01 1234 0229 UB AMSTERDAM






JEHOVA'S WELGEVALLEN
AAN DEN WEG DER RECHTVAARDIGEN,
i
O F
LEERREDEN
OVER
PSALM li 6a.
DOOR.
BROËRIUS BROES.
TE LEYDEW, BIJ A. EN J. HONKOOPj MDCCXCV1I.



Otr.t Gio<; tmirtiQmeii, ^«a« t e«Xuov ccutou.
homerus.



VOORBERICHT.
Jfijfet nut, -waarmee deeze predikatie door Vesten aangehoord is , heeft mij tot haare uitgave doen bejluiten. V Zal, hoop ik , den leezer niet ergeren, dat Ik ze hem een weinig uitgebreide? in handen geeve, dan zij bij het uitfpreeken weezen mogt en geweest Is. Bij gewoone gelegenheden lang te prediken Is naer mijn begrip een der onmenschkundlgfte bedrijven, die men denken kan.
Mijne vrienden hebben mij vêrzogt, dat ik meer dan ééne leerreden tevens zou uïtgecven. Ik heb niet kunnen bejluiten , om aan dat verzoek te voldoen. Niet alle predikatiën zijn voor alle lee* zeren even gewlgtlg, en ik wil niemand vergen,
A 2 9tn



IV VOORBERICHT.
om ook dat geen te koopen , V welk hij, bij de menigte van goede boeken, die er in de weereld zijn, voor zich minder belangrijk oordeelt. 7 Is daarbeneven naer mijn inzien voor vrienden van de heilige Uitlegkunde aangenaamer , en ter duurzaams bevordering van Bijbelkennis voordeeliger , indien fchriftverklaarende predikatiën over texten , die uit verfchlllende Bijbelboeken gekoozen zijn, afzonderlijk , niet in éénen bondel , worden uitgegeeven. Ik zou er kunnen bijvoegen, dat zulke leerredenen doorgaands, elke op zich zelve, één geheel uitmaaken , en dat hij, die flegts ééne leerreden uitgeeft, dezelve met meer zorg pleegt te befchaaven, dan een ander, die eene geheele verzameling te gelijk ter drukpersfe overgeeft.
Is er onder de weinige aantekeningen, die ik bij deeze leerreden gevoegd heb, eene en andere, •welke of voor den ontaalkundigen leezer nutteloos is, of de konst van welzeggen betreft, men weete , dat ik , ook door het uïtgeeven van kerke-
lij-



voorbericht. \
lijke redenvoeringen , inzonderheid aan jonge Predikanten , naer de maate mijner krachten , pooge nuttig te zijn. Onder de 'betreurenswaardige verfchijnzelin onzer eeuwe behoort mijns oordeels de wanfmaak van veele predikers in die preekmethode, welke , en den Bijbel naauwkeurig verklaarende , en van allerleie nuttige kennis zich verflandiglijk bedienende, niet alleen voor leer aar en gemeente de voordeeligfle is, maar ook best gefchikt om de aandagt van alle toehoorders op de minstvermoeiënde en aangenaamfls wijze bezig te houden.
Dat ik geene zwaarigheid maak, om onder de dingen , wier kennis eenen Euangelie --prediker nuttig is, ook de kov.st van welzeggen te rekenen, daarover doe niemand mij moeite aafi, of hij overweege eerst, wat onlangs een voortreffelijk leer aar onzer kerke, de Heer j. scharp, in de leezenswaardige noten op zijne leerreden over Ephef. IV: 14 met het grootfle recht fchreef: „ Pau„ lus, in de prediking van het euangelie de woorA 3 „ den



vi voorbericht.
„ den van menfchelijke wijsheid afkeurende, ver„ flond door dezelven niets minder dan een ver„ flandig voorftel of betaamelijke welfpreekend„ heid in de bediening des woords, gelijk ons zom„ migen beduiden willen, die hunne domheid of „ traagheid met misbruikte Bijbelplaatzen be„ dekken willen. " Is er onder deeze zommigen iemand, wien dit zeggen niet verflaanbaar genoeg is, hij bedenke dan, in welken flijl niet alleen p aulüs , maar jesus christus zelf, de groote apostel en Infteller van den Christelijken Godsdienst, hunne onderwijzingen en vermaaningen hebben voorgedraagen. Men vergelijke mijne aanmerkingen over het Euangelium van m a t t h a e u s , bij Hoofdft. VI: 26 — 30.
God zegene mijne poogingen, en de poogingen van allen, die moeds genoeg hebben om den, meer ef min heerfchenden, wanbegrippen onzer tijden onverfchrokken het hoofd te bieden, met eene Hem verheerlijkende , menfehen zaligende , tiitkomst !
JE"



jehova' s welgevallen aan den weg der r echtva ardi gen, o f
LEERREDEN over PSALM I: 6a. Want de heer kent den weg der rechtvaardigen.
"Wat nuttigheid is het, den Almagtigen te dienen ? Zoo zou een onvoorzichtig befchouwer der menfchelijke lotgevallen ligtelijk vraagen, wanneer hij ziet, hoe op deeze weereld den rechtvaardigen en den Gadloozen veelal eenerlei wedervaart.
De voorgeleezen text zal ons toonen, hoe dwaas deeze gevolgtrekking zij. Jehova kent den weg der rechtvaardigen. Dit gezegde te verftaan en deszelfs waarheid duidelijk intezien is recht geA 4 fchike



8 LEERREDEN
fchikt om ons eene gantsch andere taal te doen voeren: wat is zaliger , dan den Almagtigen te dienen ?
De Psalm, van welken mijn text een deel is, behoort onder die psalmen , welken den naam hunner dichteren niet aan 't hoofd hebben. Om redenen echter, welker volledige voordragt ons te lang zou ophouden , fchroom ik niet, het gevoelen dier uitleggeren te omhelzen , welken David houden voor deszelfs oplteller.
Vraagt Gij naar het onderwerp , de hoofdzaak, die de Godgewijde dichter in dit lied behandelt, ik antwoord : hij vertoont ons in hetzelve door eene leevendige tegenftelling het verfchillend lot van rechtvaardigen en Godloozen, lot, juist overeenftemmende met de zedelijke waarde of onwaarde hunnes gedrags.
Vraagt Gij naar de gelegenheid, bij welke Davld dit zangftuk opgefteld heeft; liefst zou ik
het'



over psalm l: 6a. 9 hetzelve aanmerken als een gedicht van ecnen algemeenen en altijd even zeer toepasfelijken inhoud; en het koomt mij voor, dat men naer deeze otlderftelling voegzaamst reden kan gceven , waarom hetzelve , gelijk eenigc zeer voortreffelijke uitleggers naer mijn inzien te recht oordeelen, de plaats ontvangen heeft van een inleidend gedicht. De meest -kundigen onder mijne Toehoorders zullen zich hier herinneren , dat Handel. XIII: 33 onze tweede psalm volgens eene leezing , die door verfchciden uitmuntende oordeelkundigen voor de beste gekeurd wordt, de ccrue geheeten wordt. (*)
Vraagt Gij eindelijk naar de orde , in welke David zijn onderwerp behandelt; vocglijkst, dunkt mij, nellen wij ons dezelve op deeze wijze voor.
In
( * ) Men vergelijke de oordeelkundige aanmerkingen van den Hoogleeraar m u n t i n g h e over de Spreuken van Salomo , bladz. i. en herinncre zich de gedachten van miCHAè'Lis en anderen over het eerfte hoofdftuk van hst boek der Propheiié'n van je s ai as.
A5



IO LEERREDEN
In de vijf eerfte verfen plaatst de dichter het verfchillend lot van rechtvaardigen en Godloozen uitvoerig tegen elkander over; terwijl hij in het laatfte vers bij wijze van toeklank al het voorgaande in één trekt en nadrukkelijk herhaalt.
Een aandachtig toehoorder zal zich moogelijk verwonderen, dat ik het laatfte vers van de voorgaanden affcheide, en hetzelve aanmerke als een gezegde op zich zelf. Doch ik twijfel, of men deeze fchikking ongepast vinden zal, wanneer men aanmerkt, dat het woordeken, waarmee mijn text begint, hier ter plaatze voegzaamst ( mij althands koomt het zoo voor) niet door want, maar door gewisfelijk vertolkt wordt. Gewisfelijk , Jehova kent den weg der rechtvaardigen. Eene vertaaling, die op andere plaatzen door onze eerwaardige Overzetteren zeiven gebezigd is. Men zie ten voorbedde Genef.lV: 23. Exod. III: 12. (*)
Over-
(*,) De taalkundige leezer vergelijke glassius, Phihl. S. Tom. L pag. 400 en lowth de f. poëfi Heèraearum p. 516,



OVER PSALM I: 6a. II
Overccnkomftig met deeze vertaaling behelzen de voorgclcezen woorden in zich eene nadrukkelijke verzekering van Davld nopens de wijze, op welke Jehova verkeert omtrent den weg der rechtvaardigen.
Mogt de befchouwing van dit wigtig onderwerp bij ons die gevoelens verwekken , verwakkcren , vermeerderen , welken David, dcezen psalm opbellende , in de harten zijner landgenooten wilde doen voordkoomen , herlecven , of aanwasfen. God zelf doe ons verheven op Zijnen dienst, of daarin met blijdfehap en ijver volharden! amen.
Twee hoofdzaaken moet ik uwer luisterende, en, gelijk ik vertrouw, uwer eerbiedige atffld'agt openleggen. Eerst het getuigenis van David: de Heer kent den weg der rechtvaardigen. Ten tweeden de zekerheid van dat getuigenis. David zegt: gewisfelijk.
ï. Davids getuigenis, met welks verklaaring
ik



tt LEERREDEN
ik beginnen moet, verkeert omtrent een allerbeminnelijkst voorwerp, den weg der rechtvaardigen.
Rechtvaardigen zijn hier ter plaatze ( de gehéeIe psalm vordert deeze uitlegging) innerlijkdeugdzaame, oprecht - Godvreezende menfchen.
Waarom worden zulke menfchen rechtvaardigen geheeten?
Heeft dan deeze planeet onder zijne tegenwoordige inwooncrs, Adams bedorven nakoomelingen, de zoodaanigen, die met hunnen God ten gerichte kunnen gaan en zeggen: wij hebben ons hart gezuiverd en wij zijn rein van zonden ? Niets minder dan dit. De allerhciligite zelf ftruikelt geduurig.
Wat dan ? Waarom worden waarlijk-deugdzaame, in kracht-Godvruchtige menfchen rechtvaardigen genoemd? om de volgende redenen.
Voor'



OVER PSALM I: 6a.' 13
Vooreerst. Omdat zij door Gods genade tot deugd vernieuwd zijn, verwaardigd met eene hartelijke gezindheid om den Heer in alles welbehaaglijk te wandelen.
Ten anderen. Omdat zij, fchoon met veel gebreks, nogthands oprecht en aanhoudend de rechtvaardigheid doen.
Eindelij1:. Zij draagen den naam van rechtvaardigen in tegen (telling tegen de Godloozen , die of aan alle ongerechtigheid op eene geweetenlooze wijze zich overgceven, of ten minften zommige ongerechtigheden, onbeflreeden , over zich laaten heerfchen.
Voor iedcren iterveling, mijne hoorders! is er een eeuwig huis, waaraan wij bij elke daad, bij elke handeling, een' flap nader koomen; en het koomt mij niet onwaarfchijnlijk voor , dat, ook met betrekking hierop, des menfchen heerfchend beflaan en bedrijf zijn weg gehecten wordt. Hoe
het



14 LEERREDEN
het zij, mijn text gewaagt van den weg der rechtvaardigen, door welken weg wij het gedrag verMaan moeten, 't welk de rechtvaardigen gewoonlijk en geduurig houden. Laat mij hier een weinig vertoeven, en den weg der rechtvaardigen door het opgeeven der 'hoofdmerken beknoptelijk aftekenen.
In de èerjle plaats. De weg des rechtvaardigen is een weg van geloof aan alle Gods getuigenisfen , die getuigenisfen inzonderheid, welken ons Gods aan weezen, deugden , en werken, Zijne handelingen, ontwerpen en bedoelingen ten aanzien van het menschdom prediken. Allerbezonderst is het de bezigheid van den rechtvaardigen, zijne dagelijkfche bezigheid, zich te gedraagen voor 's Hecren aangezicht als een diepfchuldige en krachtclooze ellendeling, en, als de zoodaanigc , met alle zijne fchuld, met alle zijne zwakheid de toevlngt te neemen tot Gods vergeevende , reinigende , onderfteunende" barmhartigheid, welke opgrond der verdienften van jesus
CHRIS-



over psalm I: 6ct, 'tg
Christus zoo wel onder de oude bedeelinger* des genade -verbonds als onder het nieuw en beter verbond aan het menschdom duidelijk geopenbaard is.
In de tweede plaats. De weg des rechtvaardigen is een weg van heiligheid.
De rechtvaardige bemint God. Hij denkt aan God gaarne, en hij doet dit met nederige verwondering, diep - ootmoedigen eerbied, leevendig vergenoegen', hartelijke dankbaarheid , en kinderlijk vertrouwen. Hij befchouwt de betrachting van den beveelenden wil zijnes Heeren , de onderwerping aan alle de hertellingen zijnes Vaders, als zijn' pligt, als zijn voorrecht, en hij legt zich op deeze allerzaligfte bezigheid daaglijks en ijverig toe. En, hoe verblijdt zich zijn hart, wanneer hij zich verwaardigd ziet om door fprecken, doen, of lijden iet toetebrengen tot den welftand der weereld, der weereld zijnes Gods!
De rechtvaardige gedraagt zich als een vriend
van



46 LEERREDEN
van zich zeiven. Om Gods wil, dat is te zeggen , Uit eerbied voor Gods wetten, uit zucht om aan Gods oogmerken in de weereld te beantwoorden, waakt hij voor de bewaaring en volmaaking van lighaam en ziel. Om Gods wil beftrijdt hij elke buitenfpoorige begeerlijkheid , alle de overblijf fels van dien onmaatigen trek naar gemak , vermaak, eer of rijkdom, welke in 't geftel van den zinnelijken, den vlecfchelijkcn mensch, ten deele door zijnen oorfprong uit bedorven ouderen, ten deele door andere oorzaaken, zoo vast is ingeweeven.
De rechtvaardige gedraagt zich als een vriend van zijne medemenfehen , omdat zij zijne medemenfehen zijn , aan welken hij door banden van natuur en pligt zoo naauw verftrengeld is. Hij handelt liefderijk jegens de geheele maatfehappij, van welke hij lid is, niet alleen door eene kloekzinnige en edelmoedige gebruikmaaking van zijne bezittingen, maar ook door oprechtheid, ootmoedigheid , onbepaalde behartiging van het algemeen belang. Hij handelt liefderijk omtrent zijne mede-



OVER PSALM I: ^. ij
demenfchen meer in 't bezonder door te waaken voor hunne zielen, voor hunne lighaamen, voor hunne eer, voor hunnen ge'heelen tijdelijke^ welfland. Hij handelt vooral liefderijk in de allerbezonderfte betrekkingen , in welken hij ftaat toe Zijne medemenfehen, huislijke en openbaare be« trekkingen.
In de derde plaats. De weg des rechtvaardigen is niet alleen een weg van geloof en heiligheid , maar , 't welk aan deeze beide dingen noodzaaklijk verbonden is, de weg des rechtvaardigen is ook een weg van oefening. Deeze oefening , mijne hoorders! deeze oefening tot geloof en Godzaligheid, waarirt beftaat zij? In de volgende hoofdzaaken.
De rechtvaardige bevlijtigt zich om de Goddelijke Openbaaring, zoo wel de natuurlijke als de bovennatuurlijke, recht te verftaan, en het is zijii lust, iri derzei ver overdenking dikmaal bezig' te Zijn.
B Hij



l8 LEERREDEN
Hij maakt een ijverig gebruik van den gemeenfchappelijken Godsdienst , wcetende, hoe veel invloeds deeze heeft om het menschlijk hart optewekken en te roeren.
Hij is een geduurig bidder; en zoo luidt de dagelijkfche taal van zijn hart en lippen: Leer mij o God.' Uw welbehaagen te doen.' Geef mij het ver/land, en ik zal Uwe wet honden '. Vereenig mijn hart tot de vrees van Uwen naam en doe mij treeden op het pad Uwer geboden !
Hij is een geduurig beproever van zich zeiven, en het is hem niet vreemd, zich zeiven deeze en dergelijke vraagen te doen: Heb ik deezen dag in eenige maate doorgebragt ter cere van mijnen God? Heb ik daar en daar mij gedraagen, gelijk het behoorde ? Welken waren de beginzels, die mij zoo en zoo deeden handelen?
De rechtvaardige eindelijk is een geduurig overdenker van zijnen dood; en, let hij op zijne eige-



OVER PSALM it 6ït. I<J
gene overleggingen en bedoelingen, dan verfèaat hij den nadruk van Mofes beê" : Leer ons alzoo onze dagen tellen, dat wij een wijs hartbekoomen!
Wat dunkt U , aandachtige Toehoorders ! bij de befchouwing van deeze tekening? kent Gij eerwaardiger, kent Gij gelukkiger fterveling, dan hem , die deezcn beelde in eenige maate gelijkvormig is ? Neen zeker. De hoogfte glorie in deweereld, het ftreelendst van alle zinnelijke genoegens is op geen' eenen dag te noemen bij het voorrecht , 't welk mijn text den rechtvaardigen toekent. Jehova kent hunnen weg.
Jehova , den onveranderlijken God , hooren wij hier noemen ; en , was hij in 't voorgaand vers als de richter der gantfche aarde voorgefteld, dat zelfde denkbeeld rijst op nieuw voor onzen geest, wanneer wij den Godvruchtigen Dichter van deezen Jehova hooren zeggen: Hij kent den .weg der rechtvaardigen,
B % fan?



20 LEERREDEN
Kennen. Zon dit woord hier niets anders betekenen , dan de weetenfchap des Oneindigen nopens het gedrag der rechtvaardigen ? Verre van daar. 's Heeren weetenfchap verkeert zoo wel omtrent het gedrag der Godloozen, nis omtrent het gedrag der rechtvaardigen. Zijne oogcn zijn op ieders wegen.
Wat dan ? Kennen is hier goedkeuren. Ik zal Uwe aandagt niet vermoeien door eene optelling der plaatzen, in welken deeze beduidenis gevonden wordt. Hoort alleen , wat David in den honderd-eerflen psalm zegt: Het verkeerd hart zal van mij wijken; den hozen zal ik niet kennen.
Jehova kent den weg der rechtvaardigen. Twee zaaken worden door dit getuigenis omvat.
Vooreerst. Jehova keurt het gedrag der rechtvaardigen goed ; Hij befchouwt hetzelve met genoegen , met welgevallen. Gadelooze eer! mijne Toehoorders! — Welk een onbefchrijnijk-
aan«



over psalm I: 6a* Hl
aangenaam gevoel pleegt het hart van den mcnsch te doortintelen, wanneer hij de goedkeuring wechdraagt van de aanzienclijken, vcrftandigen , deugdzaamen onder zijne medeftervelingen! Luttelwaardige, nietsbetekenende goedkeuring, wanneer men dezelve vergelijkt met de goedkeuring van den Oneindigen!
Ten anderen. Jehova kent den weg der rechtvaardigen, 't Wil ook zeggen : Hij openbaart die goedkeuring naar buiten door het uitftrekken eener milde, eener zegenende hand.
In het tweede lid van mijn textvers hooren wij gewaagen van de ftraf der Godloozen; en, zal de tegenftclling voiledig zijn, dan moeten wij ook in het eerfte lid denken, niet flegts aan des Heeren goedkeuring, maar ook aan de belooningen, welken Hij uitdeelt. (*)
te-
(*) Men leeze ook hier de voortreffelijke aanmerkingen van den Hoogleeraar muntinghe over de Spreuken van Salomo, bij hoofdft. X: i.
B 3



£2 LEERREDEN
Jehova zegent de rechtvaardigen in dit Ieeven. Hij verzadigt niet alleen hunne zielen met de hooger goederen van Zijn verbond, de onderwijzingen , bekrachtigingen , vertroofüngen van Zijnen goeden Geest, maar Hij zegent hen ook naer den uitwendigen mensch in hunne perfoonen, in hunne huisgezinnen , in hunne bedrijven.
Maar vooral, Jehova zegent de rechtvaardigen in het toekoomend leeven, in die eeuwe der vergelding , in welke ongeftoorde vreugd en eeuwige blijdfchap hun deel, hunne erfenis weezen zal.
II. Ik zal deeze zaaken niet uitbreiden , maar liever overgaan tot het tweede deel mijner verhandeling , waarin ik de zekerheid van Davids getuigenis bewijzen en verdedigen moet.
David bedroog zich niet, wanneer hij met zoo Veel nadruks zeide : Gewisfelijk ! Jehova kent den weg der rechtvaardigen.
Dó



over psalm I: 6a. £3
De eerfte grond, waarop Davids verzekering rustte, was de natuur der zaake. — De rechtvaardigen bewandelen eenen weg, die hun door God zeiven is voorgefchreeven. Hoe ftrijdig met zich zeiven zou de groote Wetgeever handelen, indien Hij zulk eenen weg niet goedkeurde en die goedkeuring niet openbaarde naar buiten ! — De rechtvaardigen betreeden eenen weg , in welken Gods oogmerken bevorderd , Zijne fchepfelen gelukkig gemaakt, Zijne deugden verheerlijkt worden. God zou ophouden God te zijn, indien Hij zulk eenen weg niet kroonde met blijkbaar welgevallen. — De weg der rechtvaardigen is een weg, waarop zij door God zeiven niet alleen gebragt zijn, maar ook bewecgd en gehouden worden. Geloof, heiligheid, oefening, 't is al eene gave van dien God , die en het willen en het werken in ons voordbrengt. Verbeeldt U, dat zulk een weg door dienzelfden God werd afgekeurd. Welk eene ongerijmdheid!
De tweede grond, waarop David zijne verzekeB 4 ring



24 leerreden
ring bouwen kon, was de belofte van God; cn, wilde ik alle de plaaczcn optellen, in welken God den rechtvaardigen Zijn welgevallen heeft toegezegd, waar zoude ik beginnen? waar eindigen? Wie mij eeren, zeide Hij, die zal ik eeren. Ik doe barmhartigheid aan duizenden der geenen, die mij liefhebben en mijne geboden onderhouden.
Eenen derden grond voor de zekerheid van Davids getuigenis moogen wij zoeken in de handelwijs van God met menfchen, die flegts voor een deel, en in zqo verre niet oprecht deugdzaam zijn. Zulk eene onvolledige deugdbetrachting he* loont God ten allen tijde met menigen aardfchen zegen. En zou Hjj dan goedkeuring weigeren aan hun, die de rechtvaardigheid met hun gantsch hart en in alle haare deelen beoefenen? Zou Hij de blijken van die goedkeuring binnen de grenzen van dit leeven, binnen dp grenzen van een aardsch Canaiin beperken? Hoe beledigend is deeze ger dachte voor Hem, die de heiligheid en de goedheid zelve is!
De



over psalm I: 6a. s£
De vierde en laatfte grond, welke des Dichters getuigenis onderfchraagde, was de ondervinding van alle de eeuwen. Doorliep hij met 2ijnen geest de gcfchiedenis der eerfte weereld, hoe veeIe proeven vond hij van die waarheid: Jehova kent den weg der rechtvaardigen! Abel was rechtvaardig, en hoe duidelijk toonde Jehova Zijn welgevallen door het aanzien van zijn offer, doorliet wreeken van zijnen dood! Enoch wandelde met God, en, zoo groot was het Goddelijk welgevallen , zonder den dood te zien werd hij een hemelling. Wat zeidc God tot Noach weinige dagen voor den watervloed? Gij, ga met uw gantfche huis in de arke, want u heb ik gezien rechtvaardig voor mijn aangezicht in deezen gepachte. —, Niet alleen de eerfte, maar ook de tweede weereld leverde aan den Dichter de duidelijkfte proeven van die waarheid; Jehova kent den weg deirechtvaardigen. Wendt hij zijn aangezicht naar Zoar, een rechtvaardige Loth, uit Sodoms vlanii men gered, klimt voor zijne oogen. Keert hij zich naar zuidelijker ftreek, een rechtvaardige JoB 5 feph



£.6 LEERREDEN
feph met Aegijpte aan zijne voeten rijst voor zijne verbeelding. —■ Met één woord. Toen David fchreef: gewisfelijk, toen was het, als of alle de rechtvaardigen , aan wier lotgevallen hij eenige kennis had, hem met eenen goedkeurenden wenk hunne toeftemming gaven.
Heb ik tot hier toe de zekerheid van Davids getuigenis beweezen, 't lust mij, dezelve kortelijk te verdedigen tegen twee der gewigtigfte bedenkingen.
Hoe? zal moogelijk iemand denken, kan God den weg der rechtvaardigen goedkeuren, daar zij niet alleen daaglijks ftruikelen, maar zomtijds zwaar vallen? Is dit beflaanbaar met de vlekkcloozc heiligheid van dien God, die een' afkeer heeft van al, wat zonde is, en derhalven geen behaagen fcheppen kan in eene bevlekte, in eene gebrekkige deugd? Ik antwoord. Zwaare overtreedingen behooren niet tot den weg der rechtvaardigen , maar zijn jammerlijke buitentreden;
en



OVER PSALM I: 27
en deezen , wel verre van goedkeuring te vinden bij God, worden integendeel van Hem befchouwd met afkeer, en dikmaal op eene gevoelige, fchoon vaderlijke wijze, t'huis gezogt door uit- en inwendigen wederfpoed. Denkt flegts aan David. Hoe euvel nam Jehova zijn overfpel en moord ! en hoe treurig, hoe ontzettend waren voor hem de gevolgen van dien dubbelen gruwel ! En, wat de dagclijkfche ftruikelingen , het onvolkoomene der beste daaden zeiven , aangaat ; ik beken , God kan het verkeerde nimmer met welgevallen befchouwen; maar, wanneer dat verkeerde bedekt wordt door de volmaakte gerechtigheid van eenen Goddelijken Middelaar, dan is het moogelijk, dat de heilige God eene bezoctelde gehoorzaamheid met goedkeuring aanziet. De Zoon van God was voor Zijne vlecschwording zoo wel borg en verbondshoofd , als in de dagen des vervulden Euangeliums; en de geeflelijke offeranden der geeflelijke prieftcrs waren toen, zoo wel als nu , Gode aangenaam door Jefus Christus. Eene ftelling, welke bij andere gelegenheden ontegen-
zeg«



28 LEERREDEN
zeggelijk pleegt bewcezen te worden. Men herinnere zich het geen, dat er Maat in het negende hoofdftuk van den brief aan de Hebraeërs, in het zesentwintig/Ie vers.
Ja maar, zal moogelijk een ander denken, indien God den weg der rechtvaardigen goedkeurt, van waar dan alle die uitwendige rampen, met welken de getrouwfte dienaars van God dikmaal op aarde worftclen moeten? Indien er een God in den hemel ware, die hun gedrag goedkeurde, dat al zou hun niet overkoomen. Het volgende zij genoeg ter oplosfing van deeze bedenking.
Vooreerst. De uitwendige rampen van Gods getrouwfte dienaars (ik veronderflel , dat men van waare , niet van ingebeelde rampen (* _)
fpreekt)
(*) Kan men het bij voorbeeld met recht een ramp heeten, wanneer de Voorzienigheid aan eenen ambtenaar, die in zijnen post nuttig is en voprfpoed geniet, zijne onberaadene begeerte naar hooger bewind niet inwilligt?



OVER PSALM I: 6(t. P$
fpreekt) zijn niet onbeftaanbaar met de Goddelijke goedkeuring. In eene weereld , waarin goeden en boozen onder eikanderen vermengd zijn , kan het niet anders, of de eerften moeten duizendmaaien de onfchuldige flagtoffers zijn van de heersen*» zucht, fchraapzucht , boosaartigheid der laatften. In eene weereld, waarin de beste menfchen dikmaal in vroeger tijd of groote zondaars geweest zijn of zich aan bijstere verkeerdheden s trouwloozen handel bij voorbeeld, 1'chuldig gemaakt hebben , kan het niet anders , of menig fmertelijk gevolg van voorig wangedrag blijft hun jaaren lang, niet zelden geduurende hun geheel leeven, aanhangen. God duldt deeze rampen en vermeerdert ze niet zelden door menige beftellingen Zijner voorzienigheid, zo al niet om de achtbaarheid Zijner wetten in de voordduurende wederwaardigheden van uitfteekende menfchen (denkt aan Jacob en David) ten nutte der weereld zichtbaar te verheerlijken , immers om het geloof aan een toekoomend leeven en eene toekoomftige vergelding in de harten der menfchen
te



S<* LEERREDEN
te onderfchraagen, om de onfeilbaare onderfcheiding van waarlijk-deugdzaamen en huigcheIaars voor ons in deeze huishouding onmoogelijk te maaken, en te gelijk veele andere , niet min heilzaame, oogmerken, welken ik ftraks zal opgeeven, te bereiken. Op dat ik nuzwijge, hoe ligt die rampen zijn, wanneer men dezelven in vergelijking brengt met de geestelijke en eeuwige zegeningen , welken 's Heeren gunstgenooten genieten en verwachten. (*)
Ten tweeden. De uitwendige rampen van Gods getrouwfte dienaaren gaan doorgaands verzeld met heldere blijken van Goddelijke goedkeuring. Bij het klimmen der rampen klimmen me* nigwerven de genietingen van God en Zijne vaderlijke gunst, genietingen , welken den recht-
vaar-
(*) In het nuttig Huisboek, getiteld voor lijdenden, en voor weinige jaaren uit het Hoogduitsch vertaald, vindt men bladz. na en verv. aanmerkingen, die de taal van Paulus Kom. VIII: 18 voortreffelijk ophelderen en bevestigen.



OVER PSALM I: 6a. 0t
vaardigen doen roemen in de verdrukkingen, doen
juigchen met David : Gij, Heer ! hebt vreugd in mijn hart gegeeven meer dan ten tijde, als het koor 11 en de most vermenigvuldigd werden, doen zingen, gelijk eene der aller voor treffelijklte Nederlandfche dichteresfen, die thands reeds de kroot» der overwinning draagt, in de dagen van haarea ftrijd zong:
Wie maalt de zoetheid der verrukkingen, die 't hart,
In "t midden van zijn zorg, in 't hevigst van zijn fmart
Door 's Heilands oog beflraald, verfterken en verkwikken.
Keert dikwerf weder, o gezaligde oogenblikken!
Ik wisfel voor het heil, dat mij in u gefchiedt,
Zelfs de opperheerfchappij der ruime weereld niet. ( *)
(*) De oude wijsgeeren vlochten in hunne redenen en gefchriften niet zelden treffende gezegden van uitmuntende dichters. Ik meen, dat het eenen geestelijken redenaar voegt, dit (poor nu en dan te volgen. Men vergelijke cicero Tufc. Qtiaefl. lib. 2. c. 11. en de leezenswaardige opdragt, welke ernesti voor zijne uitgave van cicero geplaatst heeft pag. 70. De fraaie dichtregels, dis hier boven geplaatst ftaan, vindt men in het Nut der tegen* fpoeden van lucretia wilhklmina van merken.



5-ï Leerreden
Ja, onder de grootfté wederwaardigheden vaii Zijn volk mengt God menigmaalen de zichtbaarHe bewaaringen, reddingen, verzorgingen. Hoe akelig was het lot van David, toen hij, als een veldhoen op de bergen , voor Sauwel vluchtte! maar die zelfde David5 hoe ondervond hij, genoegzaam bij eiken flap, de bewaarende, de reddende , de verzorgende hand van zijnen God! Herinnert U Achis hof, de ftad Kehila, de woestijn van Maon, en Gij zult mijn zeggen verftaan en toeflemmen.
Vooral ten derden (dit antwoord lost de zwaarigheid volkoomclijk op) de uitwendige rampen van Gods getrouwde dienaaren zijn blijken van Goddelijke goedkeuring, middelen om hen gelukkiger te maaken.
Nu eens gebruikt God die rampen om Zijn volk te bewaaren voor grooter onheil in het tijdelijke. Hoe ongelukkig zou op deeze weereld een man zijn van uitfteekende verdienden, indien de afgunst
door



over psalm I: 6a. 33 door het opmerken zijner wederwaardigheden (*) den weedom haarer onedele ziele niet leenigen kon ! Godvruchtige ouders verliezen dikwerf in tijden van fchaarschheid of onderdrukking geliefde kinders, omdat God hen bewaaren wil voor de fmert, die zij ten eenigen tijde aan een talrijk trezin beleeven zouden*
Dah eens zendt God die rampen als Wegbereiders tot grooter zegen in het tijdelijke, 't Gaat hier veelmaalen, gelijk het ging met de Israëlieten; God leidde hen in eene dorre, eene vreesfelijke woeftijn. Met welk oogmerk? op dat Hij hun ten laatften weldeed. Jofeph, indien hij niet beproefd ware geweest door ballingfchap, flaaver^
pij
(*) Men denke bij voorbeeld aan het ziekelijk leevetl van gellert, aan de huisfelijke wederfpoeden van anderen, ann de menigerleie lasteringen zeiven, welken men iri alle eeuwen braaven menfchen met meer of min gelukkig ge* volg in het aangezicht geworpen of' achter den rugge gcftrooid heeft. De nijd, ftoiTe vindende om zich te troosten, houdt doorgaands af, en het voorwerp haarer woede wordt voor droever onheil beveiligd.



34 leerreden
nij en kerker, nimmer ware hij de beheerfcher van Aegijpte en de behouder van zijn geflagt geworden,
Rampen eindelijk zijn in de hand van onzen hemelfchen Vader de krachtigfte bcvordermiddelen van deugd. Hij doet ons dezelven overkoomen, om ons menige onopgemerkte te kortkooming te herinneren; om ons van menige onbedagtzaamheid en overijling grondig te geneezen; om neigingen in ons te verzwakken, die niet zelden hoogeropbruifchen, dan de Goddelijke wetten veroorlooven; om ons met de vermoogens onzer ziele, met de krachten onzes lighaams, met de rechte waarde (*) der dingen meer bekend te maaken, en ons overeenkonrfüg met die kennis ijveriger, wijzer, edeler te doen handelen; om ons hart tot gevoeliger medelijden optewekken , en ons tot
daa-
(*) Laat mij hier, ten ophelderenden voorbeelde, de taal bijfchrijven van mijnen waarden Vader in Zijnen peinzenden Christen, ft. II. bladz. 72 — 74. „ Onlangs was ik krank ! Nu ben ik beter! — In welk een licht befchouwde ik, ten dage mijner krankheid, alles wat in de wereld
„ blinkt



over psalm h 6a. 35
mdigër ménfchsnliefcb aan:evuuren; en vooral, om ons gelegenheid te geeven tot zulke deugden, welker beoefening op eene allcrmerkbaarftc wijze de kracht der Goddelijke genade verheerlijkt, en
de
„ blinkt en fchittert? — Ëere uit menfchen, rijkdom, „ grootheid, wellust, toejuiching, en wat voords al heftig „ pleegt begeerd te worden, alles zonk in mijne fehatting, s, alles was fmakeloos; onaantrekkelijk was ik omtrent dac „ al. — Laat mij, gezond geworden zijnde, alles wat mi] ,, omringt, blijven befchouwen in datzelfde licht! Laat
mij die heilige onaantrekkelijkheid bewaren, die matiging „ van opgenomenheid, die tevens op een dankbaar genot
van zegen, dien God mij geeft, en op den ij Ver in al „ mijn werk, geene de minfte inbreuk maakt! Dat beftaan „ blijve mij bij: Niet onmatig blijd over het geen ik ge„ niete, niet neêrflachtig over het geen ik misfe, en niet „ te zeer bezorgd: Hoe zal het toekomende zijn? — Wee„ nen als niet weenende, blijd zijn als njet verblijd, kopen „ als niet bezittende, en deeze wereld gebruiken als niet ,, misbruikende. — In elk eene ontmoeting, onder alle de „ verwisfelingen mijnes uitwendigen ftands, onder al het „ ebben en vloeijen des aardfchen voorfpoeds, zij mij die „ vraag gemeenzaam: Hoe dngt ik over dat al ten dage mij„ ner krankheid? hoe fprak ik er over? — Elk der gener, „ die mij kennen, en vooral van hun, die mij naast om-
ringen , merke aan mij , dat ik , geneezen zijnde, met „ het hart van een' vreemdeling, mijn' overigen tijd, de „ huishouding der eeuwigheid te gemoet wil flappen, en C 2 „ dat



36 LEERREDEN
de uitbreiding van den Godsdienst bevordert. *—■ Verbeeldt U (opdat ik ten (lotte het laatstgezegde met een voorbeeld ophelderc) verbeeldt U eenen rechtvaardigen, die, door de yreesfelijkfte lighaamsfmerten gefolterd wordende, blijft vasthouden aan zijne oprechtheid, blijft vertrouwen op zijnen God, voordgaat met het verheffen van Gods onderfteunende, verkwikkende, bemoedigende, vertroostende goedertierenheid. Daar ligt hij , de gelukkige, eerwaardige martelaar, en, terwijl hij krimpt op een leger van ellende, rchittert zijn oog van de edelfte gevoelens. Daar ligt hij, en hoe treffend zijn de vertooningen, die zijne flaapftedc, neen, zijn worftelperk, omringen! God zelf befchouwt hem van omhoog met minzaam gelaat en
met
„ dat ik, ten dage mijner krankheid op al wat blinkt en „ fchittert in de wereld dat opfchrift gefield hebbende: „ Gij zijt gewogen, maar te ligt bevonden! dat ik, gezond geworden, bij dien zin, bij dat gevoelen blijve, „ en in plaats van mijn handfehrift te herroepen, zegge „ en het bevestige: Dat ik gefchreeven hebbe, dat hebbe „ ik gefchreeven ! Laat mij voor altijd alles bezien in „ het licht der eeuwigheid 1"



over psalm f: 6a. 37
met de hccrlijkfte kroon in Zijne rechtehand; de engelen zien toe met eerbiedige vreugd; Gods kinderen aanbidden; de weereldlingen ftaan verftomd; en de helle zelve verwondert zich. Wat dunkt U? Zijn de rampen van zulk eenen rechtvaardigen blijken van Goddelijke goedkeuring of niet? Gij onder mijne hoorders, wier ziel voor waare grootheid, waaren adeldom gevormd is, ik twijfel geen oogenblik, of Gij zoudt alle de vreugd van uw leeven met blijdfehap willen ruilen voor de deerlijke, maar heerlijke (*_) ellende van dien rechtvaardigen.
toe-
(*) Niemand ergere zich aan deeze woord of letterfpeeling. Ik heb ze ontleend van huydecoper, die in zijne Proeve van taal- en dichtkunde D I. bladz. 294 fchrijft: Maar op deeze eerelijke en hcerelijke vreugd volgde eerlang eene deerelijke ongeneugt. 't Is mij altijd vreemd voorgekoomen, dat zommige Nederduitfche kunstrichters, terwijl zij het gehoor ten gevalle voor het rijm ijveren, echter dit veel aangenaamer en geheel onfchadelijk foort van fpeeling min gunftig beoordeeleu; en nog vreemder, dat eea vermaard kenner derl lebreeuwfche Hteratuur,deRidder MiCHAëlis , hetzelve met verachting heeft durven verwerpen, 't Spreekt van zelfs, dat konstgrecpen van deezen aait het hoofdwerk.
C 3 vnii



LEERREDEN
TOEPASSING.
Dit zij genoeg tot opheldering en bevestiging van Davids wigtig woord: De Heer kent den weg der rechtvaardigen. Laat ons het verhandelde
ter
van eenen dichter of redenaar niet moeten uitmaaken; doch het is even zeker, dat ?ij, verftandiglijk gebruikt zijnde, der reden eene groote bevalligheid bijzetten. De be-te fchrijvers hebben dit ten alien tijde dus begreepen. Men vergelijke <3e rhetorifche boekskens van rdtilius lupus, AQüUA r O M a n u s , en ] ul ru i rufinianus,
met de aantekeningen van mijnen alomberoemden ambtgenoot david ruhnkekius; de uitmuntende Praecepta flili bene Latini van den Heer. scheller pag. 725; en het meermaalen reeds aangehaald werk van den doorgeleerden muntinghe, fradz. 50 en 51 van de inleiding. Laat mij bij de voorbeelden, die men daar vinden zal, de twee volgenden voegen, die mij uit ovidius in de gedachten koomen. Jn het begin zijner Metamorphófen zegt hij:
Sic erat inflabilis tellus, innabilis unda.
En in zijne Heldinnen - brieven laat hij Phyllis zeggen:
Demophoon, ventis & verba £s? vela dedifli. Vela queror reditu, verba carere fide.



over psalm I: 6a. 39
ter onzer overvloediger (lichting nog een wijl overdenken.
Ge-
Onder de laater fchrijvers, die wisten wat elegantie zij, behoort gewis jerusalem. Deeze ondertnsfehen maakte geene zvvaarigheid, om zich in zijne fchriften van woordfpeelingen te bedienen. Mein Schopfer ( zegt hij ergens in zijne Betrachtungen uber die vomehmjlen wahrheiten der religion ) kaan nie mein fc'iuldner werden ,• en op eene andere plaats: Lajfen fie es uns, Gnadiget flerr, der Vorfehung fo viel mehr danken, dafz wir unfem Gott , wie er ijl, in fcinem herrlichen lichte fehen , und mit aller frey* muthigkeit, wie wir ihn erkennen, auch bekennen durf en.
Laat mij deeze aantekening, die reeds te lang geworden is, befluiten met een der jongfle voorbeelden, die mij onder de aandacht gekoomen zijn. De Recenfent, die in een der deelen van de Allgemeine Literatur - Zeitung, in 't verleeden jaar uitgekoomen, een fluit der Héren van schiller beoordeeld heeft, is buiten kijf een man van eenen zeer kiefchen fmaak; en mij bevreemdde het niet in zijne recenfie het volgende te vinden: Man begreift nicht, mit welchem finne die Englander den gricchifchen Homer gelef en haben muffin, urn P opens zier li ch geglattete reime uur fur eine ueberfetzung des Altvaters der fanger gelten za lajfen , gefchweige damt, urn zu glauben, er ge•winne nicht wenig dweh die neumodigen verfeinerungen der kraftigen einfalt, womit Jlium erobert, und die Ilias gefungen ward.



40 LEERREDEN
Gelukkige, driewerf gelukkige menfchen, wier
gedrag door Jehova wordt goedgekeurd !
Schepzelen moogen hunne goede daaden misduiden, plaatzen in een haatelijk licht. Geen nood. De goedkeuring van God, den Schepper des heelals , ftcllen zij in de plaats, en die verantwoordt voor alles. — Uitwendige zegeningen, hoe aanmerklijk worden die ten hunnen opzichte veraangenaamd! Die zegeningen moogen zij befchouwen als giften van eene vaderlijke, eene vriendelijke hand, en op elke bcetc broods dit opfchrift leezen: God bemint mij. — Uitwendige rampen, welk eene draaglijke, welk eene bevallige gedaante ontvangen deezen ten hunnen opzichte ! Deeze rampen (zoo moogen zij denken en fpreeken) deeze rampen zijn de werktuigen mrj\ ner gelukzaligheid, en na verloop van luttel tijds zal ik mijnen wijzen Vader danken voor derzelver toezending. -— Zien zij voorwaard, het toekoomende , zoo ver zij kunnen , met hunne oogen overreikende , wat moogen zij niet verwachten van eenen God , die om Jefus wil hun gedrag
goed-



OVER PSALM 1'. 6a. 41 goedkeurt ! Met hoe veel blijdfchap moogen zij den dood en ecïie naderende eeuwigheid te gemoete wandelen!
Heerlijke voorrechten buiten allen twijfel! Wij, mijne Hoorders, zullen wij in cenige rnaate onder de gelukkige deelgenootcn van zoo veel heils behooren, wij moeten onze voeten gezet hebben op den weg der rechtvaardigen.
Zonder mijne natuur- en geloofs-genooten te beledigen, mag ik met eene traanwaardige vrijmoedigheid zeggen, dat veelen hunner eenen anderen weg betrecden.
Vcclc menfchen wandelen op den weg des ongcloofs. Geen bezef hebbende van hunnen ellendigen toeftand, {tellen zij geen belang in het heil, door Jefusaangebragt, en het ootmoedig vluchten tot Zijne borgtogtelijke verdienften en Goddelijk vermoogen is hun eene geheel onbekende bezigheid.
C 5 Veels



4$ LEERREDEN
Veele menfchen bewandelen den weg der Godloosheid. Behoort men al niet onder de itoutfte zondaars , onder de volkoomene verachters van God en Zijne wetten, hoe menige pligt is er nogthands, welken veelen met den vinger zeiven niet willen aanroeren ! Afhanglijk te befiaan van God bij alle onderneemingen en uitkomflen; Zijne voorzienigheid ootmoedig te eerbiedigen ook dan, wanneer Zij ons zwaar drukt; der infpraake des gewcetens te gehoorzaamen met opoffering zelve van de allerdierbaarftc belangen, met kloeke beftrijding of moedige onderdrukking van alle ftrijdigc neigingen; hoe haatelijk zijn deeze pligten in het oog van den onoprechtcn naam - Chris-ten! (*)
Gij
(*_) Men leeze hier met een onbevooroordeeld verftand en een eerlijk hart twee uitmuntende leerredenen van den Heer j. c. lavater, de eene over i Joh. IV: 19, de andere over Psalm XVIII: 24. Beiden zijn zij in 't Nederduitsch uitgegeeven, en devertaaler der eerfte heeft voor dezelve eene voorreden geplaatst, die niet minder, dan de aanmerkingen, welken hij er bijgevoegd heeft , leezenswaardig is.



over psalm I: 6a. 43
Gij onder mijne hoorders, voor zoo veelen Gij tot hier toe den weg des ongeloofs en der ongerechtigheid betreedt! vergunt mij, dat ik U de volgende vraagen voorftelle. Mogt Gij dezelven aanhooren met alle de belangneeming van menfchen, die het oogmerk hunnes aanweezens en hunne beitemming voor de toekoomende weereld niet flegts wecten, maar ook gevoelen!
Eerfte vraag. Is het naer uwe gedachten eene onvcrfchillige zaak, met welke oogen Gij befchouwd wordt door dat Weezen, aan 't welk Gij uw aanzijn en all' uwen voorfpoed verfchuldigd zijt; dat Weezen, in 't welk al, wat verheeven , al wat beminnelijk is, zich vereenigt; dat Weezen, 't welk de betrachters Zijner wetten bij trappen wil opvoeren tot de hoogfte volkoomenheid, waarvoor hunne natuur vatbaar is?
Tweede vraag. Durft Gij uzelvcn de goedkeuring van dat Weezen in goeden ernst belooven, 200 lang Gij weigert, dien betaamelijken weg,
dien



44 LEERREDEN
dien ik U in dit uur heb afgetekend, inteflaan? Durft Gij hoopen op de gunst van den tederften aller vaderen, zoo lang Gij Zijnen geliefden Zoon verfmaadt, en dat bloed, 't welk op Golgotha voor eene fchuldige weereld vergooien is, onrein rekent? Durft Gij hoopen op de gunst van den Koning der koningen, zoo lang Gij Zijnen wille wederftreeft, en het uwe toebrengt om fchande en ongeluk, wanorde en rampzaligheid, in Zijn gebied te vermenigvuldigen?
Laat mij bij deeze vraagen nog eene voegen. Hoedaanigen, meent Gij, zullen de gevolgen zijn , wanneer Gij zonder deel aan de Goddelijke gunst en goedkeuring dit toonecl van beproeving en voorbereiding verlaat, en het tweede tijdperk uwes aanweezens , de eeuwe der vergelding en beflisfing, intreedt? Verbolgenheid en toorn. Ziet daar het verfchrikkclijk deel van hun, die ten einde toe der ongerechtigheid gehoorzaam blijven. Verbolgenheid en toorn; toorn van den Almagtigen ; toorn , die zijne rampzalige ondervinders
tot



over psalm I: fo. 4$
tot in aller eeuwen eeuwigheid zal nederdrukken. (*)
Nog, mijne Vrienden! mijne ftcrflijke en oniïerflijke medemenfchen! nog is het tijd, om dien toorn te ontvlieden; en die zelfde God, die U ten jongften dage door jesus c h r i s t tj s zal oordeelen, roept U nog toe in zijn woord: Keert
we-
( * ) De leer van de volftrekte eeuwigheid der ftraffen des toekoomenden leevens, gelijk zij in den Bijbel op de allerduideiijkfte wijze geleerd wordt en een krachtig bevordermiddei is van menschlijke gelukzaligheid, zoo heeft zij niets, dat met de Goddelijke deugden ftrijdt. Men bedenke flegts,— dat niet alle de verblijfplaatzen der Godloozen even akelig zijn zullen , — dat de maat van lijden zeer zeker voor een deel zal afhangen van de lijders zei ven, dat is te zeggen, van het gedrag,'t welk zij omtrent God, zich zei ven, en hunne mede - ellendelingen houden zullen; — en eindelijk, dat barmhartigheid en ftrengheid ook in de woonfteden van eindeloozen weedom nimmer geheel zullen gefcheiden zijn. Men leeze de verklaaring van den Heidelbergfchen Catechismus door den wijdberoemden a. schultens , D. I. bladz. 97,98 , en vergelijke met de begrippen van dien grooten Man 't geen, dat ik voor eenigen tijd fchreef in mijne aanmerkingen over heteuangeliumyan mat* tiiaeus, Pr. I. bi. 9. Wie eenig denkbeeld heeft van de bijstere ellenden, die op deezen planeet, eigenlijk een tooneel van Goddelijke liefde en genade, door duizenden gedraagen zijn en nog gedraagen worden, loopt geen gevaar, van zich door deeze bedenkingen tot zorgelooze minachting van de bedreigingen zijnes Gods te lasten verleiden.



4« LEERREDEN
weder, gij afkeerige kinderen! Ik zelf wil uwe af keer in gen geneezen. Zet uwe voeten op dien weg, die zijnen bewandelaar ten leeven leidt. Och dat Gij naar dccze taal, deeze aandoenelijke taal, eerbiedig luisterdet en in dien weg de voorwerpen wierdt van het Goddelijk welgevallen!
Begint met eene aandachtige en onpartijdige befchouwing van U zeiven. Beziet het talloos aantal uwer overtreedingen; beziet ze in alle haare verzwaarende omflandigheden ; beziet de onzalige bron cenes diep-bedorvenen harts, waaruitzij voordvloeiden. Met één woord, kent u zeiven als Godloozcn, en het zij uwe dagelijkfche bezigheid, den troon van uwen Richter te naderen met eene hartelijke en onbewimpelde fchuldbelijdenis.
Die fchuldbelijdenis ga gepaard met een ootmoedig, maar tevens vrijmoedig, vertrouwen op de vergeevende barmhartigheid van dien God, die door jesus christus met zondaars ten vollen verzoend is, die Zijne vriendfehap aan eert iegelijk onzer aanbiedt, en niets van ons vordert,
dan



over psalm I:6tf«
dan dat wij Zijne vergeevende liefde in Christus jesus gelooven en aan dezelve door dank» baare wederliefde beantwoorden.
Ziet daar den inhoud, den echten inhoud, van dat euangelium, 't welk door jesus christus zeiven, door den mond Zijner onfaalbaare apostelen, op de duidelijklte wijze verkondigd is! Gods vergeevende liefde in christus jesus te gelooven en aan dezelve door dankbaare wederliefde te beantwoorden, dit, ik herhaal het, dit is alles , wat van U en van een iegelijk onzer gevorderd wordt.
Wat dunkt U? Weet Gij eenen voorflag uittedenken, die aanneemeüjker is ? eenen weg van zaligheid uittevinden, die voor zondaaren verkiezelijker weezen zou? Neen zeker. En, indien de God van hemel en aarde het ontwerp van verlosfing in uwe handen ter beoordeeling en befchaaving overgaf, Gij zoudt hetzelve met diepe fchaamte onveranderd moeten wedergeeven.
Nu



£B Leerreden
Nu dan, mijne mede-zondaars! toeft geenefi enkelen oogenblik. Gaat met een vol vertrouwen op de volkoomene verdienften van den Goddelijken Middelaar tot den troon van uwen beledigden Maaker, en verbindt U onder een ootmoedig uitzien naar den alvcrmoogenden , genadiglijk-beloofden bijftand van Zijnen goeden Geest tot eene gehoorzaame en ijverige betrachting van alle die beminnelijke voorfchriften , welken jesus zelf door Zijn woord en door Zijn voorbeeld aan ons gepredikt heeft.
Hoe gelukkig (*) zoudt Gij, hoe gelukkig zou de geheele weereld zijn, indien wij allen naer
dee-
(*) Laat mij ter wechneeming van zekere bedenking hier' de nadrukkelijke taal bijfchrijven, welke men vindt in de onlangs vertaalde uitmuntende leerredenen van den Aberdeenfehen Hoogleéraar, ai.f. xander gerard, ft. I. bladz. 174—176'. „ Welke wederwaardigheid (zoofchrijfc „ die wijze Godgeleerde) kan de Godsdienst over u bren„ gen, die niet insgelijks uit veele andere oorzanken voord „ kan koomen? Wanneer gij uit vrees voor ramp uwa „ deugd gefchonden, uwé zielen met fchuld belaaden hebt (
„ hoe



ovèr psalm I: 6a. 49
deezen regel wandelden ! De aarde , nu eene fchouwplaats van ellende, zou in een paradijs
her*
„ hoe rasch kunnen zommigen deezer andere oorzaaken it ,, in diezelfde ramp neerftorten? — Gij hebt bij voorbeeld „ gelegenheid om door oneerlijkheid uvve bezittingen te be„ houden of ze te vermeerderen: gij bedient u van die ge„ legenheid: maar de dief, dê geweldenaar, het vuur» „ het water, één van duizend gewoone ongelukken, veel» ,, ligt de ontdekking zelve uwer ondeugendheid , kan u „ van al, wat gij meendet te beveiligen, rasch berooven, „ den loon der ongerechtigheid uit uwe handen rukken, en „ u niets dan de fmet, welke gij u door er naar te tasten „ op den hals haaldet, overlaaten. — Nög eens. Daar is de een of ander mensch, van wiens gunst gij veel ver,, wacht, of wiens ongenoegen gij voor uw belang zeer na' „ deelig rekent, gij doet iets Verkeerds om hem te behaa„ gen; maar binnen weinige dagen kan diezelfde perfoon „ of door eene bloote veranderlijkheid van eigen zin, of „ door eene kwaade opvatting, welke gij in geenerleie ma„ nier kunt voorkoomen of verbeteren, ja veelligt zelfs uit „ verachting, dat gij de laagheid hebt gehad om u öaer zij-„ ne grilligheid of naer zijne gebreken te fchikken, diezelf„ de perfoon, zeg ik, kan zijne bedrieglijke günst intrek,, ken, uw vijand worden, en u zonder mededoogen aan „ de pijnigende overdenking, dat gij uwe onfchüld voor „ niets verkocht hebt , overlaaten. Toen Judas , doof „ knaagend naberouw gekweld, tot de overpriesters en ou„ derlingen des volks kwam, zeggende: ik heb gezondigd, „ verraadende het enfchuidig bloed, and'voorddert zij hém D ,„ zou-



50 LEERREDEN
herfchapen worden; en ons lieve vaderland, zederd lang door veelerlei onheil getroffen, zou uit de hand van Hem, die fpreekt en het is er, zijnen verflentflen bloei, zijnen vcrzonkcnen luifter wederkrijgen. (*).
Een
„ zonder eenig medelijden met hem wegens zijnen angst, „ zonder hem zelfs de ininite dankbetuiging voor de ver„ vulling van hunnen geliefkoosden wensch te doen, op „ deeze grievende wijze: wat gaat ons dat aan? Gij moogt „ toezien. En hij wierp de zilveren penningen, den ge„ heelen prijs zijner verraaderij, in den tempel, en ver„ trok, en, heenengaande , verworgde hij zich zeiven. „ Voorbeelden , dat de verwachtingen van afvalligen op „ dergelijke wijze te leur zijn gefteld, konden gemakkelijk „ worden vermenigvuldigd: zij zijn zoo wel in de gefchie„ deuis der dooden als in de ondervinding der leevenden „ zeer talrijk: zij zijn voor een ieder van ons ontrustende „ waarfchouwingen, dat afwijking van onzen pligt ons te„ gen de wederwaardigheden, welken wij in de volbrenging van dien vreezen, niet beveiligen kan. "
(*) Men hoore hier, hoe een bij uittrek eerwaardig dichter in de Proeven van poëtifche tnengeljlojfen. D. V. bl. 88 en 89 den heiligen en rechtvaardigen, maar te gelijk barmhartigen en genadigen God, tot Nederland fpreekend, invoere:
Betwistte Jefchurun mijn opperheerfchappij;
Heeft hij mijn' naam onteerd door fnoode huïglarij,
Mijn



over psalm I: 6a. 51
Een woord heb ik aan U in 'ebezonder, voor zoo veelen Gij met een oprecht, een volkoomen
hart^
Mijn priesterdom gehoond, en ft out mijn wet vertreedenj Gaf hij, der weelde zat, en door uitheemfche zeden Ontaart, mijn vadertugt noch vriendenraad gehoor; Gij, zondig Nederland! volgt Jefehurun op 'tfpoor; Des hebt ge ook, blij ft ge voords mijn taai geduid verachten j Geen miudre ftraf dan hij, op uwen tijd, te wagten. Keer weer, afkerig volk! al hebt ge u lang verhard, En door herhaalde fchuld mij duizendwerf getart; Keer weer. Dan zal op nieuw uw welvaart zich verheffen.
Dezelfde , door zoo veel verftand als deugd beftuurde , pen , uit welke deeze regels gevloeid zijn , heeft voor ettelijke jar.ren den vaderlande een dichtftuk gefchonken, 't welk ten titel voert: Aandagt op Levit. XXVI: 3 — 32, 'in cctie vrije navolging op Nederland ter waarfchttuwïng toegepast, en geplaatst is in dezelfde Proeven van pr/étifc'ie mengclftojfen D. VII. bladz. 7 en vervolg. In het tweede deel van dit uitmuntend vers, deel, 't welk ik niet ontijdig oordeele mijnen landgenooten hier ter leezing aantebieden, wordt het volk van Nederland door den God van Israël op volgende wijze aangefprooken:
Maar zo ge, oNederland ! niet naar mijn ftem wik hooren,
En fluit, als Isr:é'1, 't Weêrffrevig Israël, voor mij uw hart en ooren, Dan is uw lot bcflist; dan zultge, op mijn bevel,
D 2 Doof



5ü LEERREDEN
hart, uwe voeten gezet hebt op den weg der rechtvaardigen.
L eer-
Door een geduchte reeks van jammren en ellenden
Vervolgd, betaaauwd, verteerd, Beproeven , hoe 'teen volk, dat mijn gezag durft fchenden,
Vergaat, een trouwloos volk, dat mij den nek toekeert; Dan zal uw koopmanfehap vermaagren, zugten, kwijnen,
En 't feilen in de trouw Geen fchandvlek meer in 't oog der handelaaren fchijnen;
Dan kwijnt, met haar, uw zee - uw vee - uw akkerbouw; Dan zultge, in ijdle hoop, hier ftigten, planten, zaaien;
Want watge ook zaait of plant, Of ftigt, een ander zal 't bewoonen, oogden, maaien;
Dan treft u 't oorlogswee, tï water en te land; Dan hebtge nederlaag op nederlaag te dugten;
Dan zultge uw heir verrast, Omringd, verwonnen zien, of op 't oneerlijkst vlugten.
Uw vestingen zoo haast geflegt, als aangetast, Uw Oudften radeloos, uw heldenpuik bezwijken,
Uw watermagt verfaagd, Of, zonder tegenweer, lafhartig deinzen, ftrijken,
Of in den grond geboord, of op het flrand gejaagd; Maar zo ge ook dan de roê, die u kastijdt, bleeft tergen,
En u verharden zoudt, Om mijn ontwaakte wraak nog ftrenger draf te vergen,
Dan worde u elke plaag vermeerderd zevenvouwd! Dan zal ( en wat gevolg is hiervan niet te vreezen! ~)
Uw bovenlugt verltaald, Uw dampkring louter vuur, uw grond als koper weezen, Zoodat het al verfmagt wat groeit, en adem haalt;
Das



over psalm ï:6V. 53
Leerdet Gij aanvanglijk prijs ftellen op de Goddelijke goedkeuring, laat deeze het hoofddoel
zijn
Dan zal een fpade vorst uw lentebloefems nijpen,
De vrngt aan uw geboomt, Uw zomerveldgewas verroiten, onder 't rijpen;
Dan zietge, in 't herfstgetijde, uw akkren overdroosnd, En, zorg en vlijt ten trots, bij guure winterdagen,
Den hooggezwollen vloed, Op 't gonfen van den dorm, door uwe dijken jaagen, Terwijl een zwakke worm uw paalwerk wagglen doetj Dan moet' een muizenheir uw wei- en korenlanden
Doormijnen, dan verflind' Een zwerm van ongediert, met nooitverzaadbre tanden ,
Al wat liet op uw veld, in tuin, of boomgaard vindt; Dan zal mijn flaande hand uw runderfchat verderven,
Terwijl u dit verwijt, Door 'tfpraakeloos gedacht, wordt toegeloeid, bij 'tderven': „ Zie, hoe 't onfchuldig dier, om uwe fchulden lijd' "! Maar zo ge ook dan de roê. die u kastijdt, bleeft tergenr
En u verharden zoudt, Om mijn ontvlamde wraak nog drenger draf te vergen-,
Dan worde u elke plaag vermeerderd zevenvouwdt Drie rampen zullen u dan tevens overvallen ;
Het alvernielend zwaard, De bleeke hongersnood, en, de ergde nog van allen, Een doodelijke pest, die ftand, noeh jaaren fpaart; Dan zal de dem van pligt, dan zal natuur zelfs, zwijgen-,
De moeder naast haar kind, De gade bij zijn gaê, zieltogend, nederzijgen,
De vriend een ftandbeeld zijn voor 't fmeeken van zijn' vrind;
D 3 Dan



54 LEERREDEN
zijn en het hoofddoel blijven van alle qvve overleggingen en daadcn.
Verre
Dan zal geen radde jeugd meer op uw draaten fpeelen,
Geen grijsaard in 't geluk Van zijn gezegend huis, met dankbre Godvrucht deelen,
Tot hij, des levens zat, voor 't vreedzaam fterflot bukk's Met welk een wanhoop zultge uwdwaasheên dan beklaagen!
Met welk een bange fmart Gedenken aan de vreugd van uwe dartle dagen,
En de af^oón, opgeregt in 't weddcminnend hart! Hoe zal d'ontdoken lugt dan van uw ar.klig gillen
WeérgMmtn, dag en nagt, Uw naam zelfs, heinde en ver, de volkeren doen trillen,
•Eu tot een' fehriknaam zijn bij 't laatfte nagedacht! Maar zoge ook dan de roe, die u kastijdt, bleefc tergen,
En u verbittren zoudt, Om mijn rechtvaardigheid den jongden (lag te vergen, Dan zal, ó ftraf, die al, wat draf heet, zevenvouwd. Ja, meer nog overtreft! dan zal ik van u wijken;
Dan zie men hier mijn woord Niet langer vergezeld van mijn genadeblijken;
Dan worde hier ncch boet- noch heildem meer gehoord} Dan zal men hier mijn' naam geen' eerhied meer bewijzen
Door offers van gebecn , Noch dankbren wierookgeur van 't hartaltaar zien rijzen:
Zo rr.oetge, door een' droom van ongeregtigheên, Voor altijd u den weg tot mijn ontferming fluiten,
Tot ik, daar niets mijn wraak, Mijn wraak, door u zo fnood beledigd, meer kan fluiten, Uw land eenfchquwtoonecl vanfehrik en woestheid msak'!
Wie



over psalm 1: 6"^ 5£
Verre zij het van mij, dat ik U opwekken zou tot eenegeheele onverfchilligheid omtrent het oordeel en de goedkeuring uwer medemenfchen! Zoodaanig eene onverfchilligheid zou niet alleen ftrijden met de bctaamelijke zelfsliefde, maar ook met de liefde, welke Gij aan God en aan de maatfchappij verfchuldigd zijt.
Wat dan? Ik wek U alleen op, om de gunst van uwen Schepper en Heer boven die van Zijne fchepzclen en onderdaancn te fchatten. Wanneer er moet gekoozen worden, Christenen! Gods of menfchen-gunst te verliezen, gedraagt U dan als zoonen en dogteren van den Allerhoogften, dat is te zeggen: als menfchen, wier geboorte uit
God,
Wie heeft zonder ziddering deeze regels kunnen leezen? Mogt God , eer Hij den beker Zijner uiterfte grarafchap voor Nederland infehenke, door eene boven alle verbeelding fchuldige, doch oprechtlijk tot Hem wederkeerende natie zich Iaaten verbidden ! Elk beproeve zich zeiven, en befeffe, wat God van hem, in alle zijne betrekkingen, vordere.
D 4



*>P LEERREDEN
God, wier Ilemelfche adeldom hun grootmoedigheid ingcftort, en hoog , onberekenbaar hoog, hen verheeven heeft boven die vrees en die laashartigheid, welken den flaaf kenmerken,
In. dit uur, oprechte Christenen! heb ik den eenigen en zekeren weg om in de Goddelijke gunst hoe langer hoe dieper te deelen voorgefteld. §:aat mij toe, dat ik U aanfpoore, om deezen weg met vermeerderden ijver te bewa.nde.leru
Uw leeven zij een leeven. van beitcndig geloof, eene dagelijkfche, eene vertrouwelijke aanbeveeling van uzelven aan dien Jefus, wiens lijden en gehoorzaamheid pnze verantwoording en onze veraangenaaming bij God weezen moet; dien Jefus, wiens genoegdoening en voorbede ons den toegang opent tot den troon en alle de fchatten van onzen Hemelfchen Vader; dien Jefus, in wi.ea alle de volheid woont , en door wiens invloed het gantfche l.ighaam der Christenen leeven en kracht x voedze! en wasdom verkrijgen moet*
Zoekt



over psalm I: 6a. 57
Zoekt onder den invloed van dat geloof, onder den invloed van den verzegelenden Geest, het beeld Tan uwen Verlosfer hoe langer hoe dieper in uwe zielen intedrukken, hoe langer hoe duidelijker in uwen wandel te vertoonen. Een geloof, waaraan de heiligheid ontbreekt, is eene befpotting van God, eene vertreeding van Jefus bloed, en eene volftrekte verijdeling van alle de oogmer* ken eener Godewaardige Openbaaring. Doorleest vrij all* de gefprekken van onzen Heiland, all' de brieven Zijner Apostelen, de echte bronnen van onzen Euangelifchen Godsdienst; en elke bladzij zal U leeren, dat de eigenlijke vracht en het onbedrieglijk kenmerk des waaren geloofs niet beftaat in eenige rasch - verbijgaande gewaarwordingen, niet beftaat in eenige fterk- fchitterendepligtsbetrachtingen, maar in heiligheid, dat is te zeggen, in liefde, ongeveinsde, werkzaame liefde tot God en tot alle Zijne geboden»
Stelt Gij prijs op de Goddelijke goedkeuring, Inaakt- dan vooral een ijverig gebruik van alle die D 5 mid-



5§ LEERREDEN
middelen, welken God zelf verordend heeft om ons geloof te zuiveren en te vcrfterken, ons geweeten te verlichten en te vertederen, en in dien weg den heelde der hcmellingen, den heelde Zijnes Zoons, ons gclijkvormiger te maaken. De voornaamften van die middelen heb ik in mijne yerklaaring aangeweczcn, en, wijl ik vertrouwen durf, dat Gij ook dat deel mijner redenvoering met toepasfing op uzelvcn hebt aangehoord, zal ik thands, daar de tijd verloopen is, dit ftuk niet uitbreiden.
Onverfchillig te zijn omtrent de Goddelijke goedkeuring is ten hoogden berispelijk. Maar niet zoo berispelijk is het, wanneer men ten aanzien van de ftellige blijken dier goedkeuring, aan deeze zijde van het graf te ondervinden, zijnen eigenen wil verzaakt, en zich geheel onderwerpt aan den wil van onzen hemelfchen Vader. Verre van daar. Deeze foort van onverfchilligheid, wel verre van berispelijk te weezen, is het toppunt van edele, van kloekmoedige, van God-verheerlijken-



over psalm Ij 59
kende deugd. Gij, getrouwe, maar door uitwendigen wederfpoed fel - getroffen dienaars en dienaaresfen van God! Gij zijt onder het getal van hun, welken God verwaardigt om in deeze loopbaan geoefend te worden; en ik mag niet eindigen zonder U optcwekken, om in dit perk zoo te loopen, dat Gij aan deszelfs einde dat uitneemend gewigtvan heerlijkheid verkrijgen moogt, waartoe God door de toezending des druks U roept en bereiden wil.
Tot welk eene hoogte uwe beproevingen ftijgen, hoe bitter ook de kelk weezen mooge, dien U de Goddelijke voorzienigheid te drinken geeft, zoekt, door 's Heercn Geest geholpen, uw hart en lippen voor twisten te bewaaren. Twisten met God! welk eene zinnelooze verkeerdheid! en hoe weinig voegt zij aan menfchen, die uit louter genade aan een ecuwig verderf ontrukt werden, menfchen , voor welken Gods eigen Zoon den dood, en wat in aller pijnen (•) magt was, ge-
lee-
t * ) Ik ben, deeze krachtige uitdrukking verfchuldigd aan
„ onzen



6o LEERREDEN
leeden heeft! Rust ik op bloemen? vroeg zeker Mexicaansch Keizer, door de wreedheid van on-
men-
onzen wijzen gefchiedfchrijver hooft, die in het eer/Te boek zijner Nederlandfche Historiën fchrijft „ Niet zoo „ onvruchtbaar een tijd is 't nogthands van deugden ge„ weest, of zij heeft ook ilichtelijke exempelen voordge,, bragt. Goed en bloed, van den eenen broeder bij den „ anderen opgezet. Erntfeste trouwhartigheid aan perfoo„ nen van verfchillende gezindtheid beweezen. Zamelpen„ ningen, uit het diepst der beurze gewiliig opgebragt ter „ liefde van 't land en de vrijheid. Brand van ijver tot „ Godsvrugt en goede werken. Verlaaten van huis en hof ,, om het voor best gekooren verfland. De dood, en wat „ in aller pijnen magt was, ftandvastelijk geleeden. Zeld„ zaame zachtzinnigheid in de hitte van 't vechten. Meer „ dan mannelijke moed door vertwijfeldheid gewet. Voor„ deel, overgegecven uit enkele goedhartigheid, en vijand „ gefpaard op geen zoo gued weerom. Kloekheid van „ raad, ftaagwaakende achterzorg en voorzienigheid. De „ fplinterigfle en keeteliglte zaaken door 't intoomen van „ hartstogten met taaie lijdzaamheid beleid; en in de ftor„ men van den ftaat op 't fcherpfte gezeild. Der wijze, dat veele eeuwen henvaards. geen ftoffe geleeverd beb„ ben, die rijker zij in allerleie leerngen van 't beloop „ der weereldfche dingen, of wonderlijker, of waardiger ,, waargenomen tot onderwijs van Vorlten en volken. "
Ik heb deeze aanhaaling hier willen ter nedcrftellen, om dat ik Kerk en Vaderland gelukkig zoude achten, indien ik dpor dezejve in veeier borst den lust raogt doen ontv.la.m-
Uien,.



over psalm I: 6a. 61]
menfchelijke Spanjaarden op gloeiende kolen gelegd, aan eenen zijner landgenooten, die, dezelfde foltering ondergaande, all' zijne ftandvastigheid verloor. (*) Christenen! wanneer in de hitte des lijdens U de moed dreigt te ontflippen, denkt dan aan Jefus kruis, en vraagt uzelven : leed mijn Meester , mijn vlekkeloos-heilige Meester minder, toen Hij ten mijnen nutte, ten nutte der weereld, zich het ondergaan der verfchrikkelijkfte dooditraffe getroostte? De historiën melden ons veele voorbeelden van onverwrikte kloekmoedigheid , oudstijds vooral door Heidenen betoond onder nijpende lighaams - fmert of ander diep - treffend leed ; en zullen wij , die wisfer troostgronden,
heer-
men, om de fchriften van deezen grooten Man, navolger, gelijk grotius ergens zegt, zoo we! van thucydides en sallustius als van tacitos , met alle aandagt en naauwkeuriglieid te leezen. Uit Hem is niet alleen voor den bemin» naar der Nederlandfche taaie en der welfpreekendheid, maar ook voor allen, die op waare wijsheid prijs Hellen, onuit« fpreeklijk veel te leeren.
( * ) Men zie miho t's algemeene gefchiedenis, D. VII, bladz. 123, en robertsons gefchiedenis van Americat O. III. bl. 217.



f}2 LEERREDEN/
heerlijker uitzichten hebben, ons door Heidenen laaten befchaaraen? Dat ware den Christelijken Godsdienst oneer aangedaan, (*}
Ziet veel op de inmengzels van voorfpoed en genoegen, met welken de hand uwes Vaders uwe bedroevende lotgevallen tempert; en elke blijk van Goddelijke liefde jegens U doe uw hart kloppen en uw oog fmelten door het leevendigst gevoel van nederige dankbaarheid.
Leeft in het zeker vertrouwen, dat al het lijden van deezen tegenwoordigen tijd uwe volmaaking en de bevordering van uwe gelukzaligheid ten doele heeft. En , Christenen ! kondet Gij, terwijl Gij in dit Hghaam inwoont, niet alleen het
be-
(*) Niet alle proeven van kloekmoedigheid , die men van Heidenen aangetekend vindt, zijn even loffelijk. Men zie de Faria Hifioria van aelianus lib. III. cap. 2 & feqq. Treffelijker exempelen zal men bij cicero outmoe^ ten TuftuU Quaeft. lib. II.



over psalm I: 6a. 0f
bewerp, maar ook de bezondere deelen der Goddelijke fchikkingen ten uwen opzichte overzien, ik ben verzekerd, dat die wegen, welken U thands moeielijkst vallen , in uw oog de begeerlijkften weezen zouden, o Eeuwigheid ! verrukkende eeuwigheid! welke tooneelcn zult gij voor ons openen! welke geheimcnisfen voor onze oogen ontrollen! Spoei aan, fpoei aan, dag onzer verlosiing ! dag onzer krooning en zegepraal ! En gij, o dood! zie daar onze borst! tref! Dat treffen zal ons zaligen, ons bre.igcn in de armen van, Hem, wiens beeld wij droegen, wiens gunst wij fmaakten, wiens trouw wij geloofden.
Hoedaanig ook uw ramp , uw ft of tot vreezen zij, Oprechte Christenen! de tijd gaat rasch verbij; Het heuglijk uur genaakt, waarop uw heil zal daagen Gelijk de middagzon na de aakligfte onweêrsvlaagen. Verdrijf den kommer des, die uw gemoed ontrust. Zoek in uws Vaders wil uwe eer, uw' troost, ea lust.
Laat



Ï4 LEERREDEN OVER PSALM I: 6a.
Laat Zijn beloftenis uw hoop en moed verfterken:
WIB GOD MIKT, DIEN ZAL *T AL TEN GOEDE MEDEWERKEN. (*)
(*) I\Tct zie de Proeven van poëtifche mengelflofen, D. VI. bladz. 87 , 88. Het vers, waaruit deeze regels genoomen ziin, is van de hand mijnes kundigen en braaven vriends , den Heere r. van spaan, en is overwaardig, om geheel geleezen te worden.
A M E N.