C 4i )
heilbede tot U, Burgers en Inwooners van Enkhuizen. Ontvangt uit mynen mond onzer aller hartelyke dankzegging voor de gulle vriendelykheid, waer mede gy ons ontvangen, voor het beleefd onthael waer mede gy ons vereerd, voor het vriendelyk verkeer waer mede gy ons
verblyd hebt. Nimmer wenfchen wy den
arbeid uwer liefde te vergeeten altoos uwer
te gedenken by den troon! Vooral zullen wy ons verblyden, wanneer wy hooren, dat gy in de waerheid wandelt, en dat uwe ziele wel vaert! — Ontvangt onzen oprechten Heilwensch. Hy, die gezegd heeft, dat wie een Profeet ontvangt in den naem eens Profeet, eens Profeeten loon zal ontvangen, hy overftorte U met alle tydelyke, geestelyke en eeuwige zegeningen -— Dat uw koophandel bloeije, uwe zeevaerd voorfpoedig zy! Dat alles, waer aen gy uwe hand flaet, welgelukke! Zyt gezegend in uwe huisgezinnen, beroep en kinderen ! Maer vooral zyt gezegend naer de ziel! Dat de arbeid uwer waerdige Leeraeren voor uwe onfterrlyke zielen gezegend zy! Hy geve den onbekeerden de bekeeringe ten leven! Den bekommerden het geloof in eene algenoegzamen en gewilligen Jefus, en 'sHeeren volk de bevestiging van bun werk en den troost van het Euangelie ! Hy doe U voor Waerheid en Godvrucht uitkoomen! Het gae U wel in tyd en eeuwigheid!
Ein-



01 123+0047 UB AMSTERDAM






D °E
CHRISTELYKE
STANDVASTIGHEID
INDE
LEERE des GELOOFS,
TOT
JL M $ C Jfl M J JD
VAN DE
CHRISTELYKE SYNODUS
VAN
NOORD-HO LLJND,,
gehouden te Enkhuizen den 25ften July A°. 1786 en volgende dagen;
voorgefteld en aengedrongen door
WILLEM DAVID GROMMÉ,
PREDIKANT TE ABREKERK EN L AMB ERTSC H AEG.
Te UTRECHT,
By ABRAHAM van PADDENBURG,
Akademie-Drukker,
MD C CL X XX V I.



Uitgegeeven na voorgaende Vifitatie en Adprobatie van de Gecommitteerden van de E: Clasfis van Hoorn,
E. M. Engelberts V: D: M: te Hoorn. G. Homma Schardam V: D: M: te Ben-
ningbroek en Nibbixwoude. J. Prinfe van Houwerton V: D: M: te
Oost- en Westerblokker.
Den isden September Ao. 1786.
Pag. 5 regel 8 ftaet Dus doende leest Dus doch
6 8 ■ zoekt zocht
-— 15 —• 12 de roeping der roeping



A E n
de edel mogende heeren DE HEEREN Mr. JOHAN van NISPEN,
RAEDSHEER IN DEN E: .HOVE VAN HOLLAND ENZ. ENZ. ENZ.
e n
HILBRAND WILLEM van VOSSEN,
PRALSIDEEREND BURGEMEESTER EN RAED DER STAD ENKHUISEN ENZ. ENZ. ENZ.
COMMISSARISSEN POLITICQ
van wegen
HUNNE EDELE GROOT MOGENDE
d e
HEEREN STAETEN van HOLLAND en WEST-FRIESLAND,
en de
edele groot achtbare heeren
DE HEEREN
BURGEMEES TEREN en REGEERDERS der STAD ENKHUIZEN
afgevaerdigd tot de
CHRISTELYKE SYNODUS van NOORDHOLLAND , GEHOUDEN TE ENKHUIZEN DEN 25ften TULY A°. ivgö EN VOLGENDE DAGEN,
WORD



word
DEEZE
SYNODALE AFSCHEIDSREDEN , MET DIE VERNIEUWDE EN IIARTELYKE BEDE , DAT DE DAER IN OVER HUN ED: MOG: UITGEBOEZEMDE HEILWENSCHEN BEVESTIGT EN VERMENIGVULDIGT MOGEN WORDEN!
EERBIEDIG
OPGEDRAGEN en TOEGEWYD
DOOR.
HUN EDELE MOGENDE^
HEILWi£NSCHENDEN EN OOTMOEDIGEN DIENAER
WILLEM DAVID GROMMÉ,
DE



(1)
d e
CHRISTELYKE
STANDVASTIGHEID,
o f
P A U L U S VERMAENING en HEILWENSCH
aen die van
THESSALONICA.
i THESSALONICENSEN II: ifity,
Soo dan, Broeders, ftaet (vast) ende houdt de inzettingen, die u geleerd zyn , 't zy door ons woordt, het zy door onfen Sendtbrief.
Ende onze Heere Jefus Christus zelve, ende onfe Godt en Vader , die ons heeft lief gehadt, ende gegeven heeft een eeuwige vertroostinge, ende goede hope in genade.
A Fer-



C * )
Vertrooste uwe harten ende verfierke u in allen goeden woorde en werke!
MfyOfi&aulus, door een hemelsch nachtgezicht ^ r ^ opgewekt, om ook in Macedoniën het ^^K'k~$ Euangelie tè verkondigen, had zich onder anderen ook begeeven nae Thesfalonica, eene der grootfte en door haer koophandel volkrykfte fteden, niet alleen van Macedoniën maer ook van geheel Griekenland. Zegen en voorfpoed vergezelden daer zyne volijverige poogingen, en Godlyke genade bekroonde die met eenen gewenschten uitfiag.
Dan door den feilen tegenftand van zyne broederen naer het vleesch, zag hy zich genoodzaekt voor een tyd te wyken.
Dewyl echter die Gemeinte hem naeuw aen het harte lag, zond hy zynen geliefden Timotheüs derwaerds (a), deels, om nae den toeftand vaa die nieuwlings-geftichte Gemeinte te
vernemen deels, om dezelve in het Geloof
te verfterken.
Dees met een goede boodfchap te rug gekeerd, was de Apostel daer door in zyne verdrukkingen grootelyks vertroost; En dit deed hem de pen'opvatten, om hen, zoo veel in hem was, te bemoedigen.
Dan
(a) i Thesf. III: 2.



C 3 )
Dan eene kwaelyk begreepene uitdrukking noodzaekte hem, om hun welhaest andermael te fchryven (a).
Te weeten ! De Apostel had in zynen eerften brief (b) iets nopends den jongften dag laten invloeijen, waermede zommige Verleiders hun voordeel deeden; als die daer uit gelegenheid namen, om die van Thesfalonica wys te maken, dat de dag des oordeels noch in hun leeftyd op handen ware Dan deeze misvatting was van te
fchroomlyken gevolg, om die in hunne harten te laten inwortelen. Hy fchryft hun dan andermael.
En, na dat.hy hen in het eerfte Hoofdfluk tegen de vervolgingen om het Euangelie verT troost had, toont hy hun in myn texthoofdeel; dat die dag noch zoo haest aenftaende niet wasi terwyl hy in heiderde de ongeregeldheden van zommige onder hun emftig beftraft en te keer gaet.
In de twee eerfte verzen van dit Hoofdftuk geeft hy die misvatting op, en gaet ze dan tot in het (lot van het twaelfde vers wederleggen;
door
(V) De beide Brieven aen die van Thesfalonica zyn zoo vroeg gefclircven, dat zy van de Ouden Divi Pauli priviitia, de eerftelingen van den Godlyken Paulus genoemd wierden.
O) Cap. IV." 15-17, . ■
A 2



(4)
door te toonen, dat 'er noch eerst eene droevige gebeurtenis voor de Christen-Kerk moest Voorafgaen;
Hier in beftaende, dat er een zeker mensch der zonde, een zoon des verderfs zou verfcbynen, dien hy met zulke levendige en kenlyke trekken afmaelt, dat men, by de uitkomst, geen oogenblik behoefde te tvvyfelen , wie 'er door bedoeld was ? Terwyl de Apostel tot hunne waerfchouwing 'er byvoegt, welke verderflyke gevolgen die afval by veelen ftond te hebben?
Doch , op dat de Geloovigen door dit verflag niet moedeloos zouden worden , voegt 'er de Apostel eene krachtige vertroosting by; En hy eindigt met eene ernftige vermaening en vuurig gebed in myn voorgeleezen text. Woorden, zoo ik hoop , zoo gepast ter deezer gelegenheid , dat ik ter billyking myner keuze geene aenpryzing no.odig hebbe.
Onder eerbiedig opzien naer 'slleeren hulp zal ik
I. Eerst de woorden en fpreekwyzen kortelyk toelichten.
II. En dan de waerheden, daer in vervat, wat nader ontwikkelen.
I.
Ter korte toelichting van de woorden en fpreekwyzen zal het nodig zyn
A. Eerst



C5>
A. Eerst de nadruklyke vermaening in het vyfciende vers, en dan het krachtig en vuurig gebed in het zestiende en zeventiende vers afzonderlyk in te zien.
i A. Zonder U A. met eene verdere verdeeling moeilyk te vallen , zal ik u terftond doen opmerken, dat de Apostel zyne vermag, ning voorftelt by wyze van gevolgtrekking uit het geen hy tot dus ver gezegd had; Dus doende heft hij aen
Zoo dan M. B. dewyl 'er zulk een
fchroomlyke afval zulk eene verderflyke
verleiding op handen is zoo dan, dewyl God
u zoo hooglykst bewcldadigd zulk een
fchoon vooruiczicht geopend heeft zoo dan
Broeders , een woord , het welke hunne geestelyke Maegfchap hunne onderlinge Gemcenfchap hun gemeen aendeel
aen de ryke erffenis des Hemels en hunne
hier uit ontftaende verbindtenis tot dezelve plichten, en tot denzelven ftryd tegen dezelve vyanden aenduid.
Eene aenfpraek, die ons het nedrig karakter^ van den uitmuntenden Paulus teekent! Schoon een Apostel, en onder de Apostelen eenFlonkerfler van de' eerfte grootte , ei kent hy de gemeene Geloovigen voor zyne broederen. Dit behoefde hy zich ook niet te fchaemen, daer zyn meester, de nederige Jefus, het zich A 3 niet



co
niet fchaemt, hen zyne broederen te noemen.
Eene aënfpfaek , noch eens , die ons het vriendelyk g"moedsbefiaen van den Apostel leert kennen. —- Paulus doch bezat eene groote
menschkunde ondervveezen in de fchool der
Genade bezield met den liefderyken Geest
van het Euangelie, zoekt hy zielen met liefde te winnen.
Dit deed hy te meer, om dat hy hun iets te zeggen had, waer aen hun onbegrypelyk veel gelegen lag. Het is
Staet vast. Taelkundigen onderrichten ons , dat dit grondwoord ontleend is uit de School der Krygslieden; en dan eischt hy 'er mede van de Geloovigen , dat zy als goede krygsknechten van koning Jefus, hunnes eeds gedachtig, ft and zouden houden in den Geestelyken ftryd! —- Stryden voor de Leere des Geloofs —- den vyand geen duim breed gewonnen geven, geen voet wyken : Dat zy,
noch aen de fchynfchoone woorden der Verleiders gehoor geven , noch zich door bedreigingen, hoe verfchriklyk ook? aen het wankelen zouden laten brengen, maer getrouw zyn tot de dood toe!
En wat hy met dit Jlaen bedoelt, verklaert hy zelf, als hy 'er by voegt en houdt enz. Het woord door
In-



C 7 )
Inzettingen vertaeld beduid eigenlyk Overleeveringen , en hy verftaet 'er door de waerheden en voorfchriften van het'Euangelie, met recht Overleeveringen genoemd , om dat de Apostelen die niet ontvangen hadden door een' mensch, maer door Jefus Christus, en dat wel met dat genaderyk oogmerk, om die wederom aen anderen overteleeveren.
Trouwens, Paulus, die getrouwe uitdeeler van de Verborgenheden Gods, had ze hun
Geleerd; hy had aen hun , gelyk aen die van .Corinthen, overgegeeven, 't geen hy van den Heere ontvangen had; en dat wel tweczins; hy zegt
Het zy door ons woord, het zy door onzen zendbrief. Met de levendige ftem had hy, als een boodfchapper van goede tyding , te Thesfalonica de leere der Verzoening verkondigd ; En in die gepredikte waerheid had hy hen naderhand, en ook nu op nieuws door zyne brieven vcrfterkt Qa).
En
(jf) Tenvyl het eenen oplettenden al aenflonds in het oog ftraëlt, dat de Apostel, met dit zeggen, zyne geliefde ■ Thesfalonikcrs wapent, tegen die va'.fche woorden en brieven, waer mede eenige onrustige hoofden en dwaelgeesten, op zynen naem, hadden rondgezworven, om hen te verftrikkeu. Ziet de Engeifche Godgeleerden over deze plaets.
A4



C 8 )
En nadien de Apostel zich op nieuws zoo duidelyk verklacrd had, moesten zy zich aen die Apoftolifche waerheden
Houden. Het Grondwoord is van dien nadruk, dat het zoo veel zegt, als met al zyn macht vasthouden. Zy moesten de waerheden en voorfchriften van het Euangelie zoo vasthouden, dat zy zich die door niemand lieten ontweldigen. Gewichtige , hoogst-
aengelegene vermacning!
i JB. Maer daer Paulus wist, dat het te vergeefsch was, of hy plantede, zoo God den wasdom niet gaf, zoo zal hy zyne vermaening met een krachtig en vuurig gebed paeren!
vs. 16, 17. Laten wy daer in bezien (V)
van wien hy iet verzoekt, en dan (è) wat hy verzoekt.
1 B a. Drie aenmerkingen moet ik echter vooraf zenden.
De eerfte is; dat Jefus Christus nevens den Vader waerachtig Godt is. Want Paulus fpreekt hem zoo wel aen, als den Vader, 't geen hy anders niet zou gedaen hebben; dewyl hy zeer wel wist, dat geen bloot fchepzel, hoe uitmuntend ook, met godsdienllige Aenbidding mag verëerd worden.
De tweede is; dat, fchoon de Heilige Geest niet uitdruklyk genoemd word, deeze echter daerom van de eer der Godlyke aenbidding
niet



(9)
niet word uitgrfloten, daer hy in den Apoftolifchen Zegenwensen 2 Cor.XIII: 13. nevens den Vader en den Zoon uicdruklyk word aengcroepen (a).
De derde is, dat de Apostel de Voorwerpen, waer aen hy zyn verzoek doed,
deels met zulke Eertytelen befehry-ft deels
den Geloovigen zulke weldaden, welke zy Van die Perfonen reeds ontvangen hadden , herrinnert, dat daer in alle aenmoedigende gronden van verhooring zyner bede leggen opgefloten, gelyk nu in de nadere uitbreiding zal blyken. Het is
En onze Heere Jefus Christus zelve. Hy zelf, die zulk een belang by zyn
duurgekocht volk en erfdeel heeft, myn
en uw Heer, die zyn eigendom wel zal befcher-
men onze Jefus, die volkomen kan zalig
maken de genen, die door hem totGod gaen; — onze Christus , 's Vaders Gezalfde, uit wiens volheid wy derhalve Genade voor Genade mogen verwachten! En
(V) Gefcbièd die hier en op andere plaerzen niet; het is den Bybelminnaren bekend, dat dit voOTtfpruit uit de Godlyke Huishouding van de drie Getuigen in den Hemel in de
uitwerking van des zondaers zaligheid! Waer in de
Heilige Geest het werk der toepasfmg van de verworvene zaligheid op zich genomen heeft; waeröm hy aengemerkt word, als die van den Vader gezonden word. Ziet H. van Alphen over 1 Thesf. Hl: 12 en 13.
A 5



C 10 )
Êt
En onze God, onze VerbondsGod , die ons in Christus tot zyne kinderen heeft aengenomen, die zich over ons, gelyk een vader over zyne kinderen, ontfermt, en tot wien wy in allen bangen nood en kommerlyke ongelegenheid mogen vluchten.
Wat was Paulus wel onderweczcn in de heilige Bidkunst! Wat blinkt 'er in deeze befchryving van de voorwerpen des Gebeds eenJlerkte des Geloofs uit! Wat komt 'er eene zachte kalmte
in den Geest van den Bidder! Wat fpruü
'er een gemoedigd aenbetrouwen van alle zyne belangen uit voort , wanneer het Geloof zoo levendig en werkzaem mag zyn ! Maer zacht! Ik moest my zeiven hier in niet verliezen !
'Er is doch geene mindere aenmoediging in de heilryke weldaden, welke de Apostel zich zeiven en zynen Medegeloovigen herrinnert! Het is doch, '
Die ons heeft lief gehad. Dit ig waer en van Christus en van den Vader; van den Vader, want die heeft zynen eigen Zoon
niet gefpaerd; van Christus, want die heeft
zyn leeven niet te lief gehad. Ik bedwing my met opzet M. H. om niet meer te zeggen van
eene liefde die den Hemel in verwondering
zet, ,— die 't Englcn Heir verrukt, die de Duivelen verbaesd doed Itaen, — en die de
Ge-



( ij }
Geliefden des Heeren met aenbiddende dankzegging doed nedervallen!
Noch had de Apostel zich zeiven niet voldaen. Hy voegt 'er by, En ons gegeeven heeft enz. Die God, die de God aller vertroosting is
Heeft ons vertroosting gegeeven. Dit heeft Hy gedaen door het heilig Euüngelie, waer in Hy ons zoo veele waere en wezenlyke gronden van troost heeft toegediend. En het geen dit vergroot, is, dat het
Eene eeuwige vertroosting is. 't Zoet gevoel daer van moge voor een tyd ophouden , de grondfag van dien troost is echter eeuwig, zy zal den dood verduuren.
Noch is het niet genoeg ! Die troost gaet vergezeld met
Eene goede hoop! En by verftaet 'er door de verwachting der ziel van die
goederen, welke Godt belooft heeft, met
één woord, de Hoop des eeuwigen levens.
Met recht eene
Goede hoop genoemd,
elders eene zalige hoop, eene hoop, die
niet befchaemt, die als het anker onzer ziel zeker en vast is Goed, om dat zy op een goed fondament gebouwt is, op het bloed en de gerechtigheid van Christus (a). En
Terwyl dit byvoegzel deeze hoop van den geloovigen
Cruis-



(IS)
En die beide de eeuwige vertroosting en de goede hoop had God hun gegeeven
In of door Genade; zoo dat hier alle verdienften en eigen' waerdigheid zyn
uitgefloten! Genade! Een woord, dat in
Paulus mond als beftorven is; Paulus was doch een Euangelie-Prediker van een geheel anderen Jlempel, dan onze hedendaegfche zoogenoemde Zeden-Predikers.
Dan , en dit moest ik U A. noch met een woord doen opmerken, in elk eene dezer reeds ontvangene weldaden lag geen mindere grond van verhooring van zyn gebed, dan in de eertyteleh van hun, tot wicn hy zyn Gebed opzond.
Want, had Hy hen lief gehad, die Hy eens
lief heeft, heeft hy lief ten einde toe Hy
zou des niet toelaten , dat de poorten der Helle hen overweldigden -— En had hy hun eene eeuwige vertroosting en goede hoop in genade gegeeven , het Gebed van den Apostel, om hunne vertroosting en verfterking kon hem dan niet
on-
C'nristen pnderfcheid, zoo van de valfche hoop der huichelaren, die als het huis der (piunekoppen vergaen zal , als van het vermetel vertrouwen van den ydelen waereldling, het welk op het zand gebouwd is, en in het bange doodsuur, moer vooral in dien dag der rechtvaerdige vergelding met de vreesiyklte wroeging zal worden afgewisleld.



C 13 )
onaengenaem, maer moest hem welgevallig zyn , als het welk overéénkomftig was met zyn onveranderlyken wil en genaderyk voornemen.
iB/3. Laten wy dit verzoek noch met weinige inzien!
Het is, gelyk gy ziet, tweeledig. Het eerjlt verzoek is
Hy vertrooste uwe harten ,• Hy wil aen zulken uwer, welke 'er thans het zoet gevoel van misfen, dien troost op nieuws toepassen, of hy wil dezelve hoe langs hoe meer
vermeerderen En dit doed God, door het
verftandvan zyn volk te verlichten; zoo dat zy hun gemeinfehap rset God in Christus befchouwen als een goed, het welk hen in tyd en eeuwigheid gelukkig kan maken; door hun
vrijmoedigheid by te zetten, zoo dat zy zich dit goed, en de Godlyke Beloften, deswegens ge-
daen , durven toepasfen; En eindelyk,
door uit dit gezicht en die vrymoedige toepasfing te doen voortvloeijen verademende verkwikking voor het tegenwoordige, en veilige gerustheid voor het toekomende. Gepast verzoek van den Apostel! Want wierd hun die troost gegund , zoo konden zy ftaende blyven in de verdrukkingen , die zy reeds moesten lyden, en in de Leere des Geloofs onder alle naderende verleidingen , verzekerd , dat • die



C 14)
die hen niet zouden fcheiden van de liefde Gods.
Hét tweede, 't welk hy voor hun verzoekt, is: Hy verfterke u in alle goed wsord en werk.
Alle goed woord , daer door verftaet de Apostel de waerheden van het Euangelie; Want die zyn alle goed en nuttig tot leering , tot wederlegging, tot verbetering, en tot onderwyzing, die in de Rechtvaerdigheid is. Door
Alle goed werk verftaet hy de plichten , die het Euangelie ons voorfchryft. Beide paert hy met de hoogfte wysheid zamen; want de Christen Godsdienst is niet flechts befchouwend, maer ook dadelyk en beoefenend. — Woord en wandel moeten gepaerd gaen.
Daerom bid de Apostel, dat zy in beide mochten
Verfterkt worden. In alle goed woord worden de Geloovigen verfterkt, wanneer zy meer en meer overtuigd worden van de waerheid van het Euangelie — van deszelfs betaemlykheid en beminlykheid, en aen-
gemoedigd door het gezicht van de grootheid van dat goed, het welk God heeft weggelegd voor de genen, die hem vreezen. In alle goed y/erk worden de Geloovigen verfterkt , wanneer hy hen door zynen Geest bekwaem maekr, om ftandvastig, onbevveeglyk, en altoos over-
vloc=



C 15)
vloedig te zyn in het werk
des Heeren, *
Hoogstnoodig verzoek wederom van den Apostel! Want wierden zy verfterkt in de wtuYheid en zekerheid van het Euangelie, zoo zouden zy ongetwyfeld ftandvastig blyvèn in deszelfs
belydenis En wierden zy verfterkt in de
uitoefening van de Euangtlieplichten, dan zouden zy zich door de fchynfchoone voorwendzels van de leugenleeraers van hunnen plicht niet laten aftrekken; maer zoeken te wandelen waerdig de roeping, waer mede zy geroepen waren.
Ik meen genoeg gezegd te hebben M. H. ter opening van de woorden en fpreekwyzen van mynen text.
II.
Gaen wy voQrt, om de waerheden, daer in vervat, wat nader te ontwikkelen.
De eerfte waerheid is deeze: Het is des Christens fchuldige plicht zich ftandvastig te houden aen de Leere des Geloofs.
Broeders, ftaet en houdt de Inzettingen, die u geleerd zyn, hoorden wy den Apostel zeg. gen. Laet ik deeze waerheid door de beantwoording van de drie volgende Vraegen ophelderen.
i. Welke is die Leere des Geloofs , waer aen een Christen zich te houden heeft ?
2. Op



C 16)
2. Op wat wyzemoet hy zyne ftandvastigheid uitoefenen?
3. Welke zyn de redenen, die hem hier toe verplichten ?
1. Welke is die Leere der waerheid, waer aen een Christen zich te houden heeft. Dit is de eerfte Vraeg. Paulus zal die voor my beantwoorden. Hy zegt: Zy is u geleerd door ons woord en door onzen zendbrief. Het zyn, metéén woord, alle die waerheden en voorfchriften, welke in het Euangelie, in overéénftemming met de fchriften van het Oude Testament te vinden zyn. Gy verwacht niet dat ik dezelve van ftuk tot ftuk zal opgeeven; Wanneer vond ik dan gedaen werk? Zyt gy nevens my een belyder van den Hervormden Godsdienst, gy zult 'er dan geen zwaerigheid in vinden, als wy U ■het Lecrftetzel onzer Kerk, als zulk eene Leere der Waerheid, die naer de Godzaligheid is, aenpryzen. Ik weet het tot myne grievende fmerte macr al te wel, dat deeze waerheden in onze dagen macr al te fel beftreden worden. — Ik weet wel , dat niet flechts de ligtzinnige Vrygeest 'er al zyn gal tegen uitbraekt, als hy zyn fpotlust den ruimen teugel viert; Maer dat zelfs de zoogenoemde deugdzame Man, de man van den hedendacgfchen goeden fmaek van zulke ouwerwetfche ftellingen den neus opfchort. Ik weet wel, dat onze nieuw er wetfche Liefdepredikers
geen



( 17 )
geen leerftelzel vinniger doorftryken en liefdelozer behandelen, dan dat der Hen vormde Kerk! Maer laet dat geen, het welk wy van Paulus en z}Tne medebroederen geleerd hebben, en noch in hunne fchriften te leezen is, beflisfchen, of de Godgeleerdheid van den Hedendaegfchen trant, of die der Hervormde
Kerk hei meest daer mede overéénkomt?
Geen Synodael Gezag, zoo min als een Pauslyke Banblikzem — Geen Hedendaegsch Wysgeer, zoo min als ouüngs een Atheenfche Areöpagiet, doed hier iets af! Gods onfeilbaer woord moet onze toetsfteen zyn. Zyn wy dan op bybelgronden van de waerheid van onzen Hervormden Godsdienst in ons hart waerachtig overtuigd;
ziet daer dan die waerheid, waer aen wy ons naer des Apostels vermaening te houden heb^ ben.
2. Maer op wat wyze moet een Christen deeze zyne jiandvastigheid uitoefenen ? Dit is de tweede Vraeg. In beantwoording van dezelve moet ik vooraf veronderfiellm, dat hy die waerhedens die hy omhelst en aengenomen heeft, grondig onderzocht heeft (a). Want zonder dit, zal hy
maer
Eene der grootfte Vroegen doch, die een redetylt mensch zich zeiven kan doen, is deeze! Is de Godsdienst, dien ik bclyde, een werk van God, of is zy uit de meafchen ? K'eev' ik dien ?.;n uit 'vooroordeel of
B uit



( 13 )
maer een fiaeuwe zucht hebben voor den Godsdienst, dien hy belyd, of zyne Standvastigheid zal enkel eene onredelyke Jlyf'hoofdigheid zyn ; En als 'er verdrukking of vervolging komt om des woords wil, zal zy wel haest in rook verdwynen ! Hoe zal hy doch pal ftaen voor eene waerheid, die hy niet recht kent, wier gronden hy niet inziet, en wier kracht van bewyzen hy niet gevoelt.
In veiönderftelling derhalve, dat de Christen de gronden van zyn Godsdienst behoorlyk onderzocht heeft, zeg ik in beantwoording van de voorgefteide Vraeg, dat 'er tot deeze ftandvastigheid verëischt word Een wel overwogen , en na ryp beraed genomen, befiuit, om aen God en aen zyn plicht getrouw te blyven , 'er moge van koomen, wat 'er wil ?
Verder eene hartelyke gewilligheid, om
alles te doen en te lyden, waer toe hy van God geroepen word ,
Eindelyk, als het 'er op aenkomt, zyn Godsdienst manmoedig verdeedigen, en eer zyn leeven, dan de waerheid verliezen.
3. Maer wat zyn doch de redenen, die hem
daer
nit eene gegronde overtuiging? Belangryke vraeg!
'Er legt docli den mensch zeer veel a;n gelegen, dat by zich niet bedricge in zaken, waer van zyne zaligheid, zyn eeuwig geluk of ongeluk afhangt.



C 19 )
daer toe verplichten ? Dit is de derde Vraeg. Deeze zyn de volgende:
1. Dat die plicht van ftandvastigheid in Gods Woord zoo veelvuldig geboden is. De plaetzen zyn bekend.
2. De betrekkingen, waer in hy tot Christus ftaec, leveren hem een nieuwe drangreden ; Jefus is de tïeirvorst en de Christen is een Krygsknecht, die onder zyne banier ftryd !
Denkt hy aen dat geen, het welk zyn Heiland voor hem gedaen en geleden heeft, hy vind een anderen fpoorflag tot ftandvastigheid ? Al had de Christen duizend leevens, zou hy die wel beter kunnen hefteden , dan voor den naem en zaek van dien eeuwig-gezegenden Verlosfer, die voor hem aen het kruis ftierf?
Hier komt by de voortrefiykheid en zekerheid van den Godsdienst; Hy is eene paerel van groote waerde! Is 'er ook wel reden om te rug te deinzen? Kan iemand wel bondiger bewyzen bybrengen, dan die, waer mede de Leer van het Euangelie bevestigd is?
Denk eens aen de fchadelykheid van de onstandvastigheid ! Dat hebt gy beproevd rampzalige Geesten! die, om dat gy uw beginzel niet bewaerd hebt , den Hemel met de Hel hebt moeien venvisfelen ; Dat hebt- gy beproevd, O Eerfte Paradys-bewooners! .die door uw afval van God, u zeiven en uwe nakomelingen in de B 2 ui-



( 20 )
uiterfte ellende gedompelt hebt. Dat hebt gy beproevd, verraderlyh Judas! die uw leven zoo onzalig door den ftrop geëindigd hebt.
Denk eens aen de geduchte bedreigingen, den onftandvastigen gedaen; Zoo wie my verlochenen zal voor de menfehen, zegt Jefus, dien zal ik ook verlochenen voor mynen Vader, die in de Hemelen is.
Denk eens aen de troostryke beloften, den ftandvastigen gedaen. Die my belyden zal voor de menfehen, dien zal ik, zegt Jefus, ook belyden voor mynen Vader, die in de Hemelen is.
Denk éindelyk aen de voorbeelden van zoo veele geloovigen , die hem zyn voorgegaen. Zoo ftandvastig waren die oude Geloofshelden, wier gedachtenis en roem door den Schryver van den Brief aen de Hebreen vereeuwigd is. Wat zyn dit alle krachtige redenen, om des Christens ftandvastigheid aen tevuuren? Redenen genoeg, denkt gy mooglyk; Maer hoe zal doch de zwakke Christen onder zoo veele gevaeren en tegenftand ftandvastig blyven? De tweede waerheid, in myn text vervat,
zal ons dit leeren. Zy is deeze: De troost
van het Euangelie en een leeven naer deszelfs heilryke voorfchriften zal 'er hem toe bekwaemen. Dit legt opgewonden in den wensch dien de Apostel



( 21 )
tel voor de Geloovigen deed in myn text. Veel was hier over te zeggen M. H., maer al ftrekte ik myne redenen met onzen grooten Tarzer ook tot den middernacht uit, noch zou my de tyd ontfchieten. Ik zal u dan flechts uit eenige gelegenheden, die den Christen in zyne ftandvastigheid zouden kunnen doen bezwyken, doen opmerken, hoe zeer hy door den troost van het Euangelie, en door een leven naer deszelfs voorfchriftcn in zyne ftandvastigheid gefterkt word ? En deeze zyn te vinden -— of in den Christen zeiven, -— of in de
vyanden, waer mede hy te worstelen heeft,
of eindclyk in de gevaeren, die hem dreigen.
Zien wy op den Christen zeiven, zyne krachten zyn klein, maer het Euangelie leert hem, dat hy alles vermag door Christus, die hem kracht geeft. Zyn vleesch is zwak, maer geiyk het Euangelie hem een vermetel vertrouwen opeigen krachten ontraed, zoo bied het hem ook de fterkte van Christus aen , door wien de zwakke kan zeggen: Ik ben een held.
Zien wy op de vyanden, waer mede hy te worstelen heeft, 't Is waer, zy zyn veel, machtig, loos en boos, maer het Euangelie vermaent hem, niet alleen, om te ftaen tegen de listige
omleidingen des Duivels en om de waereld
te overwinnen, het bied hem te geiyk ook ge-> paste wapenen aen, om 'er zich van te bedieB 3 nen.



( 22 )
nen. Dit toont hem; deels, dat zyn
Heer die reeds overwonnen heeft, deels, dat die getrouw is, en niet toe zal laten, dat de Poorten der helle hem overweldigen , en dat die met de verzoeking ook uitkomst zal geeven, op dat hy ze zoude kunnen draegen.
Zien wy op de gevaeren , die, een Christen dreigen: Ik erken die zyn, naer het uiterlyk
aenzicn, groot m veel 't Is waer, zyne
ftandvastigheid kon hem de gunst en achting Van de lieden dezer waereld doen verliezen, by deeze zal hy, ja een verachte fakkel zyn — De Jtandvastige Christen ftrekt den man naer de mode te veel tot befchaeming, om hem een goed hart te kunnen toedragen; maer geiyk zjn Godsdienst eischt, dat hy zich voor de fmaedredenen van menfehen niet zal ontzetten , zoo leert zy hem, dat God zal eeren, die Hem eeren.
't Kan gebeuren , dat de vrees voor het 'verlies zyntr goederen hem in zyne ftandvastigheid doed waggelen, maer geiyk het Euangelie hem waerfchouwt, dat het den mensch niet kan baeten, fchoon hy de geheele waereld wint, als hy fchade zyner zieie lyd, zoo bied het hem ook beftendige goederen, hemelfchatten, een eeuwig koningryk aen !
Ik beken, de nood kan zoo hoog gaen, dat het op het lieve lyfcn leeven aenkomt, maer geiyk de eerfte les van het Euixngelje de zelfsverloche-



( 23 )
ning is, geiyk hem dat errinnert, dat hy, die zyn leven, ten koste van de waerheid, zou willen behouden, het zelve zou verliezen ; zoo beloofd het hem aen den anderen kant een leeven, dat nimmer eindigt, de Kroon des Leevens.
Ja maer, denkt gy, wat helpen alle voorfchriften, wat baeten alle beloften, zoo lang ik 'er niet mede werken kan? Ongeloovige, moedbenemende tael!
Die my echter tot de derde waerheid, in myn text vervat, leid, naemlyk: Alle bekwaemheid en troost, om ftandvastig te kunnen zyn, moet in het Gebed by God gezocht worden! Wy hoorden 'er den Apostel om bidden. Eene waerheid ,' zoo kenlyk , dat ik die met weinige
woorden zal afdoen. Is de ftandvastigheid
geene vrucht, die op onzen eigen akker groeit (a) ? Moet het ons uit genade gegeeven worden in de zaek van Christus, niet alleen in hem te gelooven , maer ook voor hem te lyden ? Hoe nodig is dan het Gebed? Hoe meenig zwak en bevreesd Christen heeft zich heevend voor dentroon der Genade neergeboogen, die met eene heilige kloekmoedigheid is opgereezen? Dan juicht hy met David (é): Ik heb den Heer gezocht en
, hy.
(a) Philipp. t: 19. ' O; Ps. XXXIV: 5.
B 4



C 24 )
hy heeft geantwoord, en my uit alle. myne vreezen gered. Zy hebben hem aengeloopen en hunne aengezichten zyn niet fchaemrood geworden! Heeft een Christen , om ftandvastig te zyn, vertroostende Genade noodig, ook deze moet wederom in het Gebed by God gezocht worden By dien God, die de God aller
vertroosting, zoo wel als de God aller genade
genoemd word! Moeteen Christen einde-
lyk , om ftandvastig te zyn , zich der heiligmaking bevlytigen; Ook hieröm moet hy zich biddend troonwaerds wenden, tot dien Heer, die zoo vuurig voor hem bad: Heilige Vader, heilig ze in uwe waerheid , uw woord is de waerheid!
Op zulk jeen gebed heeft hy ook eene genadige verhooring te wachten! Om nu niet
te fpreken van de betrekkingen , waer in een Christen ftaet tot God als zyn verzoenden Vader, en tot Christus als zyn' Heer.
Zal ik u de vierde waerheid, in myn text geleerd, noch kortelyk voor oogen ftellcn ? Zy is deeze: De eerftelingen en voorfmaeken, die den Christen reeds geschonken zyn, en de zekere verwachting van het vol bezit der zaligheid, welke hem gegeven is , moeten hem een bemoedigend vertrouwen voor het toekomende inboezemen. Hieröm errinnerde de Apostel de geloovigen in myn text; dat God hun eene eeuwige vertroosting
erj



C *5)
en goede hope in genade gegeven had. Bemoedigende errinnering ! Onze bepeinzing overwaerdig! Dan zacht! Ik moest niet te ver van Land fteeken ! Haelen wy de Zeilen in.
Die God , die den Christen aenvanglyk vertroost heeft, is een Rotsfteen , die volkomen is. Welk eene fterkte dit aen de ziel byzet, kan beter gevoeld dan befchreeven worden. Hoort alleen den Godvruchtigen Voet zingen (a):
Gods olie houdt niet op van vloeijen,
Zyn licht daelt naer geen Avondtrans! Dat vuur, als 't eenmael is aen 't gloeijen,
Houdt in de Golven zelfs zyn glans! Di^ Trooster zal my nooit begeeven.
Hy heeft my , eer ik was , gekent. En nu is de Adem van myn leven
Een God, die geen Verbonden fchéndt.
"Niet minder kan de zekere verwachting van het vol bezit der zaligheid die goede hoop bemoedigen. Het is doch eene verwachting, die op Gods vryë ontferming op zyne oneindige macht en goedheid op Christus, den
eeuwigen Rotsfteen, en op het onfeilbaer woord van dien God, die trouwe houd in eeuwigheid geankerd is. Nu juicht hy met dien zeiven Dichter:
Op
00 Voet ifte D. p. 264.
B S



£ 26)
Op U, myn Jefus, op uw woord, Op uw beloften fteunt myn hopen.
't Gajt wel! myn ziel treedt moedig voort Om de eeuwigheid thans in te loopen:
Schoon zich 't Heelal ten val bereid,
Myn anker legt in de eeuwigheid.
TOEPASSING.
O
Vergunt my nu M. H. dat ik uit het verhandelde eenige gevolgen afleide , en die op onze .gemoederen aenbinde: Wel aen!
De vermaening , in myn text gedaen, is niet minder nodig , dan in des Apostels tyd. Dit is het ecrfte gevolg. Treurige bedenking, M. H.! Die zelfde Christelyke , die zelfde Hervormde Godsdienst, welke onze Godvruchtige Vaderen voor den grootften zegen hielden, waer voor zy goed en bloed, ja hun leven opofferden, word in onze dagen op het hevigst aenge-
rand! Men zoekt ons dit goede pand, ons
toevertrouwd, afhandig te maken.
Aen den eenen kant wordt ons Land overitroomd met een vloed van Vrygeestige gefchrif-
ten Gefchriftcn, waer in, of met de ailer-
heiligfte waerheden op de luchtigfie wyze gefpot , of waer in de Godlykheid van de Openbaering op losfe fchroeven gefield word! —■ Gefchriftcn, die in een vrolyken Jiyl gefchree-,
ven,



( 27 )
ven, en met een faus van zoogenoemde aerdigheid overgoten , van de ligtzinnige jeugd en vrolyken Man greeng gelezen worden. Aen den anderen kant openbaert zich een
niet minder gevaerlyk flag van menfehen.
Menfehen, die om het Gezag der Rede te hooger op te vyzelen, het Leerjielzel van den Hervormden Godsdienst , als een zaemweefzel van fpoorbystere ongerymdheden des te laeger zoeken te vernederen; Om hier in te gelukkiger te flaegen , moeten die tot walgens toe herhaelde
woorden van fynodael Gezag Banbliksem,
Inquifitie, Heerschzucht, Schoolgeleerdheid ■—■ Knellende boeijen, chveepery , leibanden , en wat
niet al ? de gemoederen voorinnemen : Ter-
wyl een wysgeerige mantel, en uiierlyk deugdzaem kleed den eenvoudigen moet verftrikken. ~ Onder den fchyn van alles tot de eerjie eenvoudigheid van het Christendom weer te brengen, ontkent men de verborgenheden in den Godsdienst dc bovennatuurlyke Werking der
Godheid de Godheid van Christus
Gods wezenlyke Gerechtigheid de eeu-^
wigheid der ftraffen de Leere der Verzoe-'
ning; Met één woord, de wezenlykjie Grondwaarheden van den Godsdienst; Terwyl
men zich niet ontziet, om heiligfehendende banden aen de gevvyde Bladeren te flaen; En het Godlyk gezag, of van geheele Bybelboeken, of
van



C 28 )
van voorname gedeelten der heilige Schrift
in twyfel te trekken of te lochenen. Gy
vergt.my, zoo ik hoop, M. H. geenbewys voor myne klachte. Daer de getuigenis der zaek voor handen is, zyn geene woorden nodig!
Wat raed zult gy zeggen ? Ik weet geen beter dan dien, welken de Apostel ons geeft in myn text: ftaet vastznz. Dan met deezen raed vorderen wy geen blind geloof aen het Leerftelzel onzer Kerk ; Maer dit, dat elk , die het belangryke van den Godsdienst kent, denzelven aen. Gods Woord naeuivkeurig toetze.
Waer komt het doch van daen, dat het Ongeloof en de Nieuw er wetfche Denktrant zoo veel veld winnen? Uit veele zal ik flechts twee bronnen opnoemen.
De eerfte is , om dat men zyn Godsdienst flechts uit fleur en gewoonte heeft aengenomeny zonder deszelfs gronden behoorlyk te onderzoeken !
De andere, om dat het moderne onzen hoogmoed, eigenliefde en zondige begeerlykheden meer vleid en ftreelt, dan de Leer der Hervormde Kerk!
Intusfchen is het onze plicht, M. H. U te vermaenen , om ftandvastig te zyn in het gene gy geleerd hebt.
Zullen wy in deeze Vermaening gelukkig Üaegen, moeten wy u, om de eer van God —
om



( 29 )
om het belang uwer onfterflyke zielen bidden en fmeeken, dat gy doch de gronden en Leerftukken van uwen Godsdienst zorgvuldig zoekt te kennen , en in de kennis te vorderen f Want de toenemende onkunde doed ook de onverfchilligheid hand over hand toenemen («).
Veelen van die belyders, die noch kinderen zyn in de kennis, loopen groot gevaer, om als de vloed bewogen en omgevoerd te worden met allen wind der Leere!
Edoch het vasthouden aen de door ons be-
ledene waerheid is niet genoeg. En dit
leid my tot het
Tweede gevolg; naemlyk: Men moet zyne lelydenis met een heiligen wandel zoeken te verderen. Een iegelyk, die den naem van Christus noemt, ftae af van ongerechtigheid !
De
D (V) Is dat genoeg, dat men met de eens gedane belydedenis, zy is dan zoo als zy is, te vreede is, en dat men in de kennis niet zoekt te vorderen? Bedenkt, dit bid ik bedenkt eens al dien tegenlïand, al die moeite, al die gevaeren, welke uwe vaderen om den Godsdienst hebben uit-
geftaen. En zou dit de dank, zou dit de vergelding
zyn, dat gy u dit goede pand zoo gemakkelyk liet ontrooven? Is het by u geen iehande, dat veele belyders van den Hervormden Godsdienst geen meer reden kunnen geeven, waerëm zy dien omhelzen, dan zy, die in blindheid en bygeloof zyn groot gcmaekt? O hoe flecht zouden zulken het laten leggen , als 'er eens verdrukking óf vervolging kwam om des Woords wil!



C 30 )
De waere reden, waerom veele menfehen niet vasthouden aen de Leere der Waerheid, is, om dat zy werkers der ongerechtigheid zyn. Leest de Kerkelyke Gefchiedemsfen , Pleegt met de Jaerboeken van het Christendom raed, en gy zult bevinden, dat veele menfehen, die de Gemeenfchap der Kerk verlieten , menfehen waren, befaemd door hun kwaed leven.
En in de daed, waeröm zouden menfehen, welke noch achting noch liefje voor de deugd hebben, zulks hebben voor de waerheid (a)P Och mochten wy dan fteeds een zuiver leven met een zuiver Geloof paeren!
Waer.
(V) Want, dewyl zoo éen zyn geluk in de eer van de Waereld en in het bezit van aerdfche goederen (lelt, offert hy zynGodtsJienst ligt aen zyne begeerlykbeid op, en verbet dien, zonder daer veel zwaerigheid in te vinden, wanneer die zyne vermaeklykheden of zyne belangen komt ver-
flooren. Zoo gy u dan onbefchroomd aen de zonde en
de ondeugd overgeeft, zult gy nooit vast in uw Godsdienst
zyn. De waereld' zal a'toos voordeel op u behae-
len, het vleesch z'ai altoos het vermogen hebben, om
u te verleiden, de keertchzucht, om u te verblinden,
en de gierigheid, om u te verderven! De voorwet pen,
die onze zinnen ftreelen, de kwaede voo: beelden, die
wy voor oogen hebben, de Perfonen, met welke wy
omgaen, en die veelal weinig van het waere Christendom
weeten, de kwaede redeneeringen, die wy aenhooren,
en, met één woord, alle de menigvuldige aenlohzelen ten kwaede , die ons omringen , zyn als zoo veele winden die ons met geweld zouden kunnen wegvoeren.



C 31 )
Waerfchouwt de heilige Schrift ons, dat 'er valfche Leeraers zullen opftaen, zy waerfchouwt ons ook, dat 'er altyd bedorven menfehen zyn, en verzoekingen, om ons van de waerheid af te trekken.
O hoe moesten wy dan op onze hoede zyn , om te wandelen, waerdig het Euangelie van Christus!
Dan op dat die vermaening meer invloed op onze harten hebbe, is het nodig, en dit is het Derde gevolg, dat ik uit myn text trekke, dat men de heiligende en vertroostende Kracht van de Euangelie - Waerheden zoeke te kennen. Van waer komt het, dat die Boeken, waer in het Leerftelzcl onzer Hervormde Kerk acngetast word, ,zoo greetig en met zoo veel fmaek geleezcn worden? Van waer anders, dan uit onkunde van deszelfs heiligende en vertroostende kracht. Dit konde ik u , zoo de tyd het my vergunde, be, wyzen uit alle de betwiste Leerflukken; Nu bepael ik my flechts tot het Leerftuk der Verzoening. Van waer komt het, dat dit zoo zeer betwist word? Van waer anders dan, om dat men nooit het verband, waer in dit Leerftuk ftaet met zoo veel andere, die invloed hebben op onze heiligmaking en troost, heeft doorgedacht?
's Menfehen hoogmoedige Eigenliefde vindt haer rekening te veel by het Moderne, om zich
'% in



C 3* )
in deze aen het Oude te houden. Maër laet zoo een hoogmoedig fterveling de verzoenende Kracht van Christus bloed ontkennen ! —— Laet hem vruchteloos een beteren grondflag voor zyne hoop op vergeving zoeken!
Het Leerftelzcl onzer Kerk zal altoos ten hoogften belangryk en dierbaer zyn voor eene ziel, die ooit de zwaerte van hare fchuld en de grootheid van het haer dreigend gevaer gevoeld heeft die onder het pak der voorledenc misdaden beladen was, en te geiyk zuchtte onder de tegenwoordige macht der inwoonende
zonde voor eene ziel, die tot Jefus heeft
leer en vluchten, als tot eenen Zaligmaker, die Zyne ziel gegeeven heeft tot een randzoen
voor veelen. Voor eene ziel, die deeze
troostryke Euangelietael met kracht mocht hoorcn: Zyt wel gemoed! uwe zonden zyn u vergeeven.
Mocht het gezegde dienen , om den onbekeerden onder myne Hoorderen tot zelfs onderzoek te brengen, of hy ooit die heiligende en vertroostende kracht van zynen Godsdienst is ontwaer geworden —- En om 's Heeren volk nae vermeerdering van dezelve te doen uitzien?
Vraegt gy in goeden Ernst, wat u te doen ftaet? Het
Vierde gevolg, uit myn text afgeleid, zal u dit leeren. Te weeten: Die genade moet, op
Pau-



C 33 )
Paulus voetfpoor, in het Gebed by God gezocht worden. Het Gebed is het beste wapentuig. Zoo is Christus u voorgegaen, die in zwaeren
ftryd zynde, des te ernftiger Bad En nooit
heeft God tot Jacobs zaed gezegt ; zoek my
te vergeefsch Godvruchtigen veréenigt u
dan veel in het Gebed zoo voor u zeiven -
als voor Vaderland en Kerke.
Terwyl de Hel zich veréenigt tegen onzen Godsdienst, moeten zy , die deszelfs belang kennen —zy, wienhun eeuwig heil ter harte gaet, niet ftil zyn.
En op het geloovig Gebed is ook verhooring te wachten
Want, en dit is hetlaetfte gevolg; De betrekking, waer in een Christen tot God Jlaet ,
de Genade, die hem aenvanglyk gefchonken en
het heuchlyk vooruitzicht, dat hem geopend is, zyn voor den Christen ryke bronnen van troost, om hem onder allen tegenftand, en gevaer tot zynen plicht te bemoedigen. En zy zyn alle in den wensch van Paulus begreepen.
Deeerjïe troostbron, welke ik voor u opende , is de betrekking, waer in een Christen tot God jlaet. God is zyn Vader, en Jefus is zyn Heer ! Aengename , troostvolle bedenking ! God is zyn Vader , die hem zal geleiden door zyne wysheid - befchermen door zyne macht acnmoedigen en onderfteunen door zyne geC nade



( 34)
nade en te weeg brengen, dat deeze
ligte verdrukking, die zeer haest voorby gaet, voor hem een zeer uitnemend , eeuwig ge«.
wicht van heerlykheid zal werken Jefus is
zyn Heer. Een Heer, wien wind en zee gehoorzaem zyn, voor wien de Duivelen zwichten Een Heer, met één woord , die den
moeden kracht geeft, en de fterkte vermenigvuldigd van hem, die geene krachten heeft.
De Genade, die hem aenvanglyk beweezen is, opent hem een tweede bron van troost; Zyn Vader heeft hem van eeuwigheid lief gehad, en hy, de Jehovah, verandert nimmer; Hy word dan in zyne kracht bewaerd. Hy die hem aenvanglyk vertroost heeft, zal nimmer toelaten, dat zoo éen eeuwig zou treuren. Triümf! zegt de Chris-, ten , die my uit zoo groot een nood en dood verlost heeft, en noch verlost, op hem hoop ik, dat hy my noch verder zal verlosfen. Hy, die het goed werk in my begonnen heeft, zal het zeiven voltooijen op den dag van Christus! Want
En dit is de derde troostbron , een heuchlyk vooruitzicht van eeuwige heerlykheid is hem geopend. Triümf, Kanaan zal het al verzoeten! Hyzal my leiden door zynen raed, en daerna
in Heerlykheid opnemen. Daer, waer
treuren in zingen klaegen in danken
de ftryd met de Kroon der Overwinning en
Ze-



C 35 )
Zegeprael zal worden afgewisfeld ! —Daer, waer alle traenen van myne oogen zullen worden afgewischt. Triümf! haest zal het zyn: Ik heb den goeden ftryd geftreden, Ik heb den loop geëindigd, Ik heb het geloof behouden. En nu verwacht ik de kroone der rechtvaerdigheid, welke den Overwinnaer belooft is van hem, die de Amen en de Getrouwe is.
Zegenwenfchen. Doch het word tyd, dat ik my ten einde fpoede ! Mogen de Dienaers van den Vreede-Vor*st in geen huis ingaen, zonder te zeggen: Vreede zy deezen huize! zy mogen dan ook niet, zonder een tydelyk en eeuwig Vaerwel fcheiden ! Hier aen ge¬
dachtig , moest ik uit naem van deze Hooge Kerkvergadering, voor ons fcheiden U allen de
rykfte heüwenfchen toe bidden kan ik dit
niet doen met eene oor en hartftreelende web fpreekendheid , Ik wensch het echter te doen met eene Nederlandfche oprechtheid!
In de eerfte plaets keer ik my tot het geftoelte uwer eere, Edel Mog: Heeren, afgevaerdigden uit de aenzienelyke Vergadering van Hun Edel Groot Mog: de Heeren Staeten van Holland en IVestfriesland. Wy. waren den naem van Euüngeliedienaers onwaerdig, als onze harten niet van dankërkentenis gloeiden , dat wy leeven mogen onder de Regeering van zulke geC *' x eer.



(36)
eerbiedigde Overheden, die zich Vaderen des Vaderlands en Voedfter-Heeren van Gods Kerk betoonen te zyn! \
Ontvangt dan Edel-Mog: Heeren onzer aller dankzegging, en zy koome door uwen mond in
den fchootuwer aenzienlyke Vergadering!
Onze dankzegging voor de gelegenheid aen ons verleend, om Ziöns belangen zoo binnen als buiten 's Lands te behartigen. De God der Goden, door wien de koningen regeeren, doe 's Lands Hooge Regeering gezegend en voorfpoedig zyn! Hy boezeme Hun Edel Groot Mog: wyze raedflagen ■—. blaekende Vaderlandsliefde en Manlyke kloekmoedigheid in!
Hy fteile hen tot getrouwe en belangloze Bewaerders van de Voorrechten van een vrygevochten volk! Hy, de Opperzegenaer ,
bekroone alle derzelver befluiten tot eenen
duurzamen zegen voor Land en Kerk Dat
geen buiten lands Geweld noch binnelandfche Verdeeldheden de Hooge Staetsvergadering belemmeren; Dat onze welgeftelde en gezegende Regeringsvorm nimmer door toomeïoze baldadigheid noch vuige ondankbaerheid ten onderften boven worde gekeerd! God geve Hun Edel Groot Mog: zoo te regeeren, dat hunne Perfonen noch lange als Vaderen des Vaderlands , en hunne Regeering als een duurzame zegen , geëerbiedigd worden ! Hy bekroone



C37)
kroone hunne Perfonen met zyne goedgunftigheid als met eene rondasfe. Hy over-e ftorte hunne aenzienlyke Geflachten met de keur van zyne gunstbewyzen! En doe hun Ed: Gr: Mog: na het voldienen van zynen Raed deeze aerdfche en verganglyke -met de Hemelfche en beftendige Heerlykheid verwisfelcn!
Eene dankzegging en heilbede, die ik afleg in handen van U Edel Mog: Heeren Vertegenwoordigers van 's Lands geëerbiedigden Souverein!
Ontvangt onze dankzegging, Ed: Mog: Heeren voor de nadruklyke heilwenfchen , waer mede
U Ed: deeze Vergadering begonnen voor
den wyzen raed, waer mede gy ons voorgelicht
en gefterkt voor het Jlichtelyke voorbeeld,
het welk gy ons gegeeven en voor het gulhartig onthael, waer mede gy ons vereerd
hebt! Ontvangt, Edel Mog: Heeren ook0
onzen hartelyken heilwensen.
Edel Mogend Raeds-Heer ! De Rechter der gantfeher aerde zy en blyve altoos de Voorzitter in het Hof des Gerichts! Hy gecve U Edel Mog: veel van den Geest des onderfcheids, om onbeneveld recht te kunnen fpreken tusfchen den Man en zynen Naesten. Die Geest late nimmer na; zich als den Geest der Wysheid en der Vertroosting aen uwe ziel te openbaeren —■ onder het genot van dezen zegen, C 3 be-



C 38 ) ,
bewaere Hy U Edel Mog: noch lange in .eene geheiligde gezondheid in het Land der Levenden, om Vaderland en Kerk met uw wy-
zen raed trouwe handleiding en vriende-
lyke hulp tot waer en beftendig nut te zyn !
Edel Mog: Heer, te geiyk Burgervader van deeze aenzienlyke ftad , ontvang ook onzen heilwensch!
De God der eere doe de gantfche Regeering van Enkhuizen bloeijen, en bevestige U noch lang in alle die eerambten, die U zyn aenbetrouwd! Hy doe Enkhuizen in U Edel Mog: Perfoon tot in lange dagen zien de Wysheid en
Godsdienstigheid van eenen Burgervader en
een treflyken Voorftander van den zuiver ent Godsdienst Hy fchenke U Edel Mog: en allen ,
die u dierbaer zyn, een milden overvloed van zegen, vrede en vergenoeging, maer byzonder 8van de goedgunftigheid van hem, die in den Braembosch woont! Edel Mogende Heeren, om te befluiten , wanneer U Edel Mog: beide in
ipaeden ouderdom ten grave daelt genieten 1 uwe zielen de eeuwige Hemelvreugd ! En de koude grafzerk, welk het fterflyk'overfchot van elk uwer dekken zal, werde verfierd met jfojada's vereer end Graffchrift: Hier , Hier
legt 'er ééN , die GoED gedaan HE ef ÏN ons NEERLANDS IsRAë'l, beide aen GoD EN aen zyn huis.
Van



( 39 )
Van het geftoelte der Eere wende- ik my tot U Hoog en Wel Eermerde Heeren Correspondenten , Deputaten, Moderatoren en verdere Leden van deeze Hooge Kerkvergadering, Mannen , Vaders en Broeders in Christus Jefus, ontvang, elk in uwen Rang en betrekking myne dankzegging en heilwensch!
Myne dankzegging; Hoog Eerw: Heeren Correspondenten voor uwe hartelyke heil-uitboeze?ningen, manlyke adviezen en getrouwe mededeeling van de befluiten uwer Hooge Kerkvergaderingen en voor uwe volvaerdige -hulp. • ■
Hoog Eerw: Heeren Deputaten voor uwe tot hier toe aengewende moeite, getrouwe berichten en vriendelyken raed. Ook gy Hoog Eerw:Heeren Beftuurderen van deeze aenzienlyke Kerkvergadering! Heer Prcefes voor uwe zorgvuldige oplettendheid, aengewende vlyt enChristelyke vredelievendheid. Heer Adfesfor voor uwe verftandige, bondige, vaderlyke en duidelyk
voorgeftelde bedenkingen Heer Scriba voor
uwe naeuwkeurigheid, getrouwheid en fierlykheid
in het voeren van de pen En verdere Leden
voor uwe broederliefde yriendelyk verkeer cn
minlyke hulpvaerdigheid Broerleren Ouder.
lingen voor uwe brocderlyke medewerking ■
En alle te zamen voor alle die poogingen die gy, elk in uwe betrekking, tot heil van de Kerk, zoo binnen als buiten ons Vaderland, hebt aen-
ge-



C 40 )
gewend' De groote Koning zyner Kerk zette op alle onze beflniten en beraemingen het
Jtcmpcl zyner hooge goedkeuring! Hy achtervolge en bckroone dezelve met zynen zegen; en doe verzoening over al het gebrekkige, en dat niet
was naer de reinheid van het Heiligdom!
dat ons zesvoudig fnoer nimmer gebroken worde!
Ontvangt gezamenlyk onzen hartelyken heilwensch! De God zyner knechten zy fteeds aen uwe rechtehand! Hy bewerke U tot ftandvastigheid in de Leere des Gcloofs, om elk met de talenten, die hy u vereerde, winst te doen, en voor waerheid en liefde , vreede en Gods"vrucht pal te ftaen! Hy geve u veel van den Geest des Gebeds, om in deezen donkeren tyd met Mozes en Aiiron te behooren onder de ernftige aenroepers van zynen Naem! Hy geve U veel geloofslicht en kracht in de waerheden,
die gy anderen verkondigd Hy verwaer-
dige U, om met Leer en leven te ftichten! Hy zegene al uwen Euangelie-arbeid! En wanneer gy Hoog en Wel Eerwaerde Heeren 's Heeren raed zult hebben uitgediend, doe hy uwe gedachtenis noch by het laete nagedacht in zegening blyven! den loon, zynen getrouwen
knechten toegezegd, beërven en ingaen in de vreugde uwes Heeren!
Verder wend zich myne dankzegging en
heil-



( 42 )
Eindelyk gy allen die my heden hoort, ontvangt onze vermaening tot ftandvastigheid. Het goede pand u, van uwe Vaderen overgeleeverd, bewaert dat ongefchonden voor uwe Kinderen! Helpt uwe Leeraers door uwe gebeden ! Verblydt hen door een vlytig gebruikmaken van hun dienst.
De God van Nederland bevestige dan alle uwe
Burgerlyke en Godsdienftige Voorrechten
Zegen en ééndracht zy in ons Vaderland, en in uwe Huisgezinnen ! Welvaeren in uwe Hutten en Paleizen! Om des Huizes des Heeren onzes Gods wille zullen wy fteeds het goede voor u zoeken!
En, naerdien het niet waerfchynlyk is, dat wy immer elkanders aengezicht ooit op zulk eene plechtige wyze in het Land der Levendigen zullen ontmoeten, zoo wenfchen wy u, dat gy met ligchaem en ziel, beide in leeven en in fterven, het eigendom van dien getrouwen Zaligmaker Jefus Christus zyn moogt, op dat gy, als uw Vieesch en Hart bezwyken , zeggen kunt, God is de rotsfteen van myn Hart en myn deel in eeuwigheid!
Ik eindig met deeze juichtael van den meergenoemden Dishter:
't Geloof heeft God getrouw bevonden De Kerk, op Diamanten gronden,



( 43)
Robynen, en Zaphier gebouwd,
Staet pal! door zyn onzichcbre handen!
En wie haer ooit baldadig aen moog randen,
Haer Bouwheer zit omhoog, die 'swaerelds fchepter houdt.
Geen helsch geweld of list kan baeten!
't Is God, op wien wy ons veriaeten.
AMEN.