P O Ë Z Y VAN P1ETER HUIS INGA BAKKER.   P O Ë Z Y TAN PIET ER HUISINGA BAKKER. te amsterdam, byPIETER MEIJER, op den dam. md c clxxiii.   VOORREDEN. Schoon de Op/leller en Uitgeever van deeze Gedichten niet weet -wat lot, of welken lof dezelven, by zyne Landgenooien,en, vooral, by hun, die der Kunste kundig zyn, te aagten hebben, meent hy, egter, mag by hier een weimg van den Poëet vertoonen, datze eenige goedkeuring ontmoeten zullen, Verwaendheid, het zwak der jonge Poëeten, is eene ztekte waer aen de Dichter, in vroeger jaeren, ook zyn deel gehad heeft: maer, zo hoest de inbeelding en de beguicheling der eigenliefde ophielden, is hy van die onbevallige krankte, ah lengsken, genezen. Hy heeft ondervonden, wat hulpmiddel een gevorderde ouderdom voor die kwaele zy: toen begon hy zyne voortbrengfels met een gantsch ander oog aen te zien'% toen kreeg by vrymoedigheid om de fchrap-pen te gebruiken ; toen zag hy gebreken , in zyne Gedichten, die verbeterd moesten -worden; toen durfde hy, als .een hovenier in een' vruchtboom, het fnoeimes van oordeel en kennis gebruiken, \n menigten van verfen, als onwaerdig, wegfnyden; ja, toen hadt hy moeds genoeg, om muien van zyne eertyds lieve troetelvruchten volkomen te vernietigen. Waer om hy zig vleidt, dat zyne Kunst- en Landgenoot en hem., ten minften, bedanken zullen, voor het gene hy hun heeft onthouden; al meenen zy geene reden te hebben, om hem ie danken, voor bet weinige, dat hy geeft. De Dichter heeft goedgevonden, dit Stuk in twee Deelen * 2 tS  VOORREDEN. te fcheiden, en eerst, onder den titel van het Vaderland, zulke Verfen byeen te fchikken, als daar toe betrekkelyk zyn. Menigwerf heeft hy zyne Lier den Lande zyner geboorte en inwooninge toegewyd, maer zig, veeltyds, fchuil gehouden, cf uit voorzigtigheid, of uit leerzugt. Hy heeft altyd gemeend, dat de Vaderlandfche gebeurten, en 's Lands dierbaere Vryheid, edele onderwerpen zyn voor de Dichtkunst, en dezelven gepoogd te behandelen, niet als Historiefchryver, maer als Poëet; omdat de eerfle de gevallen eenvouwdig moet verhaelen, en onzydig genoemd wordt, a's hy de Leezers raeden laet naer zyne eigen begrippen; maer een rechtfchapen Dichter, integendeel, fpreekt zyn hart rechtuit, daer hy fpreekt; zyne Leezers leer en zyne gevoelens kennen; hy geeft allen, die zyne tael verftaen, gelegenheid om over zyne begrippen te oordeelen: heeft hy geen gevallen in het digito monftrari et dicier hic eft, van Persius, dan mag hy, cm niet met den vinger aengeduid te worden, zynen naem verbergen: doch, V zy men hem kenne of niet, zyne Landsluiden mogen, uit het gene hy hun aenbïedt, veilig zyne gedagten en character opmaeken. — Dit kan niet anders zyn : want de Dichter verhandelt noch vertelt, maer hy geeft eene fchilderende vertooning van zyne onderwerpen, in welken de gevoelens van het harte zyne verbeelding verzeilen, en die niet alleen, aen zyne beelden, houding en welf and; viaer ook dien zwier, en dat voorkomen geeven, die zyn eigen verft and en hart oordeelen dat zy hebben moeten. Het  VOORREDE tf. Het is onnodig by de Verfen, hier gevonden, langs tegaen;. derzelver opfchrift en jaertekening doen de onderwerpen ge-, noegzaem kennen. De {lof van den Brief van Zuzanna van Oostdyk aen Arnoldus Geesteranus, is ontleend uit het III. Deel van de Hifi. der Reform, van G. Brandt, aldaer op bl. 932. te vinden. Van elders weet men, dat deeze Gelieven, op den 17 Decemb. 1627, in Loeveftein getrouwd zyn, en dat de Vader van Arnoldus, J o d o c u s Geesteranus, die de Contra-Remonftrantjcht zyde wat blyven aenkleeven, en, ten dien tyde Predikant te Gorinchem was, de trouwplegtigheid van zynen Zoon, in het Slot, verrigt heeft; dat de Gehuwden in de Gevangenis kinderen hebben verwekt, in het Jaer 1631, met de overige gevangen'' Predikanten, uit Loveftein ontkomen zyn, en zig in den Hage hebben nedergezet, waer Arnoldus het Leeraerfchap by de Remonftr anten, tot zynen dood, bediend heeft. De Befpicgeling der Vaderlandfche Stroomen is eene eigenlykeWintervrucht; geboren uit de bedenkingevan hands gevaerelyken waterftaet, en, ten groot{len deeley vedicht in den Winter van de Jaaren 1771 en 1772. Het ander Deel, onder den Titel van Elise, ftrekt, cm de gedagtenis van eene Egtgenoote leevend te houden, die door haer verft and, en uitmuntende hoedaenigheden , verfcheiden jaer en, eene waer de Gezellinne van den Dichter geweest is: en fchoon deeze gedagtenis cnverfchilUg by de * „ meeso  VOORREDEN. mtesten is, ze zal zulks niet by bun zyn, die haer, van naby, gekend hebben. Gedichten, als die van deeze tweede Af deeling, hebben, doorgaends , zulk eene naeste betrekking tot den maeker, dat het niet anders zyn kan, of hy moet, meermaels, van zig zeiven fpreeken: vermits nu het Egotismus niet altyd even fraei luidt, zo behoeft een Leezer juist niet te letten op het gene de Dichter gebeurd is, of op V gene hy van zigzelven zegt; maer op de wyze, waer mede hy zyne gedagten uitdrukt , zyne onderwerpen fchildert, zyne gevoelens voorfielt, en of ze net en waer zyn, en met zynen toeft and ftrooken: gevoelens, afgetrokken van hem, die fpreekt, blyven altoos gevoelens, fchoon de perfoonen, of de gebeur ten, die de fentimenten hebben doen ontftaen, verouderd, vergeet en, of niet meer in wezen zyn. Een Dichter, die een gezond ver ft and, een teder hart, en eene fikje verbeelding bezit, mag, daor redeneeringe, uit cnderzverpen en gebeur ten, waer aen hy zelf geen deel hadt, gevoelens fcheppen, welken net en treffende zyn; evenwel zullenze, doorgaends, in vuur en kragt niet opkonnen tegen gevoelens, uit eigen bevindinge geboren, en waer in het hart zelf gemengd is geweest. By voorbeeld: de fentimenten van de Vryheid en de zvelvaert des Vaderlands fpruiten hier uit overtuiginge en redenkavelinge; de gevoelens van Zuzanna VAN Oostdyk, fchoon de kunst bun den zwier geeft van hart-  VOORREDE N. hartgevoelens , die deeze Maegd, in haersn toefland, t& heerschten, zyn egter alleen door overdenkinge en verbeeldinge gefchetst: bet hart van den Poëet werdtze niet gewaer. Maer de gevoelens van den Dichter, over gevallen, welkén hem zeiven raeken, die hy zelf gezien, en zelf ondervonden heeft, behoeven voel kunst en verbeelding omze treffend te feilen, of wel te fchilderen; evenwel het hart moet 'er de leevendigfte en flerkfle tint aen geeven. De Dichter, met zyne Befpiegeling der Vaderlandfche Stroomen nog onledig, deedt eene reize door de Waer den, en langs de Rivieren, en bezag, naeuwkeurig, het Slot Loeveflein. Hy meent,, dat zyne befchryvingen van den Ryn, de Maes en de Wael, en van de omliggende Streeken; als ook zyne verrukking, by den aenvang des Tweeden Zangs, op het zien van het Kafleel, geene geringe kragt ontvangen hebben uit deeze daedelyke befchouwinge, die niet naliet toen het harte te treffen. Nog eens. De flofvan den Brief, aen de Hoogduitfche Dichteresfe, behelst gevoelens en gevallen, die het harte van den Dichter zeiven vervuld hebben, en hem , inderdaed, bejegend zyn: de leevendige fentimenten van vriendfchap en liefde, jegens eene Vrouwe, zal men, ligtelyk, Platonifche liefde, en, by gevolg, gekheid heet en; ■nogthans fpreekt daer bet hart, gelyk dat zelfde hart in dien geheelen brief fpreekt, en het Reisgevaer, gelyk het gebeurd is, kragtig heeft gepoogd af te fchilderen. Dit zy genoeg. Dat zulke waere gevoelens dit eigen harte bezielden,  VOORREDEN. ■den, in de loffpraeke, en in de Lykgedagtenisfe zyner E li s E, behoeft hier pust niet nader aengednid te worden. De Dichtkunst is eene wonderlyke kunst; het hart, in t -welke zy zig eens vastgezet heeft, fchyntze niet te konnen, f>f'niet te willen, veriaeten. De Dichter heeft 'er, zyrisondangs, ondervinding af; waerom hy wel voorziet, dat hem de Lier niet eer ontvallen zal dan met den ouderdom, of met den dood. < Men denke niet, dat dit eene henfche voorbereiding zy, cm de Leezers acnteduiden, dat zy eene volgende verzameling te wagten hebben. Geenszins. Een Dichter kan erkennen, dat hy met eene aenhoudende rymkoortfe gekweld zy, zonder dat hy voorhebbe het gemeen met zyne kwaele lastig te vallen Zodanig, wat''er ook van eene andere verzameling worden moge, zyn de ge dagten van den Op ft el'Ier van dit Dichtwerkje, die te weinig opheeft met zyne voortbreng fels omze tot een dik boek te doen uitdyen, en reeds veeIe jaeren, en met veelmeer recht dan Ovidius, deeze zyne woorden in den mond gehad heeft. Nee, quicquid genui, protinus illud amo.  HET V AD ERLAND.  Moenia namque pio conor defcribere verfiu. Hei mihi, quod nosiro parvus. in ore fonus, Sed tarnen exiguo quodcumque é pe&ore rivi Fluxerit, boe PatrijE ferviat omne Meje. Prop er Tics,. L. IF, E. L  D E NEDERLANDSCHE V R Y H E I D. ti A N C T U E M U Rl Laet my, Batavifche Minerf, Befchermvöogdes van Neêrlands Erf, Een luttel van uw' lof gewaegen: Hier eischt de kunst een moedig lied: En flaeffche fchroom in 't hart te draegen, Voegt aen een' vrygeboren niet. Hun ramp moet ieders deernis wekken, Die reeds de leiband kluisters ftrekken; Die, van hun wieg tot aen hun graf, ' Ten dienst van vorsten voortgedreeven, Nooit, in dien rusteloozen draf, De vryheid kennen van dit leeveu. A 2 Dat  4 NederlandSche Vryheid. Dat Timon, door geen ziel benyd, Zyn diersch en deerlyk . leeven flyt'; Zigzelven vleië, in zyn fpelonken, Dat hem, der maetfchappye ontvlug?, De waere vrydom wordt gefchonken, Dacr zyne trotsheid kwynt en zugt. Lucullus roep', ten disch gelegen, Ik fmaek, ö Vryheid! uwen zegen, Gy tintelt in den wynkroes fchoon !■• Dat Cato zorg' voor uw verbonden; U diene by den oorlogstoon, Gy wordt in myne zael gevonden! Zytge ooit, ö Vryheid! daar ontmoet, Dan heeft Toledo, met uw' voet, Ons Neerland op den nek getreden; Dan hebt gy 't hollend Staetsgenet Met Mafanjello zelf befchreeden, En Catilinas dolk gewet. Maer  K'EDERLANDSCHE VRYHEID. $ Maer neen: dier darden dronke feesten; Ontaerde dwingers, forabre geesten, Met al hun woestheên, kentge niet ; U fleren fchooner eigenfchappen, Gy volgt der deugden heusch gebied; De üede, in haar beroemde Mappen. Gy hebt der Vaedren heldenmoed, Ondanks geweld, geweer en gloed Der Kastiljaenfche moord'tooneelen, Den edelften triumf bereid: Europe in hunnen roem doen deelen; 's Lapds aenzien door 't heelal verbreid. Wie 't grys gedichtfel ook bedille, Nog mag de Amfrififche Sibille; Eneas gouden wicheltak, En Ariadnes leiddraed leeren, Dat hooger hulp geen' held ontbrak, Die helfche vloeken zogt te weeren, A 3 Hielp  6 .Nederlandsche Vryheiq. Hielp Minos Telg, of Cumas Non, Gelyk de aloudheid dichten kon , d'Atheenfchen Prins, den Troifchen Zwerver, Gy Vryheid hebt, met hooger recht, *s Lands wreeden Vorst, en Volksbederver Den dolk ontrukt, zyn' eisch ontzegd. Toen kende Flip, aen hun laurieren, Den ouden tuk der Batavieren; 'c Echt nageflagt van Claudius, Die in zyn eiland, by zyn ftroomen, Als in Germanje Arminius, Den trots der Cezars wist te toornen. Heeft Rome reeds, op deezen grond, Na 't fchenden van het vreêverbond, Den klem gevoeld van uw vermogen: 't Hesperisch Ryk, hoe breed en fier, Heefti ook, na eindlooze oorelogen, Den zoom gekust van uw banier. <, i Een  Neder'landsche Vryheid. 4 Een volk, niet flaefs maer vrygeboren, Herneemt zyn recht, door dwang verboren; Verzaekt den dwinger, zweert hem af. Geen vogeltje zogt ooit gereder Den vrydom, uit zyn leevend graf, In 't ruim der lugt, klapwiekend, weder. Gy Vryheid, met uw' hoed en fpeer, Zyt hier, als Pallas beeld weleer, h Blazoen, waer voor de burgers ftryden, Gedrukt in 't harte, als op hun geld; Een hartemunt, in bange tyden, Voor uw behoudnis uitgeteld. Gelokt, door uw bekoorlykheden, Verfchynen, ftraks, in Neêrlands Steden, De handel, kunst en zeevaerdy: En Amfterdam, door u geklommen', Veilt 's aerdryks overvloed aen 't Y; Wint fchatten, tot ontelbre fommen.  Nederlandsche Vryheid. Zo weidt de Dichtkunst in uw' lof! Nog waeit hacr, uit uw fchoonen hof, Een lugt van lauren en olyven, Van eik en tym verkwiklyk aen, Zy ziet der Vaedren ftaetsbedryven jfeïog, op uw' wenk, voorfpoedig gaen, Zy ziet, in raed- en tempelzaden, Uw' geest en invloed nederdaelen, .Uw wet geëerbied en betragt. En momt de heerszugt loos in 't duister, Zy word welhaest tot fchand gebragt; Een Batavier, duldt juk noch kluister. Het roemryk Zevenlands verbond, Ontzegt der flaefsheid deezen grond, Erkent de vryheid der nature; Ziet alle menfchen, naer dat beeld, Van hun ontluikende ugtenduure , Uit eenen zaede voortgeteeldL Geen  Nederlandsche Vryheid. 9 Geen heerfchappy verzet deeze orden: Wat zou van Neêvlands welvaert worden, Zo de Overheid niet vroed en vroom Der volken vrydom zedig mende? Het wuft gemeen dient roede en toom; Rcgeeringloosheid is elende. De landzaet juicht dan, wel te moê, U, lieve Vryheid! vrolyk toe: Uw geest komt immer hem te Itade. Een eigendunkelyk gebied; Volftrekt gezag, en de ongenade Der dwinglandye deert hem niet. Naer wyze keuren, zagte wetten, Getrouw der daeden gang te zetten, Maekt hem een nuttig onderzaet: Zyn kroost en eigendom zyn heilig; Zyn huisbeftier, zyn leevensftaet Blyft onbekommerd, vry en veilig, A 5 De  jo Nederlandsche V r v h e i d. De Burgery, en de Overheid, Hier door een zelfde wet geleid, Zyn, fchoon geen rang-, natuurgelyken: Den rang wordt eer noch hulde ontzegd; Natuur geeft fchamelen en ryken Dezelfde zon, en 't zelfde recht. Wien kwelt hier hofdienst, legertogten; Het lot van flaeven of verkogten? En eischtge, ö Vryheid! hooger toon ? 't Geloof volgt hier zyne eigen' paden; 't Mag, op zyn wyze, aen d' Oppertroon, Het vrye leen verheergewaeden. Befchermvoogdes van Nederland! Ontving myn ziel het vuur, den trant Der Poezyë en haere driften; Gy hebt, in 't opgaen myner jeugd, Uw' geest gevoegd by deeze giften; Myn kunst vereenigd met de deugd. Be-  Nederlandsche Vryheid. II Bekoorden my de cyterfnaeren In d' eersten bloei der lentejaeren, Gy, dierbre Vryheid! hebt myn kunst, Toen zig de rede pas ontvouwde, Beftierd, belonkt met uwe gunst; Geleerd wat fpoor zy necmen zoude. Gy hebt al vroeg, in myn gemoed, Een zugt voor 't Vaderland gevoed, Zyne orde en vrydom vroeg doen minnen; 't Gcvacr van vorstlyke oppermagt Reeds vroeg gefchilderd in myn zinnen; Myn jeugd by u ter fchool gebragt. Aldus geleerd, en opgewogen, Zong ik uw' invlqcd en vermogen.; En, thans in deeze les volgroeid, Blyft zulk een toon myn lippen roeren, Die, door geen' dwang, noch dood befnocid, Tot hooger vrydom op kan voeren. O P  O P H E T MICROSCOOP en deszelfs GEBRUIK en ONTDEKKINGEN, Myn Vaderland, waer weetenfchappen wasfen, Behandhaeft braef de kunst en handclfchool; Zulks vordert, meer dan dwang of harrenasfen, Der burgren bloei, op Beurs en Kapitool. Het Kapitool, de Beurs, door zorg bekommerd, Om 't heilig recht, den handel, hulp te biên, Durft ook, in rust, door 't loof der kunst belommerd, De Wysbegeerte, in haer Licamm, zien. Zo volgen wy oud Memfis en Athenen: De Bastaerdy verliet deeze oorden lang; Befchaefdheid ziet, door waerheids glans omfcheenen, ( Der fchepflen fchoonte, en fchakeling, en rang. Natuur ontvouwt, alom, in de elementen Haer pragt, door vorm, en verwen, en vernis; Weet-  Op hét Microscoop. 13 Weetgierigheid ontvangt de dierbre renten Van haere vlyt in munt, die hemelsch is. Geen afïïand, hoe onmeetbaer, hoe verheven, Geen voorwerp ook, hoe wonder kleen het zy, Kan d' oogen nu ontflippen of ontftreeven; De kunst vergroot, of brengt het nader by. De Aloudheid zwyg van Lynceüs fcherpziende oogen: Wy zien veel meêr; door 't juist gefleepen glas, Deedt Leeuwenhoek 't onzigtbre zelfs vertoogen, Hy zag het al; ja 't fchepzel, eer het was. Het Microskoop, in Nederland geboren, Uit Drebbels vlyt en vindingryk verftand, Ontvangen wy, nu fchooner dan te vooren, Door werktuigkunde, uit wysbegeertes hand: Zy doet het oog de wonderen bemerken, Die Babel nooit, nooit Rome, of Tyrus zag: Natuur, in 't eêlst van beeld- en fchilderwerken, Komt, op haer wenk, bekoorlyk in den dag: 't Veragrfte dier moet elks gezigt verbaezen; Het kleenfte zelfs ligt voor befchouwing bloot: De Myten, niet dan Hofjes op de kaezen, Wien ieder kaes verftrekt een wereldkloot, Vertoonen zig als beesten, grof van leden; Van leden meêr dan de olifant voorzien, Wy  ï^.- Op het Microscoop. Wy zien, door 't glas, hun leevenswyze en zeden: Een Kerfeblad kan nu den oogen bién Een ruime wei voor duizend kleene dieren: Een droppel vogts, die zuiver zig vertoont, Schynt eene zee, waerin, met vlugge zwieren, De onzigtbre fioet van diertjes woelt en woont. We aenfchouwen zelfs, verrukkend kunstvermogen ï Den purpren vloed des leevens, die den zoom Van.de aedren fchuurt, en 't hart, en klaer voor deoogërt Daer heenen rolt, gelyk een fnelle ftroom. Waer is het end? Natuur is ryk van fchatten: Een fchelp, een fchub, een been, een hair, een huid, Een blad, een bloem, een zaed, een fteel bevatten 't Volmaekfte fchoon: waerop de twyfling (tuit, Of ooit de Mof kon tot dien luister ryzen, Dien glans verkreeg door ecnig blind geval, En 't werk niet zy eens Magtigen en Wyzen, Die waerlyk was, en is, en wezen zal. 't Weetgierig oog kan in der dieren werken, In 't net der fpin, der zydewormen draed, Eene eêlheid, en eene effenheid bemerken, Die 's menfehen kunst zeer ver te boven gaet. Is hier Gods magt en wysheid bei te kennen; Ligt deze en die geopend voor elks oog, Druk  Op het Microscoop. 15 Duikt, trotfen! dan, en ftrykt uw ftoute pennen; Ziet niet zo fier, Natuur voorby, om hoog. Hier moogtge, om laeg, in 't ftof ter neder bukken, En gadeflaen wat langs den aerdboöm zweeft, Daer zal het werk der Godheid u verrukken: Zy gaf elk diertje, en 't flegtfte, dat 'er leeft, Den dienst der leên, en herfenen, en fpieren; De neiging ook van liefde en haere wet: Zy zorgt voor hun, en heeft, naar elks manieren, Zo wel als u, hun voedzel voorgezet. Bedriege ik my, of mogen myn gedichten, Het vadzig oog, den dommelenden geest Der Ledigheid, opheemlen, en verlichten, Erkennen doen; 't is lang hoogdag geweest! 6 Ja, de dag der kennis moet haer noopen: En wysbegeerte, aen waerheid toegewyd, Zet nu, voor elk, Natuurs trefooren open: Beguichling week, voogdes van dwaezer tyd, Uit Nederland, en 't overzeesch Britanje. Weetgierigheid, in 't Zuiden opgeftaen, Streefde eindelyk ook naer 't Noorden, door Germanje, En ftigte, al vroeg, by ons, haer oeffenbaen. Ryk Albion! groot Eiland! door verbonden En maetfehappy met Holland naeuw vereend, Hoe  16 Op het Microscoop Hoe wordt, zo juist, een zelfde zugt gevonden By u, en ons, uit een begin ontleend! Een zelfde min ligt beiden digt aen 't harte, Die elk, voor 't heil der Vryheid, waeken doet, Die gy en wy, voor ondergang en fmerte, Getrouw behoên, ten koste van ons bloed. De vrye dienst van God en zyne altaeren, Is 't vast ciment, dat beider welvaert ftyft; In beider ziel is ééne drift gevaeren, Die haer naer 't choor der weetenfehappen dryft. Wie agt het vreemd, datwe ook de vruchten haelen Van uw verftand, in ons Gemeenebest ? Dat wy het licht van wysheids heldre ftraelen, Dat zynen glans verfpreidt tot ons gewest, In 't brandpunt der weetgierigheid ontvangen, En door dat vuur ons oordeel en verftand Een Merker gloed van kennis doen erlangen, Die 't al verlicht en koestert door zyn brand? Zo danken wy Britanje, voor zyn giften; Zo danken wy de Nederlandfche vlyt: Het Nagedacht blyv', door hunn' moed en fchriften, Van domheid fteeds en dwinglandy bevryd. mdccxlvi. mdcclxi. KEUR-  keurfeèst. Een vrye Stad, in V veerykst oord, Geteisterd van de runderpest, Gedreigd met kryg, van oost en west, Vergat dien ramp, hieldt, ongehoord, Haer dartle feesten, als de tyd, Tot heil des volks, ten fleun der wet, Haere Overheid vernieuwt, verzet. Dit fp'eet de Dichtkunst, en die fpyt Joeg haer een heftig vuur in de aêren: De dwaesheid week voor 't zoet der fnaerem Wat is, voor aller oog, dit huis in zyne zae'leri Verhelderd en verlicht, van boven tot beneèn! Wat fchitterende glans fchynt over 't marktveld heen! Ik hoor een vreugdegalm, by 't klinken der bokaelen! Geen wonder! dit gejuich, dat licht voorfpelt de Zinnen Iet groots; hier wordt de lust, ten last van 't lot, geboet; Hier rekent men den prys dien 't Raedsambt gelden moet; Men flapt, langs zulken weg, het agtbaer Raedhuis binnen. B Hier  18 Keürfeest. Hier loopt door keel en maeg een zee van dierbre wynen; Geheele laedingen van oesters zwelgt men in; Men viert den dartlen finaek, als flaeven van dien zin: Het puik van visch en wild moet hier ten disch verfchynen. De fpys, die 't land verfchaft, en die de ftad kan venten, Is fchaers der dunne tong noch plaets der tafel waerd; Maar wat van verre komt, hoe vreemd van fmaek en aeit, Wil lekkerny alleen aen haeren mond verrenten. De drank ontneemt, eerlang, den eetlust zyn vermogen; De maeg, tot walgens toe, met wynen overlaên, Wil gcene fpys, hoe eêl en keurlyk ook, ontvaên: Nu ftreelt de volle disch niet meêr den fmaek, maer de oogen. De geesten van den wyn, naer 't maelend brein gedreeven, Verflompen fheede en punt van 't edele verftand, Dat kinderdaeden doet; het oordeel, overmand, Kan aen den wil geen wet, der tong geen teugel geeven. Men woelt, en zwiert, en tiert, als hollende Bachanten, Luidrugtig ondereen; de waerdigheid heeft uit; De dienaers draegen zelfs, door geen gezag gefluit, Der Heeren liverey, als trouwe flempverwanten. I Iet beige u niet, die, van een beter' geest gedreeven, . Dien flemplust meê verfoeit, dat ik een wonde ontdekk', En 't agtbaer lighaem nyp', tot heeling van 'e gebrek, Daer wyze voorzorg reeds een fnede in hadt gegeven. Hoe!  ReurfëesT; 19 Hoe! belgen? neen! gy knikt, met vriendelyker oogen, Myn teedre zangnimf toe, die bly, en vryer weidt, En de overdaed vertrapt, om dus uw matigheid, Daer disch en weelde *t ziet, in aenzien te verhoogen. Dit feest is aen één' dag, één' avond, niet gebonden; Veel weeken duurt de vreugde, en fchakelt nacht aen nacht: Terwyl 't gezond geitel, nu 't foberheid veragt, Door 't vuur des wyns geknakt, verzwakt wordt ert verflondem Zie hier den weg naer eer, naer ambt en hooge Moeien! Men voert dus in triümf Lyseus, wel te moe, Met thirs en wyngaardloof, den blyden feestdag toe; Dus wil men op het wit der volksbekering doelen! Doch zal de rede en deugd die middlen niet vervloeken Om naer gezag te ftaen? wie zal met Atticus Niet liever 't Kapitool ontwyken, dan om dus, En tot dien dieren prys, den rechtftoel op te zoeken? Met eerelyke zugt naer 't hoog raedsheerlyk kusfen Te ftreeven, wraekt de deugd, noch godsdienst, noch natuur 3 Maer hy, die d' eerftoel zoekt zo redeloos, zo zuur, Zal 't laetfte vonkje deugds in zynen boezem blusfehen, 'k Ontken geenszins de wyze, om Overheen te kiezen Door uw Tribunen, is het oude vryheids merk; Dan, 't geen die keur verzelt ftraelt onverdraeglyk Merk Den Burgren in 't gezicht; die al 't ontzag verliezen, B 2 Als  30 Keurfeesï. Als de overften des volks, als vroeden, wuft van zeden .> Dus op der dwaezen bank aenzitten by den wyn, En fchynen zonder zorg, gevoelloos zelfs te zyn, Daer 't Vaderlands gevaer elk zwaer ligt op de leden. De vyand woedt en raest, en ramt op onze muitten, , Voormunren van den Staet, en dreigt het hart van 't Land, De bron van 't leeven zelfs, met opgeheven hand; Dat moed en raed ontrooft aen wakkren Palinuuren. De zenuw en de ziel der welvacrt flaet aen 't kwynen; De beurs wordt min gevuld dan zy betaelen moet; De koopmanfchap en kunst verteeren merg en bloed; De veepest grieft het vee, en floopt de zuivelmynen. Als een noordweste orkaen, die geesfel van de baeren, De zee beroert en jaegt, de veege kiel vermant, En over dyk of duin de golven giet in 't land, Wie flaept, in zulk een' nood, gevoelloos voor gevaeren? Wie zit gerust ten disch, terwyl der buuren daken, Staen lichterlacge in brand, die heel de ftad ontdek? Wie vlugt niet onder 't dak, maer toeft gerust op 't veld, Wanneer 't vervaerlyk woên des donders 't al doet kraeken? En durft gy, daer een ftorm van oorlog op zyn veêren Van ver reeds herwaerts dryft, voorftanders van 't gemeen ! In kostbaeie overdaed, en ongebondenheên, Voor 't oog der Burgery zo zorgloos banketteeren ? Voor  Keurfeest. ar Voor 't oog dier Burgery, die, met geboogen kruinen, . Met traenen op den wang, met harten, zwaer beklemd, Ter kerk treên, op den dag, door 't hoog gezag beftemd, Om God, die 't Vaderland wou met «yn gunste omtuinen, Met vasten en gcbeên, in zak en asch, te ontmoeten; Op dat hy d' oorlogsdolk, waermeê zyn toorne dreigt, Mogt zeeglcn in de fchcde, en wy, ter deugd geneigd , Zyn zegenende zon weêr als voorheen begroeten. Wat baet het aen 't gemeen dien kerkpligt aen te pryzen ? Wat is 't, fchoon Godsvrucht God om zondvergeeving vraegt ? Als gy het tegendeel van 's Hemels eisch bejaegt, Het ftrafzwaerd wet, de fchuld, door nieuwe fchuld, doet ryzen ? Hoe beeft deugdlievende ernst voor uwe feestrumoeren! Hoe fchreeuwt uwe overdaed ten hemel, dag op dag Met fpyze en wyn vernieuwd, meêr dan de maeg vermag, Als 't jeugdig jaer de maend der wetkeure aen komt voeren! De fchrecuw van 't fchamel volk, verhongerd en vergeeten, Die, in dcez' nacren tyd, langs ftraet en wegen klinkt, Schampt uw gehoor voorby, daer gy uw deugd verdrinkt, , Bermhartigheid begraeft in wyn en darde beetcn. Der Godheid op haer' troon, klinkt dit geluid in de ooren; Zy ziet uw gulzigheid met grimmende oogen aen, Eq de armoê, fel begraeuwd, mistroostig heenen gaen. Dit wet, tot uwe ftraf, haer' langgetergden tooren. B 3 De  22 K E V R F E E S T, De duizenden, gefpild om ambten te verkrygen, Ten oorber niet hefteed, noch tot 's volks nut bekeerd, Ziet ieder hier verbrast, verdronken en verteerd; Ziet hy zyn beurfe ontfehaekt, die d' eerftoel zal beftygen. Waer alles keur, geen lot, vondt gy, dat geld, vermogen Met wysheid, eer en deugd vereenigden in één; Dan was een hooge prys, woudt gy dien wel befteên, Voor ecnig ambt van eer min ftrafbaer in onze oogen. Maer nu het anders ligt, en weetenfehap en fchyven, Door Gods voorzienigheid, zyn wonderlyk verdeeld, Zo moet het lot, dat vaek met onze pooging fpeelt, Aen hem, wien één van tweên, of beide ontbreekt, beklyven. Verkiest dan 't keurlor hem; die fchaers van winste of renten, Zyn ftaet en hms kan voên; maer die 't onfehatbaer. goed Van deugd en eer bezit, geen vuile gelddrift voedt, Moet die zyn waer belang niet op die keur verenten ? Verlaet dan, nog is 't tyd, die haetelyke wegen, En ftapt langs beter fpoor: geen overdaed, geen geld, Zo fchaedlyk voor uw' roem, zo fchandlyk uitgeteld, Beftiere of neige uw flem, dan ftrekt uw keur tot zegen. In plaets van duizenden, op dartele banketten, Aen d' overlaeden disch, te fpillen by den wyn, Spyst de armen uit uw geld, en heelt hun bcezempyn, Dan zult gy uwen fchat op hoogen woeker zetten. Men  Keurfeest. 23 Men fcheldt op Frankryk thans, onzinnig en verbolgen, ■ Als of zyn vriendfchap ons meêr fchaê dan voordeel deê; Maer als ik u bezie, my dunkt, gy wenscht zyn' vreê, Opdat u immer d' oogst van zynen wyn moog' volgen. Gelyk het fchoon gelaet al zyn beminlykhedcn, En \ lighaem zyne kragt door matigheid behoudt, Zo wordt, door darden lust en oyerdaed, te ftout Zyn grondvest ondermynd, gemarteld en vertreeden. Ook leert de ervarenis, als welgeflelde Staeten De deugd en foberheid, die ft'cunfels van hun kragt, Die prikkels van hunn' moed, verruilden, te onbedagt, Voor wufte weelde, eerlang zyn van 't geluk veriaeten. ó Vaders maekt gebruik van uw gezag en wetten; Werpt, voor altoos, dien disch van overdaed omveer, Dan krygt uw Stad haar' glans, de Staet zyn glorie weêr, En welvaert zal den voet in 't fpoor van vrede zetten. MDCCXLVl. * B 4 E U- E U-  E U R O P E S OORLOGSRAMPEN; A E N D E BONDGENOOTEN, ZIG TEN VELDTOGTE BEREIDENDE, IN LENTEMAEND MDCCXLVII. ■ En quo Discordia ches Perduxit mij'eros! en quéis confevimus agros! V i r o, EERSTE ZANG. ÜErurope, in roer, door leed en list, Zag al haer Vorsten op de been; Een Ilias van oorlogsweên; *t Geheiligd Erf-verdrag betwist; ?s Ryks Adelaer van kuif en pluim geplonderd: Staetzugtigheid, uit d' afgrond opgedonderd, Greep gantsch Germanje by de keel; Dreef zesden Kareis eedle fpruit Ten vaderlyken ryksveste uit, £n zaeide elende en moord door 's werelds beste deel. De  Europes Oorlogsrampen. 25 De dorpen werden omgewroet; De landliên door de kling gejaegd, Of, van den krygsknegt wreed geplaegd, Ontzet van huis en have en goed: De hoef vertradt de groene veldgewasfen; Of de oogst, nu ryp, verging in rook en asfehen. Wat werdt Itaelje fel beroerd Door d' onftandvastcn oorlogskans! Dan Oostenryksch, en dan weêr Pransch: Terwyl de Staetzugt nog op. die gewesten loert. Met weeldrig Vlaendren ligt verheerd, En Brabant ziet de Lelyvaên Op zyncr lieden vesten ftaen. Wat kreukt niet waer Louis zig keert? Maer 't krygsfortuin verfpilt, Bourbon, uw kragten; Uw winst wordt fchaê; de ramp blyft op u wagten. Britanje, door een fpringgety Van oproer en verraed, beftroomd, Heeft de eerste vlugt dier vloên betoomd, Maer voelt nog d' oorlogsramp in zyne heerfchappy.  20 EUROPES OoRLOGSRAMFEN. Waer heên, ö dartel Genua! Te roekloos van uw' pligt gedwaeld! Gy hebt uw vleiers ingehaeld, Wagt nu der Duitfchen ongenaê; Wier legertrein uw vryheid, pas herbooren, In 't oorlogsvuur of loutren zal, of fmooren. En is 'er nog iet, bang Euroop! Dat uwen deerniswaerden ftaet Reeds feller drukt, uit voller maer Vervaerlyk overflort, en hulp ontzegt en hoop? Voorzeker! nu des Hemels flraf Haer ftrengheid u gevoelen doet, En op de beste gaeven woedt, Die God, in zyne gunste, u gaf. Men hoort alom de velden deerlyk klaegen; Een nieuwe plaeg verzwaert al de oude plaegen: Nu 't dierbaer rund, door pest ontzield, Bedolven wordt met 's Lands belang, Gevolgd van Veemans ondergang; De melkbron wordt geflopt, het veldgeluk vernield.  Europes Oorlogsrampen. De welvaert krygt een bleek gelaet: Reeds kwynt de noeste Koopvaerdy, En de Oost- en Westermaetfchappy: De Zeevaert, daer 's Lands magt door ftaet, En 't kunstbedryf vermindren in vermogen. De krygsramp doet de fchattingen verhoogen; Verteert 's Lands middlen, en 't gemeen; Ontrooft den vader 't lieve kroost; Der vrouw haer' echtgenoot en troost: Aldus bezuurt het volk der Vorsten fpoorloosheên. TWEEDE ZANG. Na zo veel oorlogsramp en druk, Gedreigd van 't uiterfte ongeluk, Kan nog de Vrede uw hart niet winnen, ö Vorsten van 't beknelde Euroop! Nog koestert gy den gloed der heerschzugt in uw zinnen, Door redelooze hoop! En  28 Europes Oorlogsrampen. En vleit die hoop uw krygsontwerpen ? Poogt zy op nieuw uw' moed te fcherpen, Uw lood en yzer meerder klem Tot wederzyds bederf te geeven ? En moet het dondrend tuig, met ysfelyker Mem, Het gantsch heelal doen beeven? Wilt gy des leevens dierbre bron, Voor Oostenryk, voor Albion, Nog meêr vergiften en beroeren; Hun wreed berooven van de rust, Eer uwe kroondorst hier, na langer krygsrumoeren, Den kelk des vredes kust? Moet Neêrlands vrydom, duur verkreegen, Nu duiken voor des Dwingers degen ? En zal 't gebied van onzen Staet Zyn bolwerk, Merkte en voormuur derven ? Wie helpt dan 't Vaderland, zo dikwyls eigenbaet Komt Mroopen op zyn werven? Kan  Europes Oorlogsrampen. £9 Kan de onbezweeken heldenmoed; Zal meêr vergooten burgerbloed Europe alleen den vreê verfchaffen? Zyn krygstriomfen, veldtrofeen, Dpor oorlogseer behaeld, om d' euvelmoed te ftraffen, De middlen dan alleen? Moet Frankryk, om zyn wrok te koelen, Eerst in zyn' eigen' boezem voelen Der krygselenden deerlyk wee? Moet eerst meêr bloeds d' olyf befproeien, Eer hy, der volken heil, en aller braeven beê, In ons Breda wil groeien? Gespt dan het ysren harnas aen, En {treeft langs de oude heldenpaên, ö Bondgenooten ! Batavieren ! Toont, dat der vaedren dapperheid Uw hart en vuist beheerscht, dan zyn triomflaurieren Uw fchedcls toegezeid. Het  30 Éuropes Oorlogsrampen/ Het ftrekt tot lof der zeven Landen, Om liefst door herfens, noö door handen, Herftellers van den vreê te zyn: Doch wie hun taeie gunst verbreeke, Den Tuinleeuw tergend noop', dat hy in 't veld verfcbyn'j Dat die om vrede fmeeke! DERDE Z A N G* Daer komt een jonge Held, Van 't hooge krytgebergte in Neêrlands oorlogsveld; Een Prins uit Duitfchen bloede, En waerdig naemgenoot van Willem, die de woede Des oproers heeft gefmoord, Dat England eertyds trof met tiranny en moord; De zoon van eenen Koning, Den vader reeds gelyk door wakkre moedbetooning; De krygsheld Cumberland; Britanjes legerhoofd, en dappre rechterhand. De  Europes Oorlogsrampen. 31 De liefde en lust der Britten, Die onlangs tot hun heil ging fier te paerde zitten, En hegtte de eeuwige eer Van ryksbefchermer aen zyn glorieryk geweer. Wanneer de hclgedrogten, Verraed, en Muitery, en Oproer, hunne togten, Zo godloos, als verwoed, Ingooten in het hart van fnood en flaefs gebroed, En eerlooze onderdaenen, Greep ftraks de Ondankbaerheid de trotfe legervaenen, En raepte 't woest gemeen, Bezeten van dien geest, een' helfchen geest, bycen: Terwyl uitheemfche Vorsten, In 't openbaer hun goud en benden leenen dorsten, Om fchandelyk en valsch, 's Ryks wettigen Monarch te dingen naer den hals; Hem uit den hoogen zetel, Den vrydom uit het ryk, en uit de kerk, vermetel, Den waeren dienst van God Te fchuppen; 's Konings kroost, 's Lands grooten, op 't fchavot, Den vryen hals te kerven, En Londen met het bloed der burgery te verwen: Na zulk moordaedig woên, Een Aterling den troon des ryks betreden doen; Die  32 Europes Oorlogsrampen. Die nooit den trits der Kroonen Der Britten vordren kan voor hem noch Voor zyn zoonen; Die 't willekeurig recht, En de onweèrftaenbre magt ten grondflag heeft gelegd; Ja zelfs is opgetoogen Door 't dwingend Bygeloof, verknogt aen 't wreed vermogen ■„ Van 's Paufen kroon en ftoel, Waer voor de Proteftant als ketter ftaet ten doel. De dolle drift dier fnooden Werdt moedig tegenftand door Cumberland gebooden* Beteugeld en gefmoord, Vernietigd en vernield in de eerste misgeboort'. De bronaêr deezer plaegen; De ramp des Vaderlands; 't gevaer van Vorst en magen; De kreet van 't muitziek volk; Der Schotten woénde wrok, en hun gewette dolk, Kon uwen moed vergrootcn, Uw krygslist fcherpen tot bederf der vloekgenooten, Het maekte u toen bekwaem Te dingen, over zee, naer brecder heldenfaem. My dunkt, ik hoor de troepen, Gemoedigd op uw komst, eenftemmig, welkom! roepen: De Dichtkunst, edel Prins! Verbergt, nu gy verfchynt, haer boezemvreugd geenszins;  EÜROPES OoRLOGSRAMaet uw welfpreekendheid en melody myn zangen, Volfchoone Poëzy! den besten luister langen! Laet geen beguichlend rym, of tooverende toon, Terwyl hy 't oordeel kwetfe en rede deerlyk hoon', My, in een duister fpoor, van 't fpoor der rede rukken! Dan zal het myne kunst, door uwe hulp, gelukken, Dat ik aen rede 't rym, den toon aen 't oordeel huw', En, daer ik welig zing, de dartle klanken fchuw'. Een edel onderwerp noopt thans myn kunstvermogen. Gy, reine Waerheid! fchyntme op't minnelykft' inde oogen; En uw eenvoudig fchoon dooft de uitgezogtfle pronk Van fieraed, tooi en plooi, welke ooit de wellust fchonk. U zing ik, Hemelfpruit! en waere bron der dingen; Die, allen, kragt van u, gevoel en licht ontvingen: U, diep als de oceaen, en vast als de aerde zelf; Zo zuiver, als de lugt; zo hoog, als 't ftargewelf: L U,  tëi Gezang op U, blinkende als de zon, en, als de onmeetbre ronden Der uitgebreidheid zelve, aen geene maer. gebonden: U, zoek ik, met het oog eens aedlacrs, die zyn nest Ontfleegen, het gezicht op 't blaekend zonvuur vest. Stort gy u zelve in myn gedichten en gedagtcn.' Zo mag de kunst, door u, op beetre dagen wagten, Wanneer een goede naem het loon der deugd zal zyn; Als valschheid uit den troon, dien zy, in uwen fchyn, Zo fchandclyk bekleedt, geklonken, 't licht zal derven', En met den vüigen nyd, en 't lacg vooroordeel fterven. Gy, wyze weinigen! die 't dom gemeen ontrent, Het blykbacr meesterlchap, en 't recht der rede erkent, De rede eerbiedigt, die de Godheid ons wou fchenken; Die twyflen, twisten durft, naervorfchen, roeden, denken, Begunftigt myn gezang, en luistert naer den toon, Dien ik der Waerheid wydc, al klinkt hy ongewoon. De Waerheid is geen klank, of naem, maer daedlyk wezen, gehoon Staetkunde ook, en List, door Zelfbelang belezen, Haer edel aenfchyn ons doen zien, in zulk een licht, Dat menig Twyfelaer, met zyn verdraeid gezigt, Haer aenziet als een telg, geteeld ten dienst der Grootcn; Of, uit gewoonte en waen, die dwaezen, voortgefprooten, En als een afgodes op 't outer neergezet, Om 't herfenlooze volk te breidlen door haer wet. Wat  Dé Waerheid. 163 Wat naem 't bedrog haer geeve, om haeren roem te hindren, Zy blyft de zelfde, en kan verandren, noch vermindren. De zielshoedaenigheên; vernuft, geheugenis, Bevatting en gedagte, erkennen dat zy is. Geen weetenfchap of konst wordt in 't heelal gevonden, Die niet haer wetten eert, niet vastfhet op haer gronden. Ja, 't menfchelyk geflagt, dat hier eenpaerig denkt, Aenbidt haer hemelschheid, en aenzien, ongekrenkt. Maer wil men, naer den trant van trotfche fehoolverftanden, Bepaelen, wat zy is, dan dacvren alle landen; Dan dreunen fchool en kerk, het twisten houdt geen mact, En waerheids vreêbanier wordt een banier van haet. Stil, gy verdeelden! zwygt, vermeetlen! uwe ontwerpen , Waer van gy, door gezag, en bef, en bacrd, by 't fcherpen Der driften, in uw fchool, zo magtige ophef maekt, Verdienen eerst de toets: de Waerheid, hoe gy blaekt Van toorne en meesterfchap, kan by gezag noch vloeken; Maer door een ftil geding, uw ftelfels onderzoeken: Want zy, wier fluistrend woord fteeds zagt in de ooren viel, Spreekt, momplende en bedaerd, inwendig tot de ziel. Als 't woên des mengelklomps, op Gods bevel, bedaerde, Hy ieder element op zynen hoefflag fchaerde, En toen de wereld wrogt, vondt Waerheid, in dat uur Van ftil te en rust, haer wieg, als leidsvrouw der natuur. L 2 Nog  164 Gezang op Nog fpreektze, in zagte kalmte en ftilheid der gemoederr„ W eet, myne kindren! weet, leergierigen en goeden! Beginfel, daed of zaek, gekend in haeren grond, Vormt eene zekerheid en waerheid, licht terflond De ziele toe, en haer uitmuntende cigenfchappen; Wanneer zy, overtuigd, het los en 't ydel klappen Der (potzugt, en des hoons, grootmoedig, door laet ftaen^ Geen proef, of onderzoek der rede, wil ontgaen. 3\ïen ftell' zig 's menfchen konst, en werkmanfchap te vooren-; De werken der natuur, uit Gods verftand geboren, Een wyze kent allengs elks oorzaek, opperft' wit, En middel, of gevolg, die dat beheerscht, of dit: Hy moet van d'eenen fchalm tot dandren Iangzaem ftygen? Daer na zal hy, in eens, het vol gezigt verkrygen Dier keten, die van hier, ontwykende elks gezigt,. Tot Jovis zetel reikt, gelyk Homeer verdicht. De- vlugge Leering fpoort, door drievoet noch oraeklen, Maer eigen oordeel naer den ryken reeks dier fchaeklen. Heeft zy den kring voltooid, elk voorftel doorgedagt, Dan wordt de kennis, na dien arbeid, voortgebragt; En deeze, aen haere vlyt de waere goedren fchuldig, Bergt dien verkreegen fchat van zekerheid zorgvuldig. Gebruikt het onderzoek dat welgeregeld fpoor, Dan is het of de zon haer' onbewolkten gloor, Op  DE- W A E R H E I' D. 1^5 Op 't fchoonfte van den dag verfpreidc, wanneer uwe oogen Elk voorwerp, onvermomd en naekt, befpieglen mogen; Maer dekt een donkre mist der weetenfehappen baen, Dan hangt die duisternis ook zelfs der kennisfe aen; Dan fpreidt waerfchynlykheid haer fcheemring langs de paden; De Rede tast rondom, moet naer het gangfpoor raeden; Of, door bedrog misleid, {treeft zy, verdwaeld van zin, Inbeeldings bloemryk hof, een warrend doolhof, in; Of, door verwaendheid, in haer pooging, overwonnen, Vervolgt zy haeren weg, ligtvaerdig, onbezonnen. Een voorwerp zal zig (braks aen 's menfehen oordeel biên, Het zy men 't waerlyk zie, of immers waen' te zien: Bevatting fchildert, met haer vacrdige penfeelen, Elk voorwerp in de ziel; het Oordeel fchikt zyn deelen Ms fcheidsman, wyst gedaente, en plaets, en naem, en (land; Treedt dan Klaerblyklykheid met Waerheid hand en hand, Zo wordt onfcilbacr 't beeld gekend in al zyn trekken: Maer kleenheid, en gebrek, of wykende affland (trekken Tor hindernis voor 't oog, zo dikwerf als het beeld Wordt aen Bevatting valsch, onrmaekzeld, meegedeeld. Dan moet het Oordeel, door dien misftand, ook bedroogen, Verkeerd befluiten, op een welgefchikt betoogen. Ook zweeft de Waerheid, met een onvermoeide vlugt, Zeer dikwyls hooger aen dan 's aerdryks laege lugt, L o Waer  ië6 Gezang op Waer geen verlichte Rede ooit volgen kan, haer vinden; Ze onttrekt ook haer gedacnte aen de onderzoekgezinden, Wanneer een athoraos haer opfluit en verbergt: Wie zig der moeite als dan, om haer te vinden, vergt, Doet nuttelooze vlyt: Nieuwsgierigheid, bcdroogen, Befpot in haere drift, ontduikt, vol fchaemte, elks oogen; De fiere Rede ftaet verlegen, als een kind, Dat, wyfelyk beftraft, voor zig geen fchuilhoek vindt. Doortrapte Redenaers! herdenkt, gelyk uwe ooren En oogen menigwerf onduidlyk zien, en hooren, Ja, gantsch te loor gefteld in hun bevatbaerheid, Naer maete de afftand wykt, de ruimte zig verfpreidt, Dat even zo 't verftand bepaeld is in zyn werking: Een duidelyke fteilte, een nodige beperking Weerhoudt het Onderzoek, fchoon't gretig klimme en poog', Het flooft zig vruchtloos af; de heirbaen ftygt te hoog: Bevatting, moe gefold in 't warrend woud der dwaeling, Een woeste Chaos, daer geen licht, of ademhaeling Haer aenblikt, noch verfterkt; daer haer geen gids verzelt, Verliest zigzelv', verliest het voorwerp in dat veld. Dus tot den laegften rang van weezens neêrgezonken, Moet nooit Voorbaerigheid met de ydle pooging pronken, Om door te dringen in Natuurs bedekt verblyf: J-Jier baet vermetelheid, noch fier en ftout bedryf, Om  de Waerheid- 167 Om 's leevcns duistre bron, 'c geheim begin van 't leeven, In zyne wording, of zyn groeibaen, na te ftreeven: Hier helpt vcrmectle proef, noch dwaes herhaeld bcftaen: De omzigtige Natuur was wys- en welberaên, Toen zy den akker, daer het leeven moet beginnen, Veelvoudig heeft bedekt en overkleed van binnen; Terwyl het onderzoek, op dit onkwetsbaer fchild, Zig afmat te vergeefs, vergeefs zyn kragten fpilt Men zag de Waerheid ook den ftoutften geest ontrennen, Als hy de onzigtbre ziel befchryven wilde, en kennen: Wat baeten de aertigheen van 't fncdigfle begrip; Geen fchranderheid ontdekt die zuivre vonk, dien flip: Wie snelt de ziele dan, haer eigenfehap en orden? Is zy eerst met den mensch, of voor den mensch, geworden? Wat ftaet bekleedde zy in 't onbegrensd heelal? En welke ftaet zal 't zyn, dien zy bezitten zal? Noem haer vermogens, die gemeen zyn, of byzondcr; Zeg, waer, en hoe zy werkt op 't lighaem, en, ö wonder! Hoe 't lighaem wederom haer pynigt en vermast; Zeg, of zy met het lyf in kragt en gaeven wast, En met den ouderdom het flyten hebb' te vreezen; Wat cgtknoop deeze en die, van zeden, aert en wezen Oneenig, eensgezind doet werken; wat bcdryf, Welk uur de onzigtbre ziel gehuwd heeft aen het lyf, L 4 El1  168 Gezangop En hoe de dood, eerlang, dien vreemden knoop moer kervent Gy antwoord niet, ó neen! die kennis zultge derven, Hoogmoedig ftervcling! zo lang dit leeven duur': En poogtge, onkundig van uw wezen, en natuur, Nogthans met hooger vlugt, ftouthartig en vermetel Het hemelfche paleis, den nooit genaekbren zetel Te naedren, die zigzelv' door zynen luister dekt, En in al 't Geestendom ontzag en fchroom verwekt ? Vaer voort, Hoogmoedige! de Godheid te befchryven; Bcpael haer wezen; noem haer raedflot en bedryven, Haer oogmerk, fcbikking, wil; zie meêr dan Mofes zag: En alsge voor het licht, den donder van dien dag, In 't einde duizlend duikt, erken dan uw vermeeten; Erken, dat God, zo hoog in de eeuwigheid gezeten, Het aerdsch vernuft ontfïygt, geen' kreits, of omtrek duldt; Maer, vry en onbepaeld, het gantsch heelal vervult; En door de fchepping, waer zig fchepfelen beweegen, Zyn Goddelyke kragt, voorzienigheid en zegen Werkdadig mededeelt, alom gevoelen doet. Wil dan de zwakke mensch, nu needrig van gemoed, Gods eigenfchappen zien, zyn flem en infpraek hooren? Hy neige, waer God werkt en fpreekt, gezigt en ooren. Maer, fchoon de wereld al haer wysheid bragt byeen; Schoon 't mcnfchelyk geflagt, dat immer, hier beneên, Of  de Waerheid. ï6p Of was, of heden is, of namaels zal verfchynen, Zyn kennis famenfmolt met die der cherubynen, Nogthans werdt nimmer God gekend, verbeeld, bepaeld. Wordt dan de Waerheid, hier zo zeldzaem agterhaeld, Dus fpreektge, ontflipt haer glans aen elks nieuwsgierige oogen; Wordt 's menfehen oordeel fteeds door fchemerlichtbedroogcn, Dan moet verftand en rede alle onderzoek ontvliên, En aen de onweetendheid, en domheid, hulde biên. Do zangheldin verfmaedt die laegheid van gedagten. Hoe! zou onze eedle geest naer geene gaeven tragten, Die hy in 't ruime veld der wysheid groeien ziet? Thans is de dierbre vrucht der milde kennis niet Verboden aen den trek van redeiyke zielen: Thans ziet men om dien boom geen zwarte fpooken krielen; Geen fchrikkelyke vloek, die 't naedrend harte ontftelt, Een Ilias van ramp, en dood of plaegen fpelt, Klinkt, als een donderflag, den fterfling meêr in de ooren, Wanneer hy, met een zugt voor deeze vrucht, gebooren, Den toom van zyn begeerte, om haer te plukken, viert. Ziet, hoe die wonderboom nog welig wast en tiert, En bloeit, en vruchten geeft, wier geur en frisfche verven, Door 't ftormen van den tyd vermindren, noch verfterven. Dees boom wast op den grond van vryheid wonder fchoon, Verfpreidt zyn fchommlend loof en bladerryke kroon, E5 Eq  ijo Gezang op En heeft een groeibaer goud aen zyne telgen hangen: De kennis fiert den geest, en boet het fierk verlangen Der wyzen hier met eer, met overvloed van gunst; Ja loont met munte zelfs de weetenfchap en kunst. Gelyk de gouden zon haer glanfen geeft aen allen, Zo biedt de kennisboom, door wateren noch wallen Omfingeld, ook der vlyt haer fchoone vruchten aen. Daer is 'er, die nogthans dees neiging tegenflaen, Een heiligheid in 't kleed, maer niet in 't hart, vertoonen; Die door grimmasfen 't volk tot hun belangen troonen, En met een dreigend oog, waerop de winkbraeu hangt; Met eene Item, die klem van 't nors gelaet ontvangt, Den eedlen kennisboom, dat ooft, zo mild van fappen, Ontzeggen aen den lust voor nutte weetenfchappen; Die onheil, flrafen ramp, en een' ondraegbren last, Het fchrikkelykfle wee, den naderenden gast, Zo hy zyn drift voldoe, zeer kundig voorbeduiden; Ja tragten, allen trek naer kennis, uit te luiden, Als een bedorvenheid en zonde, die de ziel Des fterflings heeft befmet, toen de eerfle Vader viel, Juist door dien zelfden lust, uit zyn volmaekt genoegen, En weeten, by hun reen, een' Houten vloek te voegen, Van hand tot hand gereikt, fchoon 't zig der menschheid fchaem', Dien dondrende in elks oor, in Gods gedugten naem: Het  de Waerheid. 171 Het volk, gelyk een kudde onnoosle flcgte dieren, Deinst, beevende, agteruit, en toont, door zyn manieren, Een zelfde vreeze, als 't vee voor zweep of knuppel heeft; Verbeeldt zig, daer het duikt, en voor dien vloektoon beeft, Dat Waerheid ook, als de Ark, geen handlen wilgedoogen; Geen inzien dulden van der ongewyden oogen; Maer hem, die haer geheim doorfnuffek, pynt en plaegt, Of onverhoeds den dood in 't ftrafbacr harte jaegt. Beguicheiend bedrog! aertsvyandm der reden! De Waerheid, hoóggcfchat, nooit openbaer beftrecden, Door niemant ooit ontkend, wordt zelfs door d' Ongodist En d' Enthufiast geëerd, met diep ontzag; zy is 't By wie de dwacling zelf befcherming meent te vinden; Zy is het middenpunt van alle oneensgezinden, Welke ieder ftrydigheid een' trek of neiging leent, Die, weegende op dit punt, zig in dat punt vereent. Waerom, cerwaerd bedrog! de Waerheid dan te ontwykcn? Weerhoudt het vonnis ons, dat gy zo Hout durft ftryken? Verdienen wy de wrack des Hemels om die min? Is zy een booze geest, een loozc vyandin, Of oneer der natuur, waerom wordtze aengebcden? Maer is zy eene telg der Godheid, om wat reden Omringt haer dan een wagt, die allen toegang weert? Of lydt de Waerheid fchade als haer het menschdom eert? Moet  i~2 Gezang op Moet zy gebreken, die afkeerigheid verwekken, Aen 't fcherpziende onderzoek voorzigtiglyk onttrekken ? Dan is zy geen Godin, geen fpruit des Hemels meêr; Maer een Sirene of Spfinx; een ligtekooi, wier eer Lang op de proef bezweek; die, om het hart te ontvonken, Een onbefchoftheid voegt by 't vuur van haere lonken. Docfr is de Waerheid gantsch beminnelyk en fchoon; Spreidt zy haer majefteit, die elk verrukt, ten toon; Noopt zy de wereld om haer' luister te befchouwen; En aêmt zy liefde en gunst, oprechtheid en vertrouwen? Dan kan 'er twist, bedrog noch twyfel meêr beflaen; Dan toont zy haer natuur en hemelfche afkomst aen; Een aert, die goddlyk en volmaekt is, zonder vlekken; Een fchoonheid, die zig't fterkft' zal voordoen en ontdekken, En aen verftand en deugd de reinfte wellust biên, Hoe naeuwer zy befchouwd, gekend wordt, en doorzien. De valschheid, afgodin van listige geveinsden, Die eeuwen lang 't bederf van 't zeedlyk goed bepeinsden, Heeft zig d' eerwaerden naem der Waerheid, en 't gezag Dier fchoone toegevoegd; maer heeft den heldren dag Zorgvuldiglyk vermydt, 't gezigt gefchuwd der braeven: Een zwart tooneelgordyn, het werkfluk haerer flaeven, Verduistert haer verblyf, van waer zy, ongemerkt, Op "t beevend bygeloof, met haer bevelen, werkt; Ai  D Ê W A E R H E I D. ï/3 Al 't onderzoek verbiedt, gclooven eischt, geen weeten: Trauwanten, aen haer zy' beftendig neergezeten, Zyn ioogenen en list, doortrapt, en Hout en fier, Gewapend met den klem van kerker, koorde en vier. Gelyk de Tiranny 's volks welzyn moet verwoesten, Der kunst den doodfteek geeft, de fpade en ploeg laet roesten, 's Lands vrydom woest vertreedt, de beste wetten krenkt, En 't kwynende gemeen een fchraele nooddruft fchenkt. Dus heeft de Hierarchy, gewapend met haer benden, Der menfehen vrye rede en oordeel borst en lenden Baldadig ingetreên, hun voorrecht ftout vernield; Terwyl voor haer de Leek demoedig nederknielt, Verfteeken van 't genot der vryheid, van de gaeven, Die Wysheid mededeelt aen 't zoekend hart der braeven. Maer als de heldenmoed, in dien gehaeten dag, Den dwingland wederilaet, de teugels van gezag, Geweetensdwang ontrukt, der Vryheid geeft in handen, Dan treên Verftand en Rede, onze allerbeste panden, In weerwil van Geweld, en looze Kunstnary, Den onderzoekbaen op; geen flaeven meêr, maer vry, Om door de Waerheid, en haer minzaeme eigenfehappen Geleid, het hooge choor der kennis in te flappen; Daer fchatten op te doen, tot fieraed van den geest, Die, welgebruikt, den mensch verheffen, allermeest, Den  *74 Gezang op Den beclde draegen doen des Eeuwigen en Grooteii; Vooral, wanneer de deugd, uit deeze bron gevloten, De ziel van fmetten wascht, haer, rein gemaekt, en kuis, Verhemelt, fchoonze kleeve aen dit verganglyk huis. Het is onloochenbaer, hier baet geen tegenfportlen, Waer zuivre kennis groeit, met vaste en diepe worden, Dat daer de Waerheidszon de meeste vruchten kweekt: Onkunde is kreupelbosch, dat bloem en ooft ontbreekt: De kennis is de toets der Waerheid, zy van kennis, En de uitkomst deezer proef, gezuiverd, vry van fchennis, Is de onbevlekte deugd, die 't eerlyk hart bekoord. Al 't gene uit 's menfehen aert of neiging komt hervoort, 't Zy wat hy denke of doe, door d' indruk hem gegeven In d' aenvang zyns befhens, in d' ugtend van zyn leeven, Is onfchuld, of een daed, die onverfchillig is, En geen verdienden geeft; de waere eerbiedenis Voor 's menfehen eedlen geest ontftaet uit bectre blyken: 't Verftand moet met een' fchat van kennis zigverryken; De redenkaveling, de kundigheid geeft eer, Verdiende en waeren roem, en werpt den list ter neer Die aen gezag alleen het oordeel wil vertuien: Wie zig door agtbaerheid, of aenzien in laet luien; Gehoorzaem is uit vrees, wordt by den neus geleid, En blyft een vuige flaef der Bygeloovigheid. Ge-  de Waerheid. 175 Gelyk de zon 't gezigt verheldert door haer klaerheid, Zo wordt de ziel beftraeld door 't blinkend licht der Waerheid; Wie dan haer' hoogen dag en vriendclyken glans Doet taenen, onderfchept, ontneemt den ruimen trans Van kennis, warmte en licht, verkwikking en vermaeken, Die 't zeedlyk leeven vocn; waernaer de wyzen haeken. ö Kunstgreep! loos en boos: fchaem u dier loogengryns, Verleidend kerkgezag! al zyt gy met wat fchyns Van Godsdienst overkleed, uw reedloos onderwinden Is des gezond verfhnds, en aller deugdgezinden Onwaerdig; ja een hoon, die d' Oppervorst ontëert. Wanneer een overmaet van luister de oogen deert, Dan zal dees hcldre zon den fnellen vloed van ftraelen, Op 't fcheemrend zwak gezigt, onnut doen nederdaelen; Maer als de heldre kloot der Waerheid, met zyn' gloed, Den oogen des verllands geen leed of hinder doet, Dan mag men, zonder fchuld, in deeze glanfen kyken; De ziel zig met dat licht vermengen, en verryken, Om d' eigenlyken aert te kennen van dat licht. Toen Newtons fchranderheid, voor ons verrukt gezigt, De zonneflraelen door het zuiver kunstglas leidde; Des lichts verborgenheid ontwarde, elk ftraeltje fcheidde, Een nieuwe waerheid vondt, die d' ouden nooit verfchecn; De kleuren, wonderbaer gedommeld ondereen, Met  i?6 Gezang op Mee ieder' ftfael verdeelde, en regelde in hun orden Kon 't brandend middenpunt wel iet ontnomen worden ? Heeft deeze ontdekking iet ontroofd aen zynen gloed? Geenszins: die bron van licht verheldert, ftooft en voedt De wereld, onverlet, met haer verkwikbre ftraelen, En laet haer' invloed nooit, door 's menfehen kunst bepaelen. De Waerheid, het bereik van 't wuft geval ontrukt, En door verandering benadeeld, noch verdrukt, Vreest even min de proef der fchrandren, hier beneden: Het fnedigfte vernuft; de kragt der fynfte reden Veroorzaekt aen haer leest geen misftand of verval; Zy is nog, die ze w7as, en eeuwig blyven zal. Gy, braeven! vaert dan voort haer' luister naer te fpooren, En vreest gevaer, noch fchuld; geen vloekftem, inuweooren, Gedonderd, fruit' de drift van uw befpiegeling: Schoon zy, door 't zwarte floers der wolken, in haer' kring,. Somtyds, wangunftig, uw befchouwing worde onttoogen; De zelfde majefteit blyft fchynen, en uwe oogen Ontmoeten haer, eerlang, in volle fchoonheid weêr: Straks flikkertze, als een vonkje of kleine ftar, van veer, En, deinzende agteruit, verliest gy haer ten lesten; Ontflippende uw' gezigte, in hooger lugtgewesten. Wat baet het zulk een' glans angstvallig naergefpeurd, Om wiens bezit men wenscht, om wiens verlies men treurt; Dat  DE W A É R H E FD. ïff Dat, naedrende, ons ontvvykt, dat, wykende, Vermindert * En, fomtyds ééns gezien, de zwakke zinnen hindert? 't Verftand beantwoordt dus deeze önbezonne tael: Schoon 't menfchelyk begrip bekrompen blyve eh dwael'; De oneindig-uitgeftrekte en luisterryke gangen Der Waerheid nooit volmaekt kan kennen, wy ontvangen, Genieten, evenwel, die gunfte, èn deezen troost, Dat ons haer hemelsch licht de Valschheid met haer kroost Ontdekt; het zyze ichuile in ftaetige gewaeden; Of praele met den tooi van nietige fieraeden'; Den afgefleeten zwier van ordens, kerkgeboön, Legenden, lang verroest, katuifel, kap en kroon* En eere en heerfchappy, conciliën en hoven; Al vonden om den trek naer kennis uit te dooven. Kom dan, ö Rede! die naer groote zaeken tragt, Verfchyn met al den ftoet van uw vereende magt: Bevatting, vlug en klaer; Geheugefi; Overweegen; Herdenking; fcherp Verftand; fyn Oordcel, met den zegeii En zegeryke hulp der Ondervinding > meest In haere grysheid fterk, en van 't Bedrog gevreesd; Onwinbaer in den ftryd der Waerheid met hun allen. Beroemde Magten! fteeds der braeVen welgevallen, Der aertsverleidren fchrik, der wyzen lust en vreugd, Der dwingelanden ftraf, Handhavers van de deugd,  17% Gezang op Verfchynt, vereenigt u, om al de kronkelhoeken, Daer looze Valschheid fchuilt, naeuwkeurig door te zoeken: Ontdekt het duister hol van dien doortrapten Hang; Den doolhof, door Gezag en Onkunde, overlang Ontworpen, om den geest der menfehen te verwarren : Breekt af haer vesten, wringt de poorten uit haer harren: Het grynzende gebaer van fpooken, helsch van aert, Zal vlugten, waerge komt, voor uwen moed vervaert; Verdryft den nevel, die haer grouwlen overdekte; Haer dwinglandy vermomde, en tot een fchaduw ftrekte. Dit werk betaemt der Rede; en 't gaf haer, immermeer, En aenzien by de Deugd, en onvergangbaere eer. Alcides heldcndaên, zo breed vermejd by de ouden, Voor meêr dan menfchelyk; voor goddelyk gehouden, Zyn fchrandre vonden, zyn verdichtfels, uitgedagt Door Dichters; maer voorlang in wyzer eeuw belagcht. 't Bedryf der Rede klinkt veel hooger in myn zinnen: Zy heeft geen Hydra, geen Centauren te overwinnen, Wier aenzyn flegts beflaen in 't brein der vinders vondt; Maer fnooden, tegen 't recht der menschheid in verbond, Om 's menfehen eer, en orde, en zeedlyke eigenfehappen, En ongemeencn rang den boezem in te trappen. Laet fchoolfche knibbelaers een fpreekwys, naem of woord, Eerst pvrechts opgevat, herftellen, zo het hoort: JVJaer  de Waerheid. I7p Maer Valschheid , tot een reus gegroeid, en opgetogen; Gewapend, en omringd van wercldlyk vermogen; Met Koningen vereend, en, geevende elk de wet, 's Volks eigendom beheerscht, de Vryheid paelen zet; Een godlyk recht beweert, om, wil het God gehengen, Den vryen fterveling in flaverny te brengen, Moet als een Dwinglandes, met ééne zugt en zin, Poor aller menfehen hulpe, als aller vyandin, Kloekmoedig aengetast, verheerd, vernietigd worden, 't Zy, wat gezag haer dekk', wat naem zy draege, of orden; Hier baet rechtzinnigheid, noch ouderdom, noch eer. Laet koning, filofoof, genootfehap, held of heer, Poëet, en patriot, in deez' verlichter tyden, De Waerheid hulde doen, en flaf en veder wyden. mdcclix.