P O Ë Z Y
TAN
PIBTBH HUISINGA BAKKBR.
TWEEDE DEEL.
te amsterdam,
by de erven P.MEIJ ER.en G.WABNARS.






jils 'er tusfchen den titel en den aenvang van 't Werk geen blaedje druks 'gevonden wordt, fchynt aen 't Boek iet te ontbreeken; om deezen fchyn weg te neemen, mag het volgende dienen.
Sommige Gedichten, in deezen Bondel, zyn reeds voorheen uitgegeven } alleen hebben dezelven, op nieuw, een' geftren gen toets ondergaen: de overigen doen hunne eerfte intrede in 't cpenbaer; daer teê verhoren uit veel anderen, zulks minder waerdigzynde.' Zo keurig, of \wiW'men liever, zo
grillig, is de dichter. Indien zyne Voortbrengfels verfmelten moeten, of veronagtzaemd zullen worden, onder den groot en voorraed van gemeene, middelmaetige, envoortreffelyke Gedichten, dan is 't, dunkt hem, best, dat de Nako~ melingfchap, indien haer, by toeval, iets van de zynen onder de oogen kome, weinig vinde. Be volgende Eeuw zal flofs genoeg van verwondering ontmoeten over de vrucbtbaerbeid der tegenwoordige ; en gemakkelyk eene voornaeme oorzaek derzelve ontdekken. Dat de Kunsten een eerloon, of eenen Macenas vinden, isloffelyk: als de Prys tot een'prik* kei dient, en de begeerte noopt, het verft'and ontwikkelt, en de handen in beweeging brengt, dan is 'er een uitzigt ter * vol-



volmaekinge van Kunsten en Handwerken: maer de Dichtkunst is hasre eerfte wording aen de Natuur verfchuldigd, en, als die wording niet blykbaer zy3 dan kan bet goud geen' Dichter vormen. De fp$re treft vergeefs de lendenen des diers, dat de natuur niet gefchikt heeft tot rennen. Het gezond verftand is kiesch; 't goede alleen, niet den overvloed, begeert hetzelve.
De Besten, zo der Ouden, als Hedendaegfchen, bidden het daervoor. Horatius, een by -elk goedgekeurde Kunstrigter, beweert zulks op veele plaetfen: deeze eene zy genoeg.
. Neque enim concludere verfutn
Dixeris effe fatis -
Ingenium cui fit, cui mens divinior, atque os Magna fonatunim, des nominis hujus honorem. (a)
De Kenners weeten wat Vondel zegt. „ Natuur boert „ den Dichter; de Kunst voedt hem op; dies geraekt niemant „ tot volmaektbeit, dan die de natuur te baet heeft, waer „ uit de kunst haer leven fchept." (£)
Deeze gevoelens, boe oud, behouden hunne kragt enwaer-
de;
00 Lib. I. Sat. IV. (*) Aenleiding &c.



de; en de Auteur deezer Verzameling heeft dezelven immer aengezien als den toets der Kunste. Of zyne Gedichten, eenig merk van dien toets vertoonen, geeft hy den Kenneren te oordeelen; ze zyn uit zyne magt: ze mogen zigzelven verantwoorden.
Nu nog een woord van deezen Bondel. Gelyk de dichter, in 't voorig Deeltje, terflondzyne gevoelens van Vryheid heeft doen kennen;zo kent men hier, met den aenvang,zyne herkomfe: Dit laetfle is van weinig belang; ten Zy het diene, om aen te duiden t dat deeze gevoelens van geen' Buiten* landfcben,maer Vaderlandfchen ,tuk zyn. De twee Zangen, welken hei Vers op het Stamboek volgen, des Dichters Ballingfchap genaemd, zyn veel vroeger opgefteld, en in dien tyd, toen deeze Gebeurtenis inderdaed voorviel, en zynen
geest vervulde. De Vertaeling van het Gezang van
Polyphemus zal misfcbien hun, die een' goeden fmaek hebben, niet geweldig bevallen. Ovidius heeft in dit Vers zyn welig en dartel vernuft bot gevierd, en Polypheem een reeks opeengetaste gelykenisfen in den mond gelegd, die verkeerdelyk toegepast, en op alle voorwerpen even toepasfelyk zouden , zyn, en om die reden aftekeuren. Onze Keurmeesters, en ook die van Augustus eeuwe, noemen deeze aertigheden valsch vernuft: Naso hadt liefhebbery in zulk dartelen. Ze zyn niet vertaeldom dezelven als fraeibeden den * 2 jon-



jongen Dichter en aen te pryzen: geenszins: macr blotelyk om een proef te neemen, hoe naby de beknoptheid van elke gelykenis in 't Latyn was naer te volgen in onze taele.
De Leezer kent overal het Oorfpronglyke van eene Vertaeling of Navolging, behalve van het Vers de Schets van "t Gefchapene. Dit Vers is aen een klein Engelsch Dichtfluk van den Natuurkenner Henry Baker zyne geboorte verfchuldigd. Verfcbeide jaeren geleeden werdt hetzelve in onze taele overgebragt: in dien jlaet lang flïl gelegen hebbende, is het, lyna geheel nieuw, en in eene anderemaet, berymd: Toen, verfchikt, en vergroot wordende, kreeg het de tegenwoordige gedaente. Behalve eenige kleinere invoegfels,
behoort de Ojevaer, ook de Polypus, aen onzen Dichter.
Den Polypus hadt hy zelf, eenige zomerdagen op 't land flytende, gevonden, en waergenomen; en uit die proeven deeze poëetifche befcbryving opgemaekt.
Daer de Jaergetallen, tot het beter verftaen van fomwige verfen, nodig zyn, heeft men dezelven aen den voet geplaetst.
Amfterdam, in Slagtmaend, mdcclxxxii.



VERSCHEIDENE
GEDICHTEN.



Scribere fert animus multa & diverfa, nee uno Gurgite verfari femper: Quo Jïamina ducent Ibimus, fi? nunc bas, nutic illas nabimus undas: Natura tentabo vias, atque abdita pandam, Pracipue tarnen Ma fequar, quacunque videntur Prodesfe , ac fan&os mortalibus addsre mores.
P alingenius.



OP ONS
STAM BOEK.
D e vette Vaderlandfche velden,
Die, zuivelryk, en ryk van graen, Hun runderfommen nooit voltelden,
Hun kouters nimmer ftil deên ftaen, Verwekken nu de luim tot dichten:
De Heimzugt zelve ontfluic myn' mond, En noopt myn kunst haer' klank te rigten
Naer onzer Vaedren vmchtbren grond. Zweef, lieve Dichtgeest! buiten kommer,
In 't oud vermaeklyk Huis inga, En zie, gezeten in de lommer,
Zyn veldgebuure, Melkema', 't Eerwaerdig Stamhuis onzer Magen,
Dat, met zyn graften, ruimte en zwier, De aeloude blyken nog mag draegen
Van aenzien, eer en landbeftier.
A a Toen



4 Stamboek.
Toen zulk een ftand, met Romes outer,
Hier viel, in vroeger eeuwe, omveer, Bleef Melkema, hervormd en louter,
Een onderzaet, geen heerfcher meer. Zou dit het Nageflagte iet deeren?
Werpt dit een vlek op onzen Stam ? Neen! aenzien, adeldom van Heeren,
Die vaek in oneere aen vang nam, Vergoodt geen fterffelyke menfchen:
Toen 't veld, wien ook de waen bedrieg', Alleen vervulde elks open' wenfchen,
Lag nog de wereld in haer wieg. Gy zaegt onze Ouders, in uw weiden,
O Melkema! oprecht en trouw, Het leeven der Aertsvaedren leiden,
By runderteelte, en akkerbouw. Die bezigheid ontbrak geen zegen:
Zy dienden, op hun eigen' trant, Den tabbard fchuwende, en den degen,
Eenvoudig God, en 't Vaderland. In zulk een Landhuis, zulke ftreeken,
Daer zo veel graen en klaver wast, By zo veel melk- en boterbeeken,
Hegtte onze Stam zyn wortels vast.
Hier,



Stamboek. 5
K
Hier, lustig, welig, opgefchoten,
Heeft hy zyn telgen, in het rond, Geënt op Vaderlandfche looten;
Verplant in Overzeefchen grond. Gevoegzaemheid gaf ons Geflagte
Den Stamnaem niet van Melkema; Maer best, gelykze zedig dagte,
Dien van zyn nabuur H u i s i n g a. Schraegt Melkema, nog vast van fchouder,
Een' Stam, door 'c viuchtbaer huwlyksbed, Nu reeds twee eeuwen oud, of ouder,
Zo braef en eerlyk voortgezet; Hier fchakelt ook de vlyt den keten
Van 'r zelfde maegfchap hegt aeneen: Wie ooit zyn maegen moog' vergeten,
Hier kent men elk, hier mist men geen. Zo lang natuur haer' pligt zal kennen,
De zon zal op- en ondergaen; Zo lang de Hunfe zeewaert rennen,
Het Land zyn zuivel, vee, en graen, Naer Groningen, ter markt, zal ftieren;
Zo lang de Stad haer' rang bewaer', Met Martens Naeld haer' kring zal fleren,
En heldenmoed met vryheid paer',
A 3 Zo



6 Stamboek.
Zo lang moet Melkema zyn beemden
En kudden kweeken, ruim en ryk, Van eigendom noch tuk vervreemden;
En huisinga, zyn' duur gelyk, Hoor, in een volgreeks veeier zoonen,
Zyn' naem genoemd, door onzen Stam, En moet d'aenftaenden eeuwen toonen
Waer ons Geflagt zyn oorfprong nam.
BAL-



BALLINGSCHAP
DES DICHTERS.
EERSTE ZANG.
Geheugenis! herroeptge, opnieuw, in myn gedagten,
Daer ik in ftilte rust, den onlangs droeven dag, Dien dag van Ballingfchap; fchetst gy dien nacht der nachten,
Toen ik my onverhoeds zo zeer verlegen zag, Dan rilt een koude fchrik weer fchigtig door myn leden,
En perst, uit ieder oog, het ziltig boezemwee j Dan wordt het beevend hart geflingerd, en beftreeden
Door 't woelen van de drift, gelyk een hulk op zee. Het heugt u, Licidas, wat zorg myn ziel beknelde,
Wat zelfs uzelven trof, en diep aen 't harte ging: 'k Herdenk uw trouwe hulp, uw' raed, die my verzelde,
Den troost, der vriendfchaps troost, dien ik van u ontving. Angstvallige avondtyd! hoe fchroomde ik uw nabyheid;
Voorheen zo aengenaem, maernu, helaes! zonaer! Elk uur, fcheen 't uiterfte uur, van myne dierbre vryheid;
En ik zelf, nevens haer, in onvoorzien gevaer.
A 4 Zo



8 Ballingschap.
Zo groeide 't onheil aen: men riep, 't waer best te duiken,
En veiligst, dat ik ftraks voor 't dreigend onweêr week; My bergde, eer nog de dag elk de oogen deedt ontluiken,
Aen de overzeefche kust, of in minkenbre ftreek. Hoe werdt het huis beroerd door ramp op ramp berigters!
Elk huisgenoot gevoelde ons onheil in de ziel : Hier baette onzeekre hoop, noch trouwe zorg verlichters,
Daer fpystrek aen de maeg, den oogen vaek, ontviel. Gelyk in 't vreesiyk woên der bulderende baeren,
Den Huurman, met zyn volk, die 'c veege vaertuig voert, Een luttel hoops verfchynt, als, 't onweêr aen 't bedaeren,
Een zagter wind het vlak der holle golven roert: Maer ftraks, zo haest de orkaen heeft nieuwe kragt gekreegen,
Zig heviger verheft, en hagel, zee, en lugt, Tot eenen baiert mengt, dan ftaet de kunst verlegen,
Dan derft het roer zyn' dienst, en de y ver doet geen vrucht. Dus werdt het fterk gety', dat in myn' boezem woelde,
Ook door een zagter kalmte een weinig neergezet, Toen wy de misdaed recht, waer 't dreigement op doelde,
Befchouwden, zo het lag, en toetsten aen de wet. Gy kost geen fchaduw zelfs van wangedrag bemerken:
Myn pen, der kunst gewyd, fchreef onvervalscht en kuis; De waerheid was myn wit, 'en 't oogpunt myner werken;
Hoe komt dan, om die drift, my ramp en onheil thuisP
Moes



Ballingschap. 9
Moet niet de wyze deugd lofwaerdig zyn en veilig?
En voegt haer hoofd geen' krans van eeuwigen laurier? Ik haet de dwinglandy: de vryheid agt ik heilig;
Zy heeft myn hart, en geeft de klanken aen myn lier. Onfchuldig, door geen kwaed of ondaên te verbleeken,
Was my een koopren muur, dien geen geweld verwrikt; Een rots gelyk, wier borst der baeren kragt kan breeken,
Of eik, Alcides boom, die voor geen ftormen fchrikt. De ziel, dus opgebeurd, deedt meê de leên bekomen,
Terwyl de logge flaep myne oogen zagt bekroop: Maer, ach! ter middernacht rees uit het ryk derdroomen,
Een wufte tuimelgeest, die in myn zinnen floop; En 't altyd draeiend rad der fpeelende gedagten
Verwarde, of averegts door 't fluimrend brein bewoog, Dat fmerten aen den geest, en rampen, fterk vankragcen,'
Voorfpelde, en 't zingeflel door ydelheên bedroog. De purpren leevensvloed, in 't felst der boezemtogten,
Werdt fchigtig aengejaegt naer 't hart, door de aedren heên, Dat, door die drift geprangd, en beevende aengevogten,
My, daer de flaep verfloof, herdompelde in myn weên. Gy, Licidas, begaen met de onverdraegbre grieven,
Die, als een fcherp rapier, my troffen, waert mya' troost; Gy dagt, men moest de vrees involgen, en believen, En wyken voor den haet, en zyn onedel kroost.
A 5 Dan,



ro Ballingschap.
Dan, ach! waerheên gevlugt, in 't ftrenge winterweder,
Dat aen de hulk de vaert,door 't klemmend vogt, verbied, Daer zelfs voorzigtigheid het lighaem, al te teder
Voor 't knellen van den vorst, de reis te lande ontriedt. Maer bange nood breekt wet: gevaer van 't dierbaer leeven,
Ontbondt de tong weleer, en gaf den zwakken kragt, En wist den bloden moed, den kreuplen leen, te geeven;
Ja, zelfs de onmooglykheid werdt, in gevaer, volbragt. Schoon 't hier geen leeven goldt: 'c gezelfchap myner vrinden,
Het aengenaem vermaek der letterbezigheên , En't zangchoor, my zo waerd, zieltrekfters, hoogbeminden,
Te derven, was een ramp, die my ondraeglyk fcheen. Heb ik te ruim geweid in vrye dichtgedagten ,
De rei van Helicon ontllak dat edel vuur, Myn vrienden roemden 't werk, dies moet ik hulp verwagten,
Van Vrienden, van Parnas, in dit beklaeglyk uur. Hoe! zou het Negental my, in myn' ramp, vergeten?
En fpreekt Apol nu niet voor zynen voedfterling ? Dan heb ik, zonder vrucht, myn jeugd en tyd verfleeten,
O Dichtrei! in uw' dienst, dan is myn loon gering. Al de overmaet van druk drong deeze reên van 't harte,
Terwyl het naedrend licht my voortdreef tot den togtj Maer, ach! de reis waerheên bleef, in het woênder fmerte, Onzeker voor den geest, fchoon met veel ernst herdagt.
Dan



Ballingschap, li
Dan wilde ik Albion voor myne wyk verkiezen;
Nu weêr den Elbeftroom, waer 'c heerlyk Hamburg ryst, En dan 't nabuurig land der wydvermaerde Friefen,
Of Embden, dat zo trouw den balling hulp bewyst. Hadt Loumaend niet den vloên hun vloeibaarheid ontnomen,
De hulk onttakeld, en de zeilen opgerold, Dan hadt het Zuiderzout my mooglyk, met zyn ftroomen,
De Noordzee ingevoerd, en, eindlyk, moê gefold, Den Koninglyken Teems den Balling toegezonden,
En Londen, door dien vloed gezegend en geflreeld, My, vlugteling, gezien, geherbergd, en de wonden,
Ons door den haet befchikt, gebalzemd en geheeld. Onzeker nog waerheên te wyken, waer te vlugten,
Rees, na dien bangen ftond, dien langen winternacht, De dag nog veel te vroeg; een dag, met recht te dugten,
Daer elk, met zyne komst, myn naedrend leed verwagt. 't Was nu geen marren meer, de vrees leedt geen vertoeven,
Maer dreef, myns ondanks, my geftadig fterker voort, En wrong het bang vaerwel ten boezem uit, door fchroeven
Van hartenleed gekneld, gekneveld en doorboord. Tot driewerf ging ik heên, en daelde van den drempel,
Maer driewerf keerde ik ook te rug, op uwen wenk: Gy dagt, myn Licidas, aen Nafoos naer exempel;
En aen dien Balling is 't waer 'k dichtend nu aen denk.
Gy



ia Ballingschap.
Gy werdt, kwam ik te rug, terftond met my verlegen,
Ik zelf, op nieuw benard, vond onder 't dak geen rust, Dies moest ik eindlyk voort, hier hielp geen woelen tegen ,
Op dat myn geest, uw zorg, een weinig werdt gezust. Ik week, en mogt, helaes! myn maegfchap, myne vrinden, . Niet groeten voor het laetst; onkundig, of ik ras, Of fpade, of immermeer hen wederom zou vinden, En of dit uur voor my het jongde aen d'Amftel was,
BAL-



BALLINGSCHAP
DES DICHTERS.
TWEEDE ZANG»
H et dubbeld aengezigc van Janus, die, als wagter,
By 'c een en 't ander jaer, de poort des ouden fluit, Des nieuwen openzet, zag nu het deinzend agter-,
En 't aengevangen jaer, op zyne beurt, vooruit. Hy zag de wintermaend vervloogen, met haer ftormen,
Verdweenen met haer' damp en regen, fneeuw en flyk, En 't veld, dat korts de herfst te deerlyk kon misvormen,
Doorweekt van waterzugt, of aen een meir gelyk. Thans kreeg het oosten, lang door 't nat zuidwest verwonnen,
De breede lugtbaen in, en hieldt geduurzaam ftand: Het vogtryk wolkgevaerte, in drift te rug geronnen,
Vlugtte onzen lugtkring uit naer 'saerdbols andren kant: Deez winden deeden ons hun' frisfchen aêm gevoelen;
Een' adem, die allengs meêr koud en kouder wierdt, En eindelyk met ys bezwangerd, onder 't woelen,
Het vinnigst winterweer heeft herwaert aen geftierd.
De



14. Ballingschap.
De zeevaert klemde in 't ys, de drukke ftraeten zweegen,
De handelzorg zweeg ftil, het ambagt kromp van kou, En de aerdboom, hart als fteen, en met zigzelf verlegen,
Dugte of hy immermeer zyn vruchtdragt baeren zou. Het gloeibaer veen, of hout, moest nu den haert verhitten,
Elk, wie de ftraet bezogt, dook digt in wolle of bont: Gelukkig hy, die by zyn huisgoön neêr mogt zitten,
Daer hem, met warmte en rust,ookvoorraed werdtgegond, Ik week in zulk een weer, zo haest de traege morgen
De flaepende verraste in 't koestrend winterbed; Zo haest de daegfche pligt, Stads waekzaemheid, den zorgen,
Haer grove poorten, en elks huisdeur, openzett'. Daer legt een oord, niet ver van de Amfterdarnfche muuren,
Welke eertyds uit de vloên, door vlyt, gewoekerd wierdt, Waer Gysbregts burgery, met de Amftellandfche buuren,
In 't groeniïe jaerfaizoen, haere oorlofsdagen viert. Hier is, in digtgeboomte, een landverblyf gelegen,
Daer wel de woeling heerscht, maer ook de ftilheid huist; Waer by de heirbaen loopt van twee verfcheiden' wegen,
Die eene vierfprong vormt, en zig in 'c midden kruist. Wanneer by zomerzon de paên van menfchen krielen,
En de uitgefpannen Stad zig in het groen vermaekt; De weg van klepperen en rammelende wielen,
Onafgebroken ftuift, en ruischt, en rookt, enkraekt.
Dan



Ballingschap. ïj
Dan kan de zugt naer rust dit weggewoel ontwyken,
En, onder 't digte loof, of in den huize, ontgaen; By morgenftilte Auroor in 't bloozend oost zien pryken,
Of, als hier de avond zwygt, fpanceeren langs de paên. Dit landhuis mogt myn' geest van de eerde vrees verlosfen,
My bergen, als een duif, die voor den havik vliedt, Of als een fchuwe haes, gejaegd door jagtmolosfen,
Die fchigtig in het diepst van kreupelwargroen fchiet. Gelukkiger dan haes of veldhoen in hun hooien,
Wees geen verraedend merk den volger myn verblyf; De heusfche haert kweekte ook, by mutzaerdvlam en kooien,
De fchier bevroozen leên van 't afgetobde lyf. Het denkbeeld van gevaer groeit aen met zyn nabyheid,
Doch dunt terwyl het deinst,dan wordt de reus een dwerg: Wie wraekt het, dat ik hier 't behoud van myne vryheid
Aen 'c zwygende geboomte, en 't eenzaem landhuis, verg. Het zangchoor moet met my op 't graf van deez verdrieten,
Zo haest de vrydom weêr my, in myn dichtcel, kust, Den dankbren offerwyn met volle fchaelen gieten,
En zingen, als weleer, in ongeftoorde rust. Dus Iprak ik, om myn leed een luttel te verzagten;
Hy, die 't van elders derft, moet zelf zyn trooster zyn: Augustus balling zogt, in zyn Latynfche klagten,
Dien troost ook, by verdriet, aen de oevers van de Euxyn.
Ver-



iö "Ballingschap.
Verbeelding weet nog fiks myn' ftaet, dien dag, te maeien:
Wat was het koud! de wind, geduurig aengefneld, Joeg, ondanks 't helder licht der fchuinfche zonneftraelen,
Gul ys, op zynen aêm, door hof, en vaert, en veld. vGerugt, gerid, noch praet, werdt langs den weg vernomen,
De haert boeide ieder mensch, de digte ftal al 't vee; De wind rumoerde alleen door de ydle kruin der boomen,
En nam fomtyds het ftof op zyne vlerken meê. 't Azuuren firmament, door geenen damp betoogen;
De heldre glans der zon , het bladenloos plantzoen, Verfchafte een vergezigt aen veilig weidende oogen,
Van daer my warme fpys, verkwikbre wyn, mogt voên. 't Is waer, de ftrenge vorst maekte al de vogten lomer,
Hadt in der wortlen buis het voedend zap verflyfd: Geen pluimgedierte zong, de gaerde, als inden zomer,
Boodt niets van 't gene als dan tot haer de zinnen dryft. Derave, en bonte kraei, vorstvogels; dartle mosfchen,
Wier heeter bloed geen ys, of koude winter deert, Doorzweefden hof en veld, en haege en dorre bosfchen,
En flaekten zulk geluid, als elk hadt aengeleerd. Intusfchen daelde 't licht om d'avond vroeg te brengen;
Het daelde naer de kim, terwyl myn onrust rees:
De hoop, reeds uitgerekt, liet fchaers zig meêr verlengen,
Zy kromp, van uur tot uur, by 't groeien van de vrees.
O



Ballingschap. 17
O wreede onzekerheid! gy pynigt myn gedagten,
Bederft den kranken troost, die my nog overfchiet. Verleng den dag, o zon! blyf fammelen en wagten,
Tot gy myn duurend leed, of myn verlosfing, ziet. Zo klaegde ik, toen *t geraes van hoeven en van raedren
Myn peinzende aendagt trof, en, meer en meer gehoord, My jaegde een mengeling van hoope en vrees door de aedren:
Apol, befcherm myn jeugd! daer klopt men aen de poort! Zyt gy het Licidas! wat brengtge ons? blyde maeren:
Geen kwaed kwam uit de kerk, of van den raedhuistrap. Keer veilig naer de Stad, herneem uw citerfnaeren.
Dus liep de dag ten einde, en ook myn Ballingfchap.
m d c c x l v i.
B
AEN



AEN DE
G ELASTERDE SCHIM
J O A N de \V I T T,
eertyds voorstander en slagtoffer der batavische vryheid.
VAN DEN HOOGLEERAER
PETRUS BUR MAN NU S SECUNDUS.
O Graf van Barneveld ! geheiligde asch der Witten !
Nooit ftraffeioos gerept door eene onzuivre hand: O Heldenoverfchot, wat oord u moog' bezitten!
Der woede ontrukt gebeente, en pas vertrouwd aen 'tzand! Ontvang, als een gelofte, en plegtige offerande,
Die geene ontheiliging, geen fmaed offchimp, gehengt, Dit lied, dat, u gewyd, gewyd den Vaderlande,
Myn dankbre zangheldin by uwe lykbus brengt.
Eer-
V A N
uit het latyn



Gelast. Schim van J. de WitT. 19
Eerwaerde Geesten! ach! treft nog, in 't ryk der fchhnmen,
U de ongewroken' fmert van de ysfelykfte dood? Komt, zelfs in 't zalig dal, u 't aerdsch geweld begrimmen,
Waer anderszins de ziel fleeds zagte rust genoot? Steekt eeuwig dan den Nyd der Helden deugd in de oogen ?
Verzaedt haer nimmer 't gif van 't eerloos fnood gefpuis ? Brengt zy 't geleeden leed, en lastertael, en loogen,
Nog de onfchuld in het graf met dubblen woeker t'huis? Een lasterpen, gehuurd om haeren roem te vloeken ,
Heeft, met vergiften inkt, den blanken naem befmet; Een' naem, die fchrik verfpreidc door 's Lands historieboeken,
En 't eerlyk Hollandsch hart in eedle gramfchap zet. Was 't niet genoeg het lyf voor 't Vaderland te waegen,
En dat een vuige beul het hoofd van 't lighaem floeg? Leedt ook het Broederpaer, om Vryheidsmin verflagen,
In 't oog der Overheid, niet ftrafs en fmerts genoeg ? Was 't niet genoeg aen 't graeuw hun leên ten prooi te geeven,
En dat op hen de wraek der wreedfte dolheid dael'? O fchande! moest die fmet ook op den nazaet kleeven?
Vermoordt men, in onze eeuw, die Helden andermael ? Juist of men, woest van ziel, wil zweeinen naer dien fnooden,
Die tombe en doodbus fchendt, in 't graf de beenders knaegt, By 't fmeulend lykvuur wroet en roert in 't ftof der dooden,
En 't nietig overfchot uit de asch der houtmyt draegt.
B a Medeü



20 Gelasterde Schim
Medea zag men nooit zo wreed in Kolchos woeden,
Na 't moorden van Abfyrt, op zyn verbroken' leen: De Amfrififche Sybil ontrukte aen 'safgronds vloeden
Ook nooit Dcïfobus, ontmaekfeld en vertreên. Werdt driewerf Hectors lyf, met breede Emoner wielen,
Om Trojes veege vest, door flyk en bloed gefleurd; Der wreede Erinnj's roê heeft nooit den roem der zielen,
Of haer gedagtenis, mishandeld en verfcheurd. Schoon Orfeüs werdt vermoord door woênde Wynpaepinnen,
Daer Hebrus zyne kil aen Thrafifche oevers hegt; 't Gebeente is, evenwel, door al de Zanggodinnen,
Aen roofgedierte ontrukt, in 't veilig graf gelegd. Waerom moest door het zwaerd 'sLands gryze Vader flerven ?
Was dit, voor langen dienst, het loon dier vroome ziel? Waerom moest burgerhaet in 't bloed de vuisten verwan ,
Toen op der Witten deugd die dolle moordflorm viel? O Braeven! om wat reen moest gy zo fchandlyk fneeven;
Gelyk het offervee voor de outers ftort in 't zand ? Dagt die den Scaet, voor goud, aen d'Iber weg te geeven?
Heeft deez der Seine, uit gunst, 's Lands wettig erf verpand ? Van hier die lastergeest der vuige en wufte fchaeren,
Die fnooden Sinons past, en Theflors kroost betaemt: Volksvleier Kalchas zaei' die vuile loogenmaeren,
En blaf, met hondfche tael, het graeuw toe, onbefchaemd:
„ De



vanJoandeWitt. 21
„De wraek der Godheid trof de Witten, plett' hun' fchedel,
„ Ze zyn, als Palameed, rechtvaerdiglyk vergaen. " Dat pragcher Cherilus om 't fchandlyk fchryfloon bedel';
Een loon , by hem verdiend, door zyn vervloekte blaên. Betaemt dit? Ja: gelyk toen moordlust, dol en dronken ,
Het bloed der Helden zoop, aen hem , die 't eerst de kling In 't hart der Broedren joeg, een jaergeld werdt gefchonken, Welk hy, na 't fchriklyk ftuk, door hooge gunst, ontving. Volufius Kronyk, en duizend laffe fchriften,
De walgchelykfte blaên, ontmoeten lof en loon; Opdat elk hunner 't volk een yslyk fpel van driften,
Een jammerlyk tooneel van Neêrlands Itaetbeurt, toon'; En de eerlyke Overheid, het dienen wars, en moede,
Zo haest oproerigheid de tyden gunstig agt, Het zelfde lot, de dood, door de aengevloogen woede,
Van bus, en dolk, en knyf, in 't fchuldloosharte wagt. Gy, Vader Amftel, juich! hoe dikwerf zyn uw zoomen
Van veel gedrogtlyk kroost der muiterye ontlast'. De hand deedt u meer heils, dange immer dagt, bekomen,
Die in de beurs zo diep voor kweekelingen tast. Door dit belagchlyk loon wordt u 's volks heffe onttoogen,
Opdat haer vuile ftank de braeven niet befmett'. Maer, Wreeker van de W i t t , gy, door geen goud bewoogen, Hebt uw' getrouwen Held in 't choor der eer herzet;
B 3 Den



23 Gelasterde Schim
Den wreeden bek gefnoerd des helhonds, en de kaeken
Der Hydra met een brok geflopt, waer aenze flikt, Want wien, die waerheid mint, dien vryheid 't hart doet blaeken Leert 'sLands historie niet, door tyd noch nyd verwrikt, Dat die beroemde Held der ouden wyze wetten,
't Geheiligd recht des Volks, kloekmoedig voor dorst flaen, En liever eigen nut na aller nut wou zetten;
Ja, met het vaderland, voor 't vaderland, vergaen, Dan 't bondelbylenrecht een' magtig Heer te fchenken, En flaefs den wenk van één te volgen, waer hy gaet ? Opdat volftrekt gezag 'sLands Vryheid niet mogt krenken, Ontzei hy heerschzugt hulde, als de eerfte pest van Staet. Waerom heeft Rome eertyds Camillus uitgedreeven ?
Waerom werdt Collatyn van Koningen gevloekt? Deez durfde 't trots gezag van Vorst Tarquyn weêrftreeven ;
Die heeft de dwinglandy van 't Hoofd des Volks verkloekt. Van tyranny verlost, mogt gy uzelf regeeren,
O Rome! en werpen 't juk, en 's Konings fchepter heen: Gelukkig, toen 't beftier van zagter Burgerheeren
U 't redeloos gebied van Vorsten deedt vertreên. Maer fints de Vryheid kroop in 't flof voor Cefars voeten,
Werdt Rome piatgetreên door 't fchandkroost van August. Wy, die in haer een baeke, een les van Staet ontmoeten, Ontzien geen' Julius als hy het Land ontrust.
Hec



VAN JoAN DE W ITT. 23
Het vry Batavisch Volk, aen Bygeloove onttoogen,
Befchouwt, bedaerd van ziel, de vlammende Comeet; Wordt door geen kerkgebaer, of priestervloek, bèwoogen,
En heef:, voor 't muitziek graeuw, harpoen enroêgereed. Wy dienen geen Heerin, als laffe Sabeïten:
Geen Koningin, die fier naer magt en aenzien dong; Als zy, die hunnen hals door 't dwangjuk knellen lieten,
Waer mee Semiramis de Asfyriërs bedwong, 't Gcmeenebestbewind blyft in der Vaedren handen,
't Regeeren lang gewoon, van wie 's Lands hoogheid ftraek: Een Dienaer van den Staet, aen 't hoofd der zeven Landen,
Door de Oppermagt geplaetst, wordt van de Wet bepaeld. Gun, Hemel, dat hun zorg, hun tocvoorzigt, hun handel,
Aen al het Neêrlandsch Volk oneindig voordeel geev'! Dat Eendragt in het fpoor der Staetsbeftierders wandel,
En 't minzaem goed verftand in hun regeering leev'. Dat Vryheid , door het bloed der Vaedren duur verkreegen,
Aen 't laetfte Nageflagt haer gunst en invloed toon'! Dat ons uw vriendlyk oog, Godin! alöm, bejegen',
En vrede, nevens u, by ons, beftendig woon'! Met u ontbonden wy de boeien der Tyrannen,
Verbraken 't knellend juk van Flip, den Dwingeland; En 't kerklyk guichelfnel werdt, met uw hulp, verbannen,
Daer in 't gezuiverd choor nu reiner wierook brandt.
B 4 Gy,



£4 Gelast. Schim van J. de Witt.
Gy, Vryheid, hebt aen 't Y, uit zugt voor de Amftelaeren,
In 't dankbaer Amfterdam, een vast verblyf gefligt, Hier dienenwe u getrouw, eerbieden uwe altaeren,
Verydlen, door uw hulp, den fnoodften aenflag ligt. Uw opzigt hoedt de ziel voor dienstbaerheid en kluister,
Elks huis vaert wel, belonkt door Vrede, uw halsvriendin; Der Vaedren zagt bellier vergroot der Burgren luister;
Zy handlen vry en bly, en noön de welvaert in. Verlaet ons nimmermeer, befcherm met ons die Vaedren;
Befchut, bewaek hun Stad, en ftort, met milde gunst, Op haer een' overvloed uit rykdoms zwellende aedren:
Kweek, onder uw laurier, de weetenfchap en kunst. Zolang aen d'Amftel prael' het Kapitool van marmer,
De Stad Regeerders hebb', van fnoode ontrouwheid vry, Zal hier een Brutus zyn, 'sLands edelfte befchermer, Verdaediger der Wet, en fchrik der Dwinglandy.
bidcclvii.
AEN



AEN
E R N S T,
HUWENDE MET
D O R I S.
Ofge onrechtzinnig, of rechtzinnig» Verdraegzaem zyt, of ftyf en vinnig, Geeft nu geen pas u af te vraegen: En of u Do ris kon behaegen Alleen om de orthodoxe gronden In haer, en haer geflagt, gevonden. De liefde erkent nooit trant of regels Van ftrenge, of ftugge lettervlegels: 't Verftand, door haere kragt getroffen, Mag op een vry verkiezen ftoffen. Uw Doris voelde 't minvermogen, Toen de eerlykheid, ter neêr geboogen, In Ernst om wederliefde vraegde; Een minnetael, die haer behaegde. B 5
Zo



z6 Aen Ernst, huwende met Doris.
Zo komt uw beider hartsgevoelen,
Dat fteeds op de eendragt poogt te doelen,
Nu, in één zelfde punt, te faemen: Myn vriendfchap zeg: hier, vrolyk, Amen!
Gy, thans den toets der kerkbegrippen Ontworfteld, moogt, met vrye lippen, Beminnen, denken, fchryven, leeren; Met ieder, wien 't u lust, verkeeren. Zulk leeven moet gy lang genieten , Van rampen vreemd en huisverdrieten! Dan zullen alle uw waerde vrinden In uw geluk een voorbeeld vinden; En roepen, daarze uw dagen wenfchen, Dit zyn recht orthodoxe menfchen!
AEN



AEN DEZELFDEN,
KLINKDICHT.
Wat Rome, watGeneve, ofAugsburg, ookbeweeren, Wat Dordrecht voor een punt van waer-gevoelen ftelt; Hoe vast het kerklyk fnoer van eenheid bindt, of knelt,
Geen dooliug, geen verfchil, was immer af te keeren.
De Huwlyksliefde alleen kan fchoole en dwang ontbeeren, Zy luistert naer gezag, gezintheid, noch geweld; Zy vindt een lesfe in 't hart, die haere keur verzelt,
Rechtzinnig was, en blyft, welke alle volken leeren.
Zo dwang het aerdsch verdriet, by 't vry verftand, vergroot, Geen formulier der Kerke ooit dwaeling buitenfloot; Zyn menfchen regels dan geen kragtelooze letters?
Zoek dies de Eenftemmigheid van denken by de Min; Zy ftort in beider Kunne een eensgevoelen in:
Egthaeters zyn alleen de fchadelykfte Ketters.
5 A E I



AEN
D O R I L A S,
BYZYNE
EGTFERBINTENISSE.
Is waere liefde aen goud, geflagte of Staet'. verbonden?
Ontleentze alleen haer kragt van de onbezielde ftof? Geenszins.-zy wordt by deugd, rechtfcbapen deugd, ge vonden;
Want liefde is fyn en eel, fieraen en goud zyn grof. Geen wellust, adeldom of fchat, deelde ooit den zinnen
De zagte zieldrift meê, die liefde en vriendfchap teelt: Het voorwerp, welk het hart door de oogen leert beminnen,
Wordt van de deugd omhelsd, zo zulks 't veritand beveelt. Men hoeft geen Cynifche aert, of Timons hart, te hebben,
Noch haeters van het goud te weezen , neen, o neen! • De huwlyksrust in 't huis raekt door behoefte aen 't ebben:
Het zilver fchoort den egt, verfraeit de aenminnigheên. Maer vuige hovaerdy, door grover drift gedreeven,
Ktestdikwerfglansvoordeugd, en goud voor't fchoon gelaet, En derft, door zulk een keur, het dierbaerst zoet van t leeven, Dat hier een voorfmaek geeft van herelyker (het.
't Ge-



Aen Dorilas, by zyne Egtverbintenisse. 29
'c Gevoelen van een lust, omhelzende genooten ,
Die de egtkoets groenen doet, den ftam in wezen houdt, Vormt met de liefde en vreê het huwlyksheil, gevloten
Uit harten, door één zin, en één belang, getrouwd. De zagte minzaemheid, het zalvend medelyden,
Een lieve trek van 't hart, door 'tdryvendeoogeontwaekt, De wederzydfche zorg, het ftreelend zielverblyden,
Zyn zaligheên der trouw, daer de eerlykheid naer haekt. Gy ziet der dingen aert met opgehelderde oogen;
Dit heilryk egtgeluk in zyn' gepasten (land: Gy watertandt op 't zien, en, door natuur bewoogen,
Geeft gy die huwlyksmin thans de aengebooden' hand. Om in des hemels gunst, en 'smenfchen gunst, te huwen,
't Waeragtig zoet der trouw te fmaeken, hier beneên, Wenkt gy veritand en rede, om, door haer hulp , te fchuwen
Den modderigen weg, waer de egtverdrieten treên. Zy gaven u haer' raed, en, eerge 't mogt verwagten,
Plaveiden zy het fpoor, geleiden eene Maegd, Wier fchoone uitwendigheid, aen 't vuur van uw gedagten,
Een feller drift verfchafte , en de oogen heeft behaegd. Gy vondt bij haer verdienste, omkleed met minzaemheden,
En iet, daer 't eerlyk hart geen kleen belang in ftelt, Zagtaertigheid van ziel, eenvoudigheid van zeden,
Door geene kunst gevormd, niet aengeleerd door geld.
Geen



go Aen Dorilas, by zyne Egtverbintenisse. Geen Kei kverfcheidenheid kan deeze min beletten,
Schoon 't grys en ftreng gezag door vaste regels bindt, Waer door 't belang, bevreesd om 't al opeen te zetten,
Zig veilig in den fchoot der hoogekerk bevindt. Onweetende ernst noem' vry dit ongeloove of dooien,
Wie, zyne kerk voorby, met vreemde een huwlyk fluit; Dat vry rechtzinnigheid, een grillig kroost der fchoolen,
Den zwakken aen haer' grond en kerkpylaer vertuit'; De wyzen denken vry, en zyn van één-gevoelen:
Deugdlievende eerlykheid is 't kenmerk hunner kerk. Wie blindling ftelfels volgt van hooge of laege ftoelen,
Staet wankel, voelt geen' grond, al fchynt die vastenflerk. De deugd, de oprechte deugd, van deftige getrouwden,
Is 't waer en minzaem merk van hun rechtzinnigheid: 't Verllhillende begrip wordt los van ftraf gehouden,
Als 't redelyk verftand den wil betoomt en leidt. Uw huwJyksheil ryst hoog op zulk volmaekt beminnen,
Waer voor de fcheidsmuur ftort, door 't fier gezag gebouwd; Dus krygt de liefde de eer om 't groote werk te ontginnen;
Dat aen de School vergeefs, fomtyds, werdt toevertrouwd. Duik dan voor 't mingezag, Geleerdheid, met uw veder;
De lieve huwlyksles legt, meer volmaekt dan gy, Der Kerken bittren twist in haer belyders neder, En knoopt verfchillendheên, en geeft het denken vry.
HET



HET
VERGENOEGEN,
"Verfchynt gy zelf voor myn gezigt, Bemanteld met een vnendlyk licht, Beminnenswaerdig Vergenoegen! Uw hemelsheid toont min een blyk Van rykdom en van eer, die best der aerdsheid voegen, Dan datge, by uzelf, volzalig zyt en ryk.
Ei, volg my naer de huwlykskust, Daer Damon met zyn Doris rust, En op de beste deugden wagten; Wier invloed, in deez fterflykheid, En door den wanklen duur van dagen en van nachten , Hun veiligst langs den weg der egtbellommring leidt.
E G T Z A N G.
Gy



32 Het Vergenoegen.
Gy zyc voorwaer de hemeldeugd, Die meest de huwlyksmin verheugt; Verjeugd het ouderwordend leeven: Die liefde, in haeren eigen gloed, Aen 't vuur der zon gelyk, geduurzaemheid kunt geeven; Meer trouw dan Vestas Non de.zuivre vlammen boet.
Het huis, daer gy gezeteld zyt, Wordt ook der Blydfchap toegewyd, Laet ook de lieve Vrede binnen:
Door blydfchap blyft het hart gezond; De vrede ftilt den ïïryd der ongelyke zinnen, En 't zegel houdt zig hegt aen 't heilig trouwverbond.
Wanneer het huis voorfpoedig is, Dan ftortge in 't hart de erkentenis Voor 't ruim genot der aerdfche goeden: Gy, die de winsten gaerne ziet; De zugt tot welvaert kweekt, in rustige gemoeden, Gy duldt de vadzigheid by de egtgenooten niet.
'cis



Het Vergenoegen. 33
't Is waar, gy haekt naer flaf noch troon, Geen purpren tabbert fchynt u fchoon; Hun giften zyn veeltyds vergiften: Wie zal een' prys voor hoogheid biên, Die 't hart beftendig knaegt met ongeftuime driften, En in wier flaeffchen Stoet gy zeldzaem wordt gezien?
Als wederfpoed gehuwden drukt, Hunne onderneeming fchaers gelukt, Weet gy de ziel bedaerd te houden: Philemon hieldt met Baucis moed: De Hemel, op uw wenk, ziet neêr op wel-getrouwden, Wanneer hy, onverwagt, hun' ramp door heil verzoet.
Hoe't huwlykswiel ook wenden moog', Den wuften in hun waen bedroog; Bedagtzaemheid moet zien en vraegen: Dodoon noch Delfos eischte ooit meer: 'tBefluit ter egtkeur zy veel weeten, weinig waegen, En hierop kniel' het paer voor 't heilig outer neêr.
C
Blyf,



34 Het Vergenoegen.
Blyf, Vergenoegen! blyf alcyd Den dus vereenden toegewyd! Dat Damon lang met Dons leeve! Hun huvvlykszon fteeds helder fchyn'! Hun egt aen aller trouw een wenschlyk voorbeeld geeve! En gy der huisgoón hoofd in 'c huis dier Twee moogtzyn!
AEN



AEN DE
W Y S H E I D.
NACHT-GEZANG.
HET ENGELSCH VAN EENE DICHTER E-S NAERGEVOLGD.
D e Nachtuil, die den dag ontdook, Voor 't licht der Zon zyne oogen look,
Verlaet den hollen muur, Met mos begroeid, en klimopblaên: Hy fladdert eenzaem af en aen,
En kent zyn' tyd en uur.
Ik hoor, bedaerd, zyn dof geluid, Dat op dén tong der Echo fluit,
Die 't ftraks de lugtjes leert. Minerves Gunstling! 'k volg uw' raed, En ftreev' daer Wijsheids zetel ftaet,
Waer voor zig 't hart verneêrt.
C 2
'kBe-



36 AendeWysheid.
'k Bemin, o Nacht, uw ftil gebied, Wanneer 't bedrog den zinnen niet
De denkenskragt ontfteelt. De dwaesheid legt nu 't momtuig af, Waer 't licht een weidfche verwe aen gaf; Die de oogen lokt en ftreek.
O Wysheid! waerde zielvriendin, Gy kuischt het hart, gy fiert den zin
Van hem, die naer u haekt. 't Verflandig oog van 't braef gemoed Wordt, lettende op uw fchoonte en gloed,
Verrast, verrukt, vermaekt.
Verhoor, daer 'k voor uw outer kniel', De fmeekgeloften myner ziel,
Die, door geen drift misleid, Uw nimmer-faelbre wet betragt; Om d'ydlen wensch der dwaezen lagcht,
En 't nut van 't nietig fcheidt.
Achil-



AendeWvsheid. 37
Achilles plu»" > of Crefus geld> Diones blos, die ras verfmelt,
Verlokk' my nimmermeer. Weg, gouddorst! weg, wellustig vier! Verleidende eerzugt! weg, van bier;
Gy geeft geen vreugd of eer.
Tooi gy, o Wysheid ! myne ziel Met fieraên, waer nooit vlek op viel;
Dien opfchik min ik 't meest. Schenkt gy, voor rykdom, rust en vreugd, Voor magt, het waer gezag der deugd;
Dan vlugt de zonde, en vreest.
Wanneer het wuft geluk verdvvynt, De teedre roos der wellust kwynt,
En op haer graf vergaet; Dan duurt uw onvergangbie glans, Dan groeit en groent uw lauerkrans
In onverdorden Haet.
C 3
Ik



38 AendeWysheid.
Ik tart, omfchaduwd van uw gunst, De loogen, valsheid, list en kunst
Van dwinglandy en nyd. Den loomen dwaes veragt myn geest; Geen valsch vernuft maekt my bevreesd
Voor fcherts, of bits verwyt.
By u ontduik ik 't woest gewoel En ftae bedrog noch haet ten doel;
Noch 't wankle wereldloon. U volg ik in het vreedzaem woud, Waer Plato's ziel haer jeugd behoudt;
Verfierd met al uw fchoon.
Ilysfus ftroom bragt heinde en veer, Door Plato's mond, uw wyze leer
Van fchoon, volmaekt, en goed. Athene, opmerkend, vatte elk woord; Dat, van zyn zoonen aengehoord,
Daelde in 't oprecht gemoed.
Die



Aen db Wys heid. 39
Die ftem der Waerheid! ving het oor Der losfe jeugd; zy gaf gehoor,
En voelde een andre min: Hec woên der drift werd ftraks bedaerd; De lieve deugd nam , zagt van aert,
Het wufte zintuig in.
Gy blaest des dichters zangluim aen; 's Lands oorber leert gy voor te ftaen ;
Gy zwaeit der helden ftaf: Het ftil vermaek der wyze kluis; De zoete vreugd van 't vreedzaem huis,
Daelt van uw' invloed af.
Aen geen verzierde Goón gefnoerd, Wordt myn Gedagte omhoog gevoerd
Totu, volmaekfte Geest! Van wien de gift der wysheid daelt; 't Verftandlyk licht, zyn oorfprong, ftraelt;
Welks glans de Domheid vreest.
C 4 Ver"



4o AendeWysheid.
Vergunme een fprankel van dat licht, Terwyl ik hier myn fchreden rigt
Langs wegen krom en fteil: Opdat, wat doolingsdamp 'er zweev', Myn ziel fteeds opgehelderd ftreev'
Naer 't eeuwigduurend heil.
De drift van 't bygeloovig brein, Der dwaezen opgefmukte trein,
Ziet dan de ziel in 't hart, En agt der werelds eelfte vreugd, Ontbloot van 't waer genot der deugd,
Slegts ydelheid en fmert.
LTK*



L T K Z A N G,
TER
NAGEDAGTENISSE
VAN
TJERK NIEUWENHUIS,
DOCTOR IN DE WYSBEGEERTE,
e n
HOOGLEERAER ONDER DE DOOPSGEZINDEN t e
AMSTERDAM.
Geduchte Onweetendheid, die, voor der wysten oogen,
Des leevens jongden ftap op 'sleevens loopbaen dekt, Ontwyk ons zwak veritand, opdat wy weeten mogen,
Hoe ver de onmydbre grens van 's lighaems duuring ftrekt. Ai gun ons recht te zien, waer distels van verdrieten,
Waer roozen van vermaek langs de aerdfche wegen ftaen! Nu treênwe onzeker voort, en mikken {leeds, maer fchieten
'c Gewenschte wit voorby, en ftruiklen daerwe gaen.
C 5 Ge*



42 Lykzangopden
Gezondheid wenkt ons zelv', wy volgen haer, en waenen
Te treeden in 't verblyf, waer die bekoorfter bloost; Maer ach! ze ontwykt ons oog, terwyj, in 't dal der traenen,
Ons ziekte en pyn verrast, berooft van vreugde en troost. Dus peinsde ik, Nieuwenhuis, toen my uw dood beroerde,
Toen my die leide mare als lood op 't harte viel. Dit zelfs, toen 't rouwgareel uw lyk ten grave voerde, Bekommerde, in den drang der ftaatfie, myne ziel. Nu, meer bedaerd van geest, moet ik Gods fchikkingpryzen: Hy toont ons uurwerk ons,maer 'sleevens fpringveer niet; Hy wil ons wel den loop, geenszins den afloop, wyzen;
Waar' 't anders, 't leeven rekte een keten van verdriet. De Reden leidt ons zelv' langs hobbelige wegen,
Wy volgen haere toorts, en fpoeden rustig voort; De onweetendheid des ramps, naby of ver gelegen,
Houdt onze zinnen vlug, de daeden ongeftoord. Gy, nutte Onweetendheid, gy kweekt hetaerdsch genoegen,
Door u, door u alleen, is 't leeven loovens waerd. De koopzorg vloodt de Beurs, de landzorg ftaekte 't ploegen,
Werdt van elks nadrend lot de juiste ftip verklaerd. Door u genoot de Kerk, met zuiver zielsbehaegen;
De School, waer 't jong begrip de plooi der kennis zet, Den fchrandren Nieuwenhuis, een reeks van blyde dagen, Door fchimp noch tegenfpraek in zyn beroep verlet.
Zyn



I . Hoogleeraar T. Nieuwenhuis. 43
Zyn lieve Bedgenoot, nu kwynende in haer' rouwe, Die nimmer hier - omlaeg 't verlies herftellen kan, .,; Omhelsde, alleen door u, het zoet der huwlyks trouwe, Eeneaerdfche zaligheid, in dien beminden Man. Nu grieft zyn dood ons fel, men wil hem noode derven,
Die onvoorziene fchicht dringt de egtmin diep in 't hart; De Doopsgezinde fchaer Haet, op 't ontydig flerven, Verlegen en verfuft, en klaegt der School' haer fmert. ] De School verbaest die ramp, zy voelt haer wanden beeven,
Haer Wysbegeerte zugt, haer Godgeleerdheid treurt; I Veriaeten van de Jeugd, die, door verdriet gedreeven, De wyze lettren vliedt, de boeken fchuwt of fcheurt. I Dit jammer wrogt uw dood: wy zien met u begroeven,
Roemwaerde Nieuwenhuis! uw' yver voor uw Kerk j I Wy derven, met uw' dienst, uwe ongemeene gaeven, En plengen, om dat leed, nog traenen op uw zerk. Behoeve ik in uw' geest de erkentnis op te wekken
Voor uwen Voedflerheer ? o Doopsgezinden ! neen. Gy eert dien waerden Man, gy kent de fchoone trekken, Die 't beeld van Nieuwenhuis verfierden ongemeen. ; Hy nam de harten in door vriendelyk vermogen;
Hy fprak, hy onderwees, met minnelyken klem; ! Hem ftraelde een zedig vuur, deugdlievende ernst, uit de oogen; Hy lokte als meester min dan vriend de jeugd tot hem.
Hy



44 Lykzang op den Hoogl. T. Nieuwenhuis;
Hy zogt Gods waeren dienst, door liefde, een kerk te bouwen.
't Was de ondeugd, die zyn' haet en deernis ondervondt: En, bezig 't noodigstdeel der weetenfehap te ontvouwen,
Rolde immer 't heil der deugd uit zyn' beleefden mond. Geen fpatje, wie 't hier zoek', kan zulk een beeld iet fchaeden.
Leeft iemant zonder vlek ? Wie Nieuwenhuis befchouwt, Ziet, by natuurlyk fraai, verkreegen zielfieraeden,
Wier waerde in 't eerlyk' hart haer' glans en proef behoudt. Een flaeuwe tekening diens braeven Mans te geeven,
Is alles wat myn kunst, myn zwakke kunst, verman Wenscht gy zyn beeldtenis meer uitgewerkt naer 't leeven,
De trekken van zyn' geest te zien in heldrer dag, Wil dan op 't fchoon tafreel uw's waerden Leeraers letten.
De Vries, wiens gladde tong, begaefd met kragt van tael, Wiens net verftand uw ziel op B}belfche banketten ,
Op christen-manna toeft, in 't goud der Rede-fchael Bekoorlyk opgedischt, daer vroomen vlug naer tasten,
Maelde ons zyn' Meester af, zyn' Amptgenoot, en Vrind, En komt ons, anderwerf, op dat tafreel vergasten,
Waer in het kiesch gezicht geen valfche trekken vindt. Myn Lykzang, Nieuwenhuis, u, zugtend, nagezongen,
Bewaere in 't dankbaer hart de gaeven van uw' geest. Zo waerlyk ftnaeke, in 't choor der juichende Englen tongen, Uw ziel, by God, een vreugd, die tyd noch toeval vreest. mdcclix. . op



OP DE
ACADEMISCHE REDEVOERING
VAN DEN
HOOGLEERAER
PETRUS CONRADI,
BETOOGENDE DE WAERHEID VAN ONZEN GODSDIENST, UIT ZYNEN VERBAEZENDEN VOORTGANG:
VERTAELD DOOR
G E O R G I U S L E M K E,
PREDIKANT TE HARLINGEN.
De Christen-Waerheid, minnlyk- fchoon Gevormd, by d'eeuwig-zuivren troon, Belonkt, gekust van Cherubynen; Gevoed met manne en hemelwynen, Kwam, toegejuicht van d'Englentoon, Op de ondermaenfche ftreeken, Met Gods belofte en Pand , ten zoen der zielgebreken.
De



46 Op de Academische Redevoering
De kennisvrucht, misbruikt^befmet, Heeft zy den Volken voorgezet, Nu bloozend frisch, en ongefchonden: Zy heeft den ftrik des doods ontbonden; Den twyfel uit den waen gered ; Den vloek der wet verdreeven, En beter Paradys beloofd aen Adams neeven.
De weêrglans van het eeuwig lichr Speelde in haer hemelsch aengezigt: Dat vuur van de onbefmette reden Gaf voedfel aen de reinfte zeden.
Zy wees, waer zy de fchreden rigtt', Gelyk een zon, den oogen, Het lelyke gelaet van afgodsdienst en loogen.
Was 't vreemd, dat deeze Aertsengelin Nam, met haer komfte, elks aendagt in ? Dat zy 't gezond verfland bekoorde; De oprechten naer den heilweg fpoorde? Dat deezen d'opgekuischten zin Voor haer bezoek ontflooten, En d'invloed van haer leere, een blydemaer, genooten?
Schoon



VAN DEN HOOGLEERAER P. CoNRADI. 47
Schoon Jacobs aerdsgezind geflagt' Alleen aen aerdfche grootheid dagt, En zig dier ftrenge Kruisleer belgde: Schoon 't wufte Grieken noö verzwelgde, Dat zy, die 't Kruishout heilig agt, Hem, wien 't geweld verheerde, En hier verfmaed, gedood, als Vorst des leevens eerde.
Nogthans, voor Joodfchen nyd bevreesd; Noch Griekens fpotgezinden geest, Tradtze allen volken onder de oogen. Der wonderdaên gedugt vermogen; De hemelschheid van haere leest; De Wysheid haerer leering Neigde, in den drang des haets, 't vooroordeel ter bekeering.
Zy ftortte, in 't ongeleerd verftand, Een redenskragt van zuivren trant; Zy fchonk, by de edelfte begrippen, Welfpreekendheid den fchaemlen lippen, Die rustig drong, aen allen kant, In 't luistrend oor der fchaeren: Zy gaf den blooden moed, by 't gaepen der gevaeren.
Toen



48 Op de Academische Redevoering
Toen fprak de Leidsman der Hebreên Met beter tong, met klaerer reên. Toen mogten Mofes Synagogen Befchouwen, met veel helderer oogen, Den flaeffchen dienst van Levys zeên: Atheen deedt Plato zwygen; Toen kon verlichter geest de onzekerheid ontftygen.
Haer (helle fpoed, van oord tot oord, Heeft ftraks d'oplettenden bekoord: Men zag, waer voor 't bedrog moest zinken, Haere afkomst uit dien voortgang blinken. Het woên der Cefars, brand noch moord, Kon haer de hartaêr kerven: Zy mogt ook, in haer' dienst, de hulp der degens derven.
Nog heerscht die Godstolk, haer gebied Vindt zelfs zyn einde in de eeuwen niet. Geen bygeloof kan haer misvormen; Geen ftout vernuft, met vrucht, beftormen: En, wie de kruisvaen laf verliet, 't Ontbrak haer nooit aen helden, Die al den tegenftand, of list, der haetren velden.
Hier



VAN DEN HoOG-LEERAER P. CONRADI. 49
Hier hoortze, uit yver voor haere eer, Een' Opperpriester, rein van leer; Een' haerer edelile Ingewyden, Met klem van tael, zyn Wapen, ftryden: 't Gevaerte eens Twyflaers valt omveer. Geleerden fmaekt zulk fpreeken; Ook, door eens Priesters vly t zo heusch vertolkt, den Leeken.
MDCCLXVII.
D
G E-



GEBOORTEGROET
AEN
H Y L A S.
Heden hebt gy, achttien jaeren, 'sLeevens wufte zee bevaeren,
Met des lighaems fchip gezeild: Zelden hebtge nog, by 't fpoeden Op de tuimelende vloeden,
't Zeil gereefd, den grond gepeild, 't Was nog vaeren met een' roeier, Dobbren in een boot of boeier,
Op een' binnenlandfchen vloed; Daer men zorgloos, onder 't zingen, Roer en riem of zeil kan dwingen,
Nu met meêr, dan minder, fpoed. 'c Was nog los en onbedreeven, Langs de ftranden van dit leeven,
Onbekommerd, onberaên, Zonder oogwit, voortgetoogen, Daer men fchaers opmerkende oogen
Dagt op kaert of koers te flaen.
In



Geboortegroet. 51
In die fpeelend zorgloos zeilen, Was de fchipper traeg in 't peilen,
En de (lierman min bedagt, Of het zeil eens gypte en kraekte, Of de kiel een gaeping maekte,
't Werdt flegts lugtig uitgelagcht. Nu, maer nu, zal 't errenst worden, Nu behoort, met wisfer orden,
Beter kennis, vaster geest, 't Lighaems fchip de reis te waegen: Ligte vloeden, heldre dagen,
Speelzeilagien, zyn geweest, 'k Wil myn' raed voor u niet fpaeren, Schoon 'er wel ervaerner vaeren
Op des leevens holle vloên: 'k Ben van myn verfland geen pryzer; Ondervinding maekt ons wyzer,
Schoon men fnedig zy, of koen. 't Lighaems fchip , 't zy 't breed of rank is, Vast en (lerk, vervuild of krank is,
Vordert onverwylde vlyt; Vlyt in 't breeuwen, teeren, klouwen, Vlyt, om 't zinlyk gnap te houên;
't Geen verwaerloosd wordt verflyt.
D a 't Schip



Geboortegroet.
't Schip des lighaems flyt door jaeren, 't Moec ook flyten onder 'c vaeren,
Maer, behoorlyk onderhoud Doet het vaertuig langer duuren; Weert lekkagie, helpt in 't ftuuren,
Houdt het vaerdig, fchoon 't veroudt. 't Zeilt geneuglyk, alswe winden, Vloên en golven, gunstig vinden;
Doch wat ziet het byster naer, Als 'er (tonnen zyn te wagten, Duistre dagen, donkre nachten,
Tegenfpoeden, reisgevaer. 't Heeft dan werk in wél te (lieren; Hier te ree ven, daer te vieren;
Nu eens ruim, dan fcherp te gaen: Wind te houden, als 't wil gypen; Somtyds kort een klip te ontknypen;
Steeds, ter wagt, by 't duur, te ftaen. Uwe Stierman , de eedle Reden, Moet zyn raed en kunst befteeden,
Eer een draeiwind hem verrasf', Staedig op het nachtglas letten, Om den rechten koers te zetten,
Naer 't verftand, uw zeilcompas.
52
Zyn



Geboortegroet. 53
Zyn fcheepshoofden wys en fchrander, Zynze eenfteramig met elkander
In 't bellieren, in 'c beraên, Min gevaer is dan te vrugten, Of verlies van 't Scbip te dugten,
Op des leevens waterbaen. Egter beurt het, wie zal 'c wraeken? Dat, ondanks voorzigtig waeken,
Ondanks kennis, nugtre vlyt, Stormen, ftranden, dondervlaegen, 't Lighaems fchip zyn kragt ontjaegen,
Of bederven voor den tyd. Dan, nooit moeten ongelukken Ons aen onzen pligt ontrukken;
Braeven blijven dien getrouw: Rampen, die wy niet verwekken, Schoon zy ons tot nadeel llrekken,
Wekken nimmer naberouw. Wiltge voorts gelukkig fpoeden Door de bulderende vloeden,
Zeil niet zonder waterkaert, Die u kusten, baeien, llranden, Stroomen, ftreeken, rotfen, zanden,
Net betekent, juist verklaert.
D 3 Deeze



54. Geboortegroet.
Deeze Reiskaert, niet te misfen, Doet ons naer den koers nooit gisfen;
Wyst den waeren op elk blad: Veelen zouden zeker vaeren Op de ontrouwe leevensbaeren,
Als men haer beoefend hadt. De Opperreder zal u roemen, Uwe reis gelukkig noemen,
Alsge in 't einde uw fcheepstogt fluit; U de winsten doen genieten, Opgegaerd in reisverdrieten,
Eindlooze eeuwen in en uit.
m d c c l x i x.
AEN
m



AEN
L I C I N I U S.
D E
TIENDE LIERZANG DES TWEEDEN BOEKS VAN
H O R A T I U S.
Licinius, wilt gy voorzigtig leeven, Dan moetge in zee u niet te diep begeeven;
Ook niet te digt by 'c land Uw ranke kiel, al te onbedagtzaem, waegen: Als ftormen woên, de vloên naer de oevers jaegen,
Blyft ligt een fchip op 't ftrand. Weet gy het fpoor te vinden
Der gulden middelmaet, Dan zal geen veinzend Hof u aen zyn boeien binden, Dan fchuwtge 't fchamel dak, dat reeds bouwvallig Haet.
D 4
Een



5<S Aen Licinius.
Een hooge pyn vale neder door de ftormen, Die 't fteile Ipits eens torens ook misvormen,
En ftormen tot den grond: Een' berg, hoe vast en hellediep van wortel, Slaet, onverhoeds, een donderkloot te mortel,
Die fchaers een' heuvel fchondc. Standvastige gemoeden
Voên hoope in ongeval; En vreezen, als 't geluk komt lagchend herwaerts fpoeden, Dat eerlang 'c wufte lot zyn' loop verandren zal.
Jupyn zendt wrange en koude wintervlaegen, Maer, op zyn' tyd, ook zoele zomerdagen :
Zo deinst, voor 't goed, het kwaed. Apol legt vaek d'ontfpannen boog ter neder, En neemt de lier, en wekt de zangrei weder.
Als hy zig hooren laet. Het hart blyve onverlegen,
Als u fortuin begeeft; Maer fmaektge, by mooiweêr, des voorfpoeds zagten zegen , Heb dan, terwylge zeilt, de doeken ook gereefd.
G E-



GELUKKIG LEEVEN.
U I T
M A R T I A L I
G elust het u van ons te weeten, Welk leeven wy gelukkig heeten? Hy zal, dien 't volgende is gegeven, Zolang hy leeft, gelukkig leeven. Bezitting, niet door werk verworven; Maer aengeërfd, en aenbeftorven: Een haert, aen hem geduurzaem eigen: Een akker, dien geen dorheên dreigen: Den rechtbank, en den twist te myden: Zig fchaers den tabbert toe te wyden: Een lighaem, fleeds gezond gehouden: Zielskragten, veilig voor't verouden: Een ftil gemoed, die zalf des leevens: Eenvoudig zyn; voorzigtig tevens: Aen zynen flaet gelyke vrinden: Een maklyk mael, een' disch te vinden, D 5
s.
Die



Gelukkig Leeven.
Die nimmer kok naer kunst bereidde: Een nacht, in wien men nugtren fcheidde: Een zagte flaep van weinig flonden: Een bed, met d'eerbren egt verbonden; Ontlast van zorgen en verdrieten, En 't geen men wil en wenscht genieten: Den dood te zoeken, noch te vreezen. Zulk leeven moet gelukkig weezen.
CLAU-
58



claudianus
TEGEN
r TJ f i n u s.
AENVANG VAN HET EERSTE BOEK.
Een twyfelend geloof hieldt meermaels my verlegen,
; Of de aerde, en 'c gantsch heelal, Gods zorg genoot en zegen,
: Dan of dit groot bevang der dingen onbeflierd
] En aen d'onzeekren loop van 't lot gelaeten wierdt.
i1 't Is waer, als ik op de orde en fchik der ftoffen lette,
;[ Zag, hoe het ftrand een perk aen woênde golven zette;
I Der jaeren wisfeling en hun faizoenen zag,
I En de altyd-nette beurt van nacht befchouwde en dag,
I Dan werd ik overtuigd, en aengenaem verwonnen,
\ Dat alles, wat beftondt, door wysheid was begonnen;
1 Gevestigd door den raed der Godheid, wier veritand
I De fterren hadt gevormd, beweeging ingeplant;
I De zon geregeld in het lugtruim, en haer ftraelen,
i Nu fchuins en dan recht neêr, deedt op den aerdboldaelen;
De



6o Claudianus tecen Rüfinus.
De vruchten rypen deedt, hadt warmte en licht verdeeld En allen, overal, gevoed hadt en geftreeld, De wereld op haere asfe ia evenwigt gehangen, En de ongemeeten' zee met oevers hadt omvangen. Doch, vestte ik de aendagt wéér op'smenfchenleevenskring, En zag, wat duisternis om hun gebeurten hing; Beichouwde ik welk een ramp de vroomen komt verdrukken, Hoe de ondeugd groeit en bloeit, haer daeden wei-gelukken: Dan viel terlïond geloove en godsdienst plat ter neêr, Dan zag ik, met verdriet, myn reedlooze oorzaek weer, Die by geluk alleen de fchikking vormt der zaeden; Den loop der lichten ftiert, en aller menfchen daeden; 't Heelal door geene kunst of wys begrip regeert, Maer blindling, by den tast, de ftoffen dry ft en keert. Zo deeze een Godheid zy, dan moetze, vergezeten, Onvast van kennis zyn, of niets van 't onze weeten. Dus dagt, dus redende ik , tot my Rufinus ftraf Dier onrust heeft ontrukt, myn' geest voldoening gaf, De fteun van 't ongeloof, de twyfeling, verbroken, 't Gezond veritand herfteld, de Godheid, vrygefproken! 'k Zal de ondeugd, fchoonze klim' ten top van ftaet, voortaen Bejammren, en den loon verbeiden van haer daên; Zy wordt omhoog getild, en hooger fteeds gedraegen , Opdat te zwaerer fmak zou van haer' val gewaegen.
HIP-



HIPPUS,
D E
K E R K-P E D A N T.
Helkborum frujïra, cum jam culis <egra wmebit, Poscentes videas.
Een School-pedant en Kerk-pedant Zyn fpruiten uit een-zelfde plant: In beiden legt het hart vry hoog, De trotsheid luipt uit beider oog, Bei pogchenze op hun kundigheid, En geeven norsch en bits befcheid Op tegenfpraek van fchrandre liên; Die door hun brillen niet en zien; Het zy het voegt of niet behoort, Zy voeren (leeds het hoogde woord; Verzekerd, dat hun weg gewis, Alleen naer 't waere drekkende is;
Persius.
Schoon



62 Hippus,
Schoon vroeger eeuw dien weg, dat pad Gelegd, geflegt, bebakend hadt.
Een School-pedant moog kwastig zyn, By waere wyzen lastig zyn; Hy is nogthans voor Kerk en Land Min fchaedlyk dan een Kerk-pedant. Het fchoolfche Wyshoofd pronkt en praelt Met fpreuken, by den Griek gehaeld, Of met zyn halfgeleerd Latyn; Dry ft, datze platterts, plomperts, zyn, Die niet, als hy, de tael verftaen, Als hy, naer duistre raedfels raên: Maer de ander, die het geestlyk perk Der leerwys, van zyn eigen' kerk, Zo als 't voor hem lag opgemaekt, Heeft afgetreên, is doorgeraekt, Noemt ieder, die niet denkt als hy, Een fchoolgenoot der Kettery. Gezinten, groot of kleen van tal, Pedanten vindt men overal.
Ik fpreek van zulk een' Kerk-pedant, Der leeken fchrik, der vrouwen fant, Van H i p p v s, die, in 't fpits alleen, Zig voor zyn leer heeft moê geftreên:
Schoon



de Kerk-Pedant. 6*3
Schoon braever mannen, tot zyn hoon, Hem dat vermeeten doen verboón, En zeiden, blyf by plak of roê, Vertrouw het geestlyk zwaerd ons toe; U voegt de zorg, in kleener kring, Van kinderbank, van jeugdeling. Zou Hippus luistren naer dien raed? Geenszins: hy heefc te lang het kwaed Der dwaeling in de kerk betreurd, Te lang nauwkeurig naergefpeurd Het listig, mommend, ketterfpook, 't Zy in wat kap het veinzend dook: En zou hy, daer zig niemant roert, ;'t Gemak de tong der priestren fnoert; Zou hy, geenflomme, domme, hond, Dit aenzien , met geflooten mond ? Wel neen: hy is te wel befpraekt, Hy hadt reeds lang als leek gewaekt; Reeds lang verdiend, niet min, maer méér Den naem van halfeerwaerdig Heer: Zyn ftelfel, zyn geloofsbegrip, Is waer en klaer, van ftip tot ftip; Geen fchranderheid, geen fchool, of hoofd, Heeft ooit zo vast, als hy, geloofd;
Werdt



6*4 Hippos,
Werdt ooit zo min als hy verkloekt: Wie twyflen durft, wie onderzoekt, Heeft geen geloof, maer flegts den fchyn; Een Twyflaer moet een Heiden zyn. Door zulke trotfe zekerheid Wordt Hippus fteeds ten ftryd geleid: Zie hier, in 't kort, wat aert hem dryft , Wat zijn begrippen fterkt en ftyft.
Een kookend brein, een fors gemoed, Verdikte mild, en gallig bloed, Een floute tong , een fier gezigt, Een hart, dat voor geen hoogheid zwigt, Of zwygt, fchoon 't de Overheid gebied'; Maer fmaedende op haer nederziet, Stoutmoedig dreigt, vermetel dwingt, En fleeds den boven ■ zangtoon zingt.
Kent iemant Hippus nog niet wel Uit zulke trekken, zulk geftel? Die zie hem, in den gaenden floet, Getooid, geplooid, gepruikt, gehoed, Gevormd aldus, dat, waer 't ook zy, Men Hippus kent aen zyn kledy j Zyn onverftand ontdekt en waen: Hoe krom zyn hoofd en hals moog' ftaen,
Een



de Kerk-Pedant. 65
Een drift voor Trentens zielendwang Blinkt uit zyn oog, gloeit op zyn wang. Dus meent hy Kerk, en Kerkgebrek , Gefchraegd door liên van vaster nek, Te fchoorén, doch, wat wyz' hy houdt, Hy breekt meer af dan hy wel bouwt. Hy is een held, als 't ergens gaept, Die mutzaerds zoekt, of fteenen raept, En fchreeuwend huilt, zo bang en naer, De kerk, de kerk is in gevaerI Gelyk weleer Demetrius, Dianas kunstnaer, te Ephefus.
Te Rome dwaelt men zekerlyk , Daer vindt hy 't Antichristisch ryk; Datryk, die kerk, zegt Hippus fier, Heeft van de onfeilbaerheid geen fier. Maer Hippus guichelt, te onbedagt, Met zulk een woord, dat hy veragt, Dan, hy veragt den klank van 't woord; De kragt heeft hem al lang bekoord, Zulks toont hy ongeveinsd en klaer, Zyn flelzel blyft onfeilbaer waer. Te Rome doolt de onfeilbaerheid; De feilbaerheid van Hippus leidt
E Geen



.66 Hippus,
Geen doornig doolpad in, en gcefc Dien troost, dat zy nooit mis en heefc: Deez Pauslykheid, wat plomp misfchien, Moet leekebroer noch leerling zien, Een vroede ontdekt haer mcnigwerf; Dies geeft hy 't beeld een blos, een verf Van grysheid, wysbeid, en gezag; Waer op de ftoutheid niets vermag. Het waer en geestlijk Israël Behoort alleen, fpyt Bael en Bel, Te woonen in dit heilig Land. 't Mishaegt aen deezen Kerk-pedant, Dat Heidelberg zig dus vergeet, En Augsburgs borgers broeders heet. Hy kent, dus pogcht hy ftyf en fterk, De ketterleer van ieder kerk. By Augsburg kwynt het Lutherdom; Naer nieuwe glosfen ziet het om, Ja nieuwe glosfen, nieuwe zeen Volgt ook Geneve niet alleen; Maer ook het lugtïg Galliesch hoofd: De Britfche tong verminkt en klooft Ook 't oud rechtzinnig zonderling: Het waer, 't is waer, een wonder ding,
Zegt



de Kerk-Pedant, 67
Zegt hy, als de oude leer altyd Van zulk een fmetflof bleef bevryd: Dies hebb' men bytend poeder reê, En vlym en knyf voor Heek en fneê. Aldus ziet Hippus, na en voor, Den geestelyken doolhof door , En, daer hy wei-gewapend is, Velde in het zand al de ergernis, Was maer het dwaelende geflagt Wat meer geboogzaem, min van kragt; Min dik van ooren, en van huid, Het ketterdom werdt kort gefluit.
Maer Hippus, fprak, niet lang geleên, Een zedig broeder, zeg, waerheên, Waerheên, met die vermeetle drift ? De reden, noch de onfaelbre Schrift, Voegde ooit byeen, in 't Christenveld, Zagt onderwys en fors geweld: Meent gy aldus een dwaelend hoofd, Schoon 't waerlyk dwael', verkeert gelooft, Te leiden naer het rechte pad ? Een pen, met de eene hand gevat, Een bloote dolk, met de andre vuist, Een grimmend oog, dat dreigt en druischt,
E a Be-



68 H i r p u 9,
Bekeert, of leert den ketter niet: Neen, Hippus, wie zulks hoort en ziet, Belagcht uw pen, veragt uw dolk: Een flaeffcher oord, een dommer volk, Moog' beeven voor het geestlyk woên; In vryer Land wordt zulk een doen Verfoeid, verguist, en dat beltaen Is ras vergeeten en vergaen.
De Christen Kerk is nergens vry Van bygeloove, of dwepery. Een braeve ziet haer guichelvaen Met deernis, of verfmaedinge, aen, En, fchoon hy voor zigzelf niet vreest, Hy wenscht dier dwaezen tuimelgeest Te fluiten, by d'onnooslen leek, Die ligt voor zyn bedrog bezweek; Naer Nieuwkerk met verwondring zag, En 't wonder van den Pinkflerdag, In vreemd gegil, in ftuipgebaer, En leênverwrikking werdt gewaer. De Wysheid bluschte, fiks en fier, Dit dwaes, dit vreemd onheilig vier; Zy toonde, aen beter Kerkgezin, 't Bedrog, der waerheids vyandin,
En



de Kerk-Pedant. 69
En ruktze 't liegend masker af, Welk haer ontzag en aenzien gaf. Bit baert in Hippus wrok en fpyt, En, of hy grimmig basfe en byt', De Bybelwoorden warre en wring', Van d'eenen text op d'andren fpring, Rechtzinnigheid te Nieuwkerk ziet, Vergeefs: vermits, tot zyn verdriet, *s Lands Vaders, vaders ook der Kerk, Mispryzen zulk onftigtlyk werk, En weeren 't van den tempeltrap. De beste en braefïïe Leeraerfchap Verklaeren ook ten kanfel af, Dees vreemdheid ftopplen, drek en draf; Convulfievuil, dat in Parys, By 't graf eens Abts, vinde eerbewys, Niet in 't Gezuiverd kerkruim past. Deeze uitfpraek trof den ftouten Gast, Hy dook, met ncêrgetrokken hoed, By zynen ftuipgezinden ftoet: Hier mogt hy, nu men openlyk Geloofsbevinding trapte in 't flyk, D ontvlamden geest hadde uitgebluscht; Zyn zenuw roepen uit haer rust,
E 3 En,



Hippus,
En, op den toon der zenuwfnaer, De ziel ontrekken aen 't gevaer Van wangeloove, en doodgeloof, Want ftilgeloof is blind en doof. Eenheid, als Hippus, is de kerk, En al haer Leeraers veel te fterk; Dies hem geen leidsman, hoe geleerd, Hoe graeg gehoord, bemind, geëerd, Iet meer, iet beters, leeren kan. Hy voert de beste zeef, of wan, En want, of zift, te wel, te fyn, Wie rechte, en waerde Leeraers zyn: Terwyl hy ieder keur bedilt, Die hem mishaegt, en ook zyn gild: Vaek, met den Bybel in de vuist, Zyn Overheid befpreekt, verguist, Als zy een leeraer, tegens zin Van Hippus, voert ten tempel in; Als of by hem de toetsfteen legt < Van geestlyk heer, van Ietterknegt, En zyn gebeên, geboón, gebaer, De regels zyn van wél en waer. Trots ziet hy op zigzelven neêr Terwyl by bidt voor Leek en Leer.
Wat



deKerk-Pedant. 71
Wat baet een Pharifeus gebed, Hoe ftout en fterk ook uitgezet? De Pharifeu, op Hippus ttant, Was ook weleer een Kerk-pedant: Hy pogche, biddend, fier van toon, Op zynen ftand en fchoolgeboön: Hy roem', dat hy geen roover zy, 't Onreinverklaerde omzigtig my', Zyn vasten vier', zyn tienden geev' Rechtzinnig denk', en leerc, en leev', Vol moeds rondom zig heenen kyk', En niet den tollenaer gelyk', Die nauwlyks de oogen opwaerts beurt, En flegts zyn zondenfchuld betreurt. Rechtzinnig Pharifeus geflagt! Uw bidden wordt omhoog veragt. Als vreeze Gods, die 't hart vervult, Dat kennis draegt van zonde en fchuld, Berouw verwekt, bekeering werkt, En voet en moed ter deugd verfterkt, Dan vindt de deeze, ondanks een feil, En fchoon hy fchuldloos anders zeil Dan Hippus zyn rechtzinnigheid, Den koers ook, die ten hemel leidt.
E 4. Vaer-



72 Hippus, de Kerk-Pedant.
Vaerwel, veritand, hoe fcherp en kloek! Vaerwel, rechtaertig onderzoek! Zo Godgeleerden, wyze Liên, Aen 't hoofd der fchoole en kerk gezien, Niet houden Hippus in bedwang, En in zyn' kring, en eigen' rang: Een Leek-Pedant, als Hippus is, Kweekt ongeloove, of ergernis,
m d c c l x.
AEN



AEN DEN
HOLLANDSCHEN SCRIBLERUS.
Tenet infanabile muitos Scribendi cacoëtbes.
ju ven.
Leg nu, doorlugte Man! Scriblerus! Hollands eer! Leg nu, een oogenblik, uw wyze pen terneer, Opdatwe uw' naemgenoot en bloedvriend u doen kennen; Wien 'c Britfche Driemanfchap, die trits van wakkre pennen, Een' onvergangbren roem, een eeuwig aenzien fchonk.
, De glans van zynen lof, die elk in de oogen blonk, Spoorde onze kunstdrift om 'sMans leeven en bedryven, Uit de Albionfche fpraek , in» 't Neêrlandsch na te fchry ven.
; Zoveele wonders, in zyn wording, en geboort', Heeft fchaers Homerus eeuw, of Platoos eeuw, gehoord: Zyn wieg en eerfte jeugd, zyn zeldzaeme oefeningen,
: Die, in 't trezoor der kunst, in 't hart der zaeken, dringen, Verrukken, alle om flryd, den leezer: ieder treê Is Pallas eigen flap: elk hooftfluk is een zee Van diepe kundigheên; door dien alleen te peilen,
] Die, met Martinus lood, haer diepten mag bezeilen.
E 5 'tIs



74 Aen den Hollandschen
'tls geen vermeetenheid, maer gloriezugt, de tolk Diens wyzen Mans te zyn, en 't Nederlandfche Volk, In zyne taele, een' fchat van zeldzaemheên te fchenken.
Geen tyd, geen vuur, of vloed,kan deezen Stamboom krenken, Hy wordt door Iber, Seine, en Donau, Teems, en Taeg, Gekoesterd en gekweekt: zelfs Holland, lettergraeg, En zoet op weetenfchap, voedt ook diezelfde looten. Gy, uitdien ouden, uit dien eedlen tronk, gefprooten, Scriblerus! wyze Man! Bataeffche lettervoogd! Verdient geen"1 mindren lof: het beige u niet, al poogt Myn kunst haer kleevend veil in uw laurier te ftrenglen, En uwen roem met de eer des Britfchen helds te menglen.
Schoon gy zo hoog niet zweeft als uwe Vaders deên, Zo diep niet delft als zy, ze volgden andre zeen. De hooge weetenfchap, die gryzer eeuwen fmaekten, Past min op uwe tong, wien deert dit ? de ouden haekten Naer fpyz', voor uw vernuft te zwaer, te ftreng gezout: Het brein is als de maeg: 't heeft wyzen vaek berouwd, Dat zy, door zwaere kost, de herfens toegezonden, Zig eeuwig onbekwaem voor milder brokken vonden. Bedank dies, nevens my, 't gebruik van deezen tyd , Nu Pallas met haer faus het brein verkwikt, niet flyt, En fpyze, in honigzeem, en zoetemelk, gezooden: Martinüs kinderkost, der tong heeft aengebooden.
Nu



ScRIBl.ee.us. 75
Nu noodtze aen haeren disch elk hongerigen geest, En ieder, wien hec lust, gaet onbefchroomd ter feest: Een ligter weetenfchap, en zagter foort van fpyzen , Zyn naer 't geftel gefchikt der hedendaegfche wyzen.
Vergun, dat ik myn' zang een weinig hier verhefF', En met een' enklen trek den aert uw's vaders trefF; Opdat ik, door die fchets, de wereld moog'verkonden,
:! Dat uw beroemde Stam by ons ook wordt gevonden. Uw vader, in den fchoot van Holland opgevoed, En met den geest bezield van zyn geflagte en bloed, Braveerde een heir van twist, drong door zyn fterk te en wallen, En agtte een labyrinth van twyfling niet met allen. De zuivre Bybekext, die klaer de pligten leert, Is voor den leeken flegts: Scriblerus, geregeerd Door hooger kennis zugt, door beter drift bewoogen ,
] Staerde op een' fterkren glans, met onbenevelde oogen. Het onnafpeurbaerst doel eens Zienders zag hy juist; Hy wist wat wind door 't loof van Libans ceders ruischt;
I Men leerde, door zyn vlyt, den visch van Jonas kennen In foort, in kunne, en naem: hy heeft ontelbre pennen
.: Gebezigd, met veel nuts, om naer den boom te raên, Die, fchielyk opgegroeid, den Godstolk met zyn blaên, En koelen lommer ftreelde, als hem de Geest vervoerde,
i Van welk gewas hy ware, of klimop, of kauwoerde.
Der



76* Aen den Hollandschen
Der beelden diep geheim, der lettren kragt en merk, En 't wonder veertigtal heeft hy, ten dienst der kerk, Ontzwagteld, aengeduid; verborgenheên gevonden, Waer 't Christendom op aest met hongerige monden.
'sMans aert was ongemeen, en, door die zugt geleid, Heeft hy 't onmeetbaer veld der wysheid afgeweid, Wier vreemde en wonderbaere, of onbekende, ftoffen Best werkten op zyn ziel, en meest zyn aendagt troffen. De aeloudheid dreef zyn' geest veele eeuwen agteruit, Tot hy aen 's aerdryks jeugd, der volken oorfprong, ftuitt'. Zyn onderzoekziek brein verkoos de onzeekre paden, Zelfs voor 't waerfchynlyk fpoor, waer nimmer voeten traden ; Of waer, zo immer voet de treden agterliet, Het oog geen blyken meer van d'eerften gangftreek ziet. Nogthans zag hy den ftap der onbekendfte Volken ; Hy zag hunn' fteden, voor veele eeuwen in de kolken Der holle zee geftort, of door den tyd vergaen; Terwyl hun ftand of naem, beginfel of beftaen, Aen 't yverend vernuft, naer die geheimenisfen, Een fchoone ftof verleende om onvermoeid te gisfen. Zyn wysheid dagt zig grys, en zag haere oogen blind Aen de uitgefleeten' munte, aen pergament en int: Zy fpilde kragt en zweet met deiven, graeven, wroeten, Om hier een' reuzenfchonk, een doodbus daer, te ontmoeten,
Ter-



SCRIBLERÜS. 77
Terwyl een muurgevaerte, of eenig oud geftigt, Door 'c wagglen op zyn' grond, en dreigend overwigt, Een vreeslyk aenzien gaf om hem op 't lyf te florten. Verfchil noch tegenfpraek kon ooit zyn' roem verkorten. De twist, hoe zeer gehaet, geeft klem aen 't onderzoek; Zy kweekt de kunstdrift aen, ja maekt den yver kloek, En is de vyl om 't brein meer fcherpte en fneê te geeven. Een wyze onzekerheid geeft de oudheid zwier en leeven.
Hy wist de juiste plaets daer 't oud Verone ftondt: Waer langs de Zaen haer nat naer 't Noorderzee wed zondt: Waer eer Velifena langs lis en biezen bruischte: ! De Kinheim flroomde en fpeelde, en de oudeDortaruischte, ; Daer Dordrecht nog den naem, den gryzen naem, van draegt: i En , zo nieuwsgierigheid naer Haerlems oorfprong vraegt, : Zyn wyze gisfing toont ons Herulers, die 't bouwden, : En noemden naer hunn' naem, dien 't eeuwig zal behouden. ] De Vlesch van Willebrord, berugt door wonderdaên, Zag hy te Vlisfingen nog in 't Stadswapen ftaen; En leerde dat haer' naem, al legt de Vlesch in fcherven, Eerst met den naem dier Stad, naer haer genoemd, zal fterven. 1 't Is waer, hy twyfelde ook, of niet in vroeger eeuw I Eer Vader Oceaen der Zeeuwen Beren Leeuw I In zyne golven plompte, en, wrokkende om hun weelde, ] Door 't woeden van zyn vogt het vaste land verdeelde;
Eer



78 Aen den Hollandsciien
Eer nog Mattiaci de naem dier volken was;
Ulisfes, hier geland, toen Troje in puin en asch,
Door aller Grieken wrok, voor eeuwig lag verzonken,
Dees vesting heeft gebouwd, en haer zyn' naem gefchonken.
Die proeven toonen ons 's mans diepe weetenfchap ,
Hy, volgende onvermoeid den nauwlyks zigtbren ftap
Der gryze aeloudheid , heeft zyn' vaderlandfchen velden
Een' luister meegedeeld, waer by de glans der helden,
De roem van Nederland, de palm van hunnen flryd,
Voor haertflede en altaer, in Flips verwoeden tyd ,
Met recht verftuiven moet: de grysheid is 'sLands glorie,
Die 't domme volk niet kent, noch vindt in Hoofts Hiftorie.
Maer 't was Scriblerus werk, by flaeuw en kwynend licht,
't Onzeker fpoor te zien met onverzwakt gezigt,
En 't fcheemrend eeuwenperk van Japhet in te ftreeven;
De togten van zyn kroost, de woonplaets zyner neeven
In 't Noorderwerelddeel, in ons Gewest, te zien,
Te twisten, met veel nuts, om 't wyze woord misfchien.
Van hier vloog zyn vernuft, op rustelooze wieken, Naer Romes vroegften dag, naer de eerfte jeugd der Grieken; Terwyl zyn oudheids min, met veel nauwkeurigheid, Ons heeft den vorm der gesp, en voetzoole, uitgeleid; De wynkruik, en het fchild, van Grieken en Latynen. Zyn Jetterweetenfchap mogt twyfelagtig fchynen,



Scriblerus. 79
Zy wist nogthans de kragt en fchikking van elk woord, Den klank van ieder greep, in Cefars eeuw gehoord.
' Wie ooit hier tegen druischte ontving, eer hy 't vermoede, Op borst of kruin den klem van zyn geleerde woede; Want wat bewyst zo fterk, als ezel, zonder geest, Als botmuil, domoor, zot, als koekkoek, buffel, beest:
' Frisehlin en Crufius, Scriblerus waerdfte zoonen!
j De fchool moet deeze uw kunst van overtuigen kroonen. Cardaen en Scaliger, ftamvaders van myn' Held! Hoe wigtig was uw ftryd! gy hebt ons voorgeteld De hairen van een' bok en geit, opdatwe wisten Welk dier de mcesten droeg, en niet onzeker gisten.
Nu wende ik myn gezang naer u, en uwe vlyt, Groot voorwerp van myn dicht! die thans, in onzen tyd, Op d'akker van 't vernuft de weetenfchap komt oesten,
: En Kosters nutte kunst niet kwynen laet, of roesten. Al fpeelt in uwen geest het vuur van vaders aert, Al zytge zynen naem en oorfprong dubbelwaerd;
; Zyn ftrenge letterzorg, in wysheids rustlooze uuren, Kon minder uw verftand behaegen, of verduuren.
/Hy fleet de kragt der ziel, terwyl zyn ouderdom,
Weêr d'eerften kinderftoel, niet zonder eer , beklom.
Maer fints het dwaes gemeen dorst van dien wyzen zeggen,
„ Men moet den fchrandren Gek in kinderluiers leggen,"
Maekte



80 Aen den Mollandschen
Maekte uw voorzigtigheid een les van deezen hoon, Vermits gy lauren zogt, maer geene rinkelkroon. De leerwys van deeze eeuw behaegde uw' geest te wonder. Gy leest beide oud en nieuw: leert andren: in 't byzonder Proptge uwe kamers op met boeken, zoekt een' naem, En aller eerbied gaept op 't voelen van uw' aêm. Gy vormt, voor uw veritand, een ftelzel van begrippen Uit blokkers voor uw' tyd, en laet dien diaed nooit flippen , Maer houdt uw meening vast met hand en tand, en leeft Dan vry en onbezorgd, vermaekt uzelv', en geeft Uw herfens ruimte, en doet, als de eer der letterpuiken, Thans uwe wysheid meêr naer wyn, dan oly, ruiken. Deaeloudheid heeft haer'roem; doch'thedendaegsch niet min. Men walgt van d'ouderdom; de jeugd bekoort elks zin. Wy leezen nog, 't is waer, 't gene eertyds de ouden fchreeven, Doch waerom zou uw werk niet even eeuwig leeven ? „ Uw fchriften, zegt de nyd, (dit maeke u niet verbaest) „ Zyn welig in hunn' groei, maer fterven met der haest, „ En zweemen naer 't gewas van kranke paddefloelen ". Maer gy veragt dien hoon: Coinelius gevoelen Stelt uwen geest gerust; hy dagt 'er anders van. Gy zyt, en blyft, de roem van Holland, fchrandre Man! Uw waerde erkent de kerk, de fchool uw kunstvermogen: Zy ftaeren beide op u met recht verwonderde oogen.
Uw



Scriblerus. 8x
Uw zwier, uw deftige ernst, in houding cn gelaet, Kweekt de eerbied jegens u, by liên van allen ftaet. Uw moed, die nooit bezwykt in 't barnen der gefchillen, Uw geest, die geen bewys, geen maet erkent, of brillen, Tenzy elk hunner 't merk van 'c wys gezag vertoon'; Uw fiere kundigheid, gebeeld op ieder koon, Behaegen wonderbaer, voldoen aen elks verwagting; Uw ftaetig aengezigt toont de edelfle veragting Voor hem, die tegenfpreekt; uw Hem, gewaed, en gang, Zyn wyzen van vernuft, zyn tekens van uw' rang; Ja, de onverwinbaerheid, wat wapens u bevegten, I Strekt u ter eeuwige eer, tot bittre fpyt der flegten. Reeds van de A-B-bank af, door alle fchoolen heen, Was uwe naerftigheid en leerzugt ongemeen. !: Geen boeken hebtge meer dan in uw jeugd verfleeten. I Uw kinderlyke vlyt heeft vroeg 't verhael geweeten jVan 't Damiatisch Schip, van Velfens ipykerton, En van de Zeemeermin, die geestig werkte en fpon, jVan Vrouw Margriet, die zo veel kinderlyke zielen, Ifcls dagen in het jaer, zag in haer kraembed krielen: fOok kweekte Vader Cats in uwen jongen zin De zugt tot rymery, en 't zagte vuur der min. ïProfeeten, Vaders, Griekfche en Romes oude helden, Hadrge allen op uw duim; hun naem ontflipte u zelden.
F Uw



g2 Aen den Hollandschen
Uw Catechismus ook hadt gy reeds vroeg in 't hoofd, En waerheên, vaek betwist, maer vast door u geloofd. Dus, vry van ergernis en dwaeling, uit het duister Der fchoolen opgedaegd, hebt gy den ilerken luister Van uw verlicht vernuft der wereld toegedeeld, Dat, als een morgenzon, de Jaeger fchepzels ftreelt.
AH' de oude Schryvers kentge, en noemt hunn' naem en tittels, Dier werken inhoud, hun verdeeling en capittels: Het aental is te groot, te kostlyk is uw tyd, Dan datge ze allen leest, hunn' band en bladen flyt. Het nut register dient uw leerzugt, onder 't zoeken, En gy ontdekt de kern, met hulp van woordenboeken. Gy oefent uw vernuft in 'c Godgeleerde veld, En fchryft een groot getal van Boeken, nooit geteld, By honderden bewaerd voor fchaerfche, of graeger tyden. Uw vlyt wil graeg der Kerk haer' vroomen arbeid wyden, Schoon uw befchroomd veritand geen nieuwe waerheidzoekt; Een vroeger eeuw heeft haer gevonden, trouw geboekt. Gy kent de Ketters juist, die tteeds de Kerk ontfierden: . Pelagius, verdeeld tot halven, fplitstge in vierden, In achten, of in meer, opdat hy nergens fchuil', En nooit d'onnooslen kek befmette met zyn vuil. D'onmeetbren cirkel van der werelds lotgevallen; Een veld, nooit afgetreên, bepaeld door grens noch wallen,
Maer



Scriblerus. 83
Maer eindloos uitgeftrekt, ondeelbaer, hoe men delv', En in zyn' aert gelyk aen de uitgebreidheid zelv', Verkleént uw wys vernuft: terwyl uw tydtafreelen, Kronyk, of kort begrip, geenszins den geest verveelen. * Dus, langs een' naedren weg, met meer gemaks dan ooit, Ziet thans nieuwsgierigheid haer oefenperk voltooid.
't Genootfchap, dat uit zugt naer weetenfchap vergadert, Het in-en uitheemsch toetst, het nieuw en oud doorbladert, De Schryvers gispt of pryst,de aeloudheid hoog waerdeert, En by Mercuur, Minerve, of 't Negental, verkeert, Moge u op laeger bank, ten fpyt der fchoolen, zetten, Zy konnen toch in iet uw glorie niet beletten, In iet, waer voor 't vernuft der gryze aelouden duikt; Zulks is de fchrandre vond, tot 's drukkers nut gebruikt, Om werken van uzelv', of van uitheemfche wyzen, Door Voorberigten, of Voorreednen, aen te pryzen. Die fieraên zyn door u tot fchooner ftand gebragt, Vermeerderd en verfraeid, en als een laen geagt, Die, met haer vergezicht, verfchieten, en bosfchaedje , Den wandelaer bekoort, het landhuis tot fieraedje, En tot een' ingang dient, wiens ruim en grootsch gezicht Een deftig denkbeeld vormt van 't wykend hofgefiigt. Doch, is het pad fomtyds wat hobbelig en zandig, Verveelend, hier en daer, zyn aenleg is verftandig;
Fa Ja



84 Aen den HoilandsciieN
Ja fchoon 't plantzoen min tiert, men houde u zulks ten goê, Gy hadt den grond goedkoop, all* d'arbeid gaeftge toe.
Martinus heeft geleerd een geestig flag van fleelen, Die kunst verfiaet gy ook, een kunst, in alle deelen, Zeer nuttig voor een ziel, die van een fchryf koorts blaekt, En naer de onfterflykheid, door letterarbeid, haekt: Vaek hebtge, door dien roof, uit onbekende werken, Uw' eigen' roem geftigt, by de ongeleerde klerken.
Schoon de oude en vreemde taelu dikwyls duizlen deedt, Wanneer een ledig uur uw onderzoekzugt leedt; Dan boven allen hebtge ook door een vlytig poogen, Uw duhfche moederfpraek gehandhaefd naer vermogen, Haer afkomst naergevorscht; haer jaeren opgeteld; Haer maegfchap aengeduid; haer woorden net gefpeld; Haer uitfpraek juist gevormd, uit zo veel honderd monden ; Der leuren waere kragt, der klinkren klank gevonden. Voorheen klemde ook 't gezag der Dortfche Vaedren fterk; De tael, de fchryfmanier, van hun onfterflyk Werk, Kreeg een byzondre kragt op uw verlichte zinnen. Maer 't aenzien onzer tael bragt federt u te binnen, Of haere (peiling niet van elders dient gehaeld. Gelyk uw Fakkel ons der woorden afkomst maelt, De moeder en het kroost elkander doet gelyken: Terwylge, doorgeleerd, langs winkelen en wyken,
Elk



Scriblerus. 85
Elk Hollandsen Spreekwoord volgt tot aen zyn naeste bron;
Zo doetge ook ieder woord, van toen het eerst begon.
Uw zugt voor Nieuw Neêrduitsch verwierp de tael der Ouden:
Onvoeglyk waer 't een fpraek, zo grof en plomp, te houden,
Nu veel befchaefder eeuw de zeên en leên verfynt:
Gy ziet, hoe ons veritand zig hedendaegsch verpynt,
Als wy van Meetren, Bor en Hooft, of Spiegel leezen,
Gy leent hun uwe tael: van Meetrens werk voor deezen,
Is nu Scriblerus werk: u volgt al de eer daer van,
Schoon "t boek zyn' naem behoudt: het kleed maekt toch den man.
Natuur heeft ook uw' geest ter dichtkunst aengedreeven.
Gy hebt ons menig vers en bruiloftszang gegeven,
Wiens tael, wiens trant, of toon, wiens dubblerymflag, 't oor
Behaegde zonderling; waer in uw fcherp gehoor
Geen kleen gebrek aen klank; uw oog geen woord ontdekte,
Geen letter, ftreep of ftip, die 't vers tot oneer ftrekte.
Het taelgeleerde Atheen, gekweld door Hongersnood,
Verfmaedde eertyds 't gefchenk van voorraed en van brood,
Toen 't Auifche gehoor gekwetst werdt, onder 't fpreeken,
Des Geevers, te onbedagt, met Griekfche taelgebreken.
Gy voelt geen minder zugt voor de eer van uwe fpraek ;
Uw oor, al klemt de zin, al treft gedagte en zaek,
Wordt, door een wangeluid, zo fterk zo fel bewoogen,
Dat zin, gedagte, en zaek, verliezen haer vermogen.
F 3 Hem,



86 Aen den Hollandschen
Hem, die in 't minfte deel des nieuwen taelzwiers faelt, Ontzegtge de eer der kunst, die hier haer' kunstroem haelt.
De zeldzaemfte aertigheên, en zangveranderingen Der fchoone Poëzy, zyn de uwe, zy ontvingen Haer zwier van uw vernuft: het dartlen met een woord, Met rymflag, dubblen klank, op juiste maet gehoord, En 't fpeelen met een' naem, zyn uwe dichtfieraeden. De Letterkeeren, de Rondeelen, en Baladen , Het tyd- en naemgedicht, ontleenen van uw hand Een fchoonheid, die verrukt; fchoon nyd, of onverfhvnd, Hen allen met den naem van valsch vernuft durft noemen, En hen wel bloemen heet, doch reukelooze bloemen.
Zo haest de Poëzy u minzaem heeft gekust, Voeltge uwen geest gefterkt, uw herfens toegerust Om 't menfchelyk geflagt, met onverzwakte driften, Den byfland aen te biên van uw Geleerder Schriften. Veel ziekten, hoe genaemd, veel kwaelen, hoe vereeld, Hebt gy door e'éne zalve, eene artzeny, geheeld: Uw Stookkunst, wat de nyd derArtzen ook moog' denken, Zal nog der wereld eens een Panacea fchenken.
Geen ftof of weetenfchap viel ooit uw pen te zwaer: Wat hebtge 't Vaderland, in 't woelig Wonderjaer, Een heilryk nut geboón, toen hof, en fchool, en kerken Verfuft, herleefden door uw Staetsgeleerde Werken,
Gy



Scriblerus. 87
Gy hebt den Oorlogsrtaf, de V.eêvaen, opgetooid; Gebloemte op Frifoos graf vol kunsten zwier getïrooid; En-met Godvrugtigheid, voor kleenen loon, befchreeven De wondren van ons Land, en de eeuw, die wy beleeven.
Vergeeft my,fchrandre Man, dat ik myn' zang bepael', En flegts een kleen tafreel van uwe Wysheid mael'; Van een gering gedeelte uit zo veel fchriften fpreeke. Myn wensch is, zo de dood uw fterflyk woonhuis breeke, Dat hy, die uwen naem en gaeven dierbaer fchat, De Drukkers famcnroepe uit de eene en de andre ftad, Opdatze te uwer eere een Lykgevaerte ftigten, Van alle uw Werken, alle uw Boeken, en Gedichten, Gebouwd naer de oude wyze, opdat gy, met die blaên, 'In een verheven vlam doorlugtig moogc vergaen.
m d c c L 1 v.
F 4
D E



D E
BRUILOFTSPOËZY
VERDEDIGD.
Ridentan dicere verum
Quid vet at 1
Hor.
Tot fmaed der Poëzy, der Mode, der Poëeten, Durft Steenwyk zig, reeds lang in 't zarigryk choor gezeten, Vermeeten den Poëet, als hy naer kunsteer dingt, Als hy een' fchrandren toon, een' hoogen Egttoon, zingt, Die klanken door het ruim der Huvvlykszael laet hooren, Te heeklen, en den lerp te flingren fnel om de ooren. De Trouwlier, eeuwen lang het handgebaer der Kunst,1 Diones hartsvermaek, getokkeld in haer gunst; Haer beider Zoonen lust; de vreugd der Minverwanten, Die Bacchus, en den ftoet der bloozende Bacchanten, Met wyngaertblaên bekranst, ten dartlen wyndans noodt; Kunst-Gnatoos aen den disch;den Bruigom naer denfchoot Der Bruid, bekoorlyk fpeelt, by de open' Koetsgordynen, Zien wy ontfnaerd, ontfierd, voor't oog der kunst, verfchynen. Ook heeft hy deeze Lier, 't geen elk in de oogen ftraelt, Met Saters, Bedeltasch, met kroes enkeik, bemaeld;
En



De Brutloftspoëzv verdedigd. 89
En zegt, en zingt ronduit, hoe fchoon men zinge enfpeele, Hoe fiks der vingren klem den klank en maet verdeele, Een Egtzang vindt alleen, 't zy waer hy werk', gehoor, By verkens zonder geest, of ezels ruig van oor. Dan, 'c geen nog vreemder klinkt, nog hinkt op manker beenen, De Drukker durfc papier, en pers en letters leenen
: Om zulk een gemelyk, en bytend Hekeldicht, Vlak tegen zyn belang, te helpen in het licht. O Dichter! fta wel vast: 0 Drukker! gy moogt dugten!
! Men wapent zig, en dreigt: by Hymen! 'tzyn geen klugten! Gy tast der Dichtren eer, der Drukkren buidels, aen. Al deedt de Trouwlier u nooit loon of lof ontvaên, Daer zyn veel Drukkers toch, en Dichters,die zigflreelden, Als zy, door lier en pers, den buit gulhartig deelden.
Is 't waer, en zyn alreeds der Drukkren knegts in roer, De Drukkers op de beên, de winkels vol rumoer, Om uwe hekelpen de fooitjes af te vraegen En al de ducatons, die gy hen poogt te ontdraegen?
' Maer 't geen u bovendien op hoogren prys zal fiaen, Is, dat de Rymers zelf zig op hun wraek beraên. Zie toe, ze fleeken reeds hunne ooren by elkander; Men let op u, men grimt: zy prikkien d'een den ander: 'k Zie Grantham in den kring; hy yvert, dat hy zweet: „ Op Rymers! redt uwe eer, dus fpreekt hy, wreekt dit leed!
F 5 » De



90 De Bruiloftspoê'zy
„ De bruilofstvrolykheid, uw klinkers en baladen,
„ Uw lier- en herdersdicht, zyn ydele bravaden,
„ Zyn niets, zyn leuren flegts, fpreekt deeze Wysneus waer:
„ 't Is afgunst, die hem dryft; 't is onmagt, de eedle fnaer
„ Der liefde kent hy niet, hoe hoog zyn toon ook draeve:
„ Als ik hem eens verlof by myne Laeden gaeve,
„ Hem in myn' winkel bragt, hy riep, verrukt van geest,
„ Nooit zag ik meêr verfchiets, gefchoeid op e'énen leest!
„ O Grantham! kontge dus, door keur van trant en wyzen,
„ De Bruiloft zegenen, tot veelerhande pryzen!
En plooit uw rede en rym, hoe ook het huwlyk zy, „ Voor allerhande liên, ftaet flegts hun' naem daer by 1"
Hoor, Grantham, Egmond hoor,hoort rymgezinde zwermen, My lust het zelf uw kunst en winkels te befchermen, En de eer van 't Huwlyksvers, dat goud en glorie geefc, Te hoeden voor verval, zolang de rymkunst leeft; Zolang de mode duurt, dat de overmilde Hymen Der Rymren Egtgezang, of hun gekogte Rymen, Met guller ziele ontvange , en dit beroemd gezin Breng, na den huwlyksdag, ter vette feestzaele in.
Gy, die den weg tot vreugd, by disch en dans, kont baenen, Vacerraes, Meviën, en Mopfen, en Montaenen! Varillen! Hippen, en Apiciën! komt hier, Verdedigt uwe kunst, vermaek en goede fier.
Leent



Verdedigd. 91
Leent my een gunstig oor: ik poog den lof te melden Der eedle Bruiloftslier, al deedt de kunst het zelden.
'k Zing van haer oudheid eerst. Scriblerus Beukelaer, Geverwd met dierbaer roest van meer dan duizend jaer: Een koopren Otho,door den tand des tydsverbeeten: De naeuwlyks leesbre lof van Damiatens keten, Met Haerlems hulk doorfueên, in klooster of chronyk Getekend, fchoone ftof, zo uitgebreid, als ryk Van aengenaemen twist, van wyze onzekerheden! Is niet zo oud als zy, en minder waerd, met reden.
• In 's Aerdbols morgenftond, heeft al het Geestendom De trouw van 't eerfte Paer met luit en fluit en bom, Met keel en veel, gevierd, en Adams zoons en neeven, De blyde Bruiloftslier zelf in de hand gegeven: li Maer 't Scheppingboek meldt niets van zulkeenHuwlykswyz'; Spreekt van geen maetgeluid, die, in hetParadys, (De Bruid naer Adam leidt, langs bloeiende prieelen, 1 Alleen met zang gevuld van blyde vooglen keelen. 't Is waer: dan dit geheim werdt Mozes niet verklaerd, ,Een kennis, toen bedekt, voor laeter eeuw gefpaerd.
De Dichtkunst gaf den geest van Milton zulks te kennen, ( Die Edens hof doorzweefde op ftoute heldenpennen:
Zy blies ook deezen vond den fchrandren Vondel in;
Zyne Englen zongen toen van liefde en huwlyksmin.
Wie



pa De Bruiloftspoëzy
Wie twjfelt, zal met een 't gezag dier Dichtren wraeken: 't Gezag, der fchoolen paus, der kunsten fteun en baeken. Eischt iemants ongeloof een overtuigend blyk; Die was een Puretein, en deeze een Catholyk.
Haere oudheid Haet dan vast, hier moet de rede zwigten: Eerwaerde Aeloudheid! eer, en luister der Gedichten! Al zytge grys en dor, of afgeleefd en kinds, Nog haeten u de School, en 't Kabinet, geenszins:. Uw bril, uw lange baerd,uw krukken ,en papieren, Zyn heilig by de kunst, by plak en formulieren.
Zo Nafo waerheid fpreekt, is liefde de eêifte ftof, Een drift zelf door Natuur in 't hart geplant, haer hof. De Liefde en Poëzy, beweert de gryze aeloudheid, Gaen eeuwig hand aen hand: geen Woeftynier, wiens ftoutheid, Wiens koude deugd, wiens haet voor 't menfchelyk geflagt, Hem naer den bergkluis dreef, ontweek haer teedre kragt. Zo 't lieve hartsgevoel van 't onweêrftaenbaer minnen Op de eedle Dichtkunst werkt, door'tzagt geweld der zinnen, Dan flaet Natuur de lier in 's Dichters vlugge hand, En fpeelt het ftneulend vuur van 't jeugdig Paer in brand. De kunst blaekt door dat vuur vaek fterker dan de liefde Die 't hart des Bruidegoms, of dat der Bruid, doorgriefde; Wanneer belang, of eer, der oudren dwang, ofpligt, Of traeger huwlykstrek, in 't weigrend hart geftigt,
De



verdedigd; 93
De vogte minneftof, voorzigcig, deedt ontvonken: Hoe koud het min vuur zy, hoe kragteloos de lonken, De Dichter maelt hun kragt en hitte, in zyn gezang, En zingt tot roem dier trouw, uit eerlyk zelfbelang.
Een Egtzang kost geen werk, die ftof was langgemeenzaem: i Maer wat kwellaedje pynt een' dichter, daer hy, eenzaem ; En peinzend, verfen fchryft, herfchryvend kladt, het hoofd I In d'open' handpalm legt, den veder knaegend klooft, iZo haest hy eenen weg, nog fchaers gebaend, bewandelt, | *t Gewoone denkbeeld derft, een vreemde ftof behandelt I I Het Hollandsch brein is zwak, zwaermoedig, traeg en ftug;
De Britten denken diep, de Franfchen denken vlug: || 't Batavisch dichterdom is volgziek, min oorfprongklyk, ! Hun kunst is, als hun dragt, voor uitheemsch nieuw ontvonklyk. •j Een denkbeeld van de Teems of Seine, ryk van fpraek, I Wordt hier met roem herplooid, naer onze zeen en fmaek. j Maer voor het huwlyksvers is elk voorzien van kragten, I Het is een veilig fpoor, een fchakel van gedagten, ' Dien 't vlugge denkbeeld volgt, met nette woorden fchryft, I Waerin geen taelfout fchuilt, geen zinmerk agterblyft. ] Dees zoekt der Grieken goön vernuftig uit hun' fchakel; I Die vindt, opdat hy ftigte, in 't onverzierde Orakel, I Den Bybel, voor zyn' zang, een onuitputbre ftof, Die kundig wordt verplant in 't lustig huwlykshof i
Waerin



94 De Bruiloftspoëzy
Waerin de Trouwpoëet met lugte zinnen hengelt, De fraeifie bloemen leest, fchakeert, en fchikt en ftrengelt, En, op Ridderus trant, de blaekende egtkoets tooit, Gebloemt van 't Hoogelied, met darde handen, ftrooit.
Zie hier een' gulden band met nieuwe bruiloftsdichten; Moet Elzevier, moet Blaeu , niet voor dien drukvorm zwigten % Het keurelyk papier, de kunstplaet, zagt van fneê, Deelt aen de poëzy geen' kleenen luister meê: Een bondel, vol verfchiet, daer Vondel by Van Gyzen; De fchoolknaep, die pas leest, by taelgeleerde wyzen Geplaetst, zig hooren laet; daer 't fterk, of krank vernuft De bruiloftsftaetfie volgt, en geestig zingt, of zuft. Nu is het hoofdgeregt reeds van den disch genomen, Men ziet het nabanket, in rang, ter tafel komen: Een Speelnoot neemt het boek; nog kleevend versch, en leest Zo deftig als 'er ooit Straetleezer is geweest. Der rymen eerfte rang behoort den Speelgenooten: Maer de oudfte Speelgenoot, wien 't dikwerf heeft verdrooten 1 Dat hy aen 't lopend rym geen maet te binden wist, Praelt met het werk zyns vriends;'t gebruik verfchoont die list, En de ander, meer bekend met kaert en kolf dan boeken, Vondt goed by Rotterdam een echtvers uit te zoeken: Hy gaf een' goeden prys: zyn zang verheugt het feest, En 't egtpaer is voldaen, 't zy geld hen roeme of geest.
Nu



VERDEDIGD. 95
Nu past het ons om 't nut des huwlykstoons te ontdekken. Wanneer penceel of ftift, met dartelende trekken, Eens Dichters wezen maelt, naer 't eertyds weits gebruik, Dan zwaeit het zwierig kleed, de krullende paruik, Rondom de fchouwders heên, en langs de beide koonen; Om vriendlyk, door de kunst, een' misftand te verfchoonen: De fchoone beeltenis drukt ftraks den zienden zin Een vleiend voorgevoel van 's mans verdiensten in.
De wyze Poëzy, ook gunstig voor gebreken, Heeft deezen fchrandren trek haer Zuster afgekeeken. Als zy een' letterheld met zagte loffpraek ftreelt, Een kunstig byfchrift fchryft, een' nutten toezang kweelt, Dan gaetze hoog en breed in 't fchetfen van den Schryver; Zyn geest is Maroos geest, Apol bezielt zyn' yver, Het zangryk meesterftuk tart water, ftael en vier, Zy wagt geen' lof, alleen het werk op groot papier. Zo Dichters, even dus, moet gy in huwlykswyzen, De bruiloft zegenen, de twee gelieven pryzen; Want pryzen moet het vast en onverzetbaer merk Van uw gezangen zyn; zo niet, verlaet dit perk. Zing helder uit de borst: nooit zal die min verkouden , Nooit blaekte een reiner vuur dan 't vuur der nieuwgetrou wden, Wier fchranderheid, wier deugd, wier fchoonheid, wier verftand Den luister van 't geflagt, den roem van 't Vaderland,
Dê



96 De Bruieoftspoezy
De aeloude leer der kerk, het lofgerugc der fchoolen," De Beun;, de zeevaerc ook naer de afgelegen' poolen, Door fchoon en fchrander Kroost, waer nimmer vlek aen kleeft, In duurzaem aenzien houdt, en erflyk overgeeft.
Gy lagcht, en vraegt misfchien, legt dan de kunst aen banden ? Zyn niet de Kunsten vry? Ja: de edele verftanden, In wie de hooge geest van 't wyze Zangchoor fpeelt, Zyn op den vryen grond van Helicon geteeld: Zy wikken hun vernuft, hun kragten en hun jaeren, Zy kiezen zelf de ftof, en 't voorwerp hunner fnaeren, En neemen toeval, tyd, en trek en aert in agt. Het bytend hekeldicht, der leemten gisp, verwagt Een Juvenael vol vuurs, en galryk, heet van herfen; Of Flakkus, wiens vernuft, door fyn en vrolyk fchertfen, Zelfs de ondeugd walglyk maekt in de oogen van haer' vrind: Maer 't vleiend egtgezang, dat zagter ziel bemint, Wordt wyslyk, door 't gezag, aen zulk een' toon verbonden, Die de eedle liefde ftreelt, den teedren lof kan monden.
Men maelt de Liefde blind, byziende en mild den Lof, Een dichter leent van hun de ryke huwlyks ftof; Hy ziet door hun gezigt, en zingt, met vriendlyk poogen, Van fchoonheid, van verdiende, onzigtbaer voor elks oogen: Voorzigtig krygt gebrek den heufchen zwier van deugd, Een fpoorelooze drift is 'c vuur der prilfte jeugd:
De



VERDEDIGD. 97
De nutte vleiery zorgt voor 't belang des Dichters, Zy roept den rei te hulp der liefde- en huwlykftigters, En fchikt hen in een' ftand, dat zelfs de trouwzael niet De lelykheid der bruid, of's bruigoms domheid, ziet: Een plompert moog' 't gezigt in zyne hand verbergen, Glimlagchen in de vuist, om niemants oog te tergen; Of, fchertfend, een bocael opvullen, tot den rand, En drinken de eer der kunst, en 's dichters wys veritand: Der Nieuwgetrouwden hart, hunne ouders, magen, vrinden, Die in dien huwlyksroon de oprechtte braefheid vinden, Verheffen, hemelhoog, de zugt van dien Poëet; Een zilvren gift, of boek, is reeds voor hem gereed: Ja hunne gunst blyft niet bepaeld aen die vereering; Hun invloed ftyft zyn huis, hun tafel zyn verteering.
Belang, weg vuil belang] riep korts een Kunstenaer Die op zyn Ilaegs en Hoofs dekleedren vormt, de fchaer Aan 't Y met roem hanteert, belang beweegt my minder: De kunst wordt nooit betaeld: hebt gy gebrek of hinder? Is 't lighaem rechts of links gedraeid? of voertge een bult? Ontbeertge kuiten? zyn uw beenen bei gekruld? Geen nood: ik weet het kleed, of't keurslyf, zo te werken, Te vullen, dat geen mensch den wandalt zal bemerken: 'k Heb koufen, groot en kleen, en naer elks been gebraeid, Met kuiten opgevuld, met overleg benaeid:
G Uw



pg De Bruiloftspoëzv ve~rdedigd^
Uw liefde dekt myn kunst, mismaektheên en gebreken.
Kleêrmaeker Mevius, dat heet ter zaeke fpreeken: De Bruiloftsdichter leer' van u, hoe zyne kunst, Door d'egtzang, meester blyv' van aller menfchen gunst; Hoe hy, daer gy 't gebrek des lighaems kont verkleeden, De fouten van de ziel, wanfchapenheên der zeden , Ook met die eerlykheid vermommen moet als gy! Dan blyft de lier en fchaer het nutfte tuig aen 't Y.
HDCCLXIÏ.
VELD-



VELD- en LENTEZANGEN.



Vivere natura fi convenienter oportet, Novistiriè locum potiorem rure beato? Eft ubi plus tepeant hiemes? ubi gratior aura Leniat & rabiem Canis, & momenta Leonis? Eft ubi depellat fomnos minus invida cura?
HoRATIUS.



FTFT1ENDE LIERZANG
UIT HET TWEEDE BOEK
HORATIUS.
IVu blyfc geen velds meer over voor het kouter, Zo breiden zig de Landpaleizen uit: 't Verrykt Romeinfche Volk verbouwt 'er Den overzeefchen oorlogsbuit;
Aan trotfe vyvers, waterwerken, Dan 't meir Lucrine in zig belluit. Voor d'Olm wordt thans de Platanus gevonden. Las de eerfte Heer oudtyds de olyfboomvrucht Van bosfchen, die hier welig ftonden,
Nu aêmt deeze oord een andre lugt; Een' geur van myrten en jasmynen: \ Laurierloof dekt, voor *t vinnig fchynen Der zon, hem, die haer hitte ontvlugt.
VAN
Vergraeft meer vruchtbaere akkerperken
G 3
Zo



io2 De Vyftiende Lierzang van Horatius.
Zo volgt men niet den voorgang der aelouden, En Romulus zou dit bedryf verbiên; Ik meen, dat wy ons fchaemen zouden,
Als de oude Cato op mogt zien. Het Staetsgezag hadt toen vermogen; Maer nedrigheid kon niet gedoogen Een weitfche pragt by Burgerliên. .Zy ftigtten toen geen breede galeryen,
Opdat de weelde ook de avondkoeltjes had': Zig in de velden neêr te vlyen
Was hem vergunt, die landwaerts tradt: Toen zag men tempels, fteden, floten, Gebouwd, verflerk:, verfierd, vergrooten, Maer uit des Staets gemeenen fchat.
LOF



LOF VAN 'T LANDLEEVEM,
U I T
HORATIUS-
Gelukkig hy, die 't leeven flyt, Als in der werelds eeiften tyd!
Die zig van groot bedryf verlosfen, Van fnooden woeker weet te ontflaen, En 't Vaderlyke veld voortaen
Beploegen mag, met eigen' osfen. Die vry van krygselenden leeft; Nooit voor 't geweld der baeren beeft;
Den rechtbank fchuwt, gerust mag fchuwen De drempels van de trotfe liên; Die zynen wyngaert welig zien,
En aen den populier mag huwen.
Die 't fnoeimes met veritand gebruikt, Den dertien groei der telgen fnuikt,
Nieuwe enten zet op vruchtbre looten; Of ziet verheugd, in 't groenend dal, Voor zyner rundren groot getal,
*t Hergroeide gras der beemde ontllooten.
G 4
Of



104 Lor van 't
Of giet den milden honigfchat, Nu uitgeperst, in 't zuiver vat; Of fcheert de vagt der ftille fchaepen; Of daer de heete middagzon Hem nederlegt, by beek en bron, En op het mollig gras doet flaepen; Daer 'c eikenloof de leden koelt, De wildzang door de boschjes woelt, En wekt genoege'yke droomen. Wanneer de Herfst hem druiven fchenkt, Of naer de bloozende appels wenkt, Hem peeren plukt van volle boomen, Dan offert hy, met milde hand, Den Goden van zyn hof en land Ook de eerftelingen zyner vruchten: Of als de Winter 't veld onttooit, Met regen, rym, en fneeuw beftrooit, De daken dekt der landgehugten, Dan houdt hy 't wilde zwyn bezet, En jaegt het hier en ginds in 't net, Door zyn gezwinde jagtmolosfen: Hy vangt in ftrikken 't vraetig wild; Een vliegend herwaerts- dooiend gild, Of fchuwen haes in kreupelbosfchen.
'Dit



Landleeven. 105
Dit geeft zoet loon voor willig werk:
Wie vlugt, in zulk een bezig perk, Geen redenlooze minverbonden?
Zyn Gade zorgt voor kroost en huis:
Nooit werdt de Apule vrouw zo kuisch, Nooit geen Sabynfche, als zy gevonden.
Wanneer haer echtvriend, uit het veld,
Naer huis de moede fchreeden fielt, Zorgt zy den haert met hout te boeten:
Zy dekt den disch, op haere wyz',
Voorzien met ongekogte fpyz', Die Konings disfchen derven moeten;
Waer zoetemelk, of nieuwe wyn,
De winsten van den arbeid zyn, Onlangs geperst, terftond gemolken.
Wat kreeft, of oester fmaekt zo goed,
Of fcharren, die uit de oostervloed Het onweêr joeg in onze kolken:
Faifant, of veldhoen, hoe gezogt,
Door lekkertanden dier gekogt, Zyn min dan versch-geplukte olyven,
Dan frisfche groente en fruiten waerd,
Dan kruiden van gezonden aert, Die ziekten uit het lighaem dryven;
G J Dan



joö Lof van 't Landleeven.
Dan 't boksken, korts den wolf ontroofd, Of't zuigend lam, den goSn beloofd;
Die vlytig onze grens bewaeken. Myn Landman, aen den disch gezet, Ziet zyne kudden, zat en vet,
Van 't veld den warmen llal genaeken: Zyne osfen, door den ploeg vermast, Ziet hy dien omgekeerden last
Naer huis, met matte treden trekken: Zyn moe gezin, een heusfcher lloet Dange ooit by grooter Liên ontmoet,
Weet om den haert de vreugd te wekken. Toen Alphius, de woekeraer, Deez' lof der velden werdt gewaer,
Wil hy terftond te Lande leeven; Maer fcheidt 'er uit, om in de Stad, Het geld, welk hy verzameld hadt,
Met dubblen woeker uit te geeven.
HO-



IH O R A T I U S
AEN
FUSCUS ARISTIUS.
De Vriend der velden zendt zyn groete, met dit blad, | Aen Fuscus, zynen vriend, en vriend der drukke Stad, | Schoon gy de Stad bemint, blyf ik het Land beminnen: I Wy zyn, na dit verfchil, van fmaek gelyk, en zinnen, J En broeders, eens van aert, eenftemmig, eens van wil; I Twee duiven van ée'n teelt: bewaertge in ftad uw til, Ji Uw nest, Aristius, ik kan u zulks vergeven: j My lust het onbezorgd op 't lugtig veld te leeven, l Daer 't zuiver beekje woelt, en door de beemden kruist, I Zig hier in 't lisch verlet, ginds om de keitjes ruischt. I En vraegtge, hoe ik 't heb: Ik heersch hier als een Koning, üj Ik leef eerst recht, zo 't hoort, in myne onkostbre woning, Sints ik den last ontliep, dien gy gewillig torscht.
0 Gelyk een lekkermond de tanden in een korst
1 Droog brood, met meer vermaek, en beter fmaek, zal zetten , I Zo haest hem walgt van taert, palleien, en banketten.
Zoekt



ic8 Horatius
Zoekt gy te leeven naer 't omzigtige beduur Der wel-geregelde en verflandige Natuur, Dan kontge geen verblyf in beter oorden bouwen, Dan daer de velden u hun zaligheên ontvouwen. Op 't land koelt milder lugt het heete Hondsgeftarnt, Of zonnevuur, dat fel den Leeuw in de oogen barnt: Le winters zyn op 'c Land min guur dan in de Steden; De flaep wordt min op 't Land van wreede zorg beftreeden, Of ruikt en blinkt het kruid der velden, voor den voet, Zo fchoon niet, of zo frisch als 't Libysch marmer doet? Is 't water reiner, door een looden buis gedreeven, Dan 't water, welk op 't Land de heldre vlieten geeven? Heeft niet de Stad geboomte in haeren kring geplant; Mine zy niet meest een huis, dat uitziet over 't land? Natuur, onbeusch verjaegd, keert weder, eer wy 't willen, En blyft meestresfe, ondanks de dwaesheid onzer grillen. Wie 't purper van Aquine, als S.dons purper, kiest, ■Lydt nadeel in zyn beurs; fchoon hy veel meer verliest, Die 't onderfcheid niet ziet van waerheid en van Ioogen. Hy, die zig hoog verheft in voorfpoed, zal 't vermogen Des dwarfen tegenfpoeds bezwaarlyk weêrftand biên. 't Valt hard van wenschbaer goed zig los beroofd te zien. Schuw dan te groot een' ftand: het rieten dak geeft nimmer Den last, en de onrust van een koninglyk getimmer.
Een



aen Fuscus Aristius. 109
Een Hert verdreef een Paerd uit de algemeene beemd, Het paerd, van tegenltand en twistend ftryden vreemd, Zogt by een' ruiter hulp, om zig van 't hert te wreeken;
JDan, naulyks was het hert voor de overmagt geweeken,
] Of 't paerd eischt, maer vergeefs, nu 't zig gewroken vondt, Den ryder van den rug, den teugel uit den mond.
: Dus hy , die, om 't gebrek, eer 't hem nog treff', te ontvlieden, Zyn Vryheid , fchatten waerd, een' meester aen durft bieden, Blyft eindeloos een flaef, vermits hy niet verftond
[ Den oorber, en 't gebruik van weinig, hem gegond.
I Befliertge uw eigendom of dwaes, of zonder orden, Dan zal uw goed eerlang gelyk den fchoenen worden;
. Die knellen, zynze te eng, te groot, onvast doen gaen.
' Wys Ieeftge, heeft het lot aen uwen wensch voldaen.
1 Aristius, 'k zal uw beftraffing niet weêrftreeven,
I Zo haest ik meerder wensch, dan nodig zy, voor 't leeven.
! Het ruim vergaderd geld beheerscht, of dient zyn' heer; Het geld zal dienen, als het de eigenaer regeer. Dit fchryf ik by Vacune, alwaer geen zorgen woelen:
; 'k Zou vrolyk zyn, mogtge ook een vrolyk hart gevoelen.
GE-



GEZANG
VAN
POLYPHEMUS
O P
G A L A T E A,
UIT
O V I D I U S
DERTIENDE BOEK DER GEDAENTEWliSELINGEN.
Ja, Galatea is 't, die 'k myn gezangen wy'. Het wie ligusterblad is minder blank dan zy: De beemden zyn min frisch, min recht de welige elzen: Ze is zoeter dan de druif, wier ranken d'olm omhelzen: Doorfchynender dan glas, en dartier dan een geit, En reiner dan de febelp, waerin de paerel leit: De perzik is min malsch, de ahorneftam min gladder: Dan zy, runt eene beek, hoe fnel van loop, min radder: Ze is vaster dan deez rots, en helderer dan ys: Zy wint van 't mollig wit der zwaen, van melk, den prys: Veel fchooner dan een hof, welk duizend bloemen Heren : Meer wreed is Galat e dan onbetembre dieren:
Veel
■



Gezang van Polyphemus op Galatea. ui
Veel harder dan een eik, en valfcher dan de zee:
De wynrank is min taei, de wilglooc min gedwee:
Ze is fierer dan de paeuw, en vraetiger dan vuuren:
Een woedende beerin vak ligter te beiïuuren,
Als zy haer nest geftoord, haer welpen ziet geroofd:
Het dorschwiel perst min fel,wanneer'tdengraenbastklooft:
Een hydra grimt min wreed, zo haest zy raektaen'twoeden,
Door 's jagers voer getrapt: ze is doover dan de vloeden.
Doch, 't geen my meest mishaegt, zo ras ik fpreek van min,
Vlugt nimmer hert zo fnel de digte bosfchen in,
Wanneer 't der honden ftoet hoort blaffen in de dalen:
Wie kan den wuften wind, 't gevogelte agterhaelen?
Zo min is Galate te vatten alsze vliedt.
Maer, Galatea, 'kweet, gy zoudt, met myn verdriet
Bewoogen, nimmer vliên, noch uw geluk ontrennen,
Indienge Polypheem, en zynen ftaet, mogt kennen.
De Grot, in dit gebergte ontworpen, zonderling
Gevormd, en die natuur met vreemd gefteente omhing,
Kan geene zomerzon befchynen, of verhitten;
Hier mag ik onverzeerd in 't ftrengst des winters zitten.
Kom, zie hoe 't bloezend ooft de taeie telgen buigt;
De purpren muskadel zyn waes den oogen tuigt:
Ik laet de deeze en die voor uwen mond nog hangen.
Gy moogt de beziën, die groei en geür ontvangen
Daer



na Gezang van Polyphemus
Daer hen de lommer ftooft, afplukken met uw hand: De rócornoeJje rypt, by herfstcyd, op het land; Ook pruimen, geel als wasch, of blaeuw van vogt en verve Ze zyn voor u alleen, als ik uw min verwerve; Caftanjes, glad en groot, als ergens landfchap vondt: Myn Veld- en Hof-gewas zal groeien in uw* mond. Al 'c vee, dat gy hier ziet, is 't myne, verre weien En wouden voeden meer, meer zwerven in valeienj Ik berg ook in myn grot, op ruime Hallen, veel: En vraegtge naer 't getal, hun aental in 't geheel Te noemen, mogt uw oor, en myn geheugen, kwellen; Het voegt den fchaemlen best hun kudden net te tellen. Geloof my niet, maer zie, als ik die gunst verdien', Volle uiers kontge ginds myn kudde torfchen zien; Ook in de warme kooi myn lammren troep, en ginder Myn geitjes, even jong, zien hupplen, buiten hinder, 'k Heb altyd frisfche melk, die fmaek en dorst voldoet; Of, faemgeronnen , kaes en zuivel worden moet. Met ligte lekkerny, of dagelykfche goeden Behoeft gy u alleen te toeven, noch te voeden: Een haes, en ranke ree, ftoffeeren ook myn' disch; En vliegend wild, dat in den ftrik gevangen is, Ook duiven, jong en vet, en malsch van vleesch, genomen Uit nesten, hoog gebouwd op rotfen, of in boomen.
'k Ont-



opGalatea. 113
'k Ontdekte, korts geleên, in 't ginds gelegen woud, Waer veel gedierte, en veel in foorten, zig onthoudt, Twee welpen van een hert, piepjong, van beide kunnen, Deez zullen, fpeelende, u de opkoestering vergunnen. Ei kom dan Gala te , u zal geen vreugde ontftaen, Kom herwaerts, neem met my, ook myn gefchenken, aen.
H
PALE-



P A L E M O N,
O F H E T
VERLANGEN.
VELDZANG.
Paeemon, by den disch gezeten, Scheen, met den disch, zigzelven te vergeten: Hy zag 't geregt, welk Davus aen kwam biên, En warm verfcheen, maer zonder iet te zien. Straks buiten zig, en ver van huis, getoogen, Bepaelde ée'n punt zyn onverdraeid gezigt: Hy hieldt alleen de ftaerende oogen
Naer 't veld, den landweg op, gerigr. De fpys verloor haer warmte en waerde: Tot eindelyk een zugt zyn boezemleed verklaerde, En, met die zugt, deez klagt van zyne lippen viel.
Waer fammelt Hageroos? myn lpys, myn zon, myn ziel! Waer fammelt Hageroos, terwyl ik de uuren telle, En elk wegfnellend uur met myne klagt verzelle ;
Ter-



Palemon, of het Verlangen. 115
Terwyl 't verlangen, als een fchaduw, aen my kleefc, I Des morgens reeds verzelt, des nachts my. fchaers begeeft. I Waer fammelt Hageroos? Ik bleef vergeefs verlangen, , Van toen de nachtegael, met tooverende zangen, 3 De liefde, en lieve lente, in onze velden zong;
Van toen 't vervrolykt rund door de eerfte klaver fprong.
De molik heeft om haer de maeikers lang verdedigd;
De moestuin werdt van de erwt, die malfche vrucht, ontledigd;
De bloozende abricoos lokte ook de fnoeplust aen;
De bolle pruim werdt ryp, in 't lommer van de blaên.
Maer pruim en abricoos, door rups en mier gefchonden,
Zyn weg, cn worden in myn hof niet meer gevonden.
Het lang gefpeende lam, dat op haer heeft gewagt,
Werdt ouder, bleef geen lam, en is om niet geflagt.
En 't jong-gemeste kalf, laet zy meer tyds verebben,
Groeit aen, en zal eerlang zyn eerfte hoornen hebben.
Het nieuwe nagras, dat ook vette zuivel geeft,
Bezorgde ons lekkre kaes, myn beste kaesmeid heeft i Een kaes, op myn bevel, uit loutren room, gewrongen,
Welwaerd den disch van kiesfche en koninglyke tongen;
Gemengd met geurig kruid, van 't Oosten ver gehaeld:
'tWagte al op Hageroos, terwyl zy toeft en draelt.
*t Saizoen der zomerfpys begon ons lang te ontrennen. Myn kuikens, daerze mart, myn kuikens worden hennen.
H a De



110 PALEMONj OF HET
De liefde alleen houdt fland, treedt geen faizoenen in; Zy blyft een kuiken, zo blyfc ook Palesons min.
De zoete flaep verfrischt myn maegden, al myn knaepen, En runders mogen zagt, en onbekommerd flaepen, Zo vlyt de vaek in 't veld ook myne lammren neêr: Maer ach, myn Hageroos! Palemon, hunnen Heer, Schoon hy op pluimen ligt, die hem zyn ganfen gaven, Een leevend dons, waerin de zorgen zig begraeven; Ja zig in lynwaed rolt, uit eigen vlas gevvrogt, Bekruipt geen zagte rust, voor zilver ooit gekogt. Komt fluimervalligheid fomtyds zyn leden ftooven, Dan is 't een dunne flaep, dien ftraks de droomen klooven: Ja, 't zy hy waeke of flaepe, of nederzitte of gae, Het beeld van Hageroos, haer fchaduw, volgt hem na.
Gezeten 's morgens vroeg, als alle dampen wyken, Van daer het oog de werf, en 't veld, kan overkyken, In 't lugtig huisvertrek, dat naer het oosten ziet, Terwyl 'c herreezen licht in 't loof zyn ftraelen fchiet, En op de daken fpeelt der omgelegen' dorpen, Is 't zoet 't ontnugtrend nat der fyne thee te florpen, En 't bolle en blanke brood den graegen mond te biên, Met boter, ftiscfa en geel, of vette kaes, voorzien. Maer 't aengenaemst ontbyt, by *t ryzend licht begonnen; Het blanke tarwenbrood, uit eigen' tarw gewonnen,
Ver-



Verlangen.
J Verliest zyn waerde en fmaek, nu my het denkbeeld deert, 1 Waerom myn Hageroos niet rasfer t'huiswaert keert.
Wanneer het middaguur de warme keuken rooken, j De fpys bereiden doet, en doet den ketel kooken, Dan wagt, reikhalzend, naer het klinken van de bel Myn werkend veldgezin, want arbeid hongert wél. I Die nodiging ten disch, terwyl ik hier, en ginder, I Myn kudden gadeflae, behaegt my zelf niet minder: ; Niet minder aengenaem is 't voor Palemon meê, |; Wanneer hy zig in 't veld, by 't groote en kleine vee, Of by den ploeg, bevindt, en ziet de ploegers wakker Het kouter dry ven door den klaikorst van zyn akker, Om ftraks, als 't daelend licht de fchaduwen verlengt, En, met den koelen dauw, den ftillen avond brengt, Te zoeken hoeve en huis, en 't wagtend avondeeten, Welk hem de daegfche zorg, de landzorg, leert vergeten. Doch 't ftnaeklyks middagmael, de rustende avonddisch, Die hem, en zyn gezin, zo zoet, en welkom is; Geregten, wél-bereid, en naer den eisch bedegen; *t Gezegend veldgeluk, de vee- en akkerzegen, Schoon 't alles hem vermaeke en fmaek', fmaekt minder goed, Nu hy zyn Hageroos, die fchoone, niet ontmoet.
De kronkelende Vecht, moog met bekrompner vloeden, In 't heetst der zomerzon, naer Muidens zeemond fpoeden;
H 3 Maer



n8 Palemon, of het
Maer als de vogte herfst zyn waterfchatten geeft, Meer voorraeds langs den Rhyn naer onze velden ftreeft, Dan wordt de frisfche Vecht gezegend met die ftroomen, Welke op hun komst ruimfchoots afvloeien langs haer zoomen : Doch Hageroos wordt min dan deeze vloên genoopt! Die keeren op bun' tyd; zy komt niet, fchoon men 't hoopt.
Toen laetst, in haer faizoen, de afpergies welig tierden, En van den moederftruik, nog blank, gefneeden wierden, Heeft Davus, braeve knegt! de besten, die hy vondt, Verzaemd, en met veel zorgs gedolven in den grond, Om voor 't bederf dien hoop, was 't mooglyk, te bewaeren, En tot de wederkomst van Hageroos te fpaeren: Maer Davus fpaerde om niet! der wormen fcherp geweer Heeft hen allengs vernield; de afpergies zyn niet meer. Wat angst moet niet de min, terwylze wagt, verdraegen! 't Verlangen is een worm, die 't hart bedekt komt knaegen. Het krank verlangen blyft bekommerd, onvoldaen, En ziet den loomen fpoed der dagen, kwynende, aen.
Intusfchen heeft de herfst, na zo veel zomerzonnen, De herfst, zo ryk als mild, zyn heerfchappy begonnen. Hy fcheakt nu 't gene ons reeds de zomer hadt beloofd. Myn boomgaerd hangt veriaën van malsch en geurig ooft. Maer ik befchouw dien fchat met onverfchillige oogen ; Want zy, voor wie het groeit, blyft weg, blyft onbewoogen
Om



Verlangen. "9
Om herwaert aen te fpoên. Ook, zonder Hageroos, Vergeet ik de eedle Jagt: de ftrik, die taei en loos, Het vliegend wild verrast, hangt agtloos in myn heggen; 'k Laet ongeftoord den haes in 't flaimrend leger leggen, En 't veldhoen in het hout: myn jagtroer, jagerstasch, Wier handgebaer voorheên myn lieffte wellust was, Blyft hangen aen den haek: het kwynende verlangen Kan zelfs by wenschbaer goed geen waer vermaek ontvangen.
De Aertsbisfchoplyke Stad, die veele uitheemfchen ziet, Zag my, haer landgenoot, fints veele maenden niet. Haer Dom, zo ver te zien, gezien van myne werven, Mag eeuwig rnyn bezoek, Palemons aenkomst, derven. De Jeugd verlaet de fchool, als haer de viertyd groet, Maer keert eerlang te rug, dat Hageroos niet doet, En vat de boeken weêr, korts in een hoek geworpen.
Het kouten by een vriend, of jaermarkt in de dorpen, Der paerden wedloop, fpel, of veldvermaek, of vreugd Behaegt P alemon meer, in 't hartje van zyn jeugd. Uw afzyn, Hageroos! veroudert myn vermaeken. Ik kwyn en kweel, gelyk een tortel om de daeken. 'k Blyf, zonder u, helaes! van 'sleevensheil beroofd. Vergeetge my aldus, zulks hadtge niet beloofd!
Het duifje, ver van honk, zyn vryheid weêrgegeven, Zal ylings 't vreemde nest, of's roovers vuist, ontftreeven, H 4



12° Palemon, of het Verlangen.' En ftryken, na het lang gezogt hadc in zyn vlugt, 0P 't moederlyke plat, klapwiekende, uit de lugt. Heeft Hageroos dien trek, die 't duifje dryfc, vergeten? Of heeft de uitheemschheid reeds haer heimzugt uitgefleeten * De liefde tot den grond, daer zy de zon eerst zag; Haer lieven naem ontving, aen moeders borsten lag, Heeft voormaels haere ziel doortinteld, en bewoogen! Schynt nu een vreemd gewest meer minlyk in haere oogen? Zweeft daer een zagter lugt, een bloeizemryker mei°? Is 't veld aldaer bekleed met fchooner bloemlevrei? , Valt daer de jeugd meer heusch? zyn daer de vryers netter, De kuikens malfcher, en het zomerzuivel vetter? Of heefteen vreemd gezel - neen, bloos Palekon, bloos, Nooit woonde 'er dubbelheid in 't hart van Hageroos! Maer, Hageroos, gy hebt uw afzyn zelf geregeld; Uw wederkomst bepaeld, zulks met een kus verzegeld: Gy hebtme alsdan uw hand en harte toegezegd, Nu rektge deezen tyd; dat 's zeker al te flegt.
Palemon klaegde, tot de vaek, met zyn vermogen, Hem onverhoeds verheerde, en zagtkens glipte in de oogen: Hy fluimerde op zyn' ftoel, zyn minverlangen fliep , Wanneer hem Hageroos, met Davus, wakkerriep.
D AF-



ID A F Nc I 5,
O F
BRUILOFT.
VELDZANG.
M n hadt de runders reeds gemolken in de (tallen, I En 't voedend avondvoêr ook toegedeeld aen allen,
Toen Dafnis, wel te vreên, na d'afgeloopen' kring I Der daegfche bezigheid, uit zyne wooning ging. Hy hadt, gelyk het past aen welberaeden luiden, De ftallingen bezien, gezien wat fuivel huiden . Zyn emmers vulde en kuip, en of het noest gezin
Op voeder lette en vee, op kaesbak en gewin. ! Thans zag hy, van zyn werf, het daelend daglicht glimmen. Den nacht in 't oosten met zyn fchemeringen klimmen: Terwyl de opgaende maen, nu bykans vol en rond, l Aen weide en weg beloofde een heldren avondftond. i De hupfche D af nis bleef hier wandelen, noch wagten; I Een onweerftaenbre drift vervulde zyn gedagten, I En dreef hem, daer een boom, nu van zyn blaên beroofd, i In 't middenperk geplant, twee breede wegen klooft, H5



En juist een kruisbaen vormt, of vierfprong, waer de buuren
Verzaemen onder 't loof, by zomeravonduuren,
Als 't koele windje waeit, na 't branden van den dag.
Wat Hecatee ooit op een' kruisweg weemlen mag,
Of by een vierfprong zweev'; de geesten, die hier waeren,
Beheerschten Dafnis thans, enjaegden'tbloed doordeaerenj
Zy leiden hem, allengs, daer hy zig eenzaem vondt,
Dit veldgedicht, deez' zang, een' Echtzang, in den mond.
Wien 't luste, of weigren moog', met toegenegen' ooren, Naer D afnis needrig lied, dit winterlied, te hooren; Gy waterlandfche Stad, die aen de goudzee rust, Het laege Marken ziet, ten oosten, by uw kust, En in uw wapenfchild een Monnik komt vertoogen, U, met uw torenfpits, ten westen, toont aen de oogen, Gy, die de ftof my geeft, gy luistert, daer ik zing. 't Is feesttyd, blyde Stad! 't is bruiloft in uw' kring! Want blonde Chloris mint, en trouwt een zuidlands vryer. Zy kiest, nu moeder 't ftemt, den vreemden jongman blyer, En valt, van hupsch onthael, en heusch gevry, doorwarm, Hoe koud de winter zy, den jongling in den arm! Lag 't gantfche Zuidland niet voor Thyrfis trouwlust open ? Slegts luttel velds heeft daer een vryer af te loopen, Al komt 'er 't Westland by, indien hy braef en vroom, Te kusl' te keur' wil gaen: de Maegden aen den zoom,
Der



Bruiloft. 123
Der Merwe en blonde Maes voên ook de min in de aêren. Waerom kwam Thyrfis toch ons Noordland toegevaeren, En roofde 't puik der buurt, een vry fier, ryk en fchoon? Jk fpelde 't langdat zy eens heerfchaps hupfchen zoon, Uitheemsch, het liefdevuur zoude in den boezem jaegen. Want Chloris, in het prilst, en 't bloeiendst haerer dagen, In "t bloozenst haerer lente, en als een Lenteroos Nog in haer blaên gerold, daer Krokus, Tydeloos, Te vroeg gereed, reeds lang haer verwe en fleur, verlooren, Moest, waer zy ook verfcheen, de vryerfchap bekooren. Geen nydig dundoek dekt, gelyk het Oosten doet, By ons 't gelaet der vrouw, der oogen zwier en gloet; Hier mag de zedigheid naer 'sLands manier en orden, Verfchynen om te zien, én om gezien te worden. Wanneer de jonglingfchap komt vryen, keur van min Dryft vaek dan d'angst voor keus ten maegdenboezem in; Maer fliert bedagtzaemheid het kommerlyk verkiezen, En wil de min aen vuur en voordeel nier verliezen, Dan geeft zy, welbedagt, den waerdigften haer hand. Myn Laenen zagen 't vroeg, ook zagen 't Stad en Land, Hoe Chloris neiging liep; dat onderdaenig vryen, 't Eerbiedig aenzoek, dat omzigtig naedrend myën, Het vierig haeken van den minnaer naer de maegd, Heeft JNife lang befpied: ei Vader! zie, hier daegt,
Dus



ï24 D A F N I S , O F
Dus fprakze, een huwlyks dag, het wil haest bruiloft worden. Thans ftaet die Bruiloft vol. Nu viert men, naer 's Lands orden, De Feesten, nu is 't huis, de deurbel, opgetooid, Naer de aertige manier der Stad beftrikt, beftrooid, Met lovers , lint en palm; terwyl de Raedhuistoren Den wandelenden ftoet zyn klokken-klank laet hooren.
De dorre wintermaend geeft blaên, noch bloem, noch fruit, Het veld trok, overlang, zyn zomerkleedren uit. Geen heerfchap hooft meer in de Purmer, op zyn hoeven, 'kMogt anders 't Jonge Paer verwagten, en hier toeven,* Met al het bruiloftsvolk, op hof en veldgewas, Hen wyzen naer de wei; hen baekren in 't nieuw gras; Hen brengen by het vee, 's Lands dierbre mellekbronnen ; Hen noön, in de open' fchuur, by myne zuiveltonnen, Of op een malfche kaeze onthaelen, daer de geur Der klaverbloem uit riekt: maer thans is alle fleur, En kleur, en lugt, en lust uit weide en hof verdweenen; De zon van 't landvermaek is doof, of uitgefcheenen. Den winjerportel, of de hooikaes, vraegt geen disch, Waer 't, door de min, nog maei, en lente, of zomer is;' Het min vuur, fchoon het vuur van 't gryze jaer moog' krimpen, Vraegt naer geen jaerfaizoen, de winterlugt mag fchimpen Met liefde en haere toorts, zy derven vonk noch vreugd, En 't huwlyksbed blyft groen, en gloeit door't vuur der jeugd.
Deeze



Bruiloft. 125
Ibeeze Egt worde in de gunst des Hemels dan voltrokken! IGelyk het veld zig kleedt in witte wintervlokken, iHet ys de vloeden dekt, 't plantzoen de groeikragt derft, |En, om weêr op te ftaen, in blaên en bloemen fterft; iGelyk de lieve lente aen 't leevenwekkend leeven iHaer milde koestering en werking kan hergeeven; jGelyk de zomer graen en ooft doet zwellen, en in 't groen i|Den os met vet omkleedt; gelyk het herftsfaizoen jlMet volle handen fchenkt, wat lente- en zomerlugten iAen ons beloofden in den teeltyd hunner vruchten, :Zo deelt het Huwlyk ook, fints de eerfte trouw begon, In wisfeling van weêr, van zomer, en van zon. |Gelukkig zy, die, by 't verandren der faizoenen, (Den kouden dorren tyd, den bloeienden, en groenen, 1 Ontvangen met een hart, hoe 't wentel', wel te vreên, iDoor zomerdonders, en door winterftormen heen! fDe vloed der Zuiderzee blyft wasfen beide en ebben. iGehuwden hebben ook, gelyk de velden hebben, 3Hun hagel, honigdauw, hun zeevlam, muis, en mier. 1 Wat ftaet de wreede ziekte aen d'armen landman dier, i Die onze runders treft, hun dryft de dood in 't harte!
Zwyg Dafnis , meng by vreugd geen' toon van rouwe en fmerte!
Voorfpel een' beter tyd van markt- en akkerwinst, '. En wagt op uwe kaes en kalvers, voor het minst,.
Hoe



ï2<S • ' Dafnis, of Bruiloft.
Hoe ook de handel loop', den besten prys van allen; Gezonde velden vee's, gezonde en volle (lallen. Zo haest de Lente bloost, de Zomer ons belonkt, De Purmer met nieuw groen, en frisfche bloemen, pronkt, Komt dan, Vereenden! met uw vrienden, met uw magen Op 't Land, en fmaekt het zoet van aengenaemer daa;en; Ja fmaekt dan de onfchuld en de eenvoudigheid op 'c land. 't Recht-edel Veldbedryf, gereikt van hand tot hand, Van 's aerdryks eerden tyd, bekoort gezonde zinnen. Hier zweeft de vruchtbaerheid; ja 't ongeveinscht beminnen Zingt ons hier 't loeiend rund, en 't vogeltje, in de borst, Hier heeft de fchuld Natuur min met haer fmet bemorst.
ALEXIS



A L E X I S,
O F
K R A E M B E D.
VELDZANG.
Spoei voort,volfchoone Zonlfpoei voort langs de Oosterkimmen, Laet van uw' glans de lugt met wederglanfenglimmen, Schyn, met uw vrolyk licht, door myne venfters heen, Belonk het Kraembed van myn dierbre Chlorimeen; Myn dierbre Chlorimeen heeft my een Zoon gefchonken!
Des Aerdbols andren kant mogt nog de zon belonken, De ftille nacht was heusch, en gaf den bedden rust, De gryze zeegolf rolde, al ruisfchende op de kust, Het windje gonsde zagt in 't lugtig loof der boomenjj En dartelde over 't vlak der vriendelyke ftroomen; De ontwolkte hemel voerde, aen zyn azuuren trans, Het tintiend ftarrenheir, met grooter gloed, ten dans; De velden (liepen, geen rumoer heerschte op de wegen: Dus minzaem kwam Natuur,deez' nacht,den fchepslentegen! Dus minzaem heeft Natuur myn dorpel, deezen nacht, Betreeden, en myn huis haer' zegen aengebragt!
Een



128 Alexis, of
Een koeltje, door Natuur myn echtkoets toegedreeven, Kwam zagtkens in den hof myns vruchtbrenhuwlyksftreeven:! De boom van myne trouw was wenschbaer uitgebreid, De vrucht gekweekt, bereid, En nu in haer faizoen volgroeid, en ryp gewordenI Natuur, fteets werkzaem met oplettenheid en orden, Schudde aen den huwlyksfram, en zyne vrucht viel af. 'k Ontving de vrucht der min, die my de hemel gaf, In de armen myner vreugd! de blydfchap was volkomen! Wie kan de huwlyksliefde in haere togten toornen! Het loon der kuifche trouw tart baerensnood enfmert, De waere blydfchap zet de geesten van het hart, Verdunt, bekoelt het bloed, dat vlugger wordt bewoogen. De vreugd hadt nimmer op Alexis zulk vermogen! Al wat my thans omringt deelt in myn zuivre vreugd, De gantfche fchepping fchynt verhemeld en verheugd! Spoei voort,volichoone Zon.'fpoei voort langs de Oosterkimmen j Laet van uw glans de lugt met wederglanfen glimmen, Belonk myn Chlorimeen, fchiet zagt uw zuiver licht Haer lieven Zuigeling in 't teder aengezicht! Uw vriendelyke komst moet waeren zegen fpellen Die zegen de eerfte vrucht van onze trouw verzeilen. De rust, de zaligheid, van 't heilryk echtverbond Vindt, in den vruchtbren Ichoot der vrouw, haer eerften grond j
Zyt



Kraembeo. i2S>
; Zyt welkom, teedre telg! fchoon d'aenvang van uw leeven ( Ons, fchreiende, de leus der fterflykheid moog' geeven; I Wy juichen by uw komst, gelykwe zyn gewend I Te juichen, ieder jaer, op de aenkomst van de Lent.
Hangt vaek, als zy verfchynt, nog rym in weide en laenen;
Of fchreit zy koude traenen ,
i JJe zoele westewina, ae uenuuueicuue iuu,
jHerftelt de Lente, fchoon zy fchreiende begon.
I; Het fchreien zy den mensch by 's leevens intrede eigen,
\ Maer 't is geen voorgevoel der rampen, die hem dreigen.
l'De moeder kermt van baerensweên;
I Zo moet, langs 't naeuw begryp van 's leevens doorgang heên,
De fmerte ook 't fyn gevoel van 't teder lighaam knellen , |>En by zyn eerfte komst zulks fchreiende vertellen.
Spoei voort, volfchoone Zon, en lagch ons vrolyk aen! |De Maeimaend moet in 't rood in myn gedenkboek ftaen! {De groene en blonde maei geeft aen Natuur nieuw leeven,
Zal groeikragt en geluk aen myne velden geeven. \ Myn wei belooft alreeds den rundren overvloed; { Gelyk bet bloeiend hof d'aenftaenden zomer doedt.
Gy gaerde, en veld, en weiden,
Myn echtgeluk blyv' nooit van uw geluk gefcheiden!
I De vruchtbaerheid myns echts verzelle uw vruchtdragt meê!
: En kinderzaligheid den aenwas van myn vee.
I K!in>



13b Alexis, of
Klimop, volfchoone Zon, aen 'shemels heldre boogen! Belonk van 't zuiden ons met even-vriendlyke oogen, En laet uw daelend licht, in 't westen, fchoone Zon! Zo glansryk zyn en fchoon als dat in 't oost begon. Het leeven myner Spruit, zo heilryk aengevangen, Door 't morgenlicht begroet, door aller vooglen zangen, Door my, door myne Gade, en 't juichend huisgezin Zo vrolyk ingehaeld, moete in zyn aenbegin, En voortgang, zulk een zon van zegening beftraelen, Als thans Natuur verblydt, en heuvelen en daelen Het vuur der voeding fchenkt, de zwangeifchap voltooit Der zaeden, in den fchoot der vruchtbaere aerd geftrooid.
Klimop, volfchoone Zon, aen 's hemels heldre ftreeken! De leuwrik, 't piepend nestje, op zulk een licht, ontweeken, Klieft zingend, daer hy klimt, de dunne lucht van een, Terwyl zyn kraemvriendin hem naoogt van beneên. Kan ons gezigt de vlugt niet volgen van zyn veeren; De onafgebroken' toon van 't volgzaem kwinkeleeren Treft ons gehoor om Iaeg: fchoon 't vogeltje, in zyn vlugt, Al hoog, en hooger ftygt, en de omgelegen' lugt Met zynen gorgel vult, de laegte fchynt te ontwyken, Zyn kroost vergeet het niet: in 't fchigtig nederftryken Valt hy by zyne gade, en 't jong gebroedzel, neêr, Hervat, na zynen zang, de zorge eens vaders weêr.
Myn



Kraembed. 131
Myn vreugde, en echtgeluk, door hindernis noch zorgen Belemmerd, zweemen, in deez' aengenaemen morgen, O blyde leuwerik! naer uw geluk en vreugd: De wederkomst der zon, maekt u en my verheugd; De zuivre huwlykstogt, die beider hart doorgriefde, Leert ons den teedren toon van gade- en kinderliefde: En fpoên, uit hooger lugt, uw galmen hemelwaert, Myn dankbaer morgenzang, al klinkt hy flegts op de aerd, Voert vlugge denkenskragt, op haere vleuglen, verder.
Myn jonge lammren ftoet, bewaekt door hond en herder, Daer 't hupplend fpringt en fpeelt, en in de beemden weidt, Zuigt uit de moedermam de melk, voor hun bereid. Het lam kan by die melk, en 't voedend veldgras, groeien: De lente zienwe frisch, in bloem en bloeifem , bloeien: Het klaver groent, en groeit myn kudden in den mond: Het jonge vee bedyt, al 't jaerig blyft gezond. Laet dus de welvaert ook en wasdom 't huis bejeegnen, En myne huwlykstelg, met hunnen invloed, zeegnen! Wat baet ons 't veldgeluk, als vruchtbaerheid en min Treên, met verftuikten voet, of nooit, ter huisdeure in.
Spoei voort, volfchoone Zon! fpoei voort, als gy begonnen, Gereezen zyt, in 't oost: zie, t'avond afgeronnen, Wanneer gy 't westen groet, dus vriendelyk en fchoon Terug op 't Kraembed van myn Gade, en onzen Zoon;
I a En



13? Alexis, of Kraembed.
En zie de Kraemvrouw dan, met teder zielsbeweegen , Haer fpeen den zuigling biên, hem, aen de borst gelegen, Dan de eerfte kinderles der kundige Natuur Aenleeren, daer wy 't zien, in dat verrukklyk uur. Wat blydfchap zal dan 't hart van Chlorimeen vervullen, Als wy dien moederpligt in haer befpieglen zullen! Terwylze Alexis met een lieven lagch aenfchouwt, Daer zy het zuigend kind met bei haere armen houdt. O kuifche en vruchtbaere Echt! o bron van zaligheden! Wie u verfmaedt is woest, of gantsch beroofd van reden.
Ik zal, terwyl gy 't ziet, o Zon! by gindfchen ftroom, Den frisfchen, gladden, ftam van dien Ahornenboom, Den jaerdag van myn' Zoon, en zynen naem, toewyden; Die beiden in de fchors met fikfe tekens fnyden. Was welig, Platanas! tot dien aenftaenden dag, Wanneer op u myn Spruit de lettren leezen mag.
Alexis hadt deez' zang, met dankbren ernst, volzongen , Toen liefde in huis hem dreef naer 't Kraembed, om zyn jongen, Ook zyne Chlorimeen, een teedren kus te biên, En hem, voor de eerftemael, aen haere borst te zien.
LEN-



LENTEZANG,
DEN HEERE
PIETER FONTEIN,
TOEGEWYD.
Schoon 't edel Grieksch en 't grootsch Latyn, Geleerde Man, uw troetellettren zyn; Der Ouden Poëzy uw keurige aendagt ftreele; Hun Citer, in uw1 zin, den boventoon nog fpeele: Schoon ook de hedendaegfche Aufoonfche Dichtrenlïoet In uw beleefd verblyf der Kunsten Kweekfchool groet'; Gy fchaemt u egter niet de Nederlandfche Reien, Kunstminnende FONTEIN! Als Voedfterheer van dien begaefden trein, Langs 't hooge gloriefpoor, ten Zangberg op, te leien.
Dies legt myn Kunst deez' Lente ook voor u neêr, Laetu haer Duitfche Zang, om Hiots Latyn, behaegen.
Zoo deel' zy eenigzins in de eer, Die zyn geleerde Lier by u heeft weggedraegen.
I3 ZANG



ZANG
OP DE
WEDERKOMST der LENTE.
2/ingt en Ipringt: de lieve Lente keert terug; de Winter vlugr. Juicht en danst: de wrange Winter wykt voor zagter Lentelugt. Heufche Lente, fchoone Lente, zalig, zoet voor'taerdschgeflagt; Lente, lust der Oppergoden, ook by laeger Goón geagt: Alle dieren, visfchen, vogels, minnen, Iooven uw gebied.
Zingt nu, juicht: de lieve Lente keert te rug; de Winter vliedt. Helles Ram ontfluit aen Febus 't nieuwe koestrend zonnelpoor; En ontneemt den nacht weêr de uuren, die de dag onlangs verloor. Spoedt u, Titan, daer de fchaeker van Europe een breeder baen, Breeder nog de Tweelingbroeders en de Kreeft u in doen flaen.
Zingt, de Winter wykt; de Lente wordt in haer gebied herfteld. Regenbuien, fneeuw en hagel hebben de aerdboóm lang gekweld. Jupiter hieldt woud en akkers, lang genoeg, door kou benard: Wy befchouwden vloeibre vloeden, ftyf geronnen, marmerhard; Akkers, beemden, door de vlokken dik beftooven, diep bedekt. Rappe knaepen fnelden rustig, lustig, door de kunst gewekt,
Dry-



Lentezang. ï35
Dryvende op twee yzren wieken, langs den gladden rug der vloën.
Rasfer kan der Goden bode, Majaeszoon, zyn'weg niet fpoen,
Niet gezwindcr zweeft de vogel van Jupyn door »t ruim der lugt; LlfsNeptunus, diedebaeren, met zyn' drietand, houdt m tugt, bRydt, langs 't vlakke zout, niet fneller, op zyn wufte waterraen. korts noch zagen wy de rosfen, langs de vlakbefneeuwde baen, ■Ledig op hun vragt en (leden* briefchend draeven, vliegend vlug; „Heet door 't klinken der gareelen, die hun wappren op den rug.
,Dus zag Elis 't renperk Huiven van der kleppren fnellen loop, I Driftig om den palm te winnen, niet dan voor veel zweets te koop. j Zingt nu, zingt: de lieve Lente keert te rug; de Winter vliedt. I Zeeliên, op, ontmeert de kielen, nu de zee u winsten biedt, I Gaet, ontrolt en hegt de doeken aen den mast, den helm aen't roer. I Blaeuwe pekel ruischt nu vredig, kentgeen woedend windrumoer. •t Water lagcht, de golfjes darden, 't leenig lugtje fpeelt en fioe». :! Ziet hoe aen den heldren hemel 't kronklend Slanggefternte gloeit; Hoevoor'tnydigfloersvanwolkenvreestgeenGrooteofKleeneBeer.
,1 Zeilt dan, kielen, keert gelaeden vol uitheemfche waerenweê, Zingt nu, juicht: de lieve Lente keert terug; de Winter vlugt. •: Tongen, doof het vuur, bewaer nu turf en hout voor kouder lugt: Al dien voorraed, wil 't de Hemel, eischt een ander ftreng faizoen, * Als de wrange buien woeden, zwarte wolken onweêr broen; : Alsdemensch,verkleumdvankoude,traeglyktreedt,enftramvanleen,
Met de kegels om de kaeken, klappertandend krimpt in een;^ I 4



J3Ö Lentezang.
Of zig, tegen 't ftrenge weder, kleedt in 't hermelynen bont. Nu verfchynt de ontlooken' Lente, blaest vioolen uit den mond. Wykt dan uit de muffe Steden: ftreeft naer buiten; zoekt het veld Zingt, de Winter vlugt; de Lente wordt in haer gebied herfteldj De Aerde, teelziek, korts bezwangerd dooreen vette regenvlaeg^ Zet haer' vollen fchoot weêr open, baert der velden êelfle vaeg. 1 't Mollig kruid verheft zyn kruintjes uit den lauwen zagten grond.] Bosfchen, die het winterweder diefsch ontkleedde, deerlykfchondt j Toonen de eerfte ontrolde bladen: al 't geboomt herleeft, ontfpraitj 't Een biedt lovers, 't ander telgen: hier ftaen bloemen, ginder kruid. Boreas, deeze oord ontweeken, geesfelt nu den Bofporus, En verzengt de barre klippen van den feilen Caucafus. Zagte Westewindjes woelen, ftoeien, fpoeien, af en aen,
Doordeoeemden,langsdebeeken;kruUen,fchommlen,vloênen blaên. Heldre, drooge, zuivre lugten fcheppen dagen frisch en fchoon; Zelfs de Nacht, ons toegenegen, komt ons op haer gunsten noón: Zy doorvoedt de aêmechtige aerde, door de toorts der zon geroost, Met dendauw, gevormd als paerels, die het kruid verkwikt en troost,' Droppén, diedenugtre Febus, 'smorgens ryzend,greetigdrinkt! Zy bezaeit de lugt met fterren, waer Diane in 'c zilver blinkt, 1 Lokt de Faunen uit hun holen, door de bosfchen,door het woud', Dansfende op twee ruige beenen, daer het Cynthia befchouwr.' ."
WyktdanuitdemufteSteden:ftreeftnaerbuiten;zoekthetveld. 't Wild, de diepe winterkui]en, holle rotfen reeds ontfneld,
Vreest



L E N T E Z A N G. 137
freest geen fheeuw, die fpoor en treden aen den loozen jaeger toont, Maer verheugt zig in de beemden, waer nu list noch bloeddorst woont. Ei, nu darden alle vogels, in de telgen, door het groen, ijRoemen, met hun fchelle keeltjes, *t aengenaemfte Jaerfaizoen. iBlanke zwaenen, korts de beeken, door de kou geftrcmd, ontvloön, jüobbren, dry ven, onder 't roeien, op haer' zilvren watertroon; fcuiklen, netten pluim en veêren, fpartlen, fpeelenin den vloed, [jzelfs verheft de vuile kikvorsch 't groene hoofd, en wrokt en wroet, JjAept en roert den raeuwen gorgel, rikkikkikt ter veenplasfe uit. ÏEenigfte oneer van de Lente, wicn gevalt uw fchor geluid?,
Gy verftoort de dille droomen, jaegt den zagten flaep van hier: ISmoor uw ftem in ruigte en modder, flnaed der Lente! lelyk dier! ■iet, uw vyand, en vervolger, komt uit warmer oorden aen, I Vorfchen, duikt, hy loert behendig, waer zyn wyde fchreeden gaen, ,!By uw poelen, om u, leevend, in te Hokken; zyn gebroed, I Hongrend naer zulk aes, te fpyzen met uw fpieren, met uw bloed. 4 Bouw, goedaertigfle aller vooglen, Ojevaer, uw dankbaer nest, cl Bouw het op gastvrye daken, by beleefden tiertge best. l| Kleene Progne, niet vergeten in der Dichteren kunstgezang! üjüat uw piepend nestje kleeve, kunflig aen myn balken hang': I Vliedtge uw' egtgenoot, dien wreeden, hier is veiligheid en troost; I Hier is geen gevaer te dugten voor de móéder, voor het kroost: Mogt uw zuster Filomeele luisteren naer myn' wensch en beê,
' 'k Maekte voor die lieve zingfter ftraks een gulden' kooitje reê,
I 5 In



i38 Lentezang.
In myn dichtcel zouze leeven, daer ik 't zangchoor viere en dien'; Maer fints haer de Thrax onteerde, wilze nimmer mannen zien:' Schigcig duikcze in 't digtst der bladen van een' eik of populier: Zy verwint de boschkooraelen met der klanken val en zwier, Alsze, klaegende, eêl van toonen, aen het woud haer leed vertelt.
Wykt, verlaet de muffe Steden :ftreefc naer buiten; zoekt het veld. Ploeger fpant zyn willige osfen in 't gareel, en keert de klont Met het kouter, ftrooit de zaeden in den welbereiden'grond. 'i Landvolk wraekt nu rook en kooien; 't vee ontvlugt den duffen flal; En de herder dryft zyn kudden in het nieuw-begroende dal; Zingt, terwyl hy 't vee by troepen graezen ziet, en gadeflaet, 't Kommerlooze onfchuldig leeven van den herderlyken ftaet. Egon fnydt in beukenfehorsfen minneklagten, zyne vlam, Trekt Neëras naem, geftrengeld door den zynen, op den ftam: Groeit, o Lettren! met de fchorsfen, als de gloed in 'sherders ziel. Dafnis, zie uw Filiis nadren, Pillis, die uw oog beviel:
Neemuwruischpypjfpeelvanliefde^anfchenkkaedj^een'teedrentoon, Ligt vermurwtge nu de fiere; ligt krygt gy haer hart ten loon: Mooglyk zal de maegdeboezem nu de mingevoelens voên: Die nooit minde, of immer minde, blaekt van minne in 't Lentfaizoen.
Zingt nu, zingt: de lieve Lente keert te rug; de Winter vliedt. Pales, op der landliên bede, komt, aenvaert haer veldgebied: 'tKruid,waer haere zooien drukken,groeit en groent,en ruikt en lagcht, En der geiten uiers zwellen, ryk met melk en room bevragt.
Pan
Maer iints haer de lhrax onteerde, wilze nimmer mannen zien: Schigcig duiktze in 't digtst der bladen van een' eik of populier: Zy verwint de boschkooraelen met der klanken val en zwier
Alsze, klaegende, eêl van toonen, aen het woud haer leed VPrtPh
Wykt, verlaet de muffe Steden .-ftreeft naer buiten im^rhaf<,au



Lentezang. 139
I „orCrhvnt. en ftreek de velden met de klanken van zyn fluit:
be Echo, de oude liefde indagtig, kaetst te rug dat zoet geluid, L „,n „„nhnnm ruischt op 't klinken van die toonen, roert zyn blaên.
3een kristallen1 kluisters hindren nu de vlugge Vhetnajaên, [y bewandlen, nat van zooien, weêr der beeken groenen rand.
^erggodinnen, Akkernimfen, juichen, dansfén hand aen hand.
kots- en Bosch- en Woud-bewoonfters, zingen, darden in de wei, En de drie Bevalligheden fpeelen, deelen in dien rei.
kloris 'thoofdderfchoonebende, praeltin'trykveelverwigkleed, £nbeftrooitmetteedrebloempjes'tpurprenPad,waerlangsze treedt. ■Cypris zelv', die in de Lente 't leeven zag, de Lente mint, «Komt in 't veld, ontfnoert haer' tabberd voor den darden westewind: ^ybetreedtdeontlookenbeemden.blankvanboezem.blootvanborst,
Met haer' Zoon, den Minneftooker, die zyn' boog en pyltjes torscht. Onder'thupplend heenetreeden, plukt de knaep, van't groene veld, Bloempjes met zyn zagte vingers, bloempjes, daer de dauw op fmelt, Waer van hy, voor fchoone Nimfen, tuiltjes ftrikt,enkranS]es breidt: ' .t Is een Godheid, wagt u, Nimfen, 't is een Godheid,die misleidt,
Dan het allermeest te dugten, als hy lacht, en ftreek, en kust.
Neen, volfchoone Veldgodesfen, hebt geen zorgen, fpeeltgerust;
Want de teedre fchigt der liefde wondt onfchaedlyk, doodt u met. Mint nu, mint: de lieve Lente keert te rug; de Winter vliedt.
De eedle Lente, aen Cypris heilig, is de tyd van mingeneugt.
Hymen zwaeit nu nieuwe toortfen, geeft zyn wetten aen de^eugd



*4o Lentezang.
Kweekt in 't bloed, ontfteekt in 't harte 't teelend vuur der zoete ml | Deeze drift beheerscht de velden; 't vee verzaemt, en volgt dien zit l Nu laet zig de koe befchryden, duit en draegt den woênden ftierf Bok en geit, en hert en hinde, fpeelen, teelen door dat vier. 1 Slangen, van die drift gedreeven, winden, ftrenglen, zig dooreelf Zie de trotfe paeuwen minnen; musjes, dartiend, de ega treên, L En de tortels zig uit liefde naer hun kuisfche gaden fpoên. Vogels, die de lugt doorfnyden, visfchen, woonende in de vloei Wikklen zig door nieuwe vlammen, in dien aengenaemen ftryd,] Poogen hun geflagt te bouwen, uit te breiden met den tyd. Gaet nu, gy, die de eerfte hairen om de frisfche kaeken draegt; Gy ook, huwbre maegdenreien, brengt, dat Citheré behaegt. Volgt uw Vaders, volgt uw Moeders, offert Cypris min en vreugd; 'c Vuur der jeugd gelykt de Lente; 'sleevens Lente is onze jeugd. Schoonte en jaeren vliên, de Winter nadert met zyn dor gelaet; Dan verdooft het vuur in de aedren, \ vryen teelt dan fchande en ImaedL Waerom verwt de fchaemte uw wangen ? 'k zing hier van een' zuivreiL Van een hemelfehe Godesfe, wie men ftrafloos hulde doet; (gloei De andre Venus, eene onkuifche, pryst myn eerbre zangfter nietl Mint nu, mint: de fchoone Lente keert te rug; de Winter vliedt! Kom, Dione, fterk uw' Dichter, hy verheft uw eerbaer vier; h Leer hem lieve en teedre woorden, geef zyn verfen kragt enzwierii Zonder u wordt niets bevalligs, niets gezegd, dat geestig luidt; Gy alleen deelt den Poëeten Pindus eerlaurieren uit.
Blaekis



Lentezang. i*1
Lk myn' boezem.voedt de vlammen,daer my Febusmede ontvonkt: L, terwyl een krans van mirten fierlyk om myn' fchedel pronkt, |1 ik in den lof dér Lente tevens ftrenglen uwen roem. Lnbeheerschfter, hartenfnoerfter, aller eerbied, leevensbloem! Lereldrond erkent uw wetten; op uw' wille, voor uw' ftaf, leggen tygers, woênde leeuwen, ftraks hun wreede neiging af. Lle visfchen, fchuwe monfters, temtge in 't diepst der kille vloên. Li kontge, ö Aertsgodesfe! teelen, ftreelen, kweeken, voên. Lts weêrftreeft uw wet en orde; de aerde volgtze, en zee, en logt: Lege, 't Zuidewindje fladdert, nat van vlerken, ftrooitzynvogt; Lltge, Febus vrolyk wezen wordt van 't donker floers ontbloot. L de vette droppen dringen in des aerdryks vruchtbren fchoot, f n Apol de murwe klonten, met zyn ftraelen, zagt doorwaert, L terwyl uw ftil vermogen, koestrend, in de ftoffen vaert; Dan,'danhuwtge,alvoêndeMoeder,'tnaten'droog,doorwarm,aaneen, i£nuwwerkingdringt,milddaedig,doordengantfchenvormklomPheen: Lenkende alles groei en leeven , door uw'invloed, door uw vuur, lektge de eeuwen, blyftge heerfchen, als voogdesfe der Natuur. I Zingt: de Winter vlagt} de Lente keert te rug, en fiert netland. •Lente was het, toen de wereld eerstverfcheenuit'sMaekershand; Lente was het, toen Saturnus de aerde in billykheid gebood, Eoe gelukkig hy, die 't leeven in dien zaelgen tyd genoot! .Toenbehieldthetboschzynlovers,'tveldzynbloemen,immerfnseh.
' Beekjes, nooit door 't ys gekluisterd, lekten, rustloos, riet en hs.



x42 Lentezang. En de heete Hondfiar fchroeide nimmer de akkers met haer'gloe* Joeg geen' veegen ftervelingen wreede koortfen door het bloei Gouden' Eeuw, zoo vol van weelde, toenge 't wereldrond verliet Werdt de onafgebroken Lente niet geduld in 'c nieuw gebied; Maer de jaerkring in vier deelen, naer den loop der zon, gedeek Nu verhit de heete Zomer 't lugtgewest, wiens gloed verveelt; Dan verheft de Herfst, angstvallig,zwaer van vogten , 't matte hoofd Nu regeert de koude Winter, die het vuur des leevens dooft.
Wat al zegen bragt die Lente de eerstgeboren waereld aeni Zagt, myn onbedagte Zangfter, zoudenwe ons geluk verfmaéVj Nimmer moet de ftervling wraeken 't geen de Hemel wil, of doet Alles is hier, diep doorkeeken, fchoon, bevallig, heilig, goed, Elk faizoen verfchaft den goeden waer geluk en ryken troost. Als Apol, met gloênde wielen, Herkies Leeuw de lenden roost, Stooft hy, gunliig, met zyn ftraelen Ceres akkers, hof en veld Door wier kragt de vruchten rypen, 't graen in vette voorenzwelt 'k Zing van u, ö milde Moeder! die uw'hoofd met halmen kroont, En,alsrykftederGodinnen,fteedsuwgunstaen'tmenschdom toont] Knelde, o^tyds, geen'norfchenftieren'c ploeggareel den taeien nek;' Hadt geen holle maeg der maeiren toen, na d'arbeid, fpys gebrek5 Leefden de ouden by de bladen, by de kruiden van het land;* Roemden zy, als lekkernyen, de eikels, afgefchud in 'c zand:' 't Kromme kouter, blonde Ceres! hebtge 't eerst voor ons gewet, Eerst op kostelyker disfchen uitgezogter fpys gezet.
Alles,!



Lentezang. 143
é AlleSj Wat de Goden geeven, is aenminnig, heilig, goed. timpen' warmte en licht in 't najaer, als de zon naer elders fpoedt, bubbel wordt ons deeze fchade door den ryken Herfst vervult: Dan regeert Pomone weder; fchenkt haerfchatten, boet haerfchuld. Eie de moerbei, met der minnaers bloed geverwd, dan zwart en frisch , En den malfchen perzik zwellen, waerd den koninglyken disch. fcie Lyëus giften hangen aen de kronkelende rank, Hf, geperst, terkuipeuitbruisfchen,toegediend, als d'eêlftendrank. Lcchus, die met wyngerdbladen uwe geurge lokken fiert, L uw tamme panterdieren met de taeie wynrank {tiert: Lnter van de muskadellen, uwen lof verbreidt myn lied; Lriend der Dichtren, by uw fchaelen woonen zorgen noch verdriet, tËn de zangaêr vloeit veel milder, als uw vogt zyn veêrkragt roert: kaek, terwyl ik zing, myn' boezem, met den thyrspunt, dienge voert. iVader Liber, keer 't gehoorend voorhoofd vriendelyk naer my. fk Zwyg uw Moeders heerlyk fterven, uw geboorte uit Vaders dy; fkRep van Nyfas bergfpelonken, uwe wieg, nog Stiefmoêrs haet: |k Zal de nederlaeg niet melden van der Reuzen heilloos zaed; koch de Bruidskroon uwer Vrouwe, hoog gevoerd ter fterrezael: IkZing niet van Lycurgus ftraffe, noch van Penthêusfeestfchandael: Loch van 't fchelmftukderTyrrheners,Zeeliêneerst,Dolfynen nu;
)ÏNoch hoe 't volk van 't geurig Oosten onderworpen werdt aen u: !'kSPreekvanSithoniersnochScythen,dooruw'moedverneerd;ikzwyg
•ï Van de pylers, 's waerelds grenzen, grenzen van uw zege en kryg.
Zulk



J44 Lentezang.
Zulk een ftof vereischt, Lyëus, fcheller citer, ftouter zwier.
.Van uw blyde wyngefchenken fpeelen wy op zwakker lier.
Toen de wyngaerd eerst met trosfen, malsch gezwollen, hing belaên
Tooiden ftraks de Saters de ooren met die nieuwe groene blaên, En de dieffche Faunen drukten in de druif den graegen tand. Daedlyk van de rank getrokken, uitgeperst met voet of hand, Dronk men, darde lippen fchuimden, wynmost, in den kroes gefpat, Knaep Sileen, meê toegefchooten, juichte op 't proeven van het nat En bedauwde, uit volle kannen, d'ouden gorgel, heesch en droog Bom, en fchorre cimbeis klonken, waer de feestrei zig bewoog, Die den nieuwen neétar roemden, even eêl als dien der Goón. Toenreeds,gisik,verwde'tlandvolk metden wynmoêr hoofd en koon Zong, van zoeten Liber vroIyk,boerfchen beurtzang; lei, zoo 'k meen D'eerften grond der Schouwtooneelen , in die woeste vrolykheên. Dichters roemen dies, Iacchus, uwen byftand, en met recht; Billyk wordt uw kleevend klimop in hun eerlaurier gehegr. Ai, vergeet dan geen Poëeten, gy, die allen gunftig zyt, En bezoek ook onze heuvlen, als gy door de velden rydr. Dan verfpoele uw vogt de zorgen, neem' de traegeftompheidmeê; Dan, dan zullen wy, vervrolykt, zingen Bacchus! Evoé!
Alles, wat de Goden geeven, is aenminnïg, heilig, goed. Zelfs uw gramfchap, norfche Winter I durf ik tarten, hoege woedt: Roofde kruiden, ftrooi de bladen, ftuit de ftroomen in hun vlugt, Blaes en brul door de open velden, fpil uw kragt in 't ruim der lugt!
Huis-



Lentezang. *45
Huis- en Haertgoön, daer ik fchuile, dekken, ftooven myne leên: Hier, terwyl de vlammen fpeelen, ryzende uic het koestrend veen, (Boert ik vrolyk met myn vrinden, fpreek ik van verftanden deugd; lOf ik toef de nutte kunsten; of de zangdrift voert, verheugd , Mynen geest naer Pindus dreeven, waer ik my der laegte ontruk, kn van Dafnes eedle telgen de altydgroene lovers pluk. b hoe wenschte ik, blonde Febus, door uw'hoogen geest verlicht, dpaer gy mynen kunsttred regelt, u te roemen in myn dicht! (Maer die grootfche pooging, Vader, eischt een nieuw, een ruimer perk. JNeig altyd uw gunftige ooren naer myn wenfchen, fier myn werk, jSchei my van het laeg gepeupel, van der dwaezen dom gewoel; :j|Dat myn ziel, zo lang ik leeve, deeze waere blydfchap voel! 'Gy, gy rolt op gouden fpillen, Parken, 't rokken, dat gy fpint, }Voor den geen', die, rein van misdaên, kunst en wyze leuren mint; iDeezen fchaên geen felle ftormen, geesfels van 't onpeilbaer vak, ■)(Deeze ontduikt de winterbuien, zorgloos, onder 't eerlyk dak. üSchoon de zontoors vlamt, de blikfem fchittert, en de donder flaet, sljNiets vermast, ontftelt den deezen in zyn' onberoerden flaet; tfAltyd leeft hy vry en vrolyk, met een welgefteld gemoed.
Alles, wat de Goden geeven, blyfc dan heilig, fchoon en goed. ÜiAlles is wel fchoon, maer alles is nogthans niet even fchoon. qlOnder zo veel hemelvonken, die de nacht ons fpreidt ten toon, iPraelt de morgenfler op 't heerlykst, breed van luister , wit van glans t I Heller nog, met fchooner flraalen, blinkt de maen aen's hemels trans:
K Derft



146 Lentezang.
Derft de Winter geen vermaeken, kan hy meê de zangdrift voên; \ 't Rype jaergetyde is beter; allerbest het Lentfaizoen.
Wy,wy zingen dan der Lente, by haer komfte,een lied ter eer. Nu nog iet van u gebeden, aller dingen Voogd en Heer! Voeg de vrede by de goedren, diege in 't nieuw faizoen ons geeft; Breng gebannen Eendragt weder, daer nu helfche Tweedragt leeft. Oorlogsmannen, wapen klanken, dreigen grimmig roof en moord, En de krygsvlam, door den winter niet te blusfchen, flaet weêr voor, J Smoor de bloêndeftaetkrakeelen, breek den krygsdolk, doofde lont, Of verwyder de oorlogsbenden van den Nederlandfchen grond. Maek derVadren zorg voorfpoedig,datze ons d'aerdfchen weiftand geev'; Vrede en rust hier veilig woonen, en de aloude roem herleev'! Dat op 't land en in de fteden ryke voorfpoed heerfche en bloei', I En dus Amalthéas horen fteeds van fchatten overvloei'! Dan zal 't heil der gouden eeuwe,fchoon't,verftooten,fchaers verfchyn', Hier den blyden Landzaet zeegnen; dan zal 't eeuwig Lente zyn.
H d c c l x i.
AM-



AMSTERDAM.



O Belgicarum Ocelle civhatium, Ocelle mundi, clara mater artium, Dilecla docla non minus Tritonics Novemque Mufis, quam tuo Cyllenio: O Amfiela urbs, o patere me dici tuum,
■ crefce fama ac nomine,
Qua pontus omnis, tota qua tellus patet.
D. Hoogs tratan us.



AMSTERDAM.
Is 't waer, beroemde Stad! begunftigt gy myn toonen,
Die ik, in 'c choor der kunst, van uwe faem begin?
Wyst gy uw' Dichter zelf, de fchoone zangbaene in, Op d'onvergangbren roem der Flakken en Maronen?
Geene eeuw, die, na hunne eeuw, in achttien eeuwen kwam , Zong voor een Stad zo grootsch, als zy voor Rome zongen ; Hun vuur, al ryst de toon uit zwakker borst en longen,
Bezielt myn trant en ftof; de ftof is Amsterdam: Is Amflerdam, de reê, en 't reiswit aller kielen:
Een Stad, wier zeevaerdy de zon uit de oogen zeilt;
Wier markt, wat de aerdbol teelt, aen alle volken veilt, En in wier ruimen kreits een wereld woelt van zielen:
IsAmfterdam, welks magt en pragt verwondring wekt: De kunst- en handelfchool, de tolk van alle taelen; Welks glans de zevenftar des Staets doet tintiend praelen;
Welks wys bellier 't heelal ten löflyk voorbeeld ftrekt. O welbeftierde Stad! hoe minzaem noón uw vesten Den rykdom , en de vlyt! gy koestert zoet gewin; Gy fluit den dwingren uit, de waere vryheid in, En toomt de oproerigheid van Staet- en Tempelpesten.
K 3 Wat



*5° Amsterdam.
Wat Godheid, Amfterdam! bouwde u zo breed aen 't Y Heeft zo veel zaligheids beflooten in uw rauuren ? Gy, fchoon min vroeg bekend dan uw beroemde Buuren, Wiest hen , in vluggen groei, en aenzien, ver'voorby. Wie durft uw' laegen ftam verfmaeden en verbasfen? Getytelde afgunst knaege aen uw geboorte en faem; Nu groot, o Amfterdam! klinkt uw beroemde naem Tot d'Indus, van het Y, naer 's aerdryks uiterfte asfen.
Gy, met een needrigheid, der ryken eelfte deu«*d Laet vrolyk 't fpeelend oog, uit uwe marmren zaelen, Van uwer tempJen tin, van uw paleizen, daelen
Op de eertyds fchaemle ftulp, by de armoede uwer jeugd. De magtige Yflroom groet, met rustelooze gangen, De grootgeworden Stad , van zyne waterraên, En, ftaerende op den glans dier aerdfche halve maen, Deelt hy in haeren roem, gelyk in myn gezangen.
Want, Amfterdam ten dienfte, en nimmer dienens moê, Zo haest de handelvloot uit zee de reê befteven', Voert hy, terwyl een vlugt van kraeken om haer zweeven,
Die vloot, langs zyne paên, der ryke zceftad toe. Schoon, 't Ytenfpyt, de Vecht haer zand wierpe in zyn plasfen, Het arbeidzaem vernuft der Stad belagcht dien hoon: Tt Noordweste windenheir, ook tot haer hulpe ontboun, Geeft haere vlooten vaert, als dat den vloed doet wasfen.
De



Amsterdam. 151
De Stad, zo zeer verpligt aen haeren heufchcn Strcom, Erkent den dienst van 't Y, en ziet ontelbre kielen, Steeds fpoedende af, en aen, op zyne golven krielen,
En ftigt, voor haere veste, een fcheepftad aen zyn' zoom: Een fcheepftad, net verdeeld in laegen, wyken, waelen, Waer in- en uitheemsch woelt, waer watervoogd of fchout De vlotte ftad regeert, in tugt en teugel houdt, En voor haer zorgt en waekt, of bergt by haere paelen.
Gy, vader Amftel! die zo lustryk met uw nat, Waranden langsgegleên, in Amfterdam komt vlieten, Om de uitgeftrekte muur der Stad uw vloên laet fchieten,
En haer, uw fchoone telg, in minzaeme armen vat, Laet ook myn heldenvvyze, u, gryze Stroom! behaegen, Vloei vrolyk, fpoei en fpeel, en ftreel uw ryke fpruit, Zend haer uw vrucht en veen, en zuivel toe en kruid: Juich eeuwen om haer heil, van uwen waterwagen.;
Zuidholland, of het Stigt, als Y> zyn voordeel let, Zoekt, langs uw flingrend fpoor, de Stad met goud, of waeren 5 Gy ziet de togthulk fpoên, de jagten fpeelevaeren,
De kraeken, vol gelaên, laveeren in uw wed. Gy ftreek de burgery, en ftrykt de zorg en kommer Den bezigen van 't harte, in 't groenend veldgebied, Waer landhuis, laen, en dorp zig fpieglen in uw vliet, Natuur zig minlyk tooit in bloemhof, weide, en lommer: K 4



x52 Amsterdam.
Of lokt haer naer het meir van Diemen, uit de vloén Gewoekerd, tot een beemd, herfchapen in een Eden: Gy ziet, in 't fchoonst van *t jaer, naer zyn bekoorlykheden,
't Gewoel der veste wars, uw blyde burgren fpoên. De Vecht, nw ftroombuurin, nu vriendlyk, braaf van wandel, Des ouden wroks ontwend, mint nu, met zuivren vlam, Uw Stad, die haer verrykt, en 't magtig Amfterdam Kweekt, langs haer waterfpoor, Germanjes markt en handel.
Bedrieg ik my, vertoont zig de Amftel, daer ik zing? O ja! dus fpreekt hy, van zyn vlottende gareelen: Hoor, fchoon u zulks de nyd der tyden zoekt te ontftcelen, O Dichter! hoe deez Stad, myn telg, het licht ontving. Degrond,langsmynenftroom,'czydeYvloên zeewaert krompen, Of wiesfèn, lag gefmoord in dobbrend veen en flyk, Begroeid met lis en riet, ontbloot van kade, of dyk, Bewoond van piasgedierte, en reigers en roerdompen.
Een oord, zo woest,'zo wild, zo laeg, zo dras, zo week, Scheen van natuur gefchikt om onvermaerd te blyven; Of, door een fpringgeryde ontworteld, weg te dry ven, Van daer het hooge Stigt zig paelt aen deeze ftreek. Maer, fchoon 't Natuur verboodt, een hoogerMagt daer boven Hadt hier een wonder voor, het Y bewerkt haer' wil, En vult, met flyk en flib, den veengrond, kreek en kil, Om 't ryzend ftrand allengs der nietigheid te ontrooven,
Toen



Amsterdam, 153
Toen daelde een mild geluk in deez' vergeeteu oord, Ter plaetfe waer ik 't Y met mynen vloed bejegen': Hier vondt, met voller vangst, de visfer grooter zegen;
Hy groette 't visryk ftrand, dat nu zyn oog bekoort. Het heugt myne oude wel, geen zesmael honderd jaeren
Verfleeten immer 't vast geheugen van een' ftroom,
Dat de eerfte visfers ftulp, geplant aen deezen zoom, Gedekt met wier en riet, zig fpiegelde in myn baeren.
Haest werdt de hut een buurt: ik zag, myn vloed tot eer, Haer riet, in hout verkeerd, omtuind met houten vesten, En voor de nyd , en fpyt der naeste plondernesten
Beveiligd, door den Burg van d'Amftellandfchen Heer. De vest ontving myn' naem; wier burgers braef bedyden.
Het wrokkend Gelderland, met Utrechts trots en haet,
Zaeide, in haer platgetrcên en deerlyk erf, het zaed Van aenzien, rykdom, magt, volgroeid in beter tyden.
De Tiber zag zyn Stad op 't wol vennest gebouwd, En 't belgt haer adeldom, door roovers, moorders, fielen; Maer ik, ik roem te recht op visfers, vroome zielen, .
In wier eenvoudig riet myn vest haer wieg befchouwt. Veele eeuwen werkten aen den wasdom van Venedig,
Eer 't, groot genoeg, dien rang van heerfchappy'genoot;
MynStad,als 't vorstlyk kroost,vroegryp,vroeg ryk.vroeg groot,
Kteldc nauwlyks, tot haer groei, vierhonderd jaer onledig.
K 5 Schoon



154 Amsterdam.
Schoon haer Civilis eeuw, nochRomesheerschzugtheugt, Des wil zig haere jeugd, op geener wyz', bekreunen: Wat baet een gryze ftam, wien geen verdiensten fteunen;
De jongheid is haer eer, haer adeldom is deugd. Gy weet, hoe Amfterdam, myn telg, is opgetoogen, Wat rampfpoed, welk verdriet, haer' eerften bloeifem trof: Nu door den Heer verpand, dan weêr gemynd van 't Hof, En eindlyk door den Vorst gevleid, om haer vermogen.
Toen mogt myn Spruit, voor goud, door d'oorlogszieken Heer Bevoorrecht, op haer' kruin de vrye muurkroon zetten; Min op den legerdienst, en flaeffchen hofdienst, letten,
Zig plaetfen in den rang van heerfchappye en eer. 't Is waer, in laeter tyd, zag 't Land, den dwang ontwikkeld, Myn vest, en 't was elk leed, van de oude vryheid vremd, Zy fcheen in d'yzren ftrik der dwinglandy beklemd; Door dwaeling, door belang, door 't vleiend Hof, geprikkeld.
De vrees voor haer bederf, fchoonze ons ontydig fcheen, Was 't egter, die den geest der Overheid bezielde: En. daer zy min voor 't beeld der Spaenfche heerschzugt knielde, Haer zorg was altyd voor den welftand van 't Gemeen. Men heeft myn Stad den naem van Moorddam toen gegeven: Maer ach! de dwepery, die naer haer welzyn dong; De Bloedraed, die de wet tot wreed vervolgen dwong, Deedt haer,haers ondanks, 't fpoor der bloënde ftraffe in ftreeven.
Want,



Amsterdam. 155
Want, vreedzaem uit der aert, blies haer een woeste geest ■ie wrange ftrengheid in, zy plengde, in 'c heet vervolgen, |Der rustverftoordren bloed; maer ook, te fel verbolgen, | Der burgren ondaên min, de ftille dooling meest. jUw voorzaet zag dit leed, zulk marden aen, dat lyden,
O Raedhuis! maer het fchreide, en kwynde in ieder deel;
Doch gy, gy gruwt 'er af, en fchuwt dat moordtooneel, (Verwonderd en verbaesd om 't dwaes begrip dier tyden.
Sints fpeelde een zagter geest in Wet en Overheid; JDe dwang van 't (Hl gemoed is lang van hier gevloden: ken wyze Vryheid lokt de welvaert, geeft geboden,
En heeft den roem der Stad de wereld door verbreid. |Gy ziet, wat Grieken dicht van Venus, voortgekomen
Uit zeefchuim, en geëerd op Cyprus, haeren troon,
In eedier zeenimf, uw Batavifche Dioon, 1 Gediend in meerder lands, bekend aen verder ftroomen. 1 Vaerwel: my ftreek de lof van myn beroemde Stad; ■Zy moet', nog eeuwen lang, in haer geleerde chooren, |Op haere markt, en Beurs, myn' naem, haer glorie, hooren,
En doen haer' haetren zien datze ooit befchermers hadt. I.O Vader Amftel! 'k voel myn dichtgloed feller blaeken. Gy, gy blyft myn Apol, uw Stroom myn Hippocreen: Ik klim, van 't rieten dak, door weinige eeuwen heên, l Op 't ryk verheven plat der Amfterdamfche daken,
En



J55 Amsterdam.
En zie van daer de Stad, en haeren omvang, aen, Op masten, in 't moeras gedreeven, en van onder Gegrondvest, als een rots, blyftze, als der Steden wonder,
Met on verwrik ten ftand, tot Neêrlands heil, beftaen. Zy heeft, in weinig tyds, haer wyden kreits voltoogen ,
En viermael uitgebreid, de nieuwe aen de oude zy'
Zo welgefchikt vereend, en zig, aen 't zeilryk Y, Verbonden, door een' muur, dat werkftuk van vermogen.
Zy heeft haer ftraeten in plaveifel vastgezet; Zy ftigtte in 't ruim der vest, door vlietende kanaelen, Eilanden, groot en kleen, waer in de uitheemfchendwaelen,
Door haer gewoel en pragt verbysterd, of verlet. Zie 't bezig volksgedrang op Beurs, door markt en wyken.
Hoor, hoe de keifteen klinkt van flede, en hoef en raên:
't Vermengd gedruis by waeg en winklengroeit fteeds aen, En vormt één toon van winst, in zo veele ongelyken.
De wereld volgt gereed dit wonderlyk accoort, Terwyl de ryke Stad den trant béfliert en raedren, En brengt, gelyk het hart den bloedftroom dryft door d'aedren,
Hoe vreemd het luiden moog', des handels omloop voort. De Stad, als 't middenperk, de bron, de zon van 't leeven,
Van 't leeven , dat door winste en welvaert best bedyd,
Vereenigt in dat punt der zinnen keur en ftryd; Elk wordt, in zynen kreits, om haer, tot haer, gedreeven.
De



Amsterdam. 157
| De wereld werkt op haer, zy, door dezelfde zugt,
In eveneens geroerd, werkt wederom op allen:
:y hoedt ook door haer magt 's Lands welfland voor 't vervallen,
En blyft de ziel des Staets, zyn leeven, licht, en lugt. )es aerdbols kusten biên ontzag aen haere vlooten,
Als haer de onmeetbre plas naer alle ftranden draegt;
En, 't zy haer donder fpreekt, of Item der vriendfchap vraegt, |ks haven, aller fchat, wordt voor de Stad ontflooten.
Het Y, één letterklank, en onvermaerd van ftam, Mogt, ondanks grootfcher naem, den Ganges wetten geeven; *<Jaer de Indus, met meer roems dan Alexander, ftreeven;
De vriendfchap voên en vaert van 't magtig Amfterdam. Wat wonder: geen magneet trekt, door haer vreemd vermogen,
Het yzer met meêr kragts dan de Amftelftad door goud,
Door handel doet en magt; door deezen trekt en trouwt ty allen, allen zien haer mogendheid naer de oogen.
Zo ver de wereld reikt, van de een tot de andre pool, )e onbluschbre zontoorts blaekt, of't bloed niet kan verwarmen; Zo ver als de Oceaen den aerdbol neemt in de armen,
Voert Amfterdam zyn vlag, ftigt hy zyn handelfchool. yerbaesdheid treft de ziel des Dichters, onder 't zingen,
Wanneer hy de aendagt vest op de afgeloopene Eeuw,
Toen alles famenfpande om Neêrlands wakkren Leeuw
Den moed, en Amfterdam zyn groei en bloei, te ontwringen.
Was



• 158 Amsterdam.
Was de Ibcr afgeflreên, van munte en magt ontbloot, Erkende hy 'sLands eer, en vrydom, en vermogen; Terwyl een vaste vreê, voor aller volken oogen,
Aen 't fier gezag eens Graefs den laetflen draeiboom floot, 't Bataefsch Gewest kon toen des aerdboóms aendagt wekken,
Afrike en Afiën befpieglen globe en kaert;
Zy zoeken naer een oord, naer volk, zo fier van aert, En zien, verbaesd, hun duim den fmallen omkring dekken.
Deeze eeuw, die 't Land met Flip bevredigd zag, en vry, Zag egter nog geen einde aen de eindelooze rampen, Lang moest de Staet, deez Stad, voor eer en vryheid kampen J
Nu zogt men hun bederf, voorheen hun flaverny. 't Zyn wondren, die ik zing: door land- en waterkrygen,
Door muitery en moord, door pest en waternood ,
Geteisterd, en gefcheurd, en, ondanks dolk en dood, Steeds hooger in gezag, en heerlykheid, te flygen,
Toonde elk een Godheid aen, die, met onzigtbre kragt, De bloeiende Amftelftad, by 't grimmen van gevaeren, Spyt veeier vorsten woên, en aertsgeweldenaeren,
Beveiligde, en ten top van aerdfche hoogheid bragt. Zy hieldt, als Jakobs kroost, by 't bouwen haerer muuren,
't Ontbloote flael gereed, terwyl de troffel werkt,
Braveert den tegenftand, en, eer het de afgunst merkt, WTas haere kreits voltooid, die de eeuwen moet' verduuren.
Am-



Amsterdam. 159
Amphions bouwmuzyk, en troetelende lier, Itigtte eertyds Thebes vest, gelyk de dichters dichten, j;Maer minder zoet muzyk kon Gysbregcs vesten ftigten;
Een toon van deerlykheid, een oorlogstoon, was't hier. Dit donderend muzyk klonk, met een lugt van jammers,
Van buskruidrook en fmook, langs 't breede pekelfpoor,
Der winstryke Amftelftad, den Vaderlande, in 't oor; i;Maer kneusde min den moed der magtige Amfterdammers.
't Luidrugtig krygsrumoer van hunnen Hannibal, :Hun Xerxes zeegeweld, verbaesde om zyn nabyheid; 1 Maer de Amfteloverheid gaf raed, behieldt 'sLands Vryheid,
Verbrak des vyands wit, en ftondt onwrikbaer pal. li Omringd van zulk muzyk, en zyn gedugt vermogen,
Heeft zig de Stad langs 't Y, en d'Amftel uitgebreid,
Haer torens opgeregt, haer tempels vastgeheid, En 't wonderftuk dier eeuw, haer Capitool, voltoogen.
Omringd van zulk muzyk, waer voor de kunsten vliên, dl Mogt te Amfterdam die ftoet rykloon en rust verwerven; a:Der Ouden orde, en bouw- en beitelkunst, en verwen,
Deên hier der Grieken geest, en Romes kunsteeuw, zien. 1 Omringd van zulk muzyk, bouwde Amfterdam zyn Schooien:
Regeer- en handelkunst, taelkennis, wetenfchap
Der zeevaert, en der zee, volleerd van trap tot trap, 3 Verbreidden zynen naem aen bei de wereldpoolen.
's Stads



ï^o. Amsterdam,
's Stads roemryk Wapenfchild, van d'een'en d'andren Leeuw Behandhaefd, haer getrouwe, en moedige tenanten, Blonk, als een ftarrentrits, in 't oog der Bondverwanten,
Hieldt in haer ftelfel ftand, by 't wenden deezer eeuw. 't Heelal bleef aen dat licht beftendig hulde bieden,
Terwyl een volgende eeuw, onze Eeuw, haer' loop begon:
Doch, 't geen men nimmer dagt, dat weer gefchieden kon , Ziet de oudgeworden Eeuw, tot haer verdriet, gefchieden.
Zy zag, dat Albion, vermetel, dol van zin , Bedreiging en geweld ter zelfder ftond deedt werken, En, eer de onweerbaerheid bet weeten kon, of merken,
In zyne roofvuist greep ons eerlyk zeegewin. Zy zag deez groote Stad, by handelaers en heeren
Geëerbied, en gevleid, die elk met winste onthaek,
Die vorsten mildlyk leent, als 't hun aen munte faelt; Lycurgen lesfen geeft van wél en wys regeeren.
Zy zag myn Amfterdam, dat rykdom voegt by raed, Den luister van 't Gewest, de bron van 'sLands vermogen, Bemind in vrede en rust, gevreesd in Oorelogen,
Door afgunst aengegraeuwd.met fchimp onthaelden fmaed. Biitanjes wrevle geest, die zyn belang niet kende;
Of de oogen des verftands kwaedhartig luiken wou,
Noemde eene vrye daed der Stad gebrek aen trouw, Terwyl men met die leus door alle Hoven rende.
Is



Amsterdam. iör
Heef: de Onafhanglykheid haer'' ftand mee bloed becaeld ? Mag zy dien kostbren koop verdedigen by allen? Of moetze, ftil en ftom, in 'c zwaerd der heerschzugt vallen?
Dan is haer magt een fchim, haer zon van rang gedaeld. Die geest, en 't fpeet de Stad, zogt ook 's Lands P» aed te moeien,
Te dooven 't vuur van moed ter noodweer in de ziel:
Waerheên met Nederland, zo Amfterdam eens viel, En 'c gras zag op de Beurs, en langs haer ftraeten, groeien!
Maer 't magcig Amfterdam herneemt zyn' ouden moed: Vraegt, daer Britanje onze eer,en kust ,.envaert, blyft fiirren, Wat doet den bouw der vloot, de vloot ter reê, dus marren?
Indien 'er iet ontbreekt, zulks is geen magt, maer fpoed. Camillen, Ciceroos, en Catoos, onverlegen,
Schoon hun een forfche drift van heerschzugt tegenging,
Verdadigden den Staet met hunne tong en kling, Waer voor de vyand vloodt, de Cefars fchaemrood zweegen.
's Lands Raed hoore, als gy fpreekt, den Tulliaenfchen toon, Grootdaedige Amftelftad! een' toon, die Catilynen, Muitzieke Gracchen grieft, en dwingende Tarquynen;
Maer ook, in 't eerlyk hart, uw' lof ftigt, en uw loon. Uw moed beide en uw magt zyn meer in 't fpits der twisten,
Zyn meer in bresfe en breuk van 'svyands vuur, gezien:
Uw Vaderlandfche trouw, wie deinzen durfde of vliên, Hieldt in den krygsramp ftand, zag door de mom der listen.
L Gact



iÖ2 . Amsterdam.
Gaet heen, laeghartigen! beweert, dat de Amftelvest Zigzelf, den Staet, den Raed, door ronde tael beleedigt: Zag niet de Doggersbank 's Lands eer, de Stad, verdedigd,
De Zeeplaeg jankend vliên naer haer roofdaedig nest? Schoon de afgunst grimme en woele, al blyft de haet verbolgen,
De Stad moete, als een zon, in roem en rang herfteld,
Eer nog deez deinzende Eeuw in de eeuwigheid verfmelt, Langs haeren zodiak den weg van welvaert volgen.
Trouwhartige Overheen, afzetfels van den fhm Der heiden, vryërkende en vrygebooren' Vaedren'. U durft myn kunstheldin, in haere zangdrift, naedren,
Daer zy de glorie zingt van 'c magtig Amfterdam. De vryheid, als de lugt en 't licht, den rnensch gegeven,
Aen allen even na, en aller dierbaerst pand,
Geeft, door uw zorg bewaerd, gereikt van hand tot hand, De groeikragt aen 't geluk, en 't leeven aen het leeven.
Gy noemt haer, en met recht, *t Palladium der Stad; Gy hoedt haer voor den roof van fiere Diomeden, En hebt reeds lang gezien, dat, in haer blyde fchreeden,
De zegenende voet der milde voorfpoed tradt.
Gy



Amsterdam, 163
Gy hebt reeds lang gezien, dat weetenfchappen, kunsten,
En vonden, en vernuft, hier vryer dan te Atheen,
Hier veiliger dan daer, in uwe poorten treên, Hier, meer dan daer befchermd, zig koestren in uw gunsten.
De vryheid, en 't geluk, gevonden in uw vest, Voên ook, zo fchoon als ooit, de zanggezinde chooren: Het Neêrlands dichtmuzyk, in uwen kreits herboren,
Bekoort den handel zelfs, bloeit by de welvaert best. Zolang uw toevoorzigt, door welberaeden' wetten,
De burgerfchappen vier', de uitheemfchen heusch omhad',
Op ieders vlyt en kunst met waekende aendagt dael', En allen leer' den koers naer aller heil te zetten.
Zolang alhier de naem van Koopman lofiyk luid'; Hy eer ftelle in zyn post, Kantoor- en Beursmanieren; Zyn hanflel hooger agt' dan wapens en kwartieren,
En hy 't belang des Staers in zyn belangen fluit': Zolang uw Beurs en Bank een fchatryk Peru ftigten,
En hun geloove en goud door heel de wereld geldt;
U 't Volk, hunne aerdfche goön, aen't roer der Stad gefteïd , 't Geheiligd leen verheif' der burgerlyke pligten:
Zolang mildaedigheid voor fchaemlen, weeuw, en weez'; Voor Christenballingen, veriaetenen, en ouden, Lyfberging hebbe en brood, gevvaên gereed wil houden,
En deernis kranken help', gewonden hier geneez':
L 2 Zo-



i64 Amsterdam.
Zolang het vry gemoed den eeuwig - Ongezienen,
Die zelf, geen aerdsch vernuft, elks zielgeheim doorziet, Den wierook zyner eer in eigen' fchaelen bied',
En Hem, in uwe Stad, op zyn manier moog' dienen: Zolang moete ook in roem uw Amfterdam beftaen;
En, fchoon vergangbaerheid al 't ondermaenfch' belaege,
Een ryk in roest verteer', der fteden fteun doorknaege, Voortduuren als de zon, of met de zon vergaen.
MDCCLXXXI.
SCHETS



SCHETS
VAN 'T
GESCHAPENE.



Quamiua, ccelicolum Rex, implet gloria terras!
Sidereas quant urn trans volat illa domos l Ipfa tuum pajjïm lablens infantia robur,
Ho/lis ut obflupeat, quo licel ore canit. Dum digitis ccelata tuis laquearia coeli
Confpicor, & lunam, fïdereasque faces, Ouantüla gens hominum res eft, quant menie recondas?
Quantula. quam vifas, gens oriunda lutoP
A. JONSTONUS. PsAL. VIII.



SCHETS
V A N 'T
GESCHAPENE.
EERSTE ZANG.
Almagtig Heer! groote Oorzaek aller dingen! Door wien alleen millioenen Englen zingen; Door wien ik-zelf, zo nietig, zo gering, Op laegen trant, der Schepslen fchoonheên zing: Zou ons veritand zyn waerde en eer iet agten; Daer 't Geestendom, dat op uw' wenk moet wagten, Rondom uw' troon, in 't ongenaekbaer licht, Demoedig deinst, en duikt, voor uw gezigt? En durft de mensch uw werken nog berispen, Waer van de tong hier ibemlen moet, of lispen? De mensch, zo log, zo ledig van bedryf, Onweetend trots, en zwak van geest en lyf.
Hoogmoedige! waertoe zo woest van zinnen? Wiltge uwe rust, en waer belang, beminnen, Ruk uit uw hart dien Demon, die zo fier Uw aert misfehept, min reedlyk dan een dier.
L 4 Laet



i<53 Schets van "t
Laet myn gezang uwe aendagt welgevallen! Des Scheppers werk, de gloênde hemelballen, Hun wandelpaên, en wenteling, en fchyn, Gedierte en plant, zal myne dichtftof zyn. Een Schets alleen, wie kan 't geheel volzingen? Leere u en my, kortziende Stervelingen! In nedrigheid te duiken voor Gods magt, Die 't al beheerscht wat zy heeft voortgebragt.
Hebtge ooit de Zon in majefleit zien klimmen? Zie daer j zy ryst: wat glans bemaelt de kimmen! Een glans, die nacht en nevelen verdryft, En aen de lugt de daegfche zorgen fchryft. De dagtoorts klimt, en glimt, en gloeit, en flikkert, Teiwylze op 't vlak van 't woelend beekje blikkert. De traege koe ryst, rekt zig uit, en loeit Het melk-volk aen, dat naer de beemden fpoeit. Al wat zig roert herleeft, en danst, en dartelt; Het firoomgeflagt fpeelt, bakert zig, en fpartelt In 't zilvren nat; 't gevederd woudgezin Verheft, daer 't ftreeft de boschjes uit, en in, Een morgenlied; of flygt, van vreugd bewoogen, Al zingend hoog, en hooger, uit onze oogen.
De



Geschapene. 169
De dauw op 't veld, zo ver men ziet, verfpreid, Vormt eene zee , waerin het rundvee weidt. De bloemhof biedt ons de onnavolgbre kleuren, En vult de lugt met d'adem zyner geuren.
Befchouw de Zon, daer zy naer 'thoofdpuntfpoedt, Erken uw zwak, haer' onweerflaenbren gloed. Het hygend vee ontwykt den gloênden dalen, Zoekt lommerkoelte, om koeler aêm te haelen. Kont gy dien glans in uw gezigt weêrllaen; Of voeltge 't vuur door bloed en beendren gaen? Denk, daerge duikt, aen de Almagt, en haer orden, Die duizenden dier zonnen heeft doen worden.
De Dagtoorts daelt in 't westen neêr, zy ziet, Terwylze zinkt, deez halve fphere ontvliedt, Nog vriendlyk om, en verwt de lugt met glanfen. Het wolkgefpan ontrolt, aen de avondtranfen, Zyn dun gordyn, welks rand het deinzend licht Met inkarnaet bemaelt voor ons gezigt. Het volk verlaet, al koutende, en by troepen, Den ploeg, en 't veld: de knaep verzaemt, met roepen, Het blaetend vee, zyn zorg betrouwd, byeen; Trekt ftalwaerd aen, met fammelende treên. Het pluimgeflagt kent zang noch mingenugten; De vleermuis zweeft, met flodderende vlugten;
L5 ■ De



i-o Schets van 't
De glimworm blinkt; men hoort van ver 't gebas Een's wakkren honds, 't geloei van d'osfe in 't gras. 't Wordt nacht: de ftilte, ontzagiyk en eerwaerdig, Herneemt haer uur: de flaep, met heulfap vaerdig, Legt nu den mensch op 't heufche dons ter neêr: De zorg vindt rust, de kragt herfielt zig weêr.
Zie Oostwaerd heen: befchouvv, met vaeklooze oogen, De zilvren Maen, nu vol en rondgeboogen, Wier blank gelaet, waer 't zonnevuur in fpeelt, Den halven Kloot verheldert, vriendlyk fireelt: Hoe ftaetig ftil weet zy haer' weg te houden! De fchaduw beeft in bosfchen, weide, en wouden: De nachtdauw zweeft in 't zweetend lugtgewest, Die de akkers voedt, de vruchtbre beemden mest. De Duizenden van glinsterende Reien, Elk in zyn orde en rang gefchikt, geleien Die majefteit langs 's hemels blaeuwen trans. Waer aller gloed verfiaeuwt voor haeren glans. De Nachtegael, meestres der vogelchooren, Lokt naer het loof de wildzangminnende ooren: Schuwe uilen fpoên, al wapprend, loom van vlugt, Hunn' holen uit, en zoeken fpyze en lugt.
Dus



Geschapene. 171
Dus volgt het al Gods wil, en wyze fchikking! Der lichten prins, de Zon, natuurs verkwikking; De Maen, vriendin van onzen Kloot alleen, Voltrekken beide elks uur en wandeltreên. Beveelt het God, zy bieden ons haer' luister, En op zyn' wenk is lugt en aerdbol duister.
De Zon doorrent, van d'een' tot d'andren as, Een buigend fpoor: de zuidpool, waer zy was, Ontweekze korts; de noordpool ziet haer heden: Al waelt haer weg, nooit waelen haere fchreeden. Zy deelt het jaer, zy meet de tyden nee; Elk Jaerfaizoen verwisfeit naer haer wet: Ontkluistert zy des aerdbols winterboeien, Dan zienwe, alom, de zagte beekjes vloeien; De klei wordt week, valei en gaerde ontdooit, Zien zig met kruid en bloemen opgetooid: Natuur herleeft in dat bekoorlyk weder.
De blanke Maen ziet, fcherp van hoornen, neder, Of ftreeft, nu vol van wezen , door een' kring, Nog onbekend: zy ftreek den Aerdeling Met glanfen, niet haer eigen', maer gefchonken, En jaegt de fchuld in holen en fpelonken; Den reiziger wyst haer beminlyk licht Het gangfpoor aen, in 't opgeklaerd gezigt;
Haer



172 Schets van 't
Haer invloed werkt op de onbedwingbre plasfen, Die 't ftrand ontvliên, of op de ftranden wasfen.
Nu van Gods magt een ander grootsch vertoog! Het Starrenheir, langs d'uitgefpannen' boog Zo ryk gezaeid, toont, aen de oplettende oogen, Een fchoon tafreel van 's Scheppers alvermogen, Kom hier, en zie door 't kunstglas al 't geftarnt. Verwonder u, zie fcherper nog, hier barnt, Hier blinkt een trein van duizenden dier vonken; En duizenden, denzelfden gloed gefchonken, Vertoonen zig, indien gy verder ziet, Als vonken vuurs, in 't eindeloos verfchiet. Waent gy, dat zoveel tintelende plekken, Die 'c naekt gezigt onmooglyk kan ontdekken , Daer rusten, of verwisfelen van ftand, Tot uw vermaek? Neen, 't menfchelyk verftand, Het fcherpziende oog, zal nimmer hier bemerken Hun orde en aert, hun wyde wandelperken; Hunn' rang, en dienst, en afftand, fchoonte en glans! Blaekt dan dit heir voor u aen 'shemels trans?
Wat is deeze Aerde, op wie de trotfen boogen? Een onbekende, een kleene ftip, in de oogen
Van



Geschapene. 173
Van werelden, geplaetst in grootfcher kring; Die, eer deez Bol nog aen zyn lugtdraên hing, Reeds eeuwen lang, voor hem, 't heelal verfierden, Mee fchooner zwaei, om eigen zonnen, zwierden; Ja die, misfehien, nog eeuwen lang beftaen, Als reeds onze Aerde ontfloopt is, en vergaen.
Wil dan, intyds, uw' hoogmoed overwinnen, Verdwaesde! weet, die (lipjes, aen de tinnen Der hooge lugt geplaetst, welke uw gezigt Onduidlyk ziet, zyn bronnen zelfvan licht; Vuurballen, die den zienden zin ontrennen, En eindloos ver, te tellen, noch te kennen. Weet, zo uw ziel dit hooge denkbeeld past, Uw brein niet deert, noch uw vernuft vermast, Dat ieder Star, op welke uwe oogen ftaeren, Een Zon is, die uw zon kan evenaeren, En door haer kragt, zelfstandigheid en gloed, Uw zon gelyk, dien dienst, die werking, doet.
Gy flaet verbaesd, uw moed ontflipt zyn wapen: Weet, de Almagt heeft hier niets, om niet, gefchapen, Al wat zy fchiep, ftrekt zig ten oorbaer uit; De kleenfte vlieg, het ongeagtfte kruid, Is ook ten nut, als de edelften, geworden: AI 't geen beftaet bewaert zyn' rang, en orden.
De



174 Schets van 't
t
De Harren dan, de bronnen van het licht, Voor deezen Kloot, voor uw byziend gezigt, Te ver geplaetst, om d'aerdbol met haer glanfen Te koestren, toe te lichten uit haer tranfen, Zyn die gevormd om haeren gloed alleen In 't ruim der lugt vergeefs te fpillen ? Neen. Men vraeg 't der rede, en deeze zal 't u leeren: Die flarren zyn daer zonnen, die haer fpheren, Haer werelden, toelonken uit haer' kring; Verdeeld in rang, en dienst, en ordening: En, als uw Zon, zo zyn ook deezen Zonnen, Die in 't heelal haer bollen koestren konnen.
Befchouw deeze Aerde, op 't fchoonfie van den dag: Zietge eene plek, die nutloos heeten mag? Dat lugt en weide, en water antwoord geeven ! Elk oogenblik geeft duizenden het leeven! Hier is geen plaets, of fchoonheid lagcht ons aen; Of 't leeven woelt en grimmelt langs de paên: En zouden dan deeze onbekende Bollen Vergeefs, om niet, door de uitgebreidheid, rollen, Geen groeiend, geen beweegend, leeven voên? Zou God alleen by ons zig kennen doen ? Niet overal? Ja, zyn beftier en werking, Zyn almagt vindt, in 't paelloos ruim, beperking
Van



Geschapene. 175
Van plaets noch tyd, zyn wysheid vormt het al, En zyn beftaen kent onmagt noch verval.
Hoogmoedige! waer fchuilt nu uw vermecten? En zegtge nog, als in Gods raed gezeten, God fchiep het licht der Starren voor myn fchreên , En 't gantsch heelal tot myn vermaek alleen; Ik ben de Heer van alles, wat beneden, Beftaet en leeft? welaen, beproef dan heden Uw heerfchappy: zeg, dat de zon verrys', Den wind bedaer, het water ftremm' tot ys; Gebied de lugt, dat zy den regen fchenke, U drank verfchaJF, de dorftige akkers drenke; Beftraf de zee, die tot de ftarren ftoof: Zyn zon, en zee, en wind, en weder, doof? Voorzeker, ja: geen winden hebben ooren, De zee of zon kan uw bevel niet hooren. Spreek, daer men hoort, hervat uw'wil, beveel, En roep den leeuw in 't knellend ploeggareel; Laet aen den wolf, en wreeden tyger, weeten, Dat zy hunn' aert, hunn' dorst naer bloed, vergeeten; Dat krokodil, of veelvraet, uwen disch, Op uw gebod, voorzie van vleesch en visch; Zy kennen ligt hun* vorst, en zyn geboden: Helaes! waerheên, waerheên 't gevaer ontvlooden
Van



i?6 Schets van 't
Van muil en klaeuw, daer de onderdaen meê moort? Wat baet een magt, die niemant agt of hoort!
Gy, eeuwig-Een, en Eerfte en Onbegonnen! Zou ooit myn ziel haer' eerbied uiten konnen , Met fterker drift, dan daerze uw werken zingt, En 't edel fchoon, dat onzen Kloot omringt? Dan, laet my ook, by 't inzien uwer werken, Uw' wil verftaen, op uw' bevelen merken, En leeren, by 't erkennen uwer magt, Welk' daed, wat pligt, gy van uw fchepslen wagt! Zulks valt nier zwaer: deugdlievende ondervonden, Dat hun geluk is met hunn' pligt verbonden; Dat de ondeugd hier, als zy de pligten fchendt, Oproeriglyk in haere elenden rent. Uw wyze wet is niet verward, of duister, Als de ydle geest, wien haer volmaekte luister Ondraeglyk valt in de oogen, denkt of dryft. Neen, uwe wet, die eeuwig duidlyk blyft, Ten hoogften wys en goed, gelyk uw wezen, Kan elk verftaen, kan ieder fchepzel leezen. Een wreede vorst, voor wien de landzaet beeft, Die geene wet, geene andre regels, heeft
Dan



Geschapene. 177
Dan zynen wil, en deernis kent noch pligten , Mag zyn gebied in 't bloed der volken ftigten. Uw ryksbeftier, o Schepper! uw gebied, Zweemt naer den trant dier aerdfche heerfchren niet. Uwe almagt, met rechtvaerdigheid verbonden, Heeft uwen wil de fchepping door gezonden; En deeze wil, zo heilig, als volmaekt, Geleidt den mensch, wiens hart in eerbied blaekt, Tot uwen troon, waervoor hy, neêrgeboogen, Uw liefde ontmoet, en gunstryk mededogen. Men vindt geen volk, om deezen Kloot verfpreid, Of't ziet een' weg, die naer den hemel leidt. Aen allen hebtge een reisvriendin gegeven, Op wier geleide elk veilig voort kan ftreeven: Hy, wie deez gids beftendig heeft op zy', Ontmoet min leeds, ftapt kronkelpaên voorby.
Verzelme, o Rede! ook op die hemelwegen! De Godsdienst zy, door u, myn troost en zegen! Dat ik, door u, een vriend der waerheid blyv', De dooling fchuwe, en 't bygeloof verdryv'. 't Geluk beneên, de zaligheid hier boven, Ons toegefchikt, fteunc op geen los belooven.
De mensch, hoe fier, hoe magtig, hy ook was, Daelt in het ryk des doods, wordt aerde en asch,
M BreriSc



178 Schets van 't
Brengt weinig tyds, in ydelheid en zorgen, Het leeven door, van d'een' tot d'andren morgen; Heeft fchaers zyn' pligt, zigzelven niet, gekend, En zeldzaem 't oog naer 'sScheppers werk gewend: 't Zy groover fmaek hem fchoof een mist voor de oogen; 't Zy de aerdfche zorg hem hieldt in haer vermogen; Hetzy vermaek, of eerzugt, hem geviel, En eedier drift nooit vat vondt op zyn ziel.
Zegt, dwaezen! fpreekt, onmagdgen! verblinden! Kan eer of goud, gezogt van aerdschgezinden, Ooit uwen geest, of uwen wensch, voldoen? Kwetst u 't vermaek niet heimlyk met zyn roên? Volgt op de weelde, en 't fynfle zingenoegen, Geen prangend leed, geen rustberoovend wroegen? Is liefde-zelf beftendig? zal het fchoon U 't eelst gevoel, in de eerfte drift gehoon, Geduurzaem ook, en ongeftoord, befchikken? Geenszins: wil dan op beter wellust mikken, Befchouw uw' God en Schepper, en doorzoek Zyn heerlyk werk, in 't groote wonderboek: Dan zultge, eerlang, na heilzaeme oefeningen, Door 't kreupelbosch van duistre dwaesheid dringen, Tot gy, den hof der Wysheid ingerukt, Het voedend ooft van hemelkennis plukt;
Uw



Geschapene. 179
Uw' geest verflerkt met volle heilbrontoogen: Die ryke bron, van wonderbaer vermogen, Welt eeuwig op, en ftort in 't hart der deugd Genoegen, rust, en vrede, en waere vreugd.
Door zulk een ipoor ter kennisfe aengeprikkeld, Der laegte ontvlugt, der driften dwang ontwikkeld, Streef naer 't geftarnt', totge, aen dien glans gewend, In hooger' dag de Godheid ziet en kent!
De Dwaelers, die verwonderlyke bollen, Zienwe, in hunn' rang, rondom den Zonas, rollen: Groot is hun vorm, hun afftand tot elkaer, Maer grooter nog 't verfchil van ieders jaer. De vinger Gods fchreef ieder, by hun worden, Zyn' regel voor, zyne onverzetbaere orden.
Mercurius , die naest de dagtoorts zwiert, Zyn' gloênden gang, in d'engften kring, beftiert, Vormt voor ons oog, met aengenaeme glanfen, Een' blanken bol van licht, aen 's hemels tranfen: Al wat hier leeft, zo digt by \ zonnevuur, Blyft, meêr verfynd, beftendig van natuur: Ons lighaem, grof en zwaer, moest hier verzwinden, Die gloed zou de Aerde ontluistren, en ontbinden,
M 2 Stak,



l8o
Schets van 't
Stak, ylings, ftael, metael en marmer aen; En in dien brand zoude onze Klooc vergaen.
In wyder kring wordt VfiNus-Star bewoogen: Haer glans fpeelt ons, met zagter licht, in de oogen: Zy, als vriendin van 't menfchelyk geflagt, Brengt, met haer komst, den dag aen, en den nacht.
Van 't middenpunt, de Zon, meer afgeweeken,* Dryft de AERDE,en fchryft een' kring aen 's hemels ftreeken, Dien zy, getrouw van haere Maen verzeld, In 't Zonnejaer altyd ten einde fnelt.
Mars zienwe alleen, en onder 't vuurig gloeien, Met vasten gang in zyne loopbaên fpoeien: Hy, wykendyan, noch naedrende aen, de zon, Bereikt het punt, van 't welk hy eerst begon.
Maer Jupiter, nog verder afgelegen Van 't moederlicht, volhardt in zyn beweegen. Vier Maenen zienwe, een' vorftelyken ftoet, Hem fchenken 't licht van haer' ontleenden gloed.
Saturnus dwaelt in nog veel hooger paelen, De Zon verwarmt hem nauwlyks met haer ftraelen; Verlicht hem fchaers: faizoen en oogst zyn daer Zo traeg en lang, als 't lang gerekte jaer.
Eén Maen verlicht by ons de duistre nachten; Saturnus heeft vyf Maenen tot zyn wagten;
Hier



Geschapene. i8r
Hier is de lugt met ftarren ryk bezaeid; Daer blinkt een Ring, die om dien Dwaeler zwaeit: Hier komt de Zon zig groot en fterk vertoogen; Daer flikkert zy flegts flaeuw, en kleen, in de oogen: Als 't kille noord hier vinnig blaest en brult, De vloeden ftremt, en 't veld met vlokken vult, Is dit luwweêr, by 't weêr dier dorre ftreeken: De poollugt zelf, hoever van 't licht geweeken, Dat loodrecht ftraelt op 't hoofd der Mooren neêr, Is warmer dan Saturnus. zomer weêr. Den fchepflen daer, bezield met ander leeven, Is ander vogt en vleesch dan ons gegeven; 't Is ander bloed, een bloed van heeter aert, Dat hun aldaer door de adervaten vaert: Daer zouden wy het leeven ftraks verliezen, Daer zou ons bloed in 't hart tot ys bevriezen; Eén oogenblik herfchepte ons daer in fteen.
Het onderfcheid der Dwaelers, ver van een , Rondom de zon, bewoogen, in hun kringen, Verbaest den geest der kortziende Aerdelingen. Mercurius, verhit door 't vuur der Zon; Saturnus, wien haer gloed nooit koestren kon, Zyn die gefchikt om aen 't gevoelig leeven Begin, beftaen, geduurzaemheid, te geeven?
M 3 Dus



182 Schets van't
Dus vraegt men, en de Reden zegt: Gewis: De Almogendheid, wier magt onpaelbaer is, Kan, als op de onze, op duizend andre bollen, Die, naer haer' wil, in de uitgebreidheid, rollen, Een fchepflenheir doen worden, welks natuur, Het zy de Globe in ys hange, of in vuur, Gevormd is naer de woonplaets, hun gefchonken.
Laet uwe lof, o God! de ziel ontvonken! Dat elk tot u met dankbre galmen ryz'! Uw magt aenbidde, uw dierbre goedheid pryz'! En wy uw zorg, die 't roer regeert der zaeken, In ftille rust, en waere blydfchap, fmaeken!
De Staertstar, hier verfcheenen,fleepteenfiaert Van vlammen na, verbaest den flerfling, baert Ontzag en vrees: zy zweeft aen 'shemels ronden, Niet zonder orde, in 't wild, of ongebonden, Maer aen haer' kring, een lange ellips, bepaeld: Schoon vaek haer roê naby den Zonas ftraelt, Of dien ontwykt met flonkerende zwieren; Gods heerfchappy en magt nogthans befh'eren Haer' wandelweg: gerigt naer dit befluit, Voert zy *t bevel van haeren Maeker uit.
God fliert onze Aerde, in'truimderlugtbewoogen: Hy is 't, die fteeds, met gunstaenbiedende oogen,
Op



Geschapene. 183
Op haeren bol zyn fchepfels gadeflaec, En hun befchenkt met wcldaên, zonder maet: Doch die, zo ras zy zyn bezorging derven, En toevoorzigc, rampzalig zyn, en fterven. Hy heeft de zee bepaeld door 't ryzend ftrand; Hy giet het vogc der beekjes over 't land, Of laet haer vloên langs groene boorden ruifchen, En fterker golf van 't fteil gebergte afbruifchen.
Hy fpreekt, een Storm giert ylings door de lugt, Bederft, wat hem bejegent in zyn vlugt, Sloopt huis en kerk, roert grondelooze golven, Jaegt d'Oceaen van pool tot pool, bedolven In eeuwig ys: de ftranden zinken neêr, De ftrandklip beeft, in dit vervaerlyk weêr: De hulk verftrekt, in 't gaepen dier gevaeren, Een fpeeltuig van de toomelooze baeren. Maer God beftraft de ftormen, ftorm en zee Zyn ftraks, op 't woord van hunnen Heer, gedwee; Terwyl de vloên op hunne pligten pasfen: Een windje ftoeit en dartelt met de plasfen: Zy rollen langs de kusten ftüler voort: Natuur herleeft, en ftemt in dit accoort.
Elk Jaerfaizoen verfchynt door Gods vermogen: De dampen, nu verzameld in den hoogen,
M 4 Bien'



184 Schets van 't
Biên, op zyn' wenk, den avonddauw aen 't veld. De donder raest met klaterend geweld, De blikfemfchigc, op zyn bevel gefchooten, Treft onverhoeds der templen tin, en flooten, Verzengt den beemd, verbryzelt ftael en fïeen, Verfcheurt een rots, of fpiyt den eik van een. Hy zendt de vorst, die 't vloeiend vogt der beeken In ketens bindt, hy ftrooit, langs de akkerfireeken, De blanke fneeuw, en kleedt den grond in 'c wit. Hy fielt het woud weêr in het ryk bezit Van telg en blaên, hy fchenkt den nood zyn eisfchen. 't Volgroeide graen wagt op den fneê der feisfen ;
De wynrank hangt van trosfen overlaên;
Hy vult de kuip, reikt ons de wynkroes aen.
Het fchoon gebloemte ontvangt van hem zyn kleuren ,
Hy biedt der reuk zoveel verkwikbre geuren;
Bemaelt de roos met gloeiend incarnaet;
Der lely fchenkt hy 't zuiver blank gewaed;
Het bont gewaed den fchoonen violieren;
Den tulpen zo veel verwen als hen fleren;
't Ontelbaer fraei, dat duizend blaedjcs dekt. Befchouw het bosch , zo ver uw oog zig ftreku
Wat veldtooneel! de geest mag, buiten kommer,
En onder 't dak van zulk bekoorlyk lommer,
. . 'cVer-



Geschapene. 185
't Verfchillend groen, verfcheidenheid van blaên, Hun foorte, en vorm , opmerkend gadeflaen. De platanus, de vorstelyke ceder, Een fier geflagc, verheft, by vriendlyk weder, De fchoone kruin vol moeds in onze lugt: Eene eik, voor ys noch zomergloed bedugt, Schiet ftatig op, fchoon hem de ftormen beuken; Hy telt een eeuw, en kent verval noch kreuken; Strooit jaer op jaer zyne eikels in het zand, En ziet zyn kroost, rondom zig, voortgeplant. Kent gy de wet, die zyne fappen vloeien Beweegen doet ? de dunne vogten fpoeien
Uit hunnen aert beftendig naer beneên;
Hier klimt het vogt, door ftam en looten heên,
De buizen door, recht opwaerts aen, van onder. Dunkt u zulks vreemd ? hier fchuilt nog grooter wonder!
Al wat hier teelt verwekt zyn eigen foort;
Elk brengt zig zelf, of zyn's gelyken, voort:
Natuur bewaert dat fpoor, die eeuwige orden,
Geen toeval kentze, of willekeurig worden.
Wat de Almagt fchiep, van 'saerdryks aenbegin,
Voert onveraert zyn' aert ten leeven in.
Elk zaed bevat zyn plant, die plant zyn zaeden;
Deez weêr de plant; die plant is reeds belaeden
MS Varf



i85 Schets van 't Geschapene.
Van 't zelfde zaed; welk zaed weêr zwanger gaet Van zulk een plant, die plant van 't zelfde zaed. Een enkle bes befloot dus gantfche wouden Van boomen, die deez vruchten draegen zouden: Eén eikel flegts verzorgt, na duizend jaer, Den Staet een vloot, in 't vaderlands gevaer: Elk mirtezaed bevat reeds lustprieelen, Waerin van liefde een dichter eens zal kweelen. In Adam was der menfchen groot getal, Dat ooit beflondt, nog is, of weezen zal. Welk denkbeeld! wat verbaezende gedagten! Die kleenheid is te groot voor onze kragten! De rede alleen, die 't hart der zaeken ziet, Ziet dit geheim, al zien 't onze oogen niet.
SCHETS



SCHETS
VAN 'T
GESCHAPENE.
TWEEDE ZANG.
Keer nu 't gezigt van de onbezielde dingen: Wat weemlend heir van leevenden omringen U, waerge treedt, en oog en aendagt wendt! 't Krioelt en woelt in ieder element: Rivier en zee zyn wooningen der visfchen; 'c Viervoetig vee vult weide en wildernisfen : Het pluimgediert' doorfnydt de dunne lugt, Zweeft uit ons oog, zoekt zyn faizoen en vrucht: Infekten, zo ontelbaer in hunn' foorte, Zien overal het tydftip der geboorte.
Dit fchepslen heir wyst ons hun aenbegin , Roemt, uit een' mond, met eene zugt en zin, Huns Maekers magt en goedheid, noopt ons allen, Om, vol van lof, dien Heer te voet te vallen. Roept nog de mensch, fchoon 't al Gods voorzorg fmaek', Dat God alleen voor hem maer werke enwaek'!
God



ï88 Schets van 't
God gaf den Leeuw die kragt, dien vormen fierte, Gelyk een vorst van 't minder woudgedierte: Zo ras behoefte of toorn hem tergt, dan brult Dit vreeslyk beest; hy kromt den nek, en krult De lange ftaert: zyn moordkreet wekt de wouden: De dieren vliên, die zig alhier onthouden; Door deezen kreet, en hun gevaer verfchrikt: Heeft hy zyn' dorst naer bloed met bloed verkwikt, En zig verzaedt van versch verfcheurde fchonken, Dan zwygt hy ftil, en fluipt in zyn fpelonken.
Het moedig Paerd, gevormd door deeze magt, Wordt om zyn fchoonte en fnelheid hooggeagt: Hy luistert fcherp naer 't fteeken der trompetten; Het tergend bit weet zyne drift te wetten; Hy briescht, en ftampt, enfteigert, daer hy ftaet, Eer hem zyn heer de teugels flippen laet: Dan rent hy heen, met fteigerende manen, Om dwars door 't vuur een bloedig fpoor te baenen: Of, daer hem tuig, gareel, en tooifel dekt, Braveert hy voor den wagen, dien hy trekt; Of draegt, vol moeds, getierd met toom en zadel, Een ryksvorftin, of ridderlyken adel.
De Godheid gaf den Adelaer die vlugt, Een fnelle vlugt, door 't zwerk, naer fyner lugt:
Hy



Geschapene. 189
Hy bouwt zyn nest op ongenaekbre klippen, Waer 't vliegend wild zyn oog niet kan ontglippen: Hem ftoort geen zee, die aen den rotsvoet raest; Geen felle orkaen, die elk beneên verbaest: Zyn fcherp gezigt befpiedt, langs alle wegen, Omlaeg het aes, naby, of ver, gelegen: Geen donderkloot, of heete blikfemgloed, Schiet fneller neêr, treft wisfer dan hy doet: Hy grypt den prooi, en fpyst zyn jong gebroedfel; Het lillend aes, nog bloedende, is hun voedfel: Hy leert zyn kroost dien bloeddorst, deezen aert, Het volgt zyn vlugt met onnavolgbren vaertj Ruikt waer een flag of moord is voorgevallen, En rigt daerheên de vlugtftreek met hun allen.
De fchoone Paeuw, die 'smenfchen oog bekoort, Ontving dien tooi door 's Scheppers wil en woord, Van hem heeft hy dier veedren pragt gekreegen: De ligte kuif golft onder 't fier beweegen; Zyn trots fchynt elk, rondom zig, te verfmaên: Als hy braveert, en lokt zyn Weêrgade aen, Wendt hy de ftaert, om moediger te praelen, Uiteengefpreid, naer 't licht der zonneftraelen: Een glinftering van verwen, en van vuur, Van zeegroen, goud, fcharlaken, en azuur,
Hem



190 Schets van 't
Hem wonderbaer en overmild gefchonken, Verfpreiden dan hun fchicterende vonken , Die de oogen ftraks, fchoon ons die glans voldoet, Doen fcheemren door de flikkring van dien gloed.
Zou de Ojevaer ook de aendagt niet verdienen? Een vogel, door den eeuwig Ongezienen Gevormd, geplaetst in 't vliegend pluimgezin; Wiens deftigheid, en trouw, en kindermin, En reis, en rust, en zeden, en begrippen, De opmerkzaemheid onmoogelyk ontglippen. Voelt ons Gewest de zagte lentelugt, Dan komt, met haer, de wellekome vlugt Der Ojevaers, uit onbekende wyken, Te lande, op kerk, en velddak, nederftryken. Deez vindt zyn nest, die bouwen, ginds en hier, Het nieuwe in top, welks ftof dit deftig dier, Van 't veld gehaeld, ineenvlegt, om in orden De kraemkoets voor zyn Wederga te worden. Hy mint zyn kroost, en fpyst het onvermoeid Met wateraes, waerby het tiert en groeit. Zie van zyn trouwe, en kinderliefde, een teken! Komt, onverhoeds, een vlam ten dake uitbreken, Die weiden blyft, en 't nest met rook en vuur Omvangt, en vat, dan ziet men, hoe Natuur
Haer



Geschapene. 191
Haer wondre drift doet werken in die vogels:
Zy zweeven rond en rond op hunne vlogels,
Terwyl de ftem hunne angften openbaert;
Zy wyken niet, maer ftorcen, onvervaerd,
In 't brandend nest, en fneuvelen met hun jongen.
Zo haest de herfst den zomer heeft verdrongen,
Ziet de Ojevaer zyn oogwit, teelte en pligt,
Met zyn bezoek, in ons gewest, verrigt.
Dan is het tyd naer warmer wereldftreeken
Deez"" oord te ontvliên: op ftemgeluid, en teeken,
De leus ter togt, komt ieder aengefneld;
Men tropt byeen, of vliegende, of in't veld:
Zy vormen voorts hun phalanx, die, voltogen,
De reis aenvaert, door 't hoogst der lugt, uit de oogen.
De Krokodil is listig beide en wreed: Zyn fchubben, als vereende fchilden, breed En koperhard, bedekken rug en lenden, Den hals en nek, totze aen den ftaertpunt enden. De fcherpfte fchigt, van hand gevoerd of pees, Stuit op dien rok, en maekt geen wonde in'cvleesch: De kaeken fpert hy open, als een oven; De lange muil is onderaen, is boven, Ter wederzy, met tanden digt bezet, Als fpietfen hoog van punt, en fcherp gewet.
Hy



102 Schets van- 't
Hy ligt, om zig zyn voedfel te bezorgen, In ruigte en riet, omtrent den Nyl, verborgen: Hy ziet rondom, ontdekt zyn' roof, valt uit, En grypt het dier, en voedt zig met dien buit. Nog in een ei, aen 't ftrand, in 't zand, bedolven , Veriaeten van de moeder, aen de golven, Aen ramp, en roof, en vyand, blootgefteld, Blyft reeds dit dier van 's Hemels zorg verzeld; Die 't worden laet, en, uit den dop gekroopen, Het fchepfel kweekt, eerst kiuipen leert, danloopen.
De Walvisch kreeg van God die groove Ieên: Hy fchynt een rots in zee, en ftuwt opeen Het fchuimend zout, en vormt geheele bergen Van baeren, die den bruinen dampkring tergen: Hy jaegt de vloên met forsch vermogen voort; Rammeit de kust, met fneeuw en ys beboord: Het vlak der zee klinkt op het vreeslyk klotfen Van zyne ftaert, een klank op al de rotfen Te rug gekaetst, van de een tot de andre reê; Hy blaest een zee ten neuze uit weêr in zee, Rydt op den rug der fteigerende baeren: Een woênde orkaen, ten Noordpoole uitgevaeren, Verbaest hem nooit, hy dartelt op den vloed,
Vermaekt zig, danst en fpeelt, fchoon 't onweêr woedt.
Ver-



Geschapene. 193
Verfchillendheên van fchepslen, hier te ontdekken , Moet onzen lof, moet aller aendagc, wekken! 't Verfcheiden fchoon, ontmoet langs duizend paên, Toont onze ziel de hand der Godheid aen: Het groot gedierte ontzet, verbaest, de zinnen; Maer 't kleene ftreeltze, en noopt ons het te minnen.
Ei zie, daer zweeft, zo vrolyk als het mag,
't Capelletje: het dartelt in den dag,
En floddert op zyn wiekjes, kent het leeven,
't Mag, onbenyd, naer beemd en bloemhof ftreeven :
Der veertjes fchoone en glinfterende pronk,
Waermeê 't penceel der Godheid hen befchonk,
Vertoont een boog van gloeiende koleuren:
Het diertje kust elk bloempje, proeft zyn geuren;
En liefkoost zelfs de fchoonfte naer zyn' lust.
Wat zytge fraei, fints gister, toegerust!
Toen nog een worm, en aen uzelf gelaeten,
Kon ieder flap u 't lieve leeven baeten.
Wie heeft u thans die fnelle vlugt geleerd,
y
Uw vlerkjes met die verwen gefchakeerd?
De Almogendheid, ons beider God en Schepper,
Hoogmoedig mensch! ik leef in hem, ik reppe'er,
N Al



Schets van 't
Al leef ik kort, de wiekjes vlugger om; .Ik leef verheugd, al ben ik ftil en ftom: Wiltgê uw gezigt naer myn geringheid keeren, Gy kont van my, uit myn herfchepping, leeren Uw' eigen' ftaet, uw vormverwisfeling, Nier minder vreemd dan die ik onderging; Wanneer gy zelf, den wormenhuid ontweeken, De vlugt aenvaert naer andre hemelftreeken.
God leert de Spin" het weeven van haer net, Uit dunne draên gevormd, en uitgezet: Zy reist met vlyt door boomgaerd , bosch, en haegen, Veikiest een plaets min bloot voor onweêrvlaegen: Hier zetze zig, en overlegt haer werk, Slact d'afftand gade, en d'omvang van haer perk, Ontwikkelt ftraks haer lynen, d'een' na d'ander, En hegt, daer 't voegt, de draeden aen elkander; Bearbeidt voorts den kring van haer gebied; .En, hoeze ook zwoeg', fchroomt zig der moeite niet. In 't midden van het doodlyk net, gereder Ter wisfe vangst, zit zy, by lieflyk weder; Of wykt, als 't ftormt, in 't donker groen der haeg, Loert op haer roof, uit deeze hinderlaeg,
Schier



Geschapene. 195
Schiet toe op 't vliegje, als 't valt in haere draeden, Om met dat aes zig zelve te verzaeden.
De nyvre By, die ook dien Leeraar hadt, Zoekt hof, of beemd, die 't eelst gebloemt' bevat, Dat balfem zweet, de lugt vervult met geuren. Zoras in 't oost de bruine wolken fcheuren, De gouden zon ter nugtre kimme uitkykt, En al wat leeft de vaek uit de oogen ftrykt, Dan vliegt het bytje om buit naer klaverweien, Zuigt paerlendauw, en zweeft door bloemvaleien , Het (treeft ter gaerde, en kust en drukt de blaên: De boekweitbloem, de roos, en timiaen, Verfchaffen hem den honig, onder 't werken; Hy rooft het eêlfte, en niemant kan het merken: Vliegt voorts naer huis, door zyne vragt gepord, Waer hy dien buit in wasfen vaetjes (tort.
Met zoveel vlyt flyt ook de Mier haere uuren: In 't rykst van 't jaer vult zy haer voorraedfchuurenj Zy ftreeft, bezorgd om nooddruft, veldwaerts heên, Zoekt waer men de oogst, nu ryp, hebbe afgefneên: Zy fpaert geen moeite, en arbeidt langs de voren; Torscht, zwoegende, op haer' rug één graentje koren, En brengt, fchoon zy reeds veel verzameld hadt, Nog dag aen dag meêr voorraeds in haer Stad;
Na zy



196 Schets van 't
Zy vult haer fchuur dus met gezonde voorraed, Waer naze in rust d'onvruchtbren winter doorftaet.
Hoe vaek, o Mensch! door hovaerdy verraên, Hebt gy beweerd, bevestigd door uw daên, Dat al, wat leeft, alleen voor u moet leeven, Zyn' vorm ontving om u vermaek te geeven, U dienen moet als flaef van uw geboón, Dien uwe wil, of dartle lust, mag doön: Ei zeg, wanneer verkreegt gy dat vermogen? Schonk God u zelf dien handvest uit den hoogen, Dat wreede recht, een meesterfchap, zo fier? Of toontge uw magt in 't moorden van een dier ? Geeft uw vernuft u vryheid ons te kwellen, Ons, fchepslen Gods, uit dartelheid te vellen? Weet, dat gy dus zyn' wil, ons recht, verkragt, Ons, die, alsgy, door hem zyn voortgebragt? Dus fprak een hinde, als zy tot u kon fpreeken. U, dien 'c veritand moest hoeden voor gebreken; U, dien de rede, ook boven 't vee, verfiert, U past het, in de fchepping van 'c gediert, Een eedler wit des Maekers op te merken, Dan om alleen uw dartelheid te Herken.
De



Geschapene. 197
De mensch, fchoon hy in 't ftof zyn' oorfprong heeft, Werdt de eerfte in rang van al wat groeit en leeft; Dus boven al, wat groeit en leeft, verheven, Werdt hem een' geest van hooger vlugt gegeven: Maer deeze mensch, hoe flor hy zy en trots, Is , volgens de orde en wyze fchikking Gods, Een fchakel flegts aen de uitgeftrekte keten, Die 't al verbindt, geen wendende ecuwen fleeten; De padde, en tor zyn van 't Heelal een deel, En ook , als hy, noodzaeklyk voor 't geheel.
Wie aen Gods werk deeze eedle eenheid weigert, Befchouw, bedaerd, een groot Paleis, het fteigert Naer 'sbouwers wit, ftaet op zyn gronden vast, Hier fpat geen hoek , elk deel draegt zynen last: Het bafement, het kapiteel, pylaeren, Gewelf, en fries, en balk, en ftyl, bewaeren Den welftand wel en fteun van 't fchoon geftigt; Maer winkeihaek en houvast doen hun pligt Niet min dan zy: wat aenzien of hier blyke, Hoe grootsch plafon, of nis, door beeldwerk pryke; Hoe ryk van kunst het muurbehangfel praeF; Wat orde en nut in gallerye en zael, 't Viel, zonder kram en nagel, ras in fcherven; t Aenzienlykst deel kan 't ongeagst niet derven:
2 Dus



198 Schets van 't
Dus is 't Heelal een welgebouwd paleis, Waer ieder ftuk zyn aenzien heeft, en eisch.
Waerom dien vlieg gedood met koele zinnen ? Hy doet geen nut: wie zou dat dier beminnen? Een W'ezen, dat meêr magts bezit dan gy, Staet dan op u dezelfde moorddaed vry; Gy leeft nogthans: verbeter uw gedagtcn, En wil Gods werk niet godeloos veragten.
Den duizenden, die overal beflaan, Ziet de Almagt zelf met gunstryke oogen aen, En 't is zyn wil en fchikking, dat hun allen, Elk, naer zyn' aert, geluk ten deel zou vallen: Rechtvaerdigheid duldt nimmer, neen, o neen! Dat haer gefchep worde als een vloek vertreên: Die 't leeven geeft, die wil ook, met het leeven, By vbedfel, vreugd; by zyn, genoegen geeven.
Wy keelen 't vee, wy vullen onzen disch Met voedend vleesch, met veelerhande visch, Om voor verval het kranke lyf te hoeden; Mids nooit dit recht door woestheid valle aen't woeden: Als dertelheid Gods fchepfel grieft, of doodt, Bedryftze een' moord, die de Almagt ftreng verbood: Zy zal alleen zulks ongeflraft gehengen Als zelf-behoud ons noopt om bloed te plengen ;
Als



Geschapene. 199
Als hongersnood, bederf aen lyf of goed, 't Onfchuldig dier of ondier dooden moet. Zy hebben'recht tot leeven; wie kan denken Dat gy dit recht tyranniglyk moogt krenken?
Wat wondren toont de Schepping, als de vlyt Op 't kleenst geflagt haer brein en oogen flyt, Zig werk verfchaft in 't ruim bevang der Hotten! Hoe werdtze door'verbaesdheid korts getroffen, Terwylze flaerde op frisch en fpeelend nat, Uit verfchen flrcom gefcheptin 't glazen vat! Ze zag iet vreemds, voor deezen nooit gevonden: Een ziertje, een ftofje, aen weinig kroos gebonden, Verliet dien ftand, vlotte op het vogt, en dreef, En hegtte zig aen 't glas, daer 't hangen bleef. De fchrandre vlyt, verrast, en opgewogen, Vraegde, onder 't zien, de waerheid aen haere oogen: Wat zeldzaemheid! een naeuwlyks zigtbre plant Brengt telgjes voort, acn d'een en d'andren kant! Het kunstglas moet hier 'tzwak gezigt verfterken, Om 't fpruitje, eer 't kwyn , naeuwkeurig op te merken. Wat 's dit! een aeltje, al zwemmende verrast, Raekt aen het ftofje, in vier paer armen, vast.
N 4 Hoc!



2co Schets van 't
Hoe! leeft het plantje? o ja! het leeft volkomen, En 't worstlend vischje, in zyn geweld genomen, Wordt ingeflokt, zo leevende als het is. Zie daer een dier, dat jagt maekt op een' visch; Maer visch en dier bei byster kleen voor de oogen. Of wordt het oog door 'c kunstglas ook bedroogcn ? Al fchynt dees vangst de daed eens diers te zyn, Men wordt misfchien misleid door deezen fchyn. Met fcherper oog ondekt men wisfer teken, En knopjes reeds, die uit hun bindfels breeken: Zy worden groot als telgjes, dun en teer, Daer vallen 'er van hunnen ftruik, daer weêr. Scherpziende vlyt bleef twyfien, tot zy onder 't Herhaelend zien van dit verbaezend wonder, Waerin Gods magt zo zielverrukkend bleek, De waerheid zag, en 't rechte vonnis ftreek.
Thans weet men, zyn 'tgeen planten meêr, maer dieren; Wier element het vogt is, wier manieren Verfchillend zyn, maer ook ten deel gelyk Aen dieren, die, in 't wyde waterryk, Zo talleloos, hun eigen foorten fcheppen; Die, heet op roof, hun woelende armen reppen, En rekken, daer de ftaertpunt kleevend vast Hegt aen wat ruigte of mos, terwyl de last
Van



Geschapene. £°r
Van 't lighacm dryft en dobbert op de ftroomen: Maer hunne teelt gelykt naer plant en boomen,
Wier ftam, of ftruik, eerst knoppen, naer elks foort, Dan telgen, uit die knoppen, brengt hervoort: Dus ook dit diertje; en 't is die ftand gegeven,
Die 't groeiend knoopt aen 't zelf-beweegend leeven. Dan, 't geen de vlyt zo zonderling verbaest,
Zy fnydt, en fplyt het fchepfel, met der haest
Hergroeit elk deel, en ieder deel, o wonder!
Wordt, daer men 't ziet,een leevend diertje,en,zonder
De min.fte hulp volkomen, teelt en rooft. Wie 't blind geval, Gods fchepping niet, gelooft,
Beef hier befchaemd, verzaek zyn dwaes vermeetem
Men heeft dit dier nu Polypus geheeten.
Vaer voort, vat aen de u toegereikte kunst! Haer wyze hulp, en vriendelyke gunst, Heeft, u ten dienst, haer glazen juist gefleepen, En in metael, yvoor, of hout, gegreepen: Gebruik dit tuig, beproef vry glas by glas. Is 't vreemd, dat deeze ontdekking u verrasf ? Wat dierenheir is hier byeen geronnen! Uw bloot gezigt zou zulks nooit merken konnen.
N 5 V06S



202 . SCHETS VANT
Voeg duizenden dier fchepslen digt in een; Een greintje zands, wat is elk dier dan kieen! Zou 't by dien hoop nogthans in grootheid winnen: Elk Hofje toch gebruikt, als gy, zyn zinnen, Heeft fpier by fpier, die 't lighaem roert en ftyft; Een hart, welk 't bloed door de adervaten dryft j Ook zenuwen, waerin de geesten woelen, Die hun vermaek of fmerten doen gevoelen, Een' zienden zin, die ras, en klaer, bevindt, Wat goed of kwaed, wie vyand is, wie vrind; Zy minnen ook, en, moedig op hun liefde, Befchermen zy het voorwerp dat hen griefde.
Dit kleen gezin, fchoon 't oog het naauwlyks ziet; Dat zelfs door 't glas den oogen vaek ontvliedt, Zien wy beflaen, en leeven, teelen, tieren, Elk naer zyn' aert, gelyk de grootere dieren: Dat leeft van roof, vindt zyn vermaek aen bloed; Dit fchoolt byeen; dat wordt alleen ontmoet; Een ander, tam, berooft geen dier van 't leeven, Maer vindt alom het voedfel hem gegeven. Brengt zyn geflagte, een nimmer telbaer foort, In aerde en lugt, of in het water, voort: Elk hoedt, en voedt, en onderwyst, zyn broedfel; Toont ieders aert van voeding aen, en voedfel:
't Ge-



Geschapene. 203
't Gewiekte diertje, eer 't zig ter vlugt begeev', Het vliegen waege, en door het lugtruim zweev', Toetst wat het mag, en voorts, volleerd van de ouden, Zal 't onbevreesd een ruimer vlugtftrcek houden: Het kent gevaer, 't ontduikt het ftormend weêr; Gaet vyandfchap met bek en vlerk te keer. De Schepper heeft den loop van ieders leeven Verfchillendheid van tyd en duur gegeven; Dat leeft hier kort, dit langer, dat vergaet
Zo ras het flegts zyn aenzyn kennen laet.
Door deeze fchynt, Natuur, met flaeuwe trekken,
In 't kleen, de vlugt van onzen duur te ontdekken:
Een diertje, dat in 't ei verholen lag,
Leeft, groeit en teelt, en fterfc op éénen dag;
Het leeft hier lang, zo *t meent, in weinige uuren,
Een tyd zolang als ons veel jaeren duuren.
Dit leevend ftofje ontrust ook ongediert',
Dat by hem leeft, geregeld teelt en tiert;
Welks duur een ftip, een wenk, moet zyn. — o wonder!
De wysheid Gods fchuilt hier verbaezende onder!
Niet meer, myn ziel! zwyg hier eerbiedig ftil! Dit onderwerp, wat ook uw pooging wüT,
Ver-



204- Schets van 't Geschapene.
Verydelt en verbystert de gedagten, En overweegt uw kennis beide en kragten. Eerbiedig gy de wondren, hier bereid. En overpeins de naedrende eeuwigheid.
Gewenschte dag! gelukkigfte aller dagen I Wanneer de ziel, ontlast van zorge en plaegen, Van twyfeling, van onkunde, en verdriet; Van 't fcheemrend oog, dat flegts door nevels ziet, God, en 't Heelal, omringd van hemelzonnen, .Zal ongeftoord en vry belpieglen konnen; En zweeven zal, met onvergangbren duur, Door 't ruim tooneel der werken van Natuur; Der werken, die omlaeg aen gretige oogen, Tot hun verdriet, hun's ondanks, zyn onttoogen. 't Verhemeld oog zal daer elk voorwerp zien; Door affland nooit, of kleenheid, ons te ontvliên: 't Zal werelden en wondren daer befchouwen, Hier nooit ontdekt, door geen vernuft te ontvouwen.
LYST



L Y S T
DER
GEDI.CHTEN.
EERSTE DEEL.
Bladz.
De Nederlandfche Vryheid. - - I
Op het Microscoop, en deszei'fs gebruik en ontdekkingen. 12 Keurfeest - I7
Europes Oorlogsrampen. - 24
Het Eerfte Eeuwgetyde der Nederlandfche Vryheid. 35 Aenkomst van Hunne Hoogheden te Amfterdam. 42 Zuzanna van Oostdyk aen Arnoldus Geesteranus. 47 Befpiégeling der Vaderlandfche Stroomen , Eerfte
Zang. - " " " 61
Tweede Zang. 73 Derde Zang. - - - " 8 7
Lierzang aen Dorothea Fourcken. - 105
Te Huisreis aen Doroihea Fourcken. - 110
Aen Elife. - "
Des Dichters ffuwelyk met Elifabeth Wagenaer. - 119
Aen



L y s t der Gedichten.
Bladz.
Aen den Heere Mr. Lucas Trip. - - 124
Geboortegroet aen Elife. - - _ j^i
Jen den Heere Mr. Michiel van Bolhuis. - 134
Lykzang ter Gedagtenisfe van Elife. - 140
De Dichter aen zyne Kanarie. - - 140
Nagedagtenis van Maria Huifinga en Christina Huifinga. - - _ i52
Gezang op de Waerheid. - - 160 TWEEDE DEEL.
. Bladz.
Op ons Stamboek. 3
Ballingfchap des Dichters, Eerfte Zang. - 7
Tweede Zang. - - - - - 13
Aen de gelasterde Schim van Joan de Witt. - 18
Aen Ernst, huwende met Doris. - - 25
yfen dezelfden, Klinkdicht. - - 27
^é» Dorilas, by zyne Egtverbintenisfe. - «28
/fe/ Vergenoegen, Egtzang. - - 31
Aen de Wyshtid, Nachtgezang. - - 35
Lykzang, ter gedagtenisfe van Tjerk Nieuwenhuis, Hoogleeraer &c. - _ _ 41
Op de Academifche Redevoering van den Hoogleeraer Petrus Conradi. 45
Ge-



:
Lyst der Gedichten.
Bladz.
Geboortegroet aen Hylas. 5°
Horatius aen Licinius. - . 55
Gelukkig Leeven, uit Martialis. - - 57
Claudianus tegen Rufinus. - - 59
Hippus, de Kerk-Pedant. - 61
Aen den Hollandfcben Schriblerus. - 73 D^Bruiloftspoezy, verdedigd.
XV. Lierzang , uit bet II. Boek van Horatius. - ioi
Lof van V Landleeven, uit Horatius. - 103
Horatius aen Fuscus Aristius. - I07
Gezang van Polyphemus op Galatea , uit Ovidius. 110
Palemon, of'het Verlangen. Veldzang. - "4
Baf nis, of Bruiloft. Veldzang. - ' 121
Alexis, of Kraembed. Veldzang. - *27
Lentezang, aen den Heere Vietzr Fontein. - 133
Zang op de Wederkomst der Lente. - - 134 Amfterdam. -
Schets van 't Gefchapene, in twee Zangen. - 167