is toegevoegd aan uw favorieten.

Herfstsyringen

opstellen en dichten
-
1906

Permanente URL

Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.
Titel: Herfstsyringen
Ondertitel: opstellen en dichten
Deel: -
Auteur: Laurillard, E.
Jaar van uitgave: 1906
Drukker/Uitgever: S. & W.N. van Nooten
PPN: 391374729
Taal: Nederlands
Omvang: 115 p
Herkomst: Universiteitsbibliotheek Leiden
Bron metadata: OPC

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 176 pagina's) / 176
Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.
Permanente URL
Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.

Titel

Herfstsyringen

Ondertitel

opstellen en dichten

Deel

-

Auteur

Laurillard, E.

Jaar van uitgave

1906

Drukker/Uitgever

S. & W.N. van Nooten

PPN

391374729

Taal

Nederlands

Omvang

115 p

Herkomst

Universiteitsbibliotheek Leiden

Bron metadata

OPC

die iederen .V6e onderden aan andere honderden doen. Wel goed Al is het niet altijd, - veelal niet, - eene vraag van l22TTël ^ ^ h6t t0Ch t6n minSte eene vraag va» , 61 ' beleefdheid is öök goed, hoewel belang^elhng er boven gaat. En die gaat er boven, juist door eei mt de dlepte te komen. Ook is dan beleefdheid een koude bron en belangstelling een warme. t Is karakteristiek, doch niet onnatuurlijk, dat Neder- anders de vraag naar iemands toestand in een vorm gieten, die aan de zeevaart ontleend is. 't Zou in Engeland ook met onnatuurlijk zijn. Maar al heeft de Engelschman iet werkwoord to fare en het zelfstandig naamwoord welfare, hij maakt daarvan in den bedoelden zin geen gebruik. Toch legt het gebruik maken van 't begrip varen in de viaag iets pittigs, door beeldspraak te brengen er in. ,Hoe vaart gij?» _ dat is zinryk en kort en krachtig Die dat gevraagd heeft, heeft genoeg gevraagd. Evenwel, er zijn menschen, die dat niet voldoende achten en liever zeggen: „Hoe is het met den staat van uwe gezondheid ? of: „Altijd nog het voorrecht, wèl te zijn?" of iets dergelijks. Ik herinner mij te dezer zake een man, die t zeldzaam ver in omslachtigheid had gebracht, en de tegelijk vermakelijke en vervelende gewoonte had, u bij ontmoeting toe te voegen: „Wel zoo, hooggeschatte vriend! heel aangenaam, u te zien; ducht echter niet , dat ik u te veel van uwen kostbaren tijd zal ontrooven, maar wees toch zoo goed, mij een oogenblik te gunnen, om te vragen, of ik, straks te huis gekomen, de mijnen zal mogen verblijden met de goede tijding, dat het u, alsmede den uwen, wèl gaat." Te veel water, - slappe thee! Neen, houden wij ons liever maar bij: „Hoe vaart gij ?" Daar kunnen we meê volstaan, 't zij daarbij onze gedachten een lagere of een hoogere vlucht nemen; - onze gedachten vliegen immers, zoo als de zwaluwen vliegen, nu eens laag bij den grond en dan weêr hooger, veel hooger. En wat is dan het hooge, het hoogere, dat in de vraag: „Hoe vaart gij?" gelegen kan zijn? Dat heb ik eens beantwoord in de volgende regelen, die ik, dunkt mij, hier wel mag herhalen: 't „Hoe vaart gij ?" in zijn hoogsten zin, Heeft drie verscheiden vragen in. ^ Vooreerst beteekent dat: „Hoe vaart gij ? „Zie eens terug en zeg: wie waart gij Ten tweede is 't ook de vraag: „Wat zijt gij. Wat zoekt uw hart en wat vermijdt gij ? En-zoo is 't „hoe gij vaart", meteen Een derde vraag: „Waar vaart gij heen.' RUST ZOEKEN EN RUST VINDEN. Het leven, ons van God gegeven, Uit Zijne volheid uitgegaan, Vangt, vrede zoekend, rust begeerend, Zijn zwerftocht door de wereld aan. Maar wat het poge, hoe 't zich were, Langs welke lijn het ga of keere, Geen rust verzaadt het mat gemoed, — Tot de gemeenschap met den Heere Het lang gezochte vinden doet. Zoo vloog weleer de Noach's-duive Met bangen wiekslag in het rond, Toen ze om de vleug'len toe te plooien In 't wijde ruim geen plekje vond. In honderd kringen mocht zij zwenken, \ ergeefs ! Zij zag geen tak haar wenken ; Xiets, dan een deinende oceaan ! Slechts 't zijn bij hem kon rust haar schenken, Van wien haar vlucht was uitgegaan. EEN LICHTJE, DAT DOOR 'T VENSTER SCHIJNT. Een lichtje, dat door 't venster schijnt, Wekt in mij stille vragen: Of daar een leven bloeit of kwijnt, Of daar een zielewonde schrijnt, Dan of er harten zijn, vervuld van vrede en welbehagen. Of elk daar om den gullen disch Zijn plaats heeft ingenomen, Dan of er één afwezig is, En de and'ren, angstig bij 't gemis, Hunne onrust uiten in de vraag: „waarom zou hij niet komen ? Een lichtje, dat door 't venster gloort, Doet me aan den wand'laar denken:* Alléén op weg, in 't donker oord, Maar door die lichtstip nu bekoord, Alsof hij niet meer staat alléén, alsof hem vrienden wenken. Ik denk er bij : wie weet, of 't licht, Dat mijne lamp doet stralen, Komt het den zwerver in 't gezicht, Misschien niet zijne schreden richt Op t rechte pad, — den doolweg af, waarop hij ging verdwalen. — k Denk aan den lijder, wien de smart Den reisweg heeft verdonkerd, Maar die, al is heel de omtrek zwart, Toch 't lied d(;r hope houdt in 't hart. Om 't lichtje van zijn Vaderhuis, dat ginds door 't venster flonkert. NIEZEN. We zaten eens in een gezellig winteravonduurtje met een paar van onze vrienden bijeen. En we waren pratende over dit en over dat en over nog wat, toen op eens één uit den kring met eenige luidruchtigheid niesde. „Wèl mag 't je bekomen!" zei toen een ander. Maar die ontving terstond eene terechtwijzing in het woord: „Wat ben jij behoudend; in vroeger dagen zei men dat zoo, maar tegenwoordig zegt niemand dat meer; slechts één nog, en die man zijt gij." „'t Is waar," antwoordde de aangesprokene, „ik weet eigenlijk zelf niet, hoe ik nog weêr tot die verouderde gewoonte zoo kwam; maar nu mijn gedachte op de zaak is gericht, sta ik verlegen voor de vraag, waarom men die woorden dan uitte, toen men ze nog placht te uiten." En daarop keek hij mij aan, en vroeg: „Weet gij dat?" — „Neen!" zei ik, „weten, — neen; als ik u alles vertelde, wat ik er van zou kunnen vertellen, zou toch daardoor uwe vraag niet geheel bevredigend opgelost worden." — „Nu, maar," zeiden toen twee, drie stemmen te gelijk, „vertel dan toch maar eens iets van 'tgeen gij zegt er van te weten." En wat toen in het voortgezet gesprek verder voorkwam, daarvan is de hoofdzaak opgenomen in de volgende regelen, waarin ik echter den vorm van gesprek niet weergeef, maar het gesprokene als tot één vertoog samenrijg, om het veitragende „toen zei die dit" en „toen hernam die dat" te vermijden. Niezen, 't Woord zal wel, evenzeer als de zaak, met den neus in verband staan. Dat zei ook Carolus Tuinman, die, in 1722, toen hij predikant was te Middelburg, zijn boek in 't licht gaf: .Fakkel der Nederduitsche Taaie". En in dat boek zegt hij, maar altijd bescheiden en op goedigen toon, heel veel, wat öf geen licht, öf een valsch licht geeft, - dus, dikwijls walmde de fakkel, - doch, als hij ons te lezen geeft: „Niezen gis ik te zijn van neus, omdat de hersens zich door den neus ontlasten," dan zal hij, althans in 't vermoeden van verband tusschen die twee woorden, wel gelijk hebben. Dit, wat den naam betreft van 't bedoelde verschijnsel. En wat dat verschijnsel zelf is, weet iedereen: 't is eene piikkeling van het neusslijmvlies, die met onweerstaanbare macht iemand dwingt tot een plotselinge krachtige uitstooting van lucht, een geluid veroorzakend, dat bij verschillende menschen wel verschilt, maar waarvan toch in 't algemeen het Hebreeuwsche woord, dat niezing beteekent: atischa, een vrij juiste klanknabootsing doet hooren. 1) Maar nu komt het raadselachtige van de historie. Namelijk dit: waarom is, door alle eeuwen heen, bij de 1) 't Komt voor: Job XLI : 9. 9 Grieken, de Romeinen en schier alle volken, in het niezen zooveel belang gesteld, aan het niezen eene zoo bijzondere beteekenis gehecht? En waarom, bovendien, eene gunstige èn eene ongunstige beteekenis? Zeker heeft de ongunstige beschouwing haren grond niet in de bewering, dat ten tijde van Paus Gregorius den Groote eene pestziekte heerschte, waarbij de lijders hevig niesden, want de zaak heeft, zooals reeds aangeduid is, een veel ouderen oorsprong. Denkelijk ligt haar grond in het wel eens waargenomen verschijnsel, dat een krachtige niezing een sterke neusbloeding of andere kwellingen ten gevolge had, of dat een vele malen herhaald en lang aangehouden niezen, — men denke aan de zoogenaamde hooikoorts 1) — het gansche gestel zeer pijnlijk kan schokken. En misschien kan de gunstige opvatting wortelen in het ook wel waargenomen verschijnsel, dat het niezen van een zieke aanvang was van zijn herstel, 't Is zeker niet zonder doel geweest, dat de Schrijver van de Boeken der Koningen aan zijn verhaal van een kind, dat uit den doodslaap ontwaakte, uitdrukkelijk toevoegde, dat het zevenmaal niesde. 2) En bekend is het spreekwoord, waarin één van de duizend artikelen van het volksgeloof ligt: „Die driemaal niest, kan 't gasthuis uit." 3) Was nu eenmaal in het volksgeloof het niezen, als feit, iets, dat gunstig, maar ook ongunstig kon zijn, geen wonder, dat het dan ook een voorteeken werd, waaraan zich öf hoop, öf vrees kon verbinden. Van die vrees 1) Ook in andere talen zoo genoemd: Heufieber, hayfever, maladie de foin of asthrae de foin. En ook catarrhe d été. 2) II Kon. IV : 35. 3) De Engelschen, wellicht ook andere natiën, zeggen hetzelfde: „He has sneezed thrice, turn him out of the hospital." vermeldt Augustinus een krachtig blijk, door meê te deelen, dat een Romein, als hij, 'smorgens zijn schoenen aantiekkend, moest niezen, daarin een voorteeken gelegen achtte van een kwaden dag, en dan die schoenen uittrok en weêr naar bed ging, om de voorspelling van het booze voorteeken te verijdelen. In dit een en ander ligt althans eenige verklaring van de ernstige belangstelling, waarmede op het niezen acht werd gegeven. Eene zeer grappige openbaring van die belangstelling wordt door Pater Strada 1) vermeld, waar hij zegt: „Als de Vorst van Monomotapa 2) gaat niezen, werpen zich al zijne hovelingen te gelijk ter aarde en roepen hem een heilwenschend woord toe, zóó luid, dat het ook buiten het paleis wordt gehoord en begrepen; en dan gaat het bericht van mond tot mond in snelle vaart verder, zoodat in korten tijd het geheele Rijk in opschudding komt wegens die groote gebeurtenis, dat de Vorst heeft geniesd!" Ter bepaling, of het niezen als gunstig of als ongunstig moest worden beschouwd, werd nauwkeurig gelet op den tijd, waarin 't voorviel en op de omstandigheid, of het slechts ééns was voorgekomen, of wel, bij herhaling. Volgens Aristoteles hield men het niezen vóór den middag voor een ongunstig, het niezen na den middag voor een gunstig teeken. Bij herhaling niezen was beter, dan ééns. En bij het hooren niezen van een ander was 't een vraag van gewicht, of 't van de rechterzijde, dan wel, van den linkerkant was gehoord. Rechts was goed, links was slecht. PlntarchuB verhaalt, dat zelfs de wijze Socrates 1) Lid der Jezuieten-orde, schrijver en redenaar. (17de eeuw) 2) In Oost-Afrika. geen werk of onderneming van belang durfde aanvaarden, als hij hoorde, dat er aan zijne linkerhand iemand niesde. Daarentegen vatte Themistocles, vóór den slag van Salamis, moed, toen de waarzegger Euphrantides hem berichtte, dat iemand aan de rechterzijde der vloot had geniesd. De soldaat, door wiens niezen ook Xenophon eens werd bemoedigd, zal dan, denk ik, ook rechts van hem gestaan hebben. En als Penelope, klagende over het steeds nog uitblijven van haren Ulysses, op eens goede hoop krijgt, doordien haar zoon Telemachus niest, zullen wij 't er maar voor houden, dat dit weêr een niezen was rechts, al voegt Homerus niet dat toe aan het door hem vermelde. De beschouwing van het niezen als eene zaak van zóóveel belang en ernst hield stand ook in de Chiistenwereld. Vier eeuwen geleden, en ook later nog, maakte men, terstond na geniesd te hebben, het teeken des kiuises over den mond. En nog in 't begin der vorige eeuw, als bij de godsdienstoefening in de kerk iemand niesde, namen ouderwetsche mannen even den hoed af. Met de toekenning van zooveel ernst en gewicht aan het niezen hing dan ook samen het gebruik om den niezende eene zegenbede toe te voegen. Die zegenbede kon dan zich aanpassen aan beide de denkbare gevallen en dienen als gelukwensching, wanneer er iels goeds was te wachten, en als middel tot afwending, indien er iets kwaads in aantocht mocht zijn. De Grieken zeiden: „Zeu! sozon!" (Zeus! bewaar of behoud!) De Romeinen: „Salve!" (Heil!) Bij ons was het: „Proost!" eene verkorting van „Prosit !" (Het zij ten goede!) Van dezelfde beteekenis is „Proficiat!" In eigen taal zeiden de Nederlanders: „Wèl raag 't je bekomen !" of, wèl „bekome 't je!" of: „God zegene u!" Bij de Franschen was het: „Dieu vous croisse!" (God geve u wasdom!) 1) Bij de Duitschers: „Zum Wohlsein!" of: „Zum Wohl!" Ook: „Helff dir Gott!" Bij de Engelschen: „God bless you!" Als curiosum kan hierbij vermeld worden, wat op mj thologisch gebied als oorsprong van dat heilwenschen wordt aangevoerd. Prometheus, toen er nog geen mensch was, maakte uit klei een model voor een mensch. Maar toen moest het beeld nog bedeeld worden met leven. Daartoe haalde Piometheus vuur uit den hemel, en toen dit in het beeld was gebracht, was het eerste levensteeken van den klei-mensch - niezen, - iets, wat den boetseerder natuurlijk bijzonder verheugde, zoo, dat hij er den blijden uitroep: „Heil!" aan verbond. En sedert is de heilgroet aan 't niezen verbonden gebleven! Men mag er echter onder sommige omstandigheden wel voorzichtig meê zijn. Immers, ik vond eens in een dagblad vermeld, dat, toen op een keer te Wennigsen, bij Hann o v e r, een kantonrechter niesde, en één der opgeroepen getuigen hem gulhartig toeriep: „Proost!" deze goedige man „wegens oneerbiedigheid tegenover de rechterlijke macht" veroordeeld werd tot betaling van 10 Mark boete of subsidiair 10 dagen gevangenis! 1) Het werkwoord croitre, groeien, toenemen, werd oudtyds óók gebruikt in de beteekenis van doon groeion, doen toenemen, welk gebruik geheel verouderd is. Intusschen, al hadden nu al die aan niezers toegevoegde woorden een ernstigen, zelfs een vromen, toon, in en door het gebruik verslapten ze vaak tot een beleefdheidsvorm, zonder meer. En in verband daarmee staat het woord, dat de reeds genoemde Tuinman als een oud spreekwoord heeft opgenomen: „'t Is een niesvriend." 1) Nu, eene vriendschap, die zich bepaalt tot een: „Wèl bekome 't je!" als weerklank op uw niezen, is zeker al bijzonder sober en schraal. Ziet gij, al het voorgaande vond eene plaats in 't gesprek, dat op gezegden avond tusschen ons en onze vrienden gevoerd werd. En wij gingen uiteen met het klare gevoel, dat wij, over en weêr, meer dan niesvrienden waren, en met de zekere verwachting, dat het tusschen ons zoo wel zou blijven. 1) Spreekwoorden, I : 42. LIEFHEBBERS VAN KRUIDEN. 'k Zie een man, die doorzoekt, Wat er groeit langs den vliet; Die het opneemt en boekt En 't aandachtig beziet. En aan d'overkant rust Een paar ossen in 't gras, Die herkauwen met lust, Wat hun mondkost reeds was. Hij heeft liefhebberij In het kruid en de plant; En dat hebben ook zij, Maar in anderen trant. Hij vergaart en bewaart Wat hij noemt een gewin, Om den vorm of den aard; En zij slikken het in. Nu, als mensch, doet hij goed, Dat hij wetenschap eert; Maar wat de os er meê doet, Is toch ook niet verkeerd. Zijt gij os? Zijt gij mensch? Daarnaar richt zich de vraag, Of uw innigste wensch Huist in geest of in maag. HOE HEEL ANDERS ALLES GEWORDEN IS. „Als onze grootouders eens terugkwamen," zoo hoort men vaak zeggen, „wat zouden die zich over allerlei na hun heengaan opgekomen veranderingen verbazen!" Zeker. Maar hoeveel hooger nog zou dan de verbazing gaan van leden der vroegste menschengeslachten, als d i e eens terugkwamen en de huidige toestanden en gebruiken aanschouwden. Deze laatste gedachte gaf mij eens de onderstaande lijmiegels in. Kunsteloos zijn ze en zonder verdienste, maar toch wel geschikt, om in eenige saamgevatte bijzonderheden onder de oogen te brengen, hoezeer in het verloop der eeuwen schier alles anders werd, dan wat het eenmaal was. De oudste kleeding was gebladert', 't Oudste wapen was de knots, De oudste drank was 't pure water, Uitgesijpeld uit de rots. 't Oudste rustbed was de bodem, De oudste tafel 't vlakke zand. 't Oudste zonnescherm de palmtak, De oudste klok de zonnestand. 't Oudste middel van betaling Was een deel van vrucht of vee, 't Oudste schip de ontleêgde boomstam, De oudste wagen was de sleê. 't Oudste mes geslepen steenscherf, De oudste nap de holle hand. 'tOudste vuur was gloed van houten, Onder wrijving saftm ontbrand. De oudste speld was scherpe vischgraat, De oudste fluit 't gekorven riet, 't Oudste schrijfblad was de boomschors, De oudste spiegel was de vliet. En zoo voorts. Want schoon ik eindig, 't Ben toch lang aan 't eind nog niet; Nu, voeg gij dan bij dit rijmpje, Wat u nog te binnen schiet. HALVE MAATREGELEN. Maatreeg'len, die men half moet heeten, Bewerken eerder scM, dan baat: IS u zijn ze maat, maar zonder regel, Dan zijn ze regel, zonder maat. Het is er meê, als met den regen, Die door een vollen, sterken val De straat, als zij met vuil bedekt is, In schoone straat verand'ren zal. Maar als die regen, zwak en karig, Te weinig water vallen laat, Dan kan hij dit alleen bewerken, Dat stof tot modder overgaat. HELPEN. Helpen is een mooi en vriendelijk woord, — doordien het aanduiding is van een mooie en vriendelijke daad. Iedereen ziet met welgevallen op menschen, die helpen: op den brandweerman, die helpt wie bedreigd worden met den dood in de vlammen, op den man van de reddingboot, die helpt wie bedreigd worden met den dood in de golven, op den heelmeester, die zich naar de plaats van een ongeval spoedt, om hulp te bieden aan een verwonde, op de verpleegster, die naar het oorlogsveld trekt, om hulp te bieden aan de verminkten, — kortom, ieder, die helpt, is voor allen, die hem aanschouwen, of ook maar hem zich voorstellen, een sympathieke verschijning. En natuurlijk beperkt de sympathie zich niet tot dezulken, wier stand en beroep bepaaldelijk op helpen doelt en aangelegd is, maar strekt zich uit tot iedereen, die in dit of dat voorkomend geval optreedt met deelnemend hart en helpende hand. Israöls heeft eens een stuk geschilderd, dat hij noemde Moeders hulp. 't Stelt een meisje voor, een kleine kleuter nog, die een groote stoof, voor hare krachten een wichtige last, bij hare moeder brengt, wier krankte zoo ver geweken is, dat zij al eens opzitten mag. Toen de schilder die voorstelling op het doek bracht, kon hij zich verzekerd houden, dat nooit iemand er het oog op zou richten zonder als t ware iets van toejuiching te gevoelen in 't hart. Want, nog eens, de aanschouwing van hulp wekt in iedereen sympathie. En dit geldt niet alleen hulp, aan een mensch verleend, maar ook hulp, toegebracht aan een dier. De jongen, die plat op den walrand gaat liggen en zich uitrekkend alle krachten inspant om den hond te helpen, die tegen den steilen kaaimuur niet op kan, wordt door al de omstanders als een flinke en nobele jongen begroet. Drie gevallen zijn er, die, en zeer begrijpelijk, de ingenomenheid met hulpvaardigheid ten top voeren. Vooreerst, als de aard van den nood en van de vereischte hulp den helper zeiven in gevaar brengt, zelfs, zooals vooral op brandladder en in reddingboot, in levensgevaar. Ten tweede, als de man, die een bezwaarde te hulp komt, zelf een bezwaarde is. Mij blijft steeds in herinnering een eenvoudig en toch zoo veelzeggend straattooneeltje, waai ik eens juist op aan kwam. Een man met een zwaar beladen handkar deed vergeefs alle moeite, om die kar tegen een brug op te krijgen. Een andere man, met een grooten, zwaren zak op het hoofd, dien hij met eene hand vast hield, liep er op toe, sloeg de hand, die hij vrij had, aan 't wiel en - de kar kwam alras over de helling. Ik dacht dat is een goed man, een man met een edel hart; en ik dacht er bij: mocht dat veel voorkomen, iemand, die 't zelf ongemakkelijk heeft en toch de moeite, waar een ander meê heeft te tobben, verlicht. - Er is op straat veel leelijks te zien, maar toch somtijds ook wel iets moois; - 't deed mij goed, toen ik dat weêr zoo merkte. En in de derde plaats bedoelde ik hulp, door den helper aan een vijand verleend. Ik herinner u een paar proeven daarvan, beiden uit onze vaderlandsche geschiedenis genomen, beiden te huis behoorende in den Spaanschen tijd, en beiden door Tollens bezongen. Eerste voorval. We zijn in de stad Gouda. Daar, als elders, woei de barre wind der Inquisitie. En inzonderheid de Schout was een boos ij veraar in 't vervolgen van ketters. Maar de toestanden keerden om; de Geuzen werden nu vervolgers en de Roomschen werden vervolgden. Daar klopt een deftig man met angstige drift op de deur eener burgerwoning. De vrouw van 't huis doet open en ziet voor zich den Schout, die haar smeekt, hem een schuilplaats te verleenen, want de hem zoekende Geuzen naderen. De vrouw verhoort zijne smeeking en bergt den vluchteling, en bergt hem zóó, dat hij niet wordt ontdekt. En als het ergste gevaar voor hem voorbij is en hij er veiwondeiing over uitspreekt, dat zij hem zóó veilig had weten te schutten, was haar ongekunsteld antwoord: „Och, ik wist het wel, dat ze u daar niet zouden vinden, want op datzelfde plaatsje heb ik mijn man verstopt, toen hij door uwe handlangers vervolgd werd, en die werd daar ook niet gevonden. Tweede voorval, 't Is winter. Een ijsvloer dekt de rivieren, 't Is nacht. Daar ijlt een man, aan den keikei der Inquisitie ontsnapt, over het pad, hem door den wintei gebaand; hij wordt nagezet door een gewapend vervolgei. Hij ziet om, en nog eens, meer en meer bevreesd, dat die vei volger hein inhalen zal. Maar als hij weder omziet, bemerkt hij, dat deze door een broze plek heengezakt is en vruchteloos zich inspant, om weër op het, telkens afbrokkelend, ijs te geraken. De vervolgde staat een oogenblik stil, keert dan om, snelt heen naar zijn vijand en redt hem met eigen levensgevaar. En, - al heeft deze giootmoedige daad niet belet, dat de redder ter dood gebracht werd, — 't was immers een ketter! — die dood heeft om den naam van Dirk Willemsz., „poorter tot Asperen", een lauwer gelegd, onverwelkelijk groen. Als gij nu helpen zoo mooi vindt, doe het zelf dan ook. Gelegenheden zijn u wel bekend. En van die, welke u niet bekend zijn, zult gij in aanzoeken om hulp nog wel genoeg vernemen. Aanzoeken om hulp. Bij dat woord valt onwillekeurig de gedachte mij in, dat op dit, zoowel, als op ieder ander gebied, het tragische en het komische zoo dicht bij elkaar zijn gelegen, het komische vaak als zonder overgang zich aan het tragische hecht. Daarvan kreeg ik voor en na vele bewijzen in huis, - smeekbrieven met ontróerenden inhoud, maar met een aanhef, die daarop een zeer zonderlinge inleiding was. Bij voorbeeld: „Ik wou vrage, of u zoo vrij zou wille zijn, om mij 10 gulden te leenen." Of. „Die u dit schrijft, is de man van de vrouw van Simon Houwerling." Of: „Neemt uwe mij niet kwalijk, maar mijn man is natuurlijk kleermaker." Of: „In den hoogsten nood neem ik u, als weduwe zijnde, in mijne armen, daar ik zelfs mijn bed al verkocht heb, om staande te blijven." Of: „Wij zoue na het Werkhuis gemotte hebbe, maar dat kon niet, want onze geit most jonge; nu heeft hij gejongd." En zoo voorts. Zoo lang nu de lezende oogen nog niet verder zijn, dan bij zulk een aanvang, blijft, dat spreekt van zelf, de traanklier buiten werking en verplooit de lachspier 't gezicht. Maar die eerste indruk is dan ook maar voorloopig; bij het doorlezen worden we ernstig en voelen we medelijden, — althans in de onderstelling, dat de beschrijving van de toestanden waarheid bevat. Maar, helaas! dikwijls is dat niet zoo. Er zijn in alle achterbuurten treurmare-fabrikanten, die de meest aangrijpende voorstellingen van niet aanwezige toestanden geven. Nu, maar, als bij onderzoek blijkt, dat de voorstelling geschiedenis is, geen verdichting, doe dan zelf, wat gij in een ander zoo mooi vindt, en help. Daar zijn er, die bij nood en leed wel iets meewarigs gevoelen, maar uit gemakzucht, of uit vrees, of uit schrielheid, of uit eenige andere oorzaak, het helpen overdragen aan een ander, zooals de timmermansbaas Yan der Drift deed, - — - maar, 't is waar, gij hebt denkelijk van hem nooit gehoord. Ik zal u het geval vertellen. Er lag een jongetje in 't water en onder de kijkers bevonden zich de timmermansbaas Van der Drift en de meesterbakker Goedbloed. En nu voegt eeistgemelde in een heftige bevlieging van hulpvaardigheid den laatstgenoemde de woorden toe: „Kerel! zie je niet, dat het kind zal verdrinken?" maar paart aan die woorden een duw, die meesterbakker Goedbloed, plons! in 't water doet neertuimelen, nevens „het kind". - En waarlijk, zoo doet menigeen: zelf niet helpen, ook niet de toegeschoten helpers helpen, maar een ander in den kring der noodige bemoeiingen stooten, en dan verder zich bepalen tot kijken. Wijl nu helpen mooi is, is die manier van doen lang niet mooi. Dat voelen we klaar en zoo hooren wij deze les ons gegeven: help zooveel mogelijk zelf; is dat voor u alleen te zwaar, help dan anderen, die al helpen, maar zoek geen plaatsvervanger, die 't dan buiten u maar moet redden. Ja, en ter zake van helpen zijn nog wel meer lessen te hooren. Wij bedachten al, dat lang niet alle beschrijvingen van deerniswaardige toestanden waar zijn. Alzoo, help niet, als niet de zaak onderzocht is; anders wordt gij lichtelijk een helper van leugenaars en bedriegers. Maar is de weeklacht echt en eerlijk bevonden, help dan, en doe t spoedig. Er ligt inderdaad zooveel waars in het spreekwoord: „Die spoedig helpt, helpt dubbel." Nog een les. Help doelmatig. Ondoelmatige hulp heeft eer kwade, dan goede gevolgen. Een man, die zich op een stoep had neêrgezet, werd door een flauwte overvallen. Dat bracht terstond eenige menschen tot stilstand en tot den uitioep: „water! water!" Alras kwam eene dienstbode met een glas water aan, en ook een tweede. Maar daarmeê was het nog niet uit. De derde echter en de vierde konden wegens de intusschen aangegroeide menigte van kijkers den man niet bereiken en wierpen toen hare glazen maar, in de lichting naar hem toe, over de hoofden der omstanders uit. 't Gevolg was, dat de man noodeloos druipnat werd en dat ei hevige twist ontstond tusschen de droog geblevene en de besproeide menschenvrienden, wijl de eersten zich veroorloofden de laatsten te bespotten. Nog een les. Help, indien niet alleen, dan in vereeniging met anderen, volledig, als 't kan. Men spreekt van „iemands hoofd boven water houden" en, zeker, dat is braaf, want met het hoofd onder water zou de drenkeling t niet lang uithouden. Maar, in 't water staan, nu ja, 10 met het hoofd er boven, maar verder ook niet, dat is toch op den dnur ook een nare positie. Slotsom: iemand met het hoofd boven water houden is goed, maar iemand uit het water halen is beter. Nog een les. Verbind aan uw hulpbetoon wel raad, maar geen verwijten. Als gij iemand een koekje wilt geven, doop het niet in azijn. Nog een les. Neem 't den hulpbehoevende of noodlijdende niet kwalijk, als hij gaarne iets aanhouden wil, wat in zijn droeven staat hem nog eenig genoegen geeft; eisch van den door u geholpene niet, dat hij alle, letteilijk alle, levensgenot zich ontzegge-. Er kwam eens, - 't is de humorist Saphir, dien ik hier navertel, - er kwam eens een oud en gebrekkig mannetje aan de pastorie van zeker dorp en vroeg een stuk brood. De dominee kwam meê aan de deur, mèt de dienstbode, die 't begeerde brood in de hand had, en de arme oude nam het met dankzegging aan. Maar in zijne nabijheid zat een hondje en de dominee vroeg, of dat van hèm was. Op die vraag gaf de man een toestemmend antwoord, waarop de dominee zei: „Wat is dat? Je hebt voor jezelven geen brood en je houdt er nog een hond op na; mij dunkt, dat beest moet je wegdoen." Met bevende stem zei toen de grijze: „Wegdoen? Maar als ik dat beestje wegdoe, dan is er in de wijde wereld niet één schepsel meer, dat nog van mij houdt." En bewogen sprak dominee: „Man, hou jij je hondje." Maar, — al lessen genoeg. En nu mag hier de vermelding op volgen van een verheffend en verblijdend feit, dit, namelijk, dat onze tijd, hoewel met 'groote gebreken behept en door groote smetten ontsierd, toch rijk is, heel rijk in betooning van helpende liefde. Wat wordt er al niet gedaan voor weduwen en weezen, voor gevallenen en gevonnisten, voor doofstommen en blinden, en voor nog zoo veel anderen! Nu, dat is heerlijk. Zwaargewonden liggen nog overal aan de wegen, helaas! maar barmhartige Samaritanen zijn ook steeds op al die wegen te vinden, trouw en deelnemend werkzaam met hun olie en wijn; Goddank! t Is in levende beelden een liefelijke reproductie van die voorstelling, eens door Jezus geteekend, die daarin ongezocht van eigen beeld eene treffend gelijkende teekening gaf. Hij, bij uitnemendheid, was de Barmhartige, de Trooster, de Helper, de Eedder. GELEGENHEIDSRIJMEN. I. Op Nieuwej aarsmorgen. Onvolkomen is 't vermogen Tot vooruitzien op uw baan, Maar het opzien naar den hoogen Vuil' dat onvolkomene aan. II. Bij de verloving. Verliefd zijn, — hoe zalig! Verloofd zijn, — hoe zoet! Getrouwd zijn, — hoe zinrijk! Getrouw zijn, — hoe goed! III. Op den trouwdag. 't Gelukkigst zeker zij en hij, Die zóó vereend zich voelen samen, Dat, waren zij nog tienmaal vrij, Zij tienmaal weêr elkander namen. ixültgea heidsrijmen IV. Op een feestdag. Waar de feestkroon hangen mag, Frisch en schoon van kleuren, Waar het levend groen omlijst Vensteren en deuren, Moet ook 't danklied opwaarts gaan, Moet ook 't offer geuren. V.. Op een gedenkdag. Wat u droevig stemde of blij, Ziet gij henen drijven, Maar van feest- èn rouwgetij, Kan een zegen blijven. VI. Bij verhuizing. Als bij u God in blijft wonen, Dan, — wsütr ge u ook henen richt, — Zult gij merken, dat uw woonsteê Immer aan de zonzij ligt, En u tevens doet genieten 't Meest verheffend vergezicht. VII. Op Oudejaarsavond. t Hek slaat dicht; — 't gaat nooit meer open; Als nu maar in uw gemoed De terugblik door de tralies Dank en hope groeien doet. BEELDEN EN TYPEN. In haast alle dingen zijn en doen de onderscheidene menschen verschillend. Ieder heeft al zoo zijn eigen manieren. Wat ik dienaangaande wel eens opmerkte, staat hieronder en hierachter te lezen. I. HET SPREKEN. De een spreekt zoo snel, dat hij wel 300 lettergiepen kan uitbrengen in ééne minuut, en de ander zoo langzaam, dat hij in dien tijd nauwelijks de helft van dat aantal bereikt. Het spreken van den een is eene beweging, als de tiaag en loom rechtuitgaande gang van een pad, en van den ander is 't eene beweging, als de schutterige en telkens verschietende loop van een muis. Terwijl de een, als hij spreekt, alleen klanken uit den mond geeft te hooren, zijn bij den ander, als hij spreekt, mond en neus te gelijk aan het woord, De een spreekt zoo luid, dat zijne woorden iets van eene ïeeks ontploffingen hebben, en de ander zoo zacht, dat het is, of er dof en gedempt een potje met brij staat te pruttelen. - Maar te dezer zake is 't een geluk, dat hei harde geluid niet sneller loopt dan het zachte. Als dit andeisom was, zou een zin met zacht uitgesproken begin en hard uitgesproken slot, zóó den op een afstand gezeten hooi dei bei eiken, dat hij eerst het slot in zijne ooren kreeg en daarna het begin. n. HET LACHEN. Ei zijn menschen, die bijna nooit door iemand of iets verder te brengen zijn, dan tot een kleine en geluidlooze lippenveiplooiïng, en anderen, die zeer spoedig en gemakkelijk een klankvollen lach doen weergalmen. Ook zijn er, in tegenstelling met de laatstgenoemden, — die kunnen schudden van 't lachen, zonder eenig geluid, zoodat gij bij schemeravond niets merkt van 't pleizier, dat ze hebben. De een bewaart, terwijl hij lacht, zijne houding onverandeid, en de ander heeft blijkbaar aan een algemeene lichaamsverwringing behoefte bij 't lachen. "Voorts is 't karakter van den lach verschillend, naar gelang van de klinkletter, die er den toon aan geeft. De lach in o heeft iets schertsends of iets spottends; de lach in è iets onzijdigs en ledigs, ook wel iets tergends; de lach in u iets onnatuurlijks en gemaakts; de lach in i iets onnoozels en doms; maar uit den a-lach klinkt u de glastoon van echte, ongekunstelde vroolijkheid tegen. III. HET ZITTEN. Een mindere, die tegenover zijn meerdere gezeten is, zit heel anders, dan die meerdere zelf. De meerdere zit, met overgeslagen heen, achterover, en de mindere houdt beide voeten naast elkaar, en zit op 't voorste randje van zijn stoel, iets voorover, 't Zou dan ook een onbarmhartige beleefdheid zijn, als men hem aanbood een lagen, zoogenaamd gemakkelijken, stoel. Voor een sollicitant, bij voorbeeld, zou een easy chair een waar foltertuig zijn. Er zijn lieden, die, als ze niet te huis zijn, op hun stoel zitten met beide voeten op den grond, maar die in den gemeenzamen huiskring gaarne zitten op één hunner eigen beenen, — eene houding, waarvan het gemak even geheimzinnig is, als 't gemak van des ooievaars stand op één poot. Eigenaardige vormen van zitten zijn ook wel eens aan bepaalde betrekkingen of beroepen verbonden. Bakers en oude keukenmeiden zitten meest met breeden schoot. En, in de kerk gezeten, pakken zij in dien schoot heel haren inventaris uit: kerkboek, zakdoek, reukflesch, geldknipje en brillehuis. Een eigen vorm is ook waar te nemen in het zitten van koffiedrinkende schoonmaaksters en turftonsters. Hare houding is voorover hellend; want de rechter elleboog rust op de rechterknie; de rechterarm staat loodrecht omhoog en de gezamenlijke vingertoppen van de rechterhand omspannen den omtrek van 't kommetje koffie. IV. HET STAAN. Onverschilligen en onbeleefden staan vóór u met beide handen in de zakken. Pratende buurvrouwen in de achterwijken staan doorgaans met eenigermate gebogen ruggegraat, de armen over de borst gekruist, en de handen onder de oksels. Aanschouwelijke beeltenis van niets-doen. Als gij een heer ziet staan, die zijn jas van de borst af wat achteruit heeft geduwd, om in ieder armsgat van het vest een duim te steken en de vier dan nog vrije vingers van iedere hand op het vest te laten trommelen, dan ziet gij eene houding, die zelfbehagen en zelfgenoegzaamheid teekent, en die daarom ook inzonderheid bij de Engelschen voorkomt. V. HET LOOPEN. Er zijn jongelingen, die, met hun meisje wandelend, leunen op haren arm, in plaats van aan haar steun te bieden. Verwijfde toepassing van het gearmd gaan, en onmannelijke verzaking van het daarin gelegen symbool. Een echte Jan uit de volksklasse, als hij met zijn meisje loopt, houdt zijn rechterhand in zijn zak, en dan mag 't meisje haar arm steken door het o-tje, dat zijn arm aldus vormt. Misschien wel eens een voorteeken, dat zij voor later niet te vast op zijn steun moet rekenen, Twee dienstmeisjes, die samen hebben staan praten, gaan nooit stappend, maar altijd in een drafje van elkaar, — ik denk, door een gewetensoordeel gedreven, dat ze wat lang hebben gepraat. Barbiers, die klanten aan huis bedienen, loopen ook zoo wat in een drafje, dat oudtijds dan ook heette: „een pruikenmakers-drafje", want oudtijds werd nog de platte naam pruikenmaker gegeven aan den man, die, gelijk onze tijd begrepen heeft, coiffeur-posticheuronduleur verdient te heeten. In het algemeen, en zeer natuurlijk, loopen mannen van drukke zaken hard en renteniers loopen langzaam. Niet allen, die langzaam loopen, zijn renteniers, maar allen, die renteniers zijn, loopen langzaam, en hun langzame gang is een zichtbaar: „Ik ben er". VI. HET HOED-AFNEMEN. Eerste manier: de hoed wordt even opgetild, — eigenlijk meer verzet, dan afgenomen. Tweede manier: de hoed wordt met een draaienden armslag naar beneden gebracht en blijft, alvorens naar het hoofd terug te keeren, een oogenblik in hangende richting. Derde manier: de hoed wordt afgenomen met een zoo breeden zijdelingschen zwaai, dat het er iets van heeft, of de eigenaar hem, als een werpschijf, uitgooien wil. Vierde manier: de afgenomen hoed wordt door het stijf uitstrekken van den geheelen arm zoo ver mogelijk van het lichaam des mans verwijderd, zóó, dat men dien arm zou kunnen houden voor een stang en dien hoed voor een uithangteeken. VII. HET HAND GEVEN. Sommigen kiezen daarbij niet den kortsten weg, rechtuit op u af, maar heffen den arm op, die dan even naar een zwanehals gelijkt, en laten vervolgens hunne hand, met het bovenvlak naar u toegekeerd, en de vingertoppen naar omlaag, tot u dalen, — zoodat de ontvangst van die hand meer opvangen, dan aannemen is. Daar zijn er ook, die eigenlijk u hunne hand niet geven, maar uwe hand nemen, en deze hand dan zoo geweldig schudden, of ontwrichting van uwen arm in hun voornemen ligt. Maar ook zijn er, die u een hand geven, zoo lam en zoo slap, en daardoor zoo misselijk, dat gij haast aan een pijnlijke kneep de voorkeur zoudt geven. Ja! daar zijn er, die zulk een stopverf-achtige hand nog te veel achten, en u alleen wijsvinger en middenvinger > toesteken. Maar de zoodanigen heb ik wel eens van die walgelijke beleefdheidsbetooning bekeerd, door mijn twee gelijknamige vingers heel zachtjes tegen de hunne te leggen. Dat vinden ze dan toch een te gekke positie en ze voldeden in 't vervolg aan den eisch, dien de volkstaal pittig en aanschouwelijk uitdrukt door te zeggen; „Geef me de vijf!" yin. HANDELINGEN NAAR VERSCHIL VAN GESLACHT. De meeste juffrouwen, - als ze wijn schenken, omvatten den dunnen hals, maar mannen het dikke lijf van de flesch. 't Zijn meestal mannen, die voor een boek- en plaatwinkel stilstaan, maar vrouwen staan voor de winkelkast van een modezaak stil. Mannen eischen aan een kleedingstuk, dat dichtgeknoopt moet worden, de knoopen rechts, maar vrouwen willen ze links hebben. Ik weet niet waarom; het doel om tegen den man in te gaan, is toch niet te onderstellen. Mannen sluiten de knieën aaneen, als hun iets toegeworpen wordt, dat ze moeten vangen, maai viouwen doen in dat geval het tegendeel, ten einde haar schoot te verbreeden. Mannen rekenen naar gewichtige jaren in den Staat of op de Beurs, en vrouwen rekenen naar de geboorten van hare kinderen. - Een lid van 't gezelschap zegt van de eene of andere gebeurtenis, dat die toen moet hebben plaats gehad, maar eene aanwezige moeder merkt op, dat het toen niet geweest kan zijn, want „dan had Krisje ei toen al moeten wezen, en — Krisje was er nog niet. BLAASJES MAKEN. Een potje met zeepsop, een pijpje daarbij, Dat maakt kleine kind'ren gelukkig en blij; Ze doen met dat schuimnat den pijpekop vol En blazen hun wangen als appeltjes bol. De bel wordt al grooter, al schooner de gloed, Hoe meer haar het kind met zijn ademtocht voedt: Maar juist, als 't wil roepen: „Hè! dat is er een!" Wordt waarheid onwaarheid, — de zeepbel verdween. 't Blijft zoo gaan in vele zaken, Ook, als we uit de kindsheid raken, En ons werken en ons waken, Hierop hopen, daarnaar haken, Ook ons vreugdekreten-slaken, 't Is zoo dikwijls blaasjes maken, 't Loopt zoo dikwijls uit op niet. — Dat moet deze les mij leeren: Wees steeds matig in 't begeeren, Wen u aan, 't bestel des Heeren Boven eigen plannen te eeren. Dat zal menig hartzeer keeren; Want het zal den wrevel weren, Als ge uw bel verspatten ziet. NATUUR-SYMBOLIEK. I. DE VLIET. Zie, daar liggen scherpe steenen In de bedding van den vliet ; Maar hij glijdt er rustig over, Met een zacht gemurmeld lied, Ook weerkaatst hij 't beeld der bloemen, Die gij aan zijn boorden ziet, En verguldt zich met de glansen, Die de zomerzon hem biedt; Ach ! mijn ontevreden harte ! Waarom doet gij ook zoo niet? II. DE TIJM. Kent gij den tijm, 't bescheiden kruid, Dat stil en need'rig groeit, Dat met zijn bloem van zachte kleur Op 't dorre duinzand bloeit; En dat, als ge op zijn bloempjes trapt, U kwaad vergeldt met goed, Doordien 't juist dan zijn vollen geur U tegengolven doet? Dan kent ge alzoo de roeping ook, Die u is voorgesteld: De Hemel schreef zijn eischen neêr In deze bloem van 't veld. „W EL TE RUSTEN!" Ik wensch u: „wel te rusten! Een zegen, als gij 't kunt, Als de avond na het dagwerk Gezonden slaap u gunt. Ik wensch u: „wel te rusten! Dat u geen kommer drukk'; En dat ge moogt ontwaken Met dank voor uw geluk. Ik wensch u: „wel te rusten!" Dat geen verwijt u wond'; Maar dat ge uw nacht moogt ingaan, Met God in vreêverbond. Ik wensch u: „wel te rusten!" Dat u geen vrees beklemm', Maar 't denken aan Gods hoede Vervloeie in hoop op Hem. Voor 't laatst nog: „wel te rusten!" Na alle vreugde en pijn, En dan vooral de hope, Dat de ochtend schoon zal zijn.

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

HERFSTSYRINGEN

OPSTELLEN EN DICHTEN

VAN

Dr. E. LAURILLARD.

ÜAA?

'EDE'

"ztrzsz-

leiees.

SCHOONHOVEN,

S. & W. N. VAN NOOTEN.

1906,

Permanente URL

Opties voor uitsnede