O 62 6642



Bibliotheek Universiteit van Amsterdam
01 3220 1385






LIEFDE
E N
GROOTMOEDIGHEID.






LIEFDE
E N
GROOTMOEDIGHEID,
TOONEELSPEL;
DOOR.
D. A. VAN DE WA KT,
Te AMSTELDAM, ij PIETER JOHANNES UYLENBROEK. MDCCXCY.






AAN DE
COMMISSARISSEN
VAN DEN
NATIONAALEN STADS SCHOUWBURG,
T E
AMSTELDAM,
WORD
DEZE PROEVE VAN EIGENVINDING, UIT ACHTING VOOR DEUGD EN KUNST, VRIENDSCHAPPELYK OPGEDRAGEN,
DOOR
DEN SCHRTFER.



AAN MYN' VRIND,
D. A. VAN DE WART.
Vergun devrindfchap, die ,op 'tgroot tooneelvan'tleven,
Aan uwe hand , myn rol my moedig fpeelen deed, Dat zy één lauwerblad in uwen krans moog' weeven ,
Terwyl uw eersteling voor 't oog der waereld treed! Gy fchetst, met warm gevoel, eene onverwelkbre liefde ,
Daar gy gjaootkoedicheit» in 't heerlykst licht vertoont. Hoe treffend is de fmart, die ftmmaas boezem griefde ! Hoeglansrykblinkt dédeugd,die'thart haarsvrinds bewoont! JWet welk een tedre zorg is 't moederhart bewogen
Voor haaren zuigeling ! wie fchreit niet, als zy 'tkind, Daar zy van rouw bezweek , door droefheid neergebogen ,
In d' arm van Ferdinand , haar'dierbren , wedervind!
Wiea



Wien moet de dankbreziel van Waldersniet bekooren !...
Gy , vaders ! ziet uw les , in Kroonvelds tederheid; Maar, huigchelaars , te fyn om van 'i tooneel te hooren!
Gaat, ziet ditftuk, en bloost, om 't gif dat gy verfpreidt! Met welk een zagt penceel , vol geestigheid en leven
Maalt gy, myn vrind! den band, die vrindenfaamenbind! Wie zou niet al zyn goud voor zulk een vrindfchapgeeven?
Triumfi ik heb dien fchat! want gy, gy zyt myn vrind!
H. DE F L I NES.



VERTOONERS.
kroon veld.
emma, zyne do chter.
ferdinand, kluizenaar en minnaar van Emma.
Willem , zyn vrind.
WALDers, luitenant.
gryp, invalide, knecht van Walden:
margaretha.
lotje, haare dienstbode.
jan, _
( knechts van Kroonveld.
peter,)
een kleen kind.
Bet tooneel is in Duitschland.



LIEFDE
E N
GROOTMOEDIGHEID,
TOONEELSP EL.
EERSTE BEDRYF.
Het toonccl verbeeld de kamer van Emma, in het huis van Margaretha.
EERSTE T O O N E E L.
emma, alleen, zittende aan eene-tafel, waarop een bybel, een kruisbeeld en eenige boeken liggen, met het hoofd op de rechtehand rustende ; nu en dan een' traan ajveegcnie. Zo heeft dan myn noodlot dcszelfs laatffe krachten beproefd ! — ó God ! wat zal het lot van de ongelukkige Emma zyn? . . . dat elk meisje deeze myne rampzalige gefchiedenis hooie, bewee ne, en nimmer vergeete; dan vooral niet, wannier een man haar zyne liefde aanbiedt, en zy , gelyk
ik, bemint... bemint. Zie daar de misdaad ,
A wi«f



2 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
Wier gevolgen ik nu zo geducht ondervind.. . den getrouwfien, den waardigflen man te beminnen'.
'ly houd een zakdoek voor de oogen, en is eenige oogenblikken fpr aakloos.
Maar myne deugd , myne eer... 6 , zy waaren nimmer aan een'eenigen man veil gegeeven ; maar, myn Ferdinand! u waaren zy gewyd , gefchonken, en gy... ncen.gy waart zo misdaadig niet,toen... helaas ! waarom verzuimden wy aan de elendigfte gevolgen te denken.
Zy ftaat op.
Myn vader! ach, kendet gy zyn hart, ö gy zoudt een verbond, voor den Al wcctcndcn "gefloten , met bloedige traanen getekend , niet ftuiten willen, omdat. . . omdat myn vriend fiechts rykdom der zie! bezat! ... nog, dierbre, geliefde vader! ftreelt my eenige hoop... neen, gy zult niet altoos onverbjdlyk blyven. . . eens, als ik aan uwen voet weenend nederzink. . .
TWEEDE T O O N E E L.
margaretha, emma.
margareth a , die by de laatfle woorden door
de reet der deur geluisterd heeft. Ja , myn kind ! 't is zo , uwe zonde is te groot om do >r het dak van dit myn huis bedekt te worden ; maar de hemel fche Vader wil nog aan op.
rech-



T O ONEELSPEL. 3
rechte boetelingen vergeving fchcnken. Gy moet my verlaaten ; ik wil noch kan u in myn huis
dulden. Was uw vader flechts in de ftad! dat
die nu juist zo ver eene reis moest doen. . . ja, was die te huis , ik zoude u aan hem wederzenden , voor de gevolgen beéven, wanneer hy uw kind zag. . . maar myn huis moet gezuiverd worden van zulk een fehandvlek , van zulk eene boe. leerfter, van. . .
emma, haar driftig invallende. Houd op, dwecpfter !... ftoot my ten huize uit; ik ken uw caracter; cn , met de tekenen van misdaad , zoude ik nog met uw venynverbergend hart niet ruilen willen. m
MARGARETHA.
De Hemel bewaare my, lieve Emma ! neen , gv kunt vertrekken, maar ik zal u ten minftcn zo veel leeftogt op uwen weg medegeeven , als ik van het geld , dat uw vader my, op rekening , voor uw onderhoud gaf, misfen kan, fchoon gy zekerlyk geen medelydend hart als het myne verdient. Ik hoop toch dat uw vader, die braave man ! fpoedig te rug zal komen , opdat ik hem voor zyne gunst bedanken, en hem met u kan trachten te verzoenen.
e m m a.
ö , Dit behoeft niet, ... myn vader heeft een hart,is geen dweeper.en zal de vergeevende Godheid naarvolgen — die gy ontwykt.
A 2 MAR-



4 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
makgaretha.
Nu , nu, wy zullen zien. Gy kunt daadelykvertrekken. ik ontflaa my zelfs van den last uwerbewaaring, want die komt toch te laat;en men mag zyn huis niet ontreinigen , om de bevelen van een' mensen op te volgen.
DERDE T O O N E E L.
emma, alleen, haare handen opheffende. Eeuwige Voorzienigheid! waar nu heen?... maar gy zyt overal; gy vergeeft gaarne, en weet dat de bron, inyner zo zwaar geboete misdaad, liefde, zuivere liefde , was. Ach ! mogt ik mynen dierbaaren vriend wedervinden ! . . . maar neen; ydele hoop! hy heeft zich dra afgezonderd, verwyderd, en niemand weet waar heen. Ach , ongelukkige Emma !
VIERDE T O O N E E L.
emma, lotje. lotje.
Mejuffrouw ! ik heb order uw goed te helpen inpakken.
Treurig vraagende. En gy moet vertrekken ?
emma.
ja , Lotje! . . . ö , beklaag my. . . denk eens
aan



TOONEELSPEL. 5
aan Emma, wanneer zy wellicht, in eene huilende wildernis ronddwaaiende , het uur des doods te gemoet beeft, geen graszode vindt om haar bed te zyn, geen waterdrop tot verkoeling van den heetfien dorst... terwyl haar eene lieve elendelinghaare onbezonnenheid, onweetend, elk oogenb.ik verwyt. Lotje fchreit. Denk , Lotje! aan myne ongelukkige gefcbiedenis, by elk aanzoek van eenen man, cn l'paar u, braave Lotje !
LOTJE.
Ach ! mejuffrouw ! gy vertchcurt my het hart!., als uwe ontmenschte vader. . .
emma, fchielyk.
Zvvyg , Lotje! . . . heeft een vader geen recht om zyn kind eene Ziak.die by oordeelt haar fchadelyk te zyn, te weigeren ?
LOTJE.
En dat enkel om dat verwenschte geld!
e m M a.
Omdat de man door kwaadfpreckers was opgezet tegen dien eerlyken , geliefden jongeling.
6, Zyn oogmerk, met my aan de bewaaring uwer Juffrouw over te geeven, was flechts alleen om my, zo 't mooglyk was , te doen vergecten een' man die my , naar zyn inzien, niet gelukkig kan maaken.
A 3 lot-



6 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
LOTJE.
Edele ziel !
EMMA.
Omdat ik mynen vader niet vloek , dewyl hy zyne dochter haar' zin niet gaf', en het belang, dat zy 'er by had, niet kende ?
LOTJE.
Maar», mejuffer ! waar gaat gy, in 's Hemels naam, heen?
EMMA.
Hoor eens, Lotje! 'er woont, niet verder dan vyf uuren van hier, eene viouw, die ik aan het huis mynes vaders leerde kennen , die gevoel genoeg heelt om eene ongelukkige eene beete broods en een* dronk waters niet te weigeren... ik ga'er naar toe , en zal zien oF ik met deeze handen zo veel niet winnen kan , dat ik myn kind in het leven benoude — en dan. . . dan zal misfehien de ontfermende Godheid my een' toegang tot het hart mynes vaders openen. . . hy zal zyne dochter niet van nooddruft laaten fterven. . . Lotje! kendet gy
zyn hart ! lk , rampzalige ! moest ik mynen
geliefden vader zo veel verdritt aandoen , en dat door eene onoverwinlyke liefde! . . . hoe gaarne zoude ik nu naar hem toevliegen... hem het kind vertoonen , zo ik zyne drift niet vreesde. . Meisje ! hy is zo geducht by eene belediging, als oprecht wanneer hy vergeeft.
lot-



TOONEELSPEL. 7
lotje.
« Ach, vergaf hy u toth fpocdig!
emma.
Neen, Lotje! dat durve ik niet hoopen: de man is te zeer beledigd om zo fchielyk te vergeeven —Nog iets, goede Lotje ! vóór ik vertrek zal ik u, onder belofte van diepe geheimhouding, dit briefje opdraagen , om het fpocdig, na de wederkomst van mynen vader, hem ter hand te ftellet); dit wilt gy immers wel doen, best meisje ?
lotje.
Ach,mejuffer! waarom kan ik u geen beter dien,11 bewyzen?.. waarom kan ik u niet met uwen vader verzoenen?., ö dan, dan zou Lotje zich beroemen kunnen u een' dienst gedaan te hebben.
e m m a.
Ik ken uw goed hart, Lotje! . . . Gy zyt myne vertrouwde... daar,lees het.
lotje , leest.
Myn vader ! zo uwe fchuldigfi dochter u dien tcderen naam nog geven mag , de diepvernederde heeft zich uit het huis van Margareiha moeten verwydcren, en zwerlt met haar k<nd eenzaam om. Ik kan mynen Ferdinand niet vergeeten. . . Vergiffenis durf ik u niet afbidden maar deeza
eenige bede, onthoud my toch uwen vloek... Ach, weiger deze bede niet aan eene rampzalige boeteA 4 linge,



8 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
linge , die u biliykt , maar op uw vaderhart nog hoopt. emma. <
Zy veegt een' traan af. e m m a.
Gy belooft het my dan, Lotje ?
lotje.
Zeker, mejuffer! en myne juffrouw mag 'erniets van weeten , dat begryp ik.
e m m a.
Vooral niet.
MArgaretha, roept van achteren. Ben je haast gereed, Lotje ?
lotje.
Ja, mejuffrouw. Kom , lieve juffer, iaat ons naar binnen gaan.
Zy vertrekt.
V T F D E T O O N E E L.
emma, alleen. ó God ! veilaat de zuchtende boetelinge niet... Ferdinand ! mogt uw rampfpoedig leven in de armen der vriendfehap vertroosting vinden , dan zyt gy zo ongelukkig niet als uwe Emma, die alléén dwalen , en eenzaam fterven zal.
ZES-



TOONEELSPEL. 9
ZESDE T O O N E E L.
emma, m a r g a r e t h a.
margaretha, inkomende. 6 Lieve heer! wat heb je booze fchepfelen op je aardbodem... wel,'t is of het in deeze dagen geen fchande meer is eene boelcerfter te weezen.
emma.
-Schandelyk. . . fchandeiyk. — ö Onmededogcnd fchepfel!. . . 't is niet uit te houden.
Zy vertrekt ylings.
ZEVENDE T O O N E E L.
mar garetha, alleen.
Dat zo eene zondares nog fpreeken durft! Een weinig in gedachten.
Ja, 't is wel een weinig hard, om haar in dien toéftand zo maar het huis uit te zetten ; maar haar in huis te houden, en dat oneerlyke fchepfel in myn vertrekken , die van de godviuciuige liederen geduurig weergalmen , te haten woonen , en daar nog de oude heer zo een' klap gekregen heeft met het verliezen van zyn proces... het is den Hemei bekend of ik in vier jaaren, of ik ooit, myn geld kryg. .. neen, dat niet, ik mag ook niet, en ik zie duidelyk dat de Heere myne hand gebruikt omdtt ondeugend wellustig mensen te ftraffen, en A 5 dan



ïo LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
dan mag men ook niet weêrfpann;g weezen, en zeggen. . . neen , Heere , ik wil je roede niet vreezen !
Zy roept.
Lotje!
AGT ST E T O O N E E L.
MARGARETHA, LOTJE. MARGARETHA.
Ziet ge, Lot je! zo gaat het met meisjes, die zich oneerlyk gcdraagen ; pas toch op , meisje! want, kyk , al was je by nog zo een mededogend mensen in huis , en gy gedroegt u zo , waarlyk het zou hem tot zonde gerekend worden zo hy u eenige gunst bewees.
LOTJE.
Maar, met verlof, mejuffrouw ! is het vergeeven zonde ?
MAR CARE T H A.
Hoor eens , Lotje! daar heb je nog geen rechte kennis van; als je eens zo lang op den weg des droevigen levens gewandeld hebt als ik, dan zal het u zo fraai niet meer voorkomen, al dat romaneske vergeeven... neen,onze lieve Heer alleen kan zulke grove zonden vergeeven, maar wy mogen dat niet doen , want, kyk, wat zou anders de justitie zeggen, als ze een'misdaadigen ftraffen moest ?.. .daarenboven , Emma is my ter bewaaring gegeeven, en
heeft



TOONEELSPEL. n
heeft nog ftout genoeg geweest het geval loos te verzwygen totdat het 'er toe lei. . . ja, Lotje ! dien zondag-avond vergeet ik nooit; wel, ik zou haar met het kind zo de deur uitgefmeten hebben , zo onze dominé, die net binnen eene pyp zat te rooken, en over de predikatie met my fprak, niet gezegd had, dat ze 't misfchien befierven zou.
lotje.
Foei, juffrouw! zoud ge dat anders hebben kunnen doen?., dat geloof ik toch niet... Gy zyt anders altyd zo medelydend!
Dit laatjle zegt zy een weinig fpotachlig, 'f welk Margaretlia niet opmerkt,
/ margaretha.
Ja , kind ! ik ben wat al te medelydend; want, kyk , ik zou geen koe kunnen zien dooden, zo ik niet wist dat onze lieve Heer ze voor den rnensch tot fpyze gegeeven had.
lotje, ter zyde.
Het moet een verheven medelyden zyn dat zich zo gemaklyk overwinnen laat.
margaretha.
Wat pruttel je van overwinnen ?
lotje, een weinig verlegen. Mejuffrouw ! ik wilde. . . ik zeg •, ik wenscjitc dat het medelyden uwe boosheid overwinnen mogt.
margaretha.
Boosheid, Lotje ! begin my op zo een' toon niet,
au-



ia LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
anders verzeker ik u dat het met ons ook wel eens fout kon Ioopen. Je gemeenzaame en zo vriendtebappelyke verkeering met de oneerlyke Emma heeft my we:nig bevallen.
lotje.
6 Mejuffrouw! als dat het eenige is dat u in my tegen (laat, dan ben ik grootsch op my zelve ; en ik zal , wanneer ge my verftoot als juffer Emma , aan de geheele waereld de reden deezer verftooting ruchtbaar maaken. . . 4, niemand zal my ora een medelydend hart verwerpen.
margaretha.
Neen , maar om de hulp die ge aan de ondeugd
bewyst. — Uit myn gezicht, ondankbre! Als
ge zo voort gaat dan wordt ge ook eene hoer. Lotje vertrekt met verontwaardiging.
NEGENDE T O O N E E L.
margaretiia, alleen; zy ziet Lotje, met de handen in de zy\ na.
We. nu ja wat is het toch elendig , dat men
Ifer geen verfchiet van meiden heeft! Lotje zou fpoedig haar affcheid hebben. . . maar ze is trouw, en daarom doet men nog al veel. Zy fchud het hoofd , neemt een fnuifje, en vertrekt langzaam. Einde van het eerste bedryf.
TWEE.



TOONEELSPEL. 13
TWEEDE BEDRYF.
Het tooneel verbeeld eene open plaats, In het midden van een bosch ; achter aan, en in het lommer, meest verborgen aflaat een met riet overdekt huisje.
EERSTE TOONEEL.
ferdinand , alleen, als een kluizenaar gekleed, komt uit de hut, befchouwt den dageraad, en zegt ■
God dank ! deeze treurige nacht is voorby . .
zy was bevallig... maar verfchrikkelyk. Emma! ik zag u — gcene roozen verlicrden uwe wangen
meer een aaklig wit deed my de kleur des
doods op uw gelaat aanicbouwen... des doods — ö hoe weldaadig zou zyne hand op myn treurig hoofd nederftryken , en my een leven ontneemen dat onherftelbaar rampzalig... hou op! weder morren. ó God ! vergeef aan dit gewonde hart het
gevoel van ongeluk , dat het niet verwyderen kan — vergeef den misdaadigen cenen ftap, dien hy zich te laat beklaagt , maar die geduurig, met de fcbokkcndlte gewaarwording , op zyne fombêre 2;el nederploft — ó , dan , wanneer ik aan myne misdaad denk , kan ik dan de voortduuring cchls levens



i4 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
vensvol wroeging, wenfchen ,al is myn traanend oog op de vergeevende Voorzienigheid (Taarend gevestigd ? Hy zinkt in eene mymerende ftilzwygenheid , ftaat een wgenblik met gevouwen handen, en het dog ten hemel.
Ach , Emma , weldaadige engel ! vloek uwen moordenaar niet; ach , zaagt ge zyne boete! hoordet gy zyne zuchten , in het verblyf zyner treurigheid! — wellicht! ysfelyke gedachten! zyt ge reeds moeder ; wellicht heeft de hand des verbitterden noodlotsu den laatften (lag toegebragt,dien gy moog. lyk niet overleeft... 6 .Wanneer ik u dan aan geene zyde des grafs wederzie , hoe zal de blik, die uit uw oog ftraalt , myne wroegende ziel ontmoeten, van zich ftooten, en... maar neen; uw gevoelig, beminnend hart, zal dan nog vergeeving voor uwen moorder afbidden, wanneer de Godlyke rechtvaardigheid haare fioolen der wraake op myn hoofd brandend uitgiet,de afgrond der rampzaligheid voor my opcnlpat.. . ha, ondankbre!
Hy jlaat zich op de horst. Beloondet gy dus de beminnende onfchuld , die u alles vertrouwde , die gy boven alles beminde! God! welk eene wroeging is de myne!...
alles levengeevendc lente , weleer zo fchoon voor, uwen bewonderaar, thans zyt gy getuige der onlydbre fmart die myn hart ovérftelpt — moest gy ook uwen zagten invloed verbergen voor den onwaar» digen befchouwer ?... moest dan myn geheel vader-



TOONEELSPEL. iS
derland , door de onttrekking der verwarmende lentelucht, om my treuren?
Hy ziet ter zyde af, en bemerkt Willem, dien hy toeroept.
Ha , welkom, dierbre vriend ' beeld der Godheid! Hy valt Item in de armen, weent, en legt zyn hoofd op zyne borst.
TWEEDE T O O N E E L.
FERDINAND, WILLEM. WILLEM.
Weder zo treurig? de fombere man heeft zeker weêr gedroomd? wanneer zal hy dat droomen eens afkeren ?
FERDINAND.
Gedroomd ? ö myn vriend! myn geheel leven is droomen ; het uwe ook ; alleen onderfcheid zich het eene van het andere, door gelukkig of ongelukkig droomen. Eens zal dat droomen ophouden aau de boorden der eeuwigheid, en ach , dat dan ons lot vereend, gelukkig zy.
Hem vertrouwend by de hand neemende.
En denkt gy niet dat myne Emma dan ook nog gelukkig kan zyn ?
W ILLEM.
Twyffeiaar! waarom niet ? — hebt gy my dit niet dikwyls zelfs gezegd , overtuigend gezegd ?
FE».



i6 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
F E R D rN AND.
Ja ; maar nu kan ik het haast niet gelooven. Ik weet niet hoe het komt , dat my thans alles zo
zwart, zo aaklig, zo drukkend is 't is of een
donderwolk , die boven myn hoofd hangt, uit zal
berften , my verpletteren 6 myn hart jaagt
zo geweldig... God weet wat het worden zal.
WILLEM.
Myn lieve man! als ge zo aan wilt, dan kan ik met myne aangebooren vrolykheid niets by u vorderen : ik heb vaak het genoegen gehad, om
door dezelve, het dikke floers van uw aangezigt
een weinig af te fehuiven maar dat zal my
nu niet gebeuren , vrecze ik ■ ik gaa maar
weêr heen.
FERDINAND.
Neen, lieve vriend ! neen, verlaat my niet.
Gy weet dat de vriendfchap de eenige koord is die my nog aan dit leven bindt... ja, ik wil voor u leeven ,zo gy decze opoffering nodig hebt.
WILLEM.
Nodig ! ja , ik heb u nodig , medgezel myner jeugd! vriend van myn hart!
Hy omhelst hem.
Hoe jammert my uw lot ! maar ik zal geene pooging meer aanwenden om u de eenzaamheid te doen verlaaten... ik weet dat ze u dierbaar is , en dat ik aan uwe begeerte mynen wensch moet op. offeren.
F ER.



TOONEELSPEL. 17
FERDINAND.
6 Myn waarde ! ik dank u konde ik iets
voor u doen, maar wat is mynefombere vriendfchap u waardig ?. . . Zy vermindert zelfs uwe vrolykheid, en hier mede myn eenigst geneesmiddel, zo 'er een voor my is.
WILLEM.
Mag ik u wel vértrouwelyk verwyten wat ik meer of min in u begin te ontdekken ?
FERDINAND.
Gy? alles.
WILLEM.
Maar openhartig, Ferdinand!
FERDINAND.
V/as ik ooit anders tegen u?
WILLEM.
Nu dan — uw gelaat begint zo zeer de trekken van menfchenhaat aan te neeraen , dat ik verplicht ben u tegen zulk een gedrocht te wapenen,
zo ik iets op u vermag. Zeg, myn vriend !
van waar dit ?
FERDINAND.
o Myn Willem ! gy zult 'er nooit het voorwerp van worden 1
WILLEM.
Wie dan ? — gy waart voor heen de beste menfchenvriend!
B
F BR-



i8 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
FERDINAND.
Wanneer men , iri eene te vooren bewonderde fchüdery , door meerdere oeffening , groote fouten ontdekt, blyfc dan die fchitdery nog fchoon ?
WILLEM.
6, Men bewondert nimmer eene fchildery, althans geen man van uwen fmaak , of 'er is wel zo veel fchoon in, dat men het gebrek over het hoofd kan zien — dat is toch ook waar!
FERDINAND.
Ach , myn vriend ! gy weet wat ik al door de menfehen heb moeten Iyden gy kent het gedrag van Emma's vader.
WILLEM.
Met verlof is die man wel zo zeer te be-
fchuldigcn , omdat hy, door zulken die u nietgenoegzaam kenden , uw gedrag hoorende bevlekken, zyne dochter fpaaren wilde?
FERDINAND.
Gy geeft my in die nydigaarts nieuwe voorwerpen van menlchenhaat aan de hand , myn vriend 1
WILLEM.
Of van medelyden. . . hoe veele omfiandigheden
kunnen ook deezer handelingen ontfchuldigen! i
Hoor eens , myn vriend ! uw omgang met dien losfen officier was my wel in zynen aart en in uw edel oogmerk bekend , maar aan geene anderen die u minder zagen, en die uwe ziel miskenden.
Kon-



TOONEELSPEL. 19
Konde deeze omgang geen argwaan geeven ? en behoeft 'er wel meer toe dan dit bericht, om een' zo naauw gezett', en zyne dochter zo teder beminnend' man, als Emma's vader, tegen u in te neemen ?
FERDINAND.
Ja, maar de man moest onderzocht hebben.
WILLEM.
Hoe konde hy dit ? Elk wist immers dien omgang; maar niemand uw zo wel gedaagd oogmerk, ter verbetering van zyn hart, dan ik, die in het oog van Emma's vader niet onpartydig genoeg kon zyn, uit hoofde onzer vriendfehap, en dus niet alléén geloofd kon worden. Ach, myn vriend ! haat een gedacht niet, daar uw vriend , zelfs uwe Emma, toe behooren !
FERDINAN D.
6 Willem 1 ik weet niet wie ik haat; ik geloof in de daad dat ik meer de menfehen vrees, dan
haat. Hoe leerzaam is my ondertusfehen uw
onderhoud ! als ik by u ben, dan ben ik voor alle overtuiging vatbaar. . . Voorzienigheid! neen , gy ontnaamt my niet alles , want dan had ik deezen vriend niet !
WILLEM.
Ha, geef my de hand , broeder! — nu herken ik U weder ■— ö wat ik u bidden mag, laat toch geen menfehenhaat wortel fchieten in een hart als B 2 het



ao LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
het uwe, dat zo veele lydenden aan zich verplicht, zo veele deugdloozen aan zich dankbaar maakte!
FERDINAND.
Zwyg, Willem! om's Hemels wil, geen loffpraaken. Myne deugden , zo ik ze had, zyn begraaven onder de zark van het misdryf'; zy vergaan met myne rust , met myn leven — maar haare zaaden zullen nog wel eens vruchtbaar gemaakt worden, daar . . . waar de Godheid vergeving regent, en de zon der liefde weder fchynt. Kom, gaan wy in de hut, laat ons eenige ververfching ncemen , en giet uwen weldaadigen troost in myn afgemat hart , gelyk gy altoos deed. . Vergeef my als ik u bed roe ve.
In het verfchiet ziet men Walden en Gryp, famen Jpreekende, langzaam naderen , zonder van Ferdinand en Willem gezien te worden. ö Myne Emma, had gy eene vriendin, gelyk uw Ferdinand een' vriend heeft! Willem drukt hem Jpr aakloos de hand, en Ferdinand trekt hem zagtkens in de hut.
DERDE T O O N E E L.
WALDERS, GRYP. W A L D E R S.
Verd uiveld, wat ben ik moê!... 't is ook waarachtig zotheid zulk een tour te doen op 't warmfte
van



TOONEELSPEL. at
van den dag. Jy , oude fatan ! fcharrelt nog al goed voort op je afgedankte menfchenvoeten.
gryp.
Ja , heer luitenant ! myn beenen houden het langer uit dan myne tanden , wan idie zyn genoegzaam allen weg.
w a l n e r s.
Dat komt wat ongemakkelyk , want men kan
juist overal geen foep krygen daar, wilt ge
een Huk brood ?
gr y p,
Ja, zo veel kan ik nog wel byten.
wa L d e r s.
Wat is dat hier alles woest ! kyk , ik wilde hier wel eens, in 't najaar , jaagen; ik wenschte dat ik zo lang verlof kon krygen, offchoon myn arm na genoeg geheel weêr geneezen is. Die verdoemde oorlog had my,bymyn ziel! haast een' geheelen arm
gekost. Waar de menfehen niet al pret in
hebben! maar, kon ik myn' arm nog geeven
voor de redding van zo veele ongelukkigen, die weduwen en weezen nalaaten, welke wellicht tot den bedelzak vervallen... ó, dan zou ik denzelven gaarn misfen willen.
Gryp veegt zyne oogen af.
Wat doe je, oude gek ? ga je huilen ?
gryp.
Ja, heer luitenant ! uw goed hart treft my; en B 3 wiens



22 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
wiens achting en gevoel moet niet- ryzcn voor een' man als gy, die altoos zo weldaadig waart. Hoe jammer is het dat gy niet eenen anderen post bekleed , dan dien om ongelukkige foldaaten te doen doodfchieten !
w a l d e r s.
Ja, ik wilde 'er waarachtig ook wel af zyn. 'tls myn waar genoegen even weinig als het uwe; maar plicht is altyd by een'eerlyk' man hoogerdan verkiezing.
g r y p.
Heer luitenant ! hadden alle vorsten een hart als het uwe, en alle ingezetenen een gevoel van plicht als gy : welk eene maatfehappy van gelukkigen zou Europa opleveren!
w a l d e r s.
Ja, dat geloof ik zelfs , Gryp! . . . maar ik wenschte wel eens te weeten waar toch myn goede Ferdinand zit. Ik heb 'in de ftad zo ter loops naar hem vernomen , maar men kende hem nier. Emma's vader is uit de ftad, anders zoude ik toch wel iets van hem gehoord hebben. Hoor eens, goede oude man! als wy dien vriend ontmoeten, dien iku zo dikwerf noemde, dan zult ge eens een' deugdzaam* jongeling zien van eenentwintig jaaren... Gy zeidet laatst dit eene zeldzaamheid te noemen in my ; maar dan zult ge myn' leeraar zien, en ö, dat elke voetliap.dienik op het pad der deugd drukke,
aan



TOONEELSPEL. 23
aan dien edelen menfchenvriend nieuwen zegen fchenke. Naauw' kende ik hem in al zyne grootheid, toen ik alleronverwachtst by myn regiment ontboden wierd na een verkeer van byna zeven maanden met dien voortreffelyken jongeling ; ik had even tyd om een vlugtig afïcheid van hem te noemen , maar nam een dankbaar hart mede op reis , fchreef hem uit myn guarnifoen drie maaien , maar wacht nog antwoord. Hoe fmartte my bet gemi; zyner uitfluitende vriendfehap! hy had één'vriend', die hem alles was; en toen ik hem zyne vriendfehap af vergde, antwoordde hy: „Ik ben uw vriend; maar eene vriendfehap als die, welke ik voor mynen Willem gevoele, laat zich zo gemakkelyk niet overbrengen. . . Zie , daar komt hy: zou hy ze waardig zyn of niet ? " Hy zweeg. Ik fprak met zynen vriend, die juist was gekomen , en, waarachtig, Gryp ! ik wierd zo klein als een mug by dien uitmuntenden man; ik waagde nooit weer om het vol vertrouwen van Ferdinand te vraagen , en zal my altoos verheugen in het deel dat ik in zyn hart befloeg, fchoon ik het nooit genoegzaam vervullen kan.
GRYP.
Gy maakt my zo nieuwsgierig naar dien vriend, heer luitenant ! dat ik wenschte u al in zyne armen te zien ; dan zou ik hem overtuigen dat zyne B 4 mid-



24 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
middelen tot vorming uwer deugd niet onnut verfpild zyn.
WALDE RS.
Kom, Gryp ! iaat ons eens rond wandelen , en zien, of' 'er zich ook eene of andere fchilderachtige pasfage aan ons oog opdoet, dan kan ik, zo dra myn arm weder geheel in orde is , dezelve gaan fchetfen.en verfcharTe my edeler bezigheid dan langs de ftraat te flenteren : gy weet,het was altyd myn grootlle vermaak , zo eens naar het leven te tekenen.
gryp.
Me dunkt , gy ziet hier meer dan ge op een geheel jaar kunt afwerken ; Iaat ons hier maar nog wat uitrusten : deeze weg is nog al gemakkelyker weêr te vinden , dan wanneer wy dieper in het bosch dwaalen.
w a l d e r s.
Loop, oude ! ik weet immers den weg. . . maar wacht, gy zult toch wel muê zyn: wilt ge hier blyven op my wachten , ik kom fpoedig weerom. gryp.
Ja, dat 's goed , heer luitenant!
WA L D E RS.
Adieu dan, tot ftraks.
Hy vertrekt.
VIER.



TOONEELSPEL. 25
VIERDE T O O N E E L.
gryp gaat op een'' tronk zitten, en leunt tegen een' boom , om te Jlaapen. Ik wenschte dat de goede heer zyn' arm maar wcêr geheel gebruiken konde; hy tekent zo gaarn, en zo mooi i
Slaaperig geeuwende. Het moet hem wel lastig vallen. . . lastig. . . vallen !
Ily jluimert in. V T F D E T O O N E E L. ferdinand, Willem; gryp, flaapende. Zy komen beiden uit de hut.
WILLEM.
jNu, beste vriend , tot wederziens !
KERDIN AND.
Ja, tot wederziens... bezoek my toch dikwyls, Willem ! 't is of gy myn' ramp duizend ponden verlicht. . . zonder u zoude ik in myn onheil verzinken.
Willem, met gevoel En ik zal my altoos gelukkig rekenen , wanneer ik de fmart myns vriends helpen draagen en verminderen kan. Zie eens, Ferdinand ! welk een' B 5 fchoo-



a6 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
fchoonen dag ! . . nu moest ge u eens in het bosch , de wenfchelyke verblyfplaats voor zielen die aanzichzelven genoeg hebben , verlustigen... als ik in uwe plaats was, zoude ik eens eene goede wandeling doen ; het bosch is groot genoeg , en gy kunt zo lang wandelen, zonder wooningen van menfchen te naderen. . . Gy wilt toch niet wcêr in hunnen kring ?
ferdinand.
Ach, eeniglïe vriend ! (paar. . .
willem, zynen vinger »p Fcrdinands lippen brengende, Jchielyk. Neen, ik zal zwygen ;
Hem by de hand neemende. Maar niet wanhoopen. Adieu , beste vriend ! denk aan de Voorzienigheid, die ook uw geluk beoogt ; en aan een' vriend , die zich geheel aan u overgeeft, uw' ramp zoekt te maatigen , en ééns , ééns met u danken zal. Vaar wel!
Hy drukt zyne hand, en vertrekt fpoedig.
ZESDE T O O N E E L. ferdinand; gryp, flaapende.
ferdinand.
Danken ? ... ja , wy moeten altyd danken; maar zou myn danktoon geen fpot zyn , zo lang ik myne Emma derve? . . . Emma, Emma ! hoe
vuu-



TOONEELSPEL. 2,7
vuurig zou dezelve zyn, hoe zou dit bosch weêrgalmen van myn' lofzang, zo ik u hier ééns aan myn hart mogt drukken ; ééns flechts. . .
Hy bemerkt den Jlaapenden foldaat. Wat is dit ? een foldaat 1 het fchynt een invalide te zyn; — hy flaapt gerust, en de trekken van zyn gelaat duiden een gerust gewceten aan, dat meev is dan een geruste flaap! —— zal ik hem
wakker maaken, en in myne hut vraagen? ja!
Hy fchud zyii' arm. Goede oude! . . . gy fchynt vermoeid?
gryp, zyne oogen ivryvende. He! ... wie zyt gy, die my ftoort ?
ferdinand.
. Wilt ge in myne hut fluimercn P 't is nog wit guur, vooral voor een' man van uwe jaaren, in de open lucht.
gryp.
Ik dank u ! ... waar is uwe hut ?
ferdinand.
Daar, achter die boomen; als ge hier zó tusfchen door ziet , dan kunt ge een klein gedeelte van het rietendak zien.
gryp.
Ja!... ik zou dezelve waarachtig nooit verraadca hebben.
ferdinand. Zyt ge alleen hier ?
gryp.



28 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
gry p.
Ja, mynheer is het bosch ingewandeld.
ferdinand.
Wie is uw heer?
gryp.
Een allerbraafst man! ... hy is luitenant by de armée, .
ferdinand.
Kent gy by geval den vaandrig Walders ?
gryp.
Die is mynheer; hy is thans luitenant.
ferdinand.
Gy kent dan zyn gedrag?
gryp, die hem opmerkzaam befchouwt, ter zyde.
Dit fchynt een jonge heremiet te zyn: hy heeft geleden ; dat toont zyn neêrgetrokken mond en Zyn treurig gelaat.
Tegen Ferdinand. Zyn gedrag is voorbeeldig; hy is de braafffe man en de dapperllc foldaat, dien ik ken. fe r din and verwydert zich een weinig, ter zyde. God dank.' weder eene weldaad! ... ik wilde hem wel eens zien; hy is vriend genoeg om dit verblyf der treurigheid niet te verraaden; maar neen! ... hy is een losfe jongeling, ik ga.
Tegen Gryp.
Hoor eens, oude man ! gy wilt my wel een' dienst doen!... zeg uvv' heer niet dat gy iemand gefpro.
ken



TOONEELSPEL. ao
ken hebt. .. beloof dit, op de hand , aan een' ongelukkige!).
gryp, voor zich ziende, ter zyde. Dat 's vreemd.
Na hem een oogenblik fierk aangezien te hebben,
reikt hy hem de hand toe. Ik beloof het u.
Ferdinand vertrekt.
ZEVENDE TOONEEL.
ferdinand, gryp; wa l d e r s, die van achteren het tooneel opkomt, en juist het laatfle onderhoud tuurend hee;t aangezien, loopt op Ferdinand toe, herkent hem , fpringt te rug, valt aan zyne voeten , en roept: God! Ferdinand in zulk een' ftaat!. .. ferdinand grypt zyne hand, richt hem op, leid hem voor op het tooneel, omhelst hem, terwyl Gryp ontroerd Jiaart op dit aandoenlyk tooneel, Ferdinand zucht, en zegt, na eenig zwyven : Walders! welk een noodlot dreef u hier heen ?
w a l d e r s.
Geen noodlot, ö myn weldoener! enkel de zucht om, wanneer dees myn arm weer volkomen geneezen zal zyn, my in myne geliefde bezigheid, de tekenkunde naar de natuur, te verlustigen.
ferdinand.
Gy zyt dan gekwetst ?
w A l-



3o LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
walde rs.
Ja, myn vriend! in eene fchermutfeling trof my een vyandelyke kogel in den arm, en zo wy niet met volle zegepraal den vyand hadden te rug geflagen , zoude my deeze wonde vreeslyk gehinderd hebben.
ferdinand, zich omkeerende, tegen Gryp,
die langzaam en zeer opmerkend genaderd is. Myn vriend ! onze af'fpraak komt weinig te pas.
walders, Gryp by de hand neemende. Zie , oude knaap! den eenentwintig jaarigen jongeling ; den geleider van uwen heer, op het pad der deugd.
gryp, vertrouwend, tegen Ferdinand. Zie, mynheer ! uwen leerling. . . uwe Iesfen zyn zeker niet verfpild. Ik heb mynen wensch; de heer luitenant maakte my altoos zo nieuwsgierig naar u, dat ik my zelfs geluk wensch met dit oogenblik.
Ferdinand ziet hem Jlaarend aan als met bewondering.
w a l d e r s.
Ja , Ferdinand ! deeze man is de braaffte, de eerlykfte man, dien gy ontmoeten kunt. Hy is myn vriend ; dat zegt veel, wanneer men eenen , die ons ten bediende gefchikt is, zo noemen mag. ferdinand, tegen Walders.
Gelukkige man!
wal-



TOONEELSPEL. 31
w a l d e r s leid Ferdinand een weinig ter zyde. Maar, myn vriend! wat doet gy hier?
ferdinand.
Zuchten, weenen ... maar ook wel eens danken.
W a l d E r s.
Maar . .. uwe ...
Ter zyde.' Ach, durfde ik het hem vraagen!
ferdinand.
Ik verftaa u ., . vraag my niets ... de eenige weldaad, die ik van u begeere, is u zeer gemakkelyk te verrichten . . . beloof my dezelve ... en ik zal my niet beklaagen u ontmoet te hebben ... beloof my ...
walders.
ö Myn weldoener! wat zoude ik voor u niet willen doen!
ferdinand.
Gy belooft het my dan ?
Walders, één oogenbiik peinzens. Ja, op myne eer.
ferdinand.
Nu dan. . . ik begeer dat gy aan niemand immer ontdekt waar ik ben. . . dat ge my verlaat, en. . . nimmer weder opzoekt.
walders, ter zyde.
Vervloekte domkop !...
Te-



32 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
Tegen Ferdinand. Myn vriend! wat vergt ge my?
fekdinand, met den vinger dreigende. Denk aan uwe eer! 1
w ald ers.
Ja; ik zal dezelve, zonder uwe toeftemming, nimmer krenken.
fe rdinand.
Nu dan ... vaar wel!
Hy omhelst hem. w a l d e r s. Vaar wel, myn vriend!
Snikkend.
Vaar wel.
ferdinand, aangedaan. Deugd en Godsdienst maaken u gelukkig! houd ze voor oogcn. . . en vergeet uwen ongelukkigen vriend!
Hy vertrekt yllings. A G T ST E TOONEEL.
wal d ers, gryp. w a l d e r s.
Vergeeten? . .. oude vriend ! wat zou zyn lot zyn ? ... 't is of ik gek ben: waarom niet rond naar zyn lot gevraagd ?.. waarom beloofd hem
nooit



TOONÉELSPEL. 33
nooit weder op te zoeken? ... fchielyk , oude, raad my wat te doen ? . .. z )U hy te redden zyn ? zou .. ? maar Wat wilde ik onderftaan , zonder met zynen ramp bekend te zyn ?... Hoor eens, Gryp! gy hebt hem niets beloofd!
GRYP.
Ik, heer luitenant? ... het was immers myn laatfte woord!
WALDERS.
Duivel en dood! dat is ook waar... wat dan ? wy mogen toch wel onderzoeken... ja, dit doe ik zeker; en als ik nog eens gelukkig genoeg ben zyn leed te verzagtcn. .. ydele hoop! de (mart is reeds te diep in zyn hart geworteld* om 'er immer uitgeroeid te kunnen worden.
GRYP.
Wy zullen ons best doen, heer luitenanti
WALDERS.
Wel, wat zegt ge van mynen vriend ?
GRYP.
6 Ik zou voor hem kunnen nedervallen, en hem aanbidden... Heer luitenant! ik wed dat zyn ongeluk uit de liefde ontftaat.
WALDERS.
De liefde... de liefde ?
Hy wryft zich aan 't voorhoofd, ter zyde. Hy beminde Emma; toen ik vertrok had hy dé toeftemming van haaren vader nog niet l
c m



34 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
Hy peinst een oogenblik. God weet het. Kom, oude vriend! laat ons fpoedig naar de ftad te rug keeren; omzichtig naar het geval van den uitmuntenden Ferdinand verneemen, en... gave de Hemel dat ik eens toonen konde, dat myne dankbaarheid in geene woorden, maar in daaden beftaat!
GRYP.
Braave heer!... ja, gy zult flaagen.
Zy vertrekken.
NEGENDE TOONEEL.
ferdinand ziet, Jluipcnd, van achteren op het tooneel, en niemand bemerkende, nadert hy.
Zfy zyn weg... Waarlyk, dit was een der beminneiykfte oogenblikkcn mynes levens. Ik zeide wel altoos by my zelv' dat zyn hart goed was. ó Konde zulk een genot my myne rampen, myn misdryf één oogenblik doen vergeeten!
Na eenig zwygen.
Welaan, laat ik op dien tronk gaan zitten, op deezen fchoonen lentedag! hy is de eerste. Emma, Emma ! waarom zit ik nu niet aan uwe zyde , op die zoodenbank die wy te famen aan onze onveranderlyke liefde heiligden!... Waarom genieten wy nu niet te famen de eerste warme koesteringen der lente, die ons zo vaak boven onzen kring verhief,
en



TOONEELSPEL. 35
en met gedachten der eeuwigheid onze zielen vervulde... toen waaren wy zo gelukkig als de vogelen , die de lente kweelen. Voorzienigheid! uw beitel moet goed zyn, dewyl gy de wysheid zelve zyt!
By neemt een beek uit de zak en zet zich tos leezen. Bet gordyn- valt.
Einde van het tweede bedryf.
Ca DER*



36 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
DERDE BEDRYF.
Het tooneel verbeeld een ander gedeelte van het bosch.
EERSTE TOONEEL.
jan, peter. jan.
Nu nog mooier! nu zyn we waarachtig zelfs verdwaald.
peter.
Ja, ik heb het wel gezegd. Wie duivel heeft ons ook geleerd in een woest bosch , daar allerlei ongedierte in rondloopt, een' gebaanden weg te zoeken? Ik wou dat Joost onzen ouden baas plaagde, daar hy ons zo Iaat zwerven.
JAN.
Maar jy, knaapje! 't was jou fchuld, niet de fehuld van onzen ouden baas, dat wy verdwaalden; ik zei het wel dat we dien anderen weg in moesten.
peter.
Loop naar den duivel! je wist het zo goed als ik; ha! ha ! ha!
J A N.
Vonden wy maar het rydtuig weer! wie weet waar wy onzen heer nu zullen oploopen.
pe-



TOONEELSPEL. 2?
peter.
Ja, aanftonds zoek ik wcêr mede, maar nu moet ik nog eerst wat rusten.
Hy gaat op liet gras zitten.
jan.
't Is grappig dat hier vol (Trekt geen huizen te bekennen zyn, en geen menfchen woonen.
peter.
Wel, gek ! dat heb je nooit in een woestyn.
jan.
Heet dat dan hier een woestyn?
peter.
Ja, domoor! dat heet hier een woestyn.
jan.
Maar, eilieve, zie eens door die boomen: is dat niet een rieten huisdak?
peter.
Wel neen, 't is een oude boom. Kyk goed.
JAN.
Was hier maar een herberg, dan konden wy ten minsten een (lok koopen.want ik ben braaf warm... 't is geen gekheid, vier uuren te loopen, zonder iets te nuttigen.
peter.
Ja, dat was zeker niet kwaad... zoek maar wat op, en breng my wat mede.
jan, heengaande. Dat is dan verdoemd loopen!
C3 TWEE-



38 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
TWEEDE TOONEEL.
ferdinand, jan, peter.
Jan komt Ferdinand tegen , en blyft fchielyk Jlaan.
jan, ter zyde. Wel , dat is al een grappig mannetje!., zou dat ook een hospes wezen... daar zyn toch hier menfchen, en dus zal 'er wel een kroeg wezen. Ferdinand blyft Jlaan, en bejchouwt hem met wantrouwende oplettendheid van 't hoofd tot de voeten.
jan.
Verkoopt gy ook genever ?
ferdinand.
Indien het u om Herken drank te doen is, ga dan naar de ftad, en ftoor de eenzaamen niet, die.,., maar., wie zyt gy ?
jan.
Mynheer, daar zit myn kameraad. Wy dienen by een' oud' heer in de ftad, en zoeken den weg. De koets van mynheer zyn wy kwyt geraakt, die ons uitzond om naar den naasten weg te verneemen. Dit moet een vreeslyk groot bosch zyn. pet e r.
Ja, en wie zal ons te regt helpen, want het is niet of we naar een ftad of dorp vraagen, het is
naar



TOONEELSPEL. 39
naar een koets, die 'er van daag voor 't eerst in is gekomen.
ferdinand.
Wie is uw heer ?
jan.
De heer Kroonveld.
ferdinand» Jlerk.
Kroonveld...
Zich herftellende. Die man is my by naame bekend. Heeft hy niet eene dochter ?
j a n.
Ja, maar die is uit de ftad. Wy hebben haar nooit gezien, want we zyn nog eerst vyf maanden in mynheers dienst; maar men zegt dat zy zich niet wel gedroeg, met een' armen fchelm van een' vryer, die.. .
•% ferdinand, hem hevig invallende.
Schurk! wie leert u een' onbekenden lasteren ?
j an.
Nu, nu, mynheer... ja, dat is ook waar; maar ik meen het zo kwaad niet, en ik geloof ook alles niet wat de lieden zeggen.
peter.
Ach, mynheer! zoud ge ons niet iets te drinken willen geeven?
ferdinand. Myn drank is zuiver water... wilt gy dat?
C 4 jan



40 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
jan ziet Peter zwygcnd aan, en zegt; Nu ja, als ge niets anders hebt.
ferdinand.
Ga dan met my naar myne hut.
Hy ziet Willem komen. Nog een oogenblik.
Jan valt by Peter in het gras neder.
DERDE TOONEEL.
ferdinand, willem , jan, peter.
ferdinand loopt Willem te gemoet, die verwonderd fclrynt, hem daar te ontmoeten: hy trekt hem ter zyde, en luistert hem in :
Deeze twee zyn knechts van Emma's vader,
die hier in 't bosch verdwaald is.
w i l l e m.
Is hy van zyne reis weder te rug ?
Ter zyde.
Ach, dat deeze zyne te rug komst verandering baaren mog:!.. maar Iaat ons zwygen, en hem met geene onzekerheden vleien.
Tegen Ferdinand.
Myn vriend, nu zoud ge wel eens ontdekt kunnen worden!
ferdinand.
Ja, Willem! ik moet van hier... zal my dan niemand met rust laaten ?
wil-



TOON EELS PEL, 41
willem.
Wederom klagten ? dft toeval is nu geheel onfcbuldig en onvoorzien; laat toch uw verftand werken , Ferdinand.
fekdinanD) hem de hand drukkende.
Gy hebt gelyk, waardite ! maar zo is het ongeluk, het maakt wol eens onregtvaardig.
wt lle m.
Maar, myn vriend, dan moet het verftand over die onregtvaardigheid zegepraalen. Gebruik toch dien zegen dien u de voorzienigheid gaf, opdat uwe te ónvredenheid uwe rampen niet verzwaare; opdat gy, in het nu nog duister toekomende, een' vertrouwenden blik moogt (laan , geduldig verbeiden, en altoos bezadigd zyn.
FERDINAND.
ö Myn dierbre 1 uwe Jesfen zyn verfterkend, maar uw vriend heeft een gewond hart, en daar helpen geene verfierkende kruiden aan. Neem de wonde weg, en uwe lesfen zullen het gewenschte doel bereiken. Of Hechts, verzagt dezelve... maar neen, ik voel het, myne Emma alleen kan die verzagten... Willem ! gevoel nooit een oogenblik die hartstogten, die onophoudelyk myne ziel ontroeren. . . 6 gevoel ze nimmer...
willem, zeer aangedaan.
Ferdinand!
t f. 8.»



4a LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
ferdinand.
Ach, myn vriend! wellicht zal ik u niet lang meer bedroeven. My dunkt een flaauwe ftraal van hoop fchiet door een reet der eeuwigheid, en kondigt my de verlosfing des doods weldaadig aan. Uwe vriendfehap alleen, eeniglte! treft my, wanneer ik ftaarend naar den dood uitzie: anders is 'er voor my niets meer op de waereld, dit weet gy, Willem! en waarom zoude uw weldaadig hart de voortduuring van een leven vol ramp aan uwen besten vriend toewenfehen ? . . . Ach, Willem , wensch my dood. . .
willem.
Neen, Ferdinand ! ik wensch u gelukkig te zien , en... zo lang onze aardbol in den adem der voorzienigheid zweeft, is uw geluk niet onmooglyk. Ferdinand! zy is wellicht reeds bezig aan hetzelve te arbeiden , en, ik kan het niet ontveinzen, noch verzwygen, het toevallig dwaalen van den ouden Kroonveld in het bosch fchynt my een wenk van haar te zyn. Wie weet. . .
ferdinand, hem invallende. Willem! zoek toch geene hoop te ontvlammen in een hart dat hoopen noch verwachten kan. Apropo! ik heb Walders gefproken.
willem.
Hoe! Walders ?
ferdinand.
Ja; en, myn vriend! zyn open oog bevestigde de
be-



TOON E ELS? EL. 43
bekentenis van een' deugdzaamen wandel... Ik heb hem verzocht myn verblyf niet te verraaden, en hy heeft het my op zyn krygseer beloofd. Hy is aan zyn'arm gekwetst geweest, maar reeds genoegzaam herfteld. . . Zyn vingers fcheenen nog wat ftyf.
WILLEM.
Ferdinand ! kunt gy nu nog den Hemel niet danken? Had gy durven denken , dat uwe lesfen en uw voorbeeld op den losfen Walders zo veel invloed zouden gehad hebben, als gy nu op de proef ziet?
FERDINAND.
Keen.. . Gaat gy mede naar myne hut ?
WILLEM.
Ik kom ftraks.
Ter zyde.
Ik moet nog- eens zien of ik ook in dit bosch Kroonveld vinnen kan.
Hem de hand drukkende. Zult gy u dan wat laaten opbeuren ? . . .
FERDINAND.
Beste vriend! zo dit iemand my doen kan, dan zyt gy die eenige.
WILLEM.
Wel dan.
Ferdinand wenkt de knechts, die opflaan, Willem groeten , en met Ferdinand vertrekken. WILLEM, hem naroepende. Ik kom fpoedig, myn vriend! ik wandel nog onderwyl een weinig.
FIER.



44 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
VIERDE TOONEEL.
willem, alleen.
Zo is dan het verblyf myns vriends ontdekt; maar wat zegt dat?., men zal hem hier niet opzoeken , en, indien zy 't deeden, dan zou nog het oogmerk goed kunnen zyn. Mogt ik hem nu wat geruster vinden!... konde ik hem toch Hechts beduiden dat 'er altyd een evenwigt in de natuur is : dat de gelukkige juist zo veel rampfpoed Iyd als nodig is om de balans waterpas te maaken, en dat de ongelukkige zo veel genoegens, zynen leeftyd door eikanderen berekend, ondervind, dat geene der fchaalen nederflaat... konde ik zyne hoop doen herleevcn! welaan... geen gefronst gelaat, blymoedig toegetreden ; alle myne pogingen zullen toch niet vergeefs zyn; en zo my alle hoop begeeft, dan nog zal de bewustheid, dat myne vriendfehap zyn geluk beoogde, hem vertroostend zyn, en my nimmer berouwen. Daar is waarlyk Kroonveld zelf!
V TC F-



TOONEELSPEL. 45
V T F D E TOONEEL.
willem, kroonveld.
kroonveld, die dwars over het tooneel wandelt, Willem herkent, en, hem de hand toereikende, zegt:
Ha , mynheer! vind ik u hier ?
willem.
Uw dienaar, mynheer Kroonveld ! welkom. Gy hebt een lange reis gedaan.
kroonveld.
Ja, en nu is myn lompe vlegel van een' koetfier van den rechten weg afgeraakt, en heeft my gebragt in een' hoek van het bosch, daar ik waarachtig nooit geweest benjgy weet, ik ben nooit een vriend geweest van groote wandelingen, vooral niet in een bosch,
willem.
0 Die weg zal ik u dra wyzen.
kroon veld.
Ik dank u ; ik wil evenwel nog eerst eens rondwandelen , en zien of ik de eer der vinding zelf niet genieten kan.
Willem buigt zich.
kroonveld.
Zeg eens: hebt ge ook van myne dochter iets gehoord ?
wil-



46 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
WILLEM. -
Ik weet niet hoe my iets van uwe dochter ter ooien zoude kunnen komen. Niemand weet immers waar zy is dan gy !
KROONVELD.
Zo, zo.
Ter zyde.
Dan heeft dat wyf toch eerlyk genoeg geweest Tan haar verblyf niet te verraaden.
Tegen Willem.
Ik heb voor eenige dagen eene zaak ter onderzoeking gekregen, of, namelyk, de vaandrig Walders, die uwen vriend Ferdinand zulk een' kwaaden naam aangezet had, zo veel van gedrag verbeterd is, dat hy reeds tot den rang van luitenant is opgeklommen, en wel ,zo luid het verhaal, om zyne dapperheid en goede zeden, zonder eenige voorfpraak.
WILLEM.
Ja, mynheer! en dat is echt ook. Ik ben verblyd dat de omgang van mynen onfchatbaaren vriend Ferdinand hem dat geluk bezorgd heeft.
KROONVELD.
Ja, apropo, hoe maakt die het?
WILLEM.
Dit kunt ge denken.
Treurig.
Gy weet, hy bemint Emma.
KROON'



TOONEELSPEL. 47
kroo.weld.
Gekheid. . . roraanheldenftreeken. Ja , in vertrouwen beken ik u, dat ik het geval wat fterk doorgezet heb: ik wist ook niet dat de verkeering met Walders zo goed een oogmerk had... Nu, myne dochter moet ik zien, en ik zal onderzoeken hoe 't 'er mede is.
willem.
Myn vriend heeft zich verwydejd, en men weet niet waarheen.
kroonveld, getroffen.
Zo. . .
Na een weinig peinzens. Hy heeft zich verwyderd ?
Hy fchud het Iwefd. Willen wy nu nog een weinig in 't bosch voortwandelen, mynheer!
willem.
Tot uwen dienst.
Ter zyde.
Hemel! zegen dit oogenblik.
Zy vertrekken beide.
Einde van het derde bedryf.
VIER-



4$ LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
VIERDE BEDRYF,
Het tooneel verheeld het bosch met de hut, gelyk in het tweede bedryf.
EERSTE TOONEEL.
emma, met losfe Uairen, en een Ween kind in den arm; zy legt het kind op eene graszoode, valt vermoeid en afgemat *p een' boomtronk neder , fchreit , en zegt met eene zwakke, langzaamerhand toeneemende , ftem :
Hemel! zal Emma nog langer dvvaalen, nog zwaarer boeten?. . . In welk een' toeftand heeft my de liefde gebragt? de liefde!... Zal ik nu afgemat, wanhoopend, van nooddruft fterven .. ? Is hier dan geen droppel water om myn' heeten dorst te (tillen, en myn' kleenen elendeling eenige lafenis toe te brengen?... ö myn God! zal myn kind hier omkomen... waarom heeft niet. het oogenblik der verlosfing hem aan zynen God wedergegeven ?. .. 6 Myn vader, dat uw vloek my niet treffe, wanneer gy dit pand der liefde aan mynen boezem hygen ziet! Zaagt gy thans uwe Emma... gy zoud weenen, en uw gevoelig hart zou vergeeven...
ver-



TOONEELSPEL. 49
vergeeven! hoe zagt klinkt dat goddelyk woord! hoe liefelyk zou die vaderlyke tovertoon van vergiffenis in het hart der ongelukkige dochter weêrgalmen, en met de moedermelk het hartje des tederen zuigelings ingolven!... hoe zoude ik mynen dierbren vader omhelzen, danken ! ... ydele beelden !
Zy Jlaat op, en loopt met tekenen van wanhoop heen en weder.
Neen, er is voor Emma geen hoope meer, dewyl zy baaren eeuwig beminden Ferdinand derft... voor eeuwig? ... neen; daar zal alle vooroordeel ophouden, en geene lastertong zielen, die de natuur vereenigde, fcheiden! ... daar zal ik mynen Ferdinand in de armen vliegen, de knicn mynes vaders omhelzen, mynen kleinen lieveling aan die dierbren bekend maaken, en hen in de armen werpen,., welk een geluk zal dan het myne zyn! ... Trooster der trcurigen, geliefde dood! raak my en myn kind met uwe koele hand aan, en neem ons vereenigd op in uwe armen .... deezen trcurigen troost zult gy, ó Voorzienigheid, aan eene zwaarboetende rampzalige niet weigeren!
Zy ziet na ar het kind dat jlaapt.
Gelukkige engel ! uw geweten pynigt u niet ; het ontneemt u de weldaadige rust niet , die zo verfterkend voor onze natuur als verkwikkend voor onsgeftel is. Zal ik u van gebrek zien omkomen ?
D fter-



5o LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
fterven ... van nooddruft? ... neen, dit kan ik niet. . .. ö Hoe vermoeid ben ik ... ik moet echter nog eens zien of er niet iets in het bosch groeit, dat ten minsten aan myne ongelukkige telg eenige jafenis verfchafTe. . .. maar, zal ik myn' zuigeling wakker maaken? ... zal ik hem het elendig gevoel der nooddruft op nieuw geeven?... voorzeker!... Zoude ik myn kind verlaaten! Zy gaat er naar toe, ziet zyne geruste Jluimering, [iaat in beraad, en zegt: Neen, ik kan u niet ftooren, lieve elendeling! ., . ik ga immers ook niet ver van hier . .. hier zyn geen menichen die u beledigen zullen : één oogenblik flechts , en ik ben weder by u ... ach, hy is immers even veilig , oneindig veiliger in den arm der Voorzienigheid,dan in dien zyner zwakke moeder.
Zy bukt neder, en kust jlil de wang des kinds. Nu , lieve ! mogt ik u iets tot onderhoud bezorgen ! mogt ik altoos uw ongeluk voor u geheim kunnen houden ! .. . ik ga.
Zy vertrekt ter zyde af, terwyl men van de andere zyde Ferdinand en Willem, te famen Jprekende, naderen ziet.
T FF E E-



T OONEELSPEL. §1 TWEEDE TOONEEL,
FERDINAND, WILLEM. FERDINAND.
Ja, myn vriend! maar zou men een leven, dat ons zo zeer tot last is, niet aan zyn' Schenker mogen wedergecvcn ?
w T L L E M.
Zoud gy den lafaart,.die geen moeds genoeg had om een leven te behouden, dat vol van rampen was, niet verachten, by den man die geduldig lydt, en nimmer tegen de Voorzienigheid mort?
FERDINAND.
Uwe redenen zyn krachtig, myn vriend! 6, hy, die de geringde wandaad zoekt uit te voeren , en u hoort , zal dezelve nimmer kunnen begaan.
WILLEM.
' Myn vriend ! omhels my ... ach, dat ik u nog gelukkig zag! ...
Hy bemerkt het kind. Maar wat zie ik ... Hemel! een kind .'
FERDINAND.
Een kind?
Hy neemt het op en zucht zwaar. Welk eene eleudeling heeft dit hier neder gelegd? waarfchynlyk eene arme, die het niet gaarne D 2 varl



52 LIEFDE en GR.00 TMOEDIGHEID,
van honger wilde zien ftervcn... mooglyk eene afgeweezene door ryken , by welken zy een ftuk brood bedelde.
willem.
Mooglyk ook een gunftiger geval dan uwe zwarte verbeelding fchildcrt, ik ken uw penceel.
ferdinand.
't Mag zyn zo »t wil, hei komt my byzonder voor; ik zal het opnoemen, en verbergen , totdat de eigenaar het opeische, en het zal in myne hut geen gebrek lyden.
Hy kuscht het. Lieve elendeling! mogt uw laatfte ongeluk reeds daar zyn .. . maar wie weet wat u nog ontmoet op zulk een' verren togt door de gewesten der waereld !
willem.
Nu, myn vriend ! ik moet u verlaaten; myn tyd is verftreken, vaar wel; fpoedig hoope ik u weder te zien.
ferdinand.
Vaar wel, dierbre vriend ! bid voor uwen ongelukkigen vriend!
Zy omhelzen eikanderen, en Willem vertrekt.
DERDE TOONEEL.
ferdinand, alleen. Ik weet niet wat ik gevoele, maar dit weet ik
dat



TOONEELSPEL. 53
dat ik hevig ben aangedaan : alles is my zo vreemd
.. . Emma, waart gy hier, dan, weg, ydele
beelden van een onverkry^baar geluk! te rug, in de bedrieglyke fchemering, die u baarde!
Met het kind in den arm , naar de hut gaande, roept liy uit ;
6 Noodlot;
Hy gaat in de hut. VIERDE TOONEEL.
emma komt, met eenige tekenen van blydfrhap, aankopen; zy heeft eenige kruiden in de hand, en,zich fchidyk haastende naar de plaats waar zy het kind gelegen had, zegt, onder 't voorwaards ylen : Deeze my bekende kruiden zullen toch . .. Zy bemerkt de ledige plaats daar ze haar kind gelegd had, gilt, laat de kruiden vallen , en Jlaat de handen wanhoopend in een. 6 God, myn kind! ... waar is myn lieveling, het eenige dat my van mynen eeuwig beminden Ferdinand overbleef? . . . moet my dan alles ontrukt worden ? . . . Hemel, wat begin ik ? ... Zy gaat vertwyfeld heen en weder met gevouwen handen.
Zyn hier menfehen of booze dieren, die my myn kind ontroofden ? verfcheurden ? . . ysfelyke gedachte!... hulp, raad, ó Voorzienigheid ! ..
Zy ontdekt de hut.
D 3 Wat



54 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
Wat zie ik? hier fchynt iemand te woonen. . ,. 6 God ! myne beenen weigeren my te draagen; onderfteun de zwakke Emma.. .
Zy gaat met moeite naar de hut.
Ac!), mogt ik hier eene medclydende ziel aantreffen !
Zy klopt tegen de deur der hut, maar zygt oogenHikkelyk, afgemat, voorover in Jlaauwte ne. der, aan de deur der hut; Ferdinand opent de deur, en ziet haar, die, met liet aangezicht van hem afgekeerd, ter aarde ligt.
VT F D E TOONEEL.
FERDINAND, EMMA. FERDINAND.
God! wat is dit? eene vrouw! . Wat deert 11, ongelukkige? ...
lly koert haar zagtkens een weinig om, herkent haar, en roept; God ! Emma! . . .
Hy fpringt ylings te rug.
Neen, ik dwaal; 't is onmooglyk onmoog-
lyk....
Hy nadert haar weder. Neen, Voorzienigheid ! zy is 't, zy is 't ... ik
flerf



TOONEELSPEL. 55
Irerf van gevoel ... Emma, zie, zie uwen Ferdinand , .. . Emma, Emma !.. Emma richt zich een weinig op, opent haare oogen, in roept :
Ferdinand!
Zy zygt als vooren in zwym neder.
ferdinand.
ö Myne Emma'... 'de blydfcbap beeft haar bedwelmd ! ..
Emma richt zich langzaam op. Engel mynes levens!
Hy omarmt haar. emma, met eene zwakke (tem. Ferdinand ! gy in myne armen ?... neen , 't is begoocheling.
ferdinand.
Neen, liefste Emma, waarheid ... zuivere waarheid.
e m m a.
En in dit gewaad ?
f e r d i n a n d.
In het gewaad van eencn eenzaamen boeteling. e m m a.
6 Myn Ferdinand! van waar deeze lichtfiraal?
ferdinand.
Van den Hemei, die. baarde ! van hem , die onze traanen zag, en onze liefde kent.
D 4 E M>



5<5 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
emma.
Ach, myn vriend ! zult gy nu uwe Emma niet weder verlaaten ?
ferdinand.
Emma ! vergeet gy uwen vader ?
e m m a.
ö! Tk zal naar hem toevliegen, fineeken, alles belyden . .. zyn vaderhart zal zich openen , als hy myn kind...
Zy zwygt plotfelyk, en Jlaat de oogen neder. ferdinand, uitroepende. Emma!.. uw kind...!
Hy gaat fchielyk in de hut, en komt met het kind in een oogenblik te rug.
Zie, Emma!
Emma kust het kind, en valt hem fpraakloos in den arm; Ferdinand omhelst haar teder.
ferdinand.
Zie daar, dierbaare ech;genoote , want zo durf ik u noemen , den onverbreekbaaren band van onzen echt.
Zy zien eikanderen zwygend 'aan.
Nog iet^, lieve Emma.' uw vader is van zyne reis te rug gekomen, en is verdwaald in dit bosch ; welligt zal hy den jongen heremiet opzoeken; zyn knechts waren voor weinige oogenblikken hier, en zy zullen zeker aan hunnen heer verhaalcn, dat ze een kluizenaar gezien hebben.
em.



TOONEELSPEL. 57
EMMA.
6 Ferdinand , Ferdinand ! mogt ons lot zich wenden! welk een leven vol dankbaarheid zou het onze zyn!
FERDINAND, fchielyk.
Stil, verberg u: ik zie mynen Willem wederkomen. .. ö die vriend is onfchatbaar, en nimmer kan ik u verbaalen, hoe veel hy voor de vriendfehap overheeft. Spoedig, lieve Emma, verberg u in de hut, om hem daarna des te aangenaamer tc verrasten.
Hy geleid haar naar de deur. ZESDE TOONEEL.
FERDINAND, WILLEM.
Ferdinand loopt Willem te gemoet, omhelst hem vuurig. Willem deinst verwonderd te rug, ziet Item opmerkend aan, en zegt:
WILLEM.
Hoe nu, myn vriend! hoe zo opgeruimd ?
FERDINAND.
Willem! alles loopt my rond... ik beft bedwelmd van vreugde, en vreeze in een betoverd paleis te zyn.
w 1 L L E M. Wat is 'er, in 's Hemels naam, gebeurd?
D 5 FER-



58 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
FERDINAND.
Kom in de hut, en vraag niets meer... maar hoe zo fpocdig te rug ?...
WILLEM.
Ik hcbu ftraks bericht dat ik den heer Kroonveld gefproken heb; maar ik heb u toen niet gezegd dat ik hem omtrent Emma zo wat gepolst heb: hydenktguns tiger, en't zoude my geenszins vreemd zyn, zohyzyne dochter aanftonds, by zyne aankomst, te huis ontbood. Hyfprakvan u ook nog een enkel wooid, en was zeer getroffen, toen ik hem zeide dat gy u afgezonderd had... ö Ferdinand'. alles zal wel gaan... Hy had een bericht van een' vriend, aangaande den officier, die u, zo drukte hy zich uit,een' kwaaden naam aangezet had, dat deeze een braaf man, zo wel als dapper foldaat was, en aan zyn gedrag zyne bevordering tot luitenant, zonder voorfpraak, te danken had.
FERDINAND.
6 Willem! welke fchoone beelden worden my voorgcfchilderd! Ik weet niet of ik droom of waak. Kom toch fpoedig in de hut enaanfchouw, hetgeen gy niet ge'.oovcn zond.
Ferdinai d Jluwt Willem een ■weinig driftig in de hut: by het openen der deur, roept Willem, Emma ziende, getroffen uit:
Hemel!
Einde van het vierde bedryf*
VYf-



tooneelspel. q
VYFDE BEDRYF.
Het tooneel blyft onveranderd. EERSTE TOONEEL.
WALDERS, GRYP. WALDERS.
Zuo zyn wy dan weder by de hut!... Gryp, by myne arme ziel! ik wenschte dat ik met myn leven zyne verzoening koqpen konde. De oude Kroonveld moet, volgens de berichten, die wy in de ftad van beni opzamelden, niet mak weezen: wat hebben wy niet al gehoord! Jk wanhoop, oude!
Hy Jlampt met den voet. 't Is verduiveld dat ik hem beloofd heb niet weder te komen. Myne voeten zouden my droomen d hier heen draagen, indien myn wil 'er tegen was.
GRYP.
Maar, heer luitenant! als uw vriend u nu eens te gemoet kwam, dan dunkt my ware de zaak toch niets— dan ware uw krygseed niet gebroken!
W A L D E R S.
Dat is waar, Gryp! en in allen gevalle, zo ik iets goeds voor hem doen konde, dan zoude ik het
brec-



6o LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
breeken van een' onbezonnen eed , waarby niemand nadeel konde lyden, niet achten. Wie eenen eed, aan zyn vaderland gedaan, breekt, is een fchurk; maar de braave man , zo hy onbezonnen ten nadeele zyner evenmenfehen gezworen heeft , mag dien eed niet houden.
gryp.
Recht zo, heer luitenant! Wcldaadige menfehenliefde gaat boven alles.
WALDERS.
Waarachtig , dat doet zy, Gryp'.
GRYP.
Zie eens! wat of dat voor een deftig oud man is, die daar ginds wandelt?
WALDERS.
Duivel!... dat is waarachtig Kroonveld.
GRYP.
Is 't mooglyk?... heer luitenant ! zie daar dan weder een voorwerp voor een hart als 't uwe.
WALDERS.
Gryp! gy moet u niet laaten zien; dat zou hinderen: wandel zo maar wat heen en weêr; gy zult ftraks 'er wel weêr by moogen wezen... ga dien weg maar op.
gryp.
Goed, heer luitenant! ik wensch u wel te flaagcn.
Hy gaat ter zyde af.
TWEE-



TOONEELSPEL. 61
TWEEDE TOONEEL.
walders, kroonveld.
kroonveld komt van achteren op het tooneel, ziet Walders, en zegt, ter zyde;
Ua, ha, hier zyn toch menfchen... dat fchynt een officier... hy zal my misfchien te regt brengen... ik ga hem aanfpreeken.
walders.
Ik ben uw dienaar, mynheer!
kroonveld.
Uw dienaar, heer officier!... dat is hier een eeuwig dwaalen... Weet gy my ook te regt te helpen? ik heb den gantfchen dag nog flechts één' mensen gefproken ; gy zyt de tweede. Ik zoude, met myn gevolg, den weg naar de ftad opryden, die my ftraks gewezen is, maar ziet, eene kleene wandeling doet my weêr myne koets, den weg, ja alles, uit het oog verliezen.
walders.
Heb ik de eer niet u te kennen, mynheer ?
kroonveld.
]k heb u ook meer gezien j wie denkt ge dat ik ben?
walders.
De heer Kroonveld.
kroon-



6a LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
kroonveld.
Ja, en ik meen in u denluitenant Walders te ontmoeten.
walders.
Om u te dienen. Hoe vaart mejufvrouw uwe dochter?
kroonveld.
Dat weet ik n'cr. Zy is thans uit de ftad, cn ik heb ook een reisje van vyf maanden gedaan, zonder dat wy eikanderen over en weer gefchrevcn hebben. Ik verlang zeer haar te z;en. Gy waart de vriend van Ferdinand, niet waar?
w a l d e r s.
Zyn vriend ?... ach, ware ik die ! neen, mynheer! ik was zyn leerling: hy leerde my den weg der deugd kennen, en, aan zyne hand, zette ik den eerften Hap, op denzelvenjen aan deezen eerften ftap heb ik myn geluk, myne bevordering, myn geruste lecfwyze te danken.
kroonveld, hem opmerkzaam aanziende.
Dat is my zeer aangenaam... Hebt gy Ferdinand in 't kort gefproken?
walders.
Ach, mynheer ! vraag my niet naar dien onge* lukkigen jongeling.
kroonveld.
Nu, ik vraag niets; wy zullen zien en onderzoeken, wanneer ik in de ftad ben.
wal-



tooneelspel. 63
walders.
Zo dan Hechts niet alles te laat is.
KROONVELD.
Te laat? ... dat zoude ysfelyk zyn.
Etnig zwygen.
Mynheer I ik verzoek u eens by my in de ftad een' avond door te brengen; .wy zullen dan eens over het een en ander fpreeken: gy moet my meer vernaaien.
w a l d e r s.
Tot uwen dienst.
der.de tooneel.
WALDERS, k ROONVBLDi FERDINAND en WILlem komen uk de hut, zien Kroonveld met Walders fpreeken, zonder gezien te worden. Willem wenkt Ferdinand weder in de hut ie gaan, '{ geen liy doet. Dit alles gebeurt geduurende het laatfte onderhoud des voorigen tooneels. Willem komt vóór op het tooneel.
kroonveld.
ik wenschte maar dat ik myn iydtuig vond.
walders, Willem ziende. Ha, gy hier, mynheer'... Willem legt zyn- vinger op aen mond, om Walders tt doen zwygen , die het rr.et een teken toont te begrypen.
WIJ—



f54 LIEFDE en GPvOOTMOEDIGIIEID,
willem.
Zo gewandeld, mynheer Kroonveld?
kroonveld.
Gedwaald. Dat is hier een fatans groot bosch. Ik ben myn rydtuig weer kwyt geraakt.
Willem, tegen Kroonveld, ter zyde. Die officier is Walders, de vriend van Ferdinand.
kroonveld, mede ter zyde. Ja, ik ken hem reeds; hy bevalt my.
Willem, als voren. ö, Zyn gedrag is, zo als gy weet, volgens de beste berichten veel verbeterd ; en, geloof my, deeze verbetering heeft hy aan mynen vriend Ferdinand te danken.
kroonveld, als voren. Ik geloof u. . . .
Overluid.
Als gy Ferdinand eens mogt ontmoeten, zeg hem dan dat hy om myn gedrag niet treuren moet, dat ik nem niet haat, dat.... maar ik wenschte hem liever zelfs te fpreeken.
WILLEM.
Wat hoor ik? ... mynheer! ...
kroonveld. Ja, Willem ! ik zoude hem alles kunnen vergeeven.
Willem, met tekenen van blydfchap. Vergeeven!... 6 Myn Ferdinand !
Jjy gaat Jchielyk heen.
WAU



TOONEELSPEL. 65
walders, wiens blydfchap ly ieder woord van
Kroonveld aanmerkelyk aangegroeid is. Ach, mynheer! zult gy mynen weldoener gelukkig maaken ?
willem, komende met Ferdinand te rug. Zie daar dien waardigen jongeling, mynheer. Ferdinand werpt zich 'aan zyne voeten. kroonveld, ontzet. Wat is dit?... Rys op, jongeling!... woont gy hier?... Waarom verkiest gy de eenzaamheid, en dat om een meisje?
ferdinand.
Ach, mynheer! de liefde maakt van den gevoe-
ligen mensen alles, behalven een' booswigt zy
vormt ons hart tot de deugd... en dan is ons de eenzaamheid dierbaar.
kroonveld.
6, Verlaat die treurige eenzaamheid; kom met ons mede naar de ftad; mi.-fchien...
Ferdinand fchrikt. Misfchien zal u de gezelligheid cpvrolyken. Ferdinand flaat de oogen treurig neder, en Jchud het hoofd. ferdinand.
Ach, mynheer! laar my in eene eenzaamheid, die my dierbaar is, voortleeven; laat my treuren... totdat... ja, ik durf vry genoeg zyn, zo, onder het oog des Hemels, te fpreeken... totdat het onderE fchcid



66 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID,
fcheid van ftand, in uw hart, myn geluk niet wederftreeft; totdat de gelykheid ons vereenigt, voor het oog van het heelal , en voor den troon des Eeuwigen : daar zal uw hart my vryfpreeken van misdaaden, die de nyd en afgunst my hier aanwryven. kroonveld fchud hem, met Iiartelykheid, de hand.
Myn vriend!... ik gevoel uwe onfchuld... geen onderfcheid van ftaat zal meer myn gezigt benevelen... gy zyt waardig, myn vriend, myn zoon, te zyn.
Willem en Walders zien elkander verblyd aan. ferdinand, fierk ontroerd. Uw zoon...
Zagter.
Vergeeft gy dan alles, dierbre vader, aan eene tedere dochter?..
kroonveld, aangedaan. Ja, Ferdinand! ik vergeef...
ferdinand, met verheffing van flem. Alles?...
kroonveld omhelst hem.
Alles.
Willem en Walders zyn in verwondering opgetogen.
FIER.



TOONEELSPEL. 67
VIERDE TOONEEL.
walders, kroonveld, ferdinand,
Willem; emma komt uit de hut, ziet haar' vader, ylt hem in de armen, en rukt zich los. Kroonveld fiaat als verfieend. walders roept, zo dra hy Emma ziet:
God! wat is dit?
kroonveld. Emma! hoe komt gy hier?
emma.
6 Myn vader! de dweepachtige Margaretha heeft my het huis uit gejaagd. Uwe ongelukkige Errima heeft gedwaald in dit bosch, totdat de Voorzienig, heid my de deur der hut deed vinden, my voör dezelve in zwym nederwierp, en in de armen van mynen waarden Ferdinand het aanzyn weder gaf. kroonveld, haar hy de hand nemende. Emma!.. zyt deugdzaam ! EmmaJlaat zich de beide handen voor H voorhoofd: Ferdinand verwydert zich een weinig, ferdinand, ter zyde. Die weldaadige man!... 6, Ik zal het waagen.. Ik zal myn leven, alles waagen... Ik zal hem ont. dekken dat hy ons niet onfchuldig wedervind. Hy nadert Kroonveld.
Myn vader!
E 2 Zich



«8 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID ,
Zich aan zyne voeten werpende, en door Emma gevolgd.
Kunt gy uwe fchuldige kinderen vergeeven!... Emma is.... moeder! Kroonveld loopt verfchrikt te rug, flaat zyne handen in een, ziet Ferdinand woedend aan, grypt naar xynen degen, trekt, en loopt op Ferdinand, die zyne borst ylings ontbloot, toe; Emma gilt, en ryst tp; Walders plaatst zich fchielyk voor Ferdinand.'
walders.
Stoot toe! als ge bloed ziet, zult gy vertederd worden!
willem.
6 Kroonveld ! in Gods naam, bedaar!
kroonveld.
6 God! moest ik daartoe eene dochter hebben, om haar met fchande overladen te zien?
Emmajlaat als wezenloos achterwaarts; Ferdinand ftaart op den grond; Kroonveld vervolgt:
Waarom verzwelgt ge my niet, 6 aarde! heb ik nog niet genoeg geleden!... het proces is niet te vergelyken met de oneer eener dochter, die ik boven alles beminde!... rampzalig noodlot!... ach, ware zy niet geboren!...
Hy loopt heen en weder:
Brunner! nu kunt gy lagchen... myne bezittingen, myne dochter...
Wal-



TOONEELSPEL. 69
walders, die eb den naam Brunner opmerkzaam wierd.
Brunner!... hebt gy myn' oom Brunner gekend?
kroonveld.
Hy heeft my geruïneerd... het proces...
walders.
Hemel! hy is zedert drie weeken dood... ik ben zyn eenige erfgenaam.
Ter zyde.
Welaan, Walders! toon nu dat gy uw zedelyk ■geluk Ferdinand te danken hebt.
Tegen Kroonveld. Ach, mynheer! matig u... Ferdinand is eigenaar' van meer dan uw proces bedroeg.
ferdinand, ter zyde, tegen Walders. Wat doet gy?... neen, nimmer...
walders, ter zyde, tegen Ferdinand. Om uwen vader te redden?... By ziel hem een oogenblik aan. Ferdinand drukt hem met vervoering de hand; hy wil Walders inde reden vallen, die hem Jlerk wenkt te zwygen. Willem flaat zyne handen ten hemel. Walders werpt zich aan de voeten van Kroonveld en vervolgt: Ach, myn heer! herftel alles... laat myn fmeeken by u verhooring vinden!... Ik ben alles aan Ferdinand verplicht... uwen zegen, edele man!... kroonveld.
Sta op.
E 3 Kroon-



70 LIEFDE en GROOTMOEDIGHEID.
Kroonveld bedaart een weinig, en peinst. Allen zyn in de nieuws gierigfte va wachting. Ferdinand en Emma vallen op nieiw voor hem neder.
LAATSTE TOONEEL.
walders, kroonveld, ferdinand, willem, emma, gryp.
gr yp , tegen walders. Mynheer! het rydtuig van den heer Kroonveld is niet ver van hier. Hy ziet opmerkzaam rond en word zeer aangedaan.
kroonveld.
't Is niet te herdoen,., welaan, rystop... bemint eikanderen... en... uwen vader! Zy omhelzen de kniên van Kroonveld, die zyne hand
op hm hoofd legt, en zegt: Zyt deugdzaam! Ferdinand en Emma vallen in elkarders armen; Kroonveld omhelst Walders en Willem, en loopt op nieuw naar zyne dochter, dié hy aan zyn hart drukt, terwyl Ferdinand Walders vwurig omhelst, en Wil. lem in de armen loopt; Kroonveld ziet dankend ten hemel; Walders ziet dan den vader, dan de gelie\en, aan, op de vergenoegdfie wyze. Het gordyri valt.
EINDE.



By den boekhandelaar Uylenbroek, te Amfteldam in de Nes, zyn de volgende beste en nieuws-' te tooneelftukken, zo in vaerzen als prola, te bekomen.
H. Asfchenbergh, De deugdzaame Zoon , tooneelfpel ƒ - : 3 : .•\. L. [>arbaz,l>ui!octetes, op het eilandLenmos, trcurfpel- - ": 's': '
- De Nieuwsgierige, blyfpel . - - : 8 : -
Kricia, ofde Vestaalfche maagd, trciiifp.- - ; 8 : -
W. Rilderdijk, Edipus, treurl'pcl, en brief over dcn-
zelven . • . -1:4:-
■ De dood van Edipus 4 trcurfpel . . 1 ; . : .
Deukaüon en Pyrrha, toonecIlr.uk - . ■ je • .
\V. Binglcy, Het zestienjarig Meisje, blyf'pel . - . ■ 6 : -
-—; De fjeJagchlyke Tooneelzucht, of de
Liefhebbery Comcdie in de War, blyfpel. . - : io : .
I. de Clercq, H. Z. Merioues, koning van Krete,
trcurfpel . . . --:<?:.
Eduard en E'conon, trctirfpei -. • rJ3
■ —— Saint Valori, tooneelfpel . - - : g ".
M. A. de Clercq , Montrole en Amelia , tooneelfpel - - : 8 ': ■——— Vangienne, of de Karaktertoets,
tooneelfpel . . . - - : 10 : -
■ — Het Gevaarelyke der Afiveezigbeid,
tooneelfpel. . . - - : 8 : ,
J. G. Doornik, De graaf van Sternfe'd, tooneelfpel - - • 3 :' A. A. Gaignan de 1'Ami, Elize, trcurfpel . - - : Pi p. G. VV. Gysbeel;, de Ongeduldige, Mylpel . --:«;'! G. ]. Ilamniius, Rujalia Meinau, tooneelfpel . - - : 12 • ^ O. C. F. Hoffliam, Al ftond 'er de galg op l blyfpel - - : 18 : T
■■ De Broek, voorfpel . . - - : 6 :
J. Houtman, Thz. Irene, treurfpel . . - . : -6 \ .
— Montrofe en Aincüa, tooneelfpel - - : 8 : -
■■ De Indianen in Engeland, blyfpel - - : 12 :
■ ■—- De Doortrapten , blyfpel - - : 8 : -
■— ■ Wie is zy ? blyfpel. . - - : 8 : -
J. Hugli, Willem Teil, treurfpel . . - - : *p : .
W. Imme/Delia en Adelaïde, tooneelfpel . - - : 8 : -
■ De Weldadige, tooneelfpel . . - - : 6 : -
■ De Vcrftandige Echtgenoote , tooneelfpel - - : 8 : -
■ —— De Jonge YValburg , ot' de gevolgen
van het fentimenteele, tooneelfpel. . - - : 10 : -
De Edelmoedige Zoon, tooneelfpel . - - : 6 : -
Zaïde, treurfpel . . - - : 8 : -
P. T- Kasteleijn , De Marquis de Bouïllé, heldcnfpel - - : 6 : -
■ De jnfferlijke Kamerdienaar, bliifpel - - : 61'
-—— ■ . Elfiide, trcurfpel, pl, . - - : 12 : -
■ • Codrus 3 treurfpel . . - - : 8 • -
L.



L. J. Lam.iifon , Clementine en Besormes , tooneelfpel . . . . ƒ - : 8 ; . C. Loots, Armoede en Grootheid, tooneelfpel • - - : 12 : J. Lutkeman, Codrus, treurfpel . . - - : 8 :
Canut, treurfpel . . - - : 8 : "
V. F. Lynflager, Zoé, tooneelfpel . . - - : 8 : ~ A. Maas, De Wantrouwige, blyfpel. . . - - : 12 : " J. Nomsz, De Graaf van Warwik, treurfpel. - . : 7 : ~
■— Bajazetli, treurfpel . .
• De Cid, treurfpel . . - - : 7 : "
Athalia, treurfpel . . - - : 7 : "
' ■ AnTelia , trcurfpel . • - - : 7 : «
————— Soliman de tweede, blyfpel . . - - : 8 : •— Cora , treurfpel, pl. . . - - : ia : .
—— Curalji, treurfpel, pl. • . - - : 12 : .
H. Ogelwight, Jun. Men doet wat men kan, niet
wat men wil, blyfpel . . . ■-:<?:-
■ ■ —■ De Verbeterde Dwaas, blyfpel - - : 6 : -
■ Waldheim, tooneelfpel . - - : 12 : -
* De Vrindenraad, tooneelfpel - - : 12 ; -
■ Louife en Volfan, tooneelfpel - - : 3 : •
P. I'ypers, Merinval, of de gevolgen der wraakzucht, tooneelfpel . . . . - - : 10: ————— De Graaf van Commingc, of de ongelukkige gelieven , tooneelfpel . . - - : 12 : -
■ Laufus en J.vdia, treurfpel, pl. . -• - : 12 : -
B. lluloffs .Willem Teil," treurfpel ,pourl. . - • : 12 1 1 Fredrik van der Tïenck, tooneelfpel - - : 8 : J. Starrenburg, Apollo in Dordrecht, en De Zangberg, twee divertisfementen . . - - : 6 : . F. van Steenwyk, Leonidas, treurfpel . - - : 8 : . P. JT. Uyienbroek, Meropé, treurfpel, pl. • - - : 12 : -
-——• ■ Óe Vertrouweling , kluchtig treurfp. - - : 12 : .
T>- A. v. d. Wart, Liefde en Grootmoedigh. toon. - - : 10 . Wigcherlink, De Rechcfchapen Kryssman, toon. - - : 8 : N. S. v. Winter, Menzikolf. treurfpel . . - - : 8 : .
L. W. . Louize d'Arlac, treurfpel . - - : 8 : .
Sebille van Aniou, treurfpel . - - : 8 : -
— Gelonide, treurfpel . . - - : 8 : -
Non datui- ad mufas, &c. Est her, treurfpel . - - : 7 : Vlijt doet vorderen, De Gewaende Philofoopli, bl. - - : 6 : De Burgemeester .tooneelfpel. . . • - - : 12 : -
Van meest allen zyn eenigen voor de liefhebbers op groot papier te bekomen. Verfcheiden nieuwen zyn ter persfe.
Veertig Kunstprinten voor onderfcheiden tooneelfpellen.
Algemeene kunsttitels voor allerlei dichtwerken , in 4to. en in 8vo.