v:        BEKNOPTE HISTORIE DER JLOT 'GtEVAIjIv EW, BETREFFENDE HET DOORLUCHTIG HUIS VAN OJUJ&WJM en WJZLiïg^Liy. T WE EDE STUKJE.   BEKNOPTE HISTORIE DE R EOTGEVAIXE3ST, BETREFFENDE HET DOORLUCHTIG HUIS VAN VAN DE VROEGSTE TYDEN TOT HEDEN. ALLES IN EEN JUISTE ORDER BY EEN GEBRAGT, DOOR EEN KUNDIGE PEN. TWEEDE STUKJE. MET EEN UITVOERIGE nESCHRYVING DER PLECHTIGE OPTOCHT DER WERKLIEDEN, op DE ADMIB ALITEITS WERF, BINNEN AMSTELDAM. te AMSTELDAM, Eï J. H. T R O P, poekvarkooper. M D C C L X X X I X.   VOORREDEN. MYNE LEEZERS EN LEEZEREESE ! Mag het ons nog gebeuren, dat wy fchiilen onder de fchaduwe van den Oranje Boom, daar wy onlangs, nog geen twee Jaar en geleden, deszelfs lieflyks Befcherming hebben moeten1 misfchen, en dat wel door eenige onzer Landgenooten, zich nitgeevende voor Redders van 't Vaderland, in verkeerde begrippen zynde gevallen, om de Redder van 't Vaderland Zyn Doorluchtige Hoogheid van zyne Waardigheid als Stadhouder te deporteer en, daar dezelve, volgens de Unie van Utrecht, en wel in het negende, zestiende en een-en-twintigjle Artikel de Gefchillen tusfchen de Provintiën, door den Heer Stadhouder moest bejlisfen, en Partyen zullen zich aan den uirfpraak der Heer Stadhouder in der tyd te gedraagen, dan , daar veele lieden , of deezen- Unie nimmer in zyn verband geleezen hebben, of maar in eenige der Artikels kundig zyn, zo heeft het ons goedgedacht dceze Unie, als een allergepast Voorbericht by dit Werkje te voegen nevens de Verklaaring en Verandering in het dertiende Artikel, en de Amplialie van het vyftiende Artikel derzelyer Unie. * 3 UNIE  UNIE van UTRECHT. alle dip pL, • - ' ' by den wdken genoeg ï£bïd2°bSS videzde Neder,^fn h2 Goed by te ftaan ma,k,andceren. *et Lyf en andere UiLemfcLn d?.>nJaarden en de hang uit £ S Na£len ,met haaren aan- alle middelen SfocS^S? endeJCaPitei^n gelvks weken1, o ^ bben' ende noch da' fooin geheel aTs ^ïf *°™ciën, der haar* ; a- ^n C deel £e brengen on- zoo me £1: , dle zeJve Provinciën deren te IS6" als Pra%*e van den an- niette Wei Paaficatle 3em*akt, te ruïne endTvZd^iï^' t0tr Tiende Provinciën f der VOorfz- Landen vWt*7^e^*^ mre"er daad be" volhardendp , j " C Voorfz' voornemen ine van r>J/ .dVan den Gendom, die van de ?lf?f Graafïchappe Z«,&£ j ^ceta?2a, utrecht en de />>?>(•/> Opmekn*, tusfchm de Eem^l£aZer5 ende vereenigen, niet om hun van de Wz ge-  vn generaale Unie by de Pacificatie tot Gent gemaakt te fcheiden, maar om die zelve noch meer te fterken, en hun zeiven te verzien tegens alle inconvenienten, daar in zy zouden mogen vallen door eenige practyke, aanflagen, of gewelf van haare Vyanden, om te weten hoe ende in wat manieren die voorfz. Provinciën hun in zulken gevalle zullen hebben te dragen, en tegens 't gewelt van hunne Vyanden konnen befchermen : Ende om vorder feparatie van de voorfz. Provinciën ende particuliere Leden van dien te fchouwen, blyvende anders die voorfz. generale Unie ende Pacificatie van Gent in weerden: zyn dienvolgende by de Gedeputeerden van de voorfz. Provin* ciën volkomelyken by den haren refpe&ive hier toe geauctorifeert, gearrefteert, ende gefloten de Poinélen ende Articulen hier na volgende, zonder in allen gevalle hun by dezen te willen onttrekken van ofte uit den H. Roomichen Ryke. I. In den eerften, 'dat die voorfz. Provinciën zich met den anderen verbinden, confedereeren ende vereenigen zallen , gelyk zy hun verbinden, confedereeren ende vereenigen mids-dezen, ten etuwi-" gen dage by den anderen te blyven, in alle forme ende manieren als oft zy-!uiden maar een Provintie waren, zonder dat dezelve hun t'eeniger tyde van den-anderen zullen fcheiden, laatcn fcheiden, ofte fepareeren, by Testamente, Codicille, Donatie, Cesfie, Wisfelinge, Verkoopinge, Traclaten vaa Peys, van Huwelyken, noch om geen andere oorzaaken, hoe dat het gebeuren zoude mogen, onverminderd nochtans een yegelyke Provincie, ende particuliere Steden, Ledtn tnde Ingezetenen van dien, haar luider fpcciale ende particuliere Privile* 4 gien  VIII giën, Vryhedeti, Exemptiën, Rechten, Statuten; loffelyke Costumen, Ufantiën, ende alle andere haar-luider Gerechtigheden, waar inne zy. luiden den anderen niet alleen prejudicie, hinder, ofte letzel doen, maar den anderen daar inne met alle behoorlyke ende mogelyke middelen, ja met lyf ende goet (iü, noot) helpen hand houden, ftyven ende Herken, befchutten ende ook befcherraen tegens alle ende een yegelyk, wie ende hoedanig die zoude mogen wezên, die hun [daar inne eenig dadelyk in-breke zoude willen doen: Wel-verftaande , dat de queftie die eenige van de voorfchreven Provinciën , Leden ofte Steden van deze Unie wezende , met den anderen hebben, ofte namaals zoude mogen krygen; nopende haar-luider particuliere ende fpeciale Privilegiën, Vryheden, Exemptien, Rechten, Statuten, loffelyke ende wel-hergebragte Coftumen, Ufantiën, ende andere haar-lieder Gerechtigheden, dat dezelve by ordinaris Justitie, Arbiters, of minnelyke Accoort beflectit zullen worden, zonder dat de andere Provintiën, Steden ofte Leden van dien (zoo lange zich beide partyen 'c Recht fubmitteeren) hun des zullen hebben te bemoeijen, ten ware 't hun geliefde te intercedeeren tot Accoort. I I. Item, dat die voorfcheeven Provinciën, in conformiteit ende tot voltrekkinge van die voorfchreeTe fcenigheit ende Verband, gehouden zullen wezen malkanderen met lyf, goed ende bloed by te Haan, tegens alle fortzen ende geweiden, die hun yemandc zoude mogen aandoen, uit ende onder 't dekzel van den naam van de Koninklyke Majefteit, ofte van zynent wegen, gelyk ter caufe van hec Traéïaat van den Peis tot Gendt gemaakt, of van dat zy de • Wapenen tegen Don 'Joban d''Au/Me aangenomen, den Ertz-Hcrtogc Matthias tot Gouverneur ontfangen hebben, met alle het geene dat 'er aankleeft, van dependeerd, ofte uitgevolgt is, ofte uitvolgen zal mogen, al waart ook onder coleur alleene van de Catholyke Roomfche Religie, met Wapenen te willen reftablisfeeren, reflaureei en, of»  rs ofte invoeren, ofte ook van eenige nieuwigheden, ofte alteratiën die binnen eenige van de voorf£. Provinciën, Steden ofte Leden van dien federt den jaare 1558, gebeurt zyn, ofte ook ter caufe van dezer tegenwoordige Unie en confideratie, ofte andere diergelyke oorzaaken, ende dit zoo wel ingevalle men die voorfz. fortzen ende geweiden zouden willen gebiuiken op een van de voorfz. Provinciën, Staten, Steden ofte Leden van dien alleen, als op allen in 'c generaal; I I I. Dat die voorfz. Provinciën ook gehouden zullen wezen in gelyke maniere maikanderen te adflfteeren en helpen defendeeren tegen alle Uitheemfche en Inheemfche Heeren, Vorllen of Prinfen, Landen* Provinciën, Steden of Leden van dien, die hun in 't generaal of particulier eenig fatfoen, geweiden, of ongelyk zouden wille aandoen, of Oorloge maaken: behoudelyk dat die adüftentie by de Generaliteit van deeze Unie gedecerneerd zal worden , met kennisfe en naar gelegenheid van de zake. I V. Idem, eri om dié voorfz. Provinciëi, Steden, en de Leden van dien beter tegen alle macht temogen verzekeren, dat die Frontierftedcn, en ook andere daar men des van noode vinden zal, 't zy van wat Provinciën die zyn, by advis en ter ordonnantie van deeze Geünieerde Provinciën, zullen vast gemaakt en gefterkt worden, tot kosten van de Steden en Provinciën daar inne die gelegen ?yn, mids hebbende daartoe adfiftentie van de Generaliteit voor de eene helft: Behoudelyk dat zoo verre by de voorfz. Provinciën raadzaam bevonden word, eenige nieuwe Forten of Sterkten in eenige van de voorfz. Provinciën te maakèn, die in 't generaal gedragen zullen worden. V. En om te voorzien tot die kosten die men van * j noo-  Booden hebben zal, fin gevallen als boven) tot defenfie van de vooifz. Geünieerde Provinciën eenpaarlyk ende op eene voet, tot gemeene defenfie derzelver Provinciën , opgefteld , geheven, en openbaarlyk de meest daar voor biedende, van drie Maanden tot drie Maanden, of eenige andere bekwaame tyden, verpacht of gecollecteerd zullen worden, alomme binnen die voorfz. Geünieerde Provinciën, Steden en Leden van dien, zekere Imposten op allerhande Wynen, binnen- en buiten-gebrouwen Bieren, op 't Gemaal vanKoornende Graan, op 't Zout, Goude, Zilvere, Zyde en Wolle Lakenen, op de Hoornbeesten, en de bezaeyde Landen, op de Beeiten die geflacht worden, Paarden, Oifen, die verkogt of vermangeld worden, op de Gqgderen ter Wage komende, en al zulke andere als men namaals by gemeen advys en confent goetvinden zal, en dat agtervolgende de Ordonnantie diemen daar op concipiëeren en maaken zal, dat men ook hier toe emplooijeeren zal, de inkomen van de Domeinen van de Koning, lyke Majefteit, de lasten daar op üaande afgetogen. V I. Welke middelen by gemeene advyze verhoogd en verleegd zullen worden, naar dat de nood en gelegenheid van der zaaken verëisfchen zal, en alle ;nlyk s.srftrekt tot de gemeene defenfie, en tot het geene de Generaliteit gehouden zal wezen te dragen, zonder dat de zelve middelen tot eenige andere zaken zullen mogen worden gekeerd. V I I. Dat de voorfz. Frontierfteden, en ook andere, als bet de nood vereifchen zal, te allen tyden gehouden zullen wezen te ontfangen, al zulke Guarnizoenen, als die zelve Geünieerde Provinciën goed vinden, en hen lieden by advys van den Gouverneur der Provincie daar 't Guarniaoen geleid zal worden, ordonneeren zullen, zonöer dat zy dus zullen mogen weigeren: welverftaande dat de voorfz. Guarnizoenen by de voorfz, Gtürjieerde Provinciën be-  betaald zullen worden van haarluider foldye, en dat die Capiteinen en Soldaaten, boven óé generaale Eed, particulierlyk die Stad of Stede en Provincie waarin zy gelegd zullen worden, Eed doen zullen, en dat het zelve ter dien einde in haar lieder Artiekelbrief gefteld zal worden, dat men ook al zulke ordre ftellen en difcipline onder de Soldaaten houden zal, dat de Burgers en lnwoonders van de Steden en platte Landen, zoo wel Geestelyk als Wereldlyk, daar by boven die redenon niet bezwaard worden, noch eenige overlast leiden zullen, en zullen de voorfz. Guarnizoenen van geen Excys of Impost meerder exempt wezen, als de Burgers en lnwoonders van de plaatfe daar zy gelegd zullen worden, mids dat ook den zeiven Burgers en lnwoonders by de Generaliteit logys geit verftrekt zal worden, gelyk tot nog toe in Holland gebruikt is. VIII. En ten dien einde met te allen tyden zal mogen geadfifteerd wezen van de lnwoonders van den Lande, zullen de Ingezetenen van elke van deeze Geünieerde Provinciën, en platte Landen, binnen de tyd van een Maand, na date van deezen, ten langften gemonfterd en opgefchreeve worden, te weeten, die geenen die zyn tusfchen de 18 en 60 jaaren, om de hoofden en 't getal van die geweten zynde, daarna ten eerften te zaamenkorafte van deeze Bondgenooten verder geordonneerd te worden , als toe de meeste befcherminge en verzeekerdheid van deeze Geünieerde Landen bevonden zal worden te dienen. I X. Idem, zal men geen accoord van Beftand of Pays maaken, ncch Oorloge aanvaarden, noch eenige Imposten of Contributie inftellen, de Generaliteit van deeze verbande aangaande, dan met gemeen advys en confent van de voorfz. Provinciën; maar in andere zaaken 't beleid van deezer Confederatie, en 't geene daarvan dependeerd en uit volgen zal aangaande, zal men reguleeren naar hec geen  xn geene geadvifeerd en gefloten zal worden by meeste, itemmen van de Provinciën in deeze Verbonde begreepen, die gecolligeerd zullen worden, zulks als men tot noch toe in de Generaliteit van de Staaten heeft gebruikt, en dit by provifie tot dat anders zal worden geordonneerd by gemeen advys van de Bondgenooten; behoudelyk dat of 't gebeurden dat de Provinciën in zaaken van Beftant, Pays, Oorloge of Contributie met den anderen niet accordeeren konden, zal het gefchil gerefereerd en gefubmitteerd worden by provifie aan de Heeren Stadhouders van de voorfz. Geünieerde Provintiëa nu ter tyd wezende, die 't voorfz, gefchil tusfchen partyen zullen vergelyken, 'of daar van uitfpreeken, zulks als zyluiden bevinden zullen in der bil— lykheid te behooren. Wel verftaande, indien de zelve Heeren Stadhouders daar in niet en zouden konnen verdraagen, zullen tot henluiden nemen en verkiezen al zulke onpartydige Asfesfeurs of Adjudten, henluiden goeddunken zal, en zullen partyen gehouden wezen na te komen, het geene by de voorfz. Heeren Stadhouders, in manieren als boven, uitgefprooken zal wezeD. X. Dat geen van deeze voorfz. Provintiën, Steden pf Landen van dien, eenige Confederatie of Verbonden met eenige Nabuur - Heeren of Landen zullen moogen rcaaken, zonder confent van de Geünieerde Provinciën en Bondgenooten. X ï, Des is overkomen, dat zoo verre eenige Nabuur - Forften, Heeren, Landen of Steden, zich niet deeze voorfz. Provintiën begeerden te Uniëeren, en in hunne Confederatie te begeeven, dat zy daartoe by gemeen advys en confent van deeze Provinciën ontfangen zullen mogen worden. X I I. Dat die voorfz. Provintiëa gehouden zullen zyn, zich met den anderen te conformeeren in 't ttuk van  xm van de Munte, te weten, in de kours van Gelde, naar uitwyzinge van alzulke Ordonnantie als men daar op met den aldereerften maaken zil, dewelke de een zonder de ander niet zal mogen veranderen. XIII. En zo veel 't poinft van de Religie aangaat, zullen zich die van Holland en Zeeland draagen na haar lieder goeddunken, en de andere Provintiën van deezer Unie zullen hun moge regulteren naar inhoud van de Religions vrede by den Ertx-Hertoge MatthiaS) Gouverneur en Kapitein - Generaal deezer Landen, met die van zyne Raaden, by advys van de Generaale Scaaten, airede geconcipieerd, of daar in generalyk of particulierlyk ordre {tellen, als zy tot rust en welvaard van de Provinciën, Steden en particuliere Leden van dien, en contervatie van een iegelyk Geestelyk en Wereldlyk zyn goed, en gerechtigheid, dienlyk vinden zullen, zonder dat haar hier inne by eenige andere Provinciën eenig hinder of belet gedaan zal mogen worden; mids dat een yder particulier in zyn-Religie vry zal moogen blyven, en dat men niemand ter caute van de Religie zal moogen achterhaalen of onderzoeken, volgende die voorfz. Pacificatie tot Gene gemaakt. Verklaaringe van 't 13 Arüekel. .A.IZ00 eenige fchynen zwaarigheic te maaken op het 13 Artykel vati de UNIE, den 23 dezer Maande ge. floten, tuslchen de Gedeputeerden van de Landen van Geldre en Zutphen', Hollandt, Zeelandt, Utrecht en de Ommelanden, tusfehen de Eems en de Lauwers,, ali of haar meininge en intentie was geweest om niemandt in dezelve UNIE te ontfangen dan die geenen, die de Religions-vrede by de Aartshertog van Ooftenryk, en den Raade van de Staten, neffens hem by advys van de Generaale Staaten geconcipiëert is, of ten minften die beide de Religiën, te weeten, de Roomfch-Catholykc en de Gereformeerde zoude toelaaten. Zoo is V, dat de voorfz. Gedeputeerden die over de voorfz. UNIE geftann en dezelve gefloten hebben, om alle misverftand en wan- trou-  trouwen weg te neemen, by deezen wel hebben willen verklaren inmüeder meininge en intentie niet geweest te zyn, noch alsnoch te wezen, eenige Steden of Provintiën die zich aan de voorz. Roomfch Catholyke Religie allee'n zuilen willen houden, en daar 't getal van de Inwoonderen zelve van de Gereformeerde Religie zoo groot niet is, dat zy vermogens de voorfz. Religions-vrede de exercitie van de Gereformeerde Religie zoude mogen genieten, V2n de voorfz. Unie en verbintenisfe uit te willen fluiten: Nemaar, dat zy des niet tegenflaande bereid zullen wezen zulke Steden en Provintiën, die zich alleen aan de voorfz. Roomfche Religie zullen willen houden, in deeze UNIE te ontfangen, by zo verre zy zich anders in de andere romften en Articulen van de voorfz. UNIE zouden willen verbinden, en als goede Patriotten draagen ; alzoo de meininge niet is dat de d'eene Provintie of Stadt zich het feit van d'andere in poinft van de Religie zal onderwinden, en dit om te meerder vreede en Eendragt tusfchen de Proyfntiëri te houden, en de principaalfte occafie van tweedragt te veimyden, en weg te neemen. Aldus gedaan t''Utrecht den eerjien Februtiry 1597. Veranderinge gedaan in *t 13 Artykel van de UNIE, Aangaande de Religie. Generale Staaten der Vereenigde Nederlanden, be. merkende de gefleltenisfe- van hunne Zaken, zoo ten opzicht van de magt en liftigheid hunner Vyanden, sis ock van de veranderinge hunner zaken t'federt de toekomlle van de handeiinge der Fianpoyfen den 17 January 15S3. en de verfcheidenheid van de opinien en gezimheden der Landzaaten, als 't zelve medebrengende groote b^kommernisfe ende onzikerheid, en overzulks meer dan ooit te voren vereKchende dat verzien worde op het goedt beleid van alle zr.nken, inzonderheid raakende den Oorlog met dat daar aankleeft, waar in eeii'ge onderlinge en ftilltnnd gefchapen was te vallen, mits dat den tydt van de vorige regeeringe der Landtraden was overflreeken, hndden ver. fcheiden Vergaderingen gehouden, om op alles te voorzien, en bevindende dat het in deze tyden meer dan ooit re vooren noodig was, om alle vriendtfchap, eendragt, trouwe en correfpondentie onder de Provintiën te onderhouden , en niet «lleenlyk alie liefde te doen aanwasfen en groeijen, maar ook alle Alliamien en Verbindtenisfen onder hen-luiden opgerecht ie vernieuwen, bekragtigen, en voltrekken, Hadden goedgevonden de nadere Unie iii den  XV den Jaare 1579. oprechtelyk te refumeeren, waar na de Gedeputeerden eendragtelyk verklaarden dezelve z.m Christelyk, goedt, eerlyk, noodig, loffelyk, eu dienftelyk tot eene Eeuwigdnurige Eendragc opgerecht, bevonden , dat ze onnoodig achten eenige nieuwe verbintenisfe op te rechten: Maar zoo dezelve; door de heftigheid des Oorlogs en andere beletzelen, in eenige poincten niet voltogen waren, dat men die behoorde te voltrekken, en zoo daar eenige donkerheid of twyfelachttigheid in bevonden mogt worden, al 't zelve met alle vri.fiid'jlykheid volgens het 21 Artyksl van de Unie, fprekende van de Religie, zodanig was geftelt, ten refpe&e van dat de Provintiën , uitgezonden Hollandt, en Zeelandt, de Room» fche Religie toen ter tydt waren exerceerende en daarom de vryheid door hot zelfde Artykel geraden vonden te ftipuleereu, om die te mogen veranderen, zoo wanneer zy zulks, tot ruste en welvaart hunner Provintie, geraaden mogten vinden, zo wm rapport genomen of 't nu niet geraden was,, dit Artykal zulks by gemeen confent te veranderen, dat, aangezien alle Provinciën, door God« genade , de Evangelifche Gereformeerde Religie nu eendragtelyk hidden aangenomen, zy daar by zouden blyven, zonder eenige veranderinge daar in te mogen doen, als met gemeen confent van de Bondgenooten , en ook malkanderen met lyf,- goedt eu bloedt, daar in te maintineeren en befchermen, om alzoo voor te komen, dat in toekomende tyden door veranderinge van Religie geen fcheuringe mogt worden gepractifeert of te wege gebragt onder de .voorfz. Provintiën, ofte Leden van dien. Welverftaande, dat zo verre • eenige Provintie, Leden, of Steden van de Roomfche of andere Religie wezende, hen na deezen begeerden in deeze Unie te begeeven, dar. dezelve daar in by gemeen confent aangenomen en ontfangen zouden mogen worden, en haar die vryheid daar ifi zouden mogen gehouden. Hier op is gerefolveert ge« weest.' Dat de Euangelifche Gereformeerde Religie, daar van de exercitie openbaarlyk toegelaten en aangenomen is gebruikt te worden, en ook tegen wooruèïyk in 't openbaar gepredikc en geëxerceerd word, zoude worden gemaincmeerd en befchermd alom binnen de Gtünieerde Provinciën , zonder de openbaarê Leeringe of Exercitie van eenige andere Religie ia de tegenwoordige Geünieerde Provinciën toe te laaten, en voords anderen in het Verbond  XVI bond toe te laaten, achtervolgende 't geene voorfz. is. X 1 V. Idem, zal men alle Conventualen, en die van de Geestelykheid, volgens de Pacificatie, laaten volgen hunne goederen, die zy in eenige van deeze Geünieerde Provinciën reciproquelyk hebben leggende» mids dat, indien eenige Geestelyke perfoonen uit de Provinciën die geduurende de Oorloge tusfchen deeze Landen van Holland en Zeeland , tegens de Spanjaarden; ftonden onder 't gebied van de zelve Spanjaarden, zich begeeven hadden uit hunne Kloosteren of Collegiën, onder 't gebied van die van Holland of Zeeland, dat men die by hunne Conventen, of Collegiën zal doen verfien van behoorlyke Alimentatie en onderhoud hun leeven geduurende, als ook gedaan zal worden die geenen, die uit Holland en Zeeland in eenige van de andere Provinciën van deeze Unie vertoogen cn zich onthouden. X V. Dat mede de geenen, die in eenige Kloosteren of Geestelyke Collegiën van deeze Geünieerde Landen zyn, of geweest hebben , en die zelve uit zaake van de Religie of andere redelyke oorzaaken begeeren te verlaaten, of verlaaten hebben, uit de inkomst van haare Conventen of Collegiën haar leeven lang geduurende behoorende Alimentatie zal worden verittrkt naar gelegenheid van de goederen : Wel verftaande, dat die naar date van deeze hun in eenige Kloosteren zuilen begeeven, en dezelve wederom verlaaten, geen Alimentatie verllrekt zal worden, maar zullen tot haaren behoeve caar hen moogen neemen 't geene zy daar in gabragt hebben. Dat ook die geene, die tegenwoordelyk in de Konventen of Collegiën zyn , of komen zullen, vryheid en liberteit van Religie, en ook van kleederen en habyt hebben zullen. Behoudelyk dat zyluiden den Overften van de Conventen in alle andere zaaken onderdaanig zullen zyn. Am-  SVIf Ampliatie van Ut 15 Artyfol. Alzoo hier vooren in 't 15 Artykel voorzien is tot alimentatie ende onderhoudt van de Geenelyke perfoonen die' geweest zyn in eenige Conventen of Collegiën, ende hun daar uit ter zaaken van de Religie of andere redelyke oorzaakeh begeeveu hebben, of namaals begeeven zullen, en dat zeer te duchten is, dat ter oorzanke van dien eenige procesfen zonde mogen ryzen, gelyk zy veritaan dat airede gerezen zyn, uit oorzaake dat zulke Perfoonen zul. len willen pretendeeren gerechiigt te zyn in de fuccesfie van de goederen van hunne Ouderen, Broederen, Zufleren, en'andere Vrienden of Mangen met der doodt achter te laaten, en ook de geene die zyluiden in hun leeven by tytel van gifte, tranfporte of eenige andere zoude mogen overdraagen, gealiëneerd, ofte ook na hunne doodt verzekerd hebben: Zoo is 't, dat de voorfz Bondgenooten, om dezelve procesfen die ter zaak-J voorfz. airede geïnftitueerd zyn, en nog namaals geïnftitueerd zoude moogen worden, te fufpendeeren in ftaat en furfeantie te houden, ter tydt toe anders bv de voorfz Bondtgenooten en anderen, die zich in deeze eenigheid en verbandt zullen moogen begeeven, generalyk daar op (ook by d'authoriteit van de Overheid is 't noodt) geordonneerd en verklaa. ringe gedaan zal zyn. Aldus gedaan by de voorfz. Gedeputeerden op den 1 February, 1579. Ende was getekend LAMZWEERDE. XVI. Ende of 't gebeurde (dat Godt verhoeden moet) dat tusfehen de voorlchreeven Provintiëa eenig onverftant, twist of tweedracht geviele, daar in zyluiden den anderen niets en konden verftacr. dit hetzelve (zoo verre het eenige van de Provinciën in 't particulier aamraat) ter neder geleid en beflechc zal worden by de anderen Provinciën, of de geenen die zy daartoe depureeren zullen- Ende zoo verre die zaake alle Provinciën in 't generaal aan. gaat, by de Heeren Stadhouders van de Provintiën in manieren als boven in 't 9 Artikel verhaald, dewdke gehouden zullen zyn partyen recht te doen, % # of  XVIII of te vergelyken binnen éen Maand, fof korter zo verre de noot van der 7aaken zulks verëischO naar interpellatie of verzoek by de een of de ander panye daar toe gedaan; en wit by.de voorfz an! dere Provinciën of haarluier Gedeputeerden of nv°°rz- Bf^en Stadhouders alzoo uitgefproofal naBe,aten e« achtervolgd worden, f"dldat van wyder beroep, oflndere pro-' v fie van rechten, 't zy appel, reliëf, reville, nul- ™ ; ieeW!!e andere , zal de eene van de Geünieerde Provinciën , Steden of Leden van dien, tot laste ende prejudicie van de andere, en zonüer gemeen confent geen Imposten, Convoygelden, noch'andere diergelyke lasten moogen opftellen, noch eenige van SnZh„n ^ SenT°°ten h00ger rao°SeD bezwaaren, dan hun eigen Ingezetenen. XIX.  XIX X I X; Item, omme tegens alle opkomende zaaken en zwaarigheden te verzien, zullen de Bondgenooten gehouden wezen, op het befchry ven van de geenen die daar toe geaufthorizeerd zullen zyn, binnen Utrecht te compareeren, tot zulke dage als aangefchreeven zal wezen, omme op de voorfz. zaaken en zwaarigheden die men in de brieven van befchryvinge zal exprimeeren, zoo verre des mogelyk is» en de zaake niet fecreet diend gehouden te weezen, by gemeen advys en confent, of by de meeste ftemmen in manieren voorfz. gedelibereerd en gerefolveerd te worden, al waar 't ook dat eenige niet compareerden, in welke gevalle de andere die verfchenen zullen, evenwel zullen mogen procedeeren tot fluitinge van 't geene zy bevinden zullen tot het Gemeenebest van deeze Geünieerde Landen en Provintiën te dienen; en zal 't geene alzo beflooten is, onderhouden worden ook by de geenen, die niet gecompareerd zullen wezen, ten ware die zaake zeer wigtig waren, en eenig vertrek mogten lyden, in welke gevalle men de geenen, die niet gecompareerd zullen zyn, andermaal befchryven zal omme te compareeren op zekeren andere dage, op 't vtrbeuren van haarlieder ftemme voor die reize; en wat als dan by de geenen die prezent zyn gefloten word, zal bondig zyn en van waarden gehouden worden, niet tegeoüaMde de abfentie van eenige van de andere Provinciën; behoudelyk dat die 't niet gelegen en zal zyn te compareeren, haarlieder opinie fchriftelyk over zullen moogen zenden, omme daar op in 't collecleeren van de ftemmen zulken reguard genomen te worden als 't behoord, X X. Item, ten dien einde voorfz. zullen alle ende een yeder van de voorfchreven Bondgenooten gehouden zyn alle zaaken die hen opkoomen ende voorvallen zullen, ende daar aan zy zich zullen laten dunken 't gemeen wel- of qualykvaren van deze Geüaieerde Landen, ende Bondgenooten gelegen ** a te  XX te zyn, den geenen, die tot de befchryvinge geaisthorifeert zullen zys, over te fchryven, omme by dez lven daar op d' andere Provintiën befchreeven te worden, in manieren voorfz. XXI. Ende zoo verre eenige donkerheid ofte twyveN achn'gbeid in dezen bevonden worde , daar uit eenige questien ofte difputen mochten opryzen, zgl d'interpretatie van dien liaan in 't zeggen der Bondgenooten, die daar op by gemeen advys ende confent ordonneeren zullen, zulks zy bevinden zullen te hehooren. Ende zoo verre zyluiden daar inne niet konnen accordeeren, zullenzehaarrecours neemen tot de Heeren Stadthouders van de Provintien, in de forme boven verhaalt. XXII. Insgelyk?, zoo verre bevonden word van noods te zyn d'Artikulen van deze Unie, Confederatie ofte Verbondt in eenige Poinclen ofte Articulen te vermeerderen, ofte veranderen, zal 't zelve ook gedaan worden by gemeen advys ende confent van de voorfz. Bondgenooten, ende anders niet. XXIII. Alle welke Poinólen ende Articulen, ende een yder van die in 'c byzonder, de voorfz. Geünieerde Provinciën belooft hebben, ende beloven midsdezeu na te gaan ende te achtervolgen, doen nagaan ende achtervolgen, zonder daar tegen te doen, doen doen, noch gedogen gedaan te worden direftelyk of indercftelyk in eenige wyze ofte manieren: Ende zoo vei re yet'wes by yemandt ter contrarie gedaan ofte geattenteert zal worden, 't zelve verklaren zyluiden van nu af aan als dan nul, en van onweerden, daar onder zy verbinden haarlieder ende alle d'lngezetenen van haarluider respedtive Provinciën, Steden ende Leden van dien, perfoonen ende goederen, omme de zelve, ingevalle van contraventie, voor 't onderhoud van deze  XXI ze, met het geene daarvan dependeert, gearresteert, gehouden, en bekommert te mogen worden t' allen plaatfen, ende by alle Heeren Rechteren ende Gerechten daar men die zal konnen of mogen bekomen: Ende vertyen te dien einde van alle anderen Beneficiën van Rechten, die hunluiden eenigzins ter contrarie van dezen zoudtn mogen dienen, ende byzonder den rechten zeggende, generatie, renunciatie geen plaats te hebben, daar en zy eerft fpeciaal voorgegaan. XXIV. Ende toe meerder vaftigheid, zullen de Heeren Stadthouders van de voorfz. Provinciën, die nu zyn, ofte namaals komen zullen, mitsgaders alle de Magiftraaten ende Hooft - Officiers van yegelyk Provincie, Stadt, ofte Leden van dien, deze Unie, Confederatie, ende een yeder Artykel van dien in 't byzondér, by Eede moeten beloven na te zullen gaan ende onderhouden, doen nagaan ende onderhouden. XXV. Insgelyks zullen dezelve by Eede moeten belooven te onderhouden alle Schutteryen, Broederfchappen ende Collegiën, die in eenige Steden ofte Vlekken van deeze UNIE zyn. XXVI. Ende zullen hier van gemaakt worden Brieven in behoorlyke forme die by de Heeren Stadthouders en de voornaamfte Leden, Steden van de Provinciën, daar toe fpecialyk by de andere gerequireert en verfocht zynde, befegelt ende by haarluider refpeclive Secrecarisfen ondertekent zulleD worden. Deze voorfz. Poinflen ende Artykelen zyn by de Gedeputeerden van den Lanüfchappen van Gelre en Graaffchappen Zutphen onderfchreven, en naamelyk by myn Heere den Graaf Johan van Nasfauw, Stadthouder van dezelve Landen, voor hem zei ven, ende met de andere Gecommitteerden * * 3 uit  XXII uit den Naam,van de gemeene Ridderfchap van het voorfz. Furftendom van Gelre, en 't Graaffchap Zutphen, mitsgaders by de Gedeputeerde van Hollandt, Zeelandt, Utrecht, ende Ommelanden voorfz binnen Utrecht vergadert ende geflooten: Des hebl ben de voorfz. Gedeputeerden van den Lande van Ge re en t Graaffchap Zutphen, omme vorder verklaring van Banderheeren, groote en kleine Steden van den voorfchreven Furiiendomaie ende Graafichappen te doen, dag genomen tot den o Fcbruary toekomende, ende dat binnen der Stadt htreebt aan de Gecommitteerden van de Staacen aldaar. Aldus gedaan t'Utrecht op den 23 January 1570. onder de handen van mynen Genad'igen Heere den •Stadthouder voorfz. en de voorfz. Gedeputeerden tot meerder zekerheid hier ondergeftelt, en was onderteekent Joban Graaf van Nasfou, Catzenelleioegc enz Van wegen de Kiddcrfchap des Furftendoms Gelre, en't Graaffchap Zutphen, Alexan. der van Tellich, Gelis Piek, Joacbim van Litre, Alexander Bcntink. Wegens die vat: Hollandt' G. Poelgeest, P. Buys, Reinier Cant. Wegens dè Staaten van Zeeland, Willem Rodlim, Nicolaas Blanb, Puter dc Ryke, Cajpar van Vosbergen. Wegens de Staaten van Utrecht, Aufonim van Ga. lama de Mandato Capituli fui Schore; Jah,bus Verhaar, Vicedecanus Sancli Petri, de IWandato Gapitulo; Adriaan van Zuylen, Lamlertus van der Brug Capitulo jubente: F de Uitenen?, Reinbart van Azwyne B van den Waal, NikolaVs van Zuy. len, A. D. Leiden, Lubbert van Kleef: Wecens de Staten der Ommelanden Egben Clandt, E. %rges. Gecollationeert tegens de Origincelegetekende UNIE ' ts deze Copye bevonden daar mede t'akkordecrent' By My LAM ZWEERDE. TWEE-  TWEEDE A FDEELING. Daar wy in onze voorige Afdeeling gezien hebben de deugd en onschuld der Helden uit den Huize van Orange en Nas/au, zo moeten wy, op het voetfpoo'r onzer voorige Afdeeling, verhandelen, de opkomst en bloei van dit ons Nederland, onder het Bejlier der vorsten, uit den huize van orange, en,' daar wy gezien hebben de Afkomiten .derzelve, van de negende Eeuw zullen wy ons nu bepaalen tot Willem den Eerjlen en zyn Broeder Lodewyk. Willem de I. en zyn Broeder Lodewyk, waren de eerften onder de Grooten van het Vaderland, die de grondflagen leiden van de Republiek, en die beidé dezelve bevestigde met hun bloed. Een Geleerd Schryver zegt van den eerften, dat hy vpentlyk in alle de Steden erkend wierd voor den Autheur en Werkmeester van de Vryheid, en, dewyl hy op eene uitneemende wyze alle de hoedanigheden bezat die verëischt worden om de goedgunjligheid der menjchen te verkrygen, zo verkreeg hy, veinzende allerlei gezag te verwerpen, en vestigde een. buiten gemeen magtig gezag in de genegenheid die alle de waereld voor hem hadt. Hy bekleede het Stadhouderfchap zederd den jaare 1572.tot zyn dood, in den jaare 1584.,in den ouderdom van 51 jaaren. Hy vermeesterde, in den jaaren 1572., Den Bnel. Dit Conquest wierd gevolgd van die van Vlisfinge, Vecre, Zicrkzee, Dordrecht, Oudewater, Gorcum. Uur™ K*,iki,i».*. n/r'^ denbliky Hoorn, Edam; eindelyk,het Graaf•A lchap  ( * ) fchap Zutphen, Overysfel, Zuid- en NoordHolland, uitgezonderd Amfteldam en Schoonhoven. Hy nam in het zelfde jaar Roermonde3 Leuven, Nivelle, Mechelen, Dendermonde en Oudenaarde. In den jaare 1573. onderwierp Willem Middelburgen Geertruidenburg; terwyl de Admiraal Boisfot de Spaanfche Vloot floeg voor Bergen op Zoom en voor Lillo. Requefens wierd genoodzaakt Noord-Holland te verlaaten, alwaar hy twee dercle deelen van zyn Krygsvolk liet. In 1574. wierd Baldes of Baldeus verplicht het Beleg van Leydcn op te breeken. In 1576. leide Willem de laatfle hand aan de Unie van Gent. In 1578. verliet Amfteldam de zyde van Spanje. In 1579. den 1 January had Willem het genoegen de Provinciën van Gelderland, van Holland, van Zeeland, van Utrecht en van Overysfel te veréénigen, door een plechtig Tratlaat van Confederatie. Dees laatfle ilag, die hy aan Philippus de II. toebragt, verbitterde dien trotfchen en hoogmoedigen Vorst tot zo verre hy zyn hoofd op prys ftelde, beloovende 25 duizend Goude Kroonen aan den geenen die hem leevende of dood aan hem in handen zoude leveren. Wat denkbeeld kan men hebben van eenen Vorst, die, in plaatfe van Recht te doen aan zyne Onderdaanen op hunne klagten tegen de Tiranny van gierige en wreede Gouverneurs hun hoofd op prys fielt! Twee fchelmen onderwonden zich om dezen bloedprys weg te draagen. De eerfie miste in zynen flag, en wierd geponjaardeert door de Hovelingen waarvan de Prins omringt was;  ( 3 ) was; de tweede, in zyne booze onderneeming niet geflaagt hebbende, wierd gevat, en naar zyne verdienfte geftraft. De Graaf Maurits van Nasfau, zyn tweede Zoon (*), die noch geen 17 jaaren oud was, volgde op hem in het Stadhouderfchap van Holland en van Zeeland, en wierd in den jaare 1587 verklaart tot Kapitein - Generaal, inde plaatfe van den Graaf van Leicefier. Hy heeft de laatfle hand gelegt aan de Conflitutie van de Republiek, en geduurende eene Regeeringe van 41 jaren heeft hy zich den naam en de achting verkreegen van den grootflen Kapitein van zyne Eeuwe, welke de Eeuwe was der Groote Generaals. De Spanjaarden vonden hem overal, en overal zegepraalde hy. Hy volgden in liet Prinsdom van Oranje op zyn oudilen Broeder Philippus, die in de gevangenis in Spanjen flierf in den jaare 1618. Het Huis van Brandenburg is ten deele aan hem verplicht het gedeelte dat het zelve gehad heeft in de fuccesfie van Kleef, dewyl hy het belang van dat Huis met veel yver aannam tegen dat van Nieuwburg. Hy flierf in den jaare 1625, zonder getrouwd te zyn geweest. Zyn Broeder Fredrik Hendrik volgde op hem in den ouderdom van 39 jaaren in zyne Goederen en Waardigheden. Hy had de Wapenhandel onder hem geleert; en geduurende den tyd'van twee-en-twintig jaaren welke hy de Provintiën regeerde, had hy het geluk dezelve tot één Lichaam te^rengen, en haare Grenzen vast te (*) Philippus Wilhelmus, zyn oudfteZoon, was weg. gevoert geworden yan Leuven, en gevangen gebragt naar Spanje, alwaar hy gefturven is. A 2  ( 4 ) te flellen, door de Conquesten welke hy op de Spanjaarden maakte, van veiTcheiden plaatfen die noch in hunne handen waren in eenige Provinciën. In den jaaren 1624 had hy de Graaf van den Berg verjaagt uit de Feluwe. In 162Ó nam hy Oldenzeel in, en flechte hetzelve. In 1627 vermeesterde hy Grol. In 1Ó29 's Hertogenbosch en Wezel. In \6^iVenlo, Ro er monde, Stralen, Maas-, tricht, Limburg en deszelfs Hertogdom. In i<535 Tierlemont. In 163Ö hernam hy Schenkenfchans van de Spanjaarden. In 1637 nam hy Breda, en ontfing van den ■ Koning van Vrankryk den Tytel van zyn Hoogheid. In 1641 nam hy het Kasteel van Gennep. In 1644 Het Sas van Gent. _ En in 1645 de Stad Hulst met haare Baillieuage. De dood maakte een einde van zyne groote ■ Krygs Ondernemingen, in den tyd dat hy dezelven ftond te bekroonen door het Traótaat van Vrede van Munjler, dat in het volgende jaar gefloten wierd. Men heeft van deze drie Stadhouders gezegt, dat Willende Grondflagen gelegt had van het Gevaarte van de Republiek ; dat Maurits met zo veel Roem als Geluk het Gebouw had opgebouwd, en dat Fredrik Hendrik de Kap daarop gemaakt had. Willem de II. had den ouderdom van 21 jaaren toen zyn Vader flierf, en hy had verftheiden blyken gegeeven van zyne dapperheid, onder zyne oogen Itrydende. Hy was ge-  ( 5 ) getrouwd met Maria Henrietta van Engeland, oudffce Dochter van Karei de I., in den jaare 1042., en de roemruchtige Aéïie van Briskate maakte zyne Bruiloft berucht. Hy volgde in de Goederen, Ampten, Waardigheden en Voorrechten van zynen Vader, eenige dagen na deszelfs dood; en, in Maart, des jaars 1648, maakte hy door het Tra&aat van Munfier een einde van den Oorlog, die geduurende den tyd van 70 jaaren de Nederlanden gewapend had tegen Spanje, onuitfpreekelyke Schatten gekost, en Rivieren van bloed doen itroomen. Zo haast als de Vreede gefloten was, waren de Staaten der byzondere Provinciën, bovenal die van Holland, die alleen meer dan de helft van last des Oorlogs gedraa» gen had, bedacht op de middelen om de vruchten van den Vreede te fmaaken, de groote verliezen lierftellende welke de Oorlog veroorzaakt had. Een der eerfle middelen die men in 't werk ftelde was de vermindering der Krygsbenden; 't welke niet van den fmaak was van dees jongen Prins, die in zich zeiven alle de Dapperheid en Krygszucht van zyne drie Doorluchtige Voorzaaten weder te zamen gevoegd had. Dit veroorzaakte verdeeldheid tusfchen hem en de Staaten van Holland; daar uit kwam voort de Onderneeming die hy ontwierp tegen dmfieldam, en het oplichten van zeven Gedeputeerden in de Vergadering der Staaten van de Provincie, die zich met de meeste ftandvasügheid tegen zyne voorneemens aankantende, en die hy naar Loeveftein deed voeren, waardoor de naam ontftaan is van de Loevejleinfche FaStie, die zich na zyn dood opwierp in de Republiek tegen zyne A 3 Fa-  ( 6 ) Familie. Hy flierf den 6 November des jaarsi6.>o, zonder iets aanmerkenswaardigs verricht te hebben, geduurende zyne Regeeringe van 3 jaaren en een half. 1 Het zal genoeg zyn te zeggen, dat de Republiek, onder haare Stadhouders, en na de dood van den laastgemelden, is geklommen tot een trap van vermogen, welke den nyd ontflak van Vrankryk, tot zo verre dat Lodewyk de XIV. dacht dat hy het Gevaarte van zyne Algemeene Monarchie niet zoude kunnen flichten, zo lang als de ondergang van de Republiek niet de Grondflag daar van zoude zyn. Daar uit fproot het onrechtvaardig en heerzuchtig befluit om zich meester te maaken van de Provinciën, of dezelve te doen worden tot eene verfchrikkelyke wildernisfe, altës daarin met vuur en bloed vervullende. "Wie zoude het kunne gelooven? Engeland, de Bisfchoppen van Keulen, van Munfter, Wurtzburg, en van Osnabrug, leenden de hand tot de uitvoering van dit barbaarfche voorneemen. Men moet ondertusfchen bekennen dat dées Monarch zich niet gedroeg zodanig als zyn tegenwoordigen Navolger. Hy ontveinsde zyn voorneemen niet. Hy waarfchoude, om zo te fpreeken, de Republiek om op haare hoede te zyn, niet willende hooren naar haare rechtvaardiging ten opzigte van de bezwaarnisfen die hy tot haaren laste bybragt Zyn voorneemen was ontworpen geworden door de heerschzucht die niet veel verfchik van de wreedheid, zo dat men op deze weigering van Lodewyk XIV kan toepasfen de Fabel van de Wolf en het Lam, dewyl Phedrus zegt. Hcec  ( 7 ) Hcec propter illos fchripta efl homnes fabuïa. Quifretis caufes innocentes oppriment. Hoe zoude de bedroefde Republiek zich in den ftaat hebben kunnen (tellen, _ welke de grootheid der Machten vorderde die gefchikt waren om haar te onderdrukken? Zy had noch Hoofd, noch Leger, noch Vloot. Men had zedert 22 jaaren niet bezig geweest dan om Maar waartoe zoude het dienen het geheugenisfe te vernieuwen van een gedrag dat als toen veroordeelt is, en nagevolgt zedert 45 jaaren? In eene maand tyds nam Lodewyk de XIV. Orfoy, Rhynberk, Burick, Wezel, het Fort van Lippe en Rees, 't Kasteel van Gennep, Schenkenfchans, 's Heercnberg, Graave, Raveftein, Crevecosur, 't Fort Engelen, Nimwegen, Thiel, Bommel, Kuilenburg, Knotzenburg, Voorn, Andries, Hemert, Arnhem , Harderwyk, Elburg, Wageningen, Hattem, Tsfeloort, Zutphen, Doesburg, Deutekom, Lochum, Grol, Brevoort, Bronkhorst, Borkelo, Utrecht, Wyk te DuurJlede, Rhenen , Amersfoort, Deventer, Zwol, Kampen, Vollenhoven, Steenwyk, Hasfelt, Ootmarfen, Oldenzeel, Meppel, Geelmuiden, Koeverden, Hardenberg, Ommen, Almelo, Geer, Diepenhcim , Delden, Enfchede, Blockziel, Kuinder, Zwartjluis, Ommerfchans, Rooveen, Staphorst, Naar den, Woerden, Oudewater, Vianen, Hevkelom, Afperen, Leerdam, Buur en, Tsfeljiein, Winfcbgten, enz. zonder alle de Dorpen en Heerlykheden te rekenen. Deze voortgangen beloofden noch veele anderen; maar het Volk zich erinnerende dat de Hemel zich bedient had van Willem de I. A 4 om  ( 8 ) om het Land te redden uit de flaaverny van Spanje, dacht te mogen hoopen dat zyn Achter-Klein'-Zoon hei zoude verlosfen van de Tieranny van Vrankryk; aldus riep het hem tot de Regeering van den Staat, en Helde hem aan 't Roer van een Schip dat deerlyk gehavend en in een zeer reddeloozen tOvftand was. Dees jonge Prins, die maar 22 jaaren oud was, ftuite op een bof de voortgangen van oen Overwinnaar, en in 7 dagen tyds Naarden. hernomen hebbende, hoewd de-Bezetting Omtrent 4000 mannen fterk was, ver plichte hy Condè, Turenne en Lodewyk de XIV die Provinciën die ganfchclyk overwonnen waren, en de vier 'e, die mede byna gewonnen was, te verlaateni en op hunne eigen zekerheid te denken. . . Een iegélyk weet wat het Vermogen, het Ontzag en de Roem van de Republiek verfcbuldigd zyn aan de Voorzigtigheid en aan de * Dapperheid van Willem de Hl. die haar altoos tederlyk bemind heeft als zyn Vaderland. Dewyl hy zonder Kinderen flierf, nadat hy de Republiek gelukkiglyk geregeerd had, geduurende den tyd van 30 jaaren. Na den dood van Prins Willem de III, welke voorviel in den jaare 1702, tot de Verheffing van Willem de IV. In 1748 bleef het Land zonder Stadhouder; wordende Zyne Doorluchtige Hoogheid in deszelfs Post gefield en erkend Juist op het tydftip dat men alle oogenblikken de Gevallen van jongstverlopen eeuw zoude zien gebeuren, voornaamentlyk in de Provintie Zeeland, beflooten eenige Wachthebbende Burgers in Ter Veexe, om Zyn Doorluchtige Hoogheid aan te ftellen, met  C 9 ) met goedkeuring van haare Overheden, tot STADHOUDER, KAPITEIN, ADMIRAAL en GENERAAL deezc-r .Vrye Gewesten {*), het geen van een gewenst gevolg was, dat deeze Roeping, van Zyn Doorluchtige Hoogheid, tot dien Post, fpoedig tot de andere Provintiën doordrong, en het zelve Stadhouderlchap aan Zyn Doorluchtige Hoogheid Erflyk, wierd; en wat heeft dien Vorst niet gearbeid tot ■•_-pbouw, Herftel en Bevestiging van die ons Vry Gemeenebest; men leeze deszelfs Memoriën , ten nutte van Land, Stad en Kerk, aan Hun Hoog Mog. overgegeeven. Dan, deeze Vorst beleefde de uitwerkfelen daar niet van, maar ontfliep, met Zyne Vaderen, op 't Lusthuis de Orange-zaal, den 22 October 1751, laatende eene Weduwe, Mcvrouwe Anna, Prinfesfe van Orange en KroonPrinfes van Groot-Brittanje, met twee Kinderen, Carolina, onlangs Overleden, en deze tegenwoordige Prins, Stadhouder, Willem de V, naa. Willem de V, den Doorluchtigen, den Grooten , den Standvastige Vorst, wierd Gebooren, den 8 Maart 1748, wordende, by het afffcerven van Zyn Doorluchtige Heer Vader, en op Hoogstdeszelvs Verzoek, op Zyn Sterfbedde tlien Jongen Vorst toegevoegd tot een Onderwyzer den Duitfche,Mentor, Ernst Lodewyk, Hertog van Brunswyk Wolffenbuttel, die'den Jonge Orange-Spruit heeft gekoesterd en gekweekt, ten nutte van Land, (*) Z'f) Men ieezè hier over het bekende Werkje, Ernst, Lodewyk Hertog van Bmnswyk Wolffenbuttel.  C ) nog een, door hunne Factie, verdreevene en verachte Prins, Willem de V, den Grootmoedige Orange-Vorst, die zyn poogingen aanwenden tot herftej der Oude Trouw] eene Grootmoedige Prinfes, bood zig aan om een flap te waagen, waardoor oogenfchynlyk haar dierbaar leeven in gevaar was, om, door een houp Onzinnigen, hetzelve ten einde gebracht te worden; dan, Gods hand is tot hier toe en met verder, willende nog, ten beste van NederJand het leeven fpaaren v^n deeze Voorftanuers, der zuivre Leere van deeze Beminnelyke Oranje-Vorst en Vorftinne, en hun daar door ten duidelykfle toonen, dat de Doorluchtige Vorften en Vorftirmen uit dat 1 ruis, altyd zyn gebruikt en nog gebruikt worden, ter redding van dit ons lieve Vaderland. Zie daar, waarde Land- en Stadgenöoten! weder een deel der Lotgevallen van 't Doorluchtig Oranje-Huis afgehandeld, en wel een Stukje daar in ten duidelykfte gezien word, wat een verpligting wy aan die Doorluhtige Afftammehngen van dat Huis hebben, want in waarheid is het niet Willem de I, die de grondflag van onze Vryheid gelegd heeft? vinden w$ in onze Gefchiedboeken niet vermeld van Mauritz, den ,opbouwer der Vryheid? Fredrik Hendrik, den Voltrekker derzei ver, die, heiaas! te vroeg de Vrye Nederlanden ontrukt is. Om de bekroonihg van het Werk te zien, laacende dit aen Willem de li over, dog, dezelve wierd mede vroeg aan het noodlot der menfenen onderworpen, en door derzel ver overlyden ging onze Vryheid byna gants te grond, had Willem de III. niet voorgeflagen, om zyn leeven in de laatfle gragt, voor , ■ Vry-  ( 13 ) Vryheid en Vaderland, te laaten. Hem volgde, in 't Stadhouderfchap, den Edelen Willem de IV, die het waggelend Staatsgebouw ftutte, maar in den bloei zyns leevens wierd hy weggerukt , maakende dus plaats voor den grooten Willem de V, een Vorst, geduldig in tegen-, en dankbaar in voorfpoed, zyne daaden, ten nutte van ons Nederland, zyn nog in de gedagten, voor alle waare Vaderlanders. Waare Beminnaars van 't Oranje-huis; de Gefchiedenisfen des laatfle jaaren zyn u nog in 't geheugen, gy zyt mede in de Verdrukking geweest, gy hebt de Verlosfing van uw Vorst gezien, de duidelykfle blyken van zyn Herfleliing zyn nog voor uw oogen; herinner de blyde Optocht der braave Scheeps timmerlieden, dezelve hebben haar vreugde betoond by de Omwending, by de gezegende en gelukkige Omwenteling van Zaaken; en, daar wy nu weder een Afbeelding dier Optocht in't licht geeven, is het plichtelyk dat wy de Order deezer Optocht befchryven. Deeze Optocht dan, is gefchied door de Werklieden van het Edel Mog. Collegie ter Admiraliteit, refideerende binnen Amfteldam en dat wel in de volgende Order. OR-  o ja jd je m. DER O P T O C.H T VAK DE WERKLIEDEN OP DE ADM1RALITEITS WERF. EERSTE PELOTTON, Letter A. X wee man met een Stok, verfierd zynde met Oranje Lint, van boven, wordende gevolgd van de Voortrekkende Officier, met verfierd Gereedfchap, op een Maatllok, vervolgens een fraai Oranje Vaandel , gcdraagen door twee man, befchilderd met een Scheepje, cn daar onder deeze Zinfpreuk: Scheeps-Timmerlieden, Voor Oranje en Vryheid. Agter het Vaandel twee Lantaarnen, befchilderd met een V, vervolgens één man met Sponton, agter dezelve de Unie met het Admiraliteits Wapen, eenige Geledereu Bylen, en een'Officier met een fraai verfierd Roer. TWEEDE PELOTTON, Letter li. Voortrekkende Officier met Gereedfchap, als het eerfle Pelotton, Gelederen Bylen met Oranje Takken,«vervolgens twee Pyfers, agter dezelve een  C 15 ) een Oranje Boom roet een Leeuw en Ankers, daar agter eenige Gelederen Bylen, vervolgens de fluitende Officier. DERDE PELOTTON, Letter C. Voortrekkende Officier, met een verfierde Disfel, Byl en Hamer, op een ftok, daar agter een Byl met de Unie en Admiraliteits Wapen, vervolgens een arm, uit de Wolken met de Unie en dit Devies: Eendracht maakt Macht; verders één Byl, alles in één Gelid, verders Gelederen Bylen, daar agter volgde een Officier met 't Admiraliteits Wapen, een tweede met verfierd Gereedfchap, dan een derde met een Oranje Vaandel, vervolgens een vierde Officier met een Byl en Admiraliteits Wapen, een met een fraai Wapen, roet Gereedfchap, vervolgens een man met een Byl, verders Gelederen Bylen en dan de fluitende Officiar met een Byl. VIE RDE P ELOTTON, Letter E. Voortrekkende Officier met de Unie, daarop volgde drie Mufikanten, één Gelid met Bylen, Admiraliteits Wapen, en een fraai Wapen met Gereedfchap, vervolgens Gelederen Bylen, fluitende Officier met een Byl. VYFDE PELOTTON, Letter F. Voortrekkende Officier, als 't derde Pelottou, vervolgens een Orar/je, Wit en Blauw Vaandel met 't Prinfe Wapen, vervolgens Gelederen Bylen, en de fluitende Officier met een Byl. ZESDE PELOTTON, Letter G. Voortrekkende Officier, als boven, Gelederen Bylen en fluitende Officier, als boven. ZEVENDE P E L O T T O N. Voortrekkende Officier met een blad van een Kroon, op een ftok, één Gelid Bylen, eeó Scheepje van 24 ftukken, op een ftok, vier Mufikanten roet Wakhoorns, Trompet, Klaarret, vervolgens drie Lantaarns, op de eene het Wapen van Zyo Doorluchtige Hoogheid, Willem  ( 16 ) lem de V, Prins van Oranje/ enz. met dit Byfchrift: Heb dank, ó, braave Forst en Heer! ■ Dat fieeds uw deugd V gevaar braveer. Op de tweede het Wapen van Haar Konioglyke Hoogheid, met dit Byfchrift; Pruisfen's macht, door Willem's deugd, Ferblyd den Ouderdom en Jeugd. Op de derde het Wapen van Engeland, met dit Byfchrift: Op Engetands woord ons /leun tc flaaven, Is het geroep van alle Braaven. AGTSTE P ELOTTON, Letter H. Voortrekkende Officier met een Stok. van boven met Oranje Lint, vervolaens een Gelid met Pompen en een Blok, daar agter een Oranje Vaandel, waar op Zyn Hoogheid de Zeven Fyleri aan één bindende, boven dezelve een Adelaar, met Zwaard en Schepter, met dit Devies: Onder deeze Vleugelen Komt men het geweld beteugelen. NEGENDE .P E L O T T 0 N. Voortrekkende Officier met een Maatftok, daarop Gelederen Bylen , vervolgens één man met eenige konflige, in 'c rond, naast eikanderen gemaakte, Gereedfchapnen, dan een Gelid Bylen, en een fluitende Officier met een Byl. TIENDE PELOTTON. Voortrekkende Officier, als het negende Pelotton, één Gelid Bylen, daar agter de Unie, vervolgens de Prinle-VIag, met het Admirali. reits Wapen, Gelederen Bylen, de fluitende Officier als boven. A ELFDE PELOTTON. Voortrekkende Officier met een Oranje Lint aan een ftok, vervolgens Bylen en een fraai verfierd Gereedfchap, met deeze Spreuk: Oranje  ( *7 ) Oranje hoven, Byltjes vreugd, Voor het waare Nasfauwer Huls vol deugd. en aan de andere kant: Vryheid B/yheid. ■weder Gelederen Bylen, en eenige Roeijers mer hunne Riemen, gevolgd door de fluitende Officier, draagende een fraaije Ley, waarop ftonJ P. W. D. V. van Oranje, boven op de Ley Honden drie Oranje Vlaggen. TWAALFDE PELOTTON. Voortrekkende Officier, draagende een Stok met een fraaije Knop, en een Orange Lint, vervolgens de Pruisfifche Vlag, Gelederen Bylen en de fluitende Officier met een Byl. Ter zyden dit Pelotton wierden gedraagen twee papieren Lantaarns, befchilderd teï eene zyde met een M. en ter anderq^^^è. met twee DERTIENDE PELOTTON. Eerfie Devifie. Voortrekkende Officier met de Hollandfche Maagd en Leeuw in haar Tuin, vervolgens drie IVJufikanten, Gelederen Bylen, fluitende Officier met fraai verfierd Gereedfchap en üngelfche Vlag. VEERTIEND Eg|£ E L O T T O N. Tweede Devifie van hWÈertiende Pelotton. Voortrekkende Officier ml|r.een Stok, hebbende boven op Prins Willem de Vyfde, Gelederen Bylen en de fluitende Officier met het Admiraliteits Wapen. V T F TIENDE PELOTTON. Voortrekkende Officier met een Zon op een Maatflok, vervolgens Gelederen Byleo, de Eugelfche Vlag, Gelederen Bvlen, fluitende Officier met fraai verfierd Gereedfchap. B ZÉS-  C ï« ) ZESTIENDE PELOTTON. De Schuitemaahrs. Voor dit Pelotton één Lantaarn, in de gedaante van een hand, vervolgens de Voortrekkende Officier met het Admiraliteits Wapen, daar agter fraai Gereedfchap, als Fig. i,, vervolgens de Prinfe Vlag, van boven met een Tentfchuit, en van onder met een Sloep befchilderd, in het middel der Vlag ftond dit Devies: Door liefde en vlyt Zyn wy verblyd, In deeze tyd. Daar agter de Unie en Admiraliteits Wapen, Gelederen Bylen, één man met de Naam van Zyn Hoogheid, op een ftok, gevolgd door één man, draagende een Sloep met agt Riemen. ZEVENTIENDE PELOTTON. Voortrekkende Officier met de Naam van Zyn Hoogheid, op een ftok, Gelederen Bylen, Admiraliteits Wapen en een fraai Vaandel. AGTTIENDE PELOTTON. Mastemaakers. Voortrekkende Officier met verfierd Gereedfchap, als Fig. 2., vervolgens twee Lantaarns, op de eene kant vivat Oranje, en op de andere twee Ankers over elkander,daar agter de Masten van een Schip, en een getuigt Schip, Geledere met Mastemaakers Gereedfchap en Bylen, twee of drie Masten, een fluitende Officier met verfierd Gereedfchap. NEGENTIENDE PELOTTON. Zylemaakers. Voortrekkende Officier met een Stok, waar aan een lang breed Oranje Lind, vervolgens een fraaije verfierde Kroon, met Zylemaakers Gereedfchap, en de Naam Lmiza Wilhelmina, Prinfesfe van Oranje, vervolgens de Groote-, de Fokke- en Bezaans- mast, met haare Zeilen, en drie kleine Mastjes met Zeilen en een Bootje. Eindelyk een Oranje, Wit en Blauw Vaandel,  een verfierde Kroon met Zylemaakers naalden, en de fluitende Officier met een ftok; by die Pelotton twee Lantaarns van Vlaggedoek, op de eene kant met Gereedfchap, en op de andere twee Ankers. TWINTIGSTE PELOTTON Rampaar demaakrs. Voortrekkende Officier met de Unie, gevolgd door een Oranje, Wit en Blauw Vaandel, Gelederen Rampaarden, fluitende Officier met een Rampaard, twee Lantaarns, als het negentiende Pelotton, en vervolgens de Ploeg Artillerie. EEN- EN TWINTIGSTE PELOTTON. Voortrekkende Officier met een rotting, vervolgens Mufikanten met Klarnet en Walthoorn, volgende verders één man met Mortier cn één met Kanon, dan Gelederen Koevoete en Handfpaaken, hier agrer het Oranje-, Bianche-, Bleu-Vaandel, ter zyde het-zelve, één Lantaarn, aan byde de zyden ,zyode deeze l antaarns befchilderd met een Mortier, boven dezelve de Spreuk: vivat Oranje! en twee Arkers, Gelederen Kruit-lepels en Wisfers, tusfehen dezel. ve één Lantaarn, befchilderd mot een Kruitlepel en Wisfer, de fluitende Officier met een Mortier. TWEE- EN TWINTIGSTE PELOTTON. Houtzaagers. Voortrekkende Officier met een fraaije verfierde Zaag, vervolgens een Oranje Vaandel, Gelid Zaagen, fluitende Officier met een Zaag., DRIE- EN TWINTIGSTE PELOTTON. De Boorden. Alle voorzien van fraaije verfierde Booren. VIER- EN TWINTIGSTE PELOTTON. Houtwerken. Voortrekkende Officier met een Stok, verfierd met Oranje lind, verders Gelederen met Houthaaken, benevens de fluitende Officier. B s VTF.  ( 20 ) VYF- EN TWINTIGSTE PELOTTON Huis - Timmerlieden. Voortrekkende Officier met Sponton of Hellebaard, gevolgd door een fraai Gereedfchap, op een Stok, vervolgens een Wenteltrap, Gelederen met Hand - zaagen en Ryfchaaven, op Hokken, de fluitende Officier met een Ryfchaaf, op een ftok. ZES. EN TWINTIGSTE PELOTTON. Smits. Voortrekkende Officier, als het vier-en-twintJgfte Pelotton, gevolgd door een Wapen met verfierd Gereedfchap, daan een Lantaarn verbeeldende een Ambeeld, naast het zelve een Anker, verders Walthoorns, Trompet, Oranje-, Blanche-, Bleu-Vaandel, Gelederen Hamers, de fluitende Officier met een ftok. ZEVEN EN TWINTIGSTE PELOTTON. Koper- en Blik/lagers. Voortrekkende Officier met een Maatftok, lang zeven voet, Gelederen met Vuurpot, Blaasbalk, groote en kleine Zolder bouten, Hamers en Ambeelde AGT EN TWINTIGSTE PELOTTON. Schilders. Voortrekkende Officier met een blad van een Kroon, op een ftok, verders Oranje-, Blanche-, Bleu Vaandel, en het Schilders Schild, Gelid met Polet en Verf-vaatjes, hier by twee Lantaarns met Ankers, de lluitende Officier met een ftok. NEGEN- EN TWINTIGSTE PELOTTON. Metfelaars. Voortrekkende Officier met een fraaije Truffel, verders Gelederen met Truffels. DER-  ( 21 ) DERTIGSTE PELOTTON. Pompemaakers. Voortrekkende Officier met een fraaije Stok, de volgende met Pompen, Zuigers, Soldeer- boute Kloppers, Hamers, Blaasbalg en Gereedfchap. pen, als Fig. 3. EEN- EN DERTIGSTE PELOTTON. Kuypers. Voortrekkende Officier met een ftok met een dryf, vervolgens Vaatjes, Bylen en twee Disfels. TWEE. EN- DERTIGSTE PELOTTON. Spaanraapers. Voortrekkende Officier met een ftok, waaraan een Oranje Lind, verders Gelederen Span-zaagen, de fluitende Officier met twee Ankers, op een ftok. DRIE- EN- DERTIGSTE PELOTTON. Houtkfoovers. Voortrekkende Officier met een Hout. haak, Geledereu Bylen, fluitende Officier als de voortrekkende. B 3 TWEE-  C 22 ) TWEEDE COMPAGNIE, BESTAANDE IN DE SJOUWERLIEDEN. . EERSTE.PELOTTON. Voortrekkende Officier met een Piek, Gelederen mee Se telbordto, Hand-fpaaken, Pagaay-riemen , Teerkwasten en de Unie. TWEEDE PELOTTON. Voortrekkende Officier met het Admiraliteits Wapen, vervolgens twee Boeijen, Compas, Zandlooper en verders een Scheepje, laastiyk Teerkwasten, Koevoeten en een Oranje Vaandel. DERDE PELOTTON. Voortrekkende Officier met den Adelaar in een Wapen, Gelederen Settelborden en één Bootje, Breek - yzer, als Fig. 4., en Enterbylen, als Fig 5- VIERDE PELOTTON. Voortrekkende . Officier met een Piek, de volgende Manfchap als het derde Pelotton. VT FD E PELOTTON. Voortrekkende Officier, als het derde en vierde Pelotton , vier Mufikanten , het Pruisfifche Vaandel, gedragen door twee man, verders de Bok van de Uik. ZESDE PELOTTON. Voortrekkende Officier met een ftok, vervolgens als het derde, vierde en vyfde Pelotton, maar geen Enterbylen. ZEVENDE PELOTTON. Alles als het vierde Pelotton. AG T S T E PELOTTON. Voortrekkende Officier, als het tweede Pelotton, ver»  C *3 ) verders een Oranje Vaandel, de overige Manfchappen, als het derde, vierde, vyfde, zesde en zevende Pelotton, behalven het Bootje. NEGENDE PELOTTON Voortrekkende Officier, als het zesde Pelotton, de Gelederen als vooren. TIENDE PELOTTON Voortrekkende Officier met een verfierde Kroon, en verders als vooren. ELFDE PELOTTON. Voortrekkende Officier met 't Admiraliteits Wapen, daar boven op, een Pomp, Gelederen met Zuigers, Kurk en Emmers. TWAALFDE PELOTTON. Alle met Sjouwerlieden Gereedfchap. DERTIENDE PELOTTON. Als het twaalfde Pelotton. VEERTIENDE PELOTTON. De Batmders. Voortrekkende Officier met een Piek, gevolgd door een Garen ■ fchyf, als Fig. 6., vervolgens Heekel- en Spinnnewiel, Gelederen met verfierde Stokken en Spinklos, een Oranje Vaandel, een Admiraliteits Wapen en Unie, drie Mufikanten, twee Lantaarns met Ankers. VTFTIENDE PELOTTON. Voortrekkende Officier, als vooren, Gelederen met houte Zwaarden, en de overige Lynbaansgereedfchappen, wordende de Trein geflooten cloor Pik-kransfen. Zie daar, waarde Leezers! de Optocht der Werklieden van het Edel Mog. Collegie, ter Admiraliteit, te Amfteldam. Volgt nu de Naamen der Officiers, die geadfifteerd hebben by die Optocht, zo ver wy dezelve machtig zyn. NAAM-  W J& JL X HL JT S T VAN DE OFFICIEREN, DIE BY DE PLECHTIGE OPTOCHT DER WERKLIEDEN, VAN DE ADMIRALITEITS WERF, GEADSISTEERT HEBBEN. EERSTE PLOEG. JAN van MEENEN, Capitein en Commandant* Hobbe Lantzaat, Capitein. Claas Smit, Luitenant. Jan Kofier, Vaandrig. TWEEDE PLOEG. Klaas Harmens de Vries, Capitein. Johannes van den Berg, Luitenant. Izaak van Buere, Vaandrig. DER.  ( *5 ) DERDE PLOEG, niet bekent. VIERDE PLOEG, niet bekent. VTFDE PLOEG, niet bekent. ZESDE PLOEG. Klaas Knoop, Capitein. Dirk Goethart, Luitenant. Everc Bosch, Vaandrig. Louwrens Akker., Vaandrig. VAANDEL-PELOT TON. Huybert Timmer, Capitein. Cornelis Timmer, Luitenant. Jacob Breukerman, Vaandrig. ZEVENDE PLOEG. Jan Hoen, Capitein. Harmen Hallers, Luitenant. Claude le Gras, Vaandrig. A G T S T E PLOEG. Hendrik Mostert, Capitein. Gerret Thomast, Luitenant. Jan Kruyf, Vaandrig. NEGENDE PLOEG. Warnaar Hoedyk Cornelis Zoon, Capitein. Jan Keybergen, Luitenant. Arent Luytvelt, Vaandrig. J. Jekele , Capitein. Roelof Keemeling, Luitenant. J. ter Spil, Vaandrig. B 5 Jan  ( ) Jan Schuyt, Capitein. Job de Koning, Luitenant. Dirk van Limburg, Vaandrig. Louwrens Kouyp, Capitein. Joost de Weert, Luitenant. Dirk de Bruyn, Vaandrig. Jacobus Hogerbeets, Capitein*. Andries Smits, Luitenant. Hendrik Boekftal, Vaandrig. SCHUYTEM AA KERS. Willem Wienius, Capitein. Jan Kuyp, Luitenant. Jan Harke, Vaandrig. MASTEMAAKERS. Lucas Keflel, Capitein. Jan van den Balk, Luitenant. ZYLEMAAKERS. Antonie Nepping, Capitein. Ari Vlokkers, Luitenant. Jacobus Kameel, Vaandrig. DE BOORDERS. Alexander van Putten, Capitein. Jan van Onlangs, Luitenant. HOUTZAAGERS. Doris Wemmers, Capitein. Gerrit Sommeling, Luitenant. Gerret van Linge, Vaandrig. HOUT-  PLECHTIGE OPTOCHT booe de WEMKLIJEBEN ^ M ADMI MR GELUKKIGE OMWENBIHG Opgedragenaen ^ue BoorllHoogkrwiLLEM deV^ iPrmee van Oranje eiiNaxfau. NEERLAND S MRJ §TABHOTOBER £'J^Geb- Heer Jonkheer W. O. h. Graave van Bentinck Heer van Rhoon en Pendrecht ï2 Mr. W. C. Backer, Hoofd- Ofwier der Stad Arntltldam, . r A Dtdel, 1 - * l^r' ,-5'r.Rr^ndorP > / Burgemee/lers -1 . Mr. J.k.Huydecoper f der Stad Am- mr. in, Uaas, J . i Exempl.  T. F- d'Orville, Schepen en Raad, en *| Bewindhebber der O. Ind. Comp. j Mr. N Warin, Anthonisz., Vice- L t Exempl. Prcfident< Schepen en Colonel, « N. Abeleven, Schepen, - \ E. A. van Muyden, Schepen, J J. P. Scholten, Raad in de Vroed. febap, en Bewindhebber der Oofl Indifcbe Compagnie,- - I PI. No. r. C. v. d. Oudermeulen, Bewindhebber i der Oost Indifcbe Compagnie, \ F n1 Mr. J.Graafland, Pietersz., Bewind- f i ^xernpi. hebber der Oost Ind Compagnie, J Mr. J. Scholten, Penning. Mecftcr van 't Edel Mogende Collegie ter Admiraliteit , te Amfleldam, - I PI. N°. 2. ( Chö mei, Agent van Zyne Pruisjifcbe "j Majefieit, - - li Mr. J. L. Bofc de la Calmette, Burgermeefler en Cameraar der Stad Deventer, - i A. v. Slingeland, Secretaris, i J. G. Matthes, Keurvorflélyke Agent van Zyne Groet Brittan. mfebe Maje/ieit, - I T. H. van Kinsbergen, Scheut by . Nagt onder 't Ed. Mog. Collegie f Exempl. te Amfleldam, - i W. Miy, Equipagie-meefter op de Admiraliteits Werf, te Amfleldam, _ 2 A. A. Titfingh, Equipagie-meester op de Oost Ind. Comp. Werf, te Amfleldam, • • 2 - C. Malt, Mr, Scheeps-Timmerman, op de Admiraliteits Werf te Am- jteldam, • • , - 2 , f C. Biedal, • - V., pi M o • ICarel Cleene, - - >lPL No'a* Dirk Geyfelaar, - - i Exempl. Dirk Breukerman, - - i PI. N°. 2. C. Borwinkel, . . i Exempl. Jacobus van Elden, - ~) ■ Hendrik -an Eyl, - CiPl. N°.2. Bsarent Smit, ± Pie-  ( 30 ) Pieter van der Bruggen, . Jacobus de Vries, - H. N. a. jan van Meenen, - i Exempl. C. Plandebetk, . 3PLN0.1.2 Pl No. 2. W. Faber, - . Jacob Smit, - - ^2PI. No.2. Klaas Smit, - - 1 Roelof Keemeling, • 1 Johanms Koster, •- £iPI. N°. 0-. Wariiaar Koedyk, Cornelis Zoon, \ J;;n Vsrmoolen, - J Johanrisde Haan, 2PI.No.2.1 PI.N°.3. Hendrik Key^ergen, Johan Philip Dietz, Willem Rens, - • Pieter van Steenweyk, Willem Wienius, • f- 1 PI. No. 2. Johannis Blom, Jan Havie, Paulu? Heukelom, Hendrik Wienius, - J Pieter Vorftius, - * 3 PI. N°.2. Jan Oort, • - 7 Oeorge May, - J.IP1. No. 2. Jan May, - i Jacobus le Gras, 1 PI. N°. 1, 1 PI. N°. 2. Gaude le Gras, Jan Tuyn, Andries Smits, J. Comes, - • {»1 PI. N°. 2. Jacob Croes, felle Klaafen, Pieter Krabbendam, - J Pieter van Leeuwaarden, 1 Exempl. Jan Hooglander, - (7 Jacob de Vries, - - £1 PI. N°. 2. J. W. Wisme, - 3 J. C. Meinhardt, 1 PI. No. 1.1 PI, N°. 2. Jan Kuyp, - 1 Hendrik van Beek, - f J. de Boer, - - ^ 1 PI. N°.a. Evert Roos, 1 Evert Smit, J  C 31 ) Tohannis Lodewikus Kop, - 2PI. No. 2. Louwerens Akker , 1 PI. N". 2. P. Nicolec, - , > iPl. No.i. J. Papegaay, Subflituit-Schout y H. O. Arntzenius, - I p , F. Hovias, - - Ti Exempl. J. B. v. d. üpwich, - J j. Munks, - ■ iPI. N°.i. M. v. Son, r-BSl?' -" : h»-*- P. Veeris, - - J A. v. d. Velde, ~ - 1 PI. N». 1. M. G. Engelman, - 1 Exempl. j. v. Rosfen, - - iPI. N°.i. S. Koene, Boekverkooper, ' A. W. Seedorf, H. Selleger, B. C.Souden, LeeraarindeMngélfche 1 Gemeente, - - '1 Exempl. Mejuffr. M. Geelink, Wed. H. Redoch, D. des Marez, - J P. Scheffer, - • iPI. N°.i. j. Bruin, - - ,1 H. Clockener, - - J H. v. Jever, - - iPl.N°.r, j. Vonk, E. d. Burlet, J. N. v. Eys, Ifaacsz. A. Boddens, - - ]• ► 1 Exempl; P. Brandts, '* - i J. Girardyn, C. Beerrdnk, - - • J. G Wernard, - - 1PLN0.1. J. Wesfing, Willemsz., Boekver-' kooper, - • W. v. Vliet, Boekverkooper, ,r Exempl. G. Bruining, - - J J. Spoor, J. H. Homan, - - . De  C 32 3 De Erve Sligtenhorst en P. van •» Rees, Boekverkooper, J. Buys, - - J L. lemmers, Boe'verkooper, W. Houtgraaf, Boekverkooper, H. Arends, Boekverkooper, voor J. L i Exempl,. Joosnng, Pz. L. Nieuwcnhuys, C« F- Fernhoitz, A. Plange, A. Vos, J Palm, - - 2PI.No. ieaa. H. Luberti, I. Ploeg, - - )i Exempl. p Viddeweg, - - iPI. N°. i. W. J. A'desch, - - i Exempl. Gregori, . j ■» J. C. Schuitz, - - 2 F. Straalman, j L Exempl. F. Sondervan, . . , f H. C. Sehuyt, - . I J Ph. WetehofF - . j pi. No. 2, Cardotze, » *j A. v. der Waejen Warin, J. Ryfer de Jonge, - . \ p , P. Walland , f 1 Ji*eraPl- J. v. d. Poll de Jonge, P Roquette, - - J Huysvoorn, » . i . J. Rofeboom, - - 2 ^No.2. J Campen, i W, ter Smitten, - - Cr Exempl. J. te Nuys, - . ± C. Tefiel, . . i H. A. Groot, - . ', H. A. Infingen, - - f i PI. No.2. J/Kreuger, - . j J. W. Zegel, - . \ P. Joosren, . . Ci Exempl. As d. Arnoud, - \ Wed. Vastavond, - -j B. Weddik, - . fiPl.N0.2. B. V. d. Lee, - \, L.  C 33 ) L. Velthuy», -„ • «• , G. Sawyer, - - }iPl.N°.*. E'. Ryffoud, - - > W.limot, - - JiPI.No.i,* B. v. Oort, .... T di T\ir , D. Mede, - ... }iPl.No.2> S. G. Gouda, - - "1 F. Melvil, . - J E. M. Dorper, - - j ]. H. Duyienberg, - ; H. v. Wyk, J. L. Heimeriks, - * , C. Voegen, H. Nieuhcff, W. Dasvelt, B. Meyer, - - ï , pL N„ . J. de Meyer, - - r De Wed. Bormeefter, T. Peirfon, V. D. M. in de Engel- fche0 Gemeente, • P. Ebeling, J. Commelin, - - i v. Ooftrurn, - - f i Exempl.' A. Rinkhuyfen, 1 Campec v. der Straten, - J C. v. der Straten, - ■» n, _b C. Knegjes, - . }iPl.N°.2. H. Hope, - - i Exempl. T. Simfon, - - i PI. N°. i. J. d. Bofch, - - t Pk No. 2,3. D. van Haarft, Mr. Scbeeps-Timmer- *] man, op de Ooft Ind. Comp. Werf, | te Amfleldam, - 2 I J. de Boer, C j» Exempl. A. Hillegaard, J Clercquen op de Oofl \ C. Visfer, 1. Ind. Comp;Werf, 1 \ W.S.Cramer, (, J K. v. Buren, - - 1' J. d. Vlaming, - - }t?l W.*. De Wed. J. Entrop Muller, . 1 Exempl. ]. Scalogne, - - 1 PI. No. 1. C J.  C 34 ) J. d. Bruin, - - ") j. Sieuwerts, -,* - ' i H- Duyf, - - kt PI. N\i. W. v. Dyk, - ■ } L. Nes, - - J C. Leveriris:, - - i Exempl. D. v. Schalkwyk, ' - " - i PI.N0.1. P. v. Gelder, 3 Exempl. G. Appeldoorn, - - iPl.Nw. T. Teunisfe, • , - 1 Exemo). P. v. d. Matten, - - 1 PI. No. 1. G. v. Dalffen, . 1 Exempl. A. v. Alphen, *«• - * T J. H. Hesfe, - - f D. v. d. Haagen, H. Hoogers, H. Martens, E. Volkerts, F. 't Hare, - - J-iPI. No. 1. J. H. Hesfe, Jun. A. Groothuys, C. d. Bruin, L Damming, P. Veen, J. Bareubroek, - - J A. v. d. Wal, - 2 . H. Wareman, - 3, } PU No. 1. C. Schoon fchut, . 1 L..ter Hart, . . G. Schreuder, J. Dam, p. v. Spangen , Baai in de Lynbaan, A. v. Riet, J- Bant, . . i- 1 PI No 1 C. Abrahams, - . f ' H. MarGus, J. Plukart, I. Krabbendam, G. Coster, J. Coster, - - 1 W. Wenfing, - . J 1.  C 35 3 L T. Pieters, - » }iPl.No.i,2. T. F. Hesfe, - - * J. Sevoux, - - 1 }P1. No,i. H. Smit, - - 2 » C. Smit, T. Martens, - j J.Fuyk, - J C. Kryger, • -" L1PLN0.1. C. A. Beyer, - f A. Wyk, - f H. t. Houten, T. v. d. Walle, - J C. Huyfer, Mr. Schuytemaaier, i Exempl. A. Sonderop, P. Steenwinkel, - • T. Ruring, - " _r' A. v.Eeden, - - }>lPJ. No.r. C. Hooghart, E. Halfteede, - • ]. Ditmer, • •» G. Vosfema, aPl. N0. i. en i PLN°.2. G. Bachuys, - - 1 PI. N". 1. B. Schuurman, • - 1 Exempl. C. G. Jurgens, - - 1 7 D. Tol, - - 2 >P1. N°. 1.. P. Water, . -• 1 ■> T. Landzaat, 1 Exempl. G. Gerbrants, - J. Blok, - - L1.PI.N0.1. M. d. Vries, - - { D. Chompff, - - J W. Hoogpalen, - - 3 1 D. Graswilder, - - i u, No . G. Hcsfelaar, - - w * * L. Pêche, - - J J M. Pieters, • "J Ph Kcrtcinger, - - v,t PI No t. G. G. Winkel, - f r* 7 J. Meinen, - J J. Biouwer, - - 1 Exempl. P. v. d Broek, - - 7 P. Weybeek, - - >i PI. N°. 1. A. Meycr, - - J C 2 A,  C 3<5 ) A. S. Meyer, • - *] G. Hermanus, J. v. Spruicenhoef, G. Verfeest, - - }»iPI.No.i. C. Dump, - - j A. Hoogftraacen, - [ A. Eysma, - - - J M. Preyer, 2 PI. No. r. J. Boskoop, -. -j J.'v. Staveren, . >iPJ.N