HOLLAND
TEN TYÖE VAN
KAREL V. en PHILIPS II.
EERSTEN DEELS EERSTE STUK»






HOLLAND
ONDER DE REGEERING
KEIZER KAREL den VIJFDEN;
b ij den
GVERDRAGT der NEDERLANDEN
aam, en geduurende het bestier van, zijnen zoon
KONING PHILIPS den TWP]EDEN;
O F
VERZAMELING
van alle de
hotulen, propo-5ITIEN, kf.soi. utien en andere besognes, in de dag va arden bij de vergadering van de s t a a-
ten dier provincie, ge houd ej^
genomen en gedaan,
DooR f TS00R1
m aart van DER G(>E-ftr^
AD VO KA AT VAN HOLLAND, ENZ. ENZ. eersten deels eerste stuk.
Beginnende, naar ftyl van den Hove, met den laatften January mdxxiv. en eindigende met den vierden April mdxxxiii.
NAAU DB AUTHENTIEKE UITGAAVE LETTERLIJK GF.VOLGU.
Te A M S T Ê -R DAM hij j?- gartman, w. verman del en j. w. smit,
M D C C X C I. ^






REGISTER
GEHOUDEN EY MEESTER
AERT vandër GOES>
AAvocat van de Staten 'sLantsvan Hollant,
Van alle die Dachuaerden by de felve Staten gehouden, mitsgaders die Refolutien, Propofitien ende andere Gebefongneerden in de voirfz Dachuaerden gedaen» Beginnende den leften January 1524* ftilo curice Hollandiae. Ende eyndende den a8. Deccmbris anno 1543*
Memoire van den Dachuaert by den Gede* puteerden van den fes grote Steden befcreuen in den Hage
Den 31. January 15a4.jfc.fl Bollandia*
lErft bedancken die voirfcreuen GeMWjK deputeerden, myn Heeren van den
^ wSSS Raadt ■> dat zy forSe d™%Qn, voir
den armen Luyden om te beletten die~ryfinge van den Coren. Ende dunct ter correclie den voirfz Gedeputeerden, dat van geen noode zyn zal enich nyeuwe verboden meer te doene, gemeréfc God almaehtich A a Ad»-
1534.



C4 )
•5n-
Si. Jan. Pag. 2. .
fichtent die Dachuaartbrieuen , merckelicken zyn gratie verthoont heeft, dat binnen Dordrech het Coren op elck hoet vyf Rinsgulden afgeflagen es: ende binnen Delft insgelicx dagelicx afflaat: Ende alzoo die van Putte vaarde van den Steden gefeten zyn. Daeromme dunö: den Gedeputeerden huer Requefte redelick.
ITem van de Vaerte verfocht by den Gedeputeerden van Leyden naer Amftelredam, dunct die van Haeiiem hemlieden zeer prejudiciable te wëefen. Waaromme dan den Gedeputeerden bidden ende verfoucken myn Heeren, 'dat zy Parthyen mitter minnen veraccorderen wille, om t'ondcrhouden eendracht ende goede nabuerfchap.
ITem myn G. V. te aduerteren van de Scepen die de Conink van Dennemercken toereeden wilt op Ooftlant, op dat de faken van der Commerciefcepen die op goede hoope ftaat, daer by niet verachtert en worde, byfondere eer dat men antwoort heeft op ten Brielfby myn G. V. oirftwaerts gefonden.
ITem dat men oic goet toelicht hebbe, dat de Stuyrluyden ende Scipperen van deeze Landen der Keyferlicke Majefteyt, hem nyet en verhuyren om mitten Oifterlingen weftwaerts in Vranckryck te feylen. Ende in gevalle met bevindt dat d'Oifterlingen om Soudt varen willen in Vranckryck, daer deur de Koninck geftercl: foude worden. Soe verfoucken zy dat de voirfz Gedeputeerden mit hemlieden begeeren willen an myn G. V., dat het den
Ois-



C5)
Oifterlingen verboden zy (gelijck ZY d'Onderfaten van defen Landen verboden hebben ) te vaeren deur die Sontte om den Koninck van Dennemarcken nyet te ftercken. Oft dat men d'Oifterlingen achten fal als Vyanden derKeyferlicke Majefteyt ende heur Scepen ende Goeden , fal mogen roouen en benemen voir goet prys, &c.
Antwoirde van de voirfz Gedeputeerden op 't Rapport van der Dachvaert onlancx bouen gehouden by myn G. V, tot Mechelen.
ITem dunét goet den voirfchreuen Gedeputeerden , dat myn Heeren van den Rade fullen oic befcryven de cleyne Steden, om 't felfde Rapport van den Saufconduyten ende Viffcherie, te hooren, zoe hemlieden defe fa-' ke grootelicken roert ende mede angaet.
INtsgelicx dat ten feluen dage mede befchreuen worden die Staat van den Eedelen op der Munten. Ende op advys van den fecreten Raede roerende den Article by den Staten van Hollant, ouerlange verfocht, dat men fal mogen vernaften Huyfen ende Erven den Geeftelicheyt fichtent der laetfter nyeuwe Acqueften angecomen by coop of fucceffie, ende die Erfpachten , of noch ancomen fal mogen,
A 3
31.
\



15*4. Zujan.
ttg. 3-
co
Andere Poiniïent by enige in 't particulier geproponeert omme ter nqfler Dachuaerde mede op t'antwoorden,
ENige Steden claegen ouer die veelheyt ende onbequaemheyt van den Notaryflen, die hemlieden onderwinden te maken Inftrumenten van allen Contracten ende vuyterfte Willen daer veel Proceffen ende Gefchillen vuyt ryfen, begeerende dat elck in den fijne de nutfte ende bequaemfte fal mogen eligeren, zoe veel hemlieden nae grootheyt van der Stadt van noode fal fijn, die goet Regifter of Prothocoll Tullen moeten houden , ende dat van Teftamenten ofte vuyterfte Willen die in tyden van noode haeftelicken gemaect moeten worden.
ITem die Coopluyden van Horen ende elders , clagen dat die van Antwerpen onlancx geftatueert hebben , dat nyemant vuyt Hollant, aldaer fijn Boter, Kaefen, Zout , Tellick, &c. vercoopen en moet, dan by ge-. heelder of ten minfte halue Laften teffens , vuytgefonder van Vridaechs favons tot Saterdach dien geheelen dach, 't welck fmaeét courtinge of monopolie contrarie oude gewoonte, Begeerende dat men yemant van 's Lants wegen committeren willen om die van Antwerpen te verfoucken mit goede redenen, 't felfde afrende te nyente te doene, onderhoudende de goede oude Couftumen tot noch toe gevfeert,
ïteiu



C7 )
ITem die van Hollant claegen zeere ouer j Geleygelt leggende voir Yerfickeroort, t welck achtervolgende d'Ordonnantie van de Keyferlicke Majefteyt behoirt te leggen op Roeuersbergen. Ende alfoe 't felfde ingeftelt es als arbeytsloon ten tyde van de Vlaemiche ende Brabantfche oirloge, die lange geccffeert hebben, ende nochtans de Heere van Berge, ende veel fmgulier pcrfoenen 't felfde. continueren als een Tholl. Soe foude enige goetduncken, dat de voirfz Landen, den voiriz Heere ende andere contendeerden rmt redene, ofte enige fomme van Penningen om te redijneren vexatie ende moleftatie,
INsgeliicx claegen de voirfz Landen, dat den Tholïener van Yerfickeroert zyn naerfticheyt nvet en wilt doen, byfondere des nachts om de Scepen te befoucken, of confent te geuen den bekende Scippers van daer te mogen vaeren mitten getyde op hueren Maixtdach , daer by d'Ünderfaeten grootelicken gemteresfeert worden, fonder proffyt van de Keylerlicke Majefteyt. Begeerende daeromme dattei in voirfien mach worden.
ITem die van Haerlem verfoucken dat het Schip ende Goet van eenen hueren Poirter, 't welck den Tollenaer mainteneert geconfifqueert te weefen, om dat hy noch geer verjaert Poirter en is, contrarie heur Premiegie ende oude Vfantie altyt gevfeert, mach ontflagen worden op cautie , ter tyt toe dai myn Heere den Stadthouder hier in 't Lantge^ coomen zy, 't welck men hoopt voirPaeffcher A 4 zi'r
1524. 31.
i 1



«514-
11. Jan.
I
Om
( 3 )
zyn zal. Ende verfoucken d'ander Steden 't Zelfde an myn heeren van den Rade ende Rekencamer, om alsdan de fake verftaan te worden.
VAn de voirfz es hebben die Gedeputeerden genomen Copie om te rapporteren ende antwoirde inne te brengen den achtften February in der Herbergen.
ENde hier nae in 't fcheyden zynder Brïeuen gecoomen van Roftick ende Lubbeeck vuyt Ooftlant, dagende ouer den arreften op heuren Goeden gedaen by die van Antwerpen , vuyt crachte van der fententie gepronunchieert in der Cancelrie van Brabant op oude acüen van roeuinge , daer die van Antwerpen in de Dachuaert van Bremen nyet af fubmitteren en wilden, als wy van Hollant deeden. Welcke Brieuen inhouden dreygementen. Waaromme die voirfz Gedeputeerden an myn Heeren van den Raede verfocht hebben , hier van te willen aduerteren myn G. V., ten eynde dat die arreften in Hollant of Zeelant gedaen , afgedaen worden, ende dat zy procederen tegens den Borgen. Ende de Steeden fullen hier mede Rapport af doen , hebbende Copie van den Brieven, om in der naefter Dachuaert de 8. February antwoirt inne te breegen mitten voirfz Articulen ofte Pun&en". ,



(9)
Om myn G. V. en
Stadthouder te aduerteren ende an te folliciteren defe naegefcreven Articulen, hebben die Staaten van Hollant my gedeputeert, om te reyfen den 12. February. Ende ick ben t'huys gekoomen den eerften April, facit 49. dagen Ende es geantwoirt als in de margo van deefen.
Om dit den Kon'tnck van Dennemercken te jiellen van den hoofde 'es gefonden Wadrupont. Ende es in Hollant ende Zeelant befchickt dat de Scepen nyet gevitluailleert noch mit Gefcut gefurneert en worden.
i
Conclufien van der Dachuaert in den Hage den 9. ende 10. February annoi 524. ftilo Hollandia. Ende eerst daeromme ick gedeputeert ben bouen te reyfen van rs Lands weegen.
IN den eerften verfoucken die Gedeputeerden van den grooten ende cleyne Steden. Dat myn G. V. belette dat de Koning van Dennemarc ken , noch nyemant van fynentwegen, direételicken noch indireételicken enige Scepen van oirloge in delen Lande toe en reeden om te feylen Oiftwaerts, maar dat ter Veere begonfte es toe te maken, dat de felue Toereeders geftraft waren tot exemple , ende dat die van OofL 5 ten
15*4.
9- tn ic Febr.
Pag. 4.



n. en 10 • Ftbr.
( 10,)
ten raercken mogen dat mén hemlieden onderhouden wilt 't gundt dat hemlieden laeft mit Brieuen toegefchreuen es geweeft.
(TJrreJlen ofte execu- T Tem te verfoucken tien fijn af gedaen. Ende X dat fententie in den es andievanLubbickge- grooten Raede voir fcreuen daer dit Jufiitie KerfmhTen le(lieden roert, ende' es nochtans gepronunchieert, ten vuytgeflelttotindeDach- verfoucken van enige vaert, tot Pinjieren coo- Befcadigen vuyt Bramende, hopende dat zy bant tegens die van dandenBefcadigenfullen Lubbeeck cum fociis contenteren. 't Selfde es cfexecutie gefurcheert mede ge fcreuen an den worde tot in de dacheerwalten Koninck, die vaeit van Pinfteren orft eik an myn G. V. ge- faken voirfz. Of ten fchreuen hadde. Mer minften dat d'executien d"executie die was te voi- van arrefte in Zeelant ren gedaentotfeitenhon- begoft, afgedaen zyn, iert ponden groot en toe, daer myn Heere den daer den Brief geen men- Stadthouder tegens be* 'tje af en maecl ( quod hoirt te weefen. Ymnotandum) ende dat de- mers die van Brabant fe fententie gegeuen es behoiren t'executeeren in den Raat van Bra- heur Borge. bant, ende geëxecuteert
de voirfz fomme te Bergen en nyet in Zeelant. Die Qijlerfche Bode hebbe ick gefolliciteert zyn affcheyt van Brujfelden iS. February, eer yemande ge deputeert van Rilland bymy ge c oomenes , ende feyde, dat fa wel t'huis reyfen tonde ende binnen 15,dagen,
en-



(II h
ende dan foude Dirickgen eerjl wederom hier coomen, ende coomende in den Hage heeft daer oik willen hebben antwoirde, die daeromme tot Brujfel gefondenhebben, foe datter wel 15. dagen verloepen zyn verloren, &c.
i5H' ). en IC Febr.
Pag. 5.
;
L }
I
t
1 1
a i 11
Dit felfde es den Amhajfaten by myn G. V. ge committeert te verfoucken , mer alzoo geen hoope en es 'van reuopatie noch van flilfate te water, zoe fal men van den faufconduyten tracteren by elcx confent , om te hebben goet coop Sout ende Wynen op faufconduyt , fonder nochtans den grote Boffen toe te laten , ende elck van den Onderfaten mach vinden middel by kenniJJ'e van den Franchoifen om in Vranckryck te gecrygen. faufconduyt , ende die van defe Landen fullen doen verweruen van defer zyde. Daer enige vanaduyfe af zyn dat fe betalen fullen den twintichjlen Penninck, zoe we. van de waerde dat vuytgevoert, wort, als da. in defe Landen gebracji wort
ITem dat myn G. V. den Ambaflaten die in Engeland reyfen fullen , wille geuen {onderlinge laft ende inftruciie, om generalicken zoo wel van dier zyde als van defen Landen, te reuoceren alle faufconduyten ge geuen, byfondere var Wyn ende Soute, ende datter voir dan geer gegeuen fal worden durende die oirloge Ende in gevalle vai deefen. Dat myn G V. verbieden alle Stier luyden van deefei henren Landen oppey ne van banne end confifcatie van Lyf ei Goet, den Oifterlir gen , nyet te diene om nyet te feylen i ! Vranckryck en foudt by de felue redene dj ! d'Oifterlingen den Oi ► derfaten van deefe , Lar



1524.
$J. en 10'.
Landen verboden hebben te fe3'len deur de Sontte op dat heurlieder Viant de Koninck van Dennemarcken nyet gefteret en foude worden, daer min redene toe diende, dan ofte men hemlieden verbode nyet te feylen in Vranckryck om Sout duyrende d'oirloge. Ende in geualle de Konick van Engelant de faufconduyten nyet verbieden noch 't revoceeren en wilt, indien geualle, dat men make een Beftant ter Zee, dat de Coopman mach vaeren, wie hij zij. Ende of geen van beyde zyn en mach , des de voirfz Staten hoepen jae, want elcke Heere van fijnen Onderlaten gefuftineert moet worden. Soo verfoucken zy, dat die generael faufconduyten , vuytgefondert de grote Nacien endeBorien, dat die geinterdiceert zy, te haelen in Vranckryck Wyn of-
wort, tot belwuf van de Keyferlicke Majefcey:s oirloge , ende fes honden Ryns gulden voir 'J zegel, ende voir den Secretaris fijn recht.
Die van Amflelredam zyn naegecomen , ende hebben enige grieuen buergegeuen by gefchrifte, om de faufconduyten gereuoceert ende afgedaen te hebben , deivelcke an Onfe Ambaffaten in Engelant ge fouden zyn om 't fe'fde an den Koninck te verfoucken , hoewel luttel hoo■pe daer toe es , maer nae dat de fake van Ttaiie vergaet, daer nae fullen die affaire van defe Landen gaen.
Den j. Marty es gecoomen de blyde tydinge , dat Ons Volck heeft gevangen den Coninck van Vranckryck , ende fijn Volck al ge/legen, ofte gevangen.
Die Heere vander Veere, Prefident van den groot en Raedt, ende andere Heeren vuyt defen Landen , als Ambajfaten



(i3;
ten gefonden in Enge- ofte Sout, om redenen lont , hebben oick In- hier. voirmaels verjlruclie ende /onderlinge claert. Endeomd'Onbevd, ommittenConinck derfaten van deefe van Engelant ende den Landen te bat te geAmbaffaten van Vranck- raken an de faufconryck te fluyten ende ac- duyten tot redelicken corderen , op ten Ha- coiïe, zoe waert goet rinckvanck, of Viffche- dat een vuyt Vranckrie , dat d'Onderfaten ryck hier in den Lanvan defen Landen ende de ware macht hebbenvan Vranckryck fullen de daer de Coopluyvifchen tegens malcande- den van defe Landen ren by maniere van ftil- hetfaufconduytan verfate, fonder malcande- woruen foude mogen. ren te bcfcadigen , V Ende ter contrarie een welck d'Engelfe den vuyt defe Landenmach Franchoifen mede belo- 't van gelijke hebbenwen fullen, om dat on- de in Vranckryck , derhouden te worden, daer de Coopluyden want de FranchoifenOns van Vranckryck an nemen, ende d'Engelffe foliiciteren fouden de den Franchoifen. Coopmanfchappenvan deefe Landen daer te brengen, &c.
p. en 10» Febr.
Pag. 6.
ITem die Gedeputeerten verfoucken oick mit goede maniere van follicitatie afgedaen thebben, dat Geleygelt opgeftelt , ten tyde van der oirloghe tuiTchen Brabant en Vlaenderen, welcke redene ceffeert, ende of men mit follicitatie nyet afdoen en kan, dan te vernemen waer voir die Heere van Berge zijn actie foude willen te buyten gaen, om 't felue geweten , mit die van Zeelant te fpreken, ende dit moet mitter tyt gefchien. Item



en 10. Febr.
ITem men fal mit die van Zeelandt verfoucken an my G. V. dat de Tollenaer van Yefickeroot gehouden zal zyn tot allen tyden des daechs ende nachts , de Scepen te befien die daer begeeren te weefen op heurlieder Marót en getyde te voirderen , of als 't bekende Scippers zyn , dat hy hemlieden oirlof fal geuen te feylen op heur geloof, ende indien zy faulte doen , gefcrift te werden als dat behoirt, tot exemple van alle anderen.
Van der reduclie van der Munte ter executie te fiellen. Ende dit es noch vuytgejielt.
ITem die Eedelen ende Steden begeeren gelijckelick dat de conclufie van de reductie van den Gelde voir Kerfmiffe by den Staten van Vlaanderen , Hollant ende Zeelant genomen, ende by myn G. V. geaduoyeert, hoe eer hoe lieuer fortere huer effect, ende dat de Coninck van Engelant daer van zy gefproken. Ende in geualle dat noch yet foude vertrecken, myne G. V. verfien wille, dat 't Geit nyet en ryfe. Ende dat dè Haech Munte mach worden geftelt nae dö voet van den Gouwe, nu



r 15;
nu loop hebbende, ende dat daer van gedruét worden die Boeckxkens, want fonder de HaechMunte d'Onderfaten van malcanderen nyet geraken en konnen , fonder pericle van vechten.
Dit van de Geejlelicke fucceffie ende Erfgoeden '4S pit. Blyckende by ■den Oclrcye hier van zynde.
Van *t voircoopen, die ■placcaten fullen blyven.
p. en IC. Fehr.
Pag. 7.
r
l t L t
BEegeeren oic gelijckelick voirfien t'hebben by Oétroy , dat de GeeftelickeLuyden, vuyt heuren handen Hellen fullen , Huyfen, Eruen, Erfpachten , vercregen fichtent die laetfte nyeuwe acqueften, ende voirtan geen meei vercrygen en fullen . ende dat by de bequaemfte maniere mo gelijck fijnde , het fj achteruolgende het ad uys van den Raedt van Hollandt, offecre ten Rade, &c.
ITem dieGedeputeer den van den Stedei en dunct nyet geradei dat men die Placcatei van den voorcoopei we



r
wederroepen fal, geroerd zy zeer profytelicken geweefï zyn % int afflaen van den Waar en en Suvel ; maar alzoe enige Dorpen verde van den Steden gefeten zyn , om ter weeck Maréïdach te commen, oft oick nyet veel en hebben datter pynewaardich zy, daer zy geit af maeken moeten , om beden of andere lallen te betalen; daer inne foude men wel mogen voirfien , byr fondere dat d'Officiers huer proffyt nyet en doen mitten verboden, welcke gefthien om te fcuwen Monopoliën, ende oick dat de' Steden mogen hebben huere Marétdagen , daar zy principalicken op gefundeert zyn , ende en mach daer de fraude van Voircoep of Monopolie nyet gefchien als op ten Dorpen.
Vaa
15*4p. en 10. Febr.



()
Öit es fiat, maar den T7"An de Notaryf-
Staat fal die approbee- \ fen , elck Stadt
ren en de Steden elige- thebben detectie van
ten , blykende by den twee, drie ofte vier,
Mandamente hier van nae dat de Stadt groot
geëxpedieert. es.
ITem die Gedeputeerden van den Steden begeeren gelyckelicken dat die Heeren ende Meefteren van de Rekencamer vuytftelen willen de queftie van dat die Tollenaar füftineert Scip en Goet verbeurt te weefen van eenen die binnen tfiaers Poorter van Haarlem geworden es, ende noch geen jaar ende fes weecken Poirter geweeft en heeft, ter tyt toe myn Heeie van Houhftraet Stathouder van HoHarit , bier int Land gecoomen fal zyn, 't welck men lioopt voor Paefchen weefen fal, om dan den gemeynen Steden die gelycke preuilegie hebben gehoir wefende, gedaan te worden als tei materiën dienen ende behoiren fal , hier toe verfoucken zy affitentie van myn Heeren van den Raedt.
Op ten voirfz 9 February fijn ter dachuaert geweelt, Van de Edelen > Van Dordrecht „
De Heeren Gerrit van Jan Vrancken,
Aflendelft. ende Jan van Duuenuoirde. Frans van Toll, Willem van Alckma, ende Willem Ooem, Rydde- Mr. Joolt Bets. deren. Van Haarlem,
ende Gerit van Montfoort
Mr. Florys Oem. Franck van Dromen,
!. Deel. B Wou
«594-
9. en 10, Pag, 8.
>



J524p. en lo. Febr.
( I? J
Wouter van Bekeftein, Douwe Cornelis Boe-
ende gaart, Bangaert, Secretaris. Zyn Gefelle, /^n DeT/f , s ende Pieter Cornelis, Mr. Dirck, Penliona»
ende ris. Burgemeelter, Van Rotterdam.
ende ick Cornelis jans,
Aart vander Goes. ende
Leyden, ) In 't Lam.
Meefter Willem Doe- Schiedam,
tor, i Den Burgemeelter9
Noch een, ende ende j Claas Dircx,
Henrick Florys Zoo- ende ne. Secretaris.
Amjlerdam, Van de Waterlieden
Allart Bollarts, zynder oic enige ge-
ende weeft , om te hoiren
Cornelis Wouterfz, van de fake van Oofende ten ende faufconduy-
Mr. Andries , ■ Se ere- ten mitten Harincktaris. | vanft, &c.
Defe naevolgende poinaen dienen te rapporteren , ende antwoirt inne te brengen ter naejler' Dachuaert fonder prefixen dach.
E^Erft van myn Heere de Stathouder-? die •j begeert in danckbaarheyt een gratuiteyt ouer den Lande, van de getrouwen dienften 't Lant gedaen als Cappiteyn by die Heere van Caftre, om veel reedenen daar toe dienende
en-



ende verclaart by monde van myn Heere van Affendelft , achteruolgende zyn Urecientiebrief.
"^"An myn Joncker Turck.
VAn den Tollenaers van Schoenhoyien, te onderfoucken waeromme zy Tol nemen van den vryen Steden van Hollant, ende nyet van den vreemde Vercoopers.
VAn nyemant te ipolieren van Landen oi Goeden, daar zy ruftelyck poffeffie var hebben, ten zy mit Jufticie hemluyden afge tvonnen worde.
VAn wat die van Antwerpen geantwoor fullen hebben , op 't verfoeuk te doei dat zy alle nyeuwicheeden af doen willen, en de laaten vercoopen , Boter , Kaes , Zout Tellick ende andere Waren vuyt Hollandtnae ouder gewoonten.
IN deefe Dachuaart hebbe ick genaceert zo tot BrufTel en Mechelen fichtent den 17 Ié bruary totten eerlten Aprilis beyde mclus, m; ken 49 dagen. Ende naa dat ick den Boot van Ooften opte Sententie en Executie va Brabant, hadde gevaardigt , zoe zyn geco< men, eerft Bargis mit Bets. Bargis es van 01 cefcheyden den 14 Marty. En overmits ( Vaftelauont en dat Angy inde Revifie was t Meedelen , die onfe Stucken vander lucceli voorfz tot BrufTel neyt feynden en wilde: ■ B 2 01
1534.
p. en 10. Febr.
I »
r
'b e
n Pag. 9.
)-
ts
le
jt
ie
:n
:k



< 2° )
J524«>. en 10. Febr.
i
oick ouerrnits die tydinge van Ytalien, daaromme triumphe gedaan , en Poften overal in Spaingnen , Engelant en Duytslant geëxpedieert zyn geweeft, zoo en hebben wy tot geen audiëntie of expeditekonnen gekornmen. Binnen middelen tyde hebbe ick tot Liere geweeft, en gehandelt tuffchen den Coninckvan Dennemarck, myn G. V., ende Hoochftrate, om eendracht te maaken, en dat zyn Scepen vuyt Zeelant nyet en fouden vaaren, dewelcke nochtans boven fijn beloften ende arreftementen de Galion uytgefeylt es, mit Mr. Lambrecht ende Claes Kuyphoeft, hem feggende Hooft-en Bevelsluyden van den Coninck. Daaromme datMr. Andries Secretaris van Amfterdam, by fijnen Burgemeefter Allart Bollarts &c. Bargis, Bets, ende my clachtich afgecommen es, ende den 5 Marty tot Mechelen. Ende naar dat wy een properen Bode in Zeelant gefonden hadden , om die regte waarheyt te weeten, zoe hebben zy van myn G. V. vercreegen andere befloeten Brieuen an Lubbeeck cum foc'ris, excüferende dat fy bouen arreft ende buyten confent gereyft zijn, twelck men deefe Landen nyet en mach imputeren, dat zy toefien willen en verhoeden heur fchaeden. Opten 14 Marty nae noene , nae dat Bargis geruyft was, zoe es die voirfchreuen Burgemeefter die mitte voirfz BriefF an Lubbeek cum fociis drie dagen te voir nikten Secretaris en mit Mr. Jacob Vocht van Antwerpen wederomme clachtich gecommen , dat die Galion lach int Vliete op des Keifers Stroem, begeerende datmen die foude willen ^veruallen: daar op terftont confent gegeeven ;s, dat zy hem fterk maaken ende defelve
over-



C 2* 5
©venmllen , worpende ouerboort int waater die hem weerden, ende de Geuangen te ftellen op Raders als Zeeroeuers ,• vande koften foude nae gedifponeert worden. Den 15 Marty is hier van Amfterdam gecommen die Buvgermeefter Hop Jacobs &c. , feggende dat die Galion genomen hadde een Hulck, twee Barken ende allen anderen Scepen, vaerende o£ comende van Ooften, ende hadden gefondeu t Amfterdam om geley ende tgoet daar te vercoopen, mit meer woorden, zoe dat die Boenen nu nyet ftrafbaar en waaren mit vyftig duyfent guldens. Waeromme myn G. Vrouwe ons ende de Bifcop van Palerme gefonder heeft tot Liere anden Koninck om hem dit tc remonftreeren, ende de indignatie die hy hie] vuyt foude mogen gecrygen vanden Keyfei ende defe Landen, daar hy hem nyet en foud< mogen onthouden. Ende hy ende de Conin oinne hebben gefuftineert, dat zy geen ouiof «eeeuen hebben fichtent het toefeggen gedaai by Wadrupont, ende naeby my, ende dat d« Boeuen tegens fijnen wille dit fcip vuytgeuoei hebben , ende te vreden es dat zy geftraei werden, ende dat zy geen Brieuen nochtZee gel van hem beyden en hebben, gelijcken z hem vermeten. Eyntehjk es zoe veel gedaan dat hy an hemlieden fcarpelicken fchrijft o zijn indignatie, dat zy hem wederkeeren inde Keyfers Landen, reftitueerende allen geroefc Goeden, daar toe hy een vuyt fijne Luyden genoemt Willen van Swollen , mitten Bri< fonden anden voirfz. Cappiteynen, begeerei de dat die van Amfterdam oick een fonden d getuygen geuen mogen van zijnen diligentie t B 3 j'
j. en 19.
Febr.
>
ï l
t t
f f
s e
»
:f
i-
ie )t 1-



1524p. en io. Febr,
Pag. 10.
Dit Placcac was meer op- Waar es noen geexpediceert een te voirfz Galion gefundeerc open Placcaat, om te publiceeren dan anders, ende mits den 0p alle Hauenen van Hollant en-
remi-fie ende hoepe dat fy de Zeelant dat nyemautScepen an Lnnt comrnen fouden, ' y : r,
es dit Piaccaet gebleuen in om roeven toe en maeke, ende d'audientie bezegelt, fonder dat men deefe voirfz Scepen, enpubücatie. de allen anderen Zeeroeuers ,
commende an Lant , fal ftraftèn. als dat behoirt, ten eynde die van Ooften bemerken mogen , dat an deefer zijde geen gebreck en es , en dat menhem onderhouden wilt, dat mit uoirgaande Brieuen beloft es geweeft. Defe Boeuen zyn mitte Op den 26 Marty zijn Allart Gaüon gezeyit in zee eer dat Bolharts ende mit een Scepen deBurgenieeffer ende de Ad- van Amfterdam, ende den Admi«el vander Zuyder Zee hier gezoe dat al vetiore moeyte es comrnen, feggende datdeCapiteygeiveeft. nen
/
C >
fijnder excufatie ; des begeeerde de Conink van mijn G. V. abfolutie ende volcoemen geley voir den voirfz Capiteynen ende beuren Luyden, 't welck geconfenteert ende de Brieuen in Franchyn mitten voirfz Burgemeefter ende Secretaris gefonden es mitten voirfz Wil? lem, die van Mechelen gereyft zijn den 18. Marty, ende ik hebben mijne Burgemeefteren van alles geaduerteert, ende de Copie van des Conincx ende mijns genadige Vrouwe Brieuen gefonden, om my te reftitueren mitte Copie van den eerften Brief an Lubbeek cum fociis gefchxeuen. Mijn Heere de Stadthouder, Palerme, ende Audiencier, hebben gedaan alle diligentie ende gerafche expeditie; ende ick en hebbe den Geleybrief nyet van betaalt, dan van den voirfz Brief an Lubbeek, hebbe ick den Clercken betaelt negentien ftuyvers.



r *3)
«en van den Galion wilden hebben finspeHcTcen pardoen , mitten groote Zegel, vuytlaatende de claufule van te reftitueren dat zy genomen moren hebben , want zy nyet en hebben om te reftitueren , 't welck terftont geaccordeert es o-eweeft om de Boeuen thebben vtiyter Zeede f ende zijn de voirfz van Amfterdam op ten 28 Martv gereyft nae Hollant, om te gecnj«ren Copie van huer beftelt Brieuen, ende mijn G V naer Bruffel. In onfe follicitatie van de Geeftelijke Eruen te coopen ende luccesfie, u recommen difficulteyt van de peynen te fteller in 't Octroy , waaromme ende oick dat Paier,1,0 vuyt geweeft was nyet en zegelde ick toi Bruffel ben gelaft te reyfen by myn Heere dei Stathouder ende van Amfterdam voiriz, daa. Meefter Cornelis weder gecoomen was, end( Mr Tooft was gereyft nae Hollant den 12 Marty voirfz , my lallende te folliciteercn voirfz Octroy ende van de Notariffen, rtnttei belloten Brief an den Tollenaer van Yerfickcr oort om thebben zijn aduys op 't verfouckvai bv nachte te commen vifiteren de Scepen, 0 oirlof te geuen deur te feylen als zy beken ziin ende obediëntie doen van an te legge ende te begeeren oirlof, &cf Ende alfoohie queftie viel tuffen Palerme ende Audiencier om de Oclroyen voirfz te corrigeeren, die w« viifmael gecorrigeert hadden geweeft, loe be ick van Bruffel gefcheijdcn, biddende den At diender als die gefegelt fouden zijn my na 1 willen zeynden, om den goeden tytdienaed:* ende ick quaem thuys prima Aprihs, lacit m ren en veertien daegen vacatiën, ende Vuy wvck heeft my die voirfz O&roijen nae g " B 4 broch;
1524-
■). en 10. Febr.
Geeflelicke Eruen.
L
c 1
I
f
t 1 r
s
1
a
e
'i t-
• ?



15
9. f« ro, Ftbr.
Pag. 11.
124., 2$. en 26. ilifej.
f §44
brocht, maer d'Audiencier en heeft nyet gqfcreuen wat fy coften, Quare écc. Ick hadde betaelt den Clercken Wijn twee Carolus guldens, ende Vuytwyck noch nae een gouwe crone , facit vier Carolus guldens vier ftuyvers , ende te voiren an befloten Brieuen an Lubecck, negentien ftuyvers, fomma tfaroen vijf Rinf guldens drie ftuyvers, behaluen mijn vacatiën die beloopen drie en feventich Rinf guldens , fommarium acht en feventich Rinf gluden dertien ftuyvers.
Dachuaert in den Hage
Den 24., 25. ende 26. May anno 1525.
Op te Petitie van myn G. V. roerende de Carolus guldens daaromme Meejter Jerome van Dorpe als Commiffaris gecommen was, ende den Staten anderwerf gelajl hadden vruchtbaerder antwoirde te geuen, dan ZJ gegeeven hadden in de voirgaende Dachuaert den 16. der feluer maent.
Die Gedeputeerden van defen Dachuaert waeren,
Van de Edelen, De Heeren Gerritvan
Asfendelft,
F. van Ysfelmonde, Willem van Alckma , ende
Florys van Kiefhouck, fonder meer. Van Dordreght, Daniël Oem, ende
Bets.
Den 25. Mr. Gerit Boegaert maer,
Van Haarlem, Jacob van Montfoort s
ende Bamaert,
ende
Bartholonreus.
Van



C 25 )
Fan Delft, Mr. Dirck van Beeft, ende ick En den 26. Pietcr Cornelis, Fan Eeyden. Florys Jacobs,
ende Mr. Symon.
Amfterdam. Cornelis Benninck, Mr. Andries % ende Mr. Cornelis.
Fander Gouwe. Dirck Jansfe de Lan-
ende Mr. Dirck.
Fan Rotterdam. Jooft Jansfe, Burgemeefter.
Die Gedeputeerden van den Staaten van Hollant, hebben gegeuen defelue antwoirde, als op ten voirgaende dachuaert, te weeten dat zy goede affectie ende wille hadden de Keyferlicken Majefteyt ende mijn G. V. te belieuen in de voirfz Petitie, alzoe de de fake ende redene 't felfde wel eyfehten , maer confidereerende de groote armoede van den Lande, ende achterweefen van den Steden , ter caufe van de groote Beeden die zy fichtent die doot van Coninck Philips hebben gegeuen, on> 't Lant van Hollant te deffendeeB 5 ren,
Schiedam. 1525. MensMeesfe, 24., 2s.<?«
ende 261 Ma^
Claes , Penfionaris.
Gorrichem. Mr. Thomaes Quaedrijn.
Schoonhousn, Willem Thin „ ende Egbert Barentff.
Enckhuyfen. Willem Henricx, ende
Burgemeefter,
Ouwater. Jacob Gerits, ende
Gerrit.



C &6 )
1525. 24., 25' e.» 26. May.
Pag. 12.
ren, ende Vriefland te conquefteren, genierct oick dat 't gemeen Volck zijn al bijfter, boven dat fy in veel jaeren nyet en hebben mogen vaeren , ende Coopmanfchap doen ooft nochte weft, noch en hebben nyet mogen visfchen, of zy zijn berooft geweeft, ende hebben groote fchade ter Zee gehadt, ende oick te Lande van roef ende brandtfcat, feer ootmoedelick biddende dat mijn Heere de Commilfaris dat mijn G. V. ten befte wille rapporteren , ende verfoucken in 't befte te nemen voir defen tijt, 't Lant van Hollant fupporterende , belonende wanneer zy negociatie ende weluaert hebben, ende badt vermogen zullen, zoo fullen zy altijt als goede Onderfaten geuen ende contribueren al dat zy vermogen zullen , biddende oick dat mijn G. V. 't Lant van Hollant wilt hebben voirgerecommandeert, ende forge draege dat van de Gelderfche nyet xokeloes en worde oueruallen ,..geroeft, ende gebrant; hebben oick verclaert dat de Vifchers ende Boeten onder 't Lant inder Zee geuangen ende genomen worden; Die Commiffaris heeft dit gocontinueert tot ouermorgen den 26. May.
MEefter Andries Secretaris t'Amfterdam , heeft gerapporteert dat hy ende enige van Dordrecht van 't 's Lants wegen op ten 13. deefer maent, geweeft hebben te Houe, om te iluyten mit die Gedeputeerden van Zeelant , op te Inftrmftie gemaect totter Dachuaert van Pynfteren tot Lubbeeck, maar zijn die van Zeelant trachelick bijgecoomen , de Edelen ende Praelaten en hebben nyet willen
con-



confenteren tot coften van den Lande, ende de Steden in Hollant t'heuren colten nyet willen doen: infgelicx die van Antwerpen namen noch rapport, maar Meeller Herman van den fecreten Raedt , ende Mr. Maximiliaen Trauliluanus Secretaris, fouden mitter feluer Inftructie ende andere laft van 's Keyfers wegen reyfen totter voirfz Dachuaert: ende alfoe deze fake Hollant meelt angaet begeerden die van Amfterdam, dat die Gedeputeerden van Hollant mede foude reyfen: die Steden'feyden ger deputeert t'hebben, in geualle die van Brabant ende Zeelant mede deputeerden , maar alfoe zy dat nyet en deeden, zoe was heur voirgaende deputatie te nyente, want altijt by die van Amfterdam gefeijt es, dat verloren cofte zijr foude vuyt Hollandt te feynde, als de voirli Landen nyet mede en fonden, om dat in voirgaende Dachuaerdend'Oofterlingen gelëyt hebben , ghy van Hollant belooft ons fcoene dingen, mer en zijn nyet mede te vreden, ten z^ dat Brabant ende Zeelant mede confenteeren die den Oifterlingen fouden mogen houden en de befcadigen, al en deedent die van Hollan nyet, ècc. waaromme die Steden angenomer hebben dit te rapporteren, ende op Saterdagc commende t'antwoirden, binnen welck tyt dk voirfz Ambaffaten ofte Gedeputeerden vandc Keyfer comrnen zullen.
OP ten 26. zijn de voirfz Doctor Info, en- Conciufie de Mr. Gerit Boegaert van Dordrechtva" d5 degecommen ende hebben verclaert dat mijn 0^J™M^^ V. ende de Stathouder begeeren dat die van U3ert tot Hollant totter voirfz Dachuaert .van Lubbeeck Lubbeeck.
feyn-
24., 25 en 26. May.
>
1



r 28;
£4 ,25.«« Pag. 13.
Remon- /~\P deefen feluen dach heeft myn Heere de flrantievanll prefident , eerft ter prefentie van de den Raedt vmrfz Cornrniflaris ende Raden verclaert, dat voirffped tiyet dienen en foude myn G. V. te geeven de tie van Ca- voirfz negative antwoirde, verhalende alle mroius gul- convenienten , die daer vuyt fouden mogen ^as' comrnen , begeerende derde werf rapport te doen, ende wederomme te comrnen den 5. Junv fauens inder Herberge; infgelicx heeft de J Hee-
feynde henre Gedeputeerden , haer genaede fal veruangen die van Brabant ende Zeelant, ende doen ratificeren al dat by den voirfz Gedeputeerden gedaen en geconcipieert fal worden ; infgelicx alzoe Prefident ende Raeden daer waeren by den Staten, hebben 't felfde duer raport van den voirfz Doctor van weegen mijn G. V. verfocht, ende alzoo Heeren Gent van Affendelft ende Florys van Yflelmonde mitten Raeden aldaer prefent waren , fonder meer Eedelen die daer nyet tegens en zeyden, ende genouch by den Eedelen in devoirgaande Dachuaert geconfenteert ende an den Steden geilelt hadde geweeft; Soe hebben die groote ende cleyne Steden voirfz geconfenteert in de reife van den voirfz Gedeputeerden, ende my gelaft Aéte daar van te doen maaken; behaluen Delft ende Leyden feyden noch geen rapport gedaan thebben , die my op fanderen daechs antwoirde fouden laten weeten, ende op fanderen daechs hebben zy hem mitten anderen conform gemaeft, zoe dat ick tot verfouck ende op ten namen van den voirfz Staten , hebbe doen maken commiffie op ten voirfz Gedeputeerden.



C *9 )
Heere van Caftre Capiteyn verhaelt alle voirgaende exenvplen, dat de Heere van Gelre geen geloof en houdt, ende 't Lant rokeloes oueruallen zal, in welcke geualle de Gedeputeerden op hem als Capiteyn nyet en zullen veriaeten * want hy geen Knechten noch beuel van annemen en heeft, prefenteerende altyt zyns Perfoons die alleen niet veul en vermach , mit veel lange woorden ende apparente redeore ; hy deede my oick weeten by de Heere van Malle dat ick van zyn gratuiteyt op dit pas nyet vermanen en foude.
Willem Turck es vuytgeftelt ter naefter Dachuaert.
OP huyden hebben die van Leyden my verklaert, dat zy geappelleert hadden cum fociis op 't Apponctement van den Raedt den "17. defer maent gegeuen ter prefentie van den' Staten, dat de reite van den Scepen van oirloge toegemaecf tot befchermenisfe van den Haxinckbuyfen by die van Dordrecht ommegellegen foude worden op 't Lant, alfoo 't Laftgelt nyet en mach dragen, ende de Visfchers nu qualicken toecommen fouden , ende resten te betaelen van het jaer twee en twintich.
Dachuaert in den Hage '
Den 6. Juny anno 1525. gecontinueert tot ten 11. der Jelver maent.
ALzoe die Staten perfifteerden elck by heur negatiue opinie van den hondert duyfent
gul-
15*524., 25. en 26. May,
Appellatie van Leyden cum rociis.
). tot 11.
Jnny.



C 30 )
1525-
jo. tot I f.
Juny. Pag. 14-
PR/ESENTLBUS,
Van de Edelen, Heer Willem vanAlckma, Ridder, ende
Florys van Kiefhouck, Cafteleyn vander Goude. VanDordreght,
Daniël Oem,
Florys van Collier,
ende Mr. .looft Bets.
Van Haarlem , Frans de Witte, Wouter vanBekeftein s
ende
Bamaert.
Van Delft. Pieter Cornelis, En de Burgemeefter, met My.
Van
gulden, gemodereert tot tagtig duyfent ende dat de Commisfaris Dorp de antwoirde fulx nyet ontfangen en wilde, zoe heeft de voirfz Commisfaris myn G. V. van als geaduerteert, ende dach befcheyden te weefen tot Sinte Geertruydenbergen Saterdaechs auont den 17. der feluer maent, om voirts te reifen tot Breda of Hoochftraete daer myn G. Vrouwe believen foude, ende alzoe hier nyet geflooten en es ergo geen Prefenten hier geftelt.
Tl> [SYn Heere de Prefident heeft de Steden IVL vertoont eenen Brief van myn G. Vrouwe , die remediëren wilt d'abufen van de Geestelickheyt , daer Luter fijn fondament op neempt, lallende de Steden, defelue te Hellen in gefcrifte, ende informatie te doen elx in den heuren.
Dachuaert töt Sinte - Geertruydenberge den 17. Juny voirfz, op te Petitie voirfz.



f Sr?
Van Leyden. Florys Jacobs j
ende Mr. Symom.
Amjlerdam. Mr. Pieter Clin,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Dirck Lange, Jan Goesfens, ende
Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam. i$s$. Joofl Janffe, «7-
Van Oicwater. Die en konde ik neyt.
Van Alcbnaer. Barthout Gerits.
Schoonhouen* Willem Thin.
Hoern. Mr. Pieter van Hoorn.
Enckhuyfen. En kende ick nyet, mit meer andere van den cleynen Steden.
OPten 19 Juny, es mynen Heere van Hoochftraete poftgewys fmorgens vrouch by den Staten tot Sinte - Geertruydenbergen gecoomen, om hemlieden te fupporteren van by myn G. V. tot Hoochftraete te comen, alfoo hy verflont vuyt rapport van enige, dat die Staten alsnoch quamen mit negatyf. Ende heeft den Staten eerft. gehokt Statsgewys heuren lalt, ende heeft op heur motiuen gegeven antwoirt, als dat 't beltant van Gelre gecontinueert es noch een jaar, mit d'oude conditiën, en die wilde hebben daar van genoomen copie. Van Viffcherie , feyde datter een Edelman Vüyt Franckryck by myn G. V. geweest es , den wekken gelaft es te fpreken mitter Regente van Vranckryck, datmen fal vifichen en op falfconduyt vaaren ter comenfehap , welcke Regente fal veruangen Schotlant, ende myn G. V., den Conick van Engelant , dewelke aireets daar inne heeft geconfenteert, welver-
Itaan-



1525' Pag. 15.
r 32)
{taande dat men de Munte van defen Lande ; fal reduceren en eualueren tegens fijnder Munten. Van Ooften hoopte hy alle goet inde Dachuaert van Lubbeek, ende en fal de Sententie van Brabant tegens den Oifterlingen nyet geëxecuteert worden in Brabant, Hollant, noch Zeelant. Op 't verboden van Vtrecht dat men mit geen Priuande ter Marei comrnen foude in den Steden van Hollant, zyn Brieuen gefchreuen anden Byfcop der Stede van Vtrecht en den Heere van Brederoode, om de verboden af te doen, of dat vuyt deefen Landen daar nyet comrnen fal: ende oick belooft Hoorn > Enchuyfen ende anderen die in 't behoeuen, dat die Lantluyden, mits betaelende heurexu ofte portie van den fculden, fullen mogen vertrecken in den Steden mitter Woonen, twelck my belast en te folliciteren by Requeste. Ende daar nae zyn die Steden elck apart gehoirt en onderweefen om te hebben de voirfz Lxxx duyfent gulden , ende ons van Delft es geprefenteert gratie van de helft, ende om den ■Gemeynten nyet te molefteren, dat zy heurlieder portie van de loffinge van den eerften \ vyf duyfent gulden verfegelt tot lafte van den f Xeyfer , die Sint Jansmisle verfchynen fullen , bedragende ontrent drie duyfent vier hondert gulden, zy opbrengen fullen als zy moeten de felfde fumme tot betaalinge van dier fchult, ende men fal op Delft affigneren twee hondert Rynsgulden 's j"aars Losrenten den penning festien, twelck beloopt thooftgelt xxij hondert Rynsgulden, ergo hebben alfoe veel meer gratie dan die helft van heure portie inden Lxxx duyfent , twelck de volle portie ouer Delft
be-



f 33)
bedraageh foude ontrent fes duyfent agt hondert Rynsgulden 5 ende d'anderé Steden zyn van gelij cke elcx apart geinduceert fulcx als fehêen vuyt haar gelaet, dat den mcettendeel confenteren fal. Ende worde ons van Delft gefeyt op onfe elachtte ende achterweefen > dat de Stadt nyet weluaeren en mochte fonder hulp vanden Keyfer, en daaromme nu confenteren moelle, ende men fal foucken alle wegen, om hemlieden te brengen vuyten fchult $ ende en deedent zyts nyet, men foude Commiffariffen feynden op recolementen van voirgaende rekcnin* gen * twelck hemlieden laltich foude mogen vallen : insgelicx muteren heur viertich, &c» dat tacite genomen waeren dreygementen, ende foude lichtelicke te vercrygen weefen dat de Geeftelicheyt foude betaelen éxcyfen. Op twelck wy gaerne wilde doen rapport, hoewel wy cleyne hoop hadden van confenteren. Ende es generalick gelalt. rapport te doene, ende antwoirt wederomme inne te brengen myn V. fauonts inder Herberge tot Breda, Dyns-^ daegs den 27 Juny , daar elck mede es gefcheyden.
Die Gedeputeerden van den Steden hebben mit malcanderen gecommuniceert op 't Stadthuys , ende geconcludeert dat zoe wanneer men de Dachuaerden bewaren mach fonder allegader te compareeren $ zoe fal men ordonneren tot ten Aduocaet een van den Eedelen , noch twee of drie van den Steden om te brengen tot cofte van 't gemeen Lant, ende te fparen die colten van den Steden, die anders reyfen op beuren colt, ende bouen dien gelI. Deel, . C der
7. Ju»**



f 34 j
1515. i?.Jutiy.
Pag. 16.
Dacli-
den in de reyfen van den Eedelen die hen doen betalen van den Rentmeefter van 't gemeen Lant, ''t welck hemlieden dunct te weefen onredelick ; hebben infgelicx gcfeyt (behaluen Leyden) dat men an den Raedt verfoucken zal, dat zoe wie reyfen fullen tot cofte van den Lande, 't zy Edel, ofte Raetsheere, ofte anre , ten hoochften nyet meer hebben en fal, dan de Keyfer feluer betaelt, te weeten twee en dertich ftuvers fdaechs.
VAn Joncker Willem Turck worde vuytge■fielt tot dat de Keyzer belieft zal zyn, want de Knechten nyet bouen de Meefter gaan en mach.
MY worde oick gelafl: te veruolgen an myn G. V. by fupplicatie dat men vuyten Dorpen foude mogen vertrecken in den Steden , mits betalende behoirlicke exugelt.
ENde dat men in 't Oclroy van de Geelïelicke fucceflie foude excipieren, Kerken, Gafthuyfen, ende heyligen Geeftcn , ende 't felue Octroy doen corrigeren, &c.
IV/Oirde oick geprbponeert maer nyet ge\\ floeten , van op ten Dorpen binnen Hollant nyet te mogen brouwen j weuen, draperien, leeloyen ende diergelicke Stede neringen nyet te mogen doen.



( 35 )
Dachuaert tot Breda, op 't affcheyt: van de voir ^noemde Petitie van tagtig du\fent gulden, befcreuen
Dinsdaechs den 17. Juny ,
fauens in der Herbergen.
EnwarenPrefen-
ten . Ruyich Jans,
Van de Edelen. en%
Heer Willem van Alck- Mr. P^^^lyn.
ende Gerit Jans,
Kyfhouck, Gedepu- De Lange,^
^Dordrech, Mr, Dirck, Penfion;
>nWillem^, Schout, ns. Florys van Collier. Joolt Janffe.
Frans de Witte, Claes Dircx,
ende ^ d e.ncu-
Wouter van Beke- Penfionan,^^
Delft. Ghyfbrecht Acrt
Pieter Cornelis, Vos,v, ,
ende Alchnaer.
JanApers, Barthout Gerits.
Cornelis Albrechts, - ^m.
ende ick Mr. Pieter van Hoo
Van Leyden. Schoenkatten.
Florys Jacobs, Bouwen,
ende en£e
Mr. Symon. „ J™ Beterff.
C 2 '
£7.
I'.
ff



Sf. Juny. Pag. 17.
1 ( 1
I
I 1
i t 3 c ï i c d
(3<0
r^M Ömvatcr. was in de laafte DachJacob Gerits, uaert, maer hier nyet.
ende
Pieter Anthonis , die
MYn G. V. es eerft tot Breda gecommen den laetften Juny, ergo en hebbende voirfz Gedeputeerden nyet vergadert, noch gebefongneert, dan gefolliciteert an den Heere van Malle ende Mr. Vincent, om gecorrigeert thebben de Oétroyen van de Geeftelicke Succeffien ende NotarifTen.
OP ten eerften July anno 1525 voirfz,zoe zyn de voirfz Gedeputeerden elcx apart by myn Heere van Hoochftraete, Malle, Mr. Vincent end Willem Gout Rentmeefter, geloirt ende gevraecht van heuren laften roerenIe de voirfz Petitie van hondert dufent gemlieert ende gemodereert in tachtich duyfent gullens , ende zijn wy van Delft geweeft negayf, om onfer armoede ende achterwefen wille.
OP ten 2. July hebben myn Heeren de Gedeputeerden van de Staten op te Petitie 'an de voirfz tachtich duyfent gulden, geantvoort de Edelen, dat zy den Keyfer belieuen ouden , foe verde d'andere Staten ofte meesendeel van dien daer inne confenteerden ; Dordrecht, Haerlem confenteren, begeerende at myn G. V. comrnen wille in 't Lant, ende laerlem mit conditie, dat mijn G. V. enige Lrticulen wille confenteren, ende van Turck onfenteren zoe verde zy geuolch hebben van en anderen; Rotterdam, Schiedam, Schoon-
ho.



C 37 )
honen, Moren, Enckhuyfen, ende van Turck fijn die cleyne Steden negatijf,- Amfterdam ad idem, zoe verde zy remedie mochten hebben in den Tollen mit meer andere, ende dat de fententie van Brabant tegens den Oifterlingen nyet geexecuteert en worde; van Turck refereeren hen tot ten anderen indien, 't meeftendeel daer inne confenteeren; Delft, Leijden negatijf, der Gouwe ad idem, Alckmaer, Ouwater ende Gorichem oick negatijf.
T^TOch anderwerf omftemmende, hebben de JL^I Edelen , de Steden van Dordrecht , Haerlem, ende Amfterdam, Rotterdam, Schiedam , Horen, Enckhuyfen, ende Schoonholien , mijn G. V. geconfenteert in de voirfz tagtich duyfent gulden; ende de Steden Delft, Leyden, Gouwe, Alckmaer, Oudewaterende Gorichem, gebeden dat mijn G. V. huerder te vreden wilde, zijn, om heurlieder armoede zoe en mochten zy nyet confenteeren, welck confent mijn G. V. heeft geaccepteert, blijckende by de Acle hier van zijnde.
VAn Willem Turck zijn zy gelick negatijf geweeft, ende hebben my gelast hem dat te feggen, fonder te fpecificeren wie hem hadde willen belieuen, ende wie nyet.
ENde duer induétie van mijn Heere den Stadthouder , hebbe ick mijn G. V. gerequireert, te comrnen in Hollant, om te voirfien in de Geeftelickheijt, ende den Commisfariffen die comrnen fullen in de fake van Luyc 3 ter ,
;
/
/
152$. 27. Juny.



( 38 )
1525-, 37- Juny.
Pag. 18. 86. July.
Item,
ter, op datter geen beroerte en gebuere, noch nyemant ongelick en gefchiet.
INsgelicx heeft elck van de Steden ouergegeuen Articlen daer inne elck begeert remedie, ende es gcapoftilleert op te felue Articlen, 't welck myby den Stathouder ende anderen belaft es te veruolgen, ende ter effect te brengen, tot welcker Articlen ende Appoftülen ick my refereere.
Dachuaert in den Hage
Den 26. July anno 1525.
Harinckbuyfen te geuen fes duyfen voir proxime om te viffchen.
ADuys van Delft es , dat elck van den Reeders betaelen fal voir zoe veel Hoofden als op 't Schip fyn fullen twintig ftuvers, des fal men reekenen twee payen voir eenen Man.
■T£Nde of dit nyet en mochte furneren die volle fomme van den fes duyfent gulden , dat fal myn G. V. mogen ftellen op te Coopuaerderie die de Zeede zullen mogen gebruycken ooft ende weft fonder Gefchut, of men fal ?t vinden als myn G. V. beft duncken fal, fonder de Viffcherie hooger te belasten dan voirfz es , of anders de Viffcherie fal achter poëten blyuen, als te verduchten es.



( 39 )
TTem van faufconduyten dunct de voirfz van I Delft, dat myn G. V. generakeken oirlof geuen faï elck van defe Landen te mogen vry Keren mit alderhande Coopmanfcappen in Vranckryck, vuytgefondert dat ter mrlof dienende cs , tot wekken fine yemant vuyt Vianck"yck gteommkteert fal fijn in deefe Landen die macht hebbe faufconduyt te geuen van fuk cke Waere als verclaert fal worden, daer van betaelt fal worden pont P™^ êelick*' ™T " ' le Coopluyden groot endecleyn, fondu anfchouw te hebbtn op te Natie en groote hor fen die nyet meer voirdeel hebben en fullei daï/die fcamcl Onderbeten van den Keyferli cke Majefteyt.
DOrdrecht léggen alzoe defe fake hemliede nyet meer In roert dan d'ander groote Mc den zoe en hebben zy geenelaftebuy ten heit eden vet te confenteren, nyettemm alzoe vei de die\efchreuen zyn eendrachtehek eonfei teren, daer fullen zy hen byvougen.
TAFlft Rotterdam, Schiedam, blyven by U naie van twintich ftuyvers op ek Hooft, ende twee payen voir eene Man i Hooft.
Hier van zyn die Gedeputeerden in de twe de Vergaderinge gerefolveert , expreii lick verkerende ende fchryftelick ouergeue de de redene waerommc de neringcivnyet ve draden en mach, 't welck myn G. V. ouers Inden es den af July, ende es den Gedet S?n geiaft weder te comrnen mit volcom L 4
1525. 26. July.
1
't
k
)f
een-
T-
;e-
uench



ï5*5s6. July.
S. Augufly. Pag. ip.
ZC.AuguJl.
( 40 ;
mach den 3. Augufti fauens in de Herber* ge-
FJEs Vriedachs den 3. Augufti, zyn die Gedeputeerden van Delft, Rotterdam , Schiedam, Briele, ende Goedereede, wederomme geweest in den Hage perfifterende negatyf als voiren, waeromme hemlieden gelast es thuys te reyfen ende beter rapport te doene, ter tyttoe myn G. V. gecommen ende zy befcreuen fullen zyn te commen.
Myn G. V. weefende in Hollant
Op ten 2.6. Augujly Anno 1525.
Zyn in den Hage ter Van Delft.
Dachuaert geweest, Meefter Willem Doe-
Jan Willems, Schout, tor,
Jan Vrancken, ende
ende Hcnrick Florys
Florys van Colfter, Van Leyden.
ende Hob Jacobs,
Bets _ Cornelis Beninck,
Van Dordrecht^ ende
Frans de Witte, Mr. Andries
Wouter van Beke- Van Amfterdam,
fteyn Witte Gouerts,
ende Jacob Jans,
Bannick , Penfionaris Meel, ende
Van Haarlem, Mr. Dirck '
Jacob Jan Bruynff Vander Gouwe.
/"^Ontra die van Ooften, eerst verfoucken K*t fuspenfie van de fententie van Brabant,
Of



(4i;
of andere middelen om te blyven in pays ende vrede, ende indien dat nyet iijn en mach, te vinden middelen van dilayeren, om onfe Scepen thuys te gecrygen, ende dat de Buyifen nyet befchadicht en worden.
An 't beftant in Vranckrijck, als in Spaignen ende Engelant te verfoucken mit alder diligentie.
\7"An de communicatie van den Cooren in Vlaenderen.
"Y7"An de procuratie op Hoeue te pafTeren , om de renten te muteren van d'een in anderen handen, moeten d'Eedelen raëede confenteeren in de procuratie , ende Affcndelft heefter inne geconfenteert voir den Eedelen , ende es hier procuratie af gemaeckt voir Vrancken voirfz vander Hoeue.
^An Willem Turck perfifteeren die Gedeputeerden by de conclufie van Breda negatyf, ende es 't felfde geftelt op fijn fupplicatie.
An de Gafthuyfen , heylige Geesthuyfen ende dirgelicke wel te mogen coopen endede thebben Eruen, nyettegenftaende de Placcaten ; te folliciteren tegens den Geeftelickheyt; hier fijn die Steden difcoort, waaromme my gelast es te recouureeren het Oclro} van die van Zeelant, om elck gefien hebbende te c-oneludeeren.
C 5 Van
1525.
26. Augufl*



( 4* )
1525Pag. 20.
16. Sept.
17"Ander Munten te reformeeren, byfondere, * by prouifie in de Snaphaenen.
VAn de Muenicken te preken in huer Cloo-
V lier.
*
XTAn thebben reftitutie van den bezegelde
V Brieuen van Hollant den Coninck van Dennemarcken gegeuen.
Den 16. Septembris anno 1525.
PR.ESENTIBUS, .Van Leyden.
Van Dordreght. Mecfter Willem Doc-4
De Schout, ' toer,
Boogaart, ende
"ende Symon van Affendelft.
Bets. Amfterdam,
Van Haarlem. I lob Jacobs,
Frans de Witte, ende
Wouter van Bekeftein. Stans Claes,
Van Delft, ende
Jacob Jan Bruynlf., Mr. Andries.
Jan Dircs Symons , Gouwe.
ende Mr. Andries. Jorys Dircx.
OP te gratuiteyt van vyf duyfent guldens, die Gedeputeerden hebben eerft begeert te weeten waer van defe vyf duyfent guldens fouden comrnen , ende dat de Edelen mede foude woirden befcreuen, verantwoirden voir de cleynen Steden ende platte Lande, waeromme defe Dachuaert gecontmueert es tot ten ai. Septembris.



(43;
Op ten 21. Septembris.
Zynder geweeft,
Van de Edelen, De Heeren Gerit van
Affen delft. Jan van Duuenuoirde. Alckma. Kyfhonck, De Heere van Wael-
wyck, Dirck van Affendelft.
Van Dordrecht. Defelve ut fupra.
Van Haerlem. Ad idem, benamen
Bekefteyn.
Van Delft. Gerit Vfancken,
ende Jorys Dircx.
Leyden, Ut fupra.
Amfterdam. Behalven Stans, utfupra.
Der Gouwe. Mr. Dirck, voirfz.
1525.
21. SepU
ENde confenteren de voirfz Gedeputeerden, behaluen Delft die nyet gelaft en zyn in de voirfz gratuiteyt van vyf duyfent guldens, mit conditiën ende weluerftaende dat nyet en fal worden getogen in confequentie, ende dat myn Heere de Stathouder fulex tot fijn discretie fal diftribueren, dat 't Lant confenteerende geenen ondanck en hebbe, ende dat Willem Goudt die deefe vyf duyfent guldens tot lafte van den Lande omgeflaegen , ende den Steden geweygert heeft te corten tot lafte van de Keyferlicke Majefteyt , die belooft heeft die eerfte vyf duyfent guldens te betaelen vuyten Steden van Hollant, van gelycke nyet meer en doe, want geen verloere ofte verduyfterde penningen en zyn , ymmers fijn claei ende in memorie van den voirfz Gedeputeerden , die de felfde liberalicken hebben gecon' ' fen-
Pa;r. 21. Vyf duyfent guldens tot gratuiteyt.



152521. Sept.
Bewerswyck begeert gracie in de laden van 't gemeen Lant.
23- Sept.
( 44 )
fenteert, behaluen Delft, ende op hoope of Delft hem mochte conform maken, zoe illconfent gedefereert tot ten 24. Septembris voirfz, blyckende by der A&e daer van geleuert myn Heere den Stathouder, by my ondeteykent.
r\V te fupplicatie van Bewerswyck, es ge^ feyt dat fy patiëntie hebben totte naelle Verpondinge , daer zy heur armoede te kennen fullen geuen, alzoe nyemant van den Gedeputeerden dragen wilt daer zy in verlicht begeeren te worden.
Op ten 23. Septembris,
ende efTer toe gecommen van Dordrecht Dirck Hert.
NOtandum. In de toecommende beede, te conditioneren dat men veertien dagen te voiren fal fommeren fonder oncoflen, en daer en 't eynde eerll fommeren op peyne van gyfelinge. Eit heeft Willem Goudt belooft te doene.



( 45 )
Dachuaert in den Hage
Den 5. May anno 1526",
op te begeerte van den tagtig duyfent guldens.
PRESENTEN.
Van de Edelen. ende Die Heeren van Affen- Mr. Symon.
delft, Van Amjlerdam
Ylfelmonde, Ruysch Jans,
Duuevoirde, ende
Alckma. Heyman Jacobs.
Kyfhouck, Gouwe.
Poelgeelt, Volckert Pieterfl",
De jonge Affendelft , ende
Wyngaerde. Mr. Dirck, Penfiona-
Van Dordrecht. ris.
Ciaes Gouerts, Van Rotterdam.
ende Joolt Janlfe.
Mr. Joolt Bets. Schiedam.
Van Haerlem. Claes Willemfz , Pen-
Baingaert Saysken, lionaris.
Van Delft. Gorrichem.
Bult Jan Apers, Jan van Bolven, &c,
Van Leyden. Willem Soucllain,
VAn de beede van tachtich duyfent guldens es eendrachtelicken negatyf.
Con-
5- May. Pag. 33.



1$ May. Tag. 24.
( 46 )
Continuatie van de voirfz Dachuaert gehouden in den Hage
Den 15. May voirfz.
PRESENTEN.
Van den Steden, Florys Dircx,
Fan Dordrecht. ende
Boogaart, Mr. Symon.
en(je Amjlerdam.
Bets. Ruysch Jans,
Fflw Haarlem. ende
Bekefteyn. Mr. Andries.
en(je Der Gouwe.
Baingaert. Pieter Roelofs,
Fan Delft. ende
Pieter Cornelis, Rotterdam.
ende Joolt Janffe.. Jan Apers.
Fan Leyden. Henrick Florys,
OP huyden es Meefter Symon Penfionaris van Leyden, gcordonneert om te reyfen tot Bremen , ende te wiffelen van de Reverfael Briuen van den beltande van twee jaeren tot Lubeeck gemaed, ende hem es geordonneert mit twee Dienaeren fdaechs drie Ryns gulden, ende acht ponden voir fijn opfitten, ende nae de diligentie - van de cortheyt des reyfen die hy doet, fullen regart nemen op fijn vorder clagen; ende ick hebbe hem gegeuen Ordonnantie-op Claes Coebel, om op re. keninge te ontfangen hondert Rins guldens,



C 47 )
ende ick hebbe hem alle Brieuen behalven 's Hartogenbosch geleuert, &c.
TTcm van de voirfz Petitie blyuen de Steden ■■■ noch negatyf om heur armoede.
TTem zy hebben gedaen rapport vander opA pofitie van den Procureur Generaal, roerende dat die van den Raedt by die van Utrecht in cas d'appel gedachuaert zyn voir dat Camergerechte van den Keyfer in Duytflant, ende feggen dat 't Lant nyet geraden en dunct. hem te adjoingeren om coft te fcuwen, want de Keyfer als Graue van Hollant de fake wel afdoen fal indient hem belieft.
Dachuaert gehouden in den Hage by den Gedeputeerden van de fes groote Steden
Woensdachs den 13. Juny 1526".
P R M S E N T E N.
Zyn geweeft. ende
Van Dordrecht. Mr. Symon. Mr. Tooft Bets. Amfterdam.
Van Haerlem. Mr. Andries. Bemaert Sayffen. - Vander Gouwe.
Van Delft. Willem Janff,
Huych van Diemen, ende Jan Apers. Andries Tollenaer.
Leyden. Schiedam. Hendrick Floris, Claes Willemfz, Se cretaris. x 1 An
15. May* 13. Ju»3i



r 43)
152S.
13. Juny. Pag. 25.
ANgaende 't rapport van Meefter Symóri t hebben gefloten dat Meefter Symom fijn rapport elck van den Steden fal geuen by Gefcrifte, om den heuren dat te verthonen, en^ de omme ter naefter Dachuaert inne te brengen hoe ende in wat maniere ende wat Perfonen men deputeren fal te reyfen tot Waerden prima Augufty : ende hebben my gelaft binnen middelen tyt te folliciteren an myn G. V. dat 't beftant van Zweedenryck mach geconuerteert worden in een eewige pays, mit conditie indien d'een den andere foude willen inuade■ren, dat elcx den andere een half jaer te voire foude oirloge indiceren , om elck fijn fcade te verhoeden, ende thuys in den zynen te reyfen, ende dat ick foude folliciteren den Brief van 's Hertogenbosch, ende den van Zeelant aduerteren van 't voirfz rapport, 't felfde ouer te feynden in beflotenen Brief als ick gefcreuen hebbe ut in aiiis literis.
TTem, insgelicx te verfoucken an myn G. V. A van de munte te brengen op den ouden voet.
TTem elck fal rapporteren dat zy heur fcade ouerbrengen tegens den Oifterlingen, ende die van Amfterdam fullen aduerteren die cleyne Steden om heur fcade ouer te brengen by Gefcrifte, ende oick van 't voirfz rapport.
TTem my es gelaft te leueren de Brieuen van A Middelburch den Ouldermans van Lubeck, ende wederomme te nemen Reuerfael Brief van den Koning van Denemarcken.
Item



C 49 )
1* Tem om te reduceren de doftuffleh by Gefcrifte, fal elcx raporteren of zy den Commiflaris SaïTeb'Oüfr fouden de heure willen ouerbrengen ende alïïitentic doen , ende by wat nmniere men de faake fal mogen beginnen.
TCk hebbe hemlieden geaduerteert van de AcA te van veertien hondert Rins guldens te losfe by de Keyferlicke Majefteyt.
TTem ter naefter Dachuaert, fal elck inbferigen antwoirde op ten ommeflach ende refte van 't gemeyn Landts Renten te loffen.
TTem Meefter Symön heeft Voir alle 2yri moeyte ende coften gedaan ordinaire ende extraordiharie in den voirfz voyage van liremen , geeyscht de fomme van vyf en twihtigli ponden groot eens, daer inne gerekent 't gunt dat hy op rekeninge heeft ontfangen; Dordrecht heeft gepaffeert, ende d'ander Steden eri hebben dér nyet tegens gefeyt; nyetemin die 't belieft fal doen rapport ende ter naefter. Dachuaert innebrengen antwoirt,
1; DlEL*' .0
13.



Pag. 26.
( 50 ;
> Copie va» Je» Brief gefcreuen ar. den Rentmefler van Bewejiers ende Oofler Schelt , om den Staten van Zeelant te aduerteren wat tot Breemen mitten Zweeden getracleert es gewe efi , in Mayo anno 1526. by Mr. Symon ger-apporteert.
£Erfame, wyfe, feer voirfienige Heere. Ick gebiede my dienftelicken an uwer goeder gratie, der felver aduerteiende, dat Mr. Symon Penfionaris van Leyden, by den Staten van Hollant tot gemeynen oirbaer gedeputeert es geweeft te reyfen in de laatfte Pynfteren heyligen dagen tot Bremen , aldaer die Gedeputeerden van den Coninck ende 't Rycksraedt van Zweedenrijck geweeft zyn, om te wiffelen die Brieuen van den beftande van twee jaeren tuffchen hemlieden ende den Landen van Brabant, Hollant, Zeelant, ende Vryeflant, gemaect tot Pynfteren anno 1525. Ende alzoe daer gebreck es geweeft , byfondere dat die van Hartogenbosch heuren Brieven van ratificatie ten feluen dagen nyet gefonden en hebben , gelijcken Middelburch , Ziericzee ende d'andere Steden in den voirfz beftande begrcepen, foe es de faake gecontinueert totdeneerften Augufti commende binnen de Stede van Waerden, vier mylen van Bremen gelegen, op hoepe van de Brieuen van Hartogenboffe te recouureeren, tot wekken dage die voirfz Gedeputeerden in notablen getale comrnen fullen , mit hemlieden brengende die Zegelen van den Couinck ende 't Rijck, om aldaer te befege-
ler*



f5i )
leri fulcke lanck beftant ofte eewigë Vrèeaej als myn G. V. Goüuernante belieuen fal. Ende want de voirfz van Zweedenrijck, bouen allen Natiën begeeren te comenfeepen mitten Landen van herwerts ouer> ende dat defe fake oick hertelicken roert den Lande van Zeelant * foe feynde ick uwer E. ouer 't rapport van den Voirfz Mr. Symorl by den voirfz Gedeputeerden van Zweede begeert gerapporteert te worden, ten einde die Staten van Zeelant daer van geaduerteert zynde , zoe ick oick gefcreueri hebbe an den Rentmeefter van Beoifter Schelt, van ftonden an heure Gedeputeerde oick by myn G. V. fchicken mogen omme defe fake te brengen tot eenen goede fine * aldaer ick hemlieden verwachten lal tot ten 24. defer maent toe. Bekenne God die uwe E. fparen wille falich ende gefont ouer nly altyt gebiedende. Ende gefcreuen in den Hage den 134 Juny anno 1526. Onder ftondt gefcreven by al uwen goetwilligen, A. vander Goes, onwaerdich Aduocaet van den Staten 's Landts van Holland^ deur beueren der feluen
NAer defe voirfz Dachüaërt zyn de Stater vergadert geweeft in myn abfentie op tt publicatie vander Munten, die nyet mogelicl en was t'onderhouden, ende omme't Lant nye te comrnen in ondanck van defobeiflance, hebben bouen tot Brugge an myn G* V; gefchié heure Gedeputeerden Statsgewys , aldaer z] my gevonden hebben , om delen ende mee ander faken , als blyft by myn groot Rapport bouck in 't lange opgefcreuen.
D 1 Bach»
1526.
t ï



1526. *x. Juli
Pag. 37.
C 52 )
Dachuaert in den Hage
Den 27. July anno 1526 ,
PRESENTEN.
Van Dordreght. Amfterdam. Jan Willems , Schout, Ruysch Janff, Staets Gouerts, Luyt Jacobs, Burge-
ende meefter, Bets. Mr.Andries, Secreta-
Van Haarlem. ris. Baniaert Sayffen. Gouwe.
Van Delft. Willem Jan ,
Huych van Diemen, ende Jacob Jan BruynlT., Adriaen JanfT.
Van Leyden. Enckhuyfen. Henrick Florys , Se- Willem Heniïcx, cretaris.
EErft op ten ommeflach van den Lande ende t'achter weefen van des gemeyn Lants Renten, om te lolTen, ende Mr. Cornelis Boegaert ende Doctor Herman.
TN den ftaet es gepaffeert de Dachgelden van Mr. Cornelis, Staes Govert, ende Willem Henricx, mitte feftich ponden voir Mr. Cornelis opfitten, ende een en tnegentich ponden vyftien fchellingen van extraordinaris coften by hemlieden gedaen , maer voor 't opfitten van Claes, fijn de Staten van Haerlem, Leyden ende der Gouwe negatyf, en d'ander drie iffirmatyf, als van 't opfitten van Willem Henricx, gelyckelicken allegader negatyf; insge-
licx



( 53 )
licx zyn zy negatyf van 't verlies van de penningen , ende de gratuiteyt geeyscht by Doc-J toer Herman; van Dordrecht ende Amfterdam fouden gaeren Mr. Cornelis zyn verlies te baten comrnen, zoe verde zy gevolch hadden van den anderen, 't welck nyet en es.
tf^M te ordonneren wie reyfen fullen tot Waer* den, om te wiflélen de Briuen van den beftande mitten Gedeputeerden van Zweeden.' Syn gedeputeert ick mit Mr. Symon; ick hebbe geyscht vier Phillipus daechs, ende hondert Leuwen voir myn opfitten; Meefter Symon twaalf fchellingen fdaechs , en tien pond groeten of acht pondt grooten voir opfitten. Ick ben de faake voir my gebleuen in Mr. Joolt Bets, Henrick Florys ende Ruysch Janff. wat zytter af feggen, daar hebben die Gedeputeerden van den voirfchreuen Steden eendrachtelicken in geconfenteert, ende hebben geconfenteert dat ick totten Rentmeefter Cobel op rekeningh doen haele vyf en twintich ponden groot om gereetfeip van opfitten te maken , ende dat Mr. Jooft dat ordonnere den Rentmeester , ende Mr. Jooft heeft hier van Ordonnantie gemaeét in prefentie van den Steden. 1
£~\F men Sasbout fal doen procederen mitte: Commiffie, om de coftumen van den Lan de te redigeren by gefcrifte; dit es eendrach telick afgefleegen te gefchien tot cofte van dei Lande, maer wil de Keylérlicke Majefteyt ' felue doen tot fijnen cofte ende ex auftoritate 't felfde foude hem redelick dunckeii.
D a
1520. 17. yu&
1
t i >



ï52<S.
¥ag. 28.
12. tot 11 Septetnb.
(54;
QP ten ommeflach van tachterweefen des geV* meyn Lants Renten , Delft ende der Gouwe fuftineren wel betaelt thebben achtervolgende den Ordonnantie gemaeift, der Gouwe refererende tot een vierde Article van den felue Ordonnantie gemaeft op te loflinge,
TTem op huyden tot verfouck van den Steden, es verfocht Mr. Vincent, te willenbeivaren 't recht van den Keyferlicke Majcfteyts Onderfaten van Hollant in den Tollen van WalTenaer, daer hy van Walfenaers wegen toe. verfocht es geweeft,
QjfV huyden hebbe ick anderwerf opentlick verclaert, dat die a&ie gereferveert tegens N. Cohel es odioes ende te lange vertoeft om nu te intenteren naer aduys van Mr. Vincent ende andere Commiflariffen van 't gemeen Lants rekeninge, ende nyemant van den voirfcreuen Gedeputeerden vari heefter contrarie gefeyt, noch my gelaft vorder vets te procederen . &c.
Dachuaert van den Staten van Hollandt by myn G. V, befcreuen tot Sinte - Geertxuydenbergen, den 12. Septembris , ende es verloopen tot ten 19. der feluer maent, anno 1526. dat myn Genadige Vrouwe aldaer gecommen es by den Staten.
Gedeputeerden zyn Heer Willem vanAlckgeweeft, maer ?



( 55 )
en(je Van Amfterdam.
Kyfhouck. Dirck Claes,
Van Dordrecht. ende
Pieter Snoeck, Mr. Andries.
ende "Gouwe.
33ctSt Willem Janff,
Van H-aerlem. ende
Frans de Witte, Claes Gerits
ende Rotterdam.
Bangiaert. Jooft Janffe.
Van Delft. Schiedam.
Beeft Tacob Jan Claes Willemfz.
Bruynif. Schoonhouen.
ende Willem ïhin.
Tacob Oem. ende
Leyden. Bouwen. Mr. Symon.
Eyfchende continuatie van de geëxpireerd' ordinaris bede tot fint Jan 1525, begee rende fes duyfent guldens van veertich gro ten te betaelen tot fes toecomende jaeren weluerftaende dat dit eerlte jaer foude worde betaelt tot drie termynen, te weeten een dei dendeel van hondert duyfent tot Baefmifi commende, dat ander tot Kersmiffe, ende d; derde tot St. Jans Mille; ende hier mede fot de af ende te nyete wefen de laetfte Petitie va tachtich duyfent guldens by Parnot ende hae E. geeyscht , ende noch nyet geconfentee: eeweeft Ende foude de voirfz fomme ofi Petitie van fes duyfent guldens geemployee worden in de affairen van de Keyferhcke M: iefteyt, te weeten in loflinge van den kentt tv 't Lant vercocht tot fijnder Genaedens la D 4 t(
1526.
ic. tot 19.
Stgtemb,
■ 1
e t
n r t e ft 1as-
'3



ÏS9&
Séptemb.
f 56 )
te, ende tot betalinge van den ouden fchulden die^ men den Knechtén ende Luyden van oir* Joch fchuldich es, ende oick om den toecommenden tydt den feluen Luyden van oirloge t onderhouden tot bei'chermiüe van den Lande.
JJNde myn Heere de Stathouder heeft den Staten apart verclaert, dat die van Henegouwe, Namen, ende Zeelant onlancx in de continuatie van der ofdinaris bcede myn Genadige Vrouwe gefchonken hebben' fekere gratuiteyt voir haeren arbeyt dat zy 't Lant wel befchermt ende geregiert heeft fonder tweedracht, of datter Slot, Stadt of Dorp afgenomen of verneemt es geweeft,- daeromme fijnen raedt was , dat die van Hollant hem oick danckbaer togen ende confenteren fouden vier en twintich duyfent guldens, te betaelen tot vier jaeren ende acht terrhynen, daer Kerstóffe commende dat eerfte termyn van zyn zoude , Sint Jan het tweede , ■ ende alzoe voirt van half jaer tot half jaer ende acht ter, myner..
J)Ie Staten hebben genomen rapport, ende beteyekent dachuaert in den Hage der 29.. Septembris om te communiceeren ende antvvoirt wederomme inne te brengen tot Sinte s, Geertrydenbergen voirfz , of daer myn G. V. belieuen fal den 2. Oclobris.
|Tem op ten voirfz 19. voirmiddage, hebbe. S ick gedaen 't rapport van 't gunt dat Mr. kymon Penlionaris ende ick gebefongneert |aüde mitten. Legaten van den Coninck ende \
Rijks,



( 5? )
Rijksraedt van Zweeden tot Meuburch in Augufto voirleden., ende de voirfz Staten, Eedelen ende Steden , hebben 't felue rapport gelaudeert, ende ons daer van gedandfc , ende dat men ons éerlickc loone by de Arbiters daer toe gecoren. Ende alzoe iek de Brieven begeerde ouer te leueren , zoe wel van Zweeden als Oifterfche Steden, ende datter een Kille es onder Mr. Albrecht van Loo roerende de faken van Ooften, zoe es gelaft defelue Kille te reoouureeren ende alle ftucken by een te leggen*.
TCk hebbe gereporteert de begeerte van Mr. - Cornelis Boogaert, mitsgaders fijnen Briei gelefen , ende de fake gerecommandeert var Staes Gouerts ende Mr. Herman , maer dt Staten blyven by 't ouwe, te weeten van Mr Cornelis Verloep nyet meer hem te betaelen behaluen Dordrecht ende Amfterdam foudei wel mit hem compoferen, hadden zy geuolcl van den anderen. Dordrecht, Delft', Amfter dam confenteren in Staes Gouerts opfitten , en de van den Doctoer al negatyf; van Willen Henricx es oick negatyf als in voirgaende dach üaerdeitt
12 tot r«y. Septemh
t
\ \
\



152&
«9i Sep* temlt.
Pag. 30.
C 58 ;
Dachuaert in den Hage
Den 29. Septembris anno 1526,
op de continuatie van der bede geeyscht tot Sinte - Geertruydenbergen als voirfz ftaet.
PRESENTEN.
Fan de Eekny Mr. Huych van Eyn-
De Heeren Gerit van den,
Airendelft, Jacob Jan Bruynff.,
'Willem van Alckma , ende
Willem Oem, Jacob Oem.
Jan Ruyghrock, Rid- Fan Leyden.
deren. Claes Claeff,
ende Herick Florys,
Florys van Kiefhouck, ende
Cafteleyn vander Mr. Symon , Penfio.
Gouwe. naris.
Fan Dordrecht. Amfterdam.
Florys van Collier, 'Dirck Claes,
Jan Willemfz, Claes Gerits.
Staets Gouerts, Ruysch Janff,
F%n Haerlem. Symon Andries.
Jan Gerits, Gouwe.
ende Willem Jans,
Van Suyren, ende
Frans de Witte, Claes Gerits.
Bekelleyn, Fan Rotterdam.
ende Jooll Jans.
Bangaert. Schiedam.
Van Delft. Claes Willemfz, Se-
Beeft, cretaris.
Gor-



(69)
Gerrichem. Schoenhouen. Jan Rutgarts, Gerolf, Secretaris,
ende
Wolphert Mathys.
Die Eedelen weeten wel dat zy fonder beede nyet blyuen en fullen, maer om dat zy waren in clein getal om dat fe nyet al befcreuen en waren , ende eenige van den be•fcreuen fieck waeren : ende dat men in 'i confenteren altyt eerft plach te befpreeken enige Articulen daar toe zy nyet fterck genouch en waren , zoe hebben zy dat opgellelt tot zy comrnen op ten genoemden dach tot Sinte Geertruydenbergen , daer de groote Edelen zyn fullen, om dan te fpreken van de fomme en de jaeren te minderen, ende wacr toe die penningen geemployeert fullen worde, fonder vuyten Lande te brengen, &c,
DOrdrecht fouden oick wel confenteren in een redelicke beede , op een twalaften deel mit Zuythollandt te betaelen, Dordrecht eer derdendeel, ende Zuydthollandt te twee dee len, te betaelen mit penningen als in bori'er onder den Roopluyden cours hebben fuller ten tyde van der betaelinge; weluerftaende da de penningen fullen worden geemployeert to Joffinge van de Renten voir den Keyfer verfe geit ende tot defentie van den Lande, &c.
HAerlem ad idem , dat de loffinge gefchi achteruolgende de Brieuen daer van zyn de 9 ende dat 'er in de Munte voirfien worde.
Delft
15*6.
29. Sefa iemh.
\ {
t 5 s



1525. 29. Septemb.
Pag. 31.
Dacb;
( 60 i
TAElft, Leyden, ende Amfterdam, vèrclaer* i-/ den heur armoede die elcke wilde verifiëren, toegecommen te weefen deur de grote beede geconfenteert den Keyferlicke Majefteyt., begeerende daaromme gefupporteert te weefen van defer beede, tot defer tydt, als zy badt mogen zoe fullen zy bat doen.
r^Ouwe , Rotterdam , ende Schoonhouen , begeerden te hoiren van de Steden Dordrecht ende Haerlem , een vuytflach van den fomme, die mocht zoe redelick zyn , zy fouden rapport doen ende hem conform maken , daer Dordrecht ende Haerlem op feyden, om dat d'ander drie groote Steden negatyf waaren , zoe en konden zy geenen vuytflach doen, dat elck fijnen dach waerneemen foude tot Sinte Geertruydenbergen. .
£JOrichum feyden om heurentwille en foude gedaen noch gelaten worden; zoe en condudeerden zy nyet.
CChiedam negatyf mitten voirfz drie Ste^ den. Hier mede es de Dachuaert gefchey-,
2en.



Dachuaert omme t'antwoirden tot Sinte - Geeftruydenbergen, op te voirfz continuatie van der beede die fichtent den 2. Oclobris gecontinueert es tot ten 10. der feluermaent anno 1526., op conditiën als hier naer uolcht.
PRESENTEN»
Van de Edelen. Heere Willem van Alckma, Ridder, ende
Florys Heere van Kyfhouck , Cafteleyn van de Goude. Van Dordreght. Florys van Colfter, Jan Willemfz, Burgemeefter.
Van Haarlem. Gerit van Montfoort, Bekefteyn,
ende Bangiaert Sayffen.
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft, Jacob jan Bruynff.
ende Jacob Oem.
Van Leyden. Claes Qlaeff, Henrick Floryff,
ende Mr. Symon.
Amfterdam. Dirck Claes, Claes Gerits, ende Mr. Andries.
Gouwe. Willem Janff, Claes Gerits, ende Mr. Dirck.
Rotterdam. jooft Janffe, Burgemeefter.
Schiedam. Claes Willemfz.
Gorrichum. Jacob Snouck.
Schoonhouen. GeerolffJanff,Secreris. Sint- Geertruydenbcrgen. Gornelis Anthonis,
ende Adriaen Pieters.
Die
2. tot io.
Qfiobris. ,



(te)
I526.
2. tot 10.
Oéloiris. Pag. 32.
j
Die Édelen, Dordrecht, Haerlem, Delft4 Leyden , hebben geconfenteert de fommë van tachtich duyfent guldens fiaers te betaelen tot vier jaeren lanckgeduerende, ende twee termynen tfiaers, daer af 't eerfte termyn fijn fal Kersmilfe naeftcommende , expireerende St, Jan anno 1530; ende noch twintich duyfent gulden voir myn G. V. te betaelen geduyrende defelue vier jaeren ende acht termynen, om dat zy den Lande wel geregiert ende in payfe eenen zekeren tyt gehouden heeft , ende in God wilt noch houden fal; welverftaende foe verde angaet de beede van den Keyfer , op conditiën dat alle jaers geloft fal worden een vierendeel van de vyf duyfent gulden fiaers Lofrenten by den vyf Steden tot lafte van den Keyfer verfegelt. Welcke Keyfer oick dragen fal 't fret van de loepende Renten daer hy 't Lant af vryen fal. Ende indien oirloge worde , dat God verhoeden moet, foe fal 't furplus daer toe geemployeert worde, ende daeromme en fal men 't Lant durende defe bede nyet molefteren mit anticipatie ofte nyewe beeden, ten ware ofter oirloge opquam, &c. Ende men ral de beede tot elcken termyne betaelen mit fulcke geit als geualueert fal worden voir finte Maertenfmiffe naeftcommende, of als den Keyfer gedoegen fal cours ende loop onder den ^emeenen Luyden te hebben , breeder in 't [ange blyckende by der A&e hier van fijnde pan confente. Die Steden van Amfterdam ende Gouwe feyden geen vertreck vuyten Berge o-ehadt t'hebben als d'andere Steden, waeromne zy nyet genouch gelaft en waeren, gemerft leur groote armoede. Die cleyne Steden
claech-



claechden armoede ende hoopten dat zy daer nae getra&eert fouden worden. Ende gehoirt myn Heere van Hoochftraete, ende Prrcfident van den grooten Raedt CommiffarnTen in deefe faaken, hebben 't voirfz confent geaccepteert, ende den Eedelen mitten vier Steden gedand , ende den Steden van Amfterdam ende Goude gelaft rapport te doene, ende van beyden den voirfz eyfchen antwoirt in te brengen den 22. der voirfz maent Oftobris , ter plaetfe daer myn G. V. fijn foude.
T"\Ie van Amfterdam fijn tot Bruffel gecommen, ende hebben hem conform gemaeól in principio Nouembris, ende die vander Gouwe den 12. Nouembris, ratificerende dat by den anderen gedaen es, in forme of zyt gedaen hadden op ten feluen dach, begeerende fulcx oick te ftaen in de Acte die gemaecl: es op ten date van den confente.
TCk ben mit dit confent gelaft te reyfen by ■"■ myn Genadige Vrouwe, ende 't Lant te recommanderen in behoirlicke forme, ut feci.
TV/IY es oick gelaft tot Bruffel mitten Staten van den anderen Landen te folliciteren den ouden voet vander Munten, Philips gulden op vyf en twintich ftuuers, ende ander na aduenant, of fulcke Ordonnantie men fal mogen gecrygen.
TNfgelicx de gelyckheyt van den Tollen ir< Hollant als in Zeelant.
Du
i$26. I tUt IOi
Octobrh.



1526.
3. tot 10. OStobris.
Pag; 33-
"TlTe Eedelen hebben ouergegeuen vier Atticulen.
Eerft, \7"An nyet gepropöfeert te worden van heure Leenen te dienen. Ende es fiat durende defe beede.
& XTAn te mogen jaegërt in den Duyneh van Lichtmifie af tot Jacobi. Endé ts fermo Domino.
3 "VAn de vercochte Landen, te palie¬
ren Brieven daer 't Lant gelegen es. Leyde oppofeerde, ende was daerommë gefeyt dat dit achterblyuen foude, maer d'Eedelen hebbent' doen folliciteren ; daer van ick Mr. Symon énde Bangaert hebbe geaduerteert binnen Mecheïen , om voirts in den heuren t'aduerteren ;, ende en hebben d'Eedelen voir 't eerfte nyet vercregen dan Brieuen van'Aduys an den Raedt van Hollant;
4 VAn dat vuyt gedoluen Lant tebepö-
ten , 't welck elck van den Steden goet dochte, ende es oick maer verkenen Brieuen van Adüys ut fupra.
r^Een a.nder van den oude conditiën en zynder begeert, ende es haeftelick toegegaan;



Dachuaert van den Steden in den Hage
Den 9. Jannary anno 1526". Stilo Hollandiaï.
P R M S E N ,T EN,
Van Dordrecht. t'Amboichtheere van Albas,
ende
Bets.
Van Haerlem. Gerit van Warmen $
ende Mr. Lambrecht.
Van Delft. Beeft,
ende
Bruynff.
Van Leyden. ' Henriek Florys,
ende Houtcooper;
Amfterdam: Heyn Jacobs, Luyt Jacobs, ende Mr. Andries.
Gouwe. Willem Jan, Andries Tollenaér,
ende Mr. Dirck. Naer middagén zyn.der geweeft $ vari Rotterdam, Schiedam, ende Vlaefdingen, op ten Harinckvanck.
ALzoe myn Genadige Vrouwe gefonden hadde een Placcaet om te verbieden geen Granen nochten Cören te transporteeren vuyten Landen van den Keyfer in anderen Landen, hem nyet fubjeft weelende: Ende datden Raedt van Hollant gefcruuen hadde, dat hemlieden nyet geraeden en dochte 't felfde Placcaet te vercondigen : Ende dat myn G. V, anderwerf gefcreuen hadde te willen Weeten die redene van 't intereft ende fcade dat't Lant I. Deel, E tov
t$2Ö.
p.'Januaij.



p.January. Pag. 34.
■
Dach-
( 66 )
by der publicatie hebben foude. Soe heeft den Raedt den fes groote Steden befcreuen, de* welcke geallegeert hebben de reedenen, biddende dat myn Heeren van den Raede die fouden willen ouerfcreyuen, ende hebben mit my als Aduocaet, Bets ende een van Amfterdam en Mr. Adries geordonneert bouen te reyfen, ende te beletten de voirfz publicatie, om te beletten den dieren tydt die daer vuyt comrnen foude. Ick hebbe oick daer verhaelt watter noch ftont te folliciteren in de faken van de gelijckheyt van den Tolle, ende anders van Ooften, ende van den Harinckvanck om nyet te vaeren voir fint Jacobs dach. Ende my es gelaft dit al te folliciteren, ende dat de Zeelanders ende Hollander te famen dachuaert houden fullen, om te accordeeren eendrachteiicken ift mogelicken, om dan daer toe te folliciteren an Vlaenderen van gelycken te doene.
jy/JY es oick gelaft te compoferen mit Jan vander Eycken op te executie gedaen in 't jaer 1513.. deur beueel van Coen Janir, om t'arrefteeren de Franchoifen Goeden , 't welck sen ouden eysch es, ende Zeelant mede angaet.
[pE geuen Meefter Jooft Bets myn hant dat hy in de voirfz fake tot Mechelen geva:eert heeft ten tyt van negen dagen.



f 6? ;
Dackuaert van den Steden gehouden in den Hage op 9. dach Marty anno 1526. (Mo Hollandia , roerende geen Harinck te fouten voir fint Jacobs dach 4 daer op de Dachuaert dienen fal mitten Lande van Vlaenderen, Zeelant ende anderen, den 12. dach deefer maent als hier na volcht.
PRESENTEN.
Florys van Tol, Rotterdam.
Arent Pieters, Jooft Janffe, cum fo-
ende cio.
Bets. Schiedam.
Fan Haarlem. Jacob Anthonis ,
Frans de Witte, Bur- ende
gemeefter, Cornelis MathyfH
ende Briele.
Bekefteyn, De Rentmeefter,
Van Delft. Jooft CornelilT,
Mr. Dirck van Beeft, ende
Dirck Harpers , Engel , _ Penfronaris
ende cum fo io.
Cornelis Albrechts, Goereede.
Van Leyden. Jacob Daniels ,
Henrick Florys, ende
Mit een ander. Jacob Willems.
Amfterdam. Uyt Waterlandt.
Mr. Andries , Secre- Symon Jans.
taris. Heyu Back
Gouwe. Van Purmereynde. Willem Jans, Burgemeefter.
E 2 Fai
iSa6. ?. Marty.
I



p. Marty. Pag. 35-
Van den Hage. de in hemen name
Gerrit Bruynfl*. te blyven. by nyet
Bommenee. te vaeren voir fint
Die Penfionaris van Jacob. den Brieie verclaer-
DOrdrecht ende Amfterdam dundr, dat men Harinck fouten ende vangen fal naer ouder gewoonten, fonder reftriétie van fint Jacob , om den fchamelen Luyden voir te ftaen ende te fcouwen dat clachte nyet en compt in 't verlies van de neringe, ten zy dat de redenen by gefcrifte geftelt wordt pro & contra, om de befte redenen te volgen, daer Dordrecht toe verftaen wilt, maer Amfterdam perfifteert by oude gewoonte.
A Llen anderen dunéï dat men voir fint Jacob geen Harinck in Tonnen fouten en fal , maar wel Korf harinck vangen, ende te dochge vaeren , ende Cabellau onder Groenlant, daer de fchamele Luyden meer meede profyteren fullen dan de vroege Harinckvanck.
f~)M de Kifte van Coebel op te doen mitte Slotel weefende onder Duueuoerde , fal men fulx doen,. of opene by alle wegen ende maken Inuentaris , daer toe by my geordonneert zyn Bets ende Willem Jan Burgemeefter vander Gouwe.
VTAn de Bootsgefellen te ordonneren by gemeyn accort ende tot gemeyn weluaert mitten anderen Landen.
Van



(69 )
\7"An Vogelen en ander Vi&uaillen nyet te vercoopen , dunét goet van Suvel ende diergelicke , mer nyet te verbieden Vogelen , Conynen ende andere dat nyet dueren en mach.
TV/TOnipolium van 't Sout, en es nyet fonderlinge hy den Steden gereformeert of geconcludeert op hoope van de laete Vaerte.
"\/"An den Corenlepel t'Antwerpen, hebben zy gelyckelicken my gelaft te veruolgen datter geen nyeuwicheeden en gefchie.
A Mfterdam en was nyet gereet van de fcaden by Ooftlant gedaen , maer Edam bracht ouer certificatie van een Scip, ende Goet gcnoemen anno 1511. voir heel mittet Goet waerdich lijnde ouer vier duyfent guldens.
"MAer dat den Raedt verthoont es geweeft dat voirfz ftaet. Soe heeft myn Heere dePrefident verclaert hoe 't Lant byfondere Amfterdam ende Delft in Hollant by myn G. V. gedefameert zyn van de fecte. Lutheriane, fpruytende vuyt Prefcayfen , in Cappellen ende Gafthuyfen , dar partielicheyt vuyt comrnen mochte, ergo verboden mit geen opene deuren te preken dan in de Parochiekerken ende Cloof teren van de biddende Oerdene, maer wel ir fieke Gafthuyfen , Leprofen ende Cloofterer van Vrouwen mit beflooten Deuren, daer tegens veel gefeyt cs geweeft by den voirfz Gedeputeerden die begeeren te weeten heur Di ïateurs. Maer es hem gefeyt. dat zy dat fulE 3. lei
1556.
9. Marty.



C7o )
H*69. Marty.
Tag. 36.
Cork
len bouen verfoucken, ende hen daer purgeren.
T^En Raed verclaerde oick dat zy onder de twee duyfent Knechten leggende by Woerden , Gefchut hadden, die men lieuer een gracelick Penninck fchincken fal , dan te laten comrnen in Hollandt. De Gedeputeerden feyden hier nyet van gelaft te weefen, prefenterend e rapport , ende hoepende fonder toefeggen , dat men in den heuren nyet zien en' zal, op een cleyn tot profyt van den Lande.
J)Ie vander Gouwe prefenteerden heur Poirter, die men feyt Voorcoeper van 't Cooren wallende op ten Velde ïn Vlaenderen, te corrigeren ofte laten purgeren alzoe hy 't ontkent.
JQAer es by de Steden geoppofeert tegens 't verfouck van den Eedelen van de Brieuen te maken by de Dorpen daer onder die vercochte Eruen gelegen es. Den Raedt lafte huer redenen te ftellen in Gefcrifte van den pppofitie P fonder fpecificatie van den tydt,



Continuatie op ten voirfz Dachuaert, van vroch of late vaeren ten Harinck om in tonnen te fouten , befcreuen tot Mechelen den ra. Marty anno 1526. fitio Rollandics , van den Gedeputeerden van den Landen, Vlaenderen, Hollant, Zeelant, ende Vrieflant.
PR M SENTEN.
Mit my vuyt Hollant ende Zeelant. Van Rotterdam. Jooft Jans.
ende Jacob Claes.
Schiedam. Cornelis Mathys, ende
Claes, huer Secretaris.
Briele. Bouwen,
ende
Noch een , die ick heur naam en toenaem nyet en kenne.
Van Goereede Waaren oick eenige die ick heur namen nyet en kenne.
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft ,
ende
Vranck Pieterff, die daer by geweeft hebben nae der nocne als-zygecommen waeren , maer nyet voir de noene. Vander Veer e.
Jooft Cornelis, Burgemeefter • ende Raedt van myn Heere , in den name van den Onderfa^ten van myn Heere.
VUeffinge. Die Baeliu in der feluer qualiteyt als voiren,
E 4
Op
1596. .2. Marty,



fa. Marty.
i
! (
i
■i <
i i
, ■( i
\ TE t
I
I
OP ten i6\ Marty voirfz , hebben die Gedeputeerden van den vier Leden van Viaenderen, verclaert voir den Raedt van den Keyferlicke Majefteyt in abfentie van den Gedeputeerden van Hollant ende Zeelant , dat sylieden befcreuen waren op te late Harinckraick, van geen Harinck in Tonnen te fou:en voir fint Jacobs dach, in welcke zaken zy relaft waren te feggen dat men onderhouden oude d'ouwe couftume, dat elck vaeren moch:e alft hem beliefde, want anders fouden die mï Vranckryck de neringe van vrouch vae:en feluer aenvaerden ende defe Landen verteken , want den Harinck vrouch geuangen lie maer vier ponden grooten 't Laft plaech tc gelden, nu in Vranckryck geit acht pont groo:en, mit meer friuole redenen. Maer en hadien geen laft hier van te communiceeren mit:en Gedeputeerden van den voirfz ander Laaien.
TPErftont naer heur vertreck, zyn die van Hollant ende Zeelant ontboden voir den roirfz Raedt, aldaer vergadert waren die Heeen van Palerme, Hoochltrate, Fienes, Treorier mit alle die van der Finantie, Audierirèr, O-ffruys, Muylart ende andere van den ecreten Raet, ende myft Heere van Palerme eyde, dat die van .Vlaenderen mit Hollant enIe Zeelant nyet communiceren noch verbinden n wilden voir, fint Jacob geen Harinck in Tonlen te fouten om de redene voirfz. Aldaer ck vuyten name van Hollant ende Zeelant de materie in 't lange verhaelt hebbe , ende de cade die vuyten vroech vaeren comrnen fal.
m



( 73 )
tot fchade van den Keyfers Beeden ende Tollen. Dat men die van Vlaenderen als die derde behoirde te ordonneeren den twee Landen te volgen, byfondere gemercr. zy nyet gemcynelielcèn noch generalick vroech ten Harinck en vaeren, maer meer ten Corfharinck ende ten Dogge, 't welck nu een yegelick geoor1'ooft zoude zyn, daer by de fcamel Huyrknapen de cofte winnen fouden die zy plaegen te winnen mit vroech ten Harinck te vaeren, ende fouten, ende dat de Korfharick ende Doggen , groote proffyt ende vervolginge in 't Lant bringen fullen, 't welck die van Vlaenderen gaem alleen behouden fouden, ende ons jaegen tot vroech vaeren tot verlies; waarom.me wel redelick ware dat zy fouden volgen den twee voirfz Landen , of hen feluen verbinden , d'een helft van huer Buyffen, vroech te doen vaeren ten Harinck.
ALs van de Franchoifen de neringe t'anuaerden en heeft geen apparentie , want zy daer toe nyet gefceept en zyn vroch den Harinck te foucken in de Ooftzee, oick en hebben zy geen cleyn Sout, noch en raogeh geen maken om den Harinck te fouten in Tonnen, want de Scotten felue daer den Harinck hm thuys compt , en nemen de neringe van dei Harinck nyet an.
TTem dat die van Vlaenderen 't Laft van dei vroegen Harinck gegeuen hadden om ach ponden groot, foude men openbaer vinden da logen was, begeerende dat men daer op nemei wilde informatie , ende oick dat- heur voirf
\z.Martji
1 l
l
t 1
5



I 74 >
1506.
12. Marty P»g. 33.
opinie nyet geuolcht en fal zyn van den Stierluyden, ende dat de Waerden ende Reeders om huer fingulier proffyt zoe fterck vuyt quamen mitte voirfz opinie contrarie 't gemeyn weluaeren, begeerende Commiffariffen of communicatie.
QAcr op gefeyt was, die van Vlaenderen en willen geen communicatie mit u Lieden houden , ende ghy van Hollant mochtet onderlingen verobligeren nyet te fouten voir finte Jacobs dach, ende dat wy die redene fouden Rellen by gefcrifte , men foude myn G. V. doen rapport.
j~JAer op nae deliberatie wy gerepliceerthebben, dat die van. Vlaenderen noch nyet gewaffen en waren bouen Hollant ende Zeelant, zy en mochten wel met hemlieden mondelinge of by middel van Commilfariffen communiceren ende de fake debatteeren totgemeyne weluaert, ende waer nau genouch of men heur Vader afgeflegen hadde, of zy behoirden te bekennen dat zy ongelijck hadden, ende mit redene nyet en fouden dorven heur opinie fuftineeren, in welck geualle, myn G. V. behoirde d'Onderfaten te bedwingen tot heur eygen proffyt, ende nyet te gedoogen dat de neringe te nyente gaen fal, 't welck fortfe es dat fe vergaen fal eer lange jare, want zy binnen fes jaren gedeclineert es totter helft, gemerci 't cleyn Sout, Tonnen, Garen, Arbeyt, ende ai dat men totter neringe behoeft, de helft te duerder es dan 't plach te weefen. Ende dat men den vroegen Harinck die mjtten laten



( 75 )
gemeynét wort nyet houden en mach , daer die van Wetten , van Oeften ouer claegen , ende die van Hamburch leggen dit jaer daer an verloren hebben , ouer thien duyfent guldens, welcken fraulde die van Hollant ende Zeelant begeeren te fcuwen, ende de neringe in eeren te houden. Oick es 't vroech vaeren verlies voir de hant, gemerét den uroegen Harinck es van cleynen pryfe, ende houdt daaromme den laten Harinck tot inftal tot vylen pryfe, mit meer redenen, mer en conden tot geen communicatie gecommen. Waeromme die van Hollandt ende Zeelant oick nyet en wilden fcryven , maer fouden te rugge trecken ende rap port doen, indien zy hun beyden conclen ver binden nyet vroech te vaeren , fouden doer dat die van Vlaenderen mach berouwen, &c.
NAer middage zyn de voirfz van Vlacnderei ter eendere, Hollant ende Zeelant ter an dere zyde , ontboden in 't Hof in dc Kame van myn G. V. mer en was feluer nyet pre fent, voir den Raedt, aldaer Palerme feyd haer Genade gedaen hebben rapport, ende al zoe die van Vlaenderen perfifteerden , hac Genade foude doen doen informatie op de f; ke in Vlaenderen, ende daer nae ordonnere tot profyt van der neeringe, ende dat elc daer op mochte thuys trecken. Welck an woirt was fimulaet, want als myn Heere v; Hoichllraete ons apart feyde, zoe en waft gee tyt die van Vlaenderen te conllringeren tegei huer quade opinie , om der oirloge die me vreeft dat men nyet fal mogen vereyfchen, oi< eyfchte myn G. V. van hemlieden een Beedi
1526. 12. Marty,
l
1
t
r
n
k
b n n is n ■k
%



C?6 )
Ia, Marty.
1
Pag. 39- (
Roerende , *t Garen Tan die van Haflelr. en | <Je Dorpen , daer onder j geleegen.
1 r c 1
'n d d
&c. Maer was myn Heere van aduys dat Hollant ende Zeelant fouden vergaderen in den Hage , ende zoe wat zy mit malcanderen accordeerden , foude myn G. Vrouwe ratificeren, ende tot dien fynen gaf hy myn Heere van Palerme de Memorie die ick hem gegeuen hadde , contendeerende tot ten felüen fine , daer mede die van Hollant vuytgefondert van Delft gereyft zyn, ende de Balliu foude doen rapport an myn Heere van Beuef en, ende zoe verre zy mit Hollant fouden blyuen accort, foude my fcryuen den dach om te vergaderen in den Hage. Ende heeft Copie mit hem gekomen van de Articulen by die van Delft ge* :oncipieert Van de huyre van den Huyrkna3en, ende vuytfchie'ten van den Harinck in Ie packinge ter Zee, &e.
|7Nde alzoe die van Dieft ende Haffelt.makende 't Garen daer men de Netten af )reyt, befchreuen waren om te maken eenOrlonnantie, ende te-fchouwen de valfcheyt die n den Gaerne gebeurt, foe eft Jooft Corneiffen Burgemeefter vander Veere by my ende 'an Delft gebleuen, om d'Ordonnantie te hel•en maken. Die van Dieft ende Haffelr fijn ecommen , ende by huer confent es van 't Ceyfers wegen geordonneert ende gefeyt te puliceren, dat alle Packen van den Gaeren fulm weefen geteyckent; in teyken dat 't Gaeen foe fin ende goet binnen es, als bouen ene den Houken, ende dat de Stomen fullen ïggen gemercl: dat menfe fien mach. Daeromie die voirfz van Dieft, ende ander zeer blye waren om heur Garen te comrnen in. waerea. Tol;



C 77 )
HTOt deefen tyden heeft myn Genadige Vrouwe gefcreuen an die van Lubeeck, Hamburch, Strale-Sonde, ende Danfick, om te houden Dachuaert tot Coelen prima Aprilis anno 1528» op te reftitutie van de fcadenende neminge.
f\V ten 10. Aprilis hebbe ick ontfangenden ^ Brief van der Veere, daer hy fcryuen te vreeden te weefen te proeuen voir een jaer geen Harinck in Tonnen te fouten voir fint Jacob, zoe verde die van Hollant hun daer inne wilden verbinden, ende myn G. V. ratificeren ut fupra. Op ten 15. der voirfz maent, zyn Delft ende Schiedam afgeuallen, om dat die van Vlaenderen hem nyet verbinden en willen,. Rotterdam ende Briele voir Goereede, Bommenee ende den Waterlieden, waren wel te vreden te proeuen een jaer als die vander Veere fcryuen. Den Raedt gehoirt de differenten van den voirfz Steden , hebben geaduyfeert' dit jaer te vaeren nae oude gewoonten, ende te Hellen alle reden by gcfcrifte, om die van Vlaeuderen goet tyts tegens de toecommende jaer te informeren, of by d'ouerhant hemlieden te conftringeren, oick nyet te fouten voir lint Jacob , 't welck ick die vander Veere voir antwoort hebbe gefcreuen an Jooft Cornelis, &c.
Dach-
1526.
12. Mar?}*
I
)



?• en 8.
Aprilh.
j i
■ , ■ 3
Pag. 40. |
1 1
I ï c e a ( r I e c r
C ?8 )
Dachuaert van den Steden in den Hage
Z)^« 7. en 8. ^/n'Er vo/r/z.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Van Leyden*
Pieter Schoeck , Mr. Symon.
ende ende 3ets. Affendelt.
Van Haarlem. Amfteidam. 3ekefteyn, Luyt Jacobs,
ende ende 3angaert. Mr. Andries.
Van Delft. Gouwe. jerit Vrancken, De Schout,
ende ende 5ieter Dirck Wou- Willem Jan, terfz.
DMme te geuen aduys myn Genadige; Vrouwe, op 't verfouck van de Vi&ailm, Specerien;, Vouraigen, zyde ende wol; Lakenen, te Hellen op prys, ende ware, emerét men die nu duerder mit fwaere gelde etaelt dan men plach by lichte gelde, Daer >p ick 't aduys geftelt hebbe by gefcrifte , nde geleuert Mr. Frans Cobel , om mitten duys van den Raet gefonden te worden myn ïenadige Vrouwe. Welck aduys meest in echte gefondeert es , dat alle Voircoopen , /lonipolien, groote Borfen af behoiren te zyn, nde geftelt ordre hoe elck nae fijnen ftaet geleet fal gaen. Ende an den Coninck vanPorugael te fcryuen, dat hy eenen yegelick toe-
laet



( 79 )
laet fijn Specerie te coopen, ende prouifie van den Maeltyden ende Bancketten, elk nae fijnen fiaet te ftellen, &c. daer toe ick my refereere.
Dachuaert van de fes groote Steden gehouden in den Hage
Op ten 8. July anno 1527.
PRESENTEN.
Van Dordreglit. Van Leyden.
Florys van Collier, Gerit Jans,
Van Haerlem. ende Bangaert Sayffen. Mr. Symon.
Van Delft, Amfterdam. Jacob Jan Bruynlf. Mr. Symon. Cornelis Aelbrechts, Gouwe.
ende Claes Gerrits.
Mr. Hugo van Eyn- V den,
EErft op te Articulen getogen vuyten Brie! van den Coninck van Svveeden, omme te maken een grondelicke Bellant ende vafte Aliantie mit defen Landen van harwaerts ouer. ouergebracht by Meefter Olaus Magni, Broeder van den Eertsbifcop van Opfael, Orateiu ende volcomen macht hebbende van den Coninck ende 't Rycxraedt van Zweeden.
T*\Ie Gedeputeerden, gehoirt myn rapport iti 't lange, fijn gelijck van opinie, dat meii mitten voirfz Orateur fal tra&eren, omme re
mo-
1520".
7. en 8. Aprilit.
Pag. 41.
'5278. Jul3.



*527-
C 3o )
mogen behouden de feylage in Zweèdenrijck ; maer begeeren wel dat het opfcryuen van fes maenden te voiren ais d'een of d'ander 't Beftande opfcryft, die Coninckende Rijcksraedt, dat fcryuen fal an den Raedt van Hollant, ende die Keyfer of deefe Landen an den Perfoen van twie des Rijcksraeden, als zy feluer ver* claeren. Ende dat defelue Brieuen des Tractaets verclaeren lullen de vryheyt van den Soute ende andere Coopmanfcappen die men fal mogen bedingen : oick hët gefette loon van den Pyloten, ende Convoyerfcepen, op dat 't felfde loon nyet en meerdere* endedeplaetfe waer men de Pyloten ende Convoyerfcepen vinden fal: ende te verfpreeken, zoe vry aldaer te mogen coepen ende vercoepen als enige van den Onderlaten ofte Gealigeerde van Zweeden ter feluer plaetfen ende tyt als zy zeiver: ende dat deefe Landen daer mogen hebben heure Faetooren, Liggers om te coopen ende vercoopen : ende te mogen eommen op ten Hauenen gefpecificeert mit zoe veel Scepen als deefe Landen gelieuen ende gelegen fal zyn , mit breeder conditiën ende fpecificatien van vryheeden die men fal mogen bedingen > ende breeder tot Nyenwenburch verclaert zyn geweelti Ende de voirfz Gedeputeerden hebben geaduoyeert dat ick den voirfz Oratoer gedefroyeert hebbe t ende dat men noch alle dingen ter eere doe , want 't es beter tien , twintich, dertich ponden grooten te cofte te doen dathy her gecommen es , dan dat men daerwaerts ouer in Zweeden zeynden foude tot groote coften, moeyten ende periclen. Ende omitie te reyfen tot Gent by myn G. V. ende deefe
faa~-



(si;
faake ofte commifiie'van den Oratoer te vorderen ende folliciteren , fijn op 's Landts cofte gedeputeert, Meefter Symon Penfionaris tot Leyden, ende Mr. Andries van Amfterdam mit my. Ende ick ben vuytgereyft den 10. July ende thuys gecommen den 5. Augufty, maken feven en twintich daegen, ende ick hebbe gereyft drie nachten, maken den tydt van dertich daagen, mitten Bode tot fes fchellingen fdaechs, facit vier en vyftich Rynf guldens.
TTem die Gedeputeerden hebben my oick gelaft de yterate Brieuen om te hebben een onbedekte antwoirde van den Steden Lubick , Hamburch, ende Straelefunde, van den dach ende plaetie van Coelen, om te tracteeren op ten fcaeden, dat ick die foude befchicken by den Edelluyden foe verde zy den Laft annemen willen te doen hebben antwoirde, of by een eygen Bode, Hellende dat an my, als belt zy, fonder te fparen Bodeloon.
TTem Meefter Joots Bets van wegen die Stad Dordrecht heeft gedaen dachten ouer het reycken ende paleren van den Lakenen, daer d'arme Gemeynten by bedrogen worden, ende my dat gegeuen by gefcrifte, ende es my gelaft hier van tot bequamer tyt te fpreken mie andere Landen , om te remediëren mit goede manieren fonder te materen den Ingefetenen, &c.
ILJEeft oick begeert dat elck wilde raporteren * die fcaden commende van den Stalen, daer h Deel. F zoe
• 11
»5*7. 8. Julj.
Pag. 4*.



C 32 ;
zoe menige Viflchen in verfmoort wort, om daar inne' te remediëren.
TTem qm deefe voirfz Dachuaert hebben Heer ■■" Philippus Cofter ende Jacob Heynricx van Delft verthoont, dat zy maniere weeten, dat alle Brouwers, Soutfieders, Verwers , ende alle die Ketelen fetten, fullen mogen ftoken mit een derdendeel min Turfs of Berninge, dan zy tot hier toe gedaen hebben, 't welck zy prefenteren te brengen in experientie , zoe verde men hemlieden van elcke Ketele ofte Pannef geue wille een redelicken taux t'elcker broute refpective by den geene die hem mit defer maniere fullen willen behelpen , tot fulcken jaeren toe , fulcx dat hy daer elcx een Mans ryckdom tot redelicke wyfe af profyteren mogen. Ende alzoe die Panneluyden van Zeelant hier grotelicken mede geproriteert fouden zyn, zoe es my gelait hiervan mit hemlieden te fpreken , ende de voirfz Gedeputeerden hebben oick laft angenomen om dit te raporteren , ende ter nafter dachuaert antwoirt in te brengen , om mitten voirfz Voirftelders te conueniereu, ende ten feluen tyde fal ick raporteren wat my van Zeelant es wederuaeren.
TTem myn Heeren die Gedeputeerden voirfz, A ende myn Heere van Aflendelft van den Ee-, delen wegen , hebben my geconfenteert t'ontfangen van Claes Cobel Rentmeefter twee hondert Rinf guldens van een half jaer weddens my in Meye verfcheenen, ende noch twee hondert guldens op, rekeninge van myn reyfe •'1 en-



C 83 )
ende verleggende penningen, gelycken mynen voirfaten geaccordeert es geweeft.
TTem van Danfick te veruolgen ende Copien •*■ te doen maacken t'Amfterdam tot cofte van den Lande, roerende die oude queftien van der trauen, es my gelaft te veruolgen.
TTem die Greffier van Hollant heeft my ge■*L fonden een Requefte ouergegeuen den Raedt by die van Delft, om die Botertonnen geteyckent geyeket te hebben, ende die Boter nyet te voeren vuyten Lande, eer zy ter merci geweeft es, daer die Tollenaers een teyck of nemen fullen , &c. om dit ter naefter dachuaert den Steden te proponeeren , ende heur antwoirt te verclaeren den Raedt voirfcreuen.
Dachuaert hier in den Hage van de fes groote Steden , befcreuen den 15. Augufty fauons in der Herbergen , om den 16. te communiceren als hier naer volcht.
PRESENTEN.
Van Dordrecht, Van Delft.
Michiel Brouwer, Beefte,
ende Cornelis zyn Zoon.
Bets. ende
Van Haarlem. Cornelis AlbrechtSj Montfoort, Leyden,
ende Dirck Floryff,
Bangiaert. ende Mr. Symon» F a dnt
r$*78. July.
Pag. 45.
15. en i&
Augujly.



( U)
*5*715. en 16
Augufty.
Van Amfterdam. Vander Gouwe.
■ Cornelis Benninck, Willem Jan, ende ende
Heyman Jacobs, Mr. Dirck.
MYn Heeren van den Raedt hebben by monde van Heere Gerit van AfTendelft den Gedeputeerden verclaert, 't verloop dat tuffchen den Biscop ende fijne Stadt van Utrecht gecommen es, ende dat die Knechten die zy van wegen de Heere van Gelre ingelaten hebben , hun beroemen dat 't Beftant corts expireeren fal, ende dat de Heere van Gelre twee Blockhuyfen heeft doen maken om op te flaen , men weet nyet waer, mit meer aparentie van toecommende oirloge. Ende dat de Grauevan Buren Cappiteyn Generael gefcreuen heeft dat 't Lant Knechten fouden annemen, ende dat men verbieden foude die van Amfterdam enige Viciaille te vercoopen die van Utrecht, daer groote dierte es, ende daer deur tot obediëntie fouden worden gebracht: infgelicx gecregen dagelicx waerfchouwinge van den Cafteleynen ende Steden op ten Frontieren, dacrom den Raedt gefcreuen hadde an de Stede van Amfterdam ende der Gouwe te fchicken enige Knechten in den Steden van Weefp , Ouwater , &c., ende hadden myn G. V. en de Stathouder by den Greffier van als geaduerteert, daeromme zy de Steden befcreuen hadden , ende en wiften nyet vorder te doen fonder raedt ende aduys van den feluen Steeden. Die Gedeputeerden nae deliberatie apart, hebben ter antwoirt gegeuen, dat zy myn Heeren van den Raedt hoochelicke dancten van heure
di»



( 85 J
diligentie, biddende dat zy daer inne willen continueren , maer en waeren nyet gelaft gecommen om enigen raedt te geuen, of hem der faken t'onderwinden daer vuyt vorder verloop comrnen mochte , want indien de Heere van Gelre eenige oirloge doen wilt, 't felfde en fal hy nyet doen om Utrecht, gemerct hy bequamer Plecken heeft om deefe Landen te inuaderen, als Bommel, ïyelt, Harderwyck, &c. Ende indien de Bifcop Utrecht verhongeren wille, hy heeft goet te beletten t'Abfcouwe der Vaert ende elders datter geen Vklaille in en comme, fulx dat die van Amfterdam geen verbod of weygeringe en derfnen doen, daer deur de Heere van Gelre geohfaeft foude zyn. Verhaelden oick die van Amfterdam, dat op 't Huys te Muyde een Subftitut Cafteleyn was mit drieMannen,daer d'een af vermenét was in de hant ende een afgeloopen was in Gelderlant ,ende datter noch Bier, Broot, Cruyt of Loot op en was, ende dat zy een Burgemeefter vanAmfterdam mit Knechten daerwaerst gefonden hadden, prefenteerende den Capiteyn dat hy die opnemen wilde ende eeden, ende tot cofte van den Lande, ende wes fcade daer af quame, foude Amfterdam voir verantwoorden mit meer woorden; maer de Cafteleyn en heeft defelue Knechten nyet willen ontfangen. Infgelicx hebben die vander Gouwe geprefenteert Knechten die van Oudewater , diefe oick nyet en hebben willen ontfangen , ende fouden hun daer eerft op beraeden, &c. Daer nae hebben myn Heeren van den Raede weder gerepliceert, dat myn Genadige Vrouwe gelaft hadde te leggen drie hondert twintich payen op te Frontieren, indien F 3 di»
1537.
15. en 1$. Augufly.
Pag. 44.



r se;
1507.
15. en 16.
•Augujly.
die Gedeputeerden begeerden te weeten waer men foude hen dat communiceren; ende was gelalt Willem Goudt Rentmeefter elck Knecht te geuen een Philips gulden op te hant, ende voir 't furplus moften die Steden forgen, waer men de betaelinge vinden foude, want als de maent omme gecommen foude zyn, ende dat die Knechten onbetaelt bleuen, fouder meerder inconuenienten afcommen, begeerende dat die voirfz Gedeputeerden daer op wilden letten , &c. Die Gedeputeerden hebben gefeyt, dat zy de Beede hadden geconfenteert tot defenfie van den Lande, ende dat hemlieden beloft es, nyet alleen mitte beede, mer oick mitte Penningen van den Keyfer, 't Lant te defendeeren, 't welck zoe onlancx beloeft was, die nyemant van den Gedeputeerden ter contrarie foude derven rapporteren, of hoope hadden datter eenige nyewe confente gefchien foude , want Bede en deffentie van den Lande, 't Landt nyet t'famen dragen en mach. Die Heeren van den Raede feyden , ghy weet wel d*t van bouen geen geit en compt, ende de Bede van fint Jan es geemployeert in de loflinge van de Renten, ende behoirden die Gedeputeerden vueriger te weefen om 't Lant te defenderen. Die Gedeputeerden feyden te begeeren defentie als voiren, maer en waren nyet vorder gelalt. Die Heeren zeyden dat zy myn G. V. vander antwoirt fouden aduerteren, ende wes hemlieden wedervoere, fouden zy die Staten op befcryven. Des anderendaechs op fint Jeroens, daer fijnder Brieuen gecommen van de Heere van Gelre ende Stadt van'Utrecht, die fcriuen goede vreede ende nagebuerfrip te willen,



( *7 )
len onderhonden, ende de Knechten hebben zy ingelaten t'heurder defentie, &c»
TTem Adriaen Pieters ende Maerten my Heere , hemlieden mede vermetende de conft van mit een derdendeel min Turfs te brouwen , hebben van elcke Broute geeyscht eenen ftuver heur drie lieuen lanck durende tot ten refter doot toe, Heer Philippus Hellet loon an den Staten, of die zy daer toe eligeren fullen, ende elcx pretendeert fijn confte de befte te fijn. Ende es de fake vuytgeftelt totter naefter Dachuaert mitten Zeelanders die hier fijn fullen den derden Septembris; elck heeft deefen dach geaccepteert.
"TJIe fupplicatie van den Bottertonnen, &c. ^ by die van Delft ouergegeuen, heeft elck Copie genomen , om ter naefter Dachuaert voirfz, autwoirt inne te brengen.
ITem de fupplicatie van Dordrecht es vuytgeftelt op 't crimpen van 't Laken tot eenen bequamer tyt.
ITem die Stallen te doen vuyt ten Maze, 'fal men Ipreken mitte Officiers van myn Heere van Naflbu ende andere Perfonnaigen, die daer by geinterefleert zyn , zoe wel als de Steden, want het fcaet heurlieder Viffcherien, al fout men int 't confenteren vander Beede dit exprcsfelicken bedingen.
TTem hebben rapport gedaen dat dc Tollenaer **• t'Antwerpen te vreden es dat alle zidene LaF 4 ke-
'5275. en f6. Augufly.
3ag. 45.



15*715' en '. Augujly.
+. Septemb.
ü(> J
kenen gebracht in Hollant alfr. verfocht wordt, volflaen fal gelicken de vreemde Natiën vertollen , ende nyet by de ponden als Cramerien , gelycken het tot noch toe geufeert es, ouer Hollandt ende Zeelandt, 't welck groot profyt inbrengen fal, ende elcx fait rapporteren ende te kennen geuen in den fijnen.
Dachuaert in den Hage van de fes groote Steden, op ten 4. Septembris anno 1527., opten naegefcreuen Articulen.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Van Leyden.
Damas Symons, Henrick Florys,
ende ende
Bets. Mr. Symon.
Van Haerlem. Amfterdam.
Frans de Witte, Allart Boullartlf,
ende ende
Baniaert. Cornelis Benninck y
Van Delft. Gouwe.
Pieter Saffebout, Willem Jan, Mr. Hugo van Eynde, ende
Mr. Cornelis Aerts, Mr. Dirck.
ende Jan Appers.
OP te Requefte van den Goutfmeen, es geconcludeert dat Scepenen regard fullen hebben fuper dolum <5? culpan om 't felfde te ftraffen, dat in toecommende tyden van gelycke nyet meer en gefchiede. Ende voir den
toe-



( 89 )
toecommende tyt fal men folliciteren dat de generale refidere hier in 't Lant, of een ordonnere in fijn plaetfe fouffifant fijnde, &c. om redene geallegeert, zoe wel op 't flyten van de Gewichte als anders, ende dat de Goutfmeeden yemant van hemlieden deputeeren mitteti Aduocaet, om heur Requefte te verantwoirden ende te fien fijn diligentie tot cofte van de gemeene Goutfmeeden.
/~)P te Requefte van Delft, dunct den Ge deputeerden van de vyf Steden redelick ende dat men in de bequaemfte maniere voir fien datter fchyn fy voir den Tollenaers. Am fterdan blyuen by heur oude ufancien, endf es vuytgeftelt totte naefte Dachuaert.
f\P te Stalen, dat men fpreeke d'Officier: ^ van Naffau, of ten lancxfte in 't confen teren van de Beede verwerue in dien in di Netten op te Zuyderzee ende in de Meren.
TTem dat men mitten Erfgenamen van Baenf ende anders tot Brugge fal ouercommen mi compofitie ende nyet mit rechte.
f~\P ten vyfften Augufty voirfz, es gepropc neert van de conft van brouwen mitte; derdendeel min Turfs, dan men tot noch to gedaen heeft, daer ouer geweeft zyn Piete Coberfipe, Meefter Yeman Corneliif, Gede puteerden van Siericzee, dewelcke nyet voi der gelaft en waren, dan te hoiren die opini van Hollant ende daer van te doen rappor Die Gedeputeerden van Hollant waren eer F 5 dracl
1527.
t^.Septemh,
ï t
1
r
e
11-



C 9o )
%.Septemb.
drachtelicken van opinie dat men de conftnyet achterhouden en foude, maer te loonen op te Broute t'elcke reyfe, en fijn van geen aduys te maken feruituyt, mer te loonen mit een redelicke Penninck vuyter hant voir eens, den geenen die den befte conft ende praéticke voirtftellen fal, ten minfte cofte. Ende hier fijn drie Partyen, die laefte Partye heeft geeyscht hondert ponden grooten eens voir de confte, d'ander hebben genomen beraet tot naemiddage, &c. Item naemiddage des voirfz 5. Augulty, heeft Heere Philippus d'eerfte partye , ende Adriaen Goutfmit die tweede Partye 'verclaert dat zy verftaen hadden dat die derde Partye hem der conft vermeten hadde te wercke te {tellen om eenen cleyne Penninck, 't welck zy wel lyden conden, hoewel zy wel witten dat hy 't tot fulcx effect nyet brengen en fal mit fulcke bequame maniere als zy èlcx pretendeerden dat 't heure 't befte foude fijn, ende daeromme en wouden zy geenen eysch doen; maer feyde de voirfz Heere Philippus dat men den derden beproeuen foude, ende indien men beuonde dat 't fijne nyet oprecht en ware, zoe prefenteerde de voirfz Heere Philippus zyn conft die hem God gegeuen hadde tot gemeynen oirbaer te openbaeren, om fulck loon als een vuy&en Raedt ende Rekencamer , mit een van den Gedeputeerden van den Steden feggen fullen dat redelick zy, 't loon geheel ende al an hemlieden Hellende. Die voirfz Adriaen feyde gelycken de voirfz Heer Philips, dat hy 't fyne oick wilde openbaren, ende zyn loon ftellen aan den Raedt, wat zy hem toefeyden, foude hy mede te vreeden
zyn.



c 91;
zyn. Die Gedeputeerden bemerckende dat beyde de Partyen heur confte groteheken extimeerden , hebben mitten derden te wetene van Delft gefproocken en
zyn ouercommen mit hem in deefe manieren, te wetene dat die confte nyet fcadelicke zyn en zal die Ketelen , dan d'ouwe maniere van ftoken, ende dat profyteren fal ten minlten een derdendeel Turfs of barninge , ende dat de voirfz gehouden fal zyn ter-
ftont defe confte te Hellen tot effeéte tot zynei cofte, ten minlten eenen Houen binnen Delft ende dat hy een yegelick Metfer die des ver fouft de conft leeren fal, om ouer al Hollan de confte te gebruyeken ; ende alzoe verd mengde conft oprecht vindt, dat elck feyt da den derden part barnincx profyteert, zoe fr de voirfz van Hollant ontfange
vier hondert Carolus guldens eens. Ende ir dien hy de felue conft vermeet te doene ondc de Soutpannen, foo zullen die van Ziericze hem voir een ander hebben voir gerecommar deert ende te wereke Hellen , daer hy oic eenen redelicken Penninck af bebben fal.
OP defe Dachuaert es my gelaft een te w men t'Antwerpen vuyt die Vroetfcappc van Hollant man verftande, op 's Landts cof ende te reyfen te Bruggen ende Ypperen, 0 aldaer te nemen Inftruclie van de Policie de armen Luyden te houden vander beede lang der Kercken, Huyfen ende Straten, elcx 1 fijn gebreken te onderhouden, &c. op dat felue in Hollant mede t'effeaen geftelt mai worden.
Jte
1527.
^.Septetnb. Pag. 47.
I >
t
t 1 1
r e
1k
n
• •> m n :s ia 't :h
m



^.Scptemb.
3 <
i
t. Oötobris.
I
I
*5 I I \ A
A
C.9*)
TTem my es gelast te reeouureeren d'Ordonnantie van den Tolle t'Antwerpen , ende alzoe Gerit Sterck, ende Anthonis fijn Subftituyt, Frans de Witte ende my toegelaten hebben , dat die van Hollant de Fluweelen ende zyde Lakenen fullen voirtan mogen vertollen by de Stucken, Fufteyn ende anders by le Balen achteruolgende d'Ordonnantie voirfz, 't welck vertollen plach by de ponden groot, van elck pont een ftuver , als Cramerie, 't tvelck eenen grooten penninck beliep. Ende ïs de meeninge dat men by der tyt fal mogen jra&iferen ende induceren dat men vertollen al by der Amen, gelycken die van Hollant vertollen heur Lynwaet Kiften, dewelcke al varen zy vier hondert ponden groot waeriich , en betaelen nyet meer dan negen fturers, &c.
Dachuaert gehouden in den Hage den 2. O&obris anno 1527. by den Eedelen ende Steden groot ende cleyn.
In waren Gedeputeer- ende den Veel andere.
Van de Edelen, Van Dordreght.
)ie gehilickt es an Mr. Gerit Boegaert, Wasfenaer, ende
'ffelmonde, Florys van Tolle.
)uuenuoirde, beyde, Van Haarlem.
.uyghrock, Jan Gerits ,
ran Mynen, ende
driaen van Egmont, Baniaert.
dam Verduyn,



(93;
Van Delft. Van Amfterdam.
Pieter Saffebout, Allart Bollarts,
Pieter Dirck Wou- ende
terfz, Mr. Andries.
ende Gouwe.
Mr. Hugo. Willem Jan,
Van Leyden. ende
De Lange , Burge- Andries de Tollenaer
meefter , gehilickt De cleyne Steden ii
an den Fl., groote notable geta
ende le. Mr. Symon.
Hier es begeert den termyn van den Beed< die verfchynen fal tot Kerfmiffe com mende, geanticipeert te hebben , d'een helft ii Nouembri, ende d'andere helft Decembri com mende , om daer mede te betaelen. den Ruyte ren ende Knechten leggende op ten Frontier tot deffenfie van den Lande, daer op de fe Steden den 24. Septembris befcreuen haddei geweest , dewelcke verfocht hadden an dei Raedt dat men d'Edelen ende cleyne Stedei mede befcryven foude, mit verclaering wae op zy volcommelick gelast fouden commeii Soo ift dat d'Edelen hebben verclaert voir heui lieder opinie, dat alzoe myn Genadige Vrou we belieft heeft te leggen Ruy teren ende Knech ten op te Frontieren, dewelcke betaelt moete fijn, foe confenteren zylieden te anticiperen foe veel heurlieder fouldye bedragen mach, t wetene de Voetknechten tot drie hondert viei tich, bedragende ter maent twee dnyfent ga'. dens tot nu toe, ende de twee hondert vyftic Paerden die nu gommen fullen voirtan, oic.
be
i.OStobris. Pag. 48.
1
i
> I l
l
C
l
5
e
1
i



( 94 )
'5272. Qêtobris,
:
I
bedragende tot twee duyfent ter maent maakende t'famen vier duyfent ter maent. Ende docht hemlieden alzoe het begint te winteren, ende dat de Paerden nyet zeer van noode zyn en fullen, byfonder in de Quartiere van Wourden ende Schoonhouen , dat daeromme beter foude zyn die te leggen tot Naerden, hemlieden altyt refereerende tot de Heere van Cafter Capiteyn, &c. Die van Dordrecht aècbrdëérden in de voirfz anticipatie, begeerende datde Stromen oick geveylicht mochten worden, ende dat die ter contrarie doende zyn, geftraeft mochten worden, als die van Schoonhouen op 't Water leggen mit Schuyten, &c. Haerlc m accordeerde in de anticipatie van 't furplus als de Renten geloft mohen zyn van den vyf duyfent gulden voir den Keyfer verfegelt, mitsgaders 't fret achteruólgende d'Acfe daer de Beede op geconfenteert es. Delft ende Leyden feyden alzoe in de Propofitie geen mentie van de loflinge nochte feret gemaeél en hadde geweeft, zoe en waren zy nyet vorder gelaft dan daer af te fpreken mitten andere Steden. Amfterdam confenteerde in de anticipatie, mits hebbende Brieuen van non prejudicie, gemercl: van den confente verclaert dat men geen anticipatie eyffchen en fal, &c. Der Gouwe ivilde wel anticiperen om de Renten van den vyf duyfent voirfz te lollen 't welck huer de meefte oirloge es, als die nyet betaelt of geloft ;n wort, nyet vaeren ende frequenteren en mogen, maer tot defentie t'anticipeeren en hadJen zy geenen laft. Die cleyne Steden feyien, dat heur Brieuen nyet in en hielden van geenen' faken dat te cömmen' ter Dachuaert
er-



(95)
ergo en waren zy nyet gelaft. Den Raedt heeft den Eedelen gedanét, ende den Steden ailegader apart gefprocken, ende elck gelaft thuys te reyfen.
Die van Amfterdam hebben te kennen gegeuen , dat Heer Arent van Dorpe heurlieder Paftoir , van wegen der Capittel vander Hage ter eerlter inftantie te rechte betogen hadde tot Loenen voir heurlieder Conferuateur, hemlieden eyfchende geit van dat de Paftoir de Grauen befocht ende dienft ouer den Dooden gedaen hadde , ende van ^dat enige Borgers hem vertogen hadden van d'een Parochie in d'ander fonder confent van den Paftoir, ende diergelicke, 't welck was tegens 't Priuilegie van den Lande, dat men nyemant daer buyten trecken en fal, ende voirgeftaen hadde geweeft in de fake van Hoen, ende andere geaccufeerde van de Seéte Lutherie, &c. Die Steden hebben gefloten, dit in de name van den Lande voir te ftaen, ende den Raedt te kennen te geuen, als ick gedaen hebbe, ende den Raedt heeft gecommitteert Meefter Jafpei Lieuenff om den voirfz Paftoir of Capittel te onderwyfen dat fe defifteren, ende Partye verlicke of 't Hof falder in voirlien, &c.
TNfgelix es gefeyt onder den Steden dat vai den Turf te brouwen mit een derdendee min, de confte van den genen daer mede ouer comrnen es, nyet en deucht, waeromme dei Steden ailegader dochte dat men noch foudi fpreken mit Heer Philips ende d'ander Partie ende zoe veel doen dat de confte nyet achter ei
2. Oüobriu Pag. 49«
I l
t
> l



( 96 )
'5*7a. Oftobris
Dach-
blyve. Die van Delft feyden dat Heer Philips mitten anderen nyet en conde accorderen, ende dat geen van beyden noch yet geeyfcht en hadde, ende dat Delft defelue nyet blyuen en wilde in 't feggen van den Raedt ende Rekencamer, of die men daer toe eligeren foude, maer wilde dat de Confienaers, eerft ende alvoiren fouden eyfchen eenen zekere Penninck, &c. Daer op Delft bleef flaende, ende d'ander Steden fpraken mit malcanderen apart, ende ontboden fecretelicken Heer Philips: wat. zy mit hem hem gefloten hebben en weet ick nyet.
TCk hebbe die van Amfterdam verclaringen A gedaen wat bouen mitten Wenfchen Steden gedaen es van den Dachuaert te houden tot Coelen prima Aprilis commende , dat myn G. V. daer inne perfifteert, ende een clare onbedekte anwoirt begeert, mit welckBriuenDirck de Bode reyfen fal.
TCk hebbe hemlieden gegeuen twee Brieven x an de Stadt Danfick te befchicken, een om afgedaen te hebben 't verdenck, d'anderen verclaerende wat mit Staes Gouerts cum fociis gedaen es geweeft ter prefentie van Mr. Mauritius Loefhueren Secretaris, ende dat de fake geftelt es in ftate tot Kerfmiffc commende, om binnen middelen tyde den voirfz Staes te contenteren.



f 97 i
Dachuaert in den Hage ter prefenti'e van myn Heere den Stathouder en Gecommitteerden van den Keyfer den 17. Nouembris anno 1527- de oude Raedtcamer.
Ende waren
PRESENTEN;
Van de Edelen. ende
Die Heeren van Was- Vranck Pieterif.
fenaer, Van Leyden.
'Yffelmonde, Ghifbreght van Bodë-
Aflendelt, ftain,
Heuclem, ende ,
Kyfhouck, Mr. Willem , Penfio-
Heere Willem Oem, naris.
Ruyghrock, Amfterdam.
Adam Verduyn, Ruyfch Janff,
ende Cornelis Banninck5
Eenige andere, ftaen- ende
de achter bezyden. Mr. Andries.
. VanDordreght. Gouwe.
Michiel Brouwer, Willem Jan l
ende ende
Bets. Mr. Dirck > Pënfioria-
Van Haerlem. ris.
Gerit Claes, Rotterdam.
ende Jooft Janff.
Baniaert. Horen.
Van Delft 6 Mr. Pieter' de Jonge j
Pieter Corneliff, Burgemeefter.
Jorys Dircx, ende
. Jan van Leeck.
ï. Deel; G Emk-
1527.
If.Noveitl' bris»
Pag. 50.



Xj.Novetnbris.
Pag. 51.
(98;
Enckhuyfen. ende
Frans Frericx, Daniël Henricx.
ende Munnickendam.
Pieter Symons. Jan van Sanen,
Wourden. ende
Herman Dircx, Bur- Jan de Witte,
gemeefter, Edam.
ende Meefter Jan Janff.
Jan Jans. Van Naerden.
Van Omvat er. Ghyfbrecht Loep,
Jacob Claes. v ende Claes Jacobs.
TEr prefentie van den voirfz Gedeputeerden , heeft myn Heere d'Audiencier , deur beuel van myn Heere de Stathouder geproponeert , hoe dat de Bifcop van Utrecht gefcreuen hadde an myn G. V. als Gouvernante van 't fKeyfers Lande , foude willen fchicken enige Gedeputeerden op ten Frontieren , om hemlieden te verthoonen faaken grootelicken den Keyfer en fijnen Landen angaende. Waeromme myn G. V. gedeputeert heeft gehad de Heere van Buyre als Capiteyn Generaeldes Keyiers Landen van herwerts ouer, ende de Heere van Hoichftrate als Stathouder van Hollant, Zeelant, &c., ende daer toe Meefter Gerit Muylart, Meefter van den Requeften Raedt ordinaris, ende hem Audiencier, omme te reyfen tot Schoonhouen, aldaer de Bifcop by hemlieden geweest es, ende te kennen gegeuen heeft, dat Heere Karei van Gelre bonen pays ende ïraétaet voirtyden gemaect, ingenomen hadde de Stadt Utrecht ende Haffel, hoewel de Bifcop hem van den fijnen grootelick



(99)
ïich toegegeuen ende 't laetfte Traétaet wel onderhouden hadde, ende dat argcr was, hadde ingenomen de Stat van Reenen ende t Huys ter Horst, den welcken hy beloeft hadde dat neuter fitten fouden, ende daeromme van 't f Bifcops Garnifoen niet en hadden willen inneemen tot heurlieder delfentie, ende gefchie^ de dit den 15. Nouembris, de voirfz Bifcop mitten voirfz * Heeren weelende tot Schoonhouen. Vertuoonende voirts dat hy de macht nyet en hadde, Ouer-Sticht ende Neder-Sticht te deffeuderen, want de voirfz Heere Care! bouen de voirfz Plaetfen noch was befittende * Groeninge , Vollenhouen , Drenten , Wenten , &c. Soe dat gefcapen es dat hy voirts conquefteren fal de refte van beyden Geftichten ; het welck hebbende, de Keyfer verliefen fal zyn Landen van Vrieflant, Hollant, ende een deel van Brabant mitter tyt. Concludeerende om hulp ende byftant te hebben van den Keyfer ; daer op de voirfz Heeren Gedeputeerden geantwoirt hebben, dat zy van myn Genadige Vrouwe, alleenlick gecommitteert waren om te hoiren, daer af zy gaerne fouden doen rapport , maer was te duchten dat hare G. geen affiftentie hem doen en fal, gemerkt, de Keyferlicke Majefteyt haer pofitiue gelaft heeft defe Landen te houden in jufticie ende in vreede daer mede de voirfz Heeren van Schoonhouen gefcheyden zyn, ende gecommen in den Hage , om dit den voirfz Staten te verthoonen, Ende zóe veel meer wat diligentie de Keyfei gedaen heeft om te comrnen tot vrede mitter Coninck van Vranckrijck ende zyne Gealligeerde tot fynder groote fcande ende fcade G 2 to
t,<ïf.
17./Votief*» bril.
»
C



( IOÖ )
■ 17 NooetHbris.
i i
j i
3
■ j 3 i
i i
Pag. 5a. :
i
tot welcke vrede hy noch nyet gecommen eri can. Ende alzoe de Heere van Gelre es Gealtigeerde van den Coninck, indien geen pays en wort hy fal defe Landen inuaderen ende d'ander Landen fullen de handen vol werckx hebben, ende hem tegens den Coninck ende zyn Gealligeerden, qualicken connen deffenderen; ende es te verduchten dat dit haftelicken toe fal gaen, waeromme myn Heere de Stadthouder hier gefubftitueert heeft in zyne plaetfe de Heere van Caftre die op ten Fron:ieren crancke deffentie geuonden heeft, ende iaeromme leluer gaerne hier inne voiriien foule, tewyle hy nu hier es. Begeerende daez)mme an den Steden dat zy fouden verclaeren ie Plaetfeh ende Quartieren, daer de meefte aeiïclen zyn, ende wat defenfie zy behouven 'ouden, mit meer woorden, &c. van geen pays :e hebben langer dan de Naegeburen en wilen. Daer nae heeft myn Heere den Stathouler 't gunt dat voirfz es in 't corte feluer vermeit , verthoonende de redenen, waeromme ïy best bouen zy te froue, ende den dienst die ïy 't Lant aldaer gedaen heeft ende noch doen nach, badt dan of hy in Hollant refideerde, jrefenterende zynen dienll ende goede gunde :otten Lande van Hollandt, &c. Die Gedesuteerden hebben eerft de Eedelen, ende nae ïie mit malcanderen hier op gecommuniceert iae ouder gewoonten , ende my gelaft myn Heere te dancken van zynder diligentie, preèntatie ende compfte, biddende dat hy 't Lant dtyt achteruolgende 't beuel van den Keyfer in ufticie ende vreede onderhouden wille, fonler voirder verloop van oirloge , ende my
voirts



C ioi )
voirts doen feggen dat de groote Steden geordonneert hebben, wake ende toelicht ouer hem feluen , maer of die nyet zoe groot en ware alft wel wefen mochte, waren te vreden dat myn Heer of Cafter quamen vifitèreri, wes hy bad ordineerden wilden gaerne achteruolgen. Als van de cleyne Steden , en hadden de voirfz geenen lalt om breeder tot beurder lallinge te fpreken, maer by procuratie feyden die van Dordrecht, dat VVorcum, Louuelteyn, Heuclom, Afperen ende Leerdam wel bad voirfien mochten wefen, Haerlem, Amfterdam feyden van 't Huys te Muyden ende andere Vlecken dat qualicken bewaert waeren, daer af zy mitten cleyne Steden ouer heur Quartier heur dachten ftellen fouden hy gefcrifte. Delft ende andere feyden, dat men toe wilde ften op Goedereede ende Briele, &c. Myn Heere heeft gelaft dat elck fyn gebreften foude ftellen by Gefcrifte, ende op deefe fake peynfen tot des anderendaechs»
TTem den 19. Nouembris voirfz, hebben entge Steden geftelt by gefcrifte de prouifie noot weefende , ende verclaert de crancxfte Plaetfen die men foude mogen innemen. Ende myn Heere heeft gelaft de Heere van Caftre die Gefcriften te communiceren mitten Steden , ende noch meer andere die de Heere van Caftre kènnelick zyn, daer Meefter Leonart Secretaris een Coyer af gemaecrt. heeft gehadtvan Quartiere tot Quartiere. Ende alzoe-myn Heere onledich was in den Raedt, heeft den Steden gelaft te vertoeuen dien dach, om des anderendaechs te maken een affeheyu
G 3 Op
1527.
1 j.ÏK'ovejn' bris,
XQ.Novew bris.



C Ï02 )
to.Novembris.
£}P ten 20. Nouembris heeft myn Heer ver* thoont, hoe dat zeer aparent es te werden oirloge tuffchen den Keyfer en de Coninck van Vranckryck ende by confequentie tegens Gelre , of oick in geualle hy enige Velcke in can nemen in Hollant, waeromme van noode es bouen de voirfz prouifie te aduyferen dat men mit macht in Gelderlant fal moeten trekken , ende hem een fcarpe oirloge doen, in welcke geuallen die ordinaris Beede ende anticipatie van dier nyet helpen en mach, gemerkt die mitte loflinge van de Renten belaft es, waeromme hy begeerde van weegen der Keyferlicke Majefteyt de fomme van tagtich duyfent guldens , te betaelen d'een helfte tot Kerfmiffe, ende d'ander helfte tot fint Jans Miffe, ende ingeualle het pays wort tuffchen den voirfz Keyferlicke Majefteyt en de Coninck van Vranckryck, foe fullen die Penningen geemployeert worden van anderen affairen van den Lande van Hollant, ende nergens anders.
T">Ie Eedelen ende Steden gecommuniceert hebbende, antwoirden dat zy nyet gelooft en waren hier op t'antwoirden, maer begeerden rapport totten eerften Decembris, 't welck geaccordeert es te vergaderen hier in den Hage. Myn Heere heeft oirlof genomen, ende es gereyft den 22. Nouembris fmorgens vrouch.
TCk hebbe hem vermaent omme de Stalen te ^ hebben vuyten Waterey, daer hy aduys af
fevraecht heeft de Heere van Malle ende ende lXt Vincent, die 't felue goet dochten, mits
heb-



C 103 )
hebbende van 't Lant tot behouf van de keyferlicke Majefteyt de fomme van vyf duytent gulden om andere Doraeynen mede te loffen in de plaetfe van de Stalen.
Die groote Steden hebben genomen Copie van de Ordonnancie vanYperen, gemaect op 't onderhouden van den armen Luyden.
Dachuaert in den Hage
Den 5. Decembris anno 152?,
op te voirgaende Petitie van den tachtich duyfent gulden by den Stadthouder geeyfcht bouen de Beede, om 't Lant te defenderen , gemerkt d'oirloge van Utrecht , of om fecretelicken den Byfcop t'aflifteren.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Florys van Collier, Philippus Damaff, ende
Bets.
Van Haarlem. Willem van Berken roe,
ende
Baniaert.
Van Delft. Mr. Hugo 9
ende
Jorys de Bye Dirckfz.
Van Luyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. - Cornelis Banninck, ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dirck. G 4 Rot-
T.«7.
lo.Nwetnbris.
Pag. 535. Dccemb.



t
1527.
5, Decemb. f*S- 54-
1
( l°4 )
Rotterdam. ende,
Jooft JanfT. Symon Pieters.
Schoenhoucn. Schiedam.
Albrecht BarentiT. Claes Dircx.
Horen. Mr. Pieter,
DOrdrecht, zoe verde men de fake beleyden mochte fecretelick dat den Bifcop van Utrecht mitte Penningen geaffilteert worde fonder deefe Landen te comrnen in verloop van oirloge tegens den Gelderfien, ende dat men de voirfz Petitie mochte verminderen rot redelïchey t, föe fouden zy te vreden zyn te confenteren , foe verde zy geuolch hebben van den inderen Steden.
[)Ie andere vyf groote Steden ende cleyne waren eendrachtelick negatyf, om dat in 't confenteren van de ordinaris Beede , hemlieden belooft es dat' de 'Penningen nergens toe |eemployeert en fullen worden dan totter lofiinge van de vyf duyfent gulden ende 't furplus tot deffentie van den Lande indien eenigb nyeuwe oirloge opquamen , of defentie vaii üoode ware, ende op dat 't felue gefchien mach, zoe en foude men geen anticipatie begeeren, loch enige nyeuwe Beeden, ten ware ingeLialle van voirder oirloge of nyeuwe noot tot iefentie. Nu ift zoe dat zy nyet en weeten ran enige oirloge mitten voirfz "Coninck, enIe hoopen dat geen werden en fal, als mitte t leere van Gelre ftaën zy in beflant, ende alioQ hy nyet te betrouwen en es, zoe begeeren zy dat de Aliance gemaect t'Antwerpen in



( i°5 )
\ jaer 1524. mit die van f Hartogenbosch ende andere, vernyeut ende Partyen op befcreuen mogen waerden tot ontficht van den Heere van Gelre. Ten anderen leggen dat de Steden arm, byffer ende neringlos zyn, hem behelpende mit Haten, dat zy nyet vaeren noch reyfen en mogen, ende dagelicx gearrefteertworden : oick heeft elck groote coft gehadt ende dagelicx heeft om de Steden te foi'tifiereh ; begeerende daeromme gefupporteert te weefen tot zy het fnllen vermogen, ende dat hemlieden gehouden mach zyn, dat tot Sinte - Geertruydenberge in 't confenteeren vander voirfz ordinaris Beede tocgefeyt es geweest. Daer op by den Raedt deur monde van de Heere van Airendelft gefeyt worde dat zy die van Dordrecht dancien, ende dat d'ander Steden qualicken de fake vcrftonden, want ten tyde van 't voirfz confente tot Sinte - Geertruydenberge doen was de Coninck voirfz vuyter Vangeniffe ontflegen op fyn beloften, zoe dat nyet te vermoeden en was, dat hy in Vranckryck zynde nyet en foude volcommen, als hy nu nyet volcommen en wilt, ende den Keyfer oirloge noch andoen wilt, waeromme nae 't luyden van den voirfz Acte nu nyeuwe noot opcompt, zy behoiren te confenteren. Ten anderen oick want de Heere van Gelre ingenomen, heeft Utrecht, Haffelt, Reenen ende andere Plaetfen in 't Gedicht van Utrecht, daer deur hy gefcepen es Heere ouer hemluyden te werden, den Bifcop verdryucnde, zoe dat de faken oick verandert zyn, ende indien de Bifcop nyet geaffilteert, of van defer fyde geen prouilie. gedaen en wordt , hy 't Landt van G < Vrief
1527
;. Decemb.



5. Decemb.
15. Becem bris.
Tag. 55-
( 106 )
Vrieflant voiren ende Hollant nae conqueffe-ren fal. Als van de quade neringe moet beteren mit payfe, daeromme men oirlogen moet fal men der toecommen ende 't plat Lant defenderen. Als van de armoede die es claer, maer commen de Vyanden zy zullen genouch vinden, ende en fal defe excufatie nyet baeten, begeerende daeromme dat zy beter rapport ende antwoirt inbrengen willen den 19 defer maent, want de Petitie tot defenfie van den Lande dient, ende en mochte defe fomme nyet helpen, foude men den voirfz Coninck refifferen of Gelderlant inuaderen, ende en foude de voirfz antwoirt nyet gaerne myn G. V. overfcryuen; die Steden fyn daer na apart gefproocr ken ende vertogen.
Continuatie van den voirfz Dachuaert in den Hage op ten voirfz tachtich duyfent guldens extraordinaris Beede, befcreuen
Den 19. Decembris anno 1527.
PRESENTEN.
Van de Edelen, Adriaen van Dorp,
Die Grave van Buy- Gerit van Poelgeefl,
ren, Florys van Wyngaer-
Heeren Gerit van Af- den,
fendelft, ende
Jan van Duvenvoir- Adam Voirduyn.
de , Van Dordreght.
Willem van Alckma, Florys van Collier,
Willem Oem, Ridde- Aert Henricx,
ren. Da-



( io? )
Damas Philips, Van Amfterdam.
ende Cornelis Banninck.
Mr. jooft Bets. - Gouwe.
Fan Haerlem. Willem Jan,
Frans de Witte, ende Gerit van Montfoort, Mr. Dirck, Penfiona-
ende ris. Baniaert. Schoonhouen.
Fan Delft. Willem Thin,
Meefter Huge van ende Eynde alleen. Bouwen,
Fan Leyden. Hoorn. Henrick Florys, Mr. Pieter cum foem.
ende
Mr. Willem, Penlionaris,
OP ten 10. Decembris zyn die Eedelen ver gaedert geweeft ten Huyfe van Mr. Abe van Collier in "t Logis van den Graue van Buy ren, ende hebben geconcludeert ende in my prefentie verclaert, dat gemerél de lallen va den Keyfer, ende dat ouermits d'oirloge tui fchen den Grootwaerdigen Bifcop van Utrecl ende zyne rebelle Onderfaten van Utrecht er de heure Voirflaender de Heere van Gelre, Lant van Hollandt in grooten periclen llai van lubytelicken geinuadeert te worden, d zylieden confenteren in de voirfz Petitie vt tachtich duyfent guldens zoe verde zy geuolc hebben van den grooten Steden die daer ini behoiren te confenteren. Welverftaende d die Penningen fullen werden geemployeert t deffentie van den Lande van Hollant.
C
H57. 19. Decem* bris.
-20. Deeem» l bris.
1
tl
it l't:t it n h ie at
Dt



( io8 )
H.Decetabris.
i ] (
] <
1 i
< t
c
t
£
QP ten 21. dach hebben die groote Steden ^ behaluen Delft oick geconfenteert in de voirfz tachtich duyfent gulden t'employeren tot defentie van den Lande, fonder te geuen oirfake van vorder verloep van oirloge. Weluerftaende, dat Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam , fullen betaelen d'een helft Vaftelauent, niet executerende voir Aefche Woensdach, ende d'ander helft op gelycken tyt naer fint Jans Mille. Die van Leyden befpraeken d'een helft te betaelen tot Meye ende d'ander iclft tot'BamiiTe naeftcommende. Der Gouwe 2en derdendeel gereet, een derdendeel fint Jan, ;nde dat derde derdendeel Kerfmiffe 1528. Die van Delft pcrfifteerden geheel negatyf ouernits heure armoede, dat zy gearrefteert worïen voir heure fchulden, ende dat 'er geen ne•inge en 'es , daer deur d'incomfte dagelicx neer ende meer declineert, ende oick waer te /erduchten, dat 't Lant in oirloge comrnen fal leur dit confent teugen de Heere van Gelre.
r\En 21. Decembris hebben die Eedelen eude Stede defe voirfz antwoirt gegeuen den feeren van Caftre, Affendelft ende Mr. Vinent Commiffariffen om voirts ouer te fcryuen nyn G. V., ende defelue hebben den Staten lertelicken van wegen der Keyferlicke Majeteyt ende myn G. v. gedanct, hemlieden lafende dat fe heure Gedeputeerden mitten Adlocaet fchicken fouden by myn G. V. op ten !. January, begeerende binnen middelen tye, dat fe heur rapport deden om te confensren op gelycke termynen als de drie voirfz Iteden, ende dat die van Delft hen oick wilde
ma-



( iep 3
maken conform mitten anderen. Ende zoé
wie bouen nyet en comrnen, fal d'Aduocaet voir verclaeren heure opinie.
TTem die Gedeputeerden van den Steden * hebben oick angenomen te rapporteren , ende heuren laft inne te brengen bouen te Houe ten voirfz 8. January defe poincten :
TN den eerften. Op te Ordonnantie van Yperen, om te voirfien den armen Luyden, dat fe nyet meer en loopen bidden in Kercken,
CEcundo. Van een Hooft te leggen onder ^ Ooilkenfplaete tot berginge van den Scepen.
'T'Ertio. Te voirfien op te Monipolien van Scipperen, Veerluyden , Wagenaers, ende diergelicke, ende die rebellen Bootfgefellen in den grooten Scepen varende Ooft endeWeft, achteruolgende het concept by den Rentmeefter van Zeelant ouergegeuen.
QUarto. Te fpreecken mitte Heere van Berge op te ongeregeltheyt van den Scepen, Scipperen ende 't Hooft van den ©uden Bofch ende 't Veer van Dordrecht.
Dach-
21. Üecei bris.



c «ö )
January.
Pag. 57.
Dachuaert tot BruiTele
In Januario anno 1527, ftilo Hollandi*.
Omme myn G. V» te draegen 't voirfz con* fent.
PRESE NTEN in het confenteren*
Myn Heere van Hoichftrate als Stadthouder.
De Heere van Malle, ende
Meefter Vincent, reprefenteerende onder ende mitten Steden als Staten. Van Dordrecht.
Mr. Jooft Bets, maer na dit confent fynder toegecommen.
De Schout, ende
Florys van Colfter in de ander naeuolgende affairen. Van Haarlem. Frans de Witte, ende
Jacob van Montfoort.
Baniaert lach op defen Dachuaerden artyck, maer es ge¬
weeft in ander affairen.
Van Delft. Jacob Jan Bruynff. ende
Jorys de Bye Dircx, die corts naden confente vertogen zyn, na dat zy op te naeruolgende Articlen heur opinie gefeyt hadden, myn lallende in heur fteede. Van Leyden.
Mr. Symon, Penfionaris.
Van Amfterdam. Mr. Andries , Penfionaris.
Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dirck.
Hot.



C in )
Rotterdam. ende
Jooft Janff, Penfiona- Claes Dircx. ris. Hoorn.
Schiedam. Mr. Pieter van Horen. Jacob Anthoniff,
OP ten 14. January anno 1 $ij-.jli'o Holland! a, hebben die Gedeputeerden van den Staten van Hollant in pretentie van myn G. V. ende haren Raedt tot Bruffel, verhaeh 't gunt dat hemlieden in den Hage geproponeert hadde geweeft by den Heeren ende Commiffariffcn als bouen, ende infgelicx heure armoede ende achtenrefen. Nochtans confidereerende d'affairen van den Keyfer en de tegenwoirdige aparentie van oirloge, foe hebber zy geconfenteert in de voirfz fomme van tach tich duyfent gulden van veertien groten, ver fchynende deen helfte den 26. February, ende d'ander helft den 16. Augufty naeftcommende mitte voirfz conditiën hemluyden by den Hee ren Commiffariffcn voirgehouden, te weten da defe Penningen nergens elders toe geemployeer en fullen worden, dan tot deffentie van Hol lant, fonder daer mede re geuen eenige oirfa ke van vorder verloop van oirloge, op dat ' felfde Lant achteruolgende de wille van det Keyfer mach blyuen in vrede ende Jufticie ende indien het binnen middelen tyden gepayf wort tuffchen den Keyfer ende Coninck vai Vranckryck, dat deielue Penningen geem ployeert fullen worden tot proffyt ende in d affairen van Hollant by aduys van den voirf Staten. Blyckende by der Aéten die ick dae van gegeuen hebbe myn G. V. ende haere O
m
Januarj. 14.Janus.'
»
k 1
t
i



14. Janua ry.
Pag. 58.
my wederomme reuerfale geteyckent, naer cm» der coftume, daer toe ick my refereere.
("}P te voirfz vier Articulen * es by den Steden gefeyt, ende eerft op te Ordonnantie van den armen Luyden, dat elck in den zyne fal maken een concept hoe men nae heur conditie 't felfde foude mogen ftellen ter executie, ende op ten 16. Marty fullen de Steden daer op vergaderen in den Hage, ende 't felfde mit malcanderen communiceren ende verthoonen den Raedt, omme te maken een generael ordonnantie foe wel op ten Dorpen als Steden.
(P)P 't tweede feggcn eenige datter fanderen tyden af es gefpro^en geweest * maer waerde afgeflegen om dat de Biericepen daer lichtelicken fouden blyuen leggen droncken drincken, verfuymende heur getyden. Nyetemin es my gelaft te fprekcn mitten Rentmeefter Adolf Hardinck , dat, ift om een cleyn Penninck te doene ouer Hollant voir eens , foe fal ick nemen raport daerop te doene den voirfz 16. Marty, ten ware eer Dachuaert, &c;
tf"}P 't derde zyn van aduys dat men Placcaten expediere op te Monipolien ende Cauelinge van den Voerluyden, Wagenaers ende diergelicke, ende te doen onderhouden, of an den Officiers te verbaden by correctie van Scepenen, nae gelegentheyt van der fake, &c.
/~\P 't vierde hebben die Gedeputeerden gevifiteert d'Ordonnantie, ende an den Heere van Bergen verfocht dat die Scippers zöe wel
van



C Ii3 )
van den ouden Bofche als Dordrecht die onderhouden, ende 't Hoeft ten Bofch toemaken fouden, ende de Heere van Berge heeft zynen Droflart ende Schout van den ouden Bolfche gefcreuen 't zelue te doen, ende te vergaderen tot Dordrecht, Vrydachs den 7. February. Watter gefloten es, ftaet in 't naeruolgende Dachuaert tot Dordrecht gehouden.
HTOt BrulTel hebben wy gecollacionneert t'interpretatie van de Corenlepel, als ick onder die Copie hebbe gefcreuen.
T"\Ie Brieuen gebracht by Dirck van den drie Steden, zyn gebleuen onder Palerme, mitte Tranllatie, om daer op te delibereeren in tyt ende wyle, wat men fcryuen fal op te reftitutie ende Dachuaert tot Coelen.
"ITTIllem Goudt Tollenaer van Sehoonhouen, ™ heeft belooft te maken dat de Steden nyet meer clagen en zullen.
"17" An de Vifchftalen es vuytgeflelt tot 't confenteren van een Bede tot behouf van dea Keyfer.
\7"An vreempt Cooren vuyt te voeren fonder faulfconduyt.
\7An de Unie mit Brabant, contra Gelderlant, is vuytgftelt op te naeruolgende Dachuaert tot Dordrecht.
% Deel» H
Dacu-
iirJantu*



y.Febiuar.
r»g. sp.
( n4)
Dachuaert befcreuen tot Dordrecht
Den 7. February anno 1527, ftilo Hollandice.
PR^ESENTIBUS.
Van Dordreght. Van Leyden.
De Schout, Myn Heere Lochorft,
Florys van Colfter , Henrick FloruiT,
Jan Vrancken, Meefter Willem,
Cornelis Cornelis, ende
ende Mr. Symon.
Bets. Amfterdam.
Van Haarlem. Allart Bollarts ,
Montfoort, Cornelis Benninck,
Bekenlleyn, ende
ende Mr. Andries.
Baniaert. Gouwe.
Van Delft, Mr. Dirck, Penfiona-
Beeft, ris.
ende Jan AperiT.
DOrdrecht, Delft, Amfterdam,begeerden dat men fonder congie 't Coren mach vuytvoeren fonder vertreck. Haerlem, Leyden ende der Goude, begeeren vuytftel totten 16. Marty , als eerft geconcipieert was tot Bruffel, ofte in 't beghinne van de Vaften. Die eerfte drie zyn te vreeden oick vuyt te ftellen. Weluerftaende dat men binnen middelen tyden mach vuytvoeren fonder congie, ende dat men myn Heere den Stathouder fal verthonen het interest van den Keyfer ende 't Lant. Luyck
heeft



f 115;
heeft vercregen vryheyt, van fonder cohgié vuyt te voeren Turckx Cooren als men feyt.
Om te verfegelen noch vyf duyfent gulguldens tfiaers.
Op ten dach van de- Jacob van Schoeten>
fe Propofitie zynder Heuckelem, &c.
geweeft Caftre,
Fan de Edelen. Malle * Prefident>
Bochouen, Safbout* De Heeren van Moer- ende
kercken, Meefter Vincent* Ysbrand van Colfter*
SOndachs den QiFebruary,hebbenmyntieê; ren van Bueren ende Hoochftrate Commiffariffen , bv monde van Meefter Laurens dü Blioul Greffier* doen verhaelen, hoe de Bifcop van Utrecht tot Schoonhouen mit'hemlieden gehandelt, ende te kennen gegeuen hadde dat de Heere van Gelre hem beroempt hadde * beyden de Stichten eerft te conquefteren * ende daer naer Vryeflant, Hollant ende Brabant, ende dat hy Bifcop geenen macht en hadde de Heere van Gelre te refifteren , ende gcfcepen was verdreuen te worden, foe verfocht hy fecours van den Keyfer, ende was te vreeden fijn Bifdom te ftellen in handen van den Keyfer , om fyn wille daer mede te doene * mits hebbende een jaerlicxPenfioen. Verclaerde voirts dat tot Schoonhouen oick gecommen waren da Gedèputeerden van Zwolle , Campe, Deuendur, verfouckende oick befcermpt te weefen van den Keyfer .gelyck hy fyn Landen van H %, Bra-
1527.
j.Fehruar»



J.Februar. Pag. 60.
3 j
Brabant ende Hollant defTendeert, des waren zy te vreeden hen geheelicken te geuen onder den Keyfer, gelycken de voirfz Landen onder hem gegeuen ende itaende zyn, ende dat by confent van hueren Heere den Bifcop , die hemlieden nyet deifenderen en conde , in 't welck de Bifcop oick confenteerde, ende den voirfz van Ouer - Sticht daer toe inhorteerde. Van allen 't welck de voirfz Heeren Commiffariffen heur rapport gedaen hebben an myn G. V. , dewelcke mit rypen raede ende deliberatie de voirfz prefentatie van den Bifcop ende Ouer Sticht geaccepteert heeft gehadt tot eere van den Keyfer ende profyt van fynen Landen, Brabant, Hollant, ende Vrieflant, die daer deur verloren fouden zyn , indien de voirfz Bifcop en Ouer - Sticht fuccumbeerden of gedwongen worden hem te geuen in handen van de Heere van Gelre, ende mits hebbende beyde Stichten, zoe fullen des Keyfers Landen voirfcreuen verfekert ende geen Frontieren meer zyn , ende fal de Keyfer Meefter zyn Duer de Heere van Gelre, ende hem deur de Seftichten mogen bedwingen pays ende vreede i'onderhouden. Waeromme myn G. V. den Graue van Bueren mit enige andere gefonden treeft in Ouer-Sticht, om by confente van den Staten folempnelicken de voirfz prefentatie te •atificeren ende te concluderen, dewelcke dat welfde geratificeert ende heuren eedt den Keyfer geprsefenteert hebben gehadt by confent van heuren Heere den Bifcop, die fyne befejelde Brieuen van 't felfde confent gegeuen ;nde belooft hadde , dat mits hebbende geit rnde bvftant, den Keyfer conquefteren ende
Is-



leueren zal dat Neder - Sticht , als Utrecht, Haffelt, cke. Ende want grootelick collen fal Ouer-Sticht te deffenderen, ende Neder-Sticht weder te conquefteren op ten naem van den Bifcop , daer men gereede Penningen toe behouuen fal, op dat by faulte van betalinge de fake nyet geheel verachtert en worde, ende dat myn G. V. van die van Hollant geconfenteert es onlancx tachtich duyfent guldens bouen die ordinaris Beede om 't Lant te conferueren vuyten oirloge, ende mitsdien geen redene en ware vorder Beede te eyfehen : Confidereerende oick dat 't Lant nyet meer dragen en mach , ende dat de ordinaris ende extraordinaris Beede van Brabant nyet genouch en zyn om defe fake te furneren, ende dat geen hoope en es van anderen Landen yet te gecrygen, die genouch mit hem feluen te doen hebben, ende in verducht liaen van de oirloge van Vranckryck. Soe ware de begeerte dat die Steden heure Segel fouden willen leenen, om te verfegelen vyf duyfent tfiaerts, den Penninck feftien, 't welck minder colt ende qüetfinge zyn foude, dan Penningen te haelen op Financie, welcke vyf duyfent 't Lant jaerlicx betaelen fouden de drie cerfte jaeren, ende t'eynde de drie commende jaeren fal de Keyfer defelue Renten loffen, ende 't Lant vry afhouden, gelycken hy doet van den Renten voir hem verfegelt in 't Jaer 1515., daer voiren 't Lant noyt gearrefleert ofte in fchaede omme gecommen en es geweeft. Welcke verfegelinge een cleyn quetfe fyn fal voir Hollant, ende indien de voirfz affairen wel lucken, groot proffyt van Hollant zyn fal, 't welck zy wel behoirden te confidereeren, H 3 by-
'527.
7.Februari



< "8;
%,Ftbrvar. P*g, él
byfondere dat men defe verfegelinge begeert, omme mitte Penningen daer van commende, Hollant te preferueren vuytter oirloge van Geldre, ende hem in Gelderlant te preuenieren vuyten Neder - Sticht, op auenture het oirloge worde mitten Coninck van Vranckryck , in wekken geualle hy op defe Landen toetaften fal. Nae dat die Audiencier dit gefeyt hadde, heeft de Heere van Bure verhaelt, hoe lichtelicken men fal mogen weder conquefteren, dat de Heere van Gelre in den Geftichte ingenomen heeft, ende in fyn Lant mogen trecken , ende mogelycken hem verdeftrueeren; Ende de Heere van Hoichftrate maecte de fake fwaerder, feggende dat veel gefcapen es te coften, ende dat wel te verduchten es, dat de Heere van Gelre mach crygen help vuyt Vranckryck', daer mede dit opfet foude mogen comrnen tot groote lafte. Nyet minder confidereert 't proffyt datter af comrnen mach, als voirfz es, byfonders om dat de Heere van Gelre alle dage ouder wort gaende totter doodt, ende dat de Geftichten zoe wel gelegen zyn om Gelderlant t'inuaderen, ende dat men hier voirtydts groot geit gegeuen foude hebben , om openinge te hebben van Reenen, Amerffoort ende diergelycke , 't welck nu van felfs geprefenteert wordt , zoe dochte hem wel de pyne waerdich, te doen een prouffel, al foudt oick veel coften, ende indien 't wel compt, zoe en was den Keyfer noyt meerder dienfte gedaen, hy . prefenteerde als Hooft van der Financie, de hant daer an te houden, om by alle middelen gek te vinden, want Hollant alleen nyet dragen en mach mit meer woorden»
A\



(ii9)
AL gelioirt. Den Staten hebben den Heeren gedankt, byfonder Buyren, dat dus verde de fake beleyt es, ende prefenteerden te doen rapport , verfouckende oick de Unie mit die van Brabant, byfonder Antwerpen en de Meyerien van den Bofche, achteruolgende de woorden gefproken t'Antwerpen in den jaere 1524. Dat-r af tot Bruffel begeert was van de Heere van Palerme en de Audiencier voirfz te houden in memorie, omme Acte van te maken in tyi ende wyle. De Heeren voirfz hebben gegeuen dach van rapport, tot Dinfdach fauens ir de Herberge in den Hage den 16. February.
"p\Ie Heere van Bure heeft angenomen te rey fen ende te fpreken met die van f Herto genbofch, ende myn G. V. te doen befcryuet een Dachuaert op te Unie voirfz.
Die Gedeputeerden hebben verfocht dat myi Heere foude willen committeren ten fel uen dage te comrnen die fuftineren willen da proffyt zy voir den Keyfer ende fynen Landei te betaelen congie van den Cooren dat buyte; gevoert worde, omme de voirfz Gedeputeei den daar op te verantwoorden ende de conti* rie te bewyfen,
rTEn tweeden claechden dat men heur Preu T legië breken wilde van geen Poirter b dootilage ofte anders, meer te verbeuren da fyn Lyf ende feftich ponden ofte diergelid fomme, om fyn Goet te vryen.
H4 D
'527..
I.Fehruar. t
i-
y
n e
ie



j.Ftbruar. \6.Fcbrua*
1
9*g, «a. 3
F\Ie voirfz Heeren hebben gefeyt op 'reer*^ fte, dat zy ter pels fcicken fullen, ende den Raedt daer toe committeren. Insgelicx dat elcx in 't particulier die clagen wille zyn Preuiiegie ten feluen dage mede brenge, om daer op verfproken te worden. Hier mede fyn die Gedeputeerden gefcheyden.
Dachuaert befchreuen in den Hage
Den 16. February,
Dp te continuatie ende affcheyt van Dordrecht; omme by den grooten Steden verfegelt thebben vyf duyfent gulden tfiaers Lofrenten den Penninck feftien tot lafte van den Keyfer , die defelue mitten anderen verfegelinge loffen fal t'eynde de drie eerfte toecommende jaeren,: binnen wekken tyt 't Lant van Hollant die kopende Renten dragen foude.
PRESENTEN.
Die Heeren van Be- ende
loel> Heer Jan Ruyghroek,
\ffendelt, Fan de Stede van
Duuevoirde, Dordrecht.
fiTelmonde, Florys van Colfter,
Willem van Ajckma- Cornelis CornelilT,
de » Willem Bouwen!!,
/an Befoyen. ende
lorys van Wyngaer- Bets» den,
Van



Van Haerlem. Henrick Floruff, Frans de Witte, ende Gerit van Montfoort, Cornelis Heerman.
ende Van Amjlerdam.
Baniaert Sayffen. Allart Boullarts,
Van Delft. Cornelis Banninck >
Beeft, ende . Jorys Dircx, Mr. Andries.
ende Gouwe. .Mr. Hugo. Willem Jan,
Van Leyden. ende Meefter Willem, Doe- Mr. Dirck. toir,
Die Eedelen confenteren in de voirfz Petitie, mit conditiën dat tot ten ordinarisfe Garnifoenen ende Knechten als nu liggende op ten Frontieren, noch duyfent Knechten an eenen hoop angenomen ende onder den Heere van Caftre op ten Frontieren geleyt fullen worden tot defentie van den Lande, ter tyt toe ander prouifie geordonneert fal zyn van te liggen in Gelderlant, &c. Ende dat de Penningen van de lefte extraordinaris Bede tot dien fynen blyuen fullen in handen van den Rentmeefter, omme de voirfz Knechten daer van te betaelen, foe lange de Penningen ftrecken mogen. 2. Dat men nyemant binnen 't Lant enfalconftringeren tegens fynen danck Renten te coopen. 3. Dat t'eynde de drie commende jaeren de Keyfer deefe ende alle voirgaende verfegelinge gedaen in den jaren 1515. ende 1523. lollen, ende 't Lant zoe wel van de RenteB als 't Hoeftgeldt vryen fal, mits daer af ge• uende nyeuwe Brieuen, &c. Die GedepuH $ teer
.1527.
lCFebrutlrt
L



( m )
té.feirua ry.
Pag. 63.
teerden van Dordrecht, Haerlem, Amfterdam , mit conditie dat die Vaffalhèeren ende heur Onderfaten geen ftilfate &c. maken en lullen, of dat 't felve fonder misheuren de Onderfaten van den Keyfer mede geoirloft fal zyn, ende ingeuallen van oirloge. gelyck oirloge of vrede fyn fal. 2. Dat te Unie mit Antwerpen ende 's Hartogenboffche fal vernyeuwet worden. 3. Dat de Keyfer 't Lant vryen fal als voirfz es van den Edelen. 4. Dat men vuyt Hollant in vreemde - Landen fal mogen voeren Cooren fonder te betaelen Congiegelt, ter tyt toe zy ende den geenen die contrarie fuftineren willen voir den Raedt gehoirt, ende anders op geordonneert fal worden.' Welcke voirfz conditiën geaccordeert zynde, de voirfz drie Steden fullen den Keyfer belieuen, ende op hoope dat zoe zyn zal, ende omme te vorderen de faken van den Genachten confenteren in de helfte te verfegelcn. Begeerende hier mede geholpen te weefen vuyter oirloge, want zy geenen raedt en weeten vorder geit te gecrygen, daer myn G. V. haer op verlaten mach. Die van Leyden geconfenteert zynde als voiren hoopen den Heeren te informeren, dat zy doen fullen als een goet Let van de Lande. Die van Delft ende der Goude, begeerden gefupporteert te weefen om redenen by henlieden geallegeert, als blycken mach van alle dat voirfz es by Acte in gefcrifte gefonden myn G. V., daer toe ick my refereere om der oert» heyt,
A Lle andere faken zyn opgeftelt tot ten laet> ^ fien dach defer maent Eebruary, dat de
voirfz



( 1^3 )
voirfz Gedeputeerden wederom in den Hage veraderen fullen > om te hoiren d'antwoirt die myn G. V. op te voirfz conditiën fcnuen fal, ende om dan voirts te befongneren in de andere faken die opgeftelt zyn, &c.
DAer es geconcludeert dat ick fal doen fcryuen de Wenfche Steden derdewerf, dat zy op te reilitutie van den fcaden mitten heuren Dachuaert houden; om te confenteren ir eenen anderen dach, dan in 't affcheyt van Lu bick anno 1525- es gefloten, om dat zy d< Dachuaert tot Coelen prima Apnlis qommen de nyet en hebben willen accepteren : dat z; daeromme anüeren bequamer tyde ende plaetl elioeren, om de faeke te Hepen mitter fichte hant ter tyt toe men fiet hoe des Keyfers fï ken mit Vranckrijck wilde termineren.
MYn G. V, heeft gefcreuen eenen Brief, d; de Wenfche Steden binnen den Somer va t<"S. fullen vergaderen ende mit malcandere fpreken om te houden Dachuaert tot Coek prima Aprilis commende, ten zy dat zy bet plaetfe weten, Ende Dirck ons Bode hee defen Brief gegeuen tot Bergen (als de Ru ters waren gecommen in den Hage) den Orde luyden refiderende tot Brugge , die belofthe ben den Briefte feynden an heure Heeren, ; Dirck feyt.
Dach-
l6-Februa» ry.
1
r ■ -»
r
Ë n n n ;r ft
ïr-
bils



denlaetften February. tniMaert.'
1
I
I I I
?i i i
<
Pag. 64. te te 01
P< fc
C 124 )
Dachuaert gehouden by den fes groote Steeden in den Hage
Den laetften dach February en 1. Maert,
>p 't affcheyt van de voirfz Dachuaert gehouden in den Hage den 16. February. Eude es in effeft op te antwoirde van myn G. V. gedaen op 't voirfz confent, &c.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. ende
>ieter Schoeck, Mr. Willem, Penfio-J
ende naris, 'ets. Amfterdam.
Van Haarlem. Allart Bollarts , 'rans de Witte, ende
ende Cornelis Banninck. • ekefteyn, Gouwe.
Van Delft. Willem Jan , Ir. Dirck van Beeft, ende
ende Mr. Dirck. .1 luych van Eynden.
Van Leyden. fenrick Florys,
3P ten voirfz laetften February, hebben die voirfz Gedeputeerden van de fes grooSteden geconcludeert, ende den Raedt fcriflicken ouergegeuen by my den 3. Marty , nme by Placcaten voirfien te worden in fes •inten. Eerft dat men geen Turuen t'Oudertiic en fal mogen vercoopen by voircoop ,
om



C 125;
om voits te voeren in Engelant, Zeelant, Brabant , noch elders, of ten minften fal eerft ter Marei: moeten commen in de Stadt in den Quartiere van Rynlant, Delflant, of Schielant. daer onder den feluen Turf gedoluen fal zyn, Secundo , dat men vernyeuvven fal de oude Placcaten van 't Lant wederomme te moeter bepooten of toe te maken daer den Turf gedoluen es. Tertio, ende want men hier toe hebben moet Peuy - Aerde ofte Miffe, dat mer dat nyet en fal mogen vercoopen, om te voeren vuyt Hollant in andere Landen. Quarto. dat men fal ordonneeren tweederley Vormer om Steenen te backen, d'een van tien duymer lanck, d'ander acht, breet ende dicke naer ad uenant, lieuer groter dan cleyner. Quinto, dat men verbieden fal 't Block ende Banthoui hier in den Lande te vercoopen, ten fy dal fyn oude mate hebbe hangende tot Delft voii 't Stathuys, of ten minlle dat men yemant ir Brabant fchicke van daer 't Hout compt, orc mitter minne te befoucken, dat zy d'oude mate willen onderhouden. Sexto, dat myn Heerer van den Raede willen ouerfien, corrigeren en de dan doen publiceren die aduyfen van Ype re ende Delft, roerende dat geen arme Luyder en fullen gaen bidden langes de Deuren ende den Lande, mit claufele van elcx in 't fyne te mogen adderen ende diminueren nae gelegent heyt ende qualiteyt van der Stadt, &c.
Ant-
1527.
den laetfleti.
February
eni.Maeri,
i
t
I l
l



c m ;
ienlaetjlet February. *n\.Maert
Antwoirde van myn Genaedige Vrouwe öp te begeerte van den Eedelen ende Steden van Hollant, fcriftelickeouergegeuenden 20. February, geconcludeert in de Dachuaert gecontinueert fichten den 16. der feluer maent tot ten 20. incluysl
EErft , dat de voirfz Staten begeert hebben , dat men tot ten Garnifoenen ende Knechten als nu leggende op ten Frontierert noch onderhouden duyfent Knechten in een hoop, onder den Heere van Caftre tot deffentie van den Lande. Antwoirt haer Genaede. Myn Heere van Caftre heeft hier af den laft , ende es 't meeftendeel van dien aireede angenomen, ende verwachte alle dagen de refte.
ANgaende de verfekertheyt van *t Lant te ontlaften van deefe ende andere voirgaende verfegelinge. Den Staten fullen hier af gegeuen worden Brieuen in behoirlycke formen.
ROerende dat den Vafailen ende Onderfaten verbooden zy te brantfcaten, ftelfate of wederfate te maken, maer ingeualle de Heere van Gelre toetaft, dat elck vuyt fijn Steden ende Vlecken de oirloge doen fal. Myn G, V es gedelibereert dit werck duer te doen dryue'n, fonder enige ftilfate toe te laten an enige Perfonen wie hy zy in Hollant. Ende daer en bouen fal myn G. V. de hant daer an houden dat een yegelick hem fal employeren m den Uienfte van den Keyfer foe hy gehouden es. 1 J. .13



( t2? )
ALs vander Unie mit Brabant of tenminften mitten Steden van Antwerpen ende 's Hertogenbofche ende heure Quartieren. begeert, Myne G. V., fcrift dat die van 's Hertogenbofche te Houe fyn ende verwachten die van Antwerpen, ende fal oick ontbieden die andere Steden van Brabant, om mit hemlieden van defe Unie te fpreken. Aduyferende dat haei Genaden tot ten effecte van dien haer employéren fal, ouermerckende die vruchten die 'ei vuyt comrnen mach, ende dit by alle de befte middelen doenlick zynde.
T7"An geen congie geit te nemen van den Coren dat vuyt de Landen van Hollant ir vrempde Landen gevoert wort ter tyt toe dai op 't proffyt ende onproffyt van dien gehoirt. anders geordonneert zy. Myne Genadigfte Vrouwe verftaet, angaende 't verbot gedaer van nyet vuyt te voeren 't Coren binner f Lants gewalfen , dat 't felue onderhouder worde. Ende als van vreemde Cooren myne G. V. fal daer af uferen in forte dat de Steder faken fullen hebben hem te contenteren, dae; mede defelue Steden (gemercl: dat 't roert d< hoocheyt van den Reyfer) behoiren te vreedei te zyne.
"TJIe Gedeputeerden van de voirfz feffe groo te Steden, en fijn mitter voirfz antwoir nyet te vreden geweeft, byfonder van de ftil laten, daer Culenburch, Buren, ende ander nyet inne begrepen en fouden zyn: Ende vai 't Cooren te vouren vuyten Lande lijn te contrarie gepriuiligeert, want, of daer es ge
brecl
den laetflea February en i.Maert,
l
i
t
l ItiYsLancs r Kifte ende _ oick onder " Mr. Aek



1527ienlaetjlenFebruary enl.Maert.
berts Brieven fal men van 'c vuytvoeren van den Coren vinden.
Dachv
C i*8 ')
breek Cörens, ende behdirt fimpliciter verboden te weefen geen Cooren vuyt te voeren, of daer en es geen gebreck, als 't oick nyet en es, zoe behoiren zy vuyt te voeren dat van buyten innecompt fonder mifbueren, achteruolgende heur Preuilegien 't Lant van Hollant in 't generael ende Amftelredam in 't particulier gegeuen by den Keyfer ende fijne Voirfaten. Als van dat dit de lelie Penningen zyn, ende geen toeuerlaten es tot vorder Penningen te gecrijgen, om hier mede vuijter oirloge te comrnen, en es bij mijn G. V. nyet op geantwoirt, ende dunél den Gedeputeerden, dat alle de voirgaende confenten heuren ganck gaen, ende geen twee maenden verllrecken en fullen, wekken tijt de Heere van Gelre wel fal laten verkopen, ende dan fullen defe Landen geabandonneert zijn , ende des Keijfers Knecht crijgen in 't Lant voir heur betalinge, of fullen Gelders worden; mit meer diiiculteijt by den Gedeputeerden geallegeert. Waeromme Prefident ende Luijden van den Raede geraden hebben bouen mit goeder manieren alle heure gebrecken te allegeren, daer zy ouder Unie wille doch zijn moeten. Ende de Steden hebben geperfilleert in heure eerlle opinien, prefupponerende als daer, ende daer op fullen zij in notablen getalle fchicken heure Gedeputeerden te Houen te weefen den 8. Marty.



(i29;
Dachuaert bouen te weefen
Den 3. Marty.
omme te folliciteren meer prouifie van Knechten tot deffentie van de Frontieren : ende andere conditiën in 't confent van den verfegelinge van vyf duyfent guldens tliaers verclaert.
ENde alzoe op ten feluen dach desmiddaechs de tydinge quaem dat de Gelderfche of ten feiten dach des achtermiddachs in den Hage gecommen waren, foe folliciteerden die Gedeputeerden , als Mr. Jooft Bets van Dordrecht , Henrick Florys ende Mr. Willem Penfionaris van Leyden, Meefter Andries cum focus van Amfterdam, ende Meefter Dirck var der Goude , dat myn Heere van Hoichftrate Stathouder mit macht van Volcke ende geit comrnen wilde in Hollant, omme te beletten dat de Gelderfche nyet ongeflegen wederomme in Utrecht comrnen en fouden. Ende alzoe de Gedeputeerden van Vlaenderen, Henegouwe , Artoys , Zeelant , ende Brabant oick folliciteerden om prouifie op heur Frontieren tegens den Franchoifen ende Engelfche die hemlieden verclaert hadden Vyanden dei Keyferlicke Majefteyt, zoe verfochtenwymyr G. V. den voirfz Stathouder en de Heere van Buren Capitain Generael te ordonneren mil volcommen macht te comrnen mit alder diligentie in Hollant om de reedene voirfz, ende om te beletten datter geen Steden ingenomen en fouden worden. Welke Heeren myn G. V. fulcx géI. Deel. I lal
1527.
8. Mart% Pag. <S<5.
Spoliatie van den Hage.
I
t



( 13° )
$. Marty.
[aft heeft te comrnen tot Hoochftrate mit alle die Knechten die men mit Trommelflach op foude mogen brengen totMechelen, Antwerpen, ende in fijn wegen, ende de Heere van Buyren te comrnen ouer 's Hartogenbofche, ende il op te brengen dat hy foude konnen gecrygen.
ONde alzoe die Staten van Brabant aldaer vergadert waren, zoe hebben wy verfocht mit hemlieden te vernyeuwen die Unie gemaecl: in den jare 1524. Ende nae lange communicatie hebben zy ons ter antwoirt gegeuen, dat zy op fouden brengen voir drie maenden vier duyfent Voetknechten ende duyfent te paerde, om te trecken in Gelderlant, dewelcke zylieden by ördonnancie van den Keyfer feluer monfteren ende betaelen fouden fonder 't geit te brengen in de finantie. Ende heur aduys was dat Hollant voir den feluen tyt fouden onderhouden drie duyfent Voetknechten ende vyf hondert Paerden, ende de Keyfer foude opbrengen twee duyfent om te conquefteeren Ouerfticht. Daer op wy Gedeputeerden , genoomen hebben rapport, ende 't felfde geraporteert tot Delft den Staten, ende die van Dordrecht hebben angenomen op ten 16. te fcryuen van den Staten wegen an die van fHartogenbofche , dat zy van huerder zyde fouden volcommen dat voirfz ftaet, ende ter naefter Vergaderinge breeder af gefpoocken fal worden, als hier na gefchreeven fal worden.
Wier na es vander Unie geceffeert te fpreXJ- ken..
Dach-



r 131;
Dachuaert befcreuen tot Delft
Vry daechs den 13. Marty anno 1527 , ftilo Hollandia;.
tot wekken dage d'Eedelen zyn gecompareert, ouermits de fpoliatie van den Hage.
\ Lzoe myn Heere van Hoichftrate DonJ_\, derdaechs den 12. Marty fauens quam tot Delft, ende d'Edelen des Vrydaechs, zoe hebben zy gedaen d'eerfte voirclachte van de fpoliatie vander Hage, begeerende noch prouifie dat de Vyanden nyet en deftrueren de refte, ende vcrfochten een Hooft in de plaetfe van de Heere van Caftre, zoe deeden de Steden mede des Sondachs den 15. Marty als zy by een waren, daer af de Stathouder ftelde de nominatie an den Staten , die gecoren hebben de Heere van Baelleul, getrout hebbende de Dochter van Waffenaer, ende myn Heere de Stathouder heefter in geconfenteert ende fal fcryuen om confent an myn G. V., verclaerende den Eedelen dat indien yemant van hemlieden dienen willen onder den voirfz Capiteyn, hy fal hemlieden doen hebben goet tracfement bouen anderen , lallende den voirfz Capiteyn oick te fcryuen om noch vyftich of feftich Paerden bouen zyne Bende.
£JIe Staten hebben geconfenteert gelijkelijken Condufu
inde verfegelinge vanden voirfz vyf dui- van den fent guldens tfiaers, te dragen de eerfte drie vJf dü?' jaeren, en daer en teynde af bevryt te weefen^/^^
I 2 tot gdï.
13. Martj. Pag. 67.



C )
1527.
13. Marty.
Contemie of de Keyfer, dan Hollant, onderhouden fal des Bifcops Knechts.
tot lafte van den Keyfer mit allen voirgaende verfegelingen: Ende alzoe men geen gereeden penningen by verfegelinge en konde gecrygen , foe foude elck vanden Steden opbrengen by provifie twee duyfent gulden, makende twaelf duyfent, daar zy af gerembourfeert fullen worden vuyten verfegelinge, daer Willem Goudt voir refpondeerde de penningen vande verfegelinge hebbende. Ende men foude noch agt duyfent foucken om te furneren een maent fouls, alzoe de drie duyfent Knechten en vyf hondert Paerden ter maent beloopen twintig duifent guldens.
T"\Ie Gedeputeerden verclaerden dat de Keyfer tot fyne lafte nemen en houden foude de duyfent Knechten wefende tot Wyck en elders onder den Bifcop van Vtrecht, gelyck fijne Majefteit onderhoudt tGarnifoen van Oueryffel; hier op worden by den Stathouder gefeyt, dat de Keyfer den Byfcop onderhout vier hondert Paarden, en jaarlijks geeft penfioen van vier duyfent gulden, mit meer onkoften : zoe dat zyne Majefteyt dit nyet en foude mogen veruallen , ende en ware nyet goet den Bifcop vande Voetknegtengefailleert, want men hem mit fmeeck onderhouden moet: defe queftie es oick vuytgeftelt tot die wedercompft vanden Staten, te wetenen faterdach den 2.1 Marty. Die Staten perfifteerde opter Vnie, ende namen die van Dordrecht te fcryven an 's Hertogenbofche, dat Hollant voir drie maenden onderhouden fal drie duifent Voetknegten en vyf hondert paerden, daer die van Brabant hemlieden op getaxeert hebben: hoe lange de



C 133 )
beden en 't verfegelen verllrecken fullen, refereere ick my an 't ftaeken by den Stathouder den Staten fcriftelicken ouergegeuen. Die Gedeputeerden perfifteerden oick om af te hebben alle ftilfaten : nyet te viétailleren den Vyanden: d'Vtrechtfe Goeden te confifqueren en t'en.ployeren inder oirloge : ende dat eenige vuyten Lande fullen fyn by de monftren , gelycken inde conditiën van die van Brabant, daer op zy heure beden hebben geconfenteert: Vornen ende Putte thebben inde contributie van Hollant: mit meer poinelen int lange verhaelt. Daer op de Stathouder heeft geantwoirt int corte als hier nae volgt, te weeten,
J)At alle Vafalheeren van den Keyfer, hoydende Leen van den Keyfer, heur Steden en Vlecken open fullen : ende alfoe die van Hollant tot nu toe den Gelderfchen hebben gevicfailleert , zoe en hebben zy geen redene te claegen dat die van Culenborch ?t felfde oick gedaen hebben , dit voirtaan nyet meer doen en fullen , hoewel het een Leen van Gelre es, ende myn Heere toegecommen es van fijnder Huysfrouwe, &c.
JNt Hoeft gecoren by den Staten , te weetenen de Heere van Bailleul es hy wel te vreden, om dat hem fulex oick behaegt, en falder myn G. V. af aduerteren , ende hem Raet by voegen om fynder jonekheyt ende 't Lant nyet kundig en es.
ï 3 Die
»5«7-
Pag. 68.



C 134 )
13. Marty.
ti.Mart) %Z.Mart:
T")Ie Unie duncl myn Heere oick goet dat veruolcht zy mit die van Brabant, en dat de Staten yeraant goeders nomineren om te monftren en tot den uytgeue te fien, myn Heere fal hem doen authoriferen by myn G. V. van 'sKeyfers wege , gelycken in Brabant gedaen es.
TVe Steden hebben genomen vertreck om elcx in den heuren gereet op te brengen twee duyfent gulden , ende men foude noch vyf duyfent gulden vergaderen vuyten Cloolteren ende anders, makende twintich duyfent guldens voir een maent, om daer naer te vergaderen den si, der feluer maent binnen Delft, om te maken een ftaet van den Ruyteren ende Knechten, ende de betaelinge van dien.
Dachuaert tot Delft
Den 3.1, Marty anno ut fupra.
IN defe Dachuaert zyn de Steden diuersch geweeft van opinien om te confenteren in de vefegelinge van den voirfz vyf duyfent guldens tfiaers, om te hebben Capiteyn van Hollant , de Heere van Bailleul ; ende anderen conditiën, waeromme zylieden heur opinie elcx ouergegeuen hebben by Gefcrifte , daer toe ick my refereere, ende fijn apart gefproken ende te vreeden geftelt geweeft,
,. r\P ten 23, der feluer maent, heeft myn ^ Heere den Steden ouergegeuen een Memorie van twaelf Articlen , daer d'eerft af es
van



(135;
van den Steden feluer te eligeren een'Monftermecfter, die gecoren hebben Mr. Pieter Colyn van Amfterdam, die 't felfde voir defe reyfe op een proeue geaccepteert heeft, wefverftaen^ de dat hy een noch tot hem fal mogen nemen, &c, op welcke Articulen meeft al geantwoirt ftaet, fiat. Ende alfoe daer een Article ftont van twintich Sciltalen elck te houden een Man tot deffentie van den Lande om den Vianden te refifteren; ende datter Brieuen quamen van myn G. V. dat die van Hollant enige fouden committeren mit die van Vlaenderen ende Zeelant op te bewaerniffe van der Zee , dat de Coopmanfcep cours hebben mochte, ende oick die Viffcherie, tegens den Franchoifen ende Engelfche, welcke poincten zyn van importantie, daeromme de Steden hebben begeert rapport.
"F) En dach van antwoirde dient, den laetften ^ der feluer maent Marty te communiceren tot Delft.
Dachuaert tot Delft
Den laejlen Marty anno 1527. ftilo Hollandia;.
PR/ESENTEN.
Van Dordrecht. ende Mr. Jooft Bets. Mr. Lambrecht.
Ende quame mit Scip Van Delft.
Van Haarlem. Pieter Sasbout, Frans de Witte,
I 4 en-
1517.
23. Marty, Pag. 69.
den laetflen Marty.



tien lat tft en Marty.
I
i (
]
1
| i
] (
j
Op
( *tf )
ende Gouwe.
Mr. Hugo. Nyemant om dat zy
Van Leyden. myn Heere ver^
Meefter Willem, Doe- wachten.
tou'j Rotterdam.
ende Jooft Janff.
Mr. Willem, Penfio- Horen.
naris- Mr. Pieter van Ho-
Vm Amfterdam. ren , Penfionaris.
Allart Bollarts, Edam.
e"de De Penfionaris.
Mr. Andries,
OP ten twintich Schiltalen eenen Man, verclaerden die Steden dat nu geen tyt en ivas af te fpreken (behaluen Amfterdam hadlen zy geuolch gehadt) maer begeerden verJrach tot in tyde van payfe , gemerct de Stelen hooge ftaen in de Schiltaelen, ende luttel ^olcks hebben om te ontberen (byfonder Delft) ende dat zy nu groote Penningen op noeten brengen tot onderhoudeniffe van den egenwoirdigen oirloge , ende geen dubbelt pit en hebben, dat dit concept veel beloopeu 'oude. Op 't tweede point hadden die Steden ïedeputeert bouen te reyfen Frans de Witte, Burgemeefter van Haerlem, Jacob Anthoniff /an Schiedam, ende een of twee van Amfterlam fonder nominatie. Begeerende van myn leere vercondicht t'hebben by Placcaten oïjer 1 openbaer oirloge tegens den Franchoifen enfe Gelderfche, ende dat men heur Goet als /landen Goet nemen ende tot prys anvaerden riach.



( 137 )
/"\P 't eerfte verclaerden myn Heere dat men ^ den Steden ciuilicken fal traéleren naer heur vermogen Volck op te brengen , ende dat men geen vuyt ontbieden en fal, maer elcke fal befchermen mit clokgeflach fijn Quartier, ende dattet nu meer tyt es dan noeyt geweeft es, gemerct dat den grooten hoop fal moeten trecken in Gelderlant, ende dan moet men enige Volck opbrengen om mitten geenen die op ten Frontieren blyuen fullen te refifteren, ofter enige vuyt Vuytrecht in Hollant comrnen wilden; begeerende hier af te doen anderwerf goet rapport, ende affirmatyf in te brengen tot Gouwe feynden den 5 Aprilis, ofby gebreck van dien myn G. V. ibuder feluer in voirfien, dat de Steden geen eere fijn en foude. Op 't tweede, dochte myn Heere goet, dat de Gedeputeerden bouen fouden reyfen mitten Aduocaet, om alle dingen te folliciteren, oick van de oétroye ende verfekertheyt van de verfegelinge van den vyf duyfent guldens tfiaers voirfz, daer ick van den Steden af begeerde expreffen laft , dewelcke in de verfegelinge fimpliciter in prefentie van myn Heere confen teerden, my lallende daer Acte af te maeken. &C,
T~\Ie van Amfterdam claechden dat zy nye ^ weftwaerts zeylen en mochten , om dat h Zeelant eenige geconfenteert was Zout te hae len in Antelefie om een Steeckpenninck. Myi Heere verclaerden dat men 't felue nyet be uinden en foude , ende dat Amfterdam hen daer af wel informeerde, hy foude den gee I 5 m
»527.
icn laetflen Marty.
Pag. 70.
I l 1



C 138 )
*5*7*
den laetften Marty.
i <
ne die de Steeckpenninck genomen hadde corrigeerden tot exempel van allen anderen.
A Lzoe de Steden my gelaft hadden te verclaeren dat myn Heere foude willen een ander committeren inde plaetfe vande Heere van Caftre, om dat hy impotent es, ende geen faveur vanden Volke en heeft die^met clockgellach mit hem vuyt fouden willen gaen, zoe hebbe ick 't felve mit goeder manieren verhaelt, twelck myn Heere nyet wel en nam, ende deede leefen den Brief van myn G. V. die Caftren ordineerde als noch Capiteyn vanden Voetknechten, ende de Heere van Baelleul , van eenige Paerden; verclarende dat de Heere van Lingen zeluer by haare G. geweeft ende verfocht hadde zyn Zoone geen Capitain van Hollant te maken om fijnder jonckheyt ende onbefochtheyt wille, ende dat haer Genaede verfochte dat myn Heere van Hoochftraate alle faken fouden ftellen in goeden ftate, ende feluer comrnen bouen om de Financie ende andere faken van den Keyfer te vorderen, &c., 't ivelck hy meynde te doen alle dagen in ordre geftelt zynde, daeromme hy feluer reyfde naer der Gouwe, feggende ghy fpreeckt van Caftre ende meynt my mogelick mede, ende verhaelde de dienften die hy 't Lant gedaen hadde ;nde heur ondanckbaerheyt, verhaelende d'ex;mple van Caerle Magni, met veele woerden. Concluderende dat hy ende Caftre fouden den Keyfer dienen foe lange het fijne Majefteyt beieuen fal, alwaer 't enige leet, feggende dat ïy meer redene hadde te clagen van Hollant, Jan zylieden hadden van hem, byfonder van



C 139 >
de inobedientien van Amfterdam, die de Vyanden bouen verboden vi&aüleerden, ende verftekende die Goeden van den Vyanden, geckende mitten Gecommitteerden van den Keyfer die gelaft fijn defelue te foucken ènde t'inventoriferen, daer af hy myn G. V. fal doen rapport. Ick hebbe alle dingen geexcufeert van den Steden in 't gemeyn, begeerende dat hy 't felfde laeten wilden, ende dat men mit hem wel te vreden es, mit meer woirden ouei en weder ouer ; daer mede myn Heere van den Staten gefcheyden, ende nae der Goudc gereyft es , 's Woendachs den eerften dacï Aprillis anno 1527. fiilo Hollandiee fmorgen: t'acht vuyren. Ter Gouwe daer de Dachuaer van de Steden van een Man op twintich Scil talen dienen fal, maer ick nyet zyn en macl 0111 dat ick bouen reyfe ut fupra, om de Vi fcherie mit die van Vlaenderen ende Zeelant ende omme te folliciteren Oiftroy van te mo gen verfegelen de voirfz vyf duyfent guldei tiïaers, en de.Brieuen van rembóurfement vai defelue, &c.
Dachuaert tot Mechelen '
Den 4. Aprilis anno 1527. mitten Vlamingen ende Zeelanders.
4. Aprilis.
Gedeputeerden mit my
fijn geweeft, Fjans de Witte,
ende Mr. Andries.
On
1557.
den laetfte: Marty.
Pag. 71.
I
L
I
1 1



1527. 4. Apiïllit
19..Aprilis. Pag- 73.
<
C C
r
DieUnieesb floten den 2; infra mittei van Antwerj Bofcke aliet
C 140 )
OP deefe Dachuaert es nyet gefloten, alzoe elcx quam om t'anhoiren de Petitie vander Dachuaert, ende oick om dat die van Antwerpen daer nyet befcreuen en waren, die de laeke meelt angaet, ende alle de Coonmanfcap van den Landen hebben, maer elck heeft gefproken in fijn priué naem, om de materie belt te verftaen, ende my gelaft te ftellen by gefcrifte , ende wederomme te comrnen den 8. January, 't welck verlooren es tot den 16 ter teluer maent. Ende ick hebbe de Copie gegeuen myn Heere van Palerme, tot welck Gefcrift ick my refereere.
Den 19. Aprilis anno 1528. naer Paeflchen zyn vuyt de voirfz Dachuaert van deiGouwe tot Mechelen gecommen , daer ick fieck lach,
Pleere Willem van ende
Alckmar Cornelis Corneliff
^ Van de Edelen. Van Dordreglit.
BAniaert van Haerlem; Jorys Dircx ende Jacob Duyft van Delft; Henrick Florys nde Mr. Willem van Leyden ; Mr. Pieter -olm ende Andries van Amfterdam; die van er Gouwe als Wilem Jan ende Mr. Dirck, zyn orts vertogen : ende hebben deur hulp van Buyïn vercregen Renenburch in deplaetfe van CafyAaege-tre. Ende es die Unie mit Brabant har>. May ut vat ende gefloten, datzy ende wy onf* «n1 ende Knechten ftelden onder den Heere van Bliek. Buren CaPltai" generael; ende heeft
Hooch-



( Hl )
Hoochftrate hem van den Kechten van Hollant gedefargeert, ende al op ten Capitain geleyt.
ICk hebbe gefolliciteert of te hebben 't congie van den Coren tegens Pels, 't welck de Treforier feer ter herten neemt ende wederftaet, mit meer Articulen, als in myn cleyn rapport Boucxken, daer toe ick myrefereere, daer vuyt gefproten es de naefte Dachuaert tol Delft den 7. May.
Dachuaert gehouden tot Delft
Den 7. May anno 1528.
©p ten naeruolgende Articulen, als van den Zee vaert ende befchermeniiTe van de Frontierei op te Zee tegens den Franchoifen. Op * recht van den vuytvoeren van den Coren Tertio, omme te vifiteren die Monlterce dullen, om te debateren den ftaet by my Heere van Hoochftrate ouergegeuen. Quai to, op te anticipatie van de Bede ordinari verfchenen St. Jan, ende extraordinaris ve: fchynende in Augufto. Quinto, op teb< taelinge van den Voetknechten van de Hei re van Utrecht, &c. ut infra.
PRESENTEN.
Fan Dordrecht. Van Haerlem.
Damas Philips, De Schout Frans <
Willem B ouwens, Witte,
ende ende
Mr. Jooft Bets. Baniaert Sayffen.
1558.
19 Apritit. 7. May.
t
t
r
s
, 74-
te
an



C 142.)
1528.
f. May
Van Delft. Jan Dirck Symons, Jorys Dircx, ende Mr. Huge.
Van Leyden. De Heere van Loc*
horfl, Mr. Willem Doéloir, Henrick Florys, Mr. Willem, Penfionaris.
ende Ambrofius Cob'11.
Amfterdam. Hob Jacobs,
Claes Gerits;
ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircx.
ende Mr. Dirck.
Schiedam. Jacob Anthoniff, Pieter Willems,
ende
Tack.
Van Rotterdam. Joolt Janfl".
Schoonhouen. Adriaen Bernaerts,
ITem voor middage hebben die van Leyden den anderen te kennen gegeuen, dat Hansken van Tiben Capitain, Brieuen gegeuen ende Knechten vuytgemaeckt heeft te foucken hier m 't Lant Paerden, Koeyen, &c. ende andere Utrechtfe Goeden. 2. Dat zy in de Stede van Leyden geweeft hebben, ende enige vuyt wilden voeren in de Leger om kenniffe te nemen van dat zy prouande gevoert fouden hebben tot ten Vyanden van Utrecht, hoewel dat de Stadt feluer jufticie heeft ende huer Burgers nyet en fouden willen laten vuyt voeren 't welck ander Steden med- fouden mogen gebueren tauont of morgen, oegeerende daeromme dat dit van den Steden wegen generalicken loude worden verthoont den Raet, om te fcryuen an den Veltheere Rennenburch, dat hy lulcke Brieuen ende beuel nyet meer en fal
wil-



( 143 )
willen geuen, maer den Steden laeten by heuren Rechten, wil yemant clagen, men fal goede jullicie ende recht doen , welck verfouck ende concluüe d'ander Steden hebben geuolcht, dat den Raedt fal worden verthoont. Den Raedt heeft die afgefcreuen an Rennenburch dat nyet meer en gefchie, ende geraden den Steden mitter daet te refifteren , mits feluer kenniffe nemende ende jufticie doende.
TTem noch hebben die Steden begeert den Raedt te verthoenen, dat Jan Henricx wilt executeren de Penningen die de Steden jaerlicx van Renten t'Utrecht fchuldich zyn, feggende dat al waren die van Utrecht Vrunden, zoe en connen de Steden nyet betaelen om heur groten lallen, ende waer beter dat men hemlieden gaue de confifcatie. Concluderende dat de Penningen mogen blyuen in hueren handen, totten eynde van de oirloge, want zy zoe wel daer bewaert zyn, als in handen van Jan Henricx voirfz. Jan Henricx ende Gerit van Loo, hebben heur Commiflie van bouen, ende es hemlieden gelall te doene als zy doen , 't welck den Raedt nyet en mach veranderen , ende dunót henlieden dat die fcaet hebben fullen nanrptiferen, fulex fy die van Utrecht fouden moeten betaelen waren zy Vrienden. Ende die geenen fcaet en hebben fullen doen als zylieden ander binnen 's Lands doen.
T"JIe van Amfterdam hebben verthoont dat Jan I ^ Henricx heeft willen executeren Cornelis van Voerden van Utrecht, an de Goeden van zyn Huisvrouwe Poirters Dochter van Schoon-
V ■ ho-
7. May. 75-



( H4 )
15*3.
May.
houen, nyet tegenftaende dat de voirfz Cornelis Poirter van Amfterdam geworden es den 11* Oclobris leftleden, blyckende by de informatie hier van my geleuert in een cleyn Cedulleken. Dit es particulier, ergo wye van gelycke clachte heeft fal Requefte ouergeuen, ende den Raet fal appointeren nae gelegentheyt der fake.
TTem ick hebbe geraporteert den Brief ontfangen tot Mechelen van Rennenburch, gefcreuen an de Staten, mitte antwoirt by my gefcreuen vuyt monde van Hoochftrate , 't welck den Steden hebben geaggreert.
TTem Delft ende der Goude hebben geclaecht dat de Scepen van oirloge van Goedereede hebben huer Bierfcepen beroeft, begerende hier inne voirfien te hebben. Den Raedt heeft informatie gedaen, ende fal corrigeren nae dat zy inder waerheyt beuinden fullen.
TTem die van Dordrecht hebben verthoont een x Brief vander Stadt 's Hartogenbofche, begeerende van die van Hollant eenige Scepen ofte Roeybarfen tuffchen den Boffche ende Gorichem , om den Stroom te vryen, achtervolgende dat tot Mechelen gefproken foude zyn: Van gelycke heeft gefcreuen die Graue van Buren , ende dochte die van Dordrecht dat beeter ware die van den Bofche hier inne belieft ( hoewel tot Mechelen van geen Scepen gefproken en es ) dan hem lieden te weygeren; ende dat men twee van Hollant die te verliefen hebben fal ordonneeren, om te weefen Mon-
fter-



( 145 }
fterrheefters, ende altyt te blyuen, ende tusfchen beyde te reyfen an den Heeren van Buren ende Rennenburch om hemlieden altyt te corrigeeren ende te raede tot welüaert van dert Lande j ende den Steden van als t'aduerteren ^ daer toe diüerfe Perfoonen fijn genomineert, maer de gemeyne Refolutie was op Pieter Schoeck > of t'Amboichs Heere wëefendé tot Dordrecht, ende Mr. Pieter Colin van Amfterdam * ende de Schout vander Goudë, alfoo die Monftermeefter geweeft zyn ende nu gaeriie ontflagen waren, daer die vart Amfterdam om fcryuen fullen, dat zy vart ftonden art comme , ende mit hem brenge de Monftercédulle. Den Raedt dun el: dat men de Scepen die nu leggen omtrent Porroyen men fal mogen varen op ende neder om te fcuwen vorder coft, ift mogelick ; dunct oick goet * dat men fende enige Perfoonen by den Heeren van Buyren ende Rennenburch.
r\Mme daer meede te debatteeren den Staet by Hooghftrate ouergegeven, die gefeyt hëeft$ dat Hollant nyet betaalen en fal de Paarden die in 's Lants dienfte nyet geweeft en zyn * &c.
Op te faekert vander Dachuaert voirfz 3 daer de Dachuaert principalick om geleyt ës geweefh
EËrft zyn die Stedert eendrachtelickeri van opinien, dat men mitten Landen Brabant, Vlaenderen ende Zeelant follicitere ftilfate of beftant voir de Viffchers; als van defelue te L Deel. K be-*
1528.
fi May* Vip fa*



(146";
I5«3. 1 7' May. (
1
I i
I 1
jefchermen mit buys crauelen of op faufconluyt, dat foude coften ende moeten weefen ot laft vander neringe op laftgelt, want eeni;e Steden tot geenen coften verftaan en mo;en; ende want de neringe geen colt verdraren en mach, hebben Delft, Rotterdam ende schiedam verclaert, ftille te leggen, of elck e vaeren op zyn pericle.
Ï^Ande Coopuaerders zyn gelyck van opinie geweeft , dat zy fulien vaeren by Socieeyt op heur periclen, ende of fy de Vyanden remen, dat zy "t felue fullen mogen beuytcn 'onder Admirael. Ende dat men den groote Horfen noch nyemant eenich faulfconduyt ge.ïen en zal in Vranckryck Coopmanfcepcn te ïaelen of toe te voeren. Ende als van den Difterlingen , by den Keyfer als Keyfer te fmeecken dat fy fijn Vyanden nyet toebrengen 3f afhaelen en willen. Te fcryuen mitten gracelicxfte maniere, op dat zy nyet en comrnen tot fchade van onie Luyden.
^7An Scepen toe te maken dat de Franchoifen nyet en comrnen in enige Gaten , ende Steden mochten inne nemen; hebben die van Hollant zoe veele te doene te Lande, dat zy geen ander deffentie en konnen gedoen, dan zy te water als nu hebben op ter Zuyderzee ende binnen 's Landts; 't welck men mit monde fal verciaeren ende extendceren.
TTem vander anticipatie van de Beede ordinaA ris verfchynende fint Jans Miffe, ende extraordiiiaris van den tachtich duyfent guldens
ge-



( Hf )
.tfeeonfentèert, verfchynende de ketftè helft 3en 26. Augufti, en hebben de Steden geenen laft, ende moeten eerft debatteren den ftaet van den maent Aprilis, hemlieden ouergegeuen ter Goude, gcmerct de Paerden daer Inne ftaende , in den Lande nyet geweeft cn zyn, ende de Graue van lloichftrare gefeyt heeft datter nyet en es, en lullen die van Hollahi nyet betaelen > ergo eerft te fien de Monftercedullen.
TTAn de cuyr of augmentatic van de Knech-
V ten die men feyt bel :i dertich duyfent drie en tnegentM b payen ) diéeen wyle tyds voir 't vertreck van de Duytfche Knechten fouden hebben geweeft vier duyfent twee hondert payen. Seggen de voirfz Gedeputeerden , dat hem maer drie duyfent Knechten ende vyf hondert Paerden ( bouen de duy^ fent Knechten die op ten Frontieren ende op ten Scepen leggen ) geeyscht es geweest, ende hebben oick inder Unie mit die van Brabant gemaeta, nyet meer geconfenteert, begeerende daeromme gefupporteert te blyuen van deefe cuyr ; Ende oick van den duyfent Knechten van den Bifcop, daer geen redene toe en dient dat Hollant dragen fal, ende oick en vermogen zy dat nyet veruallen; intsgelick van de cuyr tot Weeip, &c.
\TAn de dubbelde Seynfcepen, fijn te vreden
V dat by aduys van die van Amfterdam ende den Waterlieden hem des verftaende, dat in de plaetfe van de inckele Seynfcepen ende Crauelen die men deruen mach, dubbelde
K a Seyn-
15?*.
7. 3'ïajt
P*8- 77'



( 148 J>
May.
Seynfcepen toereede , om de Zuyderzee te veyligen, al foudt oick meer coften dan 't tot noch toe gecoft heeft.
TTem Meefter Pieter Colin, ende den Schout vander Gouwe Adriaen van Crimpen , es voir fijn Wedden ende extraordinaris Wedden ter maent toegefeyt vyftich gulden, ten ware dat hy eenige merckelicke coften meer hadde van reyfen , dat fal buyten betaelt worden. Ende of hy by quade fortune geuangen worde ende gerantfoent, dat en hebben die Gedeputeerden hem nyet willen belouen vuyt te dragen, want hy daer nae getaxeert mochte worden recht of 't Lant geuangen ware. Maer in dien geualle, dat Godt verhoeden moet, fal fijn fake te kennen geuen ende ftellen and'oorbaerheyt van den Lande , gelycken hem dat van beginne ter Gouwe gefeyt es geweest, daer ick nyet by en zy geweeft.
tf~)P 't rapport van den voirfz Schout fcriftelicken ouergegeuen hebben die voirfz Gedeputeerden verclaert, dat zy hun de fake van Rennenburch nyet an en trocken, maer al refereeren an myn G. V. ende den Graue van Buyren , die an hem genomen heeft de moeyten ter prefentie van Hoochflraten ende den Gedeputeerden van Hollant in April. Den voirfz Graue te contenteren van fijnen eysch, ende van zynen Lieutenant, genaempt Heere Hanffen van Velderffem.
TTNde alzoe die van 's Hertogenbofche an die van Dordrecht gefcreuen hadden om afiiften-
tie



( 149 )
tie van Scepen op ter Maze, ende datter geen exploieten en gebeurden by de Graue van Buyren noch Rennenburch, zoe zyn by Rennenburch gefchict die voirfz Schout, alzoe Mr. Pieter "Colin geen lalt meer anuaerden en wilde om toelicht te hebben totten monltre, ende den Graue te inhorteren tot exploieten, ende den Raedt ende Steden ouer te fcryuen 't Regiment. Desgelicx zyn by den Graue van Buyren gefonden , Mr. Joots Bets , Florys van Collier, mit Schoeck ende d'Amboichtsheere van Alblas, om van gelycken te doene, ten eynde datter geexploiteert mochte worden voir 't geit, want die tachtich duyfent van de verfegelinge bynae geemployeert waren.
TjpNde fijn bouen mit my an myn G. V. ende Stathouder gefonden vuyt elcke Stede een, ende is gelalt dat Bets cum focus tot Mechelen ouerfcryuen fal hoe hy de fake vint gedifponeert, als hy gedaen heeft, ende remonllrancien gedaen zyn, als hier volcht in de nalte Dachuaert.
K 3 Dach-
152S. 7. May.



ï£a8. 12. May,
Pag. 78.
().
Dachuaert gehouden tot Mechelen
Den 12. May.
op 't affcheyt van de voirfz Dachuaert, en.-, de op 't affchyt van de Zeeuaert mitten Landen Vlaenderen , Hollant, Zeelant ende de Stadt Antwerpen, als hier naer gefcreuen fal worden.
Die mit my gedepu- Van Delft.
teert zyn , Jan Dirck Symons ,
Vuyt elcke Stadt een Van Leyden.
behaluen Dordrecht Mr. Willem , Penfio-*
die ten Boffche zyn naris.
geweeft, ende in 't Van Amfterdam.
fchyden es gecoo- Mr. Andries , Secre-
men taris. Florys van Collier. Gouwe.
Van Haarlem. Mr. Dirck, Penfiona* Frans de Witte, Bur- ris.
gemeefter. Van Rotterdam,
Jooft Janff.
éT~\P ten 12. May hebben wy eerft by monde verthoont, myn Heere van Hoochftrate, 't gunt dat by den Steden tot Delft ons gelaft es geweeft, ende 't felue hebben wy des anderendaechs lcriftelicken ouergegeuen, (geviiiteert ende gecorrigeert weefende by den Gedeputeerden ) ter prefentie van den Graue van Buyren, die des auonts te voiren gecommen was ende ouergebracht hadde in 't corte die Articulen hem tot 's Hertogenbofche ter loop ouergegeuen, mitsgaders eenen Brief daer Bets inne fcreef dat myn Heere hem mit fijn
Ge^



c i5i y
Gefelcip daèr hadde gebeft te verthounen fijn wc^ercofnplt. Ende verfochten myn MedeGohforten de fake by my geextendcert te hebben , daer elck Copie van genomen heeft, ende my toe refcreere om der cortheyt, ende totter antwoirde gegeuen den 16. May by myn G. V. fcriftelick, &c.
T3Innen middelen tyt, hebben beyde de Heeren getraeteert mit die van Brabant, opter Unie, gemaft mit Hollant, maer Loeuen ende Bruffel en hebben nyet connen accorderen mitten anderen, Waeromme gearbeytes dat Antwerpen ende 's Hartogenbofiche fouden onderhouden die Unie , ende d'oirloge tegens gelyck an nemen mit Hollant, daer toe een ftaetgemaeétcs geweeft voir drie maenden , beloopende ouer Hollant ter maent feven en dertich duyfent twee hondert gulden , ende Brabant acht en veertich duyfent, daer op wy gefeyt hebben dat wy geenen raedt en weeten om te furneren, als blyét vuyt onfe voirfz Articulen ouergegeuen , dat wy geenen raedt en weeten om d'anticipatie , ende daeromme geen hoope en es om nyeu geit. Meefter Pieter de Sanéto es an myn Heere van Hoochftraete gefonden vari 't Raedts weegen , omme te verthoonen dat wy verthoont hadden. Meefter Abel van Collier die an de Graue van Buren gefonden was, vernemende onderwege dat hy hier tot Mechelen was, es oick hier te Mechelen gecommen. ende heeft hem verthoont zynen last, ende de de fcande ende fcaede van datter tot noch toe nyet geexploi&eert en was, ende wat 't ge. pjeyn Volck clapte in Wagens ende Scepen.
K 4 Dk
[2. May. Pag. 79.



C *5* 5
J2, May.
Qle van Loeuen ende Bruffel hebben hun van Antwerpen ende Boffche gefcheyden, op cloeckheyt dat die twee Steden mit my fullen volfiaen mit Hollant, dan of geheel Brabant inder Unie begrepen ware, want dan fouden fy geuen die twee deelen, ende Hollant dat derde, dus wel te prefumeren es dat op cloeckheyt gedaen es, Want die Rentmeefters van Loeuen ende Bruffel , hebben betalinge van de Knechten gedaen zoe wel als Antwerpen ende 's Hartogenboffche.
J-JOllant ende Brabant, te weeten die Steden van Antwerpen ende Boffche mit hueren Quartieren, hebben elcx den ftaet daer zy op getaxeert waeren by myn G. Vrouwe (als Hollant op vyf duyfent Voetknechten, en vyf hondert Paerden, ende fes duyfent voir Artfli lerye, beloopende ter maent leven en dertich duyfent twee hondert gulden den tyt van drie maenden, expireerende den laetften Augufly; ende de voirfz twee Steden mit heur Quartie-. ren verfcheyden zynde van den anderen Steden van Brabant voir huer portie alle maenden totte voirfz drie maenden toe , ter maent vyf duyfent Voetknechten , twaeJf hondert Paerden, ende oick fes duyfent voir Artillerie, beloopende elcke maent acht en veertich duyfent guldens, hebben begeert elcx rapport, ende dach van wederomme antwoirt inne te brengen , ende A&q van der Unie te pafferen , 's Woonsdaechs voir Pynfteren 't welck was den 27. May, welck rapport ende dach, henlieden -gegunt worde.



C i53 )
TG1 Nde alzoe die voirfz Gedeputeerden van Hollant, dochte hemlieden van noode deefe Unie, of anders gefcepen waren lange te blyuen in oirloge, alzoe zy tot heure cofte Utrecht nyet reduceren noch Gelre bedwingen en mogen, hebben gefproken mitten Heere van Hoochftrate heuren Stathouder , begeerende dat 't Lant van Hollant voir lijn portie foude mogen volftaen mit dertich duyfent ter maent totten drie maenden toe, expireerende den leften Augufty, ende dat myn Heere 't furplus elders mochte vinden tot cofte van den Keyfer , in wekken geualle hoopten te bat te comrnen tot confent vander voirfz Unie, ende myn Heere heeft hen gepaffeert op twee ende dertich duyfent ter maent, ende 't furplus fal hy vinden van 's Keyfers wegen. Hier mede es verandert die doleantie voirfz , myn G. V. ouergegeuen fcriftelick achteruolgende den affcheyt van den Dachuaert van Delft den 7. May. Ende lijn vertogen tot Delft daer Dachuaert- geweest es den 18, ende 25. May, daer geen conclufie genomen en worde omme de diuerfiteyt van der opinien, ende dat elck apart wat te bedingen haclde. Ende zyn tot Mechelen gecoomen 's Woonsdach voir Pynfteren, te weten den 27. May, daer zy my geuonden ende heure last verclaert hebben.
A Lzoe zy my mit Joost Janff van Rotterdem ■ gelaten hadden, om mitten Landen Vlaenderen , Zeelandt ende Brabandt te concluderen op de Harinckvanck ende Zeeuaert, welcke Dachuaert verloopen es, euermits dat die yan Antwerpen Bergen , ende Mechelen die K 5 d«h
12. May.:.



12. May. Pag. 80.
37. May.
(154;
defe neringe angaet nyet befcreuen en waren, ende als zy befcreue waren, begeerden raport te doene,ende rapport gedaen hebbende,hem feluen gaerne vuyt dele fake ende cofte getrocken ofte gefloten fouden hebben,maer by goede onderwys van myn G. V. hebben moeten opineren, ende alzoe d'opinien diuerfe waren , zyn geilek by Gefcrifte , ende myn G. V. heefter fcriftelicken op geantwoirt den 26. May, het welck was Dynsdach voir Pynlteren, ergo refereere ick my daer toe.
Dachuaert tot Mechelen
Den 2,7. May.
te wetene 's Woensdach voir Pynfteren.
P R JE S E N T I B U S.
Fan de Edelen, Fan Leyden.
Heere Willem van Florys Jacobff,
Alckma, ende
Gerit van Poelgeest, Mr. Willem, Penfïo-
ende naris.
Heere van Heema. Amfterdam.
Fan Dordrecht. Job of Hob Jacobs ,
Willem Janff Verbies, ende
ende Mr. Andries.
Mr. Joost Bets. , Gouwe.
Fan Haerlem. Corneliff Boffen,
Frans de Witte, Bur- Janff,
gemeefter. ende
Fan Delft. Mr. Dirck, Penfiona-
Jan van Groenewegen, ris. Dircx,
ende
Boekei 'Joost Aemff. CH>



(i55;
|"~\P ten 29. May hebben die Gedeputeerden vJJ van Hollant mitten Gedeputeerden van Antwerpen ende 's Hertogenbosch, geconcludeert ende gefloten die Unie voir drie maenden , expireerende den lellen Augufli commende , ter prefentie van den Heeren van Bergen ende Hoochflraten, ende daer es Acte van gemaeckt, ende geteyckent by den Audiencier L. du Blioel, daer toe ick my refereere en elck heeft daer een af, .
TT Nde alfoo die portie van Hollant apart ouercomen es, mit Hoochftrate, dat fe. bedragen fal ter maent mitte oncoflen van de Artelrie twee en dertig duyfent gulden; foo hebhen die Gedeputeerden geconfenteert de anticipatie van de ordinaris Bede, verfchynende S. Jans Miffe, ende extraordinaris' beede verfchynende den 26. Augufti comende; welcke anticipatie meer bedraegen fal dan de maent var Junio mede te furneren. Ende want nyet genoegh en es voir de andere maenden , foo fullen zy verfegelen noch twee duyfent of vyf er twintich hondert t'fiaers Losrenten den penninch fellien tot latten van den Keyfer, nat dexpiratie van de eerfte drie jaaren, in aldea maniere als de lefte vyf duifent verfegelt zyr geweest , ende indien yet gebreeét an de maent Augufti, daer fal men omme anticiperen den termyn vander beede verfchynend* Kersmiffe commende. Welverfiaende dat in geualle d'oirloge binnen middelen tyde geëyn digt of gepayil wordt,.foo fullen die Stater van de anticipatie ende verfegelinge ongehou den blyuen > na beloop des tyts, ende en ful
1528.
27. May.
CoDclnfie vander U* nie , daer Afte af es.
l
Pag. 81.
1



15=3.
16. funj
len de Knechts nergens geleyt worden dan m Gelre ende den Frontieren van Brabant ende Hollandt , welcke Frontieren mit Knechten geprouideert -fullen blyuen tegens den inganck van brant, roof &c., ende de Capitain Generael fal daer regardt ende ouerheyt af hebben; daer van de Staten verfocht hebben behoirlicke acquyten vander anticipatien : ende van de verfegelinge Octroy omme te vercoopen , ende Brieuen van rembourfement buyten heuren coften. Daer op dit confent geaccepteert ende Afte van gewiffelt es, daer toe ick my refereere.
Dachuaert van den Staten van Hollandt, be-; fcreuen ende gehouden tot Delft
Den 16. Juny anno 1528.
PRESENTEN.
Fan de Edelen waa- Fan Delft,
ren. Mr. Dirck van Beest i
Gerit van Poelgeest, Jorys Dircx,
De jonge Wyngaert, ende
ende Mr. Huge.
Adam Verduyn. Leyden.
Fan Dcrdreght. Ambrolius Colyns ,
Mr. Joost Bets. ende
'Fan Haarlem. Mr. Willem, Penfio-
De Burgemeefter Sco- naris,
te , Amfterdam.
ende Claes Gerits,
Baniaert Sayflen , Pen- ende
lionaris, Buys Janff,
Gou-



( iS7 )
Gouwe. Hoorn. Mr. Dirck, Penfiona- Pieter Claeff. ris. Enckhuyfen.
Rotterdam. Frederick Segerff, Daniël Danielff, ende
ende Frans Frericx, Pieter Carré, Edam.
Schiedam. Mr. Jan , Secretaris. Claes Dircx, Sccreta- • Beuerfdyck.
ris. Pieter Wouterff. Gorichum. We fep.
i lans van Lubbeek. Dirck Janff.
Schoonhouen. Grootebrouck.
Adriaen Barentff. Pieter Mertff.
ende Van Muyden.
Bouwen ClaefT. Auxnrar Vredricff.
Van Alckmaer. Wourden.
Barthout Gerits, Jan JansjQT,
ende ende '
Dirck van Neck. Heyndrick Mertff.
OP heeden die Gedeputeerden der Staten 's Lants van Hollandt gehoirt de Petitie of Propofitie van tonderhouden een Man op elck twintich fchiltale, beloopende ontrent drie duifend Mannen, tot deffentie van den feluen Lande, achtervolgende den concepten fanderen tyden daer van geconcipieert en gerapporteert, hebben verclaert, ende eerst die Gedeputeerden vanden Edelen, dat zyluyden waren in te feer cleine getaele omme t'antwoirden ; die Gedeputeerden vanden groten ende deinen Steden in notable getale verclaerden eendrachtelyken , dat zylieden zeer ongelyck ftonden ia de fchiltaelen, dat om groote exceffiue coffc
wee-
1528, Pag. 8a.



x is»;
1528. i6. Juny.
weefen fouden nyet dragelick voirdeiï tegeli» woirdigen tyt, gemerckt die tegenwoirdige laften dat 't Lant nu inne ftaet, ter caufen vanden ordinaris ende extraordinaris beeden; datter geen Capitainen nochte Voirgangers en zyn in 't Lant omme 't Volck an te leyden, ende al waren zy daar, zoe ift nyet geraeden Lantluyden ofte Poirte'rs te ftellen tegens Knechten die nyet te verhelen en hebben, ende tegens eenen gulden burchveften, ende nyemant en foude willen vuytgaan in de plaatfe van een ander, hy foude willen winnen dagelyks fes, agt, tien ftuuers, twelk meer bedraagen foude dan de Beede; en foude lutter profiteren , want men nyet en weet wanneer en waar de Vyanden comrnen fullen; nyetemin die voirfzGe* deputeerden zyn wel van aduys datmen ordonneere ende gebiede de LantluydenJiemluyden te voirfien van fulke Wapenen, daar fy heur Lyf en Goet mede befchermen mogen in tyde van gemeyn clockgeflag, gelycken die Poirters ende Inwoonende vanden Steden, van Wapenen voirfien zyn, mit meer redenen; ende alzoe die vanden Raet begeert hebben defe antwoirde by gefcrift ouergeleuert hebbe, nae defe gevifiteert ende geapprobeert es geweeft byden Steden, zoe refereere ick my ande minute van dien :
TTem alzoe Joris de Bye Dircx, &c. verclaerby beuel van myn Heere van Hoichftrate gecocht te hebben, feeker Spietfen t'Antwerpen, tot behoef vanden Lande, ende dat de Rentmecfter de felve nyet en heeft willen betaelen, daer deur de Spiefen afgeflegen zyn,
en»



C 159 )\
ende fcade op loopt, dewelke geen reden ware , dat de voirfz Jorys droege, zoe verde hy last gehad heeft van myn Heere voirfz, foe hebben de Steden gefloten, dat Henrick Florys &c. tot Leyden, Mr. Arfdries ende Mr. Pieter Colyn tAmfterdam, die Jorys feyt daer by geweest te hebben tot Mechelen in myn fieckte , daer myn Heere voirfz hem gelafl- heeft de Spietfen te coopen, dat zylieden 't felue ouerfcryuen an my, ende indien zy 't kennen , dat ick ordonnantie fal pafleren, ofte zoe veel doen, dat Jorys gevryt worde van fchaede ende intcrelïe, 't zy dat de Rentmeefter Willem Gout dat doen of anders.
T"\Ie Gedeputeerden hebben oick verclaert dat ick folliciteren fal dat Gerit Geerlofs en de Rentmeefter particulier van 't Quartier van der Goude zyn rekeninge van't gemeen Landts fchulden fuuere ende betaele de feventien hondert gulden of daer omtrent die hy t'achter compt.
TNsgelicx dat Claes Coebel zyn rekeninge doe van den laetfl-en ommeflach, ende datter een nyeuwen ommeflach gemaect. mach worden. Ende dat myn Wedden, te weeten achteruolgende 't confent t'anderen tyden , daer of gedaen ende Mr. Aelbrecht van Loo gedaen es geweest.
jpk Lzoe die van Dordrecht toegemaeckt hebben tot contemplatie van 's Hertogenbosfche twee Seynfcepen mit vyftich payen, by confent vanden Steden , omme gebrocht te
wor-
1528.
6. Juty Pag. 83,



152816. Juny.
( 100 )
worden inden ftaat, gemaackt by Hoochftrate tot laften vanden Lande ; ende dat fichtent een afroep gemaackt es dat 't Lant fal volftaan mit twee en dertich duyfent ter maent, die gefurneert es, daer dit nyet incommen en mach, zoe hebben die Steden verclaert eendrachtelicken, dat zy die voirfz van Dordrecht vryen fullen van d'eerfte maent, daer nu fes oft acht dagen iff verloopen zyn, maer voirden toecommende tyt en zyn zy nyet gelast te confenteren t gemerft den voirfz afroep, ende duncf hemlieden dat Dordrecht fal mogen folliciteren dat defe Seynfcepen comme tot lafte vanden Keiler , al fout men eenige Scepen lichten opter Zuiderzee , alzoe men hoopt te gecrygen Harderwyck^ der Elburch , Hulkeftain , ende andere opte Zuyderzee gelegen ; hoewel den van Dordrecht, Delft ende Amfterdam dunét oft felve nyet en gefchiede 6 dat noch beter ware tot ïxtraordinaris cost vanden Lande , dan die vanden Boffche geoffendeert, die heur Knechten weelende in Hollant fouden mogen wederroupen; mer Haerlem, Leyden ende der Goude en hebben hier van geenen last , daeromme Dordrecht doen fal heur diligentie binnen defe maent, ende dan mogen te kennen geuen in-dient ander nyet geuonden en wordt*
A/lEefter Joost Bets mitte Amboichtsheere van Dordrecht, Jorys Dircx, &c. die gefonden zyn an den Graue van Buyren tot 's Hertogenbofche, ende Mr. Pieter Colyn , ende Mr. Dirck van der Gouwe gefonden an Renïenburch, fal men betaelen van 's Lants wegen ?p myn ordonnantie.
Elc.



( i6i ,)
ÜLcke Stat fal hem by A&e of anders voir-
fien dat fe mit eender betaelinge van de 1 Utrechtfe Goeden die Jan Henricx, &c. wilt 'executeren, volftaan mogen.
Dachuaert befcreuen tot Mechelen tè wefen
Den 27. Juny anno 1528. i
by niyn Heere de Stathouder van Hollandt , op 't Beftant gemaeél mitten Conningen van Vranckryck, Engelandt, ende den Keyfer , daer de Heere van Gelre in begreepen es, mit Conditiën, &c.
PRJESENTIBUS.
Van de Edelen. Heere Willem van Alckma, Ridder, ende
Gerit van Poelgeest, Heere van Heema.
Van Dordrecht. Die Amboichtheere van Alblas, ende Mr. Joost Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte,
ende
Baniaert.
Van Delft. Jacob Duyst, Secretaris.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Van Amfterdam. Mr. Andries, Penfio- r naris.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
O
P ten derden July heeft myn Heere van
Hoichltrate Stathouder van Hollant den
I. Deel. L Sta¬
dss.' 2. Janj.
7. Juni.
ag. 84.



( i6z )
27. 'Juny.
Staten verthoont, dat hy hemlieden hadde doen befcryuen om te kennen te geuen, hoe datbeftant van acht maenden gemaect was tuffchen den Keyfer en fijnen Landen ter eenre, ende de Koningen van Vranckryck ende Engelant ter- andere zyde , omme Coopmanfcepen te mogen doen te Lande ende water, ende byfonder om te mogen fekerlicken te viffchen, in welcke Beftande de Heere van Gelre begreepen es, zoe verde hy wilt volbrengen de conditiën van den Beftande, daer een Extract: of den Gedeputeerden gegeuen worde, daer toe ick my refereere. Ende al ift zoe dat de Keyfer en fijnen Raedt wel payfen ende heilanden maken mogen buyten weeten ende confent van den Onderfaten, nochtans gemerft die van Hollant den Keyfer in fynen affairen van den oirloge hertelicken bygeftaen hebben, zoe heeft hy den Staten van Hollant die eere willen doen dat hy fe befcreuen hadden om mondelinge van den voirfz Beftande te aduerteren, 't welck gemaect es voir den Landen van herwerts ouer, ende nyet van den Landen van Spaingnen nochte Ytalien, &c. Die Staten hebben myn Heere vander eere gedanft.
/~\P defen feluen tyt es tydinge gecommen dat ^ Harderwyck op ten laetften Juny hem mit Traftaet op hadde gegeuen, ende dat ï Itrecht mit fubtilheyt den eerften July by Willem Turck ingenomen was. Waeromme die voirfz Staten feker memorie myn Heere van Hoochftraten ouergauen, om Utrecht mitten Nederflicht te brengen onder de Keyfer als Graue van Hollant, aldaer Rellende de Wetren, en-



( i*3 )
de annexerende an Hollant als Doornick ende Vlaenderen, ende dat men van haer vonniflen reformeren of appelleren fal an den Raedt van Hollandt; mit meer pointen, daer van ick my refereere an de voirfz Memorie, dewelcke die Staten my gelast hebben te folliciteeren, daer op zy vertogen zyn geweest.
gNcu commende tot Delft, was daer een Dachu.prt van den Staten: welcke Staten, behaluen Dor^echt, terftont wedergekeert zyn mit Mr. Abel vt» Collier van 't Raets wegen naer Mechelen, en^ gelast van daer nyet te fcheyden , tot dat myi. voirfz Heere mit quame in perfoone t'Utrechi, omme te beleyden dat voirfz ftaet; ende ick gecommen weefende t'Antwerpen om te comrnen in Hollant, ben wederomme mitten voirfz Staten gekeert tol Mechelen , daer wy gebleuen zyn totten 16 July, dat myn Heere van daer gefcheyden ende tot Schoonhouen gecommen es den 17 fauens om voirts te reyfën binnen Utrecht, ende waren die Staten mit enige vuyten Raedi ende Rekencamer van Hollant befcreuen u weefen tot Schoonhouen Saterdaechs den 13 July ter Dachuaert, ende daer conclufie tt nemen, &c.
L 2 Dach-
27. Jut



ï8. July. Pag. 85.
<
1 I
J
i
1
i
<
r 164)
Dachuaert tot Schoonhouen befcreuen >
Den 18. July ,
Saterdachs fauens in der Herbergen, om fanhoiren de begeerte van nivn Heere van HoicMrate, ende andere Commiflariffen van myn G. V.
Van de Edelen. £an Haerlem.
Ieeren Gerit van Af- F^ans de Witte,
fendelft, ende ,odewyck: van Mo^r- Baniaert.
kerck, Van Delft.
an van Du»envoir- Mr. Dirck van Beeft',
de, ende Villen? van Alckma, Huge van Eynde.
Ridderen. Van Leyden.
lorys van Kiefhouck, , Mr. Willem, Penfio-
Cafteleyn vander naris.
Gouwe. Amfterdam. Jerit van Poelgeest, Heyman Jacobs, Vyngaerde, Ende meer andere.
Ldam Verduyn, Vander Gouwe.
in 'andere. Cornelis Bosch,
Van Dordrecht. Janff, 'hilips Damafs, ende
ende Mr. Dirck.
iets, Ende die van Schoon¬
houen.
Sondage den 19. July, heeft myn Hee1^/ re de Stathouder by monde van myn
Hee-



C i6$ )
Heere den Prefident doen verthoonen , drie Poinefen principael : eerft , dat myn voirfz Heere benaerfticht hadde die Unie mitten StedenAntwerpen ende'sHertogenboffche ende den Lande van Hollant, daer de Heere van Gelre zeer mede gecrencr. was, ende hadde zoe veel gedaen dat "t Volck van oirloge ter caufe van der Unie, eerft hadden geexploicteert in den Geftichte, tot verfekertheyt van Hollant: ten tweeden , hoe dat myn Heere zoe veele gedaen hadde dat Hollant ter maent foude volftaen mit twee en dertien duifent gulden tot drie maenden toe, die veruallen fouden hebben geweeft mitten termyn vander ordinaris Beede , van St. Jan voirleden, en den extraordinaris Beede, de helfte van tachtich duyfent guldens, verfchynende den 26. Augufty; ende den Penningen gecommen van de verfegelinge van de 2500. guldens 's jaers Losrenten den Penning feftien vercocht, mitten wekken men gefchickt hadde te furneren tot in de maent Augufty als de derde en lefte maent van de Unie, en wat daer aen gebroken hadde foude men opgebracht hebbe by anticipatie van der ordinaris Beede verfchynende Kersmiffe commende. Maer alzoe die Staten hadden gerekent dertich dagen voir de maent ingaende den eerften Juny, ende dat die Knechten rekenen maer acht cn tvvintich dagen voir de maent, ende dat d'eerfte maent innegegaen es den 27. May, zoe en hebben de voirfz Perceelen nyet mogen ftrecken: oick zoe hebben die van Dordrecht ende Amfterdam enige Perceelen ingebracht, ende de Graue van Buyren heeft wel een hondert Knechten of meer angenomen bouen den tas L 3 var
1528.
18. Jurf.
Pag. 8&
I



( 166;
15*8-
18. July.
Ant-
van Hollant, makende fyn facit voir Hollant feven en dertich duyfent ter maent als zy eerft getaxeert waren in 't maken vander Unie, geen regardt nemende op te gracie datfe volftaen foude mit vyf en dertich duyfent ter maent, om alle welcke redenen de voirfz Beede ende vercoopinge van Renten , nyet vorder verftrecken en mogen, dan tot ten 11. July toe , des foude daer goet comrnen feven duyfent guldens , zoe dat tot ten eerften Septembris gebreken foude, vyftich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf deniers, daer tegens goet comrnen foude de voirfz feven duyfent gulden ende de Beede van Kersmiffe , geëftimeert tot twee en dertich duyfent gulden, om datter afgaen moeten enige penningen van reyfen ende de loopende Renten die 't Lant dragen moeten van de vercochte Renten, de voirfz twee Perceelen bedraegen negen en twintich duyfent ponden, reft ergo noch een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf deniers , blyckende by de Staet hier van ouergegeuen. Ten derden alfoe men fal moeten exploiteren tot ten eerften O&obris , dat de Staten willen confenteren in noch een maent, bedragende feven en dertich duyfent gulden of daar omtrent, om de voirfz cruye van de Graue van Buyren ende ander oncoften, want wel te prefumeren es, dat die van Brabant voir de maent Septembri fullen willen exploiteren in heur Quartier, daer de Knechten nu eerft voir Tielt gegaen zyn, cke.



C 167 )
Antwoirdt van den Staten.
DEs Macndaechs den 20. July hebben die Gedeputeerden my gelast, eerfte myn Heere den Stathouder hoochlick te dancken, van dat hy de voirfz Unie beleet heeft, ende dat d'eerlle exploiten in dit Quartier van Hollant gedaen zyn, biddende in alder ootmoet, dat hy nu de Stadt van Utrecht mitten Nederftichte wilt brengen onder den Keyfer, ende gelycken Doornicke in Vlaenderen geannexeert es, 't felue Gedichte oick annexeren wille an Hollant, als in de memorie hem t'anderen tyde ouergegeuen ; verthoonende den grooten dienfte die hy den Keyfer en 't Lant doen fal. ende dat God nu in fynen tyden hem gegeuen heeft te doene , daer fyn falige Heer Vadei om gearbeyt ende 't leuen om gelaten heeft. daer deur hy waerdich fal zyn mit zyn Heei Vader te ftaen in de Cronicke van Hollant tol eeuwige memorie, gemerft alle quaet vuyt U trecht ende Hollant gecommen es, ende ni mit des Keylers geit geconquefteert es, endt dat zy van heuren Geeftelicken Heer an eei waerlicken Heere als den Heere van Gelre ge keert zyn, &c.
OP 't twede waeren d'Edelen van aduyf de Beede van Kersmiffe commende, end de een en twintich duyfent fes hondert vyf e: veertich pond. negentien fchell. vyf deniers di men te cort comrnen fal tot ten eerften Sep tembris incluys, na den ftaet hemlieden gege uen, vinden foude by Finantie vier ten hor derde , om den Lantluyden te fupporteren, di L 4 eer:
18. Ju!y.
I t
1
\



1528. Ï8. July.
Pag. 87.
fa
C 168 )
eerft heur Suvel ende ander Goede gebruycken ende vercoopen fullen Valckenburge Marei of St. Lucas Marét, &c. De Steden verclaerden dat de Beede van Kersmiffe t'anticiperen in de voirgaende Dachuaert geconfenteert es geweeft, ende daeromme fyn executie behoirt te hebben, 't welck de Lantluyden te lieuer doen fullen om dat de faken wel profpereeren, ende van 't furplus datter an gebreken de voirfz een en twintich duyfent ponden, &c. dat men die oick vinde by anticipatie van den termyn van de Beede verfchynende St. Jans Milfe commende anno 1529. of anders ten minften qpetfe , daer van zy heur raport doen fullen alzoe zy nyet gelaft en zyn. * Welcke opinie naer lange communicatie die Eedelen oick geaduoyeert hebben, om te raporteren.
£)P 't derde, van noch fes en dertich of feven en dertich duyfent op te brengen voir de vierde maent, te wetene Septembris, verclaerden gelyckelick nyet gelaft te weefen; ende oick roert dit den voirfz twee Steden van Brabant, dewelcke indien zy daer inne confenteeren , zoe bekennen de voirfz Gedeputeerden wel, dat zy daer oick in fullen moeten confenteren, daeromme fylieden eerft-vergaderen , ende de Unie prolongeeren fullen moeten, want d'een fonder d'ander geen Knechten en dienen.



(i*9;
Replicqne van myn Heere van Hoochjirate Stadthouder,
Die verclaert heeft te doen alle diligentie mogelyck zynde dat 't eerlïe poincfc beleyt worde tot eere van den Keyfer ende wel-: uaeren van Hollant, daer hy nyet fekers of toefeggen en mach, voir dat hy binnen Utrecht geweeft es, ende den Bifcop gefprooken fal hebben, den wekken gefproocken hebbende, fal den Staten adüerteeren wat hem weeruaren fal zyn , ende es goet te bemercken dat men fonder cofte ende geit dit nyetbeleyden en mach, ende en fal de fake om geen geit achterlaeten, als zy noch veïftaende worden.
THEn tweeden van 't furplus te weetene een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich ponden , &c. begeerde dat men dat terftont omme foude flaen by nyewe Schiltale of anders, want te feer lanck ware te voiren t'anciperen de Beede van St. Jan, dewelcke geconfenteert es tot defentie van den Lande, ende te verduchten es dat die Heere van Gelre 't Beftant nyet en fal willen accepteeren, daeromme men 't Lant fal moeten deffenderen , daer toe hy geen andere Penningen en weet dan de Beede, ende en fonden nyet gaerne als Stadthouder totter anticipatie verftaeu.
rPEn derden was wel van aduyfe dat men eerft vergaderen ende fpreken fal mitten voirfz van Brabant, achteruolgende de Unie , dewelcke indien zy confenteeren in de maent van Septemhri, foe fullent die van Hollant mede L 5 moe-
1528. 8. 3*1%
\



18. July. Pag. 88.
C 17° )
moeten doen , begeerende daeromme dat zy alsnu bedencken wilden waer men de Penningen voir de portie van Hollant vinden fal.
Duplicque van den Staten.
Die Staten duplicerende feyden dat fy wel bemercken dat men voir den toecommende tyt meer Penningen behoeuen fal, dat men daeromme dan raedt foucken fal die men nu doen foude, perfifterende daer by dat men 't gebreck van de drie maenden alfoe die beloeft zyn, vinden fal by anticipatie van den termynen van Kersmiffe ende St. Jan commende.
TXle Staten hebben oick gefloten dat Jorys ^ Dircx nyet verliefen en moet an de Pycken of Spietfen by hem gecocht, al ift dat myn Heere die nyet pafferen en wilt in de ordinantie oncoften, Jorys mach den Vercooper contenteren ende fyn fchade an 't Lant verhaelen.
npOt verfouck van die van Amfterdam, esge^" feyt dat men den Gedaechde van de Luteraenfche Seéte voir den Raet van Hollant , voirftaen fal, leenende den naem van 't Lant, om voir te ftaen 't Preuilegie van den Lande, dat elck ter eerfter inftantie te rechte ftaen fal voir fynen Rechter, gelycken die van Haerlem ende Leyden in gelycke fake geaccordeert es geweeft, zoe verde voir den Raedt geen litifconteftatie gedaen en es. Infgelyck claechden die van Delft ende Haerlem daer tegens heur Preuilegie gedaen wordt, 't welck van ge-
lyck



(w;
lyck gefeyt es voir te ftaen op 't Lants name. Myn voirfz Heere heeft hier op gefeyt dat hy altyt begeert heeft ende noch begeert, dat de voirfz Se&e mach worden geextirpeert, ende daeromme nyet en behoiren te belette Jufticie, die zoe wel by den Raedt als den Scepenen vander Wetten gedaen fal worden, ende zoe veel meer, om dat die Schout van Amfterdam nyet jufticiabel en es aldaer, ende dat die gecaufeert zyn by den Procureur, focii crimims zyn. Nyet min dunt hemlieden dat zy by der interlocutoire fuper Privilegio fori gegreueert zyn mogen, heur grieuen ouerleggende, ende 't Hof fal recht doen.
ENde alzoe de clachte van den anderen al particulier ende diuersch es, fal oick elckzyr gebreck ftellen by Gefcrifte, ende myn Heere fal doen als van rechtsweegen behoirt dat elcl reden hebben fal te vreeden te fyne.
DEn dach om antwoirt in te brengen op t< voirfz Peftie van den achterftalle, falfyt Saterdaechs een 25. July fauens in der Her berge tot Schoonhouen , of daer myn Heerei hemlieden fal laten weeten, 'twelckesgeweel binnen Ylïelfteyn.
Dach-
15»!. 18. Jul],
\
I
l
k



05. July.
Pag. 89.
s7- July.
(*?*;
Dachuaert geleyt tot Schoonhouen
Dm 25. >/;y,
opc.te voirfz Petitie van den achterftalle dellwelcke geconcludeert es geweest binbinnen Yifelitein.
PRESENTEN.
Van de Edelen, ende
Die Heere van Moer- Mr. Huge van Éynde.
kcrck, Leyden.
Willem van Alckma, Mr. Willem Docloir,
Ridderen. Henrick Florys,
ende Florys Jacobs, Florys van Kyfhouck, ende
Cafteleyn van der Mr. Willem , PenfioGouwe. naris. Van Dordreght. Amfterdam.
Mr. Jooft Bets. Claes Gerits,
Ende na is gekomen* Hob Jacobs. Willem Bouwens. ende
Van Haarlem. Mr. Andries. Frans de Witte, Gouwe.
Baniaert Sayffen. Mr. Dirck,
Van Delft. ende
Mr. Dirck van Beeft, Noch een.
OP ten 27. July zyn die Gedeputeerden van den Staten van Hollant ontboden van. Schoonhouen te comrnen tot Yffelfteyn, aldaer de Heere van Affendelft, ende Mr. Vincent by gefchickt fyn geweest om t'ontfangen heurlieder antwoirde op te refte die an den drie
rosten-



C *ró )
maenden evPireeren^e den eerften Septembris inclus ^'lestcommende, bedragende tot een en tumtich duyfent fes hondert vyf .en veertich pond. negentien fchell. vyf den. gebreken fullen , om de reedene in de propofitie van de voirgaende Dachuaert geallegeert, ende noch om te hebben feven en dertich duyfent voir de maent.fouls van Septembre, achtervolgende die Unie gemaect mitten Steden Antwerpen ende 's Hertogenbolfche , in welcke maent men noch fal moeten exploiteren.
T"Ve voirfz Gedeputeerden hebben geconfenteert in de anticipatie van der Beede dat verfchynen fal St. Jans Milfe 1529. naeftcommende, om daer vuyt te nemen de voirfz reste van een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf den. gemerét die Beede geconfenteert es geweest , ende dat alle andere termynen geanticipeert zyn, zoe wel van de ordinaris als extraordinaris Beeden, ende dat de Penningen van de laetfte verfegelinge van vyf en twintich hondert ponden tfiaers Losrenten al geemployeert zyn.
A Ls van te confenteeren noch feven en twintich duyfent voir de maent fouls van Septembri, dunct. den voirfz Gedeputeerden dat nyet geraden en zy te doen buiten de voirfz twee Steden daer de voirfz Unie meede gemaect ende begonst is geweest. Die van Dord.recht feyden nyet.gelast te weefen, ten ware dat hemlieden.gepaffeert foude worden 'tgundt dat zy verfchoten hadden of noch verfchieten
four
27. July.



( «74. )
*7- >h-
Pag. 90.
i7.Auguft
PRESENTEN.
Van de EeLn, Florys van AfTendelft Heere tot Kyfhouck , Cafteleyn van der Gouwe. Van Dordrecht. Jan Willems, ende
Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte,
ende Baniaert.
Van Delft. Tan Dircks,
ende Jorys Dircx.
Van Leyden. Adriaen Gerits, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Van Amfterdam. Buys Jans,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Mr. Dirck , Penfionaris.
Op
fouden by onthiet van de Heere -nn Buyren, Hoichftrate of Raedt van Hollant, oi^ckfon. der onthiet ter goeder trouwe , &c. Enen. 7.y hebben van deefe condicie gefprooken mit myn Heere daer zy mede veraccordeert zyn, daeromme zy geconfenteert hebben, die Acte te maken limpliciter accorderende mitten anderen , blyckende by de Minute van-defelue A&e.
Dachuaert befcreuen tot Mechelen
Den 17. Augujiy,
op de continuatie van de Unie voir twee maenden , als Septembre ende Odtobre.



C 175 )
OP den 21. Augufti, hebben die Heeren van Bergen, Hoochftraten, Palerme ende ander als Commiffarifien van wegen myn G. V. in den name van den Keyfer verthoont den Staten van den Steden Antwerpen ende Bosfche ende van Hollant, hoet dat die fiege van Tielt gelicht was , ouermits 't verloop van den Knechten die groot armoede in den Velde hadden , ende luttel gewins , meer verteerende dan heur folt bedraecht, daer deur te beduchten was dat zy loopen fouden by den Heere van Gelre, ende den Landen van Brabant ende Hollant mochten ouervallen, ten ware datter haftelicken in voirfien worde, mits continuerende die Unie, ende confenterende elck fyn quote voir twee toecommende maenden , als Septembre ende Oclobre, om de fake te hervaten. Daer op de twee Steeden antwoirden, dat de fake verloopen was mits 't opbreken van Tielt, deur toedoen van den Brantfcatte dat de Knechten geen gewin gehadt en hedden ende 't verloop gecommen was, begeerende aduys van myn Genadichfte Vrouwe en de Commiffariiren hoe- men voir den toecommende tyde foude mogen voirfien. Die van Hollant volchden den voirfz van Brabant, feggende alzoe veel meer, dat de oirloge van Gelre es des Keyfers oirloge, die in alle inconuenienten behoirde te voirfien. Die Commisfarisfen voir aduyfe feyden dat men alle Brantfchatten ende verdinck afdoen , ende onderhouden mofte een rydende Leger van Paarden ende Voetknechten om 't plat Lant af te branden, ende verbieden in deefen Landen den Gelderfchen geen Vietaillen toe te voeren , ende
13*



1528. hv.Augufi.
Pag. 91.
( j
de verfoucken an de nafre Gebuyren, als Luyck, Cleue, Gulick, Monfter, ende ander Vafalheeren geen Coopnianfcepen te doen in deeferi Lande, in welcken geualle die Gelderfche gebreck lyden ende de naelte' Gebuyren feluer folliciteren fouden an den Heere van Gelre, dat hy pays tnake of zyn Vyanden worden' fouden. Item dat men de Frontieren worden befetten mit Volck, ende oick den Sloten ende Steden die den Heere van Gelre afgenoomen zyn, ende-beletten dat de Heere van Gelre geen Brantfcat en gecrege vuyt des Keyfers Landen , in welcken geualle hy pays foude moeten maken, ende en foudt nyet mogen houden. Ende om daer toe te comrnen, Verclaerden datter toe gecommen waren omtrent twee duyfent Spaingnarden mitte Heer van Reulx die geen Vrienden in Gelderlant en hebben , ende men gebruycken foude mogen voir twee maenden j indien het binnen middel getracieert worde, cefferen foude nieer gelts op te brengen. Ende indien nyet 3 foe foude men t'eyndie twee maenden 't Volck van'oirloge leggen op ten Frontieren. Welck aduys gehoirt, hebben die van Antwerpen Verhaelt dat in 't beginne van defer oirloge beloeft es geweest geen Brantfcat te maken , ende en was nyet gehouden , ergo voir den toecommende tyt nyet gehouden en foude worden. Daer op gereplieeert was dat 't Lant van Keffel ende andere! verdinct. was tegens 't Lant van Kuyek ende Buyren, tot verfouck van die van 's Hertogeribofche , daer myn G. V. tegens heuren danck in hadde geconfenteert, 't welck hemlieden ende nyet de Heere van Buyren te im-



( m)
pureren was. Die van den Bolïché éxcüfeerden hem, feggende dat 't Lant geen profyt en hadde van den Brantfcat. De Heeren feyden zoe en doet de Keyfer oick. Was gevraecht waer 't proffyt gebleuen was; worde gefeyt mach en elck by hem feluen bemercken. Nae welck debat was gefeyt dat de voirfz Staten op "s anderendaechs vergaderen fouden, ende een goede conclufie maken fouden op 't gundt dat voirfz ftaet, welck aduys gehoirt, men raporteren foude myn G. V.
f")P ten 2i. Augufty, zyn die van Hollant ^ apart vergadert in heur Camer te Carmeliten , om te weeten of zy gelyckelyck gelaft waren die Unie te continueren, en de Penningen voir noch twee maenden op te brengen\ ende waren gelyckelyck (_ behaluen der Goude ) gelast totter Unie, maer nyet tot foe groe* ten lömme als voiren, ende begeerden zekere abufen af te hebben ende den Brantfcat ende diergëlicke geremedieert te hebben. Daer naer zyn die Staten van Hollant verfocht te comrnen by den voirfz Steden van Brabant, dewelcke begeerden dat die van Hollant fouden voir fitten, gaen ende fpreken, alzoe zylieden quamen Staetsgewys van 't geheel Lant van Hollant, ende die Gedeputeerden voirfz, maer als twee particuliere Steden van Brabant ende een Lit van 't Lant: daer die van Hollant op hebben geantwoirt, dat zy hemlieden achten als 't Lant van Brabant een Hertochdom, ende begeerden daeromme dat zylieden voirfitten ende fpreken fouden.
L Deel. M Bi'
l. Deel, M
1558.
i-j.Auguftt, i<2.Augttft



(i?s;
iSa8. m.Augu/l.
Pag. t)2.
Dach-
T*\Ie voirfz twee Steden hebben verlraelt 't gundt dat voirfz ftaet ende by den Heere Coramiffariffen verthoont hadde geweeft , ende daer op voir heurlieder opinie gefeyt, dat zy ten principale nyet en fouden konnen antwoirden, ten ware dat hemlieden te voiren gedaen ware declaratie op enige dificulteyten ende poincten. In den eerften of myn G. V. van 's Keyfers wege den Stathouder van .Vrieflant mit fyn Ruyteren ende Knechten onderhouden fal blyuen, als hy tot noch toe onderhouden es geweeft, insgelicx de Steden gewonnen van den Heere van Gelre, ende befchermen den Frontieren van Ouer-ende Nederfticht. Secundo, of men een of twee .vliegende Heyren onderhoude foude. Tertio ij, • ende wie daar Conducteur af zyn foude , blyckende by 't gunt dat die voirfz twee Steden ende Gedeputeerden van Hollant fcriftclicken ouergegeuen hebben , ende myn G. V. heeft fcriftelicken geantwoirt den 24. Augufti, daer op de voirfz Gedeputeerden genomen hebben heurluyder rapport, tot ten eerften Septembris wederomme te wefen tot Mechelen fauons in der Herbergen.



( W )
Dachuaert tot Mecheleü Aclum 6. Septembris 1528
van den Staten vart Hollant ende Steden van Antwerpen ende 's Hortogenboffche , op 't voirfz affcheyt van de Unie te continueren , ende den Luyden van d'oirlogé t'onderhouden noch twee maenden als September ende October.
. 1528. .
P R JE S E
Van de Edelen. Florys van Kiefliouck, Cafteleyn vander Gouwe.
endë
Gerit van Poelgeeft.
Van Dordrecht. Staes Gouertff, Jan Willems, ende Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte, Burgemeefter;Mr. Dirck van Beeft,
ende Huge van Eyndé»
N T E N.
Van Leydeih Adriaen Gerits, Huych Floris> ende
Mr. Willem , Pehfiöv naris.
Amfterdam. Buys Janff,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Dirck Janff, ende
Mr. Dirck i Penfionaris.
heb-
T^Ié Gedeputeerden van den Steden,
JL^ ben nae Ouder gewoonten eerft Vergadert op hem feluen, daer naer mitten Eedelen, ende fyn geweeft van verfcheyden opinien ende laft. als van der Unie te maken, en wa~ M s ren.



C 180 )
1528.
G.Sepiemb,
Tag. 93.
ren die van der Goude fimpliciterniet gelaft, die van Leyden mer voir een maent, d'ander voir de voirfz twee maenden. Als van de Penningen te vinden tot twee en dertich duyfent ter maent, waren d'Eedelen gelaft te vercoepcn vyf en twintich hondert ponden Losrenten , beloopende 't Hooftgelt veertich duyfent ponden, ende by anticipatie te vinden vier en twintich duyfent, daeromme menFinantiedoen foude, ende defelue wederomme lollen in de coudc Maf é, als alle Marden gedaen fullen zyn, ende de Lantluyden Geit van heur Süyel ende Coren ontfangen fullen hebben . mitte felfde Penningen van der anticipatie van den terrayn Kersmiffe 1529. Dordrecht waren gelaft te vinden de Penningen by vercoopinge , anticipatien of mergentalen hoe men wilt. Haerlem op te Beeften , dat men op een Coe foude fetten fes ftuuers, daer by der laetfter Ordonnancié geftelt waren twee ftuuers, ende ander Beeften naer aduenant, ende watter an gebreke , op 't Weylant ende Zaylant, mitten Thieriden naer deftinatie dat jaerlicx Geit tot rente, 'half den Evgcnaer'ende half denBruycker die dat verfchiëten ende den Eygenaer corten foude. Delft ende Amfterdam op te mergentalen. Leyden by anticipatie van Kersmiffe 1529'., ende St. Jan daer an volgende, zoe veel een maent bedragen foude; twee en dertich duyfent toe. Der Gouwe en hadde in geenen laft van de Penningen te vinden, zoe zy^nyet gelaft en waren in de Unie. Mer alfoe 't des keyfers oirloge cs , als alle d'ander Landen daer inne contribueren, foe fullen fy betaelen nae heure armoede, oick heur portie, &c. blyc-
ken-



C 181 )
kende elck zyn opinie by hemlieden in Gefcrifte my ouergegeuen.
"^Yet tegenflaende defe diuerüteyt, die Ge■*" deputeerden van Hollant , bemerckende de nootelicheyt van der Unie , zyn mitten voirfz twee Steden verobligeert in de felfde voir noch twee maenden , mit conditiën dat myn G. V. den Stathouder van Vrieilant fa] onderhouden mit fulck getal van Volck te paerde ende voet , als zy in de drie voirgaende maenden onderhouden es geweeft. Secundo. dat fe fal hebben noch twee Capiteynen als myn Heere van Reulx in Brabant, ende een getrouw Capiteyn in Hollant. Tertio , dat allen Brantfcatten, Stillefaten ende Franchifer gegeuen , af ende te nyete zyn fullen. Quarto, dat men geen faufconduyten noch Pasporten geuen en fal den Cleeffchen, Gulicxe . Monfterfche, &c. Naegebuyren van den Gelderfche , enige Victaillen ofte Comenfceper vuyt defen Lande te voeren, 't welck die var Brabant expreffelicken den CommilfarifTen hebben verclaert, ende wy van Hollant hebben 'i gevolcht mit fecreet verftant van onfe laft nye te excederen. Ende myn Heere van Hooch flraate heeft op ten felfden dach den 6. Septembris nae middage veel arbeyts gedaen , on de voirfz opinien te veraccorderen, maer wan nyemant fynen lalt wycken en wilde, foe heef myn Heere hemlieden geantvvoirt in forme ah hier naer volcht, daer enige Copie afgenomer hebben te rapporteren.
M 3 Al
1528.
6. Septemb.
[
!
t l



C 182 )
!5a8.
6.Septemt>,
f?iS> 94-
A Lfoe op ten feften dach defer maent Septembris , die Gedeputeerden van den twee Steden, als Antwerpen ende 's Hartogenbolfche ter begeerten van myn G. V. in den naem van den Keyferlicke Majefteyt ( op conditiën dat haer G. volcommen fal 't gundt dat zy laetfte fcriftelick ouergegeuen heeft) geconfenteert hebben in de onderhoudinge van den Luyden van oirloge voir de maent September ende Oftober, achteruolgende die Unie van den voirgaende drie maenden \ ende dat die Gedeputeerden van den Staten van Hollant , omme t'onderhouden eendracht oick in der Unie hebben geconfenteeert mitten voirfz twee Steden, achteruolgende hueren last fcriftelicken myn Heere van Hoichftraten apart ouergegeuen mit fecreet verftant van de feluen nyet te excederen, welcke laften ende opinien zeer diuersch ende verfcheyden zyn van den Penningen te vinden, als by Vercoopinge, Anticipatien, Financie op ten Beeften ende Renten, van den Mergentalen, Thienden , ende diergelicken. Daeromme myn Heere van Hoichftrate als Stadthouder, grooten arbeyt in 't gemeyn ende apart gedaen heeft te veraccordeeren; maer want nyemant van den voirfz Gedeputeerden zynen laft te buyten gaen mochte, ende dat gefcepen foude zyn inconuenienten te gebueren by faulte van gereede Penningen om den Knechten te betaelen, tot grote fchade ende fchanden van den voirfz Lande. , Soe ift dat myn voirfz Heere den yoirfz Gedeputeerden gelaft heeft te rappor-



r 183)
porteren , ende op Saterdach commende vruchtbaer antwoirde tot Gorichem in te brengen om te maken Finantie van feftien duyfent ponden, ende te verfegelen duyfent ponden , daer af 't Hooftgelt oick bedragen fal feftien duyfent ponde, ende die Coopers geuonden fullen worden buyten 's Lants , zoe verre men die vinden can gereet, of by gebreken van dien binnen 's. Lants, tot furnilfemente van deefe eerfte maent Septembris. Ende dat ten feluen dage of zoe cort alft mogelick zyn fal, die geene die heuren laft ende opinie es de Penningen te vinden op Margentale, fcriftelick ouerbringen fullen 't getal ende waerde van den Mergentalen van heur Quartieren, om geweeten welcke opinie redelicxfte, profytelicxfte ende beft executabel zy gereede Penningen te vinden, myn voirfz Heere zyn vuyterfte befte doen fal, dat defelue geprefereet ende voirtganck hebben fal.
T\li es myn Heere naegeleefen ter prefentie van den Gedeputeerden van Leyde ende Amfterdam , ende verclaert op te 'felue conditiën heuren elcx gelaft es, daer myn Heere Copie af heeft, te confenteren in de teyckenmge van der A£te van de Unie mit die van Brabant.
TTem ick hebbe den Staten verclaert de dienften gedaen by den Secretariffen la Sanch ende de Baris, van 't Traélaet in Engelant gemaect. , dat men vrylick mach vifchen ende coM 4 men-
1528.
tj.Septemi»



C 184 )
1528.
pacto
menfbepen doen mitten Franchoifen te water ende Lande.
JNtsgelick dat de Audiencier gerequireert es geweeft, ende anderwerf my gelaft es te requireeren om te auancheren dat Utrecht mach blyuen an Hollant. 't welk wel verfchuldicht fal worden.
JNtsgelick hebben die van Dordrecht gerecom* mandeert Mr. Lenart Hardinck. Ende voifz Gedeputeerden heeft gedocht dat tot Arbeytloon ftaet, ende 't felfde rapporteren fullen als beft paft , fonder te vergeeten in tydt ende wyle, &c,
TTem ick hebbe de Certificatien van Dord+ recht ende Rotterdam van de befcadigenmit myn Inftructie in Walfche gefonden mit myn Mifïiue an Mr. Jorys Efpelgem, ende myn G. V. heeft de fake gerecommandeert mitbelloten Brief gefcreuen'by Verdevue an den Commiffarjifen. weefende ter Dachuaert van Camerie-. k"-



c i8s;
Dachuaert by den Staten van Hollandt, gehouden tot Gorichem, ende heeft geduyrt
Sichtent den 12. Septembris, tot ten 19. dach der feluer maent exclus.
Ende hebben verclaert den Heere van Buyren, Hoochftraten, ende Audiencier Commiffarifren , nyet te confenteeren ten fy dat alle Stilfaten, &c. ofgedaen zy, als by myn G. V. fcriftelick was verclaert.
PRESEN TE N. Van de Edelen, Van Leyden.
Florys van Kyfhouck, Adriaen Gerits, ende Henrick Florys,
Gerit van Poelgeeft , ende
Heere tot Fleema. Mr. Willem, Penfio Van Dordrecht. naris. Staes Gouertlf, Amfterdam.
ende Buys Janff,
Bets. ende Van Haarlem. Mr. Andries. Frans de Witte, Gouwe.
ende Dirck Janlf,
Baniaert. ende
Van Delft. Jan Dircx,
Beeft, mit
ende Mr. Dirck, Penfion;
Mr. Huge van Eynde. ris,
QP ten 14. Septembris hebben die Gedi puteerden verclaert heuren left. tewet< MS 1
1528.
ij. tot 19. Septtmb.
Pag. 95«
ï-
■-14. Sep* tuut*



( i86;
1528.
14.. Septmb.
ne, dat zylieden behaluen Delft confenteren in de voirfz verfegelinge van de duyfent guldens tfiaers tot lafte van den Keyfer t'eynden den eerften drie jaeren, als van der voirgaende yerfegelingen zyn geconfenteert, weluerftaende dat Haerlem ende der Gouwe verclaerden geen Coopers te vinden in heuren Steden , ende Amfterdam dat fy nyet meer Coopers vinden en fouden , dan de portie van de Stede bedraecht, ende nyet voir een feftendeel gelycken zy verfegelen ophemfeluen. Angaende de Finantie van feftien duyfent gulden , confenteerden gelyckelicken (behaluen Delft ende de Gouwe) ouermits diepericlenbyDelft geallegeert, ende dat die vander Goude tevreden waren te verfegelen voir twee duyfent guldens tiiaers , beloopende 't Hooftgeldt twee en dertich duyfent voir de maent September daer queftie af was. Maer waren d'ander difeort in de loflinge van de Finantie, wantd'Eedele, Dordrecht ende Leyden verclaerden dat men die loffen foude mitte anticipatien van der Beede verfchynende Kersmiffe 1529. Haerlem ende Amfterdam verclaerden dat men die loffen foude mitte Penningen die men foude mogen vinden ende ommeflaen op te Mergentale nae de waerde van den Renten ende Thienden. Delft verclaerde dat men terftondt by prouifie foude ommeflaen op te Mergentalen de voirfz fomme van feftien duyfent ende by Placcaten beuelen de Schotgaerders ende Ambachtbewaerders dat te furneren , ende want die eerfte fettinge nyet gelyck gefchien en mach voir, de eerfte reyfe , dat men daeromme voir de toecommende tyt foude maken een gelyck-



lyckheyt van de Margentale, zoe nae als mogelick zy, ende dat die in defe fettinge te veeIe opbrachten , fouden d'ander de ganck foe veel min geuen ende opbrengen. Hier hebben de voirfz Gedeputeerden verclaert dat eerft en al voiren afgedaen fullen zyn alle Stilfaten, Contrefaten, Brantfcatten, &c. achteruolgende de verclaringe van myn G. V., verlbukende an den Heeren van Buyren Capiteyn Generael, dat hy terftont wilde doen branden Tielre Weerdt ende Bommelre Weerdt als de nafte gelegen, alzoe die Knechten lange ftil gelegen ende nyet gedaen en hebben voir heur folt, of dat Zuydthollant oick mocht weefen gecontrefaet, &c. hier in es nyet verfwegen, mer myn Heere heuet al over laten gaen , leggende dat 't Lant van Kuyck tegens Keffel, ende Buyren tegens die Neder-Betau gecontrefaet was, ende fulx blyven moet, want anders fyn Onderfaten tot coft van den Lande befcermpt moeften worden, ende en foude geen pryvanden hebben af te leuen, ende wat hy daerenboven gebrantfcat hadde foude binnen vyf dagen expireren , ende dan was te vreden te branden. Die Heere van Rennenburch verclaerden dat hy nooyt begeert en hadde , dan t'exploieteren, mer nyet doen en mofte, ende zoe haest hy confent hebben fal. bereyt es te branden ende alle quaet te doen , fonder 't welck nymmermeer t'oirloge cefferen en fal, noch de Heere van Gelre tot redene hem'geuen zal.
"Tjle voirfz Heeren Commiffariffen hebben gefeyt, dat men Coopers vinden fal in der
voir:
1538»
14. SepM temè.



C 188 ;
1528.
14. Septemb.
15. Septtmb.
18. Septetnb.
Pag. 97.
voirz Steden tot vyf hondert gulden tfiaers toe, ende d'ander vyf hondert daer buyten, ende dat de Financie voirtganck hebben fal, ende geloft: fal worden by anticipatien van den Beden die noch ftaen te verfchynen, ende dat elck van den Steden een t'huys fouden feynden om confent, ende d'ander daer laten om t'anhoiren dat gefeyt foude worden.
f\P naemiddage den voirfz 14. Septembris, hebben die Commiifariffen verclaert , dat de Keyfer al fyn befte gedaen heeft , om fyn Landen te houden in pays, ende tot dien fine waren zylieden in communicatie mitten Gedeputeerden van Gelre, indien pays gemaeft worde men min Gelts behouuen fal, ende geenen noot fijn fal extraordinaris wegen te foucken , om Geit te vinden, ende daeromme elck fijn aduys feggen foude de befte ende bequaemfte maniere die hem dochte om Geit te fineren ende op te brengen.
f~XP ten 15. der feluer maent, die gebleuen waren verclaert hebben geenen laft te hebben om eenige middelen vuyt te flaen, ende dat zy eerft ende al voiren fien moeiten enige exploieten van de Vyanden te creucken, of weeten moeten of de pays voirtganck hebben fal, dan nyet.
f\P ten 18. der feluer maent de Gedeputeerden weder gecommen zynde, hebben geconfenteert in de verfegelinge van' tien hondert ponden, en de dat die Coopers in den Steden tot vyf hondert gulden geuonden fullen wor-
den 3



c i§9;
den ende d'ander daer buyten, behaluen der rmnve die perfifteerden geen Coopers inden 1 toeren te vinden. Van de Finanae ende andere affairen verclaerden geenen laft te hebZ Wors dan fv bouen by Gefcrifte ouerS^ta&S1 Ende geenen laft en hadden fvfuwe middelen te vinden van Geit op te brengende eerst weeten moeiten of zy m pays ff o'irlo.e blyuen fouden, 't welck geweten, dLr naer rapport doen ende confent gecrygen fouden.
Op ten 21. es.den Gedeputeerden gelast t'huys te trecken ende weder te comrnen Sondaechs dln V, ende te rapporteren dat men relt beCuen fal, 't fy dat die.pays voirtgae dan nvet mer hoe veel dat fal-dan verclaert worden Intsgelicx fal men dan weeten, waer
crphouden fal moeten zyn; &c. m ettect tot Sfte van den Lande Hollant, ende worde den lo Septembris gemaeft een abftmentie. van oirloge voir tien dagen.
T%/TYn Heere heeft beloeft den Staten1 te be Mforfen Oöroy van vercoopen, ende Brie
van verfekertheyt 't ^ }^T'l?^?otz eerften drie jaeren, gelycken d ander belooft e
geweeft.
Con-
1558; 8. s?p-
temb.
1
5



29. Septemb.
Pax Geirite.
]
Pag. 98. ü ] I 1
J
Op
( 190;
Continuatie van de voirfz Dachuaert tot Öö#* nchera daer de Gedeputeerden gecommen waren
Den 29. Septembris.
•om t'anhoiren wat men eyfchen foude. Ende es hemlieden gefeyt dat de Gelderfche noch begeert hadden rapport , ende daeromme noch patiëntie hebben moeiten tot de pays af of an foude zyn, zoe dat de Gedeputeerden daer ledich gegaen hebben totten < Octobris dat de Gelderfche fauens quamen mitte pays ende tot Gorichem gepubliceert worde den 6. der feluer maent; daer naer heeft myn Heere van Hoichftraten gerekent mitten Capiteynen ende Knechten , ende meelt al oirlof gegeuen.
P R Al $ E N TlliU & Van de Edelen , en£je ?lorys van Kyf houck, Mr. Huge van Eynde, , , nende Fan Leyden.
Velgeelt Mr. Willem, penfK>
y an Dordrecht, naris Staes Gouerts , yan' Amfterdam
ende Buys Jans, ende
. Van Haarlem. Mr. Andries. rans de Witte, Vander Gouwe.
. ende Dirck Janff, .amaert. J en<je
Van Delft. Mr. Dirck.
an Aperff,



f 191)
OP ten fevenden dach Oftobris voirfz, hebben de voirfz Heere Commilfariften van wegen myn G. V. in den naem van. den Keyfer verclaert, dap myn G. V. tot de pays van Gelre fonderlingen hadde doen verftaen, om dat die van Hollant 't felfde verfocht, ende geklaecht hadden nyet langer d'oirloge te> mogen dragen by faulte van Gelde, 't welck zy wel geloofde j. eonfiderende dat' defe Landen geen oirloge en, dient in abfentie van den Keyfer. Deede oick verclaeren dat zy tot verfoucke yan den Staten van Hollant hadde doen meieren, dat de temporele Jurisdictie van Utrecht ende Nederfbicht gecommen es an den Keyfer, daer voir,en gelooft es een groote fomme van Penningen den Bifcop, ende want alle quaet de naefte.twee jaeren Vuytrecht in Hollant gecommen es, ende dat van noode es tot verfekertheyt van Hollant 't felue te bewaeren, mits makende Sterckten binnen Utrecht op te Vaert der Eemden ende elders, ende daer inne t'onderhouden twaelf hondert Knechten ende twee hondert te paerde, 't welck al fonder grote coft nyet gefchien en mach. > Soe heeft haar G. doen eyffchen hondert tachtich duyfent ponden van veertich grooten, te betaelen een derde gereet, een derdendeel tot LichtmifTe, ende dat derde tot St. Jan 1529. commende. Ende alzoe defelue fomme maer blyuen en fal hondert en twintich ponden als de Gracien van den afgetogen fullen zyn, en*de daer noch meer coften comrnen fullen, foe fal men daer inne employeren , ende in den derden termyn ommeflaen de Beeden ordinaris, die noch te verfchynen ftaen, daer St. Jan
I530-
-IsS.
7. bad



C 19a )
152».
7. oaob.
13. O£tob> Pag. pp.
1530. t lelie termyn van weefen fal, van aï welcke fculden ende behouften gemaect es een Staetken , verclaerende waer .de Penningen geemployeert fullen worden, 't welck den Steden gegeuen es te rap orteren, daer toe ick my refereere. Die Staten hebben myn Heeren en-< de fonderlinge Hoochftraten als Stathouder gedanct. van fynen arbeyt. Ende raport genomen •om antwoirde inne te brengen in den Hage den 13. der voirfz maent Octobris. Ende woirde oick van den fes groote Steden gelaft op te brengen twee duyfent ponden op rekeninge.
Dachuaert van den Staten van Hollandt in den Hage
Den 13.. Octobris anno -i$io.
op te voirfz Petitie van hondert tachtich duyfent ponden tot Gorichem gedaen den 7. der feluer maent Oéiobris. 1
V R Al, S E N T E N.
Fan de Eelen. Gerit van Raphorft,
Heere Florys van Yf- Gerit van Poelgeeft,
felmonde, Heere van Heema,
Meefter .Jan van Du- Florys van Wyngaer-
venvoirde , Heere de,
tot Wermen, ende
Heere Willem van Adam Verduyn.
Alckma, Van Dordreght.
Florys van Kyf houck, Jan Willems, Schout,
cum Fratre , Bets,
De Houtvefter, Philips Damafs, Heere Jan Ruyghrock,
en-



( 193 J
ende
Staes Gerits.
Van Haarlem. Frans de Witte, Schote,
ende
Baniaert.
Van Delft. Jacob Oom, ende
Eynde.
Leyden, Dirck Florys, Heyndrick Floryfs, ende
Mr. Willem, Penfio naris.
Amfterdam. Buyfch Jans, ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircks,
Die Eedelen gefien hebbende verclaeringe van den leidden achteruolgende het Staetken hebben den 15. Odtobris geconfenteert in de fomme van drie en veertich duyfent ponden , om daer mede te betalen t'achterwefen van den Ruyter ende Knechten , bedragende naer 't eerfte article vyf en dertich duyfent, ende acht duyfent voir de Heere van Gelre in 't vyfde article , op dat by faute van betaelinge de Knechten nyet en fouden gaerden, ende de Heere van Gelre nyet en foude geoirfaect weeI. Deel. N ftn
ende Mr. Dirck.
Rotterdam. Jooft Janlf,
ende Melis Aerts.
Schiedam* Claes Dircx.
Hoorn. Jooft Pieterff, cum fa cio.
Van Alckmaer. Berthout Gerits.
Edam. Mr. Jan Janff.
Van Oudeyyater. Jan Dircx, ende
Sterre.
Sinte-Geertruydenbergi Cornelis Thoniff.
1



(i94;
1528.
is. 'oaob.
Pag. 100,
fen te breken 't Beftant indien hem de voirfz acht duyfent nyet betaelt, ende de Stadt van Harderwyck nyet geleuert en worde, daer men de Knechten noch fculdich was, ende fonder betalinge de Stadt nyet ruymen en fouden willen. Ende omme de voirfz drie en veertich duyfent te,furneren, waren te vreden te verfegelen duyfent Philips gulden tfiaers, daer men feyde te weefen een Coopman, die de felfde op 't Lant coopen wilde, beloopende'tHooftgelt twintich duyfent ponden , mit conditiën dat t'eynde de drie eerfte jaeren defelue Renten wefen fullen tot lafte van den Keyfer te lollen , of de loopende Renten te betaelen, in alder manieren als d'ander Reuten verfegek fyn geweeft. Ende omme te funeren de refle tot drie en twintich duyfent toe, confenteerden in den ommeflach ende anticipatie van den termyn van den ordinaris Beede die verfchynen lai Kersmiffe 1529. commende. Ende van't furplus van de voirfz Petitie , waren bereyt daer af te communiceren mitten Steden, als men hemluyden ontbien foude , de voirfz drie en vertich duyfent altyt eerft betaelt zynde. Dordrecht ad idem mitten Eedelen. Dendersteden waren diuersch ende ongelickelick gelall, ende gehoirt d'opinie van den Eedelen , ende inconuenienten die b3^ fauten van betalinge foude mogen commen, hebben gedaen rapport anderwerf.
ÜNde Sondaechs den i3. der feluer maent hebben hemlieden conform gemaect- mitten Eedelen , behaluen der Gouwe , die nyet gelalt en warenje confenteren in de voirfz anti»



( m)
cipatie. Intsgelicx de Steden van Rotterdam, Schiedam ende Alckmaer accordeerden dat men 1 de Ruyteren ende Knechten foude betalen om te fcouwen alle inconvenienten voirfz. Ende hebben d'Eedelen ende Steden verfocht heurlieder behouften van Octroy om te mogen vercoopen ende Brieuen van verfekerheyt, mitsgaders Acte van 't confent ende acquyt van der anticipatien.
TtyTYn Heere van Affendelft als Commiffaris, • ende die van den Raedt, hebben die voirfz Staten gedane! van 't voirfz confent, ende als van 't furplus en hadden zy geenen lallen te verminderen , ende daeromme laftede den Staten te comrnen tot Schoonhouen op ten 23. derfeluer maent, daer myn Heere comrnen ofte den Staten tot Utrecht ontbieden foude.
■YTTlllem Goudt Rentmeefter heeft hier vei*" claert in de prefentie van den Raedt ende Staten, datter een half jaer Renten verfcheenen waren van de vyf duyfent laefl; by den Staten verfegelt, feggende dat hy die mitte voirfz anticipatien ommeflaen ende den Renentiers betaelen foude op dat't Lant mochte blyuen in't geloof. Die Gedeputeerden van den Steden en contradiceerden nyet, ergo gehouden voir confent.
1558.
3. O£o&.



15*8.
23. Ollob.
Pag. lol.
f 196 )
Dachuaert befcreuen tot Schoonhouen
Den 23. Octobris anno 1528.
Ende alzoe myn Heere van Hoichflraten t'Utrecht was, zyn die Staten daer ontboden, om te confenteeren 't furplus van de voirgaende Petitie van hondert tachtich duyfent ponden, afllaende de voirgaende drie en veertich duyfent by de voirfz verfegelinge van duyfent Philips gulden, ende anticipatien van den termyn van Kersmiffe 1529. geconfenteert, tot welcke furplus tot fulcken fomme de Staten niet gelaft en waren, ende vertreck genomen hebben tot ten laetften dach O&obris wederom te comrnen t'Utrecht, fauens in der Herbergen.
PRESENTEN.
Van de Edelen. Delft.
Heere Willem van Jan Dirck Symons,
Alckma, ende
Kyfhouck, Huych van Eynde.
ende Van Leyden.
Gerit van Poelgeeft. Adriaen Gerits,
Van Dordrecht. Henrick Florys ,
Ocker Janff, ende
ende Mr. Willem, Penfio-
Mr. Jooft Bets. naris.
Van Haerlem. Amfterdam.
Gerit van Hontfoort, Mr. Pieter Colyn,
Frans de Witte, Heyman Jacobs,
ende ende
Baniaert. Mr. Andries.



( *97 )
Gouwe. Schiedam. Jan Dircx, Claes Dircx , Secre-
ende taris. Mr. Dirck. Van Ouwater.
Van Rotterdam. Henrick Gerits. Jooft Janff,
ende Meefter Florys.
OP den 2. Novembris, hebben die Staten geconfenteert in forme van een extraordinaris Beede, de fomme van tachtigh duyfent ponden te betaelen d'een helft tot Kersmiffe comende , ende d'ander helft St. Jans Miffe 1529. comende ; welverftaende dat men de Lantluyden die mit Waegen , Paerden ende diergelicken in de voirgaande Oirloge gedient hebben betaelt fullen worden, alfoe zy geen dubbelt Geit en hebben, ende geen gratiën en gebruycken, ende dat men 't Lant buyten heuren coft geeven fal Octroy Aeten van dit confent ende verfeekertheyt van den twee voirgaende confenten, eerft van duyfent ponden geconfenteert te verfegelen tot Gorichem, ende noch duyfent Philips guldens geconfenteert in den Hage in de maent van Oetobri, op alle voirgaende conditiën van den Keyfer te dragen nae d'expiratie van den eerften drie jaeren. Ende dat by manier van uytcoop eens voir al tot voldoeninge van den Staetken hemluyden gegeuen tot Gorichem , dat men hemlieden nyet meer eyfchen en fal ter canfe van dei Oirloge; Behaluen Delft die verclaerden by ander wege heur portie te moeten vinden dan by der fchiltalen na heur oude dachten; ende N 3 de
1528.
23. Oötob. z.Novemb.



Ji.Novemb.
Dach-
C 198 )
de cleyne Steden van Rotterdam, Schiedam ende Oudewater op conditiën dat men hemlieden gracelicken nae heuren vermogen traéteren fal.
"yiTElcke confent in maniere voirfz myn Hee" re de Stathouder van weegen myn G. V. in den name van den Keyferlyke Majefteyt ontfangen ende belooft heeft te volcommen, welverftaende dat alibo de voirfz fomme van tachtigh duyfent ponden nyet verftrecken en mach de voirfz Staetken tot Gorichem den Staten gegeuen te rapporteren , maer van noode es noch te hebben twintich duyfent gemeret. den laft van den Keyfer, begeert heeft daeromme dat de Steden verfegelen wilden, noch duyfent Philipus guldens tfiaers , in der maniere als de voirgaende verfegelingen gedaen zyn geweeft , daer af 't Hooftgelt bedragen fal twintich duyfent ponden , daer toe men weet te vinden Coopluyden buyten Hollant, foo dat Hollant nyet gemolefteert en fal worden. Die Steden hebben genomen rapport om antwoort inne te brengen in den Hage den 17. deefer maent Nouembris, 's auens in der Herbergen.



( 199 )
Dachuaert in den Hage
Den 17. en i3. Novembris anno 1528.
op 't affcheyt van de voirgaende Dachuaert van Utrecht.
PR m SENTEN.
Fan de Edelen, ende
De Heere van YiTel- Mr. Huge.
monde, Leyden.
Meefter Jan van Du- Heyndnck Floryfs,
venvoirde, ende
Heer Willem vanAlck- Mr. Willem, Penfio-
maer naris.
Heere Willem Ooem, Fan Amfterdam.
Kyfhouck, Heyman Jacobs,
ende ende
Gerit van Poelgeeft. Cornelis Banninck.
Fan Dordrecht. Fander Gouwe.
Philips Damafs, Willem Jan ,
ende ende
Bets. Mr. Dirck.
Fan Haerlem. Schiedam.
Jan van Schagen, Claes Dircx.
ende Ende noch twee.
Baniaert. Schoonhouen.
Fan Delft. Bouwe Claes, Burgejan Dircx, meefter.
ANgaende 't verfegelen van duyfent Philips gulden tot lafte van den Keyfer, omme mitte Penningen daer van comende te furneren 't Staetken tot Gorichem, den Staten gegeuen Refolutie; die Eedelen ende Steden be0 N 4 hal-
1528.
17. en 18. Noveinh.
i?ag. 102.



( 200 )
1538. ] 17- en 18. (Jovmfa
i ] j (
Pag, 103.
ralven Leyden confenteren in defelue verfegeinge. foo die geeyft es geweeft, te weetene lat 't Lant die eerfte drie jaeren dragen fal de oopende rente, ingaende Alderheyligen voireden ; daer en t'eynde fal de Keyfer defelue offen, of die renten felver betaelen, 't Lant laer af geheelick vryende, gelycken hy doet /an de veertien hondert gulden verfegelt in 't iaer 1515. en andere, des fullen die van Amfterdam verfegelen voir een feftendeel op hem feluen, en de fullen die Coopers buyten's Lants ^vonden worden, ende en fullen de voirfz Staten nyet meer gemoeyt worden van voirgaende laften hoe die uyter oirloge opcomen mogen, _ ende dat de Finantie van feftien duyfent voir al betaelt fal worden, ende dat dit ende voirgaende confenten 'tLant buyten hueren coften gegeuen fal worden Aéte van de confente, Oiftroy om te mogen vercoopen, ende Brieven van verfeekerheyt van rembourfemente, &c.
A Ngaende den gratuiteyen die gefpecificeert * zyn, te weeten voir de Graue van Buyren duyfent goude gulden, maekende veertien hondert gulden current belooft tot Mechelen. Item acht hondert gulden voir den Audiencier. Item twee hondert gulden voir Mr. Lenart Hardinck. Item twee duyfent gulden voir myn Heer den Prefident van Hollant was, de Heeren van Affendelft, Malle, Sasbout, ende Mr.Vincent, voir heurlieder arbeyt gedaen in de affairen van Utrecht. Die Eedelen ende Steden Dordrecht, Haarlem, ende Amfterdam confenteren, begeerende termynen vanbetaelinge;Delft, Leyém ende der Goude en weygeren nyet, maer
Delft



(* 201 )
Delft dun& dat men by ander wege dan gratuiteyt behoort te geuen om der confequentie, oick ftaen fy te hoich in der fchiltaalen: Leyden , dat 't Lant de quotatie ende betaelinge feluer foude ordonneeren tot gracelickheyt, altyt confenterende in 't gunt dat Buyren be looft es; der Goude dunct. dat men dit behoort te vertoeuen tot zy dat vermogen fullen. Asfendelft als Commiffaris heeft van de verfegelinge "geaccepteert, ende gelaft die van Leyden hem conform te maeken, want Brabant hem mitter oirloge verobligeert ende becocht heeft tot vyftig duyfent gulden tfiaers, ende en zyn nyet meer gefupporteert dan Hollant, Vlaenderen , Henegouwen, Arthois, hebben delaft tegen den Franchoifen, meer dan zy veruallen connen ; van de gratuiteyten, fal hy myn Heere van Hoichftraten overfcryven.
Andere faeken my belaft.
INdien Mr. Pieter Colyn van zyn maent dal hy Monfterheere geweeft es ut fupra ir Martio nyet geftelt en es in den Staet van der Rentmeefter Willem Goudt tot vyftich gulder toe, dat ick hem fal geuen Acte om defelue vyftich gulden te mogen haelen an Coebel of te ftellen in den eerften ommenfiach van der Lande.
T"Ve Steden en fullen voirtan de reyfendi ^ Deurwaerders Boden geen nyeuwejae: meer geuen, maer fullen dat geuen den Deur waerds van den Raetcamer van Hollant.
N 5 Di
1528.
17. en 18. Novctnb.
t l
É



e 202 )
1528.
17. en 18. ■Nsvemb.
Pag. 104. 55.
Die Raedt heeft te kennen gegeuen dat Leo Pappa den tienden den Keyfer heeft gegeuen indultum dat men nyemant citeren en fal vuytte Prouincie, 't welck in Hollant geufeert es vuyt Hollant nyet te citeren. Maer den grooten Raedt bouen verftaet ende geeft prouifie dat zy verftaen alle de Landen van den Keyfer herwerts ouer een Prouincie, ergo die van Hollant wel te mogen citeren coramjudice delegato in Vlaenderen, Brabant, &c. Die Steden hebben my gelall dit voir te ftaen, dat men nyet en citeren vuyt Hollant, maer de faken in Hollant daer fal delegere enige van den Prelaten die in Hollant woonende zyn.
ALle oude faken van den armen Luyden : nyet te brouwen op ten Dorpen, zyn my oick gelaft te vorderen, of ter naefter Dachuaert te kennen te geuen, &c.
Dachuaert van den grooten Steden gehouden in den Hage
Den 25. February anno 1528., ftilo Hollandiaï.
op ten naeuolgende pointen by my befcreuen by confent van den Raedt, op 't maken van den Ordonnantiën van den armen Luyden.
PRiËSENTIBUS Van Dordreght. Van Haerlem.
Reyer de Jonge, Frans de Witte, ende
Mr. Jooft Bets. en-



C £03 )
ende ende
Bangaert. Mr. Pieter Colyn.
Van Delft. ^ Gouwe
Mr. Huge van Eynde. Mr. Dirck, Penfiona-
Van Leyden. ris.
Mr Willem, Penfio- Rotterdam
naris. Jooft Janff, Penfiona-
Amfterdam. risBuyfch Jans,
ANgaende d'Ordönnantie te maeken op 1 bidden van den armen Luyden, es op geftelt tot ten 15. January , ende binnen mid delen tyden, fullen die van Amfterdam, di« Steden ende Dorpen van Waterlant , AicK maer ende anderen by hem geleegen ontbieden ende maken een concept, achtervolgende d Ui donnantie van Yperen, van den Raedt end van Delft, Haerlem insgelycx heur Dorpen Delft den cleyne Steden ende Dorpen van DeH lant ende Schielant, Dordrecht binnen heu Stede, ende den Raedt fal ten voirfz dage be fcryuen den Steden onder Dordrecht gelegen &c Leyden fal fpreken mitten Balhu van Ryr lant voir den Dorpen ; tot 't welck den Raec den voirfz Steden geauftorifeert hebben ; ene den Raedt fal binnen middelen tyde ordonm ren op ten Articulen hier voirmaels ouergeg uen van den voircoep van Suuel, Turff ,Hou ende enderen dienende tot ten Armen behoi om te werden beter coop.
ITem myn Heere van Affendelft heeft tot ve fouck van de Heere van Hoichftraten, g daen de recommandatie van de Stadthoud
15*8; *S,Febr.
>
r
>
It e
t,
ê
reerm



1528. 25 Febr.
Pag. 105.
1
1 S 1
( t
r 104)
van Vrieflant om te hebben een gratuiteyt van t Lant van Hollant, om zyn getrouwe dienfjen gedaen in de voirgaende lefte oirloge ende es genomen rapport om 't antwoirdln'den yoorfz 15. Marty comende, ende van Mulart, msgehcx van Mr. Cornelis Bargis.
TCk hebbe den Steden verthoont, eerft dat t Blockhuys binnen Utrecht nyet gemaect. en wort achteruolgende d'ade ende'belofte daer t lefte confent van tachtich duyfent opgedragen es geweeft, mitsgaders den periclen die daer inne comen mogen, 't welck by den Steden den Raedt verthoont zynde, hebben gefeyt dat men den Aduocaet mit noch yemant daer toe fcicken foude an myn G. V. ende Stathouder om te folliciteren dat effect forteerde,of te verduchten ware dat deSteden geen confenten meer dragen en fullen; ende den Raedt foude oick fcryuen anden Stathouderverthoonende den periclen. Meefter Willem Penfionaris van Leyden es mit my ge weeft, ende heeft geuacheert fichtent den lellen February tot te 14. Marty, maken vyftien dagen.
[Tem ten tweeden hebben my die Steden gelaft tot coft van den Lande te folliciteren , lat die heur Scepen ofte Goeden bv den Fran:hoifen genomen es durende de beftande, gereftitueertmach worden; den vanLeydedoch:e tot cofte van den befcadigen.
pEn derden, es my oick belaft te doen be_ fcryuen een Dachuaert tot Coelen of elders natten Wenfche Steden, op te reliitutie van den
ge:



C 105 )
genomen Scepen ende Goeden, achtervolgende den affcheyt van de Dachuaert gehouden totLubec, in 't jaer 1525*
TEn vierden, feggen de Steden dat hen dunct. dat myn G. V. behoirt te fcicken een Sendebode tot coft van den Keyfer tot Danfick, achteruolgende den Brief gefcreuen by den Bifcop van Opfael an den Bifcop van Palerme, om te beletten dat geen ander Coninck dan die ionge Prince gecoren worde van Denemercken, daer de Keyfer ende fyn Landen mede gevordert waren.
TEn vyfften, es ouerdragen ende gefloten eendrachtelicken by den Steden, dat die eerfïe van hemlieden die proces bouen in den grooten Raede gecrygen fal, fal doen playten in Duytfche , ende d'ander die nae comrnen fullen doen van gelycke, om ter executie te ftellen 't Preuilegie die van Hollant hier af gegeuen , daer mede of es 't concept van d'Aduocaten te licencieren die nyet playten en willen in Duytfche, ten fy dat zy verfocht zynde als voiren, foe fullen by gebreken van dien de Steden nemen eenen ander Aduocaet.
pach«
15. Febr.



1.5a 3. l6.~Mtrty
Pag. io5.
J
( ( 1
C 2.C6 }
Dachuaert in den: Hage van den grooten ende cleynen Steden, op 't affcheyt van de voirgaende Dachuaert gehouden
Den 16. Marty anno 1528. ftilo Hoilandiaj.
PRESENTEN Van Dordrecht. Rotterdam. Mr. Jooft Bets. Jooft Janff,
■ Van Haarlem. Schiedam. Frans de Witte, Claes Dircx,
„ . ende ende Bamaert. jacob janfz_
Fan Leyden. Hoorn.
Heynck Floryfs, Pieter Dircx , ende encje Mr. Willem, Penfio- Jan Jacobs, naris. Heus den.
Van Amfierdam. Pieter van Ypelaer Buys Jans, ènd(f
ut k ,end? Gorrichem. Mr Andnes. Jan van Stryen.
Vander Gouwe. Mr. Dirck, Penüonaris.
T7An den armen Luyden nyet te bidden, mer r t onderhouden achteruolgende d'Ordonlancie van Yperen. Die Steden van Haerlem , Jelft, Amfterdam, ende Hoiren, hebben hoep iele ürdonnancie wel voirtgaen fal Alen l ander Steden begeerden dat Delft voir foude viüen gaen. Leyden ende der Goude en hadden



( 207 )
den geenen moet, waeromme defe fake es gecontinueert ter naefter Dachuaert in den Hage. i
STathouder van Hollant te doen een gratuiteyt. Dordrecht ende Amfterdam dochten redelick. Delft , Leyden , dochten quaden confequentie, ende oick en waren d'Eedelen daer nyet. Der Goude ende cleyne Steden negatyf. Ende es oick gecontinueert ter naefter Dachuaert in den Hage ut infra , den 23. May.
VAn Meefter Cornelis Bargis die in Ooftlant geweest es ende in voirleden tyden daer van nyet betaelt en es geweeft op behoirlicken tyt, ende mit lichte Gelde, diefwaer Geit vuytgegeeven hadde , begeerende recompenfe, is al behaluen Amfterdam negatyf, ende my geimponeert filentie nyet meer te vermaenen.
VAn nyet te brouwen op ten Dorpen. Es my eendrachtelick belaft mit alder diligentie te veruolgen aduys van den Raedt van Hollant, ende indien zy geen geuen en willen fonder eerft op te hoiren die de Brouwerien alsnu opgeftelt hebben, dan te verfpreken by ander middelen mitten Steden.
VAn de Pycken by Jorys de Bye Dircx gecocht tot behouf van 't Lant by aduyfe van enige Gedeputeerden. Es my gelaft te geuen Acte of Appoin&ement op fyne Requefte dat die Rentmeefter van 't gemeen Lant fynen Erfgenamen fal bètaelen thien ponden tien grooten Vlaems, achteruolgende den afcoop , mit-
1528.
6. Marty,



( 2o8 ;
1528.
I<5. Marty.
1
1
I
ii.May. Pag. 107.
]
1
I <
J I
mitten Coopman van Antwerpen van de Pvcken gemaect. Ende ick hebbe Appointement geftelt op te Requefte ende geleuert Tacob Duyft. J
yAn den Scepen by den Coninck van Denemercken toegemaeét in Zeelant als men feyde, es my gelaft nae te, vernemen. Ende op 's anderendaechs es my belaft by de Heere van Affendelft ten verfoucke van Dordrecht ende Amfterdam , bouen te folliciteren Brieuen , ïaer mede myn G. V. den Heere van Buren mde Rentmeefter verbiede op peyne van indicatie geen Scepen en laten toereeden noch /uytvaren, als ick gefolliciteert hebbe, ende !ulx vercregen.
Dachuaert generael tot Bruflel, op te Petitie van den Keyfer van hondert duyfent Croonen te betaelen in fes jaeren, ende tachtich duyfent tot Utrecht.
PRiESENTIBUS.
Van de Edelen, ende
ieere Jan van Duven- Bets.
voirde, mitte
/Villem van Alckma, Dyckgraue vanStryen.
Ridderen, Van Haerlem.
Jorys van Kyfhouck, Jacob van Montfoort,
Cafteleyn van terGou- ende
de. Baniaert.
Van Dordreglit. Van Delft.
'an Willems, Beeft, tfr. Willem Stoep,
en*



(209;
ende Symon Jacobs >
Dirck van Nielen. i ende
Van Leyden. Mr. Andries.
Ilenrick Florys, ) GoM
ende Jan Dircx,
Mr. Willem, Penfio- ende
naris. Mr. Dirck. Amfterdam. Buyfch Jans,
OP den 12 dag van Meyd anno 1529^ na6 dat myn G. V. die van Vlaenderen ende Brabant hadde gedaen de propofitie van den Keyfer , hemlieden ëyffchende , te weeten Vlaenderen twee hondert duyfent Croonen op fes iaaren ende twaélf térmynen, ingaende St. Tan commende den eerften temyn; ende van oelvcke van Brabant twee hondert duyfent gulden current, foo heeft haar G. die van Hollant ende Zeelant t'famen ingeroupen en hemlieden doen leefen de propofitie, ende die van Zeelant daer naer döen vertrekken vuyte Camer, ëyffchende van Hollant op gelyke térmynen hondert duyfent Croonen, ende daei en bouen tachtich duyfent gulden tot onder hout van den Knechten ende maken van den flote binnen Utrecht, te betaelen deen helfte St. Jan commende, ende d'ander Keiimiflevolgende.
DAet op die van Hollant genomen hebbei rapport in den Hage den 23 January voirfz ende antwoirdt wedëromme bouen te brengei den 29 der feluer maendt tot Bruffel, daer al le d'ander Landen oick haer antwoirt inne fou X Deel. O «
ia jfoj.
\
\ i
1



C 210 )
1528.
m.May.
rag. 108
23 May.
P R JE S E de Edelen. De Heere van Bailleu ,
als mede Waffenaer, Heer Jan van Duue-
voirde, Alckma,
Ruyghrock , Ridderen ,
Florys van Affendelft, ende
Dirck fyn Broeder, Gerit van Poelgeeft, Florys van Wyngaerden, :
ende
Mr. Florys Zeeman , als Aduocact van de
N T E N. Heere van Brederoede.Van Dordrecht. Mr. Willem Stoep, ende
Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte,
ende Bekefteyn.
Delft.
Beeft, Mr. Huge,
ende Louris MathyfT.
Van Leyden. Henrick Florys,
den brengen , ende dan reyfen tot Camerick om te houden Dachuaert mitte Regente van Vranckryck, aldaer elck oick fyn fcaden innebrengen fal van den Goeden hem by den Franchoifen genómen, omme te contenderen tot reftitutie ofte compenfatie op verfteken 'te weefen nae den 28. Juny.
Dachuaert in den Hage
Den 23. May,
van den Staten , om t'antwoirden op te voirfz Petitie.



( an )
ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Mr. Pieter Colyn,
ende Mr. Andris.
Gouwe. Willem Jan, Henrick Wouterff,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Meefter Florys, Penfionaris.
Schiedam. Jacob Anthoniff,
ende
Claes.
Gorichem. Hans van Lubbeek,
ende Ryswyck.
Schoonhouen. Bouwen,
endé Cauwenhouen.
Van Alckmaer. Baerent Gerits.
Horen. Pieter Dirx, ende Heyndrick Dircx.
Van Ouwater. Henrick Gerits.
Die: Steden begeerden eerft ende alvoiren te hö'iren d'opinie van den Eedelen. Die Eedelen verclaerden zoe verde zy geüolch hadden van den Steden , foude confenteren voir beyde de voirfz Petitiën, de fomme van hondert twintich duyfent gulden van veertich grooten den gulden, op fes jaeren en twaelf termynen, daer d'eerfte termyn van fyn foude Kersmiffe commende , gemercï St. Jan commende verfchynen fal de helfte van de laetfte extraordinaris Beede van veertich duyfent, ende daer fal noch toe ommegeflagen moeten worden de loopende Renten die 't Lant voir den Keyfer draecht: de gratuiteyten, gemeen Larits fculden, ende anders, dat een groot ommeflach fyn fal, Ende begeerden dat mits die voirfz O 2 fom
1528.
Pag. . ïof.



C sin )
1528.
Pag. III
1529. ay.May.
fornme, 't Lant van Hollant bevryt zy van de Fortificatiën ende oncoften van Utrecht, daer de voirfz extraordinaris Beede om geconfenteert es geweeft. Die Gedeputeerden van den Steden verclaerden nyet vuyterlick gelaft te fyne, maer wilden d'opinie van den Eedelen raporteren, ende weder incommen in den Hage den 2. der feluer maent, als hier nae volcht, écc.
T"YEedelen confenteerden oick expreffelicken den Stathouder van Vricflant tot danckbaerheyt fyns getrouwen dienfte fes hondert gulden eens. Die Steden Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam confenteerden'tfelfde, al waer 't oick wat meer, &c.
T")Ie CommiffarilTen, Affendelft, Malle, Mr.
Vincent, ende Willem Goudt, verclaerden dat zy geenen laft en hadden t'ontfangen d'opinie, ten ware dat zy confenteerden in de voirfz volle Petitie, begeerende te doen goet raport, en zyn felue gereyft in de groote Steden om die te gewilligen. Die cleyne Steden, claechden heur armoede fonder meer.
Dachuaert in den Hage van de Staten van Hollant
Den 29. May anno 1529.
PRESENTEN. Fan de Edelen, Heere tot AVermont,
Heer Jan van Duue- Heer Jan fyn Broevoirde, der,
Hce-



(;
Heere Willem van 1 Alckma, ende
Heer Jan Ruyghrock, Ridderen,
Florys van Affendelft, Heere van Kyfhouck , Cafteleyn van der Gouwe. Van Dordrecht.
Myn Heere de Schout,
Bets.
Jan Willems, ende Arent Henricx.
Van Haerlem. Frans de Witte,
ende Bekeftevn.
'De ft.
Beeft,
ende Mr. Huge,
Van Leyden. Henrick Florys,
ende Mr. Willem.
Amfterdam. Hillebrant den Otter,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Dirck Jan Hoenff,
O 3
Jacob Pieters,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Meefter Florys,
ende Jan Befoelen.
Schiedam. Euert Willems,
ende Claes, Secretaris.
Gorichem. Ryswyck,
ende Jan Rutgers.
Schoonhouen. Florys Peters.
Van Ouwater. Cornelis Dircx,
ende Jan Pieter ff.
Horen. Pieter Dirx,
ende Heyndrick Dircx.
Edam. Mr. Jan Janff.
Van Alckmaer, Jan Janff,
ende Andries Pieters,
op
1529.



C 214 )
1529. ftg. 112,
OP ten voirfz 29. May, die Eedelen hebben verhaelt die lallen van den Lantman van voirgaende fcattingen, anticipatien,brant, roof, &c. ende van den fterfte van de Beeften, ende de faken waer vuyt, des nyet tegenftaende hebben geconfenteert hondert twintich duyfent gulden op fes jaren ende twaalf termynen, daer Kersmiffe commende ?t eerfte af zyn fal, verftaende dat de faken waer vuyt die geeyfcht zyn, fake fyn beyde den Keyferlicke Majefteyt angaende, ende betrouwende dat zyn Majefteyt zoe wel gehouden es te fortificeeren ende t'onderhouden Utrecht tot conferuatie van fynen Landen van Hollant, als om in Ytalien van nyeus Landen te conquefteren , gemerét de groote Beede , ordinaris als extraordinaris , Anticipatien , vercoopinge van Renten op 't Lant, als anders, daer mede zy gemolefteert zyn geweeft tot noch toe, ende dat zy de lefte Beede van tachtich duyfent geconfenteert hebben , mit conditie dat men hemlieden ter caufe van Utrecht nyet meer eyffchen en fal.
J)E Gedeputeerden van den Steden Dordrecht , Haerlem ende Amfterdam, fouden wel in defelue opinie van den Eedelen hebben geaccordeert, maer alfoe d'ander Steden nyet vuyterlicken belaft en waren: ende oick op dat zy hier confenterende, haer trouwe quyt fouden zyn, ende bouen enige faken elcx hadden noch te bedingen, zoe es d'antwoirdt vertoghen tot zy bouen fullen comrnen tot Bruffel den 6. Juny. Ende als fcheen an den Brief gefcreuen by de Heere van Hoichftraten an den Commiffariffen, ende zy Commiffariffen feluer
fey-



( 2i5 )
feyde, myn G. V. en foude mitte opinie van den voirfz Eedelen nyet willen te vreeden zyn , &c. maer wilde hebben de volle Petitie.
Dachuaert tot Bruffel
Den 7. Juny anno 1529.
PR^ESENTIBUS.
Myn Heeren Willem ende
van Alckma, Jan Dirck Symons.
ende Van Leyden.
Florys van Kyfhouck, Henrick Florys,
Cafteleyn van ter Claes Claeff,
Goude', als Gede- ende
puteerden van den Mr. Willem , Penfio-
Eedelen by aduys naris,
van de Heeren van Van Amfterdam.
Buren, Seuebergen Allart Bollarts,
ende Vyanen, ende Cornelis Benninck.
hebben gecompa- ende
reert, Mr. Andries.
Van Dordreght. Gouwe.
Jan Willems, Schout, Jacob Minnen,
Jan Willems , Burge- ende
meefter, Mr. Dirck.
ende Rotterdam.
Mr. Jooft Bets. Meefter Florys Penfio
Van Haarlem. naris.
Frans de Witte, Schiedam.
ende Claes Dircx, Secreta
Mr. Reyer, Burge- ris.
meefter. Gorichem.
Van Delft. Jan Janff van Kolen. Mr. Dirck van Beeft,
ü 4
7. Juny.



i«9. P«£. i '3-
Schoonhouen. ende
Willem Tin, Henrick Dircx, endé Enckhuyfen.
Henrick van Dobben. Wouter Vrancken,
Jlkmaer, ' Edam.
Jan JanfT, Mr. Jan Janff.
ende Van Oudewater.
Andries, Pieters Soon. Jan Pieters.
Hoorn. Pieter Dircx,
Die Gedeputeerden van den Staten van Hollant , nae veele ondervvys hemlieden gedaen , hebben geconfenteert in de voirfz Petitie van hondert twintich duyfent gulden voir t"Huwelick van den Keyfer, die geboorte van fyn eerfte Soone onfe Prince, fyn reyfe in Ytelie, ende coronatie, te betaalen binnen fes jaaren ende twaalf termynen, daer St. Jan commende t'eerfte termyn van fyn lal; op conditiën van geen JJrouwerien te ftellen ten platten Lande, ende die geftelt fyn af te doene, ende geen ceffien , refpyten noch atterminatien voirtaen te geuen buyten aduys van den Officier , ende Scepenen daer onder de Suppliant woonachtich is, die hem eerft op te fake informeren ende den Creditoren roepen ende hoiren fullen. Blyckende by acte hier van zynde geteyekent Y.
TNfgelicx hebben geconfenteert de voirfz tachtich duyfent guldens op twee toecommende Kersmisfe, te betaelen tot onderhoudt van den Luyden ende. makinge van den Slotet'Utrecht, ait conditiën dat zy voirtan in geen onderhout,
van



( air )
van Knechten nochte Fortificatiën ende réparatien van Sloten in Vryellant, Overfticht, Utrecht, ende elders gehouden fullen fyn yet te contribueren , meer ende buyren anderen Landen van de Keyferlyeke Majefteyt van herwerts ouer. Blyckende by acte geteyckent als bouen. Y.
NAer dit confent gedragen in 't openbaer voir myn G. V. ende heuren Raedt, foe hebbe ick naeder getreden by myn G. V. mit menige van den Gedeputeerden , ende hebbe haer G. ter prefentie van den Cardinael van Luyck, Bifcop van Palerme ende Hoichftrate^, verclaert de foberheyt ende cleynheyt van 't Lant van Hollant, ende fyne armoeden, concluderende by veele redenen, dat de Keyferlycke Majefteyt den feluen voir den toecomjnende tyt verdragen moet meer fubuentien t'eyffchen tot dat zy wat becommen zyn , alfoo zy bouen alle anderen Landen gecontribucert hebben in de lange voirgaende oirloge, ende nyet te compareren en fyn by d'andere Landen, want het minfte Quartier van Brabant beter es dan geheel Hollant van proftyi ende incomfte, &c. welcke doliantien myn G V. ende Stathouder belaft hebben te ftellen b> Gefchrifte, om te feynden an den Keyfer.
T7"An hier fyn ick mit Bets geordonneert tc * reyfen tot Cameryck om te verfoucken re ftitutie van den genomen Goeden ter Zee, en de ick hebbe gevaceert vier en feftich dagen ende Bets heeft gevaceert.
Q 5 No
1529.
7. Juny*
j.



7-Juny.
Pag. 114
iZ'Auguft.
C 218 )
^Ota dat ick tot Cameryck meer dan een maent hebbe gevaceert nae Meefter Jooft Bets, ende dat Bets t'huys gecommen fynde een Dachuaert van den Steden geweeft es in den Hage, om te maken een Acte dat Willem Goudt Rentmeeller hem foude verobligeeren voir feker Finantie tot volmakinge van de Steréte binnen Utrecht, weluerftaende dat hy hem fal rembourferen van de Penningen die 't Lant daer toe belooft heeft te betaalen tot twee Kersmiffen, daer Kersmiffe commende d'eerfte van weefen fal, 't welck ick my refereere tot te Nemorie van Bets.
Dachuaert in den Hage
Den 23. Augujly anno 1529. ,
op die fculden ende acbterweefen van Gerit Geerlofs , Rentmeefter particulier in 't Quartier van der Goude.
PRjëSEN T IB U.S. Van Dordrecht. Van Leyden.
Jan Pieterfs, Mr. Willem , Penüo-
ende 't naris. Heerfcip van Wena. - Amfterdam.
Van Haerlem. Mr. Andries, PenfioFrans de Witte. naris.
Van Delft. Vander Gouwe.
Jan Aperff, Willem Janfs,
ende Jacob Minne,
Mr. Huge. ende Mr. Dirck.
De-



( 219 )
DEfe Dachuaert was befcrenen ten verfoucke van die van der Goude, die leggen wilden dat die Stadt van der Goude nyet en foude refponderen voir de Rentmeetter particulier Gerrit Geerlofs, dewelcke voir fyn fcult fugitiff was, mer dat de fcaden by den anderen Quartieren mede gedragen foude zyn, vuytgefondert Amfterdam die in des gemeen Lants renten nyet verbonden en ftaen, ende worde daer ouergeleyt tot groote fomme toe van renten die in Vlaenderen noch nyet geloft en waren by den voirfz Gerit, daeromme de Scepen van der Goude opgehouden worden, &c.concluderende tot garrant.
T"\Ie Gedeputeerden van Dordrecht, Delft, ende Leyden feyden dat elck Quartier hadde fynen Rentmeefter particulier tot verfoucke van den Steden in 't felue Quartiere, welcke Steden hadden elck genomen borgen van heuren Rentmeefter, ende daeromme elck voii den zynen verantwoirden moefte, ende an fynen Borge verhaelen, ende concludeerden dat die van der Goude oick fculdich waren fulcx te doene.
TLTAerlem om t'onderhouden vrientfchap wil * de lieuer tot drie ofte vier hondert guldei ten hoochften die van der Goude te baeten com men over 't gemeen Lant.
F\Ie van der Gouwe nae lange communicatiei ^ bekenden dat zy Huyfen ende Goeden ii handen hadden , foo veele datter geen groo verlies vallen er» foude, ende oick wiften z enige Borgen, &c. Eyr
1529.
I
t 1 t l



( Z20 )
W9- n Pag. 115.
ÜYntelicken myn Heere van AfTendelft, Mr.
Vincent, ende Jacob de Jonge Commiffariffen , Partyen gehoirt, hebben gevonden expediënt , onuermindert t'recht van Partyen, daer acte af gemaeft is, die ick onderteyckent hebbe-, ende my toe refereere.
TCk hebbe die van Amfterdanr mede in defe Dachuaert doen roupen , daer ick myn rapport van Camerycke gedaen hebbe in abfentie van Meefter Jooft Bets; ende ick hebbe gegeuen Inftruétie om die Getuygen te recolleren, achteruolgende 't appoinétement van den Commiffariffen tot Cameryck. Ende my es gelaft tot Middelburch ende elders in Zeelant my t'informeren op de namen van den Capiteynen in Bretaingne ende Normandie,endet'onderfoucken wat Goeden in de Plaetfen daer van den Hollanders ende gebeuyt mach zyn, in welcke fake ick by eftimatie gevaqeert mach hebben elf dagen fonder Bode.
17 Nde ick hebbe Dirck myn Bode daer gefonden die gevaceert heeft fes dagen. • Ende betaelt voir de twee Certificatien ende Glercken Drinckgelt twee ponden feftien fchell.
TTem die van Delft hebben verthoont dat zy in den hueren geuonden hebben groote faulten in 't Ambachte van den Thinnegieters , ende dat het Thin gemaecl: in een van den Steden van Hollant luttel mach gelden in d'ander Stede ; ende elck laket of mispryft des anders werck. Cloncluderende om te maken een gelycke Ordonnantie ouer al Hollant,
lus-



( 221 )
INsgelicx hebben die van Delft verthoont dat de Tollenaer t'Antwerpen heuren Poirteren wille verdachuaerden in den Raedt van Brabant , om t'hebben tol van dat zy dagelicx nae ouder gewoonten feylen mit heuren Bierfcepen in Vlaenderen, ouer den Stroom van Brabant o-enoemt Stockachter, 't elck es de queftie t'anderen tyden by Merikenen Pottelberge gemoueert, die ick - in mynen tyt afgeleyt hebbe. Ende zyn dele twee faken gereferueert tot ten ii. Septembris dat men in den Hage vergaderen fal, om te deputeeren die tot Cameryclï .reyfen fullen, achteruolgende het affcheyt ende rapport voirfz.
Dachuaert van den fes grooten Steden in den Hage
Den ii. Septembris anno 1529.
Jck gecommen zynde van der Goes ende Veere.
PRESENTEN.
Fan Dordreght. Van Leyden.
Mr. jooft Bets. Mr. Willem, Penfio
'Van Haerlem. naris. Baniaert Saysfen. Van Amfterdam.
Van Delft. Buyfch Jans ,
Cornelis Aelbrechts, ende ende Mr. Andris.
Mr. Huge. Gouwe.
Mr. Dirck, Penfiom ris.
Acl
1529-
zi.duguft..
II. Stp~ temb,
l-



1529II. Septemb.
Pag. II6.
Cocj van den Cooren.
C 111 )
AChteruolgende de voirgaende Dachuaert, omme te deputeren die tot Cameryck lullen reyfen, fijn gedeputeert fonder verdrach, d'Aduocaet mit Mr. Andries van Amfterdam. Weluerltaende zoe verre myn G. V. de coft wilt doen van den Commiffariffen die tot Cameryck fullen weefen.
MEelter Jooft ende ick hebben geeyfeht betaelinge van onfe vacatiën, te wetenevoir hem twee Philipus guldens 's daechs,ende voir my drie Ryns gulden, bouen de Wagenhuyre. Die voirfz Gedeputeerden, kenden redelick te weefen dat men ons betaele, maer en waren nyet geamftorifeert onfe Dachgelde te taxeeren , 't welck zy referueren ter naefter Dachuaert, hoopende te doen goetraport,ende myn excufatie van defe reyfe te doen en mocht my nyet helpen. Ut infra.
TTem van den Thinnegieters es gemeyn coftume, dat zy acht' pont Loots doen in 't hondert van 't fin tin. Ende fullen dit bat raportercn totte naefter Dachuaert.
TTem my es gelaft te fcryuen an den'Tollenaer van Antwerpen dele fake vuyt te ftellen tot myn compfte.by hem, als ick gefcreuen hebbe.
;ie"pNde men fal dit clagen myn Heere den Stathouder mitte moleftatie van Jan Pels, die nu wederomme eyfcht Congie-geit van't Cooren geuoert vuyter Maze ende 't Vlye, daer deur die van Bremen ende Danfick heur Cooren
ge-



( 223 )
geuoert hebben in Vranckryck , Portugale , ende andere Landen , daer Coorens gebreck es, fonder in defe Landen te comrnen, daer deur de Coopraanfcep ende 't weluaeren van dien vuyt defe Landen verdreuen wort, als men nu mach fien by experientien, ende t'anderen tyde wel verclaert es.
TTem ick hebbe den voirfz Gedeputeerden verthoont, dat ick enige concept hadde gemaect omme te verthoonen d'armoede van deefe Landen , die by d'andere Landen ymmers by 't minfte Quartier van Brabant nyet te gebleken en es, 't welck myn Heere van Hoichftraten begeert 'te hebben, om te fchicken an den Keyfer dat deefe Landen voir den toecoomende tyden, mogen blyuengefupporteertvan groote Beeden, dat ick fonder eerft geuifiteert ende raedt van den Steden :nyet en foude willen ouergeuen , quia littera fcripta manet. Ymmer wel een fake es om rypelycken op te letten by hulp van den Raedt ende Rekencamer, &c. Die Gedeputeerden hebben geweygert op dit pas 't felue concept te willen leefen, 't felfde vuytftellende totter naefter Dachuaert, om dan te vifiteren ende te uferen van aduys van den voirfz Raede ende Camere, &c.
Dachuaert in myn abfentie
Den . . Novembris.
NOta, Dat ick weefende tot Cameryck mit Meefter Andries, foe heeft myn G. V. gefcreuen an den Steden van Hollant, om aduys
1529-
11. Sep~
temb.
, Novemt.



1529.
.t-Novcmb. Pag. 117.
30. en
laetflenDi
tembeu
PR^SENTIBU^ Van Dordrecht. nfit Mr. Jooft Bets. Baniaert.
Van Haarlem. Delft. Jan van Schaegen, Mr. Willem van Alck-
ende ma, Penfionaris.
Frans de Witte, Burgemeefters,
Var-
uys van fekere vryheyt die de Schotten anhaef G. verfocht hebben om enige Coopmenfcepen vuyt deefen Landen. Daer op by den Steden geaduyfeert es, dat men den Scotten nyet meer vryheeden en behoirt te confenteren, dan den Onderlaten van den Keyfer, die gaerne blyuen fouden in de Coopmanfcepe, &c. daer van ick my refereere totten Regüler van Meefter Jooft Bets, die myn Officie heeft bewaert.
IN defe Dachuaert hebben die Steden gepaffeert ende geaccordeert den Aduocaet drie Ryns gulden 's daechs, en Mr. Jooft Bets twee Philippus guldens daechs, die fyn Ordonnantie van den Greffier heeft ter caufe van de eerfte reyfe befcreuen den 28. Juny tot Cameryck , die colten van Wagenhuere zyn gereferneert tot den Aduocaet gecomen fal fyn van Cameryck vuyt die tweede reyfe. Ut infra.
Dachuaert in den Hage van den grooten en^ de cleynen Steden van Hollant gehouden
Den 30. ende laetften Decemhris anno i529«



C )
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Allart Bollarts 4 Cornelis Henricx,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Rotterdam. Meefter Florys Penfionaris.
Schiedam. Claes Dircx, Penfionaris.
IN den eerften, Meefter Andris ende ick hebben gedaen ons rapport van de twee Camericxe reyfen. Ende verclaert datter yemant geordonneert moet worcen om 's anderdachs nae Regum te reyfen mitten befcadigen an myn G. V. om te weeten d'antwoirt van den Coninck van Vranckryck en de Keyfer, om te comrnen tot arreften op ten Franchoifen endé hneren Goeden weelende in deefe Lande, achteruolgende de Requefte gedaen myn G. V. ende haer beloften, &c.
CEcundo , hebbe ick geëyft voir myn vacacatien 's daechs drie rynsgulden, ende voir Meefter Andries twee Philips guldens, gelycken Meefter Jooft ende my geconfenteert es geweeft voir die eerfte reife van Camerick ut fuI. Deel. P pta,
Hoorn. Jan Mathyff, ende Mr. Pieter.
Enckhuyfen. Frederick ZegerfSj ende
Frederick Hermanfs.
Edam. Mr. Jan, Penfionaris
Munnickendam. Adam Janfs.
Grootebronck. Pieter Janfs, Burge meefter.
1529.
30. en laeU ften Decemb.
?ag. 118.



( 226 )
1529-
jo. en laetfien Deeemb.
pra, ende daerenbouen voir de maeltyden gefchonken den Commisfaris tot Camerick tusfchen feeuen endeachtponden grooten Vlaems, ende de Wagenhuyre mit anderen extraordinaris oncolten ; die Gedeputeerden hebben begeert rapport.
TTem ick heb oick gerapporteert dat Doétoir Herman 't Beftant mit die van Dantfick heeft gecontinueert voir noch drie jaaren , achteruolgende den Brieuen hunlieden daer van gegeven ; ende dat die van Dantfick eyfchen reftitutie van heur oude fcaeden gedaen op te traue, ende dat zy blyven willen by heur oude gewoonte van voir te coopen, ende onfe Goede te ftellen tot pryfe ende willen hebben den ouden tefpontgelt, t'vvelck nu min es dan lichten die Lifte geilek es geweest.
TNsgelicx heeft DoéTror Herman geraporteert, dat die van Lubeck cum fociis Wenfche Steden heurlieder fcaden ouer fullen feynden voir Paesfchen, om den eerften dach July te houden Dachuaert tot Bremen, om mit vrientfcep ofte rechte te termineeren de queflien en gefrillen. Hier toe fal men yemant binnen middelen tyde deputeren, achtervolgende den affcheyt by Meefter Cornelis, &c. gefloten tot Lubeck anno 1525.
T Tem die Gedeputeerden hebben my belast de drie Acquyten van Willem Gout Rentmeester te attacheren an de Octroyen van de verfegelde Renten, tot last van den Keyfer t'eynden den eerlte drie jaeren, &c.
Item



c )
TTem die Gedeputeerden hebben genomen lecture, ende begeert Copie om t'huys te raporteren het Concept 't welck ick gemaect. ende myn G. V. verthoont hebbe op te cleynhede ende armoede van 't Lant van Hollant, 't welck by 't minfte Quartier van Brabant nyet te gelycken en mach worden, ende zy fullen 't felue corrigeren, meerderen ofte minderen, elcx nae dat hy fyn Quartier in 't particulier best kent, ende fullen antwoirt ter naefter Dachuaert innebringen.
]Mf Y es gelast te vererygen Brieuen van Beneden of bouen om afgedaen t'hebben de Meete tot Yerfieckeroort die 't geley geit nemen , gemerct de Keyfer op fynen Tollen die
Meete afgeftelt heeft.
TTem van Clement Wolfferts die fcult rekent ■■■ op 't Lant ter eaufe van d'oude oirloge van Utrecht, daer van zyn befcheyt es onder Meester Joost Sasbout, ende voirgeftaen wort ouermits dat hy een arm oudt Man mit veel Kinderen belast es; by Mr. Jan Benninck ende die van Amfterdam es'gefeyt dat ick myinformeere, ende dat de fake gehandelt worde by den ouden Rentmeefteren die de faken van Utrecht weeten. Ende dat beter es hem wat te geuen vuyt gracie , dan defe fake te compoferen om der coiifequentie wille, datter veele van gelycken fouden mogen eyffchen, die betaelt of mit reedene gecontenteert zyn by onfen Voirfaeten, &c.
P 2 Item
1529.
;o- en laet' len De;tmb.
Meete tot
Yetfieke-
coort.
Pag. 119.



30 en laetften Decemb.Roerende de Tollen van Hollanc.
\
iï. ia. e; 13. Jan.
Jan van Schagen.
Van
TTem hier heeft Frans de Witte verclaert dat d'interpretatie van de vryheyt van den Tollen gegeuen die van Hollant, gedaen es geweest , om dat die Scepen blyuen liggende in Zeelant , ende aldaer heur Zout, Wynen, Fruyt vuyt tappende, 't welck vreemde Natien brengen ende Tollen van betaelen, 't welck de meeninge van den Grauen nyet geweeft en es, maer dat de Scepen mitte Coopmanfcepen fouden comrnen leggen in Hollant ofte oostxvaerts ende elders daer mede vaeren fouden, &c. Hier es lange debat geweest, de Steden fullen doen rapport, om dit te verthoonen generalicken myn G. V. om af te hebben, maer indien zy 't nyet af doen en wilt , zoe fal elck die in fyn poffelfie ende title geturbeert wort jufticie verfoucken als maintenuen, etc.
DE Gedeputeerden voirfz hebben genomen rapport op dat voirfz ftaet, ende interpretatie van den Tollen vry mitte andere pointen tot op den 11. January, zoe verde zylieden by den Stathouder Hoichftraten die men feyt te weefen op commende wegen naer Hollant.
Dachuaert in den Hage
, Den 11. 12. en 13. January anno 1529, ftilo Hollandia?.
PRESENTEN.
Fan Dordrecht. Gerit van Montfort? Mr. Joost Bets. ende Van Haerlem. Baniaert.



f 229 )
Fan Delft. Cornelis Dïrcx,
Jacob Oom, ende
Dirck Duyst, Mr. Andries.
ende Vander Gouwe.
Mr. Willem. Willem Jan , Burge-
en des anderen- meefter.
daechs , Van Rotterdam.
Jan Aperff, Meefter Florys.
Vranck PieterfT, Schiedam.
mit Claes Dircx,
Mr. Willem. Van Horen ende Enck
Van Leyden. huyfen, die ten laet Mr. Willem, Penfio- ften Dachuaert wa
naris. *en, ut fupra. Amfterdam. Allart Bollarts,
OP ten n. January anno i$ni.ftilo Hol landice , hebben die Gedeputeerden vai den grooten Steden ende cleyne toegetaxeer voir onfe reyfe van Cameryck daer zy ons al gedancr, hebben, te weeten voir my drie pon 's daechs, ende voir Mr. Andries twee por tien fchellingen van veertich grooten 't pont ende voir de maeltyt gefchoncken den Con misfarisfen ende pourfuivanten twee enveei tich pont , ende van Aften ende Inftrumente verleyt drie pont negen fchellingen; die va Leyden feyden mitten eerften indien de bs fcadigen tot reftitutie quamen foo behoirden 1 ons te loonen, ende indien nyet, foe foude wy van 't Lant geloont worden. Maer alz( zy geen geuolch en hadden , zoe heeft Mr. Wi lem Penfionaris myn gefeyt dat hy hem co: form maecle mitten anderen als voiru ftae P 3 E
11. 12 en 13- Jan.
1
t
i
t
9
1-
'-Pag. I2».1 n
B
y
n >e 11t.:i-



( 23o )
1529. li. ia. en 13- Jan-
Carte van't Lant te maken by Jan de Pape.
Ende ick hebbe geuaceert den tyt van drie en tnegentich dagen, ende Mr. Andries vyf en tnegentich dagen.
gEcundo, die van Haerlem ende Amfterdam hebben wy geleuert die difpofitien van heur Quartier , om te adderen in 't gunt dat men ouergeuen fal van de cleynheyt, fnoetheyt ende groten oncoften van 't Lant van Hollant, om te verthoonen die groote armoede. Ende my es gelaft te fpreken Jan de Pape, om te maken een Carte van 't geheel Lant, die feyt dat hy wel drie maenden tyts daer toe behouuen foude, ende dat hy t'anderen tyden daer toe verfocht es geweeft by de Heere van Dormont, die hem prefenteerde drie hondert guldens , die hy refufeerde. Die Gedeputeerden op ten 13. gehoirt hebbende dit rapport, hebben gefeyt dat men noch vertouuen fal mitte voirfz Jan te ftellen in Jt werck.
'JJ'Ertio, die meefte opinie es dat men an myn G. V. ende Stathouder Staetsgewys veruolgen fal om afgedaen te hebben de interpretatie by Frans de Witte , Parthie ongehoirt vercregen, contrarie den Preuilegien van tolvry den Steden gegeuen, die daer van zyn in vredelicke poffeffie, ende zoe verre myn G. V. dat nyet af en doet te veruolgen oepeninge van Jufticie in den Raedt van Hollant, of ten minften in den groten Raet, aldaer elck die geturbeert es of fal worden by Frans de Witte ofte zyn Subftituten van den Tollenaers, fal mogen intenteren compiaincte, om te blyuen in fijn posfesfie, gemercl de preuilegien di-
uepfctj



f 231 )
uerfch zyn, ende nyemant actie en competeert dan die geturbeert wort, ende dit 't fonderen in 't Preuilegie van Hertoge Philips gegeuen anno 1452. , geteyckent by A. dekPorte, &c.
QUarto, oick te veruolgen dat die van Hollant ende alle die geene die fullen willen vaeren vuyt t'Vlie ofte die Maze, fal blyuen ongemalefteert van den Congiegelde, daer Jan Pels Commisfaris van es , ende dreycht t'executeeren , contrarie t'Previlegie van den Steden ende 't Lant, ende de poffefïie van dien; ende ingeualle zy dat nyet en doet, te verfoucken de fake in Juftitie gecommitteert te zyn, ende elcx die gemolefteert wort, fal hem mit rechte mogen oppoferen by maitenue of complainéte , ende es defe fake dyckwil opgelet oeweeft tot de compfte van myn Heere den Stathouder in Hollant, mitte faken van den Brouwerien ende diergelycke.
QUinto, angaende dat Clement Wolfferts van Amfterdam eyfcht 't Lant veertien hondert gulden, ter caufe van dienften ende Verleytgeltin den oirloge van Utrecht oft Montfoort, blyckende by den fack geleyt onder Mr. Joofl Sasbout. Es gefeyt dat van quader confequentie zyn foude in deefe fake te treeden, om dal oude faken zyn, ende mogelyck vernuecht is. dat ick de Sack wederom foude leueren in handen van Mr. Jooft, ende leggen dat de Stedei -de fake committeren ter Jüfticie, indien di voorfz Clement playten wilt, &c.
P 4 Sex
Sex-
1529. 11. 12. en 13. Jan.
' Pag. i*U l



>520-
II. 12. en 13- Jan.
Ij.Januq*
JJExto, van de Meete ende Drinckwyn tot Yerfickeroert, roerende t'Geleygelt, ende aick van den dachten van Delft, dat den Tollenaer van Brabant wilt hebben Tol van den Bierfcepen die vaeren deur Stockachter voorby Calloe, 't welck es de Honte, daer hier voircyts proces om es geweeft, ende my gelaflande Reekencamer te crygen Copien autentycq vuyte Ordonnantie van den Tolle, ende van der Sententie gegeuen tuffchen den Tollenaer van Brabant, ende den Tollenaer van Zeelant anno 1504. &c.
QP ten 13. Jannuary voorfz, es t'affcheyt van deefer Dachuaert geweeft, dat elck van den Steden hen op ten 17 dach vinden fullen tot Mechelen by my G. V. ende Stathouder, pm mit remonflrantien epde beede afgedaen te hebben de voorfz interpretatie, ende belet van Frans de Witte, indien nyet, te verfoucken Jufticie ut fupra. Infgelicx van Congiegelt en, de ander poincten opgelet.
Dachuaert tot Mechelen van den grooten Steden
Den 17. January anno 1529, ltilo Hollandiae.
AChteruolgende hetaffcheytvan den voirfz Dachuaert zyn de Gedeputeerden van den vyf groote Steden, ende ick als lalt heb-' bende voir de Stadt Leyden, gecompareert tot Mechelen; ende hebben eerft gedaen onfe doliantien contra Frans de Witte an myn Heere
van



C 233 )
van Hoichftraten Stadthouder van Hollant, die verclaerdc dat hy zyns weeten nyet geweest en hadde in den Raedt, daer Frans de Witte die Acte van d'interpretatie tegens de vryheyt van den Preuilegien roerende den Tollen van Hollant ende Zeelant vercregen hadde, waeromme myn Heere begeerde dat de Steden fouden maken Requefte om te verthoonen myn G. V. ende haren fecreten Raedt van heurlieder grieuen. Welcke Requefte gemaect ende gefondeert es geweeft op te nulliteyt van de voirfz A&e , als gegeuen Parthje ongeroupen ende ongehoirt , begeeren dat defelue Acte foude worden gecaffeert, ende indien Frans de Witte yet eyffchen wilde of leggen , dat die van I lollant nu anders heur Preuilegie ufeerden dan fy ouer hondert jaeren , ende fonderlinge dielaetfte vier of vyf jaeren, dat hy felue Tollenaei geweeft es, 't felue eyffchen ende leggen foude in jufticie, latende binnen middelen tydc den Supplianten in heure oude poflelüe.
t~~\V welcke Requefte Frans de Witte als Tol ^ lenaer, mitsgaders den Procureur Generae geroupen es geweeft, om te feggen die reede ne by dewelcke hy d'Acte fuftineren wilt o: daer van renunchieren. Achtervolgende dee fen, heeft Frans de Witte by aduys ende raed van den Procureur Generael fcriftelicken fiji antwoirt ouergegeuen in den fecreten Raedt ende de Steden hebben verfocht Appointemen pp heur Requefte. Ende es hemlieden-geap pointeert geweeft dat myn G. V. defe fak committeert der jufticien inden feerqten Raedt fonder dat d'antvvoirde van Frans den Suppli P 5 an
>529. 17. January.
i
t Pag, 12 a. I
>
t
5



( 234 )
1529\y.Janua-
'J-
i i
5 i
t
B.Feèruar.
'3
inten verthoont es geweest, daer van fy anderwerf gedaen hebben heur doleantie an den Stathouder voirfz, begeerende voirgeftaen te zyn, dewelcke fondeiiinge my verweeten heeft, dat ick de faeke te zeer bitterlick veruolchde, ;nde dat de Keyfer fyn recht foude voirftaen. Daer wederomme op gefeyt worde dat nyenant en begeerde den Keyfer te prejudicieeren, naer beuonden foude worden dat de Keyfer fcade foude lyden indien de fake van den Con*ien ende Tollen effect forteren naer 't voirremen van die vander Financie, dewelcke onè Partien ende jugen in den fecreten Raede fijn fouden^
p'Inaliter myn Heere feyde dat hy comrnen foude tot Utrecht ende daer den Staten foude loen befcryuen, om hem van als t'informeren mde 't Lant voir te ftaen daer zy in gerechticht "ouden zyn , ende nyet vorder. Daer mede de Gedeputeerden van Mechelen gereyft zyn, enIe gecompareert t'Utrecht ut infra.
Dachuaert tot Utrecht
Den 8. February anna 1529., ftilo Hollandiaj.
PRiESENTIBUS 3ie Prelaten van Eg- Willem van Alckma, mont ende Bern- Ridderen, hem, De Johcker van Hoer¬
de Heeren Jan vanDu- lem, voirde, Bailleul,
Wyn-



(235;
Wyngaerde, Van Leyden.
ende Florys Dircx, Poelgeeft. ende
Van Dordrecht. Mr. Symon. Mr. jooft Bets. Amfterdam.
Van Haerlem. Andries Bollarts,
Montfoott, Cornelis Bennick,
ende ende
Frans de Witte, Mr. Andries.
Van Delft. Vander Gouwe.
Mr. Willem, Penfio- Mr. Dirck, Penfionc naris. ris.
OP defe Dachuaert den 10. February, hee myn Heere van Hoichftraten mitten Ai diencier als Commiffarilfen van den Keyfei ■den Staten van Hollant doen proponeren t monde van de Heere van Alfendelft, eerft Raei ende Prefident drie poinéten.
IN den eerften, dat de Prelaten van E mont ende Bernhem mitten Eedelen t vyf toe, ende de fes groote Steden fqudi willen befegelen ende confirmeren den Tra 'taet van Madril ende Camericken, gemae tusfchen den Keyfer ende Coninck v Vranckryck, daer toe myn Heere my g laft heeft te reyfen in de fes groote Stede Ende de voirfz drie Staten hebben de voh Traclaten van payfe befegelt ende befw ren, als blyct by der Copie daer van zy de. •
TEn tweeden, dat de Beede van hond duvfcnt Croonen den Keyfer gec<
fi
15*9. Z.Fchuiar.
?t t•>
y jt
l- Pag.' 213.
Dt
:a c-
a
tn .
e-
n.
fz
0-
n-
:rt >n:n-



1529.
%Jtbruar.
Dachr
( 236 )
Tenteert op fes jaren ende twaelf termynen, voir fijn Huwelijck, eerfte geboren Zoone, Coronatie ende reyfe van Ytalien, daer St. Jans Miffe commende het derde termyn fijn fal, die fes groote Steden fouden willen leenen heur Segelen, om voir de negen termynen te verfegelen Renten den Penningh feftien, tot drie duyfent negen hondert tot lafte van den Keyfer die de Renten jaerlicx betaelen fal, ende mitte Penningen als die by 't Lant opgebracht fullen worden, zoo fal de Rentmeefter de voirfz Renten fucceffiue loffen, fulcx dat 't Lant nochte de groote Steden geen laft hebben en fullen by de voirfz verfegelinge. Want anders de Keyfer de voirfz Penningen op Financie nemen moet, welcke Finantie 't Principael ineeten fal, foe dat fyne Majefteyt luttel profyt van 't voirfz confent of beede hebben foude.
'T'En derden, alzoe die van Hollant tot volmakinge van de Sterfte van Utrecht, hebben geconfenteert tachtich duyfent gulden , daer de Jaetfte helfte van verfchynen fal Kersmiffe 1530. commende, worde begeert dat zy de Penningen fouden willen opbrengen by anticipatie Bamiffe commende, gemerft dat de Penningen by Financie opgebracht zyn, ende mits betaelende den Coopluyden in de Bamis Marei: , foude een half jaer Financies befcut worden, 't welck beeter ware dat an de voirfz Sterfte geemployeert worde.



( 237 )
Dachuaert van de Staten in den Hage
Den i3. en 19. February anno 1529. fiilo Hollandiaj.
op de voirfz twee pointen geproponeert in de Stadt Utrecht.
PR/ESENTIBUS Beyde Heeren van Du- Delft.
venvoirde, Jan Aperif,
Willem van Alckma, Pieter Dircx,
Willem Oem, Ridde- TTT,f"de -r, r
ren< Mr. Willem, Penfio
Gerit van Poelgeest, naris.
ende Van Leyden.
Florvs van Wyngaer- Dirck Floryff, oen, &c. , e e"de
Van Dordrecht. Mr. Symon.
Bets ende
Van Haarlem. Mr. Andries. Frans de Witte, . Gomve.
ende Cnmpen Schout,
Baniaert. ende Mr. Dirck.
Die Eedelen ende Gedeputeerden van Dordrecht, Haerlem ende Leyden, hebben in de voirfz twee laetfte poindten geaccordeert, op hoope dat de Congien van het Coorn te voeren vuyt ten Lande, afgedaen fijüea worden , daer de Heere van Warmen toe gecommitteert es, om te informeeren wat fcaede de-
18. eh fOj February',
Pag. 124»



15*918 en 19 February.
Item
r 238;
fe Landen ende oick de Keyfer hebben by t'verbot van geen Ooffers Cooren te voeren vuyt delen Landen dan mit Congie; insgelicx dat myn Heere verftaen fal de faken van den Tollen die Frans de Witte heffen wilt op ten vrien Plaetfen van Hollant. Ten derde oick dat men nyet brouwen en fal op ten Dorpen by forme van neringe , &c. Ende oick op hoope dat myn Heere fal ordonneren een Stathouder op 't Slot van Utrecht die te verhelen heeft ende Borgen ftellen mach, mit meer diergelicke cleyne faken dienende tot eere ende proffyt van den Lande, &c.
TjT^ïe van Delft, Amfterdam, ende der Goude en hadden geenen last te verftaen tot te voirfz twee poincten, ten ware dat eerft ende al voiren in de voirfz queftien van den Congien ende Tolrecht, voirfien ende argedaen waren , ende verfochten dat Frans de Witte d'Aéte van der interpretatie vercregen ongeroupen ende ongehoirt, af foude willen doen, als null riegeen, ende fcriven op, op cautie, tot dat defe queftien gedecideert fouden zyn,t'welck Frans nyet accorderen en wilde , ende myn Heere van Affendelft als Commisfaris en hadde geenen laft hier inne te voirfien, waeromme hy d'Eedelen ende drie Steden dancte van heurlieder antwoirde, befcheydende den Steden, dach, te weefen t'Utrecht den 24 om te geuen antwoirt myn Heere den Stathouder, ende om de faken daer t'onderfoucken van t'recht dat de Steden pretenderen van Tolle vry.



C 239 )
TTem die van Dordrecht, hebben begeert op die van Amfterdam dat zy tot 's Lants coste , fouden willen den voirfz Commiflaris Duuevoirde doen doen de voirfz informatie op ten Congien: d'ander Steden dit hoirende en hebbender nyet tegens gefeyt, ergo tacite geconfenteert , t'welck die van Amfterdam op my begeert hebben geteyckent te worden.
TTem my es oick gelaft te vernemen an den Commiflaris van des gemeen Lants Reekeninge, hoe veel die Dorpen onder Egmont gelegen noch fculdich zyn van voirleden gelofte Renten tot proffyt van den Lande, om dat geweeten , den Staten an te brengen om veruolcht te worden als redene eyffchen fal.
Dachuaert tot Utrecht
Den voirfz 24. February anno 1529. ftilo Holfandise, voir Paeffchen,
van den Eedelen ende Steden, by de Heere van Affendelft gedaen, op 't affcheyt van de voirfz Petitie ende Dachuaert van den Hage, &c. Ended'antwoirde principale gefchiede den 3. Marty.
PRiESENTIBUS. Heere Willem van Fan Dordrecht.
Alckma, Ridder, Damafs Philips, ende ende
Florys van Kyfhouck, Mr. Jooft Bets. Cafteleyn van der
Gouwe. Fan
18. en i<fi February.
Pag. 125. 24. Febr.



54. Febr.
. ( 240 )
Fan Haarlem. AmJlerdaM.
Frans de Witte, A'llart Bollarts,
Jacob van Montfort, Hillebrant Jans,
ende Cornelis Bahnick,
Baniaert. ende
Delft. Mr. Andries.
Jan AperiT, Vander Gouwe.
ende De Schout Crimpe,
Mr. Willem, Penfio- ende
naris. Mr. Dirck.
Van Leyden. Ende veele van de
Mr. Willem, Penüo- Waterlantle Steden
naris. ende Dorpen.
Die Eedele ende Steden van Dordrecht, Haerlem, en Leyden hebben geconfenteert in de anticipatie te doene tot Bamiffe van de veertich duyfent die verfchynen fullen tot Kersmiffe 1530. naeltcomende, foo dat de Penningen meer verftrecken ende tot volmakinge van den ftercte t'Utrecht mach geemployeert worden, daer van ick acte in Pampieren hebbe o-egeuen Hoichltraten, ende hier naer hebben d'ander drie Steden hem conform gemaeél, ut infra.
Die voirfz Eedelen ende Steden, hebben oick geconfenteert te leenen haer Zegel den Keyfer, om te mogen vefegelen drie duyfent negen hondert pont van veertich groten tot lafte van den Keyfer, die nyemant in 't Lant van Hollant tot coopen conftringeren en fal, ende dat fijn Majefteyt betaelen fal t'verloop van den jaerlicxe Renten, ende 't Lant vryen faldat fy geen fcaden hebben en fullen van den Hooft53 pen-



C 241 )
penningen ; tot verfekertheyt van dien , fal Willem Gout nu ter tyt Rentmeefter, 't Lant geuen zyn Brieven van verbant, dat hy de Penningen van den eerften negenften termyn die Kersmiffe anno 1530. commende by hem geheuen fullen werden, om daer mede te losfen defe Renten naer aduenant die ftercken mogen , ende den Staten befcheyt fal laeten fien, dat die tot loffinge geemployeert fullen zyn, al eer hy den nauolgende termyn fal mogen eyffchen ofte ontfangen, ende alfoo voirts van termyn tot termyn tot ten laetften toe, ende fal bouen 't Hooftgelt van de loflinge betaelen die verfchenen Renten van andere des Keyfers Penningen. Ende oft gebeurde dat een ander Rentmeefter binnen middelen tyt gelieft worde in de plaetfe van Willem Goudt, foo fal defelue 't Lantbelouen als Willem Goudt belooft heeft, eer hy manen ofte ontfangen fal mogen, daer toe myn G. V. ofte Keyfer hem authoriferen fal , ende nu beloven fal j &c. Ende dit confenteren de voirfz Gedeputeerden op het toefeggen ende goede betrouwe van myn Heere van Hoichftraten, die belaft heeft d'informatie te doen volcomen by de Heere van Warmont roerende den Congiegelde van den Oofterfche ofte Vreemde Coren, ende de felue Impoft terftont af te doen, als hy by myn G. V. te Houe gekeert ofte gecommen fal zyn. Ende oick op hoope dat by beyden den Raeden , grooten ende fecreten, voir den eerften Juny commende fal doen decideren het poffeffoir op ten gefchille van der A&e by Frans de Witte als Tollenaer partie ongeroupen, ongehoir, fonder aduys op fijn fmifter te kennen I. Deel. q g«-
1529.
84. Febr. Pag. 126.
t



1529-
24» Febr,
Pach-
C 242 )
geuen vercregen; mit welcke Eedelen ende drie Steden voirfz, in de voirfz Petitiën mit conditiën als voiren, hun nae conform gemaeckt hebben, eerft die van der Goude, daer nae van Delft , ten laetfte die van Amfterdam; welverftaende dat Amfterdam fegelen fal op hem feluen nae ouder gewoonten; ende moeten de voirfz Steden eerft hebben Octroy om te mogen verfegelen , ende Brieuen van verfekertheyt ende een Acte van de voirfz Petitie, als die begeert es geweeft van myn G. V. ende Rentmeefter mitten voirfz conditiën, &c. dewelcke hebbende ick Acte geuen fal van den voirfz confente.
l~)Ie Steden hebben hier verfocht afgedaen te hebben de Brouwerien ten platten Lande, ende van geen meer te ftellen, achtervolgende de beloften van myn Heere van Hoichftrate hier voirtyts gedaen, maer die Eedelen, ende oick die van fijnen Raedt waren, hebben hun fulcx geinformeert dat hy geantwoirt heeft, dat de Steden hem vergen onmogelicke faken , dat hy geen macht en heeft over den grooten Eedelen, als Buren, Breederoede, Montfoort, ende andere, t'welck gehoirt de Steden verthogen zyn, fonder my verder te belaften enige folicitatie, ende es dit gefchiet ick fieck leggende tot Heer Jan Vos, als my geraporteert es geweest, quod notandum pro memoria.
TCk hebbe in principio Aprilis t'Utrechtby myn A Heere ontboden geweest, ende aldaer hem gegeuen, Aóte van de voirfz verfegelinge.



( H3 )
Dachuaert in den Hage
Den 20. Aprilis anno 1530. naer PaefTchen.
PRiESENTIBUS.
Van Dordrecht. Mr. Pieter,
Jacob van Tol, ende
Jan Ockers, Mr. Andries.
ende Gouwe.
-Bets. Willem Janff,
Van Haerlem. ende Mr. Lambrecht, Se- Mr. Dirck.
cretaris. Horen.
Van Delft. Pieter,
Jacob Oom, ende
ende Henrick Dircx.
Van Eynde. Edam.
Van Leyden. Mr. Jan, Secretaris.
Henrick Florys, Munnickendam.
ende Jooft Janfs , Burge-
Mr. Willem. meefter.
Amfterdam. Allart Bollarts,
Die Steden hebben gefloten datter twee van den Eedelen ende zy feluer in notable getale, bouen by myn G. V. ende Stathouder, den tweden May comrnen fullen om te folliciteren dat d'imformatie gedaen by de Heere van Warmont roerende den Congie - gelde geftelt op 't vuytvoeren van den vreemde Cooren gevinteert worde, ende dat defe queftie afgedaen zy, om te fcuwen t'intereft van den Keyfer ende fynen Landen van harwaerts ouer, fonderlinQ 2 gc
1530. zo.Aprilis,
Pag. 12?.



( 244 )
T530.
2o, Aprilis,
Pag. 12!
Des
ge Hollant de geheele negociatie van Ooften ende Weften gefcapen es te verliefen , &c.
TNsgelicx om afgedaen te hebben die Afte by *~ Frans de Witte Tollenaer parthien ongeroepen, óngehoïrt, ende fonder aduys van der Cameren van Hollant, contrarie den Preuilegien van den Tollen vry van Hollant, ende fonderlinge het poffelfoir, ende nulliteyt van de voirfz Acte voir den eerften Juny commende by beyden den fecreten ende groten Raeden, achteruolgende den belofte van myn Heere van Hoichftraten van beyden voirfz poincten den Staten van Hollant t'Utrecht gedaen. Maer indien enige Procelfen in 't principael of om t'exhiberen enige tytelen van Tolle vry foude moeten gefchien 4 zoe wil elck fyn Preuilegie in 't particulier mit Jufticie voirftaen, om dat de Preuilegien diversch zyn, daer de voirfz Staten noch bouen van mit malcander concluderen fullen.
rPEn derden es gefeyt dat men Doftor Herman Suyderhuyfen fal vraegen, of de fes Wenfche Steden heur dachten ouergefonden hebben als de Befcadigen van Hollant hebben gedaen, ende indien nyet, foe fal men doen !. fcryuen dat by ons nyet en ftaet dat die Dachuaert tot Bremen geleyt. den eerften July comende , nyet gehouden en worden, want fonder heur fcaden eerft gefien, en connendievan Hollant nyet beraden comrnen ter voirfz Dachuaert, om hemlieden alfoe te ftellen in moram.



C 245 )
HEs verfocht by den vyf Steden, ende Amfterdam hebben geconfenteert dat zy verfchieten fullen die vacatiën van den Heere van Waermont zyn Adjoinft, ende Mr. Andries, gedaen in de fake van Congiegelde, ende es Ordonnantie vuyt mynen name gemaeót op ten Rentmeefter Cryfpyn.
TV/TY es gelaft voir te reyfen bouen, ende te folliciteren dat de voirfz informatie daer gebrocht worde tegens de comfte van den yoirfz Staten, ende oick om te folliciteren onfe behouften van den voirfz verfegelinge, als Octroy, Acte van verfekertheyt, ende datter an cleeft. Insgelicx dat den Drinckwyn ende Mede, voir den Tollen van der geleyden of gedaen zyn mach op 't fcriuen van heur Brief an myn G. V.
Dachuaert tot Mechelen van den Staten van Hollant, aldaergecompareert.
Den 5. May anno 1530.
PRESENTEN. Heer Willem van Alck- ende
ma, Joolt Gans.
ende Van Delft.
Florys vanKyfhouck. Mr. Dirck van Beeft,
Van Dordreght. ende
Cornelis Witte, Vranck Pieterfs.
ende Van Leyden.
Mr. Jooft Bets. Jacob Cornelis,
Van Haerlem. Jooft Janfs,
Q 3 e"-
1530.
2o.April)S>
5. May.



153°. 5- May.
Pag. 129
(;
ende ende
Meefter Willem, Pen- Mr. Dirck.
iionaris. Hoorn.
Fan Amfterdam. Mr. Pieter,- Burge-
Allart Bollarts, meefter.
Mr. Pieter Colyn, ende
ende Van Edam.
Mr. Andries. r Mr. Jan, Secretaris. Gouwe.
Willem Jan Janfs, -' *
T^VOnderdach den.£-Ma'y hebben die Staten \ JF hem verfchenen b'y myn Heere vanHoichftraten als Stadthouder-van Hollant, ende hebben achteruolgende zyne beloften gedaen t'Utrecht, verfocht an hem affifterïtie van den Congiegelde, hem prefenterende toebefegelt d'informatie gedaen by de Heere van Warmont, hartellcken remonttrerende 't intereft van den Keyfer ende fijne Landen. Insgelicx ten tweden hebbe ick verfocht, dat d'A&e van interpretatie by Frans de' Witte wcderoepen mochte zyn, ende indien Frans yet eyffchen wilt, dat hy die van Hollant roepenn jufticie , daer ende alfoe 't behoirt, nauolgende heurlieder Previlegie in Hollant. Ende want mit veele vuyrige woorden, dat by my gefeyt worde, heeft gefeyt dat ick gracelicken ende fmekende dit verthoonen foude op 's anderendaechs voir de Heeren van den grooten ende fecreten Raeden, die daer by hem in fyn Camere comen fouden. Myn Heere voirfz waerfcoude ons oick dat die van Delft ende der Gouwe berucht waren, dat zy fonder Congie groot Cooren vuyt Vlaendcren gevoert hadden buyten in vrempde Landen,



( 247 )
den, daer zy af hoiren fouden. Die van Delft ende der Gouw feyden dat zytter nyet af en wiften, ende indien yemant van heure Poirters dat gedaen hadden, dat men hemlieden"eerst roupen ende hoiren foude heurlieder deffentie, ende indien zy hen nyet en conden verantwoirden, dat men corrigere den fculdigen, zy oft Lant en fouden hen dat nyet onderwinden, &c.
P%Es anderdaechs hebben die voirfz Staten mit gracelicke woorden, oetmoedelicken verfocht an den voirfz Raeden, 't gunt dat voirfz ftaet, ende ick hebbe ouergegeuen fekere doliantie tegens Frans~de Witte, ende verfocht als voiren, insgelicx dat d'informatie van den Congiegelde geuifiteert mochte worden. Ende es oick belooft antwoirt te geuen in corten dagen daer mede wy redene hebben fouden te vreden te zyn. Mer èn werde tot die van Delft of der Goude nyet gefeyt van des voirfz ftaet.
TTem Dynsdaechs den 10. May, zyndieStaten voirfz ontboden in den fecreten Raede, aldaer geroepen waren die Prelident, Meefters Jerome van Dorpe, Lambert van Briaerde ende Gerit Muylart, Raetsluyden in den groten Raede, ter prefentie van den Procureur Generael ende Frans de Witte. Ende Palerme lafte den Staten noch eens te doen heuren eyfch, 't welck zy gedaen hebben, allegerende heure tytelen , confirmatien van dien pn majore , ende heurlieder poffelfie van dien pn minors, 6vC Concluderende d'Acte van interQ 4 pre
1530. 5- May.
lo.May.



( 248 )
15.1 o. lo.Maj.
'ag. 130,
prefatie (ter contrarie by Frans geobtineert, Partien ongeroupen , ongehoirt , ongedefendeert fonder aduys van Hollant gegeuen) &c. als nul ende negeen gerevoceert foude zyn, ten ware of de voirfz Procureur yet wilde leggen tot juftificatie van der feluer Acte, die Staten fouden daer op antwoirden, tot welcken fine ende geen andere zylieden daer gecommen waren ende die voirfz Stathouder van Hollant hemlieden beloeft hadden dit fomierlicken te doen termineren voir den eerften Juny commende. Die voirfz Procureur heeft gevraecht tot drie of viermael of de Staten geen yorder conclufie nemen en wilde, daer op fy telcken antwoirden dat zy geen ander nemen en wilden op dat pas , hy feyde datter hier yoirtyts Apppintement gegeuen was in de fake roerende den Preuilegien van ïollevry, dat de Staten daer op nemen fouden heure conclufie , hy foude antwoirden; daer op de Staten feyden datter geen Appointement en was dat hemlieden daer toe bedwingen mochte , maer het ftont in de wille van den Staten die altyt geclaecht hebben dat 't felue Appointement gegeuen was, fonder^t zy oit gehoirt hadden 't gunt dat de Procureur of Frans feggen wilde tot juftificatie van den feluen Appointemente. Ergo qul als d'Aéte voirfz, perfifterende; Ende hebben de Staten geexhibeert 't felfde Appointement op te Requefte geftelt den 23. January leftleeden, daer zy noyt mede te vreden geweeft, of gcaccepteert en hadden.
JL/TYn Heere van Palerme heeft verclaert ende * , gefeyt, myn G. V, wilt dat die van Hollant



( H9 )
lant fullen heure clachten by Gefcrifte ouergeuen aldaer in den fecreten Raede voir negen vuyren des anderen daechs. Contenderende tot beyde fynen, te weetene zoe wel tot annullatie van der voirfz Acte, als die polfeilie van heuren Preuilegien, daer van zy de Copien fullen ouergeuen , ende die Procureur Generael fal op als antwoirden, &c.
|"\P des anderendaechs te weetene den n.
May , zyn die Staten voirfz wederomme gecompareert in den fecreten Raede, ter pretentie van den voirfz Heeren ende Frans de Witte mitten Procureur Generael onfe partyen. Ende hebben my mit monde doen feggen dat zy aldaer gecomen waren , alleenlicken op 't aficheyt ende beloften van den voirfz Stathouder, om afgedaen ende gereuoceert te hebben de Acte van interpretatie van dato den 2i, Octobris voirfz, daer toe ende tot geen andere fine zy altyt hebben gecontendeert, ende noyt redene en hebben mogen hoiren waer mede de voirfz Frans of Procureur Generael defelue Acte wilde juftificeren. Ende nu dat erger es ende tot meerder grief van den Staten, gelaft worden Eyfichers te worden voir den fecreten Raede in de materie pofleflbir, ende t'exhiberen heurlieder Preuilegien , dewelcke mitsdien fouden worden litjgieux, daer toe zy nyet gelaft en waren, noch daeromme gecommen en waren. Verclaerden daeromme alfoe aldaer noch geen litifconteftatie ofte litilpendentie en was, of indien daer enige zyn mochte renuncieerden daer van, ende van den inftancie, referuerende heurlieder doliantien, om Q 5 in
1530. U.Maj.



( 250 )
li, May.
in tyt ende wyle te remonftreeren, daer zy hoopten dat bat gehoirt ende meerder vrugt doen foude tot heurer intentie ende voirnemen. Ende worde by myn Heere van Palerme gefeyt dat die Staten by Gefcrifte fouden ftellen dat voirfeyt es, om Acte daer van gemaect te worden, 't welck ick gedaen hebbe, ende die Staten gecorrigeert hebben, ende alzoe iffer A&e af gemaect. by den Secretaris Mr. Louys de Soete, daer toe ick my -refereere. Ende es de voirfz claufule van .rèferuatie vuyter Aéle ge. laten tegens onfe danck, want Palerme verboden hadde die daer inne te ftellen. Ende alzoe den Staten dochte dat zy aldaer geen vrucht doen en fouden, hebben gefweegen te fpreken van den Congiegelde. Ende hebben haare dachten gedaen ansmyn Heere den Stadthouder die hem excuferèn. woude , maer worde heet daer veele woorden gebuerden, daeromme de voirfz Staten zeer malcontent gereyft zyn , Meefter Andries ende my daer latende om te folliciteren Brieuen van verfekertheyt van den drie duyfent negen hondert ponden te verfegelen ; van de meete af te hebben op 't Geleegelt, ende den Tolle van Stockachter, van welcke Meete ende Drynckwyn de Treforier gefcreuen heeft om aduys an den Rekencamer van Brabant, ende de Rekencamer voirts an den Rentmeefter Jan Moye tAntwerpen, Ende Frans de Witte prefenteert de Pacht van den Gelee ouer te nemen, ende fal de Meete afdoen.
TN 't fcheyden van den Staten es de Heere van Malle gecommen, ende enige Steden
heb-



r 251;
hebben hem geklacht ouer Stathouder ende Appointement voirfz, ende wy hebben hem ende den Audiencier geinformeert fulx, dat zy den Stathouder badt hebben onderricht, die ons gefeyt hebben , dat wy corts wederomme nae 't fcheyden van de naeuolgende Dachuaert in den Hage, comrnen fouden. Ende hoopten de voirfz Acte van interpretatie te doen wederroupen.
Dachuaert in den Hage
Den 20. May anno i53°-
co.Mry.
P R M S E
Van de Edelen. Heere Willem van Alckma, ende
Florys van Kyfhouck, Cafteleyn van derGouwe.
Defe zyn geweest in den Hage mer nyet in de Camer by den Steden, ende hebben geadvoyeertdat by den Steden hier na gefloten es geweeft , ende oick van een eerlick glaes tot Hoichftraten. Van Dordreght. Aert Henricx,
NTIBUS ende
Bets.
Van Haerlem. Willem van Bercken-
roe,
ende Baniaert.
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft, ende
Pieter Dirck Wouterff.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.Van Amfterdam. Allart Bollarts, Cornelis Banninck,
ende Mr. Andris.
Van-
157,0.
W.May. Pag. 131.



ÏS30. ao,May.
Die
C 252 ;
Vander Gouwe. Hoorn. Willem Jan, Mr. Pieter de Jonge,
ende
Mr. Dirck, Penfionaris.
OP huyden fyn by den Steden gedeputeert tot my, Bets, Mr. Andries, ende Mr. Dirck van der Goude, omme bouen te veruolgen op ten voirfz hoope van afgedaen te hebben de yoirfz A£te van interpretatie, ach» teruolgende die nyeuwe Requefte die ick gemaect. ende hemlieden gelefen hebben. Ende indien Mr. Vincent bouen compt, zoe fyn defelue mede gedeputeert om te folliciteren afgedaen of gefufpendeert te hebben 't voirfz Congiegelt op ten vrempde Copren vaerende vuyter Maze ende Maerts diep, ende indien Mr. Vincent daer noch nyet en es, foe fullen zy bouen reyfen als hy daer wefen fal.
TTJle Steden hebben geaccordeert een Glaes tot Hoichftraten ende wat goets te maken.
T^Aer fyn gedeputeert te reyfen op te Dachuaert , die prima July commende fijn fal tot Bremen mitten Wenfchen Steden ende Danficke, tot ten Aduocaet Meefter Jooft Bets, ende Mr. Andries, ende indien Meefter Jooft nyet reyfen en mach, dat ick een fal mogen eligeren die 't my belieft. Ende want ick nyeniaht eligeren en wille, foe fal ick een ander Dachuaert doen befcryuen.



C )
Die Gedeputeerden hebben genomen rapport op te Requefte van den Prior van denPredicaren,
Dachuaert in den 'Hage op de reyfe van Bremen,
Den 9. Juny.
PR/ESENTEN.
Fan Dordrecht. Amfterdam.
Die Schout, Allart Bollarts*
Willem Bouwenif, ende
ende Mr. Andries.
Bets. —~~ Gouwe.
Van Haarlem. Mr. Jan Janfs,
Schaeghe, ende
ende Mr. Dirck.
Bckefteyn. Horen.
Delft. Nicolaus vander Laen, Mr. Huge van Eyn- Penfionaris.
den. Enckhuyfen.
Van Leyden. Frederick Zègerts. Dirck Otto, ende Mr. Willem.
VAn Bremen te reyfen es geproponeert dat Bets nyet en mochte vaceren, waerom die van Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam van aduys waren, dat ick mit Mr. Andries 't befte fouden doen , ende leggen voirtan die Dachuaert hier in den Landen van den Wenfchen Steden ende Danfick, fy fouden hebber regard op te befongne, ende op te cortheyi
de,
1530. Pag. 132.



C 254 )
9. Juny. Pag. 133
des tyts, daer nazy ons eerlicken fouden be taelen, &c. Die van Delft feyden dat zy in de Dachuaert van Camericke gelien hadden datter geen reftitutie en gefchiede, zoe en foude nu oick, 't waer befpottinge ende colt verloren. Protefleerden daeromme ende begeerde Acre van dat zy in de reyfe tot Bremen nyet en confenteerden. Die van Leyden ende der Goude dochte oick goet dat men den coftfpaerde, ende indien mogelick ware, defe fake committeerden Do&oer Herman Suyderhuyfen die van 's Keyfers wegen geordonneert es te reyfen. Op welcke opinie ick gerefumeert ende verclaert hebbe, dat alfoe die van Delft protefleerden , ende d'ander den coft fparen wilden , dat my dat goet dochte; ende ick excufeerde my , dat ick oick geen gereetfcip van reyfen tot Bremen maken en foude.
./TEhoirt 't rapport van Meefters Andries ende Dirck van der Gouwe, dat wy tot Mechelen ouergegeuen hadden Requefte om den tyt van den eerften Juny, ons tot Utrecht by myn Heere van Hoichftraten belooft dat Frans nyet executeren en foude, ende de fake fommierlicken voir dien dach foude doen termineren , ende dat Frans de Witte den 20. May hadde enige geexecuteert, dat daeromme wy by prouifie fouden verfoucken prorogatie tot .ten eerften July, op hoope binnen middelen tyde myn G. V. de fake badt verftaen foude, ende dat Frans beuolen was te furcheren ende de voirfz executie te repareeren, als blycken mach by den Appointement geftelt op onfe Requefte, daer ons nyet wel an en genochde.
Waer-



C 255 )
Waeromme myn Heere belaft heeft terftont nae belocken Pinfteren wederom te comrnen, ende dan een Requefte op 't Jancxfte ouer te geuen myn G. V. om fommierlicken fonder bouen te procederen in jufticie geappoincteert te worden op te nulüteyt van der Acte die men fal reuoceren , daer myn Heere fyn befte toe doen fal, daeromme hy by hem tot alïïftentie foude ontbieden den Audiencier, die Heere van Malle ende Mr. Vincent, &c. Die voirfz Gedeputeerden hebben hier op gefeyt dat zy vuyt elcke Steden mit twee Perfoenen fyn fullen den 14. deefer maent, ende en fullen nyet celieren voir de voirfz Acte zy gereuoceert ende te nyente gedaen, of in jufticie geftelt worden in den Raedt van Hollant by complainte in cas van nyewicheyt, blyuende in heurlieder poffeflie, daer zy mitter daet hem nyet af en dencken te laten depoffeifferen, &c. Intsgelick van den Congiegelde.
■pjle Gedeputeerden hebben my gelaft te feg^ gen den Rentmeefter Cryfpyn, te maken eenen ommeflach, ende elcke Stadt te feynden Copie, om die te vifiteren ende heur opinie te feggen op elck Article, den feluen ommeflach te minderen ofte meerderen, als naer redene eyffchen fal. Daer op zy dan wederomme by malcanderen fullen vergaderen naer oude coftume, beclagende dat zy op ten laetften ommeflach nyet vergadert noch gehoirt en waren.
Dach-
1530. ). Juny.



153°. 14- Juny tot i.July.
Tag. £34.
( 25S )
Dachuaert tot Mechelen van den Steden , contra Frans de Witte Tollenaer, die geduert heeft
Skhtent den 14. Juny, tot ten 1. July anno 1530.
PR^ESENTIBUS. Van Dordrecht. ende De Schout, Mr. Willem.
Damas Philips, Amfterdam.
ende Allart Bollarts,
Mr. Jooft Bets. Cornelis Banninck,
Van Haarlem. ende Gerit van Bereken- Mr. Andries. roe , Vander Gouwe.
ende Willem Jan,
Baniaert. ende
Delft. Mr. Dirck.
Gerit Vrancken, Voir Horen , Enck-
Jan Dircx, huyfen ende ande-
ende na ren, Mr. Huge. Frederick Zegerts.
Van Leyden. Dirck Ottenlf,
T Tem den eerften July es verclaert by monI de van Palerme, dat myn G. V.gefienhebbende den eyfch, antwoirt, replyck, duplyck van den voirfz Partien heeft geappointeert, dat voir den eerften Maendach in de Vaften naeftcomende, de Steden heur Preuilegien exhiberen fullen in handen van twee Commiffariffen, om 's Maendach nae beloken Paeffchen gefurneert te weefen om te jugeren, ende binnen
mid-



f 25?)
middelen tyde, fal den Tollenaer Frans opfcryuen op cautie van die nyet foluenten zyn, &c. Refereerende my an de Acte hier af gemaeél om den Gedeputeerden te leuerem Commiffarilfen zyn nae verclaert, te wetene Mr. Jooft Sasbout ende Meefter Vincent. Bets heeft de principale Acte geleuert den voirfz Commiffariffen, ende my een Copie»
"C* S oick gefeyt angaende den Congiegelde * dat by Regiftren blyken fal dat de Keyfef in poffeffie es in Hollant t'ontfangen, daer toe de Procureur Generael gecommitteert es, om de Regiftren den Gedeputeerden te vertoegen ende mit henlieden te treden in communicatie * daer toe Bets tot Mechelen es gebleuen, ick reyfende na Bremen. Ende ick t'huys gecommen weefende, heeft my Bets gefeyt dat de Procureur Generael hem by fekcre extracten van rekeningen verthoont heeft gehadt, datter veel Hollanders Congie vercregen hebben, om vreempt Cooren te voeren vuyten Lande, daeï zy den Keyfer af betaelt hebben fyn recht; 't welck mogelicken mach weefen van den Cooren gevoert voirby den Tollen van Zeelant, maer en doet geen fpecificatie, dat ter Mafe oi vuyt *t Vlie geuoert es geweeft; 't welck wy alleenlicken fuftineren vry te weefen om Coren vuyt te voeren fonder Congiegelt te betaelen. want wy an allen ouden Tollenaers verfochi hebben, die feggen dat zy nyet en weeten dal daer enige Congiegelt afgegeuen es geweeft, daer toe ick my refereere, ende totter infor matien die tot onfe verfoucke gedaen es bj den Heere van Warmont, die de Copie t'on I. Deel. R fe;
14- >»ï ■oil.jfur}.



( j»58 ;
1530.
14. Juny tot i.July.
Pag. 135. zy.July.
Van
Ier begeerte heeft, gehouden, ende 't Principael hebben wy gebracht in handen van Hoichftraten , dien ick geleuert hebbe ende wel weet dat grotelicken es tot voirdeele van óns, ende daer vuyt blycken mach dat de Coopmanfcepen vuyt defen in vrempde Landen hen transfereeren. Nyet min defe fake van den Congien, es altyt by Hollandt gerefifleert dat zy geen Congien gegeuen en hebben van datter vuyter Mazen of 't Vlie gevoert wort, mits dat 't Lant Propinen of Beden hebben geconfenteert. Daeromme dit op te ftellen tot te compfte van den Keyfer vuyt Duytslant in defen Landen.
J^Aer es beloft den Treforier Generael vier hondert ponden, den Ontfanger Generael twee hondert ponden, om te willen gevoechlicken zyn, ende die 't beleeft hebben elcx hondert ponden,
Dachuaert van den fes groten Steden gehouin den Hage
*s PVoonsdaechs den 27. July anno 1530.,
op 't maken van den ommeflach , daer ick a ca/u prefent fy geweeft commende van Bremen.
P Pv JE S E N T I B U S Vm Dordrecht. Van Haerlem. Mr. Jooft Bets, Pen- Baniaert Sayffen, Penfionaris. fionaris.



( *59 5
Fan Belfi. Amfierdmn • jent Vrancken, Heyman Jacobs ,
ende ende Mr. Hugo. Mr. Pieter Colyn;
Van Leyden. ; . Gouwe.
Dirck Otten, Willem Jan,
ende endë Meefter Willem, Pen- Mr; Dirck. fionaris.
ï TN den eerften es. geconcludeert, endè X de Heere van AlTendelft geinfinueert, dat den Raedt voirtan geen Ordonnancie van reyfen pafferen fullen ,. dan by aduyfe van den Aduocaet van den Lande. Welcke Aduocaet, dat ter naefter Dachuaert dert
1 Steden te kennen geuen fal, ende hy fal achteruolgende d'opinie van den meefteri deele van den Steden , expedieeren zyn voirfz aduys.
£ TTem omme te fcuwen verduyfterheyt en1 de verloop , zoe fal men alle jaren ontrent Alderheyligen fpreken van den ommeflach te maeken, dewelcke altyt tot Kersmille ommegeflaegen fal worden.
g TTem die Rentmeefter fal alle jaers eens fijn rekeninge doen, ende fal den Steden fcryuen dat zy heure Gedeputeerden' feynden, om defelue te anhoiren.
4. TTem van de reyfen die d'Ëedeien van nu ~, voirtaen doen fullen, fal men affpreken alft beft pas geuen fah
Ri 5 ïtexr



f 260 ;
1533. 5
Pag. 136.
6
7 TTem my es gelaft te veruolgen an Sasbout ende Mr. Vincent de voirfz fake contra Frans de Witte Tollenaer, die in 't corte by Articlen hebben geredigeert allen 't gunt dat beyde Partyen hebben geallegeert, 't welck zy my hebben gegeuen, ende
TTem es belaft die van Amfterdam te contenteren, ten minften fy fullen mogen Meefter Cornelis Bargis van fijn oude dachten , dat hy lichter geit ontfangen dan vuytgegeven heeft in de reyfen ooftwaerts by hem gedaen.
TTem nae middage hebbe ick gedaen fommierlicken myn rapport van de Dachuaert van Bremen. Verclarende dat ick verwachtende was Doctoir Herman Zuyderhuyffe principale Commilfaris, die achter an deur 't Lant van Eemde foude comrnen om te reyfen by ons G. V., ende te doen ons rapport , ende te verfoucken dat de Keyferlicke Majefteyt terftont geaduerteert mochte worden dat hy den Wenfchen Steden nyet te veel geloofs en gaue in defer faken, ende dat men den befchadigen foude willen voirfien van fulcke prouifie van jufticie als noot wordt om te comen tot reftitutie. Ende wy hebben ons rapport gedaen voir den fecreten Raedt den 17. Augufti in abfentie van myn Heere van Hoichftraten , die tot Hoichftraten gereyft was. Waeromme defe prouifie vuyt geftelt es geweeft tot lijnder compfte om te hebben lijn aduys.



(*6i )
de ick hebt voirt geleuert Mr. Andries om te fpreken mit zyn Heeren, of zyyet weeten meer daer toe te doene, ende te vernemen na oude Getuygen om die te produceren , ende ons debuoir te doene , ten fine Frans de fake mach laten fmelte alft te hopen es.
8 T Tem in den Staet zyn geftelt tien hondert ponden voir gratuiteyten , te weetene vier hondert voir den Treforier, twee hondert voir den Ontfanger , voir Sasbout, Malle ende Meefter Vincent, elcx hondert ponden , vyf en twintich ponden voif de Referendaris Ottruys, vyf en twintich ponden voir den Audiencier, dat hy d'A&e heeft geexpedieert op ten voirfz CommifTariffen , noch vyftich ponden voir de Clercken in de Audiencie, &c.
g TTem de Stadthouder van Vryflant es buyA ten den ommeflach gebleuen , hoewel d'Eedelen ende drie Steden ut fupra, hem hadden geconfenteert fes hondert ponden, nyet min enige zyn van aduys hem te belieuen , ende oick Mulart vuyt de twaelf hondert ponden van de reftitutie by Heer Jan Baeckx 't Lant gedaen. Hier af te fpreken mitten Steden, op dat men my nyet om en imputeert. Die drie Steden als Dordrecht , Haerlem ende Amfterdam , hebben hier inne mitten Eedelen geconfenteert , ende hem conform gemaect ut in» fra.
K 3 Dach-



bi.Augujl. Pag, \37>
( )
Dachuaert befcreuen te Sinte - Geertruyden? berge, daer de Propofitie gedaen es voir den Staten ,
Den 21. Augujly anno 1530,
PR/ESENTIB US. Heer Willem van Alck- Van Leyden.
ma, Mr. Willem, Penfio-
ende naris. Florys van Kyf houck. Van Amfterdam.
Van Dordreght. Herman Jacobs, Florys van Collier, ende ende Mr. Andries.
Bets. Vander Gouwe.
Van Haerlem. Jan Dircx, Jan van Schaegen, ende
ende Mr. Dirck,
Baniaert.
Van Delft. Mr. Huge van Eynde.
MYn Heere van Hoichflraten heeft by monde van den Audiencier eerst, ende na felue, ter prefentie van den Heere van Praet, Malle, Alfendelft, Mr. Vincent, Rentmeester Willem Goudt, &c. verhaelt die groote contributien ende weldaden van Hollant in 't conquefteren van Vrieflant, Ouerlticht ende Nederftidit, de Fortificatie van Utrecht mit meer andere, oick de fake van den grote fchulden die men den Ruyteren tot Deuenter fchuldich es geweest, daer hy fyn eygen fchult af heeft gemaecT: voir den Keyfer ? op hoope van Finan" - cie?



C 263 )
cie, dewelcke hy nyet en weet te doene, ouermits andere groote lallen van den Keyfer : Ende nyet redelick fyn foude dat hy van fyn eygen Goet foude betaelen, want hy hem verobligeert heeft gehad om dat die Ruyters nyet en fouden comrnen gaerden in Hollant, &c. by veele meer andere redenen. Veribuckende van wegen myn G. V. als Gouuernante in den name van den Keyfer die 't Fret cnde'tïlooftgelt dragen ende betaelen fal, de fomme van drie duyfent ponden van veertich groten tfiaers ter loffe den Penninch feftien, daer inne Amfterdam fegelen fal een feftendeel, de Coopers fullen buyten geuonden worden, fonder ye^ mant te conftringeren in Hollant, ende myn G. V. fal geuen fulcke verfekertbeyt als zy van anderen verfegelen gegeuen heeft gehadt, ende 't Hoeftgelt lal gecort ende geloft worden mitte Penningen van der Beede die de Sta, ten accorderen fullen. Hier af es genomen rapport , ende dach, in den Haege 's Maer,, daechs auents den 20. der feluer maent, utinfra
ICk hebbe op 't Stadthuys gedaen noch een; myn rapport van Bremen , ende verfoch betaelinge, te weeten twintich ponden grootei voir opiitten, ende 's daechs zoe veele Bargi; gehadt heeft, te wetene twaelf fchell. grootes 's daechs , ende verleytgelt van den Bancket ten, &c.
ICk hebbe oick verhack van F. de Witte en de Congie , ende myn Heere verfocht t willen voirlien in 't ryfen vaude.r Munte, En de es genomen rapport.
R 4 Pacf
1530.
li. Augufii
l
l



»530f 30. en 31
Augujlj.
Pag. 138.
( 264 )
Dachuaert in den Hage
Den 30. en 31. Augufty,
op te voirfz Petitie van te verfegelen voir den Keyfer drie duyfent ponden tliaers van veertich grooten 't pont.
PR^ESENTIBUS. Heer Willem van Delft.
Alckma, Pieter Cornelis ,
Kyfhouck, Mr. Cornelis,
Raphorst, ende Poelgeest, Eynde. Heer Jan Ruyghrock, Amfterdam.
ende Buyfch Jans,
Adam Verduyn. Heyman Jacobs,
Vz« Dordreght. ende Florys van Collier, Mr. Andries.
ende Gouwe. Bets. Jan Dircx,
Van Haarlem. ende Jan van Schagen , Mr. Dirck, ende
Baniaert.
Die Gedeputeerden van den Staten, zyn gelyckelicken geweest negatyf van op te" toecommende Beede te verfegelen de voirfz drie duyfent .fiaers, want zy hier namaels te tneerder Beede fouden moeten confenteren, snde defe lalt van den Hooftpenning moeten dragen, Nyet min Dordrecht, Haerlem ende Delft-, fouden wel hoopen laft te gecrygen te priegelen de voirfz fomme op enige Domey-
nerj



( 265 )
nen van den Keyfer, hoe wel 't felue pericules foude zyn van de Keyfer fyn herte te trecken van Hollant, als hy geen Domeynen daer en hadde als Hoichftraten t'anderen tyden feluer heeft geperfuadeert. D'andere drie Steden perfifleerden anders nyet gelaft te weefen. Waeromme defe Propofitie by den Commiffariifen Alfendelft , Mr. Vincent ende Willem Goudt, vuyten monde van Hoichftraten verandert es geweeft, te wetene, dat 't verftant van myn G. V. es geweest, hoewel dat den Audiencier dat nyet wel verclaert en heeft, dat om te helpen den Keyfer vuyt den lopende Financie, bedragende meer dan drie duyfent ponden, enige van den anderen Landen als nu een extraordinaris Beede hebben geconfenteert, ende enige ander fullen oick nocb confenteren. Maer myn G. V. confidereerende den groten lalt die 't Lant van Hollant gehadt heeft in den voirgaende oirloge , ende nyet wel veruallen en fouden mogen te geuer een extraordinaris Beede in gereede Penningen , heeft daeromme by aduys van myn Heere van Hoichftraten Stathouder geneycht ge weest te begeeren deefe voirfz veriegelingf voir de lichtfte ende bequaemlle manieren gel op te brengen. Verclaerden oick de voirfi Commiffariffen, dat indien de Staten dat nye en confenteerden, laft hadden den Staten bo uen te feynden daer men hemlieden meeder las opleggen foude van Beede als zy verduchten de waeren,
"WA weynich vertreck hebben de Staten ver claert geenen anderen last te hebben, nocl R 5 oicJ
1530.
30. en 3ï»
tPag. n9' l



( 266 )
1530.
30 en 31. Augu/ty.
oick geen hoope en hadden ander "ast te gecrygen , want zoe lange de Keyfer fyn Domeynen nyet en wil belasten, zoe en e.s by in geen groten noot. Ende of men yet meer hem foude wilkn eyffchen t daer ftont redelkke weygeren by. Begeerende oick dat de Commiffariffen fouden fcryuen dat men .hemlieden nyet bouen en befcryue , want geen vrucht doen en fal, ende het es grote cost. Veel inconuenient fijnder geallegeert yan geloften , die nyet gehouden en zyn geweest. Ende oick dat 't Lant Acte hadde nyet meer gemoeyt te worden tot betalinge van Knechten, edificie of ander oncoften toecommende van Vrieflant, Ouer - ende Nederlticht, daer .op de Commisfariffen gauen folutie na gelegentheyt die den Staten nyet en behaechden. Ende onder an? deren verclaerden expreffelicken dat de Staten voir tan geen confent en fouden dragen noch a£te geuen, ten ware dat men hemlieden eerft Aéte ende Brieuen gauen van den conditiën ende beloften die men doen fal. Ende de Staten hebben genomen andermael rapport tot ten 8. Septembris toe, te weeten natiuitate Mar riae,
A Ls van myn Bremfche reyfe hebbe ick geieyfcht te wetene voir opfitten twintich ponden groten , ende voir vacatiën 's daechs vier Ryns gulden , zoe heeft Mr. Aelbrecht yan Loo anno 1514. gehadt. Die Eedelen hebben my daer inne geaccordeert. Die Steden, fullen yemant ordonneren om mit my t'ouercomen. Bets heeft my gefeyt altyt ter goeder rekeninge t'ontfangen die drie hondert ponden
ge-



( ^7 )
geftelt in den Staet van den ommeflach dewelc- _ ke ick ontfangen hebbe.
Dachuaert in den Hage
Den 3. Septembris anno 1:530:
Ende continuatie op te voirfz Petitie van drie duyfent te verfegelen.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Frans Gerits Hoen ,
Florys van Colfter, Gerit Janff,
ende ende
Bets. Mr- Willem.
Van Haerlem. Amfterdam.
Jan van Schagen, Heyman Jacobs,
Bekefteyn, 1 ende-
ende Mr. Andries.
' Baniaert. Gouws.
Van Delft. Jan Dircx,
Pieter Cornelis, ende
ende Mr. Dirck. Mr. Huge.
Van Leyden. Henrick Florys,
EEndrachtelick zyn die Gedeputeerden g^ bleuen by heure laetfte opinie, van i geender manieren yet meer te verfegelen op l toecommende Beeden, gemerct dat gelycke alle voirgaende verfegelingen ten keften in c loflinge tot lafte van den Lande fal moetc comrnen, 't welck meer dan vyf hondert du; fent beloopt, ende die Steden fijn in 't part f * c
1530.
10. en 31,
dugujty.
Z.Septemb.
" Pag. 140.
n e n e n rii-



( 268 )
i53o. t.Septemb,
\
Item
culier meer belast dan zy dragen mogen : Es oick te vermoeden dat men tot Kermiffe fal willen eyffchen die ordinaris Beede, daeromme d'anticipatie van die extraordinaris begeert es geweest, om alfoe te verfchieten ende ander Penningen tot Kersmiffe te heffen, zoe dat 't Lant binnen dit jaer meer dan hondert vyftich duyfent ponden fal moeten dragen, ende ftaet wel te forgen of de faken van den Keyfer qualicken gingen, of zynder gevrake ende oirloge opftonde, zoe en waer daer nyet daer men 't Lant mede foude mogen deffenderen, mit meer ander periclen, zoe dat die Vroetfcipen hoe zy dele begeerte bat ouerleggen, min vinden gefondeert.
"MYet min die van Dordtrecht, Haerlem , Delft ende Goude verclaerden dat zoe verde de Keyfer fijn Domeynen belaften wilt mitte voirfz verfegelinge , dat hy de loopende Renten ende 't Hoeftgelt daer mede betalen ende loffen fal, in dien geuallen fullen gaerne leenen heuren Zegel , mit conditiën dat zy eerft ende alvoiren in handen hebben fullen zyn opene Brieuen van Mandate daer zy mede verfekert mogen weefen.
TTem verclaerden ende verfochten noch an den Commiffariffen voirfz, te willen fcryuen an onfe G. V. ende Stadthouder dat men hemlieden wilde mit deefer antwoirt verdragen bouen te befcryuen , wat men ander Landen nyet buyten en roept tot groten coften als Hollant.



( a69 )
ITem begeerden oick reftitutie van heur obligatie van twintich duyfent ponden die zy betaelt hebben tot behouf van den Coninck van Denemercken, ten eynde 't Lant hier namaels nyet getraueilleert en worde van den Coninck ,mijjelick hoe die werelt verkeer en mochte , welcke reftitutie hemlieden by den Keyfer beloeft es geweest den 3- Septembris anno 1523., blyckende by der Aéte daer van zynde.
TTem begeerde oick te weeten vuyt wat fake de Commiffariffen waren doende informatie, om een nyeuwe Verpondinge die zy feyden geen van alle verfocht te hebben.
TTem verfochten oick prouifie ofte geregeltheyt in der Munten die dagelicx feer ryft, ende 't Geit vuyte Lande gaet, ende de Neringen over al cefferen, daer toe de Keyfer foude mogen verfoucken den Koningk van Vranckryck ende Engelant beyde fyn naefte Gebuyren, fonder den welcken nyet mogelick en es wel te remediëren.
T^Ie voirfz Commisfarisfen hebben geantwoirt dat defe antwoirt conform es de lefte genouch negatyf, want geen apparentie noch hoope en es dat de Keyfer fyn Domeynen belaften fal willen, dan in meerderen noot, als myn G. V. hemlieden heeft gefcreven, verwonderden van defe antwoirde. Nyet min ontrent den 19. defer maent fal myn Heere van Hochftrate Stadthouder hier in 't Lant of omtrent comrnen , die last van haer Genaden van defer faken hebben fal, ende den Gedeputeerden fal doen befcryuen. Als
S.Sepiemk. Pag. 141.



$,Septe)nb.
1 <
i I ]
1 i t (
] J
I
]
I t
\
]
1 (
.r.- • j I
]
I
C )
A Ls van de Verpondinge myn G. V. was gé^ claecht by enige Steden ende veel Dorpen ïeurlieder armoede, om verlicht te worden emie oick ge rapporteert. Ende want haer Gebraden nyemant bouen vermogen belaften wilt, ïceft daeromme gelast den Commisfarisfen ouer .1 te doen informatie, ten eynde dat men ge^ uppor'teert mogen worden in toecommende tylen, te. meer want die van Delft oick altyt geiaecht hebben te hoich in de Schiltale te ftaen, :nde heur latten nyet te mogen veruallen.
^.Ls van Obligatie gegeuén den voirfz Go»ninck, fullen myn . G. V. af aduerteren; inde oick van der Munten, ende dochte henlieden wel redelicken dat de Steden yemaiit "ouden committeren om- 't felfde te folliciteeiii
P\Ie Gèdeputeerden hebben hemlieden doen dancken van der antwoirt ende. goede adlertislemente , begeerende de Verpondinge em. le anders te houden in furcheantie j ter .tyt de 'oirfz Stathouder gecommen fal zym
[Tem die Steden fyn geaduerteert datop 'san..derendaeehs de Weduwe Nicolas Coebelsj laer rekeninge namiddage doen foude, ten eynle zy die comrnen hoiren, achteruolgende dé :oncïufie van der Dachuaert gehouden den 27 uly leftleden,
rTem Mr. Andries heeft oick geklaecht dat zyn Camericxe reyfe vergeten es geweest in e laetften ommeflach den 27. July geconfen-
teert*



( z?1 )
teert$ mit meer ander Perceelen, als Bets die 't 'fyne van heur Rentmeefter particulier heeft £ ontfangen, ende Cryfpyn fullen willen corten , daer vuyt den ommeflach te cleyn blyuen fal.
TTem es gefeyt dat die van der Goude ter naefter Dachuaert ouer fullen brengen die namen van den Borgen, ende den gealieneerden Goeden van Gerit Geerlofs, om te verhaelen de vyf hondert ponden die hy te cort compt. jJV'i
TTem ick hebbe te kennen gegeuen dat Gerit A Starck Tollenaer van Antwerpen, die van Delft, der Gouwe ende anderen travailleren wilt, die pa-sferen de Honte iri Vlaenderen of heur Bier opflaen in Brabant, achteruolgende de Sententie geweefen anno 1515- tusfchen Jan de Vrye Brouwer ter Goude, ende Rombout van Wachtendonck Tollenaer , in den Raet van Brabant. Ende fullen die van der Goude oick "fpreken mitten voirfz Jan de Vrye, om alle befcheet te weeten ter naefter Dachuaert.
TTem elcx heeft begeert Copie van den Articulen by den Commisfarisfen geextraheert, 20e wel vuyt 't gundt dat Frans de Witte gefcreuen, ende nu na geaddeert heeft, als dat de Steden hebben gefcreuen om , in tyts die gefien , informatie te doene op te poffeffie.; Als van den tytelen van den Preuilegien van Tollevry, fal elcx furneren binnen behoirlicken tyt, achtervolgende den Appointemente , r den
T53Q. .Septemb,
'ag. 142.



( 27i;
, 1530. i.Septemb.
4. OSïob.
P R s :
Van Dordreght. Mr. Jooft Bets.
Van Haarlem. Gerit van Montfoort, ende
Mr. Lambrecht , Secretaris.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Meefter Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Heyman Jacobs, Cornelis Banninck, Mr. Pieter Colyn,
ende Mr. Andries.
N T E N. Gouwe. Jan Dircx,
ende Mr. Dirck.
Schoonhoven. Willem Thin, Bouwen,
ende Albrecht.
fVourden. Die Cafteleyn. Ende d'ander van Ouwater , Wefop , Naerden ende andere cleyne Steden en kenne ick nyet.
De,
Jen eerften July voirgaende tot Mechelen ge* weefen.
TTem op te Congiegelde fal men oick penfen.
Dachuaert in den Hage
Den 4. Octobris anno 1530.
Roerende vyf ftuuers op elck oudt Schilt , van 't Lant gelegen in den Geftichte van Utrecht.



c m)
DEfe Dachuaert was befcreuèn ten verfoucke van de fes grote ende cleyne Steden gelegen op ten Frontieren van 't Gefticht van Utrecht, om dat de Stathouder ende Raet van Utrecht hadden geordonneert om te liane Vyf ftuuers op een out Schilt, zoe wel van den Landen toebehoirertde' of gebruyct by die van Hollant in den Geftichte, als toebchorrende die van den Geftichte felue, ende dit vore den eerften vierden termyn van den tachtich duyfent gulden by die van den Geftichte der Keyferlicke Majefteyt geconfenteert. 't Welck contrarie den accordaten ende gewoonten, fententie van den grooten Raede, Tractaten van ' Maximiliaen, ende ander fyn foude; waeromme die voirfz Steden (in abfentie van den Eedelen die nyet befcreuèn en waren, ende defe fake mede angaet) verfochten an den Raede van Hollant, die zy fcryuen ende onderwyfen wilden den voirfz van Utrecht te defifteren enige vuyt Hollant, Lant of Bruyckwaer hebbende in den Geftichte te molefteren; Ende indien zy ter contrarie deeden, te verleeneii prouifie van Jufticie , of andere dat wederftaen mochte worden , als wederftaen es geweest by de Heere van Gruythuyfe Stathouder van Hollant ende Raetsluyden in den jaere 1473. Waer op by den Raedt geantwoirt worde, dat de Gedeputeerden huer grieuen fouden ftellen by Gefcrifte, ende ouerleueren de Sententie. Contracten ende andere Rechten die zyallege rende waren, omme die over te feynden myr G. V., ende gedaen te worden ais ter materk dienen foude, binnen welcken tydt alle faker fouden blyuen in ftaten, etc. Ii Deel. S Ui
1510.
4. Mok
. P-g. 143^
i



C 274 )
4. OSlob.
J~Jle Commisfarisfen, als de Heere van Affendelft ende Rentmeefter Goudt, verfochten an den Gedeputeerden voirfz, dat alfulcke Renten als de Graue van Hoichftraten jaerlicx heeft op 't Lant van Hollant, die de vyf Steden defelue fouden willen verfegelen op ander Perfonen die defelue Renten by cleynePerceelen fouden willen coepen, om die Hooftpenningen t'employeren tot betalinge van den Knechten die de Keyferlicke Majefteyt fcuidich mach zyn. Hier af es genomen raport tot ten 9. defer maent toe, ende dan fullen die Staten vifiteren ende ouerleggen heur voirfz grieven.
T"\Ie voirfz Gedeputeerden van Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam hebben als noch verclaert dat zylieden mogelicken in myn abfentie, of dat ick vergeten hebbe te fcryuen, geconfenteert hebben den eerfamen Mr. Gerit Mulart voir danckbaerheyt, dat hy in Vrieflant ende Ouerlticht dyckmael gefolliciteert beeft, dat defelue Landen an den Keyfer gecommen zyn, de fomme van twee hondertponden van veertich groten , vuyt de reite van de reftitutie van twaelf hondert ponden, gedaen 't Lant by Heere Jan Baeckx, daer de Stadthouder van Vrieflant oick een gratuiteyt ontfangen heeft. Dit felue hebben d'Eedelen oick geconfenteert, als de Heere van Affendelft, Alckmar ende Kyfhouck my verclaert hebben.
TCk hebbe den Steden ouergeleuert in 't cor* te geè'xtraheert by den Commiffariffen contra Frans de Witte, om dat elck voir hem fel-
uen



(275;
tien foude forgen , my daer af ontlaftende. Ende die van Amfterdam hebben angenomen, dat als Meefter Joost Sasbout ende Vincent comrnen van OucrylTel, dat fy op te polfeffie fullen produceren enige oude Getuygen.
TCk hebbe verftaen dat Amfterdam negligent •*■ geweest es in 't keeren van de voirfz Commilfarilfen.
T^Ie van der Goude hebben belooft ter naester Dachuaert te brengen befcheyt van Gerit Geerlofs Goet ende Borgen. Ende van Jan de Vrye roerende den Tol van der Honte tot Antwerpen , daer Gerit Starck queftie af maect.
Dachuaert in den Hage
Den 9. Octobris anno 153°- •>
PR^ESENTIBUS.
Van Dordrecht. Van Leyden.
Damafs Philips, Mr. Willem, Penfio-
ende naris.
Bets. Amfterdam.
Van Haerlem. Heyman Jacobs,
Montfoort, - ende
ende Mr. Pieter Colin.
Baniaert. Vander Gouwe.
Van Delft. Mr. Dirck, Penfiona-
Mr. Huge van Eynde. ris.
ROerende de vyf ftuuers van Mergengeld< by den voirfz van den Geftichte geftel op ten Landen ende Goede toebehoirende Ü Sa Hol
I53« 4. OSoè.
9. os*».
Pag. I4-K-
t I



C »70
T530-
Hollant, hebbe ick de Memorie of Contradictie mitten Munimenten of Verificatien den Commisfarisfen by my onderteyckent ouergegeuen, die defelue gefonden hebben an myn G. V. ende Stathouder van Hollant.
TTem die Renten van Hoichftraten op ander A Perfonen te verfegelen, zyn die vyf Steden te vrceden van den Renten die fy verfegelt hebben. Maer van die Renten by Amfterdam verfegelt tot vyf hondert ponden tfiaers, en hadden die van Delft, Leyden ende der Gouive geenen last. Begeerende dat Amfterdam die felver verfegelen willen , om der confequentie.
TTem accordeerden myn Heere van Nasfaute wille comrnen als hy nader in 't Lant fal comrnen , maer en hadden geenen last van enige propinie te geuen.
TTem die van der Gouwe hebben heure voirfz rapport van Jan de Vrie ende Gerit Geerlof? gecontinueert totter naefter Dachuaert, om dat hy abfent was.
TTem die quytfeeldinge van de Weduwe Heer Claes Coebels , van de refte die zy fculdich blyft verfocht, es gelykelycken negatyf, behaluen Dordrecht.
TTem die Neue van de Procureur Generael, A dewelcke an den Steden verfocht, dat zy yemant fouden ordonneren om hem te fien eedeu op te Rekencamer, als Rentmeefter par-
ti-



(*77)
ticulier ouer 't Quartier van der Goude, in de plaetfe van Gerit Geerlofs, hebben my gelaft ter antwoirde te geuen , dat in 't maken van den laetften ommeflach gefloten es geweeft, datter geen Rentmeefters particulier in Hollant meer wefen fullen, om den cost te fparen. Maer mach Crifpyn Rentmeefter Generael indien 't hem belieft, tot fynen cofte enige hulpe nemen indien hy dat behouft.
Dachuaert tot Sinte - Geertruydenberge
Den 5. Nouembris,
Ende getogen of gecontinueert tot Mechelen.
PR^SENTIBUS
Van de Edelen, Heer Willem vanAlckma,
ende
Florys van Kyfhouck.
Van Dordrecht. Florys van Collier, ende
Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte, Schaege, Montfort,
ende
Baniaert.
Van Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Frans Dircx, Scepene,
ende
Mf. Willem Penfionaris.
Van Amfterdam. Mr. Andries, Penfionaris.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Schoon-
153°. 9. Oöofc
Pag. 145^.Novetnb.



153°. .Novenb.
Schoonhouen. Van Woerden, Oude-
Bouwen, water, Naerden, en-
ende de andere cleyne
Mr. Batholomeus. Steden en kenne
ick nyet.
TOt Sinte - Geertruydenberge es gecommen den Audiencier mit Brieuen van myn G. V. an den Staten, feggende datByfot een Dienaer van den Keyfer te Houe gecommen was om fonderlinge faken die myn Heere van Hoichftraten gereetfcap ende expeditie doen moefte, waeromme hem nyet mogelick en was tot defer Dachuaert te comrnen, begeerende dat die Gedeputeerden tot Mechelen by haer G. comrnen wilden, om t'anhoiren dat zy belast was van 's Keyfers wegen te proponeren.
J)Ie Gedeputeerden gauen ter antwoirt, dat zy nyet gedifponeert noch gelast en waren vorder te reyfen, ende dat zy fonder fpeciale last nyet vorder en fouden derven reyfen. Begerende heur excufatie te doen an myn G. V.
JT^le voirfz Audiencier heeft gerepliceert datter fonderlinge bootfcappen van den Keyfer gecommen waren die myn G. V. verthoonen foude, ende hy feluer nyet en wille d'inhout van den Brieuen, by alzoe de Staten daer nyet en quamen , de Keyferlicke Majefteyt in fijn affairen grootelicken befchadicht foude zyn, 't welck fijnder Majefteyt zeer qualicken foude mogen den Staten afnemen , die daer mede comrnen fouden in fijn indignatie, 't welck zy wel behoirden ouer te leggen, ende in zeer
cley-



( 279 )
cleynen fake nyet te weefen inobedient, mit meer woorden.
Die Staten confidereerende dat zy bouen behoirden te fchicketi om 't gefchil van de Mergengelde van Utrecht, de Munte, ende anders, hebben geconfenteert in defe reyfe. my lastende dat ick zoe veele doen foude appart an den Stadthouder, dat buyten Hollant die ordinaris Beede nyet geeyfcht en worde, want 't felue zyn foude tegens oude gewoonte , ende en fouden geen vrucht doen, &e.
ITem hebben oick gefloten in 't pasferen «ieu: Breda' te congratuleren ende willecommer te heeten de Graue van Naffou, als gedaen e; geweest mit ydelen handen, 't welck hy end< fijn Huysvrouwe danckelicken hebben geno men, ende den Staten hebben genoet. Mae alzoe de tydinge quamen van de hooge vlo'e ende fcaden van den inbreecxelen ouer al Vaen deren, Hollant ende Zelant gefchiet 's daech te voiren, te wetene den 5. Nouembris, zoi fijn de Staten 'bedroeft geweest, ende hebbei hem geexcufeert, om heur wech te vordere: tot Mechelen.
ENde tot Mechelen commende, es 't Hc oick feer perplex van der inundatie geweesl Ende es hemlieden nyet meer geeyscht dan d verfegelinge van den voirfz drie duyfent gu' den tliaers, daer d'antwoirt tot Sinte - Geei truydenberge af gefchiet foude hebben, aldac 't felue geproponeert hadde geweest. Mat alzoe 't felue nyet wel noch te rechte geprop< S 4 nee
1530.
5. Novemb. Pag. 145.
t
5
1 1
f
e
r x )-
ft



1*30. $.Nevetnb.
( s8o )
neert en hadde geweest by den Audiencier. Soe ist een weynich anders by myn Heere van Palerme verhaelt mit enige middelen daer toe gevoecht. Waeromme die Staten defelue Propofitie begeert hebben by Gefcrifte. Ende daer toe hebben zy verfocht by veel redenen fcriftelicken ouergefonden als voiren, ende oick nu by monde prouifie tegens d'executien begonst by Stathouder ende Raedt van Utrecht, angaende den voirfz Mergengelde: Oick hebben die Staten verfoucht prouifie in de onderhoudenifie van der valuatien van der Munten, dattcr fulex in voirfien mochte worde dat ouer al gehouden worde: Intsgelicx hebben verfocht reftitutie van der Obligatie van twintich duyfent gulden den Koninck van Denemercken , achteruolgende d'Aéte by den Keyfer hemlieden gegeuen, om te fcuwen alle toecommende inconvenienten , miflelicken hoet dat mitten Coninck fouden mogen gaen. Daer op gefeyt worde by den Ontfanger Generael, dat enige Steden van Brabant, Vlaenderen ende Zeelant gelycke obligatie hadden gegeuen, ende dat daer rekeninge af gehouden worde by der Finantie , waeromme men die van Hollant nyet meer dan d'andere heure Obligatie wederomme geuen en mochte,
gNde worde den Staten gefeyt, dat den fecreten Raet myn G. V. van als dat voirfz ilaet aduerteren foude, ende op als antwoirt geuen fouden by Gefcrifte, fulex dat fy redene hebben fouden te vreden te fijne, 't welck alfoe des anderendaechs gefchiet es, waeromme ick my tot ten Gefcrifte refereere, Ende
es



r 281 ;
es dach geleyt van rapport ende antwoirt inne te brengen in den Hage, Saterdaechs den 27.: der voirfz maent Nouembris.
TTem Mr. Joost ende ick fijn gecommitteert **■ ge iveest t' Antwerpen op Tholhuys te befongneren mit Gerit Sterck; d'ander Gedeputeerden fijn den 13. gefcheyden van Mechelen. Ende fal de Tollenaer voirfz ons ouer feynden de fententie van Brabant gewefen tegens Jan de Vrier van der Goude , daer op hy hem fondeert , in den Hage op ten voirfz Dachuaert die te communiceren den voirfz Staten. Ende feyt de Tollenaer dat zoe wie de Honte vaert opwaerts , dat hy Brabantfchen Tol fchuldich es, want de Honte Zeelant ende Brabant fcheyt.
T")Ie vander Goude en hebben noch nyet in*^ gebracht van Jan de Vrier noch Gerrit Geerlofs.
S 5 Dach-
1530.
;.Novemi, Pag. 147.



( 28a )
1530.
Dachuaert in den Hage
Den 28. Novembris anno 1530.,
van den Staten op te voirgaende verfegelinge van drie duyfent ponden , eerst tot Sinte - Geertruydenberge , ende na wederomme tot' Mechelen, geeyscht by myn G. V.
p r m S E
Van de Edelen, Heere Willem van
Alckma, Florys van Kyfhouck, Heere Jan Ruygh-
rock,
ende
Gerit van Poelgeest.
Van Dordreght. Mr. Joost Bets.
Van Haarlem. Jacob van Montfoort, ende -
Baniaert.
Delft.
Beeft,
ende Mr. Huge.
N T I B U S.
Van Leyden. Adriaen Geerts, ende
Meefter Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Ysbrant den Otter, Gerit Andries, Burgemeefter , ende Mr. Andries.
Gouwe. Cornelis Janfs, Frans Adriaens,
ende Mr. Dirck.
Schoonhouen. Mr. Bartholomeus.
Die Gedeputeerden van den Eedelen ende Steden, behaluen Amfterdam, na dat zy by den Commisfarisfen geinduceert waren, hebben geconfenteert in de voirfz Petitie van te verfegelen tot lafte van den Keyferlicke Ma-
jes-



C*83 )
jefteyt drie duyfent ponden tfiaers Losreniten den Penninck feftien, die feluer Coopers vinden fal ende de loopende Renten jaerlicx betaelen , ende 't Hooftgelt loffen fal mitten Penningen 'commende van der Beeden ordinaris die geconfenteert zyn of geconfenteert fullen worden , mits hebbende Octroyen ende Brieuen van verfekertheyt, gelycken van de voirgaende verfegelingen, achteruolgende die Propofitie fchriftelicken hier af den Staten gegeuen. Weluerftaende ende mit conditie , dat eerft ende alvoiren dat Mergengelt by die van Vitrecht op 't Lant ende Goet fielt toebehoirende in Hollant, afgedaen fal zyn.
T"\Ie van Amfterdam fijn gebleuen negatyf om haer armoede ende oick dat zy apart bouen die verfegelinge van twintich duyfentponden gedaen mitten Steden van Hollant tot behouf van der Dote van den Coninck van Denemercken, noch verfegelt ende heur obligatie voir den Keyfer gegeuen hebben van fes en dertich duyfent ponden betaelt fichtent 't jaer 1520. tot ten jaeren 1525. toeinclus, alle jaeren fes duyfent ponden, mit welker obligatie zy hem ende heure Poirteren Lyf ende Goeden verbonden hebben, welcke Obligatie zy begeeren dat hem gereftitueert fal worden , achteruolgende een cleyn Memorie my daer af gegeuen om te folliciteren mitte gemeyne Obligatie van twintich duyfent voirfz.
"TVe Commiffariffen gehoirt hebbende dat •L' voirfz ftaet ter prefentie van den Raede, hebben den Eedelen ende vyf Steden gedanct ,
en-
1530.
28. Ata. Pag. 148.



C 284;
ii.Nov.
ende geacceptcert 't voirfz confent van de verfegelinge , maer nyet de conditiën van den Mergengelde, daer zy geen macht in en hadden, ende myn G. V. ouer fcryuen fouden.
T\ Aer op ick repliceerde, dat d'Eedelen ende vyf Steden fulex eendrachtelicken gefloten ende my gelaft. hadden, ende dat fonder defelue conditiën heur confent nyet en gauen, ende nul fyn foude.
JJIer naer zyn die van Delft, Leyden, Goude , ende oick Haerlem (alzoe Montfort defe fake als Ingelande van Utrecht voirftont) by den Commiffariffen geinduceert, dat zy apart in het fecreet fonder myn weete , de voirfz conditie af zyn gegaen, als die daer geen interest by en hebben, om dat zy elcx apart Staten ende anders fouden vercrygen. Nyet tegenftaende defen hebben my noch anderwerf in 't fceyden naer der voirfz antwoirde van den CommiitariffenexpreiTelicken gelast by de voirfz conditie te blyuen, ende fonder die geen Acte te geuen, feggende dat 't Mergengelt fake fyn foude van quader confequentie, ende 't proffyt van 't gemeen Lant anroerende, ende dit ter prefentie om te belieuen die van Schoonhouen ende Amfterdam die defe conditie wel behaechde als Ingelande, maer nyet fpreken en mochten om dat zy negatyf antwoirt gauen als bouen.
TTem den Raet heeft verthoont een Placcaet van bouen, by den welcken verboden worde geen Cooren ofte Granen te voeren vuyten



r )
ten Landen, noch in anderen Landen. Ende alzoe om gelycken Placcaten willen die van Vlaenderen eerst , na Brabant ende Zeelant verboden hebben geen Coren te voeren vuyt heure Landen, zoe hebben die van Hollant gebreck Coerens gehadt , ende 't Coeren van Ooften es buyten om gevoert, fonder indefen Lande te brengen. Waeromme die Gedeputeerden verfochten dat den Raedt 't felfde Placcaet wederomme feynden fouden om gecorrigeert te worden, ende dat myn G. V. den vier Landen naest malcander gelegen , induceren wilde malcanderen het Coeren te communiceren, die van Hollant fouden hemlieden oick gaerne communiceren het Suvel, als Boter, Caes, &c. ende Coren commende van Ooften, 't welck den Raedt goet gedocht heeft ende ongepubliceert es gebleuen.
TTem die Gedeputeerden hebben oick geclaecht, dat nyettegenftaende de beloften hemlieden laest tot Mechelen gedaen, die Munte in Vlaenderen, Artois ende Frontier - Landen nyet onderhouden en wort, ende docht hemlieden dat men toe fouden mogen laten fcricke Borgeren oude Postlaets, gulden, Emers gulden ende diergelicke oude Munte daej de Heeren af doot zyn , ende nyet aparent en es dat wederomme gemunt fullen worden. Den Raet ende Commiffariffen fullen 't oick ouerfcryuen.
Hm
1530.
28. Non:
Pag. 149.



( 286 )
Hier volcht dat 's anderendaechs den 29. hy den Gedeputeerden gedaen es geweest.
ITem die van Delft ende der Gouwe fullen fpreken mit heur Scippers, ende daer na by den Aduocaet ende Mr. Willem van Leyden vergaderen, omme te maken ofte corrigeren die Carte van de Honte of Stockachter , om volcommelicken geinflrueert te worden tegens den Tollenaer van Antwerpen.
TTem die Vrouwe van Egmont heeft begeert Appointement op heur Requefte, of Beede es, dan ommeflach es, die loopende Renten den Keyfer geconfenteert te verfegelen , tot lafte van den Lande voir de eerft drie jaeren. Ende alzoe dat claer ende hier voirtyts genouch verclaert es geweest, foe es den Aduocaet verboden by Gefcrifte t'antwoirden maer wel by monde dat last ende ommeflach van den Lande es.
TJNde alzoe die Steden ende Dorpen vanEgmont noch fculdich zyn van outs tien duyfent ponden of meer , heeft elck angenomen te rapporteren , ende ter naefter Dachuaert inne te brengen of men dat van den Steden ende Dorpen eyfchen ende mit rechte inne winnen fal.
TTem insgelicx hoe men fal procederen tegens A de Borgen van Gerart Gèerlofs fal men oick concluderen , dan of tegens die fijn Goet gecoft hebben. Item



C 287 )
TTem den Raet heeft verfocht dat die Staten den Precaren fouden willen geuen een gratuiteyt, om dat zy de Regifters verdinckt hebben tegens de Gelderfchen, daer groot macht an lach voir 't Lant.
TTem die van Haerlem hebben doliantie van •■■ de Bottermaten ofte Vaten ouergegeuen , om t'antwoirden ter naefter Dachuaert.
TTem Amfterdam heeft dachten fcriftelick ouergegeuen tegens die Stadt Middelburch , dat zy de Coopman mitte Cranen, Makelaerdie, ende anders, meer befwaeren dan gewoonlicken es , daer men eerst beter informatie af nemen ende mit Middelburch vruntiick communiceren fal.
TTem te folliciteren reftitutie van de Obligatien gegeuen den Coninck van Denemercken, die men feyt te comrnen in fijn Ryck, zoe wel voir Amfterdam als 't Lant.
Dachuaert in den Hage ]
Den laetften Decembris anno 1530.
j
PR/ESENTIBUS.
Van de Edelen. ende Die Heeren van Du- Gerit van Poelgeest.
venvoirde, Van Dordreght.
Jan Ruyghrock, Ocker Jans,
Willem van Alckma, ende
Ridderen, Bets. Frans van Wyngaer-
den, Van
ï53°. 29. Nov.
'ag. 150.
Den laeu Jen Deetnb.



( 288 )
1530.
Jen laatfien Detemb.
Van Haerlem. Baniaert Sayffen, Penfionaris.
Van Delft. Gerit Vrancken,
ende Mr. Huge.
Van Leyden. « Meefter Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Mr. Andries, Penfio» naris.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Schoonhouen. Jan van Cauwenhouen,
ende Adriaen Barents.
OP huyden hebben die Staten my gelyckelicken gelast te geuen Aéte van dat zy fimpliciter accorderen in de voirfz verfegelinge van drie duyfent ponden tfiaers tot lafte van den Keyferlicke Majefteyt, mits hebbende Octroy van te mogen verfegelen ende Brieuen van verfekerheyt in bèhoirlicke forme in alder manieren, als dit in de voirgaende Propofitie begeert es geweeft, vuytlatende de conditie van den Mergentale, daer van ick Acte geleuert hebben onderteyckent in Perchemyn.
^Ochtans hoopen die Staten dat myn Heere van Hoichftraten zoe veel doen falteiiiefde van 't Lant, dat men die van Hollant geerft in 't Sticht van de voirfz Mergengelde nyet executeren en fal, ten fy dat die Procureur Generael eerst gefcreuen fal hebben op 't gunt dat die van Hollant fcriftelicken hebben ouergegeuen tot juftificatie van heuren rechte, ende dat zy van Hollant daer op fullen repliceren , ende alfoe mit fommire kenniffe van faken defe queftie fal worden getermineert fonder



C 289 )
der re«ardt te nemen op Appointemente gegeuen den 12. Nouembris leftleden , 't welck d'executie furcheert, maer tot Lichtmifle toe naestcommende.
ENde om dat men nyet en foude feggen dat de Staten den Keyferlicke Majefteyt willen ; hinderlick zyn, hebben verclaert dat zy nyemant hier inne en begreepen, dan die altyts van oudts mit Hollant gecontribueert hebben, ende noch dagelicx den Keyferlicke Majefteyt in fynen Beeden van Hollant contribueren.
ENde op dat men nyet feggen en foude dat die Staten ver treek of dilayen foucken , zoe hebben zy den Aduocaet gelast om defe fake bouen te reyfen, ende te folliciteren d antwoirt van den Procureur Generael, om ter ftont weder op te repliceren, 't welck de Com miflariffen, als Colfter, Vincent, ende Gout beloft hebben bouen te fcryuen, ende oni< voirfz behouften te beforgen.
ENde hebben defelue Commiffariffen verfocht dat die Staten fouden willen ommeflaen tiei duyfent ponden als voir de Beede, ende ne gende termyn van den hondert duyfent Croone: tot loflinge van den drie duyfent negen hon dert ponden verfegelt voir den Keyfer: noc vyf duyfent vyf hondert ponden voir de Ren ten tot lafte van den Lande lopende van de el duyfent ponden verfegelt, daer 't Lant de dn • eerfte jaeren de Renten af draecht, ende n bycans betaelt fullen zyn: Ende noch antic peren of verfchieten ontrent vier duyfent v> t Deel. T hoi
»53o.
den laat' fien Z)ecetr.b.
| Pag. ï5«
> l
1
1
f
X ir 'f 1-



( J
den laatjlen Decemb.
8. Januaf.
Van Dordrecht. Mr. Joost Bets.
Van Haarlem. Baniaert Sayflen, Penfionaris.
Delft. Gerit Vrancken,
ende Mr. Huge.
Van Leyden. Ambrofius,
N T I B U S.
ende
Mr. Willem, Penfionaris.Van Amfterdam. Gerit Andries,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Die Gedeputeerden hebben eendrachtelicken geconfenteert in 't gunt dat de voirfz Commiffariffen hebben begeert. Ende van de voirfz vyf duyfent vyf hondert ponden verfchoten voir den Keyferlicke Majefteyt, heeft fynder Majefteyt ons gegeuen Acte, ende oick verfekertheyt van de verfegelinge van drie duyfent ponden tfiaers, als de voirfz Gedeputeerden begeert hadden. Ende fal Willem Goudt
den
hondert voir den Keyfer, van de Renten die tot fynen lafte verfchenen zyn ende nyet betaelen en kan, om datter geen Beede loep en heeft, 't welck fijne Majefteyt corten fal op te naefte Beede die 'er geconfenteert fal worden nu Kersmiffe ingaende. Daer af genomen es rapport tot ten 8. January.
Dachuaert in den Hage
Den 8. January anno 1530., ftilo Hollandiaj.



den Steden gracelick maenen van den voirfz ommeflach.
T7*An de Mergengek es my gelast bouen te * reyfen mit die van Schoenhouen , daer my gegeuen es de Inftructie van den Procureur Generael van Utrecht, daer op ick gemaect hebbe een Deftruffie , als in de nauolgcnde Dachuaert gefeyt fal worden.
TVf Y es gelaft te procederen op te Coopers van Gerit Geerlofs Goeden, als de Procureur Generael van Hollant ende Frans d< Witte aclione Hypothecaria by aduyfe van der Aduocaten tot twee toe by my te eligeren end< wel te betaelen. Dit es verandert, ut infri tot Bruffel.
TTem van den Dorpe van Egmont die 't Lan A wel tien duyfent ponden fculdich foudei zyn. Es my gelast te fupercederen, tot mei na de compfte van den Keyfer fal fien, wat oir baer gedaen zy.
TTem van de oncoften by Frans de Witte ge daen, om de Meete ende Drynckwyn af t doen , roerende 't Geleegelt tegens Berge ouer , es vuytgeftelt tot ten eerften omme flach.
TTem van Stockachter, es my gelast te m ken een oprechte Caerte, ende my op t'ii formeren mit Aduocaten ende anders tot cofl van den Lande. Ende Mr. Huge mit my con mende van BrufTel tot Mechelen in 't begin vi T » <
1530.'
8. Jar.uat»
i
:Pag. 1524
L
t l 1
e I
t1»e 1nli



(292;
S. Januar
Tegens F de Witte.
de Vafl:, hebben gelaft: Mr. Aert myn Zone, te verweruen Mandement van den groten Raet» om t'anticiperen den Tollenaer van Antwerpen ende Jan van Cruninge, &c.
TTem my es gelaft in 't poffelToir, die van Amfterdam t'aflifteren ende te produceren Jacob Willemfs Platnoefe, 't welck ick gedaen hebbe. Maer Jan Aaelbrechts en heeft nyet mogen comrnen óm de fiecte van fyn Huysvrouwe.
Keyferlicke Majefleyts compfle herwaertsouer.
Dachuaert tot Bruffel voor die van Hol- '. lant alleen om den Keyfer te willecommen.
PRESENTEN.
als Staten van Hollant,
Die Heeren van Nas- ende
fou, Kyfhouck. Buyren, Van Dordrecht.
Hoichftraten , Florys van Collier,
Arenberch, oudtende Mr. Willem Stoop,
jonck, ende
De Abt van St. A- Bets.
mant, Van Haerlem.
Van Egmont, Frans de Witte,
Bleul, of Waffenaer, Berkenroe, Heeren Willem van ende
•Akkma, Baniaert.
Vdh



( 293 )
Van Delft. Vander Gouwe.
Gerit Vrancken , Cornelis Janfs Bos,
ende Dirck Janfs de Bruyn,
Mr. Huge. . e,nde
Van Leyden. Mr. Dirck.
Lochorft, Van Rotter dam
ende Meefter florys, Pen Mr. Willem, Penfio- fionaris.
naris. Hoorn'
Amfterdam. Mr. Pieter. _
Herman Jacobs, Ende nog enige vai
Allart Bollarts, Schoonhouen end
ende Oudewater. Mr. Andries.
WElcke willecomme ick in Duytfche m: monde gedaen hebbe.
EErft geuende fyn Majefteyts Tytlen Hoochftgeboren, Duerluchtige Vorft aldergenadichftenHeere, RomfcheKeyfei altyts Vermeerder des Rycx, ccc.
a C Odt gedanél dat hy fynder Majefte^ *J van zoe groten periclen bewaert ha de, &c.
3 "y Eerhaelt die groote blyfcap van fynd compfte.
4. \7Erhaelt die goede dienften dié Holla * hem in fyn abfentie van Beeden en Subuentien gedaen hadde.
T 3 5 I
8. Januar. Pag. 153
l
I
» •> 9
rt 1-
ïr
nt Je
)ie



C 294 )
8. Januar.
\
i
1
»7. Febr.
i
?*g. 154-1 ]
5 J)Ie groote fcaden gehadt ter caufe van
der oirlogen, &c.
6 "y Erfocht hy comrnen wilden in Hollant
gelycken in anderen fyne Landen, tot confolatie van fyne Onderfaten aldaer.
7 y An allen welcken, indien myn G. V.
noch leefde, hoopten goede getuygeniffe geuen foude,
OP welcke pointen zyn Majefteyt by ande» re geantwoirt heeft in Walfche , zeer pertinentlicken ende goedertierlicken, nemenie defe congratulatie zeer danckelick, prefenerende in toecommende tyden des voirfeyt es ;e gedencken.
Generael Dachuaert van allen den Landen by den Keyferlicke Majefteyt befcreuèn
Den 27. der voirfz maent February,
PR^ESENTIBUS. V%n de Edelen, Van Haarlem.
Mckma, Schagen,
ende Frans de Witte, iyfhouck. ende
Van Dordreght. Banjaert. 3amas Philips, Van Delft.
Dcker Jans, Jan Aperff,
ende ende
iets, Mr. Huge.



("295)
Van Leyden. Rotterdam.
Meefter Willem, Pen- Mr. Florys voirfz, fionaris. Schiedam.
Amjlerdam. Claes Dircx, Allart Bollarts, Schoonhoven.
Mr. Pieter Oly, Willem Thin, ende ende
Mr. Andries. Albrecht.
Gouwe. Van Alckmaer.
Cornelis Jans Bos, Den Rentmeefter,
ende ende de
Mr. Dirck. Burgemeefter.
Die Keyferlicke Majefteyt heeft by monde van Palerme op den 2. Marty den Staten van allen defen Landen doen verthoonen den laetften affcheyt vuyt deefe fyne Landen, ende wat hem binnen middelen tyden wederuaeren es, ende doen verclaeren die groote feut den ende achterweefen daer hy hem in vindt. begeerende fecours in 't generael. Welcke Propofitie elcx by Gefcrifte es geleuert die '1 hebben willen hebben. Daer op van weger den Landen die Audiencier en Bleul gedaer heeft d'antwoirdt, daer die van Brabant nyei mede te vreeden en waren.
OP ten feluen Douderdach den 2. Marty, heeft de Keyfer elck Lant apart op hen feluen gedaen een Petitie, te wetene Braban twaelf hondert duyfent Croonen binnen fes ja ren. Van ons Hollant hondert duyfent gul dens tfiaers tot fes jaren, ingaende den eerftei Aprilis coeniinde, den tweeden den eerftei Octobris, ende alfoe voirts tot twee termyne: T 4 tfiaers
1530.
27. Febr.
L
L
t
1 t 1 ?



Ï7. Febr. Pag- 1.55
tfiaers, t'employeeren een derdendeel tot betalinge van fculden ende loflinge van Renten Dat tweede tot betalinge van de Luyden van oirlogue, van de Ördonnancien ende die fyn Majefteyt ordonneren fal herwaerts ouer te blyuen. Dat derde ofte furplus totonderhoudemfle van fynen ftaet, ende andere fyne Majefteyts aftairèri , als hy dat ordonneren fal. Het accort gedaen wefende als breder blycken mach by de cleyne Propofitie my hier af geleuert. *
QP defe voirfz Dachuaert is geappoincteert van de Mergentale, dat de Heere vanAfiendelft, Mr. Joost Sasbout, ende Mr. Vincent , fullen die van Amfterdam ende cleyne Steden fpreken om te induceren mitter minnen te confenteren in den ommeflach van Utrecht voir defe reyfe alleen, fonder confequentie, alzoe dit een Beede es voir de blyde incompfte van den Keyfer tot ter ontfankeniffe van fynen Stadt, Steden ende Landen van Utrecht.
JjAer dat ick den Staten van Hollant hebbe geraporteert, hebben my gelyckelick gelyckelick gelaft te feggen den voirfz Commis?r ]?' Zy gelYckeIicken Staetsgewys op dele fake befcreuèn willen zyn, want hem de iake mede roert, ende van den anderen Steden nyet icheyden en willen om der confequentie.
cAi 1Ca hebbe dit Sefe.yt myn Heere den Stadthouder, ende nagecommen zynde in den Hage die Heere van Affendelft, om ter nafter Dachuaert hier van te fpreken den voirfz Staten, 't welck Affendelft heeft angenomen.
Item



C 297 )
ITem die Staten hebben veele poincten tot profyt van den Lande by monde verhaelt die iele geremonftreert hebbe den Heere van Hoichftraten als Stadthouder , fonderlinge van 't proces contra Frans de Witte, van de Congiegelde, van der Munte, van de Jufticie in Hollant te reformeren, mit veel meer andere. Ende heeft my gelast die te ftellen by Gefcrifte , tegens dat d'antwoirt dienen fal an den Keyferlicke Majefteyt, ut infra.
ITem die Steden hebben verfochten hondert gulden om af te doen het arreft by Jonckci Pauwel van Urfele gedaen tot Bruffel op ter Dienaer van Lauris Pieterfs 5 ende es den feluen Pauwels belaft te betaelen noch honder gulden, voir de refte die verfchynen fal, en de dat voir St. Jans Miffe. Nota, dit te los fen want het es de refte van Gerit Geerlofs on gelofte Renten in 't Quartier van der Gouwe
ITem die Staten hebben gefloten dat die Pro cureur Generael van Hollant ter naefte Dachuaert gehoirt fal worden, waeromme h nyet gehouden en es actionl Hypothecaria, al o-ecocht hebbende zeker Lant van de voirl Gerit Geerlofs, of by faute van fyn onfchult hebben my gelast tegens hem, Frans de Witt ende ander Coopers te procederen.
ITem die voirfz Staten fullen ter naefter Dacl uaert innebrengen elcx zyn clachte, welcl Dachuaert zyn fal den 27. Marty fauens in di Herbergen," om op 's anderendaechs te con municeeren, ut fequitur.
T 5 Dac
1530.
17. Febr.
r
t
s z
>
e
1e>x l'
1-



153». l8. en ia,
Marty.
i
1 j
I
( -298 )
Dachuaert in den Hage
Saterdach ende Sondaechs den 18. en 19. Marty ,
van den Staten van Hollant, op te voirfz Propofitie ende Petitie van den Keyferlicke Majefteyt van hondert duyfent tüaers, tot fes jaren ende twaelf termynen, om die t'employeren als bouen in defelue Propofitie.
PRESENTEN.
Van de Edelen. Van Delft.
Heeren Jan van Du- Jacob Jan Bruynfs,
venvoirde, ende
Willem van Collier, Mr. Huge.
Kyfhouck, Van Leyden.
Willem Oem, Mr. Willem Doctoer.
Ruyghrock, Claes Adriaenfs,
Poelgeest, ende
Vliet, Mr. Willem, Penfio-
Suylen, naris.
ende Amfterdam.
Borfel, Allart Bollarts,
Van Dordrecht. Colyn,
Die Schout, ende
Philips Damafs, , Mr. Andries.
ende Gouwe.
Hr. Jooft Bets, Pen- Cornelis Janfs Bos
fionaris. ende
Van Haerlem. Mr. Dirck.
ran van Schagen, Van Rotterdam,
ende Jooft Janff, •aaiaert.
en*



r 299;
ende ende
1 Melis Adriaens, Andries Pieters. Schiedam. Horen.
Jacob Jans, Frans Pieters, ende ende
Claes Dircx. Symon Pieters.
Gorichem. Enckhuyfen. Hans van Lubeeck, Frederick Symon,
ende ende
Jan Pieters. Gerit Reynierff, Schoonhouen. Van Edam.
Egbert Barents. Mr. Jan , Penfiona* Albnaer. ris. I Pieter Claes,
ITem die Eedelen waren wel bereet te confenteren tachtich duyfent voir vier jaeren; I op de oude termynen van St. Jan ende Kersmiffe, weluerftaende dat men binnen vier jarer geen ander Beede eyfchen en fal voir FerdiI nande tegens den Turcken, ofte der toecommende Regente, ende dit op de conditiën var de loffinge der vercochte Renten ende anderer by den Keyfer feluer verclaert, &c. Ende oi men mitte voirfz tachtich duyfent tfiaers nye ■ volftaen en mochte mit danck van de Keyfer licke Majefteyt, foe fouden fy tfiaers nocl duyfent gulden meer geuen in de plaetfe vai dat tot Kersmiffe leftleden geen Beede loep ge hadt en heeft, 't welck bedragen foude veer tich duyfent ponden, binnen die vier toecom mende jaeren.
Die Stede Dordrecht floech vuyt taehtid duyfent voir vier jaeren, want 'er noc;
tWIE
153» 18. en rj£ Marty.
1
t l
1



C 300 )
1530.
SS. en 19
twintich duyfent loop hebben van de Keyferlicke Majefteyts Coronatie, reyfe van Spaegnen, &c. makende hondert duyfent ponden tfiaers, oick op te conditiën als d'Eedelen, maer d'ander. Steden waren noch affirmatyf noch geheel negatyf, feggende dat eerft geremedieert moefte weefen in de faken van Tollevry oueral te vaeren, ende van den Congiegelde afgedaen te zyn, daer deur de Neringen van de Draperien ende Comenfcepen in defe Landen cesferen, daer 't af comrnen moet üaer zy den Keyfer mede dienen fouden, want fonder dat mochten wel louen, maer en fouden nyet konnen betaelen voir de toecommende tydt; intsgelicx verfochten van de Vroetfcippen, Viertigen ende diergelicke te uferen durende die Beeden, mit meer ander Articulen den CommiffarilTen, als Affendelft, Muylart, ende Saffebout, ouergegeuen by my onder''teyckent, dewelcke Muylart dragen fal anden Keyfer, om fimpliciter geremedieert te hebben of in jufticie ontfangen te worden, altyt continuerende d'oude poffeffie, tot welcke Articulen ick my refereere. Ende es den Staten belaft 's Maendaechs den 27. Marty faucns wederomme te weefen in den Hage, daer de voirfz Mulaert wederomme zyn fal, ende ten eynde de fake bat tot kenniffe van den Keyfer comrnen ende wel verthoent mach zyn, zoe hebben die Staten geordonneert mede te reyfen den Aduocaet, den Penfionariflen van Leyden , Amfterdam ende der Goude.
ITem die Staten hebben my gelaft t'appelleren van 't Mandament by die van Zeelant
ver-.



< 3oi;
vercreearen ende geexecuteert tegens die van Eedam ende anderen, van geen Sout te mogen fieden voir Kersmiffe, &c. ende my tcvougen van 's Lants wegen mit die van Eedam, of bouen te. folliciteren dat afgedaen worde tot 's Landts cofte, &c.
Continuatie van de voirfz Dachuaert in den Hage
Den-dB. ende 29. der feluer maent Marty, anno 1530. Stilo Hollandke, voir Paeffchen.
P R. /E S EN T E N. 'Alle d'Eedelen, utfu- ende pra, Jacob Jan Bruynff.
enc}e Van Leyden.
Adam Verduyn. Den Doctoer,
Van Dordrecht. ende Tot Bets, Mr. Willen*
De Schout, Amfterdam. Damafs Philips, Bollarts,
ende Oly,
WillemBouwens,Tre- ende forier. Mr. Andries.
Van Haerlem. Gouwe. Ut fupra, Willem Jan, ,
ende ende Frans de Witte. Mr. Disck.
Delft. Ut fupra,
Die voirfz Penfionariffen ende ick'hebbe voir den Staten gedaen ons raport. T w*
1530.
l3 en (9. Marty.'
28. en B?. Marty.
tl '
e



( m)
1530.
s8. «« 29. Marty.
Pag. 158.
wetene dat wy de Keyferlicke Majefteyt mit monde verclaert hadden die Articlen Muyfaerden gegeuen, dewelcke fyne Majefteyt nyet verthoent ert hadden geweeft, noch verthoont en fouden hebben geworden indien wy feluer daer nyet gecommen en hadden, want die Finantie gaerne dat belet foude hebben gehadt, daer op de Keyferlicke Majefteyt antwoirde dat hy felver in Hollant comrnen, ende hem op te Articlen informeren fal , ende die fake verftaende, promptelicken daer inne voirfien ofte in jufticie ftellen fal, achteruolgende onfe conclufie , ende begeerde dat die van Hollant hem betrouwen wilden , ende voirts procederen wilden tot fynder Petitie, eerft ende alvoiren te confenteren.
T"\Aer op wy repliceerden die fcaedenvander inundatien ende declinatien van den Excyfen ende Neringen commende vuyt den Tollen ende Congien, ende noch meer waren verduchtende , dat alwaer de Beede geconfenteert in toecommende tyden nyet mogelick en ware te betalen, 't welck fyne Majefteyt foude mogen verwyten ende t'onvreeden zyn dat hem de gelegentheyt nyet gefeyt en ware, foe dat vuyt dien ende geen ander fake dat confent geretardeerdt was, want die van Hollant geheel zynder Majefteyt toebehoiren mit Lyf ende Goet.
"T)Aer op fyne Majefteyt andermale feyde, betrout my, ick fal in als zoe eerlicken voirfien, dat ghy redene hebben fult te vreden te zyn, ende alft beloeft es indien ghy 't nyet
be-



C 303 )
betaelen en moecht, ick fal quytfcelden, *t welck ick betrout wil zyn fonder geconftringeert te worden, ofte te comenfcepen mitmynen Onderfaten , die altyt in myn abfentie 't beft gedaen hebben, ende hoope noch doen fullen, doet goet raport, ick fal oick mynen Commiflaris mit Brieuen ende Beuel an den Staten fcicken, mit meer trooftelicke woerden , maer es te vermoeden dat hy te voiren geinformeert was, &c. Achteruolgende deefen zoe heeft Muylart fynen Brief op huyden den Staten verfocht ende verhaelt in effedt dat voirfz llaet, ende verfocht eene goede antwoirde.
T~\Ie Staten dit gehoit hebbende, ende beuindende dat zy geen van allen belaft en waren in de volle fomme op foe lange jaren ende heele termynen te confenteren, ende dat men oick noch ander oude conditiën behoirde te verfpreken , als oft oirloge worde, ofte groote inbreecxel van Dycken, Brant ende diergelicken faken gebuerden, nyet gehouden en fouden zyn, waeromme men geen anticipatie en foude mogen doen noch Financie op dit con-t fent, ende dat duerende defe ordinaris Beede , geen extraordinaris Beede begeert en foude worden der toecommende Regente, noch den Coninck van Hongarien tot iubfidie van den Turck te refifteren , ende diergelicke. Soe hebben zy my gelaft te vraegen, ende antwoirt hemlieden te feggen van den Commiffariffen of hy hier van laft heeft den Staten te verfeekeren. Het welck die Commiffaris Muylart gehoirt hebbende, heeft my geantwoirt dat hy
mit-
1530;
28. en 29, Marty.



( 3°4 )
r J530. a8. en 29. Marty.
Pag. 159
mitten anderen Commiffariffen, als Affendelft, Sasbout, Mr. Vincent ende RentmeefterGout fpreken foude, als hy gedaen heeft.
"VtTElcke Commisfarisfen op te Rekencamer " den Gedeputeerden elcx apart gefproken hebben, daer toe ick my refereere. Ende hebben den Staten daer na in 't gemeyne geantwoirt dat zylieden geenen laft en hadden, dan t'onderwyfen ende t'ontfangen d'antwoirt van de volle Petitie, makende een rekeninge, te weetenen dat indien men de continuatie van der Beede tot Kersmiffe gecyfcht hadde, en foude nyet geweygert hebben geweest voir vier jaeren, 't welck voir dat termyn foude beloopen hebben dat nyet betaelt en es geweest veertich duyfent ponden. Intsgelicx hadde de Keyferlicke Majefteyt voir fyn 'blyde incompft geeyfcht een extraordinaris Beede van hondert duyfent, men foudt hem nyet geweygert hebben. Soe dat deefe fes hondert duyfent voir fes jaren nyet veel meer en bedragen , dan dat men foude hebben geconfenteert ut fupra. Waeromme men behoirt te confidereeren die groote laft van den Keyferlicke Majefteyt die jaerlicx betaelen moeten twintich duyfent ponden van de loopende Renten voir hem verfegelt: noch de Gamifoenen van oudts, ende die hy op 't Huys van Utrecht fal houden tot verfekertheyt van Hollant, ende oick moet fyne Majefteyt rembourferen dat die Steden verfchoten hebben van de loopende Renten, foe dat hy luttel of nyet in handen behouden en fal. Begeerende daeromme
be-



( 305 )
betei* rapport te willen doen, ende weder in de Herberge hiér in den Hage comrnen Donderdaechs fauens naer Paefchen. Endebinnert middelen tyde fullen de CommiffariiTen den Keyferlicke Majefteyt van als aduerteren.
"T\Ie voirfcreuen Commisfaris Muylart es we■L' deromme bouen by den Keyfer gereyft , ende es op fynen dach Donderdach na Paefchen s te weeten den 13. Aprilis anno 1531. wederomme gecommen.
T?Nde alzoe de Keiferlicke Majefteyt perfifleerde om te hebben fyn voirfcreuen volle Petitie, nyettegcnftaende wat die Staten van Hollant hadden geclaecht, maer defelve Petitie fonder die fomme te verminderen wat gemuteert hadde voir ordinaris ende extraordinaris Beeden, op dat deefe eerfte Petitie van fes hondert duyfent voir fes jaren nyet getogen en foude worden in confequentie, van zoe groote ordinaris Beede alleen , ende oick dat nu een extraordinaris Beede loop hebbende van de voirfcreuen groote Petitie 4 men geen extraordinaris Beede meer eyfchen foude binnen de voirfcreuen fes jaeren. Het welck fchynt wal apparentie te hebban , waeromme de voirfz Muylart mitten anderen voirfz CommifTarifTeri den Gedeputeerden van den Steden apart gefproken , ende wederomme t'huys gefonder hebben om vruchtbaerder antwoirt, daer mede den voirfz dach van der Dachuaert verlooper es tot ten 19. Aprilis anno 1531. na Paesfchen. Op welcken dach na dat de Steder I. Deel. V apar
1530.
28. en s Marty
L



1530. 38. en 20 Marty.
Pag. 161
1531.
3%,/lprilis.
( 306 )
apart in 't lange gefproken ende geinduceert waren, den Commiffariffen geantwoirt, ende voir affcheyt genomen hebben datzytotGendt' by de Keyferlicke Majefteyt reyfen ende wefen fouden den 24. der feluer maent fauens in der Herbergen. Ende ick ben terftont mitten voirfz Muylart gereyft naer. Gendt. 1
Dachuaert tot Gent befcreuèn
Den 24. dach Aprilis anno 1531.,
's Maendachs fauens naer Paeffchen , op te voirgaende Beede of Petitie.
PR^SENTIBUS.
Pan de Edelen. Van Leyden.
De Heeren van AIck- Doctoer,
ma, Florys Jacobs,
Kyfhouck, en de
ende Penfionaris.
Poelgeest. Amfierdam.
Van Dordreght. Allart Bolfarts,
Florys van Collier, Benninck,
ende ende
Bets. Mr. Andries.
Van Haarlem. Gouwe.
Scoten, Willem Jan,
Witte, ende
ende Mr. Dirck.
Baniaert. Van Rotterdam.
Van Delft. Claes Dircx, Penfio-
Beeft, naris.
- ende Mr. Huge van Eyn-
de. Schoon-



( 3°? )
Schoonhouen. Horen. Willem Thin, Burge- De Keyfer, mit meer meefter. anderen van de cley¬
ne Steden.
TTem Vrydaechs den 28. der voirfz maent, J_ hebben die Gedeputeerden van den Staten van Hollant den Keyferlicke Majefteyt, verfelfcapt mitten Heeren van Naffau, Bergen, Buyren , Palerme, die van der Finantien ende andere, doen' verthoonen dat zy fichtent Coninck Philips ouerlyden, duerende fyne Majefteyts onbejaertheyt, continuelicken hadden geweeft in oirloge, daer deur: ten tyde van fynder Majefteyts huldinge, die Steden ailegader meer fculdich waren dan zy incompfte hadden, ende gingen alle Beeden ten achteren : Naer zynder Majefteyts huldinge ende fonderlinge vertreck in Spaingnen, hadden van gelycken in oirlogen geweest,ende totfynderMajefteyts obediëntie gereduceert Vriellant, Utrecht. Ouer - ende Nederftichten , daer toe zy an Penningen fuvers betaelt hadden féuenthien hondert duyfent gulden, ende noch daerenbouen haer Segel geleent, ende voir fyne Majefteyt hem verobligeert in de fomme van twintich duyfent gulden tfiaers Losrenten den Penninck iefthiene, daer van zy geheel byfter zyn. Item hebben doen verclaéren die quantiteyt var den Lande deylende in vier Parthyen, daei vuyt te verftaen es, dat van 't Lant zyn Majefteyt nyet en mach worde gedient, om da! d'oncoften meer bedragen dan datter af compt Item dat alle proffyt gecommen es vuyterCoop manfcepen ende Zeylaige, daer alle zyne Ma V 2 jes
i^Aprslis.



24. Aprilis. 1'ag. 162,
f 308 ;
jefteyts Voirvaderen de hant an gehouden, en° de Preuilegien van vryheyt toe gegeuen hebben , ende nu mitte nyeuwicheeden van de Tollen ende Congie van den Cooren verjaecht zyn ; zoe dat zyn Majefteyt luttel Congien ontfangt, ende grootelicken fijn Tollen verheft, ende 't Lant fpolieert van der negociatie, daeromme zy geen Beeden geuen en mogen , ende om een cleyn tegenwoordigen proffyt, alft fchynt ende nyet en es, verheft zyn Lant van Hollant, mits dat die Coopmanfcepen van Oiften ende Wellen, ouer ende weder ouer gevoert wort, buyten om fcuwende deefe Landen, daer oick deur vergaen fyn alle Neringen, ende fonderlinge de Drapperie. Intsgelicx zyn de Stadt van Delft, der Gouwe ende veele Ingefetenen van Hollant , gedeftrueert, nyet alleen by de inundatie van Hollant , maer oick van Zeelant, mit veel meer reedenen om der cortheyt hier achter gelaten ; daer vuyt claerlick blyel: dat zy fijne Majefteyt nyet en mogen belieuen, nyet min op betrouwen van fynder Majefteyt henluyden beloeft als voiren tot Antwerpen.
T_ï Ebben geconfenteert voir ordinaris Beeden den tyt van fes jaren op te oude toecommende termynen tachtich duyièni gulden, 't welck de hoichfte es, die noyt geweeft es, en de daerenbouen noch tachtich üKiyfent e betaelen binnen de vier laetftcn ineren voir extraordinaris Beede, dewelcks * by na zoe veel fynder Majefteyt geeylcht heeft, om daer mede achteruolgende de Propofitie te betaelen die loopende Renten , ende
jaer-



C 309)
jaerlicx t'employeren twintich duyfent tot losfmge van duyfent Philips guldens tfiaers. Ten tweeden, om te betaelen die jegenwoordigen fculden van den Knechten op ten Huyfe van Utrecht, derEmde, Reenen, endevoirentoecommende tyt tien duyfent gulden tfiaers, tot betaelinge van den feluen Knechten, ende hebben uerthoont de periclen die deur quade betaelingen fouden mogen comrnen. Ende oft oirloge worde in fynder Majefteyts abfentie ('t welck Godt verhoeden wille ) in dien geualle de voirfz Penningen van dit confent daer inne geemployeert fullen worden, verfouckende dat fyne Majefteyt den Rentmeefter van der Beede tegenwoirdich of weefen fal, zyn Obligatie den voirfz Gedeputeerden geven fal nergens anders toe employerende op Lyf ende Goet, &c. Ende op dit betrouwe begeerende geremedieert te hebben in de Articlen van heure doliantien, want fonder dat en fouden deefe Beede nyet mogen betalen, biddende dit danckelicken te willen nemen. Ende al gefchiede dit confent buyten 't; Lant van Hollant, 't welck noyt geweest es, van ordinaris Beede, dat fyne Majefteyt nochtans foude willen comrnen in Hollant, ende prefenteert in 't generael ende particulier van der voirfz armoede te doen blycken, &c.
T"\Aer op by monde van Palerme, dien 't felue cort ende corrupte verhaelde geantwoirt es, dat de Keyferlicke Majefteyt in de Articulen foude voirfien, dat wy redene hebben foude te vreden te fyne, dat 't Lant mach blyuen in negociatie , want hy wel weet dai V 3 goe
1531.



C 310 )
ï<!3<24 Aprilis.
Pag. 163.
goede Onderfaten zyn, ende wel gefubuenieeit hebben ende noch doen fullen, ende zoe verde fyne Majefteyts affairen dragen, in Hollant comrnen fal, &c. Ende 't felfde heeft fijne Majefteyt noch badt ende breeder verclaert den 3. May, als wy hem prefenteerden onfe Articlen , dewelcke hy leuerde de Heere van Palerme , lallende t'expedieren mitten eerften , daer wy hem een cleyn receul deeden in Walfche, &c. Ende wy hebben gefochten afliftentie van den Heeren Nasfou, Buyren, Hochftraten, Palerme,. &c. fuspeeteerende de Financie.
TTem wy hebben geuolcht om antwoirt te hebben op onfe Articlen ofte Doliantie, ende verfochten mit grooten arbeyt ende diligentie dat d'informatien gedaen by de Heere van Warmont geuifiteer.t ende geraporteert mochte worden in den vollen Raedt, ter pretentie van de Keyferlicke Majefteyt by een die Duyts conde, ende dat d'iöformatie van Sasbout gedaen roerende den Tollen contra Frans de Witte, oick gefien mochte worden. Ende ten eynde fijn op onfe voirfz Articlen geftelt Apoftillen van antwoirde den 18. dach van Meye, daer toe ick my refercere om der cortheyt wille, ende fijn onderteyckent by den Keyfer ende den Audiencier.
TTem op ten 2.5. May hebbe ick ter prefentie ende byweefen van Meefters Joost Bets ende Huge van Eynde, myn Heere van Hoichftraten gegeuen Acre in Franchyn van 't voirfz confent mit feker conditiën, daer toe ick my



( 3" )
refereere, ende myn Heere beloofde my wederomme A<fte reciproque van den Keyfer te doen hebben, zoe haest d'Audiencier gecommen foude zyn van Bruffel, daer hy was in de fieéte van fijn Huysvrouwe, die corts daer an fterf, «Sec.
OP deefen dach hadde ick Zyburch by der hant, ter prefentie van den voirfz Bets ende Eynden, daer ick mede naer Hollant ben gereyst, alzoe de Pinfterdagen genaecten, ende was mitten Procureur Generael geconcludeert, dat hy ende ick den lellen Pinfterdach wefen fouden tot Mechelen, om te folliciteren heurluyder aduys roerende den Tollen ende Congie voirfz , den welcke van den groten Raede by den Keyferlicke Majefteyts befloten Brief beuolen worde , dat nyet tegenftaende vaccantien ofte Heylichdagen, alle ander faken gepoftponeert, procederen fouden tot expeditie van heurlieder aduys in de fake voirfz, Ende was Sasbout ende Mr. Vincenten Commiffariffen in de fake van den Tolle by den Keyfer mit befloten Briuen gelaft heure Informatien ende Scrifturen van Parthien mit alle Munimenten toegefloten te feynden an den groten Raedt, gemerct die Procureur Generael van bouen d'informatie van den Congier hadde in lijnen handen. Ende ick hebbe getraceert veertich dagen mitten Bode.
ENde den derden Pinfteren dach te weeter penultima Mayi, ben ick wederomme vuy Hollant gereyst naer Mechelen, om te foUici teren de voirfz faken.- Ende alzoe de Procu V 4 reu:
153** xbf.Aptilh.
Zyburch Boelfcappe van den Coninck van Denemereken.
i



( 312 )
i<31i^./iprilis.
Pag. 164 16. Juny.
rgur Generael tot Gendt reysde den Jaetften Pinfteren dach my rencontreerende tot Walem, , zoe hebben de Heeren van den grooten Raedt deefe fake vuytgeftelt tot fijn compst, ende ick ben mitten Gedeputeerden van Amfterdam, als Ruysch Janfs ende Cornelis Buyck gereyst tot Gent, om te folliciteren decompftevanden Procureur Generael, latende tot Mechelen Colfteren Burgemeefter van Dordrecht, die van daen t'huys gereyst es, feyndende in fijn ftede Staes Gouertfs , die om fijn eyge fake contra Henrick van Rees, oick quam tot Gendt, om. dat d'Ambalfatoer Johannes Dantifcus Epf. Colonienfis hem van wegen des Conincx van Polen de fake onderwant om de proceduren af te hebben, &c.
VyY hebben gefolliciteert medio tempore enige Lants faken, als van te laden in Spaingnen, daer Cobis 't befcheet af heeft in Walfche, maer wilt de Keyfer fien wat Ferdinandus ende Yfabellen in Spaenfen hier voirtyts tot verfouck van Coninck Philips deefen Landen heeft geoclroyeert.
JNtsgelicx verfocht dat 't Scip onlancx by den Franchoifen genomen van een Scipper van Amfterdam, mochte blyuen in arreft, fonder te vercoopc-, ter tydt toe blycken foude da? mit onrecht genomen was.
TTem den 16. Juny es de Procureur gecomA men tot Mechelen, ende den Raedt heeft ontrent acht dagen onledich geweest mitten Sack van beyde faken te viliteren om te geuen
ad-



( 313 )
aduys, als zy gegeuen hebben tot onfe voirdeele in beyde faken, daer wy mede gereyst zyn tot Bruffel an de Keyferlicke Majefteyt, die 't felue al gefien heeft, en oick geordonneert heeft noch om te hebben aduys van beyden den Gameren van Hollant, daer Meefter Huge van Eynde om gereyst es van Bruffel.
ENde binnen middelen tyden te weetene den 3. July, iffer tot Bruffel een generalen Dachuaert van allen den Landen van herwerst ouer geweest, als hier naer volcht.
Dachuaert van den Staten van Hollandt, eehoilden binnen de Stadt Van Bruffel
Op ten 3. July in V jaer 1531.
PR/ESENTIBUS. Die Heeren van Alck- ende
ma, Mr. Huge.
ende Van Leyden.
Kyfhouck. Adriaen Gerits,
Van Dordrecht. Frans Gerits, Staes Gouerts, ende
ende Mr. Willem, Penfic Bets. naris.
Van Haerlem. Amfterdam.
Gerit van Montfort, Ruysch Jans,
ende Cornelis Henricx,
Wouter van Beke- Mr. Pieter Colyn, fteyn, Treforier, ende
Delft. Mr. Andries, JanAperfs,
V 5 ^
1
153T. ld. Juny,
3. July.
I-



( 3H )
3« July.
Pïg. 165.
Vander Gouwe. Hoorn. Henrick Wouters, Mr. Pieter de Jonge,
ende ende Mr. Dirck, Penüona- Van Grotebrouck. ris.
jf~\P huyden hebben die voirfz Gedeputeerden gerequireert Mr. Huge van Eynden, die gereyst es mitten Sack ende Brief uen van aduyfe van den Keyfer, om t'hebben aduys van beyde de Cameren van Hollant, roerende het different van den Tollen tusfehen Frans de Witte Tollenaer ende den Staten. Ende omme afgedaen te hebben het Congiegeldt van den Coiren. Ende heeft Dirck ons Bode gedragen den voirfz Sack van informatien, gedaen by de Heere van Warmont op te Congiegelde, ende by Mr. Joost Sasbout op 't voirfz different van den Tollen.
rvle Eedelen by den Steden verfocht weefende om te fpreken tot accorde, ende te vinden expediënt van ter neder te leggen het different dat die Dorpen geenderhande Neringe doen en fullen, te reftringeren, fonderlinge tot de Brouwerien , buyten drincken, ende aleenlicken Backen, Scoenmaken, ende diergelicke Neringen doen fullen mogen voir dat Dorp laer zy woonen, ende nyet vorder te communicqueren, &c. Hebben geantwoirt dat accort goet ware, maer waren in cleynen getale. Begeerende dat men daer af fpreken foude in tydt ;nde wyle op een Dachuaert daer toe geraemt xi den Hage.
Op



c 315;
OP ten 5. July heeft elck van den Gedeputeerden van den vyf Steden, afgetogen zyn Zegel van beyde die Brieuen by hemlieden verfegelt de Heere van Hoichftraten, mits dat zy van nyeus eenen Brief verfegelt hebben tot behouf van een Cloofter, gefticht by de Vrouwe van Chieuers tot Loenen van gelycke fomme, te weetene acht hondert dertien ponden van veertich grooten 't pont ter loflinge den Penninck feftien. Ende die vyf Steden hebben beloeft my te reftitueren min Miffiue Brief an hemlieden gefcreuen, in 't welcke ick my verobligeert hebbe die voirfz twee Brieuen te caffeeren als die nu gecaffeert zyn, &c.
r\I> ten 6. July te weeten Donderdachs, heefi ^ de Bifcop van Palerme voir den Staten var allen den Landen van harwaertsouer gedaen dc Propofitie, blyckende by defelue my ouergelevert. Ende heeft de Keyferlicke Majefteyi zyn Sufter de Coninginne van Hongerien Vroi Marie , gemaect ende geordonneert Gouuer nante ende Regente van deefen Landen, in d( plaetie van Vrou Margriete zynder Moeye fal memorie. Lallende allen Heeren ende ande ren wie hy zy haer te obedieren ende te eerei als zyne Majefteyts Perfone feluer, haer fyn macht geuende, ende oick haer ftaet Hellend als men fal mogen fien vuyten Brieuen die dae af gepubliceert fullen worden, fonder dat di op ten feluen dach gepubliceert waren. O welcke Propofitie die Audiencier gedaen heel d'antwoirde an fijnder Majefteyt , danckend van dat hem alfoe beliefde, ouermits dat d'ou de Penfionaris van Bruffel rau van fprake was &c. Di
1531. 5- WP
: 6. Juf.
Vrouw
l Marie Co. ninginne ■, vanHongar ' rien ge• worden -Regence. I
r e
P 't
e
?
e



C 3i*)
1531.
8. July. Verregelïnge by forme van anticipatie.
Pag. 166.
fjle Keyferlicke Majefteyt heeft den Staten gelast nyet te vertrecken voir dat zy hem fouden hebben gefproken, als hy fe ontbieden fal.
QP ten 8. July Saterdaechs 9 heeft Hoichftraten als Stathouder, ons van Hollant ontboden tot fijnen Huyfe op te Galerie, ende heeft begeert van 's Keyfers wegen antwoirt van te verfegelen tachtich duyfent ponden, geconfenteert voir een extraordinaris Beede op ten leften vier jaeren gedaen den Keyferlicke Majefteyt tot Gendt, daer noch Dachuaert op geweest hadde in den Hage, daer die Eedelen nyet en waren. Secundo, verclaerde dat men dat eerfte jaer nyet en foude lolfen de duyfent Philips gulden tfiaers, achteruolgende d'Acte yan den confente, oueïmifs dat de Keyfer die Penningen van de verfegelinge hebben moet tot fyn reyfe naer Duytslant, ende van 't eerfte jaer betaelt moet worden de fcult tot Utrecht ende elders in affairen van fynder Majefteyts afhuren, &c.
£}Aer op de Staten van Hollant antwoirden nyet gelast te weefen, en heeft daeromme die Staten gebracht by den Keyfer, die feluer verfocht heeft de voirfz verfegelinge tot fynen laste, die de Renten loffen fal, mitte Penningen die betaelt fullen worden t'heuren dage enIe termynen, als 't confentvuytwystendeverfchynen fullen.
QAer op de voirfz Staten begeert hebben - raport, 't welck hemlieden geguntes, om
' we?



( 3i? )
weder by fynen Majefteyt te comrnen , volrommelicken gelast den 24. deefer maent July.
ENde fyne Majefteyt heeft van gelycke begeert apart van allen d'ander Landen. Ende heeft hemlieden ende ons gegeuen Articulen om te raporteren tot policien ende weluaeren van de Landen, Hellende order op veele dingen, daer toe ick my refereere, ende heeft fommierlicken in ons eyge priué name begeert aduys'op te Munte, ende wy hebben begeert raport, nyet min in onfe priué name verclaert de munte nyet te reyfen, ende manieren te fouken om 't Geit te blyuen in 't Lant, ende dat nochtans de Coopmanfcepen loop macl: hebben. Ende heeft elck van den Lande doer geuen d'Inftruéïe ende raport van den Com miffariflen die fyne Majefteyt gefonden heef an den Coninck van Vranckryck, om te mun ten op een gelycken voet, daer toe die Conincl nyet verftaen en wilt, voir 't eynde die twee eerfte toecommende jaren, alsblyct-by Gefcrifte , daer toe ick my refereere om der corthey wille.
OP deefen dach hebben wy zynder Majeftey verthoont de Carte van buyten om te fey len, om de fcuwen die Congien van den Co ren, mit alle de. inconuenienten, ter prefenti van den Treforier ende d'ander van der Finar tien, 't welck fyne Majefteyt wel conde bt grypen , ende die Heer van Praet wel confii meerde. Intsgelyck verthoonde Wy fommie: licken onfe andere faken, alzoe daer noch gei
r
1531. 8. July.
Articlen om te ftellen policien.
.
t
e
Om dat Congie£eldt ende e Tollen.



c 318;
153'S. July.
Vacatiën voir Eynde ende Beketteyn.
Pag. 167.
13. July.
Draperie.
)
Op
rie en zyn geexptdieert. Ende fyne Majefteyt beloefde terftont als d'aduys van Hollant gecommen foude zyn t'expedieren in fyn prefentie de fake van den Congie ende van den Tollen contra Frans de Witte, mitsgaders oick alle onfe andere faken, want hy fyn Landt van Hollandt helpen ende voirftaen wilt, na allen zyn vermogen, &a
MEeftei? Huee van Eynde es gecommen den 11. July mit den voirfz Sack ende Brieuen van aduyfe van beyde Cameren van Hollant , ende heeft geuaceert negen dagen ut fupra. Ende Wouter van Bekefleyn heeft geuaceert dagen, ende ës gefeyt al te brengen in den ommeflach van den Lande.
QP ten 13, July hebben wy van Hollant den Keyferlicke Majefteyt geprefenteert de voirfz Sack ende aduyfen, die defelue hebben gelast te geuen den Bifcop van Palerme, feggende dat fyne Majefteyt alle dingen feluer fal ouerfien, ende terftont doen expediëren, tot welcke fyne wy Palermen hebben gegeuen Memorie om te folliciteren an den Keyfer onfe expeditie , mitsgaders te willen maken ordonhancie van geen Lakenen te dragen, dan dat in defen fyne Majefteyts Landen van herwertsouer gemaect fal zyn. Welcke generale Ordonnancie by den Coninck van Engelant nyet en mach getogen worden in ondancke ofte euvel, gelycken ouer Vlaenderen, Bruslel ende Mechelen geufeert wort.



(sip;
|"|P ten 14. zyn die Staten verthogen naer de voirfz Dachuaert van den Hage, ende hebben my geordonneert mitten Gedeputeerden van Amfterdam, als Ruyfch Janfs, Mr. Andries , Mr. Huge van Eynde , ende Mr. Willem Penfionaris van Leyden, lattende mit alder diligentie die voirfz faken van den Tollen , Congien, Draperien, ende reftitutie van de Obligatien gegeuen den Coninck van Denemercken, te folliciteren tot een eynde finale. Het welck wy myn Heere van Hoichftraten hebben verthoont, die ons voirts gerenuoyeert heeft an de Heere van Grantvelle, die wy op ten feluen dach naerftelicken hebben verhaelt de voirfz poinélen , verfouckende afliftencie ende raport, daer toe wy hem oick by Gefcrifte hebben gegeuen Memorie. Belouende deur expres beuel van den voirfz Meedegedeputeerden danckbaer te weefen. Ende Granuelle beloofde des auderendaechs de voirfz faken te doen proponeren ende expediëren by den Keyferlicke Majefteyt. Nyetemin ten es tot geen eynde gecommen ouermits die affairen van Oueryffele , die voir ons geexpedieert moeiten zyn, ende wy hebben continuelicken gefolliciteert, maer worde ons geantwoirt, dat alle die Landen eerst fouden worden gedepefcheert, als de Keyfer foude vertrecken, daeromme onfe faken vertrocken zyn, als hier naer volgen fal. Ende men meende dat de Keyfer corts foude hebben vertogen, des neen ut infra.
gOndaechsden 23. July, als men tot BrufTel ftack op te Marei, zoe fyn die Gedeputeerden
153 i. 14.
Gratuiteyt
beloft
Granuelle*
23- f»ff'



153 f. 23- Juiy-
t^AuguJ,
Pag. i6ï
Caescoi pers van Hollant, contra Merfcheri van Antwerpen.
den van den Staten van Hollant wederomme gecommen vuyt te voirfz Dachuaert van der Hage, ende hebben gerelateert, dat angaende de verfegelinge van den tachtich duyfenf gulden geconfenteert voir extraordinaris Beede op ten vier kefte jaeren van den fesfe, waren gelyckelicken negatyf. Ende dat Bets ende Eynde ouergegeuen hadden zekere Articulen, om die jufticie te vercorten , ende tot beter coep t &c.
•QP ten 14. Augufti die Procureur Genrael van Hollant, heeft my geleuert die abuyfen by den Raedt geconcipieert, roerende de Jufticien, ende heeft den Gedeputeerden gedocht , dat Bets ende Eyndens Articlen nyet genouch getoucheert en waren. Hier was Mr. Gornelis Aerts in abfentie van Eynde, ende worde my gelast anderwerf te vragen van den Procureur, om wat redene die verclaerde dat al genouch tacite getoucheert was, ende van de coften in de Greffe was in een ander Coyer apart, ende dat men tot geen publicatie van Getuygen en wilde verftaen, om dat de Procureur Generael van bouen daer tegens oppo-
•feerde, foe dat die Staten hieromme fpreken fullen mitten Keyfer, als huer ander faken getracteert worden.
'ÖP deefen fttaen 14. Augufti, hebbe ick vuyt fcryuen van den Boter- ende Caescoopers van Hollant, weelende tot Antwerepen , den Staten verthoont dat die van de Merfferie heur Waren genomen hadden, om dat zy min vercocht hadden dan by haluen
Las-



c m)
t aften, daer ouer vyf laren'queftie af geweeft es ende by my deur beuelen van den staten af Wolliciteert was. Daeromme zy my gelalt. hebben te fpreken mitten Penfionaris van Antwerpen," die hier was om alle dingen geftelt te hebben in fynen eerften ftaten, mits reftituerende den afgenomen Boter ende Caeien, daer af die voirfz Penfionaris van ons begeert beeft té hebben Memorie, om an zyn Heere te feyriden, als ick hem gegeuen ende hy terftont gefonden heeft gehadt, daer af d'antwoirt luet naer volgen fah
MEefter Cornelis Aerts es fecretelicken gereyst , ende Mr. Huge es wedergecoramen den 17. Augufti.
OP ten 16. Augufti heeft myn Heere var Hoichftraten enige van ons Luyden ver thoont, dat den Keyfer by enige angebrach was, dat hy bouen die eerfte gratuiteyt hen gedaen in 't jaer 1525* in 't ancoomen van Stathouderfcip, hy in 't jaer van 15*7' ™ den Staten genouch geextorqueert foude heb ben gehadt feftien duyfent gulden , daervorrei hy duyfent gulden tfiaers foude hebben op Lant, ende dat hy jufticie weygert, ftellend onutte Luyden in den Raedt, ende oick onbe ouaeme Luyden in allen d'Üfficien van Ho; •lant, mit meer diergelycke. Daer op die St( den gelyckelicken geantwoirt hebben in my prefentie dat zy hier van nyet en weeten, ei de dat myn Heere nyet van hemlieden genote en heeft'fichtent d'eerfte propine , dat teget heure wille zy : noch en clagen ouer den Raei I. Deel. X
i$3i«
14 Augu/ï,
1 i6.Augu/u
t l
t Accufatie 1 van Uoich- ftraten.
1
t
n t-
h
6 it h-



( 3^2 )
l&.Augujl.
Gebroeders van Hoiren verftaende op ter Munte.
i i «
j i ] 1 ■i 1
i i 1
Pag. \6o. r \ t
J • 1 l t
nochte Officiers nyet, want die al by myn G. V. geftelt zyn geweest eer Hoichftraten Stathouder geworden es, vuytgenomen Sandelin ende Mr. Galeyn dat goede Mannen zyn. Ende fulex fyn de Staten bereyt te verclaeren den Keyfer, of dat ick 't vuyt heurlieder name certificeere, ende feluer verclaeren wille.
£JIe Gebroeders van Hoiren hebben op deefen dach begeert oirlof om t'huys te reyfen , alfoe men van der Munte nyet en tracteerde , feggende dat zy in den Hage op te laetfte voirfz Dachuaert verfocht waren hier te comrnen op 't gemeen Lants cofte. Die Gedeputeerden gehoirt hebbende heur verfouck , lebben my hemlieden doen feggen dat zynoch Dlyuen moften, of van der vacaten nyet geren en fouden, zoe dat zy gebleuen zyn , enIe hebben geuaceert fichtent den 21, July tot en 30. Augufti, facit veertich dagen mitreyen. Ende es my gelast, ende ick hebbe myn >efte gedaen om deur middel van myn Heere ïemlieden te doen hoiren, op 't fecreet dat zy ten vermeten van der Munte, die te ftellen iat fe nimmermeer ryfen en fal, ende dat de tfunte altyt fal blyuen muntende. Maer wat :k of de Procureur van Hollant hebben kon- " len gefeggen, men heeft hemlieden nyet getoirt, om dat men die Munte nyet en wilde yfen, noch ander voet maken, zoe en was 'an geenen noode feyde Hoichftraten, fubyelyck hier van te fpreken, zoe. dat ick fehebie laten reyfen. Ende hebben in als elcx ge:aceert, gaens, commende ende vaerende veerich dagen, zoe zy feluer verclaeren by heur
Ce-



C 323 )
Cedülle, daechs elcx twintich ftuuers By den Steden hemlieden gepaffeert,
/~)P ten 18. Augufti hebben die Staten van Hollant mit my gedeputeert Mr. Huge van Eynde , Cornelis Henricx ende Mr. Andries van Amfterdam, ende Henrick Wouters van der Gouwe, om te doen die doliantien van den Kaescoepers ende andere Koopluyden vuyt Hollant an den Gedeputeerden van Antwerpen , als Willem van Liere ende Meeftei Adriaen Harbouts Penfionaris, te weetene dal die Dekens van de Merfche hadden benomer heurlieder Boter, om dat zy die vercocht hadden mit halue Vierendeelen ende cleyne Tonnekens, die in der Wagen van der Stadt geweegen zyn, 't welck de Merfcherie fuftineer dat men nyet doen en mach, dan van Vrydacl fnoens ende Saterdach den geheelen dach da Marétdagen zyn, ende voir Donderdage büy ten der vryer Marei, en mogen de Hollander, nyet vecoopen by minder gewichten dan halui Laften, 't welck een groot grief zyn foude tenderende tot fingulier proffyt van den Suvel vercoopers van Antwerpen, contrarie den ge meenen Borgeren ende oick vreempde Luydei die van buyten innecommen , op een Vat Halfvat, Vierendeel of Kinneken, die geei macht en hebben te coopen by halue Lafte; ofte zoe veel nyet en behouuen. Ende oie was 't felfde fake van quader confequentie want andere Neringen van gelycken fouden wil len uferen, ouer den Hollanders hun generet de mit Lynwaet ende andere Coomcnlceepei ■ Verfochten daeromme heurluvder intentie 01 X 2 , 01
1531.
16 Auguft. lü.Auguft.
I
i
1
1
n
s



(324;
iS.Jugu/i.
25. en 26 Augufij. Praet danckbaerheyt.
ons daer naer te reguleren, want die van Hollant nyet gaerrie meer Slauen fyn en fouden > dan Vlaenderen, Kempen ende vreemde Naden, die men toelaetby de Stucken te vercoopen.
"TVe voirfz Gedeputeerden gehoirt hebbende apart heure Dekens van de Merffcherie , ende ons tot drie reyfen toe, hebben ons eyntelicken geantwoirt dat zy nyet en begeeren dan goede vruntfcap te houden mit die van Hollant. Ende want die van Hollant eeii Gefcrift of fupplicatie ouergegeuen hadden , daer zy feggen dat gelycke queftie by de Burgemeefteren van Antwerpen afgedaen es geweest, ende dat die van Hollant altydt in poffeffie gebleuen zyn, begeerden dat wy in 't palferen van Antwerpen fouden hier van willen fpreken mitten Regierders, om aldaer te termineren ende nyet min fouden reftitueren dat nu genomen was, ende beuonde men dat die van der Merfcherie gefundeert waren, foe fouden wy cautie ftellen voirt 't gewysde, hoepende dat alle faken wel gaen fullen, &c.
/"\P ten 25. en 26. Augufti hebbe ick vuyt monde van Hoichftraten den Staten geraporteert, dat wy verfoucken fouden alïïftentie in onfe faken an den Heere van Praet, ende dat 't Lant danckbaer zyn foude, &c. Die Staten accordeerden daer inne zoe verde de fake van Hollant comrnen tot goeden effecle. Des anderendaechs, verclaerden die van Haerlem, Delft ende Leyden, dat zy 'tverftonden Zoe verre de fake van op ten Dorpen geen Ne-



( 3^5 )
rïnge te doen quame tot goedereffefte,'twelck huer principaelfte faken waren, daer op debat viel tuffchen hemlieden ende den Edelen, waeromme wy by Praet geweest, ende onle faken gerecommandeert hebben, verfwygeneie van danckbaerheyt te vertoegen, want de yoiriz Steden daer nyet in treden en wilden, al hadden zy 't gedaen an Granuelle ut fupra, t welck zy Honden, &c. De Prefenten waren ut infra, &c.
OP ten 28. Augufty fauens voir negen vuyren, es Baniaert Saiffen Penfionaris var Haerlem geltorven van Quinanfie, ende leyi tot Sinte Goelen in de Middelkerck begrauen. zeer eerbeken.
OP ten 29. Augufti Baniert begrauen zynde es de Burgemeelter Gerrit van Montfor naer Huys gereyst, ende de Burgemeefter Cor nelis Henricx van Amfterdam, ende Henricl Wouters van der Gouwe, zyn corts geuolcht zoe dat die Eedelen, Bets, Witte, Eynde Aggeris, Andries ende Meefter Dirck by m tot Bruffel gebleuen zyn, daer de Staten lan ge tydt gelegen hebben tot heuren onwille tot ten 7. Oélobris toe, ut infra.
OP ten lesten Augufti lijn d'Articulen van d< Julticie geconcipieert by den Steden oue: oegeuen, maer die Procureur Generael van de Grooten Raedt, heeft daer zoe op geappofti leert, genouch" willende Hollant reguleren 1 den ftile van Vlaenderen, waeromme dat ny gelicht en es ende noch vorder af fpreken li
iS3i'
!5. en 26. Augufty. Pag. 170.
nZ.Auguft*
t to.Auguft.
: Vertreck .van eenige r Gedepuk teerden. >
f
1
'VJen lefte» •- Augujly.
n Julticie te 1- corten.
ia ;t :1-
Èn



1531.
den leliën Augufy.
l.Scptemb.
Wenfche Steden op heur Brief gefcreuen antwoirde.
15. Sept.
Coninck van Denernercken in Hollant.
len mit Stadthouder ende Raedt van Hollant, Ende Hollant heeft heur antwoirt ouergeoeuen op ten Articlen van den Keyfer roerende den Pohtien, ende oick fpecificatie van den abufen van den Geeftelicheyt, haer refereerende noch an de informatien daer op gedaen &c. by den Raedt.
QP ten eerften Septembris es op 't fcryuen van den Wenfche Steden gefcreuen dat zy hem beraden om te verclaeren of zy tot communicatie verftaen wilden, achteruolgende de [actfte affcheyt van Bremen voir Martio mestrommende , ende heuren Brief es gebleucn onder Doétoir Herman Suyderhuyfen, die den Brief van antwoirde geconcipieert ende doen "eynden heeft.
QNtrent den 15. September, es de Coninck van Denemercken gecommen in 't Lant van Hollant, mit ontrent vyf duyfent Duytfer Knechten, die den Graue van Ouereemde enIe Joncker Balthazar gedient hadden, 't welck nen wel by tydts mit een cleyne Penninck be et foude hebben gehadt, ende es den hoop Bewaffeu tot twaelf duyfent toe ende meer, ende hebben alle 't Nederfticht , Kulenburch 3 Vyanen. ende Hollant deur gegaen, ende den Lantluyden vuytgeteert tot Delft toe. Die Coninck es geiogcert geweest eenen nacht tot Ryswyck, ende weinich Knechten fijn in den Hage geweest, waeromme alle 't Volck gevlucht ïeeft in den Steden; den Raedt heeft gelegen :ot Amfterdam ende Haerlem. De Keyfer heeft gefonden in Hollant den Stadthouder van Vryef-
latit ,



( &7 )
lant, ende den Capiteyne Camyfe, die mit den Coninck van 's Keyfers wegen hebben gehandelt, maer en hebben nyet connengedoen, dan mits den Coninck geuende vyftich duyfent guldens, achteruolgende d'Obligatie van Hollant voir die Dote, &c. ende noch twaelf Scepen wel gefloffeert ter oirloge ende gevictuailleert , ende heeft de windt meest altydt gewayt vuyten ooften, ende na fuyden tot ten 26. Octobris toe dat hy 't Scip gegaen es geweest. Die groote benautheyt ende armoede van den Lande hebbe ick mitten Staten verthoont in 't lange den Keyfer tweemaelen, eens den 26. Septembris, ende na noch eens den9. Octobris, die beloefde remedie te ftellen voir den tegenwoirdigen ende toecommenden tydt, maer luttel iffer naer geuolcht, dan alfler ty* dinge quam dat hy vertrocken was, werde den Trommel gellegen, ende Knechten doen comrnen in de Langeftrate, omme te ftaen den Tros die den Coninck laten foude, maer en heeft geen gelaten dat ter pynewaerdich.
Vergadering? van den Staten.
SAterdaechs den 7. Octobris heeft de Keyferlicke Majefteyt den Staten van alle fijne Landen vergadert tot Bruffel op te fake mit fijnder Sufter Vrou Marie Coninginne van Hongerie Douwagiere, &c. ende heeft haei gemaect Gouuernante van den Lande van herwertsouer , geuende zeer ample Commiffie , daer de Procuratie openbaerlicken afgelefer worde, beuelende haer t'obedieren als fijns eyeen Perfoonen : Heeft oick doen lefen zekert X 4 , Ar
1531-
15. Sept. Pag. ifi,
7. OSab.



15?/Oclob.
( 3^3 ;
Articlen, eerst een geheel Placcaet van der Punitie van den Lutheranen : daer na een Placcaet van Policien van alderhande faken , als Munte , Banckeroeten, &c. daer de Staten heurliden aduys op gegeuen hebben ut fupra. Ende al gelefen zynde ('t welck duerde van elf vuyren tot ontrent twee vuyren namiddage ) heeft zyne Majefteyt feluer verclaert mit monde, dat hy 't felfde wilde gepubliceert te hebben ouer allen fijnen Landen, ende onderhouden hebben. Dat indien hy Vader, Moeder, Sufter, Broeder of ander Vrundt hadde die Luyters waren, hy foude hem Vyant zyn ende thoonen dat hem leet waren , mit veel meer woirden. De Coninginne feyde oick wat tot heur excufe van den grooten lafte die zy anuaerde, maer fpraeck zoe lyflyke dat men 't nyet wel hooren en mochte. Daer na naem de Keyferlicke Majefteyt oirlof an den Staten , begeerende dat zy malcanderen communiceren accordt, ende liefde onderlinge hebben wilden , hy bedanct. hem van voirleden tyden , ende foude een goet Prince zyn , ende henlieden hebben voir gerecommandeert ende befchermen waer hy lijn foude, ende foude oick noch enige Perfonaigen ftellen in ftate Van üfficien by der Coninginne tot haren raedt ende hulpe. Ende alzoe fijn affairen van Duytslant zeer groot waren, foe foude hy daerwaerts reyfen 't eerfte de Pofte gecommen ende hy tydinge hebben foude van de gelegentheyt der faken van Duytslant, &c. Die Penfionaris van Bruffel verhaelde in 't corte, hoe leet den Landen herwartsouer was zyn vertreck, ende wilden hem wel houden, maer mochtet nyet zyn»
be'



( 3-9 )
bekenden wel dat de gemeen oirbaer gedaen mofte zyn, hem danckende dat hy zynder Sufter tot Gouuernante gelaten hadde, ende haer danckende dat zy 't geaccepteert hadde, ende dat die Landen haer obedieren fullen als goede getrouwe Onderlaten , begerende fulex altyt gerecommandeert te wefen, &c. Hier mede fijn die Staten corts daar na vertrocken, mj latende veruolgen befegeltheyt ende expeditit van allen faken, zoe dat ick daer geblcuen z} tot Bruffel, tot ten 17. Octobris toe, dat dae: gecomen zyn Dirck Janfs ende Mr. Dirck vai cler Goude", daer Mr. Huge van Eynde on lancx te voiren my afgefcreuen hadde dat z; comrnen fouden, ende dat ick hemlieden fon de affifteren, dat die van Vlaenderen foude willen toelaten de communicatie van allen Cc ren, alzoe de Keyferlicke Majefteyt in de Pre pofitie begeert hadde dat de Lande malcande ren communiceren ende Unie onderhouden foi den. Ende hoewel ick defe fake an de Heei van Hoichftraten Stathouder gefolliciteert hac de , zoe begeerden die van der Goude, dat ic noch by hemlieden wilde blyuen om defer fi ken , ende die Stadthouder heeft my oick g last daer noch te blyuen ende te gaen mit d van der Goude an den Heere van Granuelle ende hem te prefenteren onfe Requefte, en< te begeeren fijn affiftentie, alzoe de Heere v; Fyennes die van Vlaenderen voirftont, en de Keyfer vuyt fijn autoriteyt ordonnen moeite in defe fake , 't welck Granuelle b loefde te doen van 's Keyfers wegen, ende c myn Heere den Stadthouder wille, ende om Lant van Hollant dat hem gedachtieh had X 5 i
7. Oftokf
'Pag. 17 I
f l
e ik1-
ie
le
Lil
ie
Ml
em't ie e-



C 330 )
153 r. 7. OSlob.
ó.Novemb.
} ]
]
1
geweest in een gratuiteyt van Vyf hondert Ryns gulden, verfcoten by den Stadthouder, &c.
r\T? ten 6. Nouembris hebbe ick mit die van der Goude ende Frans de Witte, ten Huyfe . van Oberts gehouden communicatie mitten Gedeputeerden van Vlaenderen , daer de fake van den prohibitie van 't Cooren vuyt Vlaenderen nyet te voeren, wel in 't lange gedebateert es geweest. Ende hebben zoe verre gebracht , dat die van Vlaenderen fouden raporteren van den Broucooren, als Hauere ende Geerfte. Dat die van der Gouwe voir elck vat Biers wederomme een vat van den Broucooren fouden mogen voeren vuyt Vlaenderen. Weluerllaende dat Vlaenderen t'Amfterdam fouden mogen haelen Rogge tot heuren noetdruft. Het welck wy geraporteert hebben die Heere van Palerme ende Hoichftraten, dewelcke ter prcfentie van Granuelle ende meer andere vergadert zynde daer wy mitten Vlamingen quamen, myn Heere de Stadthouder begeert heeft dat zy 't voirfz raport cort ende [auorabelicken fouden willen doen, of voir, de mtwoirde te verduchten was dat zy geen Roggen vuyt Hollant en fouden mogen voeren. Ende wy hebben gefolliciteert dat de Keyfericke Majefteyt foude alle verboden generaliccen afdoen ouer al de Landen, 't welck die /an Vlaenderen nyet en mishaechde , al en ïadden zy geenen last, want zy meer d'ander Landen behouuen, fonderlinge Artois ende Heiegouwen , dan ter contrarie, als hier naer ;eieyt fal worden ut infra,



f 331)
f\V ten 9. Nouembris ben ick by den Stadthouder geweest, ende hebbe begeert oirlof om t'huys te reyfen, ende daer te laten die van der Gouwe, alzoe ick de voirfz fake van den Coren verde genouch gebracht hadde, ende dat ick alle myn befegeltheyt hadde, hoewel Palerme in de Oclroye van de Geeftelicke fucceffie geftelt hadde de exprejjb Mandata Cmfaris, ende my zoe lange gehouden hadde , daer op die Stadthouder my ter prefentie van die van der Goude ende Meefter Vincent antwoirde dat ick blyuen moefte, ende gaen {preker mitten Keyferlicke Majefteyt op te Unie ofte Annectie van Utrecht ende 't Geftichte an '1 Lant van Hollant, als wy in onfe Articuler verfocht hadden, want hy tot ten Keyfer gefeyt hadde dat die Staten van Hollant daaromme noch waaren te Houe, ende dat ick verbaden foude mit monde 't groot proffyt den Lande daer deur comrnen foude, ende wat lal] 't Lant van Hollant daer deur geleden hadde, 't welck den Keifer bat van ons dan van hen nemen foude, ende oick eer expediëren foude
rf^P deefen feluen dach es daer gccommei ^ Gerit van Poelgeest van den Eedelen Avee gen, feggende dat Bets, Meefter Andries en de andere daer quamen van 's Landts wegei gedeputeert in de Dachuaert die in den Hag geweest hadde den derden Nouembris voirfz omme te verfoucken dat de Keyferlicke Ma jefteyt foude willen afdoen, ende andere cos ten die de llentmeefter gedaen ende betael hadde bouen die anticipatie van, veertich duy fent gulden als voir de helft van de extraord naris Beede, geconfenteert den Keyferlick
M:
1531.
9, Ncieml,
Pag. 173.
t l
l
»
t
.- ¥
e



C 332 )
1531.
p.Novemb.
11. Nov. Mr. Jooil Bets, de Witte, An dries , ei de voirfz Gedeputeerdenvan der Goude.
13. •Vei'.
Majefteyt mit feker Articulen 'ofte Grieuens ftaende in 't Placcaet van den Policien byden Keyfer gedecerneert, &c. waeromme ick gaerne vertoeft hadde die compst van Bets ende anderen eer ick by den Keyfer gegaen hadde. Maer deStadthouder wilde dat wy van Honden an gingen, ende Poelgeest mit ons, op auenturë de Keyfer vertrocke na Doornicke, om te houden het ïoyfon. Ende wy fijn by de Keyfer geweest, ende al in 't lange verhaelt hebbende , antwoirde dat hy wel wille dat wy daer lange geweest ende gefolliciteert hadden, ende dat wy den Stadthouder feggen fouden dat hy 't fijnder Majefteyt vermanen foude, hy foude ons feer corts expediëren, 't welck hy zeer affectueufelick fpraeck tot tweemalen toe. Wy hebben dit den Stadthouder geraporteert, die beloefde te folliciteeren. Maer de Keyferlicke Majefteyt heeft zoe veele te doen gehadt dat den tydt yerloopen es tot ten ut infra.
/"\P ten 11. Nouembris zyn Bets ende Anw dries gecommen, ende Frans de Witte es van die van Haerlem gedeputeert by Brieven.
QP ten 13. hebben wy verthoont onfe Commilfie, te weeten dat 't Lant op hadde gebracht de helfte van de extraordinaris Beede van tachtich duyfent bou.en geconfenteert op te laetfte vier jaeren, te wetene veertich duyfent gulden die verfchynen fouden anno 1533. ende 1534. , dewelcke afgetogen de gracien , nyet meer en hadden verftreet dan feven en twintich duyfent vyf hondert vyf en twintich ponden veertien fchellingen. Ende de Coninck
had-



V jno J
hadde gehadt vyftien duyfent gulden v achteruolgende d'Obligatie die hy heeft yan t Lant, end! noch nyet ouergereyct en heeft. pEnde bouen delen heeft Willem Goudt Rentmeefter verfchoten ontrent veertien hondert fes en tachtich ponden vyftien fchellingen, blykende bv fijn Staet daer ick my toe refereere, alzoe dattet vuytgeuen mitter Finantie meer beloopt dan den ontfanck , vyf en twintich duyfent drie hondert een en feventich ponden feventien fchellingen fes deniers. Welcke laften wy beseeren dat de Keyferlicke Majefteyt tot hem nemen ende 't Lant af vryen wille, want die fchamele Lantluvden bouen defen vuytgeteert, sefpolieert ende gecompofeert zyn foe deerhcken dat 't t'ontfarmen es, ende es defe fchult des Keyfers fchult, die defelue mitten fcaden beiioirt te dragen, als zynder Genade tot diuerfche ftonden tot ons gefeyt heeft dat hy t dragen foude.
TTem wy hebben by monde eerft, ende naby * Gefcrifte verthoont dat 't Lant van Hollant in drie Articulen van den grooten generale Placcaté gegraueert was, als van alle Viétuaillen te ftellen op fekere pryfe. i. Van geer Merrypaerden te voeren vuyten Lande, noch te copen op 't plat Lant. 3. Van de ordonnancie van de Armen nyet te bidden. Subytelycken nyet ter executie te ftellen, 't welcl nyet doenlick en es om den duyren tydt, cou de Winter ende andere faken, als in den Ge fcrifte, daer toe ick my refereere.
0P
Pag. Ïf4*



( 334 )
'14. Nov.
\
i
i
i
22.Nov.
1
f\P ten 14. Nouembris zyn ons redelicke folutien by den Raedt van den Keyfer gegeuen , daer wy mede te vreden moften zyn, vant van den Victualiën fouden wy fpreken. nitten Raedt van Hollant binnen drie maenien, ergo en waren noch nyet gegraueert, als n 't Article van 't voirfz Placcaet. Van den Vlerrypaerden moet men wel op vrye Merét- ' lagen vercoopen ende vuyt Hollant in andere Landen van den Keyfer wel voeren. Van den Armen es zeer favorabel, die Precanten fullen le fake van den Armen recommanderen, ende üodt fal gracie geuen, als die van Yperen, Delft, ende andere die 't onderhouden, geuende &c.
QP ten <2£. der voirfz maent Nouembri heeft myn Heere van Hoichftraten tot my ende len Gedeputeerden van Hollant voirfz, te weeren Poelgeest, Bets ende Meefter Andries, iie in den Hage gedeputeert hadden geweeft ;.y my tot Bruffel te comrnen ( aldaer Frans de Witte en die van der Goude waren in haer 3reué faken ) gefeyt ende verclaert. Eerft dat nen van de voirfz Penningen verfcoten voir len Coninck bouen d'anticipatie tot Kersmiffe :oemende nyet corten en mach, om de groote jehoufte van den Keyfer. Ende indien die l'an Amfterdam huer Financie nyet continueren en willen, dat Willem Goudt hemlieden .)etaele, ende defelue Penningen haele op Financie tAntwerpen, daer hy eendeels gehaelt :ieeft, ende dat hy die Financie make ende :ontinuere tot St. Jans Miffe commende toe, ;nde myn Heere fal binnen middelen tyden
com-



C 335 )
comrnen in Hollant, omme tot lafte van den Keyfer Penningen te vinden by verfegelingen, anticipatien ofte anders, ten minften quetfen van den Keyfer, om de voirfz Finantien te loffen, ende den voirfz Goudt ende 't Lant te vryen, achteruolgende den laft hem by den Keyfer gegeuen.
■R/f Yn Heere feyde oick datter geclaecht was ■* dat die 'Regïerders van Dordrecht ende Amfterdam Congien gegeuen hadden vuyt heur auctoriteyt, Cooren vuyten Lande te voeren, 't welck genoch ware om te wederroupen dat de Keyferlicke Majelleyt geo&royeert heeft, daer enige toe contenderen van der Finantie, maer myn Heere fal altydt zoe veel doen dat 't Lant "geen ongelick ongehoirt ofte ongedefendeert gedaen en fal worden.
TV/ÏYn Heere verfochte oick dat de voirfz Ge* deputeerden, een of twee mitten Aduocaet fouden feynden tot Dornicke, daer de Keyferlicke Majelleyt het Toyfon geuen, ende van de Unie ofte Anneétie van Utrecht an i Hollant fpreken foude by aduys van de Heeren van der Ordere, om by raede van myn Heere defe fake te mogen conduceren tot goeden effeéte mitten anderen affairen van den Lande, want fijne Majefteyt gefcapen was van daer of corts te vertrecken naer Duytslant, ende fouden die laetfte coften ende moeyte zyn 't welck een cleyne colt ware voir 't Lant tewylen de Keyferlicke Majefteyt hier in 't Lant zy, oick foude mogelick tot Dornicke antwoirde comrnen van Mr. Jan la Chauffe
vuyt
1531.
'ag. 175.



1531.
< 336 )
vuyt Engelant, roerende de Draperie, endè vuyt Spaignen roerende te laden de fcepen aldaer.
r^Iè voirfz Gedeputeerden na communicatie hebben gefloten dat ick alleen tot Dornicke foude volgen, des eyfchte ick drie Ryns gulden 's daechs, 't welck hemluyden wel redelicke dochte. Ende ick ben mitten Keyferlieke Majefteyt gereyft van Bruffel den 27'. Nouembris, ende wederomme gecommen binnen Bruffel den 14. Decembris, makende achtien geheele dagen. Ende ick hebbe tot Dornicke mitten Keyfer in 't lange van de voirfz fake gefproken, die ouermits fijn groote affairen zyn reyfe van Duytslandt vuytgettelt ende my tot Bruffel befcheyden heeft, aldaer fijne Majelleyt by aduys van de Coninginne ende lijnen Raedt, Utrecht ende 't Lant van Nederyffel an Hollant ten eeuwige dagen geannexeert heeft , als blycken mach by den Octroyen daer van zynde.
T~\Ie voirfz Gedeputeerden hebben gefloten Dachuaert te houden van dat hemlieden gefeyt was, dat elck van de Landen van herwertsouer verbieden fouden geen Engelfche Lakenen meer te dragen, tot welcke Dachuaert ick in den Hage nyet geweest en hebbe, maer es alzoe gefchiet. Ende op ten 23. de voirfz maent Nouembris , zyn die Gedeputeerden voirfz meest al vertrocken na Hollant. Bots heeft twee of drie dagen langer vertoeft tot Bruffel, ende es mitte Scoute van Dordrecht, Mr. Vincent ende F. de Witte te voete naer
Me-



£ 337 )
Mechelen gegaen by faulte van \Vagene,ende ick naer Affchen, ~&c.
NOta. Dat ick tot verfoucke van den Staten commende van Doornicke tot Gent ende Bruffel die van der Gouwe geaflifteert hebbe om Weeckcoren te mogen voeren vuyt Vlaenderen , 't welck nyet en heeft mogen gebeuren , 't welck die van der Goude by Gefcrilte hebben, ende waren heure Gedeputeerden Jan Jacobs Burgemeefter , Cornelis J^ïzoon 't Hoen , ende Cornelis Jans Vos, ende Meelter Dirck Penfionaris.
DEn 17. January op St. Anthonis dach anno 1531. ftilo Hollandice , es de Keyferlicke Majefteyt des achternlicldachs ten drie uren vuyt Bruffel gefcheyden naer Duytslant mit grote drucke, ende hadden, op feuen dagen naer hier in 't Lant geweeft een jaer , want hy op St. Pauwels auontanno 1530. ftüovoirfz binnen Bruffel gecommen was, ende ick ben by ordonnancie ende beuel van myn Heere van Affendelft ende Raedt tot defen tydt geweest tot Bruffel, om te concipiëren de Brieuen van de voirfz annexie van Utrecht an Hollant.
SAterdaechs daer naer, te wetene den 20. January, es ouerleden die goede Heere Jan van Bergen, ende zyn Broeder Abt van St. Bartyns tot St. Thomers, es acht dagen te voiren geftoruen, oudt weefende feven en feventich jaeren, ende myn Heere tachtich min feuen maenden. Requifcant in face.
I. Deel.
V
Dach-
n.Nov.
17. Jan.
20. Jan. Die Heere van Bergen overleden.
Pag. 176.



1531^.Februar.
j (
r 338)
Dachuaert in den Hage
Den 5. February anno 1531. ftilo Hollandix.
op te fake van de Wolle ende Vellen , om te houden Dachuaert mitten Engelfchen, den eerften Marty commende.
PRjESENTIBUS. Van Dordrecht. ende
Mr. Jooft Bets. Cornelis Banninck ,•
Van Haerlem. Ende es na gecomen Montfort, Meefter Andries van
Berkenroe, bouen,
ende Vander Gouwe.
Mr. Quiryn Nyeu , Willem Jan, Penfionaris. ende
Delft. Adriaen Bos. Jan Dircx , Van Rotterdam.
Huych van Diemen, Joost Janff, my belo-
ende uende een Glas.
Eynde. Horen.
Van Leyden. Henrick Dircx, Den Doctoer, ende
ende Ysbrant. Dirck Ottenfs.
Amfterdam. Eluyfch Jans,
DAer es geconcludeert dat Haerlem, Delft, Leyden, elck een hem beft van de DraDerien volcommelicken geinftrueert , feynden bllen in den Hage by den Aduocaet, omme ïie begonften Inftruclien een af te maken op
ten



( 339 )
ten eerften dach in de Vaften, om t'famen dan bouen te reyfen by der Coninginne Regente ons G. V., ende ift noet dan mitten Ambasfaten van den Keyfer voirts te reyfen ter Dachuaert tegens den Engelfche Ambaffaten.
MY es gelaft te recouureren de Pragmatieke van den jaere 1523. van in Spaignen te mogen laeden, daer toe 't Octroy van den Key Ier hem refereert. Ende Hoochftraten heel my hier van gefcreuen, ende ick wederom hen om poft te feynden an Cobus om verclaringe.
ITem tiat ick fal doen publiceren ouer al ' Placcaet van de Geeftelicheyt nyet te fuc cederen in enige Goeden. Dan te hebben al mentatie.
ITem die Steden en fullen St. Jans geen Be; de opbrengen, ten blyct henlieden dat Wi lem Goudt den termyn van Kersmiffe gelo hebbe van de hondert duyfent Croonen gecoi fenteert den Keyfer voir Coronatie, eerfteg boiren Zoone, Voyage, &c.
TCk hebbe geraporteert de Scrifture ofte ar woirt van den Procureur Generael, roere de den gecochte Landen, contra Gerit Gee lofs. Ende zy mit my gedeputeert Mr. Hu van Eynde, ende Willem Jan van der Goud om ouer te fien die conftitutie van den Borg ende andere verfekertheyt den Lande gedae om daer naer te reguleren.
Y 1 Ick
i53t.
rxFebtuar.
1
t
i-
itpag. i?7' 1-
t- '
n-
r-
$e
e>
en
n,



( 34° )
'531. $<Februar.
TCk hebbe alle die Stucken gelaten in handen van Mr. Huge, om in myn abfentie reyfende in Brabant ende Vlaenderen, roerende de Wolle ende Vellen' voirfz , &c. 't befte te.doene. Ende weder gecommen zynde , heeft hy fe my gereftitueert, ende es voirts gedaen', ut infra fuo loco.
TTem my es gelaft te folliciteren tot Breda an de Heere van Malle , Droffart.ende anderen, óm te hebben heurlieder oude mate van Bont énde Blockhout, die ander Dorpen daer bygeleegen, fullen wel moeten volgen, of fullen verboden worden in Hollant te vercoopen.
TNtsgelicx dat op te Yrtele groote Steenenals tot Leyden' of Noerdere gebacken mogen worden.
TTem es my gelaft in den naeften ommeflach A te brengen dat Sasbout ende Mr. Vincent mogen worden geconfenteert als men fal aduyferen van den dienften 't Lant gedaen in de faken van Congien, Thollen, ende ten platten Landen geen Stede neringe te doen.
TTem Crifpyn heeft Op ten groten ende cleynen Steden gemaect eenen ommeflach van drie hondert ponden ter caufe van 't Octroy van de voirfz Neringe ten platte Landen nyet te doene, daer Wouter van Bekeftein die handelinge af hebben fal. Ende es my gelast te pafferen Acte onder myn hant op Cryfpyn, die aem ftrecken fal in 't doende van fijne rekeninge , daer men den Raedt nyet om moeyen en
wilt,



(34i ;
wilt, want zy hier inne contrarie den Steden geweest zyn mitten Eedelen ende Ambachtsheeren.
ITem es geconcludeert ter prefentie van den Raede te fcicken een Bode tot Danfick, een tot Ry ende Reuel in den name van den Steden, welcken Brief Amfterdam fcryuen fullen om t'hebben een corte onuerdecte antwoirt, oi zy ons daer ontfangen willen comenfcepe t« doen, als zy herwertsouer doen mogen, of dit van Lubick mitten Hertogen van Holftenend( andere-dié foude fluyten wilde..
TNtsgelicx fullen die Steden an Holften fcri 1 uen, .dat zy op fijnen Brief fullen vergade ren, ende* de faken verthoenen den Keyfer.
DEn Raedt heeft gefcreuen an de Coningin ne myn G. V., om te doen een generae verbot ouer al de Landen, ooftwaertsin Nonwegen deur de Sonde nochte Belte nyet te fej len voir Meye, ten ware datter eer beter ty dinge quaem, &c.
T^En meeftendeel van den Steden, alsDorc ^ recht, Delft, Amfterdam ende Goude pa, feren Crifpyns Clerck'voir fijn reyfe feftie fchellingen 's daechs.
V •? Dach-
1531.
5 Februar. 1
- Pag. 178,
i
n



f. May. Pag. 1/9-
r 34*;
Dachuaert van den Staten irj den,,
• • .Hage 3
Den 7. May ende volgende dagen
b • •.".-r.sifWQ-ï'53«:-.«::cv 1 3 Z3 msTT
P R S E N T J B U, S.
Heeren Jan van Du- Van Leyden,.
venvoirde, Lochorst,
Willem van Alckma, Mr. Willem Doctoer,
Kyfhouck, ende
Heer Willem Oem , Aggeris.
Florys van Wyngaer- Amfterdam.
den , Ruyfch Jans ,
Ruyghrock, Mi'. Pieter Cölyn,
Adriaen van Eg'monf., Mr. Andries ,
ende ende
Adam Verduyn. Jacob Pieterfs.
Van DordregJit. Vander Gomve. I
Cornelis Cornelifs, Jan Dircx,
Bets , Frans Adriaens ,
ende ende
Damafs Philips. Mr. Dirck, Penfionai'
Van Haarlem. ris.
Schagen, Van Rotterdam.
Frans de Witte, Jooft Janff,. Penfiona-
ende ris.
Gans. Schiedam.
Van Delft. Claes Dircx, ende eni-
Jan Saffebout, ge cleyne Steden, ende
Eynde.
MYn Heere van Hoichftraten, ende Mr.
Ingelbrecht van den Dale Commiffariffen



( 343 )
fen van der Coninginnen, hebben verfochten anticipatie van de extraordinaris Beeden, die verfchynen fullen anno 1535. ende 1536., om achteruolgende de belofte van den Keyfer t Lant te vryen van der Financie ende Hoeftgelt van den vyftich duyfent gulden den Coninck van Dennemercken betaelt, om hem quyt te maken vuyt defen Lande, als bouen genoud af gefcreuen es, daer toe de Commilfanifer veel redene geallegeert heeft gehadt. Tentwe den heeft begeert te weeten hoe veel Coren, tot Amfterdam ende anders zyn mach, op da de Coninck weeten mach waer toe d'ander Lan den hem in noede toe verlaten fouden mogen om hem te communiceren, &c. len derde dat de Coninginne angebracht es dat die va Hollant in de Riuiere Coren gehadt ende vuj Vlaenderen geuoert fouden hebben m andere vreemde Landen , als op ten 18 Nouembr oick gefeyt es geweeft. Hebben die Staten 0 deefe twee laetfte poinden fciïftelcke antwor de «eeeuen den Commiffariffen, daer toe ie my refereere, Ende op te anticipatie hebbe begeert raport.
MYn Heere van Affendelft heeft den Stat; oick verthoont, dat die Hertoge van He ften ende Coninck van Sweeden mitten L beecze, die Dachuaert van Hamburch afgef gen ende geleyt hadden tot Coppenhage ; Tan commende, binnen middele tyden mter< cerende die zeylage van Ooften deur de Sc de Ende dat alsnu eenige Scepen van deel Landen Comende van Weften hier nyet af v tende, benomen waren, begerende dat dieS Y 4 . '1
15327. May.
:
t
•> 1 l t
tl s
p
k n
:n 1ua>t.
Ü- Pag. 180.
n-
en
'e-
ta-
en



7. May. II. ü%.
i 1 1 I ( I
C-344 )
ten 'delibereeren wilden , hoe men hier inne voirfien mochte. Ende es oick raport ende beraedt genomen. Nyetemin die van'Amfterdam hebben een concept vuytgeflagen, te weetene yan vier duyfent Mannen op veertich grooteScepen van oirloge, ende alzoe die Vlote meer dan hondert Scepen vaeren fouden , elcx foude opnemen anderhalf dobbelde Boetsgefellen te weeten die twaelf Mannen plage tevoerenlbuden nu hebben achtien theuren cofte, van de Scepen ende ■ 't Gefcut en foude men nyet geuen , dan alleen de Keyferlicke Majefteyt foude betaelen die helft van den drie duyfent Mannen, ende d'ander helft foude betaelt worden van den Coopmanfcepen, commende van Ooften, by wien ende waer die in den Lande van herwertsouer gebracht foude worden, nyemant vuytgefondert, daer op men ftellen foude den" twintichften ofte vyftiendeu Penninck. WeL' uerftaende dat voir allen die Goeden ende Perfoonen van Ooften wefende in deefen Landen , geftelt fouden worden in arrefte tot profyte van de Keyferlicke Majefteyt, ende dat die vyanden nyet en fouden mogen frequenteren in des Keyfers Landen,
QP ten ii. May bebben Frans de Witte, Willem Aelbrechts, ende ick, gedaen voir den Steden ons rapport van de Dachuaert gehouien mitten Engelfchen, roerende de Draperie , jegeerende betaelinge voir den Aduocaet mit wee Dienacrs drie Rynsgulden 's daechs, enIe d'ander mit een Dienaer twee Philips gullen 's daechs. Die Gedeputeerden hebben ons aport geaduoyert ende bedanct, ende Mhn / ■ ra*



( 345 )
raport doen van onfe Dachgelden, Amfterdam confenteerden zoe verre d'ander Steden mede «relden wilden in de coften van Ooften, ccc.
Dachuaert in den Hage
Op ten 13. ende 14. May voirfz,
op ten voirfz Articulen ende affcheyt.
PRESENTEN. Die Heeren van War- ende
mont, Mr. Huge.
Duvoirde, Fan Leyden.
Alckma, Dirct°^ tj„„
Ruyghrock, Meefter .Willem, Pen
Floris van Wyngaer- fionaris.
de cnde
Ende na in heur abfen- Jan Claes, Burge-
tie heben my ge- meefter.
machticht, want zy Jmjterdam.
op ten 13 nad'ant- Ruyfch, t
woirde gereyft zyn, Colyn,
latende de Steden. ende
Fan Dordrecht. Mr. Andries.
Staes Gouerts, Gouwe.
DamasPhilips, Jan Dircx,
ende ende
Bets Mr. Dirck. .
Fan Haerlem. Van Rotterdam.
Frans de Witte, Joolt Janfs , Burg
ende meefter.
Mr. Ouiryn , Penfia- Schiedam.
nariS. Claes Dircx ? Secr
Delft, /taria,
]an Sasbouts, Y 5 K'
1532u. May.
13. en 14.
May.
Pag. 181.
m



1532. 13. en 14.
May.
1
r 34*)
Van Edam. ende
Frans Gerits, Gerbrant Dircx, Ge-
ende broeders.
Mr. Jan , Penfiona- Enckhuyfen.
ris, egsïT 'm-j t& JissorbBÓL i Hoorn. Mr. Pieter,
IN den eerften, es de anticipatie negatyf om de redenen in der Acte van den confente, ende om de anftaende oirloge van Ooften, daer men alle Beeden in behoirt t'employeeren, oick tot St. Jan' verfchynende, die te duchten es dat men nyet en fal connen opbrengen, gemercl d'armoede van den Steden, ende dat myn G. V. wilt betalen de Financie, of Willem Goudt die de Staten daer op afligneren, &c. Die Commiffariffen verftaende genouch daer raede ende perplexite van de Lande, verclaerde deefe antwoirde nyet te willen raporteren , maer als de Staten befcreuèn worden, bat beraden comrnen , ende der Coninginne beter antwoirt geuen willen , gemerct, de groote laften van den Keyfer, ende dat hy die ordinaris Beede by Financie opgeheuen ende mit hem genomen heeft, tot refiftentie van de Turck voir twee jaren.
r^Ie van Amfterdam ende de Waterlanders hebben een ander concept ouergebracht van ie Comenfcepen nyet te varen ooft of weft, mde toe te maken feftich Scepen van Oirloge nit acht duyfent Mannen, half tot cofte van len Keyfer, een vierendeel van den Comenbepe , ende een vierendeel op *t Lant van
Hol»



( ?A7 )
Hollant. Welck concept den Staten nyet beIraecht en heeft, om dat zy 't.Lant m geen oirloge brengen en willen, ende den Comenfceoen ia-en in d'andere Landen. Die Ledelen opinelrden dat de Comenicep foude dra: gen d'een helft, ende de Keyferkcke Majeftey: lander helft, ende indien hy alhttentie of lub uentie begeerde van alle fijne Landen van har wèrtsouer, Hollant foude fubuenieren ra da hem mogelick ende redelick fijn ioude te dra gen na 'heur vermogen, 't welck den Stede meest al best fraaecte, om te maken des Ke> fórj oirloge, ende es dit mit veeLmeer vei thoont, Hoochftraten,.den Commiflanffener. de Raedt, die felue een inftructiegemaecihel ben , om te feynden an de Coninginne, ene oick an den Keyfer.
VAn 't Raedtswegen zyn gedeputeert tere: fen Meefters Abel van Colliers, .ende c Sanfto. Van 't 's Landts wegen een van Dor. a-echt of Bets. Van Haerlem Frans de Witt Van Delft Laureis Mathyfs in de plaetfe r< Mr Hugen. Van Amfterdam Mr. Pieter U lvn', ende de Burgemeefter van Eedam m d< name van den cleynen Steden, tot cofte v den Lande.
Die Gedeputeerden van den Steden hebb by articulen in Gefcrifte myn Heere d Stadthouder ouergegeuen , ende begeert < men fervue dat de Steden op ter Zee in V) terlant gelegen, wel wachten, ende wak heur Steden ende Scepen voir Helen ende brai ende dat op ter Zee geleyt worde een Se}
1-3. en 14.
t e
te 12..11 ):ntn
ra en
lat pag. iSu
k-
en
tt,
11-



r 348;
1532.
ï3. en 14 May.
pach»
feip of ander tot heuren cofte, om hemlieden te waerfcuwen ofter Vyanden quamen, ende te fcryuen an Schellinck, Teifel, &c. dat zy nyemant de Stroom ofte diepte en wyfen noch convoyeren, ten zy dat zy weeten dat Scepen ende Vrunden van deefe Landen zyn. Dat zy Cruypers feynden in Norwegen, Coppenhage; Lubick, &c. onder de Vyanden, om te weten alle anflagen, ende dat men ouer al defen Lande verbiede weftwaerts te zeylen voir St. Jan, of tot dat men gehoirt heeft d'antwoirde van de Koninginne, ende die gehoirt, te delibereeren of men fcicken fal ter Dachuaert van Coppenhage. Item die van Amfterdam hebben angenomen te waerfcuwen die weftwaerts zyn in de Hoefden.
TyjY es gelast Vranck van Dam te contenteren van de publicatie dat de Geeftelicheyt nyet en fullen fuccederen, ende hy heeft van elck Copie genomen van den Steden twaelf ftuuers datzy beclaegen, ende ick hebbe hem Ac, ie gegeuen op Crifpyn de Rentmeefter.



( 349 )
Dachuaert befcreuèn tot Utrecht
Den 26. July anno 153a.
by myn Heere van Hoochftraten als Stadthouder. Ende heeft by monde van myn Heere van Affendelft doen proponeren en begeeren drie poincten.
PR./ESENTIBUS.
Van de Edelen, Van Leyden.
Gerit van Poelgeeft al- Mr. Willem, Penfio-
leen. naris.
Van Dordrecht. Van Amfterdam.
Mr. Toost Bets. Heyman Jacobs,
Van Haerlem. ende
Jan van Schagen, Mr. Andries.
ende Gouwe.
Gerit van Montfort, Jan Coppenfs, Burge-
Van Delft. meefter. Mr. Huge van Eynde.
IN den eerften omme geanticipeert te hebben die twee laetfte termynen van de extraordinaris Beede, om daer mede te loffen die loopende Financie gedaen om te fineren die refte van den vyftich duyfent gulden betaelt den Coninck Criftierne van Denemerken, daer 't Lant van beloft heeft te vryen den Rentmeefter Gout, gemercl: de Keyfer die twee eerfte jaren van den ordinaris Beede gelicht ende mit hem op Financie genomen heeft, tot refiftentie van den Turck, ende andere redenen bouen in de voirgaende Dachuaerden by den Commiltaris van den Dalle geallegeert. Weluer-
ftaen-
153a. <S. July.
Dit wordt hier naer gemutteere in verfegelinge van Rente.



15? 2.
2<S.
Pag. 183,
(
1
t 350 )
ftaende dat fijne Majelleyt heeft betaelt de twintich duyfent gulden tfiaers ter loffen voir hem by 't -Lant verfegelt ende verfchenen zvnde. J
'J'En twééden alzoe die Staten van Hollant t'anderen tyden an den Keyferlicke Majelleyt verfocht hebben, dat de Knechten liggende op ten Huyfen van Utrecht ende Nederfhcht, betaelt mochten worden ordinaerlicken vuyte Penningen van den Beeden van Hollant, omme te fcuwen alle periculen, &c. zoe heeft myn Heere zoe veele gedaen dat de keyferlicke Majefteyt daer inne geconfenteert ende Ordonnantie af gegeuen heeft gehadt, omme te pafleren in de Financie. Ende myn Heere heeft den Garnifoenen tot ten 27. Juny toe betaelt by anticipatie vuyt ende van den ordinaris Beede, die verfchynen fal in 't jaer 15^ ■ zoe dat van dat jare noch wel zoe veele fuve'rs blyft, dat men den Knechten fal mogen betaelen tot Januario commende, 't welck es noch een half jaer, ende daer naer fal men den Knechten betaelen van drie maenden tot drie maanden by anticipatie vuyt die ordinaris Beede ver[chynende in den jaere 1*34. Welcke betaelinge van den Knechten ofte Garnifoenen jaerlicx in 't geheel bcdraecht dertien duyfent een dondert vier en dertich ponden van veertich grooten 't pont, blykende by den Staet ende Verclaringe hier van ouergegeuen.
J^En derden begeert myn Heere dat 't Lant betaelen wille die coften van den Scepen ;nde Boetsgefellen die, onderhouden zyn geweeft



r 351 ;
weeft ten verfoucke van den Staten, tot befcherraenifTe van den Landen, tot dat die Dachuaert van Coppenhage geyndt foude zyn, ócc. Ende oick fouden.willen betaelen een gratuiteyt ende die dachgelden van den Commiffariffen die ter voirfz Dachuaert geweeft zyn , ende wel gebefongneert hebben, t'zamen eilimerende ter fomme toe van vyf duyfent gulden voir defe drie faken.
TXIq Staten hebben begeert raport ende dach ■L' op ten 5. Augufti fauens in der Herbergen in den Hage daer 't negatyf, ende ter Gouwe ut fupra geleyt es geweeft.
■JV/IYn Heere van Hoichftraten heeft gefeyt tot die van Amfterdam , protefterende dat indien enige Scepen van Amfterdam in Nooreweegen arriueren of hem op ter Zee nemen laeten by Coninck Criftierne, of affiftentie doen, dat hy dat an de Stadt verhaelen fal. Lallende dat zy dat den Waterlanders voirts feggen fouden , dat hy hen van geh'cke fal doen, want hy wel weet datter veel zyn die faueur den Coninck toedragen, daer deur 't Lant wederomme in oirloge comrnen foude. Die van Amfterdam zeyden dat 't zelfde onredelick zyn zoude, want zy geen affiftentie doen en fullen , ende fullen den Scipers van heure Steden fulx aduerteren ende ftraffen die ter contrarie doen, dat men feggen zal dat der Stadt leet es. Myn Heere feyde daer fal 't veel an comrnen, begerende dat ick 't foude teyckenen. Ende es hier by geweeft Bets , die 't woordt van Amfterdam voerde, my prefent in abfentievan d'ander Gedeputeerden. Dach-
1532. 26. July.
Proteftacie van Hoichfiraten.
Deefe es te vergeefs, wautdeConinck korts daer nae hem geuangen heeft gegeuen in handen van zyn wedeiparthieHolften.



1532. S'.èh 6.Ati'
gufty-
Pag. 184.
f 352 3
Dachuaert in den Hage
Den 5. en 6. Jugufty anno 1532.
op 't affcheyt van de voirgaende Dachuaert van Utrecht.
V R JE S E Van de Edelen. Die Heere van Waer-
mont, Duvoirde, Alckma,
Ruyghrock , Ridderen , Poelgeeft, Wyngaerden, ende Verduyn.
Van Dordreght. Damafs Philips, ende
Bets.
Van Haarlem. Schagen,
N T I B U S. Bekefteyn,
ende Penfionaris.
Van Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Mr. Willem.
Amfterdam. Gerit Aerts, ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Dirck Jans, ende Mr. Dirck.
DOrdrecht fouden wel hebben willen anticiperen , maer allen d'ander Steden mitten Eedelen nyet, ende weefen den Rentmeefter Goudt omme de Financie voirfz te loffen mitte ordinaris Bede, als zy tot Leyden te voiren verclaert hadden, achteruolgende een Acte by den Rentmeefter feluer voirts gebracht , vuyt cracht van dewelcke hy feyt dat de Staten hem boloft hebben te vryen. Van d'ander
poinc-



- C 353 )
poineten waren diuerfch. Waeromme deefe Dachuaert gecontinueert ende geleyt es ter Goude. Ende de Commiffariffen fyn gereyft in de Steden om die Vroetfcappen tfinformeren.
Dachuaert ter Goude
Den 16. Augufiy ende navogende dagen,
op 't voirfz affcheyt, daer zy oick al diversch ende negatyf waren , foe dat zy noch eens vertogen zyn om te verfegelen in de plaetfe van anticiperen.
PR/ESENTIBUS.
Van de Edelen. Van Leyden.
Heeren Jan van Du- Dirck Floris,
venvoirde, Gerit de Vrie,
Willem van Alckma , ende
Ridderen, Meefter Willem, Pen-
Ruyghrock, fionaris.
ende Van Amfterdam.
Poelgeeft. Gerits Aerts,
Van Dordrecht. Mr. Pieter Colyn,
Mr. looft Bets. ende
Vtm H-aerlem. Mr. Andries.
Gerit van'Montfort, Gouwe.
Frans de Witte, Willem Jan,
ende Dirck Janfs,
Bekefteyn. ende
Delft. Mr. Dirck, Penfiona-
Mr. Huge van Eyn- ris. de.
1. Deel. Z En
1532.
en 6.Au\6,dugufl.
Pag. 185.



(354;
153216 Augufl.
Seventien honden vyftich ponden Terfegelt.
i i
( l
K
y (
ENde op ten 20. der voirfz maent hebben die Staten eendrachtelicken geaccordeert ende antwoirt myn Heere van Hoichftraten gegeuen dat zy confenteerden in de verfegelinge van feventien hondert vyftich ponden van veertich groten Losrenten den Penninck feltiene, te loffen mitte extraordinaris Bede voirfz, die verfchynen fal in den jaren 1535. ende 1536. Welcke Hooftpenningen elck Rentmeefter particulier van lijn Quartier in handen behouden ende in loiïïnge van den Renten employeren fal, doende den Rentmeefter Goudt rekeninge mitte gelofte Brieuen, gelyck de Commiffariffen in den Vroetfcippen ouer al belooft hebben gehadt. Ende fullen defe Renten innegaen Bamiffe commende, tot welcken tyt toe ie Keyferlicke Majefteyt 't fret van der Financie betaelen Fal, ende daer naer fal 't Lant betaelen die voirfz loopende Renten theuren lafte ^eeftimeert tot ontrent fes duyfent guldens ;ens, tot dat d'extraordinarisBeede anno 153(5. il yerfchenen fal weefen.' Ende of men die Coepers al buyten 's Landt nyet vinden en can, be en fal men nochtans, nyemant binnen s Landts vorder tot coopinge conftringeren nogen, dan elcx voir fyn quote ofj& portie na len Schiltale , zoe wel buyten ten platte Lanie, als in den Steden, des fal Amfterdam zegelen op hem feluen na oude coflumen. EnIe myn Heere van Hoichftraten fal buyten cofl :nde moeyte van den Landen beforgen Oétroy m\ de voirfz Renten te mogen verfegelen , :nde Brieuen van verfekertheyt te loffen als roirfz es, mit andere Brieuen, DechargienenIe Aften daer toe dienende , 't welck myn
Hee-



( 355 )
Heere belooft heeft te doene ende daer op hy 't voirfz confent heeft geaccepteert.
TEn tvveden, gemercl de Keyferlicke Majelleyt die Beede ordinaris van den twef eerfte jaren , het fuver bouen den twinticl duyfent gulden van Loopende Renten by Fi arantie gelicht heeft, ende dat het jaer van 1533 oick geheuen ende geanticipeert es op fes du} fent vyf hondert naer tot betalinge van de Ruyteren ende Garnifoenen, foe hebben di Staten oick geconfenteert t'anticipeeren ft duyfent vyf hondert gulden tot Kersmiffe 153;: naettcommende, ende gelycke fomme tot S Jans Miffe in 't jaer 1533. tot betalinge van c voirfz Garnifoenen liggende t'Utrecht ene Nederfticht, die jaerlicx bedragen dertien du; fent een hondert vier en dertich guldens, ene Kersmiffe 1533. daer an volgende fal betae ■wórden vuyt 't voirfz ouerfchot van 't ja 1533. Ende St. Jan 1534. fal vuyte ordin ris Beede betaelt worden, mitsgaders die voir loopende Renten van twintich duyfent, wel jaer van 1534. te dragen fal hebben mit c voirfz geanticipeerde dertien duyfent, facit i en veertich duyfent. Want defe geanticipe< de dertien duyfent tot Kersmiffe 1534. oi gerembourfeert fullen worden. Ende dan z fal van dat jaer 1534. ouerfchiete by eftima ontrent veertien duyfent gulden. Want rr rekent dar van die ordinaris Beede van tac tich duyfent alle graden afgetogen, fuv< blyft fëftic-h duyfent gulden; welcke fuver \ veertien duyfent mitsgader alle 't fuver van < jaren 1535- ende 1536. van de ordinaris E
16 /luguft.
■ Rekeninge
.van de crooteBsede 'ordina-
" ris tor ten
• jare 153^»
- toe.
e s
t.
e
e
*-
ie
lt
:r
a-
fz
:k
ie
es
:r-
:k
oePag. 186". tie
en Het fuver h- van denor>rs dinarisBeede.
■an len eede



lü.Augufl.
Verbant van Willem Goudt.
Nota. infra datter drie hondert ▼yftich gulden zyn blyven ftaen ongelolt om Hoichflra- ; ten terembourferenvan vyf duyfent fes hondert i gulden by ; hem ver- t fcoten, ut infra anno I534-
(356;
de geemployeert fullen worden tot loffinge van de voirfz verfegelde twintich duyfent daer toe een derdendeel van defelue Beede geconfenteert es, blyckende by der Acre van'confente. Ende die Rentmeefter Goudt fal zyn Obligatie in fijn priué naem den Staten gegeuen die Penningen nergens anders nyet temployeren dan in de voirfz loffmge, ende of hy anders doet, de Staten protefteren dat an hem te verhaelen. Ende myn Heere voirfz heeft dit oick daer op geaccepteert, ende belooft dat Goudt zyn eygen Obligatie daer af geuen fal.
^Ertio, op dat derde van te betaelen die coften van de toereedinge van den voirfz Scepen ende van den Commiffariffen die tot Coppenhage ter Dachuaert zyn geweeft, es al afgeflegen ende geftelt tot lafte van den Keyferlicke Majefteyt, willen zy enige gratuiteyt genen , dat fullen fy doen theuren appetite in 't naken van den ommeflach.
JYJYn Heere ende Willem Goudt, hebben geaffirmeert dat de Penningen van de hondert duyfent Croonen daer voir verfegelt zyn drie iuyfent negen hondert ponden tot elcken ternyn geemployeert zyn in loflinge ende nergens mders toe geemployeert en fullen worden, enIe dat hy my daer af blyckende befcheytfal to2en mitte geloften Brieuen, op dat die voirfz Renten van drie duyfent negen hondert ponlen, allencken fmelten ende ten eynde comrnen nogen, achteruolgende den ftaet daer op genaecr, &c.
Die



C 357 )
T"Ve Staten, tot verfotlck van Frans de Witte ende Bekeftain , vernangende deirProcureur Generael, hebben heur gefchillen roerende den vercochte Goeden van Gerit Geerlofs, wylen Rentmeefter van den Quartiere van der Gouwe, gefubmitteert an Meefters Jooft Sasbout, Sandelyn ende Suyderhuyfen als Arbiters van Rechte, ende fal haer arbitrale fententie executie hebben in 't poffeffoir, nyettegenftaende enige reductie. Ende indien de voirfz Arbiters enige aduys behouuen van de Rekencamer, dat fullen zy daer mogen haelen, ende op ten 25. Augufty heeft de voirfz Procureur Generael tuffchen hem ende my de voirfz fubmiffie geapprobeert, weluerftaende dat h} fijn recht -apart wilt defenderen , ende fijne Scrifturen maken, want hy meer ende beete] recht feyt te hebben dan de voirfz Witte of Be keftain.
"Tl Ie Eedelen ende meeften deel van den Ste> den, hebben geconfenteert ErafmoRothe rodamo te fchencken van 's Landtswegen eei Juweel van omtrent twee hondert veertich Rins gulden. D'ander als Delft, Leyden en had den geenen laft, maer fouden 't raporteren ende hoepten datter geen gebreck an hemlie den zyn en fal, om geftelt te worden in dei toecommende ommeflach.
■jVfYn Heere es gegeuen een Memorie by Ge ■ fcrifte omme {'executeren behaluen zy: voirfz beloften den voirfz poincten angaende te wetene van Utrecht t'annexeren an Hollant op te fcryuen 't nyeuwe jaer a circuncifione Z 3 gee
1531. .
16 Atigujl.
GeritGeer-
lofs en Frans de Witte cum foclh fubmitteren.
Op ten 3.
Septembtis hebben defe Arbiters de fubmiffie angenomen , ter prefentie vanMr.Hu■ gevanEyn* .de ende my, op te grote Sale van 'tHof.
Erafmus Rotheroi damus.
-Pag. 187.
1
9
5
,
1 !



( 358 )
153* \6.Augufl.
j
1 1 i
■1
Dach-
geen Officiers na defe Pacht, Tollen of Domeynen meer te pachten, achteruolgende d'Apoftillen ofte antwoirt van den Keyferlicke Majefteyt gedaen tot Gendt in 't confenteren van de groote Beede anno 1531. Intsgelicx iat hy der Coninginne informeren dat de Kerniflen ende Bruloft gehouden mogen worden, t welck contrarieert de Neringen ende Excyfen van den Steden. Ende datter regie geftelt worde in der Munte, daer toe men bouen viliteren fal de concepten van den Gebroeders van Hoiren, om voirts den Staten daer eerft Dp te hoiren indien defelue goet zyn.
J*E verneemen ofter totRouwanen enige nyeuwe Impofitien zyn geftelt op ten Onderfa:en van deefen Landen, in welcke gevalle my :e oppofeeren mit Vlaenderen ende ander Lanlen die oppofeeren fullen willen , want als tfoichftraet feyt , het es tegens den Tracfaeen, &c.



( 359 )
Dachuaert in den Hage
Op ten 24. Septembris anno 1532.,
omme te vinden Coepers binnen 's Landts, om dat men buyten geen geuinden en can, achteruolgende 't voirfz confente van der Gouwe om te verfegelen feventien hondert ponden van veertich ponden tfiaers Losrenten, omme mitten Hooftpenningen te loffen de Finnancie gemaect. voir de Penningen betaelt den Coninck Criftierne van Denemercken, &c Ende roert de extraordinaris Beede verfchynende annis 1535- ende 1536. ut fupra.
PRyESENTIBUS Van de Edelen. Van Delft.
Heeren Jan van Du- Mr. Huge van Eyn-
venvoirde, de. Van Alckma, Van Leyden.
Oem, Dirck Otten,
ende e«de Ruvshrock,Ridderen, Penfionaris. Raephorft, Amfterdam
ende Mr. Andries, Penfic
Wyngaerden. naris.
Van Dordreght. Vander Gouwe.
Damafs Philips, Mr. Dirck, Penfion;
ende ris. Bets> Van Rotterdam.
'Van Haerlem. Jooft Janff". Montfort, Van Alckmaer.
ende Andries Pieters.
Mr. Quiryn , Penfionaris. Z 4
1532. ie



( 3^o )
1532. 24. Sept.
Pag. 1S8.
]
1 1 1
1 i
Die Eedelen ende Steden eendrachtelicken nebben in de verfegelinge geconfenteert, weluerftaende dat men nyemant en lal conftnngeren binnen noch buiten den Steden meer te coopen oft op te brengen dan zyn portie achteruolgende t'voirfz confent, behaluen Ley! den al en hadden zy geen volcomenlaft, nochtans en foudt an henlieden nyet gebreken, Rotterdam verclaerde dat hemlieden nyet mogelick em was yet op te brengen, gemerct de defoIatie van de flerfte, Alckmaer en hadden geene laft, ende en wiften oick geenen raedt om geit,
^Lfoo van t'voirfz confent Actegeèxpedieert _ was by den Secretaris Mr. Lenart Hardtuck vprclaerden die Staten eendrachtelicken om der confequentie wille dat zy den Rentmeefter daer nyet op betaalen, noch zegelen 211 ioude, ten waare dat zy hadde heure bebouften achteruolgende de belofte van myn Heere den Stadthouder; ende hebben my de voiriz Aete doen corrigeren ende inflellen , dat ie Rentmeefter altyt fal doen blycken den voirgaende termyn betaelt te weefen, eer hy den ;oecommende fal mogen ontfangen, ejide die ran Amllerdam begeerden vuyt de laelte clausule te wefen, als men by de correctie van de *tte fien mach die ick den Rentmeefter geleien hebbe. Ende van gelycke willen zy weeen van de loffinge van de hondert duyfent Crolen verfegelt, of die renten geloft zyn van de voirgaende termynen eer zy meer betaalen, k velck den Commiffarilfen Affendelft ende Treorier redelicken gedocht heeft. '
Na-



( tfi )
NAmiddage zyn die groote Steden, vuytgefondert Amfterdam , vergadert om te deputeren te reyfen tot Dordrecht by den Stadthouder , om de buyten - Neringen af te doen.
DAer zyn twee Dachuaerden befcreuèn ge1 weeft om ouer te brengen de fcaden van den ingebroken Dycken elcx ouer al Hollant, ende de remedie daer mede men dezelue Dycken'wederomme fal mogen floppen, .te weetene d'eerfte op ten 16. Nouembris i532-> jae" welcke verleyt werdt tot ten 11. ouermitsd'abientie van den Eedelen, ende op ten 22. was zoe gevrofen , dat men ter Dachuaert nyet comen en mochte, ende was de fake, omtne_tf deputeren enige omme te reyfen by der Conin ginnë, ende haer te kennen te geuen de voïrf; ïfreparaHe fcaden, ende te verfoucken afliften tie van Gelde, gelyck de Keyferlicke Maje fleyt mit geit die van Lodyck ende in ander Dyckagien van Zeelant geaffilteert heeft gehardt Ende de Coninginne heeft befcreuèn deefe na uólgende Dachuaert tot Bergen in Henegou wen, daer 't zelfde verthoont ende verfocht e geweeft, ende geantwoirt ut infra.
Z 5 Dacli-
1532'
24. Sept. S



15.338. Decemb.
Psg. z8p.
j | j J I
r
]
te
r 3^ ;
Dachuaert befcreuèn tot Bergen in Henegouwen ,
Den 8. Decembris anno 1532.
om t'anhoiren die dachten van den Ambalfadeurs van Coninck Frederick, ende Lubeeck, &c. begerende reftitutie van 't Lant van Hollant, van den fcaden gedaen by Coninck Criftierne in Deneraereken, deur hulp van die van Hollant, die hem Geit, Scepen, Gefchut, &c. gedaen hebben gehadt bouen alle voirgaende Tractaten, &c. als fy feyden.
PRvESENTIBUS. Van de Edelen, Hoorn. 3erit van Poelgeest. Henrick Dircx.
Van Dordrecht. Enckhuyfen. vlr. Joost Bets. De Penfionaris.
Van Haarlem. Munnickendam. ienrick Willems, Een Priefter als Pen-
ende fionaris. tfr. Quiryn. Edam.
Van Delft. Een Burgemeefter.
Ir. Huge van Eyn- Van Rotterdam.
de. Jooft Janfs quaem na
Van Leyden. op ten 15. Decem-
Ir. Willem, Penfio- bris. naris.
k 4TYn G. V. de Coninginne heeft tot onfe VX verfoucke deefe clachtegeheelickanhaar momen , verclaerende den voirfz Ambaffaers, dat des Keyferlicke Majefteyts fake es ,
en-



c 363;
ende nyet van Hollant, ende dat zy in heuren Raedt hadde doen vifiteren het Article van den receffe van Coppenhage daer de Coninck hem op fundeert, dat hy op 't Lant van Hollant gefondeert foude zyn fijn fcaede te verhaelem Maer in haeren Raedt beuonden hadde dat t zelfde Article nyet zoe te verftaen en es, want het expreffelicken verclaert-ende yuytdruckt dat de Coninck ende zyne Geallcgeerde fuller mogen recht fpreken op eenen yegehcke pne uate ende finguliere Perfone van watftateodej conditie hy zy, voir lijnen behoirhcken Reen ter, ende dat men een onvertogen recht endf corte expeditie doen fü. Ende achteruolgende felfde Tractaet hadde zyaltydtbereyt geweest ende noch was een cort recht ende jufticie ti doene ouer allen pnuatenende particuliere Pej fonen , elck voir fijnen behoirhcken Reen ter indien de voirfz Ambaffatoers recht vei Tochten. Maer d'Ambalfatoers hebben gepei fifteert op Hollant alleen gefundeert te zyne verclarende dat zy laft hadden te fpreken mil ten Landen Brabant, Vlaenderen ende Zee lant, die heur comenfcap wel fouden moge doen. Daer op die Coninginne geantwoirt hee dat de Keyferlicke Majefteyt ende ahe dee: Landen mitten Lande van Spaingien d oirlof doen fullen mitter ganfer macht, indien hy ( Hollanders befchadicht. Ende de Coningim heeft terftont gefcreuen an den voirfz Landt geen communicatie te houden mitten voir Ambaffatoers, maer hemlieden te refereeren; der Coninginne, interdicerende oick den At baffatoers voirfz mitten voirfz Landen nyet fpreken. j-
1532.
3. Dccemlü. »
n
ft e ;e le ie :fi lz
n Pag. 190.
rite



1532.
. Decemb.
t <
j
3 1 i
c
i (
(
è v
n n
o
Item
C 3»4 )
£)Ie_ voirfz van Hollant hebben der Conin■ ginne oick verthoont zoe wel fcriftelicken' als mondelinge de voirfz fcaede van den inbreek van Dycken , verfouckende affiftentie van Gelde om defelue wederomme te maken ende dat men tot dien fine voir 't eefte foude' willen furcheren d'executie van den Beede verfcheynende tot Kersmiffe, daer op haer Genaden antwoirde dat wy wel wiften dat de Keyferlicke Majefteyt een derde van der Beede ont:angen hadde , ende d'ander eensdeels verfep-elt lyetemm haer Majefteyt foude fcryuen an den ^ommiffanflen in Hollant, dat zy regardt willen nemen op te gelegentheyt van den Lande :nde affairen van den Keyfer, om foo graceïcken te tracteren alft mogelick zyn fal, &c.
faLs van de Kermiffen, Bruloften ende andere verboden by der Ordonnancie van den veyfer, en mocht haer G. nyetaltereeren noch ueken, maer Hoichftraten als Stadthouder foute fcryuen an den Raedt van Hollant ende aner, dat de Steden geen redene en fouden hebien te claegen dat haer excyfen by der feluer Jrdonnancie vermindert worden, &c.
3 Mme deefe voirfz fake ben ick noch tot BrufTel geweeft mit Cornelis Benninck ene Mr. Andries van Amfterdam , deur onthiet an myii Heere van Affendelft, daer Bets mee in fijn pnvée faken van Dordrecht gecomien es, ende nyet min ons geaffifteert heeft, laer nyet by forme van Dachuaert ofte hier p gedeputeert.



( 3^5 )
TTem nyettesenftaende de Coninginne in de 1 voirfz Dachuaert van Bergen in Henegouwen , den Ambaffatoers verboden hadde nyet te communiceren mitten Landen Brabant, Vlaenderen, Zeelant, als zy oick nyet gedaen en hebben, zoe iifer een genoempt Claes van Merwitz Hofdienaer van Coninck Frederick gecommen mit Brieuen an de Coninginne, inhoudende clachte van geweygerde julticie ,endeclachte dat Zy ende heuren Raedt de voirfz claufuJe van den receffe t'onrecht verftaen hadden3 ende dat Coninck Frederick op die van Hollanl alleen wel gefondeert was, in effefle fouckende oirfake van oirloge. Ende de voirfz Hof dienaer hadde oick gebracht Brieuen an dei Stadt van Antwerpen, ende allen den Stedei van Brabant, intsgelicx van Brugge ende Mid delburch ouer al Vlaenderen ende Zeelant, on Hollant daer van te fepareren , daer wy ter con trarie omme gefolliciteert hebben, ende der Co ninginne en es in geender meninge de Landei te fepareeren, mer van 's Keyfers wegen d> oirloge te fuftineren indien 't weefen moet Ende tot fcryuen van der Coninginne hebbe: alle de voirfz Steden geantwoirt dat fy her refereeren tot fcriuen ende antwoirt van de Coninginne, daer de Coninck Frederick her ganfelicken toe verlaten ende rechten mach.
HAer G-. heeft oick gefcreuen ende Brieue: gegeuen van Credentie mit Inftructie o; Hendrick Willemfs yan Haerlem, die an de: Coninck Frederick gereyft es den n.Marf op cofte van den Keyfer. Tot allen welcke Brieuen ende Inftructie ick my refereere alfo ick Copie hebbe. £>acI
tSJt. 8. Decemb.
Tweede communicatie in de fake van Ooften.
l t
l
1
1 l r i
i
1
^Pag. ioi. l-



( 36-6 )
1532. ï'4. Marty,
Dachuaert van den Staten gehouden in den Hage
Op ten 14. Marty anno 1532. voir Paefichen.
,. PR./ESENTIBUS. rfeer Willem vanAlck- ende
ma, » Bekeftayn. i~Ieer Willem Oem, Van Leyden.
Heere Gerit van Loc- Meefter Willem, Pen-
horft, ilonaris. Heere Jan Ruyghrock, Van Amfterdam. Ridderen , Heyman Jacobs, '
ende ende Gerit van Poelgeeft. Mr. Andries.
Van Dordrecht. Vander Gouwe.
Mr. Jooft Bets. Henrick Wouterfs^
Van Delft. ende Mr. Huge van Eynde. Mr. Dirck.
Van Haarlem. Montfort ï
TT""VEn Raet van Hollant heeft den Eedelen JL-/ ende fes groote Steden verthoont dat daer omtrent drie duyfent Knechten waren gecommen tuffchen Amersfoort ende Utrecht, die te verduchten es dat in Hollant fouden mogen comrnen , begeerende dat die Staten fouden willen aduyferen, hoe dat men die foude mogen vuytkeeren. Die Staten hadden naecte Briuen, begeerden daeromme eerft te hoiren het aduys ende goeden raedt van den Heeren. Daer den Raedt op feyde dat fy gecommitteert waren naeëtelicken ter jufticie, ende hadden
ge-



( 3ör ;
gefcreuen an de Conninginne onfe G. V. ende Stadthouder, 't pericle, verfouckende 't Lant: te willen befchermen , als van hemlieden en hadden geen Geit noch au&oriteyt omme de Knechten te fcheyden dat nyet doenlicken en was, noch oick geen Knechten omdietellaen, maer dochte goet, dat men een cleyn getal van Knechten vuyten Lande annemen foude om die te leggen ende te fcutten de Viande an de Wateringe van de lange Weyde daer zy deur comrnen moeten. Op welck aduys de voirfz Staten hebben begeert dat men anneme ende terftondt legge ter fellder Plaetfe fes hondert Knechten, daer elck van den Steden toe verfchieten fal fijn portie van der Beede die St. jans Miffe commende verfchynen fal, zoe verde Willem Goudt Rentmeefter beloeuen wille dat hem cortinge ftrecken fal, des begeerden die van Amfterdam van de fes hondert twee hondert te hebben tot Boetsgefellen, om te leggen op ten Scepen alft noot worden foude, dat de Vyanden de Scepen fouden willennemen, &c. Daer op den Raedt antwoirde dat Willem Goudt wel behoefden wilde , ende fy mitten Staten fouden fuftincren dat cortinge ftrecken foude, maer alzoe de fes hondert Knechten ter maent beloopen foude drie duyfent guldens, foe was men nyet gebaet mitte portie van den fes groten Steden, ten ware dat zy onder hem feilen de voirfz drie duyfent gulden betaelen wilden, oick zoe fou 't getael te luttel zyn als die van Amfterdam twee hondert van den fes hondert nemen fouden tot Boetsgefellen, die alleenlicken bequaem fijn te fcepe, ende nyet te Lande daer men fe nyet en foude mogen oirboren.
Die
15324. Marty.
Pag. 192.



14. Af*r/j, i.%.Marty,
*
C 3^3 )
Die Steden feyden dat men alle de cleyne Ste"den naer aduenant foude doen verschieten; Daer op den Raedt repliceerde, dat de cleyne' Steden noch van Kersmiffe voirleden nyet betaelt en hadden ouermits den grooten lallen van heur Dyckagien, fonderlinge in Waterlant. Ende alzoe de voirfz groote Steden nyet vuyterlicken gelast en waren , hebben genomen rapport, tot op Maendach fauens den 18. defer maent, ut lequitun
Continuatie van de voirfz Dachuaert gehouden in den Hage
's Dinchsdachs den 18. Marty voirfz ,
PR^SENTIBUS.
Van Dordreglit. mit Florys van Collier > Een oudt cleyn Mans
ende Treforier. Bets. Gouwe.
Van Haerlem. Henrick Wouterfs, Bekefteyn, ende
ende Mr. Dirck, Penfiona-
Willem van Berken- ris. roe. Amfterdam. Delft. Iffer nyemant ge-
Mr. Huge van Eyn- weest. de.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Die Steden van Dordrecht, Haerlem ende Delft hebben geconfenteert elck vyf hondert



(3*9;
dert gulden te verfchieten op die Beede die zy St. Jans Mille fculdich fullen worden. Wel- : ue'rftaende dat den Raedt hemlieden Acte geuen fal dat hen afflach zyn fal, ende dat Willem Goudt Rentmeefter geue fijn priué Obligatie van hemlieden dit te corten, ende indien daer vorder last op compt, zy verclaeren dat men dat elders in den cleynen ofte platte Lande foucken moet, want fy geen hope en hebben in den heuren enige Penningen meer te mogen vinden. Weluerftaende oick dat zy hem in geenen Knechten ofte lallen verbinden en willen, alzoe den Keyferlicke Majefteyt ende fijne Stadthouder competeert 't Lant te defenderen.
TTem die van Leyden verclaerden geenen laft te hebben van enige Penningen op te brengen, ende datter geen toeverlaet en es op hemlieden , want de Stapel tot Caleys gefloten ftaet, ende geen Neringen in der Stadt en hebben, maer verduchtende zyn oploep van binnen ofte twift, &c.
TTem der Goude verclaerden een quaet toeverlaet te welen op fes hondert Knechten, daer 't Lant nyet mede befchermpt en mach worden, maer dochten hemlieden goet dat men annemen foude vyftien hondert of feftien hondert Knechten tot laft van den Keyfer op te Beede van St. Jan, ende dat men de Penningen foude haelen op Financie, welcke Finantie 't Lant foude betaelen, ende de Keyfer 't Hoeftgelt, &c.
I. Deel. Aa Item
1532. 8. Marty,
Pag. 193.



iB. Marty.
Affiftentie
gedaen
Utrecht.
f Tem den Raedt heeft gehoirt defe difcorde 9 * waeromme zy gefeyt hebben , datter een Vrouwe van Middelburch in handen van Willem Goudt geftelt heeft acht en veertich hondert Rynsgulden; weluerftaende dat St. Jans: Milfe commende, de voirfz Rentmeefter haer Briuen leueren fal van drie hondert Rynsgulden tfiaers op 't Lant den Penninck feftien, of dat hy haer voirfz Geit fal wederomme reftitueren, mits hondert Rinsgulden eens daer toe, 't welck es den Penninck feftien. De voirfz Gedeputeerden van den fes groten Steden hebben 't felfde geapprobeert. Ende den Raedt heeft verclaert dat zy 't Lant mit geen Beftelbrieuen en hebben belast noch belaften en fullen , maer alleenlick op ten Keyfer, ende hebben beloft alle diligentie te doene an de Coninginne ende Stathouder, ende hoopen mitte fes hondert Knechten voirfz die zy mit zekere Hoeftluyden fenden an Derremonde om fijne wille mede te doene, hem te vreden ftellen fullen van Hollants wege, om in toecommende tyden gelycke affiftentie deefen Landen te doene : feyden oick dat de Vyanden' waren vertogen naer Wyck op te Lecke, daeromme zy alle Steden, Hauenen hebbende, gewaerfchouwt hebben, op auenturen zy mit Scepen de Lecke nederdryvende quamen, lallende die van Dordrecht te hebben goet toefigt ende heure houde Scepen gereet te houden mit Gefchut, ^ om die Vianden te keeren ofte fcutte, ende wes dat coften fal, fal hemlieden pafferen betaelinge in de voirfz loepende Bede. Welcke laft Dordrecht heeft geaccepteert te volcommen. Ende alzoe die van Amfterdam tot dee-
fer



r m)
fer Dachuaert nyet gecommen en waren, foe fijn die Gedeputeerden van d'ander vyf groote Steden geabfolueert tot haer fcryuen. Die Eedelen hebben heur opinie gelalt. den Aduocaet, ende geftelt an de Heeren van den Raedt, ende daeromme en zyn zy oick tot deefer Dachr uaert nyet gecommen.
Dachuaert befcreuèn in den Hage
Den 16. Marty voirfz,
fauens in der Herbergen in notablen getale , van den Eedelen , groote ende cleyne Steden.
PR/ESENT1BUS
Van de Edelen. Van Haerlem.
Heeren Jan van Du- Twee Burgemeefte-
venvoirde, ren ,
Willem van Alckma, mit
Willem Oem, Mr. Lambrecht, Se-
Jan Ruyghrock, Rid- cretaris.
deren, Van Delft.
Gerit van Poelgeeft, Mr. Huge van Eyn*
ende de.
Floris van Wyngaer- Van Leyden,
den. Jan Reygers,
Van Dordrecht. ende
Florys van Colfter, Penfionaris.
Burgemeefter, Van Amfterdam.
Staes Gouerts, . Ruyfch Jans,
ende Heyman Jacobs,
Bets. ende Mr. Andries.
Aa 2 Gou-
1532.
iB. Marty.
26. Marty.
Pag. 104.



26. Marty.
27. Marty.
( 37*')
Gouwe. Schiedam.
Henrick Wouterfs, Claes Dircx, cumfi-
ende cüs.
Penfionaris. Hoorn , Enckhuyfen
Van Rotterdam. mitte Waterlieden
Jooft Janlf. zyn geweest in groot getale, &c.
DOnderdaechs den 17. hebben myn Heeren van den Raede by monde van d'eerfte Raedt Affendelft doen verhaelen die diligentie die fy gedaen hadden an der Coninginne ende Stadthouder, eerft mit Brieuen fichtent deri.8, Marty voirfz tot ten 19 toe, dat zy Meefter Pieter de Sanclo Secretaris mit zekere Inftructie te Houe gefonden hebben, ende alzoe zy geen fecours van Paerden noch van Knechten en creegen, ende dat de Vianden altydt nader quamen : hebben op ten 21. noch na gefonden Meefter Abel van Collier, Raedt, &c. Ende alzoe de voirfz Mr. Pieter op llaende voet de voirfz Staten prefent vergadert, gecommen was, foe hebben zy voirts, verhaelt,- dat hy voir antwoirt brachte dat de Coninginne zeer fcerpelicken an de Heere van Buyren Capiteyn Generael gefcreuen hadde, dat hy van ftonden an mitte Bende van Naffou, van de Marckgraue van Aerfchot en de fijne , hem vinden foude mit alder diligentie tot Utrecht of op te Frontieren. Ende dat de Heere van Hoichftraten Stadthouder van Hollant oick comrnen foude mit drie Vaenken Knechten tot vyftien hondert toe, ende zyn Bende van de Paerden die al gereet waren, ende den, voirfz Raedt hadde an doen nemen de fes hondert
Knech-



C 373 )
Knechten geaccordeert in de voirgaende Dachuaert, ende de Capitain van Utrecht hadde oick wel tien hondert Knechten behaluen dat hv raedt weet om twee duyfent Boeren of Lantfaten, die zoe goet als Knechten zyn, foe dat zy hoopten dat de Vyanden wel geftraeft fouden worden voir den tegenwoirdige tyt. Dit es al tot nyet gecommen , ende geweest een lanck vertreck een quaet toeverlaet. Maer von den toecommende tyt verfochten die voirfz var den Raet , dat die Staten van Hollant fouder willen onderhouden twee duyfent Knechten. achteruolgende het concept t'anderen tyder daer af gemaect, op te Sciltalen, ten ware dade Staten een beter concept willen, dat fou den zy mogen verclaeren. Ten tweeden alzoi daer tydinge gecommen was dat die van Lu beek negen Scepen van oirloge hadden op te Zee ende noch meer toegereeden, ende oicl den Coninck van Zweeden heure Gealhgeerd daer deur te verduchten ftaet dat zy dele Lan den oueruallen ende in de voirhael zyn fulle: van onfe Scepen te nemen,.daer mede zyhae oirloge t'onfen coften doen fullen, of ten mir ilen zy fullen de Sonde fluyten, dat onle Sce pen dit jaer oiftwaerts nyet en fullen moge vaeren , daer meede dele Landen verdorue fullen zyn. Ende die Boetsgefellen als zy ny< vaeren en mogen, fullen een groot opftal i defe Landen mogen maken als men in voirL den jare by experientie gefien heeft, begerei de daeromme hier prouilie inne te willen ftc len, om op ten tweden Aprillis 't felue te ve thoonen den Stadthouder die hier in 't La comrnen fal ut fupra.
Aa 3 i
15*2.
17. Marty.
Vetfouck van twee duyfent Knechten cptenSciltale.
: Scepenvaii . Lubeck.
f
1
t
n n
:t
nPag. 195.
11.rït
tie



( 374 )
IS3S.
aj. Marty.
r\le Gedeputeerden van den Eedelen hebben verclaert dat zy gaerne verftaen willen tot te voirfz twee poincten , rhaer alzoe zy hen des nyet en verftaen, refereeren hemlieden an den Gedeputeerden van den Steden. Die Steden hebben op 't eerst poinél: gelyckelicken genomen rapport , dan Dordrecht verclaerden dat zy altyt gelast hadden geweest tot tien hondert Knechten toe op te .Sciltale, achteruolgende 't concept daer af gemaeel:, ende als Ouer- ende Nederfticht Aliance maecTen mit Aeefen Lande, foe fouden zy hóepen fterck genouch te weefen voir drie ofte vier duyfent Bouuen. Als van den tweede poinct, begeerden eerst te hoiren aduys van Amfterdam enJe Waterlieden, alzoe t'anderen tyde zekere concepte van Laftgeldt ende anders geconcipieert es geweest. Item alle d'ander Steden hebben genomen rapport op 't eerst poinct, ende van den tweede begeerden oick te hoiren 't voirfz aduys , waeromme Amfterdam mitte cleyne Steden ende Dorpen van Waterlant gefproken hebben te gader, ende hebben geantwoirt dat zy tTamen fouden vergaderen c'Amfterdam, ende daer een concept of ordonnantie maken op ten 29. deefer maent Marty, ande defelue innebrengen by den Stadthouder op ten 2. Aprillis. Weluerftaende dat al tot :ofte van den Keyferlicke Majefteyt zyn fal, rlzoe defe oirloge compt ter caule van zyaen fculde die hy Coninck Criftierne fculdich was, ende oick de Coninginne heeft den Ambaifaten van Coninck Frederick ende van Luseck altydt geantwoirt ende gefcreuen vuyt Bergen in Henegouwe ende Bruffel, dat dit
des



( 375 )
des Keyferlicke Majefteyts fake es , ende dat zv nyet alleen mitten Keyferlicke Majefteyt maer oick mit allen zynen Landen te doen fullen hebben, ende tot dien fine heeft zy Henrick Willems van Haerlem an Coninck Frederick gefonden, om een onvertogen ende onbedele antwoirt, of hy paix onderhouden ende de Scepen van defen Landen pafferen wilt laeten, dan nyet, welcke Henrick van Haerlem gefcheyden es 's Maandacchs den 10. Martv Item welcke antwoirt den voirfz Stater wél behaecht hepft , ende den voirfz Raed heeft hemlieden dach beteyckent op Dynsdag< den i Aprilis fauens in de Herberge in dei Ha«e Maer alzoe die Stadthouder gecom men ende gebleuen es tot Dordrecht, ende da de Vianden vertogen waren , om commoditey van die van den Stichte ende Utrecht, mei van de Heere van Buyren die tot Gonchur comrnen foude, foe zyn de Statengeuolchtto Dordrecht den s. Aprilis ut infra.
Dachuaert gehouden tot Dordrecht
Den 3. en 4. Aprilis anno i532voir Paeffchen ,
van den voirfcreuen twee Pointen, mit my Heere van Hoichftraten.
PR^SENTIBUS.
Van de Edelen, d'ander vergeten w;
Florys van Affendelft, te fryuen ' Caftelain van der Van Dordreght. Goude alleen, omdat Staes Gouerts,
Aa 4 e;
1532. 27. Marty.
Pag. 196.
3. en 4.
Aprillh.
n
IS 1-



1532,
3- en 4, Aprilis.
Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schoonhouen. Willem ïhin, ende
Mr. Anthonis.
Hoorn. Mr. Pieter,
ende Mr. Jacob Joofte.
Enckhuyfen. Frederick Symon,
ende
Frederick Henricx,
Edam. Roelof Jans,
ende
Mr. Jan , Penfionaris.
Munnickendam. Cornelis Janfs Ryfer ,
ende
Pieter Jacobfs Ridder,
Die Staten hebben op 't eerfte van 't onderhoudt van den ordinaris Knechten, t welck gemodereert was op tien hondert Knechten, ('ende de Keyfer foude onderhouden twee hondert Paerden gelycken in 't Ouerihcht; verclaert dat een quaet toeuerlaet zyn foude, want men 't Lant geen fecours gedaen
en
ende
Bets.
Vm Haarlem. Ingelbrecht Willems, Ram,
ende
Mr. Quiryn, Penfionaris.
Delft. Dirck Harperls, ende
Mr. Cornelis Aerts , Secretaris. Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Heyman Jacobs, Ruys Janfs, ende Mr. Andries.
Gouwe. Henrick Wouterfs,
ende Mr. Dirck
Schiedam. Pieter Wilms.



( 377 )
en heeft alffer geen Knechten geweest en zyn, ergo foude men min fecours doen alffer tien hondert ordinaerlick fijn foude , de Paerden foude qualicken van den Keyfer betaelt worden , ende comrnen tot lafte van Hollant, ende fouden de tien hondert Knechten oick qualick betaelt worden als zy tot lafte van den Keyfer vuyttrecken fouden, ende elck foude lijn Vrienden daer inne willen brengen, foe dat worden fouden alft nu es mitte Benden van den Paerden die nyet betaelt en worden, ende men nyet mede behelpen en kan. Die Eedelen ende Dordrecht alleen fouden in de tien hondert Knechten wel geconfenteert hebben. maer zoe zy geen gevolch en hadden, worde dit afgeflegen.
f~\V 't tweede poineT: van de toereedinge var ^ den Scepen, hebben die van Amfterdan mitte cleyne Steden ende Dorpen van Water lande een concept verthoont myn Heere dei Stadthouder, 't welck ter maent tot vier maen den toe coften foude omtrent feftich duyfen gulden , daer d'Eedelen gaerne tot redelichey inne geconfenteert fouden hebben, maer all d'andere Steden waren negatyf, ten es hemlie den nyet mogelick te dragen ouermits de gre te coften van der Dyckagien, ende tes Key fers oirloge die hem mit allen anderen Lan den, ten minften Brabant, Vlaenderen end Zeelant behelpen mofte , in welcke geuall Hollant verfocht weefende op een general Dachuaert heure ftringe naer heure vermoge trecken fouden,
Aa 5 My
1532.
3. en 4: Aprilis.
Pag. 197
l
t
C t
e e 11
n



C 378 ;
Ï532.
Aprilis.
4. Aprilis.
D'antwoirt van Coïiinck Frederick,
]V/TYn Heere van Hoichftraten heeft eerst inne verclaert dat Amfterdam ende Water.lant heur Scepen om nyet leenen moeften mitte Gefcutte tot vyftich Scepen toe, daer men om loten foude, ende in 't furplus moeite Hollant voirdeel doen eer men d'ander Landen voirfz foude moge traueilleren, want nyemant meer dan Hollant befchadicht foude worden. Het welck die van Amfterdam cum foccüs af hebben geflagen, om lieuer te deruen de Zeylaige, dan heure Scepen ende Gefcut te leenen, &c.
UNde op deefen Vrydach den 4. Aprillis, es Heyndrick Willems gecommen binnen Dordrecht van Coninck Frederick, in effect verclaerende dat die woorden ( wo ende wie ) ftaende in 't laetlte Traétaet van Coppenhage in den jaere van 1531., de Coninginne ende haeren ïlaet verftaen ende difputeren mach hoe zy wilt , maer de voirfz Coninck Frederick ende zynen Raet verftaet, dat hy actie heeft op 't Lant van Hollant tot drie hondert duyfent guldens toe, daer hy fijn befte om doen fal by hulpe van fijn Vrienden ende Nagebuyren te gecrygen. Ende van deur de Sonde te feylen of oirloge te intimeren defe Landen dat hielt hy in deliberatie, ende foude zyn Gedeputeerden na feynden by der Koninginne die hy geen groete weder ontboot. Verclaerde de voirfz Heynrick oick, dat hy maer eens den voirfz Coninck in fiecken Leden gefien [ïadde, en dat hy hem nyet meer fien en mochte. Ende dat Melchoir Rantfouwe zyn Meer-
fchalck



( 3?9 )
fchalck ende Ouerfte Raet hem fijn affcheyt ^af, mit oick eenen befloten Brief an der Cofiïngihhe, daer toe ick my refereere, ende m effect verltonde, dat de Coninck genouch deefe Landen ontfeyde, ende te verduchten was dat hyt'er op toeleggen foude omme de vyf en vyftich Scepen die noch tot Danfick lagen te nemen.
NAer lange communicatie alzoe myn Heere van Hochftraten dochte dat die van Hollant de fake fielden in defperatie, heeft gefcreuen an der Conninginne; ende my geionden mit Meefters Andries ende Jooft Bets te folliciteren.
i nAt de Placaet van nyet te feYlen oos.1
noch westwaerts, 't welck half April expireren fal, gecontinueert fal worden tol half Meye toe.
« -p^At alle de Lubeexe Goeden mit heu re Adherenten op eenen dach in dei voirfz vier Landen gearrefleeri-worden , al zoe zy op ter Zee mit veele Scepen wa ren.
3 T\At men alle de groote Meelters befcrj ■L' 'uen foude te wefen by der Coningm ne den 24. Aprillis, omme op te Zeyla: ge te delibereeren , ende oick van den ar der Landen te befcruen,
4 D>
1532.
[. Aprilis,
. Pag. ipS 1
It



( 3So )
1532. 4, Aprilis.
4. T~)At die Benden vanNaflbu, Buerenende Hoichftraten in Hollant blyuen - fouden tot cost van den Keyfer , tot dat die Knechten gefcheyden of geheel vuyt des Keyfers Landen fonden zyn.
A Lle welcke poinclen de Conninginne geaccordeert heeft gehadt, ende gefonden die Placcaten in Brabant , Flandren , Hollant , Zeelant, Vryeflant ende Oueryffel, van nyet te feylen oost noch west voir half Meye , welcke gepubliceert fullen worden den 15. der voirfz maent Aprilis, ende ick hebbe die gefonden mit Andries Kael op goede Vrydach 's morgens vrouch, ende d'Arreftementen fullen gedaen worden op ten 18. der feluer maent : Van den Dachuaert es gehouden in fufpens , om dat myn Heere van Hoochftraten der Coninginne ïcreef op witten Donderdach fauens dat ick diligenteerde, dat die van Hamburch'heure Gedeputeerden gefonden hadden , om als Middelaers te vinden wegen van paix tuffchen den Keyferlicke Majefteyt ende Lubeeck , ende de pofte heeft myn Heere van Hoichftraten gedragen antwoirde goede Vrydaechs favens te thien uren dat hy altydt 't befte doen wilt. Als van de Benden van Naffau, fullen blyuen tot 's Hartogenbofche: Van Buyren tot Gorichum : Van Hoichftraten tot Utrecht, tot de Knechten gefcheyden ofte vertrocken fullen zyn, dewelcke de Heere van Gelre fcryft dat hy heeft doeu vertrecken, ende fijn in 't Stichte van Monlter, hem bedanckende van der affiftentie geprefenteert



( 33i )
bv de Heere van Buyren, om de Knechten te flaen , hoewel hy an de Keyfer verobli-4 <veert es affiftentie te doene , ende nyet de Keyfer hem, vuyt crachte van den Tractate, &c.
Eynde van het L Deel, ï. Stuk.
1532. . Aprilis.






REGISTER getioidenby
Meefter A.v.d. GOES,
•can anno 1524.^ 1532'
REGISTER gehouden by Meefter A.v.d.GOES,
van anno 1524. tot 1532-






HOLLAND
TEN TYDE VAN
KAREL V. ên PHILIPS IX
EERSTEN DEELS TWEEDE STUK.






HOLLAND
onder de regeering
van
KEIZER KAREL den VIJFDEN;
b ij den
overdragt der nederlanden
aan, en geduürende het bestier van, zijnen zoon
KONING PHILIPS den TWEEDEN;
O F
VERZAMELING
van ALLE DE notulen, proposities, resolutien en andere besognes, in de dagvaarden bij de vergadering van de staaten dier provincie, gehouden, genomen en gedaan, , DOOR
m! aart van der goes,
ADFOKAAT VAN HOLLAND, ENZ. ENZ. eersten deels tweede stuk.
Beginnende met den hfinligften April mdxxxiii, m eindigende met ckn agt- en tsvintig/IenDecemb-er mdxlui.
KAAR DE AUTHENTIEKE ÜIIQAAVE LETTERLIJK OEVüLoU.
Te AMSTERDAM bij H. GARTMAN , W. VERWANDEL en J. VV. SMIT; m d c c x c x>






( 333 ;
Dachuaert gehouden in den Hage op belocken Paesdach, te wetene
Den <2o. Aprilis anno 1533.
ter prefentie van myn Heere den Stadthouder , ende de Heere van Laleyn, op te voirfz twee Pointen, als van de beïchermeniffe ter Zee tegens den Lubeecxen mit hueren Adhcrenten: Ende op 't onderhout van festien hondert Knechten ordinaerlicken, achteruolgende de Concepten ende Dachuaerden bouen hier op gemaect ende gehouden.
Ende waren meede
PRESENTEN.
Van de Edelen, ende
De Heere van x\ffen- Bets.
delft, Van Haerlem.
Waermont, Wouter van Beke-
Jan van Duvoirde, Iteyn ,
Willem Oem, Willem van Berken-
ende roe,
Jan Ruyghrock, Rid- ende
deren, Mr. Quiryn.
Gerit van Poelgeeft, Van Delft.
Floris van Wyngaer- Boeckel Jooftc,
den. Jan Sasbouts,
ende ende
Adam van MathenefTe. Mr. Huge van Eyn-
Van Dordrecht. de. Staes Gerits,
I. Deel. Bb Van
1533. .
20 Aprilis. Pag. 199,



1533-
3.o./iprilis,
Pag. aoo
\
( 384)
Van Leyden. Schiedam-. Meefter Willem, Pen- Pieter van Beucken, fionaris. ende Van Amfterdam. Claes Dircx. AHart Bollartl , Van Alckmaer.
ende Andries Pieters,
Cornelis Banninck, Hoorn.
Vander Gouwe. Mr. Pieter, PeniionaHenrick Wouterfs, ris.
ende Enckhuyfen. Mxi Dirck, Peniiona- Jacob Allarts, ris. ende Van Rotterdam. Dirck Volpers. Tooft Janfs, Secreta- Edam. ris. Mr. Jan , Penfiona¬
ris*
OP 't «erfte hebben d'Eedelen vuytgeflegen, zoe verde zy geuolch van den Steden hebben, dat alzoe die van Amfterdam ende Waterlanders naest den Brande leggen, de dertich grote Scepen van den alderbeften toereeden fullen, mit al heur befte Gefcut van vier hondert Scepen die zy noch wel hebben, om den Keyfer te leenen fonder huyre, ende de Keyfer fal oick fyn Gefcut ende Poelder doen. Ende alzoe men behouuen fal op elck van den dertich Scepen ontrent viertich Boetsgefellen , ende drie drie duyfent Knechten mitte Gene' rael, beloepende ter maent ponden van
veertich grooten 't pondt , ende dat 't Lant van Hollant daer naer de naefte den Brandt es. Soe fal men ommeflaen ouer 't Lant vier of vyf duyfent ponden voir een ende d'eerfte
maent 9



r 385;
maent, om elcke te geuen op te hant twee Philips gulden, ende 't furplus fal men borgen an1 de Victaillen daer fy af leuen moeten te feepen. Ende de Staten fullen verfoucken an de Coninginne, alzoe defe oirloge es des Keyferlicke Majefteyts dat zy een Hooft ofte Ouerfte ftelle, ende indien zy geen Geit en heeft, den Landen van Brabant, Vlaenderen, Hollant ende Zeelant doen roepe ende begeere hulpe ofte affiftentie, alzoe zy daer naer nast den Brande fitten ende fcaede lyden mogen, &c. Ende die van Hollant fullen doen als goede Onderfaten , weluerftaende dat zy in heur portie rekenen ende corten fullen voir d'eerfte maent, 't gundt dat zy verfchoten ende ommegellegen fullen hebben, ut fupra.
TJEt tweede poinct. es oirbaerlick, maer fuspenderen dat tot een ander of bequamer tydt, om dat dit meeft haeft heeft.
A Llen die Steden hebben begeert raport tot ten 24. defer maent Aprilis.
T~)En 21. der feluer maent Aprilis, es de Stadthouder gereyst by der Coninginne, omme haer te aduerteren van den dangiere daer Hollant inne es, ende eenige van den Staten fullen volgen, die gedeputeert fullen worden om hem te affineren. Myn Heere heeft gelaten tot Utrecht zyn Bende mitte Heere de Scorne ende zynen Neue van Laleyn heeft hy gelaten in fyn plaetfe in den Hage, ende feyde dat hy gefonden hadde' onder den KnechBb 2. ten
io.Aprilis* H, Aprilis-



1533il, Aprilis.
24. en 25. Aprilis.
Pag. soi,
C 386 )
:en om die an te nemen van 's Keyfers wey&n, eer dat die van Ltibeecke den feluen an foude nemen die heure Gedeputeerden daer onder oick gefchickt hadden.
Dachuaert in den Hage
Ben 24. en 25. Aprilis ,
op het concept van den Eedelen van den toereedinge van den dertich Scepen van oirlo.ge, om eendeels van den coften gereet omme te flaen ende een deel te borgen, ' daer de Steden rapport op hebben genomen.
PRJESENTIBUS.
Van de Edelen. Van Leyden.
Ut fupra. Heere Gerit van Loc-
Van Bordreght. ^ horft,
Staes Gouerts, • Gerit Boeckcls,
ende ende
Bets. Dirck Floryfs.
Van Haarlem. Amfterdam.
jan van Schagen, Heyman Jacobs,
Berkenroe, Symon Claes,
Gerit Suyren, Jacob Pieterfs,
ende ende
Gerit Steffens. Mr. Andries.
Van Belft. Gouwe.
Cornelis Aerts, Mr. Dirck, Penfiona-
Vander Hooch, ris. ende
Mr. Huge van Eynde.
Van



Van Rotterdam. ende Tooit Tanli, Peniiona- Geerbrant.
rjs< Van Enckhuyfen.
' Schiedam. Gerardus Reyneri, Se-
Claes Dircx , Secre- cretaris. tarjs< Van Edam.
' Horen. Mr. Jan, Penfionaris.
Mr. Pieter , Burge- Munnickendam. meefter, Cornelis Ryfer, Bur¬
gemeefter.
Die Eedelen perfifteren by heur voirfz con cept, ende indien men beter weet, z\ - willen hen daer toe vougen, want zy wel wee ten dat de fake laftich es, ende Hollandt bo. uen anderen Landen angaet, ende datter be ginfel gemaect. fal moeten worden, ende da zy de Penningen fullen moeten vinden by an ticipatie op St. Jan zoe veele voir d'eerft maent van noode fal zyn, ende dat de Water landers heure Scepen fonder heure ofte affen rantie fullen willentoeruftenalsvoiren,'tweid gedaen zynde, dunct henluyden goet dat mei bouen fchicken fal an de Coninginne, verfouc kende dat zy van 's Keyfers wege d'oirloge an nemen ende de Scepen vuytruften wille, mi een goet Ouerhooft ende oude Capiteynen al dat behoirt. Ende indien zy allen den Lan den, fonderlinge van Brabant, Vlaenderen Hollant ende Zeelant, befcrift om hulp end affiftentie, die van Hollant fullen hen vouge als getrouwe Onderfaten. Weluerftaende d£ het gunt dat zy te voiren opgebrocht en de verfcoten fullen hebben als voiren, hen Bb 3 luy
1533- . 24. en 25. Aprilis.
\
r t
ï l
t S
»
1 t



1533H- en 15. Aprilis.
Pag. sol
r 388;
luyden cortinge ftrecken fal in heurlieder portie.
J~Jïe Steden van Dordrecht, Delft ende Amfterdam , volchden den Eedelen in de anticipatie van der Beede van St. Jan, om gereet op te brengen zoe veele van noode zyn foude, want de Beede tot befchermenifle ge-? accordeert es, ende zy de Penningen noch in handen hebben, ende dat men voirts de fake bouen beleyden fal, als by den Eedelen vüytgellegen es. • ;
JJAerlem , Leyden, der Goude, ende wisten geenen raedt om veel Penningen t'anticipeeren, maer tot vier of vyf duyfent gulden toe fouden zy opbrengen heur portie, ende voirts approbeerden zy als by den Eedelen geconcipieert was, mitsgaders oick de cleyne Steden.
jyjAer alzoe die Waterlieden in geender manieren heur Scepen fonder huyre leenen en wilden, ende dat d'Eedelen nochte ander Steden in geen huyre te maken treden en wilden , 't welck 's Keyfers fake es, zoe waer 't zoe veele gedaen dat zy de voirfz dertich Scepen foude vlot reet maken, 't welck hemlieden coften foude omtrent acht en twintich hondert gulden, ende daer meede foude men bouen reyfen vuyt elcke Stadt een, om de fake op te offeren der Coninginne, 't welck alzoe gedaen es, behaluen Delft ende Goude en fijn bouen nyet gecommen.
Die



( 339 )
Die Heere van Affendelft ende Sasbout hebben gefproken de voirfz van Delft de Eraf- 2 rao ende my gelaft commende t'Antwerpen my'te verobligeren an Erafmus Scheyts, van een Tuweel, ende dat te leueren Mr. Pieter van Montfort, om Erafmo Rotterodamo te draden. Ende ick hebbe gefcreuen an Scheyts, ende my verobligeert voir twee hondert gulden te betaelen voir Kersmiffe, ende hy heuct geleuert Adriaen, Swager van den voirfz Mr. Pieter. ' Hier naer heeft Scheyts my gefeyt dat hy 't Geit nyet gegeuen en heeft, want hoepe es dat Erafmus commen fal. Ergo res eft integra.
Hier naer volcht dat by den Staten van Hollant tot Bruffel gedaen es geweeft , achteruolgende 't affcheyt van den voirfcreuen Dachuaert.
PR^ESENTIBUS Van de Edelen. Van Amfterdam,
Kyfhouck, Heyman Jacobs,
ende ende Poelgeeft. Mr. Andries.
Van Dordrecht. Van Rotterdam.
Mr. jooft Bets. Jooft Janfs, Burge
Van Haerlem, meefter. Tan van Schagen, Bur- Hoor en.
gemeefter. Mr. Pieter die Jonge
Van Leyden. ende Mr. Symon van AfTen- Gerbrant Dircx. delft. Enckhuyfen.
Mr. Geratt Reyneri, Bb 4 Edan
1533. 4.. en 2j.
Apiilit.
Eafmo toteroda-
10.
den laaU fien April,
i
t.



( 39° )
1533.
den laat ften April,
Pag. 203,
Edam. Munnickendam. ■Mr, Jan, Peniiona- Cornelis Revier, Burris. gemeefler.
/^~\P ten laetflen Aprilis hebben die Staten by faulte van de fiecle van der Coninginne voir enige Gedeputeerden ende Heere van der Finantie, verthoont hoe dat'er vergaderinge van vier ofte vyf duyfent Knechten waren op te Frontieren, die Nederfticht vuytgeteert hadden , ende te veduchten was dat comrnen fouden in Hollant, ende Brantfcatten indien fy by die van Lubeeck angenomen worden , die heur Gefcutte mit Gelde daer onder hadden.
"^Erthoonden ten tweeden, dat die van Lubeeck mit fes Scepen van oirloge op ter Zee waren, ende maecten noch meer Scepen toe.
T^Nde verthoonden oick in 't lange dat defe oirloge roerde den Keyferlicke Majelleyt by veele reedenen, ende dat hare Majefteyt altyt geantwoirt hadde den Ambaffaten van Denemercken ende van Lubeeck, dat des Keyfers oirloge fijn foude, ende van allen fijnen Landen, &c.
/"'Oncludeerende daeromme dat de Coningin^ ne van 's Keyfers wege de voirfz Knechten feluer annemen wilde, ende feynden die om Lubeeck te caftien. Ende dat zy foude willen toereeden dertich grote Scepen ende
twaelf



C 391 )
twaelf Barcken, wel van Volcke ende Gefcut voirfien, mit een goet Ouercapiteyn, want men in Hollant ende Vrieüant Ondercapiteynen genouch vinden fal. Ende omme hier toe te comrnen, hebben by beueel van den Heeren gemaect ende ouergeleuert een Concept, mit fpecificatie hoe veel Volcx men op te Scepen ende Bereken behouuen foude, ende wat tei maent wel coften foude by eftimatie, daer toe ick my refereere. Ende hebben wy oick verthoont die inconuenientien die tot groote fehan de ende coften van den Keyfer comrnen mo <?en, indien de voirfz prouifie van deffentie en de inuafie nyet corts gedaen en wort, ons re fereerende tot ten fcryuen ende Brieuen vai den Raede van Hollant, die defelue vuyt on len monde oüergefcfeuen hebben gehadt. En de de voirfz Heeren ende Financie hebben ar genomen te doen rapport an de Conmgmnc Ende wy hebben an de Heeren van ISaffou Hertoge van Arfchot, Buyren, TrelorierOc neraei ende allen anderen hertelicken geiollic teert om affiftentie van een goet cort antwoi: ende affcheyt te hebben. Ende es Heere Ai thonis van Metz gecommen van de Bifcop va Bremen, van de Heeren van Bruynswyck ei de Mekelenburch, feggende op Brieuen vï Credentie dat de voirfz Heeren den knechtf ftcrek zynde ouer vyf duyfent, gelogeerthe ben op heure eygene Onderfaten, ende di Capiteynen onderweefen dat zy hem nyet foude laten annemen van die van Lubeeck e die voirfz Heere Anthonis gecommen fou zyn of de Keyfer hemlieden an foude will
1533-
den laatften April.
1 »
:t
\- Heere Ann thonis van Metz.
11
n
> ;n m er ie en
r>.



1533. ! den laat- j fien April. ■
Melchoir ( Ranfüti Marfcalck. J
<
Coninck é Frederick a ouerleden. ,
5-May. (
i 1
ï 1 1 t i
]
t
(
c c
(
Pag. 2o±.j3
C 392 )
jemen, ende heeft mit hem gedragen fes duy"ent guldens, &c. Intsgelickx es gecommen Vlelchior Ranlbu, van wegen des Conincx enIe Rycxraede van Denemarcken, ende Hertore van Holften, ende es mit hem gemaect een \lliantie, daer van hy rapport doen fal op den lycxraet Dachuaert die in Funem zyn fal Sonlaechs naer Pynfteren, op dat Lubeeck hem ;euen tot redene, of blyuen op hem feluen , mde omme defe fake ende anders es den tyt 'erloopen, ende Coninck Frederick es ouerlelen.
fXP ten 5. May hebben die van der Financie van wegen der Coninginne begeert, dat ïie Staten van Hollant fouden willen yerfchieen voir d'eerfte maent 't gunt dat dertich Sce>en van oirloge coften fouden, des fal haer Geiade befchicken groot Gefchut, ende binnen niddelen tyde befcriuen d'ander Landen om 'hebben affiftentie van Gelde want'er geen Geit :n es.
Qle voirfz Gedeputeerden noch al by een wefende, na lange deliberatie, hebben voir ntwoirt gegeuen, dat zy geenen laft en nadien voir eene maent te treden in defe fake, vant des Keyfers oirloge es, ende by hem ofe zyne Gecommitteerde moeiten diehuerevan len Scepen gemaeci: worden, ende 't Volck aer op angenomen, 't Broot, Bier ende anere, gereet gemaeci worden, mitten grooten ïefcutte, Cloeten, Poedere, &c. ende een oet Perfonnaige voir Oppercapiteyn geftelt
wee-



( 393 )
weefen Alle welcke indien de Keyfer de fake fulex annemen, ende 'X Lant van Hollant voirftaen wille, de voirfz Staten fullen by leninge cereet opbrengen op ten termyn van St, Jan fwaelf duyfent gulden, die zy by Finantie ofte vercoopinge van Renten veruallen fouden, ende anders en hadden zy geenen laft, noch en was geen toeverlaet op hemlieden, want het Geit al verdyekt was, &c. mit meer doliantien 't welck genouch conform es d'opinie van de laefte Dachuaert in den Hage. Ende hebben die Heeren angenomen dit te raporteren der Coninginne. Hier op fijn vertogen naer huys, Schagen ende Mr. Symon van Leyden.
Op ten 12. May hebben wy mondelinge ar de Coninginne verfochten , ende ferrftelicken in Walfche ouergegeuen van te verbieden defe Landen ooft of weft te zeylen, tei tyt toe des Keyfers Scepen van oirloge op tei Zee zyn Ende op ten feluen dach es de Mar. fcalck Ranfou voirfz gereyft vuyt Bruffel, en de de Coninginne beloofde ons te doen eei cort affcheyt, ende wy hebben haer oick ver haelt dat voir de Finantie geallegeert es ge weeft.
OP ten 14. May heeft de Coninginne on antwoirt gegeuen ende begeert de voirl twaelf duyfent guldens gereet op te bringenb' leninge, ende dat wy voir 'tBroot, Bier, huy re van den Scepen, ende andere op credit fou dan willen fpreken ende Borge worden, hae
15335.' 5. May.
12. M»J.
I
514, May. L
f r



I53314. May.
16. May,
( 394 )
Majefteyt foude ons Acte geuen van tevryen* Ende beloofde de Landen van Brabant, Vlaenderen , Hollant ende Zeelant te befcriueri om affiftentie van Gelde te hebben. Ende foude aduyferen van een goet Ouercapiteyn, ende het Gefcut van den Keyferfeyndenin Hollant, ende oick hoe veel groote ende cleyne Scepen fy behouuen foude, dewelcke zy eligeren fal vuyten dertich Scepen die gecoren zyn, waeromme zy die fal doen arrefteren tot dat fe toegereet fijn die fe hebben wilt, ende fal Placcaten doen expediëren van oiftwaerts nyet te feylen, maer wilt wel dat men weftwaerts zeylt, ende oick Llarinck vifcht.
Y&^Aer op wy gefuftineert hebben nyet vorder gelaft te fijne of hoope en hebben, dan alleenlicken van te leenen de voirfz twaelf duyfent, dat ons laftich genouch vallen fal, hier op fijn Enckhuyfen, Eedam, Munickendam, fecretelicken wechgereyft om heure Scepen voir 't verbot in Zee te bringen om weftwaerts te vaeren, ende nyet te dienen ter oirloge. Maer es gefcreuen an den Raedt van Hollant mit alder diligentie dat te beletten by arreftatie als gefeyt es.
f\P ten 16. May hebben wy geweeft by Hoichftraten , daer wy ons grootelicken beciaechden dat d'ander Landen nyet befcreuèn 'en hadden geweeft, ende dat men zoe cleyne gereetfcap maeéte van een Generael Capiteyn ende 't Gefcut te feynden, fonder welcke preparamenten te verduchten was, dat in de toecom-



( 395 )
commende Dachuaert van den Hage die fijn foude den dB. der feluer maent, geen goede antwoirt gegeuen fal worden, op te Acte van der antwoirde der Coninginne, want genouch te bemercken ftont, dat men de laft van der oirloge foude willen leggen op Hollant, die des nyet en vermogen, of daer moefte hoepe van pays zyn, 't welck men ons verberget, ol men wilt de Coopuaerders ende Harinckbusfchen ftellen in pericle van genomen te worden , daer die van Lubeeck wel heur oirloge op voeren fullen, tot grote fcade van den Onderfaten ende fcande van den Keyferlicke Majefteyt , 't welck men mit cleynen cofte verhoeden mochte.
"T\Aer op Hoichftraten antwoirde dat hy dagelicx fijn befte dede, maer dat men hem luttel betroude, om dat men an anderen Heeren folliciteerde. Nyet min hy en foude daeromme nyet laten altyt 't befte te doene, ende foude 't Lant befcermen het ginck mitten Scepen alft mochte , ende fonderlinge Utrecht, daer zyn Heere Vader zyn leuen voir gelaten hadde, ende dat oick an defe Landen geweeft hadde, maer by faulte van betalinge verloren hadde geweeft, 't welck by fijnen tyde nyet en foude gebeuren, daeromme dochte hy de Penningen van de refterende Beede t'executeren de betalinge achteruolgende d'Acte van der Goude in Augufto leftledengeaccordeert,daei men op verdacht mocht zyn. Daer op wy repliceerden dat hy hem niet en vergraemde . want an anderen Heeren nyet gefolliciteert er
was
T53316. May.
'Tig. 205.



1533. 16. Ma-j.
Dach-
( 39^;
wds tot fijnen achterdeele, maer om die faken bad t'aduanceren, ende en hadden geen dubbelt Geit, indien zy die twaelf duyfent gulden op fouden moeten brengen, zoe en konde 't Lant die van Utrecht nyet betaelen, achteruolgende d'Aéte, biddende 't befte te willen doen, datter anderen raet van Penningen geuonden mochte worden, ende de fake gevordert dat Hollant vuyt fcade ende der oirloge blyuen mochte. Daer op hy dupliceerde, dat hy fijn vuyterfte befte doen foude om oirloge te fcuwen, nyet paflende op den geenen die van contrarie opinie fijn mochte.
ÜNde hier op zyn die Gedeputeerden gefcheyden, want zy geen hoope en hadden van fecours, om die tweedracht van den Heeren , ende dat men 't al bringen wilde tot lafte van Hollant die zy mit monde feyden te willen befcriuen, maer mitter daet en worde nyetbewefen.



( 397 )
Dachuaert in den Hage
Op ten 29. May anno 1533-
op 't voirfz affcheyt van Bruffel , daer van ick my rapport gedaen hebbe, ende die Gedeputeerden verclaert hebben als hier naer volcht, ende hebben ons wederommen bouen gefonden.
PR/ESENTIBUS.
Van de Edelen. Van Delft.
Die Heeren van Affen- Mr. Huge van Eynde.
delft. ; Van Leyden.
Duvoirde, Gent Jams,
Kyf houck, ende Poelgeeft, Penfionaris. Willem Oem, Van Amfterdam.
Floris van Wyngaer- Allart Bollarts,
den. ende
ende Mr. Andries.
Heere JanRuyghrock, Vander Gouwe.
Van Dordreght. Henrick Wouterfs,
Florys van Colfterj, ende
ende Mr. Dirck.
Bets. Van de cleyne Ste-
'Van Haerlem. den, zynde' geweeft
Wouter van Beke- Rotterdam , Schie-
fleyn, dam ende veele van
ende den Waterlandfche
Willem van Berken- Steden, roe.
I. Deel. Cc Een-
1533. :o. Maj.
Pag. aeS.



I5J3' so. May.
Ten
C 35)3 )
TJ^Endrachtelicken lallende te feggen der J2j Coninginne, dat zy de voirfz twaelf duyfent gulden geprefenteert hadden t'anticiperen voir d'eerfte maent, op hoope dat hare Majefteyt d'oirloge, realement ende de facfo doen foude , ende hemlieden wederomme daer af rembourfecrcn. Maer want zy geen apparentie en fagen van oirloge noch rembourfement, zoe al lloegen zy die voirfz prefentatie af, ende oick die toereedinge van den Scepen ende Viaaillen te borgen, als haer Majefteyt begeert hadde , want indien haer Majefteyts meeninge geweeft hadde d'oirloge te doen , fy foude wel een Capiteyn Generael gefonden hebben om de Sceephuyre te maken, ende ander gereetfcap van 's Keyfers wegen, daer men op geborcht foude hebben gehadt, ende foude oick wel gefonden hebben des Keyfer Gefcut ende ander Gereetfcap ter oirloge dienende , ende den Landen hebben befcreven, al'twelck nyet gedaen en was.
TEn tweeden dat men oick doleren foude dat die van Hamburch ende andere vreemde dagelicx in deefen Landen brachtén Oofterfche Waren, die ouer Lubick deur de Traue gebracht waren, daer deur dat zy tot Brugge ende Antwerpen onthouden worden, defe oirloge lange duyren foude. Verfouckende dat al prys zyn foude dat deur Lubeck quame in deel'en Landen , achteruolgende 't gunt dat die van Hamburch ouergegeven hadden die Heere van Hoichftraten ende Raet van Hollant.



( 399 )
TEn derden verclaerden, dat alzoe hare Majelleyt den van Vlaenderen hadden geconfenteert te viffchen, het welck een feparatie maecte, foe fouden die van Hollant oick moeten ' viffchen, want die van Zeelant oick ten Harinck gevaren waren, of anders fouder commotie in Hollant comrnen.
I^En vierde dat hare Majelleyt de Scepen van oirloge foude willen ontflaen, of ouercommen van de huere, want Amfterdam mitten Quarticren aldaer defelue Scepen voir d'eerfte maent betaelt hadden ontrent drie duyfent gulden, ende nyet langer onderhouden en konden.
TEn vyfften begeerden te weten wat die var Amfterdam voir antwoirt fcryuen fouder op ten Brief van Hamburch.
"PJÏe Gedeputeerden mit my fijn geweeft Al lart Bollaerts ende Mr. Andries.
Antwoirt van der Coninginne op te voirfz vyf poin'clen.
TPVle Coninginne heeft geantwoirt op 't eeri van den Capiteyn Generael, dat zy fou de Merkere die d'Admirael van Vlaenderen ge weeft hadde, mitte- Heere van Hoichftraten di fy dertich duyfent gulden mede geuen foud van 's Keyfers wegen om d'oirloge toe te f< den, ende dat wy van Hollant oick't beft doe moeiten , als wy tot noch toe gedaen hadden
Cc 2 &'
29. May. Pag. 207*
t
fe e
ft 5



C 4°ö )
153320; May.
&c. Van de andere Landen te befcryuen eh was geen gewach.
f~\P 't tweede heeft haer Majefteyt doen publiceren dat men van Ooften ouer de Traue deur Lubeck tot Hamburch geen Oofterfche Waren of Goeden in defen Landen brengen en moet, op verbeurte van de felfde. Noch vuyt defen Landen geen Goeden voeren en moet ooftwaerts, hoewel wy van Hollant te vreeden geweeft fouden hebben van te verbieden 't Sout alleen.
/""\P 't derde was die van Vlaender om 't beste wille geconfenteert te viffchen, om dat zy al gereet ende in der Zee waren , ende hoopte dat mits de toereedinge van den Scepen van oirloge, alle de Landen wel fouden mogen vifchen.
üNde daer mede es genouch geantwoirt op 't vierde.
/"\P 't vyffte antwoirde dat Amfterdam fcryuen foude, dat indien die van Hamburch zoe veele gedoen conden, dat die van Lubeck huer Scepen opleggen wilden van 't Water, ende confenteren dat elck comenfcepe foude mogen doen den tydt van drie maenden, foe fouden zy hoopen dat de Coninginne confenteren foude een Dachuaert tot Hamburch, om te tracteren, ende indien Partyen accordeerden , foe fouden alle oude Tractaten blyuen ran waerden. Ende accordeerden zy nyet ,
foe



( 4oi ;
foe foude elck hebben fes weken t'eynde de drie maenden, om fijn Goet ende Lyf te falueren ende te vertrecken in de fijnen fcaedeloos, &c.
"ÜNde binnen middeler tyt wy tot Bruffel geweeft ende gefolliciteert hebben, zoe es de tydinge gecommen , dat de Voetknechten die ontrent Utrecht ende elders geweeft hadden, daer men voir verducht hadde, gefcheyden waren , ende fcheen of zy verfochten hadden geweeft.
Dachuaert by der Coninginne, befcreuèn t'Antwerpen.
Den 13. July anno 1533.
fauens in der Herbergen, voir den Commiffariffen , als Hoichftraten, Cancelier van Brabant ende Mechel.
PRZESENTIBUS.
Die Gedeputeerden Van Delft.
van den Steden al- Hugo van Diemen, leen. ende
Van Dordrecht. Van Eynde. Staes Gouerts, Van Leyden.
ende Gerit Boeckels, Mr. Gerit Tyelman. ende
Van Haerlem. Penfionaris. Gerit van Montfort, Amfterdam.
mit Allart Bollarts,
Noch een. Cornelis Banninck,
Cc 3 em
1535. tg, May,
1
Pag. 20S.



f 402)
I573. ende Van Rotterdam.
Mr. Andries. Jooft Janfs.
Gouwe.- Schiedam.
Jan Dircx, Claes Dirx. -
ende Ende veele . Water; Mr. Dirck. landtfche Steden.
T~"VIe van der Coninginnen wegen verthoont jL>J hebben dat die van Vlaenderen, Zeelant ende andere vreemde Nacien geclaecht hebben, dat indien 't voirfz Placcaet ftricte onderhouden worde van vuyt defe Landen geen Goeden deur de Sonde te mogen voeren ooftwaerts , dat defe Landen neringeloos wefen fullen, ende dat de comenfcap vallen fal in anderen Vyander ende vreemder Landen , cla- gende oick dat enige Scepen van Danfick deur de Sonde in Zeelant gecommen waren, indien zy nyet wederomme geladen t'huys en fouden mogen vaeren mit Sout ende comenfcepen vuyt defen Landen , zy hem des grotelicken beclagen fouden,.want defe Landen daer vry zyn, &c. begerende ons aduys. Daer op die Gedeputeerden verclaart hebben dat zy maer verfocht en hadden nyet te mogen voeren yet in of vuyt defen Landen ouer. Hamburch deur Lubeck, maer de Coninginne hadde 'tPlaccaet zoe generael gemaect , waeromme ons goet dochte dat generael blyuen foude , tot onfe Scepen van oirloge in Zee fouden zyn, ende dat men dat felfde Placcaet wel foude mogen mitigeren van te mogen gaen ende comrnen deur de Sonde. Als wy by Gefcrifte ouergegeuen hebben, ende den Cancellier verthoont b heb-



( 4°3 )
hebbe de Caerte van ooften, omme te verftaen ende der Coninginne te raporteren hoe nootelicken de Scepen van oirloge zyn ter Zee, ende wat inconuenienten daer vuyt comrnen mogen , indien men die van Lubeeck tolleert tot Bruo-ge, Antwerpen , Zeelant ende elders in defen Landen. Hier es zoe veel gedaen dat Hoichftraten mitten Commiffariffen in onfe prefentie gemaect heeft eenen Staet van der oirlogen, daer op hy mitten Capiteyn Generael hier in 't Lant ter Dachuaert tot Amfterdam den a6. July voirfz zyn fal. Daer op enige te voiren gereyft zyn om Victaille reet te maken, ende Scepen te eligeren tot twaelf toe van dertich, ende vier Barcken , ende de Stadthouder commende, fal 't Volck van oirloge als Boetsgefellen annemen. Ende es oick gefcreven om -t Gefcut van den Keyfer wetende tol Brugge, Middelburch, Siericze ende der Veere om te weten waer na in toecommende tyden die van Hollant hen fullen mogen reguleren. Die van Antwerpen feggen datter geer Lubeekfche en zyn , ende willen 't Placcae obedieren. Brugge heeft verclaert het felut als men ons feyde. Maer alzoe 't Hof hier in ne mit Brabant, Vlaenderen ende Zeelant li muleert, of geen obediëntie en heeft, zoe bly uen die van Lubeck obllinaet, ende heet ti wefen de querelle van Hollant, ende es vaj noode Scepen van oirloge op te ftellen , welck van geenen noode en ware indien dae geen fimulatie of obediëntie ware, 't welck e de conclufie van der fake.-
Cc 4 Daer
1533-
\
Pag. 209.
Die van Brugge en hebben dit Gefcut nyer. willen laten gaen, fuftinerende dat haer toebehoirde, ende feluer be- '. colticht hadden, hoewel Merkere contrarie fuftineer1 de. ende ; waer es dat , den Keyfer toebehoirt.
Ende van ■ d'ander - Landen en > es oick ' geen Gefcut ge^ comrnen. r s



1533.
C 404 )
Dachuaert gehouden t'Amfterdam befcreuèn
Den zf. July anno 1533.,
W myn Heere van Hoochftraten Stadthouder van Hollant, fauens in deiHerbergen.
PR^ESENTIBUS
Van de Edelen, ende
Florys vanKyfhouck, Aggeris.
Poelgeeft, Van Amfterdam.
Jan van Schagen, Allart Boelens,
ende Cornelis Dircx,
Heere Gerit van Loc- ende
horft, half als Ee- Mr. Pieter Colyn.
del ende van Ley- Gouwe.
den. jail Dircx,
Van Dordrecht. Dirck Janfs,
Mr. Gerit Tielman , ende
ende jyir. Dirck.
Mr. Jooft Bets. Van Rotterdam.
Van Haerlem. Jooft Janfs , Burge»
Gerit Janfs, meefter.
ende Schiedam.
Bekefteyn. Claes Dircx.
Delft. Horen.
Mr. Lluge van Eyn- Mr. Pieter.
de. ende
Van Leyden. Hendrick Dircx.
Behaluen Lochorft, Alle d'ander Waterfte-
lleyer Janfs, den zyn geweeft in
Soekel Joofte, groot getal.
Myn



( 405 )
MYn Heere heeft doen verhaelen by monden van myn Heere van Affendelft, al- ■ le diligentie die hy gedaen heeft an de Conin-1 ginne fichtent in de Vaften dat hy hier in "t Lant was mit Brieuen, ende na Paeffchen vertogen zynde te Houe mit monde tot noch toe (als blyct by myn voirgaende Regifter van den Dachuaerden ) ende en heeft tot ftraffinge ende refiftentie van die van Lubeeck nyet meer konnen vercrygen dan dertich duyfent gulden, tot toereedinge van den Scepen van oirloge, achteruolgende den Concepten daer af geraempt t'Antwerpen ende elders, welcke toeredinge voir twee maenden, meer dan feventich duyfent coften fullen. Ende want hy geen hoope en heeft meer van 's Keyfers wegen te vercrygen, ende dat die van Hollant altyt gefeyt hebben in heure 'follicitatien, dat zy meer dan haer portie naer advenant den anderen Landen betaelen willen. Soe heeft hy van den Staten van Hollant geeyfcht de fomme van vyftich duyfent eens, te betaelen d'een helfte tot Bamifie, ende d'ander helft tot Paeffchen beyde naeftcommende. Welcke fomme, al fehynt fy groot ende onredelick, nochtans als diegracien afgetogen lullen zyn die men van oudtj geufeert heeft, ende de graden die men nr van nyeus den verdroneken Landen doen moet, foe en fullen die voirfz vyftich duyfent gulden, geen dertich duyfent yerftrecken. Weidcontfent hebbende hy voirts in der fake mittf toereedinge voirtvaeren foude, daer toe hy df Capiteyn Generael Merkere in 't Lant gebrach hadde, ende ander gereetfeip begonft hadde &c, C c 5 Dï<
1533'ag. 2io.
i f



C 406)
Ï53337-
TQIe Gedeputeerden hebben genomen rapport, om in den Hage t'antwoirden den derden Augufti, begeerende dat myn Heere altyt voirtvaeren , ende tyt winnen wilde op hoop om te bat tot confent te comrnen.
T)Aer op myn Heere repliceerde dat hy 't doen foude, maer dat die Staten meynen foude dat als hy in 't werck ware, ende 's Keyfers Geit vuy tgegeuen hadde, hem dan te verlaten , ende dit confent nyét te dragen, zy fouden hem bedrogen vinden, want geen hoope en es meer van den Keyfer te gecrygen, die de voirfz dertich duyfent voir fijn ander Landen opbringen fal, ende dan fouden die Boetsgefellen ende Knechten commende vuyter Zee, by faulte van betaelinge comen gaerden in 't Lant, 't welck hy nyet en foude konnen ofte mogen beletten , tot groote fcande van den Keyfer, ende fcade van den Onderfaten.
"T)Aer op die Staten dupliceerden dat vuyt defe Propofitie fchynt dat de Keyferlicke Majefteyt, mits betaelende eens dertich duyfent voir hem ende d'ander Lande d'oirloge tot lafte leggen wilt van die van Hollant, op dat fijn foude de Hollantfche oirloge als van Utrecht ende Montfort geweest es, \ welck de Staten nyet en dencken te doen of toe te laten. Daer op myn Heere van Affendelft feyde datdemeninge fulex van den Keyfer nyet en es, maer ss zyn meninge dat fijn oirloge es ende blyuen fal, maer begeert te weten hoe veele die van
Hol-



( 4°7 )
Hollant fiinder Majefteyt te bate comrnen tollen Daer op die Staten noch een cleyn royfe 'vertrocken zyn om te doen rapport, ende antwoirt in te brengen in den Hage den 2. Augufti.
Dachuaert in den Hage
Sondacchs den 2. Jugujiy anno 1533.
op te voirfz Petitie van vyftich duyfent gulden te betalen d'een helft tot Bamiffe, ende d'ander tot Paeffchen beyde naeftcommende, tot fubfidie van die toereedinge van den groten ende cleynen Scepen yan oirloge, contra Lubeeck, welcke vyftich duyfent nauwe vyf en dertich duyfent blyuen ful-len, ouermits de graden ende inundatien.
P R M S E N T I B U S
Fan de Edelen. Van Dordrecht.
Heere Jan van War- Mr. Jooft Bets.
mont Fan Haerlem.
Tan van' Duvoirde, Montfort,
Willem van Alckma, Bekeftayn ,
Willem Oem, , u*
Gerit van Lockhorft, Mr. Lambrecht, Pei
Ridderen, fionans
Gerit van Poelgeeft, , Van Delft.
encie Jan Sasbouts,
Floris van Wyngaer- t ende
den. Mr. Huge. ^
17. Jut'j.
Pag. 211. 2. Augufi.
m



1533. 2. Auguft.
( 4°s ;
Fan Leyden. Fan Rotterdam.
Boeckel Joofte, Jooft Janfs , Burge-
ende meefter.
Aggeris. Schiedam.
Amfterdam. Claes Dirx.
Cornelis Henricx, Alhnaer.
ende Philips Rqnfen,
Cornelis Buyck. ende
Gouwe. Mr. Bar'tnolomeqs. Jan Dircx,
ende Mr. Dirck.
IN "t generael hebben die Statemverclaert dat zy vuyt te Propofitie nyet verftaen en konnen, dan dat de Keyferlicke Majefteyt mits geuende die Godspenninck van de voirfz dertich duyfent gulden d'oirloge laten fal tot lafte van Hollant. Eerft om dat men feyt dat de Keyfer geen Geit en heeft ende geene hoope en es meer te gecrygen. Secundo, om dat men verclaert 't Gefcut geleent by Heeren ofte Steden, vuytgefondert des Keyfers Gefcut, achter blyft, 't Lant van Hollant belouen fal te betaelen. Tertio, dat de Staten wel weeten dat die van Lubeeck dagelikx mit hueren Goeden comrnen ende conuerferen in Vlaenderen , contrarie die Placcaten, ende mogelicken oick t'Antwerpen dat zoe openbaer nyet en gefchiet. Daeromme die Eedelen geopineert, dat zoe wanneer de Scepen van oirloge vuyter Zee gecommen zyn, ende men weet wat meer gecoft heeft dan de voirfz dertich duyfent gulien , zyn te vreden in 't furplus te betaelen
heu-



( 4°9 )
hëure porcie mitten anderen Landen van den Keyfer herwertsouer , welck portie na oude ufantie beloopt een vyfften deel mit Zeelant. Die van Dordrecht fouden den Keyfer voir defe reyfe confenteren de voirfz Petitie, zoe verde zy geuolch hadden van den meerderen deel van den Staten, mit conditie dat indien d'oirloge gecontinueert wordt, men Hollandt buyten d'ander Landen nyet meer ter caufe van deefen eyfchen en fal, dat in 't generael, ende dan fal 't voirfz confent hemlieden afilach weefen voir de portie van Hollant.
tTAerlem, Delft, Leyden ende der Goude, en wiften geenen raedt om nyeu Geit ofte confent te dragen bouen de lopende Beeden, ergo negatyf. Amfterdam beklaechden , dat die coften tot dier tyt gedaen verloren fouden blyuen, bedragende meer dan twintich duyfent gulden, ende hoopten dat an hemlieden geen gebreck zyn en foude, foe verde 't meesten deel confenteren wilden.
T"\Ie cleyne Steden claechden elck haer armoede, blyuende by de voirfz vier Steden negatyf.
T"Ve Commiffariffen als myn Heeren de Treforier, Mr. Vincent, de Heere van Affendelft eerfte Raedt, Mr. Jooft Sasbout, ende Willem Goudt Rentmeefter, gehoirt hebbende defe antwoirde, hebben verclaert dat indien d'oirloge langer dan twee maenden duyrt, dat de Staten mogen conditioneren dat zy bouen
de
1533. 2. Augufti
Pag. 2I8,



( 4-ïo )
"*5332. Auguft,
de voirfz vyftich duyfent buyten d'ander Landen nyet gehouden en willen zyn , want zonder twiffel nyet redelicken noch moge[icken en es dat Hollant d'oirloge voeren mach. Verclaerende oick dat des Keyfers oirloge es , ende fulex wortet bouen verftaen, ende blyfter Gefcut after dat fal de Keyfer betaelen, maer ,en dienden nyet dat die Staten mit der voirfz antwoirt fouden fceyden, want zy mitsdien de Stadthouder verflaen ende occafie geuen fouden te laten ftaen dat begofle es, tot groote fcade ende fcande van den Keyfer ende deefen Landen, die alle voirgaende colten verliefen fouden , ende de Vyanden animeren fouden ende nyewe Vyanden verwecken mochten, daer deur de comenfeepen vuyt defen Landen verjaecht foude worden , mit meer inconuenienten. Dewelcke gehoirt, de Steden op 's anderendaechs wederomme vergadert zyn geweest, ende de meeftendeel van die hebben voir expediënt vuytgellagen , dat men van de voirfz vyftich duyfent foude mogen nemen van de Beede die anno 1535. verfchynen fal, daer men Finantie op doen foude , want zy nyet en conde anticiperen, noch meer verfegelen en wilden, ende foude de l osfinge van den Renten noch tot lafte van den Keyfer vuytgeltelt worden.
T}Ie voirfz Commiffariffen hebben gefeyt dat ^ men dit den Steden nyet en derfde vraegen, indien de Keyfer fijn Beede by Finantie opbrengen wilde, dewelcke hy nyet doen en wilde , want Finantie te veele coften foude.
Dat



C 4ii )
Dat daeromme de Steden die nyet allen in dit expediënt en accordeerden, ander ende beter raport doen wouden , ende ouerleggen die groote fwaricheyt ende inconvenienten , die apparent fijn gefcapen te comen te Landen zoe wel als te Watere, ende bringen heur antwoirt in tot Amfterdamme den io.Auguftinaeft.commende.
TTem die Staten hebben gelaft Cryfpynen, te maken eenen ftaet van ommeflach.
r\V Pieter Thymanfs Requefte, hebben zy ^ genomen rapport.
ITem Delft hebben my doen teyckene dat zy noyt laft gehadt en hebben of crygen fullen mitten anderen Landen yet in deefe oirloge te contribueren, hoewel ick in voirgaende Dachuaerden, op ten 3. Aprilis, en den 20. der feluer maent, ende ander naeuolgende Dachuaerden breeder geteyckent hebbe , ende zy oick verclaert Ifebben als ick geteyckent hebbe , my daer van refereerende tot te Gedeputeerden ter zeluer Dachuaert zynde.
Dacl>
1533' 2. Auguft.
Ommeflach.
Pag. 213. Requefte.
Proteftatie van Delft.



. i'533. ïo.Avgufl.
( 412 ;
DacHuaert tot Amfterdam
Ben 10. Augvfly anno 1533.,
op 't affcheyt van de voirgaende Dachuaert' van den Hage.
Ende alzoe de Staten bleuen op heur voirgaende oplnïen difcorderende. Soe fijn zy tot twee malen doen vertrecken by myn Heere den Stathouder ,fonderlinge die Steden Haerlem, Belft, Leyden , ende der Goude, om dat d'Eedelen , Bordrecht, ende Amfier dam, gelajl waren affirmatyf, zoe verde zy geuolch hadden van den meefien deele van den Steden, ende oick anders nyet, ende alzoe Haerlem ende Belft gelajl waren op te Beede van 'r jaer Ï535- te verfegelen, in welcke verfegelinge der Goude nyet en wilde confenteren , ende die van Leyden perfiJleren ten vuyteynde
toe negatyf om heur armoede , zoe en mochten d^bpinien van den Eedelen , Dordrecht ende Amjlerdam, nyet vérjïreckehy om dat zy de minjïen deel waren van den Steden. Baeromme om hemlieden te fceyden, de Stadthouder elcx apart hoerende, grooten arbeyt ende lijlen gedaen heeft, meer dan tot geenen tyde, 't welck confientie es , om de gr acte die de Borpen nyet en uferen. Ende es zoe veel gedaen , dat de Staten ten leflen op ten 10. der feluer maent Augufti geconfenteert hebben , blyckende by der Acte den Stadthouder daer van gegeuen, ende by my onderteykent als hier naer volcht.



t 413 )
PRESENTEN Van Leyden.
op ten 10. ende 20. Gerit Bokels,
Augufti. ende
Van de Edelen, Mr. Willem, Penfio-
Heere Gerit van Loc- naris.
horft, Ridder, Amfterdam..
ende Cornelis Hendricx,
Gerit van Poelgeeft, ende
Gedeputeerden. Mr. Andries.
Van Dordrecht. Gouwe. ■
Mr. Jooft Bets alleen. Jan Dircx de Bruynj
Van Haarlem. . ende
Enaelbrecht Willems, Mr. Dirck.
Rarn Van Rotterdam.
Wouter van Beke- Jooft Janfzoon, Bur-
fteyn , gemeefter.
ende Schiedam.
Mr. Lambrecht. Claes Dircx.
Delft. ' ende
Jan Sasbout, Penfionaris. ende
Mr. Cornelis Aerts.
Die Gedeputeerden van den Eedelen ende vyf grote Steden van Hollant, als Dordrecht, Haerlem, Delft, Amfterdam ende dei Goude , gehoirt hebbende die Petitie van onie o-enadichfte Vrouwe die Coninginne als Gouuernante ende Regente, in den name-ende van wegen der Keyferlicke Majefteyt hemlieden gedaen by den Graue van Hoichftraten Stadthouder van Hollant, Zeelant, &c. omme te hebben die fomme van vyftich duyfent pondei van veertich groten 't pont, te betaelen d'eei I. Deel. Dd helf
1533.
lo.Auguft. Pag. 214,
Afte of confent van vyftich duyfent ponden tot toereedinge van Scepen contra Lubeck. Annoi522. oick utfutpta,
t



C 4*4 )
1533. ïo.duguft
'helft Kersmiffe , ende d'ander helft St. Jans Miffe beyde naeftcommende, om daer mede toe te redene een Armee van Scepen ter Zee tot ftraffinge van die van Lubeck, zynder Majefteyts rebelle Vyanden, ende dat by veele redenen hemlieden in 't lange geremonftreert, Ende al ift zoe dat defe oirloge roert zyne Majefteyt ende by confequentie allen fijnen anderen Landen, zoe dat geen redene en es, dat de voirfz van Hollant meer dan d'ander Landen hier inne gemolefteert worden. Nochtans om fijne Majefteyt te affifteren ende te gelieuen, gelycken zy in veele voirleden faken belieft hebben. Soe confenteren die voirfz Gedeputeerden , elck zoe veel in hemlieden es in de voirfz Petitie, mit Conditiën dat men hemlieden ter caufe van de voirfz oirloge, noch geenen anderen, meer noch vorder molefteren of yet eyffchen fal, dan anderen Landen, in welcken geualle zy mit heurlieder gewoenlicke portie volftaen fullen. Ten tweeden dat die Knechten ende Boetsgefellen comende vuyter Zee nyet gaerden noch ouerlaft in defen Landen doen en fullen, of indien ter contrarie gefchiede , zoe fullen die voirfz Gedeputeerden van dit confent ongehouden blyuen, ende en fal voir geen confent geacht worden. Ten derden, dat des Keyferlicke Majefteys Penningen tot dertich duyfent ponden, eerft ende alvoiren in de voirfz Armée geemployeert fullen worden, fulex dat indien enich beftantgemaeéfc worde, of dat die Luyden van oirloge binnen twee maenden vuyter Zee keerden by ftorm of fortune, dat de voirfz Gedeputeerden, naer
ad-



C 415 )
aduenant datter ouerfchiet, ontlafl fullen blyuen fonder vorder gehouden te fijne ofter te cort'quame, dan als voirfz es. Ende dat men eracelicken fommeren ende executeren lal den Onderfaten van den voirfz contente. Welck confent mitten voirfz conditiën die voirfz Stadthouder geaccepteert heeft op ten 20. Augufty anno 1533- binnen der Stadt van Amfterdam , ter pretentie van den voiriz Gedeputeerden', my tegenwoirdich als Aduocaet» Ende ick hebbe myn Heere den Stadthouder defe Acte gegeuen onder myn handteycken.
ITem in 't fceyden van deefer Dachuaert , hebbe ick elck van de Steden ter prëfen tie van den Eedelen, gegeuen Copie van dei Staet om te maken eenen Ommeflach , en de hebben angenomen te rapporteren end< antwoirt inne te brengen ter naefter Dach uaerti
ITem ick ben geordonnert geweeft te reyfe; by der Conninginne , in Artoys , Hencgon we, of daer zy fijn fal, om gereuoceert t hebben die faulfconduyten ofte confentcn en se particuliere Pcrfonen gegeuen om alde: tonde Comenfcepen te mogen brengen va Ooften ouer de Traue deur Lubeeck ende Han burch in deefen Landen, & e contra uyt de fe Landen deur defelue paffaignen oïftwaert 't welck een voedtfel van oirloge zyn foudi ende het principaelfte poinct ofte oirfake v; der oirloge es, ende fouden alle coften geda< Dd 2
io, Au&uft,
Ommeflach.
1
- Tlevfe tot e RSffeL
i-
n Pag. 215. 1-
' 5
- 9
in :n
m



1533. iQ.Auguji.
$.end.Novemb.
j
C 416 )
an den Scepen verloren ende te vergeefs zyn i als blyct in myn Rekeninge van myn reyfen watter in gedaen es geweeft, &c. in effect de Coninginne heuet al gereuoceert 6 endebeloeft geen meer te geuen.
Dachuaert van den fes groote Steden gehouden in den Hage
Op ten 5. en 6. Nouembris anno 1533.
befcreuèn op 't maken van den Ommeflach 3 daer van elcx gefonden es geweeft Copie van den Staet, wat 't Lant ten achteren quaem , ende ommeflagen foude worden , welcken Staet die Gedeputeerden gepaffeert of gelimiteert hebben in enigen articulen , als hier naer volcht.
PR^ESENTIBUS.
Van Dordrecht. Van Delft
Mr. Jooft Bets. Vranck Pieterfs',
Van Haerlem. ende
Willem Ram, Burge- Eynde.
meefter. Van Leyden.
fouter van Beke- Gerit Boeckels ,■ ltayn, Treforier, ende
ende Mr. Willem Aggeris. Mr. Lambrecht, Pen- Van Amfterdam.
fionaris. Mr. Pieter Colyn,
en-



C 417 )
ende Henrick Wouterf-
Tan Court, Secreta- zoon ,
ris. ende Gouwe. Mr. Dirck.
Cornelis Janfs Bofch,
ITem het Article van twaelf ponden geftelt by Willem Goudt, es geheel negatyf, want ter Goude beloeft es geweeft dat de Keyfer dat dragen foude.
ITem het Article van den Greffier , en heb• ben die vyf Steden maer twee hondert ponden gepaffeert, mit grooter difficulteyt, want zy nyet en weeten dat hy yet voir den Steden of Lant gedaen en heeft, daer hy nyet af betaelt en es geweeft. Die Gedeputeerden var Leyden zyn geperfifteert geheel negatyf. Oj. 's anderendaechs in abfentie van Leyden heef de Greffier hem grootelicken beclaechtmitvee redenen, waerommme d'ander vyf Steden nocl in den Hage zynde maer geen Collegie maken de, hem geantwoirt hebben, dat hy fijn clach ten ftellen mach by Gefcrifte, ende leueren 11 handen van den Aduocaet, om ter naefter Dach uaert te raporteren.
ITem op 't Article van Meefter Vincent, e geconfenteert by den vyf Steden, ende'san derendaechs mit Miffiue - Brief van Leyden ge approbeert, dat myn Heere van Affendelft er de Mr. Vincent hebben fullen elcx drie hor dert ponden, ende Sasbout twee hondert por den, facit acht hondert ponden, den welcke Dd 3 Be
1533.
$.et>6.No* vemb.
L >
SPag. aitf.
n
:S



( 4-13 )
1533-
5, ««6. Nozem b,-
v
Bets ende Meefter Huge van Eynde mit my op ten 8. Nouembris gedanckt hebben ende gerecommandeert die affairen van den Lande, &c.
TTem het Article van Meefters Gerit Mulart ende jooft Aemfs , es negatyf geweeft , hoewel Dordrecht ende Amfterdam dochte datter redene toe ftont, ende noch mitten anderen af ver fpreken wilden.
TTem het Article van Amfterdam es afgeflegen voir negatyf, hoewel die van Amfterdam fuftinerden ten minften datter redene toe diende tot ten Brieuen ouer ende.wederover Ooftwaerts gefonden. Als van de Scepen ende anders , dochte den Steden dat de Keyfer roerde, ende zyn wel te vreden t'allifteren dat Amfterdam daer heur betalinge veruolgen.
V
TTem voir Pieter Tymmanfs hebben die Steden behaluen Leyden gepaffeert vyftich Carolus guldens, tot behouf van de Stadt Haerlem, die hem een Oudtman- of Gafthuys befchicken fullen.
TJler es gefloten dat men alle jaers den ommeflach maken ende my betaelen fal. Meefter Willem Aggeris hadde een concept dat zy feyden t'ander tyden gefloten hadde geweeft , op 't maken van de rekeninge ende teyekene van de Ordonnantiën ; 't welck in myn abfentie geinfinueert hadde geweeft, myn Heere van Affendelft, waeromme zy feyden



f 419 )
dat zv my dat geuen foude , om my na te reguleren, maer lijn gereyft fonder my te leueren Ero-o te recouurereu ter naefter Dachuaert, ende te fpreken van de oude Articulen, ut fequitur in Januario 1534»
MEefter Vincent heeft op huyden den 3. verclaert ter prefentie van Bets ende Eynde dat 't Lant gebreeckt ouer de tien duyfeni guldens van de Dorpen van Egmont, quoc not.
Hier en fijn geen Dachuaerden in lange geweeft, d'eerfte volcht tot Mechelen vai allen den Landen befcreuèn den 3. July ann< 1534-
Dachuaert generael befcreuèn tot Mechelen
Den 3, July anno 1534.,
van den Staten van allen den Landen, dac de Coninginne was gecommen ten fcietfpele, omme te hoiren dat haer Genade te kennen fouden willen geuen van wegen der Keyferlicke Majefteyt.
PR/ESENTIBUS. Van de Edelen. ende Heere Willem van Gerit van Poelgeeft. AVlrnn Van Dordrecht.
A1Ckma' Mr. Jooft Bets.
Dd 4 V-
1533.
5. cn 6. No» vemb.
1 )
ïag. 217.
15.348. July.
r .
m



15 34.
8. July.
12. July. I
C 420 j
Van Haarlem. ende Ram, Meefter Willem, Peil¬
ende fionaris. Mr. Lambrecht. Amfterdam.
Delft. Ruyfch Jans,
Mr. Cornelis Aerts, 'ende Secretaris. .Mr. Andries.
Vm Leyden. Gouwe. Dirck Floris, Mr. Dirck, Penfiona¬
ris.
SOndaechs den is. July voirfz, es de Coninginne verfelfcapt geweest mitten Cardinael van Luyck, ende allen den groten Hee-' ren van defe Landen mitte Financie ende andere notable Perfonagien. Ende heeft myn Heere die Bifcop van Palerme mit monde verclaert, dat als die Staten befcreuèn wirden, zeer quade tydinge gecommen waren vuyt allen houcken van groote opgauen van oirlogen, Nagebuyren ende oick verde gefeten, dat te duchten was, dat defe Landen grooten last geleden fouden hebben van den Coningen van Vranckryck, Engelant, Oiftlant, Lubecke, ende anderen. Maer God lof daer was op die tyt beter tydinge gecommen, als dat de Landtgraue van Heffen zyn Armée oirlof hadde gegeuen , ende mit allen den Koeruorften vereenicht ende ouercommen waren mitten Keyferlicke Majefteyt ende fijnen Broeder den Roomfchen Coninck , zoe dat geheel Duytslant in vreeden es, ende veele apparaten ge? maecl; by den Nagebueren deefer Landen ceffeerden, daerom te hoopen was datter geep
oir



C 4^1 )
oirloge dit jaer zyn en foude. Verhaelde oick de groote diligentie die de Coninginne gedaen heeft fichtent 't vertreck der Keyferlicke Majefteyt om deefen Landen te houden in pays ende negociatie van Comenfcepen, 't welck hem te lanck foude geweest hebben te verhaelen. Ende want elck van den Staten gewoonlick waren de propofitien te nemen by Gefcrifte , om te doen gelycke rapport, ende gelyckelicke gelaft te comrnen, dattet nyet anders by den eenen dan den anderen geraporteert ofte verftaen en foude worden. Soe hadde hy der felfde propofitie doen ftellen by Gefcrifte , dewelcke by den Audiencier in Walfche gelefen worde , ende elck van den Stater foude nemen by Gefcrifte , in fijn Taelen . lattende den feluen Staten wederomme gelaf te comrnen daer de Coninginne fijn fal den 16 Septembris. Ende in 't corte loept de voirfi Propofitie op vyf poinften. Als van de oirlo ge die geweest es mit Lubeecke, ende 't Be ftant mit hemlieden gemaect. ft. 't Belech vai Munftere , van de refiftentie ende correctie; gedaen tegens de Anabaptiften ende Luthera Sen. 3. Dat men de valuatie van der Mui: ten onderhouden'wilt hebben. 4- Van de Unie generael van allen den Landen , end wat hulp ende byftant elcx doen willen innoc de. 5. Dat de Keyferlicke Majefteyt begeei dat de Landen van herwertsouer voirtan wi len drapenieren Spaenfche Wolle, daer op h goede pojicien maken fal. 6. Datter twee Sti den als Dordrecht ende Amfterdam mit twe Eedelen fullen befegelen het Tractaet van Ge re." -Dd 5 E]
1534. 12. Julfi
Pag. alt
l
1
I e 1tI
y
e l-
u



»534-
12. July.
Die
ÜNde de Steden van Hollant hebben elck de Propofitie by Gefcrifte , daer toe ick my refereere , mitsgaders fekere oude Articulen om te raporteren, ende op als beraeden te comrnen ter naefter Dachuaert in den Hagelden «22. Augufti, ut fequitur, fauens in der Herbergen.
TV'Ot. Dat ick hier in deefe.Dachuaert den Staten te kennen gegeuen hebbe, dat ick geloft hadde Pauwels van BrufTel vyftich Rynsgulden tfiaers die altyt plaech te arrefteren, ende 't Lant moeyelicken te fijn, prefenterende defelue Renten ouer te laten, indien daer yemant ware die defelue Rente hebben wilde, of ick foude die feluer houden indien 't hemlieden beliefde. Seggende voirt dat de voirfz Pauwels my geen tranfporte en hadde willen doen , noch oick quitantie willen geuen , maer hadde my geleuert den principalen Brief. Daer op die Staten antwoirden dat ick die Rente behouden fouden , tot dat fe gelost worden. Ende dat Mr. Jooft Bets my geuen foude een Aöe van heurlieder confent, ende hoe dat ick an de Rente gecommen ben, mits loffende mit myn eygen Geit.
C\V ten 14. in 't fceyden, es Mr. Jooft Bets mit my gedeputeert te folliciteren Ambaffaten, ende dat Coppenhaueu nyet en comrnen in handen van die van Lubeke ende die Graue van Oldenburch,



C 4^3 )
Die Staten van allen den Landen waren tot Mechelen befcreuèn te zyn den 8. July , den 12. dat was Sondaechs, worde de PropoMé gedaen, ende elck iblliciteerde sanderendaechs om te hebben die Propofitie by Gefcrifte Des Dvnsdaechs den 14. July zYn die Gedeputeerden van Hollant vertogen. .Ende verftaen hebbende dat die Graue van Oldenburc 1 mit die van Lubeke gecommen waren m Hoifterlandt tegens den Hertoge , ende voirt hooft hadden naer Coppenhage om den Coninck Criftierne te verloffen Vüyter Vancke niüen, ende hem te reftitueren in fijn Lant Soe es Mr. Tooit Bets tot den Aduocaet gede puteert, om te folliciteren dat de Comnginn Ambaffaten ouerfeynden wilde ende zoe vee doen dat Coppenhagen in der Lubeecxe han den nyet en quame, die heur Aliancie hadde mitten Coninck van Engelant, &c. Ende M looft es van Mechelen gefcheyden den 18. Ji ly voirfz, ende heeft geuaceert reylende ene vaerende acht dagen.
Dachuaert in den Hage
Sondaechs den -23. en 24. Jugufy anno 1534-
Op te propofitie ende af der Coninginne, ee
Leyt van de voirfz - van Oofilant^ Secu
Dachuaert van Meche- do van den Ambapt
len inhoudende vlr ten, ende Munfler,
poincten , als van de Tertio van der Mun
diligentie gedaen by Quarto' van der Lr
1534'. 12. "july.
Ade hebbe ick hier af gegeutn.
I
li Pag. 2ip.
I-
23. cn 24. Jagufly,
■fi n-
'f' m.
te.
ie.
ier



C 424 )
1534-
123. en 54. Augufly.
vreden zyn geweeft , daer van myn Heere inder Finantie vermtecht es geweeft, op vyf duyfent fes hondert gulden toe, die hy nyet enfteü te gecrygen, ende geen redene en ware dat hyfer innefchietenfoude. Begeerde daeromme dat hy defelue fomme oick foude mogen ontfangen van de loffinge van den laetfte termyn van den vyftich duyfent Croonen die tot 'Kersmiffe commende gefchien fal, en dat 'er nog drie hondert vyf tig Rinsguldens fouden blyuen ongeloft tot lafte van den Keyfer, die men loffen fal in 'f jaer 1536. 0/1537. Fan dat men fculdich es of worden fal in der Beede, ende foude daer af Brieuen van verfekertheyt van den Keyfer doen hebben. Ten ander begeert gerembourfeert te fijne van tien hondert gulden die hy voir 't Lant betaelt heeft
Hier buyten deede de Conninginne noch twee pointlen apart feggen, als van in deefe Landen te drapenieren Spaenfche Wolle. Ten anderen, dat twee van de groote Eedelen, ende twee van de groote Steden foude willen verfegelen het lefte Tractaet tot Gorichem gemaect mitte Heere van Gelre anno 1538. Hier en bouen heeft myn Heere van Hoichftraten geproponeert noch twee pointlen, als dat, wanneer de Scepen van oirloge anLant gecpmmen waren, ende den Knechten noch een merckelicke fomme van Geldegebrack daeromme zy in %Lantfouden hebben mogen blyuen gaerden , heeft om 't felue te beletten va-i fijnen Gelde verfchoten rmtrent twaelf duyfent gulden, ende gepraclifeert dat ze by ander Heeren angenomen enIe miiter betalinge te



( 4*5 1
heeft myn Heeren van Van Haerlem:
Granuelle ende Couus Jan van Schagen, als de Keyferlicke Ma- ende
jejieyt hier in 't Lant Mr. Lambrecht. was, om expeditie te Van Delft,
hebben van den dolian- Pieter Vrancken, tien van Hollant. Soe ende
datter in effecï waren Mr. Huge. ■ acht pointlen of articu- Van Leyden.
len, daer van die ant- Jan Zegerfs, woirt hier naer volcht. ende
Ende waren Mr. Willem. PRESENTEN Amfterdam.
Myn Heeren van Af- Cornelis Benninck,
fendelft, Colyn,
Van Alckma, Claes Hillebrants, Van Duvoirde, Rid- ende
deren. Mr. Andries. Gerit van Poelgeeft, Vander Gouwe.
ende Henrick Wouterfs* Wyngaerden. ende
' Van Dordreght. Mr. Dirck. Damafs Philips, ende
Bets.
OP 't eerfte dancken de Staten der Conin* Van Oiftginnelicke Majefteyt bouen maten zeer lant. ende hoochelicken, dat zy van 's Keyfers wegen zyn oirloge afgemaeci: heeft van Lubeck, ende den Landen Brabant, Vlaenderen ende Zeelant geinduceert heeft , die van Lubeck nyet toe te laten daer toe zy contendeerden, mit heuren Brieuen, om den feluen Landen te
fe-
1534-
23. en 24. Augufly.
Pag. 220.



1534*
23 en 24 Jugujly.
Anabaptisten.
C 4c6-;
fepareren van Hollant, ende de Hollantfche oirloge af te maken ; bedanckende oick van den Traétaten gemaect mitten Hertoge van Holften ende Rycxraet van Denemarcken , biddende te willen continueeren op dat de negociatie van der Comenfcip zynen loop ofte cours hebben mach, &c.
f~\P 't tweede, hebben die Staten geprefenteert heure willigen dienft, om die Seéten van den Anabaptiften ende Luteranen t'extirperen, 't welck na heur aduys nyet wel mit generael Geboden ofte Statuten gefchien en mach, gemerct die van Dordrecht, Haerlem ende Leyden, d'Officieren ende Wethouders eendrachtelicken wel toegefien hebben op te Predicanten, fonder d'een meer dan d'andere te favoriferen, ende nyet toegelaten en hebben van opinien of Lutheren te roeren. In de Stede van Delft, Amfterdam ende der Goude , zyn enige d'eene meer d'ander min die adhereeren mitten Vicecureyten tegens den geenen die predicken in gepreuiligeerde Gafthuylen ofte Capellen, om dat fy meer toeloeps van den gemeynen Volcke hebben dan de Païochickercke, 't welck benydt worden, ende daeromme gefchouwen worden fuspect van Lutherie, fonder dat zy dat konnen geprobeeren , 't welck partilicheyt maeel: , daeromme van noode fal zyn dat myn Heere trecken fal in de Steden ende maken accordt tulfchen den Officier ende de Wet, dat zy alleenlick regard nemen dat nyet dan 't Woord Gods geprediét en worde openbaeriicken in de Paorchiekerken ,
daer



( 4^7 )
daer men den Cappelpreeckers oick toelaten ^ fal te predicken, indien fy oproer of anders: predicken dan oprechtelicken, foe fal men die bannen vuyter Stadt, ende den Accufateurs indien fy tonrechte anbrengen, fal men oick corrigeren, ende een effen handt dragen. Intsgelicx van den Religieufen die in den Cloofteren predicken, ende in de Gafthnyfen fal men preken mit befloten Doeren voir de Siecken. Mit deefer gelicke manieren es te hoepen by de °racie Gods dat veele inconuenienten van opinien ende Secten gefcuwet lullen worden.
(~XP 't derden van der Munte, moet mitten ^ anderen Landen oick gedebatteert worden , want die gelyckelicken in des Keyfers Landen geobferueert moet worden, d'inconuenienten fijn notoir, waer vuyt 't verloop gecommen es. Ende noch waer 't goet dat der ouder Heeren Munten die doot zyn, als Pofrulaets, Dauids gulden, Saffenaers, &c. toegelaten waren, die men gaerne ten Munte hebben foude, ende nyet gefchien cn fal. My es oick belaft te befcryuen Gerbrant Dircx van Hoiren Goudtfmit tot cofte van den Lande.
OP te Unie, moet mitten anderen Landen mede verfproken worden, dat foe wie 't een Lant ontfeyt of Viant van es en fal in d'ander Landen nyet onthouden worden mit fijn Comenfcepen, als onlancx gefchiet es, dat de Lubeecxe Hollant hebben ontfeyt, ende in Brabant, Vlaenderen ende Zeelant zyn fy onthouden geweeft, ende particulier Heeren geuen
1534'
i3- en 24, Jugufty. i
Van def Munte.
Pag. 221.
Unie.-



( 4*3 )
J53423- en 44. Augufty.
Spaenfche Wolle.
traftae van Gelre
Van de vy: duyfent fe;
Vryheden h 't welck nyet en foude mógen zyn*; anders alft oirloge in Vranckryck ware, foude alle 't Geit van de Beede van Hollant moeten gaen in de voirfz ander Landen, ende dit Lant foude ongedefendeert blyuen. Maer beter ware Aliantie gemaect mit Brabant <, Hollant , Vrieflant, Oueryflel ende NederlTicht, ende dat men opbrachte elck fijn Volck, lieuer dan geit , achteruolgende 't concept van Dordrecht.
X7"An mit Spaenfche Wolle te drapenieren Y ouer al in deefen Landen, en es nyet mogelyck dat Spaignen foude forteren» Ende die nu Spaenfche Wolle gebruycken, fouden dan veel duerder moeten coopen. Ende d'andere fouden van de Engelfche Wolle verlteken worden. Item oick en mach men de Lakenen vart Spaenfche Wolle nyet friferen, ende en willen de Spaingiaerts felf de Lakene van heure Wolle nyet dragen noch ouernemen voir Geit in betalinge, mit meer andere grieuen, daeromme beter ware te nemen voir 't recht van den Keyfer den vyfften Penninck van de Engelfche Lakene , als d'Ingelfchen doen van heure Wolle.
: r\Ie Steden van Dordrecht ende Amfterdafn . fijn te vreeden te befegelen het voirfcreuen ïraélaet van Gelre, ende dat twee van den Eedelen mede fullen fegelen.
■\7An de vyf duyfent fes hondert gulden om i v Hoichftraten te rembourferen vuyte loffin-



f 429)
ge die tot Kersmiffe gefchien foude voir drie hondert vyftich gulden fouden blyuen ftaen, als voiren, mits hebbende Brieuen van verfekertheyt , es genomen rapport tot te naefte Dachuajrt*
"17 An de tien hondert Rynsgulden gegeuen den Heere van Granuelle ende Couus by den Heere van Hoichftraten. Es geconfenteert te brengen in de naefte ommeflach. Behaluen Delft ende Leyden fullen doen rapport h ende antwoirt gegeuen in de Nauolgende Dachuaert den 29. Augufty.
A Lzoe Heere Willem Oem by Adolf vandei Aa betrocken worde in den fecreten Raede , nyettegenftaende dat Adolf den voirf2 Heere Willem hier in den Hage geinjurieerï hadde * ende daeromme voir den Raedt hiei verdachuaert was, ende drie deil'aulten op hen genomen waren , al 't welck de voirfcreuer Adolf al verfwegen hadde in lijn Mandamente Waeromme my gelaft es om 't Preuilegie var den Lande van nyet te euoceren voir te ftaen S ende my te vougen mitten voirfz Heere Wil lem Oem„ ende t'appelleren van de conceflk van 't voirfz Mandament, als ick gedaen heb be, ende den dach van Rechte op ten 15. Sep tembris waar te nemen, ter plaetfe daer de Co jiinginne mitten fecreten Raedt fijn fal,
. t Deel. £t
Dach*
Ï534i' 23 en 24.
Augü/tji
hondert guldens.
Tien hortderi Rinsgulden om te flaen voirtioich* ftraten.
■ Van Heer Willem Oem.
i
L
1 I
■P«g. Jgpii



( 43°')
sg en 30. /iugufij.
C
P R JE S ] Van de Edelen, Heere Jan van Du-
voirde, Willem van Alckma,
ende Poelgeeft.
Van Dordrecht. De Schout, ende
Bets.
Van Haerlem. Jan van Schagen,
ende Mr. Lambrecht.
Van Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Dirck Floris, ende Mr. Willem.
Van Amfterdam. Uenninck,
N T E N.
Colyn,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Henrick Wouterfs,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs. .
Gorichem. Robrecht Jans. Mit meer cleyne Steden, als Alckmaer, Hoiren, Enkhuyfen, Eedam , Schoonhouen ende Munickendam.
Cornelis JanfzRyfer, ende
Mr. Symon, Secretaris Piefter.
Die
Dachuaert in den Hage
Den 2.9. en 30. Augufly,
p 't affcheyt van de Dachuaert voirfz. Ende alzoe die van Amfterdam om het quaet weder nyet comrnen en mochten , zoe lijn d'Eedelen vertrocken my latende heuren macht en opinie als hier na volcht.



( 43i j
if"sVlé Eedelen ende Steden hebben eendrachII telicken geconfenteert dat Willem Goudt Ontfanger Generael, nyettegenftaende fijn verbant, ongeloll fal laten drie hondert vyftich duvfent ponden van veertich grooten, ende 't Hooftoelt bedragende vyf duyfent fes hondert leueren fal myli Heere van Hoichftraten tot rembourfement. Weluerftaende dat myn Heere eerft leueren fal Brieuen van yerfekertheyt, dat defelue Rente löopen fal tot lafte van den Keyfer, tot dat hv die geloft fal hebben, ende dat alle voirgaende Adten, Brieuen ende beloften gedaen by den Keyfer ende Ontfanger in allen heuren anderen poin&en blyuen fullen van waerden , breeder blykende by det A£e hier van gegeuen myn Heere ende den Ontfanger geinfinueert , geuifiteert wefende bv de Heere van Affendelft als een van den Fedelen, Meefiets Jooft Bets ende Huge van Eynde, daer toe ick my refereere om dercortheyt wille.
TNtsgëlicx hebben eendrachtelicken geconfen1 teert in de voirfz thien hondert Rynsgulder gegeuen Granuelles ende Couus te ftellen ir den eerften ommeflach Van den . . dat fe Lryi pyn fal betaelen;
MYn Heere heeft den Staten oick getoech by Gefcrifte een concept om te voirliel in de Secten van den Anabaptiften ende Lu therie, op dat die nyet meerder noch groote en worde. Maer en heeft 't felfde den State nvet behaecht* om dat fchynt dat myn Heer ; J Ee 2 &
1534' !$>. en 30j Augufti
l l
tPagi as& l
ï
1 3 d



1534tg en 30.
Augufty.
Not'
C 432 )
den Religiofen ende Geeftelicken meer rechts geuen wilt dan 't behoirt, want vuyt hemlieden alle quaet gecommen es, zoe dat men geen generale prouifie en foude v mogen maken. Dordrecht en gedogen noch Religiofen noch Prouiforen in Dordrecht auétoriteyt te hebben , maer moeten der Stadt obedieren, ende daeromme en hebben zy daer geen gebreck. Haerlem ende Leyden en hebben oick geen gebreck. Myn Heere mach in 't particulier in anderen Steden remediëren, mits makende eendrachticheyt onder den Officier ende Gerechte , die om heur particulier haet mogelick twiften mitten Predicanten. Ergo de Predicanten van beyde zyden te doen preken in de Parochiekercken, furcherende een wyle den Gafthuyfen ende Capellen die gepreuilegeert zyn als te Delft, want die Plaetfen ende veelheyt van Sermoenen, noch grooter toeloep an d'een dan: d'ander en maect geen Ketterie , als 't Woirt Gods recht gepreket wordt, 't welck de Staten begeeren, ende dat men de Religiofen ;nde Pafloiren dat fcarpeh'cken lafte te doen, fonder op elck anders Preeckaige ie roepen op te Preeckftoel ofte opinien te verhaelen, maer clagen moeten an 't Gerechte, ende dat zy nyet beteren en konnen, fullen dat den Raet te kenren geuen, &c.
FTem van allen d'ander poihcten fullen die ■ Staten bouen ter Dachuaert verfpreken mit:en anderen Landen.



C 433 )
VTOt. Dat d'ander Landen in dit jaer nyet ^ befcreuèn en zyn noch geen generalen* Dachuaert gehouden en es geweeft op te voirfz Dachuaert generael.
Dachuaert tot Haerlem
Den 20. Septembris anno 1534., 2
befcreuèn in de Herberge, op die defentie van den Lande.
PRiESE Van de Edelen. Heere Jan van Du-
voirde , Kyfhouck, Poelgeeft,
ende Lochorft.
Van Dordrecht. Mr. Jooft Bets.
Van Haarlem. ■Schagen, Wermont, Bekeftay,
ende
Mr. Lambrecht, &c.
NTIBUS Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. De Burgemeelter,
ende Mr. Willem.
Amfterdam. Mr. Andries Jacobs.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam.
Jooft Janfs , Burgemeelter.
Van de cleyne Steden veele.
MYn Heere van Hoichftraten heeft ver-Pag. 224 thoont die periclen van den Knechten van Munftere, Anabaptiften van Lubeeck endeanEe 3 de-
'534.
?. en ■xr, O. Sept.



(434;
»S34ip. Sept.
dere, dat indien daer vyf of fes hondert qua^. men in 't Lant, ineftimable fcaden doen ende 't Lant deftrueeren fouden, eer datter fecours van bouen comrnen mochte, 't welck men fou-i de mogen verhoeden , mits onderhoudende tien of twaelf hondert Mannen, dat een cleyn grief foude zyn voir den Steden die elck den heuren betaelen fouden, ende intsgelicx 't platte Lant voir fubyten noot, ende oft lange duerde fonder fecours te comrnen van bouen, als gefchiet es wanneer de Knechten van Oosten quamen garden in 't Lant, in 't jaer 1533, ende oick op te Scepen van oirloge die de Keyferlicke Majelleyt meer dan twee hondert duyfent gulden gecost hebben, 't welck meer es dan 't fuuer van der Beede bedraecht. Indien men de Knechten op een prouue onderhielde voir een jaer , ende datter fame af ware , vreemde Knechten fouden mogelick laten te comrnen in 't Lant, die nu mogelicken ouer-? commen fullen indien daer geen onderhouden worden. Myn Heere foude oick hoepen die van Utrecht te verwilligen tot onderhoudt van epige Paerden ende Voetknechten naer aduenant, ende bouen commende fpreken mit die van Antwerpen ende 's Hartogenbosch, om te maken Aliancie.
T}Ie Staten hebben geantwoirt ende verthoont veele inconuenienten, als dat zy Beden geuen om gedefendeert te worden, dat zy arm zyn, ende de Knechten die zy opbrengen fouden , nyet ter oirloge geê'xerceert en zyn , en,de de twaalf hondert geen fes hondert goede
Knech-



( 435 )
Knechten en fouden connen wederftaen 't welck een quaet toeuerlaet foude zyn, enige ■ fevden dat fy grote coften gehad hadden om heure Steden te muyren ende te fortifieren mie Gefcut ende anders, zoe dat zy die wel bewaren fouden tegens die Vianden, ende dat daeromme 't platte Lant die coften ofte ymmers t meeftedeel behoirde te doen om te defenderen , ofte dat men de dèfentie foude vinden op te Huvfen ftaende ten platte Lande, ende dat de Leenmannen fouden dienen op heur lenen ofte andere gelicheyt foude moeten vinden tot ter defentie.
OP welcke inconuenienten myn Heere gegeuen heeft crancke folutien, ende ten laet« ften heeft hy oick apart gefproken mitten Steden ende hemlieden verthoont wat elck costen foude, 't welck zeer cleyn foude weefen Soe dat zy te vreden zyn geweest te doen. rapport , ende hemlieden es gegeuen by Ge fcrifte een raminge ofte concept van defentie beloopende ontrent thien hondert Mannen daer toe ick my refereere om der cortheyt wil le.
Ee 4
Dacfc-
1534-
;0. Seft,



*s. OSlok Pag. 225.
4
1
( 430
Dachuaert gehouden in den Hage
0/ ten 11. Oclobris in V '$ff 1534-
óp 't voirfz affcheyt van Haerlem, van de defentie van den Lande mit twee hondert Mannen, achteruolgende het concept elck by Gefcrifte gegeuen om te raporteren,
PRESSENTEN.
Van de Edelen. Van Leyden.
Beyde Heeren Jannen Dirck Floris,
van Duvoirde, ende
Heere Gerit van Loc- Mr. Willem, Penfio-
horft, Ridderen, naris.
Gerit van Poelgeest, Gouwe.
ende Mr. Dirck, Penfiona-
Flons van Wyngaer- ris.
den- Van Rotterdam.
Van Dordrecht, Jooft Janfs , Burge-
Mr. Jooft Bets. meefter.
Van Haerlem. Gorichem.
fan van Schagen, Hans van Lubeck,
Willem Ram, ende
: ende Olpart, Secretaris. Vlr. Lambrecht. Hoorn.
. Van Delft. Mr. Pieter die Jon[an Sasbouts, Burge- ge. meefter, Alckmaer.
ende d'Oude Burgemeefter,
synde,
Dh



r 437;
Die van Dordrecht hebben verclaert dat zy altyts gelaft hebben geweeft ende als noch waren gelaft, zoe verde zy geuolch hadden van den anderen, het voirfz concept te vorderen, ende tot goeden effecte te brengen, mits adderende ende diminnerende. Die Eedelen ende andere Steden hebben geallegeert de voirfz inconuenienten , ende noch veel meer daer toe, dewelcke voir den CommifrarifTen myn Heere van Affendelft mitten anderen Heeren van den Raedt, in abfentie van myn Heere van Hoichftraaten in 't lange by my nyet verhaelt en zyn, om dat die genouch tot Haerlem verhaelt ende gedebatteert waaren. Concluderende eendrachtelicken dat die ordinaris Beede geconfenteert es geweest tot deffentie van den Landen indien enige laft ouerquame, ende indien neen, dan de Penningen t'employeren tot loflinge van de Renten op 't Lant verfegelt, achteruolgende d'Aele van den confente anno 1531. tot Gendt de Keyferlicke Majefteyt gedaen, ende in den Somer 1532. tei Gouwe by den Staten gedebatteert, ende bj myn Heere den Stadthouder ende den Rent meefter Goudt belooft te obferueren, by wek ke Aften men beuinden fal datter oueren fa van de Beede ordinaris in den jaere 1535. en de 1536. bouen die ordinaris lallen ende dei confenten by den Staten gedaen, welck Bee den zy noch in handen hebben, ende nergen anders toe en dencken t'émployeren dan to deffentie indien 't noot werdt , als de voirf Acfe inhoudt, begeerende dit in den befte: ouer te fcryuen.
Ee 5 My
*5U- 22. OBol»
[ X
s t z 1
1



C 438)
ÏS34-
82. OÜOl
Pag. 226
A/TYn Heere van Affendelft Commiflaris heeft 11 geantvvoirt, dat hy deefe antwoirt van den Staten geenen laft en heeft te accepteren, gemerct veele van den inconuenienten ende difficulteyten tot Haerlem geallegeert by myn voirfz Heere genouch gefolueert zyn geweeft, ende by hem geprotefteert dat indien enige fubyten noot den Landen ouercompt, hy geexcufeert wilt weefen, als genouch fijn debuoir gedaen te hebben, ende gemeent hadde beter antwoirt te hebben. Van al 't welck men hem foude aduerteren ende dan den Staten laten weten fijn antwoirt.
T^Aer op die Staten gelyck gegaen zynvuytte Raetcamer, ende irk hebbe by hueren beuele ouergegeuen Requefte van fekere oude Articulen, als van 't jaer voirtan op te fcryuen: van den Maten, Gewichten, van den Thinnegieters, &c.
T7Nde buyten commende hebben my gefeyt die Eedelen, dat ick mitten anderen Steden fpreken ende laft nemen foude, van ter contrarie te protefteren dat zy hem mit myn Heere voirfcreuen als Stadthouder meynen t'excufeeren, die 't Lant fculdich es te defenderen of yemandt in fijn ftede te ftellen op te beede, 't welck ick allen d'ander Steden hebbe geraporteert, behaluen Haerlem, ende hebben daer inne geconfenteert , 't welck ick myn Heere van Affendelft, ter prefentie van Poelgeest geinfinueert, om ten beften ouer te fcryuen an myn voirfz Heere.
Dacï*



X 439 )
Dachuaert van den felle groote Steden gehouden in den Hage
Sondaechs den 17. January,
op 't maken van den ftaet van den ommeflach van 't Lant.
PR^ESENTIBUS. Van Dordrecht. Van Leyden.
Jan van Drinkwaert, Dirck Eeuwenis, Schout. ende Van Haerlem. Meefter Willem, PenTan van Schagen, fionaris. J en(je Amfterdam.
Mr. Lambrecht. Mr. Andries, Penfio-
Van Delft. naris. Mr Huge Vander Gouwe.
ende Mr. Dirck, Peniiona
Mr. Cornelis, Secre- ris. taris.
VAn den Aduocaets Wedden , Reyfen Pauwels van Vyfele , myn Heere dei Stadthouder , Alckma ende Poelgeeft reyfe zyn gepaffeert, Colfter,die Clercken van Mi Lenart ende Cryfpyn zyn negatyf om te fci wen quade confequentie, van de Wedden va den Rentmeefters, de clachte van Amfterdam en de Greffier zyn vuytgeftelt om daer een f\ nael eynde af te maken, ende fonder vord< befcryuen gelaft te comrnen op ten eerften Vr dach in de Vallen, ten ware dat die Procurei Generael van bouen gecommen zynde, ene
1534* 17'Jan,
> l
.1
1n9
r-
;rpag. 227.
T-
ir
ie n



Ï53417- >*•
De fake van Heer " Willem Oemgeex- ^ tingueert. .
i
! i j i c < I
Rekeninge * van den ^ Lande. ^
C 44° )
zyn raport gedaen hebbende, die Staten daer op ter Dachuaert eerst befcreuèn worden, zoe fullen zy dan gelast commen op te voirfz Articulen , gemerct die Steden wel begeren te weten, wat befcheyt die Procureur op te faken van den Anabaptiflen ende Monller van bouen brengen fal van der Coninginne op datter inne voirfien mach worden. Ende bedancken myn Heeren van den ilaede van der diligentie gedaen, welcke hemlieden by myn Heere van Affendelft verthoont es geweest.
[Tem ick hebbe henlieden mede geraporteert die antwoirt van den vier Articlen, daer aleen van de vorme ende groote van den Stenen ^edifponeert wordt.
[Tem in de fake van Heere Willem Oem, daer d'Erfgenamen 't Proces af laten vae•en, fal men bouen commende begeeren van nyn Heere van Palerme voir 't interefl van 't Lant een Acte op te voirgaende Acle van Brugje , dat ouermits Heer Willems doot de actie jeextingueert es, ende 't Lant gebleuen in zyn echt van fijnder exceptie op 't renuoy, &c. Dit hebbe ick verfocht ter prefentie van Meefer Andries den 4. February anno 1534., enIe Palerme feyde dat geen Acle ons van noole en was, en dit wel in Memorie foude heb>en.
[Tem my es oick geleuert nu eerst een maniere van Ordonnancie hoe men die rekelinge van 't Lant voirtan doen fal, ende ter
Dach-



( 44ï )
Dachuaerden deputeren , ende de Vacatiën ter naefter Vergaderinge inbrengen ende doen teyekenén fal. Al 't welck dat voirfz es ick mitten Schout van Dordrecht, Schaege, ende Mr. Dirck, als by den anderen daer -toe geordonneert, geinfmueert ende te kennen gegeuen hebbe gehadt Affendelft, die daer van raport an den Raedt doen, ende my antwoirt op geuen foude, &c.' Adum den 18. January voirfz.
OP ten 28. January heeft den Raedt my gedeputeert van 's Lands wegen te reyfen tot Bruffele, aldaer Melchoir Rantfau Ambasfat van den Hertoge van Holften folliciteerde om hulp ende byftantvan den Keyferlicke Majefteyt jegens den Graue van Oldenburch ende van Lubeeck, daer deur dit Lant van Hollant lichtelicken in' oirlogen fouden mogen comrnen , dat de Sonde toegefloten foude worden, om 't welck te beletten ende om goede expediënten te vinden ick gereyst ben den 28. mit Meefter Andries, om dat Ranfou pafferende doer Amfterdam , verfocht hadde hulp ende byftant van 't Lant van Hollant , omme dei wekker querelle te fuftineren zynen Heere voirfz in der oirlogen gecommen es. Wattei inne gedaen es, fal volgen in de naefte Dachuaert vuyt myn rapport.
Dach-
153417.
28. Jan.
Ranfoa Ambafladeur van Holften.



1535ï2. en ig. Juny.
Pag. 2 5p.
i I
]
i 'i
( 442 )
Dachuaert in den Hage
Den 18. en 19. Juny anno 1535.,
)p het aduys vander Coninginne, roerende de* vereeninge ende unie van allen den Landen, daer op fy befcreuèn zyn te comrnen tot Mechelen den 15. July. Ënde alzoe ick nyet thuys en was , zoe heeft Mr. Joost Bets deefe Dachuaert bewaért, daer inne die Eedelen verclaerden heur opinien, ende die Steden om heur diferenten namen vertreck tot Saterdach fauens in der Herbergen den 10. der feluer maendt aldaer ick prefent ben geweest.
PRESENTEN. Van de Edelen, Van Delft,
Ads Kyfhouck, Gerit Vrancken*
ende ende
Uerit van Poelgeest. Eynde.
Van den Steden. Van Leyden.
n 't Regifter van Bets, Albrecht Albrechts.? daer ick my toe re- ende
fereere. De Penfionaris. Ende den ïr. July Amfterdam.
waren Heyman Jacobfs, Die Schout, ende
ende Ruyfch JansMr. Jooft Bets. Gouwe.
Van Haerlem. Mr. Dirck, PenfionaSchagen, ris.
ende Van Rotterdam.
Mr. Lambrecht. Jooft Janfs.
Item



( 443 )
ITem Sondaechs den ïi. July voirfz, heeft myn Heere van Alfendelft my gefeyt dat die Eedelen nyet comrnen en fouden , maer fouden bouen fchicken den vyftienden dach by den Staten van allen d'ander Landen tot Mechelen, verclaerden d'opinie van den Eedelen te weefen, dat hemlieden het aduys van der Coninginne nyet an en ftont, zoe verde anroerde die onderhoudeniffe van twee duyfent Voetknechten ende duyfent Paerden, costende ter maent achtien duyfent Goudgulden. Eerft want daer inne die Bende van den Paerden begreepen fouden worden die nu by de Keyferlicke Majefteyt onderhoudt ende betaelt wordt. Ten tweden, de felfde fouden mogen geleyt worden op ten Frontieren van Henegouwen , Artois, Vlaenderen, &c. tegens den Franchoifen , ende als die Coninck toetast op dien Landen , zoe fal die Heere van Gelre toetaften op ten Frontieren van Hollant. die ongedefendeert fouden blyuen , ende 'i felfde dochte den Steden oick zoe dat zy daei inne accordeerden , ende dat men eerst ende alvoiren van der Coninginne weten moefte, oi Hollant ontfeyt ende oirloge angedaen worde by die van Oiften ofte anderen, of dan die van Vlaenderen, Brabant, Zeelant, Oueryfel fche Steden, ende particulier Vafalheeren, df felfde mede voir Vyanden fouden willen achten , ende hemlieden verbieden alle communi catie ende conuerfatie van Coemenfcepe , 'i welck de voirfz Landen tot noch toe nyet gedaen , mer onthouden hebben die Hollant ont feyt hebben gehadt, als Lubeeck, Danfick,
1535li. fuh*
' Pag. 33*, i



(' 444 )
1535lujuly,
&c Indien zylieden vefclaeren dat zy alfifteli* tie doen \ ende den Ontieggers nyet toelaten en fullen , in dit geual , foe fullen die van Hollant hem vereenigen mitten anderen LanLanden, dat. indien hemlieden enich particulier oirloge andoet, foe fullen zy der Keyferlicke Majelleyt fubuenieren mit Beden ende andere Penningen , fulex dat vuyt fijne Majefteyts naem hy den feluen Landen fal mogen defenderen ende in heuren noot te baten commené Weluerftaende dat den voirfz van Hollant by den Keyfer deur fubuentien van allen lijnen Landen van gelycken gefchieden ende gebueren mach , want alle defentien ende oirlogen vuyt fijne Majefteyts naam ende van fijnder wegen gedaen moeten worden, als van 't Hooft, ende de fubuentie van den Landen als Leeden van den Hoofde , &c. achteruolgende de redenen by den Coninginne geallegeert, welcke redenen den voirfz van Hollant wel behaecht.
TTem ingeualle van uniuerfale oirloge ende oploop van den Coninck van Vranckryck, Ingelant , Gelre, ende andere op allen den Landen van herwertsouer , en mochten die voirfz twee duyfent Voetknechten ende duyfent Paerden nyet helpen, maer foude van noode weefen (altyt geprefupponeert datter vocaal unie ende eendracht van allen den Landen in de voirfz Dachuaert gemaect fal worden tot ontficht van die Vyant fouden willen worden) dat dan elck in het particulier den Keyferlicke Majefteyt fouden fubuenieren mit Gelde, om in fijnen name ende van fijnen wege gedefenöeert te worden by fulcke Capiteynen endë
Volck



( 445 )
Volck van oirlóge als fijne Majefteyt den Landen van Vlaenderen, Artois, Limburch „ Lutfemburch, Namen, Brabant, te wetene Lonen ende Bruffel fal hy befcermen mit hueren Penningen derwertsouer. Ende tegens Gelre fal fijne Majefteyt den Landen van Hollant mitten Quartieren van Antwerpen, 's Hartogenbofche, ende oick die van Vryeslandt, Oueryffel , ende Geftichten, mit heurlieder Penningen befchermen te Lande ende Watere, dewelcke van andere nature zyn, ende ander befchermeniffe behouuen dan die voirfz Frontieren van Vranckryck. Ende Zeelant die geen Paertvolck en behouft moeten befcarmt worden mit Scepen te Watere, ende oick Voetvolck om de Steden te bewaren. Ende deefe voirfz diftincten van den Landen moet by der Coninginne beleyt worden in den name van den Keyferlicke Majefteyt.
ITem als van in Hollant op te ftellen thien of twaalf hondert Knechten tegens fubbite in* tiafie , achteruolgende het Concept van den Stadthouder left tot Haerlem voirgehouden ». dat die van Dordrecht wel behaecht hadden zy gevolch, en behaecht den Eedelen noch ande» ren Steden nyet, ende foude eenquaettoeuerlaet ende van quader confequentie zyn, offl veele redenen geallegeert, ende zyn feer difcordt om te vinden die Penningen van den onderhout genomen dat al goet ware, want enige willen 't bringen meeft tot lafte van den platte Lande, als die meeft fouden befcadicht worden, daer veel folutien ende opinien ter I. Deel, Ff c°&-
Il.>/j



r 446;
1535.
ll. July. Pag. 231.
contrarie zyn, andere na de Schiltale, ander fecundum ces & lïberam, 't welck 't platte Lant doet op heur Cornen, andere op te Leenmannen daer de groote Eedelen nyet af geuen en willen, ende vry af zyn by Previlegien, ende die cleynen Leenmannen wonen meeft in den Steden, ende foude ongehele fijn die meer dan andere Jngefetenen te belaften, &c. welck difputatie een abyme es ende nyet practicabel, &c. Waeromme de meeft Réfolutie es eerft an de Stadthouder , ende na an de Coninginne te clagen d'armoede van den Lande, ende datter geen hooft of defentie in 't Lant en es, fulex dat 't Lant opene ftaet, ende op eenen corten tydt oueruallen ende ganslicken vuytgeflegen mach worden by den Heere van Gelre , die comrnen mach in den Hage ende ftrycken ongefchent vuyten Lande ouer al brandende, als gefchiet es. Waeromme die Staten van Hollant haer Majefteyt ernftelicken verfoucken fullen, ende oick an de Heere van Hoichftraten felue , dat hy als Stadthouder comme refiderende in den Hage, of op ten Frontieren, by hem hebbende goede Cappiteynen, om in fubyte noot mitten Raedt te defenderen het Lant, daer men haeftelicken wel achtien hondert of twee duyfent Knechten vinden fal, die men fal fcicken by den Paerden van de Bende van myn Heere van Hoichftraten , dewelcke hy eerbeken tot fijn volle getal fal houden ende diftribueren t'Utrecht, Renen , Amersfort ende andere Frontiere , gemerel: defelue Bende by den Keyferlyke Majefteyt onderhouden ende betaelt worden, dat
hy



C 447 )
hy qualicken min doen can alzoe fijne Majefteyt dia Beede ontfanft, om daer mede zyn Onderfaten te defenderen. Van gelycke te folliciteren die Bende van Buyren op te Fron■ tieren van Brabant, &c. Oick te dencke op te Bande van Naffou , hoewel te duchten es •i dat die mitten anderen geleyt fullen worden :i in Vlaenderen, Artois, Henegouwen, &c.
Hier mede zyn die Staten van Hollant getogen ter Dachuaert voirfz tot Mechelen den 15. July, om aldaer oick te veripreken i op te Munte, ende wat Willem Goudt van 1 den Renten geloft heeft.
Willem Goudt heeft verclaert geenen last te hebben noch verbonden te zyn tot losfinge dan de drie duyfent negen hondert ponden van de hondert duyfent Croonen, ende 1 de feventien hondert vyftich ponden mitte orJ dinaris Beede, verfchynende anno 1535. en 1536., want d'ordinaris Beede al befcoet es, &c.
Ff»
Dacfc,
153?.
Verclatifl»
ge van de ordinaris en extraofa dinaris Beden , die befcoet fijn fonder cou» fente van den Staten.



»535-
( 448;
Dachuaert generael van allen den Landen , befcreuèn by der Coninginne tot Mechelen
Den 15. July anno 1535.
Ende waren Delft.
GEDEPUTEER- Mr. Huge van Eyn-
DENS de.
Van de Edelen. Van Leyden.
Gerit van Poelgeest, Mr. Willem, Penfio-
ende naris.
Florys van Kyf houck, Van Amfterdam.
Cafteleyn ter Gou- Herman Jacobs,
de. 1 ende
Van Dordrecht. Mr. Andries.
Cornelis Oem, Vander Gouwe.
ende Gerit Jan Huygen,
Bets. ende
Van Haerlem. Mr. Dick, Penfiona-
Jan Geertfz van Noer- ris. den,
ende Mr. Lambrecht.
Die van Vlaenderen hebben enige communicatie gehouden tot Gent ende groote zwaricheyt gemaect, zoe dat zy eerst tot Mechelen gecommen zyn den 25. July, bringende negatyf op ten drie pointen van der Dachuaert , als die Unie , onderhoudt van den Knechten ende Paerden, ende de geregeltheyt van der Munte. Waeromme de Coninginne hemlieden belaft heeft andermael (beter rapport
t©



C 449 )
te doene. Intsgelicx die Steden van Brabant gehoirt hebbende op ten voirfz drie poincten, d'opinien van den Prelaten ende Eedelen, hebben oick vertreck genomen.
Binnen middelen tyden zyn die van Hollant tot diuerfche Honden vergadert geweest, ende hebben haerlieder affcheyt van den Hage verclaert myn Heere van Hoichftraten; te weten dat zy tot ter Unie wel geneycht waren, zoe verde alle d'ander Landen ende Vafalheeren, Oueryffel, &c. geloeuen wilden die van Hollant by te ftaen ende Vyanden te achten die van Ooften ofte anderen die hemlieden ontfeggen ofte oirloge andoen fouden willen, ende anders en waren zy nyet gelaft. Als van Knechten ende Paerden t'onderhouden, en hadden zy geenen last om veel redenen in den Hage geallegeert, oick en wast van geenen noode , alfoe daer nu geen oirloge en was. Ende of 't oirloge worde, in dien geualle., ende die Unie voirfz gemaect zynde , fouden die var Hollant daer op befcreuèn zynde, heuren lall inbrengen ende doen naer heure fcamele ver mogen als getrouwe Onderfaten. Ten derdei van der munten, hadden die Waerdyns ouer gegeuen allen den Staten een Concept van ti munten een Croone ofte Penninck van fes ei dertich ftuuers, 't welck een nyeuw facit was daer op fy eerft fouden moeten doen rapport
."ITErfochten voirts dat myn Heere wilde com y men relideren ende zyn Bende leggen o; ten Frontieren , om te voirfien mit enig Ff 3 Knecl
15*5.
!
1 »
}
'X



( 450 }
i.AaguJly ?ag. 233-
p. Avgufly.
Knechten die men ter noot an foude mogeit nemen tegens fubyte inuafie , ende te folliciteren dat die Bende van Naffbu ende Buyren oick deur beuel van der Coninginne mochten geleyt worden tot defentie van Brabant ende Hollant. Ende dat hy naerftichhyt doen wilde dat de Comenicap cours mochte hebben ooftwaerts; Op welck verfouck hy belooft heeft te volcommen nae zyn vermogen, ende of hy felue nyet refideren en mochte, foude eert van fijn Neuen ftellen in fyn plaetfe. Van welcke anti woirde dia van Hollant te vreeden zyn ge-, weest.
ten eerften dach van Augufto, zyn die van Vlaenderen wederomme gecommen , ende by de Heere van Palerme gevraecht zynde in 't heymelicken van heuren last, feyden dat zy geenen anderen last en hadden dan te voiren. Begeerende dat de Coninginne daer mede te vreden fyn wilde, ende hemlieden laten ongemoeyt, op dat zy geen arger antwoirde en gecrege, als my in 't fecreet by Mr. Lenart gefeyt es.
TTem 's Maendaech den 2. Augufti, heeft de Coninginne die Staten van allen den Landen in 't Hof doen vergaderen 's morgens voir fes vuyren , ende heeft elck Lant apart gehoirt , fonder te obferueren ordere. Die van Brabant ende Hollant fijn die lellen geweest, ter prefentie van de Heeren van Buyren , Bergen , Beueren, ende die van der Finantie ende fecreten Ilaet, aldaer wy onfen last als voirfz
ftaet



(•451;/
ftaet mie goeder manieren hebben verhaelt op 't lanckfte ende eerlickfte, zoe dat haer Majefteyt ons bedanckt heeft,, feggende dat zy den Keyferlicke Majefteyt goet raport oucrfcryuen , ende forge in de fake van Ooften dragen fal.
NA middage zyn alle die Staten wederomme in 't Hof op te Cappelle vergadert,-ende de Coninginne verfelfcapt mit den HeereA voirfz, heeft by monde van den Byfcop van Palerme doen feggen, dat zy elck Lant apart gehoirt hadde, ende nyet anders verftaen en conde, dan dat zy ailegader confenteerden in der Unie ende eendrachticheyt, daer af zy hemlieden bedanfte, ende den Keyferlicke Majefteyt af aduerteren foude , biddende ende verfoukende van fynentwegen, dat de voirfz Landen' in 't felfde propoost wilden blyuen conftant ende volherdich, als zy hoopte ende nyet en twyftelde dat zy blyuen fouden.
ALs van der Munten, hadde haer diligentie o-edaen ende noch doen foude om te hoi ren *het aduys van den experften ende bes verftaende op ter Munten in allen den Landei van herwertsouer, om dan te maken een goe de conclufie, datter geregeltheyt fyn mocht tot eere van den Keyfer, ende weluaert vai den Landen. Sonder enige mentie te make: van den Luyden van oirloge, want zy apar genoch hadde doen feggen dat haer mening noyt geweeft en hadde eenich Volck op te ftel len dan in der noot, den Staten dan daer o;
Ff 4 g£
i.Jugufiy.
:4t* -.«rftf
i4«SO .<*
! Die Co. ninck en es . in der Ver" gaderinge 1 nyet ge-
■ comraen, ; zoe maer j die twee
Coningin1nen ende t de Dochter ° van Dene_mercke«
toecom-
■ mende
- Huysvrou»



m,duguftj
we van de Palsgraue vergadert zyn geweeft om Oialcanderen te con gratuleren
*ag. 234. SI. Qfiol.
i
< 45* >
gehoirt zynde, ècc. Ende daer mede es haer Genade den feluen auent gereyft naer Brusfele, om haer gereet te maken om op te Dachuaert van Camerfys te weefen den 12. Augufty , by der Coninck ende Coninginne van Vranckryck. Godt geue daer zyn Godtlicke genade datter wat goets getracreert moet worden, ' •
JJEn derden Augufty dates'sanderendaechs, fijn die Gedeputeerden gefcheyden , die Wagens gecrygen conden om 't groot geit, ende ick den vierden om 't groet Geit, ende ben c'huys gecommen den 6. Augufty, ende hebbe gaens ende comens gereyst twee nachten makende feven en twintich dagen , want ick de Wagen om groot Geldt huyren moeite.
Dachuaert in den Hage
Danderdaechs den ai. Oclobef anno 1535.
PRESENTEN.
Fan Dordrecht. Amfierdam.
Mr. Jooft Bets. Goes Janfs,
Fan Hr.erlem. ende
Mr. Lambrecht. Mr. Andries.
Fan Delft. Gouwe.
Mr. Huge van Eynde. Mr. Dirck, Penfiona-
Fan Leyden. ris. Meefter Willem, Penfionaris.



( 453 )
DTe Gedeputeerden hebben eendrachtelicken , behaluen Haerlem, gefloten dat men dat Placcaet gecommen van Gendt, by den wekken verboden wordt geenrehande Coren ofte Graenen te tranfporteren vuyten Landen van herwertsouer in anderen vreempde Landen, mit meer Articulen van voircoop ter platten Landen, &c. ophouden ende nyet pn bliceren en foude laten, om veel redenen dit zy den Raedt mondelinge verthoent ende pij in Gefcrifte doen ftellen hebben, tegens di< compfte van myn Heere van Affendelft, dei welcken ick dat geleuert hebbe gehadt. Endi Jan van Scaege Burgemeefter van Haerlem e by my geweest 's Maendaechs den 25. der fel uer maent, ende heeft my gefeyt, dat defelu Stadt haer conformeert mitten andere vyfue.
PP Nde alzoe Bets , van Eynde , ende Mi Dirck mit Gerit Dammafs van der Gouw aldaer waren, zoe es by myn Heere van Ai fendelft, Mr. Vincent ende den Raedt geflc ten, mogelick tot verfouck van den voirfz G< deputeerden, dat ick terftondt volgen fouc Mr. Vincent voirfz, omme te folliciteren gi regeltheyt in der Munten. Ende floten oic dat ick feluer mit my foude nemen den Brii van den Raedt roerende den Munte ende h voirfz Placaet, op dat de befloten Brieuen ny achter rugge gefmaeft ende foude worden, e de die faken verflapt, die zeer nootlicken zyi daer toe ick my refereere.
Ff S Int
1535. 2t. OStSi
Van Coeren ende Graene, nyet vuyten I Lande te . voeten.
r
l
S
e
e
k
ïf ;t st 1-
£
s-



f 454:)
»I. O&ob. •
*ü3. f,vi
. m |
i
j i
1 »
i
Pag. 235. 1
Dach*
FNtsgeKcx lafte myn Heere van Affendelft ati te fpreken onderwege die Heere van HoichIraten, om fyn hulpe in de voirfz faken , enIe hem te vermanen van Utrecht fannexeren m Hollant, daer af des Keyferlicke Majefteyts Dftroy in fijnen handen es.
OP den voirfz Maendach, zyn Mr. Huge van Eynde ende die 'voirfz vander Goüïet, na dat zy mit my gegeeten hadden, gereblueert van. nyeus te compromitteren- de ques:ie mitten.Procureur Generael ende Bekeftayn. kVelcke Procureur Generael zy in myn abfenie gefproken hebben, die wel te vreden foulen zyn mitte twee Arbyters, fonder in de lede van Sandelin ander te eligeren, ende Mr. Dirck foude fien of hy Lieuen Geertfs mochte jrengen tot ceffie van heur actie; ende Mr. Huge wilde maken een Concept van 't gundt lat mitten Procureur Generael op' te Rekencaner verfproken hadde geweeft anno. 1529-» nn ons Luyden te beleyden mit die van de Recencamer by forme van Certificatie, achteraolgende een Acte die. ick in myn Regifter vinde, den voirfcreuen .van der Goude gegeuen te hebben, daer toe ick my refereere, &c.



(455;
Dachuaert gehouden in den Hage
Den 29. Nouembris anno 1535.
om te hoiren myn raport dat ick mitter Conino-inne in de fake van de publicatie van den ö Placcaten roerende het vuytvoeren van den Coren hadde gedaen tot Bruffel, daeromme ick alleen hadde geweeft.
PR/ESENTIBUS.
- Van Dordrecht. Van Amfterdam.
Mr. Jooft Bets. Mr. Jan Ting , Bur-
Van Haerlem. gemeefter,
Mr Lambrecht. Vander Gouwe.
Delft. Mr. Dirck.
Mr. Huge van Eynde. Horen.
Van Leyden. Henrick Dircx , Bur-
Mr. Willem , Penfio- gemeefter. naris.
Die Gedeputeerden hebbende verftaen dat onfe G. Vrouwe de Coninginne befloten Brieuen hadde gefcreuen an den Officieren van Dordrecht ende Amfterdam, interdicerende op grote peynen geen vreempt Cooren te laten voeren in vreempde Landen, ende dat onder^wege reyfende naer Namen deur importune follicitatie van enige die 't Lant van Hollant nyet en beminnen , nyet tegénftaende haare Majefteyt my belooft hadde te geuen goede antwoirt, als breder blycken mach by de Inftructie hier op gemae&. Soe hebben die Steede
1535.



C 45* )
'535Kig. 236
de gedeputeert. tot my Mr. Jooft Bets, Mr. Willem Penfionaris van Leyden, een van Amfterdam % - ende Henrick Dircx van "Hoiren, hem wel verftaende op te Zeylaige en Negociatie van ooften, ende dit op coften van den Landen. Op 's anderendaehs te weten den laetften Nouembris, op St. Andries dach, es de Heere van Affendelft t'huys gecommen van lijn affairen, ende gefien hebbende onfe Inftructie , heeft den Raedt andermael gefcreuen an de Coninginne ende Hoichftraten , ende docht den Raet dat elck van den Steden een foude fcicken alzoe het een fake van importantie es, roerende voirgaende Ordonnancien van de Keyferlicke Majefteyt. Maer alfoe het fcheen dat foude beftaen te vriefen, zoe fyn die voirfz van Haerlem, Delft ende der Goude thuys gebleuen, ende Mr. Dirck van der Goude es mit fyn Burgemeefter na Kersmiffe gecommen , befcreuèn zynde tegens die van Schoonhouen, roerende heur Marcten, &c. Ende van Amfterdam zyn beyde mit my gereyst , thuys geweest hebbende eenen dach. Ende nyet tegenftaende groote follicitatie mit hulpe van Hoichftraten die den 14. Decembris quaem, na dat wy audiencie ende priuée communicatie in abfentie van der Coninginne hadden gehadt, ende oick prefent weefende de Coninginne den 5- January, zoe en hebben wy geen ander affcheyt konnen gecrygen, dan zyn ons fekere middelen by Gefcrifte gegeuen pm te raporteren, tenderende tot Congiegelt, om mede te betalen die regardt fouden hebben op 't vuytvoeren van alderley Coren, op dat 't
Co-



C 45? )
Coren van defen Landen, onder decxel van 't vreempt Coren, nyet en foude worden vuytgevoert, of t'employeren tot profyt van den Keyferlicke Majefteyt, als breder blyét by de antwoirt op te felue middelen gefcreuen, daer van hier naer volcht op te Dachuaert van den vyfften February anno iSöS-fiil° Hollandiat, daer toe ick my refereere om der cortheyt wille.
ITem op dat pas hebbe ick by beueel van den voirfz die tot Bruffel geweest zyn, belooft myn Heere van Molembais twee hondert Wagefcoten om onfe faken te vorderen.
Dachuaert gehouden by den Staten in den Hage op 't uytvoeren van den Coren.
Den 5. February anno 1535. ftüo Hollandiai.
PR.ESENTIBUS
Fan de Edelen. Bekefbayn,
Die I Ieeren van AfTen- ende
delft. Mr. Lambrecht.
ende Van Delft.
Poelgeest. Gerit Vrancken,
Fan Dordrecht. ende
Ans van Thol, Mr. Huge van Eyn-
ende de.
Bets. Van Leyden.
'Fan Haerlem. Mr. Willem Do&oir, Jan van Schagen,
<H1-
1535. 5. Ftir.



C 453 ;
1535. 5. Febr.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam. Jooft Janfs , Burgemeefter.
Schiedam. Claes de Secretaris.
Hoorn. Heyndrick Dircx.
P*g. 237.
ende
Dirck Anthonis, Treforier.Van Jmfierdam. Jan Tering Docloir, Henrick Pieterfs, ende
Mr. Andries. ,
OP huyden hebbe ick fommierlick mit monde gedaen raport van 't gundt dat Mr. Jooft Bets, Mr. Willem Penfionaris van Leyden , Mr. Andries ende Doetoir Ting van Amfterdam, Henrick Dircx Burgemeefter van Hoiren , Gecommitteerden tot myn , ende Mr. Dirck van der Goude die na quaem, gebefbngneert hadden mitte Coninginne roerende dat vuytvoeren van den vreemde Coren te mogen voeren vuyten Landen van Hollant in. anderen vreemde Landen. Ende omme te ontllaen die Scippers van Dordrecht ende Coopluyden van Amfterdam , die heur Scip ende Coren tot Dunkerk gearrefteert was by den Balliu, contenderende tot confifcatie ,' om dat zy 't voirfz Coren hadden willen voeren in Engelant, alzoe fy van geen Placcaten nochte verboden en willen, ende by ftorm van Weder aldaer gearriueert waren. Intsgelicx van den middelen voir expediënt by de Coninginne voirtgeftelt om te raporteren, ende dat binnen middelen tyde geen Coren vuyt en foude worden gevoert. Op welck expediënt by Gefcrifte geftelt



C 459 )
fielt es die antwoirt van den voirfz Staten, ende es geconcludeert fulex ouer te geuen der .Coninginne by Gefcrifte, daer by vougende datter dertich Scepen tot Bremen fyn om te vaeren in Engelant, die in Hollant gecommen fouden hebben gehadt, ten ware dat zy gehoirt hadden van den voirfz Placcaten ende Congiegelt , &c. Ende de voirfz Gedeputeerden hebben gefloten dat men 't felfde Gefcrift ouergeuen ende 't recht van den Lande voirftaen fal dat zy mogen blyuen in heur oude poffeffie, gewoonten ende O&roy van de Keyferlicke Majelleyt te mogen varen fonder Congie of ander Importen, ende of men enige Vrunden maken ende propyne geuen moeiten, 't feluen willen zy nyet gefpaert hebben; daeromme fy concludeerden den Aduocaet elck van den fes groote Steden te geuen op rekeninge thien ponden grooten Vlaenis, als men beuinden fal by myn Rekeninge wie betaelt heeft, ende watter vuytgegeuen es by aduyfe van den Gedeputeerden tot my gevoucht, te wetenen Mr. Jooft Bets , van den Eedelen, G. van Poelgeest , Mr. Andries , ende mit hem es gecommen die voirfz Doctoir, ende die van Haerlem fouden een feynden, dat zy nyet en hebben gedaen, Henrick Dircx Burgemeester van Hoiren was gedeputeert, maer dede namaels fyn excufatie, ende Mr. Dirck van der Goude es oick gecommen die altyt by den voirfz Gedeputeerden es geweest, hoewel hy nyet en was gedeputeert, ende es ons oirboirïicken geweest. ■
Item
1535.
5. l'ebu



( 4óö )
1535j Febr.
Ommeflacl van den Lande.
Clachten ouer den Tolienaers
12. Febr.
Presenten,Gerit van Poelgeeft van den Eedelen wt uen. Mr. Jooft Bets. Mr. Jan Ting Doétoir van Amfterdam.Mr. Andries. ende Mr Dirck van der Goude.
Pag.^338.
TTem op huyden es geconfenteert te maken * den ommeflach van den Lande, daer van ick 'den Rentmeefter Crifpyn hebbe geaduerteert, om die te maken ende den Steden ouer te feynden na ouder coftumcn.
TTem die Steden van Delf, Leyden, der Goude , Rotterdam , Schiedam , ende andere, die hem beclaegen van den Tolienaers tot Gorchum, Schoonhouen ende andere, fijn byden Heere van Aflendslft ende van de Rekencamer op te felfde Camerc gehoirt, ende heur differenten alzoe die diuersch waren, ende Partyen verleken, dan op enige poincten die fy fullen raporteren.
f~\P ten ia. February comende tot Mechelen , hebbe ick van enige fecrete goede Vrienden vernomen, dat Nigri ende Schore mit Brieuen van Credentie van der Coninginne, gefolliciteert by den Treforier Generael Ruffault, gefonden zyn geweeft an den Prefident ende Raedtsluyden van den grooten Raedt tot Mechelen , om te hebben heurlieder raedt ende aduys op het vuytvoeren van den vremde Coren, ende van den Coren inden Landen van herwertsouer gewaffen. Contenderende dat de Keyferlicke Majefteyt wel gefondeert es te ordonneren fekere Commiffariffen op allen Hauenen ende Plaetfen hebbende toelicht, dat onder decxel van den liberté gepretendeert by die van Hollant, geen Coren in den Landen van herwertsouer gewaffen , gemenget ende vuyt defen Landen geuoertoftègetranfporteert
en



r 461)
tn 'fouden worden in andere vreemde Landen. "Welcke Commiffariffen voir heuren arbeyt fouden hebben van elck lafi vreempt Corens Terwe achtien ftuuers, ende Rogge, &c. haer aduenant, als gefpecificeert ftaet in 't concept of expediënt ons gegeuen om te raporteren. Ten tweeden, dat men geen Coren of Granen gewaffen in defen Landen, of den Ryn afcommende, fimpliciter vuyt en foude mogen voeren in anderen Landen s, fonder expres confent van der Coninginne, daer van men foude betaelen voir 't recht van den Keyfer Congiegeldt of nyeuwe Impoft, &c. Ende die voirfz Prcefident "ende veele van den Raetsheeren van deefer faken nyet verftaende , dochte dat 't voirfz voirftel zeer redelicken was, ende dat alzoe behoirde te gefchien tot weluaertvan den gemeenen Volcke, om te fcuwen dieren tydt j ende omme den Keyferlicke Majefteyt te houden in fyn preeminentie , au&oriteyt ende recht, achteruolgende d'exceptie in 't Odtroy by de Keyferlicke Majefteyt in den jaare 1531; geftelt. Maer die Procureur Generael die de voirfz fake in den jaare 1531. deur Inftructie yan den voirfz Treibrier beleét hadde, heeft dat intereft van den Lande van Hollant ('t welck tot geheele ruyne commen foude ) in 't lange verhaelt, ende oick het grote quaet dat by den opftellen van den voirfz nyeuwiehe;de foude mogen commen: insgelicx fynder enige geweest van den Raede die 't Lant van Hollant kennen, ende dickwyl van der faken gehoirt ende oick heur aduys gegeuen hadden in den voirfz jaere van 1531. waeromme zy in dei h Deel, Gg fa-
1535.
is. Febr.
Roerende1 het vuytvoeren vari deii Coren;



1335.
12. Febr. 15. Febr,
43. />5r.
faken difcordt waren, ende nyet eyntelickeri geconcludeert hebben gèhadt.
r\V ten 15. der voirfz maent, hebben die voirfz Gedeputeerden heur antwoirt op 't voirfz expediënt gecorrigeert by aduyfe van den Vrunden , ende oick wat geaddeert, ende der Coninginne in Perfone ouergegeuen, die de felfde antwoirde gegeuen heeft myn Heere van Palerme , om te vifiteren ende te raporteren. Maer alzoe Nigri ende Schoreabfent tot Mechelen waren, zoe en heeft men ons geen antwoirde gegeuen, nyet tegenftaen* de dat die Heere van Hoichftraten de faake in deliberatie van Raede , ter prefentie vander Coninginne hadde doen proponeren , aldaer prefent waren die Heere van den opperlten Raedt, geheten 1'Eftat, als de Heeren van Naffou, Hoichftraten, Buyren, Bergen, Beneren, Palerme ende Mr. Vincent, die voir't Lant van Hollant hertelicken geweeft, ende Literlicken geiaformeert zyn geweeft tegens den anderen, als de Heeren van Molenbais, Ruffault, Erafmes, Heere van Winge, Nigri ende Scoren , die hen zeer partilicken tegens Hollant verthoent hebben gehadt. Die Heeren de Hertoge ende Simpi hebben geuacilleert , om dat zy feyden Hollant nyet te kennen noch den train van der Comenfcip.
r\V ten 23. February voirfz , die voirfz Nigri ende Schoren gecommen zynde, es de voirfz fake weder op een nyeu gedebatteert ter prefentie van der Coninginne, aldaer die re-
monv



'( 4^3 )
motiftrantie ende antwoirt van Hollant in 't lange gelefen es geweeft, ende die voirfz Nigri ende Scoren hebben veele perfuafie gedaen om de felfde te wederleggen ende te brengen tötten Congiegelde van het Coren in defen Landen gewaffen ende commende van bouen vuyten Landen van Gulick, Cleue , Gelre , ende andere an den Ryn, &c. feggende dat die van eender naturen fouden zyn. Ende van het Oofterfche Coren foudt men mogen vuytvoeren , mits betalende den Gecommitteerden tot ten toefien als voiren gefeyt es ± gemerct de Keyferlicke Majefteyt zyn preeminence hoocheyt ende recht in 't voirfz jaer van 1531. gërelërueert heeft gehadt. Daer op die Heere van Palerme feyde dat de Keyferlicke Majefteyt zyn Octroy ofte Sententie Van i53i.deri van Hollant hadde gegeuen limpelicken fonder énige limitatie, maer dat den Treforier feluer de 'claufule van referuatie daer inne geftelt hadde , 't welck die voirfz Heeren hoerende, hebben dat geuat tot voirdeclé van 't Lant Vart Hollant, ende feyden dat zy 't Lant bad kenden dan den Treforier Ruffault mitten voirfcreuen Geleerden, ende allen die ter contrarie wilden feggen, ende en foude nimmermeer lyden dat men 't voirfz Lant fulck ongelick j ende den Keyferlicke Majefteyt fulcken fchande ende fcade doen foude 3 ende keuen den geheelen dach lanck tegens den anderen tot iniurierens toe; 't welck die Coninginne hoorende , feyde voir expediënt , dat men den Keyferlicke Majefteyt foude aduerteren, om te weten fynder Majefteyts gelieften. Daei
Gg2 .Of
153?. 23. Mk
Pag. 23^.



(4^4;
fl3. Febr. 24. Febr.
a$. Febr.
op die voirfz Heeren feyden, dat zy eerfl: fien ende lefen wilden 't gunt dat men fcryuen foude , ende wilden dat men elcx opinie foude fetten by goede fpechrcatie, ende den redenen by hemluyden geallegeert, of anders fouden fy feluer fcryuen an den Keyfer, ende toegen dat fy meer die eere ende weluaert van den Keyferlicke Majefteyt ende fynen Landen fochten, dan die defe nyeuwicheyt voirt hebben geftelt.
QP ten 24. der voirfz maent, myn Heere van Naffau wefende in fyn Logys gelaerft snde gefpoert om te reyfen, zyn by hem gecommen die Heeren van Molenbais ende van Wingen, ende oirlof genomen hebbende, es tot onfer begeerten by hem getreden die Heere van Sart, begerende voir die van Hollant te fpreken, ende myn Heere heeft die beyden geroupen ende gefeyt dat zy de van Hollant foude traeteren achteruolgende d'opinie van den meeflen deel van den voirfz grooten Heeren , of hy foude thoonen dat hem leet- ware, want hy wel verftaen conde dat dit het voirtftel ende wangunfte was van Ruffault, die men feyde dat hy de ghifte hadde van den Keyferlicke Majefteyt al war van den Congiegelde foude commen, daeromme hy partielick was in de fake, ende mitten incommen Vrunden mochte maken , om defe fake te fufiineren. fomma daer es vuytte monde gefproken.
QP ten 25. der voirfz maent February, te w wetene op St. Matbys dach, 't welck was
fan-



C 465 )
fanderen daechs naer 't vertreck van myn Heere van Naffau , foe es die Coninginne geweeft; in den Raedt, aldaer haer raport gedaen es geweeft van elcx opinie , ende gefeyt dat die Heeren voirfz heure opinien fuftineren ende felfs an den Keyfer fcryuen wilden, ten ware dat de Coninginne den' Audiencier dede fcryuen elcx opinie ende dat den Brief eerft henlieden verthoont worde , eer men die foude feynden an den Keyferlycke Majefteyt, want die voirfz Heeren feyden vuyte monde, dat die fcriftelicke remonltrantie by den Gedeputeerden overgelevert warachtich ende hemlieden kennelicken was, ende noch meer intereft den Keyfer ende fynen Landen opcomen foude indien men Congiegelt ofte Impoft ftelde op 't vrempt Coren in deefe Landen nyet gewasfen; ende geheuchde hemlieden oick wel dat de Keyferlicke Majefteyt in den jare 1531. die van Hollant dat Octroy fimpliciter gegeuen hadde, fonder exceptie oftewederfeggen. Ende dat defelue exceptie by den Treforier Generael Ruffault in Oftroy geftelt hadde geweeft, als myn Heere van Palerme gefeyt ende geconfeffeert hadde in prefentie van den feluen Treforier, die geen neen daer tegens er conde gefeggen , waeromme die Coninginnt geconcludeert heeft achteruolgende den mees. ten hoep die voir Hollant hebben geopineert die bouen gefcreuen ftaen. Ende daer med< es de Coninginne gefcheyden vuyt den Raedt ende heeft gelaft myn Heere van Palerme on Gedeputeerden te geuen antwoirde ter prefen tie van den anderen Heeren die in de Raetca Gg 3 ra«
1535. 15. Febr*
Pag. 240.
I
>
9
I



Ȥ. Febr.
Appojnc«emente.
i
j
i 1
ffopyne. i t, 1 l
mer bleuen, te weetene die Heeren van Buyren , Bergen, Beueren, Hoichftraten die voir ons fyn geweeft. Molenbais, Ruffault, Nigri , Scoren ende Wingen die tegens ons zyn geweeft.
gNde feyde de voirfz Bifcop van Palerme defe woerden : die Coninginne heeft op ulieden remonftrantien ende den redenen van dien rypelicken gelet ende gefloten den Keyferlicke Majefteyt van als t'aduerteren, ende haer Malefteyts meninge en es nyet ulieden te prejudiceren, ende es te vreden dat ghy mit den Coren vaert naer ouder gewoonten, als ghylieden tot noch toe hebt geufeert. Ick hebbe haer Majefteyt gedane! ende allen den voirfz Hee, ren die daer prefent waren in den name van ien geene die mit my aldaer gedeputeert waren van 's Landts wegen, als Gerit van Poelgeeft , Mr. Jooft Bets, Mr. Jan Teeringe. Burgemeefter van Amfterdam, Mr. Andries, mde Mr. Dirck van der Goude. Palerme preênteerde Acte van 't voirfz Appoinctement te ïeuen of befloten Brieuen. Maer die voirfz Gedeputeerden vonden in heuren Raedt dat ïy des geen en begeerden, op datter nyet anlers gefcreuen en foude worden, dan by monle gepronunchieert was, elck foude thuys wel relooft zyn; daer na hebben wy elck in 't pariculier de Heeren gedanct ende geprefenteert Is hier naer volcht; Naflau ende Hoichftraten lek vier hondert Wagefcots , Bergen ende Molenbais elcx twee hondert , facit twaalf tondert Wagefcots, de Heere van Buyren twee
hou-



hondert carolus guldens , Palerme ende Mr. Vincent elcx hondert philips guldens, Meesters Jan Brielis ende Lenart Hardinck elcx vyftich carolus guldens, Nigri ende Score en wilden geen geit nemen voir heurlieder rapportgeit, waeromme geconcludeert es elcx te feynden twee goede Amen Ryni'che Wyn; blykende by een Cedulle by ons allen onderteyckent in forme van ordonnantie die hy betaler ende volcomen fal dat hem in fyn reekeningc ftrecken fal in den ommeflach van den Lander by den Staten geconfenteert te doene op ter vyfften February voirfz in den Hage, &c.
OP ten 28. February voirfz, 's Maandachh de Vaftelauont zyn wy gelyckclicken ge fcheyden van Bruffel,-ende commende's mid dachs tot Mechelen, zoe fyn daer gecommei Cornelis Buyck, ende Jacob Pieterfs van Am fterdam , Burgemeefteren , feggende dat d Hertoge van Holften mit hondert ende t'feftic Paerden ryckelicken geaccoutreert, hen feg gende Coninck van Denemercken gecomme was binnen Hamburch, ende dat die van Lr beeck , mit hem getracteert ende heur Af poin&ement gemaect hadden dat fy hebben foi den Gotlant ende Bordenholm, ende dat me toefien moeften dat Coppenhauen ende den E boge mochten gevicluailleert ende de Knecl ten betaelt worden, ende dat de Keyferlicl* Majefteyt de Sonde eerft innenemenmoefte o Heere van der Zee te wefen, of anders c Palsgraue en foude nemmermeer in 't Ryc commen 5 mit meer inconuenienteii. Begere Gg 4 <
«53*. 25. Febr.
1
k
US. Febr. \
1
-Pag. 24 1
in1. 1-
e n ie k w te



C 468 ;
153$. *8. Febr.
de dat wy gelyckelicken mit hem wederomme tot Bruffel wilden reyfen om der Coninginne t'aduerteren, &c. Die opinien waren van den voirfz Gedeputeerden dat ick ende de voirfz Doctoir ende Mr. Andries mit hemlieden fouden wederomme varen, ende van 's Landts wegen hemlieden affineren ende 't beft doen. Die Heere van Hoichftraten begeerden dertich Scepen geleent te hebben, de Keyfer fouder Volck opleggen om den voirfz Steden t'ontfetten ende te viéluailleren : waar op wy verclaerden geenen laft te hebben. Scheperus heeft deefe fake zeer benaerfticht an de Coninginne. Ende alzoe wy begeerden te reyfen , zoe feyde ons Hoichftraten dat de Coninginne van den Grauen van Nyeuuaer, Montfort, Rennenburch ende Mr. Godtfcalck Ambaffaten gefonden an den Landtgrave, Saffen, Brandenburch, ende an andere Heeren ende Steden van Ooften, verwachtede antwoirt wat fy in deefe fake tot voirdeel van den Keyfer pfte Paltsgraue gebefongneert mochten hebben, daer na fy haer foude reguleren, ende de faken ooftwaerts anftellen ten fyne voirfz, 't welck men noch voir Paeffchen wel vernemen foude. Ick ben t'huys gecommen den 7. Marty, ende ick reyfde vuyt den 9. February, makende acht en twintich gehele dagen, maer alzoe ick extraordinaris coften van ouer eyfch, en by nagte te ryzen, hebbe ick gehadt, zoe hebbe ick in myn Rekeninge geftelt drie en dertich dagen , want de Procureur Generaal ende Mr. Geleyn, die van 'tRaedtswegen in defen tydt tot Bruffel zyn geweeft, veel
meetj



meer dagen geftelt hebben dan vuyt geweeft, iss* om dat zy in pericle als ick ouer Yfch zyn ge-a8- Fibu reyft.
Dachuaert befcreuèn in den Hage van wegen der Coninginne, ende ge^ houden
Vrydachs den 7. Aprilis anno 1535. ftilo Hollandias, voir Palmendach.
7. Aprilis.
P R JE S E Van de Edelen, Myn Heere Jan van Duvoirde ■, ende
Willem van Alckma, Ridderen.
Florys van Kyfhouck, Cafteleyn ter Goude ,
Gerit van Poelgeeft,
ende Adam Verduyn.
Van Dordreght. Mr. Willem Stoop,
ende Cornelis Oem.
Van Haerlem. Jan Heere van Scage, " Burgemeefter,
N T E N
ende
Mr. Lambrecht, Secretaris.
Delft. Jan Sasbout, ende
Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Gerit Boeckels,
en de Secretaris Jacob Deymanfz.Van Amfterdam. Cornelis Buyck,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Pg 5
Van
Pag. 24S.'



( 470 )
Van Rotterdam, f. Aprilis Jooft Janfs, Burgemeefter.
Hooren. Gerit Brant Dircx, Van Enckhuyfen. Die Burgemeefter.
Van Edam. Mr. Jan, Penfionaris.
Munnickendam. De Burgemeefter ,
' ende Ander, &c.
OP huyden den 7. Aprilis voirfz myn Heere van Hoichftraten 's daechs te voiren gearriueert zynde, heeft den Staten verthoont eenen befloten Brief van Credentie , gefcreuen tot Gendt den 30. Marty, houdende op myn Heere voirfz, den Heere van Affendelft, ende Mr. Vincent Cornelis Treforier , of op twee van dricn; ende alzoe defelue Mr. Vincent nyet prefent en was, zoe heeft de voirfz Affendelft geproponeert van wegen der Coninginne als Gouuernante in de name van de Keyferlicke Majefteyt ,. hoe dat de Hertoge van Holften heeft begonst te traceren mit die van Lubeeck ende huerè Gealligeerde, in meninge die Graue van Oldenburch te verdryuen vuyt Coppenhauen, ende hem felue Coninck te maken van Denemercken , in welcken geualle het felfde gelchiede , die van Lubeeck geheelicken commen fouden tot heure intentie ofte meeninge, daer toe zy gecontendeert ende altyt ouer lange jaren om gearbeyt hebben, daer deure deefe Landen , fonderlinge Hollants 't welck gefondeert es op te Zeylage ende Oofterfche Vaert, geheelicken daer van verfteeken fouden zyn tot eewigen dagen, dat nyet lecuperabel en ware,^die Scepen fouden ver-
gaens



(47i;
eaen, die Boetsgefellen fullen verwecken iri anderen vremde Landen, 't Lant fal van Volck: gefpolieert worden, ende in enige Quartieren onbewoont blyuen ; die Draperien van Hollant daer de Steden by ftaen ende heure lallen mede veruallen, die men oiftwaerts plach te gebruyken, fullen oick vergaen, mit meer in* conuenienten ; 't welck de Keyferlicke Majefteyt bemerckende, tot conferuatie van fynen Landen van Hollant ende andere , zyn Nichte Dochter vanConinckCriftierne, ende fynderSufter zyn Huysvrouwe gehylicht heeft an Frederick Palsgraue, om dat defelue Palsgraue 't voirfz Ryck van Denemercken foude conquefteren , als "de nafte Erfgename in 't voirfz Ryck, daer toe fyne Majefteyt hem alle hulp ende byftant doen wilt. Maer alzoe fyne Majefteyt verde van Huys es, ende groote affairen onder handen heeft, zoe es zyn begeren ende oick yan der Coninginne voirfz, dat die Staten van Hollant defe fake ter herten nemen, ende heure fchade willen helpen fcutten, mits dat fy Mier. toemaken ter oirloge vyf en twintich grote Scepen, ende acht of tien geboeyde Scepen gefurneert mit Gefcut ende dobbel Eqüippaigf van Boetsgefellen, Styerluyden, ende voir dei feluen die Scepen priuanderen van Broot, Bie ende andere Viétuaillen, tot dat fy des Pais o-rauen Knechten tot fes of acht duyfent toe tot Coppenhagen gebracht fullen hebben , dae voir die Palsgraue Victaille befcicken, end hemlieden van als. onderhouden ende betaele fal, zoe dat dan de Scepen fullen mogen deu de Sonde vaeren of wederomme keeren als r hen
1535. r. Aprilit.
1
r
rPag. 243;
e h r 't 1-



)
15357. Aprilis.
i i ( < ] ] j ] ] 1 ( j 4
hemlieden gelieuen. Ende alzoe die Knechten angenomen ende op commende wege zyn, die nyet goet en waren lange in 't Lant hier te houden. _ Soeverfochten die voirfz Heere CommiiTariffen in den name als voiren, een corte goede vruchtbare antwoirde, ende dat die Gedeputeerden op als rypelick wilden letten.
r\V welcken eyfch die Gedeputeerden van den Staten, na corte deliberatie, hebben my heuren Aduocaet doen feggen dat zy nyet gelast gecommen en waren om te antwoirden, ende en hadden oick geen hoope dat zy yet goedts (doende raport) fouden mogen verweruen in den heuren, alzoe deefen eyfch generael ende feer confuys was , ende daer deur commen fouden in oirloge, die men foude feggen te wefen d'oirloge van Hollant, ende die Comenfcepe foude gaen in Brabant, Vlaenderen , Zeelant ende andere Landen , ende en ware de fcade ende coften nyet t'eftimeren, inlien enige Scepen achterbleuen, of zeer lange 1'oirloge duerde, daer geen verclaringe af gelaen wort wien dat dragen foude. Begerende laeromme hier van ongemoeyt te blyuen geycken andere Landen, ende dat de Keyferlicce Majefteyt, ofte Palsgraue die oirlogen wilt, rem feluen van Scepen, Gefcut, Boetsgefelen, Sciperen ende Vidhiuaillen voirfien wilen. Begerende oick dat men belette dieKnechen te commen hier in 't Lant, want zy 'tfelfle geheelicken verderuen fouden , als men geien heeft van de voirfz Coninck Criftierne enIe fynen Knechten, die meer fcaden gedaen
heb»



hebben anno 1531. dan die Beede ordinaris bedragen mach, ende behoirde defe fake anders beleyt geweeft hebben , eer men die voirfz Knechten an hadde genomen , indien zy anders angenomen zyn , des zy hoopen neen.
D.Vr op die voirfz Commiffariffen repliceerden, dat 't Lant van Hollant in effect mitten voirfz Holften ende fijnen Adherenten ui oirloge es, die Coppenhauen benauwen ende daer de Sonde te feylen beletten wil , ende zoe verre de Palsgraue geen hulp van de voirfz Scepen en gecryget, zoe fal hy het geconcipieerde Tractaet mit die van Lubeeck angaen, dat mitte voirfz hulpe belet foude mogen worden, ende de voirfz Hertoge gerefifteert ende verd'reuen mochte worden. Als van d'oirloge lange te duyren ende coften van den Scepen, hoepten dat d'oirloge cort geeynt foude worden mit grote macht van Volcke. Van de cof ten van de Scepen fouden die Gedeputeerder badt weten ende ouerleggen connen dan zj die 't nyet en verftaen, ende en mach geer Hollantfche oirloge heeten, want de Keyferlicke Majefteyt felue mitte Penningen commen de van fynen anderen Landen, de hant daei an houden fal , ende beletten dat in anden Landen de Comenfcip nyet commen en fal, daer toe hy al zyhuterfte befte doen fal.
\70ir duplycke en willen die Gedeputeerdei V anders nyet te feggen dan de voirfz in conuenienten , ende dat zy gelycken ander
Lan
7. ApriliU
l 1



c 474 yi
15ÏÏ-
7. Aprilis.
Pag. 244. 12. Aprilis.
Landen, oick mitte Penningen van huer Beeden behoirden te volflaen ende ongemöeyt te blyuen , daer van die Beede van het jaer 1535; ende les en dertich, noch goet quamen. Èn~ de es hemluyden gegeuen raport tot Dynsdaghe commende in de goede weke, alzoe de fake haest heeft.
T)le van Amfterdam ende cleyne Waterlantfche Steden voirfz, es apart gefeyt, dat defe fake hemluyden principalickften roert, ende daeromme de fake vorderen moeten endè heur Scepen tot redelicke huyren lenen moeten mit heur toebehoiren, want indien zy nyet en varen als' fy oick nyet en fullen, fy fullen verderuen meer dan mit varen , ende fullen grote last lyden van heure Boetsgefellen > &c; Daer mede zyn fy gefcheyden.
Dachuaert in den Hage in de goede weke;
'j- TF'ondaechs. den 12. Aprilis,
omme by den Staten te antwoirden op te voir* gaende Propofitie daer zy raport af genomen hadden.
PRvESENTIBtTS.
Die voirfz Eedelen dié Fan Dordrecht.
in de Propofitie ge- Mr. Willem Stoop >
-weestz^/n, ende
ende daer toe Cornelis Oem. Floris van Wyhgaerden,



( 475 )
Fan Haerlem. Schiedam. Jan van Schagen, Claes Dircx, Secreta-
cnde ris. Mr. Lambrecht. Gorichem.
Fan Delft. 1 Volpert Matyfz, Jan Sasbout, Hoorn.
ende Mr. Pieter,
Mr. Huge. ende
Fan Ley "en. Gerbrant. Gerit Boeckels, Enckhuyfen.
ende Zeger Jacobis,
Dirck Floris. ende
Amfterdam. Jacob Allertfz.
Cornelis Buyck, Edam.
ende Mr. Jan , Penfionaris.
Mr. Andries. Munnickendam.
Gouwe. Clas Claes,
Jan Dirx, Out Claes,
ende ende Mr. Dirck. Cornelis Janfs Reyfer,
Fan Rotterdam. Van Alckmaer.
Joost Janfs , Burge- Andries Pieterfs. meefter.
X^vle Gedeputeerden van den Staten, heb\_J ben eendrachtelicken geantwoirt , da! hier queftie ende verfouck was van te conquefteren het Coninckryck van Denemercken, 'i welck in den macht van die van Hollant nyei en was te furneeren die Scepen mit hueren toebehoiren, fulex geproponeert hadde geweest, gemerft die Coninck van Zweeden die Sonde ingenomen hadde , ende fterek was ouer d< viertich Scepen , waeromme die Gedeputeer
dei
xi.AptiliSk
:Pag. 245. ï



r v6)
la.Aprilis,
den fuftineerdén dat de Keyferlicke Majefteyt of die Coninginne befcryuen moefte een generael Dachuaert van allen den Landen van herwertzouer, gelyck men altyt geufeert heeft alffer ducht van oirloge geweest es , tegens Vranckryck, Engelant ende andere Landen, in wekken faken die van Hollant mitten anderen Landen wel contribueren moeten. Endë alfoo deefe fake van geen minder conditiën en es, foe behoirt men den voirfz Landen oick te befcryuen , ende wat daer geconfenteert fal worden, daer willen die voirfz van Hollant gaerne heure portie inne betaelen, ende de fake na heuren vermogen aduanceren. Ende anders en ftaet hemlieden nyet te doen in geender manieren, begerende dit in den beften ouer' te willen fcryuen an der Coninginnen: mits oick ouerfcryuende wat deefe toeredinge wel coften foude , fonderlinge indien de voirfz Scopen achterbleuen , als te duchten ende zeer aparent es, coften foude meer dan vier hondert duyfent guldens behaluen fcaede ende interest.
T\Aer op de voirfz Heeren endë CommifTariffen zeyden dat zy nyet en fouden derven fulex ouerfcryuen, maer dat de Staten 't felfde Helden by Gefcrifte, ende dat men dat ouerfonden, 't welck zy nyet en twifiëlen noch zeer qualicken genomen fal worden van der Coninginne , die fal mogen feggen dat die van Hollant hem feluen nyet helpen en willen , hoe foude zy dan d'ander Landen daer toe kon* nen induceren. Wekker ander Lande Beeden
hier



'( 477 )
hier inne geemployeert fouden worden, mit meer induótien.
DAer op die Gedeputeerden repliceerden j dat zy geen laft en hadden yet te ftellen bv Gefcrifte, zoe hemlieden nyet by Gefcrifte ceeeuen en hadde geweest; ende dat zyhen feluen begeren te helpen, bleeck daer vuyt, dat zy beréyt Zyrt te contribueren ende alle affiftentie te doene mitten anderen Landen , den welcken die eere ende proffyt van der Keyfer, zoe wel roert als die van Hollant.
Die voirfz Commiffariffen feyden geenen laf te hebben anders te proponeren dan zy ge daen hebben , ende de voirfz antwoirt nye eaerne ouerfcryuen en fouden, begerende da de voirfz Staten beter rapport doen wilden , en de enich eerlick confent innebrengen, üae men de Coninginne mede mach contenteren dat men nyet feggen en mach dat die: van Ho lant hem feluen nyet helpen ofte defe fake ny< vorderen en willen, 't welck defe Landen tc eewige dage tot verwyt ende irrecuperable ic, de commen fal.
DAch van andermael raport iffer genome by den voirfz Gedeputeerden, die lutt hoeps hebben van breder last. Welcken dac wefe fal den 20. defer felfder maent, fauens de Herberge.
DEn Gedeputeerden es apart gefeyt ende g raden dat zy inbrengen ende confenter I. Deel. Hh fc
1535-
\
I
t
t
r >
:t t
n
h
in
e-
:n u-



( 478 )
1535li.Aprilh
Pag. 246.
i <
^
<
i
«
3 ï 1
fouden een eerlicke fomme van Penningen om defe fake te vorderen, mit conditie zoe verde alle d'ander Landen daer mede in confenteren elck heur portie naer aduenant. Indien d'ander Landen nyet confenteren en willen, zoe fouden die van Hollant geexcufeert fyn ende heure Penningen behouden, ende fouden alfoe danck begaen fonder coft, want wel te prelumeren es dat d'ander Landen an defe oirloge nyet willen en fullen, &c.
r\l& Commilfarilfen hebben gefonden de Sancto Petro, an de Coninginne tot Gendt mitte,voirfcreuen antwoirt, ende,een Staetken 3at defe toeredinge coften foude meer dan vier dondert duyfent guldens.
JN deefe Dachuaert hebben wy Gedeputeerde op te fake van den Congiegelde van 't vuytvoeren van den Coren gedaen ons raport voir de volle Staten, ende zy hebben geappropeert ende gelaudeert die propinien den Heeren ende anderen dié ons gealfifteert hebben redaen. Ende es geconfenteert te maken enie te vorderen den ommeflach van den Landen )p ten 5. February bouen geaccordeert, ende lat elck fyn achterwefen als Amfterdam fullen nbrengen, ende men falder op delibereren,
^y illem Henricx van Enckhuyfen, es gefeyt dat hy fyn actie heeft tegens de Stadt enckhuyfen , of die hem ter Dachuaert tot Brenen anno 1530. gefonden hebben gehadt, om >etaelt te worden van fyn Dachgelden, alzoe
't Lant



( 479 )
h Lant hem nyet te wercke geftelt en heeft, noch oick die van Amfterdam die den heuren betaelt hebben.
T"|At Glas an de zuydtzyde van der Kercke, begeert by Schout ende Gerechte van den Hage j fullen fy raport doen. Negatyf ut infra.
Dachuaert in den Hage
Vrydaechs den 21. Aprilis anno 153°"* naer Paeffchen.
Om anderde male teant- waer zy willen, daer
woirde op te voirgaen- toe de Staden mochten
de Propofitie van den prefenteren een quote
vyf en twintich grote van Penningen, om de
Scepen, tien Boeyarts, Coninginne te contente-
eerufl mit Gefchut , ren als voiren.
Cruyt, dubbelde Man- PR JE SENTEN.
nen van Boetsgefellen, Van de Edelen.
Stierluyden ende Vic- Heere Jan van Duvoir-
taille voir den feluen. de, Ridder,
Des fal de Keyfer of- Florys van Kyf houck.
ie Palsgraue die Knech- Gerit van Poelgeest,
ten feluer viftailleren ' ende
ende '£ fold betaelen Floris van Wyngaer-
mit allen heuren behouf- den.
ten, ende fullen de Sce- ' Van Dordrecht,
pen, de Knechten tot Mr. Jooft Bets.
Coppenhauen gebracht 'Van Haerlem.
' hebbende, wederomme Jan van Schagen , cnt.flegen zyn te varen
Hh a en
1535.
iz.Aptiliu
9.\.Aprili%i Pag. 247.



C 480 )
ai. Aprilis,
Schiedam. Claes Dircx, Secretaris.
Van Alckmaer. Andries Pieterfs.
Hoorn. Mr. Pieter Jonge,
ende Gerbrant Dircx.
Enckhuyfen. Zeger Jacobfs,
ende Jacob Allertfz.
Edam. Mr. Jan, Penfionaris.
Munnickendam. Claas Claes,
ende Cornelis Janfs.
Die Gedeputeerden van den Staten hebben eendrachtelicken geperfiifeert in heure laetfte voirgaende antwoirde , te weten dat hemlieden in geender manieren geraden en es Scepen toe te reden, of daer voiren te fpreken , noch oick enige fomme van Penningen daer toe te confenteeren. Maer mitte generalité van den anderen Landen van herwertsouer fyn bereyt te contribueren heurlieder portie naer aduenant foe verde die confenteerden. Anders behoiren die van Hollant mit heure Beeden te volftaen, ende die Keyfer mach defel.
ende Mr. Lambrecht.
Van Delft. Jan Sasbout, ende Mr. Huge.
Van Leyden. Gerit Boeckels,
ende Dirck Floris,
Amfterdam. Mr. Jan Teeing,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircx,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Joost Janfs, Burgemeefter.



( 4» ï )
felue employeren, ende mede doen als hy verftaet dat hy mitten Beeden van den anderen Landen doet, die hy verftaet in deefe fake t'employeren. Begeerende hier van der Coninginne t'aduerteren ende ongemoeyt te blyuen , &c.
Die voirfz Heeren ende Commiffariffen hebben gefeyt als voiren dat zy deefe antwoirde nyet en derren ontfangen, ende dat zyMr. Pieter de Sanfto Petro mit fekere InftriióHe ge mae& tot voirdeel van den Staten gefondet hadden by de Coninginne, om van enige diffi culteyt t'aduerteren, den welcken zy wel ge meynt hadden op huyden t'huys geweeft fou de hebben gehadt, mit die beliefde van der Co ninginne, dien zy oick van vre tot vre verwacb ten* lallende den Gedeputeerden van den State te blyuen, ende te verwachten zynder comt fte, behaluen Delft ende Leyden nagefeten f< men terftondt befcryuen wederomme te commer
Op defen dach es conclufie genomen by den Stc ten op ten nauolgende Poinclen , ut fequitur,
TE verfoucken an myn Heere van Hoicl ftraten Stathouder, dat hy het Octrc ende beliefte van den Keyferlicke Majeftey roerende die annextie ofte unie van Utree mit fyn platte Landt, an't Landt van Hollanc
INsgelicx van de Scepen vuyt defen Landi te mogen Vracht laden in Spaingen, n} tegenftaen.de die pragmatique by den Scippc Hh 3 v
i\./lpriliti Pag. 248.
t
tl (r ll
1- Utrecht tn y Hollant . t'annexe*
ltren> t.
:n VandeSce».
gj-pen in Spaingen te mogea
in ladga.



nX.Aprilh.
t t i
Omme-' flach t'exe- cuteren. (
J
1 1 c c
1
a
Drie hon- £ den dertich ] guldeuverfcoten by -i Amfterdam. e I $
( ;
van Spaingen ter contrarie vercregen, deweic* Ke die Keyferlicke Majefteyt gelimiteert ende geextendeejï fouden hebben defe Landen van Hollant daer nyet inne begrepen te weien , Dick achteruolgende den Brieuen van defe twee faken wefende in handen van myn voirfz Heere , dien zy bidden gat hy ter executie wilt ftellen.
r^lt es myn Heere op 's anderendaechs by *^ den Eedelen ende Steden Dordrecht ,' Haerlem ende Amfterdam, in abfentie van d'anr Ier verthoont, achteruolgende de voirfz con:lufie, ende hy heeft beloeft zyn Memorien mer te fien, ende mit die van Utrecht te fpre£en.
[Tem es oick eendrachtelicken geconfenteert dat de Rentmeefter fal fommeren ende executeren den ommeflach geconcipieert den 5. february voirfz, mits daer inne Hellende die iropinien ofte gratuiteyten fichtent tot Bruffel »y den Gedeputeerden beloeft ter caufe van en Congien ende vuytvoeren van den vreemple Coren, die 't Landt geaffifteert hebben in leur O&roy. Maer van nyeuwe gratuiteyten ls by den Audiencier Penfart geeyfcht, esne;atyf. Mitsgaders die drie hondert dertich lynsgulden geeyfcht ende verfcoten by die ^an Amfterdam in de affairen van Ooften. Vaeromme elck gefeyt es dat zy nyet gelden n fullen in de vyftich Rinsgulden tfiaers van 'auwels van Verffelen by den vyf Steden ver>geït; beloepende de portie van Amfterdam
vier



C 4B3 )
vier Rinseulden tfiaers in de loopende Renten, die mek in de loflinge nyet gehouden en zyn.
TTem het Glaes geeyfcht by die van den Ha1 ge in de zuydtzyde van der Kercke, es oick negatyf.
TTem my es gelaft te teyckene de reyfen van 1 (ien Gedeputeerden die bouen geweeft nebben of reyfen fullen, nyettegenftaende dat ïr t voirleden jare daer queftie af es geweest Ende dat Bets myn reyfen teyckenen fal m dien ick 't verfoucke , 't welck ick verfoch ende hV geteyckent heeft eens, ende daer naer ei hebbe ick Mr. Claes Bartolomei die m Bet plaetfe gecommen es nyet verfocht te teycke nen.
Op den 04. Aprilis anno de voirfz M)
Pieter de Santto van der Coninginne gecomme i zynde.
HEbben die Graue van Hoichftraten Stad 'houder, die Heere van Affendelft eerf Raedt in Hollant , ende Mr. Vincent Corw lifs Raedt ende Gecommitteerde van der * nantie der Keyferlicke Majefteyt, den Ged puteerden van den Staten van Hollant in d< Hage vergadert zynde, vethoont vuyt' crac van een Credentiebrief van der Coninginne gefcreuen den 20. der feluer maent tot Day Ie hoe dat hare Majefteyt mitte voirfz ai woirde van den Staten haer ouergefonden nj -Hh 4
21 Aprilis.
Glas van den Hage.
Reyfen te teyckene.
■Pag* 249*
t 1
5
*t ^.Aprilis.
i
:e
i-
ï"
;n rit
V*
nitette



i«6
( 484 )
te vreden en es, alzoe de Keyferlicke Majefteyt, die Coninck van Roemen ende haer Majefteyt gefloten ende ged libereert zyn, den Palsgraue affiftentie te doe i tegens den Hertoge van Holften , ende hem te brengen in 't JKyck van Denemercken, daeromme fy wilt dat die voirfz Staten t'heurlieder coften toemaken ende reden fullen van ftonden an mit alder diligentie , dertich grote Scepen ende twaelf JBoeyers mit dubbel Equippaigne van Boetsge^ lellen, Stierluyden, Scipperen, Vicxuaillen, Oeicut ende Cruyt, om vier duyfent Knechten te brengen binnen Coppenhauen in Denemercken, welcke vier duyfent Knechten alleen yerfoult ende gevietuaiïleert fullen worden by naer Majefteyt, die op commende wegen zyn , ende by faulte van de voirfz Scepen, het platte Lant van Hollant grote cost ende fcade andoen fullen, dat beter verhoet ware, mit meer verhaels,
J£Nde alzoe defe Petitie van vyf grote Scepen ende drie Boeyers vermeerdert ende groter was dan d'eerfte bouen, ende dat dit comminatie was ende tot vorder verloop mochte commen. Soe hebben die Gedeputeerden drein de meninge waren bouen te feynden, op dat zy nyet behaelt en fouden worden van der Coninginne dat zy dit anderde mael nyet geyaporteert en hadden, &c. begeert raport tot ten 38, Aprilis toe, hoewel zy wel wiften dat Zy geen anderen last gecrygen en fouden. Ende den Raedt heeft Mr. Reynier Brunt mit Mr. Pieter de Sancto mit fekere Inftructie gefonden terftont an de Coninginne. Dach-



C 485 )
- Dachuaert in den Hage
Op ten 28. Aprilis voifz ,
op het fcriuen van der Coninginne hiei voiren verhaelt.
PRiESENTIBUS
Heere Jan van Du- ende
voirde, Jan Sasbout.
en(je Van Leyden.
Willem van Alckma ,. Gerit Boeckels,
Ridderen. e"de
Florys van Kyfhouck, Mr. Symon.
Gerit van Poelgeest, Amfterdam.
Adriaen van Matenes- Mr. Jan Temg Do
fe, toir»
Floris van Wyngaer- ende
den Mr. Jacob Huylfer
enfJe Burgemeefters.
Adam Verduyn. Gouwe.
Van Dordrecht. Jan Dircx.
Mr. Joolt Bets, ende
ende Mr. Dirck.
Damas Philips. Horen
Van Haerlem. Mr. Pieter die J01
Mr. Lambrecht, Se- ge.
cretaris. Edam.
Delft. Frederick Symon.
Mr. Huge van Eyn- Munnickendam.
<je Cornelis Ryffer.
D
Ie voirfz Gedeputeerden hebben ter ant¬
woirt gegeuen aar aeie jreuue acci wir
Ï53& tB.Aprilib
Pag. 250.
c9



r 486-;
ÏS3.
SB.Aprilis,
1
Pag. 351.I
fuys es ende geen ander antwoirt en fouden konnen geuen dan fy gegeuen hebben, van mitte Generalité van allen d'ander Landen des Keyferlicke Majefteyts van herwertsouer te doen als een goet Lidt, want den Landen van Hollant buyten dien nyet mogelicken en es te doen, om veel redenen die by Gefcrifte geftelt ende den'Staten rypelicken geuiliteert fyn geweest, om der Coninginne te remonftreren , op dat Hollant vuyter oirloge blyuen mach , ende dat die Knechten in 't Lant nyet en gaerden. Ende oick te remopftreren dat de Knechten van den Hertoge van Holften ende van Gelre tot twee duyfent toe gemonftert ende in 't Graeffchap van Benten lagen, die in Hollant fullen ftaen als des Keyfers Knechten t Scepe fullen zyn.
T"\le Gedeputeerden die mitmy geweest zyn J-/ tot Bruffel zyn van de Eedelen Gerit van Poelgeest ende Adriaen van Mateneffe. Van Dordrecht Mr. Jooft Bets. Haerlem Mr. Lambrecht, Secretaris Delft Mr. Huge van Eynde. Leyden Mr. Symon van Affendelft. Am[terdam Mr. Jan Teyng, Jacob Huyfen Bur^emeefteren ende Mr. Andries, Penfionaris, die van Oudenarde quam. Van der Goude Mr. Dirck, en van wegen den cleynenSteden üe Burgemeefter van Enckhuyfen,
[Tem welcke Gedeputeerden Sondaechs den laetften Aprilis fauens late gecommen zyn )innen Bruffel, verftaende dat de Coninginne iaer zyn foude Dynsdaechs den 2. May. Daer-
om-



C 4»? )
omme zy een Bode te paerde mit mynen Brief gefonden, es geweest tot Oudenarden an den voirfz Mr. Reynier Brunt ende de San&o , om te weten of zy ouer Bruffel by ons commen fouden, indien nyet, ons te willen adueiv teren van heure befongen ende antwoirde.
JTem op te voirfz 2. May voir middage omtrent acht vuyren, es Mr. Andries by ons tot Bruffel gecommen, feggende dat hy last hadde te feggen den Staten van Hollant, dat de Coninck geaduerteert was van heurlieder comité, ende dat zy wederomme te ruggetrecken fouden fonder by haer Majefteyt te commen want zy den voirfz Brunt ende de Sancto wel verftaen ende hemlieden last gegeuer hadde die gereeden waren ouer Gendt, end< dat nyettegenftaende den remonftrantien end fwaricheden , haer Majefteyt wilt ende laft. den Heere van Hoichftraten mit den Scepei ende ander Equippaige voirts te gaen ende to effeéte te ftellen, &c,
ITem op namiddage zyn Poelgeest , Bets Teyng, mit my, geweeft by Palerme, dat wy onfen last mit monde verthoont hebben begerende adreffe ende gehoirt te zyn by dc Coninginne, nyettegenftaende 't raport va Mr. Andries voirfz. Daer op Palerme an woirde dat hy nyet by geweest hadde daer he: dat gelaft was, waeromme hy ons remitteert an den Hartoge van Aerfchot datwyhemfpr ken ende beyden onfe befloten Brieuen v; den voirfz Commiffariffen gefcreuen an d
153.?.
\%./ipriliu 2. May.
i
1 t
»
r
»
r
11
k le
:n :r 3-



r 488 ;
a. May.
Coninginne, hem prefenteren foude om an haer Majefteyt te befcicken, aldaer comende foe fliep de Hertoge, ende daer naer fyn daer gecommen ende by hem gegaen op te Camer, eerst de Heere van Molenbais, die wy fommierlicken verthoonden*dat ons onmogelicken was te doene die wille van der Coninginne, mer mitten ander Landen wouden wy thoonen te wefen goede Onderfaten , begerende ons t'addrefièren an hare Majefteyt om te remon^ ftreren onfe redenen ende periclen daer 't Lant van Hollant inne was, ouermits den twee duyfent Knechten van Meynart ton Ham in den name van den Hertoge van Holften, ende Molenbais fcheyde van ons, als haeftich te gaen by den Hertoge, feggende daer fyn wel ander nyeumaren ende veranderinge van de faken, of diergelicke woort. Daer na fyn op des Hertogen Camer gegaen den Treforier Generael die wy nyet en feyden, alfoe ick hem in 'tpasferen tot Mechelen gefproken ende van als geinformeert hadde; daer na quamen Nigri ende Score die wy oick gefproken ende onfe twee Brieuen gegeuen hebben om te geuen den Hertoge indien zy daer raedt hielden, of der Coninginne , ende dat wy gehoirt mochten worden. Tewylen zy bouen waren quam Mr. Rombout Secretaris by ons beneden in de Saele, ende vraechde ons na die fituatie van de Plaatfe van AlmeloQ, 't welck wy vermoeden of zy tydinge hadden van den voirfz Knechten, alzoe Jorys Otte de Bode gecommen was, ende dat 't felue wefen mochte dat Molenbais feggen wilde van veranderinge. Maer in 't fcey-



éenende de Heeren afcommende, feyde Schore dat Molenbais gaen foude by Coningmna mitten Brieuen, ende dat wy in 't Hof fouden verwachten antwoirde. Ende m 't Hof wefende es daer de voirfz Secretaris gecommen mit beyde die Brieuen, feggende dat wy hem fouden volgen by de Heere van Palerme als wy deeden, ende Palerme feyde ons dathyop 's anderendaechs (feq. Crucis j foude gaen by der Coninginne, ende ons dan geuen antwoirt. Op Crucisdach namiddage es by der Coninginne geweest, ende heeft ons gelaft by Mr. Symon te commen 's anderendach, te weten Donderdaechs te acht uren in fijn Huys, ende daer commende zoe was hy te feven uren ontboden by der Coninginne, ende te thien uren van daer commende , deede hy fyn excufatie dat hy vrouch te Houe geweest hadde, ende dat hy noch geen Miife gehoirt en hadde, dat wy daeromme patiëntie hebben wilden tot namiddage. Ende te twee vuvren zyn wy ailegader by hem geweeft, ende heeft ons geparfuadeert mit veele redene dat Hollant die Scepen toemaken ende voir refponderen moeften. De Keyferlicke Majefteyt fouder' zyn oirloge al maken, ende zoe doen dat 't Lant te vreden zyn foude, welck Lant van Hollant bouen allen daer by geproffiteert foude worden, alzoe zy dyckwyl gefeyt hebben dat alle heur weluaert hangende was an Ooftlant ende an de Vaert, &c. Wy fuftineerden onfe Inftructie die wy hem by Gefcrifte ouergegeuen hadden ende alzoe wy anders nyet en conden verwer uen, zoe baden wy te weten wat de Conin
gin
1536. 2. May.
Pag. 252. >



1536*. 2. May.
Bram van Delft op Crucis.
Dach*
( 49o )
ginne in defe faken doen wilde, ende den voirfz twee Commiffariffen, geantwoirt mochte hebben. Daer op hy mit dificulteyt ende in 't fecreet feyde, dat de Coninginne laft hadde gegeuen te belaften die Domeynen van den Keyfer in Hollant omme mitte Penningen dien oirloge te doen. Daer mede fyn wy gefcheyden. Ende fauens commende tot Mechelen hebbe* ick myn raport gedaen an de Heere van Nasfou, ende 's anderdach vrouch zynder by geweest BetS ende die van Amfterdam > ende hy begeerde dat men van hem nyet en wilde boer> fcappen, het waer genouch dat hy goet Vriendt was van Hollant, &c. Comende t'Antwerpen hebben wy tydinge van den Brant van Delft vernomen. Ende Saterdach den 6. May hebbe ick myn raport gedaen an Hoochftra* ten, &c.



f 491 )
Dachuaert befchreuen in den Hage
'sfVoonsdachs den 24. dach van Meye anno 1536.
tot verfouck van. der Stede van Amfterdam die den Gedeputeerden van den Raedt ten verfoucke van de Coninginne nyet en hebben , willen toelaten te equipperen ofte toeruften . den voirfz dertich Scepen van oirloge op cost van den Keyferlicke Majefteyt , ten ware dat zy. eerften mit den Staten van Hollandt communicatie gehouden fouden hebben gehadt.
P R .JE S E N T I B U S.
Van de Edelen. ... Van Leyden.
Adriaen van Materies- Gerit Boeckels, fe, „ ende
ende , Dirck Floris.
Florys van Wyngaer- Amfterdam. den. Mr. Andries, Penfio-
Van Dordrecht... naris. Mr. Jooft Bets. Vander Gouwe.
Van Haerlem. Willem Jan , Burge j
Mr. Lambrecht , Se- meefter.
cretaris. Van Rotterdam.
Van Delft. .Jooft janfs, SecretaVranck Pieteri'z, ris.
ende Schiedam. Mr. Cornelis Aerts. Claes Dircx., Secretaris.
Cs-
4. Maj.
Pag. 253»



24. Mar}.
Meynai van Ham.
( 492;
'Gorichem. Hoorn."
Adriaen Janfs, Heyndrick Dircx.1
ende Enckhuyfen.
Volckart, Secretaris. Ende andere.
Die Gedeputeerden gehoirt hebbende die redenen waeromme die van Amfterdam wel wilden dat geen Scepen van oirloge in Hollant toegerust en foude Worden, hebben gefeyt dat alzoe dë Coninginne propoest gemuteert heeft, ende gdrefolueert es de Scepen toe te ruften tot coft van den Keyferlicke Majefteyt , daer die Heere van Beueren die Ouerfte af fyn fal, 't felue wel lyden mogen, behoudelicken dat Beueren hem nyet dragen en fal als Admirael, fonderlinge ouer den Onderfaten van Hollant, in welcken geualle zy appelleren ende hem oppoferen fouden moeten, tot conferuatie der Preuilegien van Hollant, die geen Admirael en kennen. Behoudelicken oick dat die Equippaige ofte toeruftinge oick gefchie in Zeelant, daer veele vreemde groote Scepen zyn badt dan in Hollandt, voirfien van Gefcut, Volck, ende andere Gereetfcap tot c-'rloge dienende, begeerende an den Raedt 't felfde alzoe te verfoucken an de Majefteyt van der Coninginne.
t TTem alzoe 't Lant van Hollant open leyt ongedefendeert van Volck te paerde ende te voete. Ende dat Meynart van Ham mit drie duyfent Knechten leyt in den Dam voir Groeninge, hem feggende te wefen een Coninck van der Scippen, een geeffel Gods, die 't al om-



C 493 )
efauea ende definiëren fal, ende oick dat hy een Capiteyn ende Gealligeerden es mitten Hertoge van Holften, ende gefcreuen heeftan de Stadt Amfterdam, dat indien enige Sceper van oirloge toegeruft worden, hy defelue Staal mitten Ommelanden ontfeyt te vier ende tf fwaerde. Verfouckende daeromme die Statei an den Raede te fcryuen an de Coninginne ende te verfoucken dat haer Majefteyt dei Heeren van Buyren als Cappiteyn, ende Hoicb ftraten als Stadthouder expreffeltcken lafte; ende beuelen wille zoe veel Volcx te paerd ende voete an te nemen , dat genouchi zy 01 Hollant te defenderen, als zy voir de Keyiei licke Majefteyt verantwoirden fullen willer Ende te beletten daer deur den voirfz Meyiiai P-een andere argre nyeuwe Sefte op en ita dar der geweest es,
TNs*elicx oick te fcryueii dat haer Majefte? A den Gedeputeerden van Delft corte ene goede expeditie doen willen, ende fulcke gr de, dat de Stadt haftelicken wederomme o] <retymmert ende gepopuleert mach wordei Want wifte die Heere van Gelre Gealhgeen van den Coninck van Vranckryck ende Hc ften, mit Meynart, lichtelicken Delft innen men , ende Delf<hauen fterek maken foudi dat de Landen Brabant, Vlaenderen, Holla ende Zeelant tot malcanderen nyet comme noch den Stromen nyet gebruyeken en foud mogen, &c. Ooick dat men letten wilde o me enige Scepen te leggen op die Suyderz< de, tot deffentie van defelue, &c. h Deel, li 1
1536. 14. May..
L Defentie van den »Lande, l
l
11
l. t ►
rt Delft te e fuccuteteü»
l>l.
Ie
e-
-» nt
i*
tvt m-
:e'Pag. 254'.



«4. May.
<
}
i 1
I f
i l t i 3
€ t l
i
C 494 >
CV? welcke remonftrantie ende verfouck, myft _ Heere van den Raede van Hollant geantwoirt hebben, dat zy fcryuen ende yemant van den Raedt an de Majefteyt van de Coninginne fcicken fullen, aduerterende van al dat voirfeyt ïs. Maer alfoe de faken groot ende laftieh zyn, begeerden dat die voirfz Staten oick enige vuyt hemlieden deputeren an de Coninginne ende an de Heere van Hoichftraten, ende by fyn aduys voirts an de Heere van Buren Capiteyn Generael die tot Utrecht ende Buyren zyn, dat fy gefaemptelicken oick an de Coninginne fcryuen ende verfoucken wille bejel te hebben Paerden ende Knechten an te lemen, zoe veele van noode wort tot defentie /an den Landen, ende te beletten het quaet dat )p handen es.
QAer op die Staten geantwoirt of gerepliceert hebben an de Coninginne nyet te cicken, om dat zy in de laetfte reyfe geen getoir tot Bruffel gecrygen en konden op heur xcufatie, waeromme hem nyet geraden en was ie voirfz Scepen te equipperen op hueren coft iuyten andere Landen 4 't welck alzoe eerft ran haer Majefteyt geeyfcht ende verftaen was. ►laer de voirfz Staten fouden gaerne fcicken 'Utrecht an Hoichftraten, ende voirts tot Buyen, daer toe zy gedeputeert hebben tot my 'Iorys van Wyngaerden, Meefter Jooft Bets, nde Adries Penfionaris van Amfterdam. Ene die voirfz Heeren ons gehoirt hebbende , ebben vuyt eenen monde alleens geantwoirt, ïggende dat zy al dat voirfz es wel wiften,
en*



c 495;
ënde dat de Heere van Gelre gereetfcap maecte die ouer de fes hondert Paerden gemonftert hadde, 't welck zy an der Coninginne gefcreuen ende last of commiffie verfocht hadden van Paerden ende Volck an te mogen nemen, maei haer Majelleyt en hadde daer noyt antwoirt op gefcreuen $ ymmers hadde gefcreuen dat beyden die voirfz Heeren heur Benden van den Paerden feynden fouden by den Stadthoudei van Vrieflant $ dien fy laft gegeuen hadde te ftaen den voirfz Meynart, recht of hy lichtelicken te ilaen ware ende gellegen foude willer zyn, 't Lant van Hollant te voiren geuende de Heere van Gelre, die lichtelicken daer in ne foude mogen ftaen. Daer op beyde di< Heeren wederomme gefcreuen hadden, dat z} heur Benden nyet van hem fouden laten gaen ende 't Lant in hazart ftellen, ten ware dat ha re Majefteyt hemlieden fonde een Atfte mit ex pres beveel, belouende dat zy van alle incon uenienten die fouden mogen opcommen, ge excufeert fouden worden voir den Keyferlick Majefteyt, die hemlieden toeficht van Hollan ende andere beuolen heeft. Ende hadde als noch begeert gelaft te zyne om Volck an t nemen als voirfz es , maer en hadden gee hoope dat hemlieden enige laft of fecours va bouen commen foude, ende en willen geene trooft, dan dat hemlieden dochte dat die Stï ten ouerleggen ende raedt foucken wilden 01 Geldt, zy willen raedt om Paerden endeKnecl ten, dewelcke hebbende, foude huer Perfoei nyet fparen, ende moeiten zoe fterek zyn è zy in eenen hoep mochten leggen in Gelde I i a lam
24. Ma\
i
»
t
e 1
tl tl
n
t-
'S
it
rIt



( 496->
34. May. j
■
Pag. 255.;
i
\
j
e*. Juny.
andt voir 't hooft van den Vyanden, dat waer iet fekerfte ende minfte cost, dan alledeFronieren te befetten daer geen courfen mede beet en foude worden. Beyden de voirfz Heeren hebben oick zeer misprefen die toeredinge /an den Scepen, daer een nyeuwe oirloge meie verweckt wordt , ende wel hadde mogen pertrecken tot bequaemder tydt. Soe dat de /oirfz Heeren wel accordt fchynen te zyn, ;nde feyden van als geaduerteert te hebben de Graue van Nalfou die van heurlieder aduys ivel es.
WfY voirfz Gecommitteerden hebben extraordinaris coften gehadt van tuffchen beylen den voirfz Heeren te reyfen. Ergo geloten te ftellen acht dagen voir vacatiën.
TTrftont hier naer es de Heere van Buyren gereyst te Houe, aldaer tot Bruffel een generael Dachuaert befcreuèn es van allen den Landen van herwertsouer , behaluen VriesÜant, Oueryffel ende Utrecht.
Dachuaert generael van allen den Landen van herwertsouer , tot Bruffel befcreuèn te wefen by de Majefteyt van der Coninginne
Den 12. Juny anno 1536.
Om te anhoiren hueren Keyferlicke Majefteyt, laft hy de Heere van Ende de Cancelier va» Reulx gebracht van den der Ordre Nigri, heefp
is



( 497 )
Ae Propofitie gedaen den Penninck feftien., *s Woonsdaechs den omme mitten gereden 14 Juny op Sacra- Penningen in de oirlomJntsmelt, daer toe ge te ^genbehe^. ick my refereere om der Welke Rente geloft Julcorthlyt , zoe defelve len mr den mm, felue elck lant gegeuen es ordinaris Beede tot by Gefcrifte. Ende elcken termyn naer adVrydaechs den 16. Ju- uenant daer de Steden ny\ es ons van. Hol- de Penningen af m lant gedaen een Peti- handen houden jullen tie van hondert twin- om te loffen, daer de tich duyfenr gulden Majefteyt van de Co eens gereet te hetae- ninginne J&evan ge len , tYeen helft Ba- uen fal, &coickh mirfe ende d'ander de corte propofitie blyc Lichtmiffe naeftcom- kende. Ende begeerd mende. Ende hondert een goede vruchtbar dwfent gulden tfiaers antwoirde binnen vyj tot fes jaeren toe voir tien dagen , daer hat ordinaris Beede , be- Majej^^fou^. ginnende ende verfchy- PR^SENl EN, tiende den eerften ter- Gedeputeerden van c myn van een half jaer Edelen St. Jan 1537-, Heere Willem vs
KerLiffe HZ6. den Alckma, Ridder, laetften termyn van de ende oude Beede fal expi- Gerit van Poelgeeft reeren. Ende dat de Fan Dordrecht Staten van Hollantfou- Die Schoutet Jac den willen verfegelen Willems, op te felue ordinaris ende Beede fes duyfent gul- Mr. Jooft Bets, fans tfiaers, ter lojfe
li s '
153&
2. lm f
e
e
r
U .n



r 493;
tS%S. Van Haerlem. Van Leyden
3m- Jan van Scagen, Bui- Mr. Symon van AlftnPag. 256. gemeefter, delft.
ende Van Amfterdam.
Mr. Lambrecht. Cornelis Buyck,
Van Delft. ende
Jan Dirx, Mr. Andries.
ende Gouwe.
Mr. Hqge. Mr. Dirck, Penfiona-
■ 5
ris.
Die voirfz Gedeputeerden van den Staten van Hollant, feyden geenen last te hebben om t'antwoirden, maer fouden gaerne doen goet rapport, haer Majefteyt aduerterende dat ce Heere van Gelre ende van Holften waren verclaert te zyn voir den Coninck van Vranckryck, mitsgaders de Hooftman Meynart van Ham die mit drie duyfent goeder Knechten lach in den Dam voir Grueninge, dewelcke die Stadt van Amfterdam mitten Ommelanden, 't welck te verftaen es geheel Hollant, ontfegbrief gefcreuen hadden, indien zy enige Scepen toeruften ofte affiftentie deeden tegens de voirfz van Holften. Verclaerden oick dat alzoe de Keyferlicke Majefteyt in fyn fubjectie genomen hadde de Stadt van Grueninge, die voirfz Heere van Gelre qualcken te vreden was, ende fyn die Coopluyden iyefende tot Dordrecht ende elders befcreuèn van ftonden an t'huys te commen, dat nyet te gefchieden en plach, alfoe die Gelderfche fes weecken na indictie van oirloge, vry conuerferen mogen binnen Dordrgcht na heur Preuilegie. .Ver-
flaes*



/
( 499 )
claerden oick dat de Heere van Gelre fes hondert Paerden gereet hadde ende alle lyn Underfaten op befcreuèn hadde, daer vuyt wel te dencken ftont dat hy een cours foude doen op den voirfz Landen, die fcandehcker ende fcadelicker der Keyferlicke Majefteyt ende fynen Landen zyn foude, dan aller deere er.de proffvt die fyn Garnifoenen in Vranckryck behaelen fouden mogen. Verfouckende daeromme dat hare Majefteyt den Heeren van Buyren als Capiteyn Generael, ende Hoichftraten als Stadthouder, lallen ende beuel geuen foude van Honden an mit alder diligentie an te nemer zoe veel Volcx te Paerde ende Knechten te voete, daer zy 't voirfz Lant mede defende ren ende voir de Keyferlicke Majefteyt ver antwoirden fouden willen, fonder welcke de fentie die voirfz Gedeputeerden duchten da haer Majefteyt de voirfz Petitie nyet en fou de vercrygen,
HAer Majefteyt repliceerde dat die Gedepu teerden fouden willen confenteren ende hae laten forgen voir Gelre, hoopendede Keyferlie ke Majefteyt foude foe exploiteren, dat Ge re hem nyet roeren en fal. Daer op wy di pliceerden dat den Hertoge wel Geldt heeft ende te duchten es dat hy nyet vrefen en fal maer fal onfprekelicke fcaede doen, daer d van Hollant nyet op ruften en mogen. Ene alzoe haer Majefteyt haer verftoort moch hebben van veel replieken, zoe fijn die Ged puteerden vuyte Camer gegaen.
li 4 <
153*.
[2. JuHJ*
l t
r
I t»t
ie le te >



!$3& ., 12. Juny.
P»g. 357.
. C 500 ;
£)P Vanderendaechs hebben zy vergadert by de Heere van NafTou, Buyren ende Brederoede, verthoonende de voirfz antwoirt, begerende dat zy als Ingelanden fouden de Majefteyt van der Coninginne inforrneren, om te commen tot onfe voirfz verfouck, of dat zy ons fouden willen maken een pays mitte Heere van Gelre, of dat zy fouden willen 't Lant felue defenderen, 't welck beter ware dan dat die Vyanden fouden nemen, die voirfz Heeren fouden de Coninginne informeren of feluer comen defenderen, maer moeften de Staten het Geldt vinden waer mede. Ende hebben zoe veele gedaen dat de Coninginne op Sondaechs den 17. Juny op te Galerie, ter prefentie van Buyren, Bergen, ende de Heere van Noercarmen, ons luyden beloofde, de Heere van Buyren van ftonden an te feynden tot onfer defentie, ende wes Penningen hem gegeuen fouden worden totter defentie, foude haer Majefteyt ons doen corten van 't gunt dat wy confenteren lullen in de voirfz Petitie, daer mede wy gefcheyden zyn , hebbende oick communicatie van Delft dat zy Tolvry oner al mochten vaeren die ich heur fake wel hebben voirgeftaen.
£)P 's anderendachs zyn de principaelfte van den voirfz Gedeputeerden mit my geweest by de Heere van Buyren, ende hebben gefeyt dat indien hy een pays mochte gecrygen mit Gelre, 't Lant foude hem een goede eerlicke propyne doen, alzoe hy te voiren gefeyt had. de dat hy wat hoope hadde-.



( 5oi )
ENde de voirfz Heeren hebben mitten anderen Gedeputeerdens gefloten indien 't oirloge moet fyn mitten Gelderfchen, dat men die twee termynen van de ordinaris Beede verfchynende St. Jan ende Kersmiffe 1536. fal opbrengen tot defentie, nyet afcortende dan dat in de Acte van der Beede geipecificeert flaet, 't welck men Willem Goudt fal denuiy chieren, ut faclum ejl.
Dachuaert in den Hage
Den 26. Juny voirfz fc. Maendachs,
om t'antwoirden op te voirfz propofitie ende eyfch van wegen der Keyferlicke Majefteyt by der Coninginne gedaen.
PR/ESENTIBUS Van de Edelen. ende HeererT Gerit van Af- Adam Verduyn.
fendelft Van Dordrecht.
WarmontDamas Philips, Alckma, ende
ende Bets. Lochorst, Ridderen. Van Haerlem
Kyfhouck, Wouter van Beke-
Poelgeest, fteyn,
Floris van Wyngaer- Gerit van Zuyren >
den, ende Adriaen van Matenes- Mr. Lambrecht. fe Delft.
Mr. Cornelis Aerts;
li 5
l$3<S. I :a. Juny.
26. Juny.
»I



C 502 ;
aö. Juty. Pag. 258.
ï
<
I c
l l f 1 e e
| f n ï
ende Schiedam.
Heyndrick Aertfz , Claes , de Penfion*.
W.'esmeefter. ris.
Fan Leyden, Gorichem.
Dirck Floris, Huge van Seuenber-
ende gen.
Jan Boeckels, Fan Alckmaer.
Fan Amfterdam. d'Oude gewoolicke
Beyde Claes Gerits, Burgemeefter.
ende Horen. *
Mr. Andries. Henrick Dircx,
Fander Gouwe. ende
Willem Jan, Burge- Gerbrant.
meefter. Enckhuyfen.
Fan Rotterdam, Frederick Zegerts, loost Janfs.
Die Eedelen ter coredtie van den Steden, hebben by maniere van aduys vuytgefla;en fonde te opinieren, dat men in de plaetfe 'an de hondert twintich duyfent begeert voir extraordinaris Beede, hoewel zy die nyet zoe jenoemt en willen hebben, men foude mogen onfenteren tachtich duyfent guldens, tot affitentie van der oirloge, alzoe de Keyferlicke ilajefteyt feluer te Velden es, ende dit tot desntiê van Hollant , alzoe die Coninck van Vranckryck deur fyn Gealligeerde van Gelre nde Holften daer es, als de voirfz Coninck s cop ten Frontieren van Vlaenderen, Heneouwen , &c, Ende Hollant verloren, meer :ade ende fcande voir den Keyfer ware, dan len in Vranckryck foude konnen gewinnen, teeromme indien de fake blyue als die nu es,
foe



C 503 )
foe fullen de voirfz tachtich duyfent opgebracht worden, na dat den tydt ende noetvan der defentie eyffchen fal : maer indien pays wordt mitten voirfz Nageburen, 't welck zy hertelicken begeeren, zoe fulen de voirfz tachtich duyfent gulden opgebracht worden d'een helfte tot Kersmiffe ende d'ander helfte St. Tans Miffe commende, om die geemployeert te worden daer den Majefteyt beheuen fal. Want tot Kersmiffe commende zoe verfcheynen noch tachtich duyfent van de ordinarii Beede, ende twintich duyfent van de extraordinaris Beede, 't welck den onderfaten lafticl vallen fal, welverftaende dat elck mit fvn portie volftaeb fal, na ouder gewoonten, End< indien daer enige exceffiue inundatie, Brant, of Brantfcattinge ende diergelicke quade for tune ouer quame, dat foude fyn tot lafte end diminutie van der Majefteyt.
ALs van de hondert duyfent guldens voir 01 dinaris Beede den tydt van fes jaren du rende na de expiratie van de tegenwoordig Beede, daer op men begeert verfegelt te hel ben fes duyfent guldens om de gereede Pei ningen t'employeren in der oirloge tegei Vranckryck, die men loffen fal mitten Pei ningen van defelue Beede, naer aduenant d verfchynen fal alle termynen, &c. Segg< die voirfz Eedelen, dat binnen fes jaren wo derlicke veranderinge commen mach, die 1 nyemant ouerdencken en kan, daeromme confenteren tachtich duyfent gulden, 't wel die hoochfte ordinaris Beede oyt geweest e
1
26. 'jur,j>
I ï
e 11-
IS
1ie:n 1iute :k
H



«5. 7U») tag. 259,
1
51 1
j 1
4
1
( 504 Jf
ende dat voir drie jaren,. om t'employeren tot •defentie van Hollant, indien 't oirloge blvft indien t pays wort t'employeren totloffineè van de twee en twintich duyfent guldens tfiaers Verfegelt voir den Keyferlicke Majefteyt, dewelcke fijne Majefteyt beloeft ende Acte af gegeuen heeft van te loffen, 't welck nvet en es gefchiet ouermits d'affairen ende lallen die binnen middelen tyde opgecommen zyn, alsnoch oprammen fouden mogen. Ergo nyet te verfegelen, want verfegelen es anticiperen. Ende en loude t Lant nymmermeer van de oude voirgaende verlegelinge voirfz, noch van deler nyeuwe verfegelinge gevryt worden, &c. Behouden oick als bouen, dat elck mit fijn portie volftaen fal ende gevryt wefen in quade fortunen. ^
£)Ie Gedeputeerden van den Steden hebben veele inconvenienten geallegeert, als dat zy fichtent Coninck Philips doot; geleden dertich jaren, gedragen hebben die lallen van den Mrlogen tegens . Gelre , Vrieflant , Utrecht, Dofllant apart , ende oick mitten anderen Landen d oirloge van Vranckryck , daer zv lyet in verfchoent en fyn geweest, maer heb>eii gecontribueert, als of zy naest den brande gieten hadden, omme welcke particulier oiroge tegens heuren Nagebueren voirfz , die 'an Hollant opgebracht hebben allen heuren lereet, zoe lange fy gehadt hebben, ende nyet neer hebbende, hebben die Steden in 't partiuher elck op 't Corpus van der Steden verpcht zoe veele jaerlicxe Losrenten alsLyfren-



X 5ö5 )
ten dat zv hen behelpen moeten mit Haten en-1 de refpvten, fculdich blyuende wee, drie ja-ren min ende meer na dat elck belaft es; hierenbouen hebben die van Hollant voir de Keyferlicke Majefteyt vercocht ende t Lant belait Snit twee en twintich duyfent guldens t fiaers Losrenten den Penninck feftiene, ende es hemlieden beloeft een deel van de lefte Beede t employeren tot loflinge, 't welck hemlieden nyet •"gehouden en es, zoe dat zy noch blyuen m defcult, ende geen-verfegelinge meer en fouden konnen gedoen voir fyn Majefteyt. Item die van Hollant hebben tot diuerfche Honden moeten deruen die Zeylaige ende Negociatie van Ooftlant, welcke Zeylage die van Ouervffel ende d'ander Landen van herwertsouei eepermitteert es geweeft , daer deur 't Lan 5an Hollant gemineert ende geheel vuytgepu ende tot armoede gecommen es. Ende es ni teeenwoordelicken verboden Ooft noch Wei te zeylen, hoewel in tyden van oirloge profy te halen es, Weftvvaerts zeylende mitte Vlo *en Item 't es te duchten dat men dit jae nvet en fal mogen vifchen, noch ten Hannc vaeren, dat een van denprincipaelftenincomj ften ende proliten van Hollant es, mit mee anconuenienten van brantfeatten, ftillefate va den Vafalheeren, onderhout van Utrecht, welck al compt tot laft van Hollant, &> waeromme die van Hollant nooteheken pa^ ende negociatie hebben moeten of en mop;e nyet contribueren. Waeromme die Staten M Abel van Collier mit my gefonden hebben J fa Heeren van Naffou ende Buyren tot Gr
153(5. i6. JuttS.
t t t t
i* C
r n 't
s n r.
n i-



1536. »6. Juny.
Pag. 260. 3- July.
]
] ]
C 500-)
üe, oih te willen vinden middelen vart pays ofte unie mit 's Hertogenbosch * Utrecht Oueryffel ende andere Nagebuyrert van Gelre , om te maken een hoop Knechten daer men mede mach liggen in Gelderlant voir 't hoeft, dat hy nyet en befcaedige den voirfz Landen. Welcke laft de voirfz Heere van Buyren angenomen heeft te doen fyn befte, ende men fal danckbaer zym Ende de Steden aldus discordt ende diuersch van opinien wefende, hebberi genomen raport tot ten 3. July<
Dachuaert in den Hage
Den 3. July annó 1536";
P R iE S E N T I B U S.
Van de Edelen, ende
Affendelft, Mr. Lambrechfc
Warmont, Van Delft.
ende Mr. Huge van Ëyn-
rïeere Willem van de.
Alckma, Ridderen , Van Leyden.
Poelgeest, , Dirck Floris,
florys van Wyngaer- Gerit Boeckels,
den, ende
ende Mr. Cornelis, Penfio-
\dam Verduyn. naris.
Van Dordrecht. Amfterdam.
Jets. Doctoir ïeyng9
Van Haerlem. ende
tekeftayn, Mr. Andries. 'an Gerits van Zuyren,
(rOtk



( $0? )
Gouwe. E<im'
Willem Jan, Burge- Jacob Matifs*
meefter. . ende
Schiedam. Mr. Jan.
Claes Dircx. ^»» Oudewater.
Horen. Jan Jacobfz.
Gerbrant Dircx. Wourden.
ende Lambrecht van Naer*
Mr. Pieter die Jonge. den.
Die Gedeputeerden van den Staten gehoirt hebbende 't raport van Collier ende my, dat de Heere van Gelre hem dificil maecte ende Gruninge gereftitueert wilde hebben, eet hy foude willen verftaen tot pays. Soe zyn die Eedelen gebleuen by heur opinie voirfz zoe verde angaen die extraordinaris Beede van hondert twintich duyfent te confenteren, tachtich duyfent , t'employeren tot defentie van den Lande, ende op te brengen na den noet om den Knechten te betaelen, maer indien t pays wordt, fal de Coninginne die mogen employeren daer 't haer belieft, ende fullen opgebracht worden de helfte tot Kersmiffe, ende d'ander helfte St. Jans Miffe commende, gemerct tot Kersmiffe commende verfchynen van de loopende Beeden noch hondert duyfent guldens, dat laftich es, mits dien afflaen die ordinaris Beede voirfz, als Brabant oick afgeflagen heeft, ende mitte voirfz conditiën. Die van Dordrecht waren van als volcomelicken gelaft, indien d'ander Steden van gelycke waren. Maer alzoe d'ander diuersch ende nyet gelast en waren die gehoopt hadden op ons voirlz raport,
1530-



1536. Pag. 261
«.
r 508)
port;, zoe fouden zy volcommelieken bouen tot Bruffel gelalt. comrnen den 8. July fauens in de Herberge, my lallende te reyfen ouer Utrecht, ende myn Heere van Hoihflraten als Stadthouder van des voirfz es te aduerteren, fonderlinge van Gelre.
• Dachuaert geleyt tot Bruffel achtervolgende het affcheyt van den voirfz Dachuaert, om te antwoirden op te voirfz Petitie van hondert duyfent , te wefen tot BrufTel in de Herbergen
Den 8. July.
PR/ESENTIBUS.
Van de Edelen. Delft.
Heere Willem van Mr. Huge van Eyn-
Alckma, de.
ende Van Leyden.
Poelgeest. Gerit Boeckelfs,
Van Dordrecht. ende
Die Schout, Dirck Florifs.
ende Van Amfterdam.
Mr. Joost Bets. Mr. Jan Ting,
Van Haerlem. ende
Wouter van Beke- Mr. Andries.
ftayn , Gouwe.
Jan Gerits van Zuy- Willem Jan,
ren, ende
ende Ml. Dirck. Mr. Lambrecht.



Van Rotterdam. cleyne Steden die fo-
Joost Janfs, Burge- Bekerende waren
meefter. heur gracien. Ende enige: andere
Die Gedeputeerden van den Eedelen ende Steden, hebben na lange communicatien gehadt mitten Heeren van NalTou ende Buyren , heure voirfz opinie gemuteert, mits hebbende heure gracien ende quytfceldingen. Ende hebben op ten 20. July na lange verhael van heurluyder armoede ende den achterweefen van den Lande, der Coninginnen in den name van den Keyferlicke Majefteyt geconfenteert hondert duyfent caroluffe guldens, te betaelen d'een helfte Bamifle ende d'ander helfte Kersmiffe naeftcommende , t'employeren d'een helfte tot betalinge van den Armee weefende onde myn Heere van Naffou, ende d'ander helft tot deffentie van den Lande van Hollant. Daer mede afflaende die Beede ordinaris die men in 'tLant vanHollantbehoirtte confenteren, ende dit mitten voirfz gewoonlicken conditiën, 't welck de Coninginne danckelicken heeft genomen , maer haer Majefteyt begeerde in het fcheyden, dat die Staten fouden willen accorderen dat Willem Goudt Rentmeefter hem foude verobligeren voir de fomme van twintich duyfent gulden eens, om die te mogen employeren in de oirloge ende Armee voirfz , welcke fomme afflach foude weefen in den eerften termyn van der nyeuwer ordinaris Beede die ingaen fal St. Jans miffe 1537. Daer van die Gedeputeerden begeerden raport, want z\ • IX Deel. Kk nyei
8. >/j



( 5io )
1536. 8. July. Pag. 262.
Dach-
nyet gelaft en waren. Ende hebben my gelaft te folliciteren om confent van te mogen feylen weftwaerts by Vloten, ende van Roeffcepen toe te mogen maken om den Vyanden tè crencken, elck op fyn pericle van gewin ende verlies , fonder mitten Admirael te doen te hebben , foe die van Hollant daer exempt af zyn, ende nyet onder en ftaen, dan alleen onder den Stathouder, tot welcke faken ick nyet fonder groten arbeyt en hebben konnen geraken, ende worde zeer groten dificulteyt gemaect: oick van de Harinckbuyffen te mogen vifchen, dat ick fonder volcomen befcheyt van Bruffel gefcheyden ben, ende gedaen hebbe myn raport myn Heere van Hoichftraten Stathouder van Hollant wefende tot Utrecht, die den Staten van Hollant in notablen getalle befcreuèn heeft ter Dachuaert den 8. Augufty Ter Goude ut infra.
T7An den voirfz confente hebbe ick der Co* ninginne gegeuen Acte ende wederomme gelycke Acte van haer genomen, daer toe ick my refereere. Onfe dachten ende grieuen hebbe ick in een ander Coyer geftelt, die latende vuyte voirfz Acte om der cortheyt wille.



1511;
Dachuaert befcreuèn ter Gouwe
Ben 8. Augufty anno 1536.
daer myn Heere van Hoichftraten gecommer was van Utrecht by den Staten van Hollant, om te beleyden de voirfz Petitie van twintich duyfent, &c.
PRiESENTIBUS.
Heere Willem van Amfterdam.
Alckma, Ridder, Cornelis Bennmck >
Florys van Kyfhouck, ende
Poelgeest, Mr. Andns.
Adriaen vanMatenesfe, Vander. Gouwe.
Wyngaerdcn , Willem Jan ,
ende Mr. Dirck , ende al
Adam Verduyn. deren.
Van Dordrecht. Horen.
Mr. looft Bets. Gerbrant Dircx.
Van Haerlem. Van Rotterdam.
Tan van Schagen , Pieter Carré,
ende ende
Mr. Lambrecht. Joost Janfs, mit me
Delft. anderen.
Dirck Duyst, Gorichem.
ende Volckart, Secretaris
Van Eynden. Ende van de cley
Van Leyden. Steden, als Ene
Heere Gerit van Loc- huyfen, Briele,G<
horst, dereede , veele 1
Gerit Boeckelfs, ick nyet en kennc ende
Mr. Cornelis, Penfio-
naris. Kk 2 J
1536. 8, Augufty.
1
121'
nc k-
ié-
lie ■
:ll.
)ie



r Sa.? )
1536.
8. Augufty. Pag. 263.
j
i (
t
'. t 1
Ï^Ve GedePuteerden zyn eendrachtelicken l_J geweeft negatyf, roerende den twintich duyfent gulden, want mitsdien die ordinaris Beede geconfenteert foude zyn eer fylieden heur oude Preuilegien ende andere Articulen bedinckt fouden hebben gehadt, ende men fouie van 't jaer 1537. geen loflinge van Renten mogen doen of bedingen, mit meer andere difficufteyten. Ten tweeden es verthoont, dat /erboden es weftwaerts in Engelant, Spaingien, PortugaelendeAndelefietefeylen, eer deScepen /an oirloge van Coppenhauent'ontfettengefeylt 'oude zyn. Ten derden zoe hadde de Here /an der Vere benomen ende benam noch dagelicx allen dat Gefcut van den Hollanders , iaer zy hen mede fouden defenderen, om te eggen op ten voirfz Scepen van oirloge tot nuafie van Coppenhauen. Ten vierden was /erboden geen Scepen te zeylen in Noorwegen, om Hout, Sparren, drooge/Visch en liergelicke. Ten vyfften waren t'Amfterdam :nde elders Scepen vuyt Noorwegen gearres:eert, daer deur men hemlieden oirfake foude jeuen onfe Scepen van gelycken daerwerts mer te arrefteren voor fcade ende intereft, ivaeromme men begeerde die ontflegen te hébjen. Ten feilen begeerden die van Hollant te tveten of zy vry fyn fouden in Engelant indien iy daer by tempeefte ofte veruolginge van den Franchoifen verftaken. Omme allen welcken Articulen, die Stadthouder ende Staten my gebnden hebben vuyten voirfz Dachuaert van Ier Goude, illico te reyfen by der Coninginïe tot Bruffel om haer Majefteyt te remonftree-
ren.



C 513 )
ren. Ende daer commende my gaf ter antwoirde , dat ick foude maken op als Requefte by Articulen, als ick gedaen hebbe, ende feyde my dat zy reyfen moefte tot Loeuen, ende binnen middelen tyde , foude die Admirael commen, ende my antwoirt op als geuen dat ick te vreden foude zyn. Ende haer Majefteyt gecommen zynde heeft antwoirt by Apoftillen geftelt op ten voirfz Articulen den 20. Augufty, daer toe ick my refereere. Ende ick ben daer mede gereyst t'Utrecht by myn Heere van Hoichftraten , die ick gegeuen, ende myn raport van als gedaen hebbe, om den St& den daer van te aduerteren , ende ick hebbe oick enige Steden geaduerteert.
ALs van den voirfz twintich duyfent gulden ■ en heeft haer Majefteyt myn geen antwoir geeyscht, waeromme ick by aduys ende raed van Mr. Vincent Treforier, dat verfwegenen de geen antwoirt af gedaen en hebbe, omnye te beletten den voirfz Articulen, ende doch hem dat men wel fal mogen antwoirt fcryuei by befloten Brieuen, indien haer Majefteyt ant woirt begeert.
TTem in myn abfentie hebben die Staten oue 't gemeen Lant geaccordeert fes duyfent gul dens, om toe te reden fes Scepen van oirlog tot deffentie van den Harinckbuyfchen te mc gen vifchen.
Kk 3
Dach-
%.dugu\
\ l
C r



( 5H >
4. Ctöo5. Pag. 264.
I
ï
3 1 ï
van der.Ex-l
cyfen op ^ Wyn, Bier, Lakenen, c &c. C c e x t c t c
Dachuaert generael van allen den Landen van herwertsouer , befcreuèn tot Bruffel
Den 4. Octobris anno 1536.
PRESENTEN.
Van de Edelen, Van Delft.
leere Willem van Mr. Huge van Eynde. Alckma, Ridder, Van Leyden.
ende Mr. Cornelis, Penfio-
'lorys van Kyf houck, naris. Cafteleyn. Van Amfterdam.
Van Dordrecht. Cornelis Benninck, acob Willemfz, ende ende Mr. Andries.
'Ir. Joost Bets. Gouwe.
Van Haerlem. Mr. Dirck , PenfionaIr. Lambrecht, Pen- ris. fionaris. Van de cleyne Steden
nyemant.
<~\P Sondage den 8. Octobris voirfz, heeft i^_J die Coninginne by monde van den Arhidiacre Nigri, den Staten in 't generael oen verthoonen, dat die Siege voir Peroene pgebroken ende de Garnifoenen betaelt ende p ten Frontieren geleyt waren tot defencie, nde men onderhouden moet of by den Vyanen gaen fullen, ende onderhoudende moeten letaelt worden, of fullen 't platte Lant vererüen, breder blyckende by der Propofitien y Gefcrifte gegeuen, om te raporteren, ene antwoirt wederomme te brengen den 26.
dei



V
( 5i5 )
der feluer maent, omme de Penningen te vin7 Ï F cvfen op Wynen, Bier, Syden, FÏÏwelle^ wSe?, lynen Lakenen, &c. ten wara of len Staten beter expediënt willen voirt te ftellen.
OP 's anderendaeehs fyn wy van Hollant naei O d'ander Landen geweest by der C^ingnv ne, die felue by monde totte vonfe Excyte geperfuadeert heeft gehadt Wy 1^bbe
lenomen raport, ende verclaert dat Wy tot St Tan inclus naestcommende opbrengen moete twee hondert duyfent, ende dat wy oiftwau. deur de Sonde nyet feylen en mogenl daeron me nyet betaelen'en mogen. Ten tw.den o, die Knechten meest gaerden ende t Lant va Hollant verderuen meer dan emge andere Lai den Ten derden verfochten heur Gefcut g «Situeert te hebben van de Scepen van oirl ge gequippeert in Zeelant.
DE Coninginne heeft geantwoirt 't gefcut reftitueren terftont, ende te voirfien c die Knechten in Hollant nyet gaerden en f> len, ende dat die van Hollant yemant ioud la?en om te folliciteren die Vaert van O.
ten.
Die Gedeputeerden hebben opDynsdachden io Octoris my gelast te folliciteren, ende oick voir te ftaen Joost Damafs Poirtervan Delft, dat hy nyet en foude worden betoger voir den Raedt van Brabant ten veruolgc yan Mr. Joost Amfs , ende dat ick proce: Kk 4 t0
I53<5. 4. Oclok.
t t
1
s
it
n 1-
te at fien
)s-
Pag. 265.



4. Ofrob. 23- OM
C 516 )
tot Mechelen foude conftitueren ia den grooten Raedt.
QP Woensdage zyn zy van BrufTel gefcheyden , ende hebben op te voirfz Petitie dach geleyt in den Hage fauens in de Herberge, Sondaechs den 22.
Dachuaert gehouden in den Hage
Den 23. Oclohrts.
op 't affcheyt ende propofitie voirfz gedaen tot Bruffel , roerende den Excyfen op Wyn, Bier, Zyden, Wulle, ende lyne Lakenen, &c.
PRiESENTIBUS Van de Edelen, ende De Heer,e van Aften- Mr. Jooft Bets.
delft, Van Haerlem.
Beyde Heeren Jannen Schagen ,
van Dtivoirden, ende Willem van Alckma, Mr. Lambrecht.
ende Van Delft.
Lochorst , Ridderen. Gerit Vraucken, Florys van Kyfhouck , ende Poelgeest, Mr. Huge.
Jan van Wyngaerdeu, Van Leyden.
ende Gerit Boeckelfs,
Adam Verduyn. ende Van Dordrecht. Mr. Cornelis. Damas Philips, Van Amfierdam,
Buyck,
RH-



ende Van Rotterdam.
Mr. Andries. ende
Gouwe. Schiedam. Gerit Jacobs Bos, Joost Janfs , ende ende Mr. Dirck. Claes.
Van Gorchum ende Alckmaer, &c.
EINde alfoe die Eedelen ende Steden diuerfch van opinie waren, zoe es de refolutie geweest bouen te concluderen, eerst gehoirt hebbende den anderen Landen, die voir Hollant opinieren moeten. Ende alzoe dit nycuwicheyt es, ende allen den Landen angaet gelyckelicken, ergo gelyrkelicken te confenteren , of de propofitie af te flaen, om tc fcuwen quade confequentie. Eiide hebben my gelast terftont voirheenen te reyfen ende te vernemen hoe alle d'ander Landen defe propofitie verftaen. Soe dat ick dien nacht vuyt gereyst ben ende te vyf vuyren tot Delft gecommen , ende daer gevonden Mr. Huge van Eynde , die van der Stadtwegen tot Bruffel fyn wilde. Ergo een dubbelen dach of nachtreyfe ut infra.
Kk 5
Dach-
1536.
23. Q£tob.



(5i3;
1536.
26. Oftob. Pag, 266.
P R JE S E Van de EdeLn. Kyf houck,
ende Poelgeest.
Van Dordrecht. Bets, tot ten vuyteynde toe, ende binnen middelen tyde Die Schout, Jan Pieterfs, ende
Willem Janfs Verbiest.Van Haerlem.
Jan Gerits van Zuyren ,
ende
Engelbrecht Willemfz Ram.
N T I B U S Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Gerit Boeckelfs, een wylen,
ende
Mr. Cornelis, altydt.
Van Amfterdam. Cornelis Buyck,
ende Andries. , Vander Gouwe. Gerit Jacobs van Loo,
ende
Dirck.
ALle die Landen behaluen Brabant ende Vlaenderen, hebben heur dach gehouden, die van Vlaenderen zyn late gecommen ende hebben genomen diuerfche vertreck, want
zy
Dachuaert tot Bruffel van allen den Staten der Landen van herwertsouer, om eendrachtelicken te antwoirden op 't affcheyt van de voirfz propofitie, daer den dach af diende in de Herberge
Den 2.6. Octobris voirfz.



( 5i9 )
zy defe nyeuwigheyt heure Gemeenten nyet en hadden derren voirhouden , of wilden Acte daer van lubben. Andere Landen worden oick ondertaft, ende alzoe zy nyet te volle gelast en waren hebben oick vertreck gehadt. Brabant konde qualicken heur Prelaten ende Eedelen vergaderen. Soe dat wy ontrent feuen weken ftille gelegen hebben tot Bruffel, dat men ons geen affcheyt geuen en wilde, voir dat alle die Landen , eerst malcanderen gehoirt fouden hebben , ende geconfenteert in de voirfcreuen propofitie, ofte een beter ouuerture gedaen fouden hebben.
np ten eerften dach Decembris zyn die Sta^ ten yan allen den Landen op 't Stadthuyi vergadert geweest, aldaer die Penfionaris vai Bruffel in Walfche verhaelde die propofitif voirfz. Ende fonder te verclaren d'opinie vai Brabant : heeft voirts rontfomme gevraecht Vlaenderen feyden daer in de Vergaderingegc commen deur beuel van der Coninginne, on fonder prejudicie te hoiren, maer en haddei geenen last mitten Staten te communiceren noch yet te verclaren. D'andere Landen fou den gaerne 't befte hebben gedaen fonder t verclaeren in wat manieren. Hollant verclaei den, hadden zy geconfenteert die voiren be hoiren te fpreken, zy foude fulex geantwoii hebben dat de Majefteyt van de Coninginn redene gehadt foude hebben te vreden 1 zyn.
Die
iiii. 26. oaoh,
\, Decemi.
I
i
I l »
t Pag. 267.
e e



C 520 )
' 1536.
I.. Depewb.
T\1q van Vlaenderen zyn by der Coninginne gegaen apart, ende hebben verthoont by monde ende ende fcriftelicken, dat fy in de laetfte groote propofitie geconfenteert hadden al dat begeert was tot defentie van de Frontieren, ende of de Keyferlicke Majelleyt Vranckryck , _ Ytalien ende andere Landen conquefteren wilde , daer toe én hadden zy geen macht abfolutelicken verclaerende datter geen hoope en was, ende vertrecken fouden, als zy deeden.
6. Dccenib, \
3
} 1
j ]
En-
JJIe Hertoge van Arfchot ende ander Eedelen daer prefent, feyden dat elck zyn antwoirde foude ftellen by Gefcrifte om der Coninginne te verthoonen , ende te comen tot een affcheyt, alzoe elck gedaen heeft, ende wy van Hollant mede zoe voirfz flaet in effeél.
QP ten 6. Decembris zyn d'andere Landen mit ons oick gedepecheert, feggende dat nen Commiffariffen in elck Lant feynden foute, om te hebben fecours tot ten achterftalen te betaelen , dat elck goet raport doen vilde.
[)En dach van Hollant wordt gefiatueert in den Hage te zyn den 18. Decembris.
fjler mede es defe propofitie defert eeloopen.



X m )
ÜNde es liet Tractaet van Gelre gcmaecl: geweest den 10. Decembris.
IN de voirfz Dachuaert es my eens voiral gelast de Preuilegien van Hollant in euocatie voir te ftaen, als contra Mr. Jooft Amfs, ende voir Pieter van Roen, &c. Van Delftende Amfterdam huer Preuilegie van te verbueren feftich ponden.
"PNde d'Eedelen ende ick mit Mr. Huge fyn lefte van Bruffel gefcheyden. Ende ick hebbe mit drie nachten geuaceert den tydt van twee en vyftich dagen mitte Bode, den eerften nacht die ick vuyt reysde daer inne gerekent.
Dachuaert in den Hage by der Coninginne geleyt, fauens in der Herbergen
Den i3. Decembris,
Aldaer haer Majefteyt de diergelycke , daei
Commisfarisfen foude zy nyet in en haddei
feynden, om te doen willen confenteren, fon
een ander Petitie in de derlinge Vlaendcren.
plaetfe van devoirgan- Ende alfoe de voirfi
de Petitie , daeromme Commiffariffen op hue
de Staten van allen den ren dach nyet en qua
Landen tot Bruffel ver- men, zoe fyn de Sta-
gadert hadden geweeft, ten by een gebleuen to
om te flellen Excyfen Kersauont toe. Bèlo
op Syden, wullen La- tiende wederomme t\
kenen, Wyn, Bier en- commen den 29. dei
fel
6. Decentó.
Geldeïfche Pays.
Preuilegien voir te flaen.
18. De-
cemb.
! Pag. 268,
f



C )
18. Decemb.
ende Mr. Andvies.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam. Joost Janfs.
Schiedam. Claes Dircx.
Hoorn. Dirck Dircx.
ende Geerbrant.
Enckhuyfen^ Jacob Allarts.
Edam. Mr. Jan, Penfionarisi
Munnickendam. Jacob Janfs Reyer.
Van Alckmaer. Andries Pieters, ende
Cellis.
TN den eerften hebben Leyden, der Gouwe I ende anderen daer men Stenen backt, angenomen by tyts te doen backen tweederley Stenen , op heur behoirlicke mate, daer de forme opgemaect fullen worden tegens dat crimpen.
THEn tweden voir al bouen tot fynen tyde te veruolgen, dat zoe wie hem Borge ftelt voir yemant , of daer meer Borgen zyn, dat
die
feluer maent. Ende binnen middelen tyde ■ hebben die Steden gecommuniceert ende gedelibereert op enige faken, hier naer volgende.
PRESENTEN, Van de Edelen. Adam Verduyn , alleen.Van Dordrecht. Mr. Joost Bets.
Van Haerlem. Mr. Lambrecht.
• Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden., Mr. Cornelis, Penfionaris.
Amfterdam. Cornelis Buyck,



( 5^3 )
die Crediteur fal hebben electie, of hy den principael ofte Borgen, of beyde anfpreken ende executie opnemen wille. Weluerftaende wat hy van den eenen ontfanct-, afcortinge den anderen fijn fal. Sonder te mogen gebruycken de beneficiën van Rechten, als excujjiontsende divijionis, &c.
TEn derden dat gedaen zynde, dat men bouen geen beneficiën van Inuentariffen en fal geuen, om te fcuwen de frauden die daer vuyt gefchieden van nyemant yet te geuen.
TEn vierden dat de vonniflen van den Raedt van Hollant tot hondert ponden groten ol redelicke fomme haer executien hebben fullen. nyettegenftaende appelatie. Ende dat den Raedl bouen, nyet zoe inciuilicken meer en fuller retracteren de fententien van den Raede var Hollant, fonder eerst an hemlieden te fcryuen, om te weten wat hemlieden gemoueert heeft. op dat poinct daer de fake op rust, &c.
TEn vyfften dat men letten fal op 't deluer van den Turfuen, om te fcuwen poellen ende oick dat het baggeren van den Meeren die te zeer ontgront worden.
TEn feilen dat men nyet zoo lichtelickei fonder aduys, prouifien en fal verkenen tegens Heemraden ende andere Collegien
Ten
1536-
18. Decemb.
1
k » 1
lPag. &6% •>



(524;
t53* 18. Dessmb,
25.
Ö//2 antwoirt te genen op te voirfz Petitie van
■ hondert twintich duyfent , te betaelen d'een helft halfMaerte, ende d'ander helft den
- eerften May commende. Ende noch hondert twintich duyfent tfiaers voir fes jaren ende twaelf termynen ,
tot ordinaris Beede,' daer St. Jans Mijfe den eerften termyn af verfchynen fal , geeyfcht by den Commisfariffen als de Heere vanBredam ende Meefter Joofi Amfs Raet des Keyferlicke Maje^ fleyt van Brabant.
PR/E-
^En levenden hebbe ick verclaert, dat Buyren beloeft es een gratuiteyt indien 'tpays wort, 't welck zy allen aduoyeren.
*J\En achften te congratuleren den StadthoiW der van Vrieflant, en een goede propinie te fcencken, dat hy de Knechten houde vuyt Hollant. Ende es gelyckelicken geaccordeert, maer nyet ter effect gebracht, om dat een deel Van de Knechten waren geleyt in de Langeftrate, om te brengen in Brabant.
'pEn negenden een eynde te maken dat die Heere van Beueren als Admirael, geen recht of actie en pretendere of en executere in Hollant.
Dachuaert gehouden in den Hage op St. Pauwels dach
Den 25. January anno 1536". llilo Hollandi;e.



£ 525 )
PRESENTEN, Florys van Kyf houck, Gerit van Poelgeest,
ende Adam Verduyn. Oick myn Heere van Affendelft, diehuer woert heeft gevoert. Van Dordrecht. . Die Schout, ende
Bets.
Van Haerlem. Jan Gerits van Zuyren ,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Mr. Cornelis Jooften, Penfionaris. Amflerdam. Cornelis Buyck,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Gerit Damafs,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs , Burgemeefter.
Schiedam. Claes Willemfs, ende
Mr. Gerit de Bruyn.
Schoonhouen. Meefter Florys, Penfionaris.
Gorichem. Volpart Mathyfz.
Alckmaer. Andries Pieters Zelle.
Horen. Joost Pieters, ende
Mr. Euerhart Purmer,
Enckhuyfen. Zeger Jacob I's, ende
ReyerReyers, Secretaris.
Edam. Mr. Jan Janfs.
Munnickendam. Mr. Symon Thierincx,
Grootebrouck. Pieter Janfs.
ALzoe den 11. January den voirfz Com-Defe ordimiffariffen by monde van Mr. Joost Bets narisBeede ï. Deel. LI ines secotl-
25- J™> Pag. s.70;



fenteert prima Juny
I53f.» ende den der den geleuertHoichftraten; de Articulen daer opdat fe geconfenteertworden, i waren te ( voiren gedepecheertden id. 1 May. j
(
j 1
1 )
3
: ï 1
i i x ï 1 3 i <
( 526 )
in mynder fiecten, in den name van den Staten in effecT: negatiue antwoirde gegeuen hadde geweest om den redenen van den voirgaende oirlogen: belaftingen van den Landen in het particulier ende generael: brantroof: brantfcatten : deruinge van negociatie oolhvaerts die den anderen Landen ende Vafallen geadmitteert es geweest , dat St. Jan , Bamiffe, Kersmiffe Beeden betaelt zyn geweeft, mit ïoch fes duyfent guldens ommeflagen tot te Vifcherie die meer dan twintich duyfent gullens gecost heeft: ende dat Lichtmiffe noch :en termyn van de extraordinaris Beede verehynen fal, ende nu defe extraordinaris Beele voirfz te betaelen half Maerte ende prima Vlay, heete ende corte termynen zyn: oick lat men die extraordinaris plach te confente•en de Prince ofte Princeffe van Hollant weeende, mit meer redenen. Biddende op dit )as verdrach van de voirfz Petitiën te hebben :nde raport in 't befte te willen doen. Ende ilzoe de voirfz antwoirt den voirfz Commiffa'iflen dochte zeer onvruchtbare, hebben begeert dat zy beter raport doen ende antwoirt nnebrengen wilden tot zekeren dage, die veroopen es ouermits de Vorft ende Doy, tot en 25. der voirfz maent Ianuary, dat die Staen my gelaft hebben te verclaeren, dat zy felle in de weeke na Reminifcere tot Bruffel comnen ende der Coninginne op beyden haer Peitien antwoirt geuen fullen , fulex dat haer Vlajefteyt geen redene hebben en zal haer te nisdancken, emmers wel te vreden te zyn na ie faculteyt ende macht van den Lande, hoo-
pen-



C 5*7 )
pende dat haer Majefteyt hemlieden remedieren ende voirfien fal in heuren gebrecken, zoe wel in 't particulier als generael. Biddende dat zy den Staten ende 't Lant van Hollant willen recommanderen in de mogende gracie van de Coninginne, ende dat haer Majelleyt dit danckelicke nemen wilt. Intsgelicx hebben-begeert dat de Heeren ende Commiffariffen hem nyet en fouden belgen, dat zy zoe lange vertouft hebben, want dat van den Doy ende vriefen by der naturen toegecomen es, ende nyet by fculde van den Gedeputeerden.
T"Ve voirfz Commiffariffen hebben deefe onfcult danckelicken genomen , ende des voirfz es beloeft ten beften der Coninginne te raporteren, ende alle 't goet daer inne te doen dat hemlieden mogelicken fal zyn , prefentcrende 't Landt hueren dienst ende alle eere, &c.
Hier naer volcht dat meer in andere faken gedaen es geweest ten dage voirfz.
T"YAt den dach bouen zoe lange tot na ReJL/ minifcere by den voirfz Staten genomen es geweeft, es om binnen middelen tyden te fien of den pays van Gelre den i o. Decembris gemaect, befegelt fal worden : Ende of men ooftwaerts deur de Sonde fal mogen feylen. daeromme Mr. Jorys Efpelgem gefonden es an den Hertoge van Holften, mit Mr. Herman Roeuer Secretaris van Hamburch, welke twee LI 2 poinc-
1536. 25. Jan.
Pag. 271,



X 5^ j
SS- Jan,
Egmoni an Lasc2ld.
poin&en faillerende, 't Lant luttel of nyet en fal mogen confenteren, oick die Staten van Hollant in 't generael ende particulier willen condicioneren van heuren Haten , refpiten , jacht, ende andere gebreken.
TTem .voir gratuiteyt van de voirfz pays van Gelre toegefeyt de Graue van Buyren, es vuytgeflegen twee duyfent Carolus ofte Philips gulden, voir fyn Vrouwe twee hondert, enige feggen oick gelycke fomme voir de Stadthouder van Vrieflant, of wat min na de qualiteyt van de Perfonen; 't es opgefet tot te naefte Dachuaert, om te veraccorderen. Delft blyft by hueren ftaet , tot fy geftelt fullen zyn, ergo en confetenren zy in geenen faken Geit angaende.
TTem op te Requefte van de Vrouwe van Egmont, Tutreffe van hare Zoone, die verfouckt en feyt dat Egmont op Zee, ende Egmont het Dorp vry fyn van Laftgelt, als Leen gehouden van Abt van Egmont, die noyt in Laftgelt nochte Ommeflagen van den Lande gegouden of gecontribueert en hebben, daer Jacob Oem ende die Gaerders van het tegenwoirdige Lastgelt ter contrarie af fuftineren , refereerende tot ten jaren 1522. ende anderen dat Laftgelt ontfangen es geweeft, om de Harinckbuyfchen te befcermen, fonderlinge die ter Mazen vuytgefeylt zyn, latende in twyfele van die van Egmont op Zee mit cleyne Buyffen afgefeylt, ende daer tot Egmont wederomme inne gecommen zyn. Daeromme die
Sta-



(529;
Staten my gelaft hebben mitte Sollicitateurs van myn Vrouwe voirfcreven te compareren opfekere da°e die geleyt fal worden voir de Commiffariffen van 't gemeen Lants rekeninge op te Rekencamer , oick ter prefentie van enige van den Raedt, omme in de fake gedaen te worden als 't behoiren fal, den voirfz Gaerders van 't Laftgelt daer ouer geroupen.
ENde willen dat ick ter prefentie van dien, oick verclaren fal by maniere van contreclachte, die fcult die de Dorpen van Purmerende ende andere , den Heere van Egmont toebehoirende, 't Lant fculdich zyn tei caufe van de gemeene Lants gelofte Renten. daer defelue Dorpen oick in gehouden zyn ende in de loopende Renten gegouden hebben Ero-o in 't Hooftgelt van de aüoffinge, mee: dan tien duyfent guldens bedragende heuri portie, als de Commiffariffen wel weten. En de protefteren in tyde ende wyle die actie ti uitenteren tegens den feluen Dorpen, op da vuyter Memorie nyet en ga, ende d'Actie ge prefcribeert worde, achteruolgende die con clufie van den Staten genomen fupra den 18 February anno 1529., ende den 29. Nouem bris anno 1530., blykende by myn Regifte ren. Ende hier af te nemen een Acte tc mynder excufatie. Affendelft heeft de voirl Requefte om Appointemente op te ftellen.
ITem die Staten fyn te vreden, dat ick dc maken een Carte van de Lande van Ho lant, daer inne Hellende die Duynen, Me LI 3 rei
ijs*.
25. Jat
>
I
t
t
z
e L-
1,



C 530 )
25. Jan. Pag. 27 a,
10 tot 24. February.
}
^ ]
ren, Veenen, ende andere ten perfeetfte men mach, tot ten palen van den Lande toe, daer Hollant ende Waterlant anne paalt. Daer es vuytgeflegen van twee of drie hondert Rinsgulden dat coften fal, om dat men daer ouer lal moeten roupen enige van defen Lande, Hollant beft kennende, mit Suydthollant, om dat myn Heere den Treforier Mr. Vincent dit zeer gerecommandeert heeft gehadt an enige van ons Luyden. Ende Mr. Jacob heeft geeyfcht vier hondert gulden, ende ick en hebben geen drie hondert willen bieden, de fake es gebleuen an Affendelft, na dat an de Carte verdient fi>J worden.
Dachuaert gehouden in den LIage
Van V Maendach den 19. February tot ten 24. da.h toe ,
mit myn Heere van Hoichftraten Stadthouder,. die aldaer van Utrecht gecommen was, ten fcryuen van der Coninginne, om den Staten van Hollant te induceren tot confent van de continuatie van de ordinaris Beede, ende van de extraordinaris Beede, ende hy heeft achteruolgende zynen last gebefongneert mitten Steden, d'een voir d'ander na op heure ftaten ende gracien.
P R JÉ S É N T I B U S r Teeren Willem van Poelgeest, Alckma, Mateneffe,
Cyfhouck, Adam Verduyn ,
en?



c 53ï y
ende
Heere van Affendelft als Eedelen van den Lande, hoewel hy mede gecommitteert was van der Coninginne. Van Dordreght.
Mr. Jooft Bets , alleen.Van Haerlem.
Jan Gerits van Zuyren,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Jan Boeckelfs, Florys Dircx, ende
Mr. Cornelis.
Van Amfterdam. Jacob Pieterfs, ende
Claes Hillebrants,
mit
Mr. Andries.
Gouwe. Gerit Damafs,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Joost Janfs, Burgemeefter.
Schoonhouen. Mr. Florys.
Horen. Gerbrant Dircx, ende
Mr. Pieter die Jonge
Enckhuyfen. Jan Albertls, Burge meefter, ende
Jacob Allarts.
Grootebrouck. Pieter Jan Doedefs.
Van Edam. Mr. Jan, Secretaris»
Munnickendam. Pieter Jacobs, ende
Geerbrant Symons.
Die Staten hebben geraempt achteruolgen- Van defe de den vuytflach van den Eedelen, die ordinaris ordinaris Beede tot tachtich duyfent tfiaers voir J^fJ*" vier jaren ende acht termynen, daer den eer- Beeden fal ften termyn van verfchynen falSt. Jans Miffcbiyken in.
LI 4 com-
1536.
19. tot 24. February



19 tot 24, February.
fra den 4,
Ju'y 1537.
Pag. 273.
JJÏer es myn Heere van Hoichftraten expres-' feheken verclaert dat die Staten het Garnifoen van Utrecht nyet betalen en willen den tydt van defer Beede van vier jaren, maer wel een ofte twee jaren tot fynder liefden, op dat hy binnen middeler tydt fal vinden maniere, dat die van Utrecht die feluer betalen, achteruolgende die Acte 't Lant gegeuen anno !£so-? dewelcke myn Heere gelefen hebbende ?
C 532;
commende, ende voir de extraordinaris Beede oick tachtich duyfent , d'een helft St. Tan voirfz, ende d'ander helft Kersmiffe naeftcommende verfchynende , om betaelr te worden mit fulcke Gelde als ten dage van der betalinge cours ende loop hebben fal, onder den Coopman.
JN defe raminge foe veele als die extraordinaris Beede beroerde, en waren die van Leyden , Amfterdam ende der Goude, nyet volcommelicken gelaft, maer fouden bouen hoopten zy gelaft te commen, mit welcken hoope de Stadthouder nyet te vreden en was, ende heeft hemlieden gegeuen vertreck of raport.
gNde die Staten generalicken concludeerden nyet te confenteren, ten ware dat paix bleue ui Gelderlant, ende dat men oiftwaejts zeylen mach ende viffchen ten Dogge ende Harinck, eqde al hadden zy al geconfenteert, zoe verclaerden zy nyet te betaelen noch daer inne gehouden te welen, de voirfz conditiën faillerende.



( 533 )
de, heeft den Staten belooft t'ontlaften, ach- ^ teriiolgende heure begeerte. j
TTem die Staten fullen bouen gelaft commen * op te gratuiteyt beloeft myn Heere van Buyren daer voir d'Eedelen vuytgeflagen hebben fes duyfent Philips gulden , ende voir fyn Huysvrouwe twee hondert Philips guldens. Dit es den Graue ende fynder Huysvrouwe belooft te betalen in den eerften ommeflach van den Lande.
ITem die Staten hebben verclaert die Articulen daer op men de Beeden fal confenteren na ouder gewoonten , dewelcke ick in een Quoyer geilek hebbe, mitsgaders d'Articulen van den Eedelen.
MY es gelaft mit die van Amfterdam voirheen te reyfen tot Bruffel, om te houder die belofte gadaen Bredam ende Amffoen, da die Staten by der Coninginne fyn fouden in d( weke van Reminifcere ut fupra, myn Heen voirfz fal daer commen jn de weke daer n; Reminifcere. Ende die Staten fullen daer oicl op paffen, ende hier mede es defe Dachuaer gefcheyden.
ENde ick ben gereyft vuyten Hage den 27 February voirfz, ende hebbe geuaceerttc ten lellen Marty, fc. Paefchauent inclus, dae zyn twee nachten in begrepen, hoewel ïckwc vier nachten gereyft hebbe, te lande twee, er de te water twee.
LI 5 Itel
1536.
9. tot 24, 7eèruary.
l
t t
t r l
n



T9. ^0/24, February.
Pag. 274. *4. Marty.
3 (
( 534 )
TTem den Raedt heeft op ten vier Articulen roerende het opfcryuen van den jare, van den Gewichten , ende maten yan Stenen te backen, ende Thinnegieters, geappoincteert als op te Requefte.
^Lzoe myn Heere van Hoichftraten gecommen es binnen Bruffel den 0. Marty, ende dat mitten Steden op heure gracien ende ftaten nyet en es geaccordeert geweeft, daerentuffchen was een generael Dachuaert befcreuèn van allen den Landen, in der Herberge te zyn den 23., zoe fyn die Staten van Hollant die nyet en fouden hebben konnen thuys reyfen ende weder commen , binnen Bruffel gebleuen, daer die generale propofitie gedaen 2s geweeft op Palmen auent den 24. Marty.
Hier naer volgen die bouen tot Bruffel geweeft zyn ten vuyteynde tot dat die generale propofitie gedaen es geweeft op Palmenauent
Den 24. Marty.
PRiESENTIBUS Van de Edelen. Van Haerlem,
• lorys vanKyfhouck, Mr. Lambrecht. Cafteleyn van der Delft. Goude, Mr. Huge van Eyn?
ende de. Jerit van Poelgeeft. Van Leyden.
V%n Dordreght. Heere Gerit van Loc* Ir. Jooft Bets. horft,
Dirck



( 535 )
Schiedam. Claes Dircx.
Schoonhouen. Jan van Cauwenhouen ,
ende Mr. Florys.
Hoorn. Henrick Dircx,
ende Gerbrant Dircx.
Enckhuyfen. Jacob Allarts, Burge meefter.
24. Marty.
Dirck Floris, ende
Mr. Cornelis.
Van Amfterdam. Claes Hillebrants, Jacob Pieterfs,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Mr. Dirck, ende
Gerit Daem, die voir thuys is gereyft. Van Rotterdam.
Joolt Janfs , Burgemeefter.
SChore heeft die propofitie gedaen ter prefentie van der Coninginne, den Cardmael van Luy*ck, ende andere groote Perfonnaigen, verfelfcapt den Staten van allen den Landen. Verhalende als in de voirgaende propofitien verhaelt es geweeft: hoe die Keyferlicke Majefteyt tot ter oirloge gedruct es geweeft, verhaelende die groote fchulden van ovdts, vuyt wat faken, ende dat de Keyferlicke Majefteyt in 't fcheyden begeert heeft gehadt die eendracht van fijnen Landen , malcander by te ftaen in der noot, ende geftelt hadde de Co. ninginne Gouuernante , willende defelue ah fijns Perfoons geobedieert te hebben, van al len 't welcke die Staten fijnder Majefteyt ge dana, ende zy ten verfoucke van den Statei den laft van den Landen angenomen hadde
Die Unie van allen den Landen hier ver'ocht , en heeft g.'en voirtganck gehadt, ut fequitur.
t



!5S<5. 34. Marty.
Psg- 275.
( 1
' )
I < i 1 C t C
ci
h f
b Jl ÏH f<
d
di P
f 536;
Ende daer naer heeft de Coninginne op te» feluen propoft een lange arenge gemaect van 3e groote diligentie die zy gedaen hadde om paix te voeden, ende dat fy veel fieeten ende Dngenouchte gehadt hadde , ende hadde als loch , om dat de Coninck van Vranckryck soe na gecommen was in deefe Landen op te Nrontieren van Artois ende Henegouwen , den welcken men mit groote macht ende cofte welerftaen moefte, daer zy geen raedt toe en vifte, dan mit hulpe van den Staten, die zy ot dien fynen befcreuèn hadde, om haer voir -*od, den Keyfer, ende den Landen te verintwoirden , ofter inconuenienten quamen. >eggende dat de voirfz Cardinael een groote omme den Keyferlicke Majefteyt gegeuen hadIe tot oerer oirloge, ende oick alle die groote ^eeren bonen heur perfoneïen dienft, iWeicx alle Raden van den Landen van herwertsouer mitten Officieren die elcx na heure qualisytloude contribueren in merkelicke fommen, nde alzoe 't felue nyet helpen en mochte, dat e Maten daeromme fouden vergaderen op 't tadthuys, om te vinden het furplus tot twaelf ondert duyfent gulden toe, voir den tydt van ;s maenden, ende dat zy onderlinge fouden ïaken een unie ofte accordt van malcanderen y te ftaen, tot refiftentie van den voirfz Comck, daer toe hemlieden behoirde te verecken de lyefde van heur euen Criften Men:hen op te Frontieren gefeten. Ten tweden e defentie van hem feluen van nature. En: ten derde die getrouwicheede van heuren mee den Keyferlicke Majefteyt, mit veel
meer



( 537 )
toeer Woerden, zoe by den voirfz Schore geproponeert ende by de Coninginne gerepeteert ende toegevoucht, &c.
Actwn op H Stadthuys van Bruffel den 25. Marty 1536. voir Paeffchen.
Die voirfcreuen Staten van allen den Landen, op Palmefondach vergadert zynde , hebben die Prelaten, Eedelen ende Steden van Brabant, doen feggen by heur Penfionaris eerft, ende na by den Heere van Sart, dat fy een lit waren mit allen den anderen Landen , makende een corpus, daer de Keyferlicke Majefteyt dat hoeft van es, verhalende heurlieder getrouwicheyt van vohieden tyden , ende alsnoch getrouwe wilden blyuen, prefenterende heur lyf ende goedt t'employeren, nyel alleen om defe reyfe den voirfz Coninck te refifteren in Artois, maer in wat Quartier lrj of yemant anders foude mogen commen ende oploep maken. Weluerftaende of 't zoe quame dat die van Brabant in eniger noot of lafi quamen, dat d'ander Landen belouen wilder van gelycke te doene. Die van Artois, Henegouwen , Ryffel, Douway, Orchie, Na jnen, Doornicke, Mechelen, ende alle ander prefenteerden van gelicke te doene. Die vai Vlaenderen zeyden geenen laft te hebben dai om te hoiren ende te raporteren. Hollant en de Zeelant begeerden oick een cort vertreck Daer op by den anderen gefeyt worde dat dii Vyanden in 't Lant waren, ende de fake geei
vei
153Ö.
1%. Marty. 25. Martfi
i 1
1



i$3&
S5, Marty. Pag. 276.
1
27. Marty,
, 1 ( < ] 1 ( ( 1 t C
r 53e j
vertreck lyden en mochte, dat elck bedencksö foude een goet middel, hoe men den Vyant foude mogen wederftaen, ende by wat hulpe, ende commen des anderendachs wederomme op 't Stadthuys te acht uren, die van Brabant fouden oick fekere middelen bedencken ende vuytflaen , het heur altydt geuende voir een beter.
£)Es Maendachs achtermiddaechs , zynder enige van Brabant gedeputeert geweeft, üs Naffou, Bergen, twee Abten, Scart, en3e vier Penfionariffen , om die van Vlaenderen te induceren tot een goet concept, om te binden twee hondert duyfent gulden ter maent, een minlten grieue het mogelick ware. Maer Vlaenderen en wilde nergens toe verftaen, dat /uyterlick te gaen by der Coninginne ende ;oe wat die haer feggen wilde, dat foude fy jaerne raporteren. Soe dat die Staten fauons ate fonder Refolutie gefchyden zyn.
QEs Dynsdaechs den 27. Marty voirfz, zyn alle die Staten van den voirfz Landen naniddage ontboden geweeft op te Galerie, allaer de Coninginne heeft doen feggen, dat de koninck van Vranckryck in Perfone was voir iefdyn die hem feluen zeer flerckte van Volc:e, ende alle dagen naerder quaem, dat te beluchten was dat hy Artois ende andere Lanien innemen foude, indien hy mitter macht lyet gerefifteert en worde, ende alfoe die Staen geen Refolutie genomen en hadden, ende at haer Majefteyt nyet geculpeert en wilde
zyn



< 539 )
zyn voir den Keyfer, nochte de vverelt, hadde daeromme by aduyfe van den Heeren van den Bloede ordere ende Raedt neffenshaerwefende gelloeten an te nemen dertich duyfent Mannen van oirloge, zoe te paerde als te voete, daer den meeflen deel af gereet waren, ende cortelick op ten Frontieren zyn fouden om te refifleren, dewelcke men onderhouden moet den tydt van fes maenden, daer toe men ter maent behouuen fal twee hondert duyfent gulden, facit twaelf hondert duyfent ten minlten mitte extraordinarilfe coften. Ende alzoe men dat Geldt nyet en foude mogen fineren of opbrengen by de oude geufeerde maniere van contributie, foe was gefloten te betalen van elck Scoerfteen of Gat dat roock dragen mach, een Carolus gulden, voir deefe reyfe alleen, fonder te trecken in confequentie. Ende om den rechten Armen te fupporteren, foe fouden die Gafthuyfen of Heylichgeeften daer voir betalen, zoe dat in defe contributie nyemant exempt zyn en fal,, van wat conditie of qualiteyt hy fy, geefte'lick* ofte weerlick, cedel ol oneedel, 't welck een cleyn quetfinge fijn fal. ende dat die Haerftellinge gefchieden fal by den Commiffariffen van den Keyfer, ende die elck in den heuren daer toe fullen willen committeren om te fcuwen alle fraude of bedroch, Begeerende hier op antwoirde abfolute te hebben te beloken Paeffchen, fc. den 8. Aprilis. want hier haeftelicken ende gereet Geit vuyi commen fal , dat men hebben moet of Lant verlieten, dat nyet goet fyn en foude. Wj van Hollant hebben Hoichftraten verclaert .
dai
1536.' 27. Marty.
Impoft op ten Scoerfteneu ofte Haerftedeu.



( 540 >
Ï53Ö= < 27- Marty. <
t
( 4 4 1 i ( 1 I
1
Pag. 377.
1537. j. en 10.
Aprilis.
lat ons den dach te cort was, wy fouden % len Hage vergaderen den 6. in de Herberge, )ick en fal dat expediënt nyet gedoecht worlen in Hollant, om dat Hollant populoes es , :nde meer fcouwen refpectiue hebben dan an* Ier Landen ^ ende te verduchten es, dat Re>ellinge commen mochte doer groote armoede lat 't Lant lange jaeren in oirloge geweell :s en geen neringe nochte negociatie en heb)en ooft of welt, ende neyt viffchen en mojen ten Dogge noch ten Harinck, mit meer jrieuen; hier mede gefcheyden, ende ick ben 'huys gecommen ut fupra.
Dachuaert in den Hage
Den 7. en 10. Aprilis anno 1537. naer Paeffchen.
op te voirfz Petitie van een Carolus gulden op elcke Schoerfteeh of Roockgat.
PR IE SENTEN. Van de Edelen. ende Die Heeren van Affen- Florys van Wyngae'r-
delft, den,
Jan van Duvoirde, Van Dordrecht.
Willem van Alckmaer, Staes Gouerts,
Ridderen, Cornelis Cornelis,
Florys van Kyfhouck, Bol, Poelgeeft, ende Mateneffe, Bets.
Van



' X 54i )
Van Haerlem. ende
Gerit van Zuyren, Mr. Dirck.
enc[e Van Rotterdam.
Mr. Lambrecht. Jooft Janfs.
Delft. Schoonhouen.
Gèrit Vrancken , Meefter; Florys, Peil
ende fionaris.
'Eynde. Gorichem
Van Leyden* Pieter Adnaenls 5
Lochorft, ,enTde
ende Robrecht Jans.
Dirck Floris. ' Alkmaer.
Amfterdam. Jan Janfs Buyfcr,
Claes HülebrantS; Hoorn.
Oly, Dirck Hendncx.
ende Edam.
-Mr. Andries. Mr. Jan , Pènfións
Gouwe. riS- •
Jan Dirx,
T"\Ie meeftendeel van den Staten van Hol- Dit en O lant, hebben defe Scoerfteenen afgefla-^ geat gen, om der confequentie ende ongelyckheytforteer£en. dat die armen byna zoe veele fouden geuen alsde es ge. die rvcke, ende foude 't platte Lant geheel in muteert ia de Schiltale verfchoent blyuen. Die E edelen ende Dordrecht waren te vreden te confente- ber vokfz ren een extraordinare Beede van tachtich duy
"op teordi-
fent indien zy daer mede volftaen mochten ,na;is ende ofte hondert duyfent gulden nyet by de Schil-extraorditale, maer elcx in den zynen fouden vinden™;13 ™* zyn portie fonder gracie voir defe reyfe opvan'4>j^y Geeftelick ende Waerlick, daeromme men die u£ infra Geeftclicheyt nochte Waerlicke ryke Perfonen eerft ge- 1^, Deel. Mm hem-
7. en 10. Aprilis.



(542;
1537jr. en 10 Aprilis.
eonfenteertes geweelt.
Pag. 278.
hemlieden nyet en foude ontrecken of molelïeren by der Coninginne om in 't particulier te geuen ofte lenen in de affairen fubject. Ende dat mit conditiën dat de Coninginne hemlieden fal doen hebben die zeylaige ooftwaerts deur de Sonde, ende viffchen ten Dogge ende Harick. Ten derden dat de Heere van Gelre onderhouden fal, het Trachiet tot Graue mit hem gemaect, fonder welcke conditiën nyet confenteren en mogen, of alwaer'tgeconfenteert, nyet betalen en mogen. Ende indien de paix gehouden wordt, dat de Heere van Gelre vuyt dit confent betaelt fal worden dat hem beloft es. Allen d'ander Steden zyn wel mitten Eedelen ende Dordrecht accordt geweeft in de voirfz conditiën die zy hebben moeten. Maer in de fomme noch oick de maniere van contribueren en zyn zy nyet accordt g;eweeft. Daeromme zy diuerfche vertreck van raport gehadt hebben, ende belooft hebben bouen gelafl te commen ende eendrachtige opinie te maken is 't mogelicken, als hier naer verclaert fal worden.



C 543 3
Continuatie van de voirfz Dachuaert op te voirfz Petitie, gehouden
Den 18. Aprilis.
op te Dachuaert tot Bruffel, daer de Gedeputeerden van allen d'ander Landen van herwertsouer geweeft zyn. Maer die van Hollant en hebben mit hemlieden nyet gecommuniceert, om dat zy geenen laft en hadden yet te confenteren , ten ware dat de
. voirfz heure conditiën eerft ende alvoiren effect: forteerden , omme dewelcke te veruolgen zy tot Bruffel gelegen hebben meer dan feuen weeken.
PRiESENTIBUS.
Van de Edelen.
Florys van Kyfhouck, Cafteleyn van der Goude,
ende
Gerit van Poelgeeft. Van Dordrecht.
Mr. Joost Bets. Van Haerlem.
Bekefteyn,
Jan Ghysbrechts, ende
Mr. Lambrecht.
Ende na es Zuyren gecommen in deplaetfe van Jan Ghystrechts.
M
Delft.
Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Gerit Boeckelfs> Dirck Floris, ende
Mr. Cornelis , die vronch na Huys e* gegaen.
Van Amfterdam. Claes Hillebrants, Oly,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Jan Dircx, m a en-
1537. Ü.Apriliu



f 544 5
1%. Aprilis. Pag. 2/p.
Beftant van Oos- • ten.
ende Schiedam.
Mr. Dirck. Cornelis Matyfs.Daer na zyn gecom- Schoonhouen.
men in de plaetfe Mr. Florys, van Jan Dircx, ende na
Henrick Wouterfs, Willem Thin.
ende Horen.
Jacob Meul. Henrick Dircx*
Van Rotterdam. Joost Janfs.
ALs van d'eefle conditie om te varen deuï de Sonde oofiwaerts , daeromme Mel:hoir Ranfou Ambaffatour van de Hertoge van Holften gecommen was, es lange communicatie gehouden op te reftitutie van den Scepen ;nde Goeden die hy genomen ende binnen Copocnhauen geuonden heeft, naer dat opge.uen i/an der Stadt, daer die van Campen groote flachten van gedaen hebben, ende oick enige Waterlantfche Steden. Ten tweden was Doctoir Hubrecht Raedt van den Palsgraue aldaer gecommen om te beletten datter geen Beftant gemaect en worde, maer dat.men den Hertoge airloge an doen fouden te watere ende te Lanle., daer toe hy wel Vrunden vanck in 't Hof. Vlaef die Staten van Hollant zyn geuallen an, ie Heeren van Naffbu, Hoichftraten ende anieren, ende hebben mit alder diligentie gefolliciteert ende fulcken remonftra'ntie gedaen' , lat de Coninginne haer heeft laten onderrechten datter beftant. gemaect es voir drie jaren, tot welcken Tractate ick.my refereere om der :ortheyt wille. Ende ftaet te bemcrcken dat -ra zoe



( 545 >
zoe haeft als 't ^^J^Ss^ '^ Toren van twee en dertich Goudenguldens at r geflagen tot achtien, ende daer na joch meer, Inde alle Oofterfche Waren naer aduenant.
ALs van de tweede conditie roerende die Vis- » & fcherie, heeft die Heere van Beueren mit- Van de te Cardinael van Luyck ende anderen ^-Whf» Vrunden die van Hollant gerifuleert, fulti-ende Sauifneiïnde dafhy als Admirael0, een ^S*K? van Saulfeonduyten ofte Pasporten van den ^ vafl Admirael van Vranckryck geteycken, vercie- Beueren een hadde, ende hy wederomme van gelycke Hiervan fal fen Admhael
van fynder hant geteyckent , daer op d Unüer- pfocesVa. faten van Vranckryck ende van den Keyiei bse, in
•vvftien Huuers tot St. Jans JYLfle toe, ende vanDoaoir dat Sayfoen gepalfeert wefende voir elck hooit H op ten HarbckbuyiTen ^?twnioA#^M^|te sLgende dat hem dat recht competeerde ter Ke,f«hc3e vanfynAdmiralite, ende G^Sta5^ fvnen Voirfaten vercregen ende geufeertindenuen es dre ta87 Welcke Commiffie die van Hol-deur ap155 fïriftólicken hebben gedebatteert, daerpoimemea-
neert dat zy llaen onder de Stadtf^uder ende Raedt van Hollant, ende nyet den Admirael.byDoaoir Beseerde te blyuen by heure preuilegie, oude score, ufantien ende liberteyten : dat daeromme de md** voirfz Paspoirten of Saulfconduyten wefende hi handen van den Heere van Beueren, aks hy^gT Mm 3 ^j1-'



( 546 )
48. Aprilis.
heeft pa flerende deur Kamen een uyeuwe Ordonnantiegemaect. van der Aümiialite, die my nyet en dunót te wefen teeens S'adtnouder noch 't Lant van Hollant, zoe daqt innegelèyt word, behouden < elck fyn «echt, Sec. '
Proteft. j
i 1 I
j 1
Fag. a8o. j
J 1 t c
£
Belofte £ Yan de Co- * ninginne, roerende de Pa-por- V een ende V Saulfcon«iuyten.
feyt, geïeuert fullen worden in handen.van den Heere van Hoichftraten, Stadthouder van Hollant, ofte in handen van der Coninginne als Souveraine in de plaetfe van de Keyferlicke Majefteyt, daer die van Hollant defelue halen fullen, ende nyet vuyt handen van Beueren , om te fcuwen confequentie, ende te blyuen in heur recht.
gNde hebben die voirfz Staten ten Huyfe van den Cardinael eerft, daer naer ten Huyfe van Hoichftraten, voir den vollen Raedt, mde oick op te Finantiecamere, verclaert geen xmfent te mogen dragen in de voirfz ertraoriinaiïs Beede, ten ware datgefehiedede voirfz )egeerte van Hollant, of by gebreke van dien ouden toeruften Scepen van oirloge mitte Pcnungen die fy den Keyferlicke Majefteyt fouten confenteren, ende daer mede beroeuen de?ranchoife Vifchers, nyet tegenftaende dat zy ïadden Paspoirten van de Heere van Beueren. iebben oick geprotefteert, dat indien yemant ruyt Hollant van noetswegen enige Paspoert tarnen van Beueren, dat 't felue den Staten 'an Hollant nyet en foude preiudicieren, als egens heure laft ende by priuée Perfonen geSaen. Ende dat voirts ander Saulfeonduyten efolliciteert fouden worden by den voirf? itadthoud&r van Hollant. Van welcke proifte den eerften Juny anno voirfz beloeft es ï geuen Acte, ende dat de Coninginne het oirfz different vvefende tuffchen de Heeren an Beueren ende Hoichftraten decideren fal pir Kersmiife, eer den tydt van de Viffcherie



( 547 )
anftaen fal. Ende op 't eerfte van den fes Articulen daer de extraordinaris Beede op geconfenteert foude werden, hebben die Heeren m de Finantiecamere den eerften Juny voirfz van wegen der Coninginne by monde verclaert ende na by forme van Appoftille, dat de Conmo-inne die Pasporten van Vranckryck wefende in handen van Beueren, daer vuyt fal doen halen ende ftellen die in handen van een die zy daer toe fal committeren, op dat die Viffchers van Hollant ende 't Lant van Voirne die daer mogen halen, &c. Ende hoewel haer Majefteyt achteruolgende defen haer Secretaris Mr. Jorys Defplegem daeromme in Zeelant an de Heere van Beueren gefonden heeft gehadt nochtans en heeft hy nyet geobedieert, blyckende by haer Majefteyts Brief gefcreuen tol Ryflel an Hoichftraten den 15. Juny, tot welcke ende allen anderen Minuten ende Bneuer wefende by een gebonde an de Commiffie vai Admiralite, ick my refereere om der corthey wille.
ITem waeromme die Staten van Hollant oj den feluen dach heurlieder contfent van di extraordinaris Bede van hondert duyfent gul den gedaen hebben mit proteftatie zoe verd zy heure intentie gecrygen, fonderlinge vai dit Article van de Viffcherie, ende alzoe di opinien diuersch waren, zoe heeft haer Maje fteyt geaccepteert d'opinie ofte confent vai den Eedelen, ende Steden Dordrecht mit Am fterdam, geuende den anderen raport tot te zo. der feluer maent Juny, dat haer Majeitey Mm 4 Com
1537. ft.Apriltu
l l
( Deefe „ wordt den '4.]uiyver" andere vaa ï hondert 1 twintica > duyfent, 'ende vvor" de my ge1 rellitueert - deefe Acte, -j ende hebbe gegeuen een an-



)
1537* 18. Aprilis,
dere, minfta.
Vertreck van derConinginneom der Franchoifen wille,
Defe Acte van de extraordinaris Beede es my gereftitueert.
Confent vandeBeede ordinafis.
Pag. 281.
" Affcheyt ende vacatiën.
Commiffariffen in den Hage feynden fal. Ende fijn die Staten qualicken binnen middelen tyde toegefproken van der Conninginnealsgeinformeert, ende oick in de Finantiecamer voirfz, deur die houaerdicheyt van de Heere van Praet, al om de fake van der Vifcherie die men. voirgeftaen heeft.
£}Ie Coninginne es vertrocken na Ryffel op ten 2. Juny, ende op ten 3. Juny hebbe ick Hoochftraten moeten geuen Acfe van onfe confent,- ter prefentie van den Steden die daer prefent waren, mit proteftatie van nyet te prejudiciëren , eer men fal mogen viifchen, ende die voirfz Dachuaert gehouden fal zyn ende anders geaccordeert, 't welck hy my beloeft heeft, prefent oick Meefter Vincent.
TTem op ten feluen 3. Juny hebbe ick Hoich* ftraten oick geleuert een Acte in Franchyn, in date den eerften Juny van de continuatie van den ordinaris Beede geconfenteert voir vier jaren ende acht termynen van tachtich duyfent, daer St. Jan den eerfte af fijn fal, mits dat die Coninginne den Staten geaccordeert heeft vier Articlen voir den Steden, ende noch anderen den Eedelen na ouder gewoonten, geteyckent by haer Majefteyt ende den Audiencier Penfaert, in date den 16. May anno 1537. voirfz. Hier mede zyn die Steden meeft vertrocken, ende hebben angenomen raport, ende gelaft te commen in den Hage den 20. Juny fauens in de Herberge, daer af men den Eedelen fal aduerteren, ende Dordrecht die den iq. Juny
■■ te



( 549.)
- .L^v-v-n nmrpn . ende nvet en we- i
L ~ idcben vcrtroc-l
leen van Bruffel Dynsdaechs den 5- Juny, ende hebbe beuonden datter in den Hage zyn foude een Dachuaert den n. op fekei toereei dinge van Scepen van oirloge, op te veylrgen den Coopuaerders van Ooften, ende noch Buyffen van oirloge tot defentie van den Visfchers als hier naer volcht.
TN defe Dachuaert es my by den Staten beA laft te affifteren die van Amfterdam, om te vererven die claüfulen in cas d'appel van de fententie van Hollant gewefen tot verfouck vat den Procureur Generael, daer mede die Goe den van Willem Pieterfs de Melck Poirter vai Amfterdam geconfifqueert worden, tegens preuilegie d?r feluer Stede dat geen Porrte meer verboeren mach dan fyn Lyf ende vyl tich ponden, &c, om in juftitie ontfangen t worden, &c.
Mm g
Dach-
.S.4P
ï
1 t c
e



( 55o )
153?. tl; Juny.
Dachuaert in den Hage Den ii. Juny,
feefcreuen tot verfouck van den Steden van Amfterdam ende Waterlant, op te toe-, redinge van Scepen van oirloge tot defentie van den Coopuaerders, gaende ende commende van Ooften.
P R JE S E Van de Edelen,
Die Heere van Affendelft,
Kyf houck ,
Poelgeest,
Matenefte,
Florys van Wyngaerden,
ende Adam Verduyn.
Van Dordreght. Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. Gerit van Zuyren, ende
Ram.
Delft, Vranck Pieterfs,
N T I B U S
ende Van Eynde.
Van Leyden. Mr. Cornelis,
ende Noch een.
Van Amfterdam. Cornelis Benninck, ende
Allart.
Vander Gouwe. Jan Dircx.
Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Ende noch veel vuyt Waterlant, die ick nyet en kenne.
In defe Dachuaert
nle Gedeputeerden van den Staten (behalnpn T}p\Pï Aio. hom UnU^lnar. 7^,.«,.„
es gelast ■■ u^u^i^u um uciucu
te maken *tae0 hebben geconfenteert, ende my mit zeker



( 55i )
ker Inftructie gefonden tot Bruffel an myn Heere van Hoichftraten , om by fijn aduys Scepen van oirloge toe te ruften, ende heeft£ hem ende Mr. Vincent, mitsgaders Mr. Rey-i nier Brunt die ick aldaer vanck, goetgedocht toe te ruften twee groote Scepen van hondert last ende drie Boyers, daer zylieden een ftaetken af gemaect hebben, wat ter maent coften foude, om daer mede te refifteren die Franchoifche Scepen leggende voir 't Lant ende Gaten van Hollant, dat nyet een Vifcher of Coopuaerder vuyt of innecommen en mach , ende achten 't al Vianden, ende roouen die in den Landen van herwertsouer commen, van wat Natie of conditiën die zyn mogen. Op xvelcke Inftructie ofte concept Hoichftraten den Raedt heeft doen vergaderen tot BrufTel by de Coninginne gelaten, ende na dat zy my mondelinge gehoirt hadden van den groten fchaden, fcanden ende geweiden , hebben eendrachtelicken gefloten, ende myn dachten in Walfche by Gefcrifte geftelt, ende defelue mitte Pofte der Coninginne ouergefonden tot Ryffel, oick verclaerende dat haer Majefteyt den Stadthouder Hoichftraten bchoirde te feynden in Hollant, om nyet alleen de voirfz vyi Scepen toe te ruften, maer oick noch fes Buys feu geëquippeert tot verfekerheyt van den Vi fchers , zoe verre die Heere van Beuere zyn voirncmgn blyft van geen Pasporten oft< Saulfeonduyten te willen feynden die hy heef van den Admirael van Vranckryck, die hy dei Secretaris Efplegem geweygert heeft, alsblyé by de Copie van den Brief van de Conjnginm
1537.
1. Junf.
en Orcaielach.
?ag. 282»
t
: l t



'( 55* >
KI. Jmj. j
Simpol e? oueruïllen c jnit fortfe. t
leö 15. Juny tot Ryffel gefcreuen an Hoicfttraten, ende den 16". ontfangen, mitsgaders iie tydinge van Simpol. Op welcken feftienen dach die voirfz Inftructie en Aduyfen van len Raedt gefonden es mit Pofte an der Colinginne, om welcke antwoirt te verwachten, ny gelaft es te blyuen, ende den voirfz Brunt jelaft mitten Brief van der Coninginne te rey? en in den Hage op te voirfz Dachuaert die zyn 'al den 20. pm die te verleggen ofte continueen tot ten 29. Juny toe, dat Mr. Vincent enIe andere Commilfariffen daer commen fullen: )ick om die van Schiedam ende anderen te :onfoleren van de Vifcherie, ende de voirfz ?yf Scepen van oirloge toe te ruften, eensdeels )p te cost van de Keyfer, ende een deel op te Doopuaerderie. Prefupponerende dat de Coïinginne daer inne confenteren fal mit heur :erfte Brieuen, oick van de voirfzBuyffenvan ;elycken. Ende hy Brunt es vertrocken den :8. Juny. Ende daer te voiren was Wolff die nit my gecommen was tot cofte van den Lanle vertrocken den 16. Juny om fcepen te kier èn.



Dachuaert gehouden in den Hage
Den le[len Juny,
die fichtent den 20. by Mr. Reynier Brunt gecontinueert es geweest, om de compfte var Mr Vincent , daer toe gecömmitteert zyr geweest de Heere van Affendelft, Sasbout. Willem Gout, &c. om den Staten te veraccorderen in de extraordinaris Beede, dit bouen diuerfelieken, ende mit condicien ge ' confenteert es geweeft, dewelcke de Conin ginne lieuer hadde accordelicken , om t fcuwen rigeur van executien, «Sec,
PRESENTEN
Van de Edelen , Heeren Jan van Duvoirde,
ende
Willem van Alckma,
Ridderen, Florys van Kyfhouck, Gerit van Poelgeeft, ende
Floris van Wyngaerden.Van Dordrecht. Cornelis Cornelis,
ende Mr. Joost Bets.
Van Haerlem, Jooft Janfs,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Gerit Vrancken 5
ende Mr. Huge.
Van Leyden* Dirck Floris, ende Jan Reyers.
Amfterdam, Allart Bollarts,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Gerit Damfs, Willem Jan,
1537- . tien lefteé Jttny.
Pag. 283*
'.
I



den kjlen Juny.
i
]
i
\ i i
c 1
1
1
c c
1
c
l
JPag. 384. e r e
Op
C 554 )
' ende Hoom.
G. Pau. Henrick Dircx.
Fan Rotterdam. Enckhuyfen, Jooft Janffoen, Bur- Jacob Allarts. ; gemeefter. Edam.
Schiedam, Mr. Jan, Penfionaris* Cornelis Matyfs. Munnickendam, érV.
Die voirfz CommiiTariiTen hebben op defen leften Juny mitten Steden eerft apart refproken ende gegeuen rapport tot ten 3, fuly.
gNde ick hebbe gedaen myn raport op 't affcheyt van den 11. Juny wat ick bouen jefolliciteert hadde, als hier voiren ftaet, enIe die van Schiedam verclaerden acht hondert 'yftich gulden gegeuen te hebben die Heee van Beueren voir. Saulfeonduyten , ende varen van fynen Balliuwe van Vlielfinge noch [ualicken toegefproken ende befpoten gefeest , ende hadden moeten betaelen voir elck 'asport van fcryuen ende zegelen twee Phiipsgulden. Ende enige van de Waterlieden ie heur Coopuaerders wel by Gefcut zyn, n willen nyet contribueren in de voirfz Sceien van oirloge, ende lieten hen duncken dat e Keyfer tot fynen.coften. vuyte Beeden die ehoirde op te ftellen ende te betaelen. Ende a waren die Oirlocbbuyflen oick van geenert oet, om dat den meeftendeel.Saulfeonduyten nde Pasporten hadden gehaelt.



( 55$ )
/""|P huyden hebbe ick elcke Stadt (behaluen Delft) gegeuen Copie van den ftaet om' te maken den ommeflach van den Lande, dat elck fal raporteren.
TCk hebbe oick vermaent dat die Caerte van den Lande maken fal, begeert te hebben een Penninck op rekeninge, 't welck elcke redelicke dochte, behaluen Delft en mogen nergens in confenteren, zoe zy noch geenen ftaet in den gemecnen Landts faken en hebben , daer Commiffariffen toe geftelt zyn geweest, ende fulex hebben zy verclaert in de Petitie van den Stadthouder van Vrieflant ende allen anderen fichtent den brant.
Continuatie van de voirfz Dachuaert gehouden
Den 3. 4. en 5. July. ,
op te extraordinaris Beede van hondeit twintich duyfent angeheven in Decembri lestleden ut fupra, ende geconfenteert prima Juny tot Bruffel, tot hondert duyfent toe, daer men nyet mede te vredenenesge» weest, ergo nu.
PRESENTEN, tot als voiren, behaluen Mr. Lambrecht.
Van Haerlem. Van Leyden-,
Bekeftayna Den 3.
Pirck Floris,
mit
153?.
en lejfeü Juny.
Omme» lach.
Carte. July.



3- 4' «» 5
jExtraordinarisBeed<lange geeyscht ende nu gefloten.
Pag. 285,
C 550 )
mit Mitten Secretaris, als
Die Secretaris.' 't confent van den
Den 4. extraordinaris Beedè
Gerit Boeckelfs, gedaen worde.
OP huyden den 4. July anno'1537. die Eedelen, Dordrecht, Leyden ende Amfterdam, hebben geaccordeert die extraordinaris -Beede tot hondert twintich duyfent toe, waeromme my die Aéte van den hondert duyfent tot cBïuffel geconfenteert den eerften Juny gereftitueert es Ende ick hebbe een ander gegeuen den voirfz Commiffariffen in date den 4. July j tot welcke Acte ick my refereere. Delft behelpt hem mit ftaet". Haertem ende der Goude fijn vertrocken fonder confent. te dragen,
TVïEefter Lambrecftt, Penfionaris van Haerlem , heeft my -verclaert den 11. July voirfz, ende. begeert"dat iek hemlieden mede in de voirfz rAéte foude ftellen., want zy mede ' cemfenteren in de hondert twintich duyfent voirfz. Ende van gelycken heeft Mr; Dirck , Penfionaris 'van der Goude an my verfocht ende verclaert op ten 18. der feluer maent July, commende 'van de Rekenkafne're daer hy van der Stadtwegen mitten Commiffariffen ouercommen was van heure quote &c.
TvJOta. Dat defe voirfz extraordinaris Beede x mitte oidinaris'-geeyscht es geweest in Decembri by dé Heere van Bredam ende Amff ut fupra, ende dat binnen middelen,tyden Petitiën van denExeyfen op Wyn, Bier, Lake-
ncn,



( 55? )
tien, &c. ende oick van de Carolus gulden op ten Schoerfteenen, gedaen zyn geweest, 3 rnaer geen effect geforteert en hebben om te fcuwen nyeuvvicheyt ende quade confequentie. Waeromme de Coninginne heeft moeten blyuen by de voirfz eerlle Petitie van de voirfz Beede, die de Staten van Hollant nyet en hebben willen confenteren, fonder te hebben paix ïn Gelre: de vaert van Ooften: de Viffcherie van den Cabelliau ende Harinck: dat de HeeTe van Beueren foude defifteren van 't Saulfconduyt ende Pasportgeldt ende diergelicke Jurisdictiën ende nyeuwicheeden te plegen , daer voiren genouch af gefcreuen ftaet, daer groote difficulteyt inne geweeft es, daer die van Hollant lange tot Bruffel gelegen hebben, Ende alzoe die Coninginne mit hondert duyfent nyet te vreden en es geweeft, zoe heeft zy Mr. Vincent hier gefonden, ende enige'ut fupra mit hem gecommitteert, ende fonderlinge om te hebben confent van twintich duyfent bouen die twintich duyfent ontfangen op te Obligatie van Willem Gout, die hem buyten weete, wille, ofte contente van den Staten verobligeert hadde , dat die Staten qualick namen , alzoe dit confent gedaen wordt, principalicken tot defentie van Hollant, ende aldus doende, foude veertich duyfent gaen tot defentie van Artois, ende die oirloge aldaer tegens den Franchoifen daer de Heere van Buyren Capiteyn Generael van es.
ENde de tydinge nu es dat de Heere van Gel- Enckhuy. re Volck annaem ende veïraet op Enck- fen verraer, I. Deel. ' Nn huy:
July.



15373- 4- en 5, July.
Wagefcoi van Bets.
Bets es gewordenStadthouder van Bergen.
Hondert Rinsgulden op rekeningvoirden Cartmaker.
Pag. 286.
( 553 )
huyfen gefticht hadde, in faueurvan de Coninck van Vranckryck, om die Armee van den Keyfer te diuerteren die in Picardie zyn, &c.
TTem ick hebbe gefeyt tot ten Eedelen, Cornelis Cornelifs van Dordrecht, Mr. Lambrecht van Haerlem, Dirck Floris van Leyden, die van Amfterdam, ende'Gerit Daemfs van der Goude , dat men in de coop van 't Wagefcot den groten Heeren beloeft, zoe veel te dierder foude reken, om een hondert te vinden voir Mr. Jooft Bets die 't Lant veel dienften gedaen heeft, ende tot Bergen noch doen mach, om nyeuvven Huysraet temaken , alzoe hy tot Dordrecht fyn Houtwerck al vercocht heeft. Ende die voirfz Perfonen hebben daer inne geconfenteert , als een redelicke ende cleyne fake; ende Allart Boelenfs Burgemeester van Amfterdam heeft den last angenomen , om te befcicken dat tot Bergen commen mit het Wagefcot van myn Heere van Bergen , &c.
TCk hebbe oick op huyden den Staten voirgehouden dat Mr. Claes die de Caerte van 't Lant maken fal, begeert op rekeninge om te reyfen van plaetfe tot plaetfe hondert Rinsgulden, daer nyemant tegens gefeyt heeft, dan Mr. Huge , om dat Delft vry fijn wilt in 's Laudts Ommeilagen. Ende Gerit Boeckels van Leyden, die feyde van de Caerte noyt gehoirt te hebben, om dat hy in alle voirgaende Dachuaerden nyet geweest en es, hem refereerende tot ten anderen. Daer op de Staten



f 5 59 3
ten feyden geconfenteert te wefen in de makinge van de Carte, ende dat den Raedt den voirfz Mr. Jacob Acte daer af gegeuen hadde.
TTem ick hebbe oick vermaent dat d'Onderfaten van Egmont in de voirfz Beede als defentie van de Landen nyet en behoirden vry te zyn, ende dat zy noch wel tien duyfent Goudtgulden fculdich waren van de loffinge des gemeyn Landts Renten , daer zy altoes de loepende Renten af betaelt hebben, &c. Die Eedelen feyden dat redelick es dat veruolcht worde zoe verre de Steden daer oick inne confenteren, want zy alleen den ondanck nyet hebben en willen. Dordrecht fc. Bets, verclaerde dat de jonge Heere van Egmont toecommende es, daeromme men die oude actie mochte rcferueren, om hier namaels te verthoener wat 't Lant voir hem betaelt heeft, d'andere Steden en concludeerden nyet pertinentelic ken, daer is 't gebleuen dat ick geaduerteeri hebbe die Heere van Affendelft ende Mr. Vincent Cörnelifs, &c.
'pd'Ota. Dat die fchamele VifTchers by faulte van obediëntie van de Heere van Beueren , an defelue Heere van Beueren vee Saulfeonduyten of Pasporten gehaelt heb ben van noetswegen , dat zy nyet langer et mochte vertouuen van den Harinck te viffchen daer hy een groot Geit af gecregen heeft ge hadt, contrarie die voirfz belofte ende Ach van der Coninginne daer voiren af gefcreuet ftaet.
Nn a Oj
1537. 3- 4- en 5.
J«lj\
E«mont gehouden te wefen in de deffentie van den Lande , maer nu geconcludeert.
1
■ Pasporten,
l
l
>
l



'537U.Juty.
Saulfeonduyten,
1
Pag. 287.
1538. 2. Sept. .
C 5S0 )
f\P ten 12. July zynder hondert Saulfcon* duyten ofte Pasporten van bouen gefon* len in handen van den Heere van Affendelft ;nde Mr. Pieter de Sanélo, om rekeningen daer af te houden voir den Harinckbuyfchen, die daer proces Verbael op houden fullen, daer :oe ick my refereere.
XTOta. Dat fichtent.den voirfz 5. July 1537.
tot ten 2. Septembris 1538. die Staten van Hollant noyt vergadert noch Dachuaert mit nalcanderen gehouden en hebben , maer ick rebbe by beueel van de Heeren van Affendelft mde Raedt geuaceert ende gereyft om ter executie te ftellen ende tot effecT: te brengen dat len Staten in de voirgaende Dachuaert beloeft :s geweest, op heur Articulen, als blycken nach by myn vacatiën ende rekeninge, daer oe ick my refereere.
Dachuaert van de Staten van Hollandt tot Sinte - Geertruydenberge
's Maendachs den 2. Septembris ■anno 1538.
Daer die Coninginne ge- helft Alderheyligcn j
commen es , ende. by ende d'ander helft
Doctoer Score heeft Lichtmijfe daer anvol-
doen eyfehen een ex- gende , tot betaelinge
traordinaris Beede van van teflè die men den
tathtich duyfent pon- Knechten fculdich es
den van veertich gro- van.de voirgaende oir-
tin, te betaelen d'een loge" in den name van



(56-i;
den Keyfer , breder blyckende by der Propofitie my in Gefcrifte ouergefonden..
Ende waren PRESENTEN, Van de Edelen. Die Heeren van Nas-
fou, Affendelft, Alckma,
ende Poelgeest.
Van Dordrecht. Cornelis Cornclifs, Jan Willems,
ende JVlr. Claes.
Van Haerlem. Bekeftayn,
ende
Mr. Frans, heur Secretaris.' Delft. Jan Appers,
ende
Michiel Janfs.
Van Leyden. De jonge Lbchorft , Burgemeelter, ende
Deyman, Secretaris.
Van Amfterdam. Claes,
ende
Mr. Andries, Penfionaris.Vander Gouwe.
Mr. Dirck, Peniiona^ ris.
Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit, Secretaris.
Horen. Gerbrant Dircx.
Enckhuyfen,
EErft heeft Schore verhaelt die groote aftfecfie die haer Majefteyt hadde 't Lant van Hollant te fien ende te vifiteren, maer belet hadde geweeft deur de groote affairen van den Keyfer, ende dat zy nu reyfen möefte op te Frontieren van Vranckryck om den Coninck ende Coninginne haer Suffer te vifiteren. Maer het toecommende jaer fal zy in Hollant commen. Nn 3 Ten
1538.
2. Sept.



st. Sept. Fag. 288.
( 562 ;
TPEn tweden die diligentie van haer Majefteyt gedaen in 't beleet van der oirlogen voir Pyroen, Monftruel, Terruwaenen, ende anders voirfien op ten Frontieren, dat d'Onderfaten nyet gebrant, vermoert, ende heel tot nyete gecommen en waren, ende een beftant van tien maenden mitten Franchoifen gemaecl: hadde te lande ende te watere, voir den Vifchers ten Harinck, 't welck de Keyfer geconfirmeert hadde, ende verlenet hadde tot dat in Ytalien tuffchen hem ende den Coninck van Vranckryck by tuffchenfpreken van den Paus een beftant gemaect- es geweeft te lande ende watere van thien jaren. Welck beftant deur de gracie Gods verandert is in een eeuwige paix, duerende 't leuen van den Keyfer ende Coninck , deur heur beyde vergaderinge tot Aga mortis, dewelcke hoe die toegegaen es in't lange verhaelt worde, &c.
T^En derden van den beflanden gemaeft mikten Hertoge van Holften, hem feggende Coninck , ende anderen Oofterfche Steden , zoe dat men ooft ende weft zeylen ende Comenfcepen doen mach, daer deur wederomme groote weluaert in 't Lant commen fal, alleen dat men verhoede dat de Knechten in 't Lant nyet en gaerden. Daeromme haer Majefteyt gedaen heeft de voirfz Petitie.
T"\Ie Staten hebben haer Majefteyt van als in 't lange doen danken, begerende dat zy ten naefte jare in Hollandt comme, ende altyt pontinueren wilt in 't goet propoeft van den
Lan-



c 563;
Lande ende Onderfaten te befcermen ende ïn paix te houden. Ende namen raport ende dach van by malcanderen te vergaderen m den Hage den 15. der feluer maendt Septembris. Daer op haer Majefteyt felue een corte replycke deede in Walfche , recommanderende de voirfz affairen van den Keyfer. Daer mede es haer Majefteyt vertrocken die maer eenmaeltyt daer en vertoefde.
Hier na zyn die Staten vergadert in 't Logis van Hoichftraten, die als Stadthouder deede verhalen by monde van de Heere van Asfendelft, dat alle d'ander Landen daer haer Majefteyt geweeft hadde, een propyne van danckbaerheyt ongeeyscht vuyt hemfeluen gedaen hadden, dat Hollant nyet min en behoirde te doen, by veel redenen, ende feyde van vyftich duyfent, die men nyet min en foude mo<ren maken dan tot dertich duyfent te betaelen op fes jaren ende twaelf termynen. Daer or. o-enomen es raport, ende myn Heere heeft befoeft te wefen in den Hage op den voirfz vyfthien dach Septembris.
HEnrick Graue van Naffou , es zeer cort; hier naer ouerleden tot Breda daer hy d< Coninginne coftelicken hadde getracteert mi bancketten, &c. God hebbe die Ziele.
Nn 4 Dach-
1538.
2. Sept.
Dertich duyfenibegeert voic de Coninginne tot gratuiteyt.
: *



( 5°4 )
»?38. Dachuaert in den Hage op te voirfz Pe-
leXf titiC' be§°nSt
Op ten 16. Septembris anno 1538., ende on\ V vertreck ofte raport van enige Steden , geeyndet den 24. der feluer maent.
Nochtans en heeft Hoochfiraten nyet opgehouden Commiffarisfen te feynden in elcke Stadt, om te induceren tot confent van tachtich duyfent gulden , naer dat der Coninginne geconfenteert waren .dertich duyfent ut infra.
PR/ESENTIBUS,
Van de Edelen. Die Heeren van As-
fendelft, Warmont, Jan van Duvoirde, ende
Willem van Alckma, - Ridderen. Pag, s8p. Gerit van Poelgeeft, Floris van Wyngaerden,„ ende Mateneffe.
Van Dordrecht. Damafs Philips, ende
Mr. Claes Bartholomei.Van Haerlem. Jan van Schagen,
ende Mr. Lambrecht.
Van Delft. Mr. Huge was in den Hage, maer en es nyet gecommen in de Vergaderinge , om dat zy leuen by ftate.
Van Leyden. Dirck Floris, Dirck Otte, ende
Milda, Penfionaris voir. fijn eerfte reyfe.
Van Amfterdam. Claest Loen, Claes Gerits,
en-



f 565 )
Enckhuyfen. Jacob Allarts, ende
Frederick Jacobfs.
Edam. Mr. Jan Janfs.
Alhnaer. Symon Janfs, ende Jan Nanincx.
Van Oudewater. Jan Robrechts, ende
Mr. Dirck van Crimpen.
Wefcp. Jacob Jans,
ende Dirck Franfs.
Van Naerden. Andries Claes, Schout,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Henrick Wouterfs,
ende Mr. Dirck.
Schiedam. Pieter Willems van Bcueren,
ende
Anthonis Willems.
Gorichem. Pieter Adriaenfs, ende
Jan vander Aer Jans.
Schoonhouen. Gerit Jans, ende'
Jan Cauwenhouen Willems. Hoorn.
Gcerbrant Dircx,
ende Jooft Pieters.
T\ïe Eedelen hebben gegeuen negatiue antII woirde angaende die Beede extraordinaris van tachtich duyfent gulden voirfz, om dat zy in den voirleden jaren veele ende groote Beeden geconfenteert hebben gehadt , dat t Lant .arm ende byfter es, mit veel merckelicüe ïedene in 't lange verhaelt.
1538.
16 tot 14,
Septemb,
Maer



Ï538. ït>. tot 21 Septemb.
Pag. 290.I
1 1
1 J
JTem die voirfz Steden hebben oick als die Eedelen verfocht an myn voirfz Heere, dat hy goedt regardt hebben wille tot ten Huyfe van Utrecht, ende daer op te ftellen een notable Perfonnaige van auctoriteyt die te verhelen heeft in eere ende goet, 'twelckmyn Heere
TLTAer angaende de fake van de Coninginne, gemerft die goede dienften by haer Majefteyt gedaen mitten Oofterfche Steden, Hertoge van Holften, ende oirloge van Groeninge ende anders , hebbe liberalicken in danckbaerheyt op hoope dat zy commen fal ten naeften jare in Hollant, geconfenteert, zoe verde zy geuolch van den Steden hebben in de vuytgeflegen fomme van dertich duyfent gulden van veertich groten, te betaelen in fes jaren ende twaelf termynen, daer KermilTe ende St. Jan naeftcommende 't eerfte jaer van zyn fal. Ende zoe voirt te betaelen mit fulcker Geit, als t'elcken van den termynen cours ende loop hebben fal onder den Coopman ende gemeenen Luyden. Weluerftaende dat zy mit licure portie volftaen fullen, ende voir nyemant anders dan voir 't platte Lant gehouden zullen zyn na ouder gewoonten.
Q|P ten 20. der voirfz maent, hebben hen die vyf groote ende cleyne Steden na raport, conform gemaeel: mitten Eedelen, in jeyden die voirfz Petitiën , ende ick hebbe /an der Coninginnes Petitie Acte gegeuen myn ieere van Hoichftraten, daer toe ick my reêreere.



( 5&7 )
fe heeft beloeft te doene ende mogelicke opftellen fal de Heere van Defcornee zynen Neue.
ITem alzoe de Coninginne reyst in Vranckryck , hebben oick verfocht dat myn heere haer Majefteyt fcryuen wille, dat zy fpreke mitten Coninck op te fake van der Munten j dat die geftelt ende geredigeert mach worder op te oude voet ende valuatie van den Pluhpsgulden.
ITem ick hebbe dat confent van den voirf: Steden geftelt op te Requefte van Heere A bel van Colfter, Ridder, ende Mr. Jacob di Jonge, Rekenmeefter, daer toe ick my refe reere.
ITem zy hebben oick geconfenteert, dat iel vuyt handen van Crifpyn Rentmeefter va 't gemeen Landt, ontfangen fal vier hondei «ruiden voir myn Weddens, verfchenen m Me i533. indien Crifpyn dat furneren kanend hy noch 't Lant zoe veele fculdich es. M Claes Bartholomei es mit myn geweest tot Cn pyn.
ITem den grooten Steden es gegeuen vertrec om te raporteren de Petitie van de Keyfe Jicke Majefteyt van tachtich duyfent gulder ende gelaft den 23. weder te weefen inde He fcergen,
Item
1538.' 16. tot 24. Septemb.
1 t
y
e |
k r-
1» r-



1538. t6.tot 24 Septemb.
Fsg. 291.
C 568 )
jTera die cleyne Steden dit bemerckende zvn ■ nut my gecompareert voir myn Heere van Hoichftraten ende zynen Raedt, ende hebben my doen feggen dat zy nyet en verftaen dat de groote- Steden (die heure gracien folliciteren; hemlieden mit heur confent veruancen ofte vernoechden mogen, want zy armer ende meer lallen te dragen, hebben dan die groote Meden, ö
]yjYn Heere heeft hemlieden geantwoirt, dat ,.pn -7 de c!eyne Steden befcryuen ende hoii-n lal, eer dattet confent gaen fal.
Geproponeert defe nauolgende Articulen den grooten ende cleynen Steden in abfentie van . den Eedelen die 'er vertogen waren, op ten 18.Septembris
, 1533.
IN den eerften, alle die proceduren gehou% den tuffchen den Heere van Beueren ende Gerit van Ouderfchie. Ende wat Inftrudtieick 3ouen onder Aduocaet ende Procureur gelaten lebbe, om 't Lant ende Stadthouder te heulen vuyt proceffen.
fjler of te fpreken Affendelft, ende te doen raport an Hoichftraten of te confulleren Aduocaten ende Procureurs bouen ende zyn gecommitteert Bartholomei ende Mr. Lambrecht.
Item



JTem dat ick geprotefteert ende verfocht hebbe an myn Heere van Palerme nyet te disponeren in de fake van den Potturf, den Staten van Hollant ongehoirt, mit datter ancleeft.
TTem van het Octroy dat die van den fecreten nochte grooten Raedt nyet-geuen en fullen de claufulen van Appelle in vonnilfen by Bailliuwen, Heemraden ende anderen geweefën ih materie van Dyckaigen. Noch Vonnilfen van den Raet van Hollant geweien tot twee hondert Carolusgulden ende daer beneden.' Maer dat die op cautie hebben fullen heur executie.
HTE fpreken Affendelft óf men het Oétroy mit befloten Brief van den Raedt van Hollant feynden fal an den grooten Raedt, • om te weten of zy obedieren willen.
1
Tem ick hebbe verfocht Aéte dat'de Staten my torRrnflelin Mavo 1 «7.eelafi te hebben fol¬
liciteren ende te vougen mit die van Amfterdam dat zy gecrygen mochten die claufnle van appel in de fake van Willem Pieterfs die Mekker, contra den Procureur Generael van Hollant , roerende het preuilegie dat een Poirter nyet meer verbueren en mach dan fijn lyf ende fekere ponden , om in julticie ontfangen te worden ende heur recht te veruolgen. -
Die
1532.
16. tot 24, Septemb.



T53&. 6". tot 24.. Septemb,
s. en 13.
OSlobris.
ag. spa.
C 57° >
T)It es my geaccordeert, ende gelaft Bar tholomei ende Mr. Lambrecht in de Greffe te doen maken d'Aete, &c.
Dachuaert van de Staten van Hollandt j in den Hage
Den 12. ende 13. Oclobris anno 1538.
Op te voirfz P. titó* van tachtich duyfent guldens , daer de Heer» van Hoichflratc Stadthouder zeer omme gearbeyt heeft apart an denStedenfleen voir en d'ander na doende beloej ten-van gracien, mit dreygementen ende anders tot fijn vertreck toe , welcke was Sondaechs Miehaelis den 29. Septembris , geuende diuerfche vertrecken , van raport en in .fijn abfentie , committerende de Heeren van Affendelft , Mr. Vincent , Sasbout , Willem Goudt , £pc. die oick in groote ende cleyne Steden' geweefi ende geperfuadsert heb¬
ben gehadt, tot den 12, ende 13. Octobris dat die Staten by een vergadert fyn geweeft in de Playtcamere , aldaer die Eedelen gebleuen zyn negatyf als in heur eerft antwoirt, om dat die van Brabant , Vlaender en, Artois die naeji den branie gefet en zyn ende tlieure contemplatie meeft de fcult van der oirlogen gemaect es, noch nyet geconfenteert en hebben in de betalinge ende oirlof gevinge van den Ruyteren ende Knechten, daeromme de voirfz Petitie an Hollant gedaen es geweefi, dewelcke foe veele jaren ah Soirlogen



( 5?i )
gen van .Gelre , Vrieslant, Utrecht geduyrt hebben , hem feluen hebben moeten reden yuyter fcult ,, fonder affiftentie van den anderen Londen, gemerft oick dat het left confent yan hondert twintich duyfent ouer Hollant eensdeels gefchiet es tot defentie van den voirfz vanArthois, &c. gemercl oick dat men nyet en weet wat laft Hollant van Cleue ende Gelre fal moeten lyden , ende dat 't platte Land arm es, cm dat de Hauer , Cerfte , ende ander Vruchten qxiaiicken geftagen zyn, ende nyet en fal mogen fayen , hoe dat d'Eedelen ende Rentenieren geen betalinge en gecrygcn, mits oick dat de Steden gracie genyeten , daeromme men te eere ander Beeden eyscht, ende die Lantluyden van heur eygen Goet ende Bruckwaer betae¬
len die Beeden, ende die Steden vuyten Excyfen, mit meer andere redenen, waeromme fy fonder dep grooten Eedelen nyet en conden noch en mochten mit eeren confenteren, begerende an den Commiffariffen , 't felfde ten beften te raborteren.
Ende waren PR/ESENTEN, Van de Edelen. Die Heeren van Waer-
mont, Van Duvoirde, Willem van Alckma, ende
Gerit van Lochorll ,
Ridderen. Gerit yan Poelgeeft , ende
Florys van Wyngaerden.Van Dordreght. Mr. Claes Bartholomei.Van Haerlem. Jan Gerits van Zuyren,
ende Mr. Lambrecht.
Delft.
1533.
ia. en 13, QSobris.



■1538. 12 fh 13 ■Öülobris.
Pag. 293.
< 572;
Delft. ende
Nyemant. Mr. Gouert.
Van Leyden. Horen;
Dirck Floris, Henrick Dircx ^
Dirck Octen, . ende
Milda, ' Geerbrant.
ende ten lellen Enckhuyfen.
Deyman , Secretaris. Hillebrant Roelants 5
Van Amfterdam. Penfionaris.
Claes Loen , Van Edam:
Claes Hillebrants , Mr. Jan , .
ende ende
Mr. Andries. . Jan Wolferts.
Vander^Gouwe. Van Alckmaerv
Dirck Janfs' Bosch, . Symon Janfs,
ende ende
Mr. Dirck. Jacob Willemfs,
Van Rotterdam. Vari-Ouwater. ■
Jooft Janfs, Burge- JanRöbertfs*
meefter. ende'
Schiedam. Mr. Willem Gerits.
Die Penfionaris. Naerden.
Schoonhouen. Egbert Jacobs.
Adriaen Willems , 1 Weefy.
• ■ Arnout Gerits.
THVÖrdrecht, Haerlem, Leyden ende Ani\_J fterdam, hebben geconfenteert voir hem feluen, zoe verde zy gevolch hebben in de voirfz Petitie, op zoe lange termynen als men fal mogen gecrygen. Den Welcken Rotterdam, ende Schiedam geuolcht zyn. Delft en waffer nyet. Die'Stadt van der Goude ende andere cleyne Steden zyn gebléueö negatyf by den - 1 Ee-



rC St3 9
-Eedelen. Waeromme die Commiffariffen ver-; •claert hebben der Coninginne raduertercn , ende ftelden deefe Dachuaart vuyt tot de Staten •wederomme befcreuèn fullen worden.
ITem die van Haerlem, Amfterdam, cndeander gelegen op te Zuyderzee, ende viüchende onder die Cuft van Oueryffel ('t welck die .van Oueryffel verbieden willen ) hebben an de Staten verfocht heuren naem te willen lenen ■buyten heuren cóften, want die voirfz twee Steden mit heur Adherenten den Staten ende 't Lant vry ende indempne houden fullen vari allen proceifen ende oncoften. Op welcke conditiën die Staten heuren naem geleent, ende my gelaft hebben Acte van te maken of Memorie in myn Regiftre.
TTem alzoe enige ouergeuen in Huwelickc A voirwaerden, dat heur Kint dat zy hyliclicken, ende heur Kints Kinderen fuccederet fullen irt de Aesdomfche Goeden, ende noch tans by Teftamente anders disponeren of rwe derroupen, daer veel proceffen vuytcomnien mits dat enige jugeren voir de Huwelicxe voirwaerden, ende andere voir den Teftamente waeromme den Raedt begeert heeft dat de Ste den elcx een Statuyt in den heuren maken, da die Huwelicxe voirwaerden nyettegenftaènd Teftament, ftat houden fal, 't welck men b; de Keyferlicke Majefteyt fal doen confirmeren als pragmatica ofte loy. Daer af elcx uferen de van Aesdora, genomen heeft raport.
. I. Deel. Oo Opi
11 en 13 ÖtUbris.
I >
t
\ j



■T538. 12. en 1-3Oüobris.
fag. 294.1
nen
( 574 )
Ofmie ofte vuytflach van den Eedelen op te voirfz Petitie van tachtich duyfent ponden die nyet behaecht en heeft , ergo nyet ontfangen en es geweefi van wegen der Keyferlicke Majefteyt.
Die Eedelen voirfz ter Dachuaert wefende, laten hun duncken, dat myn Heeren de Jommiffariifen , van wegen der Keyferlicke Majefteyt wel behoirden te vreden te zyn, mit leurlieden eerfte voirgaende antwoirde , om iie menichfuldige redenen in 't lange gealle;eert, fonderlinge, die extreme armoede van len fcamelen Lantmant, die notoir ende hemieden kennelicken es. Nyet min op hoope dat nen voir den toecommende tydt regardt fal lebben op te felue armoede. Soe fouden de roirfz Eedelen geneyeht zyn om de fake van len Keyferlicke Majefteyt voir defe reyfe te 'oirderen. Te confenteren de fomme van tachich duyfent Clinckarts, makende feftich duyènt ponden van veertich groten, te betalene ot twee termynen, als St. Jans Miffe 1539. ïaeftcommende , ende Kersmiffe daer anvol;ende, mit fulcke Munte als dan loep hebben al onder den gemeyn Coopman. Weluertaende dat men fupporteren fal die heure porie nyet betaelen en konnen, ende dat die Rentneefter acte geuen fal van die penningen nyet e anticiperen , verfegelen. nochte verlouen, naer fal elcx mit fyne portie volftaen ten dage ran der betalinge voirfz, op auenture of bin-



X '575 )
fien middeler tydt 't Lant van Hollant in vorder veloep ende laft quame, dat mitte penningen van den refterende termynen 't felfde Lant gedefendeert ende voirgeftaen moefte worden. Actumden 29. Octobris 1538.
Dachuaert van den Steden befcreuèn in den Hage
Den laeften February anno 1538., ftilo Hollandite.
om te refifteren ende afgedaen te hebben den honderften Penninck by die van Antwerpen op te Salm, Elft ende andere Visfchen in Hollant geuangen, die t'Antwerpen te vente gebracht worden , contrarie oude gewoonte fonder Octroy, &c.
PR JE SENTEN.
Van Dordreght. Van Amfterdam.
Meynert Meens, Claes Hillebrants.
ende Vander Gouwe.
Mr. Claes Bartholo- Nycmant en iffér ge
mei. compareert omme
Van Haerlem. quaedt Weder.
Mr. Lambrecht. Van Rotterdam, Schie
Delft. dam ende Schoon
Mr. Cornelis Aerts. houen zynder oicl
Van Leyden. geweeft. Mr. Jacob de Milde.
Oo 2
Die
1538.
[-2. en 13. Oüobris.
den laeflen February.
|



TS3S»
den lae/te February,
Pag. 295
Die Gedeputeerden zyn eendrachtelicfcsa van opinie defe nyeuwicheden afgedaen, te hebben, maer van de middelen en waren zy nyet accordt , der welcke gehoirt hebbende een goet concept fouden gaeren raporteren, Ick llouch vuyt van een Marót te leggen tot Dordrecht die de Stapel fouden moeten afdoen , ende een tot Amfterdam, daer nyet op gevolcht en worde; ander mit julticie, weluerftaepde dat die nyeuwicheyt eerft ende al- voiren by prouifie afgedaen foude zyn, daer de fomige geen hoope toe en hadden, om de groote macht ende faueur die die van Antwerpen hebben. Daeromme die Gedeputeerden gegaen fijn by den Raedt, dewelcke van aduyfe waren dat men an den Raedt van Antwerpen anderderaael Gedeputeerden foude fcicken mit befloten Brieuen van den Raedt, houdende Credentie ,• ende alzoe verde den Raede van Antwerpen weygert die nyeuwicheyt af te doen, dan te clagen an de Coninginne, of dan te foucken raedt an ons feluen, 't welck den vuyterften noet foude zyn. Ende zyn tot my geordonneert by opinien Mr. Claes Bartholomei ende Milda. lek hebbe den Brief geconcipieert, ende den, eerften Marty den feluen Gedeputeerden gelefen , die fe voirtgebracht hebben in de Greife.
■ TTem op ten feluen laetften February voirfz, * hebbe ick gedaen myn raport van myn Camerlicxe reyfe , wat van den Scepen, Munten , ende andere faken gedaen es geweeft, daeromme die Heere van Lyckerke gereyft es
van



r 577 >
van Camerycke an den Perfoen van den Co- • ninck , ende en was noch nyet gecommen , j daer 'mede'die voirfcreuen Steden te vreden waren, ende fijn gefcheyden.
ICk hebbe van myn Camericxe reyfe. genomen Ordonnantie van den Houe, om. dat te extraordinaris es, ende in myn particuliere rekeninge nyet geftelt en wordt, als m den.jare ikoo. gedaen es geweeft, ende ick hebbe defelue Ordonnantie geleuert den Rentmeefter Cryfpyn , die my betaelt-heeft-.den eerften Marty anno voirfz, ende ick hebber onder an gefcreuen myn Quitantie , ergo die vuyt myn rekeninge te laten als men den ftaet van den Ommeflach fal maken, ende te laten loepen m 't generael Article, van den reyfen.
...Dachuaert tot Dordrecht.
' Den 9. July anno 1639.
%e fcreuen hy myn Heere es mer 's Hartogenvan Hoichftraten als bofche, daer de StaStadthouder van Hol- ten van Brabant Jouiant, pafterende naer . den commen, ende van Utrecht, om aldaer te daer foude reyfen na wachten die Coningin- . Utrecht, om van daer ne die van Bruffel ge- te commen in Hollandt. fcheyden was na Ber- 1 Ende die voirfz Hoochgen , om den Staten ftraten heeft den Stavan Zeelant te ver- ten voir gehouden _É wachten ter Tholen , gundt dat hier naer ende van daer gereyft volcht.
O o 3 PR/fc.-
1538.
'en laefte» Tebru~ar3.
Pag. 297. 9.



( 573 ;
»539. • Jut,.
1
ende
Milda.
Van Amfterdam. Claes Gerits, Mr. Florys,
ende Noch andere.
Gouwe. Gerit Daem, ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs, ende Pieter Carré.
Schiedam. . De Penfionaris. Hoorn. Henrick Dircx,
ende Geerbrant Dircx.
Enckhuyfen. Jacob Allarts.
IN den eerften dat die van Hollant een van den Eedelen mit een Geleerde fouden willen feynde in Ambaffaderie an den Keyfer in Spaingien, als van gelycken die Coninginne foude feynden die Heere van Lalaing mit Mr. Ingelbrecht van den Dale , Raedtsheere van den grooten Raedt tot Mechelen, die van Brabant die Heere van Berfelle mitte Penfionaris van Brufele, van gelycke ter liefde van den Coin-
PRESENTEN, Van de Edelen, De Heere van Affendelft , De Cafteleyn van der
Goude, Poelgeeft ,
ende , Mateneffe.
Van Dordrecht. Damas Philips, Een ander Burgemeefter,Ocker Janfs, ende
Mr. Claes Bartholomei.Van Haerlem. Mr. Lambrecht, Penfionaris.
Van Delft. NTyemant.
Van Leyden. De Schout,



( 579 )
tiinginne fouden mede feynden heure Gedepu- v teerden die van Henegouwen ende Artois. 9Maer die van Vlaenderen hadden dat exprefielicken gerefufeert, ende fouden die Ambaffaten laft hebben den Keyferlicke Majefteyt te condoleren van 't verlies ende doot van de Keyferinne fijn Huysvrouwen. Secundo, bedancken dat hy foe goede Toefienders in deefe Landen geordonneert hadde, als de Majefteyt van der Coninginne ende anderen by haer zynde die wel geregiert hebben gehadt. Tertio , dat indien fijn aftairen vermochten, d'Onderfaten gaerne fien fouden fijn compfte herwertsouer tot heure ende oick van den nyeu- Pa; wen geconquefteerde Landen die veele ende groot zyn, meer dan zyn Majefteyt,mogelick meent.
Hier toe vuyt Hollandt zyn geeÜgeert Florys / van Affendelft , Cafteleyn ter Goude ,ten Heere van Kyfhouck, die hebben foude vyfHc Paerden ende eyscht twee Croonen 's daechs. Ende Mr. Claes Bartholomei Penfionaris van Dordrecht drie Paerden ten feluen pryfe, behaluen heur opfetten ende extraordinaris eerlicke ende excelliue oncoften die vallen fouden mogen. Eyntelicken fijn te vfeden dat die voirfz Mr. Claes alle dagen fal opfcryuen wat zy verteren ende van opfitten betaelt fullen hebben , ende wederomme vuyte reyfe commende, myn Heere van Hoichftraten fal taxeeren wat zy hebben fullen voir haer moeyten ende arbeyt, daer fy ende de Staten mede te vreeden zyn geweeft, behaluen Delft die daer nyet en O o 4 wa¬
tt*.
mbafTa» vuyc liane.



'C 58o )
\
Rapoftvan 1 der Aduiiraiite.
j 1 J ; j 1
i
Rentmees ter tfanKollanc.
i
waren, maer my gelaft hadden voir de Staten .ende Stadthouder te verclaeren dat zy nyet en foude betaelen haer de Schiltale, maer naer heurlieder .armoede, 't welck ick fulex hebbe verclaert, expreffelicken leggende, geen confent te geuen van den Keyfer te requireeren hier in 't Lant te commen, daer nyet af te roeren in 't c.leyn ofte groot, op: dat fijn Majefteyt hier in 't Lant commende, nyet geoirfaect en fy, yet te eyffchen 't fy tot oirloge van Gelre, of anders voir fijn moeyten van commen, &c.
jyjYn Hqere heeft verfocht op rekeninge te hebben twaelf hondert Rinsgulden voir de reyfe ende opfitten van den voirfz Gedeputeerden , enige Steden hebben genomen rapport tot te Dachuaert die in den Hage fijn fal den 18, defer maent;
T*En feluen dage fullen die Staten enige by my vougen op te fake beroerende de Hee'e van Beueren van de Admiralite dewelcke nyn Heere heeft verclaert ter herten te hebben , intsgelicx alle die Steden groot ende clevn uitten Eedelen. Ende fullen elcx in den heu•en foucken of Hollant by Acte van der Adniralite gefcheyden es, als Gerit van Loo, enIe enige ander feggen van Mr. Albrecht van Loo verftaen te hebben, ende fullen enige tot ny in defe fake deputeren.
[yjYn Heere heeft Ontfanger gemaect van de gemeen Laiidts Ommeilagen, Heyman van ie Ketele. Die.



CC 581 )
Die Beede van dertich duyfent geconfenteert der Coninginne, te betalen binnen fes jaren ende twaèlf termynen , es geeyscht by Hoochftraten te verhoogen noch tien duyfent,' makende t'famen veertich duyfent, té betalen op vier jaren ende acht termynen ,- afilaende twee duyfent vyf hondert Rynsgulden die ontfangen zyn Kersmiffe i538-» ende de(n eer_ fren termyn van de acht foude weien St. Jan
I539-' _ V„' rn, 'In- ■ ; "
Hier es gefeyt by den Steden, dat indien yemant op- ten Dorpen buyten den Steden , enige nyeuwe Neringen of Amböichten opftellen, contrarie den Oétroye by de Keyferlicke Majefteyt den Steden geoctroyeert in den jare 1532. leftleden, dat lal elcx in fijn Quartier daer gebreck valt, mogen 't felue refifteren mit Jufticie , ende indien hy .'t verfouefc, den Aduocaet van den Lande fal hem vougen ende affiftentie doen, maer nyet var. dat oudt of geprefcribeert mach wèfën, '
Oo n
Dach-
9. July.
Propïrte
-oir deCoïinginne.
Buytetieeringe.



ip. July. Pag. app.
\ I .
j ]
<
J
(
I
I I
i I
Dachuaert gehouden in den Hage
Op ten 19. y«/<y voirfz,
op 't voirfz affcheyt, daer Commiffaris inne geweeft es de Heere van Affendelft.
PR/ESENTIBUS Van de Edelen. Amfterdam.
'feere Jan van Duvoir- Claes Loen, de, ende
ende Meefter Florys. ieere Willem van Gouwe.
Alckma, Ridderen. Henrick Wouterfs, riorys van Kyf houck, ende
ïerit van Poelgeeft, Mr. Dirck.
ende Van Rotterdam.
rlorys. van Wyngaer- Jooft Janfs, den. ende
Van Dordrecht. Jan van Zoelen. Dcker Janfs, Schiedam.
ende Die Secretarius. iartholomei. Van Alckmaer.
Van Haerlem. Douwe , Burgemee"an van Schagen, fter.
ende ende
Ui. Lambrecht. Andries Pieters.
Delft. Gorichem.
tfyemant. Aert Spyck.
Van Leyden. Hoorn.
Adriaen Jan Janfs. Henrick Dircx,
ende ende
lilda. Geerbrant.
Van



( 533 ;
Van Edam. Enckhuyfen. ! Mr. Jan. De Penfionaris. 1
Die Eedelen hebben der Coninginne voir haer Majefteyt (in de plaetfe van de I dertich duyfent geeyscht tot St. Geertruyt ut ij fupra) geconfenteert veertich duyfent gulden, te betalen binnen vier jaren ende acht termy.{ nen, daer St. Jan 1539. voirleden, dat eerft termyn af es geweeft, ende die twee duyfent l vyf hondert die haer Majefteyt tot Kersmiffe ; 1538. van 't eerfte confent ontfangen heeft gehadt , fal in 't voirfz termyn van St. Jan : ftrecken betalinge ofte afcortinge , fulex dat den voirfz Staten, van den voirfz St. Jan noch vuytreycken ende betalen fullen twee duyfent vyf hondert gulden, facit vyf duyfent voir den eerften termyn of half jaer. Ende tot Kersmiffe commende' fal verfchynen noch vyf duyfent, facit tien duyfent voir 't eerfte jaer, ende alzoe voirt, van veertich grooten 'tpont.
Mit welck confent hem conform gemaect hebben die Steden van Dordrecht, Delft die nyet en was, maer Affendelft zeyde Aéte te hebben van Delft , Amfterdam , Schiedam. Ende alfoe d'ander Steden nyet genouch gelafi en waren, zyn gelaft te commen tot Utrecft by de Coninginne, ende ick ben daer oick 01 deefe, ende op te fake van den Admiralite gé weeft, maer en worden die voirfz Steden nye gecontenteert, zoe dat zy perfifteerden in heu voirgaende laft. Waeromme zy befcheydei worden weder te commen tot Amfterdam dae
9. Jülf
:Pag. 3°0'
I
1
:



1539. «5ï.. July.
X 584 ).
de Coninginne foude reyfen,-daer en hebbe ick nyet geweeft, ende en weet nyet darter yet es geconfenteert.
TTem van de Steenmate fullen die van Leyden ende Goude accorderen tot Utrecht commende , daer een generale Ordonnancie ouer al Hollant af gemaeét fal worden.
TTem op te gefcillen tuffchen Stadthouder en• de Staten van Hollant Remonftranten, contra die Heere van Beuere, die ufurperen wilt breder dan noeyt in Hollant die Admiralite van der Zee gepretendeejt hebben, hem fondeerende op een Ordonnantie den Keyfer Maximiliaan als tutoer afgedruét tot Brugge in den jare 1487.; .es by den Eedelen ende allen den Steden groot ende' cleyn geconcludeert, te refifteeren mit goeder manieren an den Keyfer en Coninginne als Regente, ende hebben tot myn hulpe op 't Lants cofte gedeputeert Mees* ter Hugo van Eynde tot Delft, die Penfionariffen van Rotterdam ende Schiedam , gene-r rende mitte Harinckbuyffen ende Doggers, ende die van Amfterdam voir de Coopvaerders, vuytgefondert Mr. Hugo, zyn die andere mit my geweeft op defe fake tot Utrecht.
TTem hier es verhaelt hoe dat die Prefident van den grooten Raedt, corts tweeAppointementen heeft gegeuen, tot confirmatie van den Preuilegie van ter eerfter inftantie, die van Hollant, Zeelant ende Weftvriellant, te folteren voir den Raedt van Hollant, ende
dat



1585}
dat hy geen prouifie geuen en 'fal tegens den Sententie van Hollant beneden die fomme van twee hondert Carolus guldens , waeromme men hem wel een danckbaerheyt behoirt te doene , tot fijn tymerayge, ende was vuytgefiegen de fomme van vier hondert guldens, als de Prefident Nicolais heeft gehadt; de Gedeputeerden van Dordrecht hebben gefeyt fiat, dander Steeden namen raport.
C\¥ affumptionis Marienauent anno 1539.* es de Majefteyt van der Coninginne gecommen in den Hage omtrent fes uyren, Statf houder ende Raedt mitten Rekencamere hebben haar gewiUccomet, by myn Heere van Asfendelft diet cort maecle op te Sale bouen de Koken ende daer naer hebben die van der Hage oick 't felue gedaen by Mr. Florys Zeeman heuren Aduocaette.
Dachuaert gehouden in den Hage
Den 17. Augufty anno 1539.
daer de Coninginne was gecommen.
PR/ESENTIB U S Die Heeren van Lon- Flory van Kyfhouck.
„in Gerit van Poelgeeft.
Gerit 'van Affendelft, Gerit van Mateneffe. an van Duvoirde, Florys van Wyngaer ende den,
Willem van Alckma, ende
Ridderen Gerit van Raephorft
Va,
'539, 9. Jufr ,
Pag. 30Ï. j



C 58O
T539-
]
j
ende
Milda.
Amfterdam, Claes Gcritfs, Claes Doefs, ende
Meefter Florys, Secretaris.
Gouwe. Henrick Wouterfs,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs, ende
, &c.
Schiedam.
Mr. Gerit, Secretaris.
Van Alckmaer. AndriesPieters, alleen.
Hoorn. Henrick Dircx.
Mr. Oetffier
Die Eedelen ende Steden hebben op ten voirfz 17. Augufty den Keyferlicke Majefteyt achteruolgende de propofitie gedaen den c Septembris tot St. Gecrtrudenberge leftledcn geconfenteert tachtich duyfent ponden van veertich grooten 't pondt, te betalen d'een helfte tot Kersmiffe naeftcommende, ende d'ander helft St. Jan daer an volgende, mit conditiën dat men die penningen nyet verlouen of opbrengen en fal, by anticipatie, verfegelingen , Finantie of anders hoe dat zyn mach ,
maer
Van Dordreght. 3cker Janfs, Vtr. Aert, Staes Doctoer.
ende 3artholomei.
• Van Haerlem. Jan van Schagen, Serit Steffens,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. En ifler^ nyemant geweeft , maer de Heere van Affendelft heeft fe veruangen ende geconformeert mitten anderen. Van Leyden. Dirck Otte, de jonge » Dirck Janls,



r 5S7)
maer fullen betaelt worden op elck verfchyn.dach, om 't Lant daer mede te defenderen ^indien daer enige oirloge opftonde ('t welck God verhoeden moet) ende dat die Onderfaten fullen mogen zeylen ooft ende weft , te water ende te Lande , anders en foude dit confent geen confent verftrecken, want den voirfz Staten nyet mogelick en foude wefen te betalene. Ende dat de voirfz Majefteyt het different van der Admiralite wefende tuffchen den Heere van Beueren ter eenre, ende den Stadhouder ende Staten van Hollant ter andere zyde decideren ende termineren fal mitten eerften , ymmers ten lanexften voir Kersmiffe naeftcommende, als heure Majefteyt by Acte beloft hadde te doene voir Kersmiffe 1537. leftleden, blyckende by der Acte by my geteyckent de Coninginne hier af gegeuen, ende reciproque Acte by haer Majefteyt my geleuert om der conditiën wille, &c.
Die voirfz Staten hebben der Coninginne op ten 18. Augufti geconfenteert voir. haer coften ende moeyte gedaen op 't Hontsbos ende in ander Quartieren't Lant vifiterende, noch tien duyfent ponden van veertich grooten tot ten dertich duyfent haer Majefteyt geconfenteert den 20. Septembris leftleden, makende t'famen de fomme van veertich duyfent ponden, te betalene binnen vier jaren ende acht termynen, daer St. Jan leftleden dat eerfte ai verfcheenen es geweeft, weluerftaende dat elck volftaen fal mits betalende fijn portie als 't voirfproken es. Ende dat op 't eerfte termyn voirfz
1530.
Pag. 30S.



1539h-j.Augnjl.
^.Fcbruar,
Mr. Jacob j remiona* ris.
ende Gerit Boeckelfs.
Van Amfterdam, Claes Gerits, Burgemeefter.Vander Gouwe. Dirck Janfs, ende
Mr. Dirck, die Penfionaris plach te wefen , ende nu veriaten was.
TT Ier es den Steden verthoont tot mynder n excufe, dat defen Ommeflach hemlieden
had-
den. i Van Dordrecht. Jacob Wülemfs,
ende Mr. Claes.
Van Haerlem. Ram , de Burgemeefter,
ende
Frans, de Secretaris.
Delft. Jan Apers,
ende Mr. Huge.
gecbrt lal worden dat betaelt cs geweest,blrekende by der Acte daer van haer Majefteyt ge»leuert.
Dachuaert befcreuèn in den Hage
Den 4. February anno 1539. ftilo Hollandia:.
op ten ommeflach van den Lande te maken tot verfouck van myn. Heere van Hoichftraten, om te hebben twee duyfent gulden te diftribueren in gratuiteyten. •
PRESENTEN Vdn den fes groote Ste- Van Leyden.



C 589 )
hadde gefonden geweest om te confenteren de voirfz twee duyfent gulden, tot veriouck van Hoichftraten ende om dat men geen anderen Ommeflach corts makenen foude, zoe waren die Wedden van den Aduocaet die verfchynen fullen tot Meye commende, ende zyn verlcnenen penningen van reyfen gedaen daer mne geftelt, ende vyf hondert gulden voir den toecommende reyfe.
ENde proponeerde myn Heere van Affendelft oick dat hy Brieuen ontfangen hadde van Hoichftraten, begerende dat die Staten terftondt commen wilden tot Bruffel om den Keyfer te willecommen, als hy naer de voirfz Dachuaerl Brieuen van den Ommeflach oick vuytgefonder hadde an den Eedelen ende Steden.
Op Welcke twee faken die Steden antwoir den, ende eerft op ten Ommeflach, da zy paffeerden 't gundt dat voir den Aduocae oeftelt was, fonder contradictie, ende dat der Greffier Anginck lallende zy den Aduocaet mi twee of drie van den Steden die hy tot hen nemen foude, ende by aduys van myn Heen van Affendelft mitten Greffier ouer te com men, als men gracelickften foude mogen. Al van den voirfz twee duyfent guldens en had den die van Leyden ende der Goude geene: last. Als van de Keyferlicke Majefteyt tecor gratuleren ende te willecommen, . fouden z Donderdaechs den 12. February by denEede len wefen tot Dordrecht, om 'sanderendaecl te reyfen gelyck bouen. Ende hebbenden Ac I. Deel. PP uc
1539^.Febi uar.
Pag. 303.
f t
1
\ 1
- MynHeere v van Hoich-
ftracen en" de die van S Leyden
- hebben my



c 590;
1539. 1
^.Februar.
gefeyt dat] zy in de ( gratuiteyt hebben geconfenteert^tot Gendt i den 22. Fe-' bruary voirfz. * 3 ] (
i \ ï ï 1
40. Febr.
PRiESENTIBUS.
Florys vanKyfhouck,
ende Poelgeeft.
Van Dordrecht. Jacob Willems, Huych Boel,
ende Mr. Claes.
Van Haerlem. Ram,
ende
Frans Janfs, Secretaris.
Van Delft. Jan Apers,
ende Mr. Cornelis.
Van Leyden. Henrinck vander Doelt,
ende
Milda.
Van Amfterdam.
Claes Gerits, ende Mr. Florys.
Coii'
locaet voirheen gefonden om myn Voirfz Hee■e van als te aduerteren , ende oick om de fa:e van de Admiralite, ende ick hebbe den vyflen dach mitte Secretaris de Sancto Petro, in lefelue fake onledich geweest, mitte collacionïeren diuerfche Copien in de Contrefack, dat ck rekene den dach dat ick reyfde. Ende s Maendachs den 9. February ben ick fauens ecommen tot Bruffel als die Keyferlicke Maefteyt des 's agtermiddaechs gereyst was tot Denremonde om voirts te reyfen naer Gendt, laer hy innegecommen es mit machte, Sater:ach den 14. February tuffchen vier ende vyf iren. Ende die Staten fyn binnen Gendt mit ny gecommen den 18. , ende den 20. hebben y audiëntie gehadt, aldaer ick geproponeert ïebbe, by aduys van myn voirfz Heere ende 5taten in deefer manieren:



C 59i )
Gouwe. ende Conelis Janfs Bosch, Gerit Damafs.
ALderhoochfle gebooren, Alderexcellentfte ende aldergenadichfte Heere, uwe onderdanige oetmoedige Onderfaten uwe Majefteyts Lande'van Hollant, hebben mir groote begeerte verlanct uwe Majefteyts compfte w den Lande van herwertsouer. Ende dancker Godt almachtich dat hy uwe Majefteyt m zoe lange reyfe of voyaige bewaert heelt van zof menichuoldige periculen , ende nut gefonthey heeft laten commen in defen Landen, daer vai zy zoe zeer verblydt zyn, dat men met geer Menfchelicke tongen en foude konnen vuyt «refpreken. Ende heeten mit alder reueren tie als zy meest mogen uwe Majefteyt harte licken willecommen. Biddende m alder oot moet, 't Lant van Hollant ende hemlieden t willen hebben voir gerecommandeert als ge trouwe Onderfaten, ende hemlieden te wi len befoucken als andere Landen , wannee uwe Maiefteyts affairen dat fullen vermogei Ende oick hemlieden te willen hebben vo geexcufeert dat zy nyet eer by uwe Majefte] gecommen en zyn, 't welck toegecommen t by faulte van Winde ende Onweder.
Uier naer volcht i'antwoirt gegeuen by fijn eedel Perfone felue.
Ck hebbe wel zoe zeere verlanckt myn OnA^r«*a„ „o™ Wnllandi- fp fien . als zv ver-
lanft hebben my te fien, ende ick dancke God
2
1
1539. 20. Febr.
j
e
r t.
r 't s



< 59* )
1539. so. Febr.
Admiraliti es hier b; Hoicbftraten geflaekt.
dat hy my daer toe gefpaert heeft gehadt. Ick hebbe wel verftaen dat zy my getrouwe Onderfaten fyn geweest , ende hem wel gehadt hebben. Ick hoope zy my nu oick wel getrouwe ende onderdanige Onderfaten blyuen fullen , 't welck ick in toecommende tyde bekennen wil, ende zyn myn wel voir gerecommandeert, ende ick ben van meninge hemlieden te commen befoucken 't eerfte myn affairen wel befcickt zynde dat lullen vermogen.
T"\It heeft zyn Majefteyt mit goede gracie ende lachfchende monde gefproken , thonende hem bly ende wel gemoet.
•(~)P 's anderendaechs heeft die Heere van ' Hoichftraten verclaert dat wel Palmarum zyn fal, eer die Gedeputeerden van Holften antwoirt innebrengen fullen, ende de Majefteyt geen leechte hebben en fal voir fyn faken van Gendt getermineert fullen zyn, te verftaen tot te affairen van der Admiralite noch andere , dat zy daeromme wel vertrecken mogen, ende wederomme commen als zy befcreuèn fullen worden. Hier mede es elck den 22. van Gent gefcheyden, behaluen Dordrecht, Leyden , ende ick die verwachtede enige Aclen van den ouden Audiencier Penfart roerende d'Admiralite , die hy beloeft heeft hier tot Gendt te feynden in handen van myn Heere voirfz of van den Audiencier Verycke.



( 593 )
ONlancx na dit vertreck es de Heere van Hoichftraten fieck geworden tot Gendt, '■ ende es aldaer ouerleden den Marty anno 1539. Requiefcat in pace. 1
Dachuaert van den groote ende cleyne ] Steden in den Hage
Op ten 5. en 7. May anno 1540.
roerende 't recht van Anckorye na aduenant de vreempde Goeden die de Scepen van Hollant ouer Zee brengen in Zeelant; welck recht de vrempde Scepen betalen fouden indien fy de vremde Goeden feluer ouer brochten, tot behouf van den Keyfer.
PR^SENTIBUS.
: Van Dordrecht. ende
Hebben by heure Brie- Mr. Huge. uen ontboden die Van Leyden. van Amfterdam, dat Milda, die geen laft en zy ratificeren al wat hadde om enige coft in defe fake gedaen te doen dan in Juwordt , welken Brief fticie , om dat zy te die van Amfterdam hoich ftaen in den bewaert hebben. ommeflach. Van Haerlem. Van Amfterdam.
Bekeftayn, Gerit Andries,
ende ende
Mr. Lambrecht. Mr. Florys. Van Delft.
Pieter Vrancken,
Pp 3 Gou-
1539o Febr.
Hoichflrae.
>ag. 3°5'
154.».enjMay.



1540-
enj.May.
C 594 )
Gouwe. Horen. Reynier Pau, Burge- Henrick Dircx. ' meefter. Enckhuyfen.
Fan Rotterdam. Claes Jans , Jooft Janfs, Secreta- ende ris. De Penfionaris.
Schiedam. Munnickendam. Mr. Gerit , Secreta- Mathyfs Janfs , Burris, geuieefter. mit"
Noch een
Die Gedeputeerden fcriftelicke ontfangen hebbende deefen eysch by handen van den Raedt ende Rekencamer van Hollant van wegen der Keyferlicke Majefteyt ., hebben heure antwoirt wederomme hemlieden by Gefcrifte geleuert, daer toe ick my refereere.
Die van 'Delft hebben verclaert dat enige Thollenaers thollen hebben willen van heure Bieren, 't welck zy rechtelicken fullen refifteren , maer indien de Finantie hem des onderwinden , verfouken hulpe van den anderen Steden , die,hulp beloeft hebben, behaluen Leyden voirfz.
HTEn weeten ende onthiet van Mr. Huge , hebbe ick de prorogatie van de fubmiffie op Sasbout, Zeegers ende Suys geteykent ter begeerte" van Bekefteyn cum fociis, roerende de queftie van Gerit Geerlofs, die expireeren fal Kersmiffe commende anno 1540.
Dach-



C 595 )
Dachuaert befcreuèn in den Hage Den 22. July.
ï<?4-
22. Jufr
Pag. 306.
Omme in prefentie van den Keyferlicke Majefteyt te anhoirendat hy foude doen opene. Maer ouermits zyn vermoeytlieyt ende Artick, es den tydt verloepen tot ten 5. Augufty toe , dat fyne Majefteyt by Doctoir Score in fynder ende des Coninginnens prefentie heeft doen doen in Duytfche die propofitie daer ick Copie af hebbe, ende my toe refereere. Eysfchende alle jare hondert duyfent Caj-olus gulden tot fes jaren toe yoir ordinaris Beede, te betalen d'een helft St. Jan, ende d'ander helft Kersmiffe, daer Kersmiffe comende dat eerfte half jaer ende termyn van fyn fal. Nyettegenftaende dat de lefte ordinaris Beede van tachtich duyfent dan eerft expireeren enPp
de verfchynen falveertich duyfent guldens. PRESENTIE IJS, Van de Edelen en Heeren.
De Bifcop van U-
trecht, Egmont, Breederoede, Ligni, Affendelft, Kyf houck, Alckemade, Duvoirde, Poelgeest, Wyngaerden, ende MatenefTe.
Van Dordrecht. Die Schout, ende
Penfionaris, mit noch fes of feuen, &c. Van Haerlem. Ram,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Jan Apers,
x en-



( 596 )
1540. 22. July.
ende . Mr. Huge.
Van Leyden, Gerit Boeckelfs , ende
Milda.
Van Amfterdam. Gerit Theuis, Meefter Florys, ende
Claes Ysbrants, &c.
Vander Gouwe. Dirck Janfs, &c.
Van Rotterdam. Jooft Janfs, ende Mr. Oliuier, &c.
Schiedam. Mr. Gerit, Secretaris.
Pag- 3°7
Schoon1io;:en. Willem Thin, &c.
Van Alckmaer. Adriaen Pieters, &c.
Hooren. Henrick Dircx.
Enckhuyf?n. Claes Janfs, ende
Jacob Allarts, &c.
Van Edam. Franfs Jacobfs, ende
Mr. Jan, Secretaris.
Munnickendam. Mathyfs Janfs , ende
Lambrecht Claes,
TCk hebbe geantwoirt. Aldergenadichfte J_ Heere'., uwe Majefteyts ootmoedige Dienaers, Vafallen ende Gedeputeerden van den grooten ende cleyne Steden , reprefenteerde die Staten van 't Graeffcip ende 't Lant van Hollant, bedancken vuyt geheeldcr herten als zy meeft mogen, dat defelue uwe Majefteyt verweerdicht heeft hemlieden te commen vifiteren als andere Landen van herwertsouer, daer vuyt die voirnoemde Staten bemereken die groote liefde ende fin gulier affe&ie die uwe Majefteyt tot fynen Landen ende Onderfaten es dragende, 't welck henlieden ftaet te gehuegen ö en-



C 597 )
ende oick te verdienen in toecommende tyde naer heur vermogen, &c. Genadichfte Heere , ™ alzoe die voirfz Staten alhier in den Hage be fcreuen zyn geweeft den 11. July, alleenlick om t'anhoiren uwe Majefteyts beheuen. Soe en zyn zy nyet gelaft te antwoirden, maer moeten, dat geopent es, raporteren elcx in den heuren, ende antwoirt inne te brengen ten fekere dage ende prefixe plaetfe , daer 't uwe Majefteyt belieuen fal.
ENde fyne Majefteyt heeft de plaetfe geordonneert te wefen mit vruchtbare antwoirde , tot Amfterdam den twaelfden dach der felfder maent Augufty. Welcke plaetfe na verleyt es te wefen tot Haerlem den 11. Augufty fauens in de Herberge, ende dat om dat t'Amfterdam die vier Elementen gecorrumpeert zyn, ende om te behoeden die gelontheyt van fyne Majefteyt ende den geenen die hein volgen ende Water drincken willen, 'twelck t'Am! fterdam nyet en doecht, ende veel heek, ja de doedt drincken fouden mogen, 't welck den Keyfer goet behaecht ende geaccepteert heeft gehadt.
Hier naer hebbe ick in 't lange verhaelt, hoe een Robert Fago van Lydt in Scotlant veel Harinckbulfchen benomen hadde , ende wat fober diligentie gedaen was van de Scotfche Goeden te ftellen in arreft , om elck fijn fchade daer an te verhalen, ende dat te duchten was datter dit jaer geen Harickteelt vallen en foude, tot verachteringe van zynder Majefteyts Petitie. Pp 5 DaGa'
!5dO.



f 598 )
154°. li. en 12.
Jugujïj.
Pag. 308
Dachuaert tot Haerlem op te Petitie voirfz.
Den 11. en 11. Augufty.
V R JE S E Fizw <ie Edelen, Die Heeren van Bre-
deroe, Bifcop van Utrecht, Affendelft, Lingni, Alckema, Poelgeest,
ende
Wyngaerden, mit meer anderen, die af ende an gegaen zyn. Van Dordrecht. Jacob Willems , cum fociis , die fomwylen feuen fterck waren.Van Haerlem. Ingelbrecht Ram,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Nyemant, om dat fe
N T E N.
geen confent en dragen.
Van Leyden. Gerit Boeckels, ende
Milda.
Amfterdam. Claes Geritfs, ende Mr. Florys.
Gouwe.' Gerit Daen , cum fociis.
Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit , cum fociis.
Die cleyne Steden zyn meeft aldaer geweest , ende ick my tot hem feluen refereere.
Die Eedelen ende Steden Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam hebben den Keyferliche Majefteyt belieft in fijne voirfz Petitie van fes hondert duyfent Carolus guldens, voir
fes



( 599 )
fes iaren, te betalen in twee termynen tfiaers, ,1 3St ]an ende Kersmiffe , daer Kerstmie „aeff cómmende den eerften termyn of half jaer van f?n fil. Nyettegenftaende dat dan oick Schynen fal den lellen termyn, van den voirgSnde7 ordinaris Beede van tachtich duynt dulden geconfenteert anno 1537. » * W£CK fftraen voir dat termyn beroepen fal tien hom dettduyfent gulden. Mit welcke confent d Majefteyt van§de Coninginne in den namer,vat den Keyfer content woude weefen, ende He haer duncken dat ^-^Z^ den anderen en behoefde, alshebbendetwee ften deel van den Staten, 't welck dochte t weïen enige te zeer rigoureus, ende = uenienten af foude mogen commen. Waeroir me d voirfz Staten gefonden hebben de Iï« e van Breederoede ende Affende lt mitten Ac uocaèt an haer Majefteyt ende ^onderrechte mit goede manieren, dat die ander grootejei de cleyne Steden die nyet genouch gelaft e waren noch een raport doen mochten c Se of zy gelaft mochten worden, ende hei £ oick"apart yerfpreken mochten men wel bemereken conde dat dit conie nuaem vuytten twift die enige Steden hadd. Sjens die van Dordrecht om den Stapel af hebben) ende es zoe veel gedaen, dat ck Dachuaert gecontinueert es tot ten 18. Aug ïy binnen der Steden van Utrecht, aldaer confent van de voirfz Petitie gedragen es, 1 vS conditiën , dewelcke der Coninginne voiren verthoent fijn geweeft, ende nyet \ loe verftaen en wilde, als van'tPreuilegie*
1-540.
II. en 12.
1
n in
P ir rt it :n te fe uletnit te rel jein-



154®U. en 12.
Augufly.
15. Sept.
Die befcadigen yan Schiedam hebben defen Brief feluer gedragen an den Coninck , om den colt te iparen.
1 ]
1
Dach-
( 600 )
rende deuocatie, ende het Oétroy van het vuytvoeren van den vreempde vuytheemfche Coren van Ooften, als blycken mach vuyt het discort van 't maken van der Aclen.
r\P ten 15. Septembris es in den Hage particulier Dachuaert geweeft van den Steden Delft, Rotterdam, Schiedam ende den Briele, op te fcaden gedaen by Robert Fago Scotte, aldaer de Brief van den Coninck van Scotlant, ende de antwoirt van den Keyfer gelefen zyn. Ende alfoe Delft ende Rotterdam feyden geen fchade te hebben. Soe fyn d'ander twee gefloten , een te feynden mitte antwoirt van den Keyfer an den Coninck, om te hebben reftitutie van den benomen Goeden, tot cofte van den befcadigen.
^Ls van den Brief by den voirfz Coninck gefcreuen an den Steden van Rotterdam enIe Schiedam , om te interdiceren voirtan den Harinckvanck in de Zee , want 't felfde tegens befcreuèn recht es , ende den Landen van Vlaenderen ende Zeelant oick angaet, ende es ^concludeert dat men dat fal remonftreeren den Gedeputeerden van den voirfz Landen in 3e toecommende generael Dachuaert, den 26. Ier voirfz maendt tot Bruffel, om voirts terenonftreren den Keyferlicke Majefteyt die fyne Majefteyt in de Vifcherie voir moet ftaen, op lat hy fijn Beeden mach ontfangen, &c.



( ÓOI )
Dachuaert genenerael van allen den Landen tot Bruffel befcreuèn te wefen
Den 2.6. Septembris anno 1540.
daer de Staten ledich gegaen hebben tot ten 4. Octobris.
Hier heeft Doétoir Score gedaen dePropo fitie, ter prefentie van den Keyfer en di Coninginne voir allen den Staten. Welck Propofitie elck by Gefcrifte es gegeuen, dae toe ick my refereere. Daer naer zyn by dei Audiencier gelefen zekere Ordonnantiën vai den gereprobeerde Seéten, remiiïien van döodt Hagen, abreuiatie van juftitie ende diergelyck die zeer lanck waren, ende in alle Landen ge fonden fullen worden om te publiceren, &c daer toe ick my refereere.
piler naer heeft de Prince van Arangien ge daen fynen eedt als Stadthouder van Hó. landt, Zeelandt, Stadt, Steden en Lande van Utrecht op ten 6. Octobris ende 't Lar van Voiren.
"PNde Doétoir Schore als Prefident van de fecreten Raede op ten
T^Nde Meefter Engelbrecht van den Dale a Cancellier van Brabant.
f~\V ten 18. es de Sententie van. den Stap< gepronuncieert, tuffchen die van Dorc
recl
&6. iept. Pag. 309.
t l l
t
[1
S
1 1-
Lt



( 6ó2 )
26. Septi Pag. 3
recht ende den Steden Delft, Amfterdam, Rot'; terdam cum focus Supplianten, &c.
DEn 20. es de Heere van Affendelft gereyft van Bruffel, my laftende te wachten de compfte van de voirfz Prince, ende hem te con«ratuleren, mitten Steden die dan daer noch fyn 1'ouden. Welcke Prince gecommen es den 24. der voirfz maendt Octobris. Ende op ten feluen dach verfelfcapt mit Andries van Bronckhorst, Willem Goudt , Mr. Claes Bartholomei, Joost Janfs van Rotterdam, ende Mr. Gerit van Schiedam, alzoe tot Bruffel nyemant anders vuyt Hollant gebleuen en was. Die Prince was verfelfcapt mitte Heeren van Sart, Malle, ende beyde fijnen Raden. Ende heeft de congratulatie danckelicke genomen, feggende te wille comen refideren in Hollant, &c. Daer naer hebbe ick hem verhaelt het proces dat tuffchen Hoichftraten mitten Staten ter eenre , ende de Heere van Beuere ter andere gerefen was roerende die Admiralite te exerceren in Hollant, dewelcke fuftineren , dat noeyt Admirael Jurisdictie in Hollant gehadt en heeft, maer alleen Stadthouder heeft alle Jurisdictie van der Zee als, 'er queftie valt, ende by den Steden vonniffe gewefen worden, ende in reformatie getrocken worden. Ick hebbe hem oick verclaert, dat de Keyfer my hadde doen feggen} dat ick onfen Sack foude ouerleggen, want fyne Majefteyt de fake termineren foude commende tot Valenfien. Begeerende daerom10. me te weten wat hem beliefde. Ende de voirfz Prince mit fynen Raedt, ende den voirfz Gede-



< 6"o3 )
deputeerden van Hollant, waren van aduys, t ende lallende my den voirfz Sack ouer te leueren, als ick gedaen hebbe by onthiet van Score in hande van den Secretaris Soete, by inuentaris ende goede verclaringe, die beloeft heeft onfen Sack wel te bewaren, ende te reftitueren als die getermineert fal zyn. Ende indien 't noot zy dat ick 'er by zy tot Vaienfien, foe lal men my befcryuen. Daer mede ben ick gefcheyden van Bruffel den 27. Octobris voirlz. ende ick hebbe myn raport gedaen de Heere van Affendelft eerfte Raedt , &c.
DEn 4. Nouembris anno 1540- es d'Aduocaet Fifcael gecommen in den Hage, om mitte Heere van Affendelft , die Stadt Dordrecht ende andere heure parthien te vereenigen mitter minnen, roerende de voirfz Sententie van der Stapel, &c.
Dachuaert in den Hage van den Steden van Hollandt,
Op ten 13. Nouembris anno 1540. 13.
PR^ESENTIBUS
Fan Dordrecht. Jan van Zuyren,.
Die Schout, ende
Aert Cornelifs, Heur Secretaris.
Jan Bol, Delft.
ende Pieter Vrancken,
Bartholomei, &c. ende
Fan Haerlem. Mr. Huge.
Jan van Schagen,
Fan
Sept*



( 604 )
I54-013. Nov.
Pag. 3V
Van Leyden. Schiedam. Mr. Jacob de Milde, Mr. Gerit, Secretaalleen. ris. Van Amfterdam. Schoonhouen , Sinte Mr. Reynier, Geertruydenberge ,
ende Alckmaer, Horen,
Mr. Florys. Enckhuyfen , Ee-
Vander Gouwe. dam, Munekendam,
Gerit Claefs, ende veel van den
ende Waterlanden in zeer
Ghysbrecht Aerts. groot getal die ick
Van Rotterdam. nyet en kenne.
Jooft Janfs.
/"^YP huyden heeft Mr. Pieter Breul Aduocaet \_y Fifcael,Commiffaris van wegen derKeijferlicke Majefteyt verthoont zyn Brief van Credentie ende verhaelt de poffelfie ende recht 't welck deKeyferlicke Majefteyt.heeft tot ten Impoft van denExue,roerende het vuytuoeren van den vuytheemfche Coren commende van Ooften in deefen Landen, ende zeyt daer af te hebben zeker concept, lallende elcx hem daer naer te reguleren als goede Onderfaten, ende of'er yemant in particulier hem beuonde gegraueert, dat zy commen fouden binnen eender maendt, ende verclaeren heure grief der Coninginne Gouuernante, &c.
. T^Aer dat die Gedeputeerden mit malcanderen hadden gecommuniceert, zyn wederomme gecommen in de Raedtcamer, ende hebben ter prefentie van den Heeren, verfocht de voirfz propofitie by Gefcrifte, om elcx te raporteren in den heuren, ende in zeer corten
tydt



C 605 )
tydt wederomme te commen gelaft tot fekere dage, tot welcke dage zy begeerden dat d'Eedelen mede befcreuèn fouden zyn, want nyemant belaft gecommen en was , om dat de Dachuaertbrieuen geen fake en bielden waer op fy ■gelaft fouden commen, ende dat het Octroy van den Keyfer den Staten van Hollant gegeuen in den jare 1531., den platte Landegrootelicx toucheerde, daer d'Eedelen als het eerfte ende principaelst let voir verantwoirden.
fYP welck antwoirde de voirfz Commiflaris ^ expreflelicken verclaerde, dat hy geenen laft en hadde om te geuen raport of yemant te befcryuen dan die befcreuèn waren, ende dat die commen fouden by der Coninginne binnen eender maent als voiren. Noch en hadden oick geenen laft yet te geuen by Gefcrifte, dan het Concept begrepen op dat voirfz ftaet 't welck hy gegeuen hadde.
DAer op die Gedeputeerden feyden, ende verfochte alzoe dat voirfz es tendeerde tot deftruftie van den voirfz Oetroye ende geheele verdérffemffé van den Landen, dat dié eerfte ende andere Luyden van den Raedt fouden willen 't gundt dat voirfeyt es, fcryuen an de Majefteyt van der Coninginne, om te hebben zekeren dach ende plaetfe om te commen by haer Genaede, die nu zeer verders, endepericle ware te reyfen voir den Steden in de "Winter. Welcke last den voirfz Raedt angenomen heeft te fcryuen, ende den Steden te aduerteren van der antwoirde , gemerct. de I. Deel. Qq voirfz
1540.



1540. 13. Nov.
16. Nov. Pag. 312
( 6*06 )
voirfz Commiffaris perfifleerde in fyn voirfz excufe, &c. Ende om der cortheyt wille refereere ' ick my tot de Copie van den Brieue , ende oick van de antwoirde ut infra.
Sententie arbitrale van de preferentie in den Huyfen ende vercochte Goeden van Gerit Geerlofs ter Gouwe.
PR JE SENTEN Van Dordrecht. ende De Schout, Mr. Florys.
Jan Bol, Gouwe. Aert Conelis, Gerit Claefs Loen,
ende ende Mr. Claes Bartholo- Ghysbrecht Aerts. mei. Van Rotterdam.
Van Haerlem. Joost Janfs. Frans Janfs, Secreta- Schiedam. ris. Mr. Gerit Secretaris.
Delft. Schoonhouen. Mr. Huge van Eynde. De Secretaris.
Van Leyden. Gorichem. Mr. Jacob de Milde. Die Burgemeefter.
Amfterdam. Mr. Reynier,
f~\V ten 16. der voirfz maendt Nouembris, V_/ hebbe ick den Gedeputeerden van den vyf groote Steden, ter prefentie van die van Amfterdam die de fake nyet en roert, ende oick den cleynen Steden die't beroert, als Rotterdam , Schiedam, Schoonhouen ende Gorichem , gedaen raport van de Sententie arbytra-



C >
Sé bv Meefters Geleyn Zegers ende Cornelis Suvs gepronunchieert, tuffchen t Lant ende Wouter van Bekefteyn cum fociis-, mitsgaders Mr Reynier Brunten, Erfgenamen , die gewelen hebben dat defelue geprcfereert fullen wefen het Landt, in de vercochte Huyfen ende Goeden van Gerrit Geerlofs ter Gouwe Rentmeefter particulier was in t felfde Quartier Welcke Sententie arbitrael nul es, mits dat'de fubmiffie gedaen es op drie, als Mr. Toost Sasbout die eerfte ende pnncipaelfte die abfentwas in Bourgongne, mitten voirfz twee. die fonder hem nyet fententieren en mogen Welcke twee Arbiters daer inne gefailleert neb ben op te claufule ofte twee van hemlieden tndiet zy accorderen connen, gefteldt ende gedampt mi een ander Hant tuffchen de linie van der Act. van der fubmiffie, 'twelck nyet en Jondt al ick de felfde Aete onderteyckede, &c. Di Gedeputeerden van den voirfz Steden, heb ben tot my seordonneert Meefters Lambrecli Penfionaris wan Haerlem , Huge van Eynd van Delft, ende Jacob Milda van Leyden, er de is 't noot, dat wy Mr. Vranck Boodt, c vemandt anders van den Aduocaeten daer oue riemen, om te fien onfe Stucken of wy te principale gefundeert zyn, om de fake te r< cluceren, &c. Ende daer af wy raport gedae hebben den voirfz Steden.
OP huyden es oick negatyf geftempt by < meeftendeel van den Steden, op de R quefte van den Deurwaerders van bouen van een gratuiteyt te geuen, om der coni Qq £ 1ue
154-0. l6.No*i
t
j >
t
e
f r n
h
le e-
en-



154$. ê.Nev
t 608;
qtientie wille, &ef Dordrecht alleen was wifc lich.
J^Och hebben my die voirfz Gedeputeerden eendrachtelicken (gehoirt hebbende de clachte van den voirfz van Dordrecht, dat zy ter eerfter inflantie by den Dorpen van den Langeftrate gelegen in Zuydthollant, verdachuaeft waren voir myn Heeren den Prefident ende Luyden van den grooten Raedt tot Mechelen , contrarie den Preuilegien van Hollant) hebben my expreffe.licken ende ernftelicken belast, 't felue Preuilegie van 't Lants wegen voir te ftaen, ende te fcryuen bouen an myn Zoone ende Procureurs dat zy voir al excipieren ende recht verfoucken op 't renvoy, dat bouen alle proceduren cofteloos ende fcadeloos afgedaen fullen worden, ende de fake mitsgaders Petitiën gerenuoyeert fullen zyn voir Stadthouder ende Raedt van Hollant, &c. Achteruolgende deefen hebbe ick op ten 24. Nouembris voirfz Mr. Rombout Stenemoolen doen maken procuratie op Bubbe, Bolyn ende Laderrite Procureurs , ende ick hebbe Inftructie gefonden, mitsgaders de Copie van 't Mandement an Mr. Aert myn Soon, ende ick hebbe van dit belieue van den Steden geaduerteert, myn Heere van Affendelft, in den name ende van wegen den Eedelen , die 't felfde gevolcht ende geaduoyeert heeft in heuren name.
]VOt. Mr. Claes Bartholomei heeft hier naer verclaert te willen ftaen voir Prefident ende groten Raedt, omredenen. Dankende den Staten van heurlieder affiftentie. Con-



( 6o$ )
Continuatie van de voirgaende Dachuaert ,
Daer Mr. Pieter Breul Nouembris, daer toé
Commijfaris van wegen ick my refereere.
der Keyferlicke Maje- PRzESENTLBUS,
Jleyt op ten 13. Nouem- Florys van Kyf houck.
bris voirfz, den Steden Gerit van Poelgeest.
heeft verthoont een Con- Ridderen.
cept van den Granen ende .
commende van Ooften, Florys van Wyngaer
cm die wederomme vuyt den.
defen ^Landen te mo- Van Dordrecht.
: gen tranfporteren, mits Meynert Meufs,
betalende den Impost Aert Cornelis,
van Congiegeldt. Op ende
welcke fake die Steden Mr. Niclaes Bartholo
■ van den voirfz Commis- mei.
faris verfocht hadden Van Haerlem.
raport, ende datd'Ee- Ingelbrecht Ram ,
delen oick befcreuèn ende
foudenwor den ft welck Mr. Lambrecht, Pen
hy nyet gunnen en wil- fionaris.
de, waer toe den Raedt Van Delft,
dat gefcreuen heeft an Pieter Vrancken?
der Coninginne, alzoe ende
de Keyfer was in He- Mr. Huge.
•negouwe op fijn vertreck Van Leyden,
■ naer Duytslant. Ende Gerit Boeckelfs, heeft haer Majefteyt ende geconfenteert in '£ ver- Noch een. fouck , blykende byheu-. Amjlerdam, 'ren Brief van antwoir- Mr. Reynier, de, in date den 24.
Qq 3 ^
1540.
16. Nov, Pag. 31
P
it



( ö-io )
IS40. Pag. 3H
mit . Schiedam.
Mr. Florys. Mr. Gerit, Penfiona-
ende ris. Een ander. Van den anderen cleyGouwe. nen Steden zonderGerit Claefs, linge vuyt Waterende landt zynder veel Gerit Daem. geweest die ick haer Rotterdam. namen nyet en weet. Joost Janfs.
AChteruolgende den welcke, die Staten behaluen Dordrecht gefloten hebben gelyckelicken voir te ftaen het Octroy hemlieden gegeuen in den jare. 1531., daer toe. zy gedeputeert hebben twee van den Eedelen, die de Heere van Affendelft eerfte Raedt', eligeren ende deputeren, fal, ende oick van den groten Steden fullen een verwilligen vuyten heuren, om 's anderendaechs poft re gum gclyckelicken te reyfen by den Keyfer, indien hy noch in Henegouwen of daer ontrent es, of in fyn abfentie by de Coninginne om te verthoonen het interest die fyne Majefteyt ende fynen Landen hebben ende lyden fouden, indien 't voirfz Concept voirtganck hadde, als verthoont es geweest in den jare 1535, daer noch by vougende fekere Articulen daer by blycken mach dat alsnu gebuert es, 't welck zy verduchtende waren, ende de Staten feyden dat gefchieden fouden mogen, &c.
UNde alzoe die Gedeputeerden van Dordrecht verclaerden dat zylieden ende nyet d'ander
Ste-



(6n ;
Steden eepreuiligeert waren van de Maze, om alle vreempt Coren in te mogen commen ende vry weder vnyt te voeren, 't welck de Keyferlicke Majefteyt hemlieden onderhouden wilt, blyckende vuyt 't voirfz Concept ergo fouden heur recht voirftaen, ende hadden ander middelen dan d'ander Steden, daer van enige hemlieden hebben willen verderuen ende pnueren van heur Stapelrecht, &c. Daeromme zv opgeftaen ende van den anderen gefcheyden zvn, 't welck den anderen verdachten ende eaerne zien fouden dat de voirfz van Dordrecht hem mede in defe fake wilden vougen, alfoe heure Voirfaten hebben gedaen tot noch toe, die de voirfz exceptie ende t recht hadden ende zoe wel willen als die nu zyn. Ende tot dien fyne hebben zy geordonneert twee van den Edelen, Kyfhouck ende Poelgeest, mit Mr. Lambrecht, een van Leyden ende dei Goude, om op ten 20. deefer maent te wefen tot Dordrecht, ende haer Collegie te verfoucken hemlieden mede te vougen, ende te rey fen b} den Keyfer, ende voir te ftaen die voirfz Octroy, het geheel Lant en vermach nyet dai zv eefcil hebben mit enige Steden, ende om me de fake te verfoeten, &c. fynder geordonneert te reyfen an den Raedt van Dordrecht,
Die van den Raedt hebben an den Burge meefteren van Utrecht, tot vcrlouck vai Amfterdam, Schoonhouen ende andere heb bende Lant in 't Gefticht, gefcreuen, dat z; hem verdragen enige penningen te lichten o beur Lant ter tydt toe de Keyferlicke Maje Qq 4 "eJ
154.0. iG.Nev,
l
f . t



f 612 )
fteyt by den Gedeputeerden die by den Keyfer reyfen fullen geaduerteert fal zyn, of anders den Raedt fal die Utrechtfe Goeden oick doen
cuicncicn, enue neme ïcaacn aaer an verhalen, &c.
'J'Ot Dordrecht zyn geweest Heeren Florys van Gauriaen, Gerrit van Poelgeest, Ridderen, Mr. Lambrecht van Haerlem, Jacob Janfs Deyman Secretaris van Leyden, ende Gerit Aemfs Burgemeefter van der Goude , mit my. Ende op ten 21. namiddage hebben wy dat voirfz ftaet verhaelt ten Huyfevanden Schoute, ter prefentie van den geenen die daer vergadert waren van den oudtfteh. Concluderende dat die Staten van Hollant begeerden dat zy hem mede vougen wilden, als een Lidt yan den Landen by den anderen „ om te beletten 't voirfz Concept van Impoft of Congiegeldt op 't vremde Coren, als heur Voirfaten altydt hem gevoucht hebben gehadt, ende dat 't Lant genouch gefcheyden es, al en fcheyden zy hem feluen nyet. Begeerende te weten of zy heure Gedeputeerden altera regimt, mede bouen te Houe feynden fouden of nyet. Daer óp fy feyden aldaer in cleyne getale te wefen , begeerende dat wy op 's anderendaechs te thien uren fouden willen commen op 't Stadthuys» aldaer zy den oude ende jonge Raedt fouden doen vergaderen, ende doen fouden heur raport. Tot wekker' begeerte wy op 't Stadthuys gecommen zyn. Ende hébben by monde van heure Penfionaris doen feggen dat die in den Hage geweest hadden , en hadden geenen



tien ander last gehadt dan t'antwoirden als bouen gefcreuen ftaet. Sy bedanckten den Staten dat zy daer gecommen waren, verclarende dat zy hem als een Lidt van Hollant houden wilden ende 't gemeyn proffyt voirftaen als andere , ende dat zy heure Gedeputeerde ten voirfz dage mede bouen feynden fullen om 't voirfz concept te beletten , maer fullen dat doen apart op hemfeluen voir defe reyfe, om dat de Coninginne an den Staten gefcreuen , ende by den voirfz Commiflaris doen feggen heeft, dat indien yemant by -t voirfz Concept geintereffeert wordt, dat die Geintereffeerde commen by haer Majefteyt, zy fal fe hoiren ende mit redenen «afteren. Soe dat zy daeromme, ende om dat zy ander redenen van der Mazen hebben dan 't gemeen Lant, zoe willen zy die apart hare Majefteyt verclaren, om te fcuwen haer Majefteyts ondanck, noch ans contenderende ten feluen fine als d'ander om de voirfz vryheyt, begeerende dit in dancke te nemen ende ten beften te raporteren den anderen Staten, daer zy nyet van fcheyden en willen , &c. Ick hebbe de geheele fake van den voirfz Concept van den Impofte in 't lange verhaelt, ende al dat in 't jaer 1535. lestlederj gedaen es geweeft, by allen den Heeren var der Ordre, ende hoe de Heeren van Naffou, Buren ende Hoichftraten als drie Stadthouden van Hollant geweest, defe fake afgedaen hadden tot voirdeel van 't Landt, 't welck zy ba 'kenden dan die Treforier mit fyn Conlbrten ende verftonden dat groot intereft van den Keyferlicke Majeftejt ende deftruftie van den Lan Qq 5 de
15:10. i6.iVw.
Pag.



( 6xx)
1540. 16. Nov,
de. Palerme verclaerde oick dat de Keyferlicke Majefteyt in't jaer van 1531. zyn Octroy den Staten gegeuen hadde, ende dat Rufault de limitatie ofte referuatie zynder Hoocheyt daer inne geftelt hadde, &c. mit veel meer ander redenen daer de Vroetfcop zeer naer luyfterdcn, ende de fake badt dan te voiren verr Honden, daer mede wy ons affcheyt hebben genomen, betrouwende dat die van Dordrecht doen fullen als voirfz es, hemlieden bedanckende van heuren gefconcken Wyn, &c. Waer van ick mit Mr. Lambrecht voirfz raport gedaen hebben myn Heere van Affendelft,
TCk hebbe Mr. Florys Penfionaris van Amfterr A dam geuonden in den Hage, die my feyde, dat zyn Burgemeefter mitten Waterlandtfche Steden, hadden geuifiteert myn Concept ende daer inne wat geaddeert, ende hadden 't felue verthoont myn Heere van Affendelft, ende waren geconcludeert 't felfde alzoe der Coninginne ouer te geuen, daer ick op feyde Jt felfde wel te mogen lyden, ende my gaerne verdragen foude dat te corrigeren, waerfcouwende dat zy wel toe fouden fien te proberen 't Preuilegien ende Contraéten die zy mit des Keyfers Voirfaten gemaeét hadden als zy articuleerden, &c.
Die Staten hebben gefloten an de Coninginne te feynden twee van den Eedelen, als de Heere van Goudriaen ende van Poelgeeft mitten Aduocaet, ende vuyt elcke grote Steden een, om te wefen den 7. January 1540.,
te



(6i5)
te wetene altera re gum binnen de Stadtvan Dordrecht, om te reyfen by de Coninginne tot Bruffel of Binft daer haer Majefteyt zyn lal. Achteruolgende defen zyn ick gereyst tpjo die regum, mit Egbert Geerbrant Burgemeefter van Amfterdam, ende Mr. Florys Penfionaris vuyten Hage, ende quamen den voirfz 7. tot Dordrecht , aldaer die Eedelen mede quamen mit Toost Tans Gedeputeerde van Haerlem, ende enige van den cleyne Steden, alwaar wy om de Vorft die fubyt opquam, vertoeft hebben vyf daoén , verwachtende oick den anderen Steden , maer van Delft, Leyden ende der Goude en es nyemant gecommen, alzoe t gefeyt was , daeromme wy mit die van Dordrecht gereyst zyn tot groote exceffiue cost ende perkte ouer Ys ende Landt deur Breda. Ende hebben aldaer verthoont de Prince onfe principale boetfcip van den nyeuwe Impoft op 1 vreemde Coren. Ende oick dat wy van dc Heere van Affendelft geaduerteert waren, da Michiel Legaft geweygert hadde zynen Greffier oepeninge van den Huyfe van Utrecht, welck oick mitte Stadt, Steden, ende Lan van Utrecht geunieert es an Hollant, blycken de by den Octroye die van Hollant daer vai gegeuen, welck Üctroye zy dochten voir t itaen, ende nyet te laten infringeren, daer w; de Majefteyt van der Coninginne af foude iuj? pliceren zoe verde hem dat te lieue ware. Dae op de voirfz Prince feyde dat hy befloten Bric tien ons geuen foude an den Heere van Moler bais ende Prefident Score, om de fake te voi deren ten goeden corten eynde. Ende als va ö hei
4
1540.
16.N0».
Pag. 3
Dices een extraordinaris reyfe, ende fulx : es die by 1 den Raedt . gepafleert, endemy by den Rent» : meefier ; betaelt,
1
f
r TotBreda - angefpro, ken de Prince.
11 n



( 6i6 }
15&0.
%6.Nov. 92. Jan.
hem de Heere van Defcorne hadde last van hem genomen onder hem te bewarene 't voirfz Huys, daer hy wel mede te vreden was, ende en begeerden nyet dat men der Coninginne af fpreken foude.
T?Nde de 22. January zyn wy deur 't fcryuen van Mr. Vincent in de name van de Coninginne gecommen binnen de Stadt van Binst, ende geprefenteert den voirfz Heeren de Brieuen van den voirfz Princen, ende gehadt by de Coninginne ende heuren Raedt aur dientie op ten 25. January fc. Pauli, daer wy onfe grieuen ende redenen mit monde eerft in 't lange verhaelt hebben , dat nyet mogelick en was, ende naer by Gefcrifte mitte Caerte ouergeleuert, daer lange raedt van thien of twaelf dagen op gehouden es geweest, ende die mav terie gedifputeert tot dat Ruffault van Mechelen daeromme tot Bynst gecomen was.
J£Yntelick men feyde ons Gedeputeerden, dat die voirfz Breul de fake nyet wel gepropOrneert noch de Staten hem nyet wel verftaen en hadden. De Keyferlicke Majefteyt tot Valencienne mit kenniffe van fake hadde verftaen dat hy in den voirfz Impoft gerechticht es, als alle Coningen ende Heeren ouer al Kerftenheyt, waeromme hy fyn recht ende hoicheyt voiren geftaen wilt hebben, zoe verde men dat doen mach fonder geheele ruyne van Hollant. Daeromme ons een ander Concept gegeuen es, geteyckent Nicolay, daer toe ick my refereere , ende wilt dat die van Hollandt hemlieden daer
naer-



r tö?)
Mer fullen reguleren, ende den voirfz Impoft betalen, 't welck wy Gedeputeerden van point te hebben gedebatteert, maer en mochte nyet baten, wy hebben genomen rapport. Ende ick mitten Eedelen hebben geuaceert als in de Aclre van Ordonhancie op ten Rentmeefter van 't gemeen Lant, die ons, ende fonderlinge my, betaelt heeft, als van een Buytenlandtfe? reyfe , gedaen tot groote exceffiue cofte, in pericle van onfe Lyve ouer Ys, &c.
Dachuaert van den Staten in den Hage
Ben 22. February anno 1540.,
op 't raport van den voirfz affcheyt van Binft} ende anexie ofte unie van Hoichftraten.
PRESENTEN Fan de Edelen. Belft. Die Heeren van As- Jan Apers,
fendelft, ende Van Gouweriaen, Mr. Cornelis Aerts^ Poelgeeft, Fan Leyden.
ende Gerit Boeckels.
Lochorst, Ridderen. Fan Amfterdam.
Fan Bordrecht. De Burgemeefter, Mr. Claes Bartholo- De nyeuwe Penfionamei. ris,
Fan Haerlem. ende Mr. Lambrecht, Mr. Florys.
ende
Syn Burgemeefter.
Van*
22, Jam
?*s- 317.
22. Febr.
1



r tl*)
!540.
98. Febr.
Vander Gouwe. houen, Horen, EnckCornelis Janfs Bosch, huyden, Eedam , Moende nikendam , fullen hem
Reynier Pau. feluen kennen , ende
Van Rotterdam ende ick refereere myanMr. Schiedam nyemant. Jan Penfionaris van Van de cleyne Steden Eedam, &c. • alsAlckmaer,Schoon-
TT^Nde eerft van den Impoft, feggende dat \2j 't eerfte Article es tegens d'oude geufeerde liberteyt ende gewoonte, direcrelicken tegens het Octroy den Staten by den Keyferlicke Majefteyt in 't jaer 1531. verleent, mit kenniffe van fake, informatie ende aduyfe, ende fal de vreemde Coopman het Coren elders dan - in Hollant halen, &c. Ende fullen d'Oofterlinge geoirfaecf lijn gelyck Impoft te ftellen op ten Onderfaten, ende fonderlinge de Coninck van Polen, die 't felfde als Heere van Danfick dat voir hem genomen heeft gehadt, maer tot noch toe nyet en heeft te wegen konnen gebringen. Ende fullen die vreemde Coopluyde alle praétyeke ende vonde vinden, om den voirfz Impoft ende dat Lant te fcuwen , colt wat mach. Seggende oick dat de eerfte limitatie ofte exemptie van den vreemde Coopluyden die enich Coren ofte Granen, binnen den Landen van Hollant ende Vryeflant gebracht of doen bringen fullen hebben, ende daer nyet vercocht zynde, fullen 't felfde op Solders mogen leggen, ouerfcepen in cleyne Scepen, ende aldaer hauen, ende tot allen tyden , wederomme vry fonder Impoft mogen
voe-



C 6*19 )
voeren, daer 't hen belieuen fal. Bat t felue fchynt wat te zyne ende m hem feluen lil nyet medalle te beduyden, want ten es noeyt gefien, of anders geufeert dan als die van Ooften in Hollant commen mit heur Coren, zoe vercoepen zy aldaer, ende voeren dan van daer nyet weder vuyt in anderen Landen. Als zy dat doen willen zoe wachten zy na een propice deurdragende Windt, ende feylen van 't 1 Oofte vuyt die Hauen daer zy 't Coren fcepen in Vranckryck , Spaingien , Portugale , &c. daer zy gemunt hebben, of ten minlten (indien de windt failleert) in Engelant daer zy alty eer geraken dan in Hollant voirfz, ende mogen in enige Hauen in Engelant dier veel zyn, heur Coren verfchieten ende haueilen , ende' vry varen daer 't hen gelieft. Ende nopende die twee limitatie ofte exceptie ,'twelck permitteert den Onderfaten zoe veel Coorens fonder impoft vuyt te mogen voeren, als zy Oostwaerts gehaelt, of van daer doen bnngen fullen hebben , es oick van geender effecte, want het reftringeert ende doet te nyente die hantieringe van der Coopmenfcepen onderlinge geconftumeert onder den onderfaten, ende en foude nemmermeer of wonderlick feldtfaem mogen gebueren, dat d'Onderfaten fonder Impost Coren fouden mogen vuytvoeren, want felden compter Coren van Ooften, ten zy datter veel Luyden part ende deel an hebben, daer d'een ryck d'ander arm van es, enige moeten dat vercoopen om gereet Geit, ende en mogen daer geen fortune op verwachten, altydt fouder queftie zyn van verbeuren, ende die Coop-
men-
1540. 2. Febr»
>ag. Si*.



1540.
. Febr.
j 1
I
fnenfcip en wil nyet groyen daer twist ende behael es. Ende in 't lefte confent van de fes hondert duyfent gulden, ift expreffelicken verclaert dat de Remonftranten deefe Beede confenteren , mit conditie dat zy fonder impost of Congiegelt 't Coren fullen mogen vuyt defe Landen in anderen Landen voeren op ten oulen gewoonlicken Rechten. Ende naer 't gebruyck ende weluaert van der Comenfcepen syn die van Amfterdam ende Waterlant mitten groten Scepen generende, gecontenteert ende veftelt heure portie in defelue Beede, endebealen ofte gelden ongelick meer dan al die refte /an Hollant. Die ymmers meer Lants hebben 5oe veel alst es. Ende als dit Lidt in de ^oopmenfcepe ende weluaert van dien te lylen heeft, zoe lyden eonfecutiue oick die voirfz ■efte van Hollandt als makende een Corpus, kc. ende dragen d'een meer d'ander min d'in:onuenienten geallegeert in heure remonftranie ouergegeuen in 't voirfz jaer 1531, 1535. inde nu 1540. tot Binst, daer toe zy hen reereeren om der cortheyt. Concluderende dat tien van den vEedeIen twee, ende een vuyt leke Stadt wederomme fcicken fal an de Maefteyt van der Coninginne, ende verfoucken ti alder oetmoedt, dat zy die van Hollandt on;emoeyt wilt laten van defen Impost, ende iniien zy heur excufeert op te Keyfer, dan te legeeren dat zy die Gedeputeerden goetwillich onfenteren wille te reyfen an den Keyfer, enIe den_ feluen wilt geuen Brieuen van recomnandatie mit heur goet aduys, want fonder laer moetwillige confent, die Gedeputeerden
nyet



( 6ai )
nvet reyfen en fouden willen an de Keyferlicke Maiefteyt, of ten minfte dat haer Majelleyt hemlieden wilt Hellen in julticie voir den grooten Raedt, tegens den Procureur Generael. Ende dat men op te remonltrantien ende Sentten van Hollandt neme goede deugdelicke informatie, gelycken de Keyferlicke Majelleyt gedaen heeft in 't jaer 1531-, ende *ls ^ in5 voirfz Octroy feyt, dat men vry fonder Impoft het vrempde Cooren van Ooiften vuyt fal mogen voeren, tot anders mit kenniffe van faken, ende na de gelegentheyt van den tydt geordonneert fal zyn, &c.
TEn anderen es oick geconcludeert, dat de voirfz Gedeputeerden die bouen reyfen fullen alst open Aerden es, folliciteren fullen dai de voirfz Unie van Hollandt, Stadt, Steden, 't Lant van Utrecht mitte Cappiteynene nye: gefepareert en worden, ende ick hebbe dem onthiet van den Staten Copie van't Octroy var der Unie gefonden an den Prince, hem aduerterende dat die Staten van geender meningeer fyn de voirfz Unie te laten infringeren, ofte contrarie van dien te laten gefchien. Daerom me zy by de Coninginne commen fullen , &c Ende oick om den voirfz Impoft afgedaen ti hebben, blyckende by de Copie van myne Brie uen in date den 22. February 1540. ftilo Hol landke, gefonden mit Peel de Boede, &c.
TEn voirfz dage es my oick gelast in Perfc ne te folliciteren an den Raedt van Utrecht heur aduys, van dat die van Utrecht hen vei I. Deel. Rr uoi
1540. 32, Febr.
Van de
Ünie van Utrecht an
' Hollant nyet te in-
• fringeren.
Pag. 5iJ>.
l
Van de Mergentale van Utrechï.



I54-0as. Febr.
X6. Marti.
) 1
i ]
C 622
uorderen willen heure fculden gemaeft in den belegge van Yffelfteyn omme te flaen op te Schiltalen ofte oude Scilden van den Goeden gelegen in Sticht den Onderfaten van Hollant toebehoirende, contrarie den Accordaten, Preuilegien , Transactiën, Sententie, &c. daer van zynde, gehecht an de Requefte van den Staten van Hollant, &c. an den voirfz Raedt van Utrecht gefonden om te hebben heur aduys, dewelcke ick den voirfz Raedt befloten geleuert hebbe den 9. Marty 1540. voir Paeffchen.
Dachuaert van den Staten in den Hage
Op ten 16. Marty anno 1540. ftilo Hollandiaï, voir Paeffchen.
PR^ESENTIBUS Van de Edelen, ende
Die Heere van Affen- Mr. Cornelis Aerts.
delft, Van Leyden.
De Heere van Gou- Mr. Jacob de Milde, driaen, Van Amfterdam.
ende Claes Doede, Burge3eere Gerit van Poel- meefter.
geeft, Ridderen. Pieter Canfert, Trefo-
Vm Dordrecht. rier,
r. Niclaes Bartholo- Jan Willems, Scepen, mei. mit
Van Haerlem. Mr. Florys van Houdr. Lambrecht, Pen- garde, Secretaris, fionaris. Gouwe.
Delft. Gerit Claefs Looem. an Apers, De-



DEfe Dachuaert was gefcreuen alleen alfoe 't oepen Aerde was, omme te deputeren 1 die by der Coninginne reyfen fouden, om de voirfz faken van 't vuytvoeren van den Oofterfche Cooren ende Unie van Utrecht an Hollant , achteruolgende de voirgaende Conclufie gefcreuen an den Prince van Arangien, &c. daer nu de fake van de mergentale van den Landen gelegen in 't Sticht toegecommen es, die in de Dachuaert Brieuen nyet geroert en ftont. Ende van den Edelen zyn gedeputeert, die voirfz Gouriaen ende Poelgeeft, maer die Steden en conden nyet wel accordeeren. Ende daer was tydinge, dat de Majefteyt van der1 Coninginne op haer vertreck of fcheyden van Binst was, ende alfoe men nyet en wille waer fy repos nemen foude, ende mitten eerften heuren Raedt nyet wel by een en foude hebben : oick dat moeylicken ende coftelicken foude zyn haer Majefteyt te volgen, by gebreck van Wagenen ende Logys; foe es de conclufie geweeft, eenen properen Bode mit Brieuen te fcicken tot Binst, om te weeten den tyt ende plaetfe 't fy voir oft nae Paeffchen, daer haer Majefteyt gelieuen fal dat de Gedeputeerden van Hollant by haer commen fullen, ende worde my gelaft den Prince hier af te aduerteren als ick gedaen hebbe.
/"\Ick worde my gelast Requefte in den name ^ van de Staten, ouer te geuen an den Raedt van Hollant, om informatie van 't vuytvoeren van den Oofterfche Cooren gedaen by de Heere van Warmondt ten beueele van den KeyferRr 2 lyc-
1540.
ó.Martj. >ag. 3B0*



1540.
. Marty
lycke Majefteyt anno 1529., te fchicken an de Coninginne.
QP ten 24. Marty 1540. voirfz, hebbe ick van myn Heeren van Sart, Raedt van de Prince, ontfangen eenen Brief gefcreuen tot Binst, ende de felue hebbe ick myn Heere van Affendelft verthoont, die van aduys was den Eedelen ende Steden te aduerteeren, dat van wegen de Heere de Scornair zeere gefolliciteert worde om te hebben Gouuernemente van Stat, Steden ende Sloet tot Utrecht mitten anderen Fortreffen, daer af de Coninginne hadde den Prince doen verthoonen by den Prefident Schore , een concept van der Commiffie , om te hebben zyn antwoirt, welcke antwoirt de Prince gediffereert hadde, nemende excufe op fyn cortfe, daaromme hy noch nyet by der Coninginne geweest en hadde, daaromme de voirfz Heere van Sart, begeerde dat die Staten fouden commen hoe eer hoe lieuer omme te beletten eer datter yet in prejuditie van der Unie gedaen worde. Vuyt deefen, es Andries de Boede mit een Brief gefonden an de Heere van Sart, aduerterende dat de Staten commen fouden mit alder deligentien, fonder te verthoeue antwoirde van der Coninginne, waer de Staten voir oft naer Paeffchen haer Majefteyt gelieuen foude dat zy commen fouden. Ende zyn die groote Steden mitten Eedelen fubitelyck befcreuèn terftont bouen te commen vuyt het fcryuen van den Heere van Sart, niettegenitaende dat voirfz es, ende ick ben den 28. Marty voirheen gefchicl:, ende die Eedelen
mit-



( 625 )
mitten Penfionaris van Leyden, zynbymytot Bruffel gecommen den eerften Aprilis, ende ick hadde last van die van Dordrecht, maer d'ander Steden en fyn niet geuolcht, ergo en zyn wy nyet gereyst by der Coninginne tot Binst, maer de Prefident Score es gecommen tot BrufTel, ende wy hebben hem verthoont dat wy onfe volle Lceden niet en hadden ende dat elck begeerde 't Huys te zyn om .die Hoochtyt van Paeffchen, biddende hem te willen doen ons excufe an de Majefteyt dat die Staten by haer commen fullen poft quafi modo, ergo een half verloren reyfe , daer vuyt die nauolgende Dachuaert den 21. Aprilis gefproten es.
Dachuaert befcreuèn in den Hage
Vrydaechs den 22. Aprilis anno 1541. naer Paeffchen.
op drie articlen of pointen, als op te Uni van Utrecht an Hollant. Op te Margentalen gelegen in Sticht. Ende ten derden op ten vuytvoeren van • den vreemde Cooren, &c.
PRyESENTIBUS.
• Heeren Gerit van As- Van Dordrecht.
fendelft, Hebben my gecommfi
Florys van Kyfhouck teert by heur Brie
fyn Broeder, uen die ick in cl
ende Vergaderinge hebt
Heere Gerit van Poel- geleefen.
geeft, Ridderen. Rr 3 Vc
1540.
16. Martj.
Pag. 321.
I54i-
s.i,/lprilis.
e n



1541,
M.Aprilis.
J
l l
e c
ft
d
O
ü c
( 626)
Van Haerlem. ende
Gerit Steffens, Milda.
Een bruyn Man, Amfterdam.
ende .Gerit Claefs,
Mr, Lambrecht. ende
Van Delft. Beyde Penfionariffen,
Jan Sasbout, als Meefters Heyn-
ende drick ende Florys.
Mr. Huge van Eynde. Gouwe.
Van Leyden. Cornelis Jans Bofch, florys Florys,
Bier es verhaelt die communicatie by den voirfz Eedelen, Mr. Huge van Eynde :nde Mr. Milda, ende my, gehadt mitten Preident Score den 6. Aprilis tot Bruffel (daer l'ander Steden nyet gecommen en waren, als n 't voirgaende Quohier) welke Prefident ons -erclaerde dat die Staten van Hollant ongelyck adden, in alle den voirfz drie Articulen, enIe heur intentie by der Coninginne nyet verrygen en fullen, commen als zy willen (als y gefcreuen heeft dat zy commen fouden. Velcken Brief zy nyet vertoeft en hebben) Os van de Mergentalen, en mogen hen nyet elpen Preuilegien ende Sententie by den Graen gegeuen, want zy geen Jurisdictie gehad n hebben ouer 't Sticht ftaende onder den BifDp , ende fyn defelue gegeuen in caftbus parcularibus die heur effect, hebben geforteert in tï tydt. De Keyferlicke Majefteyt heeft ge* rdonneert dat men die oude fculden voir Ys:lfteyn ende elders gemaecT, heffen fal byden illectien van den ouden fchulden geftelt op
ten



r ;
ten Mergentale generalicken gelegen in 't Sticht, ergo ift reële fcult, nyet min men fal die van' Hollant (willen zy) verkenen Mandament, om Partie te roupen voir den grooten Raedt, dat zy hem laten duncken dat zy nyet obtmeren en fullen. Als van der Unie, het Octroy was furreptifelick vercregen, die van Brabant ongehoirt, die oick een feggen fouden daer inne hebben, gemeréfc Utrecht mitten Staten den Keyferlicke Majefteyt eedt gedaen ende hem onder begeuen hebben als Hertoge van Brabant ende Graue van Hollant, ende willen die van Brabant van 't Octroy gegeuen die van Hollant, zy fouden contenderen tot annullatie ende wederroupinge. Van 't vuytvoeren van den vreemde Cooren was by den Keyfei gefloten ende der Coninginne, men foude daei nyet meer op gehoirt noch antwoirt geuen . maer executeren achteruolgende het Concepi daer af gemaect.
Die Gedeputeerden voirfz, hebben op al wel wat gefeyt, maer alzoe zij heur volk Leeden van den Gedeputeerden nyet en had den, baden heur excufe te doen an de Conin ginne, ende in de weke naer quafi modo, ful len zij bij haer Majefteyt commen, ende bree der van als remonftreeren, hoopende dat fy be ter antwoirt fullen gecrygen, op dat hem nye van noode en worde by den Keyfer te tree ken. Ende Schore heeft dat raport angeno men, ende ick hebbe van als den Prince va; Orangien die tot Binst was geaduerteert mi een Brief, achteruolgende de beuel van den voil Gedeputeerden. Rr 4 Di
154».
>.t.Aprilis.
Pag. 3"'
t
1
t
Z



i54i-
as Aprilis, ,
Conclufie. ,
1 i
Van de ] Unie van J Utrecht. (
r r c c d d h d c
Mergema- r len »;an U- J irecht.
li C( tl
g: m di di d< C di
Vuytvoe- J ren van den Coren.
C 623 ;
r\Ie voirfz Staten hebben op ten voirfz zz.
Aprilis in de voirfz drie Articulen gecon:ludeert ut fequitur, ende hebben gefloten tot en voirfz Eedelen, vuyt elcke Stadt ende te /oegen, &c.
gNde eerst van der Unie, fullen die Gedeputeerden mitte Heere van Aifendelft, die >ick by dei- Coninginne commen fal, fpreken ïitte Prince voiren, om te herboeten die comïiflie van de Heere Defcornaiz, vuytlatende en naem van Stadthouder ofte diergelyck, ene middele vinden dat hy Commiflie neme van en Prince als hy gehadt heeft van fijnen Oem e Heere van Hoichltraten, ende na gelegenteyt van der fake te ondervvyfen, daer naer en voirfz Prefident Score, indien 't noot zy, ick t'onderrechten.
pEn tweeden hebben die voirfz Staten gefloeten, dat men geen Mandament vanjufticie t den grooten Raedt lichten en fal, wantpro:lfen fcheyden vriendtfcap ende maken meer veedracht. Ergo te verfoucken an de Coninnne datter enige Commiffariffen geordonneert ogen worden vuyten Raedt van Hollant eni Utrecht, om den Staten van Utrecht te )en vergaderen daer die van Hollant enige geiputeerden fchicken fullen, ende fullen die ommiffariffen arbeyden Parthien te veraccor:ren mitter minnen ift mogelicken, &c.
pEn derden, alzoe in de fake van vuytuoeren van den Oofterfehe Cooren, groote
cos-



( 629 )
coften gedaen fyn geweest, zoe fullen die Staten noch ter liefde van Amfterdam ouergeuen de replvcque geftelt op 't Concept dathemhed n to Binst gegeuen es geweeft te reporterei Ende indien de Coninginne periifteerl dat'zv geen laft en heeft anders te doen dan der Impoft ^executeren. Soe fal meni mit goede; manieren begeren by haer Addreffe te mogei Secken an d!Majefteyt van de Keyfer, omt, commen tot ter conclufie dat het Odlroy vai onderhouden worde, of dat Commiila riffen'geordonneert mogen zyn, om mformati te nemen op te feyten die daer naer geallegeei ^nde ouergegeuen zyn. Ende confent vanhae Mafefteyt§hfbbende, fullen die Staten wede; omme vergaderen , ende eligeren die an de Keyfer reyfen fullen, &c.
PR^SENTIBUS. Die voirfz drie Eede- Van Leyden.
len Mr. Jacob de Milda,
Van Dordrecht. Gouwe. Diuerfche, Nyemant.
encle Rotterdam.
Bartholomei, altyt. ende
Van Haerlem. Schiedam.
Gerit Steffens. Die Penfionariffen.
£)em Schoonhouen.
Mr Huge van Eyn- Willem Thin, Penfi de. naris'
TXIe Staten van Hollant zyn tot Bruffel 1 1 de Coninginnen geweeftindeMeymae aTino 1541. op te voirfz drie pomcïen, aldJ Rr 5
154»- .
iz.AprUiu
By aduyfe ende raed van Vrunden, en es dit andec ■Coningini^nenyetver, focht, ergo 'een ander
1 conclufie - genomen,
2 van de fake " te hervatten by indirecte, ende -den Impoft Uaf te hebben ut infra in de Dachuaert van Brugge-
Pag. 3230-
by
:nt er ck



f 530)
154.1.
1
i ( 1
Dach-
ick mit hemlieden gereyst by den 27. Aprilis, ende ick hebbe geuaceert negen en dertich dal gen. _ En die Coninginne heeft die van Hollant in de voirfz drie poinéten gegeuen Appointementen ter contrarie, op ten 23. dach van Meye, blyckende by de Aéte daer van zynde, daer toe ick my refereere om der cortheyt wille. Daer mede die voirfz Staten gefcheyden zyn malcontent, énde gefeyt hebben, dat zy op 't felfde Appointement weder3mme fouden vergaderen in den Hage, als de Prince daer commen fal als Stadthouder, nenende fijn refidentie ut fequitur. In deefe Dachuaert tot Bruffel es oick geweest die Hee■e van Affendelft, ende die Steden Delft, Amlerdam, Gorichum, Rotterdamme, &c. te;ens die van Dordrecht op te Stapel, ende >m verclaringe van de Merwe. Ick refereee my tot ten Appoin&ement daer van zynde , lfoe dat faken particuliere zyn, den Staten in t generael noch my beroerende.



C 631 )
'Dachuaert befcreuèn in den Hage
Sondaechs den 3. Septembris.
fauens in der Herbergen. PRiESENTlBUS Die Heeren van Affen- Van Amfterdam.
delft, Claes Loen,
Duvoirde ende Willem van Alckma, Beyde Penfionariffen, Gerit van Poelgeest, cumfocio. Florys van Wyngaer- Vander Gouwe.
den, Ghysbrecht Huyfs,
Florys'vanKyfhouck, ende
ende Mr. Cornelis Hooge
Heere van Goudriaen, lande, Penfionaris. Ridderen. Fan Rotterdam.
Fan Dordreght. ende Meynert Meefs, Schiedam.
ende De Penfionariffen m
Ocker Janfs. heure Burgemeefti
Fan Haerlem. ren. Mr. Lambrecht, cum Ende veele van de
Cl7nefrf 3 Zte/ff. terlandtfche Ste
Gerit Vrancken, den.
ende Omme t anhoiren den u
Van Eynde. vandenPrincealsStac
Fan Leyden, houder van Hollant Gerit Boeckels , cum Op *s anderendaec
r0CiQ% den vyf ften hebben t
J ' Statenhemwillecomm
k
15413- Sept,
Die Prince van Orangien als Stadthou1 der heeft in den Raedt daer men playt fyn pofleflie genomen.
it
n 1-
P
't- Pag. 3H'
't. hs lie en e-



I54>-
. Sept.
r
a c
( 652 \y
geheten, ende hem ge- ge faken hadden roeren,
recommandeert de Ju- de 'tgemeen Lant, foe
fiicie ende Preuilegien fouden zylieden mit
van den Lande in'tge- . .malkanderen communi-
nerael, ende van den ceren dien voir midda-
Steden in'tparticulier, ge , ende dan by fijn
biddende "tLandt te wil- Vorfielicke Mogentheyt
len houden in payfe en- commen namiddage.
de vreede. Prefentee- _ Hier op fijn de voirfz
rende wederomme alle Eedelen alleenvertroc-
dienst ende eerwaardig- ken, latende die voirfz
heyt na haerlieder ver- Heeren van Affendelft,
mogen. Ende alzoe die Goudriaen enPoelgeefl. voirfz Staten noch eni-
NAer middage zyn die Staten vergadert op 't antwoirt van der Coninginne, difpolerende op drie poinéten, als van der Unie, tfergentalevan Hollant in 't Sticht van Utrecht ;elegen: ende ten derden van den Impoft getelt op ?t vuytvoeren van den Ooften ofte rempde Coren, &c. Ende fyn die Staten geloten dat men den voirfz Prince verfoucken il het Octroy. van der Unie voirgeftaen, als y tot Utrecht compt. Ende van den Mergenfte fal men laten beruften tot de Coninginne an wegen den Keyfer, yet eyfchen fal van den itaten, om dan te feggen negatyf, ten fy dat zy en Staten van Hollant accordere gelycken )ctroy van de Stichtfche Goeden te mogen helften in Hollant, om daer mede te compenfe;n die Goeden in den Geftichte hebben, ende' ^betalen moeten, hier af es fupplicatiegeconpieert.
Ten



( *S3 )
TFn derden alzoe die van Amfterdam vercreeen hadden Certificatien, ende Verihcatien, hoe dat dit jaer ftaende de voirfz Impoft, wel hondert ende vvftich Scepen vanOiftemitCoren, gefevlt zvn weftwaerts fonder defe Landen te geraken , daer deur de Coopmanfcip verloop ende de Kevfer groote fcaden geleden heeft m zyn Tholkn mit meer andere Verihcatien, orn te verifiëren 't gundt dat tot Binst ende Bruffel voirfz ouergegeuen es, om te commen tot heur conclufie Hier op hebben die Gedeputeerden voirfz , van den Staten gefloten, dat men defe fake ten vuyteynde veruolgen fal tot cofte yan den Lande, ende by der Coninginne trecken fal om te weten wat antwoirdt zy van den Keyfer ontfangen heeft, omme alzoe by indirect te commen wederomme in 't veruolch ende to heure oude conclufien, behaluen ende vuytge fondert die van Dordrecht, perfifterende b heure oude ende voirgaende conclufie deiei pointe alleen angaende, want zy van ander conditiën zyn, ende gepriuilegeert m der Ma ze, &c.
DAt voirfz es hebben zy Staten naermiddag die Prince mitten Raedt vergadert zync in 't lan«e verthoont. Ende heeft de Prm< na deliberatie, bv monde van de Heere v; Affendelft Prefident doen antwoirden, dat ai caende der Unie fal forge dragen dat't06trc Onderhouden lal worden : Van 't Margenge mogen die Staten yemant by hem tot Utree feynden , hy fal die Staten aldaer gaerne ve willigen dat zy gehoir fullen geuen, den Ged
I54-1-
3. StpK
1 1
ePag. 325. e Ick ben ge■e packt ende
bereet gen weeft om te 1_ reyfen mit y Poelgeeft, Itjmaer deur ^ onderwys
van Mr. r"Huge ben e-ick thuys U- gebleuen.



»54t.
3. Sept.
1
1 »
£Orts hier naer es een groote beroerte ende murmuratie geweeft onder die Gemevnte van Amfterdam, om dat d'Executoir van den Impoft op een auent ontrent thien vren geklopt hadde mit fijne Dienaers voir een Poirters Deure om hem te vangen, 't welk die Gemevnte feyden dat die Burgemeefter verftandt hadden mitten Executeur, dat hy by nachte den feluer Poirter vuyter Stadt gevangen fouden hebben gebracht, om te corrigeren, 't welk weefen foude contrarie der previlegien ende rechten van Amfterdam; waeromme dieRegierders
mit
puteerden van Hollant, om te fien of men defe quefte mit minne af mochte doen.
/~)P 't derde was hem by der Coninginne verboden yet daer tegens te doene, want de Keyferlicke Majefteyt den Impost feluer opgeftelt ende enige gecommitteert hadde die 't ontfangen binnen Amfterdam, alzoe fyne Majefteyt dat geëxecuteert wilde hebben, daeromme hy hem noch oick den Raedt defe fake nyet en derde onderwinden. Maer fijn aduys was wel dat die van Amfterdam heur nyeuwe grieuen als voiren mit heur Verificatien verclaren mde verthoonen fouden der Coninginne, ende /erfoucken te weetene die antwoirt van den Keyferlicke Majefteyt, achteruolgende die con:lufie van den Staten tot cost van den Landen laer dat voirt mit hemlieden ende den Steden lie fy daer toe fullen connen verwilligen, geleputeert ende geordonneert zyn geweeft eens /oor al.



C «35 )
mk properheyt gegaen fijn tuffchen den Gemeyten, ende hebben die doen fcheyden, ende hebben fauens laet den Executeur tot fijnder grooter begeerten gelatenvuyter Stat'; Ende lvn die Gedeputeerden van Amfterdam geweeft tot Utrecht, dit verthoonende myn Heere den Stathouder ende Affendelft, verfouo, kende dat zy den Staten hier op fouden willen befcryuen ter Dachuaert in den Hage, 't welk myn Heere expreffelick weygerde, ende deur ingeuen van Affendelft, feyde nyet van noode te weefen, enige befcryumge, want byden Staten als bouen eens voir al d'Aduocaet belaft es op 's Slants coft, mit die van Amfterdam ende den anderen Steden die fy fullen connen verwilligen, te reyfen by der Coninginne die deefe fake veruolgen fullen, om te weeten wat den Keyfer gefcreuen heeft gehadt, van toe te laten breeder informatie te doen op fijn intereft ende grondige defolatie ofte bederffeniffe van zyn Lant van Hollandt, ende dat binnen middelertyt den Impoft gefurceert mochte blyven. De voirfz Stathouder ende Raedt hebben Meefter Cornelis Suys doen nemen binnen Amfterdam deuchdelicke informatie van de voirfcreven oploop ofte murmuratie, ende hebben defelue der Coninginne ouergefonden, ornme daer inne gedaen te worden als haer Majefteyt mitten fecreten Raedt fouden aduyferen. &c.
Ontrent den 18. Oétobris fijn die van Amfterdam an myn gecommen, verfouckende achteruolgende de voirfz conclufie dat ick mil 0 hem
154-13. Sefti
18. OÜob. Pag. 326.



154'18. OEtob
a?. Otlob
Prefenten by de Coninginne , van den Raedt:
C 636 >
hemlieden ende den van Haerlem, Delft Leyden ende der Goude, foude willen reyfen by de Coninginne tot Brugge. Ende alzoe enige van den Steden in den Hage waren, foe zyn wy in onfe clein Camerkin vergadert , daer Poelgeest ende de Heere van Affendelft bygecommen zyn. Ende es aldaer verhaelt de voirfz conclufie, blyvende by de felue, Affendelft verclarende dat men vuyt elk van den vyf Steden een notable Perfonnaige feynden foude, tot cost van den Lande.
Brugge.
Die Gedeputeerden tot Van Amfterdam.
Brugge zyn geweeft Claes Doefs,
Van Haerlem. Cornelis Buyck,
ende Mr. Heyndrick Dircx,
Pieter Symons. Otto Popius,
Van Delft. Jan Duuehfs ,
Mr. Huge van Eynde. ende
Leyden. Beyde Penfionariffen,
De Burgemeefter, &c.
ende Hooren.
De jonge Lockhorft. Mr. Jacob.
Gouwe. ende
Hogelande, VanEdam.
ende Mr. Jan , Penfiona-
Huych de Hopcoeper. ris.
AChteruolgende deefen ben ick op ten a7. Oétobris gereyft voir heen mit die van Amfterdam tot Brugge, ende daer zyn d'ander geuolcht. Ende wy byeen zynde, hebben haer
Ma-



C 637 )
Majefteyt op Alderzielendach den m Novenibris mit monde verhaelt alle d'oude dohantien ende de nyeuwe feyten by ceitificatien. gerecouureert ; verfouckende te weeten die ant* woht van den Keyfer, angaended'infornratien ' verfocht ende furceantie van den Import , tot dat alle faaken blyken fullen, om den Impoft geheel ende eens voir al afgedaen te hebben, &c Ende haer Majefteyt heeft ons gelaft wederomme by Gefcrifte ouer te geuen in handen van Scoren, fy foude mit heuren raeden ende ons antwoirt genen; zoe wy gedaen hebben op ten 5. Nouembris, mitsgaders alled'originalen certificatien. Ende haer Majefteyt heeft ons bv Schore in heuren Raedt doen feggen , dat zy den Staten op heur verfouck geen antwoirde gegeuen en confte, om twee redenen, eerft en hadde zy noch geen antwoirde van de Keyferlvke Majefteyt, die in anderen grote aftairer geoccupeert es, als elck wel weet; ten anderen, zoe iflet binnen Amfterdam een oploot geweeft, ende d'Executeur van den Keyfer was fcandelicken vuyt gejaecht, tot verachtmge var den Keyfer, ende grote diminütie van firn auc toriteyt ende hoocheyt, daer op fy breeder in formatie doen, wilde, ende oick correctieito exemple dat van gelycke nyet meer en gebeiu re, tot öntfich van den Rebellen ende vreed van Obedienten. Dat wel vuytgerecht zynde ende antwoirt van den Keyfer hebbende, ion de den Staten antwoirt geuen, daer zy med te vreeden behoirden te wefen. Daer op ie repliceerde dat die Gecommitteerden nyet gt commen en waren om te -verantwoirden t iai I. Deel. S s S'
I54U'
7. oaoh
DePrince ran Oranten.Le Duc 1'Arfchot * Simpi, Molenbais,
Palerme«
Treforier Ruffaulc.
Score,
Nigri,
Sceperus,
Wingene,
Mr. Vin« cent,
Audiencier ,
Nicolai, ende andere , Praet | hadden wy
wel geinformeert: maer was ■ fiek dat hy . nyet com* t men en
mochte.
e ... . »
-Pag. 3*7»
é ï
it



(638;
154'. *J. Otiob.
24. Jan.
gefchiet binnen Amfterdam, 'twelckhemlieden ftaet te verantwoirden. Maer die Staten verfochten den Impost af te hebben, emmers ten minfte by prouifie gefurcheert te hebben datter geen geheuen en foude worden. My worde geimponeert filentium , ende apart gefeyt by enige Vrunden datter geen Executeur meer commen en foude , want men nyemant daer toe en fouden konnen verwilligen, daer mede de Staten tacite genouch verftonden, te heb-, ben heurlieder intentie. Daer mede ick en andere gefceyden zyn van Brugge. Die van Amfterdam bleuèn daer om te folliciteren an enige Heeren , ende die te doen propinien, &c. ende hadden my tot daer toe gedefroyeert. [ck hebbe defe laetfte doliantie by my Copie if behouden , want fy de volcompfte es, enIe oick al de fundamenten van den wederpar:hie in gefolueert ende gedeftrueert zyn, &c.
Dachuaert generael van allen den Landen van herwertsouer tot Bruffel, behaluen Vryeslant, Utrecht, Oueryffel ende Groeninge. Aldaer de propofitie Doctoir Score gedaen heeft op te nieuwe Galerie,
Op ten 24. January anno 1541. ftilo Hollandioe.
Es in e ffecl geweest hoe landt , om die Cathodat de Keyferlicke Ma- licke mitten Proteflanjefieyt vuyt defe Lan- ten te veraccorderen in den gereyft es in Duyts- enige Articulen van 't
Hty~



( 639 )
heylise Geloeue , ende Van Dordreght -om te verfoucken afti- Mr. Claes Bartholoftentie van den Var- mei. ften, om te refifleren Van Haérlem. den Turck in Honge- De Burgemeefter Berrie mitte Coninck per- kenroe, 'dinande. Ende dat hy ende van daer gereyft^ es in Frans Janfs , SecretaTtalie toeFlorentie daer ris. hy zeker conferentie Delft, gehadt heeft mitte Jan Sasbout, • Paeiis: ende van daer ende voir Argille. Ende Mr. Cornelis Aerts j alzoe het daer nyet in dë Spiegel. 'wel 'en fuccedere, es Van Leyden.
hy voort an gefeylt en- Mr. Jacob de Milda. de gearriveert gefont Amfterdam. ende wel te pafte tot Mr. Florys, Secreta 'Carthagenen in Spain- ris. gien Gouwe. PRESENTEN, Mr. Cornelis Hooge
Vuyt Hollandt lande, Penfionaris.
Van de EdelM. Heere Gerit varïPoelgeeft,
HAer Majefteyt heeft oick doen verclaere: dat de Coninck van Vranckryck ee Stadt in Loreynen gefurprendeert heeft, dae van de Caflelrie diep ftreft in 't Lant van Lu: fembourch toebehoirende de Keyferlicke M; iefteyt, ende dat defelue Coninck groote Ahai cien heeft gemaect mitte Hertogen van Cleue Holften , Sweden , &c. ende heeft geftae Ss a ha<
24. Jditi
iPag. 34
1 r
Ir l9
n



I54-I*S*Jan.
i
Dach-
C' 640 )
naer de Stadt Luyck ende naer andere, daer haer Majefteyt ducht voir oirloge, die zeer apparentelick es. Begeerende daeromme mit elcke Staten van den Landen apart te communiceren.
CXP ten 25. January heeft haer Majefteyt gew eyscht vyftich duyfent gulden in gereede ende claren Gelde, om promptelick op te bren* gen tot refiftentie van den Vyanden ende in geen ander gebruyck ingeualle van oirloge by den redenen ende middelen elck van den Steden van Hollant, die gewilt hebben by Gefcrifte gegeuen, om daer op te vergaderen ende communiceren in den Hage den 11. February, ende mitter conclufie wederomme tot BrufTel te commen den 25. der feluer maendt. Tot welcke Propofitie ick my om der cortheyt refereere. Beginnende, Mejfieurs quireprefenez les EJlatz du pays de Hollande, &c.
riEn van Brabant es geeyscht hondert twintich duyfent, Vlaenderen hondert veertich duyfent, andere naer aduenant.



X 64i;
Dachuaert in den Hage
Den ii. February,
op te voirfz propofitie ende eysch van vyftich duyfent, &c. aldaer ComnnlTarilfen om defe fake te beleden zyn geweeft, die Prince als Stadthouder, ende Heere Gerit van Aftendelft eerfte Raedt.
PR/ESENTIBUS.
Van de Edelen. Van Leyden.
Heeren Jan van Du- Claes Adnaenfs,
voirde, . ' ende
Florys van Goudriaen, Milda.
Gerit van Poelgeeft, Amfterdam.
Florys van Wyngaer- Claes Doefs,
den, Ridderen. Buyck,
ende ende
Mateneffe, &c. Meefter Florys, cu
Van Dordrecht. focits , &c.
Ocker Janfs, Gouwe.
ende Gerit Daern.
Bartholomei. ende
Van Haerlem. Mr. Cornelis Hoog
Bekeftayn, lande, Penfionar:
- ende De cleyne Steden ft
Tan Ghysbrechts. geweest in groot
Delft. getale, maer eni\
Vranck Pieters, ren nyet gelast d
ende t'anhoiren , zy
Van Eynde. hadden bouen nj geweest.
Ss 3 I
I54-I* II. Feit.
m
Pag.
s. in
am
ïn et
)ie



II. Febr. v
(
j
■ i j i ] t
i
<
ï ( 1
. C I \
e i
c
I 5
• Cl
( 642 j|
Die Eedelen ende grooten: Steden en conden nyet opineren , om dat de cleyne Steden nyet gelaft en waren, nyetemin by diuifie worden daer verhaelt veel inconvenienten , eerft van de onwarachticheyt van der propofitie, dat fy van de drie faken nyet en witten, ende was de laetfte groote Beede limaeheken geconfenteert tot deffenfie van den Lande, ende daeromme en fouden die Penningen nyet gelicht worden op finantie, anticipa:ie, noch anders, dan fouden betaelt worden gieken termynen op hueren verfchyndach. In foliant en es fichtent 't voirfz confent geen mortificatie op te Frontieren gedaen, ende waer nne Hollant fulcke apparentie van oirloge als nen feyt, zoe en behoiren die Benden van den j.-ince nyet te leggen in Henegouwen , Arhois, maer tot Renen, &c. op ten Frontieren 'an t Sticht ende Hollant, daer zy plagen te fggen, Nyetemin die Eedelen, ende enige «teden feyden by expediënt, dat zygaernera»ort wilden doen, van die Beede die St. Tan _ommende verfchynen fal te anticiperen tertont, ende die penningen daer van commene te leggen in handen van die fy committeen fullen , ende ingeualle het eer oirloge /ordt, de Majefteyt fal die penningen daer toe mployeren, indien nyet, foe fullen die blyen m handen van den feluen Gecommitteeren, tot St. Jan toe, om dat die penningen yet en fouden gaen tot defentie van Heneouwen , Artois ende andere Frontieren die oeyt den Lande van Hollant te baten (in heur ulogen ofte lallen ) gecommen en zyn. Myn
Hee^



r 643;
Heere Prince Stadthouder mit Affendelft zeyden dat zy geen commiffie en hadden anders> te doen dan de propofitie innehielt, te weten vyftich duyfent gulden op. .te brengen in claere gereede Gelde, mitte lichfte maniere die zy fouden mogen gedencken tot minfte quetfe van den onderfaten, &c Waeromme die Staten begeert hebben vertreck om andermael te doen raport, ende wederomme te wefen irt den Hage den 24. February voirfz, ende terftondt van daer te reyfen naer Bruffel by der Coninginriei, mit fulcken laft als fy fouden eonnen gecrygen. Ende daer mede es die voirfz Stadthouder gereyst, om te folliciteren dat de Coninginne nyet gram en wilt weefen , dat de voirfz Staten nyet eer en quamen, &c.
Dachuaert in den Hage
Den 24. February anno 1541.
ende van daer gereyst tot Bruffel, daer die Eedelen ende groote Steden hebben ges flooten, vuytgefondert Delft die by ftate leuen, ergo geen opinie en hebben mogen geuen als hier naer volcht.
PR/ESENTEN. Fan de Edelen, Mateneffe , Florys van Kyf houck, Van Noortwyk. Poelgeeft , Van Dordrecht.
ende Ocker Janfs,
Wyngaerden, Ridderen. S s 4 . mit
i.Febr.
24. Febr. Pag. 330-



C 644 )
154». «4. mr.
ITem die voirfz Staten en weeten geen maniere te vinden om vyftich duyfent guldens ofte ponden van veertich grooten in gereede Penningen promptelicken op te brengen, mit conditie dat die Penningen geleyt fullen worden in handen die de Staten van Hollant daer toe committeren fullen, om ingeualle van oirloge ende anders nyet, defelue Penningen te lichten ende de Vyanden te relifteren, Gement binnen vyftich jaren dje Dycken in Hollant noeyt zoe zeer geramponeert en zyn ge» weeft, als nu door de groote winden en ftormen die in defe Winter zyn geweeft. Welcke Dycke voir al ende bouen al gemaect ende
mitte Secretaris.
Van Haerlem. ti'si Wouter van Beke» fteyn,
ende Berkenroe.
Helft. Vranck Pieters, Quiryn Aertfs,
ende Mr. Huge.
Van Leyden, Jacob Deyman, Jacob vander Doeft,
ende
Milda.
Amfterdam. Claes Doefs,
Cornelis Benninck,. Mr. Henrick , ende
Florys.
Gouwe. Cornelis Dircx, ende
Mr. Cornelis Hogelande.Van Rotterdam. ende Scliiedmn. Jooft Janfs, ende Mr. Gerit.
Ende enige van den cleyne Steden.



( 6"45 )
Prepareert moeten zyn , 't welck qualicken &1 Sen te veruallen, zoe dat te duchten es,ndS men foude moeten daerenbo.uen opbrmSn die geeyschte vuytich duyfent ponden , feele Lantluyden fouden 't Lant habandonneJen ende ruymen, oick zoe en es m Hollant feen Neringe nog Zeylage ter Zee ooft ende S, op welckeghoope &zy die laetfte Beede geconfenteert hebben , mit conditie dat zoe ferde zymet viffchen ooft ende weil nyetfeylen en mochten, in defelue Beede ongehouden fouden blyuen: oick mit conditie dat de Keyferlyke Majefteyt die penningen nyet yerlouen S op doen brengen en lal by anticipatie leenn Jt verfegelinie , Finantie ofte anders hoe dat zyn mach, maer fullen betaeltworder op eSe verfchyndach. Nu ift aparent end genouch feker dat men nyet en fal mogen vr fchen , negocieren of frequenteren die Zee [n welck geualle dat Lant van Hollant het vni ferabelfte Lant zyn fal dat de Keytehcke Ma ieftevt heeft onder alle fijne Landen. End. elillen nyet op mogen brengen «junt z; geconfenteert hebben. Ende en fouden vee fLeer inconuenienten mogen allegeren , mae op-dat uwe Majefteyt nyet en foude mynenc feggen dat die voirfz Staten den Vyanden ny^ Jgfouden willen refifteren, ende t Lant de; fenderen, Soe fyn zy te vreden dat uwe M ieftevt die Beede verfchynende St. Jan con mende, terftont ommegeflagen ende de pei Sngen daer van commende geftelt worden : handen die daer toe gecommitteert fal zyr qmme ingeualle van oirloge, geemployeert
154T'
14, Febr.
»
r 1 r f t
11n»
:e r-



C 646- )
154T. worden tot defentie van den feluen Lande, bid*\.Febr. dender in alder ootmoet, dit te willen nemen Pag. 331.in 't befte, ende 't voirfz Lant te willen hebben in goede recommandatie.
T)E voirfz antwoirde es gegeuen den Pince, ende den Prefident Score, als by der Coninginne gécommitteert, daer veel debats af cs geweest, om dat zy van onfen laft geaduerteert was, ende die voirfz anticipatie nyet ontfangen en wilde.
Defe Perfonenzyntot Brusfel meer geweest dan in den Hage, die oick by de voirfz antwoirt zyn gebleven.
Van Dordrecht. Van Leyden.
Huych Coel, Jacob vander Doeft.
Jacob Oem, Gouwe.
ende Cornelis Dircx,
Mr. Claes. ende Gerit Daem.
\i. Marty. f\P ten 11. Marty, zyn de voirfz GedepuV-/ teerden ontboden op te Finantiecamere, aldaer die voirfz Prefident ter prefentie van de Coninginne, onfe voirfz last ende debadt verhaelt heeft gehadt. Ende haer Majefteyt nyet te vreeden zynde, feggende dat d'ander Staten van d'andere Landen hadden geconfenteert 't gundt dat hem geeyscht hadde geweest, ende alzoe d'oirloge wel eerft foude mogen beginnen



( 647 >
nen in Hollant, die voirfz Landen,'■dit vernemende , fouden die voirfz van Hollant verlaten ende geen byftant willen doen Waeromme haer Majelleyt den voirfz van Hollant belaft heeft beter raport te doen, ende ui de ülaetfe van de voirfz vyftich duyfent gereet m claren Gelde, fouden willen confenteren tachtich duyfent gulden omme te ilaene ende op te brengen alft openbaer oirloch fal zyn , ende dat men nu de Dycken repareere daer t platte Lant geen intereft van hebben en fal. halten, de hier op weder te commen tot Bruffel oj: Palmenauent. Die voirfz Staten verfochter dach tot in de weeke naer quafi modo, mae] en mochte nyet zyn.
OIck hebben die Staten ouergegeuen Reques te op hoope van in den heuren te gecry gen vruchtbaer antwoirt, foe verde dat d Congien afgedaen mochten zyn, mitsgader die contributie van de Mergentale Welck Requefte wy gegeuen hebben die Prince 01 te verthoonen der Coninginne , ende die t willen induceren mitte prorogatie van dentyc voirfz.
OP ten 14. Marty heeft de voirfz Princ vuyte monde van der Coninginne gean woirt, dat haer Majefteyt in de voirfz fake op dit pas nyet en wille te disponeren, raai moefte achteruolgen die Ordonnancie. van d£ Keyfer, die welcke ons by Gefcrifte gegeu< es geweeft mit rypen raede in Meye leftled< anno 1541. Nyetemin die voirfz Prince pi
•ffifc li.-Mar ff,
S
a
e It
e 14. Marty.
t-
n
jr
n
:n
:n
e-
n-



c 648;
154-114. Marty.
J>ag. 33«.
«4. Marty.
Dachuaert in den Hage Op ten 24. Marty.
Sauens in der Herier ge, om des anderendaechs te delibereeren op te voirfz tachtich duyfent geeyfcht , afjlaende d'eerfle Petitie van vyftich duyfent, want die Coninginne beter hoepe ' hadde te gecrygen tachtich duyfent die men eerft ommeflaen fal, als men in der oirloge zyn fal genyetende gracie, dan vyf tich duyfent gereet fonder gracie terftondt omme te ftaen ende promptelicken te lichten, als datgeeyscht
was den 25. January tot Bruffel, daer nyemant an en heeft gewilt, om de nyeuwicheyt ende confequentie
PR^ÊSENTIBUS, Van de Edelen. Die Heeren van Affendelft,Goudriaen, Poelgeeft, Rydderen , ende
Jacob van Wyngaerden.Van Dordrecht. Huych Coel, alleen.
Van
fenteerde fijnen dienfte, ende foüde noch altydt aanhouden ende verfoucken wat hy fal mogen verweruen. Daer op enige verthogen zyn, ende hebben den dach van der Vergaderinge geleyt in den Hage te wefen Vrydaechs den 24. der voirfz maendt Marty.
iy|Y es hier oick by enige belaft Inftructie te geuen tot Mechelen, ende te vougen by Parthien die geeuoceert werden ter eerfter inftantie, contra 't Preuilegie, &c.



C 649 )
Fan Edam. Mr. Jan, Penfionaris.
Enckhuyfen. Sampfon,
ende Secretaris.
.Hoorn. Mr. Gerbrant.
Schoonhouen. Mr. Gouert, Burgemeefter.Fan Alckmaer. De Burgemeefter Symonfs.Fan Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit, Secretaris.
Fan Haerlem. Gerit Steffen, ende Mr. Lambrecht.
Delft. Pieter Vrancken, ende
Mr. Cornelis Aerts.
Fan Leyden. Jacob Verdoeft, ende
Milda.
Fan Amfterdam. Claes Doefs, Mr. Heyndrick, Cornelis Benninck,
ende Mr. Florys.
F ander Gouwe. Cornelis Dirck Bou-
wens, alleen.
Die Heere van Affendelft heeft hier geproneert van wegen die Heere van Sart ende Mr. Lenart Hardinck, te confenteren elck twee hondert Wagefcots voir fekere dienft gedaen 't Lant, ende te betalen vyftich gulden voir de Carte gemaecT: extraordinarie, daer de Staten mede geweest hebben tot Binft by Mr. Jacob van Deuenter, ende om te doen een propine den Deurwaerders van der Financie ende fecreten Raedt.
Ten
1541. 34. Marty-



( 650 )
1$. Marty, Pag. 333-
foe de Conninginne ende hy wel wijlen vuyten Hage dat zy nyet accordt en fouden zyn, foe lafte hy my dat lekje nyet vergaderen en foude voir fy mittePrince
Palmarum quame ick hy - den Prefident Score , ' feggende dat de Staten gecommen waren, ende op Manendage vergaderen fouden omtemaken conclufie. Endeal-
rFEn derden hebben die van Amfterdam ge- proponeert dat de Coninginne het Congie ofte Impoft van den Oofteriche Cooren nyet if doen en wilt, ten fy dat de Keyferlicke Majefteyt voir fijn>rechtj, fcade ende intereft hebbe vyf en twintich duyfent ófte dertich duyfent gulden eens. Welcke fake fy nyet mengen en wilt mitter voirfz Bêede. Ende alzoe defe fake angaet de weluaert van 't gemeen Lant van Hollant, begeren daeromme dat op 'c gemeen Lant ommegeflagen mag worden. Ende alzoe hier nyemant gelaft en was, ende dat d'opinien op d'ander poinéien diuersch waren , enige als d'Edelen ende Dordrecht te willen confenteren in de vyftich ofte tachtich duyfent zoe verde zy gevolch hadden van den anderen. Andere als Haerlem, bleuen by anticipatie van de Beede van St. Jan ende van Kersmiffe daer toe, &c. Omme welcke diuerfiteyt defe faken opgeftelt zyn tot Palmarum dat zy commen moeten tot BrufTel, want enige begeerden van als raport te doen, &c.
Dachuaert van den Staten van Hollandt tot Bruffel op 't voirfz afI fcheyt.



ce Jouden hebben gesproken. Ende ick hebbe allen denvoirmiddage gewach op ten Ermee in v Hof daer hy te gafle bleef, maer ick en conder nyet by coin_.men. Ende alzoe hy m 1 'ï Logys een van fijn Dienaers fant in myn abfentie, feggende dat dte Staten in 't Hofby der Coninginne fouden commen te drie uren ^ ende en half ure te voiren by hem in. fyn lluys. . Soe hebben d'Eedelen gefonden omme den Gedeputeerden, te commen in ons Logis te twee uren, ende hebben my doen halen van 't Hof daer ick waemath den voirfz Erince, ende ick in 't Logis commende, hebben die Gedeputeerden terftont gegaen ter opi-
"przesenten ,
op defe Dachuaert,
Van de Edelen. Die Heere van Wyngaerden,
eiide
Heere Gerit van Poelgeeft.Van Dordrecht. Mr. Claes Bartholomei.Van Haerlem. Wouter van Bekefteyn, cum focio. Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Jacob vander Doeft, ende •
Milda.
Van Amfterdam. Claes Doels, Cornelis, Benninck, Mr. Heyndrick,
ende Mr. Florys.
Vander Gouwe. Cornelis Dirck Bauwenfs.
Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit, Secretaris.
Hoorn. Mr. Gerbrant.
Enckhuyfen. Sampfon,
ende
Secretaris. Di<
1541' H.Marts.



C *5* )
I54-I04. Marty.
Pag. 334.
Die Eedèlen ende Dordrecht verclaerden, dat z-oe verde zy gevolch hadden van den Steden, accordeerden in-de voirfz fomme van tachtich duyfent, mit conditie dat men nyet ommeflaen noch lichten foude eer men in actuele openbaer oirloge gecommen foude zyn, ende dat d'A&e hier van foude blyuen in handen van den Aduocaet tot dier tydt toe. Die van Haerlem feyden nyet vorder gelaft te fijne dan t'anticiperen die Beede van St. Jan, ende dat daer an mochte gebreecken , foudt men oick anticiperen op den termyn van Kersmiffe, alzoe die' ordinaris Beede geconfenteert es tot deffentie van den Lande. Delft feyden geen ftemme te hebben alzoe fy leuen by ftate. Al d'ander volenden d'opinie van Haerlem. Waeromme d'Eedelen ende Dordrecht hem mede conform maeclen. Mit welcke conclufie zy terftont gegaen zyn by de Prince heuren Stadthouder alzoe die ure genaeéte om te gaen by der Coninginne, ende die Prince en heeft den Staten nyet gefeyt, dan dat hy by de Majefteyt foude gaen, ende dat wy mede fouden commen. Waer vuyt ick my liet duncken, dat hadde hy enich beu'el gehadt om te communiceren mitten Staten, dat foude hy terftont wel gefeyt hebben. Ende als wy dit der Coninginne verclaert hadden, zyn die Gedeputeerden wederomme gegaen in 't Logis van St. Jorys om te fpreken op die voirfz ander poinclen, ende delibereerende worde ick gehaelt te Houe, daer my gevraecht worde waeromme ick hemlieden hadde doen vergaderen tegens d'expreffe verbiedinge van Schore, daer
van



C 6*53 >
van ick my excufeerde dat myn Meefters die V?readeringe gemaect hadden. Ick in 't Hof wefende ende Smekende den Prince om dat hy oS de Staten gefonden hadde. Ende hadde deMnce zynen laft den Staten wel te kennen mogen geuen , eer hy ons by de Majefteyt nadde gebraecht, waeromme ick my het duno kendat de prohibitie van den Prefident my gedaen verandert ende gemutteert hajdegeweeft Dit ouergeflegen verclaerde de Majefteyt dat ick voirtan geen Vergaderinge leggen en foude fonder haer beuel, of van den Prince als Stadthouder. Ende wilde weten hoe die cleyne Steden daer quamen, ick feyden in allen Beeden hadden zy altyt befcreuèn geweeft ende dat zy mogelicken gecommen waren omhae gncien te folliciteren , gelycken die groot Iteden, daer op zy feyde ^ cleyne Stedei en hebben daer nyet te doene, &c. Endebe Stede my dat ick die Staten ailegader foud< Sn commen 's anderendach voir feuen urei te Houe voir de nyeuwe Camer, om hemhe den te fpreken by oerdre foe zy gaen. End ick ben mitten. Eedelen eerft ingegaen, end hebbe heure voirfz laft verclaert.als voirfz; ftaet zoe verde d'Eedelen geuolch hadden van de anderen Steden. Na d'Eedelen fijn gehoirt di van Dordrecht, die by de opinie van de ant ciparie perfifteerden, den welcken gefeyt wo de d'opinie van den Eedelen, daerom zy h terftont conform maeften mitten Eedelen. Da< naer Haerlem, Delft ende der Goude, diehe oick conformeerden, ende hebben heure gr cicn bedongen. Leyden ende Amfterdam pe ï. Deel. tt
1541.
t
l
|
» t
e (fc
n
!t
n 1*
ï-
h



34. Marty.
Pag- 335-
1 .
.1
Hief
flfteerden, die dit voir een groot bedroch achten , fonderlinge dat Haerlem ende der Goude breder confenteerden dan zy verclaert hadden laft te hebben, ende Delft die by ftate leefden , daeromme zy gefeyt hadden geen opinie ofte voys en hadden om den anderen te mogen ouerftemmen.
"Hier na heeft de Coninginne den voirfz Staten al te famen ingeroupen voir heuren Raedt, ende heeft gedanft , den Eedelen , Dordrecht, Haerlem, Delft ende der Goude P als den meeftendeel, recht of die den anderen Steden, als Leyden ende Amfterdam mochten vervangen als 't minfte deel, den feluen twee Steden geuende raport, verhoopende dat zy hem feluen fullen conformeren mitten anderen. Ende heeft my gelaft te maken Aclre mitten conditiën voirfz , dewelcke ick by confente van den Eedelen ende vier Steden voirfz gemaecl:, ende ouer Breda reyfende geleuert hebbe den voirfz Prince Stadthoudere, die defelue bewaren ende in handen houden fal tot dat apenbaer oirloge zyn fal, mits geuende den Coninginne Recepifiè, 't welck ick tot Breda iran hem verfocht hebbe tot myn ontlaftinge op lijn Galerie, prefent die Heere van Malle enie Mr. Huge Mabuyze. Ende haer Majefteyt reeft my reuerfael Adte gegeuen, dat zy'tconènt op te voirfz conditiën ontfangen, ende len Staten daer af gedanft heeft gehadt. Tot ivelcke Acte ick my refereere om der cortheyt , Sic. in date den derden dach Aprilis.



C$65 1 Bier naèr volgen d'ander 'Articulen.
TE wetene d'Eedelen ende Dordrecht hebben vuytgefiegen dat men in de naefte Ommeflach in den ftaet ftellen fal hondert gulden voir Mr. Lenart, voir den Heere van Sart, ende Huyshiers, Nichil. Vcdr de Carte by Mr jacob gemaeél extraordinane daer mede die' Staten tot Binft geweeft zyn Lichtmifle i kïo., fal men vyf en twintich gulden ommeflaen op 't Lant, ende vyf en twintich gulder fullen betaelen Amfterdam cum focus, endedü defelue Carte hebben doen maken ende geoir baert hebben gehadt, 't welck es geweeft ind< Stapel, ende in de Seylage, om afgedaen ti hebben de Congien, &c.
ITem van vyf en twintich duyfent vuytgefle gen by die van Amfterdam, om den Key ferlicke Majefteyt te compenferen van fijn recli om het Congiegeldt afgedaen te hebben. Het ben d'Eedelen ende Dordrecht vuytgefiegen dat die van Amfterdam die principalicken dae by geprofiteert fouden zyn, betalen fullen yo rén vuyt het derdendeel, ende in de andei twee deelen fullen fy gelden heur portie end andeel mitten anderen, als zy gewoonhcke fijn te gelden, in des gemeen Lants Ommefl; gen. Haerlem ende anderen hebben hier o begeert breeder raport, hoewel zy meeft groot ende cleyne Steden confefleren dat dit gemeen Lantanroert, ende altyt voir geme} Lants fake geacht heeft geweeft, &e.
Tt % £>ac
154t« 24. Marti,
l
t
* r
e e n
L-
P ll
't
n



(6Ss;
*5- Juny. P»«. 337.
PR^SE Goudriaen,
ende Poelgeeft.
Van Dordrecht. Ocker Janfs, Mr. Claes, die om fijnder pasfien wille nyet en quam in de Vergaderinge.
Van Haerlem. De Schout Bekefteyn.
Delft. Jan Sasbout,
N T I B U S ende Mr. Huge.
Van Leyden. Milda,
mit
Syn Burgemeefter.
Amfterdam. Mr. Florys.
Vander Gouwe. Huge Hopcoeper, ende
Mr. Cornelis, Penfionaris.
Die Heere van Affendelft heeft verhaelt ter prefentie van den Prince Defcornaix. Ten eerften, hoe de Coninginne gehoirt hebbende van vergaderinge van Knechten, haer diligentie gedaen hadde van te eyfchen die tachtich duyfent ingeualle van oirloge ouer Hollant, doende van gelycke haer deuoir in Brabant, ende heeft gefonden die Prince als Stadthouder te doen fijn deuoir in Hollant, 't welck die Prince gaerne angenomen hadde, om te
doen
Dachuaert t'Vuytrecht by den Prince Stadthouder,
Sondaechs den 25. Juny anno 1542.
om t'anhoiren van de defentie tegens den Knechten van Ooften ende Benten, &c.



( 657 )
doen fyn officie, endë fulx hadde hy tweehondert Knechten geleyt binnen Renen, ende vier ■ hondert ten Briele, ende oick enige tot Goederee, daer de Capen afgehouden ende de Tonnen opgehaelt zyn.
TEn tweeden, hadde doen voirfien in de Gaten van 't.Vhe ende Maertsdiep opte,Soy-. derzee, by aduys ende raedt van de Steden Haerlem ende Amfterdam, ende hadde vuytgefonden ouer al om Knechten, die hy nyet wel en conde gecrygen , ende om twee hondert Paerden bouen fyn Ordonnancie ofte Bende, daer hy.pm gefcreuen hadde.. Ende want het coften moet, hadde gefcreuen an den Rentmeefter Goudt om Geit, die hem gefonden hadde een Staetken, bewyfende datter van de Beede St. Jan geen veertien duyfent commer en foude fuuers, afgetogen de gracien ende betalende die Renten.
T^En derde hadde de Coninginne hem af be A laft dat men die Booten, die vuyt in de Zee gezeylt waren om te vifchen t'huys be fcryuen foude , het waer beter 't Lant be waert dan gevischt. Begeerende van de voirf Staten dat zy wilden confenteren dat de voirf tachtich duyfent ommegeflagen ende gelicht oi te geheuen mochten worden, of zoe veel all noot foude zyn totter defentie, &c.
OP welck verfouck die Staten een corte con municatie gehouden, ende my gelaft hel ben te feggen voir antwoirt, dat fy alleenlic
Tt a °
1542.
[ I
i
E , ' I
ï
1-Pag. 333'
)-



K 658 ;
IS4t.
1
Pacht
befcreuèn waren om te hoiren ,■ ergo foude moeten hebben vertreck , ende wederomrne commen in den Hage, daer men die Eedelen ende Plaetfen hem generende mitter Viffcherie foude befcryuen , tot fekere dage, ende laften Willem Goudt te maken tegens dien dach fijnen ïTae't van der ordinaris Beede, die tot defentie van den Lande geconfenteert ès, ende voiv al geemployeert foude moeten worden. Ende dochte den Statëtt onmogelick den Vischbooten vuyter Zee, thuys te befcryuen, alzoe die twee of drie hondert mylen verfcheydeh mochten leggen, ende en was noch nyet gehoirt datter Viaïiden in der Zee waren die den Viflfchers be&hadicht hadden. Verclaerden oick dat de Coninginne den Staten befcreuèn hadde te commen tot BrufTel, om te hoiren dat zy hen ende andere Landen foude proponeren, by auenture foude 't felue deefe fake beroeren ende contrariëren, begerende te weten , hoe zy daer inne doen fouden.
pYhtelick worde voir . die tydt gefloten dat ■ die Staten fouden wederomme in den Hage op als beraden comen, 's Woonsdaechs den s8. der voirfz maendt, om 's Donderdaechs enige Gedeputeerden te fchicken mitten Aduocaet by der Coninginne, ende d'ander te commen hier tot Utrecht mit heur Refolutie by den Prince als Stadthouder, &c.



(659;
Dachuaert in den Hage Op ten 29. Juny. op te voirfz affcheyt van Utrecht.
PRESENTEN Van de Edelen, Van Leyden.
Die Heere van Affen- Milda,
T»nvoirde Syn Burgemeefter.
Poelgeeft, Claes Gents
Wyngaerden, enoe Goudriaen, Rydde- Mr. Florys.
ende Mr. Cornelis, Penftc
RaP^i)or^. VaTRotterdam,Schi
Mr. Claes Bartholo- dam, ende ande
mtl generende mitteVi
Van Haerlem. fcherien , die vj
Willem Ram, Burge- opinie ^nLnt
meefter men die Visbooti
Delft. nyet ontbieden 1
Jan Sasbout,' foude.
ende Mr. Huge.
DAer gefloten es dat men die Beede van I Tan die omgeüegenes, opheffen fal er die Penningen leueren fal in handen van d Stadthouder, om die Knechten ende coften | daen ende noch te doene, daer vuyt te be Tt 4 le
39,
w
:e s-
at in :tl
St, de
en Pag. 339-
;ecan,



Juny.
5-
C 660 )
len, zoe verde die fullen mogen ftrecken, .ende dat Willem Goudt de betalinge van de Renten fal furcheren, tot dat die wederomme verfchynen, 't welck hy wel gewoonlick es te doene, dat hy die penningen'onder hem houdt. Ende dat die bouen reyfen, fullen folliciteren dat die Stadthouder hebbe zyn Beede of fes hondert Paerden, ende zoe veele Voetknechten , om te leggen tot Renen, Wyck, &c. dat hy beletten mach den inganck van Hollant, ende altyt zy tot ten rugge dat die Vyanden nyet en marcheren, &c. indien openbaer oirloge werdt, zoe fal men die tachtich duyfent ommeflaen ende heffen , achteruolgende die Aéle van confente, 't welck men verftaen mach dat als nu volcommen es,
Dachuaert generael van allen den Landen der Keyferlicke Majefteyt van ' herwertsouer van den Staten tot Bruffel.
Den 5. July anno 1542.,
Ouermits dat de Coninck es geweeft, bouen die
van Vranckryck , Dene- voirfz laefte tachtich
mercken, ende Herto- duyfent noch fe/lich
ge van Cleue , heur duyfent carolus, gereet
Volck van Wapeninge op te brengen in fuy-
verfamelden in den uere Gelde mitte min-
Landen van Luyck of fte quetfe van den ar-
Lutfemburch om defe men Gemeenten. Daer Landen t'oueruallen , . op die van Hollant heb -
daer Hollant geeysch len begeert vertreck tottv. E ten



(66i )
ten laetflen der feluer Van Delft,
maent July. Mr Huge van Eyn-
Ende waren de-
Mr.Elorys, Peniiona-
Ocker Janfs, ris-
ende Gouwe' Mr. Claes Bartholo- Mr. Cornelis Hooge-
mei. landeVan Haerlem. Gerit van Zuyren.
Hier heeft die Coninginne ons gegeuen by gefcrifte vier ftucken als die Propofitie generael, ende een particulier ouer Hollant ■een concept om die Penningen te vinden, end< een ftaat van den Knechten hoe veel angeno men zyn tot defenfie van den Lande, diehae fould ingegaan es, ende loop heeft, ende ho veele het draecht ter maendt,-om te doen be ter raport, daer toe ick my refereere,
Die Prince van Oraengien, heeft den State van Hollant befcreuèn tot Amfterdam, ou me 't antwoirden op te voirfz Péticie den ac Tuly voirfz , aldaer ick ouermits myn lied nyet comen en mochte, maer !ck hebbe d] Propofitie ende ander Gefchrifte voirfz mit gaders myn excufe gefcreuen an den State voirfz, mit Drick de Bode. Ende alfoo d Franchoifen, of Martyn van Roffem ouer c ït 5 M;
1542.
r 1
>. Pag. 34°* e
e
n
e Martin van e Roiï'ein. I-



1542.
?Jota.Dat Delfc in deefe ende voirgaende Peruien altydt verclaert hebben nyet te opineren, om dat zy by flate letten, ende
( 662 )
Maze gefceept waren vuyt Gelderlant in Brabant, ende gebrant ende gebrantfcat hadden Boecxftel, ende quamen naer Breda, daer de Gemeente vluchte van daer naer Dordrecht , 'foe es myn Heere aldaer t'Amfterdam gereyft \ verlaatende Utrecht. Ende heeft defe Dachuaert gecontinueert ende gelevt in den Hage te houden den 25. July 1542. aldaer hy in fijne plaetfe mit Brief van credentie an den Steden gecommitteert heeft gehadt die Heere van Breederoede. Welcke Dachuaert geregiftreet ftaet hier naer.
■
Dachuaert in den Hage op St. Ja. • cobs dach.
Den 25. July anno 1542.
P R JE S E N T I B U S Die Heere van Brede- ende
roede in de plaetfe Mateneiïe.
van de Prince , blyc- Van Dordrecht.
kende by de Creden- Huych Cool,
tiebrief. ende
Heeren Jan van Du- Heur Secretaris.
voirde, Van Haerlem.
Willem van Alckma, Jan Gerits,
Kyfhouck, Gerit van Zuyren, ' Poelgeeft, ende
ende Mr. Lambrecht. Florys van Wyngaer- Van Delft.
den, Ridderen. Jan Sasbouts, Raphorft, ende
Wyngaerden, Mr. Huge.
Van



( 663 )
Van Leyden. feluer maent July ge-
Milda daen, daer haer Maje-
' mit (leyt heeft begeert dut
Den ouden Burgemee- die van Hollant van
ti '^er> [tonden an ende foiidei
Amfterdam. vertreck opbrengen en
Mr. Floris , de furneren fouden du
mit tachtich duyfent in ge
Een Burgemeefter. ' ualle van oirloge geac
Gouwe. cordeert. Ende dat na
Gerit Doen, uolgende dm. laft di
ende haer Majefteyt de:
Hoogelande. Prince van Orangie
Van Rotterdam. Stadthouder ende Gou
jooft. Janfs, uerneur i-an Hollanc
mit gegeuen heeft , wai
Syn Burgemeefter. het claert ende noto
Schiedam. ' es dat die Vyanden vc
Mr. Gerit, allen cantengrootget,
mit vanCrichsluyden vergt
Syn Burgemeefter. ; dert hebben, omme d
Horen. fe Landen fouerualle.
Henrick Dircx , cum Tegens dewelcke noo
' fodo. faackelick es gewet
Enckhuyfen. prouifie te doene , da
Sampfon. inne die penningen vi
Van Edatn. der voirfz Beede en
Mr. Jan, Penfionaris. veel andere.'ge emplo
Op twee poincten achter- eert zyn, &c. als
uolgende de propfttie de cleyne ofparticuh
ende affcheyt van der re propofitie die v
Coninginne tot Bruffel Hollant gedaen. I
in *t generael , ende tweeden heeft haerM
partictdier den 5. der ■ jefteyt hier en bon
154.4.
daerom. geen opinie en hebben.
-Pag. 341.
jf 1
't \t r n ü 1-
1.
U
(i ?r m le
y-
in e-
m en aen



( 66a)
1542.
die yan Hollant feluer eligeren die zy willen om die penningen t''ontfangen ende t'employeren ter defentie, zoe verre het noot wordt, indien nyet, foe fullen die geemployeert worden tot profyt van 't gemeen Lant van Hollant.
Die Eedelen ende Steden van Dordrecht, hebben geconfenteert die tachtich duyfent terftont omme te flaen , zoe verde die Rentmeefter dat nyet gedaen en heeft, ende nutter daet t'ontfangen, om geemployeert te worden ter defentie, fulex de Coninginne myn Heere de Prince gelaft heeft gehadt. D'ander Steden, vuytgefondert Delft, begeren dat men voir t eerst ommeflaen ende lichten fal die een helft, ende d'ander helft ouer een maent of fes weken, op dat den armen Lantman nyet en worde ouerüalle. Ende bidden oetmoedelicken der Coninginne dat zy die penningen mogen employeren tot defentie van 't Lant van Hollant. Sulcx die eerfte Petitie van vyftich duyfent fcheynt te luyden. In de plaetfe van dewelcke defe tachtich duyfent geconfenteert zyn geweest, die de Steden best fouden vinden mits gebruyekende gracie , dan vyftich duyfent op nyeuwe manieren, &c. Ende docht den voirfz Staten dit verfouck redelick zyn,
al-
geeyscht noch feftich duyfent carolusgulden gereet op te brengen by extraordinaris wegen van Excyfen ten minfie quetfe van den Armen, daer toe zy enige Concepten heeft gegeuen, om die te meerderen , te minderen na dat 'f Lant bequaemfle zyn fal, cjfc. Ende fullen



16-65)
alzoe daer noch een refte van drie duyfent Ooflerfche Knechten op ten Frontieren gebleuen waren , die noch meer hulps waren verwachtende , bouen die geenen die by Maerten van Roffen in Brandt zyn. Dewelcke Hollant oueruallen ende ganfelicken deftrueren fouden , eer die Coninginne ende ander Landen, Hollant fouden mogen fuccureren, die aétuelicken genouch mit hem feluen te doen hebben ende Geldt noch Volck deruen cn mogen, als dit breder by Inftructie by my onderteyckent den Gedeputeerden mede gegeuen om te verthoenen der Coninginne die tot Mechelen gecommen es , om dat Roffen die Kempe gebrant , gebrantfcat , 't Huys van Hochftra■ten beroeft ende Antwerpen belegen heeft, &c.
OP 't tweede van féftich duyfent, feggen dal zy Staten nyet alleen gaerne die geuen willen. Mer alzoe veel meer als zy fullen moger veruallen , bouen haer macht, beter es van twee Koeyen d'een gegeuen dan verbrant ende gebrantfcat of geuangen te wefen, indien hae] . Majefteyt 't Lant van Hollant daer van kar verhoeden, an 't geuen en fal geen gebrecl zyn.
Die voirfz Gedeputeerden, als de Heere var Poelgeest, Meefters Lambrecht van Haer lem, Milda van Leyden ende Florys van Am lterdam, hebben an den Raedt verfocht A&* van indempniteyt, of zy geuangen worden. want die voirfz Roffen verlatende Antwerpen,
ge
1542.
Die Staten en zyn hier nyet by gebleuen, om dat die Knechten vuyt Hollant ge; fcbeyden, ■en in Brabant gethogen zyn.
iPag. 34».



C 666 J
154?. 25. July.
getogen es mit fynen hoop voir Liere, endë van daer tot Duffele brandende ende brantfcattende tot Mechelen toe. Den Raedt en heeft dat ouer haer nyet willen nemen, maer hebben daer op befcreuèn d'Eedelen ende fes groote Steden in den Hage den 3. July, mer watter gedaen es fal ick vernemen, ick en was nyet in de Vergaderinge, ouermits myn groote fieélre.
"p^Nde als ick verftaen, zoe hebben die Staten heur vertreck genomen, om op ten 7. der feluer maendt Augufti te vergaderen op 't verfouck by den voirfz Gedeputeerden gedaen doen proponeren van geloft of gevryt te werden ingeualle zy geuangen mochten worden. Ende oick mede op te defentie van den Lande van Hollandt, ende hebben an de voirfz Gedeputeerden gefcreuen, te weten die Eedelen an Poelgeeft, ende die Steden an Meefters Lambrecht van Haerlem, Milda van Leyden ende Florys van Amfterdam , welcken Brief ick onderteyckent hebbe, in effect, dat op heur verfouck nyet geinfifteert en es, ouermits dat de fake ceiceert, alzoe de Vyanden vertrocken zyn vuyt Brabant.
A Ls angaende die defenfie dat die Gèdepur teerden achteruolgen willen heure Inftructie, ende verfoucken dat die Prince in Perfone als Stadthouder comme alhier in Hollant, ons affifterende indien fijn affairen 't felfde vermogen , indien nyet, dat hy yemant fcicke by wiens aduys ende raedt zy enige Ordonnancie fouden mogen maken tegens fubbite inuafie,
want



C 667 )
■want die van Hollant dagelicx geaduerteert worden van nyeuwe Vergaderinge , die men te Houe nyet en weet of nyet gelouen en wilt. Ende de fake gelegen zynde als die nu zyn, en fouden verifimilicken geen hulp van daer mogen gecrygen. Daeromme begeren zy die tachtich duyfent te bewaren tot heuren profyt achteruolgende die voirfz Inftructie, 't welck' zy mit alder diligentie der Coninginne fullen verthoonen, welcke pericle cefferende, fullen doen als goede getrouwe Onderfaten. Tot welcke Miffiue die Dirck de "Bode van hier gedragen heeft den 3. Augufti ick my refereere.
Dachuaert in den Hage Op ten 17. en iS. Augufty anno 1542.
Van den Eedelen ende Gedeputeerde van de fes groote Steden, reprefenterende die Staten van Hollant, mit enige cleyne Steden. Befcreuèn ofti te hoiren 't rapport van den voirfz Gedeputeerden die bouen by de Majefteyt van der Coninginne geweefi zyn mit feker Infiruftie , om twee poinclen, als den eysch van tachtich duy¬
fent geconfenteert ingeualle van oirloge. Ende ten tweeden noch van nyeus begeert festich duyfent carolusgulden zuuers Geldts tot deffentie van den Landen, Omme welcke fake ick wederomme an de Majefteyt gefonden ben , als in dtacle van de conclufie der voirfz Staten verclaert ftaet, daer elck groote Stede Copie af ge-
i54«'
17. en 18. Augujrj.
Pag. 343i



1542ijr. en 18. Augufty.
( 668 )
genomen heeft (behal- ende
uen Delft) daer ick my Mr. Lambrecht, Pen-
' toe refereere. fionaris, die 't raport
Ende waren deede.
PRESENTEN, Delft.
Van de Edelen, Mr. Huge van Eyn-
Die Heere van AiTen- de, ende perfifteer-
delft, de by fyn opinie in
Jan van Duvoirde, de voirgaende Dach-
Willem van Alckma, uaert.
Gerit van Poelgeeft, Van Leyden.
ende Milda,
Florys van Wyngaer- mit
den, Ridderen. Noch een.
mit Amflerdam.
Raphorft, Claes Gerits,
ende ende
Gerit van Matenelfe. Floerken.
Van Dordrecht. Gouwe.
Mr. Claes Bartholo- Gerit Aem,
mei, Penfionaris. ende
Van Haerlem. Hoogelande. De Schout Bekefteyn.
IS oick elck van den groten ende cleyne Steden die gewilt hebben, gegeuen Copie om te rapottèren den ftaet van den Ommeflach van 't gemeen Lant.
T*YIe Heere van Beueren als Admirael heeft *** gefonden een openinge, om te mogen visfchen ten Harinck, daer van die Steden hebben genomen raport, om Donderdage den24. Augufty tc welen fauens in der Herbergen.
Die



C 669 )
■ ^
f\Ie Staten hebben verclaert ende es gelereuen bouen an de Coninginne, dat te late • in 't jaer es, Scepen van oirloge toe te maken, ende dat enige Stede generende mitte Bufchen > hem feluen mit Gefcut wel voirfien ende toeberevt hebben, den Vyanden wel getrooft zynde mit diergelicke redenen, die ick geloeué tot kenniiTe Van de Heere van Beuerert gecommen zyn, alzoe hy omtrent den 28. Augufty te Houe quam, daer ick oick was, ende vuytfceyde den eerften Septembris. Ende rek heb^ be den Prince geaduerteert dat de voirfz Beuere contenderen foude om te gebruyken die nyeuwe Ordonnancie van de Admiralite by den Keyferlicke Majefteyt geordonneert tot Namö in 't jaer 1540. fchèydende vuyt defen Landen. Die Prince beloofde dat hy foude doen recouureren defelue Ordonnancie , daer van geuende laft Mr. Steuen van dén Berge. Ende fiet hem duncken dat hy den voirlz Beueren wel wederftaen foude, gemera hy aireede veele Beftelbrieuen gegeuen hadde deur beuel vart de Coninginne als Stadthouder ende Capiteyn Generael ouer Hollant, &c*
LDeel. Vv
154c
7. . en t8
Au£ujlj.



IJK*. II. Sept.
Pag. 344.
I
3 j
j
< I
C 670 )
Dachuaert in den Hage
Den 11. Septembris anno 154a.
om te hoiren myn raport als hier naer * volcht.
PRjBSENTIBUS.
Die Heere van Bree- Delft.
deroe mit Brief van Mr. Hnge van Eynde.
Credentie, hebben- Fan Leyden.
de gelycke laft als Milda,
ick om de Staten te mit
induceren, Syn Burgemeefter.
3ie Heere van Alfen- Fan Amfterdam.
delft zyn Adjointit, Claefs Hillebrants,
rleere Jan van Du- Mr. Henrick, Pcnfio-
voirde, naris,
Willem van Alckma, ende
2erit van Poelgeeft, Noch een.
ende Fan Rotterdam.
?lorys van Wyngaer- Jooft Janfs.
den, Ridderen. Schiedam.
Fan Dordrecht. Mr. Gerit,
Slv. Claes Bartholo- Ende enich cleyne Ste-
mei. den. Fan Haerlem. Slr. Lambrecht.
DAt ick achteruolgende die Acte van der conclufie by den Staten genomen, op 't ■aport van Poelgeest, ende andere Gedeputeerlen, die tot Mechelen ende BrufTel geweeft ladden by de Coninginne, Martyn van Roffen
leg-



C 671 )
Wénde voir Antwerpen, &c. verclaërt hebben dat de Staten haer Majefteyt die tachtich duyfent geconfenteert in geualle van oirloge, die by den Prince tot deffentie van den Lande
! van Hollant, Utrecht, ende van Voirne geleyt hebben geweeft, welck confent haer Majefteyt op te felue conditiën geaccepteert ebde
; afgedanét heeft gehadt» Maer angaende van den feftich duyfent geeyscht den 5* Augufty *
i opgebrocht te hebben in fuuere gereede Pen-
I ningen, daer de voirfz Staten rny inne gelaft: hadden negatyf, om de redene in de voirfz A&q van der conclufie geallegeert, heeft haer Majefteyt verclaert dat defelue redenen nyet en commen in confideratie van de vuyterfte noot *
i daer d'affairen van defen Landen van herwerts-
! ouer innegecommen zyn, die van driezyded ende van drie Heeren angèvochten worden <
, daeromme haer Majefteyt haer van defelue antwoirt, nyet en foude konnen contenteren, om die renen my gegeuen in Gefcrifte om den voirfz Staten te raporteren -% als ick gedaen hebbe. Ende hebben die Steden Copie van haei Majefteyts antwoirt genomen, ende oick van den Concepten, om de vöirfz feftich duyfenl te vinden by extraordinaris wegen van Huysgeldt, Margengeldt, &c. daer toe ick my refereere. Ende alzoe die Staten nyet gelaft eti waren dan om te anhoiren, zoe es defe fake
; vuytgeftelt op 't raport tot ten 18. der felüéi maent Septembris.
Vv a - Dach
1542
u Sep
*



18. Sept. Pag. 345.
C 672 )
Dachuaert in den Hage
Den 18. Septembris.
op te voirfz affcheyt.
En zyn prefent geweefi Van Haerlem. Die voirfz Eedelen. Ut fupra,
Van Dordrecht. mit Ut fupra, Yngel Ram.
mit Al d'ander ut fupra ,
Huych Coel, zy tot deefen Dach-
ende uaert wederomme
Noch een, die ick nyet gecommen. en kenne.
Die Eedelen ende Dordrecht waren van aduyfe die helfte van de voirfz feftich duyfent op te brengen, gereet die men vinden foude by verfegelen van Renten naer ouder gewoonte den Penninck fefthiene, die men wederomme loffen fal vuyt de Penningen die men vuyte nyeuwe extraordinaris wee gen fal accorderen by allen den Landen die de Coninginne fal doen vergaderen in een generael Dachuaert, op te Concepten den Steden by den Heere van Affendelft gegeuen.
T")Aer mede ende daeromme de voirfeyde Heere van Bredergeden by der Majefteyt tot cofte van den Keyfer gereyft es, den 19. mitte Memorie, om dat d'ander Steden diuerfch ende verfcheyden van opinien waren. Ende de voirfz Heere gecommen zynde, fal men die Dachuaert wederomme befcryuen. Dach-



( 673 )
Dachuaert gehouden t'Antwerpen Den 10. Oclobris anno 1542.
P R M S E N T I B TT S.
Die Heeren van B re- Van Delft.
deroede, Mr. Huge van Eynde.
ende Van Leyden,
Affendelft, Milda, Poelgeeft, mit
ende Syn Burgemeefter.
Florys van Wyngaer- " Van Amfterdam. den. Jacob Pieters Harinck,
Van Dordrecht. Mr. Florys, Mr. Claes Bartbolo- ende mei, Penfionaris, Meer andere natoege ende commen. Hans, Secretaris. . Gouwe.
Van Haerlem. Huych Hopcoeper, Bekefteyn, ende Pieter Claes, Hoogelande , Penfio
ende naris. Hilgont , Burgemee-
aso inrrw . 7xu vrJ>'>ï J! nnb nsrsioqsi nao
Die voirfz Heere van Brederoede , en < nyet weder in Hollant gecommen , ma< es by de Alujelreyt van der Coninginne gebli uen t'Antwerpen, aldaer zy die Heere van A fendelft mitten Staten van Hollant befcreut heeft den 10. Octobris.
OP ten 11. der voirfz maent , de Coningim 'gelogeert zynde inde AbdienSt.Michiel Vv 3 hes
10. OHabi.
:sPag- 346' X
n
ie 11. 03ob.
ft



c 674;
1549.
?l. QQvb
heeft die voirfz Staten elck apart gehoirt heugen lalt, ende daer naer hemlieden alt'lamen in den Raedt geroupen. Seggende by monde van den Prefident Score, dat haer Majefteyt nyet anders vuyt elcx raport en conde verftaen , dan dat zy laft hadden te confenteren in de voirfz feftich duyfent in der maniere als die geeyscht fijn geweest tot defentie van den Lande, een vuytgefondert, lallende daeromme die Heeren van Brederoede ende Affendelft voirfz , te vergaderen op haer Majefteyts Oratoircamere, ende aldaer fouder vertreck te concipie^ ren een A<fte mitten Gedeputeerden van den Eedelen ende Steden. Ende aldaer opinerende hebben beuonden, dat nyemant van hemlieden laft en hadden te confenteren, dan eerft een generael accordt geuonden zynde, mit allen den anderen Landen van herwertsouer , hoe ende in wat maniere men by nyeuwe wegen die Penningen vinden foude, dat geweten, fouden die Steden ofte voirfz Gedeputeerden huer raport elcx in den heuren doen , om wederomme gelast te commen, waer vuyt men beuant, dat haer Majefteyt ander hadden doen repeteren dan 't gefeyt was , want eendrachtelicken feyden fy fulx verclaert te hebben. Nyetemin hoorende den grooten noot ende datter Geit mofte zyn , hebben mitten voirfz Heeren geconcipieert , een Aéle van éonfente mit fekere conditiën , ende defelue yerthoont den Majefteyt, begerende een cort raport om te concluderen, in den Hage , 't welck haer Majefteyt nyet garen gegeuen en heeft, willende dat zy mit haer reyfen fouden
tot



c*75;
-tot Maeftricht, ende elders op te Frontieren om den noot te fiene, ende dat elck t huys foude fcryuen. Daer tegens fulcke redenen gefeyt waren, dat haer Majelleyt gegundt heeft 't voirfz raport, mit conditiën dat indien yemant ware die in de voirfz Aóte nyet confenteren wilde, zy gelyckelicken , zoe wel die willige als onwillige, terftont volgen fouden haer Majefteyt tot Maeftricht, Namen, of daer zy wefen fouden; maer waer 't dat zygelick* licken in de Acre confenteerden, foe louden fy die fenden in handen van den Aduocaet oir te teyckene na oude manieren, welcken Aduocaet tot dien fine blyuen foude 't Hof volgen de, daer mede die voirfz Gedeputeerden ge fcheyden zyn van Antwerpen den 14. endi hebben wederomme vergadert geweest m dei Ha«re ende tot Dordrecht. Ende alzoe dn van Amfterdam mitten anderen vyf Steden nye verfegelen en wilden, zoe zyn fy gelyckelic ken wederomme gecommen te Bruffel den 2$ ' Octobris voirfz , ende 's anderen daechs hae Majefteyt Partien in 't lange gehoirt heur fake van differentie , heeft geappoincteert dat d] van Amfterdam mede fegelen fullen mitten ar deren vyf Steden voir defe reyfe, ende datz my als Aduocaet laften fullen die Acte te tyei kene mitte claufule derogatoire, ende haer M; iefteyt fal den feluen geuen alle behouften : defelue Acte begrepen, als ick gedaen hebt byheur alder confent, daer toe ïckmyrefere re Ende hebbe geuaceert den tydt van een 1 veertich dagen, daer inne gerekent die naer reyfen ende extraordinaris oncoften, blycke de by myn Rekeninge, &c. V v 4 Dac
ti. oaob.
1 t
F 1
e
y
1-
n ie e:nt1il-



1542.
&2,.Nov. 347'
( 6?6 )
Dachuaert befcreuèn tot Dordrecht Op ten 23. Nouembris anno 1542.
-Zty den Prince gecommen ende
z^wate wy«e Leeger Andere Scepenen.
opgebroken in Gulick, Fan Haerlem.
heeft hy verclaert dat- Wouter van Beke-.
hy daer gecommen was fteyn.
om't Lant van Hollant Delft.
te deffenderen tegens Mr. Huge van Eyn-
die Gelderfche, die de.
welcke oirloge vuytge- Van Leyden.
roupen , ende veel Milda,
Knegten angenomen mit
hadden , begeerende Syn Burgemeefter.
affiftentie van Geit. Van Amfterdam.
PR^SENTIB US, Mr. Heyndrick Dircx,
Van de Edelen. Burgemeefter,
Die Heeren van Aften- ende
delfr, Mr. Florys.
Poelgeest, Gouwe.
ende Mr. Cornelis Hooge-
Van Wyngaerden, lande,
Van Dordrecht. ende
Die Schout, Huych Hopcoeper. Arent Cornelis, Willem Verbeest,
DAer op die voirfz Staten ter antwoirthebben gegeuen dat zy den 12. Oétobrisder Majefteyt binnen Antwerpen hadden geconfenteert tot deffentie de fomme van feftich duyfent gulden fonder gracie in gereden Gelde, 't welcke



( 677 )
ke zyby vercoopinge van Renten vinden fouden, daeromme zy in den Hage vergaderen ende die namen van den Perfonen inbrengen fouden die de macht hebben Renten te coopen , ende aldaer fal hy die Penningen vinden die hy behouuen fal, ende die van Dordrecht fouden den voirfz Prince furneren van vyf of fes duyfent, om die Capiteynen wat te geuen op te hant, ende om die Knechten van (tonden an te leggen op te Frontieren tot Wyck, Renen, in de Dortfche Waert ende anders daer 't noet fijn foude, want die Heeren van Dordrecht te kennen gauen, dat die Gelderfche heur Brieuen van brantfcat ende verdinck vuytgefonden hadden, ende die van Heusden mit meer ander hadden alsdoen verdinckt, begerende alle Stilfaten,als Gulenburch, Vyanen. ende andere afgedaen ende wederoupen te hebben, of zy van Dordrecht fouden heur Steden endë Zuydthollant, oick verdingen. Hier begeeredie Prince dat zy heur dachten ende verfouck Hellen fouden by Gefcrifte, om mitten Gedeputeerden die bouen tot Brulfel by der Coninginne reyfen fouden, 't felfde der Majefteyt mochten verthoonen. Hier es oick by den Prince gerecommandeert in myn plaetfe Mr. Adriaen, daer1 die Staten wederomme commende by de Prince heur antwoirt afgeuen ende inbrengen fullen, daer mede die Prince op St. Katherynen dach 's morgens vrouch gereyst es naer Breedae, feggende dat hy zeer corts wederomme in Hollant ofte Utrecht commen foude, der Coninginne van dat voirfz es geaduerteert hebbende, ende haer wille wetende, &c.
Vv 5 Die
1542.
23. Nov.
Mr. AIriaen myn Soon.



( 6>8 )
1542.
Pag. 348' «t.Nov.
-' 1J ir^rn BaiF»
T^Ie voirfz Eedelen mit Milda, Mr. Floris en ^ ick zyn op ten feluen dach Katherine gereyst naer BrufTel, daer die Staten van Hollant, mitten Staten van allen d'ander Landen befcreuèn waren , ende zyn aldaer geuolcht Dirck van Rolle Scepen van Haerlem, Claes Gerits van Delft, Scepene, ende Mr. Cornelis Hoogelande van der Gouwe. Mr. Claes Bartholomei hebben wy tot BrufTel geuonden.
Dachuaert tot Bruffele
Den 28. Nouembris anno 1542.
van allen den Landen der Keyferlicke Majefteyt, daer prefenten zyn geweeft die vuyte Dachuaert van Dordrecht mit ons gereyft ende gevolcht zyn geweest ut fupra.
Hier heeft de Coninginne den 2. Decembris of ten 1. by monde van den Prefident Schore, doen verhalen hoe Maerten van Roffen van wegen de Heere van Cleue den Landen van herwertsouer tot Antwerpen, Liere, Mechelen, Loeuene, &c. geinvadeert ende gedeftrueert heeft gehadt fonder ontfeggen. Intsgelicx de Coninck van Vranckryck in Lutfemburch,in Parpingnan, Nauerre,&c. Heeft oick doen verhalen dat hy daer geen victorie gehaelt en heeft, ende daeromme van meninge es, alle fijn Garnifoenen ende fortfent'employeren op delen Landen tegens den opene tydt, zoe dat te duchten es, dat hy defe Lan-



( $79 )
den oueruallen ende ruyneren fal, tot grote fcande ende fcade der Keyferlicke Majefteyt ende fijnen Onderfaten, indien daer nyet inne voirfien en wordt. Gemercr alle Beede ordinaris extraordinaris ende fubuentien die men tot noch toe heeft konnen opbringen, geemployeert zyn, ende men es noch groote foramen ten achteren, van dat de voirgaende oirloge gecost heeft. Ende en mogen geen Beeden die by de voirgaende oude wegen ende manieren geconfenteert zyn in dusdanige oirloge helpen, mer men moeten ander wegen foucken. Als van den honderfte Penninck te betalen van de waerde van den Coopmanfcepen die vuyt defe Landen getranfporteert worden in anderen Landen den Keyfer nyet fubjecr. zynde : Item den thienfte Penninck van de incommen van onroerlicke Goeden, van Renten , Boffchen, Beemden, &c. Ende ten derden den thienfte Penninck van den gewmne die enich Coopman refiderende in defen Landen binnen een jaere winnen mach, op fulcke maniere als in de propofitie voirfz den Staterj verclaert ende by Gefcrifte geleuért es om te raporteren, ende heure antwoirt inne te bren gen tot Gendt den 18. der .jluer maendt Decembris.
Hier hebben die Staten van Hollandt verfoch vuytftel van dien dach , die hemlieden nye mogelick en was te houden. Ende hebbel oick verfocht hulp van Volck om den Gelder fchen te refifteren, die groot gereetfeip vai oirloge te paerdt ende te voet gereet heb
be:
1542. 38. Nov.
l. I



C 63o )
sS.iVk. Pag. 349
13. !>«•.
commen tot Dordrecht, op te defentie yan den Lande yan Hollant, want de Gelderffe veel Volcx té paerde ende te voete angenomen hadden op hoepe van een vorjl ofte vriefe daer V zeer loegejlel, ende aparent was.
By den geenen geleyt die tot Bruffel geweefi ende de propofitie voirfz gehoirt hadden. Omme op te felue propofitie te delibereeren.Tot
. welcken dach die van Dordrecht nyetgecompareert ènzyn, omdat
J die Prince den Staten hadde doen befcryuen op ten 18. Decembris
ben om Hollant in allen Quarticren te iutraderen.
, A Ls van de defentie verclaerde dat zy van de feftich duylent gelicht hadde een en dertich duyfent, om té betalen den Garnifoenen in Lutfemburch , daer Willem Goudt voir .de Finantie fijn Obligatie heeft gegeuen, dat daeromme die Staten hem fouden laten ongemqeyt ter caufe van dien. Soe fcotèn daer noch ouer negen en twintich duyfent, dewelcke zy consenteerde dat de Prince van Gretige foudelichten énde ontfangen tot befcermeniffe van Hollant , in 't welck confenterende , meer voir Hollant doet, dan zy voir allen anderen Landen gedaen heeft, die heure penningen haer Majefteyt geleuert hebben.
Dachuaert in den Hage
Den 13. Decembris anno 1542.



(«8i;
PR^ESE-NTEN, Heeren Jan van Du-
voirde, Willem van Alckma, Gerit van Poelgeeft, Gerit van Lochorft, Florys van Wyngaer-
den, Ridderen, ende
Jan van Noortwyk.
Van Haerlem. Wouter van Bekefteyn ,
mit
Een Scepen.
Delft. . Pieter Vrancken,
Die Heere van Affendelft was t'Heemskerck in fijn particulier affairen, daeromme hier nyet fonderlincx gedelibereert en es op te voirfz propofitie. Dan die Staten voirfz hebben gepaffeert procuratie mit ratificatie voir Willem de Jonge, op Pieter de Dienaer van Jooft Jacobfs 's Lant Procureur, in de fake contra Frans de Witte en de Procureur Generael Brunteu, Erfgenamen, roerende die preferentie van Gerit Geerlofs Goeden, daer da fake worde verhaelt van den proceffe. Hoogelande conftitueerde op behagen van fijn Meefters, ende zoe verde zy nyet te vreden en zyn, fal dat in de Greffe laten weten, &c. Dordrecht moet hier af geaduerteert worden om te ratificeren, ende ick hebbe geaduerteert den Penfionaris.
Ten
ende
Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Milda,
mit
Een Adjoinét, of Burgemeefter.Van Amfterdam. Mr Florys, mit
Syn Burgemeefter. ende
Een Doctoir in Medicine.
Gouwe. Mr. Cornelis Hoogelande , Penfionaris.
154*.



C 682 )
1549. lZ.Dec.
'ag. 350.
TEn anderen ordonneerden zy Mr. Lambrecht Penfionaris van Haerlem , mit my, te reyfen ende te wefen den 18. Decembris tot Gendt , om te verthonen dat die Staten by de Prince befcreuèn zyn tot Dordrecht op ten feluen dach op te propofitie, ende daeromme nyet commen en mogen. Ten anderen om te vernemen hoe d'ander Landen defelue propofitie verftaen. Ende hier van hebbe ick den Prince tot Dordrecht vergadert Zynde mitte Heere van Affendelft, Sasbout ende anderen vergadert zynde op ten 17. Decembris geaduerteert, ende hadden gaerne gefien dat ick daer die Dachuaert hadde mogen bewaren mitten Staten, ende dat men myn Commiffie ouer hadde gefcreuen, gemercf: Mr. Lambrechtnyet gecommen en was. Maer 't hooft te gader geileken hebbende, fpraeck de Heere van Asfendelft, dat die Prince nyet ouer hem nemen en wilde te doen tegens de voirfz conclufie, ende dat ick daeromme van ftonden an haeften foude te reyfen by de Majefteyt ende dat ick doen foude d'excufe van den feluen Staten van Hollant, als ick oick gedaen hebbe opSt. Thomas auent in haer Oratoir onder die Vefper, 't welck zy zeer wel naem, dat myn Meefters thoechden haer obediëntie ende diligentie. Ende zy laftede my tot Gendt te blyuen tot ten 28. Decembris toe, ten welcken dage d'ander Staten daer fijn fouden , als ick myn Heere van Affendelft van als ouergefcreuen hebbe, van dat ick hebbe connen vernemen, mit drie Brieuen ende verfcheyden Boden, &c. Ende alzoe ick de laetfte fy geweeft die van Dordrecht



( 633 )
recht te fcepe in den ouden Boffche ouer ben gecommen, ouermits die groote Ysganck ende groote Sneu , dat men onder noch ouer en mochte, om die Quackelvorftkens die 'er wel fefthien lijn geweeft tot ten 29. January toe, dat Jan de Brantmeefter van Dordrecht tot Geertruydenberge ouergecommen is, feggen* de dat die Staten van Hollant fouden delibereeren op te propofitie den 2. February * ende geconcludeert hebbende, fouden volgen ; binnen middeler tydt leggende tot Gendt, ick die * Brieuen van myn Heere van Affendelft ontfangen hebbe, ende altydt d'excufatie gedaen hebbe om te verhoeden den toeren enda indignatie van de Coninginne, alfoe alle d'andere Landen behaluen Brabant tot Gendt gecommen ende heur gebreken te kennen gegeuen hebben , ende oick heur confent enige op ten tienden Penninck in forme als dat eerft geyscht es geweeft , ende enige op een feker fomme van Penningen, daer van de Majefteyt haer de coere af hadde gegeuen , om dat zy difficulteyt roaeeten van den thienfte om der confequentie. Als oick die van Hollant mit Brieuen gefcreuen es, indien zy den thienfte nyet geuen en wilden, dat zy voir fes maenden of een half jaer geuen fouden vyf en twintich duyfent ter anaendt , makende hondert vyftich duyfent. Van welcke opinien ende confenten ick myn voirfz Heeren altydt geaduerteert hebbe ? om voirts te aduerteren den Staten, dat zy weten mochten waer naer hen te reguleren. Ende hoewel my nyet mogelick en was in Hollant te commen, nochtans heeft de Coninginne. my
ex-
1
13. Dec*



154».
iZ-Dec.
14. Febr. Pag- 351
exprefTelicken gelaft in 't Hof te blyuen, ende fcheydende van Gendt den 29. January, heeft my oick gelaft haer te volgen tot Bruflele, daer die Staten van Brabant ende van Hollant befcreuèn-waren te commen volcoraelickert gelaft zoe haeftelick fy fouden mogen, fonder dilay, op indignatie.
DEn 14. February ontfangen by Jan ons Neue die Bode , een Mifiiue gefcreuen in den Hage den 8. derfe-luer maendt February by Mr. Claes Bartholomei, deur-beuel van den Staten daer ter Dachuaert wefende, an myn gefcreuen , dat ick der Majefteyt foude verthoonen dat die Staten van Hollant op wege geweeft hadden, om by haer te commen ,maerobfteerde die quackelvorft ende döyen, dat ick heurlieder excufatie wilde doen, ende verclaeren dat defelue commen fullen in't eerft open Weer fonder enige faulte, ende hoopeu fulcke 'antwoirt te brengen , daer haèr Majefteyt mede te vreden fal zyn , daer oick zeer omme gearbeyt wordt, welcke Brief Score heeft geleien, ende ouermits der fiecte van der Coninginne ick in de Camer nyet en mochte, de Prince haer verbotfeipt heeft gehadt, daer haer Majefteyt zeer wel mede te vreden es geweeft.
Die Gedeputeerden Van de Edelen.
van den Staten van Florys van WyngaerHollant by der Co- den, ninginne zyn ge- ende
■weeft Jacob van Duvoirde.
Van



C 683 j
ende Vranck Pieters.
Van Leyden. Milda,
mit
Jan van Ryngeeft;
Amfterdam. Mr. Henrick, Jacob Huyfs, ende Mr. Florys, &c.
Gouwe. Huge Hopcoeper j ende
Mr, Cornelis Hoogèlande.
Van Dordrecht. ende
1 . ^ \r.. 1,
..jacob uem, Mr. Claes Bartholomei,
endé Blydenberch.
Van Haerlem. Mr. Lambrecht 4 Secretaris , nut
Joolt Janfs, ende
Dirck van Rollen.
Van Delft. jan Sasbout, Mr. Huge van Eyn-
••' de-}- -' ' ./ ffjb «m'.-i^.jftUjFf.
OP ten 20. February fauens ter maeltyden, es Mr. Huge van Eynde gecommen , ende es in 't eerft Scip geweeft, in groot pericle voir Oilkensplate, daer naer fijn d'ander an ende angecommen. Ende hebben terftont te wetene Sondaechs den 25. February in.de nyeuwe Camere audiëntie gehadt 's achtermiddachs ten een ure, eer zy gegeten of gedroncken hadden, om dat haer Majefteyt vuyt wilde ryden om te vliegen mitte Vakken die haer de Coninck van Vranckryck tot prefent gefchoncken hadde, ende want enige dagen anloepen foude eer fy wederomme commen foude, zoe heeft hare Majefteyt ons gelaft te fpreken mitten Prefident ende Mr. Vincent, den welcken wy onfe remonftrantien ende laft fcriftelicken I. Deel. Xx ouer-
30. FeÈT.



(684;
io. Febr.
Pag. 35 J.
7. Marty.
ouergegeuen om der Majefteyt te raportéren, als zy gedaen hebben, beginnende aldergenadichfte Vrouwe, inhoudende d'excufe, waeromme zy nyet eer geantwoirt en hadden op ten eysch van den eerften Decembris gedaen tot Bruffel van den twee Thienden, ende dat die van Hollant eerft afgedaen wilden hebben die Placaten van den honderften Penninck geftelt op te Coopmanfcepen varende vuyt defen Lande, eer zy antwoirden wilden op'ten anderen poincten van den voirfz eysch, 't welck de Coninginne zeer qualicken naem, ende in der eeuwicheyt nyet afdoen en foude, als roerende die hoocheyt ende auetoriteytvan den Keyferlicke Majefteyt.
F)Onderdachs den 7. Marty voirfz, zyn die JL^. voirfz Gedeputeerden van den Staten van Hollant wederomme geroupen, ende hebben aldaer wederomme verhaelt geenen laft te hebben , ten ware dat haer Majefteyt wederroepe ende afdeede, het Placcate van den Impoft van den hondertften Penninck van de Coopmenfcepen die vuyt defe Landen in andere vreempde Landen getranfporteert worden , want 't felue Placcaet es tegens den Preuilegie van ïollevry, by den Keyferlicke Majefteyt geconfirmeert ende befworen in fijnder huldinge , es oick de deftruftie van de Lande dat op te Goopmanfcepe es gefondeert: oick tenderende tot verjaginge van de Coopmanfcepen ende Coopluyden vuyt Hollant, tot groot intereft van des Keyfers Thollen , ende Domeyne C vernielinge van fijn Beeden die vuyt het prof-



( 635 )
fyt commende yan de Coopmanfcepen betaelt worden, ende en fouden die Staten geen Beede jaerlicx van vyftich duyfent mogen betalen, daer zy meer dan twee hondert duyfent opbrengen, want die vruchten ende profyten van de Landen commende, nyet foe groot en zyn, dat men Dycken, Dammen ende ander nootelicke reparatie daer mede veruallen mach :t dan en zyn die Inwoenders noch nyet gevoedt of gefpyft j die van de Coopmanfcepen leuer ende onderhouden moeten worden, of zy moeten vérloepen ende habandonneren 't felue Lant, maer den voirfz Impoft ofte hondertfter Penninck afdoende, hebben die Gedeputeerden laft te confenteren meerder Beede, dan zj nooyt geconfenteert hebben gehadt, mit fulcke eerlicke conditiën als men andere Landei toegelaten heeft gehadt ende billickx zyn.
Die voirfz Staten hebben oick den Princi van Orenge heuren Stadthouder van be ginfel verclaert, dat hemlieden nyet mogelicl en es, te confenteren in de Petitie hemliedei by uwer Majefteyt gedaen tot Bruffel den eer ften Decembris laaftleeden, (daer dat poiné van den Impoft van den hondertften Pennincl eerfte af es) maar hebben verfocht te willei fcryuen an uwe Majefteyt om defelue Petiti gemutteert te hebben in een redelicke fomm van Penningen, als uwe Majefteyt gedaen o: de gefcreuen heeft gehadt den 12. ende 13. Js nuary , daer nu onuerftant ende difcoert i valt, feggende dat by erreur den eerften Brie gefcreuen es, want belast ende geconcludee] Xx 2 wj
K44» 7. Man
i t
[ 1
t ( 1
l
f t I



C 686 )
jr. Marty. Pag. 353-
was te fcryuen vyf en twintich duyfent ter maendt tot fes maenden toe, makende hondert vyftich duyfent , ende dat in de plaetfe van den twee Thienden, want haer Majefteyt den voirfz Impoft opgeftelt hadde ex potefiate abfoluta- Imperatorls , ten was geen noot confent daer af teeyfchen an den Staten, ende datbleeck genouch vuyt beyde haer voirfz Brieuen daer zy den Raedt fcreef dat zy die Petitie hebben wilde, fulex die geeyscht es den eerften Decembris voirfz den Staten Generael, of in de plaetfe van dien, die fomme-van fesmael vyf en twintich duyfent Carolus, weluerftaende , &c. Defe Dachuaert en heeft nyet wel willen fuccederen, om dat de Coninginne om geenrehande faken en heeft willen afdoen het Placcaet van den honderften Penninck geftelt op te Coopmanfcepen varende vuyt defen Landen in anderen Landen, 't welck die deftructie van defen fijn fal.' Haer Majefteyt coloreert die mit die hoocheyt ende auctoriteyt van den Keyferlicke Majefteyt maer was de fake (want fy 't expreflelicken verclaerde ) dat Jafpar Doulx hier op verfcoten haddé twee hondert duyfent gulden om te hebben den ontfanck. Die voirfz Staten hadden gaeren defe Petitie van den thiende,1 gecommutteert in een Beede van hondert twintich duyfent, maer zy wilde hebben hondert vyftich duyfent; ende alzoe daer alle dagen van vergaderinge nyet en was dan kiuagie , ende dat zy hebben wilde den eysch van dern voirfz eerften Decembris. Die Eedelen ende Steden van Dordrecht, Haerlem ende Delft, die heur confent Helden in de
mont



mont ende belieuen van der Coninginne, hebben daer inne geconfenteert, Leyden , Amfler-'t dam , der Goude confenteerden in hondert twintich duyfent, maer men heeft nyet gecesfeert, tot dat Leyden ende der Goude hem conformeerden, ais biycken mach vuyte Acte van confent op te 21. Marty, te weten op Scortel Woonsdach, en d'Acle van acceptatie die fy gemaect heeft naer haer eygen gelieften , mitsgaders d'Acf e van declaratie op_ ten Thienden , ende van den negen en twintich duyfent Carolusgulden» een verclaringe van fekere Articulen die haer Majelleyt nyet geteyckent en heeft, noch den Audiencier nyet en heeft willen laten teycken , maer wilde die geloeft zyn, ende heeft gewilt dat die voirfz Staten betalen fouden die Finantie van vyftich duyfent by den Prince ende Willem Goudt tot Antwerpen gemaecl:, eerst ende voir af, ende noch daerenbouen den Ruyteren ende Knechten leggende Oueryffel, in 't Gefticht van Utrecht, Hollant , &c. Al dat voirfz es daer van leggen die Stucken al by een. Ende oick 't gunt dat die Staten gerecouureert hebben van Landen Brabant , Vlaenderen , om t'effeetueren den voirfz eysch, daer toe ick my refereere, ende al 't befcheyt van dien vinden fal by een gehonden.
Xx g Dach-
1542.
. Marty.



22. May. Pag. 355-
f 633 ;
Dachuaert van den Staten van Hollandt in den Hage'
Op ten 22. May.anno 1545.
PRyESENTIBUS.
Van de Edelen. Van Haerlem.
Die Heeren van Aflen- Mr. Lambrecht, Pendelft, fionaris. Kyfhouck , Van Delft.
Poelgeeft, Mr. Cornelis Aerts cum
Willem van Alckma, focio. Florys van Wyngaer- ' Van Leyden. den, Rydderen, Mr. Jacob Milda cum ende focio. Jacob van Duvoirde, Amfler dam.
&c. Mr. Florys, Penfiona-
Van Dordrecht. ris. Mr. Claes Bartholo- Gouwe. mei. Mr. Cornelis Hooge-
lande.
FRincipalicken op vier poin&en ofte Arti' culen daer inne defelue Staten eendrachtelicken veraccordeert zyn, die ick by gefcrifte geftelt ende onderteyckent hebbe by forme van antwoirde, om der Majefteyt van der Coninginne te verthoonen, als zy verthoont hebben gehadt, mit hemlieden nemende van 't Raets wegen Mr. Joost Sasbout. Welcke vier poin&en fijn geweest. Eerst van den Harinckvanck op 't verfouck van de Heere van Beueren. Secundo, roerende die excufe waeromme die voirfz Staten noch geen refolutie en
had-



( 6Ö9 )
u ij0„ n-Pnnmen op te Thienden vander CoopSepfn Tertio, nopende de continuatie menicepen. Vvftich duyfent Carolus
Vai/\5S KtmeWer Willem Goudt geSdt.n Quttofvan den Ommeflach van den Lande gemaect.
f^V welcke poinclen de Majefteyt voirfz ge0PhoïtChebbende den voirfz Staten, heeft daer op ende op meer andere pomete by Apoftl le in marge geftelt ende geantwoirt daer tol ick my refereere om der cortheyt. Ende :0fdiemyCafteleyn vander Goude-Hjgg* Goudriaen mit Poelgeest ende de" Steden ■ vnvtaefondert Mr. Cornelis Aerts van Delit,
de, die oick gelast waren omme te debateere ende verfoucken die rekeninge by den Pnnc gehouden van den Knechten leggende op t Cntieren van Hollant ende U^cht d nochtans claegen vier maenden taüitei te we fen nyettegenftaende die voirlz Staten eg rn' eni fuftinereu meer opgebracht te he fen dan *Y ten eerften ^gMd" ten wefen van geconfenteerde beede, bi\ct,ei de bT der voirfz antwoirde by my onderteykei voir 'inftructie.
DTe Gedeputeerden om faken hemlieden da toe porrende, en hebben die yoirlz ^ nine nyet begeert noch nyet willen debatt g, mal hebben alleenlicken verfocht orde S tel te worden op heure deftentie leggen fyet machtich te zyn hemfeluen tebefcerme Xx 4
1543.
I
11llt
:r ee-
re ie
>e-



ï$43.
as. May.
?SS- 35ó-
j
!
3 j t i i
i j
( 69° )
begerende hulp ende affiftentie. Daer op haer Majefteyt heeft doen antwoirden by Gefcrifte alft blya den vierden dach in Junio anno Pöirfz, ende gelaft den voirfz Staten raport in len heuren te doene, ende binnen vyftien daren wederomme te commen , behoudelicken lat d antwoirt zy mit cffecte ende nyet alleenick verbale, op dat voir de compfïe van den veyfer in deefen Landen, geen inconvem'enen op en comen, tot welcke fcryftelicke antvoirde ick my oick refereere, en de Dachuaert n den Hage opgehouden es geweeft ut fequiur den 14. Juny 1543.
Dachuaert van den Staten van Hollandt verfaempt in den Hage
Den 14. Juny anno 1543.,
■.nde andere naeryolgen- PR/ESENTIBUS
de dagen, om te hoi- Fan de Edelen,
ren V rapport van den Die Heere van Affen-
Eedelen ende Steden , delft,
van'tgundtdatdeMa- Jan van Duvoirde,
jejleyt geantwoirt had- Willem van Alckma,
de op 't verfouck van Florys van Kyfhouck,
deffentie van denLan- Cafteleyn vander
de, om ordre daer in- Goude
ne gefleldt te hebben, Gerit van'Poelgeeft,
ende den ftaet hem. Gerit van Lochorft,
daer af gegeten, om Florys van Wyngaer-
te doen effectueel en- den, Ridderen.
de nyet verbael ra- Jacob van Duvoirde, rt. ■



f 69i;
ende Jacob Oem, Beyde Broeders van er.de
Matheneffe. Van Eynde Van Dordrecht. Leyden.
Huych Coel, Claes Reyerfs, Pieter Jacobs, ende
ende Milda. Mr. Claes Bartholo- Amfterdam.
mei. Claes Doefs, Van Haerlem. ende
VanZuylen, Mr. Florys.
Gerit Steffen, - rGo™ ' -
ende Cornelis Jans de Jon*
Mr. Lambrecht. ge». .
Delft. „ ende
Willem Jacobs, Mr. Cornelis Hooge,
InCoeleii, lande, Penfionaris.
Die voirfz Staten hebben geconcludeert. dat men haer Majefteyt wederomme feggen fal dat zy noyt heure defentie tot heurer lafte genomen ofte angeuaert hebben , noct oick vet van den voirfz ftaet of diergehcke ge hoirt Hieromme hebben zy hem geuondei in groote perplexité, te meer, dat haer Ma ieftevt verclaert hadde dat zy raedt om pen ningen fouden moeten vinden, om den Ruyte ren ende Knechten die men onderhouden heelt ende noch onderhouden moet, te betalen,du datter geen meerdere inconuenienten vuyt e comme, eer de Keyfer hier in't Lant zy, xvelck zy hoopt zeer corts wefen fal. htiei omme hebben die Staten dit pondeerende he gevonden in groten lafte, als hemlieden ny< ? ' ' '" Xx 5 m
1545.
4.
( t
i
-s S
1Pa£. 357' t
tl
■x
>-



1543-
14-
' 1
(
]
I
»
1
]
I
< 1 1
] i
(692;
mogelyck te furneren den feluen ftaet , gemercT: zy opgebracht hadden ofte moeften , die vyftich duyfent Carolus by Willem Goudt op Finantie gelicht, mit noch vyf en twintich duyfent vyf hondert drie en twintich Carolusgulden vyf ftuuers, daeromme die Staten alle defen difficulteyten afgellegen hebben, als daer nyet inne gehouden. Begerende te verfien in de inconnenienten, confenteren daeromme in de anticipatie van twee, drie ofte vier termynen van 't zuuere datter ouerfchiet van de ordinaris Beede , die totter feluer deffentie in geualle van oirloge geconfenteert es geweest: Ende lat men naerftelicken executere die twee Thienien ende ander Beeden, by den voirfz Staten geconfenteert , die zy bereyt fijn ende alle ïeur diligentie doen om op te brengen ende jaerne mit eender betalinge volftaen fouden; t welck gedaen zynde indien men enich nyeu :onfent eyscht, fullen mitten-anderen Landen ïen vougen als goede getrouwe Onderfaten culdich fijn van doen , breder blyckende by 't Gefcrifte den Gedeputeerden mede gegeuen , lie gepaft hadden Donderdach den 21. Juny e wefen tot Bruffel, daer ick om myn der pasie nyet welen en mochte.
r\ïck iffer in den Hage geweeft een Dachuaert van den grooten ende cleynen Stelen ende Dorpen gelegen langes die Zeecant, nit viffchen generende, om te vinden manieen hoe men die Franfchoifen leggende voir 't .ant roouende ende pillerende van daen verryuen foude mogen, ende waer men die pen-
nin-



(693;
ningen vinden foude omme 't felue te doen. Het Tby den Raedt al gefeyt ende gedaen dat men foude mogen doen, ziende dat zy Staten daer nyet toe en wilde doen,ende achterwaert neden.Heeft pelten gefeyt, dat hy de Majefteyt van als foude aduerteren, ende was verduchtende dat zy dit t verbieden fouden die BuyiTen gereet tonde tot Schiedam ende elders, te vuTchen oftl ten Harinck te varen, verhalende die grooK fcade ende intereft die daer v^yt^mmen mach Welckeantwoirthebbende,faldenvoirfz Steden ende Dorpen wederomme befcryuen.
AMersfort es ingenomen by MartenvanRos fem Maendachs den 9. July.
Dachuaert van den Staten in den Hage
Den 10.11. en 11. July anno 1543.
Omme te hoiren't raport willen accepteren
van den Gedeputeer- ymmers heeftgeeyft
den die geprefenteert voir de maenden ft
hadde te anticiperen lius, Auguftus em
twee, drie, ofte vier September , elc
termynen van de ordi- maendt dertich du
naris Beede, afjlaen- ' fent, binnen wek
die rekeninge van den tydt de Keyjerbc
Ruyteren endeKnech- Majefteyt tn t La
ten gelegen op ten ëe^nenfal zyn.
Frontieren, welcke PRA,SEi\ I tUN,
prefentatie die Conin- Die Eedelen in no
ginne nyet en heeft blen getale.
154314. Juni.
10. 11. en 12. July,
y
it
!-
Ie
\e
r
ke
'ie?ig. 358-
nt
:a-
'an



1543-
io. ii. en 12. July.
] 1
I I
3
X
Ti I c
li v
t; l
Ti J
n
Xi n n d
t;
g c
C 694 ;
^an Dordrecht. ende f\rent Cornelis, Milda.
ende Van Amfterdam
luych Coel. Mr. Henrick,
Z7"Haarlem. ende r. Lambrecht otwƒ<*- Mr. Florys. Cl°- Gouwe. Van Delft. Cornelis Jans,
/Lr. Huge van Eyn^ ende de- Mr. Cornelis Hooge.
Van Leyden. lande. Leyer,
Die Eedelen ende Stadt Dordrecht, verclaerden dat zy geen beter middelen en ziften, om penningen te vinden , dan by lemge , vercoopinge, ofte op ten twintichften enmnck, fulex als men den tienden Penninck mmegeflagen heeft gehadt, ende doche hemeden het redelickfte by vercoopinge, als men ercocht ende verfegelt heeft gehadt, die fesrh duyfent den 12. Qct-obris laeftleden tot .ntwerpen geconfenteert, daer die behouften och af zyn. Ende dat voir drie maenden als uhus , Auguftus ende September , t'elcker laendt twintich duyfent, 't welck tien duy:nt min es dan de voirfz eysch van der Coinginne. Die Steden waren diuersch in de tanieren van feftich duyfent voir de voirfz rie maenden op te brengen, daerommezyvereck namen. Ende den 12. July wederomme ecommen zynde en waren zy noch nyet ac5rdf, ende den Raedt verthoonde den Stesn der Coninginnen Brief, daer inne haer
Ma-



c 695;
Majefteyt expreffelicken fcreef dat Amersfort by faulte van heur quade betalinge oueruallen ende innepenomen was, om dat zy deur partialiteyt Willem Goudt verlaten , ende Mr. Cornelis die jonge Rentmeefter van den twee Thienden geeiigeert hadden, die hem der faken van Rentmeefterfcap nyet en verftont , noch oick in der noet hem nyet verobligeren en wilde, om penningen fubyt op te brengen, zoe dat zy haer mitten Staten dachten t'excuferen als de Keyferlicke Majefteyt gecommen fal zyn, mit welcke fcryuen die. Steden m abfentie van den Eedelen perplecx waren, ende floten op Saterdachs den 14. ofte 15. te we, fen tot Dordrecht, om aldaer eendrachtelicken te accorderen in de fomme ende manieren. Verfouckende dat men den Eedelen daer foude infinueren, ende een Raedtsheere mede foude geuen mit volcommen Inftructie om de fake tc verantwoirden voir de Majefteyt van der Co. ninginne, zoe wel van 't Raedtswegen als var den Staten, ende es Mr. Jasper Lieuens ge deputeert van 't Raedts wegen.
Dach-
[O; u. eti
12. July. t



Pag. 35S>.
Dachuaert in den Hage
Op ten 18. July anno 1543.
van den fes groote Steden alleen fonder Eedêlen, tewylens heur Gedeputeerden bouen tot Bruffel waren.
PR/ESENTEN.
Geen Eedelen. ende
Fan Dordrecht. Den Man, &c;
Huych Coel, , Amfterdam.
ende Cornelis Benninck*
Pieter Jacobs, ende
Van Haerlem. Mr. Henrick, J'enfio-
Gerit van Zuyren. naris.
Delft. Gouwe. Mr. Huge van Eyn- Cornelis Jans de Jonde, ge ,
Leyden. ende
Jan Boeckelfs, Huych Hopcoeper.
DEn Raedt deur 't fcryuen van den Prince onfe Stadthouder , hebben verfocht dat die Steden alfulcke duyfent gulden als zy den Prince geleent hebben gehadt op fijn belofte van gerembourfeert te worden vuyt 't eerfte ontfanck van den twee thienden Penninck by Mr. Cornelis de Jonge Ontfanger Generaal, vuytftellen ende furchereh willen, tot te tweede betalinge van defelue Thienden. Ende daer toe noch elcx opbrengen wille, een prefte van duyfent gulden vereert, om dan daer mede van gerembourfeert te worden. Noch ten derden
hier-



( $97 )
hierenbouen te willen opbrengen die helfte elck in den heuren, van zoe veel als zy opgebracht hebben in de laetfte verfegelinge van feftich duyfent geconfenteert den 12. Octobris binnen Antwerpen, om mit deefe Penningen-te betalen Ruyteren ende Knechten die op te Frontieren gelegen hebben die men fachteren es, ende gereet opbrengen moet acht en twintich duyfent fes ponden, &c of men mach fe nyet eebruycken tegens Martyn van Roffem die Amersfort innegenomen heeft, ende. daer ontrent leggen, ende gefcepen zyn noch meer quaedts te doene, en worter nyet haeftehcken inne voirfien. Dit fal men den Steden oick rembourferen van de voirfz twee Thienden, of mit Penningen commende van t content dat die Staten der Coninginne fullen confenteren, daeromme zy tegenwoirdelicken bouen tot Brusfel zyn.
Die Steden , behaluen der Goude, confenteren , behoudelicken dat zy goede ende behoirlyke verfekertheyt eerft hebben van heur rembourfemente ende betalinge. Ende gelycke Aften om huer Burgers tot coopinge te mogen conftringeren als zy in de voirfz yerfegelingen van den feftich duyfent gehadt hebben. Die van Amfterdam verclaerden geleent te hebben drie duyfent, ergo twee duyfent meer dan andere Steden, dat men daeromme hemlieden verdragen fouden van duyfent tegenwoirdelicken op te bringen, want zy geen neringe noch weluaert en hebben.
Den
1543.



C 698 3
i54318. July.
Pag. 360. July.
"T)En Raedt heeft geantwoirt dat die van der.
Goude beter raport doen ende afïïrmatyf inbringen lullen, eer 's anderendaechs auents, of zy fullen der Coninginne van heur antwoirde aduerteren, ende euenwel hemlieden doen mitter daet executeren. Die van Amfterdam hebben altydt 't befte gedaen, ende fullen zoe mit hem fprekën, dat zy noch doen fullen als van heur geeyft wordt. Ende van verfekerheden ende ander heur behouften, fullen terftont an de Majefteyt ende Gedeputeerden van den voirfz Staten , mit alder diligentie fcryuen , ende oick yemant mit Inftructie feynden , ende hoopen binnen vyf ofte fes dagen antwoirt wederomme te hebben, begerende dat zy middelertydt heur penningen gereet maken > daer de Prince hem verlaten fal. De Sanéto Petro es bouen gereyft;
TJIer was by den Raedt verthoont, eenen Brief onderteyckent by den Gedeputeerden van den Staten, van 't gunt dat zy mit Willem Goudt getra&eert hadden, angaendé de Finantie gemaeér. van de vyftich duyfent Carolus gulden, ende den ontfanck van de twee Thienden, die Mr. Cornelis hem ouerlaten foude, mits dat Goudt hem van fijnen beloften den Steden gedaen vryen ende in fijn plaetfe treden foude, als oick an de Majefteyt es gefcreuen i
COndaechs den 22. July 1543. zyn de Steden in den Hage vergadert geweeft j op te vrydinge van Willem Goudt als voiren van de
vyf-



f ^99 )
Vvftich duyfent op Financie. Ende waren die Gedeputeerden van den fes gróten Steden eendrachtelick hier op nyet te opineren, voir dat heur Gedeputeerden van bouen gecommen iouden zvn, ende heur raport gehoirt ende mit hemlieden gefproken fouden hebben gehadt, opdat zv die faken nyet ouet een en broilleren > begerende dat Willem Goudt zoelangë patiëntie wilde nemen, want hy doch den ontfanck van den Thienden hebben ende hemfeluen rembourieren fal mogen. Hy begeerden dat hy hebben mochte gereet acht en twmtich duyient, ende dat elck Stadt zyn obligatie geuen wilde van vier duyfent vyf hondert, op dat hy lijn geloof op te Borze t'Antwerpen behouder mochte, die Steden perfifteerden.
Dachuaert van den Staten in den Hage
Op ten k. Augufty anno i543-i
Om te hoiren 't raport titts , Auguftus énd,
van den Gedeputeer- September, om te on
den die bouen geweefi derhouden Ruytem
hadden, op te Petitie tnde Knechten, vet
van der Coninginne , wachtende die compfi
die geeyfcht hadde van der Keyferhck
dertich dujfent felc- Majefteyt die me
ker maendt tot drié feyde te wefen n
maenden toe, als Ju- Spiers.
Die Gedeputeerden fijn gerefolveert té a< corderen vyf en twintich duyfent t< • l. Deel, Yy el
1543. oAugojtj,
i
9
1 t
)t-



( ?oo )
1543.
2. Augufty. Pag. 361.
• i
j
i
1
1
i i
i
elcke voirfz maendt, facit vyf en feventich duyfent in de plaetfe van de voirfz negentich duyfent gulden, maer in de maniere van de Penningen te vinden ende op te bringen zyn zeer diuerfch. Die Eedelen ende Dordrecht feggen die op te bringen by verfegelinge vart Renten mitte felue conditiën als de feftich duyfent in Ocfobri leftleden t'Antwerpen geconfenteert , opgebracht zyn, daer af die Acten ende Behouften noch in wefen zyn. Haerlem ende Delft, feggen dat elck de Penningen vinden ende opbringen fal na lijn faculteyt ende Goet , alfoe deefe deffentie gefchiedt om 't Gocdts wille. Leyden feght dat men vinden fal op Haertfteden ende Lant, Amfterdam op re Schiltale, ende hoewel zy daer hooch inne [laen , fullen nochtans heur portie opbringen, om dat zy nyet en foude verfegelen mitten indere Steden. Der Goude en hadden geen laft yet vuyt te flaen. Daer es oick vuygeflaren dat men een gracelicke Penninck foude letten , op Wyn, Bier, Sout, op Wolle, Lynde, ende zyde Lakenen ende diergelicke, t welck den eerfte ende andere Heeren van len Raede verthoont es geweest, om te hebjen heurlieder aduys.
r\Ie Raedtsluyden hebben verclaert, dat d'opinie van Haerlem, Delft, die gelyckfte inde rechtuaerdelicxfte es, maer quaet foude vefen tot effecte te brengen, ende veel quade eden gedaen fouden worden, nyemant en foule zyn Geldt nochte Goedt te rechte anbren;en. Veel van den anderen fijn ongelycke ende



ï ?oi y
de meeft befwareh den Armen, ais 't Bier. Van 't Sout en heeft men noyet excys gegeuen. Ende Hartfteden foude commen tot quade confequentie mit diergelicke. Waeromme den Raedt vuytgefiegen heeft op correctie van der Majefteyt ende den Staten , dat men an Gelde opbrengen fal vyf en feventich duyfent gulden, waer af die groote ende cleyne Steden apart elcx gegeuen fal worden fekere portie ofte quote zoe gelyck als men fal connen geramen , regardt genomen op de.ftaet ende gelegentheyt'van hemlieden , welcke Penninger elcx van hemlieden gehouden fal wefen op te bringen by fulcke middelen als hemlieden düncken fal by prouifie. Ende die hem feggen te feer befwaert fal hem mogen herlagen ende fijr ïeden ouergeuen, om andere daer op gehoir gedifponeert te worden als behoiren fal by de Majefteyt van de Coninginne , die voirf; Penningen eerft ende alvoiren opgeleyt zyn de.
HEt platte Lant fal oick geuen een part.ii van de voirfz vyf en feventich duyfent welcke portie ommegeflagen fal worden op di Sciltale.
Nde alzoe enige zyn die in geen contf ibuti ^ gegeuen en hebben noch in Sciltalen-e: ftaen. Soe fal den feluen oick een redelirk gracelicke taux gegeuen worden die zy med op fullen brengen mit fulcke maniere als hei oirboirlick duncken lal.
Yy a Êi
1543-
z.Augttjïf*
[ .
1' »
1 1
e e ri
h



1543-
ss. Augufty.
Pag. 362.
üNde angaende die feftich duyfent foude men der Keyferlicke Majefteyt van der Coninginne fuppliceren die loffinge van dien te willen laten verthoeuen ten eynde toe van der oirloge, weluerftaende dat die Staten gehouden fouden wefen binnen een jaar of twee naer de expiratie van dien, de voirfz loffinge mede te doen, ende dit al op 't behagen van haer Majefteyt.
T~>Ie Staten nyet zeer lettende op dit aduys* zyn fonder debat thuys gereyft, ende zyndaer op vergadert tot Dordrecht , ende tot Bruffel, ende hebben gemaecr een antwoirde an de Coninginne die ick nyet annemen en wilde van woordt te woordt naer te feggen, maer wel in effect als voirfz ftaet ende in den Hage gefeyt was, ende dan te geuen heur antwoirt fcriftelicken, waeromme zy dat gelaft hebben Mr. Lambrecht van Haerlem die 't gedaen heeft mit monde, ende ick hebbe 't Gefcrifte ouergeleuert voir middage. Ende naer middage heeft die Coninginne geantwoirt in effecte dat zy accepteert 't confent van vyf en feventich duyfent maer réjecteert die conditiën die onredelick zyn, als van Voirne ende Putte die zy te voiren gefeyt heeft dat zy contribueren op hem feluen ende nyet mit Hollant. Die Staten repliceerden dat haare Majefteyt foude willen verclaren wat conditiën meer onredelick dochte. Sy feyde ailegader om dat zy difcordeerden mitten Eedelen die zy perfoenlicken wilden trecken in de contributie, ende quoteren naer heur apetite onder deckxel dat twee
vuy-



C 703 )
vuyten Raede van Hollandt mitten genen die zy' Staten daer toe nomineren fouden , den Stede fouden fetten op zekere quote. Ende gebuerden hier zoe veele woerden ende questien die Milda ende Hoogelande maecten dat wy fceyden. ende der Majefteyt volgen moesten tot Antwerpen op ten 14. Augufty. Hier heeft de Prefident verfocht dat de Steden heur quote wilden blvuen an de Majefteyt, want den Raedt van Hollant noch die de Staten nomineren, fouden geen ander quoten noch portien den Steden geuen dan haer Majefteyt hen laften foude.
Die Eedelen , Dordrecht ende Amfterdan zvn 't an haer Majefteyt gebleucn, die vai Haerlem, Leyden ende der Goude, alzoe z\ geen Meefters by hen en hadden, fijn oick ge bleuen an de Majefteyt op 't bclieuen van heu re Meefters.
COndach den 19. Augufty, heeft die Pref dent elck van den Steden gegeuen een Cee le, daer heur quote inne ftondt. Ende hed hemlieden gegeuen een Aéie van acceptatie i Francyn, onderteyekent Marie ende Veryckci Ende gelicke Acte innehoudende d'antwor van den Staten van woirt te woirde allcer luydende, ende heeft gewilt dat ick die a heurlieder Aduocaet foude onderteyeken, welck die Staten geconfenteert ende my gela hebben te doen , als ick gedaen hebbe, da' toe ick my refereere.
Yy 3 D
1543.
2. Augufty.
t L
. ig.Auguft.
t n 1. t
iS
Is "t ft :r
ie



tyduguft, Eag. 3^3
!T)le voirfz Staten hebben verfocht dat de Majefieyt van de Coninginne foude belaften den Procureur Generael, dat hy *t proces contra de Graue van Hojrne als Heere van 't Lant van Althena annemen foude, vuytlatende den Staten die de fake nyet en beroert, op dat die van Althena fouden contribueren ende heur portie van den twee Thienden opbringen, enSe es Mr. Claes Bartholomei die tot Mechelen wefen moeite , belaft den befloten Brief an den Procureur Generael te dragen, ende alzoe hy reyfde ende den feluen Brief vergat , zoe hebbe ick hem die naer gefonden mit Jan myn Boede, die daer af gehadt heeft twaelf ftuuers.
C\V ten feluen negentienden dach zyn die van Dordrecht gereyft naer Huys, ende die van Haerlem ende der Goude mitten Eedelen fijn gevolcht , nyet te vreden wefende vart heur quote. Die van Delft, Leyden ende Amfterdam die noch gebleuen waren, ende oick: Init heur quotacie nyet te vreden en warerr zyn te Houe ontboden , ende es hen by den Prefident gefeyt, ghy ende anderen en zyt nyet te vreden mit u quote , nochtans wanneer ghy. die betaelt, ende het platte Lant heur quote naer de Sciltale betaelt, zoe blyven an de vyf en feventich duyfent refterende ^ïoch meer dan vyftien duyfent, waer fal men die vinden. Verclaert dat de Majefteyt begeert dat te weten, want zy nyet min hebben en vyilt dan 't voirfz content van vyf en feventich, duyfent. Ende worde Mr. Jooft Sas*



( 7°5 )
bont ende Willem Goudt mit my gelaft den voirfz drie Steden te hoiren ende t'mformeren Sy iloegen vuyt op te Geeftehcheyt, die Eedelen, Afperen, Heukelom, &c Score repliceerde die Geeftehcheyt betaelt die helfte van heure Vruchten. Die Eedelen.en zvn nyet bouen thien of twaelfue. d Onderfaten van Egmont betalen naer de Schilraien. Die van Alperen, Heukelem, Leerdatncnde andere cleyne Steden of Vlecken die m de Sciltale nvet en ftaen, en foude nyet veele bedragen. Ende alzoe zy nyet meer by en wisten te brengen , ende dat d Eedelen , Dordrecht Haerlem ende der Goude gereyft waren, zoe zyn zy oick gereyft. Daer ift blyuen ftaen. Not. watter naer geuolcht es.
Dachuaert van den Staten van Hollandt in den Hage
Op ten 2. dach Oclobris anno Ï543.,
Op te propofitie by de January ende Febrw
Keyferlicke Majefteyt ry, prompteacken op t
doen doen in fijn pre- brengen by vercoopti
fentie tot Diejlen, roe- ge van Renten , Let
rende de Petitie van range , ofte Jmpojit
-tweemale feftich duy- ^«ft^- Ifpf„T^
fen: zuiden, makende PR AsENTIBU S.
hondert twintich duy- Die Heere van Aflfe
fent te betalen voir delft,
die maenden Septem- Jan van Duvoirde,
bris , Oêtobris, Na- Willem van Alckm:
uembris, Decembris, Florys van Kyi houc
Yy 4 L
J543-
2. Otioè.
e '9 1-
e-



3Pag. 3Ö4.
C 706 )
Gerit van Poelgeeft, ende
ende Mr. Huge van Eyn-
HeereFlorys vanWyn» de.
gaerden, Ridderen, Van Leyden.
Van Dordrecht. 'Jan van Eyndegeeft.
Arent Cornelis,, Bur- ende
gemeefter, Mr. Jacob de Milda.
ende. Amfterdam.
Bartholomei. Claes Gerits Matheufsa
Van Haerlem. Mr. Henrick ,
Zuyren, ende
Bekefteyn, Mr. Florys.
Jan Ghysbrechts, Gouwe.
ende Dirck Jan ïhoen,
Mr. Lambrecht. Mr. Cornelis Hooge-
Van Delft. lande,
Jan Sasbouts, ende
Pieter Vrancken, Reyer Pau.
Die Staten hebben geconfenteert tot Bergen in Henegouwe den voirfz eyfch van hondert twintich duyfent Carolusguldens voir fes maenden , als Óetoher, Nouember, December, Januarius, Februarius ende Martius, te wetene feftich duyfent voir de voirfz twee eerfte maenden, ende feftich duyfend voir vier naeruolgende maenden , als hier af blycken mach by der Acte van confente die ick in den name van den voirfz Staten geteeckent ende der Majefteyt geleuert hebbe tot Bergen voirfz, den 18, Octobris Ï543-
PNde die Majefteyt van der Coninginne , deur onthiet vart den Keyfer (om dat hy
in



C 707 )
in de Legere voir Landerffy trecken moeftej heeft hae? heiaft den voirfz Staten van Hollant te geuen Ade van acceptatie, * jelck es renuerlle in 't gundt voirfz, rn^sgaders Octrnven om te mogen vercopen op t Lant \an Hollant Renten den Penninck fefthiene, ende Oft ov 'van nyeuwe Impoften op Wyn, Bier Takene &c. te mogen ftellen om de voirfz Ren'en'ende anderen daer mede te loffen, endeokk te geuen Afte van cortinge van den vvf en feventich duyfent, 't welck de Steden ;Sfchootennmogen gehadt hebben Scepen van op te Zuyderzee ende fders van den Ruyteren ende Knechten, &c. als blyct.
Dachuaert in den Hage op 't affcheyt van Bergen voirfz.
PRESENTEN,
Tot die voirfz Edelen. Bekefteyn, Die Heere van Allen- Gent Steffen,
delft enue Florys'van Wyngaer- Mr. Lambreeht.
Gedt^n Lochorft,, Vranck Pieterfs,
■ ende Jan Herpers, Tacob van Duvoirde, ende
J Fan Dordrecht. Mr. Huge.
ende Jacob Goel,
Mr. Claes. ende Fan Haerlem. Milda.
De Schout, •'. v; y Yy 5 VL
154S» I. O&ob.



a. Ollo&. Pag. 3^5
( ?08 )
Van Amjlerdam. Gouwe.
Cornelis Benuinck, Reyer Pau,
Jacob Heynen, Huge Hopcoeper,
ende * ende
Mr. Florys. Hoogelande voirfz.
Achteruolgende deefen, hebben die voirfz Staten in den Hage vergadert geweest, fichtent den 6. Nouembris tot ten 12.toe, om den Impoft te veraccorderen mitte meefte ftemmen, fulex die veraccordeert ende by Gefcrifte geftelt es, daer die Staten Copie af genomen hebben. Ende oick hebben zy by Gefcrifte geftelt hoe men die in Steden fal executeren , ende Executeurs op te Dorpen fal eligeren by de naefte Steden, ende oick hoe men die fal eeden ende inftrueeren, tot allen'twelck ick my refereere.
Nde daer de Staten voirfz om t'effecluerert, ■ wederomme vergaderen fullen hier in den Hage den 25. deefer voirfz maent, fc. Katherine. Als zy oick vergadert zyn geweest, behaluen d'Eedelen ende Stadt van Amfterdam, ende es de Heere van Affendelft dan gereyft om zyn Renten t'ontfangen tot Heemskercke den 28.
T^Nde ten feluen tyde zyn Meefters Cornelis Hoogelande ende Florys van Hougaerde gedeputeert mit zekere Inftructie te reyfen by der Majefteyt, om te verthoonen die difficulteyten die men beuint in 't executeren van den Impoft van den Excyfen, op auenture of haer
Ma-



( ?09 )
Majefteyt dat confent van Bergen voirfz foude willen opgeheuen hebben by lichter maniere , dat ick nyet en gelceue als men hoiren lal, a s zy wederomme gecommen ende heur rapoit gedaen fullen hebben.
Articulen by den fes groote Steden verfproken ende belajl te executie te leggen 'den2Q.Oclobris15A3.ut fequitur op 't fceyden van den Dachuaert op ten 19.
TTem die Penfionaris van Amfterdam ende 1 der Goude lijn gedeputeert te reyfen an de Majefteyt van der Coninginne , om te verthoonen die difficulteyt vallende in 't executeren var den Impost, ende fonderlinge, nat cue Vrouwe van Egmont, Buyren, &c. nyet toelatei en willen d'executie van den feluen ouer hae; Onderfaten, mit dat daer an cleeft, achteruol gende die Inftructie daer af gemaect ende b] my als Aduocaet onderteyekent.
Die Heeren van den Raede fijn verfocht vuy defelve Inftructie te willen fcryuen an d Majefteyt van der Coninginne, om de fake va den Impoft te vorderen,
TNsgelicx dat zy fcryuen willen an de Stac * ende Regierders van Gorichem, alzoe 2 het fevende Quartier zyn Ontfangers te vindt ende nomineren van den J^mpoft, achteruc gende het Concept daer van by den otatene
1543a. Oüob.
ipé Otlofa
t r
t
3 1
lt
y
n 11-
l.e



( 7io ;
1543- de aduys van den Raede van Hollane ge-
l9. Oéloi.mzeü> ö
Noch
ITem dat defelue van den Raedt tot voirdeeA le van heure Sententie, ende in faueur van' Jufticie, wil difcerneren gelycke Mandament jegens Mr. Jooft Aemftben ende op fijne Goeden, als defelue vuyt crachte van de gulde Bulle den Procureur Generael van Brabant tegens WillemFranfchen heeft doen executeren by Edidlie tot den OudenboiTche. Dit es by den Raedt feer wel geappoincf eert.
TTem die voirfz Steden hebben gelaft ende geA beden Mr. Claes Bartholomei, die appellatie gedaen tegens den voirfz Procureur Generael van Brabant ende Amflbon t'heurcn cofte tot Mechelen in den grooten Raedt te veruolgen mit datter ancleeft , adhereerende den voirfz Willem Franiïen ende zyn appellatiea &c.
TTem noch hebben die voirfz fes Steden den * voirfz Bartholomei gebeeden ende gelaft, ingeualle Mr. Heyman nyet an en wilt nemen den ontfanck van den Impost, ende leueringe van den Brieuen die by den feluen Steden bezegelt fullen worden den geenen die Renten coepen , dat hy in dien geualle fpreke ende verwillige Frans van der Hoeuen,
T~\le voirfz Heyman heuet expreiïelicken ge» refufeert voir den voirfz Steden.



( ?n )
NOch hebben die voirfz fes Steden geconcludeert, dat het Octroy van nyet te brouwen noch Stede-Neringen te doen op t platte Lant men onderhouden ende voirftaen fal, dier toe zy gecommitteert hebben Meefters Lambracht ende Huge van Eynde tot cofte vat, den Lande, ende elck een byfonder.
TTem dat myn Heere van Alfendelft tot hem ne A mende die Penfionariffen van Haerlem, Delf ofte Leyden als naefte gefeeten, taxeren fal di< coften ofte Dachgelden van den geenen die ge reyft hebben ofte reyfen fullen, om te vindei die Collecteurs op te Dorpen mit datter an cleeft, om den Impoft te effeaueren.
Hier en zyn geen Eedelen geweefi
ent dat in de voirgaende Dacl uaert den Impofi getaxeert was ende Concept geraempt wort van d''executie, daer toe dief groote Steden fouden vinden op Dorpen Collecteurs, ende die oue brengen, om by aduys van d Raedt te nemen die bequaemfi in de Dachuaert tot Katheri geraempt, ende es die Heere v Affendelft den 27. Nouembris £ % reyfi op fijn Goet.
Ende waren PRESENTEN.
Fan Dordrecht. ende Jacob Oem, Bartholomei. Mr.Aert Staes,
,9. OEtob, l
* a
:*
te rin
• •> ne m e-
ran



154-3' ip. QUoh
Pag> 3Ö7-
C )
Haertèm Amflerd&m,
Berkenroe, Claes Heynen^
ende ende
Mr. Limbrecht. Florys.
Delft. Gouwe.
Vranck Pieterfs » Witte Aerts,
Jan Dirck Herpers $ ende
ende Mr. Cornelis Hooge-
Mr. Huge. lande,
Fan Leyden. Ende es de Dachuaert Claefs Jacobs Hout- gefcheyden den 39.
coeper, Decembris. ende
Milda.
Dachuaert in den Hage
Den 28. Decembris.
op Alderkinderendach, om te vinden die vyftien duyfent Carolusgulden verfchcnen in Decembri, achteruolgende de Petitie van dert Keyferlicke Majefteyt gedaen tot Dieft ouer Hollant, ende geconfenteert tot Bergen in Henegouwe, omme op te brengen by den Impost of Excys , ende oick om op te brengen die Renten verfchenen tot Kersmiffe , verfegelt voir feftich duyfent geconfenteert in Oélobri anno 1542. facit te famen ontrent negentien duyfent guldens.
MAer alzbe 't Placaet van den Impoft of Excyfen by den Staten geconfenteert by aduys van den Raedt, noch mit ten Gedepu-
teer-



(m )
teerde Hoogelande ende Meefter Floris, noch van bouen nyet gecommen noch gepubliceert en was, ende dat de Keyferlycke Majefteyt een meerder Petitie heeft doen doen , de Staten noch nyet en willen, ende feer vericheyden waaren in de maniere van de Penningen op te brengen, zoe ift opgeftelt tot die Gedeputeerden van bouen t'huys gecommen lullen zyn; ende dan fal men oick enige deputeeren om te hoiren Heymans Rekeninge van de voirfchreuen t'feftich duyfent Karolus guldens, achteruolgende zyn fupplicatie.
PRESENTEN.
ende Cornelis Aerts, Leyden. . Gerit Boeckelfs,
ende Franck Deymen,
Van Amfterdam. Claes Gerits Matheufs,
Gouwe. Huych Hopcoeper.
ende Een Quidam.
Van de Edelen. Die Heere van Affendelft,
ende
Heer Gerit van Lochorst.Van Dordrecht. Nyemant.
Van Haerlem. Steffcn Gerits,
ende Tan van Zuyren.
Van Delft. Dirck Janfs Kolen,
Mr. Huych,
Die Heere van Affendelft heeft angenomen pag. 3<S8, raport te doene an den Raedt van de diverfiteyt der opinien, ende te induceren Wil■ lem
•54^
iP. Dti



C 7-4)
1543. lem Goudt patiëntie te nemen van ghyfelingè ±%,Dec. tot onfe Gedeputeerden van bouen gecommen fullen zyn, ende den voirfz Heyman te feggen fijn Appointement voirfz, daer mede dié Staten voirfz zyn vertrocken.
Eynde van het I. Deel, II. Stuk-
T A-



TAFEL
van de
PROPOSITIEN*
PETITIËN
ende
CONSENTEN,
TDe aaügeteekende Fol. zyn van den Oadeh Druk; die cp-| L de kant der Pag. van dezen Drukaangeteeke.d zyn. _i
■ipkAchdaert in den Hage op te Petitie vante I 1 dert duyfent guldens in Mayö \5^-}f -■ Konftrantie van den Raede nopende defelue Pett-
AjdêrfDachuaert in den Hage beroerende defelue.
Dachuaert tot Geertruydenberge op defelue. fol.
Deftiue gemodereert op tachtich duyfent guldens.
Dachuaert tot Breda op 't affcheyt van de voirfz Petitie. f°b •
Mvn G. Vrouwe in Hollandt. fol. 19. . . ,
Vvf duyfent'gtilderis geëyscht tot gratuiteyt. tol. 20. Andere Petitie van tachtich duyfent guldens gedaen
in den Hage in Mayo 1526. fol. 23- 24. . Ëvsch van de continuatie van de ordinaris Beede
mit andere danckbaerheyt voir de Regente. tol.
28.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 29- r -
I. Deel. Zz ^on



Pin de Prapojhien, Petitiën ende ConJ enten.
Confent van dien. fol. 31.
Confent van anticipatie, fol. 48.
Andere Petitie van tachtich duyfent guldens gedaen
in Noutmbri anno 1527. fol. 50. Akeiratien daer op geuallen. fol. 53. Reiojutie ende confent van dien. fol. 55. 56. Propofitie orn te verfegelen vyf duyfent guldens
tfiaers en de Dachuaerden daer op gehouden, fol.
59- & fw-
Anticipatie van den ordinaris Beede. fol. 76. en 80. Ander verfegelinge van twee duyfent guldens tfiaers. fol. 80.
Beroerende den eysch van een Man op twintieli
Schihalen. fol. 69. en 82. 6 Beroerende den eysch gedaen by den Stadthouder
in Julio anno 1528. tot onderhóudinge van 't
Krichsvolck. fol. 85. 87. e? feqq. Confent van duyfent guldens tfiaers te verfegelen.
fok. 95.'6? feqq. 6 Middel te foucken om Geit te vinden, fol. 96. 97 Propqfitie redaen den 29. Septembris anno 1528.
om te^ hebben hondert tachtigh duyfent guldens.
Confent van drie en veertich duyfent tot betalinge van de Knechten, ful. 99.
Confent van tachtich duyfent guldens voir extraordinaris Beede. fol. ior.
Eysch van duyfent Philipsgulden te verfegelen.
Confent van dien. .fol. 102.
Petitie gedaen den 12. May anno 1529. van hondert duyfent Croonen, voir 't Huwelick, Coronatie ende nyeuw geboren Zoon van den Keyfer. Ende noch tachtich duyfent tot onderhoudt van den Knechten ende 'makinge van 't Slot t'Vuvtrecht. tol. 107. 108.
Confent van hondert twintich duyfent guldens voir \S Huwelick, Coronatie, &c. fol. 112. 11^.
Confent van tachtich duyfent guldens tot 'onderhoudt ende makinge van 't voirfz Slot. fol. nr.
Rè«



Van de Própofukn, Peiilltn ende Confentch.
Refolutie te verthoenen d'arnioede Van Hollant. ioL 116. n8.
Propofitie gedaen d>ir. ic. February 1529., orn ié hebben verfegelinge van drie duyfent negen hondert guldens" tfiaers , en de anticipatie van de voirfz tachtich duyfent guldens fol. 122. &
Confent van dien. fol. 125.
Propofitie gedaen in Augufio anno, 1530. orri drié duyfent guldens tfiaers te willen verfegelen. fuió 137. 138.
Weygennge van dien. ful 140.
Dachuaert befcreuèn tot Mechelen , ende excufe van de Staten dat tegens heurlieder Preuilegie • was. fol. 145,.
Tydinge van de hooge Vloede. fol. 140".
Confent totte voirfz verfegelinge van drie duyfent
guldens tfiaers. fol. 147. 150. Verfouck van den Ommeflach te anticiperen. fob I r5°-
Confent daer toe gedragen, fol. 151.
Dachuaert gehouden om den Keyfer te corigratule-
■ leren. fol. 152.
Propofitie van den Keyfer den Generalen Staten gedaan in Martio 1531. doende Petitie van hondert duyfent gulden tfiaers voir fes jaeren, daer op diuerfche Dachuaerden zyn gehouden, fol.
, 154. S? feqq.
Confent tot tachtich duyfent gulden tfiaers vnir fej jaeren, en tachtich duyfent guldens eens voir extraordinaris Beede, fol. ,161.
Maria Coninginne van Iiongerie Regente geftelt;
, fol. 165.
Vefegelinge begeert by forme van anticipatie van
tachtich duyfent guldens, fol. 165. Weygeringe van dien fol. 167. Oirtof van den Keyfer reyfende naer Duytslant. fob
I7r.
Vertreck van den Keyfer. fol 175.
Öuerlyden van den Heere van Bergen. fSJ. 175.
Zz 2 Noii



Van de Propofttien, Petitiën ende Conjenten*
INopende d'anticipatie verfocht van den extraordinaris Beede. fol. 179. i8r.
Propofitie van den Stadthouder, tendeerende tot anticipatie ende verfegelinge. fol. 182.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 184.
Confent in de verfegelinge van feventien duyfent vyf hondert gulden tfiaers ende anticipatie van de ordinaris Beede. fol. 185. 187.
Coften van der Equipaige ontfeyt. f >!. 186.
Middel beroerendede verfegelinge.fol. 187.
Remonftrancieh van den inbreek, fol. r83.
Propofitie van die van den Raede in Hollant, tenderende totte onderhoudeniffe van twee hondert Knechten op ten Schiltalen. fol. 194.
By de Regenten verfocht tvvaelf duyfent guldens op te brengen by leeninge. fol. 204.
Defelue twaelf duyfent guldens geprefenteert by anticipatie, fol. 206.
Vyftich duyfent guldens by den Stadthouder geëyscht, om te oirloghen jegens die van Lubeck. fol. 209.
Dachuaerden daer op gehouden, fol. 211. & feqq.
Confent daer toe gedragen, fol. 214.
Propofitie van de Coninginne Regen te gedaen in Ju»
lio anno 1534. verthoonende haer diligentie. fol.
217.
Geproponeert by den Stadthouder tien of twaelf
duyfent Mannen t'onderhouden tegen fubyte inua-
fie. fol. 223. Dachuaert daer op gehouden, fol. 225. Defelue Propofitie afgefiageri. fol. £30. Scepen van oirlogen toe te maken jegens Denemerc-
ken verfocht by de Coninginne Regente. fol. 242.
243«
Diuerfche Dachuaerden daer op gehouden, fol. 244.
&fcqq.
Dachuaert_ generael by de Regente befcreuèn tot Bruffel in Junio 1536. ende Petitie ouer Hollandt van hondert twintich duyfent guldens. Ende noch hondert duyient guldens tfiaers voir fes jaren tot ordinaris Beede. fol. 255. Dach-



Van de Propofttien, Petitiën ende Confent'enl
Dachuaerden daer op gehouden, fol. 257. £? feqq.
Confent van hondert duyfent guldens fol. 261.
Ses duyfent geconfenteert totter Equipage, fol. 262.
Propofitie generael gedaen tot Bruffel in Octobri anno 1536. om impott te Hellen op Wyn, Bierzaken, &c. fol. 264.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 265.
De voirfz Petitie afgeflagen ende gemodereert op hondert twintich duyfent guldens, rol. 267.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 269. ê? feqq.
Eysch van de continuatie van de ordinaris Beede. fol» 273.
Unie van alle defe Landen verfocht by de Coninginne Regente in een generalen Dachuaert gehouden in Martio 1536. voir Paefchen Ëyffchende een Beede van twaelf hondert duyfent guldens, fol. 274.
Import van twintich ftuuers op elck Schouwerrteen geëyscht. fol. 276.
Defelue Propofitie afgeflagen ende gemuteert in ordinaris ende extraordinaris Beeden. foJL 277.
Refolutie van hondert duyfent voir extraordinaris Beede. fol. 280.
Verandert in tachtich duyfent guldens, ibid.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 283.
Vermeerdert tot hondert twintich duyfent guldens, fol. 284.
Petitie gedaan in Septembri 1538. by de Coninginne Regente van tachtich duyfent guldens voir extraordinaris Beede, tot betalinge van den Knechten, fol. 287.
Noch dertich duyfent gulden geëyscht voir de Coninginne Regente tot gratuiteyt- fol. 288.
De tachtich duyfent gulden afgeflagen en die dertich duyfent voir de Regente geconfenteert. fol. 289.
Die cleyne Steden by de groote veruangen. fol.
2QO.
Naffnu ouerleden. fol. 288.
ïnduclie ende perfuafie totte voirfz Petitie van tachtich duyfent guldens, ful. 291.
Dach-



Van ck Propofiti&ti-, Met Uien ende Cdnj'enten..
Pachyaert daer op gehouden, fol. 292. Confent gedragen, foï. 301. Compile van de Coninginne Regente in Hollant.. ' - fol-. 297.' 300.
Ambaffaten aan den Keyfer in Spaingen te feynden 'by haer Majefteyt verlöcht. fol. 297. 298.
Verhooginge van dé dertich duyfent guldens voir. de Coninginne voirfz tot veenigh duyfent toe. fol. 299. 302.
Den 'Keyfer vuyt Spaitlgnen gecommen te bienve-
nieren. fol 303. Congratulatie van den Keyfer, ende fijn antwoirt.
ibid.
Hoichftraten ouerleden. fol. 304.
propofitie van den Keyfer in den Hage, ende Pe. titie van hondert duylent gul'ens tfiaers voir fes jaeren in Julio anno 1540. fol. .306.
Confent daer toe gedragen, feil. 308.
Generalen Dachuaert tot Bruffel angaende zekere generalen Ordonnancie. fol. 309.
Dè Priiice van Orangien gemaect Stadthouder van Hollant, endé fijne cöngratulaiie. fol. 309. 310.'
Schore Prefident van den fecreten Raede. fol. 309.
Mr. Êngeibrccht van den Dale Cancelier van Brabant, fol. 309.
Dachuaert generael, ende Petitie van den Coninginne Regente van vyftich duyfent gulden gereet op te brengen -toffe apparen te oirloge. fol. 327. ,
Dachuaert daer op gehouden, fok 328.
Excufe van Hollandt ende confent tot fekere anti-
: cipatie. foï. 330.
Eysch van tachtich duyfent gulden by anticipatie, fol. 332. -
Opinien daer op geuallen. fol. 334. 335.
Confent van dien. ibid.
Die cleyne Steden gerepudieert. ibid.
Propofitie genenele in Julio 1542, ende Hollandt geêVchf noch feflich duyfent guldens gereet by extraordinaris wegen totter oirloge, bouen die
lach.



Van de Proptftien } P'ettticn endc Confenlsn.
tachtich duyfent voiren genientionëert. fol. 339*
Dachuaerden daer op gehouden, fol. 340. 342.
Veribcht die voirfz Penningen te willen employeeren tot deffencie van Hollandt alleen. M. 342-
Ander Dachuaert daer op gehouden, fol. 343- ■
Het confent van tachtich duyfent guldens by haerMajefteyt geaccepteert. ft>l. 344.
De Petitie - van' feftich duyfent afgeflagen , ende by haer Majefteyt geperfifteert. ibid.
Weder Dachuaert op gehouden, fol. 345. 340.
Confent van dien. fbl. 347- 348-
Propofitie van de Coninginne Regente eyichende den honderften Penninck van allen Conpmanica• pen vuvt defe Landen vaerende : den tienden Penninck van allen Vruchten en den tienden Penninck vander winfte op te Coopmanfcappe. tol. 3a8.
Dachuaert daer op gehouden, tof. 349- 351- _ Verfocht by de Staten den voufz honderften Penninck af te hebben, fol. 35T- , . D'ander twee thiende Penningen verandert op hondert vyfuch duyfent guldens, ibid. Alteraiien dafer^p geuallen. fol. 351 - 352« Subtilheyt van Gafp. Doulx. fol. 35*Middelen geproponeert om Penningen te vinden.
fol. 257. 361. Leeniftg verfocht by haer Majefteyt. fol. 359Confent daer toe. fol. codem. . Refolutien van de voirfz twee thienden Penningen.
Confem^an^v^In feeventich duyfent ponden, fol. 361.
Acceptatie van dien. fol. 302. .
Propofitie van de Keyferlicke Majefteyt ende Petitie van hondert twintich duyfent guldens promprelick op te brengen ende confent van dien. tol.
Dachuaert om te vinden vyftien duyfent gulden, fol. 367.
zz 4 én



Van Oirlogen ende Tr alt aten,
Van Oirlogen ende Tradtaten, ende 't gunt daer an cleeft,
Scepen toegemaeft by den Coninck van Denemercken op Ooftlant. fol. i.
Toelicht te hebben dat onfe Stierluyden d'Oofterlingen niet en dienen fol. 2.
Clachten van Roltyck ende Lubeck ouer die van Antwerpen, fol. 3.
Belet gedaen den Coninck van Denemercken Scepen te victuailleren. fol. 4.
Tydinge van den Coninck van Vranckerycx vanginge. fol. 5.
Den Coninck van Denemercken wefende tot Lierp, clachte gedaen ouer lijn Scepen. fol. 9.
Groote moeyten gedaen om defelue Scepen vuyrer Zee te crygen. fol. 9. 10.
Placcaet op te Zeeroeuers. fol. iq.
Yan den Dachuaert tot Lubeck. fol. 12,
Van*'t beftant van Gelder, fol, 14.
Beroerende die fake van Oiftlant ofte Denemercken. fol. 19. 179. 189. 219. 240. 241.
Té verfoucken Beftant in Vranckryck, Engelandt, &c. fol. 19.
Van feker Obligatie gegeuen den Coninck van Denemercken. fol. 20. 140. 149.
Commiflie- op Breemen om te tracleren mit Zwee-j denryek. fol. 24. 25. 27.
jBchaeden jegens d'Oifterlirigen an te brengen fol. 25.
Commiffie om te Waerden te reyfen. fol. 27. Rapport van 't gebefongneerde nikte Zweeden. fol. 29.
Twee duyfent Knechten by Woerden te helettep
in Hollant te commen. fol. 35. Van den Dachuaert geraempt tot Coelen mitte Heem-
fche Steden, fol. 39. 49. 58. 63. 105. 132.135.
170.
prateür van Zweeden gecommen om te traéteeren.
H Al.
Van-



ende. 't gunt daer an cleeft. \
Vander Riuieren genaerapt te Traue. fol. 42. Communicatie tegens de Gelderfche oirloge. fol,
Affiftentie begeert by den Byfcop van Utrecht, fob
Wat'PIaetfen men moet' verfien jegens den Gelderfchen. ibid. . . ,. . . ~ ,
Van de Unie mit Brabant m de voirfz oirloge. fol. s8. 59. 61. & feqq. „ „ , , .
Van Brantfcaten ende Stilfaten. fol, 64. 65.
Spoliatie van den Hage. fol. 66.
Prouifie op te Frontieren te ftellen gefolhciteert. fol.
Defeeere van Bailleul geftelt tot Cappiteyn. fol.67.
Vjm'den Byfcops Knechten t'onderhouden. fol. 67.
Van Vafalheeren beroerende, fol. 67.
Meefter Pieter Colyn gecoren tot Monfterheere. tol.
Een *Man om te flaen t'onderhouden op te twintich Schiltalen. fol. 69. „.,,-, r^i^Openbaer oirloge jegens Vranckryck ende Gelder.
Die°Heere van Caftre Capiteyn. fob 70, .... Rennenburch in de plaetfe van Caftre geftelt. fol,
Veithooninge gedaen jegens Rennenburch. fol, 74.
Bero'euinge gedaen by die van Goedereede. fol. 75.
Roebaerfen verfocht by 's Hertogenbosch. fol. 77,
Twee Seynfcepen by die van Dordrecht toegemaetf:. fol. 76. & feqq.
Beftant voir de Vilfchers te verfoucken, fol. 76.
Van Scepen toe te maken. fol. 76.
Gedeputeerden gefonden an den Cappiteynen ten eynde zy exploiteren, fol. 77. . ,
Staet van den Crighsvolck ende Artillerie voir de portie van Hollandt. fol. 78. 79. ,
Van de Spietzen by Jorys de Bye gecoft. fol, 82.88.
# Zz5 Be-



Van Oirlogen ende Traêtatcn,
Beftant voir acht maenden. fol. 8r.
Hardënvyck opgegeuen. ibid.
Utrecht by Willem Turck ingenomen ende an den
Keyfer gebrocht. fol. 8r. 98. Van Utrecht fanexeren an Hollant fol. 8r. 86. 172.
175. 187. 234. 248. 316. 318. & feqq. Van 't Blockhuys t'Utrecht. fol. 104. 107. 124.
290.'
Van dc ondeihoudeniffe van de Garnifoen t'Utrecht. fol. 273.'
ïhyelrewaert ende Bomeïreweert te doen branden.
eïï. 90V a
Getraétcert van pays mitten Gelderfchen. fol. 96.
98.
Van de Goeden by den Francoifen genomen, fol. T05.
Drie duyfent Knechten gecommen by Utrecht, fol. 191. 192.
Utrecht affiftentie gedaen. fol. 193.
Dat geen ander Coninck in Denemercken en wort gecoren. fol. 105.
Scepen foegemaedt by den Coninck van Denemercken. fol. roó.
Van 't Beftant van Danfyck. fol. rr8.
Schaeden van den VVenfchen Steden, fol. ir8.
Verlbcbt confirmacie van 't Traftaet mit Vranckryck» fol. 123.
Pragmaticque van Spaingen te recouureeren. fol. 176.
Van de oirloge jegens de Coninck van Vranckryck. fol. 182.
De Coninck van Denemercken in Hollant mit Crichsknechten. fol. tfo.
Clachtea van den Ambaffadeur van Coninck Frederick van Zweeden. fol. 189.
Scepen van Lubeck ofte Zweeden op te Zee. fol. 197.
Nopende de deffentie van Hollandt ende toereedinge
van Scepen. fol. 197. 198. Aftie by de Coninck van Zweede op Hollandt gepre-
tendeert. fol. 197, Van



'ende H gunt daer an clceft.
Van de Lubeckxe Goeden gearrefteert. fob eodem. De Benden in Hollandt te blyuen. fol. 'odeïn. Scepen van oirloge toe te reeden jegens Lubeck.fol.
197. 198. 199. Knechten .an te nemen. Ibid. Pennineen daer toe te anticiperen, tol. 201. Sffi de Keyferlicke Majefteyt verfocht. fol.
Alhntie'mit Ranfou Arribaffadeur van Denemercken.
Coninck Frederick ouerleden. tol. 203.
PeS^en totter Equippaige by Hollandt te verfchie-
Gereétfcappe vanofr'kigen jegens Lubeck.fol.204.208. Te doleren jegens die van Hamburch. fol. 206. Merkere Cappiteyn Generael. fol. 207. Mit Hambutch t'accordeeren. fol eoaem. Vander oirloge jegens Lubeck. fol. 217. Van 't belech van Munfter. fol. eodem. Dat Coppenhauen nyet en comme onder LubecK. "18
Ranfou Ambaffadéur van Holften. fob 227• ' Hertoge van Ho ften hem feggende Coninck yan ue.
'tement bv Lubeck mit hem gemaect. tol. a4'. -4ConmckChriftiernen Dochter gehilicht an den Pais-
graue. fol. 242. f ,
Scepen toe te ruften naer Denemercken. fol. 249— MeySrt van Ham, hem feggende Coninck: van, der Scippen ende een geeffel Gods. fol. 251. 253.
Deftfntie ende füccours verfocht. fol. 253. Rdoffcinen toe te maken. fol. 201. 201. . Sr? van oirloge gemaeét op Coppenhaven. fol.
Scepen van Norwegen gearrefteert. 2%
Van de reftitutie van de Scepen by de Oofterhngen
genomen, fol. 279. Beftant van Ooften. fol. 279. j ■ -.
Toereedingtotbefchermemlre der Coopuaerders. fol.



Van Oirlogen en TraBaHn. •
Enckhuyfen verraet. fol.,285. Beftant mit Holton, fol. 288. Beroerende die Unie van alle defe Nederlanden.
101. 21ö. 22T. 232.
Communicatie generael op te deffentie van den Lan*
de. rol. 225. 229. 330. Anttvom ingebrocht nopende de voirfz unie ende
deffentie. fol. 232. Verelaringe van Vlaenderen beroerende de voirfz
Confent ende acceptatie der feluer unie. fol. 233. Van den Traótaet van Gelre. fol. 218. 221. 267. 271. 273. 285. '
Stadthouder in den Hage te refideeren. fol. 231. ' 232. D
Reyfe van de Coninginne Regente naer Camberfy
om te traéteeren. fol. "33 Bram van Delft. fol. 252. Delft te fuccureeren. fol. 253. 27r Gereetfcap- van oirloge gemaeö by den Heere van
oelre. fol. 254. Coninck van Vranckryck voir Hefdyn. fol. 276. Simpol ouervallen. fol. 2ÉK • Paix mit Vranckryck. fol. 287. Buyffen genomen by Rohert Fago in Schotlant, fol.
307. 508.
Apparentie' van ander oirloge jegens Vranckryck, enoe eemge Steden gefurprenneert. fol. 308.
Preparatie ende prouifie totter deffentie gedaen. fol. 337'
De Coninck van Vranckryck mit die Coninck van
Denemercken, .ende die Hertoge van Cleve, ver.
gadert m den Lande van Luyck. fol. 339 Maerten van Roffem Quermaze gefceept Brantfcat,
ten. fol. 340. Defelue voir Antwerpen, fol. 34", Jmdcmnité verfocht by den Gedeputeerden van den
Maten of zy gevangen werden, fol. 342 Scepen van oirlogen toe te maken. fol. 343, Garnifoenen in Hollant. fol. 347.
Hulp



ende *'t gunt daef an cleefl.
Hulp van Volck verfocht. fol. 348. 355De Franchoifen vuyter Zee te verdryuen. tul. 357. Amersfoort ingenomen, fol. 357- & /e11' Leger voir Landerfey. fol. 364.
Van Tolkn , Impofitien, Befioaernijfen of Nyeuwicheden.
Vaert van Leyden geconcipieertop Amfterdam. fol. r. Nyeuwicheyt t'Arttwerpen gettelt op Boter, Cae-'
fen, &c. fol. 2. 8. 168. 169. Van 'c geleygelt van den Tolle van Yerfickeroot
die behoirt te leggen op Rouersberge. fol. 3. Clachten op ten Tollenaer aldaer. fol. 3. Een Scip van Haerlem by hem gearrefteert. tol.
Van de Merctfcepen voirby den felven Tolle pas. feerende. fol. 7.
Brieuen van aduyfe an den feluen. tol. 8.
De Meete van den feluen Tolle af te ftellen. fol. 118. 12c. 130.
Van den Corenlepel t'An;werpen, tol. 35. 50.
Nyeuwicheyt op.gefteltby den fol lenaer van Antwerpen, fol. 141. 146. ■ .
Den hondertften Penninck op te Viffchen opgeftelt t'Antwerpen, fol. 294.
Van de Monopolium van 't Sout. fol. 35.
Appellatie van Leyden nopende zeker Laftgelt. fol. 13.
Verfouck om 't geleygelt af te ftellen. fol. 7.
Van den Tollenaer van Schoonhouen. fol. 8.
Nyeuwicheyt by die van Utrecht gepleecht. fol. 15.
Van den Margengelt by die van Utrecht op ten Landen Hollanders toebehoirende, geftelt. fol. 142» 144. 150. 154. 3I9-32I. 3". 324. 325. 33i.
Van den Tollen tot Waffenaer. tol. 27.
Celyckheyt van den Thollen in Hollant te folliciteren. fol. 32.
Van Vryheyt van Tollen, fol. 119.
Angaende de Tolle van Zyde Laken. fol. 45. 4-.
Vry-



Van Tollen , Inpofitien ,
Vryheyt van Tolle by de Schotten verfocht. tof. 117.
Van den Tollenaer van Antwerpen , betreckende d'Onderfaten vaq Hollandt voir den Raede van Erabant, die mit heur Bierfcepen commen in Vlaenderen, raakende den Stroom van Stockachter, fol. 115. 12 r. 130. 141. 147. 149. 152.
Een Carte van Hollandt te maken. fol. 120. 271. •284. 285.
Roerende een Tollenaer van Haerlem Frans de Witte, fol. 120. 121. 124. 127. 128. 129. 130. 132, 133. 134. 136. 141. 142.
Van de Stapele tot Dordrecht, fol. 308. 309. 314.
Befvvaerniffe Van de Coopluyden tot Middelburch. fol. 149.
Appellatie jegens Zeelant roerende van 't Zout ie rieden, fol. 157.
Van in Spaignen te mogen laden. fol. 164. 248.
Clachten op de Tolienaers van Gorichem, Schoon-' houen, &c. fol. 237.
Arreft gedaen by Jonckheer Pauwels van Urfele. fol. 155. 218.
Van 't recht van Anckorye. fol. 304.
Van de exu Impoft, ofte Congiegelt van de Vuytheemfche Coore, by de Keyferlicke Majefteyt gepretendeert ofte opgeftelt. fol. 61. 65. 73.116. 120. 124. 127.128. 131. 133. 163. 165.166. 235. 236. 237. 238. 239. 240. 246. 310. 313. 314. 316. 317. 318. 319. 322 324. 326. 331. 332.
Oploop tot Amfterdam vuyt fake' van 't voirfz Congiegelt. fol. 325.
Beroerende de Saulfeonduyten. fol. 5. 14. 205. 214. 234. 279. 280. q8i. 282. 283. 284. 285. 286.
Geen Tollen ofte Domevnen meer te verpachten, fol. 187.
Verbodt deur de Sonte ende Beelte te zeylen. fol.
178. 263. 273. Geen Goeden vuyt noch in Ooiftlant te voeren, fol.
207.
Clach-



Bejwaernijfen ofte NyeumcUJe;:. .
Clachten daer op geuallen. fol. 208. Nyeuwicheyt geftelt te Rouaenen. fol. 187.
Beroerende die Stqtuyten, Preuilegien ende Procefen.
Nafiinge van Eruen de Geeftelicheyt angëcoramen; fol. 2.
Dat de Geeftelicheyt geen Eruen meer en fullen ver>
crygen. fol. 6. Van Nyemandt van fijn Lant te fpolieren. fol. 8. Van de Geeftelicke Eruén ende fucceffie. fol. 10.16.
17. 176.
Dat Gatthuyfen Erven fullen mogen coöpen. fol. 16. 19.
Verdachuaerdinge voir de Keyfers Camere inDuytslandt. fol. 24.
Euocatie voir de Conferuatoir van Loenen. fol. 49.
Indultum van Leo Papa van nyet te citeren buyten Hollandt. fol. 103.
Heer Willem Oom buyten geëuoceert. fol. 221.227;
Joolt Daemfs betoogen voir de Cancelrie van Brabant by Mr. Jooft Aemfz. fol. 264. 267. 273. 281.
Ter eerder inftantie te citeeren voir den Raede van
Hollant. fol. 300. Beroerende d'eiiocatie. fol. 308. 312. 332. Tc reduceren die Coftumen by Gefcrifte. fol. 55. Tot wiens cofte. fol. 27. Van de Leenen nyet te dienen, fol. 32> Van te mogen jagen. fol. 32.
Brieuen te palieren daer 't Lant gelegen es. fol. 32.
Oppofltie daer tegens. fol. 36.
Vuytgedolven Lant te moeten bepooten, ende van
't' vuytvoeren van den Turf. fol. 33. 64. Geen nyeuwéjaêf te geuen Deurwaerders en Boden.
.fol. 103.
Proceffen in den groten R.aede ie plaiten in Duytfche Taele. 105*
Ces.



Beroerende dieStat'uyten,Preuilegien cndeProceJfchi
Ceffien, Refpyten, ofte atterminatie nyet te geueri
fonder aditys vaii den Officier, fol. 113. Dat die van den Raede geen Ordonnancie pafferenen
fulien fonder aduys van den Aduocaet. fol. 135. Sekere abufen roerende de JuuMcie. fol. 167. 170. Op te fcryuen het nyeuwe jaer a circoncifione. foL
226 273. Van ftorchtochte. fol. 268. Van beneficie van Inuentaris. fol. 268. Sententie van Hollant beneden de hondert ponden
groeten t'exëcuteren nyetjegenftaende Appelle fol. ■ 268.300.291.
Geen prouifie te verleenen jegens Vonniffe van Heem-.
raeden en andere Collegien. fol. 269. 291. Wat een Poirter verbueren mach. fol. 6r. 29r. Van Huwelicxe Voirwaerden. fol. 293. Van remiffie ende doodtllagen. fol. 309. Abreuiatie van der jufticie angaende. fol. 309. Den Viffchers onder die Cufte. van Oueryffel den
naem van den Staten geleent. fol. 293. Te compoferen mit Jan vander Èyck. fol. 34. Nopende d'Admiral'ité. fol. 252. 269.279. 285. 290;
298. 300. 301. 304. 309. 343. Jegens Gerit Geerlofs. fol. 114. 141. 143- I49-T5r-
155« T77- 3°5- 3ir- 349Jegens Dordrecht beroerende de Stapele. fol. 308. 309.
Jegéns de Graue van Hoirne als Heere van Althenae. fol. 362.
Van de Secleh ende Abufen.
Abufen van de Geeftclicheyt te remediëren, fol. 14. 170.
De Coninginne Regente daer toe in Hollandt gerequi-
reert te commen. fol. 17. 19. Van de Municken in heur Cloofters te predicken. ,
fol. 20i
Van de Sefte Lutherane en de Predicanten. fol. 35. Die Gedaechden van de Lutherie voir te ftaen. fol. 88.
Plae-



Van de Setïen ende Akifeti.
Placcaten op de Lurherie. fol. 171.
Correctie van de Seóten. fol. 218.
Van de Herdoopers. fol. 220.
Omme te voirfien jegens die voirfz Secten. tol. 223,
Van de Ordonnancie van de voirfz Secten. tol. 309.
Viffcherie.
Dachuaert van de Viffcherie. fol. 18. ■ Den Haring nyet te fouten voir St. Jacob. tol. 351 36. 37.
Van dê Bootsgefellen. fol. 35» Beroerende de Zeeneringe. fol. 37. & feqq. Schade van de Vifchftaleu. fol. 42- 45- 4Ö- 53' Andere Dachvaerden van de Vifchene.. fol. 76. > Beroerende de Viffcherie. fol. 206. 207. 279. 280.
281. 282. 286. 338. 339- 343= Van de Haringbuyffen. fol. 262. 355. Harinckvanck by den Coninck van Schotlant verboden, fol. 308. Die BuyfTen verboden te vaeren. fol. 357.
Draperie.
Prys te ftellen op te Lakenen. fol. 80. 4°' V Clachten van het reycken van de Lakenen; fol. 42;
Geen' Laken te dragen dan binnen Hollant gemaécL fol. 167. •
Engelfche Laken te verbieden, fol. 175.
Andere Refolutie van de Draperie fol. 176.
Roarende de Wollen ende Vellen, fol. 17Ö.
Te dfappérrteren mit Spaenfche Wolle. fol. 218.221.
Confte'ende manieren van ftoken mit luttel Turf onder de Brouketels. fol. 42. 44. 46, 49.
Van de Botertonne ofte Mate. fol. 42. 45. 149.
Van de Ordonnancie op te fchamele Luyden. 101.470
£5. fy?. 64. i04. ioö. I74.
Eén Hooft op Oikensplaet te leggen, fol. 56. 57. Te voirfien Monopolium van Scipperen. fob 56. I. Deel. Aaa Vaar
1



Van Neringen ènde Politie.
Van de Scepen ende 't Hooft in den ouden Bofch. fol. 56. 58.
Placcaet te maken op te Voerluyden ende Wagenaers.' fol. 57.
Van de Vorme van de Backfteen. fol. 64. 177. 268 Mate van 't Blockhout. fol. 64. 177. Van de Mate ende Gevvichte. fol. 226. 273. Van de Tinnegieters, fol. 115. 116. 226. 273. Van Brouwen ofte andere Neringen nyet te mogen doen op Dorpen, fol. 15. 16. ic6. 113. 165.177.
Vi&uaillen nyet te vervoeren, fol. 35. Van de Victuaillen ende Merypaerden. fol. 174 Van de Kermiifen ende Bruloften. fol. 187. Generael Placaet van Politie en de grieuen daer op
geuallen. fol. 173. * Van Slachturuen. fol. 64. 268. Beroerende de Seylaige. fol. 178. 180.197.108.271.
=79- 2«5. 3°r- 33°-
Van het Cooren.
Remedie op te ryfinge van 't Cooren. fol. r. Placcaet van Voircoopen. fol. 7. 65. Van 't Cooren te vervoeren, fol. 7. 36. 58. 6*. Van de renovatie van 't Cooren in Vlaenderen. fol. 12. 179.
Placcaet van 't Cooren nyet te publiceeren. fol. 3?. 148. 172. 174. 234. * 00
Weeckcooren vuyt Vlaenderen te mogen veruoeren. fol. 175. &
Van het vuytvoeren van 't Coren. fol. 23^.237. 246.
308. 319. tf feqq. *> ** "7
Afllach van 't Cooren. fol. r. 279. Van de Notariffen, fol. 2. 7.
Beroerende de reductie van der Munte. fol. 2. 6.14. 25. 32. 140. 149. 166. 168.' 187. 220. 232. 233. •234 290. ° °°
Van



Van Rekeningen, Ommejlagen, &c.
Van Rekeningen , Ommeflagen, Contributien ende ,t gunt daar an dependeert.
Van fekere Renten te muteren, fol. 19.
Te fommeren fonder coft van de Lantiuyden. fol. 21.
Gracie verfocht by Beversvvyck. fol. ai.
Actie op N. Coebel. fol. 27. 35.
Van een Man te ftellen op twintich Schiltaelen.fol.
09. " Van Clement Wolfers. fol. 118. 120. Van den Dorpen onder Egmont gelegen, fol. 124.
152.
Een Ommeflach te maken. fol. 133.
Van den Ommeflach alle jaers te fpreken ontrent Al-, reheyligen. fol. 135.
Den Rentmeefter fal alle jaers eens fijn reekenicge doen. fol. 135.
Informatie om een nyeu Verpondinge. fol. 140.
Van de Reekeninge van N. Coebel. fol. 141.
Die Renten competerende den Heere van Hoichftraten te muteren op andere Perfoonen. fol. 143. 144.
Quytfcheldinge verfocht by de Weduwe van N. Cuebel. fol.. 144.
Bat die Staten geen particuliere Rentmeefters meer
en fullen houden, fol. 144. Verfouck van de Vrouwe van Egmont. fob 149. Van zeker Financie te loffen. fol. 174. Van den Ommeflach. foï. 214. 216. 237. Maniere van de reekeningen te doen. fol. 227. Ommeflach t'executeren. fol. 048. Vryheyt by Egmont gepretendeert. fol. 271. Ommeflach. fol. 284. „ , n,
Angaende d^Onderfaten van Egmont. fol. 286. Heyman van de Ketel Ontfanger van 't Lant.foK298. Ommeflach tot gratuiteyten. fol. 302. 303. Ander Ommeflach. fol. 343- 244Voirne ende Putte vuyte contributie, fol. 361. Elck Stede geftelt op feker quote. fol. 361. Ontfanck van den Impoft by Heyman gerefufeert. fol.
Aaa 2 f<*»



. Van Gratuiteyten > Vacatiën.,
Van Gratuiteyten, Vacatiën 5 Wedden ende Salarijfen.
Gratuiteyt voir den Heere van Caftre ende van Joncfcheer Tuick. fob 8.
Vacatiën van den Aduocaet ende anderen, fol. 8 10,
Wie men fal deputeren totte Dachuaerden. fol. 15.
Den Gedeputeerden nyet meer te geuen dan twee en * dertich ftuyvers 's 'daechs. fol. 15.
Van Willem Turck. fol. 16. 17.19.
Dachgelden van de reyfe tot Bremen. fol. 24.25.36,
•Vacatiën van de reyfe tot Waerden. fol. 27.
Zekere Vacatiën gerecommandeert. fol. 29,
Vacatiën van Bets. fol. 34.
Wedden van den Aduocaet. fol. 42.
Wedden van den Monfterheeren. fol. 77.
Andere Vacatiën, fol. 83. .
Recommandatie van veele dienften by verfcheyde Perfonen gedaan, fol. 94. 95.
Gratuiteyten voir den Graef van Buyren ende anderen, fol. 102.
Vermaen gedaen van fekere Gratuiteyten. fol. 104. 106.
Danckbaerheyt voir den Stadthouder van Vryefiant. fol. 109.
Dachgelden van de reyfe tot Cameryck. fol. u6.
117. iio. 119. Een glaes tot Hoichftraten. fol. 131. Belofte van Gratuiteyten. fol. 134. Van de reyfen van de Eedelen. fol. 135. Van Mr. Cornelis Bargis. fol. 135. Verfcheyden Gratuiteyten. fol. 136. Betalingen verfocht van de Bremenfche reyfe. fol.
137 139-
Vacatiën vergeten in den Ommeflach. fol. 14T. Danckbaerheyt voir Muylart. fol. 143. Gratuiteyt verfocht voir de Predicaren. fol. 149. Vacatiën voir Eynden ende Bekeftein. fol. 166. Granuelle Gratuiteyt beloft. fol. 167. ^ccufatie van den Stadthouder. fok 168.
DancS-



Wedden ende Salarijfen.
Danckbaerheyt voir den Heer van Praet. fol. 169. Vacatiën van de Doomickxe reyfe. fol. 175Vacatiën van den Rentmeefters Clerck. fol. 178. Salaris van publicatie, fol 183. R, Schenkaige gedaen D.ErafmoRotterodarao.fol. 186.
Griffier van Hollandt nopende zyr1 falaris. fol. 215. cStuiteyt voir Affendelft, Mr, Vincent, Sasbout,
ende andere, fol. 216. Van Ordonnancie te teyekenen. fol. 216. Thien hondert gulden voir Granuelle. fol. 221. 222. Van vyf? duyfent fes hondert guldens om Hoichftra-
SeSr'rer^ Hoichftraten gedaen. fol. 221.. vi Wedden, Reyfen, Vacatiën ende Salaris, fol.
Vacatiën van den Aduocaet. fol. 233. Wodefchot voir Molenbais-tol. 230. Knen voir Naffau, Hoichftraten , Bergen ende
Molenbais. fol. 240. . rHchrelden voir Willem Henricx. fol. 246. E£'GlaeS'voir den Kercke in den Hage geweygert.
vfforfonnafcie van reyfen te teyekenen. fol. 249Hratuitevt voir Buren. fol. 269. 271. 273. ProPiniey voir den Stadthouder van Vneflant. fol.
Wageichot'voir Bets. fol. 285.
Wedden van den Aduocaet. fol. 290.
Van üjn Camerixe reyfe. fol. 295.
Van de reyfe in Spaingien. fol. 290.
Propinie voir de Coninginne Regente. fol 298.
Gratuiteyt voir de Deurwaerders van bouen. fol.
Reyfen by Vorften tydt gedaen voir extraordinaris.
Propynlwir de Deurwaerders van de Finantie ende
fecreten Raede. fob 333-335. Gratuiteyt voir de Heere van Sart. fol, .,32. 335-
Aa.a 3 Van



Van Gratuiteyten, Vacatiën, &e.
Van de Carte van Hollant, Salaris, fol. 332. 32* ' Vuytgeflagen twintigh duyfent ponden voir de keyferlicke Majefteyt om 't Congiegeldt af te doen ' S°l' .335-
E X N D E.



REGTSTER gehouden by Meefter A.v.d. GO ES,
van anno I533-tot 1543.
REGISTER gehouden by Meefter A.v. d.GOES,
van anno I533-WI543.