is toegevoegd aan uw favorieten.

Disputatio de locis Euangelii Iohannis, in quibus ipse auctor verba Iesu interpretatus est

1853

Permanente URL

Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Titel: Disputatio de locis Euangelii Iohannis, in quibus ipse auctor verba Iesu interpretatus est
Auteur: Laurillard, Elisa
Jaar van uitgave: 1853
Drukker/Uitgever: P. Engels
PPN: 391321323
Taal: Latijn
Omvang: x, 86 p
Herkomst: Protestantse Theologische Universiteit
Bron metadata: OPC

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 104 pagina's) / 104
Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Permanente URL
Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.

Titel

Disputatio de locis Euangelii Iohannis, in quibus ipse auctor verba Iesu interpretatus est

Auteur

Laurillard, Elisa

Jaar van uitgave

1853

Drukker/Uitgever

P. Engels

PPN

391321323

Taal

Latijn

Omvang

x, 86 p

Herkomst

Protestantse Theologische Universiteit

Bron metadata

OPC

.ynowt tov va.lv toutov, eet. usi essent fortasse pro argumento iesum mente eaptum esse 3), non vero propterea iesum aecusavissent eoram Syneclrio. 3. Occummt etiam quaerendo, num verisimile sit, iesum iam ab initio vitae suae publieae sibi proposuisse novae religionis formam, quam pro antiqua ') Hic vero audire mihi yideor admonitionem: Cave ne huic dicto sublimiorem, quam par est, sensum tribuas; nam templum ayji.Qo7toLijvov itidem esse potest templum adspectabile, nee tarnen manu liumana, sed vi Divina confectum. Verum dubito, an exun bae admonitione conspirent alii loei. Cf. 2 Cor. Y. 1. Col. II. 11. Ilebr. IX. 11, 24. 2) Ad h. 1. p. 497. s) Cf. Ioh. X. 20. Theocratia substituturus esset. More enim ei receptum erat instituta Mosaïea observare 1), quin etiam totidem verbis dicebat consilium sibi non esse kxtxAü xurttXvam. Cf. Mtth. XXVI. 61. Mrc. XIV. 58. Mtth. XXVII. 40. Mrc. XV. 29. 1) Cf. Joh. IV. 21—24. Mtth. V. 20 sqq. XU. 1 sqq. 2) IIl.riQOV*, i. e. explere, ita ut omni desiderio satisfiat, et nihil amplius desit. Cf. Mtth. Hl. 15. Mrc. I. 15. Luc. VII. 1. Ioh. in. 29. VII. 8: XVI. 24. xvn. 13. Eecte annotavit wettius (1. c. p. 49): "Der jüd. und christl. Gottesdienst ist der Substanz nacli Einer, et i.ückil'S (1. c. p. 500): So zerstört er zwar, aber nur indem er bauet. Cf. beuss. Sist. de la Théol. Chr. au siècle Apostolique. T. I. p. 17" sqq. sciierer. De VInspiration, in opere: Revue de Théologie et de Philosophie Chrétienne. Vol. V. pars 3. pag. 159. saepe non premendos essc, nemo est quin sciat '). Atque ita illud sv rpitrh yylpxiq non indicare videtur triduum, sed temporis spatium non definitum, at breve tarnen, ut arguit ipse numerus ternarius, et adiunctum ypspau;, et tota oratio 2). Quamquam autem frustra quaeruntur loei, ubi notio illa formulae sv Tpi(j)v yptspxii tribuenda sit, tarnen non sine omni iure conferri vulgo iubent Hos. "VI. 2: vyixtrsi $[4x5 /ast» Sus ^{/.spxgsv rfj vn&spp Tfj Tplrt/i s%xvx<7Tvioi[ji,s6x, uti et Luc. XIII. 32, 33: iliou sxfia.hXai 'Sxipt.óvix y.x) 'ixtrsig uttots\m (rvjpispov xxi avpiov, xxi rijj TptTifl isXsioupc,xi' TrAijv pt,s ) Mrc. XIV. 58. 2) Act. VII. 48 sq. 2 Quaeri potest etiam, cur Ioh. XX. 9 •) tantummodo ij ypxCpvt memoretur, o Xcyog toü 'Ij',aau non item. Fortasse hoe psyebologice ita est explicandum: iouaknes et petrus sepulcro adstantes nondum recordabantur iesu dictum, sed effata tantum Vatum antiquorum 2); postea iOHAimES, quum Euangelium suum conscribebat, sibi repraesentavit ea, quae ibi senserant. Hoe et accommodatum est verbis: ore ovv ïyspöy, v. 22, et convenit cum natura memoriae, quae non cuncta simul, sed aliud post alia repetere solet, et commendatur eo, quod veri simile est, effata Veteris Testamenti prius discipulis in mentem venisse, quam verbum aliquod iesu, ante tres fere iam annos auditum. Quandoquidem autem disputando in quaestionem de huius loei authentia incidimus, breviter videamus, suadeatne stilus, ut manum alienam hic agnoscamus. Yox èxsTvos saepissime apud iohannem, ut lioc loco, in initio sententiae posita est. Cf. V. 35. VIII. 44. IX. 9. X. 6. XI. 29. XVI. 14. XX 15. Formula xiystv irspi quoque iohawni usitata est, ut apparet I. 22. IX. 17. XI. 13. XIII. 18, 22, 24. Vocabulnm crüpx !) Cf. LÜCKE, ad h. 1. p. 778 sqq. 2) Cf. e. g. Act. II. 24 sqq. itidem passim exstat, quamquam oratio alibi sic comparata est, ut nihil aliud quam cadaver denotet. Coniuncta êyspdijvxt êx vsxpüv in Euangelio iohannis non leguntur, nisi hic et Cap. XXI. 14; se tarnen offert forma Activa êyslpsiv sz vsxpüv, XII. 1, 9, 17. De verbo tthttsvsiv c. Dat. rei cf. V. 47. X. 38. 'H ypxcpj memoratur etiam VIT. 38, 42. X. 35. XIII. 18, alibi; item. o hiyoc; Cap. IV. 37, 39, 41. VI. 60. XII. 48. Attractionis figura in Pronomine relativo cernitur etiam Cap. IV. 5, 14. XV. 20. XVII. 5. Particulae ore oiiv compositae sunt IV. 45. XIII. 12. XIX. 6, 8, 30. Formula ot ftxSyTz) uvroü quam plurimis locis exstat. Vocem vscóg iohanni inusitatam non fuisse, apparet e versibus proxime praecedentibus. Verbum è(Jt,vJi). Hanc autem responsionem non dedit, sed, peeuniae, quae suppetebat, summa cum hominum satiandorum numero comparata, anceps haesit. Quaeri quidem potest, quidni ergo iesus dixerit aliquid, quo tarditatem discipulo exprobraret, vel saltem meliora eum doceret s). Sed respondeo, supervenientem andream fortasse eum interpellavis.se, quin dicto eiusmodi ne opus quidem fuisse videri, quum rei eventus philippo omnia mox explanaturus esset. Casu tantum factum esse puto, ut iesus philippum , non alium discipulum, interrogaret. Itaque calculum adiicere nequeo coniecturae bengelii, eum fortasse rem alimentariam curasse inter discipulos; nee groth aliorumque sententiae, philippi minorem quam ceterorum fuisse fidem. Locus enim, ad quem provocant, Cap. XIV. 8, minus fidei ') Ioh. XI. 22. ') Cf. Mtth. XIV. 31. XVI. 9, 10. quam iudicii exiguitatem cernendam praebet, et id quod philippus ibi rogat, a ceterorum quoque discipulorum mente non alienum fuit *). Alterum versus membrum nulla laborat difficultate j nam iesum antea scivisse, se miraculum patraturum, non est quod miremur 2). Nunc autem oritur quaestio, hicne versua genuinus an spurius sitj pertinet enim ad Pericopen YI. 1—26, quae a schweizero iohanni abiudicatur 3). Hoe vero quonam argumentorum pondere fiat, quum, quoad equidem scio, data opera nondum exploratum sit, huius loei est perpendere. 1. In v. 2 inducitur ingens hominum multitudo (l%Koq 7ro>.óc) iesum sequens, quoniam multas adspexit mirificas sanationes iesu, Hierosolymis et in huius urbis vicinia degentis. lam credibile sane non est, populi turbam una cum iesü longinquum iter Hierosolymis in regionem trans mare Tiberiados suscepisse. Sed haec difficultas plus una ratione solvi posse videtur. Quid enim impedit, quominus multitudinem *) Non ait sed ilci/.fï tjiaZv, et iesus, y. 11, omnibus dicit: TiiOTfitxt ó'rfr tyó) èv 101 ITaz^i j eet. 2) Cf. Ure. V. 36, 39. Ioh. XI. 11, 41, 42. 3) L. c. p. 80 sqq. illam Gileaditidos et Galilaeae incolis Hierosolymis domum redeuntibus constitisse statuamus? Hoe autem si minus placet, aliud est quod respondeam. Iesum equidem Hierosolymis abeuntem non continuo mare Galilaeae traiecisse puto. Orationis cursus sumere sinit, inter ea, quae narrantur Cap. V et VI, alia intervenisse silentio praetermissa. Quod fert etiam formula [/,ctx txïitx , quae apud iohannem , non ut similis /astx toïito , significat, praecedentia, sine aliarum rerum interventu, sequentibus excepta esse >). Praeterea commemoratio Tiberiados, v. 1 et 23, suadet, ut iesum inde profectum mare traiecisse censeamus. Quod v. 2 traditur neque ad miracula Hierosolymis patrata referri necesse est, nee vero probabile, si ad Imperfectum eupuv attendimus 2). Quae quum ita sint, statuere ausim, auctorem iter a iesu Hierosolymis in Galilaeam peractum silentio praeteriisse, ita ut ad verbum X7rijhósv cogitatione adiicien- 1) Cf. III. 22. V. 1, 14. vn.l. XIII. 7. XIX. 38 cum II. 12. XI. 7, 11. XIX. 28. Si ad lioc discrimen attendisset schweizercs, certe non scripsisset (1. c. p. 115), iesum, oratione in Templo Hierosolymitano vix ad finem perducta, subito mare Galilaeum traiicientem dici. 2) Cf. win. Gr. § 41. p. 311 sq. Minus recte schweizerus proyocat ad Cap. IV. 45, ubi Plusquamperfectum tmriuxÓTtq et Aoristus i/roirjaev sententiae favent a me propositae. Cum loco de quo hic agimus conferatur potius Cap. II. 23. dum non videatur o-tto 'lepocoKvpuv '). Sibi ipse non constitit schweizerus infra scribens, iohannem, ubi iesum ex Iudaea in Galilaeam ducat, ea, quae interea facta sint, memorare non solere2). Neque etiam praetervidendum est, iesum pariter, VII. 1, sine ulla itineris facti narratione, in Galilaea prodeuntem induci, si Pericopen VI. 1—26 hinc eiiciamus. Itaque temere contendit \ir Doctus, iohannem, iter iesu in Galilaeam, si ille eo se convertisset, more suo indicaturum fuisse 3). 2. Atqui, schweizerus inquit, num credibile est, eos, qui miraculi illius (VI. 10 sqq.) spectatores fuissent, paulo post rogasse, v. 30: T/ ovv 7roisïg ) Cf. II. 6, 13. III. 1. IV. 9, 22. V. 1. VI. 4. VII. 2. XI. 55. XVIII. 20, 33, 35, 39. XIX. 3, 19, 21, 40, 42. Cap. VII. 1, quae de industria ibi facta est, ut praepararetur id quod auctor tradere vellet, iesum ad festum Tabernaculorum celebrandum in Iudaeam proficisci noluisse. 5. Aliam difficultatera schweizero parit v. 17. Hinc enim, et baud sine causa, efficit, discipulos adventum iesu praestolatos esse. Sed lioc intelligi non posse asseverat, aiens: alterutrum tenendum esse: vel iesum, si se diutius in Orientali maris litore commorari veile declarasset, frustra ab iis exspectatum esse; vel eum, si ibi remanere voluisset, una cum illis profecturum fuisse. At omnis, nisi fallor, difficultas tollitur sumendo, iesum, priusquam montem solus adscenderet, discipulis mandasse, ut ad navem redirent mareque traiicerent; eos vero huic mandato non statim obedivisse, sed, iesu aliquamdiu nequidquam exspectato, sub vesperam demum abivisse ')• 1) Prorsus consentio cum iis, quae schweizerus, 1. c. p. 93, ad vocabula: xal fv&to)q zó nXolov fytvtzo ïtcï rijt; yrjq (vs. 21) notavit; sed applaudere nequeo interpretationi, quam tribuit verbis: &to)Qoiioi> tov 'Irjaovv TtfQLTtuTovvTa £7tl rijg &uXdoöT](; (v. 19), quod memoro tantum ad ostendendum, schweizerum , si probaret auctorem miraculum narrare noluisse, suam ipsius causam esse impugnaturum. Nam sic agens argueret, auctorem huius narrationis Synopticis plane contradixisse, dum alibi e Synopticorum, quam nonnullos quarti Euangelii locos prodere contendit, coloris imitatione arguit, hos locos falsario deberi, non iohanni. 6. Denique schweizerus se nescire monet, quomodo fieri potuerit, ut tot praesto essent navigia, quibus quinque liominum millia (v. 24) traiicerentur >). Sed veri simillimum est, magnam liorum hominum partem, priusquam traiectio initium caperet, sensim paulatimqne iam fuisse dispersam. Praeterea si plurimi eorum Tiberiados fuerunt incolae, hinc missas esse naves, ut domum eos reducerent, non est quod miremur 2). Ubi offensioni schweizero sunt to Ópo?, v. 3, et ttcKuc , v. 2 3), revera nodum quaerit in scirpo. Ceterum non intelligo, quomodo contendere possit, orationem, Pericope YI. 1—26 eiecta, demum recte procedere. Nam sic pro nexu habemus quod non cohaeret: El yxp tTTtirsvsTe Mavtrsü, ènKTTeusTe xv èftor *) Hac in causa quoque sibi magis constitisse oportuerat sciiweizerdm. Ubi agit de formula neQtnaveir iitl rijs &uldooi]q (1. c. p. 92), Synopticorum testimonia audire non vult; scilicet ibi placito eius obstant. Hic vero, ubi id, quod Synoptici tradunt, placito suo consentaneum facere potest, rationem eorum habere non recusat. Scripsit enim (1. c. p. 93): Wenn wii- ihnen auch die von den Synoptikern beigefiigten Weiber und Kinder schenken wollen. 2) Cf. win. Realw. XI. 620 (Tiberias)-. Fischerei und Transportschifffahrt auf dem See Genezareth war ein Ilaupterwerbszweig der Einwohner (joseph. Vit. 12). 3) L. c. p. 81. nep) yxp ipov sksïvog èypx-pev. Ei 2e ia~iq sksIvov yptxpi- (4x17iv ou tthttsusts, 5tw? toli £f60ï$ pj/axitl 7rljt£6f rijv fipiïtriv ryv KToXXvpévyv eet. (V. 46, 47. VII. 27). Quidni Vir Doctus liinc eiicit potius v. 1—29? Multo aptius saltem Cap. VI. 30 quam VI. 27 sequitur V. 47. Frustra quoque schweizerus ad orationis colorem considerandum excitat. Primum offenditur eo, quod vocabulum ev, v. 9, pro ti positum est, sed tischep(dorfius auetoritate Codicum B, D, L, aliorum, illud recte ex oratione expulit'). Quae notavit ad verba: '£lg Ss o\pix èyévero (v. 16) et Kxï cxctIx yfSyi syeyivei (v. 17), haud scio an talia non sint, ut refelli mereantur. Vocabulum xxi (v. 17, 19, 21) quod attinet, hoe mibi quidem nullam ereat difficultatem, eo minus quod bac etiam in Pericope saepissime sententiae copulantur per Particulam oiïv, ipsi iohaiïni usitatissimam 2). Ter autem, vs. 17, auctor Particula xxi usus esse videtur, ut continuam rerum narratarum progressionem tamquam ante oculos collocaret. Vocabula xirx'è, Xeyópievx, quippe quae alibi in quarto Euangelio ') Cf. win. Gr. (Nachtrage), p. 707. 5) Cf. v. 5, 10, 13, 14, 15, 19, 21, 24. frustra quaeruntur, sunt: dvïj/.óe (v. 3), Tsipcc^siv (v. 6), (v. 7), 7rixi'Sxpiov (v. 9), tzptêpós (v. 10), Si&coxs (v. 11), tVSKXVIvQYllTZV, Tïepilcr^vlX1 (v. 26)2). Haud multum vero illa valent in disputatione, utrum locus genuinus an spurius sit. I'aulo plus inde cogi posset, si non tantum hïc legerentur, sed etiam in aliis illis Pericopis, quas sciiweizerus a iohanne profectas esse negat. Si quis miretur, illa cc7roi(~ Xsyi[asvk liic tam numerosa esse, secum reputet velim, ipsum huius loei argumentum vocabula sibi postulare alibi inusitata. Si fortasse quis provocat ad verba oipapiov, (v. 9), iptfixtvstv, ttXoIov (v. 17), irhoitkpiov (v, 22, 23, 24), quae nusquam in quarto Euangelio nisi hie et Cap. XXI leguntur, equidem ea leviora esse arbitror, quam ut fraudis suspicionem moveant3). Cetera quae v. 1-—26 exstant, ad unurn omnia, aliis * 1) Derivata tamen £>??• Collatis Cap. XV. 27 et XVI. 4, statuere licet, eam non indicare tempus, quo iesus munus Doctoris obire, sed quo quisque iesum, discipuli nomine i), sequi coepit 2). lam si et hoe tenemus, et simul animadvertimus non legi iritrTivtrovTt?, in Futuro, sed tuttsvovts?, in Praesenti, et comparamus quoque Cap. I. 48. II. 24, 25, non est quod in priore huius loei parte liaereatnus. Gravius vero negotium facessit commemoratio proditoris 3). Nam si iesus ab eo tempore inde, quo iudam in eonsuetudinem suam J) Latiore nempe sensu, ut Luc. VI. 13, 17. Mtth. VIII. 21. Ioh. IV. 1, 2. XVIII. 17, 19, 25. J) Cf. meter et i-ücke ad li. I. r) Cf. strauss. Leben .Tetu. Ed. 4. II. 367 sqq. Lücke, 1. c. T. II. p. 182 sqq. IXli.mann. Sündlos. Ed. 5. p. 139 sqq. 3 et familiaritatem receperat, praescivit illum fore hominem a quo prodereturl), iure meritoque quaeritur, quomodo eum in discipulorum numero retinere potuerit. Responderi nequit, iesum viri emendandi spem habuisse, nam hanc spem omnino excludit scientia illa. Praetcrea, si ab initio inde scivit iesus, quis ipsum esset proditurus, nonne cognitum ei erat etiam capitale iudae vitium , avaritia? Et tarnen luc ipse est, cui communis aerarii curam demandaverit2). Quid ergo hinc sequitur ? Iesüm sibi et iudae nocuisse, eo tuin in societate sua, tum in rei pecuniariae administratione retinendo, et per tres fere annos simulasse erga eum amicitiam 3). Notae sunt hae difficultates, quibus Euangelistae, ab antiquo pressa est, explicatio, sed nondum solutae sunt, nee facile, 1) Bene notandum est, iohankem non scripsisse livit; dalv /j-tj marivovTfi; «ai ris mugadóioiav uvróv, sed alteri Articulum ol, alteri <5 interposuisse, qno de dicendi genere cf. kleit. Vindiciae Articuli, eet. T. I. Pars I. p. 240 sqq. vigeres. Du Idiotismis Hermatmi, p. 342 sq. fbitzsche ad Rom. VIII. 33. Cl. v. hengel ad Phil. II. 13. 2) Cf. XII. 6. XIII. 29. 3) Kempe ex historia non apparet, iedam aliqua in re ceteris discipulis fuisse postpositum. Cf. Mith. XIX. 28. Quod yero contendit t, oosterzee (Leven van ■Tesus. II. 246), eesem eum liaud secus quam ceteros ad roitq dtdo^frovc; sed tune temporis iesus in iudae animo semina vidit, ex quibus proditionis facinus postea ortum est. Yerumtamen eum ipsam proditionem iam praescivisse, hine nullo modo effici potest. Expressa proditoris designatio se demum sub finem vitae iesu offert !). Rem mild sic propono: iesus , iudam sibi eligens discipulum, proditorem futurum in eo non vidit 2); deinde animadvertit in eius indole quae improbanda erant, et sensim quidem sensimque plura, sed sperabat semper se familiari consuetudine, voce, exemplo hominem emendaturum 3). Frustra. Iudas 1) Cf. Mtth. XXVI. 21. Mrc. XIV. 18. Luc. XXII. 21. Ioh. XIII. 10. 21. 2) Seeundum lückium (1. c. T. II. p. 502) iesus serius demum iudam furem etiam (Cap. XII. 6) expertus est, quod mihi non est credibile. Ad ultimum usque tempus, quod in iesu discipulorumque societate degebat, retinuit ille quidem rei pecuniariae curam (Ioh. XIII. 29), sed fortasse hoe inde explieari potest, quod iesus intellexit se, hac cura ipsi adimenda, palam eum dedeeoraturum adeoque e ceterorum diseipulorum collegio expulsurum. Fieri potest, ut iesus eum clam submonuerit et dehortatus sit ab avaritia, et tarnen ei, ob causam memoratam, ad finem usque munus quo fungeretur reliquerit. s) Das Böse ist, als ein seinem Wesen nach 'Willkiirliches, Ineonsequentes und 'Widersmniges, in seine Entwiekelung unberechenbar. üllmann. 1. c. p. 143. Of. 8CHWEIZER, 1. c. p. 169. paulatim eo procedebat malitiae ^ ut iesus de eo emendando desperare inciperct, quin etiam postremum praeviderct, se ab illo inimicis suis traditum iri. Re sic explicata, quacstio quomodo iesus iudam in discipulorum numero retinere potuerit, ita tandem soluta est, ut luculenter splendeat iesu erga hominem abiectum caritas, et niliii eius sapientiae derogetur. Ioh. VI. 71. EAf/f §£ rov lovcSxv 'S.lf/.uvog 'lay-xpi^rou' ovTog yocp 'e^shhe irxpctèïSévxi txvriv, sït; av in tüv ^cc'Sskx. Q,uae ad v. 64 notavi pauca tantum mihi hoe de loco relinquunt dicenda. Omni dubio maius est, iohannem eo, quod enuntiatione vpwv elg ~Six(ooKég iativ expressum est, ad iudam referendo, mentem iesu bene proposuisse. Quod sensum verborum ovrog yxp noipotèiïóvxi aÜTÓv attinet, assentiri nequeo hetero interpretanti: versabat consilium proditionis i), quippe quod nee testatur bistoria »), nec convenit cum loquendi usu, ubi apud iohannem legimus (jA'aAsiv 3). Satis fidenter Graeca vertendo reddo: hic vj Er ging damit um, ihn auszulie/ern. 2) Cf. XIII. 2, 27 et lücice, de wette ad h. I. sciiweizek 1. c. p. 170 sqq. 5) Dissentio igitur ab eo, quod i.ückius notavit de Cap. VI. 15. VII. 35. L. c. T. II. p. 181. enim eum proditurus erat '). Ceterum mea quidem sententia, ut ex supra dictis perspicue apparet, iesus iudam non propterea vocavit $ix(3ohov, quod in eo iam videbat futurum proditorem, sed quod ipsum non latebant mala semina in animo eius abscondita. Iohanwes vero alterum ab altero minus distinxisse videtur. Verba autem ff? av èx rav 'huSex.tx. praecedentibus eo consilio adiecta puto, ut facinoris gravitas lectoribus clare ante oculos foret. Videlicet iesum proditurus erat homo, qui ad duodecim diseipulos pertinebat, quos ille prae aliis in familiaritatem suam et amicitiam receperat J). Eodem modo Cap. XII. 4. 2) Cf. Mtth. XXVI. 14, 47. Mrc.X IV. 10, 20, 43. Luc. XXII. 47. Ubi thomas, Cap. XX. 24, dicitur flq lx ca>v dade*«, significare videtur auctor, thomam , quamvis ad duodecim diseipulos pertineret, tarnen non affuisse in conclavi, in quo discipuli iesu , v. 19, coll. Luc. XXIV. 33, congregati essent. Vid. etiam bkednissbn tkoost 1. c. p. 4. Not. 1. Ioh. VIL 39. TOÜTO §£ £IT£ 7T£p) TOÏl TTVeil/tUTO?, ou 'é^s^Xov veiv 01 7riGTivovTS<; sis uutóv ov7ru yotp yjv 7rveüptoc, oti 'ijja-fly? oóssttu £so%xi. Consideremus, interpretationis Euangelistae nondurn habita ratione, ipsa iesü verba v. 38: 'O sr/ittsvuv eli iftê, xxêèi? eïirsv jj ypx(pvj, irorx/to) èx rijf Koihioti; uvToü ptvtjovtriv v'Sxrot; c^uvrog. Sensus eorum esse videtur: Qui revera mecum per fidem coniunctus sit, ex eius tamquam visceribus continuo emanabunt flumina v'Saros %üvto<;: non tantum vlcop in eo erit, sed copiosissima £! 5 xt o q affiuentia, quae et ipsum hominem salutifera sua vi perfundat, et aliorum corda per meet '). Quaestio igitur est, quid in N. T. formula üdwp 'Cüv indicare soleat. Cernitur 1) Nimirum vocabulum Trorafioi non solum aconnexis i;vzo<; separatum, sed etiam toti Apodosi praeposiïum est, ut praecipuam orationis vim in eo cerni pateret. in ea imago %uijg ouuviov '), non vero 7rvev[tarot; oiylou, quod in N. T. passim comparari cum igne recte monuit lückiusj provocans ad Act. II. 2). Olshausesius quidem ex Act. X. 45 et Tit. III. 6 probare conatur, iiis in libris aquarn etiam Spiritus Sancti esse imaginem 3); equidem vero putaverim, duobus illis locis non aquarn obversatam esse menti auctorum, sed oleum 4). Nihilominus recte, ut opinor, se liabet Iohankis annotatio: toïito elne 7rep} tov 7tv£Ó/x,xto<; , quorum verborum vim procul dubio nimis quam par est restringunt, qui sic ea accipiunt, ac si iohaitkes putasset ro vSap ro %üv revera significare ro ') Apoc. VII. 17. XXI. 6. XXII. 1, 17. Ioh. IV. 10, 14. Ad hunc locum euthymius notavit: 'Ava/ilvïorro; dq ataiymv, tha to fcwijv ulóiviov. !) Vid. etiam Act. XVIII. 25. Rom. XII. 11. 1 Tltess. V. 19. 3) Bibl. Comm. über sammtl. Schr. des 2V. T. T. II. p. 203. Maiori inre fortasse adducitur formula èr Ttviviiaxi, ayioi. Cf. bütgers v. D. loeff. Waarheid, in Liefde 1841. Pars II. p. 285. Notandum tarnen est, nusquam diserte memorari vdtop tov rtvfv/iaro;, dum saepius legimus i'rfwp rij; £o>fs. 4) Cf. Act. X. 38. 1 Ioh. II. 20, 27. 2 Cor. I. 21, 22. Etiam in V. T. hoe exstat, ut les. LXI 1. et fortasse Ioè'l III. 1 sqq., ubi significatur, per effusionem Spiritus hominem fieri N'3J, Hin, quapropter hic oleum inaugurationis potius intelligendum videtur quam aqua. Cf. 1 Reg. XIX. 16. Hoe tamen asseverare non ausim, quum, nisi fallor, de oleo efiundendo non usurpetur verbum ^]£W, quod in loco ioëns allato legitur, sed pï' siye PSJ. 7rvciifiix i). 'H xldvtot; et ro oiyiov irvsïipx inter se conveniunt, ut effectus et causa, unde sequitur, eum, qui illud enuntiet, hoe quoque spectare posse 2). lam transeamus ad cetera quae orationi adiecit Euangelista: OyVw yocp >jv irvev^ot,, oti 'I^crcD? ovléTru è'êo^aiiyó^. Ita quidem iohannes, ut etiam non fugit erasmum 3), negare non videtur, fuisse Spiritum (obiective), sed Spiritum iam hominibus datum esse 4). Ex verbis tarnen illis ou7ru yeep eet., uti ex praecedenti ïpshXov, satis apparet, eum ob oculos habuisse certum aliquem eventum, qui christi, postquam Deus ei gloriam bene meritam impertivisset 5), sectatoribus esset destinatus. Qualis autem bic eventus fuisse censendus est, nisi effusio donorum Spiritus Divini in festo Pentecostes ? Quaestio igitur est, spectaveritne illud iesus, quum diceret noTXfto) eet. Legimus ]) Sic lückjts 1. c. T. H. p. 231: Unter dem ildoip f <5v versteht er nicht die itïot>m,>c, sondern das 'frtvu'i ayiov. 2) Cf. meyer ad h. 1. 3) In Bibl. Crit. ad li. 1. 4) Cf. Act. XIX. 2. In Cod. B legitur ovaat yap rv mvtvpu ófóufiivov, cuius simile habent etiam Peschito aliaeque Versiones. Quamquam autem illud ótdoiiivov sine dubio glossa habenda est, rectum tarnen sensum praebet. Ecthymius: ovtcid i)v rïedofiérov -coïi; fia&qrati; air of. Cf. Cl. v. hengel. De betrekking van het gevoel, eet. p. 68, 69. 5) Cf. XII. 16. v. 37: 'Eav ri? Stfip, ip%é<7Óu 7rpos ê/is x«) ttivstu, i. e. missa Allegoria : Si quis excelsioris animi desideriis sutisfactum velit, fide me amplectatur '), et vitae aeternae fiet particeps. Nos sane si iesum ita dicentem audiremus, mentem eius plane intelligere potuissemus, etiamsi niliildum de effusione donorum Spiritus Divini in festo Pentecostes notum nobis esset. Q,uid, quod si illa nunquam evenisset, verba iesü omnem suam vim retinerent? Nee, v. 38, verba: 'O mvrsuav eet. eo referri posse, aretissimus doeet nexus, quo hic versus cum praeeedenti eoniunetus est, ut iam elucet e supra disputatis. Res ipsa loquitur, Spiritus Saneti actionem elare pleneque demum prodire potuisse post iesu abitum bae ex vita. Quamdiu enim cum discipulis versabatur, humilia terrestriaque spirabant, et Magistri praesentia freti ac securi cohibebantur, quominus ipsi sibi constantes animo ad altiora tenderent. Ideo iesus tov nxpuxhvitov, i. e. alterum adiutorem, ad illos venturum negavit, nisi ipse prius abiisset 2). Sed hinc eolligere non licet, omnem Spiritus Divini actionem restringendam esse ad tem- ') Cf. Cl. scholten. De Leer der Herv. Kerk. Ed. 2. T. II. p. 24. 2) Cf. XVI. 7. pus, quod abitum iesu exceperit; imo vero ne hoe faciamus, ipsa iesu verba obstare videntur. Ceterum haec ita comparata non gunt, ut iohanni affingamus opinioneni, se annotatione sua genuinum verborum iesu reddere sensum; sed annotatio illa hoe modo explicanda videtur: Sic de re praesenti iesus verbis tisus est, lurgam donorum Spiritus Sancti effusionem adumbrantibus i). l) Recte LücKius 1. c. T. II. p. 231, 233 : iohaknes deutct den Ausspruch nicht nacli dem ersten Eindrucke und Verstandnisse im Augenblicke des Horens, sondern wie er ilin im Act des Schreibens auffasste. — Er gab ihnen (den Worten Jesu) eiue epexegetisch richtige, exegetisch aber ungenane Deutung. Ioh. XI. 13. Eipyxii Sf ó lyrrovs 7rep) tov óxvdrou xiiroü' ixiïvoi 'Se e^o^av oti vept rijs xoiftytrsus toü u7rvou hsysi. Pertmet hic versus ad Pericopen, quae multum ab antiquo Interpretibus creavit molestiae, neque ipse omnis expers est difficultatis. Iesum, v. 11, imagine a somno petita, lazari mortem spectasse, vel e solo v. 14 perspicuum est. lam quaestio oritur, quomodo tandem fieri potuerit, ut hoe non eaperent discipuli i). Uti verbum 33$ in Y. T. 2), ita xaifiZcröxi in N. T. ») haud raro mortem signifieat, secundum loquendi usum tam Iudaeis, quam aliis gentibus fa- ]j Cf. STRAUSS 1. c. n. 147. 2) Cf. I)eut. XXXI. 16. 2 Sam. VII. 12. 1 Reg. II. 10. XI. 43. XIV • 20. XV. 8. lob. III. 13. les. XIV. 18. Omnibns his locis Interpretps Graeci habent s. oi/ic.a f/ta. Vid. etiara drusius in Bibl. Crit. ad h. 1. 3J Cf. Mtth. XXVII. 62. Act. VII. 60. XIII. 36. 1 Cor- VU. 39. XI. 30. XV. 6, 18 20, 51. 1 Thess. IV. 13, 14, 15. 2 I'etr. III. 4. Cl. v. hengel in Commentario ad i Cor. XV. miliarem !). Ipse iesus, saltem coram petro, iohanne et iacobo, mortuam iaïri filiam dormire dixit 2). Ad propositam vero quaestionem primum respondeo, sae- pissime discipulos Magistri sui verba non intellexisse 3); • ^ . deinde causam in aperto esse, quare nunc minus asse- cuti sint, quid iesus sibi vellet. Nimirum quum, aecepto morbi nuntio, biduum etiam in loco mane- ret ubi versabatur, facile in opinione esse poterant, baud ita gravi morbo lazarum laborare. Huc sine dubio fecit etiam dictum iesu, v. 4: A'jtv; y xtróévei» ovx. £tti 7rpbg óavxrov, i. e. secundum vulgarem lo- quendi usum: Non est morbus eiusmodi, ut necessario secum ferat mortem 4). Consuetum hunc sensum eos iesu verbis tribuisse neeesse est; ipse vero quid volue- rit iesus, perspicue docent circumiecta. Qui lazari mortem ei nuntiabat, non substitit, ut vel me tacente 1) Cf. Hom. II. XVI. 682. Lessing. Wie die Alten den Tod gebildet. (Sammtl. Schriften, herausgegeben yon lachmaxx. B. YIII. S. 210 ff.) 2) Mtth. XX. 24. Ure. V. 37, 39. Luc. VIII. 51. 52. De v(;ibo y.altf v d tut cf. Eph. V. 14. Sic in V. T. , e. g. lob. III. 13. Ier. LI. 39. — Ibi Interpres Alexandrinus habet vjivavv. 5) Cf. Mtth. XVI. 6, 7. Ure. IX. 10, 32. Luc. IX. 45. Ioh. IV. 32, 33. XTTT- 6—10, 28, 29. XVI. 18. XXI. 19, 20. *) Graeci eo sensu diennt róüt.u a &ardty.:< or. Vid. plat. Rep. III. 406 b. Cf. 2 Eeg.XX. 1 (LXX), ubi legimus: (Iq Oaraxor. Vid. etiam Imc. XIX. 42. 2 Cor. I. 20. 1 Tim. IV. 7. 1 Ioh. V. 16. manifestum est, in Mo: Kupis, 1h h Cp,Xal? cicóevéi (v. 3) , sed aegrotantis conditionem sine dubio uberius descripsit morbique notas exhibuit. Hinc igitur efficere potuit iesüs, amici obitum iamiam instare, et quam probe paulo post ipsam mortem secutam esse sciverit, declarant eius verba, v. 14: Act&pog diréóxve '). Itaque necesse est, eum dicto, v. 4: Aurtf xaUvsix ouk &ti irpog ÖÜvxtov eet. aliud significasse, quam diseipuli intelligerent. Et hic quidem sensus verbis eius tribuendus videtur 2): Hic morbus in mortem. non desinet, sed inserviet ad Filium Dei, intercedente vi Divina, illustrandum 3). Iesum tune iam scivisse, se mortuum in vitam revocaturum esse, nil habet absurdi «). ') Alterum nuntium post alterum advenisse, qui iesum de morte lazari certiorem faceret, credibile non est. Nam tale quid, quod totam narrationis veluti faciem mutasset, iohannes silentio praetermittere non potuit. 2) Cf. de wette et meter ad h. ]. 3) Cf. v. 40. ") Cf. Mrc. V 36, 39. Ioh. VI. 6. Opinatur v. oosterzee (1. c. T. II. p. 753), duce ebrabdo, discipulos putasse, iesüm absentem, enuntiandis illis: Avvn -ij ao04rtla eet. iam sanavisse aegrotantem (Fernheilung, cf. IV. 47 sqq.) • sed docet v. 12, eos post biduum etiam credidisse, lazaro opus esse sanatione. IOH. XII. 33. Tovto §£ eAeys ][AXtvuv ■xolu óxvxtc-} ïj/ieXXev xko- öv/jttkslv. Spectat haec Euangelistae annotatio iesu verba, v. 32: Kxyu sxv v-jjuqü ê% rij? yij?, 7Txvrx? sxxugw 7-po? êpxiiTÓv '), quibus igitur verbis indicatum putavit mortis genus, quo iesus exstinctus esset. llevera hanc iohannis mentem fuisse, quum scriberet illa: ); nunc vero, quum iure Roraano adstricti essent, iesu imminebat supplicium crucis 2). Crucis enim poeua Romani imprimis afficere solebant servos hominesque seditiosos 3). Iohatïnes autem, opinatus iesum lioc mortis genus subobscure iam significasse verbo ü\puêïjvxi, addidit haec : fax b xoyog tov 'lyvoü Trhypuöy, ov sjtts !(r£txt ffcu '), i. e. expelletur Satanas e regno suo. lam quae his, v. 32, a iesu adiecta sunt: Kxyw sxv Cnpaóiï in tv\i; yvn, ttxvtkg 2) kkxvou Trpo? èfitxvTÓv, non inserviunt ad excludendam mortem eius, quippe in qua finis esset dominationis mali lioc in mundo simulque initium splendoris regni Divini; sed dummodo sumamus mortem puhlice testatam, quid tandem est, quod sigillatim in eensum veniat supplicium crucis? Oratio igitur contexta non postulat, ut verba iesu ad quidem t VTtdytiv, , qualicunque tandem modo discessio fit. Cf. Cl. scholteu L e. p. 136 sqq. l) Cf. Cap. VI. 37. IX. 34, 35. XV. 6 3) Non tantum Iudaeos significare videtur, sed liomines etiain ex gentibus exteris ortos. Cf. v. 20 sqq. XI. 52. erasmus : Non modo Iudaeos, verum etiam Graecos ac Barbaros. Grotius.- Intellige non Iudaeos tantum, sed et alienigenas. CxjUHCS : Intellige non Iudaeos sohtm, sed omne hominum genus. huius mortis poenam referantur. Praeterea reete milii lückius Antithesin quamdam tribuisse videtur verbis êx^óijvxi et u\puóijvxi. Atqui quum illud lapsum Satanae denotet, nonne hoe indicetur oportet christum ad gloriam eveetum iri, ut ei cogitando addendum sit Tij tSsljip tov Qsou 1) ? Porro connexum sk rijg yij$ minus favet iia, qui crucem intelligunt J). Illud enim ita comparatum est, ut apprime conveniat eum formulis uwxyw irpo? tov nxrépx, 2o%x quare crucis supplicium vix aut ne vix quidem lectori in mentem veniret y nisi adiecta esset annotatio v. 33 Demque illud 7txvtxi; shxvtru Trpog ipixvróv non est actio propria christi cruci affixi, sed christi gloriam coelestem adepti, triumphantis, regnantis. — At vel sic tarnen, inquiunt, verbum v\puó!jvxi corpus ad crucem elevatum significare potest. ^Mam quum diceret iesus sxv vipuSü, non sibi voluit: dum ex cruce pendebo, sed: ') Cf. Act. n. 33. V. 31. 2) Cf. 1YEESKK 1. C. p. 150. 5) Cf. de wette ad h. 1. 4) 01eum et operam perdere mihi yidentur, qui discrimen htc Urgent Particularum ix et areó. Nam iesus verosimiliter usus est Aramaea |D (Peschito ^0), cui utraque Graeca respondet. Cf. Gen. XII. 1 et Exod. XV. 22 coll. LXX. 4* postquam cruci affixus fuero '). At quisque, nisi fallor, videbit, multo melius iu sequentia ttxvtx? i'/.y.utu ■xpog èf&xuTÓv quadrare interpretationem: quurn in coelos sublatus ero. Hac enim interpretatione iesus inducitur id enuntians, quod dissentientes orationi cogitando adiici iubent. Deinde vehementer dubito, num horum virorum explicationem loquendi usus tueatur. Nimirum ubi in Protasi exstat coniunctio èxv cum Coniunctivo Aoristi, et in Apodosi sequitur Futurum, actiones per Coniunctivum et per Futurum propositae, si ad unum idemque Subieetum referendae sunt, ita cohaerent, ut alteram altera continuo excipiat 2). Quibus omnibus consideratis, prorsus assentior Cl. scholtenio monenti: // Si quaeritur quid verba iesu dicant, sensus iis bic inest: quum, terra relicta, apnd Patrem fruar gloria coelesti, omnes ad me traham" 3). Iesum autem hoe enuntiare non potuisse, nisi mors, quae ad Patrem ipsum duceret, ei ante oculos ob- 1) Cf. WEBKKK 1. c. p. 146: «De Heer verklaart hier immers wat hij, als de zal hebben plaats gegrepen, doen zal." 2) Cf. Mtth. V. 13. IX. 21. Ure. III. 25. Ioh. VI. 51. VIII. 55. X. 9. XI. 40. XIV. 3. XVI. 7. Hom. VII. 3. 1 Cor. VIII. 10. 2 Cor. X. 8. XII. 6. XIII. 2. 1 Ioh. V. 16. 3 Ioh. 10. 5) L. c. p. 136. versaretur, res quidem ipsa loquitur, sed illud in censum non venit, ubi quaestio est, quid verba illa significent '). Quod vero Euangelistam attinet, hic allegoiica, quam amat, usus ratione, altiorem iis tribuit sensum 2). Imprimis hic animadvertendum est ad usum verbi i[M ol-ko tov Ixvovs »). *) Cf. oppian. Cyn. I. 454. stkes. De Jnsomn. Joh. XLII. 11. "Hiiïn yccp tov 7rxpx^iSói/tx xvtov üix tovto elft tv, oti 0v%) ir&vtss xxoxpdl êXti«,<;') praetermissa, pertineret. Deinde iohamnes, ineipiens a verbis "voe, TT^paó^j ö hiyoq ov Utte , significasse videtur, iesum f'ecisse, ut dictum suum ab omni parte ratum fieret. Opportune iam calvinus monuit: Christus illis ad tempus parcens aeternae eorum saluti consuluit. Quod thomas et petrus dixisse feruntur (Cap. XI. 16. XVIII. 37.), se ad mortem cum Magistro subeundam paratos esse, haud minus in ceterorum animos quadrat; sed iure quaeritur, num illi homines pares iam et idonei fuerint ad constantiam suam mediis in periculis probandam atque id praestandum, quod verbis essent polliciti. Quis hoe crediderit memoriam repetens petri , coram ancilla trepidantis et iterum iterumque se iesum novisse negantis ? Adspectabili iesu ') L. c. p. 459: Nachdem hierauf der Verfasser einen früher richtiger auf die geistige Bewahrung seiner Schüler bezogenen Ausspruch Jesu, das er keinen der ihm von Gott Anvertrauten verloren habe, sehr unpassend in der Sorgfallt erfüllt gefunden, welche Jesus angewendet habe dass seine Jünger nicht mit ihm verhaftet würden, u. s. w. praesentia freti facere nondum poterant, quod postea demum, quum ille abiisset, et Paracletus eius loco venissetj facere didicerunt. Itaque revera metuendum erat, ne vinculis onerati et cum iesu abducti, a fide desciscerent, quod uti nobis perspicuum est, sic multo magis iohanni Euangelistae ante oculos fuisse, res ipsa loquitur. Quapropter nulla causa est., cur, cum schweizero '), hunc locum, tamquam ioharwe indignum, alienae manui tribuamus. ') L. c. p. 63: Neben die Jicht Johannaischen, geistvollen »'»■« mXriQw&ij, z. b. xiii. 18. xviii. 32, gestellt, yerrath sich xviii. 9 als eine Combination niedrigern Geistes. Cf. p. 174: Hier folgt nnn die warscheinlich unjohannaische Einsclialtung, v. 9. IoH. XXI. 19a. Toïiro §£ fJjrf trviiAOclvuv ttoim Qolv&tu "So^acei rov Qeóv. Quum iesus in litore maris Tiberiados cum quibusdam e discipulis suis prandisset, petro proposuit quaestionem: Xtftwv 'lava, (vel ut habet tischendorfius 'luxvvou) a.ya.%q.$ fis %\tov tovtuv i)j demta comparatione mox eam repetiit, tertio utrique haud dissimilem (pi'/.slg ps adiecit. Bis petrus respondit: N«< Kupis, av cT§i>i? oti (piï.ü erf; tum asseveratione usus dixit: Kvpis, Tspos et otxv Sf mpxtrij??, — i&vvvss asxvróv ct «AAos as &aci, — nepten oltsis oirov WsXss et oiasi C7T0V ou ósXeig. Denique interpretationi illi minus favet verbum Activum sxtsviïs. ~ Multo probabilior est sententia meyeri, iesu verba sic explicantis: porriges manus tuas (quae vinculis onerentur), et alius (in cuius eris potestate) cinget te (catenis vel vinculis) 2) et eo te ducet, quo non optaveris (in locum supplicii). Equidem tarnen postrema ad carcerem referre malo, quam ad locum supplicii. Nee valde me perturbat lüCkii contradictio, probari non posse notionem, quam meyerds formulae i'mw txs ZeTpxs tribuat, nisi huc convertere velis illiul Latinorum: manus dare. Provocare possem ad Hebraeum , e. g. Ier L 15. 2 Chron. XXX. 8. Thren. V. 6, sed dubito an opus sit. Verba nempe sktsivsiv txs %s7pxs significant extendere, porrigere manus. Hoe autem quo- ') Baficnaan eo procedit, ut scribat: Die Kreuzigung, das Aus- wiii s'ee; f tr4 j-voran'wea sie - ;st=™4;n ' sie den JSTachdruck. L. c. p. 299. -Jïf ,7d° fÜDi°ELIÜS' 1ni ta™» nequidquam proyocat ad A1' 11' unde suae sententiae praesidium petat. modo accipiendum sit, oratio contexta ostendere debet. Aiunt quidem, verbis illis contineri formnlam de iis, qui cruci affigerentur, ysurpari solitam, sed vereor, ne levior sit haec asseveratio. Ex loco saltem, quem attulit iückius i), hoe eflici nequaquam potest; nam ibi non legitur êxTelvxg rag %ëipa? crcu, sed èkteivxe o-exvróv; neque wetstekius, ab eo laudatus, habet quod maioris ponderis est. lam bis omnibus consideratis existimo, iesum verbis illis praedixisse petro vincula et carceres, qnemadmodum ' generatim omnibus discipulis dixerat: E; sfte s^iu^ixv, kki ht&&vtao uiróq. — Tb yuQ ixTtveZq taq yjZQuq aal aXXoq oe £wott> ovdèv ïcfQOV ij T1JV trcl TOV OTCtVQOV tXTaOW Xtti T« Ötjlou. Obiter moneo, theophylactum recte accepisse verbum crjfxaivfiv reddendo eo ctlviTT€Tui. Cff. quae disputavi ad Cap. XII. 3o, p. 53 sq. quenda non vidctur, nempe de liuius loei authentia. Wettius hunc versum post petri mortem scriptum arbitratur '). Lubenter conccdo, sed inde non sequitur, iohannem eius auetorem non esse, quippe qui novissimus omnium Euangelium sunm cónseripserit 2). Praeterea a veri simili non abhorret, aliquanto postea demum in lucem prodiisse Appendieem, quam Cap. XXI continet s). Haud maiorem diffieultatem pariunt verba iofasi tov Qsov. Pntat quidem lückius formulam eeelesiasticam recentioris aetatis in iis eerni, quae idem signifieet atque martyrium subire. Verum subdubito, num lioc recte statuatur. Ex locis saltem, qnos afferre solent «s), nequaquam illud elueet. ') Einl. in d. N. T. Ed. V. p. 220. Cf. euseb. H. E.m. 24, ubi legimus: 'IIdn M MdQX0V xai Aovxa rwr xar atrovq rvayytllmv t^v ïxdoatr nrtTro^pévoiv, 'Imdvvyv vaal, TOV ndvxa XQóvov dyndtfm XeXmUvov xV9iyitan, t(7os xul lTti Tr'" UO-eZv. Hieron. Catal. script, eccl. Cap. 9: IOHANNES Apostolus novissimus omnium seripsit euangelium. Vid. etiam IREÏi' Baer' m' l- e™eb. II. E. V. 8. epiphan. Haer. 51, 19. METER. 1. c. p. 17. LÜCKE. 1. c. T. I. p. 162. 167. KIERMEYER. ' Over de Johanncïsche Schriften. p. 292 sqq. 3) Cf. meter. 1. c. p. 287 sq. 4) L. c. T. II. p. 818: Der Ausdruck & ara cm ). Sed etiamsi ratiocinationem illam admittam, quidni statui possit, iam aetate iohakkis formulam hanc invaluisse 2) ? Quidni id, quod affert baümgarteet-crusius , eam e recentiori Graecismo fortasse in hunc locum irrepsisse, invertere liceat et sumere, eam ex hoe loco in scripta ecclesiastica translatam esse? Utique dubitandum non est, quin verbum Sofjx&iv k. 1. idem plane significet atque e. g. Cap. XII. 28. XVII. 1, 4. i. e. illustrabit Dewn. Ceterum interpretatio, qualem versu 19 legimus, plane congruit cum aliis huius Euangelii loeis, quos supra tractavimus. Itaque vs. 19 talis ipse non est, ut iure suo manus alienae moveat suspicionem. Vel sic tarnen nihil lucramur, si verum est, quod multi, praeeunte grotio , contendunt, totum Cap. XXI. profectum esse a falsario 3). Primum boe constat, argumenta, quae dicuntur, 1) Itaque argumentum illud potius valerct contra Cap. VII. 39. XII. 16, 23, 28. XVII. 1. 2) Wettius, quamqtiam cum lückio consentire malebat, scripsit tarnen 1. c. p. 300: óoS,cxöfv tov ■O'fóv lcann Johann. sein. 3) Scriptores ab alterutra parte stantes recensent wettius (EinL p. 220 sq.), schottüs (Isagogc Historico-Crit. in libros N. T. sacros. p. 164), ceednerus (Einl. in das N. T. T. X. p. 234). Addatur keddikgius. Disputatio de Authentia capitis ultimi Euangelii IoJianms. externa ad unum omnia testificari authentiam huius Capitis i). Videndum igitur est, an interna sint eiusm°di , ut externorum vim infringere valeant Quod stilum attinet, concedo, nonnulla hic se offerre, quae a consueta iohannis scriptione magis minusve recedant. Huc referunt verba è~) Tijg 6x\xiTÜv mvtov ïuff. Ipse, inquiunt, praesens affuit, nee credibile est, eum aut nescivisse, aut oblitum esse utriusque condiscipuli nomen '). Sed ut Viros Doctos suis ipsorum verbis redarguam, fidentur rogo, an credibile sit, falsarium scribendo: xou ccWoi êx rüv ftxóviTiïu xvtoü Suo , fraudem suam proditurum fuisse. Imo vero Euangelii auctor ita scripsisse videtur, ut a quinque discipulis illis interioris admissionis, duos homines, minus arcte cum iesu coniunctos, distingueret 2). 3. Mirantur hic non, uti Cap. VI. 11, memo- rari gratias a curisto actas 3). Sed hoe tantum mi- ✓ rari possunt, qui animadvertere negligunt, ibi exstare descriptionem coenae, hic vero prandium verbo duntaxat attingi. 4. At, dicunt, annotatio v. 14 tarnen a iohawne, probe sciente iesum, post suum reditum in vitam, j) Lücke 1. c. T. II. p. 806. 2) Cff. quae scripsi supra, p. 33. Not. 1. 3) Lücke. 1. c. T. II. p. 811. iam saepius suis apparuisse, profecta esse nequit »). Quasi Euangelista omnia, quae sibi cognita essent, scripto mandare aut voluerit, aut debuerit! Imo ipse contrarium profitetur Cap. XX. 30. Sed v. 14 uarrationi suae subiecit ad significandum, illam tertiam esse apparitionem iesü suo in libro memoratam 2). Simili annotatione supra spectantur ea, quae Euangelïum continet; nempe Cap. II. 11 et IY. 54, quorum locorum posterior nobis ostendit, quomodo prior etiam intelligendus sit. 5. Atqui, sic quaeritur, si iohannes liuius Capitis auctor esset, nonne ea, quae leguntur Cap. XX. 30, 31, inde ad huius Capitis calcem transtulisset 3) ? Sed liaec quoque quaestio mihi minus gravis esse videtur. Yeteres enim novimus valde difficiles fuisse in scriptione sua traiectionibus maculanda. Q,uid vero, si Euangelium in lucem iam exiit, priusquam liane Appendicem auctor scripserat 4) ? 6. Vernm, ita pergunt rogare, num lioc cum in- Paülüs. 1. c. i.ücke 1. 0. 2) Cf. XX. 19 sqq. 26 sqq. 5) Lücke. 1. c. T. II. p. 826. 4) Omnino conferendus est meyerds I. c. p. 287 sq. Viel. etiam c cerise. Hist. Krit. Einl. in das JV. T. p. 311. dole iohannis congruit, ut invidiam, v. 21, a petro proditam, expresse proponat ]) ? Respondetur haud temere, petrdm omnino prodidisse curiositatem, invidiam vero non item; contra vero eum, ut hoe quaereret, inductum fuisse amica cura de sorte condiscipuli futura 2). Praeterea tenenduin est, hoe in Capite iohanni et petro plane eandem adscribi indolem atque alibi 3), et ambos Mc, ut alibi, una prodire 4). 7. Omnium maxime provocant ad v. 23, quippe quo perspicue indicetur, mortuo demurn iohanne Euangelii Appendicem scriptam esse 5). Sed valde dubito, num hoe iure suo inde cogant. Imo vero existimo, famam, iohaknem moriturum non esse, eo ipso vires acquisivisse eundo, quod ille tamdiu omnibusque superstes in vita remaneret. lam Apostoli intererat, rumori illi se opponere, ne, si mortem obivisset, ') LüCKE. 1. c. T. IX. p. 826. 2) Bbeckissen tkoost. 1. c. p. 37. 3) Cf. v. 3, 11, 17,20 et imprimis v. 7, ad quem recte notavit euthymius: dhoQUTbxtÓTeQoc; ó *1oiai'ir;'. 0iou6vegos o Iltioo.;. Debilius est, quod monuit tüCKitJS ad li. 1.: Die Charakteristib der beiden Jünger hat etwas Authentisches. Cf. wieselek. Indagatur num loei Mrc. XVI. 9—20 et Ioli. XXI. eet. p. 32. 4) Cf. bbeunissen tkoost. 1. c. p. 36 Sq. 5) Cf. berthoi.dt. Histor.-Krit. Einl. T. III. p. 1326. Schweizer 1. c. p. 57. de wette 1. c. p. 301. lücke 1. c. T. II. p. 826. liomines iesum veracem fuisse negarent. Propterea ipsa Magistri sui verba attulit, ut viderent, quam alienum in sensum ab imperitis perverterentur. Sic cnim loquendo iesus nihil defmivit, sed sumsit tantum se veile, ut iohasnes hac in vita adventum suum opperiretur. Neque ille aliquid definire potuit, quia intempestivae i>etri curiositati satisfacere nolebat. lam utriusque partis argumentis ponderatis, Cap. XXI. 1—23 iohanni auctori tribuendum esse censeo. Una superest quaestio, quidnam de v. 24 et 25 statuere debeamus. Utique haud ita multi sunt, qui eos a iohanne profectos esse credant >). Et sane non pauca manus alienae vestigia in iis apparent. Primum in memoriam revocetur, iohaitnem de se ipsum in tertia, non vero in prima Persona, sive Singularis, sive Pluralis Numeri, loqui solere. Hac igitur difficultate premuntur verba ol'SxfAsv, v. 24, et oTftxi, l) Lange. leben Jesu. weitzel. St. u. Krit. 1849. p. 597 sqq. eeddikgius 1. c. p. 140 sqq. Ceterum duos hosce versus iohanni abiudicavit iam theodorus Mopsuestenus. Eos uniyerse antiquis etiam offensioni fuisse, vid. apud lüCKiraf ]. c. T. II. p. 824. Not. 1. i v. 25. Ceterum olfixt etiam a.ttxI; hsyójAsvov est in N. T. Deinde sequentia, utpote a more iohahnis aliena, animadvertantur: Verbum 'éa-riv, in initio sententiae, sequente Neutro Plurali; coniuncta 7ro?./,z; vox ö(7» pro Pronomine relativo; formula xxf sv; Pronomen avróv per Yerbum a Substantivo suo separatum. Nee praetermittatur Hyperbole ingrata et a simplicitate, quae scriptioni iohannis vulgo inest, abliorrens v. 25 '). At, dicunt lückius, wettius, alii, eum versibus praeeedentibus, 1—23, uterque versus postremus tam arete cohaeret, ut si illi genuini sint, bi spurii esse nequeant. Ego vero hoe assumere dubito 2). Nam in ratiocinatione: Qui scripsit v. 24, eidem praecedentia quoque debeantur necesse est 3), nihil aliud est, quam petitio principii. Hes ipsa loquitur, manum alienam, quae v. 24 et 25 Euangelio adiiceret, seriem quamdam in orationem importasse, sed neutiquam tam arctus exstat nexus, ut, his versibus reiectis, praecedentes quoque, 1—23, reiici debeant. Ubi autem ') Quomodo hanc difficultatem tollere conati sint, vid. apud lückium 1. c. t. ii. p. 823. Cf. reddikgius !• c. p. 148 sqq. 2) Cf. EAtTK. I. C. p. 189. 3) Lücke I. c. T. II. p. 825. quaeritur mini credibile sit, Appendicem Euangelii desiisse in ca, quae leguntur v. 23, unum sufficere mihi vidctur, quod respondeam, nempe credibile non esse, iohatweji v. 24 et 25 Appendici adiecisse. Nemo sane, ut exemplo utar, hanc admittet argumentationem: V Itima Euangelii marci verba nequeunt esse s^oftouvro yap (Mrc. XYI. 8); ergo sequentia etiam, v. 9-—20, makcum habent auctorem. lam, penso quod susceperam absoluto, unum superest, quod disputatis adiiciam. Non is sum, qui iohannem orationes iesu ad literam scripto mandasse eredam. Sed spero tarnen fore, ut hoe opusculum qualecunque ad fidem Euangelistae stabiliendam quodammodo inservire possit. Nam si quis sumit, verba, quae interpretatus sit, a iesu profecta non esse, eum veteratorem facit plane singularem et ridiculum '). Atqui si vera sunt, quae supra in medium protuli, discipuli probitas in Magistri sui verbis conscribendis inde luculenter apparet, quod hic se illo inferiorem praestitit. 1) Cf. coi.aki 1. c. p. 35: Sur certains points, récrivain sacré attaché une importance dogmatique k des de'tails tout a fait secondaires; il y trouve une verité cachée, il allegorise. Et p. 42: Tous ces phénombnes sont absolument inexplicables dans Thypothèse qui fait de l'évangile une pure fiction. A moins qu'on ne yenille voir dans récrivain un faussaire tellement consommé ou un romancier tellement habile, qu'il ait introduit dans son récit ces inégalités, ces aspérités pour cacher sa fraude et dérouter la critique. Keuss 1. c. T. II. p. 322: Ces exemples prouvent que 1'auteur n'a pas inventé les paroles, qu'il met dans la bouche du Seigneur. Cf. Cl. SCHolten in Bijdr. 1. c. p. 148. THESES. i. F alluntur omnino, qui interpretationem Librorum Sacrorum ad alias regulas dirigi iubent, quam interpretationem librorum exterorum. II. Dubitandum non est, quin Gen. XXII. 13 pro "IHK legendum sit inN. III. Pro Ps. XYIII. 4, fortasse legendum est IV. A' ocabulum les. XL. 3, coniungendum non est cum praecedentibus Sip, sed cum sequentibus m 13Ö. G Y. Vox ripH, Ier. XXXI. 35, eiicienda est. VI. Verba b'3 ?]3 13135, Gen. XII. 3, non continent promissionem Divinam, posteritatem per abrahamum verae religionis participem fore. VII. Formula !"!Ï!T m les. LUI, describitur gentis Ilebraeae, in exsilio versantis, pars Deo probata. VIII. Urbs Tharschisch, per salomonis mercaturam nobilitata, eadem habenda videtur atque urbs Hispaniae Tartessus IX. Nihil agunt, qui ex locis nonnullis eflicere conantur, Scriptores Novi Testamenti libris Apocryphis Veteris Testamenti usos esse. X. Coniecturae valckekarii, Luc. XXII. 31, pro EItts §£ o liupio?' Xi^cov, 'Zlfiwv legendum esse 'EÏtts Sé 'o Kuptot Xipuv, varia obstant argumenta. XI. Pro recepto o Siv sU tov zc?.7rov tov ïlotrpó?, Ioh. I. 18, substituendum non est ó uv iv r<3 yJ'/.Trco toü WzzpU. XII. Pro Imperfecto êirvvSxvovTO, Act. X. 18, Aoristum èirvöovro legere scribendi vetat ratio lucae usitata. XIII. ki verba iesu, Luc. XXIV. 17, xx't svts cxvt)pco7roi vertendo reddimus: en gij ziet droevig, observamus proprietatem orationis variatae, in Literis Sacris aeque atque in populari sermone tritae. XIV. Verba pauli, Rom. VIII. 11: %uoiroifaet kk) tx óvtjTx cru/tocra. ü[tüv, figurate explicanda videntur. XV. Qui iesum , Mtth. XVI. 18, Pontifici Romano principatum statuisse aiunt, verbis eius abutuntur. XVI. Omnibus veris nominis sui cultoribus iesus , Ioh. XIV. 16, 17, eundem Ylxpxx,'/,y,Tov atque Apostolis pollicitus est. XVII. Pantlieismi nulla vestigia insunt verbis pauli , Act. X\ II. 28: Ev auTÜ yxp ^üftsv kx) xivovfteêx nail XVIII. Parabola iesu Luc. XVI. 19 sqq. Ebionitismum non prodit. XIX. Ex Templo Hierosolymitano mercatores seniel tantum a iesü expulsos esse puto. XX. Captivitas, quam paulus in Epistolis ad Ephesios Colossenses et Philemonem memorata Caesareënsis potius quam Romana liabenda est. XXI. Paulum Ilomae bis captivum fuisse, satis incredibile est. XXII. Inconsulte nonnulli optabile putant, ut antiquissima soeietatis Christianae facies hoe nostro tempore restituatur. XXIII. Calumniantur Instaurationem Sacrorum, qui inter prima eius semina odium fuisse clamant, quo Monaclii Augustiniani Dominicanos prosequerentur. XXIY. . Dicendi formula Fitium Dei se gloria coelesti abdicasse, quum naturae humanae particeps fieret, arxi quidem doctrinae consentanea est, neutiquam vero usurpari potest a Thcologis, qui eum eiusdem naturae ac Deum Patrem esse existimant. XXV. Trmitatis notio ecclesiastica in Literis Sacris frustra quaeritur. XXVI. Iesum christum hoe consilio in cruce mortuum esse, ut loco hominum vitiosorum satisfaceret Deo, Literae Sacrae nusquam docent. XXVII. Placitum multorum Theologorum, iesum post mortem ad inferos deseendisse, neutiquam tuentur verba PAULi Eph. IV. 9, 10. XXVIII. Quod ab antiquo dicunt fidem donurn esse Dei, si recte expl icatur, tantum abest, ut vitae morumque probitati noceat, ut ei insigniter prosit. XXIX. Audiendi non sunt, qui id fieri posse negant, quod miraculi nomine appellari solet. XXX. Deum, libertate hominibus coneedenda, suam ipsius circumscripsisse praescientiam, absurdum est. XXXI. IMinus probanda est sententia, liomini libertatem tribuendam esse volendi, agendi vero non item. XXXII. Nihil sanctius habeatur et antiquius, quam id agere, ut hominibus magis magisque de eo persuasum sit, Religionis Christianae consilium totum esse practicum. XXXIII. Nugas garriunt, qui Deum precibus adeundum non esse perhibent. XXXIV. In rebus mediis Antistitis Sacrorum est ad vulgi placita se prudenter accommodare. XXXV. Oratori sacro summopere commendandum videtur, ut memoritur pro concione dicat. ERRATA. Pag. 8 Not. 3 : Rrückneeüs, leg. Brücknerus. » 9 reg. 7 : contradictione, » contradictionem. * 80 w 4 : hic se illo, # ille se hoe. C. C. L. B.

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

DISPUTATIO

LOCIS EUANGELIIIOHANNIS, IN QUIBUS IPSE AUCTOR VERBA IESUINTERPRETATUS EST,

ouam,

ANNÜENTE STJMMO NÜMINE,

EX AUCTORITATE RECTORIS MAGMF1C1,

THEODOKI GUfLIELDII IOHAMIS JITOOLL,

phil. theor. mag. , litt. hum. et theol. dogt. , fac. phil. th bob. et litt. hum. prof. or1). et leg. warn. interpr. ,

amplissimi SENATUS ACADEMICI consensu,

nobilissimae F ACULTATIS THEOLOGICAE decreto ,

Fl® 4MUMTHTS,

8ummisque en* THEOLOGIA honoribus ac privilegiis ,

3n 2Uafrjtmta £u0ïruttxr-6aiat)a

rite et legitime consequendis ,

publico ac solenki examixi submittet

ELISA LAURILLARD,

ad diem xiii m. iunii a. mdccclui, hora ii—iii,

IN AUDITORIO MAIORI.

LUGDUNI-B ATAV ORUM, apüd P. ENGELS.

mdcccliii.

Permanente URL

Opties voor uitsnede