Bib|iotheek Universiteit van Amsterdam"
01 3056 1996



e»Z / W.-
OCm /x ^ <* ........ )T<$T.
^etv^c^/^^/^ Jctu/
^ //^) ƒ_
vd^P /l^/ï§^^^^i>^^e^J^'. ....



VERTOOGEN
VAN
SALOMO.
PIETER J O HANNES UYLENBROEK,
in de Nes.
Te AMSTERDAM, li]



Een wijze beroeme zich niet in zijne wijsheid, en de fterke beroeme zich niet in zijne (lerkce, noch de rijke in zijnen rijkdom.
Maar die zich beroemt, beroeme zich hier in, dat hij veerlaat, en mij kent, dat ik de ure re ben, doende weldadig, lieid, recht, en gerechtigheid op de aarde.
jerem IX, 23, 24,



BERICHT.
Wat hebben wij van al ons wroeten ? fFat is het, nddf kunde, wat naar genoegen , fchat, of aanzien te ftreven ? Zié daar vragen, welke zoo natuurlijk zijn, en zoo onmidlijk uit 'i menfchen gejleldheid en de aanhoudende te loor ftelling zijtier bedoelingen voortfpruiten, dat zij wel, als een algemeen oP' gaande kreet van geheel het ntenschdom, aangemerkt mogen worden. ——— De wijsfle der vorflen , der menfchen, heeft zich deze vragen voorgefleld, en beantwoordt haar in een ge* fchn'ft, V welke het kort begrip aller menschlijke wijsheid, haren gantfchen omvang, aart, en aanwending inhoudt; en wasr van de bedoeling is, ons van den last eener eiudlooze te onvredenhèid te ontheffen, de gaven der aanbidlijke Almacht waarlijk tè dóen fmaken, en in eene ijverige, welbeftierde, en den Godlijken zegen verbeidende werkzaamheid een Geluk te doeti zoeken, het wélk ever, weinig in eene denkbeeldige verrijking des verfands, als in goud of wellust te vindèn is; maar het A 2 ytlhj



BERICHT.
welk, een met de ware Wijsheid, en niet dan de ecite Godsvrucht zijnde, zich in de weinige woorden: god te vrezen, en zich aan zijn' alwijzen wil te onderwerpen, laat famentrekken. Dit voortreflijk boek,
veel te weinig gelezen en te zeldzaam in zijn'' famenhang, aart, en bedoeling begrepen, kan niet dan den wellust van ieder waarlijk wijsheidminnend hart, van ieder Godvruchtige, van elk die fechts in zijn tijdlij!; geluk een waarachtig belang Jlelt, maar vooral, van den waren Wijsgeer, de Christen, uitmaken; en ademt alle die verhevenheid eener Godlijke geestdrift, wel-* ke de gewijde fehriften der Mozaïfche kerke zoo overtuigend ken teekent, en hun Poezij door eene vrij ine er dan Dichterlijke
grootheid onderj'cheidt. In twijfel te trekken, of Salomo
de Schrijver van den Prediker, en of dat boek een Dicht, fiuk zij, is misfehien niets anders, dan op den middag den dag te zoeken ; het geen niet dan in blhdgeboornen, verblin ■ den, of kwaadwilligen vallen kan: en ik tal dezen laatften hunne ingebeelde fcherpzinnigheid, waar zij zic'i in heilagen, even weinig trac hten te ontnemen, als ik mij in ftaat kenne, om aan de anderen dat gevoel te fchenken, hetwelke hun of dooide Nat uur-zelve geweigerd, of door hun ongeluk ontroofd is geworden. Foor mi], die in dit Wcrkjen geen ander oogmerk heb, dan een vrije Nederduitfche overbrenging van het Dichtftuk van den Prediker te leveren; zoo men aan mijnen arbeid den Dichterlijken naam niet ontzegge, het zijn niet dan de fprankels van het vuur des oorfprongklijken, welke door de fchrale dorheid mijner onopgeperde berijming heenfshittcren, waaraan ik het dank wete.
Bij



Bij de Engelfchen , heeft prior, onder den tijtel van Salomo of 's warclds ijdelheid, een Dichtftuk in drie boeken gcfchreven, houdende eene befpiegcling^ aan dat opfchrift beandw ordende, en waar in onze kennis , genoegens , en vermogen tot zijne hoofdver. deelende voorwerpen gemaakt zijn. Een Dicht•ftuk, waar toe Salomons Prediker zekerlijk de aanleiding verfchafte; doch het geen niets van Salomo, niets van dit zijn gefchrift, dan alleen enkele overgenomen denkbeelden en tocfpclingen, alles daar legen van den Engelfchen Dichter, heeft. Daar zijn er geweest, die den Hebreeuwfchen Schrijver nader, en op den voetgevolgd hebben; doch tot dusverre,zonder dien uit/lag,welken hun Dichterlijk ver.
mogen zich fehcen te mogen beloven. ■ Bij eeit Landaart,
welke bij voorkeur, fmaak in het zedendichtplach te hebben en het nog op prijs fielt, zal wellicht een zoodanige proef, dien ik thans onder de benaming van vertoogen van salomo onderfta
te wagen, beter lot hebben. Hoe het zij, de toejuiching
is niet dan het aas der dwazen, en die haar tot zijn wit hadt zou een ander en veel zekcrer fpoor inflaan om haar te beha. len,dan den weg tot het geluk te wijzen. Het geluk, zeg ik! een woord, dat genoegzaam alom bij 't zintuiglijke en aan ' t zin ruig zoo verkleefde mensehdom geen denkbeeld meer geeft, voor het minst, geen voorwerp eener wezendlijke begeerte meer oplevert !
De ongelukkige tijden van verdeeldheid, verdrukking, en wapenfehrik, welke wij beleefd hebben, hebben mij in de nachtwaken der zoo onrustige als onveilige dagen , welke de langgewenschte omkeering voorgingen en voorbereidden , de gelegenheid verfchaft om, bij V ftilftaan der gewone bezigheden, mijnen nog A 3 niit
B E R t C Hf.



È E R I C II f.
niet gants uitgedoofde» fmaak voor de oefening der Poëzu te verlevendigen: en hier aan is, onder anderen, ook dit Dicht-
ftukjen zijnen oorfprong verfchuldigd. Gelijk het derhalve
in dien oorfprong geenerlei ander doel dan V eenvoudig vermaak der bewerking, dat mijn geest daar in vond, gehad heeft, zo» geve ik het ook met die onverfchilligheid in het licht, die V gevolg van een bereikt oogmerk is: en zoo gulhartig ik aan eenen ieder het genoegen vergun, dat hij in dcszelfs lezing mag weten te vinden, zoo ongeftoord laat ik hem ook ,t boeksken toeflaan, wegzetten, vergeten, verfcheuren, ja zelfs, vindt hij 7 goed, berispen en hekelen.
Ik beken, dat men niet op die wijze gewoon is, zijne Lezers voor de voortbrengfels van zijnen geest te winnen en in te nemen. Haar men begrijpt gereedlijk, dat ik onder de vereischtens tot mijn geluk juist geen Lezers rekene; en dat, terwijl ik in 't opfeilen mij-zclven alleenlijk ten doel had, ik in het uitgeven daar tegen alleen het genoegen der Lezers, en 't Drukkers voldoening beooge. En zoo noodzaaklijk het eerfte tot gevolg heeft, dat ik niet fchrijve, dan het geen ik dcnke, en zoo ik het denke, zonder mij over het denken van anderen te bekommeren; zot onfeilbaar brengt ook V ander te wege, dat mijn ecnsgefchreven werk mij verder bij de uitgave geen belang meer voor zijne ontmoetingen inboezemt. Zoo heet toch, als men voor zijn eigen vermaken is, zoo koud zijn wij voor die van anderen, wanneer wij er geen wezendlijk deel in hebben.
Wat mijne bewerking betreft: Ik heb verfcheiden vertalingen en verklaringen vergeleken, doch geene gevonden, welke mij voorkwamen den famenhang kennelijk en (zo men V noemt') confe-
quent



S E R. I O II T.
quent genoeg te doen gevoelen. Onze Nederlandfche overzetting, welke mij ander zins, en ten opzichte van de afzonderlijke gedachten, veelal boven anderen met de kent eekenen der getrouwheid en echtheid befiempeld fcheen , heeft mij echter niet weinig, en vooral in het laat fee gedeeldte , ten aanzien van deze aanfénfchakellng te loor gefield: en waarlijk, geene andere kost mij den draad der redeneering, eens verkoren , hervatten doen, lk heb mij nochtans nimmer kunnen overreden, dat, zelfs op eens eenige plaats, losfe en onafhangklijke gedachten, of enkele zeden* Jpreuken, in plaats eener doorgaande en verbonden rede te vinden zou zijn. Ook is het mij weinig moeite geweest, eens in dit denkbeeld vast ftaande, in die fchijnbare losheid van fpreuken een'' gevolgden famenhang, of wezendlijk te vinden, of, ten minfte, te brengen. Men zondere flechts enkele verzen (f) hier van uit, welke ik, zoo wel als fommige herhalingen, hier en daar voorkomende, achterwege gelaten heb, om dat ik dien famenhang
daar in niet wist waar te nemen. ■ • Zegt men, dat zulks.
voor mijn fteljel niet zeer vleiende is: ,k geef het toe, en het zal mij genoeg zijn, al houdt men mijt? arbeid voor mijne eigene en aan Salomo flechts ontleende gedachten, en niet voor het eigen Systheoia van dien Vorst. — Omflaohtige Letterkundige onderzoekingen over een flukjen als dit, lusten mij niet; en men trekt in mijn tegenwoordige rijpheid van ouderdom, fland, en beroep, op verr"1 na zoo licht geen harnas aan voor zijne opgevatte begrippen , als in de eerfte hitte der verbceldingvolle ' J • jong-
(*) Hoofdfluk X en XI. Vertoog IX en X.
(-f) Bij voor!/, in ha zh, tfe J en 5<!e lloofi(iuk.



BERICHT.
jonglingfchap, wen wij ons-zeiven alles, en her punt van eer
van ons verft and als V belangrijkfte op aarde fchatten. •
Niet weinig heeft mij de Latijnfche Verhandeling van den Hr, J dn der Palm , over V Boel; des Predikers, en de daarbij gevoegde Vertaling cn Aanteekcningcn gebaat; ook dan zelfs wanneer ik zijne vertolking niet oordeelde te moeten volgen, mij den weg wijzende, dien ik inftoeg. Zijn oordeelkundig overbrengen van hel elfde vers des Derden Hoofd ft uks heeft mij eene fakkel entftoken, wci;:e door genoegzaam 't geheele Dichtftuk een licht heeft verfpreid; daar het onze blindheid voor V Godlijk werk, bij onze baldadige vermetelheid vm in zijn beftier te willen indringen , (de bron van ons morrend ongenoegen ƒ) ,zoo ftout, klaar, en treffend uitdrukt, en eenen grónd legt, waarop een rijk aantal overtuigende lesfen en gevolgtrekkin. gen gebouwd worden, welke, zonder dat, op zich-zelve fchijnen te ft aan , en door het gemis van de merkbare verbinding, van hun kracht en nadruk verliezen.
Voet voor voet mijne berijming na te gaan; hier mijne invlechtingen , overgangen, afwiffi/iugen , of uitbreidingen, daar mijne uitlatingen en famentrekkingen, elders mijne vcrwisfelinr gen van beelden , gedachten, of uitdrukkingen, na te gaan, is hier gants onnoodig, daar elk die er belang in fielt, het zij tot het oorfprongklijk, het zij tot een aantal vertalingen van eene onverdachte getrouwheid, toegang heeft. Ze te rechtvaardigen , behoeft niet, na V gene ik reeds gezegd heb. Ook zijn zij zoo gering in belang en aantal, dat zij naauwlijks de opmerking waardig zullen zijn, voor den genen, die zich nopens den famenhang van het ftuk met mij vereeuigen kan. — Dit
en-



BERICHT.
mderttisfchen vermeet ik mij niet, iemand op te dringen. — Wil men, met de u, eesten, den' Prediker als een enkel betoog van de mcnschlijke ij delheid * en dit voor des zelfs eenig en bepaald onderwerp houden ? Wil men er niet dan f echts losfe levenslesfen en zedefpreukeu in opmerken ? Verkiest men het meer bijzonder gevoelen van dezen of genen der Uitleggeren aan te hangen ? Men flichte zich, en make zich de wijsheid ten nut' te, die er aliijd (uit welk oogpunt men het boek ook btfchow
we~) in /preekt! ■ Alleen, men misduide V mij niet,
zoo ik er de hoofdgronden in vinde: Dat de arbeid 's menfchen lot, en geen voorwerp van beklag, maar de bron van 't genoegen des levens is. Dat blijmoedige arbeid , en een blijmoedig genieten van de gaven, die de Almacht daar aan verknocht heeft, alles is wat wc op aarde verlangen kunnen. Dat cn arbeid en genot, beide, van wijsheid afhangen; welke niet beftaat in zich in 's Hoogden befluur te willen indringen, maar in Gods al wijzen wil onderworpen te zijn-; en met welke in tijds te zoeken en te benachten het mcnschlijke leven wel befteed, zonder dat, vcriooren is.
Maar bepalen zich de uitzichten van de lesfen des Predikers met dit leven P . Zoo ik mijn gevoelen verklaren moet,
neen. De overtuiging van de onfterfiijkheid, welke zich in dat boek genoegzaam kennen doet, onder/lelt dit Leer/luk alom; nochtans ik vind het daar niet in gelceraard. Ons wezendlijk lot op aarde; '?ct geluk, voor V welke wij op aarde vatbaar en gefchikt zijn; dit zijn (naar mijn inzien) des Schrijvers onderwerpen. Waar in dit beftaa, en hoe het bereikt worde, zijn vragen, bij dit leven bepaald. Doch die deze vragen met Salomo beandB woordt,



r n.
1788.
woordt, bepaalt zijn hoop niet met dit leven; en ook aan de overzijde des grafs is het waar, dat het oneindig voorrecht derwijsheid is, dat zij haren bezitteren v leven geeft. En wat is de wijsheid, dan God te kennen; en wie kan God kennen, dan door hem, in wicn al onze eeuwige en tijdlijke uitzichten zich vereenigen: op wien Salomo gehoopt heeft, en die ons het verkoren Eeuwig te rug heeft gebracht. Hij, die, geheel wijsheid, geheel godvrucht, geheel onderwerping, en zelfverloochening, zich ten roof gegeven heeft, om ons te behoeden!
BERICHT.



I N II O Ü D.
VIER»
B a
Seklag over her vruchtlooze van al 's menfchen arbeid; gebouwd op de ijdeiheid van alles. Eenvormige op- en ondergang en aanhoudende afwisfeling van alles; die onze begeerten nooit bevredigt, maar altijd te loor fielt,cn niet dan walging kan voortbrengen. IJdelheid van de verrijking van 't menschlijk verftand} en 't uitwerkfel daarvan, befchaming en verdriet.
IJdelheid van de zinnelijke genoegens; en 't einde daar van4 naberouw en walging. IJdelheid van 's menfchen wijsheid, ondanks al haar voortreflijkheid. 't Genot alleen 't eenig goed op aarde: en dit, van Gode afhangklijk.
Geregelde voorbepaling van al 't aardfche door de Godheid. Toepasfing daarvan op onzen ftand: waarin God den arbeid aan ons heeft opgelegd. In welken dus geen ander doel te zoeken is, maar te berusten. Volmaaktheid van Gods werk: doch den mensen verborgen; en van daar de onvergenoegdheid. Gevolgen * hier uit afgeleid.
EERSTE VERTOOG.
TWEEDE VERTOOG.
DERDE VERTOOG.



Genoeglijkheid van 't betrachten der berusting in 's Hoogden wil en wijsheid. Tegenwerpingen, genomen uit de boosheid, op aarde heerfehende. Beneveling van alles. Algemeen beklag. Al de vrucht van 's menfchen arbeid, kwelling en benijding. Dwaasheid der hebzucht: onheil der kinderloozen: onheil met kinderen: nutteloosheid der bezittingen; onheilen daar van. Befluit, daar. uit getrokken.
De waarde van alle geluk te bepalen bij 't wezcndlijk gebruik. Dit, gering, en aan allen gemeen. IJdelheid der begeerten, uit hoofde harer nutloosheid en onzer onkunde.
Ons einde bepaalt ons lot, en dit voor oogen te houden. Nut hier van en van de droefheid, en nadeel der weelde. VoortrefIijkheid der wijsheid. Hoe zich in tegenheid te dragen. Algemeene grondregel des levens. Op onze de ;gd of wijsheid niet te {leunen, en waarom? De ware wijsheid niet op aarde te vinden : ook niet uit de dwaasheid te kennen. Eéne waarheid nochtans beftendig: de volmaaktheid van GoJs Werk,
INHOUD.
VIERDE VERTOOG.
VIJFDE VERTOOG.
ZESDE VERTOOG.
Z E-



INHOUD.
Samentrekking van het voorige. Berusting in God. Deze is wijsheid en plicht. Alle zijn wij menfchen, en dus, als menfchen gelijk, en hierom aan 't zelfde lot der menschlijkheid onderworpen. De vrees des doods. Waar uit ? Te genieten, dit Gods wil; en het leven niet te veronachtzamen. Onze poging niets door zich; maar Gods toefchikking alles, en onwederftaanlijk. De wijsheid nochtans op aarde vermocend en meer dan kracht: doch de vermenging der dwaasheid ontluistert haar.
Geringe tocmcnging van dwaasheid bederft de wijsheid. VoorWeflijkheid der wijsheid, zichtbaar in tegeniïelling met den dwazen: in voorzichtigheid, lijdzaamheid: ook in verongelijking. Niet te trachten naar 't verderf van anderen. Wijsheid verlicht allen arbeid. Zij in tijds aan te wenden.
B 3 't On.
Wijsheid zoekt kalmte van ziel. Overmacht te ontzien en niet tegen te dreven. Zich te fchikken n: ar 't geen men niet veranderen kan. Algemeenheid van deze lesfen. Toepasfing daarvan op den dood, als 't eenige algemeene kwaad. De overige kwaden niet algemeen. Ook niet wezendlijk, maar ingebeeld. Voor. beelden. Dezelve opgelost. Niet te treden buiten onze roeping als mensch. Wat die üij? Niet in Gods wijsheid te willen dringen, maar ih dezelve te berusten,
ZEVENDE VERTOOG.
ACHTSTE VERTOOG.
NEGENDE VERTOOG.



ver.
't Onderfcheid tusfchen den wijze en den dwaas hervat; en toépasfing daar van op 't Sraatsbeftuur. De dwaas ft.lt zich het vermaak der weelde en overvloed ten doel: de uitwerkfels daarvan. Wat het vermaak zij ? en hoe hetzelve, en hoe den rijkdom aan te merken en er naar te trachten.
Den arbeid niet te verfpillen, maar door wijsheid te bellieren; dan, Gods zegen te verbeiden , en van de nutlooze zorg af te laten. Opwekking tot geduurzaamheid in zoodanigen arbeid.
De vergangklijkheid des levens, beweeggrond om het in acht te nemen en te genieten: doch in uitzicht op de vcrandwoording, eenmaal daar van te doen.
Aan God te denken en Hem vroeg te leeren vrezen, noodzakelijk tot het behartigen van het leven. Befluit, en algemeene Les.
INHOUD.
TIENDE VERTOOG.
ELFDE VERTOOG.
TWAALFDE VERTOOG.



VERTOOGEN
I.
"Wat baat u 't zorgen ? wat, uw zielverknagend zwoegen,
6 Steriling, om een' fchijn, een zwecmfel van genoegen,
Dat, eer gij 't grijpt, verwelkt? Een enkele ijdelheid!
Een' waan, waar meê zich 't hart uit dartle fpeelzucht vleit!
't Is alles, alles, niets dan lóutre nietigheden!
Dan fchimmen, naauw verwekt of reeds voorbijgegleden.
't Gedacht der menfchen valt als dorre bladers af;
Een andre teelt fpruit voort, valt weèr ten prooi' van 't graf;
En 't aardrijk ziet gcltaag één' fchakel wisfelingen,
Die, beurtlings voortgebracht, zich beurtlings weêr verdringen.
De zon rijst op en gaat weêr onder, keer aan keer,
En waar zij heden rees, verrijst zij morgen weêr.
SALOMO.
VAN
Zij



j6
Zij ftrecft naar 't middagpünt', en wendt zich om door 't Noorden ;
En de ommezwaai des winds doorloopt de wareldoorden.
De (Iroomen vlieten uit in 't hart van d'occaan:
En echter blijft zijn peil op de eigen hoogte liaan,
En 't vocht dat ze onverpoosd in zijnen boezem goten ,
Koomt langs der bergen fpits hun weder toegevloten.
't Draaft alles rustloos om als in één' zelfden kring,
Een tuimlend rad gelijk, in ftaage wenteling.
En oog noch oor wordt ooit van 't geen wij zien of hooren
Vervuld, noch de ijdle trek tot nieuwigheid verlooren.
Helaas! wat is 'er nieuw op 't wisflend wareldrond?
Dat eenmaal was, koomt weêr; wat nu beftaat, beltond!
Wat zien we ? 't geen voor ons vcrloopen ecuwen kenden,
En 't geen een volgende eeuw weêr andren toe zal zenden.
Ach! voor of na ons is verlooren, voor die leeft,
Maar't daglicht fchijnt op niets dan 't geen flechts walging geeft!
Dus fprak hij, die zijn kruin met Davids tulband dekte, Zijn' fceptcr van d'Eufraat tot Parans zandzee ftrekte, Zijn wijsheid zag vereerd van 's aardrljks avondltond , En zelf heur nietigheid te deerlijk ondervond. De Vorst, wiens heerlijkheid bij aller vorften lui fier Uitfchitterde als een vuur, dat de oogen treft in 't duifter. Gods Gunstling, Isrels roem, en de eerbied van 't Heelal, Wiens weêrgaê de aard noch zag, noch ooit aanfehouwen zal.
Ik
ver t o o g e n



c
11.
Ik zelf, (dus luidt zijn taal tot de afkomst der Hebreeuwen, Der volken voorbeeld, en de les der latere eeuwen) 'k Beproefde 't moeilijk werk den ftetvling opgeleid; 'k Zag alles, waar de dag zijn warmte en glans op fpreidt; 'k Doorgrondde en fpoorde na: en de uitflag van mijn wroeten Was, niet dan ijdlen wind en minder nog te ontmoeten, 't Was alles, alles, niets dan loutre nictigheen,
Vermoeinis zonder vrucht, dan zielkwellaadje alleen.-
't Gekromde laat zich niet door 's menfchen handen rechten, Geen vak vervult zich, en geen breuk is faam te hechten, 'k Sprak tot mijzelv' en riep , als juichende in 't genot: „ Geen flervling, die zoo hoog begunftigd wicrd van 't lot! „ Mijn geest vervulde zich met d'eelften fchat van de aarde, „ En 'k gaarde een' oogst van kunde als niemand ooit vergaarde. Maar ach, wanneer ik 't toetfte of 't waarlijk wijsheid was, 'k Werd fchaamrood voor mij-zelv', en al mijn waan genas. Wat vond ik 't? IJdelheid en loutre onzinnigheden, Afmatting van 't verftand, verdwaling van de reden; En (ftervling, 't valsch vernuft misleie uw trotschheid niet!) Die wetenfchap vergaart, vergaart zich-zelv' verdriet.
VAN SALOMO.
17



18 VERTOOGEN
"W^claan dan, rustloos hart, beproeven wij 't genoegen,
En laat die wijsheid daar, om wie wij vruchtloos zwoegen!
Geniet! vermaak u! fmaak den wellust! baad in vreugd!
Dus zeide ik; maar helaas! wat won ik voor geneucht?
Het lachen was me een last; het juichen, woefte galmen:
Onzinnig vond ik 't een; en 't ander, leóge halmen!
*k Zocht, moe van 't onderzoek, bij 't plengen van den wijn ,
Of daar, in d'arm der weelde , een werklijk goed mocht zijn ?
Ik ftichtte een' overvloed van trotfche praalgcbouwen,
Lei hoven, wijngaards, aan, en vruchtbre lustlandouwen,
Met boschjens, waar heel de aard geboomte en zaad voor gaf,
En 'k leidde een' verren flroom tot hun bewaatring af.
'k Zag duizend knechten en onaangekochte {laven
En huisflavinnen op mijn' oogwenk om mij draven.
Mijn vette runderkudde en wollig lammrenvee
Dreef dal en heuvlen langs, als 't golven van een zee.
Het goud en zilver vloeide uit afgelegen landen
En koningkrijken, als een fpringvloed, door mijn hauden ,
En 't kostlijk elpenbeen omving mijn' voetfchabel.
Mijn ooren ftreelden zich door 't wulpfche fnarenfpel,
En zang van maagden, die, met halfontbloote leden,
ïlet hart vertederden door haar bekoorlijkheden.
't Blonk
I I.



't Blonk alles om mif heen van nooitgeziene pracht.
'k Onttrok mijn' lusten niets van 't geen men wenschlijk acht.
Mijn oogen weidden in een' doolhof van vermaken ,
En niets dat oovrig bleef, waar naar mij 't hart kon haken.
Wat was 't van zoo veel pracht ? wat had ik voor mijn deel ?
Een enkel oogenblik van nietig zingeftreel!
't Was alles, alles, niets dan loutre nietigheden!
Onvruchtbare arbeid! zorg, voor andren flechts geleden 2
En moeite, om naberouw en walging doorgedaan! Toen vestte ik de aandacht weêr op wijsheid en op waan.
'k Zag wijsheid als een lamp bij duiftrc nevels branden;
Den dwaze in hollen nacht omtasten naar de wanden;
Maar tevens, 't zelfde lot dat wijze en dwaas verwacht.
Ach! zuchtte ik, baat het me iets, zoo ik naar wijsheid tracht!
'k Zie garve en oeverzand van de eigen wolk beregenen:
't Geen dwazen overkomt, zal mij, zal elk bejegenen. En wijze en dwaas vergaat, als 't doodlijk uur daar is , En 't graf verzwelgt hen beide en hun gedachtenis.
Toen haatte ik 't licht des daags, en walgde van het leven , Van de ijdle kwelling zat, en wars van ze op te geven, 'k V.ond alles, alles, niets dan loutre nietigheên. Mijn arbeid was me een last cn ergernis met een. Hoe, docht mij, 'k zal mijn werk aan andren achterlaten! Mijn arbeid zal niet mij, maar onbekenden baten.
VAN SALOMO.
-i9
'k Heb
C 2



so
III.
'k Ilcb mooglijk voor een' dwaas mijn zorge en vlijt hefteed, Die, fluirorende op mijn' ftoel, zijns voorzaats naam vergeet! Ac-h, j 'le zorg! verkwist aan loutre nietigheden! 't Is alles ijdelheid en dwaasheid hier beneden!
Ga,floof,6 wijze, floof, fpil moeite, en zweet, en bloed! Draag 's arbeids zwaren last! lijd koude en middaggloed! Breng, breng uw dagen door in drok en fmartlijk woelen, En laat uw nnchtrust-zelv zich van uw zorg gevoelen! Wat dcedt ge ? Een ander koomt, die al uw werk geniet; 'En u is de arbeid flechts'en 't doorgedaan verdriet!
Ach! is er dan niets goeds voor 't kroost der ftervelingen, Dan 't hart aan de ijdle zorg, die ons befluipt, te ontwringen ? Is fpijs en drank 't genot dat ons onze arbeid gaf? Ook dit, dit weïnge zelfs hangt van Gods vrijmacht af. (Ik zelf, ik zag mijn drift dit vluchtig zoet ontfchieten!) God is 't, die wijsheid geeft, en vreugde doet genieten. Hij fchenktze, op wien zijn oog met welbehagen fhart, En legt den zondige op, dat hij vergaart en fpaart. Waartoe ? Rechtvaardig GoJ ! om 't zulken toe te brengen , Die, dankbaar voor 't genot, u zuivre tranen plengen. Gij, God des hemels, geeft genieting! gij alleen! En, buiten u, is 't niets dan loutre nietigheên.
VERTOOG E.N



VAN SALOMO.
ai
't Heeft al zijn beurt en tijd in de ondermaanfche wareld. Men waan niet, datze in 't wild en zonder regel dwarelt I Neen, ftei vling! wat gebeurt heeft zijn verordend uur, Gij- zelf; wat ge onderneemt; heel de omvang der natuur! Een tijdftip, eens bepaald, gaf elk van ons het leven: Een zeker tijdftip ook zal ons aan 't ftof hergeven. Het worden heeft zijn uur; het bloeien; en 't vergaan: 't Verbreken, 't héelen 't zijne, en al wat wij beftaan. Daar is een tijd gefteld van lachen, en van fchreien; Van nare weeklacht, en van huppelende reien: Een tijd van zorgen, en van zorgelooze vreugd. Een andre tijd bedroeft, een andre weêr verheugt. Nu ftaaplen we op elkaar, dan werpen wij ter neder; Nu fchrapen we, en geen uur, of wij verflrooien weder. Dees dag brengt liefde en vreê, een andre haat en moord, Die wellust, gene weêr afkeerig walgen voort, En de Almacht is 't alleen, wier onverwrikbre wetten Aan alles 't vaste perk van zijn beftemming zetten. Zijn hand gebiedt aan de aarde en aan heur' wisfelloop(: Zijne aandacht fluimert niet. — Gij, ftervling, werk , en hoop.
Neen, dwazen', vraagt niet meer, door onwil aangedreven, Wat al uw arbeid u voor voordeel ftaa te geven?
C i God
III.



22
God geeft u bezigheid, hij heeft ze u opgelegd:
Die last is door zijn' wil aan uwen {tand gehecht;
En hij - alleen is wijs; hij, goed, en in zijn werken
Volmaakt: hij, door 't begrip eens aardworms niet te omperken.
'k Ging alles zorglijk na, 'k befchouwdc en onderzocht:
'k Vond alles in zich-zelfs en naar zijn' ftand volwrocht!
'k Vond alles, wel geplaatst, in orde en tijd geregeld!
Maar de Almacht heeft haar werk voor 'smenfehen geest verzegeld, En daar hij 't Godsgewrocht met menschlijke oogen ziet, Aanfchouwt hij 't, maar omvangt den gantfehen fchakel niet, Ziet einde en doel voorbij, miskent verband en orden, En wraakt de onfaalbre kracht die alles heeft doen worden.
Ja, flervling, wat het zij, wasr u 't gemoed naar haakt, Blijmoedige arbeid is 't, die 't leven lieflijk maakt. Doe wel, 6 menschdom! werk, en leer de vrucht genieten Die de arbeid u verfchaft, zoo lang uw dagen vlieten ! Dit, flervling, is uw heil, en 't goede van uw lot! En dit, dit is 't gefchenk van d'alweldoenden God.
Ik weet, wat de Almacht wil, kan geen verflooring lijden. Geen macht, die 't kan wcêrflaan, verijdlcn , of vermijden! Geen arm, die iets vermag, dan wen Hij fterkte geeft: Hij heerscht: zijn naam is God: gij, aardbewooners, beeft!
Laat, laat dan de aarde een kring van ftadge wentelingen, Laat alles wisling zijn in de ondermaanfche dingen!
VERTOOGEN
'tls



IIII.
't Is God, die 't op zijn' tijd uit loutre goedheid fchenkt, En beurtlings 't af doet gaan en weêr te voorfchijn brengt.
Hij, hij-alleen is wijs; hij goed, en in zijn werken Volmaakt, en door 't begrip eens aardworms niet te omperken. Zijn hand gebiedt aan de aarde en aan heur' wisfelloop: Gij, flervling, buig u ncêr! aanbid, en werk, en hoop!
VAN SALOMO.
23



*4
D us dacht ik, wendde 't oog bedachtzaam op mij - zeiven,.
Vermoeid, uit wat me omgaf me een ftaag verdriet te delven;,
En 'k voelde een kalmte en rust, als ik mijn eigen lot
Stilzwijgende overliet aan 't Atbeftier van God.
'k Was blijde en wel te moê, 't zij lucht en wolken freurden,
En mast-en eikenbosch tot. op den wortel fcheurden,
't Zij aarde en hemeltrans mij toeloeg! 'k was gerust; ■
Ik wist, de Alwijshcid heerscht; zij deelt mij last en lust, «
Maar ach! wat zag ik toen in de ondermaanfche ftreeken ? Godloosheid voerde 't woord , daar 't heilig recht moest fprekea: Zij - zelv zat onbefchaamd in 't hoog gcftoelte voor; Verdrukking fmeekte om recht, doch vond er geen gehoor. De tranen vlooien langs den drempel, en het weenen Drong wand en welffel door, ten hoogen hemel henen. De fnoodheid juichte, prat op wettelooze macht, En de onfchuld, zonder hulp, werd op hcur' wenk gcflacht-,
6 Riep ik, zalig hij, die in den grafkuil fmoorde! .t Zalig boven al, voor wien nooit daglicht gloorde! Die nimmer was of wordt! die nooit die gruwlen ziet, Die 's aardrijks bodem draagt! 6 Overzalig niet!
Toen weidde ik met mijn' geest door allerhande Manden. 'kBefchouwde al 's menfchen zweet, den arbeid van zijn handen ,
En
VERTOOGEN
I I I I.



En 't geen de vruchten zijn van al zijn zorge en vlijt;
Wat vond ik 't? Zclfkwellaadje en onderlingen nijd!
't Was alles 'ijdelheid en loutre nietigheden!
Ach! de afgunst woelt vergeefs en knaagt henr eigen leden;
En 't weinig dat het hart met (tillen vreê geniet,
Is meer dan bergen fchats, beneveld door verdriet.
Van waar dat zwoegen dan ? van waar dat rechtverdraaien ? Van waar die vrekken , die , als nooitverzaadbre haaien , Schoon maagfehap , nageflacht, noch echtknoop hen verbindt, Steeds hongren naar het goud, dat zelf hun vreugd verflindt? Verdwaasden! die zich nooit bij al hun fchraapzucht vragen, Voor wien is al mijn zorg en rusteloos bejagen? Voor wien ontzegge ik mij den wellust van 't genot? Om wien verteere ik mij, vergiftige ik mijn lot? Ach! is dit iets dan waan, dan loutre nietigheden? Is 't al geen ijdelheid en droefheid hier beneden ?
Voorzeker, de eenzaamheid, ontbloot van hulp en troost, Is deerlijk. Wee den mensch , die maagfehap heeft noch kroost l Zijn arbeid is om niet ,, en zonder zelfvoldoening; Zijn zorg, een ftaage vloek, verdoken van verzoening! Hij druikelt ? niemand, die hem oprecht in zijn' val! Hij rilt? geen fterveling, die hem verwarmen zal! Een machtig vijand naakt? ontbloot van aanverwanten, Is al zijn weerftand niet dan vruchtloos tegenkanten!
£ ZijQ
VAN SALOMO.



a6
Zi;n jeugd en kracht verwelkt? in gecnen wakkren zoon Herleeft ze en luikt weêr op, zijn' ouderdom ter kroon 1
Dan ach! 't geluk is ook aan telgen niet verbonden! Daar worden er genoeg, die vaders zijn, gevonden, Wier arbeid is voor 't kroost, waar al hun hoop op ziet; En echter 't nageflacht ontfangt de vruchten niet.
Hij ook, die voor zich-zelv' den rijkdom tracht te fmakett, Wat heeft hij ? ijdlen rook! en — kwelling voor vermaken 1 Het goud verzadigt niet den genen die 't bemint, Noch de inkomst, die zijn' lust in weeldeen praalzucht vindt. Daar 't overvloeit van goed, daar krielt het van die 't eeten: Die finaken 't, dien ten fpot, die voor hunn'wellust zweetten j En hij die 't goed bezit, wat koomt hem-zclv' daar van? 't Is 't enkele aanzien' flechts, zoo 't hem genoegen kan! Helaas'. de landman vindt op d'omgeploegïen akker Nog zoetheid in den flaap, en wordt met frischheid wakker y Maar zatheid laat den rijke op 't mollig zwanenbed De nachtrust zelfs niet toe, en houdt zijn' flaap belet.
Ja, 'k zag nog erger ramp op deze onzalige aarde! 'k Zag die zich-zelv' het goud tot zijn verderf vergaarde! 'k Zag zuurverworven goed door d'arbeid-zelv' vergaan, En 't kroost van die 't bezat, ten doel van d'armoê ftaan! 'k Zag heel het menschdom naakt van 't bange leven fcheien 9 Als 't pasgeboren wicht bij 't allereerfte fchreien;
V ERTOOGEN
En



D s
V.
»7
En al zijn' arbeid niets dan onrust zonder baat, Waar van geen handvol zelfs zich meê vervoeren laat.
Daar ligt ons zwoegen dan! daar, al dat zielbezwarenI Daar, al die pbgen van een aantal bittre jaren! è Stervling! fpaar uw zorg! Geniet, terwijl gij 't kunt! Dit 's alles wat u God ten erfdeel heeft vergund! Maar leer u-zelv', uw lot, en wat u wacht, vergeten! 't Genoegen wordt u niet, dan fpaarzaam toegemeten, 't Is alles ijdelheid en loutre nietigheên, 't Is alles zelfbedrog en onrust hier beneên!
VAN SALOMO.



iS
YERTO. OGEN
at waar't, offchoon ons God 't volop der aard verleende, Offchoon zich de overvloed met fchittiende eer vereende, Offchoon ons niets ontbrak, waar naar ons 't harte tracht, En alles ware ons flechts voor vreemden toegebracht? Dit (zeker) ware een naar, een fchrikbaar goedbezitten! Voor andren waar't genot, ons, de arbeid en 't verhitten! Ons hart verzet zich-zelf op 't denkbeeld van dien ftaat, En rekent de armoe zoet bij zulk een gruwzaam kwaad. Maar, flervling, wees bij 't goed met talrijk kroost gezegend , Leef jaren zonder tal, van voorfpoeds gunst bejegend, En laat uw ziel zich niet verzaden van 't genot: Wat hebtge ? een handvol zand, en anders niet van 't lot! Wat zijt ge meer dan die, die zonder nakroost ftierven ? Wat zaliger, dan die, die nooit het licht verwierven? Ach, de ijdle misdracht, die in duifternis vergaat , Geheugenis, noch naam, noch denkbeeld, achterlaat, Die nacht noch daglicht kende, en onrust noch genoegen, Is zaliger dan gij in uw onvruchtbaar zwoegen. Leef, arbeid, zucht, en fchraap ; vergader, zorg, en fpaar, 6 Stervling! 't eigen niet verwacht en u en haar.
Ach, al ons wroeten is voor mond en ingewanden, Die vordren altijd meer van de onvermoeidfle handen;
V.
Dan,



VI.
Dan, waartoe d'ijdlen trek van die begeerlijkheid,
Die nooit verzading vindt, nog wijder uitgebreid ?
Wat hebtge , 6 ftervling, meer dan de enkle lijfsbehoefte?
Dit heeft de rijkfte vrek en 't haveloost geboefte,
Dit wijze en dwaas gemeen, en nietwes boven dit.
Waar,waar is 't voorwerp dan, waarom ge uw bloed verhit?
Waartoe met zorg en drift naar 't nutloos meer te ftreven?
Vernoeg uw oog, geniet, en fmaak den lust van 't leven!
ö IJdle nietigheid van aller fchepQen weusch!
Wat zijt ge, ó Adams kroost? herinner 't u! een mensch!
Wat is uw pogen ooit dan enkel zielverkwisten ?
Of kuntge, ó aarden kruik, met d'Albeflechter twisten?
Hij-zelf bepaalde uw lot: tas duizend ijdelheên
Met nooitvermoeibre vlijt en naarftigheid op één,
Niets kuntge tot u-zelv', uw' ftaat, uw grootheid voegen;
Geen aasjen macht, geluk, genieting, of genoegen.
En wie, wie weet wat ons in 't vluchtig fchemeruur
Des levens, zoo beperkt en zoo gering van duur,
Tot fchuwbaar onheil of begeerlijk goed kan [trekken ?
Wie leert ons, welk eene aarde ons lichaam moet bedekken?
Wie, waar de morgenzon in 't aardfche fchaduwdal,
Dan, als ons 't graf befluit, heur' glans ©p richten zal?
VAN SALOMO.
29
D 3



3°
'Welrbarftig fterveling! wees in uw' (laat te vreden!
Al 's levens goed en kwaad is haast voorbij gegleden;
Doch ftel geen dartlc vreugd, of wat verganklijk is,
Voor de onbefproken naam cn nagedachtenis.
De dag des doods beftemt uw noodlot, heil, en waarde:
Die dag is grooter dag dan die u bracht op de aarde.
Ontzie hem, vier hem meer dan uw geboortelicht,
En juich de rouwbaar toe, geen pasgeboren wicht!
Treed blijde in 'c lijkmisbaar:, en waar de zorgen prangen;
En fchuw 't ontzind gedruis der wulpfehc tafelzangen!
't Is de uitgang van den mensch, die levende onderwijst; En droefheid zalft het hart dat voor geen droefheid ijst. Des wijzen hart is bij den fchreiende en de droeven; De dwaas, waar weelde en fpel hem op de feestzaal toeven. Wees met den wijze, ö mensch! zijn tuchtroe, zijn verwijt, Is beter dan de roem der dwazen, wijd en zijd. Der dwazen lof is wind: hun lachen en vertoornen Gelijkt aan 't woest gekraak van lichtontvlamde doornen. De wijsheid toont heur kracht cn oefentze in 't verdriet, Maar 't hart weêrftaat de weelde en heur gefchenken niet.
't Voleinden van een zaak is meer dan ze aan te vangen: Geen hevigheid, 't geduld, befteigert zijn verlangen:
VI.
VER.T OOGEN
Ver-



Verkies des lijdzaamheid voor 't bruifchend vuur der drift. Een dwaas voedt woede in 't hart en berst aan heur vergift. Gij, wendt uwe oogen niet op afgeloopcn dagen, Wanneer u 't hart ontftcekt bij 't overwicht van plagen: De reden laat niet toe, dat ge in den tegenfpoed Uw' wrevel aanzet, fcherpt, en op u- zeiven woedt. Wees wijs, 6 fterveling! Al 's aardrijks fchatten wijken Voor wijsheid, 't hoogfte goed, dat menfchen kan verrijken, 't Is waar, de wijsheid is flechts fchaduw hier beneón, En vliedt, zoo wel als 't goud, gelijk een fchaduw heen: Maar dit, dit heeft ze alleen, daar 't al te kort moet fchieten4 Dat zij, wie haar bezit, het leven doet genieten.
Eerbiedig 's Hoogften hand! blijf voor zijn werk verftomd! Wie maakte 't recht, ó mensch , 't geen de Almacht zelve kromt. Smaak in den voorfpoed 't heil, waarmcê heur hand u zegent; Zoo, dat u 't naadrend kwaad niet onverhoeds beiegent! Want God, die vreugde en leed een ftaage wisling geeft, Verborg het nakende uur voor al wat adem heeft.
Wat heb ik niet gezien in dit mijn ijdel leven! 'k Zag braven door hun deugd en om hun weldoen fneven; Den fnode in tegendeel gered door 't wanbedrijf. Rust des op wijsheid niet, noch trek het recht te ftijf, (Wat hebtge u voorbedacht in 't wis bederf te ftorten?) Doch gruw van 't onverftand en 't godloos rechtverkorten.
VAN SALOMO.
Si
(Wat



3*
(Wat zoudt ge u-zelv' den dood berokknen voor den tijd?) Gelukkig, bij, die 't een, en tevens 't ander, mijdt! En dit vermoogt ge alleen door waarlijk God te vrezen. De wijsheid fterkt den wijze, en houdt al de aard in wezen. Ze is meer dan 't machtigst heir in de allerfterkfte ftad. Maar wie, wie leeft op de aard, die nooit zich-zelv' vergat-? Wie tast niet daaglijks mis, en handelt zonder dwaling ? Bekreun u-zelv' ook niet aan vloek-of eerbehaling: En, hoort ge uw' naam fomtijds met luttel lofs genoemd, Denk, dat ge ook andren wel lichtvaardig hebt gedoemd.
Dus vond ik 't, als ik zwoegde om wijsheid na te jagen, Die me echter fteeds ontflipte in ijdel zelfbehagen; En ach! wie vindt op de aard, offchoon hij rustloos wroet, Een uit ons menschlijk oog zoo diep verborgen goed?
Ik wanhoopte, cn beftond mijn' voetftap om te keeren, Om bij de dwaasheid • zelv, wat wijsheid zij, te leeren, En floeg de boosheid gaa, die 't onverfland verzelt. Wat vond ik? mij met haar in 't zelfde net bekneld! 'k Vond bittrer ding voor't hart, en meer voor't hart te fchuweu Dan.'t ijslijk uur des doods, dat al wat leeft doet gruwen. Een vrouw, wier ziel, wier oog, wier nooitverzade hand 't Aantreklijkst lokaas toont, doch 't doodlijkst warnet fpant. Wien 't Godlijk oog bewaakt, ontgaat heur valfche ftrikken 9 Doch boosheid ftort in 't net, en blijft er in verflikken.
VERTOOGEN
Dit



Ë
VII'
Dit vond ik, dit alleen: en 't langgezocht befluit, Wat wijs-, wat dwaasheid zij, kwam op verwarring uit. Nog zoeke ik, en om niet, om 't eindlijk op te maken, 'k Zag onder duizenden naauw een daar toe geraken. En ach! bij "t vrouwlijk fchoon ontdekte ik 't nog veel min.
Eén waarheid echter ftaat: die zie ik duidlijk in! God, eindloos goed en wijs, God heeft ons recht gefchapen; En 't kwaad is uit ons-zelf, die ons aan 't niet vergapen. Het menschdom matt' zich af in vonden zonder tal, fïods werk is alvolmaakt; zijn werkftuk is 't Heelal. ;
VAN SALOMO.
5J



34
'k Zag
Wie onzer handelt wijs ? wie mag vcrftandig heeten ? De wijsheid legt in 't hart den wrevel aan de keten, En ademt kalmte en rust en wel te vrcdenhcid, Die op 't ontfronst gelaat een' heldrcn glans verbreidt,
Heb eerbied voor H gezag, en weet een' vorst te vrezen; Maar toon vooral ontzag aan 't eindloos Opperwezen. Onttrek den last u niet, wen hij bevelen geeft, Nog drijf weêrfpannig door het geen zijn' wil weêrftreeft. Hij immers heeft de macht, en heerscht naar welbehagen. Hij fpreekt, en 't is een wet: wie zal hem reden vragen ? Gehoorzaam dus gedwee, zoo naakt u geen geween! De wijze kent en tijd cn tijdsgelegcnheên. Geen opzet, dat zich niet naar tijd en plaats moet buigen! De ontelbaarheid van 't wee kan al wat leeft betuigen; En niemand is 't vergund, zijn lot voor uit te zien, En niemand kent den ftond van 't geen er zal gefchién. Geen mensch heeft heerfchappij op d'adem van zijn leven: Niet een, op ': vreeslijk uur als hij dien weer moet geven. Geen wapen 't welk ons baat in dien benaauwden ftrijd i En 't is met worstlcn niet, dat iemand zich bevrijdt, 'k Zag in de breede reeks van 's menfchen ongevallen , Pit lot, dit zelfde lot, verordend over allen,
VERTOOGE N,
VI r.



'k Zag andre weer, aan tijd, perfoou, en plaats verknocht} Maar — ijdel, loutren fchijn, wanneer ik ze onderzocht. Zoo zag ik d'eenen mensch den andren onderdrukken; Het praalgraf 't loon gemaakt van ftoute gruwelflukken; Den brave in tegendeel, in 't weldoen onvermoeid, Vergeten van het volk, dat door zijn voorzorg bloeit. Dit, ja, dit alles , is flechts ijdel! ijdle gronden! Niet daadlijk volgt de flraf op 't plegen van de zonden j' Dit, flervling, is 't alleen, wat uwen wrevel wekt! Dit is 't, waarom u 't hart tot euveldaden trekt! Doch, zwijg! eerbiedig God, en eer zijn welbehagen! De booze flage in 't kwaad, de Hemel moog hem dragen, Wat nood ? Dit wete ik toch! dit flaat onwrikbaar pal, Dat hij, die de Almacht eert, heur goedheid fmaken zal. Maar neen: fla de uitkomst gaa, en rust van 't wederftreveri! Den fnoode ontmoet geen heil, geen zegen van het leven. Zijn macht, zijn lust, zijn werk, cn zijn geheel beftaaa Is enkie fchaduw, fchijn, en eer ge 't weet vergaan.
Doch zagen we ook het kwaad niet ftrafloos zijn op de aarde? Den vrome in 't leed geftort, terwijl het fnoodaarts fpaarde, En 't loon van 't goed en kwaad als blindlings uitgedeeld?
Neen , flervling, neen, gij doolt, wanneer gij 't u verbeeldt.' Ga, waan in 't menschlijk hart niet roekloos door te dringen: God-zelf doorgrondt alleen de ziel der ftervelingen.
35
VAN SALOMO.
E 2
Gij*



36
YIH.
Gij, nuttig, fmaak, geniet hS goede van uw lot: Geniet uw nooddruft, blijde en vrolijk in 't genot. Dit, dit 's uw roeping, dit! en , wat ge ook moogt bejagen , Dit hebt ge van uw werk alleen maar weg te dragen. En, zoo ge om wijsheid zwoegt, — door onafmatbre vlijt» Die eindloos dag en nacht met (talen weetlust dijt, Die met onbreekbre kracht onwrikbaar ihgefpannén, Verftrooing, rust, en flaap, en ftoornis heeft verbannen; Door meer, door eindloos meer, dan menschlijk brein vermag, Bereikt ge d'omvang niet van 't Godlijk Rijksgezag.Wat is, is 't werk van God, zoo heilig als rechtvaardig; En wie Gods wijsheid wraakt, is hoogstbeflraffingwaardig. Wie ooit zich vleie of niet, zijn' raadflag door te zien, De wijsfte fluit hier 't oog, en laat zijn' God gebiên.
VERTOOGEN



VAN SALOMO.
2?
Dit leefde ik! dit 's de vrucht van mijn befpiegefingenJ Dit neemt mijn ziel ter harte in 's lots bejegeningen! Wie wijs, wie deugdzaam is, geeft zonder wederftand Zich-zelv' en heel zijn lot gewillig in Gods hand; Dringt in 'ttoekomftigniet, noch tracht verdwaasd te ontvlieden h Geen 's Hoogden vrijmacht wil, en , wil hij 't, doet gefchieden ; Maar is in 't lot te vreên , dat heel het menschdom draagt, Terwijl hij voor zich-zelv' geen reedloos voorrecht vraagt. De braaffte op aarde is mensch, gelijk de ontaartfte boze, En 't zelfde valt ten deel aan deugdzame en godlooze. De fchuldige en bevlekte, en die van 't onrecht gruwt; Die de Almacht needrig eert, en die zijne outers fchuwt;-— Zij zijn de zelfde als mensch , en de eigen lotgevallen, Der menschlijkheid verknocht, hejeegnen aan hen-allcn. Ja, 't hart van elk die leeft5is met gelijke fchuld, En tot den rand Van 't graf met dwaasheen opgevuld. Ook moeten ze, op hun beurt, 't geminde leven derven. Want wie, wie is er vrij van 't onverbidbre fterven? Wie kan den dood ontgaan, die al die hoop verflindt, Waardoor men zelfs waardij in 't eerloost leven vindt; Die d'eindeloozen fchrik van 't leven te verliezen, Voor de onverftoorbre rust des grafkuils doet verkiezen;.
VIII.
Al-
E3



Alleen, omdat het graf voor zijn' gemaakten buit Met d'arbeid, ook het doel van d'arbeid buiten fluit?
Welaan dan! rusten wij van 't altijd wreevlig zwoegen! Ga, flervling, eet uw brood met blijdfchap en genoegen $ Drink, drink de most met lust, die u uw wijnftok biedt; En weet, dat God uw werk met welbehagen ziet! Verban den rouw van 't hart, uit kleeding, en gebaren , En laat het balfemvocht fteeds drupplen van uw hairen! Geniet het leven met de weêrhelft die ge aanbidt, Zoo lang gij de ijdle fchim van 't leven nog bezit! Geniet het: 't is het al, wat ge in uw levensdagen, Met al den arbeid, dien gij doorftaat, weg kunt dragen. Geniet! en roept u 't hart tot d'cen of andren plicht, Betracht hem flraks, met lust, en eer uw ijver zwicht: En denk, daar is in 't graf, waar we allen heenen fchieten 0 Geen arbeid af te doen , dien we eenmaal achterlieten!
Ik zag, de fnelheid hangt aan 's loopers poging niet; De ftrijdbre kracht aan hem, die zich verwinnaar ziet i 't Hangt aan de wijsheid niet, zich-zelven brood te geven i Aan voorzorg van 't verfland, in d' overvloed te leven; Aan kloeke ervarenheid, in eer of roem te ftaan. Neen, 't is de loop van 't lot, dien we ijdlijk tegengaan: En 't menschdom is gelijk aan lucht- cn waterdieren Die achtloos, zonder zorg $ door ftroom of ruimte zwieren,
V E R T.Q O G E N1
En,



En, blind in 't vreeslijk uur, hun eens vooral beftemd, De roof van 't garen zijn, dat ze onverhoeds beklemt.
'k Zag echter ook op aard de kracht der wijsheid blijken: Een kleine en zwakke ftad een machtig hcir doen wijken; En van heur enge vest, uit burcht bij burcht belaagd, Een' wijdgeducht' monarch met fchaamte en fchrik verjaagd. En dit, dit alles door een' armen onbekenden Verricht, wiens fchrandre raad den vijand af deed wenden! Toen riep ik wijsheid uit, als meer dan wapenkracht! De wijsheid zelfs verfmaad, veroordeeld, en veracht! Leen dus een zedig oor aan de uitfpraak des verftandigcn , En fluit het voor 't gefchreeuw van zinnelooze onbandigen, Ja, wijsheid overtreft geweld en krijgsgeweer ! Maar luttel dwaasheid rach!) berooft haar van heur eer.
39
VAN SALOMO.
I X.



VERTOOGE N
jNiet anders dan 't vergift der fchadelijke mieren, Die op de Balfemfchors en in heur fpletcn tieren, Het lieflijknekend vocht dat uit den boomftam druipt, (Wen flechts eene enkle meê in 't kostbre reukvat fluipt) Door 't heimlijk woelend zuur der gisting doet ontfteken, En tot een mengfel maakt, wiens walging 't hart doet breken: Zoo doet één dwaasheid flechts, één roekeloos beftaan, D'onfchatbrcn wijsheidsrocm in fchande cn fchimp vergaan. De wijze is bij den dwaas als kundig afgerechten In 't zangrig fnarenfpcl bij onbedreven flechten: De zelfde Cyther klinkt in welk een hand het zij, Maar niet met d' eigen' toon noch de eigen melodij. De dwaas befchimpt zich-zelv' door zijn' geheelen handel, Tast blindlings om, verdoolt, en ftruikelt in zijn' wandel, En legt zijn dwaasheid bloot voor de oogen van 't Heelal. v Gij, fta niet roekloos op, noch breng u-zclv' ten val! Draag d'onwil van uw' vorst, ook zonder grond verbolgen; En koom de rampen voor, die op den weêrftand volgen. Verdraag, ook als hij dwaalt, een' flechthoofd fielt in ftaat, En hem, die 't waardig ware, in 't needrig duifler laat. 'k Heb flaven meer dan eens den zadel zien beflrgen, En Vorften aan hun zij' vergeten zijn en zwijgen:
't Is
40
I X.



't Is aanzien, eer, noch ftaat, dat 's menfchen waarde flaaft. Hij-zelf ftort in zijn' kuil, die andren kuilen graaft: En'wie met euvlen moed een' muur tracht door te brecken ,• Wekt eer hij 't weet een (lang, ouïhem naaï't1 hart te' flckcrt. Men groeft uit 's aardrijks fcho'ot geen marmer zonder leed, En houwt geen' eik in 't woud,of 't kost den flervling zweet'; Doch wijsheid fcherpt den bijl, die d'arbeid kan verlichten, En doet, wat grooter kracht' ohmooglijk kan verrichten. Dan wat, wat baat ze eeii' mensch , die fteeds zich-zélv' vergeet ? Wat helpt 's bezweerders kunst, na dat hem de adder beet'?
Eens wijzen mond neemt in, zijn adem (licht den vrede : De dwaas, zijn zelfbederf door onbezonnen rede : Zijn taal is onvcrftand, heur uitflag, razernij, Zoo doodlijk voor hem-zelv' als heel de maatfchappij. Zijn mond geeft eindloos op van 't geen hij aan wil vangen, En, achl geen flervling weet, wat einde 't zal erlangen. Zijn woelen mat hem af in duizend bezigheên, En zelf 't geringfte op aard ontglipt hem in 't gemeen. 6 Deerniswaardig oord, waar zulken wetten geven! Rampzalig, waar een kind ten zetel is verheven! Waar weelde en overdaad, en 't geen den wellust vleit, Den bloem van 't land bedelft in dartle onmatigheid! Maar, zalig, zalig 't Rijk, dat zulk een' vorst mag eeren, Wien de oorfprong van zijn bloed bevoegd maakt tot regeeren ;
F • Waar
VAN SALOMO.
4i



44
Waar de adel 't volk niet tergt door bandeloos gedrag,
Maar matigheid bcfchouwt als fteunfel van 't gezag'.
't Is flappe werkloosheid , die hechte gevels vallen,
Die daken fcheuren dqet, cn muren flecht en wallen;
Het lieflijk dischvermaak, vervrolijkende wijn,
Moet niet des levens zorg, maar zijn verkwikking zijn;
En rijkdom, als de weg tot eerbre zinvermaken,
Verdient bedaarde vlijt, geen zielontrustend haken.
Dus arbeid, fterflijk mensch, betracht dien plicht met lust,
Maar laad geen zorg op u, die op Gods wijsheid rust.
VERTOOG EN
X.



V A N S A L O M O.
43
Verfpil uw' arbeid niet in nutieloozc pooging j
Noch handel zonder doel, of regel, of beooging.
Zaai daar, waar vruchtbre grond, bewaterd door den vloed $
U eens een' blijden oogst uit de akkers hopen doet.
Verdeel 't bevruchtend zaad in onderfchciden Itreken ,
Opdat, zoo 't onheil woedt, niet alles moge ontbreken;
Wat weet gij, welk een nood misfehien te wachten ftaat,
En waar ecu zwangre wolk de halmen ncderflaat ?
Wat weet gij, of ge uw brood of hier of daar zult vinderi.
En waar 't geluk u wacht, aan tijd noch oord te binden ?
Waar de Almacht zeegnen wil, daar daalt heur zegen neer ï
Verbei dien op uw werk, en verder zorg niet meer!
Die al te angstvallig fchroomt Voor wind of regenplasfen , Zal nooit een graanfeheut zien, nooit volle garven tasfen. Zoo min gij d'omloop ziet des windftrooms- in de lucht, Of't week gebeente aanfehoawt in de eerst ontfangen vrucht, Zoo weinig weet ge , ó mensch, een oogenblik te vooren, Wat over u, uw Werk, door de Almacht zij befchooren.
Wel, werp uw zaad dan vroeg in d' omgedolven grond; En trek itw hand niet af bij vallende avondltond!
F s
x.



Al
XI.
De Godheid kan of 't een , of 't ander groei verkenen , En zelfs, uit bei gelijk een' rijpen oogst vereenen. Dus arbeid, fterflijk mensch , betracht dien plicht met lust, En laad geen zorg op u, die op de Godheid rust.
VERTOOG Ett



XII
F3
Voorzeker! 't menschlijk hart is naauw gehecht aan'tleven* 't Vindt lieflijkheid in 't licht, en fchrikt om 't op te geven. Doch fchoon ge ook jaren lang des levens lust geniet, Wat is 't, zoo ge op den nacht Van 't eindloos duifter ziet? Dien nimmer eindbreii nacht die 't alles moet vervangen! Dien elk die adem fchept zich boven 't hoofd ziet hangen! Wat is uw leven dan, en wat zïjne eêlfte vreugd?
Juich, Jongling, juich dan vrij in d'opgang van uw jeugd I Maak u heur morgenlicht, den luifter van uw dagen, Ten nutte , in 't vol genot van wat u 't hart moog vragen! Geniet, wat oog, wat hart, wat ziel of zin bekoort! Stel geen begeerte perk, die in uw binnenst gloort! Laat, laat u 't levenslicht, het zoet des levens fmaken, En baadt in d'overvloed van vleiende vermaken! Maar weet! de Rechter leeft, de Rechter van 't Heelal, Die eenmaal rekenfehap van 't leven vordren zal.
Dit leere u,'t levenslicht op juisten prijs waardeereö! Dit, van 't befef des doods uw' geest niet af te keereni En, daar de Jonglingfchap gelijk een nevel vliedt, Verbittre u 't zelfgskwel des levens zoetheid niet!
VAN SALOMO.
45
X I.



46
Gedenk, ó fterveling, aan d'oorfprong van uw wezen \ Vereer hem, leer hem vroeg met heilgen eerbied vrezen! Befteed uwe eerfte jeugd in dien verheven' plicht, Eer dat u 't tijdftip naakt, dat lust en aandacht zwicht* Dat tijdftip is niet verr'; dat licht en glans verduifteren, En wind noch zonneftraal den hemel op kan luifteren; Der wachtren vaardigheid door beving wordt verrast; De kracht der fterken wankt en neerbuigt van hunn' last;-
De maalfters dag aan dag in tal en macht verldecnen;
't Omfloten venftrenpaar geen doorzicht kan verkenen ;
De dubbk buitendeur zich zonder grcndlen fluit;
Het zangtuig klank ontbeert en leiding van geluid;
De flaap voor d'ochtend vliedt op de eerfte voogknflxmmcn;.
De heuvlen fchrikbaar zijn , de laagtcns 't hart beklemmen 5
De amandelboom zijn kruin met zilvren bloefems dekt;
De fprinkhaan 't veld verlaat, en uit de groente trekt >
En kostbare artfenij geen' lust meer op kan kweken:
Dat tijdftip nadert eens, en zal het uitflel wreken.
Want dit, dit is de weg, die derwaart henen leidt,
Waar ons de donkre kluis voor de eeuwigheid verbeidt. Dus, eer u 't lijf begeeft, en eer de zilvren keten
Aan 's levens waterput in fchakels wordt gereten,
ï>6
X I T.
V E li T Ö O G Ë N



De gouden fchijf verwrikt, de kruik in fcherven floot, Het (lof, aan de aarde ontleend, te rug keere in heur' fchoot En de adem tot dien God, die 't leven heeft gegeven, Behartig, fterflijk mensch , de korte gaaf van 't leven! 't Is enkele ijdelheid die als een fchaduw vliedt! En ach, wat is 't heelal, dan één bedrieglijk niet?
Zoo fprak die fchrandre vorst, door's hemels geest bewogen , En ftelde aan 't leergraag hart den weg des heils voor oogcn. Vrees , fprak hij, vrees uw' god , verzaak uw' eigenzin ! Dit sluit en 't hoogst geluk en alle wijsheid in,
VAN SALOMO.
47