6 V//,






EENVOUDIG en KORT VERHAEL,
aengaende den oorsprong en den voortgang der oneenigheden in de gemeente, toegedaen
d e
ONVERANDERDE
AUGSBÜHGSCHE
GELOOFSBEKENTENISSE,
BINNEN
ROTTERDAM,
ter gelegenheid van de beroepinge • van
:D\ 8 JL JN JD M JR,
wet de noodige authenticque stukken, daer toe behorende.
Te ROTTERDAM, Bij C. van den DRIES, Op de Noordblaak, 1798.






De groote Kerkeraed der Gemeente, toegedaen de onveranderde Augsburgfe Geloofsbelijdenisfe te Rotterdam, immers de zeer grote meerderheid van deszelvs Leeden, allen hartelijke aenklevers, en, naer gelang van den kring, in den welken zij als Burgers verfeerden, zelfs Voorftanders tot de grondwettige herftellinge van het Regeerings-Beftuur vati dit Gemeenebest, en .dus waerlijk het Pairiottismus van harten toegedaen . heeft reeds van het eerde begin der Disfenfiën in dit ons waerde Vaderland, moeten worftelen met en tegen de verkleefdheid en de gehegtheid aen het Huis van Orange en de Stadhouderlijke Regeering van dien tijd, coen gewone» lijk genaemd de oude Conftitutie, van eenige weinige Leden van den grooten Kerkeraed dezer Gemeente, en eenige Leden der Gemeente zelve, maer de laetfte door de eerfte veela! opgewonden, en tot wederregtelijke daden en handelingen tegen de grote meerderheid des Kerkeraeds aengefpoord,
A a He*



C 4 )
Het is aen deze woelingen toetefchrijven , dat de eenvoudigfte onder de Leden der Gemeente, hebben kunnen goedvinden, in het begin des jaers 1788 de Commisfie van den toemaligen Stadhouder, binnen deeze Stad vcrfcheenen tot het doen van Remotien onder de Regeering alhier, enz. te adiëerea met klagten tegen de Predikanten dezer Gemeente en andere Leden van den Kerkeraed, geheel fteunende op fnode onwaerheden en futüe gronden, en wel onder aenvoering van eenen eerften Orangefchreeuwer, nog niet eens een Lid der Lutherfche Gemeente zijnde, zich noemende Kornelis Fermijnen, met verzoek, (zo° als de eigen woorden van hunne memorie in het flot luiden) dat de reeds gemelde Commisfie des Stadhouders ,, alles zal aenwenden, „ wat in deszelfs vermogen is, om hunne Gemeen„ te, (de Lutherfche binnen deeze Stad) te bren,, gen onder het Beftuur van Leden, die, bij een „ godvrugtig, gereegeld en minzaem gedrag, zich „ hebben betoond, getrouwe Voorftanders en Aen„ kleevers van 's Lands gevestigde ftaetsgefteld„ heid, en het Stadhouderlijk Bewind en Huis te v zijn."
Gelijk dit alles blijkbaer is uit de Bijlage fub. litt. A. B. 1.
Niet te vergeefsch hebben deeze Lieden met hun. neu Ürange Aenvoerder zich aen de gemelde Stadhouderlijke Commisfie geaddresfeerd, zoo min te vergeefs als de anderen aen H. H. Burgemeesteren en de Wet deezer Stad; want niet lang daer nae, nog in het zelve jaer 1788 onderging de zeer groote
meer-



( 5 )
meerderheid des Kerkeraeds, en het grootfte en meest gegoede gedeelte der Gemeente die fletrisfifte, dat Zij zich verftoken zagen van den dienst van hunnen waerdigen en veel geliefden Leeraer J. F. Scheffer, door een willekeurig en ftreng Interdict, door Burgemeesteren van dien tijd op des laetstgenoemden dienst gelegd: zie Bijl. B. 3. een daed en handelwijze der toenmalige Regeeringe, die onder frivole en Isefive voorwendfels naderhand in alles bleek alleen te zijn een gevolg van de politie van die tijden: gelijk trouwens uit de bovengemelde Bijlage fub lit. B. i. 2. ten evidentfte blijkt, en ook onder anderen daer uit, dat de beroepene Leeraer Noordenhout , door de zoo evengemelde Requestrahten gewraekt word, als quafi , naer hunne gedagten , niet genoeg Orange gezind zijnde.
Wat ook zederd door den Kerkeraed ofldernoomen wierd, (,en deeze heeft geenen fteen ongeroerd gelaten, om die fletrisfuré , waere het mogelijk, te herftellen) en welke pogingen 'er ook wierden aengewend , om de opheffingen van het gemelde interdict te kunnen of te mogen verwerven , alles was viugteloos en te vergeefsch, geen middel fchoot 'er over, niets was hier toe in (het, dan alleen, Chet geen den Kerkeraed , nu en dan, van ter zijden ter ooren kwam) dat men aen de Orange Cabaél moest genoegen geven. Meer dan drie jaeren fchokten de zaken op dezen voet. Tot dat, door hët beroep van de weleerwaerdige Predikanten Scholtén en Noordenhout, beiden naer Arofterdam, deeze gé* fchokte en beroerde Gemeente herderloos wierd,
A 3 thanj



( 6 )
Thans deeden zich dezelve Leden, vijf in getal, van de Gemeente op, aen welker hoofd zich zeekere Westerfrolijk bevond -die voorgaven , (raaer tot , nog toe nimmer beweezen hebben) door het meerder getal der Gemeente gekwalificeerd te zijn, om zich tegen het herftel van D. Scheffer te opponeeren, om dat hij zich de zogenaemde oude Conftitutie niet betoonde toegedaen te zijn.
De Kerkeraed zich houdende voor de ëénigewettige Reprrefentanten der Gemeente, als zijnde geeu één van deszelvs leden anders,dan door de contribuëerende Leden der Gemeente, wettig en plegtig tot dien einde van den Predikftoel daer toe opgeroepen, en ook in de Kerk, in de plaets der openbaere Godsdienstoeffeninge , (en dus niet in de Kerkekamer, de plaets van alle andere Kerkeraeds handelingen) tot Kerkeraedsleden verkoren, en dus ook in het opfchrift der Kerke-Ordonnantie genoemd, weigerde met Westerfrolijk, C, S\, in onderhandeling te treeden, voor en al eer zij hunne acte van kwalificatie vertoonden, 't geen zij weigerden, en ook van Burgemeesteren (onder wier furveillance, benevens die van hunnen Secretaris, Westerfrolijk C. S. ageerden) op de aUerwederregtelijkfte en eene tegen de goede orde ftrijdende wijze onnoodig gekeurd wierd.
Natuurlijk vloeide hier uit voort, dat'er geene onderhandelingen tusfchen de Kerkeraed en Westerfrolijk C. S. konde plaets hebben. De Burgemeesteren namen dezen taek op zich , en 'er wierden veele vrugtelooze en langwijlige conferentien tusI fchen



C 7 )
fchen Burgemeesteren en Gecommitteerdea van den Kerkeraad gehouden , tot herftel van Do. Scbeffer. Eindelijk word met goedvinden, van Burgemeesteren en met hunne voorkennisfe het volgende geconvenieerd. Voor eerst, dat Westerfrolijk C, S. (quaü voot deeze reize, en zonder confequentie) uit eene door den Kerkeraed reeds gemaekte Nominatie een Predikant tot Leeraer deezer Gemeente zoude benoemen. Ten tweeden , dat Westerfrolijk C. S. eene No* minatie zoude maken, (want 'er was eene dubbele vacature) waer uit de Kerkeraed een Predikant zoude beroepen. Zie Bijl. fub litt.C. Aen deeze Conventie is van de zijde van den Kerkeraed volleedig voldaen, maer niet door Westerrolijk C S. nog aen de zijde van Burgemeesteren5 Westerfrolijk C. S. benoemde tot Predikant uit de Nominatie des Kerkeraeds D. jacobi. Maer toen de Predikanten, door Westerfrolijk C. S. genomineerd ter proeve gepredikt hadden, en de Kerkeraed ingevolge de zoo evengêmelde Conventie, en deszelfs tweede Lid, de verkiezinge van eenen Predikant doen zoude, toen retireerde zich Westerfrolijk C. S. van het Toneel» waer op zij zich tot dus verre vertoond hadden. Eenige Leden der Gemeente vergaderden zich op eene oproerige wijze in de Ke*k en J. F. Neufflekkd, Coenraed Wolters, Jan Willem Nippold, ërt G. N. Nellman, wierden op welk eene wijze is onbekend ,. de zoogenaemde Reprsfentameh van dè A 4 Ge-



C 8 3
Gemeente, en fchreeuwden, als Dollen,om het beroep van Sander van Groningen, de cliënt, voor heen, van den hier te landen al te welbekenden Veldmaerfchal van Brunswijk. zie Bylage fub lit. D, tot bewijs , zoo van het wederregtelijke Voordel deezer nieuwe Reprafentanten , als van de Intriguante handelwijze van Burgemeesteren.
Burgemeesteren namen zich nu de zaek van Neuf. Itekkel C. S aen, niet tegenftaende zij eerst die van Westerfrolijk C. S. hadden aengenomen, en het contract van den Kerkeraed met den laetften hadden geappuijëerd; en, in plaets van, gelijk alleszinds billijk en betaemlijk was geweest, dat eerst gemaekte contract te maintineeren, zoo wierd de Kerkeraed van wegen Burgemeesteren gelast en gewaerfchouwd de rust niet te ftooren, enz. enz. enz. en wel in zoo verre geintimideerd, in die onrustige en kommerlijke tiiden, dat de Kerkeraed, niet tegenlaende desfelfs wettig regt, nog daer te boven, voor zoo veel des noods, en als het ware, door bovengem. contract verkreegen, nogthans niet konde voortgaen tot het uitbrengen van een wettig beroep.
Burgemeesteren, onder veelerleij conferentien en onderhandelingen, kwamen eindelijk zoo verre dat zij den Kerkeraed voorfloegen, om uit de genomineerde Predikanten éénen bij lootinge te verkiefen, niettegenftaende den Kerkeraed het regt van vreije keuze natuurlijk en volgens het regt toekwam, dan zulks wierd ook door den Kerkeraed, als ftrijdig met de Wet deezer Gemeente moedig
ver"



( 9 )
verworpen. Blijkens Extract uit de Notulen des Kerkeraeds, onder Bijlage fub litt. E. i.
Hoe verder de Kerkeraed in deeze omftandigheden inzag, hoe meer het hun bleek, dat hun regt tot het beroepen van een Predikant hoe langs hoe meer inbreuk lijden moest, en Burgemeesteren het koste wat het wilde deeze beroepinge naer hunnen wil, en geenfmds naer het regt en de orde des Kerkeraeds wilden doen uitvallen. Ten dien einde, daer de lootinge was afgefprongen, wierd nu van wegen Burgemeesteren voorgefteld, dat de Kerkeraed en Neufftekkel c. f. aen Burgemeesteren zouden verzoeken, dat zij uit de genomineerde Predikanten één zouden gelieven te dispicieeren, die dan door den Kerkeraed zoude worden beroepen, dit heeft de Kerkeraed gewijgerd. Zie Bijlage lett; E. 2. Was de Lootinge den Kerkeraed tegen de Borst, dit voorftel trof de.nzelven niet minder, dan wat zoude men doen? Men fpartelde wel, maer niets mogt helpen. De Kerkeraed nogtans, op de fterke verzeekeringen van Burgemeesteren verwagtende, dat Burgemeesteren als dan de zaek zoude zoeken te fchikken, heeft, na rijpe deliberatien, en alles naeuwkeurig gewikt en gewogen te hebben, eindelijkNdoor desfelfs gecommitteerden nog laten andwoorden, dat de Kerkeraed hier toe niet kende komen. Maar in de verfcheidene onderhandelingen , met een en anderen der Burgemeesteren, was den Kerkeraed de fterkfte hoop gegeeven, dat alles naer desfelfs oogmerk zoude fchikken. Zeg „ maer" dit wierd hun voorgepraet. Zeg maer, A 5 » wiea



C 10 )
„ wien gijlieden bedoelt, en Burgemeesteren zullet. „ hem verkiefen.'' Een ander zich gebelgt toonende over de wijgering des Kerkeraeds, borst in deeze of diergelijke woorden uit in fubftantie luidende: „ Hoe is 't mogelijk dat de Kerkeraad ge„ ne vertrouwen fteld in het woord vanBurgemees-
teren?" een derde gaf de gecömmitteerdeus der Kerkeraeds te verftaen „ denkt om de rust."
Voorts was den Kerkeraed belooft, dat Burgemeesteren een Predikant zoude dispicieeren tot genoegen van beide de partijen, daer op heeft eindelijk de Kerkeraed gerefolveert, Burgemeesteren te doen te kennen geeven, dat zij zouden afwagten welken Predikant Burgemeesteren zouden dispicieeren: maer dat uit de laetfte en Vorige Nominatien de Peifoon van Sander bij het meerder gedeelte van den Kerkeraed, en ook onder anderen aen veele der gegoedfte Leden van de Gemeente zeer onaengenaem zoude zijn.
Voorts neeme men in aanmerkingen, datdeconferentien niet alleen tusfchen Burgemeesteren in 't particulier en de Gecommitteerden des Kerkeraeds gehouden zijn, maer zelfs ook op't Raedhuis, en in de Kamer van Burgemeesteren. Het kome niemand vreemd voor, dat de Kerkeraed dus gehandeld heeft. De Kerkeraed had met Burgemeesteren te doen, die gelijk naderhand nog meer gebleken is, geheel hunne partij waren toegedaen. Die partij had daerteboven ruggefteun aen het Hof des Stadhouders; waerom ook zelfs een Burgemeester zich niet ontzag, den Gecommitteerden van den
Ker>



C n )
Kerkeraed toetevoegen. „ De Heeren begrijpen niet, dat zij de Vis Major tegen zich hebben." Zoo fterk is het gebleken, dat hier geweld boven regt gegaen is.
De Kerkeraed heeft tot deszelfs leedwezen te meermalen hooren zeggen, dat een meer dan noodzakelijke fchroom hem heeft bevangen; dat men zich te veel heeft laten intimideeren, dat hem een terror panicus, een vergeeffche fchrik bevangen heeft: dat de Kerkeraed moest hebben vol gehou den, dat de zaek zulk eenen vaert niet zoude ge< loopen hebben: en wat dies meer is.
Dan, wanneer heeft men dat gezegd? Nu, van agteren. En het word gezegd van lieden, die geheel en al onkundig zijn, van de omftandlgheden van die tijden, in welken deeze dingen zijn voorgevallen.
Een Regeering, die zoo wederregtelijk, zoo dispotiek, zoo zonder eenige de minste rede, eenen braven Man, op zulk eene voor Hem, en die Hem waren toegedaen, fletrirfante wijze zijne Amptsver» rigtingen konde interdiceeren; en Hem naderhand op zulk eene honorabele wijze wederom herftellen, zie Bijl. litt. F; daer door zelve hetwederregtelijke van hun beftaen zelve ten toon fpreidende, was voor eerst tot het grootfte geweld bekwaem: en zoude zich niet ontzien hebben, alles aantewenden, wat tot ruine van de Lutherfche Kerk en Gemeente ftrekken konde- Dit tog toonen hunne demarches in dit verhaal gemeld. Ten anderen heeft de uitkomst doen zien, dat, wat 'er ook
mogt



C 12 )
iuogt gebeuren, Sander hier Predikant moeit zijri.De fteerien* in de venster - bank van de Kerke-Kamer, op een tijd dat de Kerkeraed vergaderd was* geworpen, die daer lange naderhand nog gelegen hebben, fchoon nog te vroeg weggenomen, zijn fpreekende blijken, van de woestheid van den hoop, met welke de Kerkeraed te doen had. En de vuile fmaedtale, en hetfchelden, het geenzij te meermalen heeft moeten aenhooren, bewijzen tevens hoe regtmatig en gegrond de vreeze voor geweld op dien tijd geweest zij. Ja, dat alles overtreft, een gerechtsbode, op hooge ordre in de Kerk tegenwoordig, toonde door zijne fchandelijke partijdigheid, wat de Kerkeraed van de Regeering te wagten hadde. Deeze dog Vond goed, in Noem van Burgemeesteren het zwijgen op te leggen, aen een van dè Leden van den Kerkeraed, die alleen vroeg, wat de woedende hoop op Hem te zeggen hadae? Wat, mag men billijk vragen, zoude dog de Kerkeraed niet, bij verderen tegenftand, van eene Regeering hebben moeten wagten, die dit. ongeftraft,in hunne naem gedaen, heeft toegelaten? Daer die zelve Geregtsbode het lasteren en fchelden van de Orange-partij liet doorgaen, zonder een enkei woord (preeken.
Zijn dit geene overtuigende blijken, en onwe» derleglijkeu bewijzen, dat de Kerkeraed voor geweid moest wijken, en dat er op dien tijdvoor denzelven geen ander middel was, dan bedaerd en ftil, eindelijk te moeten toegeeven, door dien hoogen nood gedrongen.
En



f Ï3 )
En kan dan een roepinge van eenen Leeraer, in die tijdsomltandigheden, en in zulk eene ftaet der Gemeente, onder zulk een geweld gefchied, een ware, wettige, en naer de orde uitgebragte roepinge zijn? De allereenvoudigfte, oordeele hier naer waerheid.'Te meer daer de Kerkeraed meende te moeten vertrouwen op het gegeven woord van Burgemeesteren.
Eindelijk dan, en na veel haspelens, is de Kerkeraed, door van verre en van ter zijde met geweld gedreigd, en dan eens met zag'e woorden en fchoone beloften ingeluid te zijn, zoo verre gekomen, dat zij, nog meer geblinddoekt door het voorgeven van Burgemeesteren, dat zij uit beide de Nominatien een Predikant wilden kiezen, die beide Nominatien, de eene door den Kerkeraed , de laetfte door de partij van Westerfrolijk C. S. gemaekt, en op welke laetfte Sander gefteld was, hebben bij elkanderen gevoegd; met voordagt D. Sander het or> derfte der zeven genomineerden geplaetst; en daer bij wel uitdrukkelijk tekennengegeeven, datbijSander onaengcnaem zoo aen de groote meerderheid der Kerfceraeds,als aen een goed gedeelte der Gemeents,en die tot hetinftand houden der Gemeente het meest bijdragen , zijn zoude, En dan nog, dat Burgemeesteren den Kerkeraed indemneeren zouden voor alle actiën en captien , die Westerfrolijk C. S. den Kerkeraed zouden kunnen maken.
Daêr nu de Kerkeraed vertrouwen Helden in het gegeven woord en de belofte van Burgemeester ren kwam de Refolutie van Burgemeesteren in da-



C 14 )
to 3 Julij 1792. .waer bij Sander tot Predikant verkoren was, hen als een donderflag te vooren, en al de lchoone beloften, door Burgemeesteren gedaen » waren nu in rook verdweenen , en de Kerkeraed konde nu niet anders, dan het ongelukkig lot van hunne dierbare Gemeente betreuren. De Kerkeraed waegde het nogtans, om in fterke bewoordingen, en met den meesten aendrang, ten blijke, hoe zeer dit zoogenaemd beroep van Sander hen aen 't harte knaegde een request aen Burgemeesteren, tot intrekkinge dier zoo hoogst nadeelige Refolutie, te doen prjefenteeren; maer vrugteloos. En het fcheen, dat men nu den Kerkeraed ten voorwerp van befpotting veel eer makende, dan met oogmerk om hun te helpen, van Westerfrolijk C. S. quafi een verklaring had afgevorderde, dat zjj met het gepasfeerde te vredet; waren, in plaets, dat Bu emeesteren den Kerkeraed voor deposteriteit zouden hebben geindemneerd, volgens de voorbehoudene expresfe conditie van den Kerkeraed bij ^unne overgaven gemaekt. Alles dit volgens Bijlage G. 1, a en 3.
Nu moest de Kerkeraed tot het groote en onaetigename poinct komen , waer tegen dezelve zich zoo fterk, dog vrugteloos verzet had, naeml. de beroepsbrief aen Sander aftezenden. Dit heeft zij gedaen, maer onder alle zulke prajcautien, als zij op dien tijd , met mogelijkheid konde in 't werk ftellen, en op eene wijze, die met dentoedragt van zaken overeenkwam.
De



C 15 >
Ce Kerkeraed heeft op den 16 Juk 1792. oen pro. test in desfelfs Notulen voor de posteriteit geinfereerd. Bijla. e H. De meerderheid heeft geweigerd den beroepsbrief te ondertekenen, zijnde zulks alleen gefchied door drie Orange Calanten, en eenen bijzonderen Vriend , van Sander , zelfs niet door iemand der Predikanten. Zij heeft aen Sander, bij den voorgemelden beroepsbrief, door eene Misfive welke hier als Bijlage fub lett. L is bijgevoegt van deeze manier en wijze van beroeping kennis gegeven, benefferis door Bijlagen, copien en verfiagdesweegen toegezonden, welke ftukken in deeze Misfive gemerkt zijn fub lm. A. C, D. E. en bij deeze verfameling worden gevonden onder de Bijlagen fub. Iitt. D. g. i, 2 en 3. maer de Bijlage in de Misfive fub. Jitt B. vermeld, behelsde de conditioneele overgave van den Kerkenraed aen Burgermeesteren , waervan in dit verhael op pag. 13 en 14 is melding gemaekt.
Dan op deeze ftukken heeft Sander aen den Kerkenjaed.dat antwoord gegeven, dat hier bij in de Bijlage fub. Iitt. K. x. is te vinden, waer bij hij Sander nog had bijgevoegt een Dankadres, van die zich noemende Gecommitteerden van de Gemeente, aen de toenmalige Burgemeesteren, 't welk na de dispectie, door Burgemeesters gedaen , aen dezelve was mgeleeverd , Z00 als te zien is in de Bijlage fub htt. K. 2. 1 ö
Uit al het bovenftaende blijkt nu ten klaerften , ■ ln de beroepinge van Sander zoo veele dingen
te



C x6 )
te famen lopen, die alle om ftrijd de fterkfte blijken dragen, dat bovengemelde beroepinge is.
1. Onwettig, zijnde de Nominatie gemaekt, door
onwettige perfonen , door Burgemeesteren het beroep gefchied, en wel verre dat zulks met appuij van de Kerkeraed zoude zijn ge. fchied, veeleer tegen het goedvinden , tegen den wil, en tegen de fterkfte protestatien van den Kerkeraed.
2. Afgedwongen, zijnde door eene oproerige menig¬
te, geftijfd en gefterkt door Burgemeesteren en gerugftcund door het Hof des Stadhouders, met zijdelingfche bedrijgingen van een Vts Major gefchied.
3. Steunende op geweld, bedrog en list, door het
contract, roet Westerfrolijk C. S. aengegaen, niet te houden, door beloften en toezeggingen van Burgemeesteren niet te houden. Kn door dien Burgemeesters den Kerkeraed uitdrukkelijk gelast, en bevolen hebben dit beroep te doen.
4. Door dien Burgemeesteren dit beroep op bovenge¬
melde onwettige gronden hebben doorgedrongen, tegen delbillijkheid en.regtvaerdigheid den Kerkeraed dwingende tot iets te doen,het geen dezelven het meest tegenftond, en voor hare Gemeente eu voor de posteriteit onmogelijk konde worden verandwoord, was de Kerkeraed niet door geweld, bedrog en list hier toe genoodzaekt geworden.
Uit



(
Uit het geheele beloop van het verhael» hier te voren gefield , en de gementioneerde toedragt van zaken, fummierlijk , kortheidshalven, aengeftipt, is het ten vollen blijkbaer , dat de bedreigende waerfchuwingen van Burgemeesteren,! tot iterative malen herhaeld, „ dat de Kerkeraed de rust niet
moest ftooren'' in de tael en oogmerk van Burgemeesteren bedoelden, dat de Kerkeraed moest genoegen geeven aen een 't zaemgefchoolden hoop Urangeiehreeuwers met eenen, op dien tijd, nog grooter Orangefchreeuwer, en vervloeker der Patriotten , D. Sander, tot hunnen hoofd-aenvoerder te ftellen.
Het zelve beloop en toedragt van zaken, bewijst ook ten klaerften, de nulliteit en onbeftaenbaerheid van dit beroep van Sander, zelfs dan, wanneer men die handeling ook al eens wilde aenzien als een contract, tusfchen twee partijen geconveniëerd, (gelijk , dog misfchien ten onregte en tegen den aert en natuur der zaken, nu en dan en zelfs in het pleijdooij op de provifie in deeze zaek , hoewel, onder verbetering, zeer fautief, gefchied is) — lm» mers niemand, die bij zijne gezonde zinnen is, zal ooit met rede kunnen toeftaen , dat een Contract, met het zwaerd op de keel, den eene partij afgedrongen, (al fupponeert men dat de overige formalia in de vereischte orde zijn, het geen hier geenzinds het geval is,) wettig en van kragt is. Daer het nu boven beweezen is, welke geweldadige middelen van oproer , welke bedrijgingen van geweld» deeze quafi beroepinge verzeld hebben, zoo blijkt B het,



( 18 )
het, falvo miliori, allerevidendst, dat het beroep van D. Sander is nul, en van geen de allerminfte ws r %
D" K?rker?.ed, eindelijk, heeft niets minder gedaen, daöberttëtfcl deeze quafi beroepinge, zij heeft nopens volens, zoo lange dié Fis Major in kragt b' ef. wel is waer, in ttilte gezugt, en geoordeeld te moeten lijden en verdragen; dan naeuwiijks was die Fis Major geweeken, en door onze Franfche Medebroeders uit deeze gewesten verjaegd: naeuwiijks was de zon der Vrijheid opgegaen over onzen gelukkig herftelden bodem, of de Kerkeraed ontwaekte en wierd werkzaem.
Men wendde zich tot het Stads Beftuur, tot Wethouders en Raden deezer Stad; beklaegde zig over den voorheen geledenen dwang; en reclameerde de Vrijheid en voorregten deezer vreije en onafhanglijke Gemeente, welken haerook bij gunstig appoinctement op het Request, in volkomen orde wierd geadjudiceert, en terftond daer op heeft de Kerkeraed het quafi beroep van Ds. Sander vernietigd, en hem Sander van het zelve verlaten verklaerd. Alles blijkende uit de Bijlage fub Iitt. L. i, a.
NB. Dit zij genoeg voor het tegenwoordige, word 'er verdere elucidatie vereischt, men zal, des noods , dit het geëerd Pubiiek onder het cog brengen.
A



C 19 )
A Aan de Edelmoogende Heerén
Gecommitteerdens van Z. D. H. Neerlands Geliefden Erfftadhouder, enz. enz. enz.
Tweede Memorie door Geconlticueerdens van een aanzienlijk aantal Leedemacen der Lutherfche Gemeente te Rotterdam aan hun Ed. Moogende, overgegeeven;
Cjeeven met Plichtfchuldigen Eerbied te kennen, de ondergeteekenden, alle Leedematen der Hervormde Gemeente, toegedaan der onveranderlijke Augschburgf'che Geloofsbelijdenis, of behoorendë tot dezelve, midsgaders, Burgers en lngezeetenen deezer Stad.
Dat zij na het inleeveren van derzelver Bezwaaren in fchrift, op den 25de December laatstleden, Van ter zijde vernomen hebbende, dat de door hun aangeklaagde Perfoonen, niets nalaaten, wat in derzelver vermogen is, om, zoo de oogmerken, als de befchuldigingen van hun ondergeteekenden j te vervalfchen, en te ontzenuwen ; niet kunnen nalaaten, zich tot meerderen aandrang, tot U Edel Moogende te keeren, met de fterkfte betuiging, dat het eenig doelwit, waar mede zij hunne onderteekening hebben ondernoomen, alleenlijk is öngëërgerd tot de Bediening van woord en Sacramenteri ie kunnen opkoomen, en langs en door dien wég, B a het



C 20 )
het zuchtend belang van de Armen deezer Gemeente, te herftellen.
In de Hoope en het vooruitzicht, dat U Edel Moogende, doof voor de Vleitaal en de Vertoogen van derzelver Parthij, alles wat in U Edel Moogenden veimoogen is, zult aanwenden, om der Gemeente te ontdoen van voorwerpen, aan wien he: de ondergeteekenden ondoenlijk is, eenigen eerbied te bewijzen: of onder derzelver dienst, tot de Bediening van woord en Bondzeegelen, op te keomen: als zich telkens te binnen moetende brengen:
Ten i«e. Dat de beide Predicanten Boon en Scheffer, en meer anderen Leeden der zoo. genoemde groote Vaderlandlche Sociëteit , op de Wijnhaaven zijn geweest. fide. Als zoodanige Leeden, de Acte van Qualificatie, op hun, die zelfs het hoog gezag der Regeering, met voeten hebben getrapt, hebben onderteekend en gevolgelijk, moeten worden gehouden, als hebbende alle de Stappen, die door hun zijn gedaan, in Perfoon on« dernoomen, 3de. D2t zelfs verfcheide van de Kerkenraad, van zich hebben kunnen verkrijgen, Gefchriften, zoo verzoeken, als anders te teekenen, en daardoor de Parthij der teegen Contlitutiegezinden , kragt en klem bijtezctten; ja
4de.



( 21 )
4de, Zelfs de voornaamfte Bedieningen, in de nu Geremoveerde Schutterij, ten dien einde te aanvaarden, Om nu niet eens nog , in aanmerking te neemen, die meenigvuldige uitdrukkingen, welke wellicht, bij naad er onderzoek, zoo door de opgenoemde Predicanten, op den Kanfel, en in de Huisbezoekingen, als door geen gering gedeelte van den Kerkenraad, in den Burgerlijken omgang, bij verfchillende geleegenhceden, zullen bevonden worden , gebeezigd të zijn.
Het welk alles hen tot voorwerpen maakt, die de billijke veröntwaarding van iedeien weldenkenden verdienen, en onder wiens dienst, de door hun gedrag geërgerde Leedematen, bïjgeenemoogelijkheid, tot nut en ftichting hunner Zielen, tot de Bediening van woord en Sacramenten kunnen opkoomen, en die hun, indien zij in derzelver waardigheeden bleeven, volffrektelijk zouden aandringen , tot het neemen van maatregelen, tot gantsch geen gering nadeel der Gemeente, en in tegendeel, tot een volflagen ruïneus gevolg van dezelve, over te gaan.
Betrouwende de ondergeteekenden van de wijze zorgvuldigheid van U Edel Moogende, dat UEdel Moogende alles zult aanwenden, wat in derzelver vermoogen is, om hunne Gemeente te brengen, onder het Beftuur van Lieden, die bij een Godvruchtig, gereegeld en minzaam gedrag, zich hebben betoond getrouwe voorftanderen en aankleeveB 3 ren



( «2 )
ren van 'sLands gevestigde Staatsgefteldheid, en het Stadhouderlijk Bewind cn Huis te zijn.
't welk doende, enz.
(Was geteekend door Geconftitueerdensj en overgcgeeven door)
KI) KNEL IS VERMIJNE, Az.
IJlt Naam en in 't bijzijn van de Geconftitueerdens.
Rotterdam
den poffen Januari] I?88.
Aan.



( *3 2>
Aanfpraak, Mondeling gedaanaan hunne Edel Moogende, mijne Heeren, de Gecommirreerdens, van weegens 2,. D. H. enz. enz. enz. uit naam en in de teegenswoordigheid van de Geconftitueerdens van een aanzienlijk aantal Leedematen der Luterfche Gemeente te Rotterdam, bij de overgifte van derzelver tweede Memorie , aan hunne Edel Moogende door Kornelis vermijne Az,
Edel Moogende Heereni
tJebben de Geconftitueerdéns, van de weldenkende Leedematen der Lutherfche Gemeente, bij de eerfte komfte van U Edelmogende te deezer Plaatfte, door den nood gedrongen, de Vrijheid gebruikt, zich ootmoedig tot U Edel Moogende te keeren, en derzelver belangens fchriftelijk over te geven, daar bij twee hunner Predicanten, met neamen D. Boon en D. ScbefFer, en het meerd.rgedeelte der Kerkenraad befchuldigende: en hebben zij finds vernomen dat 'er van de kant der door hun ge oe rade voorwerpen, flappen ter teegenkan.B 4 ting?



C 24 )
ring, zoo ter bezoedeling van de oogmerken, als ontzeenuwing der Befchuldigingen, zijn ondernootnen geworden; kunnende zij Geconftitueerdens niet nalaaten, andermaal voor U Edel Moogende te verfchijnen en aan dezelven een gedetailleerd, doch kort, vcrflag van derzelver oogmerken en Befchuldigingen, in Schriften, zoo ter nadere Inlichting van U Edel Moogende, als ter billijking van derzelver oogmerk en aanklacht, over te geeven.
Copie. COPIE-REQUEST, over¬
gegeven aan de 'Edel Groot T> Agtbare Heeren Burgemees.
teren en de Wet der Stad Rotterdam.
Geeven met alle eerbiedigheid te kennen.
J. P. KR AFT.
WESTERFROLIJK. H. W. SABEL.
RUTGERS, &c. Wm. E. LANTZENDORFFER.
jf\.lle Burgers en Inwoonders deezer Stad, en leeden van de Lutherfe Gemeente alhier en te famen daar toe verzogt door een groot getal van de Leeden van deeze Gemeente, die aan de Stadhouderlijke Conftitutie getrouw zijn gebleeven , omme hunne
be'



( 35 )
belangens vcor te dragen , overal en waar het door haar Lieden zoude nodig geoordeeld werden, omme de thans ontdane verdeeldheid in hunne Keik, zo mogelijk te doen cesfeeren, de geheele ondergang daarvan voor te komen en de Christelijke eendragt wederom daarin te herftellen.
Dat zij Supplianten ingevolg de Interpelatie van de Edel Mogende Heeren Commisfarisfen van zijne Doorlugtige Hoogheid, den Heere Erfïtadhoüder aan dezelve Commisfie hunne bezwaeren beb' ben opgegeven gehad, tegens hunne Predicanten en het grootfte gedeelte des Kerkenraeds, dewelke bijna alle zijn perfoonen, die zig opentlijk zoo tegens zijn Doorlugtige Hoogheid als onze gezegende Conftitutie op eene verregaande wijze hebben uitgelaten en zelfs geweldadig hebben verzet, zoo door zig aan het hoofd te ftellen, van zig verkeerd noemende Vaderlandfe Sociëteiten, Leeden te werde van Vrijcorpfen en fioofd-Officieren van lllegetime Schutterijen en als zoodanige te uitftrekken, en het helpen removeeren van wettige Magiftraten &c zodanig dat dezelve nog meest al verfeeren, onder de van de Amnestie 'hunner Edel Groot Mogende de Staaten van deeze Provintie, om dezelve Rebellie en, Malveffatien uitgeflootene Perfoonen, gelijk de Suphanten zig daarover ook directelijk perfoneel aan zijne Doorlugtige Hoogheid Ireterative maaien-hebben beklaagd, en van z;jn Hoogheid de verzeekering bekomen van hoogst deszelfs Protectie en voorziening, dat daaruit wel Js gevolgd de Reinotie van de Predikant SchefFer B 5 al-



C 26 )
alleen, en het zig uit den Predikdienst retireren van D. Boon, Maar dat zij Suplianten met hunne Me* deieeden egter nog bezwaard blijven met de Predikant Scholten, die zij op goede gronden meenen te kunnen befchuldigingen zoo wel als zijn geweezene Collega ScheiTer, zig opemlijk op de Predikftoel tegens zijn Doorlugtige Hoogheid en onze gezegende Stadhouderlijke Conititutie in de gedemefureerfte termen te hebben uitgelaten , en dat nog verregaander en onverdraaglijker is, zelfs.na. de gelukkige Umwendeling van zaaken, zulks nog onbefchaamdelijk te continueeren. Als hdibepde op laast verleedenen Nieuwjaarsdag op den Pre. dikftoel durven zeggen met deeze of diergelijke woorden, Cwaaraan de Snplianten niet zoo zeer willen gebonden zijn:) dat hij wensehte, dat alle die geene als Kaf voor de Wind verltrooid mogten worden, die zig tegens zijne beide Collega's Boon en Scheffer vetzetten zouden , NB. tegens eene Boon, die bij de blijde inkomst der Pruififchen Hulpstrouppen in Gelderland, op de Predikftoel wenscht, dat God, het geheele Land mogt Innun. deeren door de Sluijfen des Hemels open te zetten , als het eenige middel om ons van onfen Erfvijand te redden: maar het wierd mooij weer. — En tegens een Scheffer wiens gedrukte Leerreden alleen genoeg zijn om alle eerlijke Lutherfen het hart mét fchrik te vervullen, en die op den Kantzei zijn Doorluchtige Hoogheid en alle deszelfs aanklevers opentlijk voor Aterlingen dorst uitmaken, gelijk dezelve Scaoiten zelve ook al verder nog onlangs
op



C 27 )
op den ftnel zig afgaf, dat 'er in deeze daagen een aflergrootfte afgoderij gerchiede, en dat alleen om de Perfoon van eenen Cbedoelende zijn Doorlugtige Hoogheid ) 't welk eene Brutale en Godvergeetene onbefchaamdheid.
En hoezeer men de Aanklevers van zijn Doorl, Hoogheid vervolgt, blijkt onder veelvuldige gevallen uit het volgende (taaltje.
Hebbende nog onlangs deeze Misferable Co, fis. torie op voordel van den Kerkenmeester Wolters, den Schoenmaker ürijnus , die lange Jaaren des Kerks ■ Calandifie gehad heefc, hem daarvan ontzet om deelès braven Mans verknogtheid aan onze Siud. houderlijke Coiiftkutie, het geene hem nu in zijn beftaan grootljjks benadeelt.
Üni niet van duifend andere nog verdergaande Malverfatien te fpreeken, zoo met opzigt tot di Alimentatie der Armen als anderfmts te veel, out. li Ed. Groot Agtbaarhedens Attentie meede te fatigeeren.
Maar wat kan men anders van dien gelijke af. • fehuweüjke Confiltorie verwsgten Edel Groot Agt» baere lleeren» Ëan Confiftorie beftaande uit geprolcribeerde Leeden, waar onder drieën meerder Broeders en Neven te gelijk regeeren. Zoo als zij het noemen, terwijl een hunner zig niet ontzag nog fchaamde uit te zegden , wij regeren fouverain, wij zullen een Predikant naer onze fin beroepen, een Taal Edel Groot Agtbare Heeren, die beter een iiorde Arabieren als een Christelijken Kerkenraad past. Zoo zag men wel eer den Saligmaker lijden
door



C 28 )
door het geufarpeerd gezag van een bedorven Joods Sanhedrien.
Maar Edel Groot Ag'bare Seeren dit ons Luthers Sarhedrien houd zijn woord, zij beroepen een Predikant en wie eenen Noordenhoudt van Ui recht, een bekende Antiftadhouderfen en hoe gedragen zij zig bij dit beroep.
In de plaats van deeze Predikant de Gemeente voortteftellen en derzelver aprobatie daarop te vernemen, f:een regt dat de Gemeente altoos bezeten en n^oit afgedaan heeft en ook tot dit geval toe altoos in obiervatie is geweest beroepen zij den Man zonder de Gemeente 'er iets van te communiceeren.
In plaats van eenen eerst voor de Gemeente te laten Prediken, zo als almede de Wetten der Kerke meedebrengen, werd hem directe aangefchreven, dat zij hem beroepen hebben, zonder dat 'er de Gemeente iets van gezegt werd, de Gemeente fehreuwd daartegen van onregt, hunne drie geagte godvreezendfte en aan de Conflimtie getrouw geblevene Ouderlingen, (:met naame Dankels , Weijmar en Neuftekkel, die men door allerleij Vexatien en Choq'janterien genoodzaakt heeft, van de Kerkenvergaderingen zig te abfenteeren protesteeren tegens deeze barbaarfe geweldenarij, maar de geweldenaars lachen met een en ander, leggen het Pretest ter zijdeen gian hun gang.
Nog al meerder Edel Groot Agtbare Heeren, en welk waare Christenen haire rijzen van fchrik niet te bergen, als men hoord dat zij tot overmaat van alle hunne Vexatien en nieuwe Berijming van Lu-
ther*



( 29 )
therfe Pfalmen buiten weeten en toeftemming der Gemeente durven opdragen aan een Verveer bekend voor de Schrijver van het infaarafte libel deezer tijd, het zoogenaernde Kroegpraatje, een vlugtende Bandiet, een Monfler van een Sociniaen, die alles op die leesd gefchoesd, en die Gods heilig woord veragt heeft, en dat zij de Gemeente deze Berijming zullen zoeken op te dringen , zoo als Boon in vroegere dagen zijn eigene Bereiming der Pfalmen aan zijn Gemeente te Delft.:) (:Edog te vergeefs:,) wilde opdringen. Men gruwt voor dit alles en de meeste Leeken hebben zig zederd zoo veele Jaaren om alle deeze Malverfatien van het W-jordt en Bondzegelen moeten onthouden, om zig zelve geen Oordeel te eeten en te drinken en hoe menig een is 'er zedert niet bereeds (:van deeze troost ontzet:) geftorven
Immers Edsl Groot Agtbare Heeren, wagen zij daar door, dat eer men dit alles verder toeliet, wij en onze welgezinde Meedeleeden tot die uiterftens zouden kunnen koomen, die de wanhoop in Religie twisten zoo menigmalen heeft uitgewerkt, als daartegens bij die just tegen hulpe was te erlangen.
Uiterftens die ook onze barbaarfe Kerkenraad zelve behoorden te voorzien, dat in ons gezegde zaek plaets zoude kunnen vinden, daar zij in hunne godtergende ongeregte rebellie tegens de hooge Overheid zig wel van het wreed geweld der Wapenen hebban durven bedienen. — Edog die hulpe hopen en verwagten wij van ü Edel Groot Agtbaaihedens onfe tans zoo geliefde Magistraten en befchermers.
En



( Só )
Ën het is daarom, dat de furplianten in dat ver* trouwen zig eerst willen keeren, tot U Edel Groöt Agtbaarhedens en bij omftentenis van hulpe des ég* ter, neen dan aan den Hoóve Provintfaal.
U Edel Groot Agtbaarhedens kunnen en mogen als Burgervaaders ons U Edel Groot Agtbaare hulpe niet ontzeggen onze Concientien en onzer zie len zaligheid en die van onze Kinderen hangt daarvan af, de fuplianten bidden alzoo ootmoedig, dat het Uw Edel Groot Agtbaarhedens moge behagen de fuplianten te helpen tot het removceren van de tegenswonrdige Dominé Scholten en het meeste gedeelte des Kerkenraads, en het beroep van Dominé Noorderhout te doen annulleeren — als inconftitutioneel en zonder aprobatie der Gemeente gefchied, ook te verbieden dat men niet verder infteerd om D. Scheffer weder te herftellen, als waardoor men zijn Doorlugtige Hoogheid als 't ware in het aangezigt zögt te fpuen ? verder in de volgende Nominatien van aan de Conftitutie getrouw geblevene Lütherfe Leedemaaten als godvrugtige onbefproke lieden zijnde te helpen aanltellen.
J. W. TFeijmar. }
G, H. Dancheh. f
G. F. Neuliekkel. \ tot Ouderlingen.
Fongt. k
J. W. Ebhardt. 1
Ha.



( 3i ) . . . Hafenclevcr. • . . Schollen, \ P. de Nenfville.
C. F. Wolters. I y. F. Bomberg. 1 Jn. Win. Nippold of Jager. j
A. Rieborn, 9 A. C. D. Harke. |
H. Kijfar. I
A. Kien.
E Hoerenkind. lüiaconeri, A. L. Hank. f
• . . IFerkkesfer»
• • . Oshergen.
. . . Sttjgerwaldy in de Koeftraat
2). Beusbaan. . . . Mackcrs. Joachim Schcrnikau. Pieter Beddigs.
J. Hoekemeijer,
Verder tot Diaconen.
/I Lieveboam, v
Triedhof. i
Tri er. §
Tbiefen. F
Scholier', /
Jobs. Eudij. k
^. G. Jonghans. I



C 3* )
In de Plaatfen van
WiHcm Vogel. J. C. Stock. ■
Joachim of Albertus Burmeetter.
Michael Sturenberg.
. . . Arbeider.
. I . Kramer.
. . . Heijbrcck.
' t • Spijkerman.
. . . Wolters. Jr.
. . . Hcufet.
. . . Wolters, Jr.
. . . Breukelman.
F. M. Smit.
. . . Baarts.
Tkeodorus Krcm.
N. van der Masch.
RJchd, Sturenberg.
. • * • Bleckman.
. . . Js. Fogel.
. : . Ot. Fogel.
. . . Haan.
Verder,
Johanncs Hooft. ; . , Bion. . . . de Jong,
die om Redenen voorfchreven in geen Kerkenraad eener Christelijken Gemeente te gedogen zijn.
Ver-



( 33 ) -
Verder uit de volgende Nominatie van Brave aan de Cor>ftitutie getrouw gebleeve Predikanten te helpen aanftellen 3 nieuwe Predikanten, namelijk
Dominé Zanders. Te Groningen. Langebeck. Bodegraven. Lungjiras. Nijmegen.
waarbij een Hoogduitfe Predikant, om dat hier altoos zeer veele Lutherfe Hoogduitfe Ingezeetene eri Vreemdelingen zijn, die de Hollandfe taal niet genoeg magtig zijnde, daarom den Pred:kdienst niet kunnen bijwoonen, en daarom ook in Amfterdam en 'sHaage altoos een Hoogduits Predikant bij de Lutherfe Gemeente gehouden werd.
Dat het U Edele Groot Agtbaarhedens eindelijk nog mag behagen, voorthaan een voorzittend Lid van U Ed. Groot Agtbaarhedens daartoe gecommitteerd , bij de Lutherfe Kerkenraad te Introducésren, alies ten einde de twisten en fcheuring in dè gemeente gedempt, de Christelijke Eendragt herlield, en dezelve voor het vervolg op een ftablë voet mag behouden werden,
't welk doende
Andere Copie.
Wel.eerwaarde Hebren.
Hiernevens Copie Request overgegeven aan de' Edel Groot Agtbare Heeren Burgemeesteren en de Wet der Stad Rotterdam. Dat wij nu communiceerert aan de Lutherfe Kef-
e jt$



C 34 )
keraad tot voldoening aan de Reqi'ifitie va» drKdel Agtbare Heeren Burgemeesteren van der Hoeven & Mierop en de Edel geftreng Heer Secretaris Nievelt, tot adftructie van onze bezwaren en de Redresfe die wij verlangen.
(was getekend) IV. E. Lanlzcndorfcr, J. P. Kraefu H. W Zabcl. IVtllcm Westerfrolijk. J. Hendrik Ruttger»
Extract uit de Notulen van de T> _ kleine Extraoidinaiïe Verga-
dering op Vrijdag den i Februari j 1788.
Is door den Eerw. Prajfes gecommuniceerd enz. dat Dominé Scheffer heeden morgen voor Heeren Burgemeesteren deezer Stad gedngvaerd, en gecompareerd zijnde door een der Heeren Burgemees. ter het volgende gezegd is. — Het flegc en „ ontflichtend gedrag van den Lutherfchen Predi„ kant Scheffer heeft de Regeering deefer Stad „ doen refolveeren, om hem alle waerneemingen
van openbaare en andere Ambtsdiensten te inter„ diceeren en hem voor 't toekoomende te vermaa-
nen tot een ftil en ordentlijk gedrag, om zig te
tt wagten voor verdere fchande en ichade." »
Waerop door DomineScheffer geantwoord wierd.— Ed. Groot Achtbaare Heeren, het verlies van mijn
Ampt



C 3J >
Ampt krenkt mij zo zeer niet, dan dat ik hier voor een booswigt word uitgemaakt. Ik ben als mensen en zondaar niet in (bat, om mijne Misdaden voor de Vierfchaer van Hem die de regter der geheele Waereld is te kunnen .verfchoonen, maer als Ingezeeten deefer Stad ben ik mij van zulke misdaden riet bewust, die U Ed. Gr. Achtbaere tot zulk eene refolutie hebben gepermoveerd , U Ed. Groot Agtbaare, zullen wel de goedheid hebben (en ik verzoek hier om op 't needrigfte) om mij de misdaed of misdaeden bekend te maken, waerdoor ik zulk een fmaed verdiend heb. Waerop door den Heer Burgemeester Bichon geantwoord werd. De Regeering geeft geene reekenfehap van daden dié van eer.e publicque notoriteit zijn. Waerop door Broeder Spijkerman (die beneevens Broeder Wolters meede voor Heeren Burgemeesters gedagvaerd was) gezegd werd: ik zal 'er de Vergaedering kennis van geven, enz. enz.
/"I Aan de Edele Groot Agcbare
^-y>' Heeren Burgemeesteren der
Stad Rotterdam.
Cjeven met alle eerbiedigheid te kennen de Ondergeteekende Gecommitteerden van de doleerende Ledematen der Lutherfche Gemeente binnen deeze Stad, dat zij Gecommitteerden dra de hangende gefchillen in de Gemeente te vereffenen , met derzelver Kerkeraed zijn overeengekomen op de navolgende Conditiën, als:
C 2 10
Aan de Edele Groot Agcbare Heeren Burgemeesteren der Stad Rotterdam.



c 36 y
Dat zij Gecommitteerden uit dé- doleerenfle Ledematen uit de hier op de proef gepredikt hebbende vier Predikanten als d. Feilke, d. jacobi, D Damen en D. Holtfapfel, ten eerften eenen Predikant, ten genoegen/ vin hunne Commetenten zullen kiezen, en aan d'Eerwaerde Kerkeraad ter beroepinge opgeven in plaatze.van D. Schol te, en de Eerw. Kerken; raed als dan dien opgegeevenen Predikant ten eerden zal beroepen.
2. ) Dat door haar Gecommitteerden van de dolee-
rende Ledematen nog zal worden gemaekt, eene Nominatie van drie andere JNederduitfche Predikanten, waer uit de groore Eerwaerde Kerkeraeds na gedaane Proef Predikatiën ten eerden een Predikant zal beroepen, ter vervulling van de plaats van D. Noordenhout.
3. ) Dat de Eerwaerde Kerkeraed ten eerden we¬
derom zal intrekken haaie voor eenigen tijd genome Refolutie , omme geene vreemden van buiten inkomende perfonen in de Gemeente te admitteeren, zonder een Nantislement van — of Coutie voor ƒ 360 om dat zoodanige perfonen , die om fortuin te zoeken naer deeze Landen komen, het een zo min als het ander Kunnen presteeren, waer door zij dan genootzaekt zijn , of van Religie te veranderen, of het land tegen het Intrest van deeze Staet wederom te verlaten, dat daer tegen voortaan aen alle diergelijke perfonen van een deugdzaem gedrag zijnde, op een deugdrijke atteftatie tot
Le



C 37 5
Ledematen van orize' Gemeente zullen worden aengenomen, gelijk zulks tot hiertoe, federt dat onze Gemeente alhier in weezen is, altoos heeft plaats gehad, het welk dan drie achter een volgende Zondagen, yan de Predikftoel zal worden afgekondigd.
4.) Dat Vader en Zoon of Zonen, twee of meer Broeders, twee of meer Zwagers, Leden van den Kerkeraed zijnde, nooit te g?!ijker cijd .in Kerkedienst zullen zijn, en in eene groote Vergadering tegenwoordig zijnde, maar eene ftem zullen uitbrengen.
5») Dat na de hier bovengemelde beroeping van de twee Predikanten op de daer bij geftipu leerde wijze, hierna alle beroepingen van Predikanten op de oude wijze exact naer kerke order zullen gefchieden. De fuppljanten verzoeken eerbiediglijk U Ed. Groot Achtbaare agreatie op deeze asfopiatie, en dezelve aan de fuppliante.n ver'eenende, dan ook ÜËd Groot Achtbaare. goedgunstige medewerking tot opheffing van de fchorzing van Domine Scheffer, en tot weder toelating van dezelve in zijn Ambtsbediening.
*t welk doende enz.
RoTTERD A:SI
den 10November, 179?,
(was get.) Willem Westerfrolijk.
Wmi E. Laatzsndörfer. Jhan Hendrik Rietgert F. fit Kraefft.
C 3 ËBË-



C 38 )
Edele Groot Agtbare Heeren !
De Ondergeteekende Gecommitteerden uit den Kerkeraed der Lutherfche Gemeente deezer Stad, declareeren hunne bewilliging in de hier bovengemelde Articulen te hebben gegeeven bij het Declaratoir, waar van Copie hiervan is geannexeerd, en refereeren zich nogmael eerbiediglijk tot hunne laetst aen Uw Ed. Gr. Achtb. geprefentenreerde Request tot opheffing der interdictie, op de amptsbediening van D. Scheffer geleid, enherftel van den zeiven in den dienst hunner Gemeente.
AStum in Rotterdam den 13 November 1791.
(was get.) Gerhad Wolters.
Frans Maur. Smit2 Hendrik Vogel.
Copie.
D e Ondergeteekende Gecommitteerden uit deu Kerkeraed der Lutherfche Gemeente binnen deeze Stad, in ernftige overweging genomen hebbende, de laetfte nota, hun vanwege de Broederen Willem Westerfrolijk cum fuis, als Gecommitteerden van de doleerende Leden van deeze Gemeente ter handen gefteld, inhoudende een dringend Voorftel.dat de Kerkeraed zich prasfifelijk moest onderwerpen j»pn 't geene denzelven van wegens bovengemelde
Broe-



C 3S> )
Broederen is voorgefteld, bij derzelver Memorie in dato 04 Oct. laetstleden, kunnen niet voorbij te declareeren aan de eene zijde, dat het den Ondergeteekende van harten leed doet, daer de Kerkenraed zig volkomen bereid heeft getoond, om de bovenge» melde Broederen ten aanzien, zoo van de voorhanden zijnde beroepinge, als van de verdere Artijkelen te geven alle redelijk contentement, dezelve Broederen echter niet hebben kunnen worden gebracht van eene pneciefe inwilliging van alle de voorgeflagene Articukn daar 'er onder dezelve zijn, die zoo weinig overeen te brengen zijn, met de Wetten of Regels, op het Kerk beduur vasrgefteld, en welker losmaking doorgaans fchadelijke gevolgen heeft; en aen de andere zijde, dat de nood der Kerk en Gemeente , dewelke thans geheel Herderloos is , en zonder het onmiddelijk herftel van D. Scheffer , en vervulling der twee openllaende plaatzen» aan veel. vuldige nadeelen zal blijven blootgefteld,volftrekt vordert,dat daarin voor het tegenwoordige worde voorden.
Zoo declareeren mitsdien de Ondergeteekende zonder in te ftaan voor de gevolgen, in name des Kerkeraeds, dat dezelve alle de Articulen door de bovengemelde Broederen Willem Westerfrolijk cum Gvs, bij hunne ondergeteekende Memorie in dato 24 Oft. 1791. voorgefteld, zodanig die zijn leggende inwilligt , en zich engageert daer aen te voldoen, zoo drae aen de Kerkeraed zal gebleken zijn, dat. de Regeering deezer Stad, deeze asfopiatie aggreerende, een Refolutie zal hebben genooraen tot opC 4 hef*



C 40 )
heffing van de fchofsfing van D. Scheffer, en tot weder toelating in zijn Amptsbediening,
Jltium in Rotterdam den 7 November Jjgi.
(was get) Gerhard Woliers.
Hendrik Vogel, Frans Maurits Smit.
Mijne Heeren!
z''jn hier gekomen op indicatie van de Ed. Groot Achtbsere Heeren Burgemeesteren deezer Stad, omme met Uwlieden te handelen, en (zo mogelijk) met den ander een vriendelijke overeenkomst te beramen, tot heriteHinge van de rust en eendragt in onze Gemeente, die op hieuw zoodanig is geftoord geworden, door toevallige omltandigheden, in het behandelen der Kerkelijke zaeken, waer uit, door het niet voldoen aen het 2bfie Art. van de Kerkelijke Ordonnantiën, op primo Maij laestleden, de Kerkeraed gedefungeert heeft, en dus ook niet meer bevoegd is, tot het beroepen van eene, uit de nu op de proef gepredikt hebbende drie Predikanten.
>De Gemeente zoude dierhalven bevoegd zijn, omme op Authorifatie van Heeren Burgemeesteren, eene wettige Kerkeraed aenteftellen, ten einde dat beroep te bewerkttelligen, Maer voor en al
eer



( 41 )
eer daer toe overtegaen ftaet de Gemeente als het eenige middel ter bevreediging voor.
Omme de Heer fcander te Groningen tot hunne tterde Predikant te beroepen, en daer toe de middelen met Uwüeden te beramen, waer voor zich de geheele gemeente bijna, en ook een gedeelte van Uw mijne Heere ten frerkilen iriteresfeeren, als hebbende hij Domine Sanders in allen opzigten de Gemeente ten hoogden voldaen. VVaeromme de Gemeente het beroep van eene uit de twee andere Prrdikanten nooit zal approbeeren.
Protesteerends de Gemeente door de ondergetekende hunne re^pective Gecommitteerden tegen alle andere or.derne^mingen deezen contrarieerende als na regien.
Rotterdam de* 30 Maij 1792.
(was get.) G. F. Nmffleekel.
C. F. Wolters. G. IV. Nellman. Job.Wm> Nippold.
C 5 EX-



C 42 )
EExtract uit de Gecontinueerde groo* te Vergadering teegen heeden
No. I. nademiddag ten 6 Uuren door de
Broeders Gecomrnitteerdens aangezegt zijnde, en zijn gecompareerd, enz. 4 Junij 1792.
W^erd door de Broeders Gecommitteerden gerapporteerd , dat dezelve ingevolge aan de hun Ew, opgedragene Commisfie, aan hun Ed. Gr. Achrb. Burgemeester hadden verflag gedaan van zaaken, dat dezelve de nodige papieren (zie de voorgaande Notule) aan hun Ed. Groot Achtbaare hadden willen voorgeven, dan dat hun Ed. Groot Achtbaare geantwoord hadden, zij zig daarmeede niet konden occupeeren, dat zij zig over de wettigheid of onwettigheid niet inlieten, dat zij de Heeren Kerkenraeden waren, en dat die handelwijfe van die oppofeerende Leden der Gemeente fiegt was! dat eindlijk het hoofdzaaklijke van hun Ed. Gr. Achtbaare gefprek daarop needergekoomen zij, of de Kerkenraed niet zoude kunnen goedvinden, om bij looting uit de driePredikanten een beroep te doen,enz.enz.enzIs daarop met eenparigheid gerefolveerd om de Broeders Gecomrnitteerdens te verzoeken, aan hun Ed. Groot Achtbaare te rapporteeren: dat de Eerw. Vergadering in het voorftel van Heeren Burgemeesteren tot de lcoting, daarom niet konde concurreeren omdat dezelve niet ftrookte met hunne kerklijke Ordonnantiën en dat de EerW. Vergadering nog blijft verjn de gedagte,dat met de beroeping zo fpoe-
dig



( 43 )
dig moogeljk moet voortgegaan worden uit hoofde van de Conferentie met, enz.
EExtract uk de Notulen van de • gehoudene geprolongeerde
No. 3. groote Vergadering teegen
heedèn nademiddag ten half vijf Uuren , door Burgemeesteren Gecommitteerden aangezegd zijnde, 5 Junij, 1792.
\^'ordt door Br. Gecomrnitteerdens gerafporteerd, dat de Heeren Burgemeesters nu hadden voorgeflagen, of het niet best zoude z;jn, dat bijde parthijen, voor deeze reife a'leen, en fon. tier eenige confequentie voor 't toekoomende Heeren Burgemeesteren verzogten om uit de laatfte Nominatie, en uit de voorige, zaamen "beftaande uit 7 Predicanten Do. Feilke, Damen, Berger, Holzapfel, Sanders; Langebeek en Reiche een Predikant ter beroeping optegevcn.
Is daarop gerefolveerd om de Broeders Gecommitteerden te verzoeken aan hun Ed. Groot Acht'r. te rapporteeren dat de Eerw. Vergadering in het voorftel van hun Ed. Groot Achtbaare daarom niet konde concurreeren, dewijl hetzelve niet ftrockte met onfe Kerklijke Ordonnantie.
Ex-



C 44 )
EXTRACT uit de RgfolujT^ tien van de Edele Groot
Achtb. Heeren Burgemeesteren en Regeerders der Stad Rotterdam.
Den 17 November 1/91. —
Burgemeesteren en Regeerders der Stad Rotterdam, gezien ee geëxamineert hebbende de Reques* ten van Gecommitteerden van den Eerwaerden Kerkenraed der Gemeente toegedaen, de overanderde Augsburgfe' Confesfle binnen : deeze Stad, mitsgaders de Requeste gepraefenteerti van wegens de doleerende Ledematen in derzelver Gemeente, als mede nog de Requeste en het Declaratoir van Dm. Johannes Fredrik Scheff;r: allen tenderende ten fine van intrekking der intereictie op den 1 Februarij Ï788. door Hun Edel Groot Achb. bij' Raade en-met, communicatie van de Edele Mogende Heeren Commisfarisfen van zijn Doorlugtige Hoogheid den Heerê Prinfe van Oraege en J\ausfau gedaan , en met kragte van welke interdictie, de voornoemde Dm. Scheffer van zijne Predik', dienst in de gemelde Gemeente binnen deze Stad is gefuspehdeert geworden.
En wijders gelet hebbende, — dat werke bezwaaren , en voorheen ook ten lasten van Dm, Scheffer (alle nog'hans alleen voorkomende uit de
tur-



t 45 )
turbulentie van de tijd) mogen hebben plaats ge» had, die aanleiding hebben gegeven tot de boven, gemelde' interdictie en temporaire fiiEpenfie die bezwaaren egter niet zijn geweest van dien aart, dat de Kerkenraed zoude zijn gelast geworden, deszelfs Predikants-Ampt vakant te verklaren, of te gequalificeert een ander Leeraar in plaats van Dm. Schvffer te beroepen.
Dat alveerder de gemelde Dm. Scheffer federt en na dato van de voorn, interdictoire Refolutie hier ter Stede zijnde blijven inwonen, en door een zedig rustig en vaderlievend gedrag, alle devoiren hebbende aangewend, om zoo bij de Regeering dezer Stad, als bij de Ledematen zijner Gemeente» alle wantrouwen weg te nemen, de tijd van circa vier jaaren, die zijne fuspenfie heeft voortgeduurt, als genoegzaam behoort te worden aangemerkt, om het oogmerk waertoe dezelve is gefchied voor voldaan te houden.
Dat eindelijk de tegenswoordige toefland dezer Kerkgemeente, door het naar elders beroepen van hunne overige Leeraren, gevraagt bij het eenparig verlangen van de Opzienders en Ledematen tot intrekking van de reeds meergem interdictoire Refolutie, eene gepaste gelegenheid verfchaft, cm een dadelijk einde van alle bevoorens gefubfifteerdhebbende ongenoegen daar te ftellen.
Hebbende haar Edele Groot Achtb. na voorgaande Deliberatie, met communicatie en aggreatie van zijn Doorlugtige Hoogheid den HeerePrince van Orange en Nasfau. gcedgevonden en veritaan, deinterdic-
toi-



( 46 )
toire Refolutie op den i Februari]' 1788 met betrekking tot denPredikdienst van Dm. Scheffer genomen, in te trekken, en buiten effect te ftellen, zoo als hun Edele Groot Achtb. dezelve intrekken en buiten effect ftellen bij deezen: blijvende mitsdien voorzeide Dm. Scheffer , welke den Eed op de Conftitutie der hooge Regeering met het Erfftadhou. derfchap behoorlijk heeft afgelegd, van nu af aan onverlet zijn Predikdienst in de Gemeente, toegedaan de onveranderde Augsburgfe Confesfie binnen deze Stad, te hervatten, en den Kerkenraad, en Gemeente, zig daar van te bedienen , zoo en in diervoegen als zij voorheen gewoon zijn geweest te doen.
Zullende dit gerefolveerde der Gemeente van den Predikftoel werden voorgeleezen , ten einde een iegelijk naar den inhoud van dien gedragen, en alzoo blijken werden gegeven, dat de vreeze Gods, de eerbied voor de Overheid en de broederlijke liefde in dezelve Gmeente bloeije.
En zal Copia dezer Refolutie werden gegeven , aan de voorfz. Eerw. Kerkenraad, aan Dm. Scheffer, mitsgaders aan Willem Westerfrolijk c. f. als Gecomrnitteerdens uit de dolleerende Ledematen, om te dienen tot derzelver informatie en naregt re^ fpective.
Accordeert met de voorfz. Refolutie, bij mij Secretaris
J. van ZUILEN van NlJEVELT.
Coll.
IIULSINGA.
Ex-



( 4? )
GExtract uit de Refolutien van • de Ed. Groo' Achtbare
Heeren Burgemeesteren en Regeerders der Stad Rotterdam, genomen op,den 3 Julij- -7°2-,
Ia overweging genomen zijnde, de Refolutie door de Kerkenraad der Euangelifche' Lutherfche Gemeente alhier op den 8 Julij laetstleden genomen, en aen Heeren Burgemeesteren overgegeeven, waer bij op den voorflag door Heeren Burgemeesteren aen Gecommitteerden van de Kerkeraed gedaen, „ dat ten einde allo verdere onaengenaemheden voor ,, te komen voor ditmael, zonder confequenttc voor „ het toekomende, door de Kerkeraed aen Heeren „ Burgemeesteren zoude worden verzogt, een Predicant uit de laetfte en voorige Nominatisn ter „ beroepinge aen de Kerkeraed op te geven?' Door dezelve na voorgaende deliberatien is gerefolveerd (mids door Heeren Burgemeesteren wordende geindemneerd tegen alle actiën en captien, welke tegen haer over deeze prafente demarche zouden kunnen werden gemaekt) om aftewagten, welke Predicant, door hun Ed. Groot Achtbaere terne, roepinge zoude worden opgegeven, en zulks aen hun Ed. Groot Achtbaere te verzoeken, uit de
laefr-
Extract uit de Refolutien van de Ed. Groo«- Achtbare Heeren Burgemeesteren en Regeerders der Stad Rotterdam, genomen op,den 3 J"lij- 179*-,



. C 48 }
laetfte en voorige Nominatien, welke beftaen hebben in
Domine Feijlken te Hoorn.
Holtzapfel te Kuilenburg.
' Damen te Middelburg.
Berger te Leeuwaarden.
Langenbeek te Arnhem.
Reichen te Zutphen.
Sander te Groningen.
Is ingevolge de bovengenoemde overgifte in dé vaste verwagtinge, dat tegen de gedane prefentë demarche van den Kerkeraed door niemand eenige actie of captie zal worden gemoveerd, goedgevonden en veiftaen, dat uit de genomineerde Predicanten aen den Kerkeraed ter beroepinge zal worden opgegeeven, zoo als gefchied door deefen Do. Carel Philip Sander, tlians Predicant der Lutherfche Gemeente te Groningen, met last aen meergemelde Keikeraed , omme als nu, met den meesteu fpoed, op denzelven een Kerkelijke beroeping uit te brengen.
Alles voor ditraael en zonder dat zirtks in het vervolg tot eenige confequentie zal worden getrokken.
En zal Copie van dit gtrefolveerde worden toegezonden aert de Kerkeraed der Euangelifche Lutherfche Gemeente deezer Stad, om te dienen tot derzelver informatie en naricht. x (onder ftond)
Accordeert met de voorn. Refolutie, bij mij Secretaris, (was get.) j. van ZUIJLKJN van JNYEVELT.
Cd-



C 49 O ,
Copie van den Requeste vol» gens de Refolutie van dé Groote Vergadering in dato 6 Julij 1792.
Aan de Edele Groot Achtbaare Heeren. Burgemeesters eri ^ Regeerders der Stadt Rotrerdim.
Cjeeft reverentelijk té kennen de Kerkenraad van de Lutherfche Gemeente binnen deze Stadi Dat aen de Supplianten is overhandigd Copie van U Edele groot Achtbare refolutie van den 3 dezer, waer uit de Supplianten hebben gezien * dat, ingevolge de overgifte gedaen bij de refolutie van de voornoemde Kerkenraed van den 8 Juni] laetstleden ; in de vaste verwagting, dat tegens de gedane prefente demarche van den Kerkenraed door niemand eenige actie of Captie zoude worden gemoveert, was goedgevonden en veiftaen, dat uit de genomineerde Predikanten, aen den Kerkenraed , ter beroeping zoude worden opgegeven, zo als gefchiede bij voorfchreve Refolutie Do. C. P. Sander thans Predikant der Lutherfche gemeente te Groningen, met last aen meergemelde Kerkenraed, omme als nu met den meesten fpoed, op denzelvè een behoorlijk Kerkelijk beroep uittebrengen , alles voor ditmael en zonder dat zulks in 't vervolg tot eenige Confequentie zoude worden getrokken» Dat de fupplianten niet kunnen verbergen» wel'' D ka



( 50 )
keper plexiteit deze Refolutie in hunne Vergadering heeft veroorzaakt: als waerdoor zij zig ten eenemaele vinden te leur gefield in hunne verze» kerde verwagting van zig door U Ed. Groot Achtbaere gedekt te zien, tegen alle onaengenaeme gevolgen , welke kunnen refulteeren uit hunne Refolutie van den 8 Junij Iaetstleden, en de daer bij gedaene overgift eene dekking, die de fupplianten ten hoogden nodig achten, als zig bewust zijnde, dat hunne bovengemelde Refolutie, eene aenraerkelijke afwijking behelst, van hunne Kerkelijke Ordonnantie en van de Conventie mét eenige Leden hunner gemeente met kennis en goedvinden van 't Coliegie van ü Ed. Groot Achtbaere aengegaen, eene demarche waer toe de supplianten uit dien hoofde niet dan Schoorvoetende en op het voorligtend Advis van U Ed. Groot Achtbaere gekomen zijn, in de (zo zij zig verbeelde) gegronde verwagting dat de benoeming van een Predikant, t en wederzijden niet onaengenaem en zou ftrekken tot bevordering van de Rust en Eendracht, der gemeente.
Dat de Supplianten dan ook vertrouwen dat de gemelde refolutie door U Ed. Groot Achtbaere alfo niet zoude zijn genomen, in geval aen CJ Ed. groot Achtbaere bekend waren de cmftandigheden, waerin zig de voorfchreve gemeente bevind, en met welk ongenoegen, de benoemde Perfoon van Do. C. F. Sander, bij veelen in de gemeente zal worden ontvangen, en daer onder de zulke welke meest in ftaet en dadelijk gewoon zijn, te Contri-
bu.



C 51 )
bueeren tot inftandhouding der gemeente, en om haere Lasten te dragen, en welken inhouding van de nadeeligfte gevolgen zal zijn, al waere het dat een totaele fcheuring (waer voor alle Rede van vrees is) nog konde voorgekomen worden.
Dat de Supplianten wel is waer bij hun befluit van den 8 Junij, dit niet alfo en onder zo fterke Couleuren hebben afgefchilderd, dog dat zij toen hoopten en verwagten dat het daer bij geindigiteerde genoegzaem zoude zijn, om hun voor zulk een geduchte flag te bewaren, dan dat zij fupplianten het tegendeel ondervonden hebbende, zig verpligt rekenen, om zulks nogmaels op 't allereerbiedigfte en met den ernst dien het belang der gemeente vorderd aen LI Ed. Groot Achtbaere te moeten voor* dragen, en daer bij reverentelijk te verzoeken dat het U Ed. Groot Achtbare gelieven in opgemelde refolutie, zodanige verandering te maken, als ter voorkoming van gemelde onheilen, zal kunnen (trekken, en om in alle gevallen, de fupplianten conform de overgifte, en de fupplianten befluit van S junij laetstleden vervat te indemneeren tegen alle actiën en captien, die We stervrolijk C. S. zoud© kunnen maken, als mede.tegen alle Captien van alle andere perfoonen die op eenigerlei wijze den Kerkenraed over de voorfchreve overgifte zoude willen molesteeren, en tegen alle gevolge welke uit de voorfchreve beroeping tot nadeel van dé meergemelde Lutherfche Kerkenraed alhier zoudé refulteeren en daer van gelieven te verleenen U Ed. Groot Achtbaere Refolutien en forma.
't welk doende, enz-.
Da Et



C 53 )
Extract uit de Refolutien van ^J. r\ ^ de Edele Groot Achtb. Hee-
ren Burgemeesteren en Regeerders der Stad Rotterdam, genomen den 10 Julij 1792.
In deliberatie gelegd zijnde, het verzoek door da Kerkeraed der Euangelisch Lutherfche Gemeente binnen deezen Stad, bij derzelver Requeste op heden gedaen, is goedgevonden en verftaen gemelde Kerkeraed te informeeren, dat (zoo als zulks door Hun Ed. Groot Achtb. wel is verwagt) door Westerfrolijk c. f. ter Kamer van Burgemeesteren is verklaerd, dat zij volkomen genoegen neemende met de Refolutie door Heeren Burgemeesteren tot vreugde van genoegfaem de geheele Gemeente , op de fchriftelijke overgifte van de Kerkeraed genomen, nimmer ter zaken van de overgifte, tegen dezelve eenige actie of captie zullen moveeren. Dat Burgemeesteren , perfisteerende bij derzelver Refolutie van den 3 deezer , mitsdien als nu verlangen en verwagten, dat door den Keakeraed, ingevolge gemRefolutie met den meesten Ipoed, een behoorlijk Kerkelijk beroep zal worden uitgebragt, op Dm.
Ca-



C 53 )
Carel Philip Sander, thars Predikant bij de Lutherfche Gemeente te Groningen.
(ondeiflond) Accordeert met voorfz. Refolutie, bij mij als Secretaris
(was get.) J. van ZUILEN van NI JE VELT.
Aanteekeningvan de Eerw. grooJ£-^r te Vergadering volgens Refo¬
lutie van den 16 Hujus (Julij 2792.
D e Eerwaerde Kerkenraed van haere zijde alles aangewend hebbende, dat dezelve tot bevordering en onderhouding van de rust en weliland der Gemeente, 't meest nodig en nuttig oordeelde, niet twijffelende aan den gelukkigen uitilag van alle daartoe in 't werk gefielde pogingen, zag zig echter tot haer groottte fmert in haere hoop op de algemeene Vreede, eensgezindheid en liefde te leur gefield en bedrogen door omftandigheeden, die (volgens Notul van den 30 Maij 11.) voorvielen, als meede dooreen voor den Eerw. Kerkenraed zeer hoonend en beledigend gefchrift, op den zeiven dag bij den Kerkenraed ingeleverd door G. J. Neufteckel, C. F. Wolters, G. N. Nelleman en J. W. Nippold, zig noemende Gecomrnitteerdens van de Gemeente.
De groote Kerk Vergadering aan dewelke hiervan kennis gegeven was, oordeelde het allernoodzaaklijkst en van zijnen plicht te zijn, om van deeze hanD 3 del-



( 54 )
delwijze aan H. Ed. Gr. Achtbaare de Heeren Burgemeesters deeze Stad kennis te geeven, met de nodige fchriftelijke Elucidatien & refutatien (alles blijkens de notul van den4 Junij 11.) dan welke ftukken Heeren Burgemeesters wijgerden intezien, en de zaken daarna te beoordeelen, Hellende dezelve gelijk met fcheur papier.
Niet tegenftaande deeze onverwagte ontmoeting, en in weerwil, datdevoorftellingen door Heere Burgemeesteren aan den Eerw. Kerkeraed gedaen, tot bevordering van de rust in de Gemeente, in 't geheel niet ftrookten met de kerkelijkeWetten en Ordon. nantien, heeft egterde Eerw. Kerkenraed, zigverlatende op de billijkheid van Heeren Burgemeesters , en vertrouwende, dat dezelve de drijgenie onheilen door hun wijs beleid zouden wilden afwenden, en bovendien aangemoedigt door particuliere toezeggingen van Heeren Burgemeesters om de zaak tot weederzijds genoegen te fchikken , welke aanmoediging niet weinig gefterkt wierd door de tweevoudige nominatie (zie Notul van 7 Julij 11.) na meenigvuldige en rijpe deliberatiengerefolveert, om (hoe ongaerne ook) onder bijzondere bepaling voor deeze keer, en zonder eenige confequentie voor 't toekoomende,aftezien van het regt, het welk den zelve ten hoogften competeerd, en door denzelven fteeds moet gehandhaeft worden (zie Notul van 6 Julij 11,)
Dan met de grootfte verwondering zag de Eerw. Kerkenraed uit de Refolutien van Heeren Burgemeesteren op deeze overgave gevolgt, dat hoogst dezelve ter beroeping vooiftelden Carel Philip San-
der,



C SS )
der, Predikant bij de Euang. Lutherfche Gemeente te Groningen, niet teegendaande het Declaratoir, bij de overgave aan Heeren Burgemeesteren gedaan, dat voorn. Carel Philip Sander aan de meesten Eerw. Leden van den Kerkenraad en een groot gedeelte van de Gemeente, waaronder veele van de gegoedfte, onaangenaam zijn zoude; nog meer verwonderde de Eerw. Kerkenraed zig over deeze Refolutie van Heeren Burgemeesteren, dewijl in dezelve geen woord gerept wierd, van de zoo erndig verzogte, en de pl^gtig bedongene Indemniteid, en dus door Heeren Burgemeesters niet aan de bepaalde en aangenoomene Conditiën was voldaen.
De Eerw. Kerkenraed in een Request hierop verder bij Heeren Burgemeesters aandringende, bleeven H. Ed.Gr. Achtb egter indeeren op hun Eerw. Appolnctement, en fcheeneu op delndemniteid voor 't hoofdzaaklijkde gedeelte geen reguard te flaen, waer uit de Eerw. Kerkenraed befloot, dat men dezelve bij hun Ed. Gr. Achbaare niet verkrijgen zoude, waerom de-£erw Kerkenraed, alles vrugteloos en zonder hoop van redres ziende, en alle verdere onaangenaamheeden zoekende voortekomen geen verdere pousfeering des weegen wilde doen» en befloot om aan het Voordel van Heeren Burgemeesteren fchoorveetende, en ter ,uiterften gcnaoddwangt te voldoen verklaerende dezelve op het allerplechtigde, in alles een goed geweeten te hebben bewaerd, en alles te hebben aaegewendt, wat denzelven tot vreede, rust en weldand der Gemeente nodig en nuttig fcheen , latende alle kwade geD 4 vo4-



C 56 )
volgen, die uit het een en ander in 't vervolg mogten proöueeren, voor reekening en verantwoording van die geenen die dezelve veroorzaakt hebben
I. Domine Carel Philip Sander te
Groningen.
hebben d'Eer U hier nevens volgens belofte den beroepsbrief ia forma toetezenden, en dezeiven U ter aceeptatie aentebieden, als mede een verflag en opening van zaaken, welke in en bij deeze beroeping hebben ftand gegreepen, welke hier volgt.
Nog voor dat de Proefpredicatien een einde genomen hadden, en de Nominatie afgeloopen was, hoorde men dat reeds eenige lieden onzer Gemeente zich ten Iterkften voor U declareerden, en door tekening van diveife Papieren, waer mede men in de Gemeente rond liep, alles in het werk ftelder, wat hun tot bereiking van dit hun oogmerk eenigCnds konde bevorderlijk zijn. De Keikeraed menende , dat hun deeze papieren op eene behoorlijke wijze zouden overhandigd worden, of dat de zaek op eene vriendelijke wijze zoude werden gefchikt, had eene Vergadennge tegen den 20 Maij belegd,
en,
volgen, die uit het een en ander in 't vervolg mogten proöueeren, voor reekening en verantwoording van die geenen die dezelve veroorzaakt hebben



C 57 )
en daerin, op voordel van hun Ed. Gr. Achtbaere Heeren Burgemeesteren deezer Stad kennis gegee» ven aen twee Leden onzer Gemeente N. Nelleman en J. W. Nippold , die zich aen 't Hoofd van voorn, gedeld, en zich deswegen reeds bij Heeren Burgemeesteren aengemeld hadden.
Dan de Kerkeraed zag zich in zijne verwagting bedroogen , en g'eduurende gemelde Vergadering van den 30 Maij gebeurde het, dat eene menigte zich in de Kerk vertegenwoordigde, en lieten Nelleman, Wolters, en Nippold uit naem van de Vergaderde menigte aen derf Kerkeraed weten, dat zij dezelve gaerne wilden fpreeken; de Kerkeraed toon. . de zich hier toe genegen, dan tot herhaelde keeren •weigerde men, om in onze gewoone Vergaderplaets te verfcliijnen, dewijl eenige van dezelve de Kerkeraed voor onwettig hield, en misfchien (zoo als voorn, zeide) door hunne verfchijning in onze gewoone Vergaderplaets der Kerkeraed eenige wettigheid zouden toekennen, en begeerden dus, dat wij onze Vergaderplaets (de Confidorie-Kamer) zouden verlaten, en bij hun in Kerk kommen.
Dog de Kerkeraed, dit moetende weigeren, werd eindelijk een gefchrift overhandigd, ondertekend door Neufdeckel, Nelleman, Wolters en Nippold waer van wij U hier nevens fub Litt. A. Copie toezenden.
De groote Kerkelijke Vergadering op den volgenden dag door de kleine Kerkeraed beroepen zijnde, word hier van kennisfe gegeven, en oordeelde het allernoodzakelijkst en van haer pligt te D 5 zijn,



C 53 )
zijn, om van deeze handelingen aen de H. Burgemeesteren kennisfe te geven, met de nodige fchriftx lijke elucidatien en refutatien, nopens het gedrag van den Kerkeraed hier in gehouden.
Dan welke ftukken Heeren Burgemeesteren weigerden intezien, en de zaeken daer nae te beoordeelen, (lellende dezelve gelijk met feheurpapier.
Echter deeden Burgemeesteren eer. voorftel van een loting, welk voorftel, ah mede het volgende, om de verkielhg aen Burgemeesteren uit deeze en eene voorgaende Nominatie over te laeten, als geheel ftrijdig met de Kerke-Ordonnantie en de Conventie door den Kerkeraed met eene Westervrolijk C. S. aengegaen, door den Kerkeraed moesten verworpen worden, en verworpen zijn.
De zugt nogtans van de Kerkeraed voor de rust en welftand der Gemeente, als mede de verzeekering door Heeren Burgemeesteren gegeeven, om de zaek tot wederzijds genoegen te fchikken (blijkens ten deezen einde medegeaccepteerde voorgaende Nominatie) deed eindelijk den Kerueraed (hoe zeer overtuigd, dat het met den zoo duur bezworen pligt ftrijdig was) aen het verzoek van Heeren Burgemeesteren te defereeren, blijkens de Refolutie, waer van U hiernevens fub, Iitt. B. copie toezenden.
Billijk had de Kerkeraed van Heeren Bargem. als zich tot Mediateurs in deeze zaek hebbende aengegeeven, een voorftel tot wederzijds genoegen verwagt, dan met welk eene verwondering de Kerke-



( 59 )
keraed de 'nevensgaende Refolutie van Heeren Bur* gemeesteren ( fub, Iitt. C. hier geannexeerd) ontfangen hebben, laten wij U zelve beoordeelen, en wij vertrouwen, dat het U blijken zal, hoe weinig het voorftel van Heeren Burgemeesteren aen de ge. maekte Conditie beantwoord, waer om wij dan ook aen Heeren Burgemeesteren een Request (fub. Iitt. D. hier annex) hebben ingeleeverd, dan uit het Apoinctement van Heeren Burgemeesteren hier op (annex fub. Iitt. E.) alles vrugteloos ziende, en vermoeid door alle beste pogingen tot nut van Kerk en Gemeente gedaen, eindelijk befloot, om in het laetfte appointement van Heeren Burgemeesteren te berusten, hebbende de Kerkeraed de nodige aenteekening tot dekking en verandwoordinge bij de posteriteit in de notulen laten infereeren.
Zie hier wel Eerw. Heer een eenvouwïg dog effentiëel berigt, kunnende wij, alle daer bij voorgevallene zaaken niet detailleeren.
Wij hebben van onzen pligt geacht om U niet onkundig te mogen laten van de manier en wijze, op welke U als leeraer bij ons beroepen zijt, ten einde U zoo veel beeter in ftaat te ftellen, ora een gedecideerde keufe te kunnen doen.
Wij wenfchen dat God de keuze nopens de beroeping op U in manier als vooren uitgebragt, dermate wil beftuuren, dat dezelve tot zegen ftrekke zoo voor U, als voor onze Gemeente.
Wij verzoeken vriendelijk, dat U wel Eerw. ons zco ipoedig mogelijk met U Eerw. refcriptie en beflisfend andwoord gelieve te verëeren,
Na



< 6o )
Na U in Gods Vaderlijke hoede te hebben aenbevolen, hebben wij de Eer ons met agting te teke" nen.
Wel Eerw. zeer Geleerde Heer,veel geagte Medebroeder in C.
Rotterdam Uw Heilwenfchende Mededen 6 Augustus 17921 br,peders de Groote Kerkeraed der Lutherfche gemeente te Rotterdam.
en in derfelver Naem (was get.) J. C. JAC O BI, h. t. Scriba.
Groningen den 11 Augustus 1792;
T7* _ Wel-Eerwaardige , Eerwaardige • Heeren! zeer Geachte MeedeBroeders in den Verlosfcr !
I Jad ik bij mijn befluit, genoomen, toen ik onlangs Rotterdam verliet, kunnen blijven, inU WelEerw. mij de Eer laaten wedervaaren, die, naar het getuigenis van een zo groot gedeelte der Gemeente, (:ingeval de Volks Item bij uwe Ed. geld:) mij toekwam, nimmer had men mij kunnen over. haaien, mijn geliefd Groningen, daar ik veel meer Inkomsten geniet, en minder uitgaven heb, als ik in Rotterdam voorzie , te veriaeten. Doch vermits



C 6t )
mitszedert, zo veele zaaken zijn voorgevallen, die voor een eerlijk hart pijnlijk moeten zijn, en ik wierd aangemerkt als iemand, met wiens komst,de ondergang der geheele Gemeente, en zelfs wel der geheele Stadt, onvermijdelijk moest gepaard gaan, befchouw ik het Rotterdams beroep, als een zege. praal voor mijn Eer, en heb geen regt om voor het zelve ligtvaardig te bedanken. U Eerw hadden, de moeiten wel kunnen fpaaren , zo veele ftukken en blijken voor mij af te fchreiven, dewijl ik mij provifioneel aan den Beroepsbrief alken houdende, die andere Papieren geene den minsten invloed op mijn befluit hebben. Bijna zoude ik gelooven, dat U Wel-Eerw. hier meede een zeeker iets bedoelden, dat ook in U Wel Eerw. Brief van den 6 deezer, maar al te zichtbaar is, zo wel, als in eenige uitdrukkingen door ü Wel-Eerw. gebeezigt, in de mij
toegezondene papieren.
Zie ik verkeerd, U Wel-Eerw. gelieven mij bee* ter te onderrigten, doch, misfehien is de grond van dit alles daarin te zoeken , dat het berigt der Gemeente, aan Heeren Burgemeesters, niet aen U Wel Eerw. is bekend geworden of gecommuniceert, waarom ik d'Eer heb, U Wel-Eerw. vriendfchap , in het toezenden van zo veele voor mij grievende ftukken, door een diergelijk blijk te beantwoorden , in U Eerw. hier nevens het Berigt te laaten toekomen. —
Op den Beroepsbrief van den grooten Kerkenraad , doch flegts door vier Leeden geteekend, (;de overige die ik ncgthans nimmer beleedigdeO
heb-



C G2 )
hebben mij in deezeu, eene diergelijke Eer aangedaan, als toen zij mij, op de aan de Ed, Groot Achb. Heeren Purgemeesters, overgeleverde Hominatien, beneeden aan plaatften en door het geïndigiteerde : dat mijn Per zoon, bij enz. onaangenaam zoude zijn, niet fraaij ten toon ftelden:) heb ik flegts het volgende aantemetken. —
Art. 5. Zal voorn. Dm. Sanders of alleen of met zijn jongflen Ambtgenoot, de opeubaare Kerk Catechifatien des Winters, en de Kinder-Catechifatie, die des Winters, des Dingsdags avonds in 't confisflorie-Kamer gehouden worden, waar te neemen; (tverpligt zijn:)
Dat Wel Eerw. Heer Jacobi; veele jaaten jonger Predikant ts, dan ik, en beroepen is, op die voorwaarde, dat ingeval, na hem, een Predikant, ouder in dienst dan zijn Wel Eerwaarde wierd beroepen, deeze onmiddelijk den rang na den WelEerw. Heer Scheffer moest hebben, en dit nu mij te beurt valt, is bekend; maar dat ik (:de oudfte Predikant blijft van het houden deezer Catechifatien vrij:) of alleen , of met mijnen jongften Ambtgenoot, enz. verfta ik niet: want ik geloof niet, dat U Wel ■ Eerw. zullen zoeken , mij, die reeds zo veele jaaren diende, meer lasten op te leggen, dart mijnen jongen Ambtgenoot; ten zij dat de grond hier van moest gezogt worden, in 't voorgaande 4 Art. wanneer op Refolutie maar twee Predicanten, bij de Gemeente zouden gehouden worden, en deeze de Wel-Eerw. Heer Scheffers en ik zoude zijn.
Art. &



( 63 )
Art. 6. Voor het overige, zal voorn. Do. San. ders, zig door zijtie handteekening, thans bij ons vigeerende. —
Tot het teekenen der generaale en particuliere Ordonnantiën (:dïe zeekerlijk niets onbillijks zullen behelzen:) ben ik geneegen; maar begrijpen U Wel-Eerw. onder Kerkelijke Ordonnantiën, alle Refolutie, bij U Wel-Eerw. geprotocolleerd, dan moet ik eerst van dezelve , vooral van alle, die mijn Perzoon of Dienstwerk betreffen, vifie neemen, en mogten 'er onder deeze eenige gevonden worden , die tot nadeel van mijn Perzoon, Rang of Dienst zijn, of konden worden, en waar door buiten noodzakelijkheid, vroegere Refolutien, tot mijn nadeel worden ingetrokken of vernietigt, dan houde ik mijn regt daar teegen open, en heb meer eerbiedigende denkbeelden, van de Ed. Groot Achtb. Heeren Burgemeesters der Stadt Rotterdam, dan U Wel-Eerw. naar U Wel Eerw. Brief van den 6 deezer, van Hun Ed. Gr. Achtb. fchijnen te hebben. — Tot deeze omzichtigheid word ik verpligt door de uitdrukking in U Wel-Eerw. Brief hebbende de Kerkcnraade de nodige aanteekeningi M dekking en verantzvoordtng, bij de Posteritcit in do Notulen laaten infereeren.
U Wel-Eerw. vraagen van mij, zo fpoedis mogelijk een bejlisfend antivoord, en gelieven te ichrijven: wij wenfehen , dat God U Wel-Eerw. keuze nopens de höroeping op U Wel Eerw. in manieren als vooreti uitgebragt, der mate wel befluuren, dat dezelve tot 'zegen jlrekken enz, — Het is de moode,
dat



( 64 )
dat men iets diergelijks, eenige daagen in beraad neemt, doch, nimmer heb ik de moode tot eenige rigtfnoer van mijn doen of laat gemaakt, en zal het ook in deeze niet doen. —
Mijn bejlisfend antwoord, zoude zodanig zijn uit* gevallen als U Wel Eerw. het gaerne zo'ide hebben gezien , ingeval ik beeter waare behandeld, en mijn Eer door het bedanken, voor het vervolg minder gevaar liep ; doch nu ben ik genoodzaakt, U Wel Eerw. te declareeren, dat ik mij na Ü Wel Eerw. getiitten wensch, door God beb laaten befiuuren, en afkeerig van ondankbaarheid , en overtuigd, dat Kerkeraaden, als Voorftanders der Gemeen te, verplicht zijn, voor al bij het beroepen van een Leeraar, op de ftem der Gemèente te letten, in vertrouwen op mijnen God beflooten heb , de roeping tot Leeraar bij onze Rotterdamfche Gemeente aan te neemen, en haar, geduurende mijn Dienstwerk te overtuigen, dat ik het affront, mij reed9 den 22 April a. c. aangedaan, niet verdiende, en die Man niet zij , die men haar wilde doen gegelooven.
Dat de Kosten van het Transport voor mij, dé mijne, en mijne goederen, ten lasten der KeikCasfe vallen, is een ftilzwijgende Conditie.
Voorts verzoeke van weekbeuiten verfchoond te zijn, tot dat ik met mijn huishouden en Boekkamer, geheel op ftelben, en aan de gemeente voorgefield te worden, door den wel Ed. Heer Scheffer, als ouder Predikant, dan ik ben.
Zo dra mogelijk, zal ik uw Ed. den juisten tijd
van



C 65 )
van mijn overkomst, (zo God leeven en gezondheid vergund) melden, en hoope bij uw Ed. in liefde ontvangen te worden, dat ik dezelve niet onwaerdig zij, zal in 't vervolg blijken.
'God zeegene Uw Ed. Perfoon in betrekkingen, en met waare Eerbied heb ik d'Eer mij te teeke-
Wel Eerwaardige, Eerwaardige Hee. ren ; zeer geachte Meedebroeders in den Verlosfer.
Uwer Wel Eerwaardighedens heilwenfchende en volvaardige Dienaar en MeedeBroeder
(is geteekend) C P. SANDER. PS. Mogten de mij tocgczondtncn Papieren bij U Wel Eerw. gcprothicoll. zijn dan verzoeke ook dit mijn antwoord in 13 protbocoll. te plaatzen. _____________
J^. Respectueus Berigt aan de Ede-
!2. je Groot Achtb. Heeren Burgemeesteren der Stadt Rotterdam,
Gecommitteerden van de Lutherfche Gemeente dezer Stad, hebben ingevolgen U Wel Ed. Gr. Agtb. Requifitie aan hunne Committenten voorgedragen , de goedgunftige behulpzame intentie van Heeren Burgemeesteren voor hunne Committenten E om"



( 66 )
omme dezelve (zoo mogelijk:) te verëenigen met de gedefungeerden Kerkenraden, tot het beroepen van een manquerende derde Predikant, en de voorflag ten dien einde door hunne waardige Burgervaderen gedaan; omme aan Heere Burgemeesteren over te geven en te verblijven, de middelen tot het zelve beroep, en daar op aan Heere Burgemeestere te dienen van berigt?
De Lutherfche Gemeente doen door ons hunne Gecommitteerden aan U Edele Groot Agtb hunne opregte dankbetuigen voor de pretieufe hulpe en meedewerking die U Wel Ed Groot Agtb. aan de Gemeente willen accordeeren, in een zaak waar door de rust en eendragt in de Gemeente kan werden herfteld, een zaak van die groote aangelegenheid , waar door zoo veeier zielen zaligheid kan werden gefauveerd, die anderfints in de voortdunrende onëenigheid door Animofitijzen als anderfints in gevaar gefteld weiden zich zelve te vergeten en te verlfezen.
Maar Edele Gr. Agtb. Heeren het is ook die ontuitfprekelijke Inportantie van deze zaak en de oneindige rampzalige gevolge van dien <:ingevalle san de Gemeente het beroep van Do. Sanders mogt komen te ontvallen:) dat de Gemeente heeft doen be. fluiten, omme door ons hunne Gecommitteerden U Ed- Groot Agtbaarhedens te fmeeken : tog niet daarop te inftere, dat zij in het voorfchrevene anderfints zoo goedgunftig voorftel van U Ed. Groot Agtbaarhedens zoude ioftemmen, en de goede Gemeente dasr door te doen refllieren van dat onweer-
fpre-



( «7 )
fprakelijk regt dat zij heeft omme volgens haare keuze , zich een Predikant te doen beroepen die het meeste tot fitting ,en ten beste van de Gemeente kan raeedewerken.
De Gemeente daar inne berustende bidde dan ook met de grootfte eerbied dat U Edele Groot Agtbaarhedens haar ten goede zullen gelieve te houden dat zij door ons hunne Gecommitteerden bij deze nota openhartig doen declarerèn: dat zij niet over zig kunne verkrijgen om van dit hun wel hergekomen regt af te ftaan, uit hoofde van de voorfchrevene te voorziene droevige gevolgen, en daaromme ü Edele Gr. Ag b. verdere halpe blijven inplorere omme de gewezene Kerkenraden (thans hunne medeleken) daarinne naar billijkheid en regt te deen inllemmen?
Wij weeten zeer Wel Edele Groot Agtbare Heeren dat voornoemde geweze Keikenraden aan de Gemeente zoeken te bedisputetren het voornoemde regt aan de Gemeente competerende tot het doen beroepen van Predikanten, maar zuks zal bij ü Edelen Gr. Agtbaarheden naar derzelver wijzere en beter inzigte geen ingang kunuen vinden, als de importante Occupatie van U Edele Groot Agtbaarhedens hoogst dezelve niet afhouden kunnen, eenige oogenblikken te emploijeren omme intezien, de autentique ftukken behorende tot de ontdekking van de consciëntiedwang federt eenige jaaren in de Lutherfche Gemeente binnen Amfterdam &c. die wij de Vrijhdd gebruiken hiermede aan Uw Edelen Gr. Agtbaarheden te lummettefe;
E 2 aaQ



( <58 )
aantoonende dat dit regt aan de Gemeente wel degelijk is toegekent door drie üniverliteite, en het Frankfoorder geestelijk Ministerium in een zelfde geval te Amfterdam, als waarinne thans de Gemeente alhier is verferende, en ingevolge van welke decifien Heeren Burgemeesteren te Amfterdam, de Contrarieberigten van de Kerkenraad aldaar aan haar Edelen Gr. Agtbaren in der Kerkenraads en Gemeentens tegenwoordigheid hebben gefcheurd, in het Vuur geworpen en verbrandt, en dit regt aan de Gemeente mede hebben toegekend ais te zien is fo. 23 & fo. 62.
De Gemeente meend door ons hunne Gecomrnitteerdens met dit respectueus berigt aan U Edele Groot Agtbaare geëerde Requifitie te hebben voldaan en blijve U Wel Edele Groot Agtb. protectie en fpoedige expeditie inploreren! ondertekenende zig met de grootfte veneratie.
Edele Gr. Agtbare Heeren! Rotterdam U Edele Gr. Agtb. Ootmoe-
6 Maij 1792. dige Dienaars
(was get.) G J. Neafieckel.
C, J- Wolters. j G. Nellman, J. W. Nippold,
Aen



LAen Wethoudefen eri Raden der • I Stad Rotterdam.
Heil, Eroederfchap, Hoogagtingl
De Kerkeraed der Gemeente, toegedaen der onveranderde Augburgfche Geloofsbelijdenisfe, de welke federt de Reformatie in deeze landen hebbende beftaen als een vrije en ouafhangüjke Kerkgemeenfchap, heeft zich van tijd tot tijd verkort gezien, en benadeeld in die burgerlijkeregten, dewelke thans door de tegenwoordige Revolutie wederom aen de Burgeren zijn te rug gekomen.
Dan in den jare 1788. heeft de, Regderiug deezer Stad kunnen goedvinden, zi«h zelve te dringen in het inwendig Beftuur onzer Kerke met één onzer waerdige Leeraers bet Prediken te verbieden, zonder reden daer van te geven, met den Kerkeraed het regt van Predikanten te beroepen, volgens hunne Kerkelijke Ordonnantie, tebeneemen, en zulks te geeven aen een gering getal perzonen Voorftanders van de zogenaemde oude Conftitutie, en verdere willekeurige politike Dispofitien in ons Kerkelijk Beftuur, dewelke ten overvloede te vinden zijn in de IMotdlen van de Regeeringe van dien tijd; zijnde alle inbreuken op de Vrijheid en onafhanglijkheid, die ons in het godsdienftige als vrije Burgers toekomen , en om herftel van al het welke wij met vertrouwen tot V naderen, verzoekende aen WethoUderen en R.aden, deeze inbreuken te vernietigen, en te verklaren ons dadelijk te heiflellen in alle on.
E 3 ze



( 70 )
ze regten en vrijheden , vooral die federt het begin van het jaer 1788 aen ons zijn ontnomen.
't Welk doende enz.
(onder ftond) De Kerkeraed der Gemeente toegedaen de onveranderde Confe&fle
Rotterdam den van Augsburg, en in deszelfs naem, 14 April 1795. en bijzondere last.
Het xfle Jaar der (was get.) J. M. Boon h. t. feriba. Bataaffche Vrijheid.
(Copie.) n
Wethouderen en Raden der Stad Rotterdam , geëxamineerd hebbende den inhoud van de geannexeerde en bovengem. Memorie verklaren, dat aen de Gemeente der onveranderde Augsburgfehe Geloofsbelijdenisfe binnen deeze Stad toegedaen,buiten bedenken het regt toekomt, om voorzig zelfs zoodanige fchikkingen temaken, als zij nuttig en.raedzamn oordeelt , zonder tusfchenkomst van Wethouders en Raeden, ten waren, tegen alle hoop en verwagtinge, die fchikkingen van zoodanigen aert waren, dat dezelven de goede orde en rust verfborden , dat Wethouders en Raden dienvolgens intrekken alle dispofitien van de voormalige Regeringe, waer door de voorn. Gemeente verhinderd zoude mogen zijn, of
waer-



( 71 )
waerlijk verhinderd is in de vrije uitoeffening van het regt aen dezelve hier boven toegekend. I A&um den 20 April 1795. Het eerde Jaer der Bataefiche Vrijheid.
(onder Itond) Ter Ordonnantie van dezelve, (was get.; L. VAN OIJEN, Az Secretaris.
Extract uit de Notulen van de
Lgehoudene geprolongeerde groote • 2i« Vergadering teegen heeden ten \ 4 uuren 24 April 1795-
Poitalia.
Is met eene groote meerderheid gerefolveerd, dat de beroeping van Do. Sander niet anders kan, dan als onwettig en ftrijdig tegen onze Kerken wetten ^ aangemerkt worden, de omftandigheeden die zig bij dat beroep hebben toegedragen, duiden zulks ook ten fterkften aan. Hier bij komen nog zij^e gedragingen, zo gedurende als na die beroeping, zijnde dezelve niet geweest, als die eenen Christen Leeraar pasfen, en betaemelijk zijn, had hij het vertrouwen van den Kerkenraed en Gemeente willen winnen, had hi] zig van grievende uitdrukkingen op den Predikftoel moeten onthouden , ook van beledigingen aan Leden deezer Vergadering, en dus een tegenovergcfteld gedrag als dat van den Predikant Jacobi.
Het is uit hoofde dier omftandigheeden en weegens de verplichtinge, die op ons legt, als Beftuur-
ders



C 72 )
ders en Voorftanders deezer Gemeente, men hem Do. Sander, van dit ogenblik af aen moet houden, als verlaten van den Dienst deezer Gemeente, en zal van dezelve geen meerder tractement te wagten hebben , en hem bij het betaelen van zijn laetften vierendeeljaers, aftevragen de lleutels, den beroepsbrief, huisbezoekinge en maenboekjes, en verdere documenten die hij onder zig mogt hebben.
En hem extract deezer Refolutie ter zijner naricht te doen geworden.