingen onderworpen zijn.
Op het Apennijnfche Gebergte , het geen in ons bellek valt, was een aanzienlijk bosch Syla of ook wel Sylva Brutia , het Bosch der Brutiers genoemd — Stephanus leidt den naam Syla af van het Griekfche cvKSt, betekenende rooven, buitnïaaken; dewijl zich daar zeer vcele'roovers onthielden. (Steph. Lex.)
Dit Bosch was voorzien van allerhande foorten van boomen, zelfs ten fchecpsbouw bekwaam, — en leverde ecnen rijken overvloed van Geneezende kruiden op. (Barrius Lib. 2. C. 20.) Pontanus fpreekt 'er op deeze wijze van,
Est nemus extremis Calabrum inviolabile terris , Diis facrum patriis, multa & pietate verendum, Arborei dives fatus, volucrunique rapinis Opportuna domus, tuta & fpelaa ferarum Hoe nemore in ipfo , lueisque horrentibus olim Adveftam memini (lirpem, qu,e citron ab omni Parte £f odove quidem , foliis & flore referret, Sed fruélu varieta £=? longe aliena pgura, P'ix orbem retinens, protento & corporc longo Sefe agit indudus, varia & trahit agmina cauda.


HET LAND DER CROTONIERS. 17
DERDE HOOFDSTUK.
OVER HET LAND DER CROTONIERS.
Wij zullen eerst de oostzijde van het Apennijnfche gebergte befchouwen. Hier komt ons in de Aardrijkskunde het Land der Crotoniers voor 00- , gen: de Crotoniers waren een volk naar allen fchijn van Griekfche afkomst. [Alg. Hist. 10. D. bh 28.] Men kan de grenzen der oude Landfchappen zo naauw niet beperken als die der nieuwere, en daarom durven wij de Stad Confentia zeer wei reeds onder het Land der Crotoniers rekenen.
De Stad Confentia, (ook wel Cqfentia, Cosfentia, en nu in het Italiaansch Conzenza geheeten) noemt Strabo de Hoofdftad der Brutiers , doch Piinius geeft haar Hechts den naam van Op. pidum, of een gewoone Stad , niet van de grootfte foort. In oude tijden egter moet Confentia van vrij veel aanbelangs geweest zijn, daar men elders aangetekend vindt: „ dat toen zich eenige fteed„ jes der Salentiners aan Hannibal hadden over„ gegecven, de Thuriers en Confentiers om dit „ te vergoeden, tot den kant der Romeinen over, „.vielen." [Prol. Geogr. Lib. 3. C. 1. & Nomina Recennorum. Strabo Lib. VI. Piinius Lib. 3. C. 5. Alg. Hist. D. 15. bl. 521. Barrius Lib. 2. C. 6. arinot.] Zy was gelegen tusfehen de ftroomen Cratis en Bafentum, beide om hunne visclïrykheid beroemd. Men houdt Hercules voor den luchter aeezer Stad.
B De
\
III.
HOOFDSTUK.


III.
HOOFD STUK.
18 HET LAND
De Berg Clibanus wordt bij Piinius gemeld, en wij hebben op den zeiven niets aan te merken dan alléén deeze gisfing, dat, daar Clibanus in het Latijn een oven betekent, veelligt deeze berg de gedaante van een oven der ouden zal gehad hebben , of dat dezelve mogelijk eene natuurlijke warmte, naar die eens ovens zweemende,zal bezeten hebben. (Pi. L. 5. Cap. 10.)
Op de Kaart van de i'lsle is de berg Clibanus geplaatst bij het voorgebergte Lacinium.
Volgens dezelfde Kaart zou niet ver van deeze Landftreck het land der Aprtistani gelegen hebben. Cluverius heeft 'er niets van. Ccüarius tekent aan, dat het over één zou komen met het Abystrum van Ptolomaéus (Plin. Lib. 3. Cap. 11. Ptolom. Geogr. Lib. 3. C. 1.)
Petilia fook wel Petelia genoemd, welk woord men wil, dat afgeleid zou zijn van het Griekfche utTiUi, dat is, vliegen; om dat door de wigchelaarij van het vliegen der vogelen aangeweezen zou zijn, waar die Stad gefticht moe.<t worden}; was een ftad, Iterk door haar natuurlijke ligging op oenen berg, gctïicht door Philocletes, om oproer uit Melibcva voortvluchtig : of zo anderen willen , door hem flechts met muuren omringd en verdedigbaar gemaakt, fchoon Virgilius zegt:
Hic illa ducis Melibai
Pana Philocïetse fubnixa Petilia muro.
Dat is :
Per.il)- in dat geweste
Een kleene flad gefleikt met zijne poort en veste
Van


der. crotoniers. 10
Van Filocfeet gebouwt, den Melibeefchen iéiii Bewaackt de zeekust naeu.
De Stad Petilia- egter werft zeer aanzienlijken groot , en ten tijde van Strabo was zij vrij volkrijk. Zij wordt door fómraigen voor het hedendaagsch Stmigolo of Strongoli gehouden , waar nog zeer veele opfchriften, jaa zelfs looden pijpen , op welke het woord petilia gevonden wordt, ontdekt zijn, waaruit het ook blijken zou, dat Petilia een vrijftad geweest is. Ten tijde van Hannibal baarde Petilia hem zeer veel moeite in den voortgang zijner vermeesteringen, en Livius wil, dat 'er op den Petilifchen Heuvel verfcheide duizenden Romeinen door hem verflagen zijn. Silius Italicus getuigt van deeze Stad,
Fumabat verfis incenfa Petilia te&is \ Infelix fidei, irtiferaque fecunda Sagunto. i Dat is:
Uit de omgekesrde daken der Stad Petilia , ongelukkig bij het gefianddoen haarer trouwe , gelijk aan hc: rampfpoedig Saguntus , (*) klom de rook ten hemel.
Van het beleg door de Pctiliers uitgeftaan , vindt men aangetekend , dat zij om hetzelve uit te houden , hunne ouders en kinderen de ftad deeden uitgaan , zich voedende met nat gemaakt
le-
(♦) Want de Ssguntiners fhken liever lmnue Stad in brand, dan dat zrj den Romeinen afvallig wierden.
b i
ui.
HOOFDSTUK.


HL
HOOFD STUK.
20 HET LAND
leder bij het vuur gedroogd, en met de bladeren der boomen.
(Ptolom. Geogr. Lib. 3. C. 1. Strabo Lib. VI. Virg. /En. L. 3. v. 401. Cellarii Geogr. Lib. 2. Cap. 9. Algem. Hist. 10 D. bl. 911. Livius Lib. 27. Silius Ital. Lib. 12. v. 481. Barrius Lib. 4. C. 3. Frontinus Stratag. Lib. 4.) :
De vischrijke en bcvaarbaare Rivier Neathus (thans Neëto geheeten , dus genoemd van v#~f «5i'9«v, 1'chepen verbranden) is. geheel onderfcheiden van de rivier JEfarus, en droeg dien naam, dewijl, naar men wil , de Trojaanfche vrouwen uit moedeloosheid en afkeer, dien zij van het zwerven op Zee hadden , daar de fchepen in brand Itaken , terwijl fommigen der /EcliEeërs aan land gegaan waren , om den toedragt dier kust te onderzoeken; en deeze, zich dus genoodzaakt ziende om te blijven, en den grond vruchtbaar vindende, wierden de bewooners dier omliggende landflreeken, en ltichtten 'er verfcheiden Steden. Ovidius fchrijft in zijn Gedaanteverwisfelingen :
Pr<eterit , & Sybarin , Sakntinumque Neathum Thuriisque finus
Dat is, volgens Vondel:
Zeilt
Voorbij ——— Sybaris en voort
Langs Salentijn en langs Neè'tus met zijn boort, De zeebogt van Turin, (t)
The-
(t) Men zou uit deeze overzetting van Vondel begrijpen, dat
'et


DER CROTONIERS. «I
Theocritus maakt in zijnen 4den Herderskout ook melding van deeze Rivier:
dat is: En bij Nea:thus.
(Strabo Lib. VI. Cellarius Lib. 2. Cap. 9. Ovidii Metam. Lib. 15. v. 51. en Theocritus Idyllium 8. Barrius Lib. 4. Cap. 4.)
Dezelfde dichter maakt op de eigen plaats melding van de twee bergen Latymnus en Phyfcus, van welke wij verder geen bericht gevonden hebben. (Cellarius Lib. 2. Cap. o. Theocr. Idyllium 8.)
Niet ver van deeze bergen werdt het Steedje Siberina gevonden, het geen men wil dat naderhand de naamverwisfeling van St. Severina zou ondergaan hebben. Stephanus telt het onder de Steden der Oenotriers. (Cellarius Lib. 2. Cap. 9. Stephani Lexicon.)
De kleine ltroom Mfaras plagt door de uad Croton te ftroomen, en hadt in oude tijden een haven : tegenwoordig draagt hij den naam van Efaro. Ovidius fpreekt ook van deezen ltroom, zeggende:
Invenit JEfarei fatalia (f) fluminis ora
Dat
'er een bijzondere Rivier Salentinus, of iets diergelijks plaats gehad heeft i doch volgens eene niet onaarrige aan¬
merking van Acetris op Barrius Lib. i. Cap. H. zou dit Salentinum bij de rivier Nerethus als een bijvoeglijk naamwoord
behooren dus genoemd om de Zoutgroeven bij en aan
dis Rivier gevonden, (f) Met het woord fatalia doelt Ovidius mogelijk op den B 3 naam
III.
HOOFD STUK.


III.
HOOFDS'l UK.
/
52 het l a5n d
Dat is, volgens Vondels Vevt. Genaakt in 't eind den ttroorn van Ezar
Hij droeg déezèn naam naa den Jager /Efurtts in denzelven verdronken. (Strabo Lib. V. Cellarius i jb. 2. Can. IX. Blauw Atlas S Deel. Ovidii Met. Lib. XV. verf. 54. Vondel Overz. v. 74. Barrius Lib. 4. C. CjO
Crotona, Croton, ook wel Croto, de hoofdftaiLder Crotoniers, leidt zijn naam af van deszelfs ftichter Croton, volgens het zeggen van Ovidius:
Nee preeul hinc tutmtlum , fttb quo facrata Croi'onis Osfa tcgebat humus. Jmfaque ibi mxr.ia terra Condidit: & nomen tumulaiL traxit in urbem.
Naar Vondels Vertaaling: Hier zag men Krotons graf bewaeren't vroom gebeente, Hier boude bij een fladt.ten dienst van zijn gemeente, Gelijk 'hem-was geboón, ter plaets hiertoe bequaem , Én noemde ze,als het voeght, naer's overledcns naem.
' Kraton lag van Lacinium, volgens Strabo, honderd vijftig ftadien. Zij was' éerie van de aanziërilijkfte Steden van italie. Voor de komst van Pyrrhus iri die gewesten was haar muur in den omtrek twaalf duizend fchreden groot, doch naa de verwoesting door den oorlog ten dien tijde aangericht , wierdt zij naauwlijks de helft bewoond. — Zij was ook voorzien van een kasteel, dat aan de eene zijde over de Zee uitftak en aan de andere
na
raam van «ie Rivier daar # l'jx, waar van /Efarus mogelijk afgeleid is, fatum of noodlot betekent.


DER CROTONIERS.
*3
na het land overhelde , dus fte'rk, door haare natuurlijke ligging, en vooral door een muuraadje, daar in vervolg van tijd bijgevoegd.
Croton was beroemd van wegen haar gezonde luchtftreek, zo dat het zelfs een fpreekwoord was: Gezonder dan Croton.
Men vindt bij de Ouden gewag gemaakt van een eizelijke flagring onder de Crotoniers, door d&Locriers, hunne nabuuren, aangericht bij den ftroom Sagra. Iri deezen (hg zouden vijftien duizend Locriërs, honderd twintig duizend Crotoniers verflagen hebben ; en hier door werdt Croton , voortijds de fchool der dapperheid, van zijn fterkfte kragt beroofd. Zijne inwooners vervielen tot de grootfte weelde en buj'tenfpoorigheid. Zij waren het, die. naa dien tijd de Letteroefeningen vaarwel zeiden. De welfpreekcnheid was van hun verdrceven. Spaarzaamheid en braave zeden waren in verachting. De zorg voor de opvoeding der kinderen wierdt verwaarloosd. — ïri het kort Croton bleef een baijert van verwarring en weelde, tot dat de groote Pyihagoras daar een fchool opende, die wel ras een' zeer grooten naam verwierf, het getal zijner leerlingen binnen kort tót vijf honderd aangrocijende. Hij hervormde geheel de zeden van Cfotorta door zijne keringen omtrent de laagheid der ondeugd en onmaarigheid , over de ichoonheid en uitmuntendheid der deugd. Der fchoone kunne leerde hij de zedigheid, en der jeugd de ouderliefde. De maatiejieid noemde hij de moeder der deugd, cn merité de dartele tocdragt der kleeB 4 ding
IIT.
HOOFDSTUK.


24
HET LAND
III.
HOOFDSTUK.
ding van beide kunnen aan als de hoofd • oorzaak van het zedenbederf. Met één woord, hij maakte als het ware nieuwe menfchen van de inwooners van Croton. Naa twintig jaaren daar te hebben doorgebragt, vertrok hij na Metapontum, waar hij zodanig bewonderd wicrdt, dat men zijn huis naa zijn overlijden in een' tempel veranderde, waarin men hem als eene Godheid diende.
De oude dapperheid en fterkte kwamen in Crotona te mg. Het wicrdt op nieuws de fchool der woritelaaren, zodanig dat zeven Crotoniers op ééne Olympiade in het worftelperk zegevierden. Jaa zelfs dat men om een worftelaar den grootften roem toe te zwaaijen, hem een Crotonifchen noemde.
Milo, een leerling van den evengcmelden Pythagoras en van geboorte een Crotonier, was de beroemdfte worftelaar, ooit in een ftrijdperk gezien. Zijne ligchaamsfterkte was onbegrijpelijk. Hij torschte een jongen ftier op zijne fchouderen de gantfche fchouwplaats rond , — floeg hem met éénen vuistflag dood — en at hem in ééncn dag op. Nooit egter deedt zijne fterkte grooter dienst, dan bij gelegenheid dat in een vergaderplaats van wijsgeeren één der pilaaren van het gebouw begon te fchranken. Milo fteide zich terftond in de plaats der pilaar en onderfteunde zo lang het gebouw , tot dat zijne wijsgcerige vrienden tijd hadden om zich met de vlucht te redden.
In laateren tijd zwigtte Croton egter mede voor
da


DER CROTONIERS. 25
de zegevierende wapenen van Hannibal den Carthagenienzer. ' 1 Eer wij ons vcruag omtrent Croton eindigen, moeten wij nog melding maaken van de twee beroemde lieden Democedes en Zeuxis , daar ter plaatze gebooren. Democedes was geneesheer aan het hof van Perfië , en werdt met eenige Edellieden door Darins afgezonden om de kusten van Griekenland te onderzoeken. Overgeftoken zijnde na Italië , wierdt hij door zo irerk een zucht voor zijn vaderlijken grond getroffen, dat hij, onaangezien den haat van het Perfifche hof en het verlies van zijn ambt, zich weder na Crotona begaf, waar hij de dochter van den meergemeldcn Milo trouwde. Hij was de bekvvaamüe arts van zijnen tijd.
Zeuxis was één der eerfle Schilders zijner Eeuwc: hij was het, die een tros druiven zo natuurlijk wist te fchilderen, dat hij de vogelen bedroog, daar zij na dezelve pikten ; doch Parrhafius uitgedaagd hebbende, om zulk een bedrieglijk fchilderftuk aan den dag te brengen , fchilderde deeze een gordijn. Zeuxis geroepen hebbende , zeide deeze, ongeduldig om het meesterltuk te aanfchouwen: „ Schuif dat gordijn weg." Doch eindelijk ziende, dat dit het fcbilderituk zelve was,, riep hij edelmoedig uit: ,, ik heb flechts de vo„ gels, doch gij hebt mij bedroogen." (Justin. Lib. XX. Cap. 3, 4. Strabo Lib. VIII. Cluver. Geogr. Lib. III. C. 31. Algem. Hist. XV Deel bl. ptf. X D. bl. 013. Ovidii Met. XV. v. 55.
B 5 Von-
III.
OOFDTUK.


zó
HET LAND
m.
. HOOFD STUK.
Vondel overz. v. 76. Robertfon Griek; Uh D. " bl. 179. I. D. 137, 164, 344. Petronii Satyricon bl. 158. Luïfcius woordenb. op 't woord Democedes. Bayle, article Zeuxis. Cellarius Lib. II. Cap. 9.)
Het voorgebergte Lacinium , dat de Adriatifche en Jonifclie zeeën van elkander fcheidde , thans Cabo della Colonne geheeten , droyg zijnen naam naar eenen bekenden roover Lacimus, dien men wil dat daar ter plaatze Hercules zou omgebragt hebben , dewijl1 hij zijne osfen. hadt weggevoerd : hier ter plaatze zou hij ook om dezelfde moord en om Juno , ter oorzaake van Hercules dood op hem vergramd, te verzoenen , een tempel gedicht hebben , toegenaamd de Tempel van Juno Lacinia. Van deezen fpreekt Virgilius
Attollit fe diva Lacinia contra
Volgens Vondel: Lacinje, ]uno en haar Godhtid toegepast Hooyht hier recht over op .
Deeze tempel moet uitltekend kostbaar geweest zijn, althans Cicero meldt van eene pilaar van louter Goud in den tempel van Juno Lacinia. Hij wierdt ook , gelijk trouwens alle tempels der oudheid , voor een groot heiligdom gehouden , waarom ook Fulvius Flaccus het vervoeren van zekere marmeren plinten uit dat gebouw, na- Rome op den dood te daan kwam. Men verhaalt ook van zeker altaar bij den in.
gang


DER CROTONIERS.
=7
gang diens tempels geplaatst , waarop de rook door gecnen wind immer bewoogen wierdt. Hier ook liet'Hannibal de koperen tafelen agtcr, waar- . op men wil dat hij met eigen hand. zijne bedrijven op -de wijze der- Ouden zou ge'chreeven hebben. Ptolomreus tekent een I.acinium Sinus aan: of hij hier mede eene Lacinifchen Zeeboezem heeft willen te kennen gecven , komt ons niet onwaarfchijnlijk voor. (Ptolom- Tab. Strabo Lib. VI. Cellarius Lib. 2. Cap. IX. Steph. Lex. in vocc Lacini.um. Virg. JEn. Lib. 3. v. 551. Vondels óvërz. bl. 221. Valer. Ivlax. Lib. I. cap. 1. §. 20. Algem. Ilist. ü. XV. bl. 420. Barrius Lib. IV.' cap. 6.)
De drie F oor gebergten der Japijgers, van welke niets dan alléën de naam tot onze kennis gekomen is , vertoonden zich aan den uithoek van het Land der Crotoniers , daar zij thans Capo delle Caftelle , Capo Rizzuto en Capo della Nave genoemd worden. (Strabo Lib. 6. Cellarius Lib. £. cap. o. en Cluver. L. III. cap. 31 in Not.) Eindelijk ftroonidcn uit het Land der Crotoniers de Rivieren Targines , eene bevaarbaare en visciirijke rivier, en aan dezelve lag een fteedje van dien naam (thans Tucina) Arocha, (vervolgens Crocha); doch dit zou volgens Barrius een kasteel geweest zijn van dien naam, dat door den iiroom Crotalus befpoeld wierdt: Semirus, (nog Semerina). Aan deezen ftroom kg een fteedje, mede dien naam voerende , het bijgelegen
land
ifö
moFH-
S TUK.


23
de landstreeken van
HU
HOOFDSTUK.
IV.
HOOFD' STUK.
land is ten diterften vruchtbaar: en eindelijk Crotalus, heden Corace genaamd. (Cellarius Lib. II. cap. 9. Barrius Lib. IV. cap. 3. Lib. III. cap. 20. Lib. IV. cap. 1.)
In de Kaart van de 1'isle vertoonen zich bij den uithoek van Crotona, de Eilanden Dioscororum, anderszins Dioscorum, Ogygia of Calypfus , Tiris, Eranusfa en MeMsfa. Piinius tekent dezelve alléén onder de ouden aan. Bij Ptolomseus wordt 'er niets van gevonden, en naar uitwijs der naauwkeurigfte kaarten, die wij tot nu toe bezitten, fchijnen zij niet meer in wezen te zijn. Men verwart menigwerf de Sirenusfce voor Pmstum gelegen, met deeze eilanden,'t geen meestal aan de duistere aardrijkskunde der oude Dichteren is toe te fchrijven. Barrius tekent aan, dat zij door het water overdekt waren. (Plin. Lib. III. cap. 5. Barrius Lib. IV. c. 5.)
VIERDE HOOFDSTUK.
over de landstreeken van scylac1um en der locriers.
Inde naauwfte Land-Engte van italie, die Piinius op twintig duizend fchreden breedte fielt, werdt de Stad Castra Hannibalis gevonden, zijnde voorzien van een haven. Castra Hannibalis, betekent de Legerplaats van Hannibal. Strabo zegt bij de gemelde Landengte, door hem op twee duizend nadien gerekend , dat Dionyüus den
oor-


SCYLACIUM EN DER LOCRIERS. 29
oorlog tegen de Lucaniers voerende, deeze Landengte met een muur heeft begonnen te verfterken, gebruikende tot voorwendzel , dat hij hun , die binnen de Landengte woonden, zou beveiligen tegen de barbaaren buiten dezelve woonachtig, daar hij in de daad voor hadt , hunne onderlinge gemecnfchap te breeken , op dat hij gerust binnen de "Landengte zou kunnen heerfchen —-. doch, door de tusfchenkornst van hun, die zich buiten de Landengte onthielden , wierdt zijn werk ras verijdeld. (Cellarius Lib. II. cap. 9. Strabo Lib. 6.)
De Scylacifche Golf (Sinus Scylacius~) befpoelde hier de ftranden, zijn naam ontleenende van de Stad Scylacium, niet verre van de zee gelegen. Zij wierdt eertijds Scylletium genoemd, en was eene Atheenfche volkplanting , gedicht door hun, die de partij van den beruchten Mnestheus waren toegedaan. Haar naam is naderhand veranderd in die van Scilazo.
Ovidius zegt van haar:
praterque Lacinia temp!»
Nobilitata dea , Scyllaaque littora fertur.
Volgens Vondel:
■ en langs de kerk van Lacinije,
Befaemt door haer Godin , langs Scilles razercije. (*)
En het is twijfelachtig of Virgilius op dit Scylacium doelt, zeggende:
— Nau-
(*) Hier rchijntVondel in zijne vertaaling gedoold te hebban, door de rotS-Scylhv-inec dit gebergte te verwarren.
IV.
HOOFDSTUK.


IV.
■ HOOED STUK.
SO DE LANDST45.EEKEN VAN
Naufragum Scylacau;n ,
Naar Vondel:
■ < en de feaép van Scil, berucht door 't flooten
En ftfèaderi van de kiel,
(Cellarius Lib. II. cap. 9. Strabo Lib. 6. Piinius Lib. III. cap. 10. Ciuverius Lib. III. cap. 31. Ovidii Metam. Lib. XV. v. 701. Vondels vertaaling v. 932. Virg. JEft. 3. v. 553. Vondels vert. bl. 221. Steph. in voce Scyllaitium.)
De Rivier J.ocanus tekent de naauwkeiirige de 1'Isle in zijne kaart aan'; doch ons is niets dan den naam ter optekening voorgekomen.
Wij zullen onze Leezers hier niet vermoeïjen met het gelchil over de Stad en de Rivier Scociuvi, of zij dezelfde is als Ccecinus, dan of die Stad alléén bij verbeelding bcltaaii hebbe, door eene verwarring met den ltroom Coscinus , en wederom : of zij ook ligt dezelfde zij als de Stad Carcinus, enz.
Het-voorgebergte Corintkum, noemt Piinius het wijdltrekkendile voorgebergte van italie , en fcheidde de Locrifcke en Scyllacifche Zeeboezems van elkander, thans Capo de Siilo genoemd. (*) (Ciuverius Lib. 2. cap. 9. Plin. Lib. 3. cap. 10. Steph. in voce.)
De voetftappen der oudheid omtrent de Steden
Con-
C) Volgens aantekening van Cellarius, hebben Holltenius en Vosfius een plaats, voorkomende in de XV. Metamorph. van Ovidius, regel 704.
■ dextra prarupta Ceraunia parte.
dus verbeterd : ——— dtxtra prarupta Cocinthia purte.


SCYLACIUM EN DER LOCRIERS. 5I
Conjilinum Castrum en Myjlia, als mede omtrent de Rivier Elleporus of Elorum Fluvius zijn allezins duister , en noodzaaken ons weder in deezen, met het enkel noemen dier plaatzen den Leezer te vergenoegen. Iets meer en zekerer is 'er overgeblceven van de ïtad
Caulon, ook wel Caulum of Caulonia genoemd, en fomtijds Aulonia geheeten naar eene vallei in haar gezigt gelegen. (Wa»» is bij de Grieken een vallei.) Anderen leiden den naam af van den berg Caulon. Virgilius fpreekt van de kasteelen van Caulon
Caulonisque arces
dat is:
— de hooge floten
Van Kaulon.
nu Castel vetera geheeten. De berg draagt nog den naam van Caulo. Caulonia was gedicht door de Achivers. De Caulonienzers door de Brutiers uit hunne Stad gedreeven, dichtten een Stad van gelijken naam in Sicilie. Ten tijde van Strabo was Caulonia reeds verwoest en verlaaten. (Strabo Lib. 6. Cluv. Lib. 3. cap. 31. Stephan. in voce Caulon. Cellarius Lib. 9. cap. 9. & Virgilii üin. Lib. 3. v. 553. Vondels vert. bl. 221.)
De Rivier Sagra , waar van v, ij reeds bl. 23. melding gemaakt hebben, is bekend door de aanmerkelijke flagting onder de Crotoniers daar ter plaatze door de Locriers aangericht , die zo aanzienlijk was, dat de ligtgeloovige oudheid, haare
groot-
IV.
HOOFDSTUK.


iv.
HOOFD STUK.
33 DU LANDSTREEKEN VAN
grootheid zelfs in twijfel trok, blijkende zulks uit ■ het fpreekwoord: Deeze dingen zijn waarachtiger . dan die aan de «vier Sagra gebeurd zijn. (Strabo Lib. 6. Celln-'"-- Lib. 2. cap. 9. Plutarchus in vita Mvailü Pauli, & Stephan. in voce.)
Aan deezen lTroom ftondt de Tempel van Castor en Pollux., welke twee zoonen van Jupiter men geloofde tegenwoordig geweest te zijn bij den gelukkigen veldllag der Locriers. (Strabo Lib. 6. Jast. Lib. XX. cap. 3.)
Niet ver van hier droomde ook de Rivier Butrotus, thans Novito genoemd. (Blaauw , in zijne Kaart van Neder-Cal. en Cluv. Lib. 2. cap. 9.)
De Stad. Epizephyrii Locri (zo men wil, thans Gerace') droeg haaren naam naar het voorgebergte Zephyrium, dus geheeten, om dat zij een haven hadt, aan de westelijke winden bloot gefteld; betekenende Epizephyrium de dad, die boven den westen wind ligt, waarfchijnlijk een naam haar door de Zeelieden gegeeven. — Deeze Stad wierdt ook wel alléén Locri genoemd. Men vindt van dezelve zcervcele bijzonderheden aangetekend, onder anderen , dat noch te Croton noch te Locri ooit de pest geregeerd hadt; als mede , het geen nog vreemder voorkomt , uit hoofde van de ligging dier beide deden, dat 'er nimmer aardfehuddingen gevoeld wierden.
Deeze Locriers damden af van een volk , dat dien zelfden naam droeg, aan den CrifaifchenZeeboezem woonende. Evanthes was hunne Leidsman bij gelegenheid deezer verhuizing. Eerst
zet-


SCYLACIUM EN DER LOCRIERS. 33
zetten zich de Locriers neêr op het voorgebergte Zephyrium, doch naderhand op de hoogte Efopis t waar zij de Stad Locri dichtten, niet lang naa de bouwing van de Steden Croton en Syracufe.
Eén der Dionyfien, volgens /Elianus de jongde, heeft in deeze Stad de fchandelijkde tooneelen van overgegeeven wellust aangericht, het geen egter door de Locriers op een zeer drenge wijs in vervolg van tijd gewroken is.
De Locriers wil men, dat het eerst gefchreeven wetten zouden gebruikt hebben : zeker is het, dat Zaleucus, een leerling van Pychagoras, uit de wetten der Cretenzen, Locaniers en Areopagiten, voor hun een wetboek vervaardigd heeft. De bijzondere eigenfehap der wetten van Zaleucus was, dat door hem bij dezelve de ilraffen op de misdaaden wierden vastgedeld, welk in vroeger tijd den Pvechters was aanbevolen. Zaleucus dacht over de optpoizels en kleeding der vrouwen gelijk zijn leermeester Pytbagoras, en leerde, dat de wetten haaren oorfprong aan de Goden verfchuldigd waren.
De zeden der Locriers waren zeker vrij ftreng: want op het overmaatig gebruik van wijn was de draf des doods gefield; althans wij meenen deeze uitlegging te moeten geeven aan het flreng verbod van Zaleucus aan de zieken, die zonder het gebod van een arts wijn gebruikten : want in dat geval wierdt die zieke , zo ras hij tot voorige gezondheid herflcld was , met den dood geltrafr. Hun wetgeever Zaleucus ging hun met een uitdeckend bewijs van gedrengheid C voor.
IV.
HOOFDSTUK.


IV.
HOOFDSTUK.
34 DE LANDSTREEK.EN VAN
voor. In zijn wetboek was het vastgefteld , dat zo iemand van overfpel overtuigd wierdt, men hem beide de oogen zou uitgraaven. — De- zoon van Zaleucus maakt zich aan overfpel fchuldig; doch de Locriers, veelligt uit achting voor den vader, willen hem dat misdrijf vergeeven ; — maar wel verre dat Zaleucus de minfle kreuk der wetten toelaat , doet hij zijnen zoon één oog en zich zeiven het ander uitgraaven.
Het was bij de Locriers geen gewoonte om bij het overlijden hunner vrienden te fchreijen, maar men richtte hun ter eere een vrolijk gastmaal aan.
Ook befiondt bij hun bijkans alle Koophandel
in ruiling.
Xenocritus , een blind dichter , en Erafippus waren Locriers van afkomst, gelijk ook de groote cytherfpecler Eunomus, wien te Locri een Handbeeld was opgerecht , (Blaauw Kaart van NederCalabrie , Strabo Lib. VI. Plin. Lib. K. C. 96. Stephanus in voce. Cellarius Lib. 2. cap. 9. Cluv. Lib. 3. cap. 31. iEliani var. Hift. Lib. 9. cap. 8. Ml. Lib. 3. cap. 137. ex Heraclide de Politiis. Pvobertfon gefch. van Oud-Gr. III. D. bl. 182.)
Naa het voorgebergte en de haven Zepbyrium, waarvan wij reeds melding gemaakt hebben, vertoonde zich de haven en het voorgebergte van Hercules , thans Capo Spartivento geheeten. (Strabo Lib. VI. Blaauw Kaart van Neder-Cal. en Cellarius Lib. 2. cap. 9.)
Het Land der Locriers en Rheginers wordt door den ltroom Alex van elkander gefcheiden. - Omtrent


SCYLACIUM EN DER LOCRIERS. 35
trent deezen ltroom vindt men dit bijzondere aangetekend.
De Krekels aan de zijde der Locriers gaven ge- , luid, en die aan de zijde derRheginers waren ftom; van welk verfchijnzel deeze reden gegeeven wierdt: — aan de zijde van Rhegium waren de plaatzen fchaduwachtig; en dit veroorzaakte dat de vliezea door de vochtigheid, dien kant eigen, niet genoegzaam opgefpannen wierden — doch daar de Locrifche kant der zon was blootgefteld, hadden de Krekels aan die zijde drooge en hoornachtige vliezen , en gaven dus een ver klinkend geluid.
Wij fpraken zo even van den cytherfpeeler E unomus : bij gelegenheid der Krekels kunnen wij niet afzijn , dit bijzonder verdichtzel der Ouden mede te deelen.
Eunomus dan een Locrier zijnde , daagde op een der Pythifche fpelen den Reginifchen cytherfpeeler Ariston (ook wel /Vrion geiieeten-) tot een zangfpel uit. Ariston fnoefde zeer op zijne afkomst van der dichteren God Apollo, maar Eunomus beet hem vinnig toe, dat het den Rheginers voortaan niet paste zich in zangurijden in te laaten, naardien zelfde Krekels bij hun ftom waren. Hierop vong de zangltnjd aan — en Eunomus behaalde de overwinning , fchoon hij het ongeluk hadt, dat een lhaar op zijnen cyther fprong, maar een krekel was daadelijk bij de hand en vervulde geduurig het gebrek dier maar op het fpeeltuig van Eunomus. (Strabo Lib. VI.) Tot hier toe loopt onze befchouwing van de C a oost-
IV.
HOOFDSTUK.


36 BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE
IV.
HOOFDSTUK.
V.
HOOFDSTUK.
oostzijde des Apennijnfchen Gebergte. Bijzonder moet het onzen Leezer voorkomen , dat hij bijkans van geene aardbeevingen gewag gemaakt vindt aan deezen kant dier bergen -~ terwijl wij naauwlijks aan de westzijde van hetzelve de Stad Rhegium zullen befchou wen, zonder terftond de fpooren van eene allergrootfte omwenteling te ontdekken. Uit het geen wij omtrent Locri en Croton boven hebben aangetekend, fchijnt het te blijken, dat het niet door verzuim van de gcfchiedboeken is bijgekomen , dat de aardbeevingen, welke men in die ftreeken onderltelt voorgevallen te weezen, in vergetelnisfe geraakt zijn, aangezien die plaatzen zelf bekend Honden als bevrijd te zijn van een noodlottig verfchijnzel, anders in Italie algemeen; zo dat wij hier uit wel durven opmaaken, dat de oostzijde van het Apennijnfche gebergte in oude tijden weinig aan aardbeevingen onderworpen geweest is.
VIJFDE HOOFDSTUK.
BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE DES APENN1JN-SCHEN GEBERGTE.
Het voorgebergte Leucopetra droeg dien naam naar de witheid zijner kleur, en maakte het einde van het Apennijnfche Gebergte uit , thans Capo del l'arma genoemd volgens Ciuverius. (Strabo Lib. VI. Cellarius Lib. 2. C. 9- Ciuverius Lib.
ui. c. 31.)
Het


DES APENNIJNSCHEN GEBERGTE. 37
Het eerde, dat zich hier opdoet, de Tempel van Diana, de Godin der kuischheid, veelligt tot boetedoening door de Mesfeniers gedicht , dondt niet verre van de Stad Rhegium.
Rhegium, thans Reggio geheeten, was een der beroemdde Steden van die Landen. Eenige leiden haarén naam af van het Griekfche giïytvfUcti 't geen affcheiden , afbreeken betekent; om dat naar een algemeen gevoelen der aaloudheid, ter plaatze, waar deeze Stad gedicht is , het eiland Sicilië aan de kust van Italië' plagt vast gehegt te zijn. —— In dit gevoelen vindt men zich verlterkt door de geweldige aardbeevingen waar aan ten allen tijde deeze kust onderworpen geweest is. Over het bewijs voor deeze affcheuring redekavelt Strabo op deeze wijze. „ De bewijzen voor deeze „ zaak worden ontleend van het geen den berg „ Mtna en andere deelen van Sicilië overkomt, „ als mede aan hipara en de omliggende Eilan„ den, waarin zelfs Pithecufa en de overliggen„ de vaste kust deelen , en waar door het waar,, fehijnlijk wordt dat dit aan Sicilië is overgekomen." Ten tijde van Strabo was hét land daar zeer in rust, en 'er wierden weinig aardbeevingen gevoeld, het geen hij toefchrijft aan de ruime wegen , die zich het onderaardlche vuur toen door vuurbraakende bergen gebaand hadt. Virgilius en Claudianus waren beide mede in het denkbeeld dat Sicilië eertijds tot de vaste kust van Italië behoord hadt. De eerde zegt 'er van:
C 3 Hat
V.
HOOFDSTUK.


J,8 BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE
V.
HOOFD STUK.
H«ec loca vi quondam & va/Ia convulfa ruina Disfiluiife ferunt, quum protenus utraque tellus Una foret. Venit medio vi pontus £<? undii Hesperium Siculo latus abfeidit.
Dat is, volgens Vondel. Men zegt dat eertijds hier aaneen gelege landen, (Zoo baert de tijt allengs verandring van den flaet Der dingen) door 't gedruisch des waters, zonder mnet, Van een gefprongen zijn, de zee de landen fcheide En met geweld en kracht gefchoten tnsfehen beide (Hesperie en zijn zij van 't Siciljaanfche zant Gefcheurd en fteên en velt geklooft door't fmalle flrant) Aenbruizen kwam in 't end met een heel eng getijde.
En Claudianus zingt :
, . Trinacria quondam
Italia pars una fuit: fed pontus <S? aflus Mutavere fitum: rupit confinia Nercus Vicïor C5? abfeisfos intertuit aquove tnontes.
Dat is:
Trinacria voorheen Eén met Italië , zag door de dolle woede Van zee en hoogen vloed haar ligging gantsch verandren ; En Nereus, die zijn magt, als zegevierende, Die kusten blijken deedt, heeft haar van een gefplift, En vloeit nu met zijn flroom door d'afgebroken bergen.
Hoe waarfchijnlijk het zij, dat Rhegium haaien naam fchuldig is aan dit noodlot; egter heeft het anderen behaagt haar naam af te leiden, als ware zij Regia, dat is, de Koninglijke Stad, om ha;;re aanzienlijkheid boven andere Steden van dat landfchap. Rhegium was de voormuur van Italië en
bc-


DES APENNIJNSCHEN GEBERGTE.
39
befchutte het zelfs tegen de invallen der Siciliers, fchoon Dionyfius hetzelve naa de bemagtiging geheel flechttc. De jonge Dionyfius herbouwde eg- _ ter de Stad der Rheginers, en noemde derzelver naam Phcebia. Rhegium verdrekte ook de vloot van C£efar,toen hij Pompejus uit Sicilie verjaagde, de noodige verfterking , waarom ook deeze Stad den naam van Rhegium Julium verwierf. (Strabo Lib. 6. Judinus Lib. IV. C. ï'. Steph. Lexic. Virg. Mn. Lib. 9. v. 414- Vondels vert. bl. 251. Cellar. Geogr. Lib. 2. C. 9.)
Niet ver van de Stad Rhegium af, werdt een voorgebergte van dien zelfden naam gevonden. (Cellarius aangeh. pi.)
Aan het boord van de Rivier Crathais, welke, volgens de overleveringen der oudheid, de naam van de moeder van Scylla zou geweest zijn, Rondt een heilig gedicht aan Neptunus toegewijd. (Ccllarius aangeh. pl. Steph. in voce Cratteis.)
Niet ver ook van daar lag de Stad Columna Regia, dus geheeten om derzelver tooren- of pilaarswijze gedaante, daar zij haar uitzigt hadt op den tooren, gedicht in Sicilie, op het voorgebergtePelorus, waar van beneden. Deeze Stad droeg ook den naam van Posfidonius. (Cellarius aangeh. pl. en Steph. op het woord Columna. Strabo Lib. 6.)
Tegen over het zoo even gemelde voorgebergte Pelorus in Sicilie, ligt de berg Crnnys aan de vaste kust van Brutium. (Cellarius aangeh. pl. en Steph. Lex.)
C 4 Dit
V.
HOOFDSTUK.


40 BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE
V.
HOOFDSTUK.
] 1
j
Dit wordt fcliielijk opgevolgd door een ander en bekender Voorgebergte, Scylla genaamd. Wij zullen de Scylla cn Charybdis zamen genomen befebouwen, aangezien men dezelve bijkans altoos bij elkander aantreft; en, waar van de eene melding wordt gemaakt, wordt zeldzaam of nooit van de andere gezweegen.
Scylla was een gevaarlijk voorgebergte aan de kust van Brutium ,en Charybdis eene draaikolk aan de overzijde gelegen, even gevaarlijk als het voorgebergte Scylla, — en de Schippers die den draaikolk de Charybdis trachtten te vermijden, vervielen zeer ligt op de klippen van Scylla. Van waar tiet oude zeggen:
Incidit in Scyllam, cupiens vitare Charybdim. Hij verviel op Scylla, Charybdis poogende te vermijden.
Dit meesten tijds wordende toegepast op de zodanigen,die om het eene uiterlte te ontvluchten, het andere omhelzen. De dichtkundige oudheid hadt zeer veel op met de befchrijving deezer twee gevaarlijke zeeplaagen. Zij wierden meest befchouwd ils zeemoniters, door het Godendom ten draf der Schippers, van die verfchrikkelijke eigenfehappen roorzien.
Scylia wordt meest befebreeven als eene fchoone vrouw aan het bovenfte deel baars lichaams, loch van onderen geheel omringd van wolven cn ïonden, die dc Schipbreukelingen in hunne hon;erige maagen verzwolgen.
Charybdis was, naar luid der fabeldichters, eene
zeer


DES AI'ENNIJNSCHEN GEBERGTE. 41
zeer diefachtige en roofzuchtige vrouw, in eenen draaikolk veranderd, naa dat de blikzem van Jupiter haar geveld hadt, om den roof aan de osfen van , Hercules gepleegd.
De befchrijvingen van Homerus enVirgilius kunnen wij niet naalaaten hier te plaatzen, om derzelver uitlteekende fraaiheid.
*Btoi ?t' i^(fx.'i<reit, Ae/3»if tof h ■nv£i noKhu ,
"An^oioi cxoajAoiinv in' «jWCpaTtflOKn» tmir^iv. A?iA* Zr ctvx(2(>ó$;eit 6«Afl6irff»)f dhfivgw lSa>(> , flair' è'vToo-fls (pasvscxe >twxt«>^e.£v>j' ctu<?< Js JriTjj}
Dat is:
Aan dees zijde is de Scille en aan de gindfche zij Charybdis, door de hand van Jupiter hervormd. Zij flurpt afgrijsfelijk het zoute water binnen: Doch loost zij 't weder uit, dan geeft zij als het watet Dat in een ketel ziedt, bij 't botlen uit haar kolk Een aakelig geluid, en 't bruifchend Zeenat fpat Op beide bergen ; dan, wanneer zij 't zoute water Weer binnen florpt, is 't al van binnen in beweeging.
En Virgilius zegt:
Dextrum Scylla latus, Itevum inplacata Charybdis Obfulet: atque imo barathri ter gurgite vastos Sorbet in abrupium fluclus , rurfusque fub auras Erigit alternos, fidera verberat tindd. At Scyllam cacis collibet fpelunca latebris,
C 5 Ors
V.
HOOFDSI UK.


42 BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE
V.
HOOFDSTUK.
i
|
:
(
(
]
Ora exfertantem & tiaves in faxa trahcntem. Prima hominis facies, & pulcro pecïore virgo Pube tenus: poflrema immani corpore pistr/x, Delphinum caudas utero commisfa luporum.
Volgens Vondel:
De booze zeeplaegh Scyl bezet de rechte zijde Charybdis, noit verzaet , bezet de flincke hand , En flonept drijwerf fel de golf in 't ingcwant Des diepen maelflrooms, en zij braeckt ze drijwerf weder Ter keele uit in de lucht, en geesfelt, telken? wreeder, De ftarren met haer fchuim: maer Scylle, die het hooft Te water uitlteeckt, en de kiel, die't water klooft, Op klip en fteenrots mekt, zit in haer hol gevangen , Een duistere fpelonck. Haer aenzicht, oogh en wangen Zijn even als een mensch. Het bovenli|f is mceght. Ten navel toe, zo blanck dat zij het oog bchacght. liet onderlijf is een vervaerlijck waterwonder , Een rechte wollefsbuick, met een dolfijnsfiaert onder.
De befchrijving van Virgilius is zeker zwieriger dan die van Homerus, doch de laatstgemelde Jaat in eenvoudigheid en waarheid de eerstgeïocmde verre te boven. Als wij' in de befchrïj;ing van Neder • Calabrië aan onzen leeftijd konen , zullen wij onze aanmerkingen over deeze :eewonderen uit de rcisbefchrijvers van laateren ijde met meer waarheids kunnen opmaaken. Ze•xr fchijnt het, dat de loop des waters in de Zee:ngte, aan wier eenen oever de rots Scylla ftaat, :n aan wier anderen de draaikolk Charybdis der seevaart zo gevaarlijk is, over het algemeen merkelijk afgenomen is: tusfehen de oudheidkundigen
is


DES APE NNIJNSCIIEN GEBERGTE. 43
is *a verfcliil, of 'er op de rots Scylla een Stad Scylkcum gelegen hebbe, dan of dit de naam van bet voorgebergte geweest zij. (Strabo Lib. 6. Cellar. aangeh. plaats. Homerus Odysfea XII. v. 235. Virg. JEn. Lib. 3. v. 420. Vondel bl.
Het fteedje Mamertum of Mamertium was laudwaards ingelegen en lag zeer nabij het Bosch der Brutiers , waarvan wij boven melding gemaakt hebben. (Strabo Lib. VI. Cellar. Cap. 2 pag. 9.)
De ftroom Metaurus, waaraan naar het gevoelen van fommigen de Haven van Orestes gelegen was, droomde hier in den Brutifchen Zeeboezem en zijn naam is thans in dien van Marro veranderd. (Strabo Lib. 6. Cellarius aangeh. plaats.) Men verwarre vooral deeze rivier niet met eene van dien zelfden naam in Umbria gelegen, waaraan Hannibal het leeven liet.
Verder vertoonde zich de Stad Medina, welke Cellarius dezelfde meent te zijn als Nicotera, voorzien van eene fchoone haven en handelplaats: niet ver van hier was ook gelegen het voorgebergte, Taurianum genaamd; doch de aardrijkskunde der aêloudheid heeft hier weder weinige en zeer duistere voetllappen overgelaaten. (Cellarius aang. pl. en Strabo Lib. 6.)
De Stad Hlpponium, naderhand J'ibo Valentia geheeten , was voorzien van eene fchoone ligplaats voor fchepen, en zeer beroemd wegens den
rij-
V.
HOOFDSTUK.


V.
HOOFDSTUK.
:
(*) Ovidius (lelt in zijne Metam. dat Piofi;rpina te Enna, in Sicilië, l)loerti"n vergaderde ten tijüe, toen zij door Wuto je. fcliaakt wierét.
44 BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE
rijken overvloed van fchoone bloemen , waarom men ook wilde, dat Proferpina uit Sicilie daar gekomen was om bloemen te plukken : het geen ook voor de oorzaak gehouden wierdt, waarom de aanzienlijkfle vrouwen, ten tijde van Strabo, zelve bloemen gingen plukken en kransjes breijen, daar het voor eene fchande gerekend wierdt op feestdagen gekogte kroonen te draagen. (*; (Cellarius aangeh. pl. Strabo Lib. 6.) . Tropaaiy eene beroemde Stad der oudheid, was gelegen aan den Sinus Terinceus of Hipponiates, den Terinctifcben of Hipponiatifcben Zeeboezem , thans Golf d'Euphemia genoemd, en heeft tot nog toe deezen naam behouden. Niet ver ook van deeze Stad lag eene Haven van Hercules. (Cellarius aangeh. plaats, Blaauw Atlas, Ciuverius Lib. 3. C. 39.)
Hier droomde ook de Rivier Angitula, die nog den naam Angetola bewaard heeft. (Blaauw en de 1'Isle.)
Van de Stad Numeftrum vinden wij niets dan den blooten naam aangetekend. (De 1'Isle.)
Aan het riviertje Orinarius, ook wel Sabatbus geheeten, ligt de Stad Ttrina, die den naam gaf jan den Terinaifcben zeeboezem, en door Hannibal in den loop zijner oorlogen is omgekeerd. (Celarius aang. plaats. Strabo Lib. 6.)
Clu-


DES APENNIJNSCHEN GEBERGTE. 43
Ciuverius fielt niet ver van hier de Stad Lameton en den droom Lametus , naar welken naam hij zelf een gedeelte van dien zeeboezem noemt. (Cluv. lib. 3. Cap. 39.) Cellarius zegt, dat Ciuverius Lametia op Temp/a laat volgen , doch wij vinden dat hij deeze Stad bij Terina plaatst en wel degelijk dezelve van Clampetia onderfcheidt. Sommigen droomen hier van een eiland Terina, waarop eene der Sireenen,Ligea genoemd, haar verblijf zou gehad hebben, doch dewijl 'er van dit Eiland geen ander voetfpoor dan bij de dichters fchijnt gevonden te worden, (lelie men dit vrij op de lijst der verdichte plaatzen.
Tem/a, Temp/a , ook wel lemtfa , was eene Stad, gedicht door de Aufoniers, en eene droevige deelgenoote in de oorlogen der Brutiers: zij was ook zeer beroemd van wege haar ijzer ; en de wijn van het Temefisch land (Ager Temefanus) droeg geenen minderen roem weg. (Ciuverius Lib. 3. Cap. 30. Cellar. aangeh. plaats. Strabo Lib. 6.)
Clampetia was eene plaats van weinig aanbelangs , en de laatde , die aan de westzijde van het Jpennijnfche Gebergte in het Landfchap der Brutiers genoemd wordt. (Cellarius aangehaalde plaats.)
ZES-
v.
HOOFDSTUK.


4G een gedeelte
VI.
HOOFD STUK.
(
ZESDE HOOFDSTUK.
over het gedeelte van het eiland sicilie, in onze beschrijving noodzaak l ij k.
Het Eiland sicilie was altoos zeer onderworpen aan aardfchuddingen, en is, naar ons denkbeeld , ' door derzelver hevigheid, van het vaste Land afgefcheurd. — De oudheid , wel is waar, denkt hier en daar over deeze gebeurtenis twijlëlachtig, doch Piinius fpreekt 'er Heilig van, en de reden , waarom Cellarius deeze zaak niet toertemt, fchijut om dat hij" de zo groote hevigheid der aardbeevingen in twijfel trekt, doch ons bevestigt het ongelukkig lot van het tegenwoordig Calabrië en Mesfina zeer fterk in de gedachten van de mogelijkheid niet alléén, maar zelfs van de waarfchijnlijkheid , dat eene fmalle land-engte, gelijk dan zeker daar heeft plaats gehad , zeer ligtlijk door eenen geweldigen aardfehok het fchier - eiland Sicilie in een volflagen eiland heeft kunnen doen veranderen : cn wij worden in dit denkbeeld bevestigd, doordien Cellarius zelf aantekent, dat men de Steden van het Land der Brutiers dikwerf als Siciliaanfche Steden aanmerkt ; fchoon zulks ook aan de overmeesteringen van de Siciliaanfche dwinglanden zou kunnen worden toegefchreeven. De Dichter Silius Italicus fpreekt dus bellisfend over deeze fcheiding:
Au-


VAN HET EILAND SICILIË. 47
Aufonia pars magna jacet Trinacria tellus ;
Ut femel expugnante Noto, & vaftantibus undis 1
Accepit .freta ccerulo propulfa tridente.
Namque per occultum caca vi turbinis olim
ImpaBum pelagus laceratte vifcera terra
Difcidit,
Dat is:
Een magtig deel van 't land Aufonië ligt thans Gefcheiden met den naam Trinacria genoemd, Naa dat zij eens voor 't woén des Zuidewinds bezwijkend En voor het woest geweld der golven, 't fchuimend water Dat door den drietand van Neptunus wierdt gejaagd, Een bed ter vloeijingfchonk, want d'aangefchonnenzee, Die door de blinde kragt eens draaikolks wierdt gedreeven, Schoon voor het oog bedekt, heeft's aardrijks ingewanden Gefcheiden van elkaêr
(Cellarius Lib. 2. Cap. 12. Lib. 12 verf. 11.)
Wij zullen allée'n een klein gedeelte deezes eilands in deeze befchouwing noodig hebben , daar zich de aardbeeving niet verre agter de Stad Mesfina met eenige hevigheid heeft doen gevoelen.
Wij fluiten alléén in onze befchouwing in, alles wat van het voorgebergte Pelorus af tot de rivier Aris en de Stad Agathyrna wordt ingeflooten, op dat wij dus bij deeze gelegenheid ook het een en ander over den ouden berg JEtna , dat fpreekend merkteken van de huisvesting des onderaardfchen vuurs, die oorzaak der menigvuldige aardfchuddingen , zouden kunnen mededeelen.
De rivier Aris dan flroomt van den berg Mtna neder , en wierdt voor heilig en ook voor een
voort-
VI.
[OOFDSTUK.


4S EEN GEDEELTE
VI.
HOOFDSTUK.
voortbrengzel van veelvuldige kruiden gehouden; althans Theocritus zegt van haar:
Dat is :
noch van het heilig nat der Acis.
En Ovidius:
& ripas, herbifer Act ! tuas.
Dat is:
■ en uwe kust, o kruidendraagende Acis!
En nog draagt zij dien naam ; fchoon eenigzins veranderd in Jaci. (Cellarius aangeh. plaats , Ovidius Fast. Lib. 4. v. 468. Theocritus Idyllium 1. v. 69. en de 1'lsle , in de kaart van Sicilië.)
Agatyrna of Agatbyrium is een Stad bij eene rivier aan de bovenkust van Sicilië gelegen, en volgens Diodorus gebouwd in den tijd van den Trojaanfchen oorlog. Waarfehijnlijk ligt thans S. Marco, digt bij Capo d'Orlando, op de plaats van het oude Agatyrna. (Cellar. aangeh. plaats. Strabo Lib. 6. Alg. Hiftorie 6. Deel bl. 652.)
De JEtna, thans Monte Gibello geheeten, is van de oudfte tijden af om zijne vuurbraakende cigenfchap den dichters en gefchiedfchrijvers in het oog geloopen — altoos vindt men bij dien berg van de hevige aardbeevingen hem eigen, gewag gemaakt. — Zo fchaars als op fommige plaatjen de aardrijkskundige befchrijving der aêloudaeid is; zo overvloedig is zij hier, waarom wij
maar


Van het eiland sicilie. 49
maar weinig uit die menigte zullen overncemen, uit vrees van te breedvoerig- te weezen. Volgens eene overlevering der ouden was Enceladus, ecu . der reuzen , zoon van 1'itan en de Aarde, in dë beruchte hcmclbelTormhlg door Jupiter met den berg Mtm bedekt — en men fehreef de beweegingen des aardrijke aan deezen reus toe, als ontftaande, wanneer hij eenig gedeelte van zijn ligchaam verroerde.
Virgilius zingt van hem:
Fama est, Encclacli femustum fulmlne corpus
Urgeri mok hac -
Dat is:
k Men zegt dat hier het reuzenlijf
Eneeladus, gebrant of half gebrant, getroffen
Van weérlicht, met gewelt,ter aerde neêr kwam ploffen $
Geplet van dit gevaerte
Te heerlijk is dienszelfden dichters befchrijving van den berg Mtna, om dezelve agter te laaten< Hij zegt:
fed horrificis juxta tonat AZtn» rutnis:
Interdumque atram prorumpit ad atkera nubeni Turbine fumantem piceo & candente favilla; Attollitque globos flammarum & Jydera lambit.' Interdum fcopulos avulfaque vifcera montis Èrigit eru&ans, liquefa&aque faxa fub auras Cum gemitu glomerat, fundoque exaftuat imo.
Dat is:
—— Etna, fteil en hoogh hierbij gelegen ,
D Be-
vt.
HOOFDSTUK.


JO EEN C EDE HL TE
VI.
HOOFDSTUK.
Bederft al 't lant rondom, en blixemt allerwegen, En dondert gruwelijk. Bij wijlen berst hij oock Ten hemel met een wolcke, enfwarten roock en fmoock. En dwatrelende vlaegh van peck en gloénde voncken, Schiet roode klooten vier en gloet uit zijn fpeloncken Naer boven, leekt de lucht en ftarren met den brant En vlamme van zijn tong, hij braekt zijn ingewant, Geheele rotfen, van hem afgefcheurt, met eenen Ter keele uit, haspelt, krack op krack, gefmolte lteenea En klippen in de lucht en barrent fterk en flijf Van onder op
En Silius Italicus zegt bl. 222.
Summo cana 'jugo cohibct {mirabih dictu) Vietnam flammis glaciem , aternoque rigore Ardentes horvent fenpuli: plat vertice celfi Collis kiemt, calidamque nivem tegit atra favilla.
Overgezet:
Stremt op zijn hoogften top, ó welk verbaazend wonder! Het ijs zo digt aan 't vuur; en rotzen , die zelfs branden , Zijn eeuwig kil en koud, de winter heerscht om hoog Wijl menig zwarte vonk de warme fneeuw bedekt.
(Cellarius Lib. II. Cap. 12. Stephani Lexicon. Virgil. Mn. Lib. III. v. 371. Vondels vert. bl. 222. SU. Ital. Lib. XIV. v. 67.)
Niet verre van den berg Mtna ligt de Stad Tisfa. Men houdt de Stad Randazzo voor het oude Tisfa. (Cellarius Lib. III. c. 12)
De droom Onobala nam zijnen oorfprong uit de gebergten niet verre van Tisfa, en droeg ook
den


VAN MET EILAND SICILIË. $t
den naam van de Tauromenifche rivier. (Cellarius Lib. II. c. 12O Hij liep uit in de Sicilifche Zee bij de Stad Taurominium, tegenwoordig Tauromina geheeten.
Deeze Stad was gebouwd op den berg Taurus, en heeft in oude dagen een allerheerlijkite Schouwburg gehad , waar van nog zeer veele ovcrblijf-
zels voor handen zijn. Het Tauromenifcht
Jlrand wierdt Copria , dat is mesthoop t genoemd; om dat alles, hetgeen door den draaikolk Charybdis was ingezwolgen , aan hetzelve weder opgeworpen wierdt, zijnde de aangefpoelde flukken en brokken geheel misvormd, en, zo zij verrotting onderworpen waren, reeds (tinkende. (Cellarius Lib. II. cap. 12. Cltiv. Lib. III. cap. 41. Strabo Lib» VI* Nieuwe Reiziger 28 Deel, Br. 36a.)
Het voorgebergte Argennum lag zeer digt bij de Stad Tauromenium. (Cellarius Lib. II. cap. 12.)
Aan de andere zijde van het gebergte, dat deezen hoek van sicilie fcheidde, levert ons de oudheidkunde de rivier Tinetus op. (Ptolom. Lib. VIII. cap. 4. Cellarius Lib. II. c. 12.)
Aan den Broom Htlicon ligt de Stad Tynda* rium, ook wel Tyndaris genoemd: thans Santa Maria di Tindari, deeze Stad fchijnt eene geweldige overftrooming of aardfchok geleeden te hebben reeds ten tijde van Piinius ; althans 'er is een groot gedeelte van dezelve afgefcheurd en in zee verzwolgen , waar van de voetltappen nog overig zouden zijn. Bij deeze Stad lag een voorgebergte van dienzelfden naam. (Cellarius Lib.
D 2 II.
vt.
HOOFDSTUK.


5=
EEN GEDEELTE
VI.
HOOFD STUK.
II. c. 12. Ciuverius Lib. UI. c. 41. Piinius Lib. H. cap. 92. Strabo Lib. VI.)
Het Steedje Abacanum was niet ver van Tyndaris gelegen, anders vindt men weinig of niets, van deeze plaats,als dat derzelver omtrek het Abaceenisch gewest genoemd wordt. (Cellarius Lib. II. c. 12.)
Verder droomde de Rivier Longanus , terwijl de Stad Mylcs aan een uithoek des Lands gedicht was, wier naam tegenwoordig in dien van Milazzo veranderd is. De Stad Mylce was Pompejus in den oorlog tegen Augustus tot eene derke hulp, doch het was bij derzelver haven , dat hij door den laatstgenoemden in een Scheepsgevecht overwonnen werdt. (Cellarius Lib. II. cap. 12. Sucton. Aug. Cap. 16. Cluver. Lib. III. cap. 41.)
De Stad Noce, die men wil dat naderhand Noara zou genoemd zijn, doch het geene flechts eene gisfing is, was dieper landwaards in gelegen. (Cellarius Lib. II. c ia.)
De Rivier Melas is bekend door zekeren flibbcrigen mest, die aan haare oevers kwam opborrelen, waarom men beweerde , dat niet verre van daar de osfen der Zon gedald werden. (*) (Cellarius Lib. II. c. 12. Plin. Lib. II. c. 98.)
Digt bij deezen droom lag een Tempel, aan Diana Fafcelim toegewijd. Groot gefchil is 'er over de alleiding en fchrijfwijze van fafcelina of facelina;
doch'
f) Daarom zegt Ovidius, Fastorum Lib. 4. v. 486. Sacrorumque Milan pafcu.1 Uta boi'an.


van het eiland sicilië.
53
doch dit van geen belang voor onze leezers rekenende , zullen wij dit zonder verdere aanmerking 1 voorbij gaan , alléén aantekenende , dat Orestes het beeld van die Diana met zich voerde uit i>cythia, toen hij door ftormwinden gefchokt aan sicilie landde. (Ccilarius Lib. II. c. 12. Nota; in Silio Italico Lib. 14. v. 260.)
Naulochus was eene zeer gefchikte haven, waarbij een klein Stadje gevonden wierdt. (Cellarius Lib. II. c. 12.)
Hierop volgde het eerde der drie beroemde voorgebergten van sicilie, Pelorus, nu Capo di Faro geheeten: dit voorgebergte was zeer nabij aan italie gelegen, zodanig ztlf dat het, een eind wegs uit zee gezien,aan de Italiaanfche kust fcheen vast gehegt te zijn , waarom ook Virgilius zegt:
iS? angufli rarefcent claujlra Pelori.
Dat is:
En de inham van het eng Pelorus komt te (luiten. Silïus Italicus zegt van dit voorgebergte:
Celfus harenofa tollit fe mole Pelorus.
Overgezet:
Het hooge voorgebergt Pelorus prijkt verheven
Met zijn gevaarte, dat uit zand beftaat
(Cellarius Lib. II. c. 12. Virgilius yEn. III. v. 411. Vondels vert, bl. 215. Silius Italie. Lib. XIV. v. 79.)
Naa het voorgebergte Pelorus deedt zich de Stad Mesfana, thans Mesfina genoemd, aan de befchouD 3 wing
VI.
lOÓFÖSTIIK.


54
EEN GEDEELTE
VI. ,
HOOFD- . SVJK.
ving op. De oudfle naam der Stad was Zanck g betekenende een zeis, waar mede de maaijers het iooren affnijden. Het zij om de gedaante der Landtong , aan welker overzijde zij gelegen was, die de gedaante van dat werktuig des Landbouws hadt, het zij om den rijken overvloed van graanen, waar mede zij italie voorzag, het zij naar den koning Zanclus. CSU. Ital. Lib. XIV -195.) De Stad Mesfena of MesJ'ana is gedicht door de Mesfanifche Peloponnefers, van welken zij haaren naam ontleend heeft. Ln de vroegtte tijden heeft deeze Stad reeds veel door de pest geleeden. Maar door de Samniten t die zich daar ter neder zetten, wierdt die verwoesting eenigzins geboet. (Cluv. Lib, III. cap, 4.) —* De Romeinen gebruikten deeze Stad als hun ver'chansfing en wijkplaats in de Punifche oorlogen. Misfchien hadt de Natuur nimmer fchooner en ge[chikter ligplaats voor fchepen gevormd, dan de inham van Mesjam — doch hiervan in het vervolg nader, —
De Mesfaniers hebben ook eenigen tijd den naam van Mamertiners gedraagen — en de wijn dier Stad was zeer beroemd onder den naam van Ma* mertynfche wijn. Steph.
Wij zullen onze befchrijving van Oud Mesfena fluiten met eene korte aantekening over den dichter Ibycus, dien men wil dat in deeze Stad gebooren is ; fchoon hij bij anderen een Rhegiiier genoemd wordt. Deeze verviel op zekeren tijd in de handen van firuikroovers: op het oogenblik dat zij hem ombragten,riep hij eenige kraanvogels,die
bo-


VAN HET EILAND SICILIE. 55
ZEVENDE HOOFDSTUK.
OVER DE EILANDEN AAN DE SICILIAANSCHEEN CALABRISCHE KUSTEN, IN ONZE BESCHOUWING N O OD Z A AK L IJ K.
Aan de Calabrifche Kust vertoonen zich de Jthacejice of de Ithacefifche Eilanden, waarop men wil dat de wachttoorens van Ulysfes zouden geftaan D 4 heb-
VI r.
HOOFDSTUK.
VI.
JOOFTJSTUK.
boven zijn hoofd vloogen , als getuigen aan, van den doodflag , die aan hem begaan wierdt. — Zijne moordenaars, zich eenigen tijd daarnaa op eene markt bevindende, zagen eenige kraanvogels; ziet daar, riep 'er één, de wreekers van Ibycus! — dit werdt door eenen vreemden gehoord, die hierop nader aandringende en een verlegen antwoord ontvangende , hun den rechter aandiende , die, naa door de pijnbank de belijdenis afgeperst te hebben, hun de verdiende ftraf deedt ondergaan. — Dit geval werdt bij de Grieken tot een fpreekwoord [Al I&kov yt^xvoi} de kraanvogels van Ibycus, 't geen zij gebruikten als door een vreemd en onvoorzien geval een misdaad werdt uitgebragt en de fchuldige de verdiende flraf onderging. (Strabo Lib. VI. Cellarius Lib. II. c. 12. Silius Italicus Lib. XIV. v. 195. Ciuverius Lib. 111. c. 41. Erasmi Adagia p. 724.)


56
DE EILANDEN AAN DE
VIL
HOOFDSTUK.
hebben.. Volgens Cellarius zouden in zijnen tijd die eilanden de naamen van Braces, Braca en Torricella gedraagen hebben. (Cellar. Lib. II. cap. io. Piinius Lib. III. cap. 7.
Plet voornaam (Ie der Liparifihi Eilanden, die ook de Molifche of de Vxdcanifcht genoemd wierden is Lipara , eene volkplanting der Cnidiers , zijnen naam ontleend hebbende van den koning JLiparus, opvolger van iEolus: het eiland is beroemd wegens zijn fchoone haven, plaatzen en gezondheid van luchtftreek. (Cellarius Lib. II. cap. 12.. & Piin. Lib. III. cap. 6.)
Het eiland Thermisfa , ook Hiera en Vulcania genoemd, is niet ver van Lipara af gelegen — waarop een bijna altoos brandende berg gevonden wordt, van waar dit eiland ook aan Vuleanus, bij de Heidenen den God der fmeden, werdt toegewijd: hier van zingt Virgilius:
Infula Sicaniv.m juxta latus, ASoliamque Erigitur Liparen , fumantibtis ardua faxis; Qiiam fubter Jpecus & Cyclopum exefa caminh Antra AZtncea tonant , validique incudibus itïus Auditi referunt gemitum , Jlriduntque cavernh Stridura Chalybum , rjf fornacibus ignis anhelat-. Vukani domus & Vulcania nomim tellus.
Het geen dus door Vondel zeer vrij gevolgd is.
Ter zijde aan 't vet Sicilje en Lipare, daer toen


siciliaansche en calabrische kusten. 57
De wintgodt heer?chte . rijst een eiland met zijn rotzen, Vo! roock en fmook, zoo hoogh dat zij de wolckcn trotfen, Waer onder de fpelonck der reuzen, en het hol Van Etna , door de keel des fchoorfleens, zwart eu vol V'an roet, en uügebrant, vast dondert door de Steden. Men hoort ze vreesfelijk op't aenbeeld flaeu , en ftneeden , Dat op dien klanck het hol hier wtêrgaluit met getchal, De vonck al liiorrende zich uitfpreit over al liet hol. Men hoort 'er vier en vlam geduurigh hijgen, En zwoeghen in de finidts :'t geweer om meê te krijgen , Wordt in dien winckel van den Godt Viilcsan gefmeet, En 't land voert 's Viergodts naem
(Cellarius Lib. II. Cap. 12. Virgil. JEn. Lib. VIII. v. 483. Vondels vert. bl. 389.)
Strongyle is een eiland, dat dien naam naar de rondheid van deszeifs gedaante ontvangen heeft, en was mede van eenen brandenden berg voorzien: deszeifs inwoonders konden drie dagen van te vooren (pellen welke wind 'er zou waaijen, en die wichlaarij onderwonden zij zich uit den oprijzenden damp. (Cellarius Lib. II. Cap. 12. Stephani Lexicon. Strabo Lib. VI.)
De overige eilandjes met naame Dydime, Heraclea of Herculis infula , Phxnicufa , Ericufa en Evonymos, zijn van zeer weinig aanbelangs —— gelijk ook het eilandje Ustica. (Cellarius Lib. II. cap. 12.)
Dus hebben wij onze leezers het oud-nederCALABRiEen ook dat gedeelte van sicilie doen kennen, het geen wij bijzonder in ons bellek van D 5 nao
\
.VII.
HOOFDSTUK.


58 de eiland. aan de sicil. en calab. kust.
VU. nooden hadden. Wij hebben tevens getragt den hoofd- dorren weg der aêloudheid zo lecvendig te maa-
*TtJK' ken als ons mogelijk is geweest. In onzs
volgende afdeeling zullen wij nieuw-nedercalabrie en het hedendaagsch sicilie bcfchouwen. ■


NEDER-CALABRIE,
DE LANDSTR.EEKEN VAN
M E S S I N A,
EN DE NABIJ LIGGENDE
EILANDEN,
IN DERZELVER NIEUWE REN TOESTAND BESCHOUWD.




TWEEDE AFDEELING.
overgang van de eerste afdeeling.
Meer lichts, meer ontwijfelbaare zekerheid zullen wij ontmoeten in de befchouwing, die wij nu aanvangen , fchoon de tijd der Midden-Eeuwen met nevelen bezet zij. Wij zullen dat Tijdperk egter nu en dan aanroeren niet alléén , maar 'er zelf zeer dikwerf van gcwaagen; aangezien in die landftreeken de voetfiappen van de gebruiken der Midden-Eeuwen overal in lieden én kerken voor handen zijn.
In geen land ter waereld heerfchen meer bijgeloovige begrippen, dan in sicilie , en dit is vrij natuurlijk toe te fchrijven aan alle de verfchijnzelen, door den brandenden berg en den zwavelachtigen grond veroorzaakt: de menfchelijke natuur immers is zo gefield, dat zij bij het zien van iets bijzonders terflond de onmiddelijke oorzaak en het gevolg van hetzelve tracht op te fpooren. Niets is in die naafpooringen gemaklijker, dan alles vr-emds op de rekening van den duivel of eenig anderen boozcn geest te zetten.
Aangenaam egter hoopen wij zal onzen leezer de togt zijn, dien wij weder met hem zullen onderneemen , en wij vertrouwen dat de verwisfeling van voorwerpen, zo wel als de naauwkeurigheid van befchrijving, het dorre, dat altoos derplaatsbefchrijving aankleeft, eenigermaate verleevendigen zal. .
EER-
OVERGA N G.


6l neder-calabrië
I.
BOOFI) STUK.
EERSTE- HOOFDSTUK.
neder-c alabrie in het algemeen.
Tot de befchrijving dan van het Nieuwere n eder - calabrië betrekken wij alles, wat naa de ■ komst van Christus aan die Landftreek is overgekomen tot op den dag der verwoesting. Eerst het één en ander te laaten vooraf gaan over het Land in het algemeen , keuren wij voor denLeezer voegzaam en geleidelijk.
Barrius zegt met ronde woorden: „ dat de Rhe- • giners op de prediking van Paulus den Apostel, het eerst, alléén de Romeinen uitgezonderd, het Christelijk geloof omhelsd hebben: want dat Paulus uit Judtsa na italie reizende, te Rhegium is gekomen in het vijf en twintigfte Jaar naa Christus lijden, daar in één dag de leer des Euangeliums verkondigd en de inwooners dier Stad tot het Christelijk geloof overgehaald heeft, zelfs zo verre, dat hij daar eenen Stephanus tot aartsbisfchop bevestigde, die dan vervolgens in die Landflxeeken de Christelijke openbaaring uitbreidde. (Barrius Lib. I. c. 17.) Dit heeft Barrius zeker uit de overleveringen zijner Kerke opgemaakt: want in de Handelingen der Apostelen, waaruit wij dit zouden moeten opmaaken , jaa waarop zich Barrius beroept, vinden wij alléén — Ende als wij tot Syracufen aangekomen waren , bleven wij [aldaar] drie dagen. Fan
waar


ïn 't algemeen. 6j
tüaar wij ommevoerent en quamen aan tot rhegium : ende alfoo na tenen dagb dt wind zuyd 1 voert, quamen wij den tweeden dagb tot Puteolen, (Handel. XXVIII vs. 12, 13.) Neder-calabrie heeft ten tijde van Anaftafius den derden veel geleeden door de Agareners, daar het door dezelve hijkans geheel verwoest wierdt: ook heeft deszeifs zeekust ten tijde van Keizer Karei den V. veele plunderingen ondergaan, en veele aan zee gelegen Steden zijn door den overmoed der Soldaaten genoopt, bij welke gelegenheid ook veele inwooners van calabrië gevangen genomen wierden. (Barrius Lib. I. cap. 19. v. 20.)
In het Jaar 1639 heeft ne der-c alabrie , gelijk ook de deelen van Mesfina zeer gevoelige aardfchokken geleeden, doch van dit ongeluk zullen wij in een laater Hoofdftuk fpreeken , wanneer wij met de ftreeken van het Nieuwer neder-calabriü gemeenzaamer geworden zijn. De landftreek van neder-calabrië was allervruchtbaarst ; de bergen, aan de zon blootgefteld, waren vercierd met de heerlijkfte vruchten, de wijnftok en de olijfboom groeiden 'er van zelve, fchoon voor de teelt des laatften nog al eenige zorg gedraagen werdt. Men trof 'er ook in het land fchoone bosfchen aan, door de hand der Natuur geplant, en rijk in pik, hars en terebinthijn. De Castanjeboomen van verfchillende foort waren mede een eigen gewas van neder-calabrië. Veele planten in de geneeskunde gebruikelijk, bedekten overal den grond. Wellen van warm water
ont-
f.
IOOF0» STUK.


64
neder-cala briH
I
HOOFDSTUK:
i j
] !
i
Dntfprongen tusfchen de bergen , en bezaten eene-. geneezende kragt.
De zee, die calabrië befpoelt,is uitfteekend a vischrijkheid, en van rooda zo wel als witte ko•aalen in ruimte voorzien. (Barrius Lib. i. C. 22.) £en hedendaagsch Schrijver zegt'er van, dat 'er ie vruchten een dubbele grootte hebben — de doës groeijen 'er op den blooten grond zonder ftooting of broeikasfen, en de olijf boomen zijn 'er zo rroöt als kleine eikenboomen —(Graaf de Borch ileis 3de Brief.)
■ Dit calabrië egter, hoe gezegend door de nilde Natuur, was altoos het tooneel van ongelukkige verwarring; ter zee en te land blootgefteld en r,eduurig overvallen van roovers, en bewoond door ;en volk, dat vadzig, dom en bedrieglijk was. De [nwooncrs, wat ook Barrius door een te fferke liefje tot zijn Vaderland vervoerd, zegge , de inwooners waren wild en woest van aanzien, (de 3raaf de Borch noemt ze eer beeren dan men"chen); van een barbaarfche taal, een afgrijzelijk voorkomen , een boosaartig uitzigt, en dat zich anderhoudt met walgelijk voedzel. Zij waren lui ;n te onveritandig om de vruchten, die de Natuur hun toereikte, aan te kweeken, en met dat alles- nog bedrieglijk, zo dat dc hedendaagfche Calabriers de grondtrekken van hunne voorvaders, de Brutiers, zeer wel f/chipien bewaard te hebben. Overal was de Calabrifche Kust met toorens voorzien , een mijl of daar omtrent van elkander geplaatst om de kust van zeelchuimers te bevrijden.
D»


in 't algemeen!
65
De neder-calabrisc he bodem zal nu
het onderwerp onzer befpiegelingcn zijn. ■
Het eerfte, dat zich op de Landkaart der nu meest- al verwoeste plaatzen aanbiedt, is de Rivier Neëto of Neto, duidelijk haaren naam afleidende van derzelver ouden naam Kecethus , waarvan wij bl. 20. melding gemaakt hebben. Aan de boord van dien Aroom vertoont zich het kasteel van de Rivier Neto, Rocca di Neto genoemd. Kieromltreeks plagt de bisfchoppelijke Stad Leonum, gemeenlijk St. Leone genoemd, gevonden te worden.
De Stad Policastro is tusfchen twee uitfpruitzels van èin der armen van de Rivier Targit gelegen: zij is mede fterk door de Natuur. De flroomen waardoor deze Stad omvat wordt, zijn zeer vruchtbaar in zeker zoort van aal. Dit Steedje behoort tot de domeinen van den Koning van Napels.
Voorts vertoont zich de Stad St. Severina, een edele en oude Stad, voorzien van eenen aartsbisfchoplijken zetel, op een hooge rots gelegen en door de Natuur vrij fterk, als van alle zijden bijkans omringd zijnde van bergen en rotsachtige plaat zen. De grond rondom St. Seuerina is beroemd door zijne vruchtbaarheid in wijn en olijven. (*)
Het
(*) Deeze Stad is gedicht door de Patriarchen van Conflantinopolen en in den Jaare 1570. met het bisdom van de verwoeste Stad Si. Leone, bovengemeld verdénigd. Onder het aartsbisdom van Seyerina behooren de bisdommen Ceriati, Umiratko, Strongo/i, Jfola en Belcastro.
E
r.
HOOFDSTUK.


66
de oostzijde van
l
HOOFDSTUK.
II.
HOOFDSTUK.
Het Steedje Mesfuraca, ook wel Mesfurga, is niet ver van Policastro gelegen. Derzelver inwooners plagien beroemd ie wezen door het maaken van pottebakkers-werk uit een foort van rosfe klei.
TWEEDE HOOFDSTUK.
de oostzijde van neder- calabrië bes chouwd.
Wij zullen, gelijk inde befchrijving van Bruttium, ook met de oostzijde van neder- calabrië beginnen; en fchoon de eigenlijke grens van n eder-calabrië de Rivier Neto is, eerst een weinig over de Stad Conzenza handelen.
Conzenza of Cofenza is de Hoofdftad van opp e r- c a l a b r ie ; en fchoon klein van uitgeftrektheid, heeft zij egter een aartsbisdom. Zij is gelegen aan de ftroomen Crate en Bafento. Niet ver van de Stad is eene alleraangenaamfle vallei, door da rivier Crate befproeid. Cofenza ligt in eene fchuinfche richting en overziet verfcheide (leedjes en dorpen, als Domanico, Mendicino, Carolei, F'endace , Montalto, Regina, Lattarico, Torano, St. Mar co , Roggiano , Terjïa en Terra nuovo ; als ook Castiglione, Rofe, Luzzi, Airi, Bifignana en Curigliana. De zo even gemelde vallei is wel twintig mijlen groot en van alle aangenaamheden rijkelijk voorzien. De Stad is omringd
door


N E D È R - CALABRIË BESCHOUWD. 67
door eene groote menigte wel bewoonde dorpen, II. en heeft een fchoon kasteel. In rang van (temming 1100FD'
° ° STUK.
volgt zij op Napels, en haar aartsbisdom voert — . den naam van Miferatione divina. De Augustynen, Jacobynen, Franciscaanen, Capucynen, Mi» nimen en Carmelieten hebben 'er hunne geestlijke gehuchten. De Jefuiten hadden 'er voor de vernietiging hunner orde mede een klooster. 'Er worden zeer veele overblijfzels der heiligen bewaard, als de hairen van Apostel Petrus , het kleed van de Maagd Maria, en beenderen van meer dan twintig beroemde mannen en vrouwen der eerfte Eeuwen.
Li Cotmiei, is eene Stad, zo men wil, door de Crotoniers op een verheven plaats gedicht.
S. Mauro, bij anderen Rocca di S. Mauro geheeten, heeft eenige voortreffelijke mannen voortgebragt.
Cotrone, eene Stad tot de Koninglijke domeinen behoorende, is van eenen bisfchoplijken zetel voorzien , (laat onder het aartsbisdom van Reggio, en heeft zeven Parochiekerken en twee kloosters.
Bij de voorgebergten Nau en Manna, niet verre van de Stad Cotrone gelegen, is de zee van veele koraalgewasfen voorzien, en langs het ftrand tusfchen Nau en Manna ontwellen veele zoete bronnen.
Het Steedje Cutro [ook wel Citrum genoemd] was omringd door vruchtbaare weiden, en gefticht, zo men wil, door de Crotoniers: hier bij wierdt een meir gevonden, 't geen fterk opwelde, E <j wan-
1
\
\


«58 PE oostzijde •VAN
II.
HOOFD STUK.
wanneer de naast bij gelegen Zee hevig brandde. Capo della Nave, Cap Rizzuto en verlcheide . Kaapen minder van aanzien , liggtn laager firandwaards.
Het ftrand agter'volgende, ontmoet men de rivieren Tacina en BaJiUcata. Aan de laatfte ligt de Stad
Bdcastro, ook wel Belcastrum of Geneocastrum geheeten , zijnde een bisdom , (taande onder het aartsbisdom van St. Severina: het is de geboorteplaats van den beroemden Thomas Aquinus* De Landftreeken om Belcastro zijn bekend wegens haare uitfteekende vruchtbaarheid in wijn en olie. Ook valt 'er zeer keurige honig. Daarenboven wordt 'er een zouten bron gevonden, waar uit zeer goede pekel gemaakt wordt.
Landwaards in worden zeer veele plaatsjes gevonden, van welke bijkans niets dan hunne naamen bekend zijn. De Steden Taverna, Coprani, Catanzaro en Sellia zijn de beroemdlte en haare omgelegen landftreeken zeer vruchtbaar.
Catanzaro, behoorende tot de koninglijke domeinen, is de hoofdftad van o r p e r • calabrië , fchoon het volgens onze grensfcheiding , die wij om reden wat ruim genomen hebben , in nederc al a br ie valt; ook is het de grootlle Stad van de beide cal abri en en haar mededingfter Reggio, dat egter lang voor haar bezweeken is. In Catanzaro wordt de opperde vierfchaar gefpannen, en de omliggende ftreeken zijn, gelijk bijkans


neder-calabrië beschouwd. 60
Kans alle deelen van calabrië allervruchtbaarst en uitlokkendst.
Eer wij aan de Stad Squilace komen, doen zich ■ nog de rivieren Semerina , AM en Corace op , waaromtrent hier geen bijzondere aanmerkingen vallen.
Squilace of Squüazo, naar het welk de naast bijgelegen golf den naam draagt , naamelijk Golfo de Squilaci , is eene Stad met een bisfchoplijken zetel voorzien , (taande onder den aartsbisfehop
van Reggio. Zeer gunftige getuigenis wordt
'er gegeeven van de landilreeken van Squilace , als zijnde volmaakt wel bebouwd en den rijkdom ten toon fpreidende van den Markgraaf Gregorius Squilace , den tegenwoordigen bezitter, een goed vriend van den Koning van Napels , en een echten liefhebber van den Landbouw. Barrius verhaalt dat ten zijnen tijde digt bij Squilace een Bron, Aretbufa (*; genaamd , gevonden wierdt van deeze bijzondere eigenfehap. Een mensen in ftilte de bron naderende, vondt dezelve geheel (lil en vlak; doch zo ras hij zijne (tem,het zij hoestende , het zij fpreekende, verhief, begon het water op te bruisfehen en als te kooken. — In hoe
ver-
Men verwarre dee^e bron Jrethufa niet met gelij'knaanu. ge bronnen , naardien de Oudheid goedgevcn en heeft de Maagd Arethufa op verfchillende plaatzen en wijzen te vereeuwigen. Naar luid der fabelen was zij de dochter van Nereus en Dolis , en wierdt, vervolgd en ingehaald zijnde door Alpheus, die baar wilde fchaaken, door Diana in een bron veranderd. Qviiius Metam. Lib. V. v. 564 • & 'ffyfr
£ 3
IT.
HOOFD" STUK.


70
de oostzijde van
II.
HOOFDSTUK.
rerre dit waarheid zij', durven wij niet verzekeren; ~choon het vast gaat, dat in dit deel van italie iet water zeer veel vreemde eigenfchappen bezit, ongetwijfeld toe te fchrijven aan den bijzonderen aart der gronden.
Voor het Steedje Satriano aan de rivier li Favcu ni, is 'er weder niets bijzonders aan de kust op te merken : dit is mede beroemd om deszeifs vruchtbaare landftreek , en heeft voortgebragt Fabius Hermogida, een uitfteekend wijsgeer en ge* neesmeester der zestiende Eeuw.
Verder ligt de Stad Badulato, door rotzen en gebergtens omringd, en rijk in de voortbrengzels yan olie en wijn.
Ook ontmoet men hier de Stad St. Cattarina, mders wel Catbarena genoemd, en op eene hoog:e gedicht. Zij draagt denzelfden roem van /ruchtbaarheid als bijkans alle Steden van neder-calabrië.
Capo de Stilo is voorzien van een Karthuizer klooster , en de landerijen omtrent dezelve zijn wel aangelegd en goed bebouwd. Hoog aan de rivier legt het Steedje Stilo, tot de koninglijke domeinen behoorende.
Tusfchen de Rivieren Alaro en Amufa ligt de Stad CastelVeUre op eene verheven plaats,en zo men wil zeer gezond van luchtftreek : het heeft èetj Collegiaale Kerk, en voert den tijtel van Markgraaffchap. Digt bij Castcl Vetere ligt het ftedeke Roze/Ia.
De Stad Gieraceoï Gerace, niet ver van liet oude


■ NEDER-CALABRIË BESCHOUWD. 71
DERDE HOOFDSTUK.
BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE VAN NE DER-CAL ABRIE.
Capo (kW Armi of iel Arma is het eerfte voorE 4 werp
de Epizephyrii Locri afgelegen, jaa denkelijk op deszeifs puinhoopenCvoor een gedeelte) gebouwd, heeft een bisfchoplijken zetel, egter ftaande onder het aartsbisdom van Reggio. De Stad is gezond en op eene hoogte gelegen. Men vindt daaromftreeks de puinhoopen en overblijfzels van het oude Locri, en 'er wordt over't algemeen gedacht, dat bij het opgraaven van den grond zeer veele kostelijkheden zouden gevonden worden. 'Er zijn te Gierace zwavelachtige baden.
De Stad Bianco is beroemd door derzelver uitfteekende witte wijnen , althans dit was zij in vroegere dagen.
Aan de kust doet zich verder mets aanmerkÜjks op voor Capo di Spartivento, welke kaap de Zuiden- en Noordenwind ter omzeiling vereischt , en daarom voor gevaarlijk wordt ge
houden. ..
Landwaards op vertoont zich Bom, zijnde eer bisfchophjke Stad, bekend door derzelver vruchtbaarheid in wijn, olie en honig, als mede door dc uiüteekende kaas, die daar ter plaatze wordt toe, bereid.
II.
HOOFDSTUK.
IIL
HOOFDSTUK.


7ü BESCHOUWING VAN DE WESTZIJDE
III.
HOOFDSTUK.
werp van aanbelang, dat zich aan ons ong ter westerzijde opdoet , ziende die kaap juist na het zuidwesten, gelijk Capo di Spartivento na het zuid-oosten.
St. Agatha is eene derke Stad , wier burgers zich in den jaare 1552 dapper fchijnen gekweeten te hebben. Zij is mede bekend door het voortbrengen van den beroemden Geneesheer en Wiskunftenaar Joannes Alphonfus Borelli ; en fchoon anderen willen dat hij te Napels, weder anderen dat hij te Mesfina zou gebooren zijn , kent Th. Acetus die eer aan St. Agatha met reden toe. Hij was Hoogleeraar te Florence en te Piza, en dond zeer in de vriendfehap van den Groothertog. Hij fchrecf veele boeken: de beroemdde zijn, de Motu Animalium. De Motibus naturalibus a gravitate pendentibus. De vi Percusfionis. Notce ad Apollonü Cenicorum libr. 5, 6 c? 7. Hij was ook een uitvinder van veele Konstwerktuigen , onder anderen, één gefchikt om langen tijd onder het water te vertoeven. Hij dierf te Rome 1673. Niemand voorzag zijnen dood, dan hij; zich zeiven kennende, zeide hij tot hun, die meenden dat hij flechts eene ligte ongedeldheid hadt: „Nu „ zal ik derven — gaat, roept de geneesheeren, „ op dat ik u niet toefchijne dwaasheid te fpree„ ken; dat zij vrij hunne poogingen infpannen „ om mij te herdeden , fchoon ik zeker weet „ dat het vergeefsch zal zijn."
Dus zijn wij vast de Stad Reggio genaderd, zeker, fchoon wij niet met Barrius inltemmen, ten minden


VAN NEDER-CALABRIE. 73
den geen reden zien , waarom wij haar bijkans zo oud zouden ftellen als de Zondvloed , zeker eene zeer oude Stad; doch van haaren ouden toeftand hebben wij reeds zeer veel bladz. 37. aangetekend. De grootheid en roem van Reggio , die het in aêloude dagen bezat, is geheel verdweenen. Uit de overblijfzels der oudheid zijn de meeste gedichten , als kerken en kloosters, gebouwd; en dat een rampzalig gebrek aan fmaak en oordeel te kennen geeft, vtrfcheide Griekfche gefchriften liaan het onderde boven. Hoe diep egter de grootheid en fchoonheid van die Stad moge gedaald zijn, nogtans hadt de Natuur de fchoonheden, die zij haar gefchonken hadt, haar tot den jongden aardfehok laaten behouden. Gelegen aan de zee tegen over de kust van Mesfina, zag zij dezelve op eene aangenaame wijze de overzijdfche ree befpoelen; terwijl haare velden van oranjeboomen, wijngaarden en olijfboomen op de heerlijkde wijze voorzien waren. Zij behoort tot de domeinen van den koning, en een ..aartsbisdom zijnde, heeft zij onder haar de bisdommen Bova, Casfano,, Catanzaro, Cotrone, Gieraci, Nicastro , Nicotera, Oppido, Squilaci en Tropea,
Van een wonder luchtverfchijnzel, Reggio bijzonder eigen; kunnen wij niet nalaaten hier melding te maaken.
Wij hebben in ons Vaderland aan de Zuiderzee een verfchijnzel, dat gansch niet ongemeen is , en meestentijds opdoemen genoemd wordt; bedaande hierin, dat, wanneer de dampen verdikt worE 5 ^
III.
HOOFDSTUK.


74 beschouwing van de westzijde
HU
HOOFDSTUK.
den met eenen Noordelijken wind ,plaatzen,op een verren afltand gelegen, zich veel nader en als verheven vertoonen , waarover de Eerw. Heer martinet in de Vaderl. Letteroefeningen, 7 deel 2de Huk eene verhandeling heeft medegedeeld, tot welke wij onze leezers wijzen, die begeerig zijn van dit vcrfchijnzel een eenigzins naauwkeuriger verllag te ontvangen. — Soortgelijk, egter in veele opzigten verfchillend, verfchijnzel heeft aan de Rheginifche kust nu en dan, fchoon gantsch niet veelvuldig, plaats. Te weeten; 's morgens vroeg, voor het opgaan der Zon, vertoonen zich aan den oever der Zee, als in een fpiegel, boven de oppervlakte der Zee in de lucht allerhande foorten van gedichten, mannen en vrouwen , tuinen, bebouwde velden, ploegende osfen en honderd andere verfchillende voorwerpen. Naar maate de Zon opryst en de gezigteinder nader komt, verflauwt dit verfchijnzel, en als de zon eindelyk zich vertoont, verdwijnt het geheel. De Rheginers fchryven dit aan eene Tovergodin , Morgana, toe; fchoonvader Minafi van Napels eene fraaije verhandeling fchijnt gefchreeven te hebben, om zijne landge* nooten te overtuigen, dat dit niet aan eene Tovergodin , maar aan een uitwerkzel der Natuur toe te kennen was. Zeker is dit verfchynzel wel degelyk het onderzoek der Natuurkenners waardig.
In het jaar 1717 in de maand Juni trof deeze Stad een droevig noodlot door het onweder, flaande de blikzem in het kruid-magazijn, waarbij wel tweehonderd menfchen het leeven infchooten.
Op


VAN NEDER-CALADRIE.
75
. Op de befchouwing van Reggio volgt die van het fiedeke Seiglio , zijnde gedicht op de rots Scylla, waarvan wij, gelijk, van den draaikolk Charybdis, ook nu een woord zullen reppen.
Aan de Scylla en Charybdis, dié wij nog korts geleeden als vervaarlijke Zeegedrochten, door de befchrijvingen der dichters xiog vervaarlijker gemaakt, befchouwden, zullen wij in laatere dagen met eenigzins minder fchrik kunnen gedenken. De rots Scylla deekteen halve mijl in Zee; men hoort, wanneer men dezelve nadert, een afgrijzelijk gedruisch, denkelijk veroorzaakt door de breeking der golven op de kleine klippen, die even met haare toppen boven het water uitftecken. In ouden tijd waren dit zeker de honden , die zich aan den buik van het Zeegedrocht Scylla vertoonden, Zodat, •gelijk de Graaf de Borch aanmerkt, dit derhalven geen grootc vreemdigheid is, jaa niets natuurlijker. Maar dat 'er een grondelooze kolk, een afgrond onder aan deeze rots zou zijn, gelijk-de -Griekfche en Latijnfche Schrijvers voorgegeeven hebben, houdt hij voor geheel valsch, jaa meldt zelfs dat zij 'er over heen zouden gevaaren zijn zonder het te bemerken , bijaldien 'er hun de fchipper niet van onderricht hadt.
'Er heeft nog ten deezen tijde zelfs een groote warreling van water plaats, ——» en de fchepen , die in dezelve vervallen, loopen daadelijk gevaar van op de punten, der klippen fchipbreuk te lijden — den doortocht fchijnt de tijd aanmerkelijk yerwijd te hebben; althans de gevaaren zijn
om-
III.
HOOFDSTUK.


75 beschouwing van dë westzijde
Hf.
HOOFDSTUK.
omtrent de Scylla bij lang na zo groot niet als in vroeger tijden.
De Charybdis heeft mede veel van derzelver woede veriooren — 'er worlt nog, wel is waar, een draaikolk of maaldroom gevonden, die bij ftormweder gevaarlijk is; maar dat alles verzwelgende , 't geen in oude tijden haar eigenfehap fchijnt geweest te zijn, is grootendeels veriooren. — Met dat alles wordt bij fommigen deeze doortocht voor zeer gevaarlijk gehouden , jaa ons is gemeld, dat veele reizigers de fchippers met welke zij afvaaren, en die om de bekorting van den togt, zeer geneegen zijn de Faro van Mesfina te kiezen , den zwaarden eed voor het afdeeken doen zweeren , dat zij hun niet door de Faro van Mesfina, maar agter sicilie om, langs een veiliger weg, ter bedemder plaatze zullen voeren. Wij voor ons gelooven , dat het zeer veel verfchilt in welk jaargetijde en met welk weder men deezen doortogt waagt. Doch laaten wij onzen weg langs de Westkust van neder-calabrië vervolgen.
St. Christina is een Kasteel aan het Apennijnfche Gebergte, en geeft den naam aan den ltroom, die voorbij haar vloeit.
Oppido, eene bisfchoplijke Stad onder het aartsbisdom van Reggio, is zeer vruchtbaar in wijn en elie, en heeft den tijtel van Graaffchap, dien het huis van Caraccioli voert. ' Niet ver van Oppido legt Seminara. Hier was het dat Jubigny het zoet der zege en de
frnart


VAN NEDER-CALABRIE. 77
frnart der nederlaag bij beurtwisfeling ondervondt. Bij Seminara worden weder allerhande fchoone voortbrengzels der natuur den inwoonders als in den fchoot geworpen.
St. Giorgio, eene Stad aan den voet van het Jpennijnjche Gebergte gelegen, is zeer gezond van luchtltreck en wierdt voorheen Morgetum genoemd. Zij voert den tijtel van Markgraaffchap , maar is Hechts een kleine plaats.
De Stad Rosfarno is van een zeer aangenaam bosch voorzien , het geen ook rijk is in genee' zende kruiden.
Nicotera is eene bisfchoplijke Stad onder hel aartsbisdom van Reggio, met den tijtel van Graaffchap. Deeze Stad heefc in den jaare 1638 ellendig geleeden door de hevige aardbeeving, die toer de gantfche West-kust getroffen heeft, waarvan beneden iets meerder. - Deeze plaats heeft al haai oud aanzien veriooren, en is van weinig betekenis geworden.
Mileto, eene kleine,doch zeer oude Stad, pron kende met den naam van Prinsdom: in haar kerli worden de pilaaren uit den Tempel van Proferpina, in Oud Hipponium geflicht, gevonden, de Bisfchop van Mileto Haat onmiddelijk ondei den Paus.
Francisca, een Steedje, denkelijk dus genoemc naar Ste. Francisca, plagt beroemd te zijn dooi deszeifs uitmuntend voortbrengzel van zijde, en is de geboorteplaats van G. Barrius , zo dikwerl in deeze befchouwing genoemd.
Tri-
lil.
HOOFDSTUK. '


78 beschouwing van de westzijde
III.
HOOFDSTUK.
Tropcea is eene aan Zee gelegen Stad: over de afleiding van derzelver naam valt veel verfchils, waarin wij ons niet zullen inlaaten. Het is eene bisfchoplijke Stad, ftaande al mede onder het aartsbisdom van Reggio.
Monte Leone is eene Stad met een bisdom, in den jaare 1245 gefticht door Matthxus Murcoiaba: wiens wapen den naam aan die Stad gegeeven heeft. Niet ver van Monte Leone is een aangenaam bosch gelegen.
De Stad Franco, villa heeft een zeer aangenaame ligging en is zeer ter vogelvangst en jagt gefchikt.
Muida is mede een zeer gevallige plaats , rijlc in de voortbrengzels van honig en wijn, en voorzien van een bron, waaruit zout water opwelt.
■ Nicastro is een bisfchoplijke Stad en voert den tijtel van graaffchap. Volgens Barrius moet dit ten zijnen dage een der fraaifte plaatzen geweest zijn : althans hij zegt , dat het omgelegen land overvloeit van koorn en allerhande vruchten , bosfchen van'citroen- en oranje - boomeu , rijk in olijfboomen en wijuftokken , daarenboven honig iu overvloed uitleverende.
St. Eufemia, eene aan Zee gelegen Stad , die zelfs aan den Zeeboezem den naam van Golfo di St. Eufemia geeft , heeft ellendig geleeden door de aardbeeving van het jaar 1638; doch is naa dien fchok weder eenigzins opgebouwd.
Capo del Suvero ligt aan de grenzen van opper- calabrië : het heeft mogelijk zijn
naam'


van neder-calabrie. 7?
VIERDE HOOFDSTUK.
tESCliouwmo van EEN GEDEELTE DES EILANDS SICILIE.
naam van Suber, betekenende dit een kurkboom, Van welk foort van boomen men wil, dat hier overvloed is.
Dus de westkust van neder-calabrie afgehandeld hebbende , kunnen wij gerustelijk in onze befchouwing overdeeken na sicilie, om op dat eiland het gedeelte , dat tot ons ontwerp noodzaaklijk is, in overweeging te neemen.
TTT
HOOFDSTUK.
Wij dellen den droom Jaci beneden en de Stad St. Marco boven tot de grensfeheidingen, buiten welke wij ons niet zullen begeeven in de befchouwing van het eiland sicilie — Onze befpiegeling gaat dus over een gedeelte van het Val-Htmone, dat is, het Dal der Booze Geesten, dus door
het bijgeloof geheeten Wij zullen alléén de
aanzienlijkde plaatzen in opmerking neemen, daar het ons voornaamlijk om de Stad Mesfina te doen is.
De Rivier Acis of Jaci, om met dezelve een aanvang te maaken, dus naar Acis den vervolger en minnaar vanGalathea geheeten, heeft de bijzondere eigenfehap van nimmer te bevriezen, fchoon derzelver water dikwerf grooter trap van koude krijgt, dan het ijs zelve. ——
Wij
IV.
HOOFDSTUK.


8o BESCHOUW, VAN EEN GEDEELTE
IV.
HOOFDSTUK.
Wij kunnen niet voorbij eenige melding te maaken van den berg Etna , die misXcbien met den Vefuvius de oorzaak is van de hevige aardbeweegingcn , zo dikwerf geleeden en thans in zulk eene hevige maat gevoeld. Deeze bergen zullen veelligt door eene onderaardfchc gemeenfchap met elkander naa verloop van tijd het geheel benedendeel van Italie verzwelgen.
De berg Etna wordt wel volgens de landtaal Monte Gibello genoemd , doch is zo bekend bij deszeifs aêlouden naam, dat wij om alle verwarring te mijden, liever denzelven zullen behouden, dan door te groote naairwkeurighpJd onzen leezer in dooling brengen.
In drie gewesten dan wordt de Etna verdeeld: in il Regione piedmontefe, het vruchtbaar of het onder aan den voet des bergs gelegen gewest; il Regione Sylvofa, het boschgewest; en il Regione Scoperta, het ijsgewest.
De grond van het vruchtbaar gewest is geheel Lava,nnz. verfcheide Eeuwen in den vruchtbaariten grond verkeerd. Een enkel woord dienen wij van de Lava te melden. — De Lava is die vuurige vloeiftof, die de Etna en andtrre brandende bergen bij derzelver uitbardingen opwerpen, en als eene rivier van vuur meestentijds voor een gedeelte in zee nedergeftort worden; deeze Lava bekoeld en gehard zijnde , wordt door lang verloop van tijden door lucht en weder, en zo de Graaf de Borch meent, wel vooral door het waai jen van den Scliirok, een hitte aanvoerende landwind, ter vruchtvoortbren-


DES EILANDS SICILIE. 8i
ging bekwaam. Heerlijk, allerheerlijkst is de voet van deezen berg, overal met koornweiden, boomgaarden, wijnftokken, enz. vercierd. Maar, welk een . ijslijk denkbeeld als men zich te binnen brengt, dat ligt bij de eerfte uitbariting een groot deel dier fchoonheden door een geweldigen vuurllroom zal weggevoerd worden. Deeze vruchtbaare Landftreek is die, welke Brydone geestig de verzengde Luchtftreek van den Etna noemt.
De gemaatigde Luchtftreek of het Boschgewest is als een groene gordel om den berg Etna heen gcflaagen —Deeze is voorzien van holen en fpleeten van opgeworpen bergen, waarin de weinige reizigers , die moeds genoeg bezitten om den Etna te beklimmen, hun rust neemen. Zo rustte Brydone in de Spclonca del Capriole.
Van het Boschgewest komt men in het IJsgewest, of de koude luchtftreek — Hier heerscht een eeuwige winter -> en dit is zeer moeilijk te bereiken , zo door de gevallen lheeuw als door het fmelten van dezelve, of dat zij overdekt is met zekere zwarte asfehe. Hier hadt, zo men wil, Empedocles, een wijsgeer en dichter van Agrigentum herkomitig, zijnen tooren, om te beterde natuur van den berg Etna waar te neemen, doch door de groote nieuwsgierigheid verlokt, fchijnt hij, gelijk Piinius door den Fefuvius, door den Etna zijn einde gevonden te hebben ; althans ibmmigen willen, dat hij, in deszeifs mond inziende, ter nedergeftort en door het onderaardfche vuur verteerd is. Hier zijn de luchtverfchijnzels F vvon«
IV.
HOOFDSTUK.


8a BESCHOUW. VAN EEN GEDEELTE
IV.
HOOFDSTUK.
II60 1447 1554 1753
1329 ' 153<5 I669 1755
1408 1537 IÓ93 175/ 1444
Eislijke verwoestingen zijn door deeze uitbarftingen veroorzaakt. Om iets hiervan te zeggen: in het jaar 1693 zijn 'er zestien Steden, en achttien landgoederen geheel door vernield, en drie en negentig duizend menfehen fchooten bij dezelve het keven in.
Lingua Gros/a is eene kleine Stad, gelijk ook de Stad Randazzo.
Tauromina , gelegen aan Golfo de St. Nicolo, wierdt in het jaar 1693 bij de gemelde uitbariting van den Etna zeer befchadigd door geweldige aardfchokken, en is tot een onaanzienlijk dorp vervallen. Men verwondert zich hier ter plaatze over den Schouwburg, waar van wij boven bladz. 51. rneldir.g gemaakt hebben, niet alléén over de fraaiheid
wonder fchoon om waar te neemen , als werkende aan de voeten van den flerveling ver boven dezelven verheven. De Itarrenhemel maakt 'er een allerheerlijkst vertoon, daar de hinderlijke dampen hier grootendeels uit den weg geruimd zijn.
Van den Crater geeven de meeste Reizigers eene befchrijving, dat zij denzelven gezien hebben , dat hij beftaat uit asch, enz.; doch veel verder komen zij niet; en met zeer veel reden.
De voornaamfte uitbarltingen, door de pen der Gefchiedkunde geboekt, zijn die van de jaaren


DES EILANDS SICILIE.
«3
held en trotschheid van dat gedicht zelvej maar over de heerlijke ligging daar toe uitgekoozen, als ziende men uit de zitplaatzen op het gevaarte van den ontzaglijken Etna; en verder ter regter en ter flinkerhand was het gezigt langs de heerlijke zeekust, zich (trekkende na Mesjtna en Catana. —— Eene bedenking, en nog al vrij zwaarvvigtig, valt hierop, naamelijk, dat dit berggezigt en de fraaiheden van de kust verder, te veel de aandacht der bcfchouwers van de vertooningen der fpeelers moeten afgetrokken hebben , fchoon men hier tegen weder zou kunnen inbrengen, en niet zonder reden, dat de meeste bezoekers van dien Schouwburg zo zullen gewend geweest zijn aan het gezigt van den Etna, dat zij , daarvan verzadigd, een minder grootsch tooncel, maar hetgeen hunne nieuwsgierigheid uitlokte, voor het trotschfte gezigt van de waereld zullen verkoozen hebben.
Patti is eene Stad, die den naam geeft aan den Zeeboezem, waar aan zij gelegen is.
Niet ver van Patti ligt het Steedje Tertorici.
De Steden Pezzo di Gotto en St. Lucia liggen in de nabuurfchap van de Stad Milazzo. De eerfie is door Paus lionifacius den dertienden tot een bisdom verheven.
Milazzo, eene fterke Stad, ligt aan een Zeeboezem , die Gvlfo di Milazzo geheeten wordt. In het jaar 1719 wierdt zij door de Franfchen, naa eene zeer iïrenge belegering, veroverd. Milazzo is van een zeer goede haven voorzien; ook wordt de uithoek F 2 Lands,
IV.
noorn-
STUK.


84 BESCHOUW. VAN EEN GEDEELTE
IV.
HOOFD STUK.
Lands, die in zee fteekt, Punta di Milazzo ge* noemd.
Dus komen wij tot het korts nog zo aanzienlijk en thans, helaas! zo ellendig vernederd Mesfina* Om de aanmerklijkheid dcezerStad, en dewijl dezelve zo geheel verwoest is, zullen wij eenigzins breedvoeriger zijn in derzelver befch rij ving.
In de Faro di Mesfina ligt, fchuins over de Stad Reggio, een Landtong, vormende een. der beste en ichoonfte havens van de waereld; men wil dat 'er. duizend fchepen verlig voor alle winden en alle jaargetijden kunnen liggen. Ook was deeze haven zeer verfterkt met een kasteel, door de Spanjaarden gebouwd op dat gedeelte, waar de Landtong aan de kust is vast gehegt, buiten nog vier kleine forten, die den ingang van de haven beurijken; hierbij lag het Lazaret of Ziekenhuis, in volle zee op paaien gebouwd. Het was een groot, ruim en gemaklijk gebouw. — Het water in de kom door de Landtong gevormd, is altoos effen en vlak, daar men uit een zee komt, waar alles loeit en brult , daar de Echo 's op de rotzeil en klippen het afgrijzelijk geluid verdubbelen. Aan het einde van die Landtong ftondc ook nog een vuurbaak om de Schippers tegen de nadering van den draaikolk Charybdis, te waarfchuwen. Aan den overkant van deeze Landftreek deedt zich een der fraaifte kaaden op, die ooit te aanfchouwen zijn; en deeze fchoonheid nam zijn ooriprong uit den fraaijen aanleg van de Stad, die een paleis fcheen te zijn, met een voorgevel van
bij-


DES EILANDS SICILIE'.
85
bijkans duizend fchreden lengte. De huizen aan de haven waren van vier verdiepingen, allen naar dezelfde evenredigheid der bouwkunde gedicht, en deeze vormden dat heerlijk gezigt, het geen de Mestuiers met reden den naam van Schouwtooneel gaven.
Voorts was Mesfina eene Aartsbisfchoplijke Stad, voorzien van Mannen- en Vrouwen-kloosters — de huizen waren 'er gemaklijk, en de leevcnsmiddelen overvloedig en goedkoop. —— 'Et .waaide een wind met de alkraangenaamde geuren opgevuld, door de kruiden veroorzaakt, die op de Mcsfinifche velden wiefchen : de Heer Brydone geeft 'er een befchrijving van;, zo uitlokkende, dat wij niet naiaaten kunnen een klein gedeelte den Leezers, die hem niet bezitten mogten, mede te deelen. „ De Mesfincrs hebben ook een groote
verfcheidenheid van bloemheesters , bijzonder„ lijk hebben zij 'er één in grooten overvloed-, „ welken ik mij niet herinner ooit te vooren ge-
zien te hebben. Hij draagt een fchoone en b, ronde vrugt , van een helder geele kleur ; zij
noemen dezelve il Porno d'oro of gouden appel; „ Alle de velden rondom Mesfina zijn bedekt
met de malde witte Klaver, met een verfchei5, denheid van balfemagtige en welriekende Plan^ ten doorweeven, die de lucht met de liefelijk„ de geuren vervullen , en de wandelingen tert „ uiterden aangenaam maaken. Maar het geert
opmerklijkst is, wij hadden de meeste gewaar„ wording van deeze geuren, als wij op de haF 3 a veri
IV.
HOOFD 51 UK.


IV.
HOOFDSTUK.
86 beschouw. van een gedeelte
„ ven wandelden , het welk evenwel op den
,, grootften ■ afftand van deeze velden is. " »
De Heer Pilaü meldt, gelijk ook anderen, dat zij die geur op zee en in de Faro van Mesfina gerooken hebben. Egter dunkt het ons vreemd, dat die geur zijnen oorfprong zou ontleenen, geliik iemand den Heer Brydone vermeldde , van het zout, door de hitte der zonne voortgebragt, een aangenaamen reuk, dien van vioolen zeer gelijk, van zich geevende.
Eik der Leezers zou denken dat Mesfina zo fchoon gelegen, zo wel gebouwd, een Stad van het grootfte geluk, van den bloeijeudften handel moest geweest zijn , tot op het oogenblik haarer korts voorgevallene verdelging. Zo was zij ook in de daad tot het jaar 1743. Dit jaar was voor haar zo noodlottig, dat 'er wel drie en veertig duizend menfchen door de woede der pest het leevenslicht veriooren hebben — dit heeft die Stad ontvolkt, en de helft der huizen ftondt ledig van inwooners, waarom de Graaf de Borch 'er zeer aartig van zegt , dat Mesfina zich in deezen ftaat van kwijning vertoont als een fchoon lighaara van zijn leevenwekkenden adem beroofd.
Als wij nog iets omtrent de Hoofdkerk van Mesfina hebben opgetekend, zullen wij van de befchouwing dier Stad afftappen , om over te gaan tot de Eilanden aan de Siciliaanfche kust gelegen.
Deeze kerk dan was nog een gedenkftuk der oude Normannen, die het eiland sicilie bewoond hebben. Zij fcheen gelucht op eenen Heiden-
fchen


DES EILAND S SICIL IE. $7
fchen'Tempel, en hadt, het geen het zonderlinge is, de gedaante van een groot Schip met twee laa 1 ge zijden ; doch de kenners der bouwkunde ver- _ werpen deezen (maak zeer verre en fchijnen die kerk alléén aan te merken als een duidelijk betoog van de gedrochtelijke bouwkunde der voorige dagen.-
VIJFDE HOOFDSTUK.
OVER DE EILANDEN AAN DE SICILIAANSCHE KUST GELEGEN.
De Liparifche Eilanden, van welke wij ook als van de Molifche gefproken hebben, draagen hunnen naam na het Eiland Lipari.
Lipari dan is het aanzieulijkde der Liparifche Eilanden: het heeft zelf in haare Stad , die op eene zeer fteile rots gelegen is, ecnen bisfchoplijken zetel, welke onmiddelijk aan den heiligen doel verknocht is. Het eiland levert aluin, Jooden-
fijill, Zwavel, Salpeter en Vermiljoen op ■
en brengt niet weinige inkomden in de fchatkist van dén Napolitaanfchen Koning. Ook is het Eiland Lipari van warme baden voorzien, benevens de doffen van Joodenlijm, enz.; op het klaarde aantoonende wat hier onder den grond verborgen zij. De inwooners van Lipari zijn van «en onhandelbaaren en onherbergzaamen aart; en in de daad, dit is niet vreemd, noch hen zeer F 4 ten
V.
lOOFDiTUK.
V. HOOFDSTUK.


BS
BE EILANDEN AAN DE
V.
IIOOFI STOK.
ten kWaade te duiden, daar zij veel overlast lij— * den van de invallen en ftrooperijen der Zeeroo. vers, tegen welken zij ook geduurig op hunne hoede zijn. Tegenwoordig ichijnen de onderaardfche vuurkolken uitgedoofd, die daar in vroegeren tijd zo hevig rookten en brandden.
Het kanaal tusfchen Lipari en Volcano wordt veel vernaauwd door eenen berg, die in vroeger dagen brandde, Volcanello geheeten ; voor eene groote uitbarlling plagt tusfchen Volcano en Vulcanello een zeer goede ligplaats voor fchepen te zijn, waar de galeijen ankerden ; doch deeze is naa dezelve geheel ten onbruik geraakt, doordien zij geheel opgevuld is met de ftolfen , die de uitbarftingcn der brandende bergen' gewoonlijk vergezellen»
Het eiland Volcano heeft aan de westzijde de gedaante van een gebroken kegel. De opgang van den Volcano is zeer (teil en doorfneeden met holle wegen; 'er rijst genadig een dikke zwavelachtige rook op, uit verfcheide openingen van den berg. De Heer de Luc getuigt dat de grond boven op zeer Hecht en onvast was , en liep • groot gevaar ter deezer plaatze zijn leeven te verliezen. De Zee zelfs deelt hier en daar in de uitwerkzels der brandende bergen, en werpt uit haare oppervlakte rook op, ja is zelfs geel van kleur, en waar het eerst verfchijnzel plaats vindt, is zij onverdraaglijk heet. — Warme bronnen zijn 'er in overvloed aan den voet des brandenden bergs. — Op dit Eiland worden konijnen gevonden, die
aan


SICTLÏAANSCHE KUST. $9
V.
HOOFDSTUK.
aan de weinige heesters en kruiden daar groeijende, hun onderhoud zoeken: buiten deeze konijnen vindt men 'er geen leevendige fehepzels.
Stromboli is het oostlijklte eiland, en heeft, volgens Bufching , „ ook een vruchtbaaren „ grond, maar geen genadig vuur uitwerpenden ,, hoogen berg. " — Dit wordt door den Heer de Luc bevestigd, die, gelijk van alle de Liparifche Eilanden, ook van dit een daadelijk bezoeker geweest is : verder getuigt hij, dat het in een kegelachtige gedaante zich boven de oppervlakte der zee verheft, en dat de eigenlijk brandende berg op dat eiland wel drie of vier Craters heeft. Stromboli wordt,niet tegenfiaande'ereen brandende berg op gevonden wordt , bewoond ; fchoon deszeifs opgezetenen zich wel wachten om niet te na aan de=Craters van den vuurbraakenden berg zich neder te zetten.
In den omvang van Stromboli liggen kleine Eilandjes, gelijk ook bij het Eiland Panari, heetende de twee laatflen Lisca Biancam Bazilazo; Panari zelf is zeer gelijk aan de andere Liparifche Eilanden, het rijst kegelswijze uit zee, en het bevat geen inwooners.
Het onbewoonde Eiland Salini beltaat uit twee rotzen, die beneden met elkander vereenigd zijn, en heeft in vroeger tijden ook vuur uitgeworpen, dat nu gcbluscht fchijnt — het is voorzien van wijnftokken en andere vruchtboomen.
De Eilandjes Felkudi en Alicudi zijn zonder inwooners, en het vuur hunner brandende bergen i:
ali


90 beschouw. van. de-aardbee ving
V.
HOOFDSTUK.
ZESDE HOOFDSTUK.
korte beschouwing van de aardbee" ving des jaars 163S. zo noodlottig voor calabrië.
als dat van Salini, door den tijd , uitgedoofd.
Men mag veilig veronderftellen, met den grooten de Luc, dat alle deeze eilanden bij aarrifchokken en diergelijke gelegenheden van den bodem der zee zijn opgereezen.
VI.
HOOFDSTUK.
Italie, dat altoos aan hevige aardfchokken onderworpen geweest is, als, om Hechts het noodlot van ééne Stad in 't bijzonder aan te Hippen , blijkt .uit de tot driewerf toe herhaalde dichting van Ariana, eene Stad van Principato Ultra; heeft nooit , buiten doezen hiaiilen , zo verre de gefchicdboekeu reiken , zwaarer fchok geleeden, dan die van het jaar 163a. Kircher , die hier vau ooggetuige geweest is , ftrekke ons ter handleiding om 'er bij deeze gelegenheid eenig verflag van te geeven, vooral zullen wij dit doen, daar Kircher aan de westkust van neder-calabrie gereisd heeft.
Op den 27ften dan van Lentemaand 1638. was de Zee aan de ne'der-calabrische kus* ten , en voornaamlijk gelijk zich zeer ligt van eene woedende zee begrijpen laat , omtrent de Rots Scylla zeer onltuimig — de Vuurkolk op
het


DES JAARS 1638. 91
het Eiland Stromboli en de mond van den housen Etna wierpen vlam , rook en fteenen uit, doch in eens wierdt het Uil, en op de vlakte der zee vertoonden zich alléén kleine opborrelende blaasjes , gelijk men bij een üilfiaand meir ten tijde van eene regenbui ontdekt. Naa deeze voorbereidzels werdt een aakelig onderaardsch geluid gehoord als van fnelrijdende wagens, en hierop volgde een der verfchriklijklte aardbeevingen immer gevoeld.
De Stad St. Euphemia werdt geheel omgekeerd en ter plaatze waar zij geftaan hadt, vertoonde zich een vuile poel, in welken zij met menfeheu en al fchijnt weggezonken te zijn.
In den omtrek van de Stad Necastro, wel tweemaal honderd duizend treeden ver, zag men niet anders dan ingeftorte Steden, fterkten, huizen en doode menfehen.
De Stad Tropcea leedt ook ellendig door deezen aardfehok; de muuren fcheurden, de tichelfteeaen vielen op de aarde neder: alles was daar eislijkheid, alles verwoesting.
Voorts richtte de aardbeeving de aanmerklijkfte fchade aan op die plaatzen , waarvan wij boven melding gemaakt hebben.
In den jaare 1638. deeden die afgrijzelijke aardbeevingen, die wel veertien dagen nu meer dan min gevoeld wierden, hooger hunne uitwerkzelen dan de jongstvoorleedenen. En fchoon zij de gantfche westkust diens Landfchaps in beweeging bragten , en honderden het leven kostten,bij het aakelig too-
neel,
VI.
[oofd-
;tuk.


pa AARDBEE VING DËS JAARS I638.
VI. neel, dat ons in de derde afdeeling, tot weikef «tok" naauvvkeurigc bearbeiding wij' veel tijd en moeite
-»- noodig hebben, te befchouwen ftaat, haalden zij
bijna niets. Een bijkans geheel verdelgd land zullen wij vinden, het geen zelf nog niet tot op deezen dag de gewenschte rust mag genieten.
Om de gedutirige éénzelvigheid van aanhanlingen dor Schrijvers te vermijden, voegen wij een lijst van dezelven hier onder, kunnende men op onze goede trouw, in het niet ligtvaardig overneemen , volkomen ftaatmaaken.
bus cm no Nieuwe Geographie. Atlas van blaauw. z b a k r 11 Antiquitates Calabria. be borch Brieven. l v ïs c 1 u s Woordenboek. De Nieuwe Reiziger. s ï f. p h a n i Lexicon.
brydone's Reis door Sicilië en Malt ha. p 1 l a t 1 's Reize.
Lettres Phyfiques £? Morales fur FHiftuire de la
Terre ö? de Wormne , par j. a. de iüC. Ki iiciierus onderaardfche Weereld.