is toegevoegd aan uw favorieten.

Nederlandsche reizen, tot bevordering van den koophandel, na de meest afgelegene gewesten des aardkloots

VIERDE DEEL
1784

Permanente URL

Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Titel: Nederlandsche reizen, tot bevordering van den koophandel, na de meest afgelegene gewesten des aardkloots
Deel: VIERDE DEEL
Jaar van uitgave: 1784
Drukker/Uitgever: Conradi, Petrus Amsterdam, 1767-1791; Plaats, Volkert van der Harlingen, 1768-1801
Taal: Nederlands
Onderwerp: 15.70; 74.00; 15.00; History (Netherlands); Geography; History (general)
Omvang: 196
Herkomst: Amsterdam, Universiteitsbibliotheek
Bron metadata: STCN

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 196 pagina's) / 196
Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Permanente URL
Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.

Titel

Nederlandsche reizen, tot bevordering van den koophandel, na de meest afgelegene gewesten des aardkloots

Deel

VIERDE DEEL

Jaar van uitgave

1784

Drukker/Uitgever

Conradi, Petrus Amsterdam, 1767-1791

Plaats, Volkert van der Harlingen, 1768-1801

Taal

Nederlands

Onderwerp

15.70

74.00

15.00

History (Netherlands)

Geography

History (general)

Omvang

196

Herkomst

Amsterdam, Universiteitsbibliotheek

Bron metadata

STCN

gekogt. Terwyl de Admiraal voor Pulo Timaon ten anker lag, ontdekte hy , op den achttien van Sprokkelmaand , een vaartuig , 't welk hy hieldt eene Portugeefche Karak te zyn , koomende van Maccau. Straks deedt hy het anker ligten, om 'er jagt op te maaken. Doch, vermids de ftilte onder den wal, en de koelte, welke in volle zee opftak, kon hy het niet agterhaalen: te min, omdat eerlang de avond viel. Hy wierdt dan te raade, zyne voorgaande legplaats wederom op te zoeken. Maar de droom trok hem na 't Zuiden, en maakte het wederkeeren onmogelyk: zodat hy befloot , het esrdc land het beste, aan te doen. Eens verloor hy hier een anker, en tweemaal brak het kabeltouw. Eindelyk vondt hy eene Ree , daar hy veilig kon leggen , hoewel in openbaare zee , twee mylen van de Maleifche kust, daar niets te bekoomen was , als bewoond wordende van een deel arm volk, onderdaanen van Johor en Patana, uit welke hy verdondt, dat men van daar, tot de heen en wederreize na Johor , of Batufauwer, over land, niet meer dan vier of vyf dagen noodig hadt. Van deeze kundfchap bediende zich de Admiraal, en zondt, met eenen Maleiër, een brief na Johor, op welken hy,tot antwoord, narigt kreeg, dat het fchip Vlisfingen, hebbende, omtrent Pedro Blanco, een Portugeesch fchip, koomende van Cochinclina, ontmoet, hetzelve veroverd hadt ; dat het na genoeg zo groot als de neemer, en gelaaden was met ryst, Agela, Calembach , Eenjoin en andere koopmanfchappen ; dat het voorfchreeven fchip omtrent veertien dagen voor de haven van Johor hadt geleegen, vermids het aldaar F 5 de N E D E R L A N D S C II E de Portugeefche Zeemagt niet vondt ; dat de Koning van Johor alle moeite hadt gedaan om den Hollandfchen Admiraal dit te berigten, doch dat de afgevaardigden, van wegen de tegenwinden, hem niet hadden kunnen vinden; dat het fchip Flisfingen acht dagen, met zynen prys , voor Johor gelegen hebbende , de Portugeefche Scheepsmagt uit de Straat van Sincapura gekoomen, en de rivier was binnen gezeild, laaiende het fchip Flisfingen, nevens zynen prys, ongemoeid: een klaar bewys van haare kleinhartigheid. Uit den zelfden brief verltondt de Admiraal de tyding van het overlyden des Konings van Bantam; als mede, dat de twee Zoonen diens Vorsts, over de opvolging, in Oorlog waren; dat de beflisiing van deezen twist ten gevolge zou kunnen hebben, den vrede tusfchen de Koningen van Johor en Achem ; dat de Portugeezen, de komst der Hollanderen in deezen oord vernomen hebbende , de rivier niet hooger hadden durven opzeilen; dat, hoewel Batufauwer door de Portugeezen belegerd was , 'er ryst en andere leevcnsmiddelen genoeg binnen de plaats waren , om de belegeraars het hoofd te doen ftooten. In 't einde van Sprokkelmaand kwam het Jacht Sphera Mundi by den Admiraal ten anker, klier mede ontving hy brieven van kornelis specx, waar in hy hem verzogt om meerder penningen tot zynen togt na China. Doch , door misverftand, of anders , handelde deeze zendeling tegen den wil des Admiraals. Plet oogmerk van deezen was niet , dat hy als Hollandfche Afgevaardigde, maar in de hoedanigheid van dienaar des Konings van Siam en zynen Afgezant, de reize zou doen, en onder deszelfs vleugelen toegang vinden ten Chineefchen Hove. Want in- REIZEN. 9t indien hy regelrecht om eenige gunst verzogt hadde, zou hy niet minder dan voor honderdduizend reaalen aan gefchenken by zich moeten hebben. De Chineezen , welke de Hollandfche Natie een goed hart toedroegen, verhaalden, dat, vóór omtrent tweehonderd jaaren, ten tyde van Koning iiombon, eene zekere Natie, Hollam genaamd, hulde hadt betoond aan den Koning van China , gelyk nog heden de Siammeezen doen ; dat Hollam en Holland ongetwyfeld een en het zelfde woord waren; dat deeze Natie, door verloop van tyd, van de Chineezen dermate was vervreemd , dat zy daar van geene andere gedagtenis hadden behouden dan den naam, welke nog in hunne Archiven geleezen wierdt. Omtrent deezen tyd wierdt den Admiraal berigt, dat eene Portugeefche Karak, koomende uit China, haar roer verlooren hebbende, te Patana was binnen geloopen; dat nikolaas simonsz. meebael en de overige Hollanders aldaar van de Koningin verzogt hadden verlof om dit vaartuig in de haven te mogen aantasten , en dat haare Majesteit hadt geantwoord , zulks oogluikende te zullen gedoogen. Op deeze tyding ging de Admiraal onder zeil na de Ree van Patana. Terftond naa zyne komst zondt hy eene Sloep na de Karak, om haar tot overgaave, of anders tot ftryden, te nodigen. Naa lang beraad, booden de Portugeezen hun fchip, mids behoud van lyf en leeven. Dit wierdt hun ingewilligd, en zy, nog dien zelfden avond, zo als zy gingen en ftonden, iia land gevoerd. Den besten buit hadden de Portugeezen uit het vaartuig geborgen, en, over Queda, na Malacca gezonden. Deeze beftondt uit ruim zevenhonderd Picols ruwe Zyde, tweehonderd kanasfers, of kleil 92 NEDER LANDSCHE kleine baaltjes gemaakte Zyde, zo fluweelcn als Armqgynen , en drie Pataneefchc baaien Cbineesch goud. 't Geen de Hollanders in de Karak vonden, beftondt in omtrent tweeduizend Picols witte poederfuiker ; eenige manden ftokfuiker; vyfënveertighonderd Picols Tintenage; tweebonderdzesëntwintig pakjes Ghineefche Kamfer; negentig pakjes Jquela; achttien looden kasfen met Muskusballen; elf kasten Vermiljoen; tweeëntwintig kasfen Chineefche waaijers; tweehonderdnegen pakken ruwe Zyde ; vyfënzeventig pakken geele gemeene Zyde ; zesduizend pakken gemeen porcelein , en nog tien van de beste foort ; eenige vergulden Ledikanten; een hoop Radix Kina en Benjoin ; honderdvyftig kanasters of korven gemaakte Zyde , als fluwelen, damasten, taffetaatjes en getweernde Zyde; en eindelyk eenige kasfen gouddraad. Voorts was het een meest nieuw en zeer fterk vaartuig : waarom de Admiraal te raade wierdt om het ecnigzins te doen vertimmeren , en tot de reize na Holland in ftaat treilen. De Admiraal kogt nog van de Koninginne van Patana vierhonderdacht Picols ruwe Zyde , tegen honderdyyftien reaalen de Picol, de tojkn en andere ongelden daar onder gerekend; wyders nog van partikulicren tweeëntwintig Picols insgelyks ruwe , en voor drieduizend reaalen aan gewerkte Zyde. Wyders ontving nog de Koningin twaalfduizend reaalen , voor haar aandeel, welk zy beweerde haar van de veroverde Karak te behooren. De lieer van waarwyk , zyne zaaken dus te Patana verrigt hebbende, verliet deeze Ree, en vertrok na Johor, met het fchip Vlisfingen, 't welk, op zynen togt derwaarts, een klein vaartuig bemagtigde , gelaaden REIZEN. 93 eten met tweeënnegentig baaien Sandelhout , en twee Picols en een half Karet. Op den twaalfden van Slagtmaand kwam de Admiraal van waarwYk op de Ree van Johor, daar, weinige dagen laater , het anker liet vallen de Admiraal k o rn el is sebastiaanszoon , Voerende het fchip Amfterdam, verzeld van het fchip Dordrecht. In den avond van den zelfden dag , wierden de beide Admiraals ontbooden by raya bonson, 's Konings broeder, die niet verre van hun, met zyne Vloot, voor anker lag. In zynen eigen en des Konings naam verzogt hy ernftig om hunne hulp tot eenen aanflag, welken hy, tegen de fchepen, die voor Malacca lagen, in den zin hadt. De Admiraal sebastiaanszoon bewilligde in dit verzoek; doch van waarwyk bleef fteeds weigeren. De Koning , van de ongenegenheid des eenen de lucht gekreegen hebbende, en dat de twee fchepen, welke de andere hem wilde byzetten, van manfchap en krygsbehoeften flegt voorzien waren , deedt hun berigten , dat indien zy hem het noodige, ter verdcediginge der ftad, wilden byzetten, hy de volvoering van zyn ontwerp thans ter zyde , en tot bekwaamer tyd zou uitftellen. Aan deezen voorflag leenden de Vlootvoogden het oor , en beflooten , den Vorst in ftaat te Hellen tot beveiligingc van Batufauwer. En, in de daad, deeze hulpbetooning was niet ontydig. Jaarlyks lag de ftad open voor de aanvallen der Portugeezen. Nog in * jongstvoorgaande jaar hadt furtado daar op eenen aanflag gewaagd, doch de goede Voorzienigheid hem van daar verdreeven , met verlies van ruim tweehonderd man. Op 94 NEDERLANDSCHE Op den twaalfden van Wintermaand vertrok de Admiraal van waarwyk na Bantam , daar hy , haa eene reize van veertien dagen, aankwam, en de Admiraal sef.astiaanszoon hem kort op de hielen volgde , met den prys , onlangs op de Portugeezen bemagtigd. Deezen befloot men daar te laaten tot het volgende jaar , en dan na Holland te zenden , onder het befluur van jan Franszoon, voorheen Schipper op het fchip Flisfingen. Omtrent deezen tyd ontving de Admiraal van waarwyk narigt van kornelis specx. Zyne reize na China hadt tot nog toe geenen voortgang gehad, uit hoofde van den oorlog , met welken de Koning van Siam wierdt belemmerd. Nogthans hadt hy hem brieven van voorfchryvinge toegezegd. Kort daar naa overleedt deeze Vorst, en zyn broeder, hem in de regeering opgevolgd, herhaalde de belofte. Dit gaf hoop op een goeden uitflag. Want in Siam is het gebruikelyk, telkens by de komst vaneenen nieuwen Koning tot den throon , hulde te doen aan den Koning van China, door Gezanten , met ryke fchenkaadjen voorzien. Gewisfelyk zou thans de reize van specx na Chi na voortgang gehad hebben, indien sebastzaanszoon hem in dienst der groote Maatfchappye hadde willen overneemen: want van waarwyk durfde het niet voor zyne rekening neemen , dewyl hem de kosten te hoog liepen. De eerstgenoemde hier toe ongenegen zynde , was deeze genoodzaakt , hem te rug te roepen na Patana, daar hy aankwam, verzeld van verfcheiden Heeren, medebrengende gefchenken , weten™" ^ *** *IAUiUTS beftemd te U Naa- REIZEN. 9S Naadat van waarwyk te Bantam de noodige orders hadt gefteld , nam hy , op den zesden van Sprokkelmaand des jaars 1606 , de reize' aan na het Vaderland, met vyf fchepen : te weeten, Hollandia, van waar de Admiraalsvlag waaide, Dordrecht, Amflerdam, Zeeland en Flisfingen. Zeer gevaarlyk was deeze wederreize. Door de langduurige togten in de Indien hadden de fchepen veel geleeden, en , door flyting, van de noodige behoeften een goed deel verlooren. Daarenboven wierden zy beloopen van een zwaaren ftorm, die, door het geweldig werken der Zee , de fchepen deedt lek worden, en ïn merkelyk gevaar bragt. Nogthans bereikten zy , op den zesden van Grasmaand , het Eiland Mauritius, daar het fchip Hollandia zo reddeloos wierdt bevonden, dat de meeste Zyde, welke het binnen boord hadt, wierdt overgelaa» den in de fchepen Amfterdam, Zeeland en Flisfingen, welke kort daar op de reize na het Vaderland vervolgden. De fchepen Hollandia en Dordrecht bleeven aan het Eiland, daar zy hunne goedereii aan land en onder tenten opfloegen. De Admiraal van waarwyk, zyn fchip naauw. keurig onderzogt hebbende, bevondt dat de agterfteven bykans geheel moest vernieuwd worden. Niet gering was zyne verlegenheid in deezen ftaat , alzo het Eiland de noodige bouwftolfen bezwaarlyk opleverde. Onverwagt wierdt hy uit de verlegenheid gered, door de komst van liet Jacht van het fchip de Eendragt. Op den twimigften van Zomermaand des jaars 1605, was dit fchip uit Holland vertrokken , voor rekening van de Maatfchappy, met last om de kust van Soffala te bezoeken, en van daar eenig vee op 't Eiland Mau- ri- 96 NEDERLANDSCIIE ritius over te voeren. Doch deezen last hadt het niet kunnen volbrengen: want, op de Breedte van 31 Graaden, van een zwaaren ftorm beloopen zynde, was het Jacht, daar Schipper op was pi eter matthyszoon, van het fchip afgeraakt, en op het Eiland Mauritius geland; tot groot geluk van den Admiraal van waarwyk, welken hy eenige ftaaven yzer byzette, die hem wonder wel van pas kwamen. Het fchip de Eendragt kwam hier insgelyks eerlang ten anker , en gaf den voorheen bykans raadeloozen Admiraal nieuwen onderftand. Door 't een en ander vondt hy, in het begin van Slagtmaand, zich in ftaat gefteld, met zyne twee fchepen, de reize te kunnen vervolgen. Op den achtëntwintigften van Louwmaand des jaars 1607 liet hy het anker vallen voor 't Eiland St. Helena, daar hy brieven vondt van de drie fchepen, die hem waren vooruit gezeild, en welke hy, naa zyn volk ververscht en dc fchepen van 't noodige voorzien te hebben , eerlang volgde, nu met gunltig, dan ongeftadig weer, 't welk hem, op den vierden van Zomermaand, onder 't Zeeuwfche Eiland Schouwen bragt. Hier ontmoette hy een Oorlogfchip , koomende uit de Maas , onder bevel van Kapitein nikolaas Willemszoon van hoorn, die hem van den toclland der zaaken in de Verëenigde Provinciën narigt gaf. Het fchip Dordrecht, moetende na Middelburg, ftevende na die haven, en hy zelve na Texel, daar hy , naa eene reize van vyf jaaren, behouden aankwam. NE- NÉDERLANDSCHË REIZEN* TWEEDE TOGT van STEVEN van der HAGEN, NA DE OOSTINDlëN. Hoe groote vyandfchappen en wreedheden de Portugeezen , in de Oostindiën , ook mogten gepleegd hebben tegen de Hollanders , matigden deeze, nogthans , zich, ten allen tyde, van het oeftenen van wederwraake, hoewel zy daar toe menigmaalen eene bekwaame gelegenheid vonden. De menigte van manfchap , welke zy vonden op de veroverde fchepen , zou deeze aan hunnen wraaklust hebben bloot gefteld, indien dit vuur in hunnen boezem hadt gebrand. Doch zy wilden liever zich met lydzaamheid wapenen , en hunne vyanden door zagtmoedigheid overwinnen; in de hoop dat deeze eerlang de geregtigheid hunner zaake zouden erkennen, en de ingezeetenen der Verëenigde Gewesten een ongeftoorden handel in de Oosterfche landen laaten dry ven. Eene wolk van getuigen zouden wy , voor deeze waarheid, kunnen aanvoeren, uit de berigten der Portugeezen zelve, of liever der Spanjaarden , thans de JVw deel. G ge- pS NEDERLANDSCHE geflagsne vyanden van Nederland. De Bisfchop varf Malacca fchreef, onder andere, aan den Koning van Spanje, het volgende: „ De Portugeezen hebben de „ goedigheid der Hollanders geduid als een uitwerk„ zei van bloohartigbeid , en van onvermogen om zich „ te verdeedigen; dit heeft hen, dag aan dag, trot„ fcher en ondraaglyker gemaakt. De nood, derbal„ ven, heeft de Nederlanders geperst om zich te ver„ deedigen, en, langs de zelfde wegen van geweld„ daadigheid , af te wenden , de onheilen en nadee„ len, welke het geweld hun heeft doen lyden: deels , „ om dat zy niet wilden afzien van den vaart op de 9, Indien, by welks voortduuring zy zo groot belang „ hadden; deels, omdat zy op de zyde der onder„ drukte Indiaanen ftonden, en hun de hand booden „ tot het handhaaven van hunne wettige regten , en „ het wederftaan van de dwingelandye der Portugee„ zen , die 'er op uit waren om hun Vaderland on3, der 't juk der flavernye te brengen. En, in de daad , „ hoe zouden zy hebben kunnen dulden, dat hunne „ Vrienden, om der Vrienfchaps wille, welke zy hun „ betoonden, en der Verbonden, welke zy met hun „ hadden aangegaan , uit hunne bezittingen verdree,, ven,hunne landen verwoest,en zy zelve vermoord „ of tot de uiterfte engte geperst wierden ? Wanneer „ zy dan zagen , dat de vyandlykheden tegen hen „ geen einde , maar dag aan dag toenamen , „ hebben zy het hoog tyd geoordeeld, tegenftand te 9, bieden , de Vlooten hunner vyanden te verdelgen, 3, hunne fchepen te neemen en voor goeden prys te „ verklaaren, hunne Sterkten te bemagtigen , en alle „ middelen aan te wenden om hen daar uit te ver5, dryven." Met REIZEN. 99 Met groot regt mogt de goede Kerkvoogd in deezen zin fchryven. De magtige toerustingen , welke de Bewindhebbers der Nederlandfche Veré'enigde Maatfchappye, jaar op jaar, maakten , dienden ten (preekenden bewyze van hunne onwilligheid om af te zien van den vaart op de Indien, en om de beleedigingen en geweldenaryen der Portugeezen te verdraagen. Eene aanzienlyke plaats onder deeze toerustingen verdient die van den jaare 1603. In Wintermaand diens jaars deeden zy reisvaardig maaken eene Vloot van twaalf fchepen , onder het Opperbevel van den manhaften Admiraal steven van der hagen, dien zy, als Vice-Admiraal, toevoegden kornelis segastiaansz. Voor de volgende Kamers waren deeze fchepen uitgerust: voor de Kamer van Amfterdam , het fchip de Ver'èenigde Provinciën, groot driehonderdvyftig lasten, gevoerd by den Admiraal , hebbende daarenboven tot Schipper simon hoen; het fchip Amfterdam, zynde van de zelfde grootte , daar Schipper op was arent klaaszoon kalkhuts; Gelderland, groot tweehonderdvyftig lasten, gevoerd by Schipper jan janszoon mol; het Hof van Holland, groot honderdtachtig lasten, Schipper WILLEM korneliszoon schout; Delft, groot honderdvyftig lasten, Schipper willem lock; en het Jacht het Duif ken, groot dertig lasten, Schipper willem janszoon. Voor de Kamer van Zeeland: het fchip Dordrechtt groot driehonderdvyftig lasten, gevoerd by den ViceAdmiraal , en Schipper hans rymelandt; en Zeelandia , groot tweehonderdvyftig lasten , gevoerd by Schipper kryn Pieterszoon. © a Voos' 100 NEDERLANDSCHE Voor de Kamer van Hoorn en Enkhuizen: het frhip* Hoorn, groot driehonderdvyftig lasten, daar Schipper Op Was jan korneliszoon avenhorn; Me- denblik, groot honderdvyfcutwintig lasten , Schipper dirk klaaszoon maylieves ; Westfriesland , groot driehonderdvyftig lasten. Schipper jakob jakobszoon clünt; Enkhuizen, groot hondervyftig lasten, Schipper klaas thyszoon cul. Nog vertrok , in Zomermaand des volgenden jaars 1604, voor rekening van de Kamer Amfterdam , het fchip Gouda , groot honderddertig lasten , Schipper kornelis heynszoon pronk. Alle deeze fchepen waren gezamentlyk bemand met twaalfhonderd koppen; de kosten der uitrustinge bedroegen twee miljoenen tweehonderdnegentienduizend driehonderdachtënzestig guldens. Op den achttienden van Wintermaand , liepen de Amjlerdamfche , Hoornfche en Enkhuizenfche fchepen in zee, doch blecven, bykans twee maanden, onder de Engelfche kust, op een goeden wind toeven. Eene Vloot Oorlogfchepen , onder het bevel van den Hollandfchen Admiraal paulus van caerden, kwam by hen op dezelfde Ree voor anker. Op den tienden van Lentemaand naderde de Oostindilche Vloot het Eiland Majo , daar zy de twee Zecuwfche fchepen reeds geankerd vondt. Aan den Gouverneur van St.Jago, 't welk zy vervolgens aandeedt , verzogt de Admiaaal fchriftelyk om leevensmiddelcn; doch kreeg tot antwoord, dat aldaar voor de Hollanders niets anders dan kruid en lood ten beste was. Naa dat de Vloot, in 't begin van Grasmaand, de Linie gepasfeerd, en op een na den laatften dag van Bloeimaand de Kaap de Goede Hoop was rond go REIZEN. ioï gezeild, liet hy, in 't midden van Zomermaand, voor Mofambique het anker vallen. Hier wierden alle de Sloepen toegerust, om het Eiland en het Fort te verkondfchappen. Zy keerden 's anderendaags te rug, medebrengende de Sloep van eene Portugeefche Karak, met vaten gelaaden , die onder het Kasteel geankerd lag. Al het volk was daar uit gevlugt, uitgezonderd een Jongen, en een Mesties , die zwaar gekwetst waren. Uit deeze verffondt de Admiraal, dat zy aldaar zeven maanden geleegen hadden , wagtende op andere Portugeefche fchepen, om gezamentlyk na Goa te ftevenen. Naa veel twistens, wierdt hier op by den Raad beflooten, de Karak aan te tasten. In weerwil van het geweldig fchieten uit het Kasteel, gefchiedde zulks , met kleine moeite , door middel van eenige gewapende Sloepen. Behalven dit vaartuig, met Elefantstanden gelaaden , wierdt , kort daar naa , een ander, met gelyken last, veroverd, en voorts, door de onzen, tot een Jacht vertimmerd , voerende van nu af den naam van Mofambique. Diergelyk een geluk hadden de onzen met vyf Pangayen, of kleine Indifche fcheepjes, met ryst en millet gelaaden, welke zy over de Vloot verdeelden. In 't begin van Oogstmaand wierden honderdvyftig man aan land gezet, om het Eiland te verkondfehappen. Niets anders voerden zy uit, op deezen togt, dan dat zy, in zeker huis, eenen Portugees toebehoorende , den brand ftaken. De Kaffers , zynde de eigenlyke landzaaten, waren zeer bevreesd voor de Hollandfche Musketten ; daarenboven toonden zy, by alle gelegenheden, eene vreesagtige Natie te weezen. Nogthans bleeken zy den Nederlanderen beter geneG 3 gen. 102 NEDERLANDSCHE gen te zyn dan den Portugeezen, die hen zeer wreed» aartig, en weinig beter dan beesten, behandelden. Op den vyfëntwintigften der gemelde maand ging de Vloot weder onder zeil, uitgezonderd de fchepen Delft , Enkhuizen en het Duifken , die aldaar nog eenigen tyd vertoefden, om te kruizen op de Karakken, welke dien oord mogten aandoen. In haaren koers ontmoette de Vloot een Arabisch vaartuig, en maakte 'er zich meester van ; doch alzo het door Mooren wierdt bemand , en geenen Portugeefchcn eigendom binnen boord hadt, liet men het vry en frank zeilen. Eene maand naa zyn vertrek van Mofambique liet de Admiraal,met zyne ondethoorige fchepen, het anker vallen, in den mond der rivicre van Goa, eene myl van het Kasteel, om aldaar op de komst van Portugeefche fchepen te wagten. Men zag wel, van tyd tot tyd, eenige van hunne Galeien, doch deeze waren op hunne hoede , en zo goede zeilers , dat men eenen kans op dezelve voor ongeraaden hieldt. Vervolgens de rivier hooger opgezeild zynde, tot aan het Fort Bardes , vonden de onzen aldaar eenige Oorlogfchepen; welke zy, cgter , niet durfden befpringen , om reden dat de oever met gewapend volk zo dicht bezet was, alsof de naderende komst der tlollandfche fchepen uit Portugal herwaarts overgebriefd , en de geheele krygsmagt des Koninkryks op die tyding was zamengerukt. Goa is eene zeer fraaie , en , in vergelyking der overige Iudifcbe fteden , zeer groote ftad. Zy legt op 16 Graaden Zuider-Breedte , op een Eiland , 't welk achtendertig Ilolkndfche mylen in den omtrek beflaat. Rondom de ftad leggen eenige dorpen, fraaie tukten en lustige plantaadjen van kokosboomen. Het is REIZEN. 103 is de voornaamfte Portugeefche Bezitting in de Indien; de Onderkoning houdt 'er zyn verblyf. De ftad is gebouwd op het grondgebied eens Moorfchen Konings, dialcan genaamd, wiens gewoone Hofftad is Bifapor, vyf mylen van Goa. Zo groot is de magt diens Konings, dat hy, ten zekeren tyde, •op eenmaal, tweehonderdduizend man te velde bragt, en veertien maanden de Portugeezen opgellooten hieldt in hunne ftad, welke hy zekerlyk zou bemagtigd hebben , ware zy niet gefpyzigd geworden door middel van de haven , welke de Indiaanen niet konden ingeflooten houden. Aan de haven legt eene hoogte, en op dezelve een zeef fterk Fort. Op een kleinen berg, aan de overzyde geleegen , hebben de Franciskaauen eene Kerk gebouwd, aan Remago, of de drie Koningen, gewyd. Een fterke Koophandel wierdt in deeze ftad gedreeven. Vyf of zes fchepen vaaren 'er jaarlyks, op en ■uit Portugal. Winter, indien harde wind en regen winter mogen genoemd worden, is 't 'er in Bloei-, Zomer- en Hooimaand. De regen is hier eene zonderlinge gunst der Hemelfche Voorzienigheid, om menfchen , vee en vrugtcn te verkwikken, en het verfchroeien derzelven door de Zon'te verhinderen, wier brandende hitte hier door, mitsgaders door de aanhoudende winden, wordt getemperd. De regen is niet aanhoudende , maar by tusfchenpoozen, in welke de Zon haare ftraalen fchiet; niet, egter, met zulk eene hitte, of zy is ligt te dulden en te draagen voor menfchen en beesten. Op dit Eiland woont een volk, Kanarins genaamd , * welk een naakt fteenen beeld aanbidt, dat het weJ G 4. als ïo4 NEDERL ANDSCHE als eenen Afgod , maar niet als zynen God be* fchouwt. Want de Kanarins hebben eenig denkbeeld van 't aanweezen van eenen God , Regeerder der waereld, en van alles wat 'er in is. De Eerdienst, welken zy aan het beeld betoonen, heeft zyn opzigt op dien Hoogden God: even gelyk de bygeloovigc Christenen hunnen God aanbidden, in de perfoonen van gedorvene en verheerlykte Heiligen. Wanneer zy hunne dochters in 't huwelyk bedeeden , vervoegen deeze zich by het beeld , om eenen gelukkigen Echt van hetzelve te verzoeken. Ook wil men dat zy aan hetzelve haaren Maagdom opofferen. De komst van elf Portugeefche Oorlogfchepen voor Goa deedt den Admiraal befluiten, deeze Ree te verlaaten , en na Calicute te zeilen. In 't laatst van Wynmaand kwam by voor Cananor ten anker. Hier zondt hy eenig volk na land , om met de inwooners in gefprek te treeden. Aan land getreeden zynde , wierden de afgezondenen onverhoeds overvallen van eene bende Portugeezen, die, agter een rots, in eene hinderlaage , verborgen lagen , doch van de onzen wierden afgeflageu. De Mooren maakten geenerhande beweeging; en de Portugeezen duifden insgelyks niet fchieten uit het Fort , dewyl de Koning het verbooden hadt. In den naamiddag kwamen etlyke Mooren, voerende eene Vredevlag, by den Admiraal aan boord , hem, uit 's Konings naam, eenen brief ter hand dellende, behelzende hoofdzaaklyk: „ Dat hy al voor lang hadt „ hooren vernaaien dat de Flollanders gezworene „ vyanden van de Portugeezen waren ; dat het hem „ grond tot vreeze gaf, dat zy zo dicht aan 't Fort geankerd zynde, ecu oogmerk hadden, hetzelve te „ be- REIZEN. j©5 „ bemagtigen; dat hy hun dien toeleg ontraadde, de„ wyl hy zich in ftaat van tegenweer, en van krygs„ behoeften ryklyk voorzien bevondt ; dat vvyders „ zyne voorzaaten, nu reeds honderd en twee jaaren „ geleeden, de Portugeezen onder hunne befcherming „ hadden genomen, en hy omtrent dezelve eveneens „ gezind was; dat hy zich verpligt hadt gevonden , „ de Hollanders hier van te verwittigen, en hun ver„ zogt, indien zy zyne vriendfchap zogten , zo als „ hy de hunne deedt, zy diergelyk een toeleg niet „ moesten onderneemen , maar veeleer van daar ver„ trekken ; dat zy insgelyks moesten bedagt zyn , ,, niets te beftaan tegen zyne Maldivifclie Eilanden, ,, of tegen de fchepen zyner onderdaanen, indien zy ,, geene oorzaak tot vyandfchap wilden geeven." De Hollanders, hem dit beloofd hebbende, ligtten hunne ankers, en vervolgden hunne reize. Omtrent het midden van Wynmaand kwamen zy voor de ftad Calicute. De Vice-Admiraal kornelis seeastiaansz, de Koopman houtman en eenige anderen, wierden na land gezonden, om den Satnorin te begroeten, zynde de Koning van het gewest, en Keizer van Malabar. Negen Fregatten lagen op deeze Ree voor anker , op welke eenige gewapende Sloepen wierden afgezonden. De dappere tegenweer dier fchepen maakte het noodzaaklyk, dat de onzen meerdere hulp derwaarts fchikten, die, eindelyk, één Fregat veroverden, voerende tachtig man , en onder deeze vyftien Portugeezen. De meesten fprongen in zee , en verdronken ; niet meer dan zes perfoonen vielen de onzen in handen. Niets anders dan vyf* è'ntwintig vaten Buskruid vonden de onzen in het yaartuig. G 5 Niet io6 NEDERLANDSCHE Niet lang naa dit gevegt, kwamen, by den Admiraal , van 's Konings wege , vier man aan boord , hem verzoekende te verzeilen na de plaats , daar de Koninklyke Vloot , tegen de Portugeezen uitgerust geankerd lag, om gczamentlyk te raadplecgen. Terwyl de Jndiaanfche Afgevaardigden nog by den Admiraal aan boord waren , vertoonden zich twee Jonken, volgens hun zeggen, aan de Portugeezen behoorende. Op dit berigt wierden zy genomen; doch, dewyl ze niets anders dan Kokosnooten binnen boord hadden, ftraks wederom geflaakt. Midlerwyl kwamen by de Vloot de fchepen Delft, Enkhuizen en het Jacht het Duif ken, voorheen te Mofambique gelaaten , die zicli nu gezamentlyk na de legplaats der Vloote vair den Samorin begaven. Deeze herhaalde zyn verzoek om een mondgefprek met den Hollandfchen Admiraal, dewyl hy niet twyfelde , of zyne Natie eene vyandin der Portugeezen ware. Herhaalde proefondervindingen verfterkten hem in dit gevoelen. Diensvolgens wierdt in den Scheepsraad beflooten dat de Admiraal, verzeld van de Kooplieden hout- man, kom postel cu alterman, nevens den Kapitein klaas thyszoon, en eenige andere perfoonen, aan land zou treeden. Zeer gunftig wierden zy hier van den Samorin ontvangen; zy flooten met hem een verbond van vriendfchap, 't welk in gefchrift gefteld , en van weerkanten wierdt bezwooren. De Samorin beloofde hier by , aan de Hollanders , een vryen koophandel. Groot genoegen gaf dit verdrag onder de Malabreezen. By zyne wederkomst aan boord, befloot de Admiraal, met zynen Raad, de fchepen Zeelandia en Enk. hui- REIZEN. 107 Jmhen 11a Cambaie te zenden, en, met het gros der Vloote, na Cochin te ftevenen. De ftad Cochin legt op 10 Graaden Noorder-Rreedte, hebbende de Zee ten Westen. Aan de landzyde wordt zy omringd van een groot bosch , van zeer zwaar geboomte. De landzaaten maaken van de uitgeholde boomen kleine vaartuigen, uit één ftuk, Almadies genaamd, waar mede zy allerlei koopmanfchappen na Goa overbrengen. Uit hoofde der verborgene klippen, kan deeze haven , zonder behulp van ervarene Lootzen, niet worden aangedaan. In den Winter is zy volftrekt ongenaakbaar , van wegen de geweldige winden, welke , in dat faifoen, waaien , en de zee, met een fchroomlyk geweld , tegen den oever doen botzen. Daarenboven voeren deeze winden mede zwaare wolken , welke aan het gebergte blyvende hangen, en verdikt zynde, vervolgens nedervallen, onder de gedaante van geweldige ftortregens , die geheele klompen aarde en veel zauds van de hoogte mede en na zee fleepen. De zee, hier tegen zwellende, door het geweld der winden , dryft het zand en de aarde te rug, fluit de haven door eene foort van dyk , en maakt haar onbruikbaar, zo wel voor kleine als groote fchepen. Naa het bedaaren der ftormwinden en het ophouden van den regen, verdwynt van zeiven deeze dyk., en wordt de haven wederom bevaarbaar. Naast Goa, is Cochin de voornaamfte ftad, welke de Portugeezen in de Indien bezitten. 'Er wordt een fterke handel gedreeven in fpeceryen en andere goederen. Het omliggende land geeft zeer veel peper, die, aan den Koning van Portugal, tot een gezettcn prys, ge- ïoS NEDERLANDSCHE geleverd wordt. De Mooren moeten dezelve veel duurder betaalen. In 't Koninkryk Cochin leggen twee Reden van dien naam; de eene behoort aan den Koning des gewest* de andere aan dien van Portugal. De eerstgemelde' legt aan den oever van een groot binnenlandsch water. Een zeer magtig Vorst is deeze Koning ; hy kan een leger van honderdduizend man te velde brengen. Onder deeze zyn zeer veele Edellieden, in de landtaale' Nairi genaamd ; zy trekken te velde op Paerden of Elefanten, en moeten hunnen Koning ten dienfte Haan, zo dikmaals hy het goedvindt. Met het bovenlyf en de beenen gaan zy geheel naakt; zo doen ook de vrouwen. Wanneer deeze Nairi met de vrouwen willen te doen hebben , plaatzen zy hun fchild en verder geweer aan de deur van de kamer. Zo lang deeze hier ftaan, durft niemand in het vertrek koomen. De Koning , zo min als zyn geringfte onderdaan mag den eerftén nacht niet flaapén by eene vrouw welke hy getrouwd heeft. Dit is het voorregt van hunne Geestlyken , Bramins genaamd , die , in het Palcis des Konings , en in de huizen der burgeren , zich groote vryheden aanmatigen. Wanneer zy in 't een of ander huis koomen , geeven de naaste bloedverwanten der vrouwen, en de mannen zelve, aan hun ruime baan, en volle vryheid om met de vrouwen te handelen, zo als zy willen. De reuk van heiligheid, welke van hun uitgaat, als mede , de verbeelding dat de vrouwen en dochters, door de Bramins , in de' Wet worden onderweezen, is de reden, waarom deeze vryheid aan hun wordt veroorlofd. Een REIZEN. igo Een overleeden Koning wordt niet opgevolgd van zynen eigen , maar van eenen zyner zusters zoonen. Voor reden deezer fchikkinge geeven zy , omdat de Koning niet kan weeten , of de kinderen, welke hem Vader noemen, waarlyk zyn eigen kroost zyn; terwyl het voor eene ontwyfelbaare waarheid wordt gehouden, dat de kinderen van des Konings zusters in de daad van Koninklyken bloede zyn. Doorboorde oorlellen worden hier te lande voor eene groote lichaamsfchoonheid aangezien. Aan de ooren hangen zy een zwaar ftuk Jood, 't welk de opening, van tyd tot tyd , nog wyder maakt , en de ooren dermaate uitrekt, dat zy ten laatfte tot op de fchouders nederhangen. De mannen zo wel als de vrouwen zyn zeer gefteld op dit vreemd tooizel. De Edelen des lands onderfcheiden zich van de gemeene burgers, door het draagen van breede armringen , het vlegten van hun hoofdhair , en het voeren van fchilden en uitgetoogene zwaarden. Zonder deezen toeftel verfchynen zy nooit in het openbaar. Alle Zomers koomen hier verfcheiden fchepen, om eene laading peper, kaneel, gember en andere goederen , welke het gewest uitlevert, in te neemen, en na andere landen te vervoeren. Op dit kort verflag van de ftad Cochin, zullen wy hier laaten volgen een uitvoeriger berigt raakende de ftad Pegu, overgenomen uit de befchryving van den Edelen Venetiaan, gaspar balei, welke,niet lang voor dat deeze tegenwoordige Reistogt der Hollanders voorviel, te weeten in den jaare i 576 , deezen oord bezogt. De merkwaardige byzonderheden , welke de Leezer hier zal ontmoeten, zullen hem deezen uitflap ligt doen vergeeven. Fe- 1IO NEDERLANDSCIIE Pegu is onderfcheiden in Oud- en Nieuw-Pegiu In de oude ftad WOonen de Uitlandfche Kooplieden , welke aldaar een Herken handel dryven. De Koning zelve en zyne Hovelingen hebben deel aan denzelven. Nieuw-Pegu wierdt omtrent het midden der Zestiende Eeuwe gebouwd. De andere ftad is zeer oud. De huizen zyn 'er groot en ruim , meetsal van lang en dik riet gebonwd; doch in veele vindt men groote fteenen gewelven of kelders , in welke de koopmanfchappen worden opgeflagen , om ze voor brand te beveiligen. i Ondertusfchen is de nieuwe ftad de voornaamfte; de Koning houdt aldaar zyn Hof. Zy ligt in een zeer aangenaamen oord, op 16 Graaden Breedte. Zy is van eene vierkante gedaante , en van muuren omringd , met eene breede gragt , die altyd vol water ftaat. De ftad heeft vier poorten. In de gragt onthouden zich veele Krokodillen , met voordagt in dezelve geplant, om het overzwemmen te beletten. Op voegzaame afftanden van elkander op de Stads wallen zyn houten Wagttorens geplaatst , in welke een goed getal foldaaten , nacht en dag, hun verblyf houden. Hoewel zy in de Krygskunde niet zeer bedreeven zyn, houden ze, nogthans, goede wagt. Hun algemeene naam is Brama. Hunne wyven trekken met hun ter wagt. De ftraaten der ftad zyn zo breed , dat vyf of zes man te Paerd elkander kunnen pasfeeren. De huizen zyn van zwaare en dikke frakken hout gemaakt; alleen is de plaats , daar vuur geftookt wordt, met muuren omringd. De inwooners zyn zeer morfig : tot zo verre dat zy met de Varkens in een en het zelfde vertrek woo- nen* REIZEN. nen. Zy drinken het water uit de ftads gragten, meer uit bygeloovlghcid en gewoonte, dan om eenige andere voldoende reden. Ongemeen groot zyn de Krokodillen, welke men in deeze gragten ziet; zommigen zyn dertig voeten lang. Geen dag verloopt 'er, dat zy niet een mensch verflinden en te lyve flaan. Nogthans zyn deeze luiden dwaas genoeg, om deeze gedrogten, zo wel als aan de Aapen , een buitenfpoorigen eerbied te betoonen. Zy gelooven, dat de zielen der menfchen, welke door de Krokodillen veifcheurd worden, in het eigen oogenblik, regelrecht na het Paradys vaaren. Ongemeen groot is de list en behendigheid der Krokodillen. Wanneer de Indiaanen aan den kant der gragt koomen , om met kruiken water te fcheppen, verbergen zy zich in het riet of onder de groente , welke in het water wast, en daarop dryft; onverwagt neemen zy hunnen flag waar, om den waterfchepper by eene hand of voet te grypen , en fleepen hem voorts na de diepte. De menigte deezer ongelukken , op zekeren tyd , aanleiding hebbende gegeeven, om deswegen een verzoekfchrift in te leveren by den Koning, gaf de Vorst bevel , den grootften Krokodil , dien men wist de meeste verwoestingen te hebben aangericht , te vangen en te dooden. Het was een Monfter, verfchrikkelyk om te aanfchouwen , en van eene vervaarlyke grootte. Zints dien tyd heeft men van foortgelyke toevallen niet zo veel hooren fpreeken. De Krokodillen tasten de Elefanten niet aan', die zich dagelyks in het water koomen baaden. Men houdt het daar voor, dat zy bang zyn voor de grootte deezer dieren, en hen daarom niet aan durven. In na NE DE RLANDSCHE In de ftad, tusfchen twee poorten, ftaat eene Vafeila; dat wil zeggen, eene Pagode of Tempel , die over en over verguld is. De Koning verrigt aldaar zyne Gods dien (ligheid , zich plaatzende op eene foort van ftellaadje , aan welker voet twee dieren ftaan, van gedaante als Tygers , met open gefpalkte muilen, In 't Koninklyk paleis ftaat een zeer groote Trom , welke, op zekere vast bepaalde uuren, wordt geroerd. Zo veel geluits geeft hy, dat men telkens, als 'er op geflagen wordt, zeggen zoude , dat 'er een Huk gefchut gelost wierdt. Het paleis ftaat midden in de ftad, en is , even als een Kasteel, van graften en bolwerken omringd. Het heeft twee poorten. By de eene ontmoet men twee Gaanderyen of vleugels, ter rechter en ter flinker zyde; hier woonen de Hofgrooten en andere lieden van aanzien, die by den Koning iets te verrigten hebben. Alle dagen, op zekere vastgeftelde uuren, geeft de Koning gehoor aan eenen iegelyk, welke aan hem iets heeft te verzoeken. Voor dat hy, ter gehoorverleeninge , uit zyne kamer treedt, wordt daar van kennis gegeeven , door het blaazen op twaalf zilveren trompetten. De Koning voert een zeer grooten ftaat , en houdt eene talryke menigte hofbedienden. In 't binnenfte van het Paleis onthoudt zich eene Lyfwagt , die 's Vorften perfoon bewaakt. Eer men de plaats is genaderd, daar de Lyfwagt zich onthoudt, ontmoet men een ftal, en op dcnzelven eene menigte fchoone paerden, als mede vier witte Elefanten, en een zwarten, de grootfte en fterkfte, dier men ooit gezien heeft. Doorgaans rydt de Koning op denzelven uit. De wilde Elefanten, welke in den REIZEN. iii den Oorlog gebruikt worden, fiaan op andere ftallen, hier en daar door de ftad verfpreid. De zaal , of kamer , in welke de Koning gehoor geeft, is zeer fraai verguld, en hemelsblaauw gefchilderd. Hy verfchynt met eenen Waaijer in de hand, met welken hy geftadig zich verkoelt. Vier jongens, zynde kinderen van foldaaten , welke hy tot eerlooze vermaaken misbruikt , ftaan voor hem, en verklaaren zynen wil aan de geenen, die by den Koning iets te verrigten of te verzoeken hebben. Zyn Schatbewaarder zit aan zyne flinker, en de Erfprins, zyn Zoon» aan de rechterhand. Aan den voet des throons zitten de voornaamfte Hovelingen. De Koning voert eene vierdubbele Kroon; ieder afdeeling rust op een byzonder voetftuk : zodat dit hoofdfieraad zeer hoog uitfteekt. De Kroon is deels wit , deels verguld, en met fraai lofwerk vcrfierd. Wanneer de Vorst, gezeeten op zynen throon, en met de Kroon op het hoofd, gehoor verleent, worden de vier witte Elefanten eerst, en vervolgens nog andere , elk in zynen rang, voor hem gebragt. Zy betoonen hem hun eerbewys, door het om hoog hefferi van hunne Slurven, het openen van hunne monden, het voortbrengen van duidelyke klanken , en, eindelyk, door nederknielen. Opgeftaan zynde, worden zy te rug geleid na hunne ftallen , alwaar de witte Elefanten fpyze wordt aangebooden in een gouden vat. De voeten worden hun gewasfchen in een zilveren vat. Meestal gefchiedt dit tweemaal 's daags. Terwyl zy dus gehavend en gefpysd worden, ftaart zy onder een Verhemelte , 't welk door acht llaavert Wordt onderfchraagd , om hen tegen de Zon te befchutten. Onder het voortgaan na de Vaten , uit IV. deel. H wef- U4 NEDERLANDSCHE Welke liun fpyze aangebooden en zy gewasfchen worden, worden zy vooraf gegaan van drie Trompetters, wier Muzyk zy verftaan, regelende, met veel deftigheids, hunne fchreden naar dezelve. Men mag zeggen dat hun niets dan de fpraak mangelt; zy hebben een goed gehoor , en kunnen alles onderfchciVen en doen, 't geen hun bevolen wordt; hoewel zy zomtyds hardnekkig zyn, en gehoorzaamd id weigeren. Ter rechter zyde van de ftal der Elefanten ftaat eene fraaie Kapél, geheel verguld, tien fchreden boven den gfond verheeven. Van binnen, aan het Oosteinde , ftaat een Altaar , en op hetzelve een gouden beeld , leevensgrootte , hebbende op het hoofd eene gouden kroon, met veele Edelgefteenten verfierd. Op 't voorhoofd heeft dit beeld een Kobyn , zo groot als een pruim , en aan beide zyden zeer fehoone Saphieren. Het lichaam is bedekt met een fierlyk kleed,van goudlaken , met Edelgefteenten bezet. Nog verfcheiden andere beelden ziet men in deeze Kapél , van goud of zilver gemaakt, en ryklyk verfierd met Edelgefteenten. De vader des Konings, welke, ten tyde als balby dit verhaal fchreef, op den throon zat, hadt alle deeze beelden doen vervaardigen , ter gelegenheid cener overwinninge , behaald op het Koninkryk S4on , of Sion , 't welk hy bcmagtigd hadt. Het ontrooven zyner witte Elefanten, door de onderdaanen diens gebieds , hadt aanleiding gegeeven tot deezen oorlog. Indien men mag geloof flaan aan het verbaal der Feguaanen , hadt de Koning rondom de Hoofdftad het beleg geflagen, met vyf honderdduizend man, zonder, nogthans , dezelve te kunnen magtig worden ; maar moest, ten dien einde, zich bedienen van de verraa- de- REIZEN. ïij dery eeniger ingezeetenen, welke ,by nacht, hem eene der ftads poorten openden. De Koning van Pegu heeft onder zich verfcheiden" raat dein fchattingfchuldig zyn. Wanneer zy CS a, mogen zy niet dan knielen- Ot (tem tprcdten, en moeten hem zo diepen eerbied betoonen , als de geringfte zyner onderdaanen. Niet alleen by zyn perfoon, maar zelf voor zyne witte Elefiulten , itfoèfcfl sy dit bewys van onderdaanigheid afleggen. Kc e menigte :1 -r'-ewaarders onthouden zich aan dit Hof. Elk hunner heeft zynen byzonderen post, en het Opzigt over het goud, zilver, koper, tin, wolle, edelgefteenten, of fpeceryen. Naast den Koning van China , wordt zyne Peguaanfche Majefteit voor den magtigften Vorst van het Heelal gehouden. Hy voert den oorlog niet op zyne eigen kosten. Zyne Hovelingen, Amptenaars en Leenmannen zyn verpligt, hem ten dienst te ftaan, en op hunne kosten manfchap te leveren. Wanneer het goud, zilver of de edelgefteenten eenmaal plaats hebben gevonden in zyne Schatkist, verlaaten zy die nimmer. In dringenden nood kan hy ruim een miljoen foldaaten op de been brengen , van alle noodige mond- en krygsbehoeften voorzien. > De wapens , van welke de Peguaanen zich in den oorlog bedienen , zyn, fnaphaanen, musketten, lanzen, pylen , fabels en fchilden. Hun grof en klein' gefchut behoeft voor dat der Europeaanen niet te wyken. De lanzen en pylen zyn gemaakt van zeer hard riet, aan de einden met yzer beflagen. De kleine fchilden zyn fmal en lang, van dubbeld leder, hard gemaakt door middel van eene zekere ftoffe, of H s gom* *ié NEDERLANDSCHE gom, welke zy Achiran noemen. Hunne helmetten zyn van de zelfde ftoffe, en na genoeg van gedaante als de Ënropeaanfche. Men vindt hier overvloed van Paerden , doch zy zyn niet zeer fterk, noch fneüoopende. Veel overeenkomst hebben zy met de Chineefche paerden.. Achthonderd Elefanten , op den oorlog afgericht , worden in Pegu , op Lands kosten , onderhouden» Want men kan, bier te lande, zo veel van deeze dieren bekoomen , als men begeert; de bosfchen en woestynen krielen van dezelve. Behalven de Landmagt, zou deeze Vorst een groot getal Galeien, Fusten en andere vaartuigen kunnen in zee brengen , indien bet hem niet mangelde aan bekwaame Zeelieden. Wanneer hy eenen aanflag ter zee doen wil, neemt by in zynen dienst blanke Mooren van Bandala , en wapent hen met fnaphaanen. Doch , vermids deezen uitlanders, zyn, durft hy in hun niet veel vertrouwen ftellen. Thans moeten wy een berigt geeven van een zeer merkwaardigen oorlog, gevoerd tusfchen den Koning van Pegu en den Koning van Auua. Deeze was een broeder en onderdaan des Konings van Pegu, Vader van den tegenwoordig regeerenden Vorst. Naa het overlyden van deezen , zogt hy zich op den tbroon te vestigen, en zynen Neef daar van uit te fluiten , onder voorwendzel dat hy ouder was , en een graad «ader den Koninklyken bloede beftondt. Hierom weigerde hy , tegenwoordig te zyn by de krooning van den nieuwen Koning, zynen Neeve, hem, nevens de andere Koningen en Grooten, hulde te doen , en de gewoone gefchenken op te brengen. Zelf verboodt hy zynen onderdaanen , met de Pe- REIZEN. ïï? Peguaanen eenigen handel te dryven in Edelgefteenten. Om het hoofd te kunnen bieden aan den nieuwen Koning van Pegu, kogt hy verfcheiden van deszelfs Hovelingen en Amptenaaren om, en] floot mee hun een heimelyk verbond-. Ondertusfchen kwam de Koning van Pegu agter deezen flinkfehen handel ; doch bekreunde zich des luttel , gedagtig zynde aan het verzoek, door zynen Vader, op zyn fterfbedde, hem gedaan , die hem het Koninkryk Auua fterk en ernftig ha.it aanbevolen. Hierom wierdt hy te raade , Gezanten te zenden na Auua, om den Koning te boodfehappen , dat hy in het voorgevallene geen genoegen nam. Straks naa hunne aankomst, wierden de Gezanten in verzekering genomen en gedood. Dit gefchiedde om den Koning van Pegu te noodzaaken, den Oorlog te verklaaren , dewyl die van Auua zich verzekerd hieldt van de overwinning, door middel van het heimelyk verftand, welk hy met de Peguaanfehe Grooten hieldt. Want hy maakte rekening, zo dra de beide Legers handgemeen wierden , dat de Krygsbevelhebbers des Konings van Pegu hunnen Vorst verlaaten, en tot hem zouden overloopen. De oorlog, gelyk men verwagt hadt, wierdt daadelyk verklaard. Doch de Peguaanfehe Vorst , tegen zyne verraadedyke Amptenaars, op zyne hoede zynde, deedt hen allen in verzekering , en vervolgens ter dood brengen, door hen leevende te verbranden. Om dit bedryf van den naam van dwingchndye te zuiveren, en het voorkoomen eener regtvaardige ftraffe te doen aanneemen, geboodt hy den Degagini, niets verder te onderneeoien , tot dat hy nadere bevelen, H 3 met ïïS NEDERLANDSCHE met 's Konings eigen hand, in gouden letteren, gefchreeven, zou ontvangen hebben. Ondertusfchen deedt de Degagini, 's Konings nadere orders ontvangen hebbende, de vrouwen cn kinderen der gedoemde en gcftrafte Ilecren in verzekering neemen, en vervolgens leevende verbranden , zonder mededoogen of aanzien van zwangere vrouwen of onnozele kinderen, Meer dan vierduizend beliep het getal deezer flagtoffers. Vreemdelingen en landzaaten moesten, op Koïiinklyken last , getuigen zyn van dit deerlyk fchouwfpel. Naa dat alle de hoofden der zamenzweeringe hunne wel verdiende vergelding hadden ontvangen, deedt de Koning alle de overige Heeren en Amptenaars in zyne tegenwoordigheid verfchynen, en fprak hen aldus aan: „ Gy hebt gezien , hoe ik gehandeld hebbe met de 3, verraaders. Blyfc gy daarom getrouw , en brengt ,, zo veel volks op de been, tot het voeren van dee„ zen veldtogt, als gy kunt verzamelen. Ik zelve 3, zal aan 't hoofd der legerbenden optrekken, en niet „ wederkeeren, voordat de oorlog geëindigd, en myn 3, wederfpannige Oom overwonnen is." Weinig tyds verliep 'er, of men zag een Leger van driehonderdduizend man rondom Pegu verzamelen. De Koning, over hetzelve wapenfchouw doende, was gezeeten op een Elefant, gekleed in goudlaken , fchitterende van Edelgefteenten. In zyne hand hieldt hy een fabel , hem ten gefchenke gezonden door don luigi di taïda, Onder-Koning van Goa. Midlerwyl zat de Koning van Auua niet ftilj zyn Leger kwam wel haast te velde, en in de nabuurfchap van zynen Neeve. Thans daagden de beide Koningen elkander uit tot een Tweegevegt, 't welk gehouden wierdt REIZEN. iij wierdt in 't aanfchouwen der beide Legers, die een geruimen tyd dit bedryf in ftilte aanzagen, doch vervolgens aan elkander kwamen. Lang hadden de twee Koningen gevogten , eerst met het musket , daarnaa met pylen , en eindelyk met het zwaard, zonder dat de een op den anderen eenig voordeel behaalde. Ten laatfte wierdt de Elefant des Konings van Pegu aan den rechter tand gegriefd ; 't welk hem zulk eene fmart veroorzaakte, dat hy verwoed wierdt, en met nieuwen moed op zynen vyand aanviel. De Peguaanfehe Vorst, zich van deeze gelegenheid bedienende, ligtte zynen Oom uit den zadel, en doodde hem; naa dat hy zelve alvoorens, aan zynen arm, eene ligte wonde hadt ontvangen. Zyn Elefant, onder dit alles , aan de bekoomene kwetzuure , dood ter aarde gevallen zynde, was hy , in alleryl , gefprongen op dien des gefneuveldcn Konings. Het Leger van deezen, ziende dat zyn Vorst het ïyf by het Tweegevegt hadt ingefchooten , leide de wapens neder , en gaf zich op befcheidenheid over aan den Koning van Pegu , welke het zeer menschlievend behandelde. By den herfchouw der Troepen bleek het, dat van de zyne geene tweeduizend man , en aan de zyde des vyands nog minder gefneuveld waren. Straks hier op gaf de Koning bevel, de ftad Auua te verwoesten , en alle de inwooners gevanklyk weg te voeren. Onder deeze was ook de Koningin. Doch, alzo zy des overwinnenden Konings zuster was , getroostte zy , op beter hoopende , zich ligtelyk dien ' ramp. Nogthans wierdt zy, geduurende haar geheele feeven, gevangen gehouden. Zy hadt, in de daad, H 4 We ïso NEDERLANDSCHE tot haare gevangenis een Paleis, en wierdt als eene Koningin bediend ; doch , met dit alles , moest zy haare vryheid derven. De inwooners van Auua, welke de handen des overwinnaars , en de flaaverny ontvlooden, zogten eene fchuilplaats in de wildernisfen, daar zy by de Tygers en andere verflindende dieren moesten woonen. De Koning van Pegu pleegde deeze ftrengheid, omdat hy den grooten ichat van wylen zynen Oom niet hadt kunnen vinden. De tegenwoordige Veldtogt hadt geduurd van het begin van Grasmaand tot omtrent het midden van Hooimaand. By zyne wederkomst in zyne Hoofdftad, zyne lyfwagt niet in dien ftaat vindende , zo als hy dezelve hadt gelaaten , vraagde hy den Prins zynen Zoon na de reden; die hem tot antwoord gaf, dat de Zoon des Konings van Silon, met vyftig Elefanten, achthonderd paerden en een groot getal foldaaten , binnen Oud-Pegu was aangekoomen , om hem in deezen Oorlog by te liaan ; dat hy dien Prins gidzen hadt mede gegeeven , om hem na Auua te geleiden; doch dat de gidzen by hunne wederkomst hadden geboodfehapt , dat hy niet derwaarts was getrokken , maar den weg na Silon hadt ingellagen. Midlerwyl kwam de Elefant des gefneuveklen Konings van Auua te Pegu. Het dier was zeer mistroostig , en weigerde fpyze te gebruiken. Twee bedienden pasten hem geduurig op , verzogten hem , niet meer te wcenen , maar goeds moeds te zyn , dewyl hy getreeden was in den dienst van een magtiger Kót ning, dan hy verlooren hadt. Ten bewyze van zyne droefheid liet hy zynen Slurf hangen; dit duurde veei* tien, dagen, Aan het einde van dezelve fcheen hy te REIZEN. Ut beter te moede, en begon wederom te eeten, tot geene kleine blydfchap van den Peguaanfchen Koning. Van den tand zyns gefneuvelden Elefants, liet deeze kleine Afgodbeeldtjes maaken. Den kryg zulk een einde genomen hebbende, zondt de Koning van Silon, een tolpligtige van dien van Pegu, aan deezen een Gezantfchap, om hem te boodschappen , zyn misnoegen over de flegte bejegening, zynen Zoone, dien hy met hulptroepen na Pegu hadt gezonden , aldaar ontmoet , en dat hy even als een Haaf was behandeld ; dat deeze hoon hem zo diep griefde , dat hy verklaarde , voortaan niet meer te willen afhangen van den Koning van Pegu, noch hem voor zynen Oppervorst erkennen. Naauwlyks hadt zyne Peguaanfehe Majesteit deeze boodfehap ontvangen, of hy gaf bevel aan eenen zyner Legerhoofden, zich te Hellen aan het hoofd van eenige krygsbenden , en het Kasteel des Konings van Silon aan te tasten. Doch, alzo deeze troepen merkelyk fmolten, deels door de brandende hitte in die dagen, deels in de beftorming der Sterkte , die voor onverwinnelyk wierdt gehouden , kon de Veldheer op dien Vorst niets meer verwerven , dan eene belofte . van zynen eerbied te zullen betoonen aan den Koning van Pegu, wanneer hy te velde trok, zonder, egter, dat dit voor eene erkentenis van onderdaanigheid zou worden opgenomen. Terwyl de Peguaanfehe Veldheer voor Silon lag , ontftondt in de ftad Pegu een zwaare brand, in het kwartier der Portugeezen. De fterke wind deedt de vlamme fpoedig van het eene huis tot het ander overflaan. Meer dan vierduizend huizen , nevens etlyke Pagoden , wierden in de asch geleid. In gevolge der H 5 ge- 122 NEDERLANDSCHE gewoonte, om de zulken te ftraffen , door wier toedoen zulk een ongeluk veroorzaakt is, of in wier huis het zyn begin heeft genomen , deedt de Koning daar na een ftreng onderzoek. By de uitkomst bleek het, dat de brand eerst ontftaan was in het huis van den Kapitein van een Portugeesch fchip , 't welk den Heer riALBY en zyne Reisgenooten na Pegu hadt overgevoerd. Merkelyke bekommering verwekte dit onder de Natie. De Kapitein en zyne vrienden waren beducht, dit tooneel aan de brandltaak te zullen boeien. Doch de Koning was hun genadig, als niet kunnende gelooven, dat zy uit boosaariigheid en met v oorbedagten raade dien brand geftigt hadden. Dikmaals vermaakt zich de Koning van Pegu op de Elefantenjagt , welke een zeer aangenaame uitfpanning is. Binnen Nieuw-Pegu legt een ruim Park , van zwaare paaien omringd , recht overeinde in den grond geplant, op voegzaame afitanden, groot genoeg om aan eenen mensch, maar niet eenen Elefant, doortogt te verkenen. Wanneer men op deeze dieren ter jagt gaat , bedient men zich van Wyfjes , daarop afgericht; men voert dezelve na een dicht bosch, drie mylen van de ftad, alwaar zich veele wilde Elefanten onthouden. Vooraf worden hun de fchaamdeelen befmeerd met eene welriekende oly, welke de Elefanten van verre kunnen ruiken. Sttaks loopen zy op de wyfjes toe, en volgen hen. Deeze , daarop afgeleerd , loopen voort, en na de ftad; de mannetjes flaan den zelfden weg in, tot aan het Park, daar zy binnen treeden, zo zeer verhit, dat zy nu niet meer de menfchen vreezen. Zich REIZEN. 123 Zich hier vindende opgeflooten, en van hunne vry heid beroofd, vertoonen zy, in de eerfte dagen , de duidelykfte tekens van droefenisfe. Doch deeze verdwynt allengskens; en zy door den tyd tam geworden zynde, dienen vervolgens in den oorlog: waar toe zy zeer gefchikt zyn , als zynde hunnen rug zo breed, dat op denzelven vier menfchen kunnen zitten, en hebbende zy een zo dikken huid , dat hy voor een. Musketkogel ondoordringbaar is. Met zeer veel naauwgezetheids onderhouden de Peguaanen hunne feesten. De voornaatnfte van deeze zyn vyf in getal: Sapan Giaclde , Sapan Catena, Sapan Giaimofegienon, Sapan Daiclié en Sapan Donon. Plet eerfte Feest wordt gevierd op eene plaats , twaalf mylen buiten de ftad. 's Daags te vooren begeeft zich de Koning derwaarts. Op den Feestdag rydt hy in eenen pragtigen ftaatfiewagen , onder een kostbaar verhemelte. De Koningin zit aan zyne rechter hand, op het heerlykst uitgedoscht, en fchitterende van Edelgefteenten, zommige van welke eene ongemeene grootte en ongelooflykc waarde hebben. De Wagen wordt omringd van eenen ftoet Staatjuffers, allen dochters van Koningen, of van de aanzienlykfte Hofgrooten. Zo dikmaals het rytuig ftil houdt, vallen zy op haare knieën, met gevouwen handen, om aan den Koning en de Koninginne haaren eerbied te betoonen. De Wagen is befpannen met acht paerden , allen van ééne kleur en kostbaar getooid. Verfcheiden Heeren loopen naast de paerden, met hunne handen aan de gareelen: zodat zy nevens hun den Wagen fchyn'en voort te trekken. Het tweede Feest wordt in de ftad zelve gevierd. Elk 124 NEDERLANDSCHE Elk Hoveling of Amptenaar doet, hy die gelegenheid, eene piramide oprichten , volgens zyne eigen zinlykheid. Zeer geheim zyn zy met hunne ontwerpen, en vertoonen het werkftuk niet openlyk, voordat het geheel vohooid is. Van hier dat men zelden twee piramiden ziet, elkander in alles gelyk. Zy worden gemaakt van hard Indiaansch riet , en voltooid zynde, op fraaie wagens geplaatst- Zo dra 'de Kuning gekoomen is ter plaatze daar hy gehoor verleent, worden de Wagens, met de piramiden behtaden, aangevoerd, en in orde voor hem gefteld. Hy befchouwt ze metaandagt, en bekroont den uitvinder, van die hem meest behaagt, met zyne lof betuigingen: eene eere , hier te lande meer waardig dan de grootRe fchatten. De nacht , op deezen Feestdag volgende , wordt verlicht, door het branden van eene menigte waschkaarzen, om de zulken voor te lichten , die hunne Godsdienftige eerbetooning by den grooten Afgod willen afleggen. Niemand mag hier verfchynen met ledige handen, maar elk moet een gefchenk toebrengen, evenredig aan zyn vermogen, Het derde Feest is insgelyks eenen zekeren Afgod, en het vierde aan de wateren gewyd. Op het laatfte ryden de Koning en de Koningin na eene vergulden Pagode, verzeld van de Prinsfen hunne zoonen. Zy treeden in de gewyde plaats, en befprengen zich, nevens hunnen ftoet, met roozewater. Zo ryklyk wordt dit vogt geplengd, dat zy daar van druipen, even alsof zy uit het water getoogen waren. Geen mensch ziet men , in de Oude of de Nieuwe ftad, dien niet het roozewater langs de klederen loopt, hem boven uit de venfters der huizen op het lyf geworpen. Op REIZEN. 125 Op het vyfde en laatfte Feest, laat zich de Koning, gezeeten in een pragtig vaartuig , na de ftad Maccao roeien. De Vorstlyke kinderen en voornaamfte Hovelingen en Amptenaars hebben, hunne afzonderlykc floepen : zodat zy gezamentlyk een getal van meer dan honderd bedraagen. Tot eene zekere plaats genaderd zynde, treeden de Koning en de Prinsfen aan land, en begeeven zich na de poort der ftad , daar zy ontvangen worden in een kostbaar Paleis; van dit gaan zy na een ander, daar de Koningin zich aan het venfter vertoont, en de Hovelingen een fpiegelgevegt op het water ziet houden. Die met zyn vaartuig eerst het Paleis bereikt, wordt met een eereprys in goud, en de tweede met een zilveren bekroond. Die agter aan koomen, worden van de Hofjonkvrouwen wakker uitgelachen. Wanneer de Koning fterft , worden 'er twee pragtige Barken gereed gemaakt, met een vergulden overdekzel. Onder dit verdek wordt een tafel, en op dezelve het Lyk geplaatst. Voorts wordt onder de tafel zamengebragt allerlei welriekend hout , 't welk voorts wordt in brand geftoken. Dan laat men het vaartuig met den ftroom voortdryven. Eenige Talapoins verzeilen de Bark, zingende en een groot getier maakende, tot dat het Lyk geheel verbrand is. De asch wordt zorgvuldig verzameld , met melk tot een deeg gekneed , en na den mond van de haven van Siriam gevoerd, daar men het mengzel in zee werpt , en aan het believen der golven overgeeft. Naa dit alles wordt de oudfte Zoon des overleedenen op den throon zyns Vaders geplaatst, en voor Koning uitgeroepen. De gemelde Talapoins, zynde de Peguaanfehe Geestlykheid, hebben de gewoonte om door de ftad te loo- Pe«j NEDERLANDSCHE pen, met een kannetje aan hunnen gordel hangendeJ hier in verzamelen zy de aalmoezen, welke zy van de inwooners bedelen. Ondertusfchen is hunne armoede een louter voorwendzel. Want, dewyl zy gehouden worden voor lieden, die een heilig en befpiegelend leeven leiden, overlaadt het bygeloof hen met weldaadigheden. Eiken Maandag prediken zy voor het volk, en verklaaren hunne Wetten en Overleveringen. De voornaamde onderwerpen hunner Leerredenen zyn , geen doodflag te pleegen , niet te deelen, de hoerery en onkuischheid te vermyden , en den naasten geenerlei leed te doen. Een van de Geloofsartikelen der Peguaanen , is , dat zy , welke den naasten geen leed doen , maar veeleer hun alle mogelyke goede dienden betoonen , zullen behouden worden , van welk een Godsdienst ook zy belydenis gedaan hebben. Van hier dat zy het niet euvel opneemen, wanneer zommigen onder hen zich laaten doopen, en den Christlyken Godsdienst aanneemen. Een eigenaartig gevolg is deeze Godsdiendige verdraagzaamheid van den liefderyken en mecgaanden aart der Peguaanen, welke ook, by menige andere gelegenheden, doordraait. De Talapoins, of Geestlyken, boven vermeld, woonen in de bosfehen , in zeer hooge huizen ; dit gefchiedt uit voorzorge, om van de Tygers niet verflonden te worden. Zy eeten niet meer dan eenmaal 's daags. Zy zyn gekleed in donker roode Mantels welke tot op de hielen hangen. Zy gaan blootsvoet en met ongedekten hoofde; dit, zo wel als alle de ovenge lichaamsdeelen , daar hair wast, wordt hun kaal gefchooren. Zy leiden een luy en onbezorgd lee- REIZEN. 12? leeven. By het overlyden van eenen der Ouden, wordt 'er twee dagen feest gehouden by het Lyk. Dit wordt óp een Haar geleid, en na de plaats gedraagen, daar het zal verbrand worden. De brandftapel beftaat uit allerlei kostbaar en welriekend hout. De asch wordt in het water geworpen, en de beenderen begraaven, naby de plaats, daar hy voormaals heeft gewoond. AVnnneer een Peguaan krank wordt, doet hy eene gelofte aan den Duivel; dit gefchiedt om te verhoeden dat de ziekte niet verërgere. Want zy ftaan in het begrip, dat gelyk God de oorfprong van alles goeds, de Duivel dfe van 't kwaade is. Ter volbrenginge der gelofte, doen zy een huis vervaardigen , waar in zy fakkels en toortzen branden, en eene tafel bereiden , voorzien van veelerhande eetyvaaren , om op dezelve den Duivel te onthaalen. Om hem nog meer te liefkoozen , verzamelen zy eene groöte menigte Zangers en Speelers , die rondom het gebouw hunne ftemme en fpeeltuigen laaten hoören. Voorts wordt 'er iemand verkoozen, uit het midden der ftedelingen , die den naam voert van Vader des Duivels , en over de geheele plegttgheid het bewind voert. Tot eere der Talapoins moeten wy hier aanmerken, dat zy alle hunne poogingen aanwenden om dit verfoeielyk bygeloof te keer te gaan. Uit alle hunne magt vaaren zy daar tegen uit, in hunne Leerredenen. Doch hun roepen en uitvaaren is vrugtloos; te diepe wortels heeft het bygeloof gefchooten, om uitgerooid te kunnen worden. Luiden van geringer (laat, die deeze ftaatelyke plegtigheid niet kunnen bekostigen, loopen in den morgenftond op (haat, draagende een mand , met ryst, of andere eetwaaren, gevuld, en brandende fakkels in de 123 NEDE. RLANDSCHË de handen, luidkeels roepende, dat dit eene offerande aan den Duivel is. Wanneer zy, onder 't loopen, iets van de gewyde fpyze laaten vallen, 't welk van honden wordt opgeraapt , zeggen zy , dat de Duivel deeze dieren op iien heeft afgezonden, om in zynen naame hunne gaaven te ontvangen. Ook vindt men 'er, die telkens, als zy hunnen maaltyd houden, den laatften brok over de fchouders werpen, om voor den Duivel ten gefchenke te dienen. Eindclyk hebben de vermogendften der landzaaten de gewoonte om drie maanden op het land door te brengen. Zy verlaaten hunne huizen in de ftad, opgevuld met allerlei leevensbehoeften, als eene gifte aan den boozen Geest, opdat hy hen in vrede laate woonen en de overige negen maanden niet plaage. Voorts levert het land'overvloed van ryst, nevens zeer veele Hoenderen, Ganzen, Eenden, Duiven en Zwaanen. Men ontmoet hier eene foort van Vledermuizen , van eene ongemeene grootte, die, met de kleine hoorntjes , welke zy op hunne hoofden hebben, den landzaaten zeer veel kwaads doen. Eene zeer gemeene fpyze hier te lande, is, een geregt van kleine visfehen , fyn gehakt en vervolgens tot een deeg gekneed. Dit mengzel ftellen'zy bloot aan de Zon, tot dat het begint te rotten. Hoe meer het (linke, hoe de luiden 'er meer fmaaks in vinden. In het dagelyksch gebruik, bekleedt deeze kost de plaats van Boter. De Koning zelve bedient 'er zich van , nevens de aanzienlykften van den Lande. Die zich in 't huwelyk wil begeeven , koopt van de Ouders eene jonge Dochter, op welke hy het oog heeft laaten vallen. Wanneer een Man zyner Vrouwe moede is geworden, laat hy haar gaan, doch behoudt de REIZEN. I2p de kinderen, by baar verwekt. Indien zy van haare Ouderen wederom worde aangenomen, moeten zy aan den Man te rug geeven den koopprys, welken hy voor haar betaald heeft. Wanneer iemand zonder kinderen fterft, vervalt zyne nalaatenfchap aan den Koning. Doch indien hy kinderen nalaate, trekt de Vorst twee derde deelen, en de kinderen het overige. Doch 't is, en meer dan tyd, dat wy wederkeeren tot ons Reisverhaal. Op den vierden van Slagtmaand bevonden zich de fchepen op de kust van Cochin , en zo naby de haven , dat zy de vaartuigen , welke in dezelve lagen , onderfcheidenlyk konden bekennen. Doch vermids niemand van het bootsvolk 'er ooit geweest vfois, durfde men deeze haven niet aandoen. Hierom wendden zy den fteven na Ceilon, daarzy, op den tweeëntwintigften der maand, het anker lieten vallen, tegenover het Fort Kolombo, toebehoorende aan de Portugeezen , die eenige fchooten deeden op onze fchepen., welke hun daar voor niet fchuldig bleeven. Op den dertienden van Wintermaand bevonden zich onze fchepen op de kust van Sumatra. Het fchip Delft fcheidde hier van de Vloot, en zette koers na Achem, om aldaar aan land te zetten den Gezant des Konings , die een togt na Holland hadt gedaan, ter overbrenginge van eene boodfehap aan de Algemeene Staaten. Gaarne zouden de onzen eenen togt na Malacca gedaan hebben, om daar op eenen kans te waagen; doch om het verloop der Pasfaatwindcn , moest dit ontwerp ter zyde gefteld worden. Het bemagtigen van eenige Portugeefche fchepen, was al het voordeel, welk men hier behaalde* IV. DEEL. { Op ï3o NEDERLANDSCHE Op den laatften dag des jaars 1604, kwam de Vlo&t voor anker op de Ree van Bantam. Hier verftondt men dat het fchip Alkmaar, 't welk van de overigen was afgeraakt, de baai Antongil hadt aangedaan, en zo reddeloos was , dat het de reize na Holland niet kon vervolgen; doch dat de andere fchepen van zyn gezelfchap hunne volle laading bekoomen, en de reize hadden voortgezet. Naa weinige dagen liet de Engelfche Admiraal mibdleïon, met vier flegt bemande fchepen, hier insgelyks de ankers vallen. Omtrent het midden van Louwmaand des jaars 1605, gingen de meeste fchepen van de Hollandfche Vloot onder zeil na de Molukfche Eilanden, koers zettende door de Straat Sunda, in welke zy de ftad Jakatra aandeeden, om 'er leevensmiddelen en ververfchingen in te neemen. Het Jacht Mofambique en de Sloepen van den Admiraal en den Vice-Admiraal begaven zich op eenen kruistogt, terwyl eenige andere fchepen den Koopman gom postel na Grisfe overbragten, om aldaar den ftaat van den koophandel te verkondfchappen. In het midden van Sprokkelmaand bemagtigden de gemelde Sloepen een Portugeesch fchip , op hetwelk zich bevondt de Gouverneur der Molukfche Eilanden. Niets vonden de onzen in het vaartuig, dan Buskruid en andere krygsbehoeften. Weinige dagen laater kwam de Vloot ten anker in de baai van Amboina , aan den Noordkant. Straks wierdt eenige manfchap aan land gezet, welke op het Portugeefche Fort regelrecht aantrok. Voordat, egter, deeze hadden post gevat , hadt de Gouverneur van het Fort twee Portugeezen , in een Sloep, afgevaardigd, met eenen brief aan den Admiraal. Hy vraagde in denzelyen, wat hy in deezen oord kwam z;oe- REIZEN. I3i zoeken, en wat hy in den zin hadt tegen eene Sterkte , wier bewaaring hem, door den Koning van Spanje , was toevertrouwd ? Het antwoord , 't welk onze Admiraal op deeze vraag gaf, behelsde hoofdzaaklyk4 dat hy deeze plaats hadt aangedaan , op bevel van Prinfe maürits , om zich meester te maaken van het Fort van Amboina. Ten uiterfle verbaasde dit antwoord de afgevaardigde Portugeezen , die ftraks hierop hun affcheid namen, met belofte van te zullen wederkeeren , om des Gouverneurs befluit te melden. Midlerwyl naderden de fchepen zo dicht aan het Fort, als hun doenlyk was, en begonnen het te befchieten. De Gouverneur, de magt der Hollanderen, en hunne wyze van aanvallen, vernomen hebbende , durfde den kans niet waagen van den ftorm, om welken te loopen de noodige toebereidzels gemaakt wierden ; hierom boodt hy aan, in 'gefprek te treeden. Naa lang* over en weder handelens, kwam men eindclyk tot het befluit , dat alle de ongehuwde Portugeezen het Fort zouden ruimen, doch de getrouwden de vryheid hebben om te mogen blyven, mids afleggende den Eed van getrouwheid aan de Algemeene Staaten en Prinfe maurits, en voorts dat al het gefchut en krygsbehoeften in het Fort moesten gelaaten worden. Ter volvoeringe van het verdrag, begaf zich de Admiraal , met vyftig man , na het Fort , en deedt aldaar zynen ftandaart plaatzen. De fchepen vierden deeze verovering , door het losfen van het grof en klein gefchut. Het Fort was ryklyk voorzien van krygsbehoeften. De Portugeezen , die het Fort en Eiland verlieten, bedroegen zeshonderd in getal. I 2 De 13* NEDERLANDSCHE De Hollanders gaven aan hun twee fchepen, voorheerj op hen bemagtigd. Op het Eiland bleeven zesënveertig Portugeefche huisgezinnen , die den Eed van getrouwheid afleiden. Van groot gewigt was deeze verovering; niet alleen omdat zy de onzen geen bloed gekost hadt, maar ook omdat deeze Sterkte , als mede het gehecle Eiland , van groote aangelegenheid was. De overwinnaars voorzagen het Fort van alle het noodige voor een geheel jaar, leiden 'er bezetting in , en fielden tot Gouverneur frede rik houtman. Naa deeze zo voorfpoedig gedaagde onderneeming, wierdt het befluit genomen , dat vyf fchepen , naamlyk , de Vice - Admiraal, West - Friesland , Amfterdam, Gelderland en Medenblik, na Tidor zouden vertrekken , de Admiraal na Banda devenen, en het fchip Hoorn te Amboina blyven leggen, om 'er eene laading in te neemen. Op den eerden van Bloeimaand naderden de vyf fchepen het Eiland Poulo Cavely , daar zy, van esn Engelfchen Admiraal, verdonden , dat hy een weinig kruidnagelen te Tidor hadt gelaaden, en voorneemens was, na Maccau te zeilen, om aldaar zynen verderen last in te neemen. Voorts hoorden zy van dien Zeeman, dat de Portugeezen ts Tidor van kruid en lood wel voorzien, en zeer belust waren om tegen de Flollanders eenen kans te waagen: te meer , dewyl de Koning, onder eede , hen van zyne hulp verzekerd hadt. Doch dit berigt wierdt wederfproken , door den Portugeefchen Gouverneur der Molukfche Eilanden, die, gelyk wy verhaald hebben , onlangs in de handen der Hollanders was gevallen. In Bloeimaand lieten de vyf fchepen de ankers vallen REIZEN. ï33 ïen voor Tidor, naby bet Paleis des Konings , om met dien Vorst te fpreeken. Tusfchen twee verfchansfmgen zagen zy twee Karakken leggen, bekwaam om dezelve te verdeedigen. Drie dagen laater deedt de Vice-Admiraal het Fort opëifchen; doch kreeg tot antwoord van de bezettelingen , dat zy voorneemens waren, zich tot het uiterde te verdeedigen. Eer de onzen den aanval begonnen , oordeelden zy het geraaden, eenen kans te waagen om de gemelde Karakken te bemagtigen. De Vice-Admiraal en de Kapitein jan janszoon mol, een man van verdiende en zeer dapper , voerende het fchip Gelderland, wierden daar toe benoemd. Zy tastten de beide vaartuigen aan, die, door hun eigen gefchut en uit de verfchanzingen, kloekmoedig verdeedigd wierden. Een hagelbui van kogels viel geftadig op de onzen neder. Midlerwyl deeden de Vice-Admiraal en Kapitein mol hunne Sloepen wapenen, die, ondanks het geweldig fchieten , de Karakken aan boord klampten , en , naa een uur vegtens , veroverden. De meeste matroozen waren in zee gefprongen , naa alvoorens brandende lonten in de Kruidkamer geleid te hebben, om alzo het fchip in de lucht te doen fprmgen. By geluk wierden de Hollanders dit in tyds gewaar. Zy bekwamen hier drie dooden en zeventien gekwetften. Zeven dukken gefchut vonden zy in de fchepen , welke zy voorts in brand daken, en aan de genade der golven overlieten. In weerwil van dit verlies, konden de Portugeezen niet belluiten tot de overgaave van het Fort, maar verdeedigden zich met groote dapperheid. De Hollanders, ziende hunne onverzaagdheid, raadpleegden met den Koning van Ternate , en verzogten hem om. byI 3 dand. 134 NEDER LANDSC HE ftand. Hy verzogt eenige dagen uitftels, om zyne Troepen te verzamelen , en riedt hun , midlcnvyl , op hunne hoede te weezen, dewyl men de lucht hadt gekreegen van den verraaderlyken handel der Engelfchen , gepleegd in het verkoopen van kruid, lood , vvyn en leevensmiddclen aan de Portugeezen. Terwyl de Koning van Ternate , met het maaken van toebereidzelen , onledig was, wierdt de Koning van Tidor verzogt, zich met deeze zaak niet te bemoeien, en de Hollanders en Portugeezen te zamen hun gcfchil te laaten beflisfen; in welk geval de Koning van Ternate insgelyks daar aan geen deel zou neemen. Hierin bewilligde zyne Tidorfche Majefleit. Op den veertienden van Bloeimaand , traden hou» derdvyftig Hollanders aan land, onder het bevel van Kapitein mol, en eenen Zeeuwfchen Kapitein , de la per.re genaamd. Zy trokken regelrecht aan op twee dorpen, den Portugeezen bchoorende, en ftaken 'er den brand in. De Koning van Ternate , aldaar gekoomen met veertien Carracores , of fchepen, ieder bemand met honderdveertig koppen , deedt vyfhonderd van dezelve aan land flappen, om aanfchouwers te zyn van het gevegt , en tevens om den Koning van Tidor het toebrengen van hulpe aan de Portugeezen te beletten. De Vloot, midlerwyl, het Fort aan den Noordkant genaderd zynde , hadt een begin gemaakt om het te befchiéten, onder fchut en fcherm van dit vuur, naderde Kapitein mol met zyne honderdvyftig man. Hy deedt eene verfchansfing opwerpen van vaten met aarde gevuld, en daar aan zo vlytig werken, dat zy, binnen korten tyd , voltooid wierdt. Thans wierdt 'er, van weerkanten, een hevig vuur gemaakt. Dc- REIZEN. i3o Dewyl matroozen niet gefchikt zyn, om langen tyd ,te lande kryg te voeren, vondt Kapitein mol liet geraaden , fpoed te maaken. Verzeld van twee foldaaten, ging hy, by nacht, de plaats heimelyk van alle kanten verkondfchappen , en vernam dat 'er eene tamelyke bres gemaakt was: weshalven hy zyn volk zich deedt gereed maaken om den volgenden dag flor in te loopen. Op den beftemden dag , het was de negentiende van Bloeimaand, voerden de Kapiteine mol en d s i.a per.re, in den vroegen ogtendftond , bun volk tot aan den voet van het Fort ; dit gefchiedde met zo veele ftilte , dat de vyand 'er niets van bemerkte. Van den anderen kant lieten de fchepen niet af van fchieten, tot zo lange als mol gereed was om ftorm te loopen; hier van gaf hy kennis, door middel van een ftandaart, welken hy liet waaien. Op dit zein hieldt het fchieten op. Thans beklom de dappere Kapitein de bres , aan het hoofd van zyne manfchap, en een vaandel in de hand houdende, tradt hy binnen de vesting, met zeven man, naa een langduurig en hardnekkig gevegt. De Portugeezen waren in den Toren gevveeken; van hier maakten zy een zo geweldig vuur , dat het vaandel, welk de Kapitein in zyne hand hieldt, in brand floeg. Niemand van de Hollanders durfde zich hier vertrouwen. De Kapitein met zyne zeven man moesten insgelyks te rug keeren. In het aftrekken door de bres, hadt Kapitein mol het ongeluk van te vallen , en zyn been te breeken. Zommigen van zyn volk , hierop toegefchooten zynde, om hem van daar na eene veilige plaats te voeren , wilde hy het niet gedoogen , maar vermaande I 4 hen itf NEDERLAN'DSCHE hen, na hunnen post weder te keeren. Tenvyl meö zyne kloekmoedigheid bewonderde , en hem, genoegzaam zyns ondanks , wilde behouden , naderde een man van ongemeene fterkte , leide hem op zyne fchouders, en droeg hem weg. De Kapitein van eene der'verbrande Karakken was de eerfte , met welken Kapitein mol , in deezen aanval , handgemeen wierdt. Gewapend van top' tot teen , viel hy op den Hollander aan , met den deegen in de vuist , en dreigde hem te doorftootenV Doch mol, den ftoot met zyne halvepiek hebbende afgekeerd , kwam een zyner muskettiers toefchicten, brandde los op den Portugees en' fchoot hem door' het hoofd. De Hollanders, door deezen eerften wederfpoed niet afgefchrikt, keerden weder na de bres; van waar zy, egter , met minder moeite dan de eerfte maal, verdreeven wierden. Zo kragtdaadig fchraagde dit den moed der Portugeezen , dat zy hunne vyanden , ter halverwege'van hunne verfchansfmgen, vervolgden. Midlerwyl begon de manfchap op de fchepen , ziende het ongeluk hunner fpitsbroedëren , het fchieten op het Fort te hervatten. Een kogel, uit het fchip Gelderland , op den Toren gemikt, viel in het Buskruid, en deedt het gebouw, met ruim zestig man , in de lucht fpringen : een voorval, verfchrikkelyk om' te aanfchouwen. Thans ftreefden de Hollandfche foldaaten, voor de derdemaal , na de bres , en met den deegen in de vuist in het Fort doorgedrongen zynde , verboren de Portugeezen den moed , en fmeekten om lyfsgenade, die hun gefchonken wierdt. t, Tot nog toe waren de krygsknegten des Konings varr REIZEN. i$z van Tidor bloote aanfchouwers geweest. Doch naauwIyks hadden zy de nederlaage der Portugeezen vernomen, of zy rukten aan in alleryl, om te pionderen, en alles wat zy ontmoetten, te vernielen. Hunne dolzinnigheid en woede ging zo verre , 'dat zy den brand ftaken in een fteenen Toren , in welken een aanzienlyke voorraad van kruidnagelen wierdt bewaard. De Hollanders, hoewel hunne uiterfte poogingen aanwendende , om den woesten en woedenden hoop te beteugelen, waren , nogthans, onmagtig om dien tót ftaan te brengen. Op niet meer dan twee dooden en zeven gekwetften, behalven den Kapitein mol, kwam deeze nieuwe verovering den overwin naaren te ftaan. De Portugeezen vcrlooren drieënzeventig man , en hadden twaalf gekwetften. De meeste vrouwen en kinderen waren geweeken in een fterk huis , ftaande op een hoogen berg , niet verre van het Fort. De berg kon niet beklommen worden dan langs een fmallen ladder , zodat deeze fterkte bykans onwinbaar was, en niet dan door de affnyding van den toevoer van Ieevensmiddelen kon bemagtigd worden. Doch toeii hun fchepen wierden aangebooden , gaven zy zich over , gingen aan boord met nog andere Eilanders, gezamentlyk ten getale van vyfhondèrd , en zeilden na de Philippynfche Eilanden. Door deeze nieuwe overwinning der Hollanderen, wierden de Portugeezen verdreeven van alle de Molukfche Eilanden , en behielden 'er niets anders , dan een klein Fort, op 't Eiland Solor, naby Timor, welk van klein belang was. Moeilyker viel ondertusfchen den Hollanderen deeze bemagtiging, dan die van Amboina, en ware het niet I 5 ge- f.93 NEDERLANDSCHE geweest door het ongeluk , den Toren wedervaaren, zy zouden, veelligt, van deeze onderneeming hebben moeten afzien. Zommigen waren van begrip , dat de brand of het haringen van den Toren niet veroorzaakt was door een Kanonkogel , maar een gevolg was van de onagtzaamheid of onvoorzigtigheid der Portugeezen. Hoe 't hier mede zy, zonder dit voorval zouden, waarfchynlyk, de Hollanders geene overwinnaars geworden zyn. Naa dat het Fort, door plondering, geheel geruimd was, wierdt in den Raad beflooten om het te flegten. Vervolgens benoemde de Vice-Admiraal de perfoonen, welke hy op het Eiland wilde laaten, om koophandel te dryven met de landzaaten , en om als middelaars te dienen tusfchen de Koningen van Tidor en Ternate. Daar naa wendde het fchip Gelderland den Reven na Ternate, en laadde aldaar een aanzienlyken voorraad kruidnagelen. Het vertrok omtrent het midden van Bloeimaand, en kwam, in Oogstmaand, ten anker voor Bantam, van waar het, in gezelfchap van het fchip Gouda , kort daar op de wederreize na het Vaderland aannam. In Bloeimaand des jaars 1606 kwamen zy aldaar behouden aau, met eene ryke laading , medebrengende de aangenaame tyding van de verdryving der Portugeezen van de Eilanden Tidor en Amboina, en van het bezitneemen van dezelve door de Hollanders. Thans moeten wy het Reisverhaal der overige fchepen vervolgen. Op den vierden van Slagtmaand des jaars 1605 vertrokken zy van Bantam ; doch moesten, door tegenwind, eerlang de ankers laaten vallen. Terwyl zy hier lagen, zeilden hen voorby twee Engelfche fchepen, koomende van Priaman , alwaar zy ge- REIZEN. i39 genomen hadden een fchip van Güfaratte , 't welk te Bantam koophandel hadt gedreeven. Het was gelaaden met Chineefche goederen , arendshout, ongeveer vyftig Hukken'karmozyn laken , en meer andere waaren. Deeze verovering was gefchied, niettegenftaande de Kapitein van den Prys een Vrygeleibrief hadde van den Engelfchen Admiraal middleton, en van jan Willemszoon verschuur, dien hy aan den Engelfchen Bevelhebber hadt vertoond. Doch deeze, het gefchrift , met veragting, ter aarde werpende , zeide dat hy even veel Meester was als de Admiraal middleton , en nam voorts de geheele laading uit het vaartuig. Dit verhaal wierdt aan de onzen gedaan , door aart korneliszoon ruyl , die, door den Koopman van Bantam, met een Jacht na Priaman was gezonden. Hy voegde 'er nevens, dat de Engelfchen hem gezegd hadden, aldaar gekoomen te zyn om den Koophandel te ruïneeren. Wyders namen zy etlyke Praauwen van Java en Malacca , waar op zy eenige Indiaanen doodden; doch de vaartuigen lieten zy vaa» ren, omdat zy alle met zout gelaaden waren. Het fcheen dat de Engelfche fchepen op Chineefche vaartuigen kruisten. Geweldig fpeet dit den Hollanderen, om reden dat de Indiaanen en Chineezen geeu onderfcheid maakten tusfchen hen en de Engelfchen, maar ftaande hielden dat zy ééne en de zelfde Natie waren. Daarenboven hadt middleton, vóór zyn vertrek van Bantam , aan den Sabandar verklaard, by gelegenheid van het gerugt, 't geen van de verovering van het Gufaratfche fchip liep, dat de Hollanders het genomen hadden. Het aanhoudend worflelen met tegenwinden, ftilte, ftor- fcó NEDERLANDSCIIE ftormen en andere tegenfpoeden, deedt, ondertnsfelien, 'den Admiraal van der hagen, met overleg van zynen Raad, befluiten, om den lieven te wenden, en na Bantam weder te keeren. Hier kwamen zy op den eerflen van Wintermaand, en vonden 'er bet fchip Medenblik, koomende van Patana. De Kapitein van hetzelve verhaalde , dat de Admiraal van waarwyk, in Zomermaand, een Portugeesch fchip, koomende van Maccau , hadt genomen ; dat dit eene Ree zynde , toebehoorende aan de Koninginne van Patana, hy verpligt geweest was , met haar den buit te deelen ; dat wyders de Portugeezen , uit wederwraake, eene Bark, toebehoorende aan een onderdaan der Koninginne , verbeurd verklaard, en de bootsgezellen voor flaaven verkogt hebbende, hy die Vorftis fchadeloos hadt moeten Rellen; en, eindelyk, dat hy, door dit middel , het verbond tusfchen de Koningin en de Hollandfche Natie hadt vernieuwd. Hy voegde 'er nevens , dat , zedert dien tyd, de Portugeezen de Japanneezen heimelyk hadden opgeftookt, om eenen aanval te doen op Patana, maar dat deeze, de zwakften zynde, een zwaaien brand in de Voorftad geltigt hadden ; dat de Hollandfche Logie niet befchadigd was geworden ; dat deeze onderneeming den grond geleid hadt, om allen koophandel van de inwooners van Patana met de Portugeezen en Japanneezen af te breeken ; dat het fchip Flisfingen zich insgelyks meester hadt gemaakt van een klein vaartuig, met Sandelhout gelaaden. , koomende van Timor; dat het gemelde fchip nevens zynen prys lag te Johor, werwaarts de Admiraal van waarwyk zich insgelyks moest begeeven , met de Karak , welke by veroverd hadt, als mede de Vice-Admiraal kor- REIZEN. 141 fiiLi! skt-astiaansz, die aan Peper meest zynen test aan boord hadt : ook moest het fchip AmJlerdam daar heen zeilen , om , ware 't mogelyk , hier, of anders te Bantam, eene laading te zoeken. VVyders luidde nog zyn verhaal , dat de Portugeezen , een gedeelte van hunne Zyde, uit de Karak , voordat zy genomen wierdt, gelost hebbende, dezelve te Patana aangehouden , en verkogt was aan van waarwyk, de Pikol voor honderdtwee tot honderdzes reaalen; dat aldaar als Gezaghebber was gelaaten ferdinand michielsz, voorheen Koopman op het fchip van den Vice-Admiraal; dat 'er een ander Koopman te Johor moest worden aangefteld, en dat deeze niemand anders zyn kon , dan kornelis franken, Onder-Koopman op het fchip Amfierdam. 't Schip Medenblik , 't welk alle deeze nieuwstydingen hadt medegebragt , wagtte te Bantam de aankomst van het fchip Zeelandia van Achem , om van hetzelve over te neemen de veroverde lywaaten, en ze na de Molukfche Eilanden over te voeren. By de Straat van Palemban hadt hy ontmoet de twee bovengemelde Engelfche Zeeroovers ; deeze hadden voorgewend, den wil te hebben na de Manilles , om aldaar de Chineefche Zyde te verkoopen; hoewel, ongetwyfeld , hun oogmerk was om te rooven. De Engelfche Kooplieden , die zich te Bantam bevonden , hadden beloofd , te zullen te rug geeven eenige goederen , welke, deeze Zeeroovers geftolen hadden, omtrent Priaman , uit de Javaanfche Jonken, en die de eigendom Waren van inwooners van Bantam; als mede die waaren , welke zy de Guzaratters ontnomen hadden. Zelfs waren zy borg geworden voor de wedergaave van de koopmanfchappen, welke aan 142 NEDERLANDSCHE aan de zelfde inwooners verder mogten ontflolen zyn. Onze reizigers, ondertusfchen , uit de Hollandfche Logie , evert jansz als Opper - Stuurman , op een Maandgeld van vyfcig guldens, aangenomen , en jan gerritsz, tot nog toe Eerfte Stuurman, tot Kapitein hebbende aangefteld, vervolgden, op den vierden van Wintermaand des jaars 1605 , hunnen togt. Op den zeventienden zagen zy drie fchepen: deeze waren de Amiraal van waarwyk, het fchip Vlisfingen, en de Portugeefche prys van Timor. De Karak en de fchepen Dordrecht en Amfierdam waren te Johor gebleeven , maar moesten , eenige dagen laater, volgen. Weinige dagen daar naa preiden zy ook deeze fchepen. Voorts ontmoetten zy eerlang etlyke Makasfarfche en Javaanfche Jonken. Zy vermaanden haar , zich onder Hollandfche befcherming te begeeven , om alzo gedekt te zyn tegen de Engelfche Zeeroovers , die , waarfchynlyk , omtrent Lafapura, kruisten. Zeer langwylig en verdrietig viel , ondertusfchen , deeze togt, door ftormen en tegenwinden : zodat de fpyze meer en meer begon te dunnen, en men genoodzaakt was, het volk op rantfoen te ftellen. Op den achtëntwintigften van Louwmaand des jaars 1606, ontdekten zy eenige Jonken. Straks maakte de Sloep jagt op dezelve ; waarop de Negers in de Praauw fprongen , om het door kragt van roeien te ontkoomen. Nogthans vielen zy de onzen in handen, naamlyk acht mannen en ée!ne vrouw. In 't eerst hielden zy zich , alsof ze niets anders dan Maleisch konden fpreeken, dewyl zy geloofden in Portugeefche handen te zyn vervallen. Doch naauw- lyks REIZEN. Ï43 1yks vernamen zy dat ze onder Hollanders waren, of de voornaamde onder hen, een man van jaaren, ver* haalde dat hy van Johor was , en aldaar zyn gezin hadt; meldende voorts eenige byzonderheden wegens het voorgevallene tusfchen den Koning, den Admiraal van waarwyk en den Vice-Admiraal kornelis sebastiaansz. De fcheepjes deezer Zwarten waren gelaaden met gedroogde en gezouten visch, en eyeren, waar mede zy beftemd waren na Jambe, oin deeze goederen tegen peper te verruilen. 't Liep aan tot den achttienden van Lentemaand, eer zy te Achem het anker lieten vallen. Zints drie maanden hadt aldaar een fchip des Konings van Mafulipatan gelegen , 't welk aldaar ryst, lywaaten en een weinig ftaal gebragt hadt. Een Jood, assalan genaamd, door pieter willemsz, Onder-Koopman te Mafulipatan , gezonden , was met dit fchip overgekoomen, en hadt eene menigte yzer gefteld in handen van jan martensz. Het fchip thans tot de terugreize gereed zynde , hadt assalan daar in zyne koopmanfchappen gelaaden , met oogmerk om insgelyks de wederreize aan te neemen. Doch een Hollandsch fchip vernomen hebbende , boodt hy zynen dienst aan op de kust. Dewyl hy in zeer goeden naam ftondt , en kragtig hadt medegewerkt om den Hollanderen een vryen handel te Mafulipatan te bezorgen , wierden zyne aanbiedingen aangenomen. Straks maakte men een begin met het losfen der goederen, voor Achem beftemd. Ook wierdt beflooten, den Koning een gefchenk te laaten toekoomen , be« ftaande in eenige ellen fluweel en laken. Omtrent deezen tyd vertrok het fchip van Mafulipatan der- NEDERLANDSCHE derwaarts , met brieven van de Hollanders aan pie* ter izaaksz, om hem kennis te geeven van hun aanftaande vertrek, 't welk, in weerwil van de menigvuldige zieken en zwakken, die zy aan boord hadden , wierdt bepaald op het begin van Grasmaand. Hier toe verzogten en verwierven zy verlof van den Koning, door middel van den Koopman van een der fchepen, die in 's Vorften tegenwoordigheid toegelaaten zynde , vriendlyk ontvangen , en onthaald wierdt op een Elefantengevegt : een fchouwfpel , dat hem wel tot eere diende , maar tevens fchrik aanjaagde. By het fcheiden, kuste hy des Konings voeten. Naa acht dagen gezeild te hebben, zagen de onzen twee fchepen. Eene Sloep, daar op afgezonden, bemagtigde een dier fchepen , en beval het , de zeilen nevens de vlag te ftryken. De Kapitein , mar ten de tor re genaamd, wierdt, nevens den ScheepsKoopman en twee foldaaten , by de Hollanders aan boord gebragt. Zy verhaalden, dat zy kwamen van Tanasferi; dat hun fchip , met al wat 'er op en in was , behoorde aan den Koning van Siam ; dat zich in hetzelve bevonden drie Gezanten , na Goa beftemd , om aldaar te eifchen fchaêvergoeding van het nadeel , den Koning en zyne onderdaanen toegebragt , door eenen oproerigen Portugees , die over zyn volk den dwingeland fpeelde. Naa dat men den Kapitein en acht foldaaten in boeien hadt gekluisterd , ging men het fchip bezoeken. By dit onderzoek bleek het, dat , in weerwil van het voorgeeven , dat de laadiug Siamfche eigendom was, het meerengedeeltc van dezelve, cgter, aan Portugeezen behoorde. Te REIZEN. H$ Te weeten: mar ten de tor re hadt twee jaaren gediend in de Legers des Konings van Siam. Midlerwyl hadt de Portugeefche muiteling, boven vermeld, hem en andere Portugeezen eenige fchepen afgenomen , welke handel dreeven op de plaats , daar de muiteling meester was; deeze oord lag in het Koninkryk Pegu, tegen ': welk bet Koninkryk Siam eenen bykans altoosduurenden oorlog voert. Vermids nu de torre, by den Koning van Siam, in blaaken.de gunst ftondt, hadt hy hem overgehaald ' Gezanten te zenden aan den Onder-Koning van Goa," om door middel van dezelve beter gehoor te winnen, en de wedergave der fchepen te zekerder te bewerken. Het onderwerp van het Gezantfchap raakte , derhalven , den Koning niet, als die niets te eifchen hadt. op den muiteling, om het pleegen van geweldenaaryen tegen de - Peguaanen , de geflagene vyanden zyner onderdaanen. Wat aangaat de gefchenken, welke zy zeiden voor den Onder-Koning aan boord te hebben, deeze warert van klein belang , als beftaande alleenlyk in een vergulden Japanfchen Sabel, en eene kleine gouden Bételdoos , die , misfehien , geene tweehonderd Reaalen waardig was. De Koning van Siam heeft de gewoonte, zodanige gefchenken te vereeren aan de geenen, welke hy in zynen dienst neemt, of met een aanzienJyk ampt bekleedt. Voor dit gefchenk zyn ze verpligt, hem in den oorlog te volgen. Dusdanig een gefchenk hadt de torre van zyne Siamfche Majefteit ontvangen. In vergelding van gedaane dienften, in den oorlog tegen de Peguaanen , hadt de Koning van Siam aan Kapitein de torre zyn fchip gegeeven ; en een IV. deel. K v an- k4l NEDERLANDSCHE ancier, gelaaden met arak, ryst en fapao, aan zynen reismakker, Kapitein matthe as p e r e i r a , van welken hy gelyke hulp hadt genooten. Om deeze redenen , maakten de Hollanders geene zwasrigheid om een goed getal Baaien uit het veroverde fchip te neemen. De Gezanten waren zo wel onthaald , dat zy , by hun vertrek, hun genoegen openlyk betuigden. De onzen gaven hun een brief mede aan den Hollandfchen Koopman te Siam, om hem kennis te geeven van het gebeurde, én overeenkomftig daar mede zyne maatregels te doen neemen. ' Ondertusfchen vervolgden de onzen hunne reize, telkens in 't oog houdende een vaartuig, 't welk zy, zints eenigen tyd , ontdekt hadden. De Sloep, eindetyk, op hetzelve afgezonden, agterhaalde het , en bevondt dat het insgelyks eene Sloep was , bemand met vier Portugeezen , koomende van Tanasfcri , en gelaaden met arak. Schip en laading wierden voor goeden prys verklaard, en de Portugeezen, nevens de overige manfchap, eerlang aan land gezet. Op den vyfëntwintigften van Grasmaand ontdekten zy het Eiland St. Thomas, en lieten, nog dien zelfdeiJ dag, het anker vallen voor de ftad van dien naam, omtrent een kanonfehoot van de wal. Zy ftaken den brand in verfcheiden vaartuigen, welke zy aldaar von.den leggen. Kort naa dat zy hier geankerd waren , kwam by de onzen aan boord , een Hollander , welke in den dienst en de belangen der Portugeezen was. Hy was genaamd'marten tilemanssen van neck, en gebooren te Enkhuizen. Hy verzogt, men wilde een Galjoen , daar geankerd, niet vernielen, alzo twee derde deelen van hetzelve hem en zynen Schoonbroeder REIZEN. I4? der antoky de tetde toebehoorden. Hy boodt aan, deezen dienst te willen erkennen met een gefchenk van een gouden keten en een fraaien robyn voor den Koopman, en eene vereering aan het volk. Doch hy kreeg tot antwoord , dat goud noch Edelgefteenten in ftaat waren, den pligt te doen overtreeden, aan het Vaderland verfchuldigd. Op verzoek van de onzen, bleef van neck dien nacht by hen aan boord , en zondt zyne Sloep na land, opdat de landzaaten, uit zyn agterblyven, niet eenigen argwaan mogten opvatten, en om hun tevens te doen weeten , dat 'er voor hun geene hoop was om de fchepen te behouden. Dit niettegenftaande kwam de Sloep 's anderendaags wederom aan boord , met eenige ververfchingen ten gefehenke, beftaande in kokosnooten, fuikerriet, hoenders , fchaapen , varkens, en andere dingen. De brengers verontfchuldigden zich over de geringheid des. gefchenks. Van neck keerde met de Sloep te rug, met een tegengefchenk van eenige ellen laken en eenig Glaswerk voor zynen Schoonbroeder, die de gemelde leevensmiddelen hadt gezonden. Uit van neck verftonden de onzen, dat de nieuwe Onder-Koning Kamerheer was van de Kroon van Portugal, en Zoon van den Graave de cascalis; dat hy, zints zes weeken , met eene Vloot van twintig fchepen , en even zo veele Fusten , was vertrokken na Malakka, om die plaats in veiligheid te ftellen, en van daar na de Molukfche Eilanden , om dezelve te herwinnen. Doch dit verhaal kon onmogelyk waar zyn. Want, bezwaarlyk kon men, ten dien tyde, te Goa narigt hebben van het verlies der Molukfche Eilanden; en 't is K a bs- I4& NEBERLANDSCHE békend, hoe langzaam de Portugeezen zyn in hunne toerustingen. Even weinig geloof vondt, onder zyne andere fnorkeryen , zyn verhaal wegens de aankomst van negen fchepen uit Portugal, met verfcheiden Fusten en Karaveelen. De ftad St. Thomas legt aan den oever der Zee, op dertien en een halven Graad Noorder-Breedte. In de lengte beflaat zy den afftand van een kleinen kanonfchoot. Men ontmoet 'er veele huizen , van fteen en fement gemetzeld. 'Er ftaat eene zeer hooge Kerk , zonder klok , hoewel zommige burgerhuizen van Torens zyn voorzien. Zy wordt bewoond van ongeveer zeshonderd Portugeezen , die hunne flaaven hebben. Aan het Noordiënde der ftad legt een vry hooge berg, op welken eene Kerk ftaat, welke de Koning des Eilands heeft doen ftigten, ter eere van st. Thomas. Dagelyks gaan de Portugeezen derwaarts, om 'er hunne gebeden te doen; 't welk zy met veel godsdienftigheids fchynen te verrigten. Tusfchen deezen berg en de ftad loopt eene rivier, wier mond verftopt is door het zand , uit de Zee opgeworpen. 't Is deeze rivier, uit welke st. thomas wordt gezegd, een zwaaren boom te hebben opgehaald, van welken de deuren der Kerke zyn gemaakt. Op den afftand van twee musketfchooten van de ftad, loopt nog eene andere kleine rivier; tusfchen deeze beide ftroomen is het regtsgebied, of liever de vrydom, der Portugeezen beflooten. Want alle fchepen , welke aan deeze of geene zyde der rivieren gaan leggen , worden terftond , door de landzaaten, in verzekering genomen. Ten Noorden der kleine riviere, legt de ftad MaHa- tmiiOOTT^ Ol3 't kiAlT 11 ST thomas. REIZEN. i4s> liapor, die van Afgodendienaars en Mahometaanen wordt bewoond ; alle de inwooners van St. Thomas zyn Armeniërs, Portugeezen of Mestizen. De laatstgemelden leiden een woest en barbaarsch leeveu. Zy doen zich zeiven regt wedervaaren. Wanneer .zy onderling gefchil krygen, fchieten zy in 't wilde op elkander met fnaphaanen. Wanneer iemand zynen vyand langs de ftraat ziet gaan , lost hy , uit een venfter , een musket op hem. Die de meeste vrienden heeft, is de fterkfte ; en zy draagen roem op het pleegen van trouwloosheden, geweldenaaryen en doodflagen. Van neck beroemde zich, twee menfchen gedood te hebben, welke hy niet kon zetten. Van Grasmaand tot Herfstmaand , waait de Zuide of Zuid-Weste wind langs de kust. Geduurende de andere maanden, is het ankeren hier zeer gcvaarlyk. Op vyf vademen water kan men de ftad zo digt naderen, dat zy gemaklyk kan befchooten worden: te meer, dewyl zy geheel open legt. Van St. Thomas zeilden de onzen na Palecatte. De Naicque , of Gouverneur der ftad , zondt hun een Praauw met twee man, om hun eenige ververfchingen te brengen. Hy liet hun vraagen , van welke Natie zy waren , en wat zy kwamen zoeken ? Het antwoord was, dat zy Hollanders waren; dat zy ecu vryen Koophandel begeerden, en verzogten, dat by hen aan boord mogten eenige Kooplieden , of luiden van aanzien,met welke zy in gefprek konden treeden. In gevolge van dit antwoord , kwam in den naamiddag de Sabandar, verzeld van een Turkfcfi' Koopman, die te Maliapor lang gewoond hadt; zy bragten eenen brief, getekend door den Nak.que, by welken hy aan de Hollanders de vryheid gaf, hunne gocK 3 de- JSO NEDERLANDSC H E deren aan land op te Maan , en te verkoopen , mids betaalende vier ten honder aan inkoomende en uit* gaande regten: een voorflag, in welken de onzen genoegen namen. Doch, alzo zy beducht waren voor de Portugeezen , verzogten zy hier van fchrifteiyke verzekering te mogen hébben, door den grooten Koning ondertekend. De Indiaanen beloofden bier van kennis te gecven aan den Naicquc, en nog dien zeilden avond eenen Renbode aan den Koning te zullen afvaardigen. Voor 't overige betuigden de Indiaanen bun genoegen over de komst der Hollanderen, omdat zy hoope hadden, den Koophandel der ftad van nieuws te zullen zien herleeven , en verzekerden dat zy binnen twee maanden hun fchip met lywaaten zouden kunnen belaaden. Zy verhaalden dat 'er drie Portugeefche fchepen op de rivier lagen, en vier Portugeezen in de ftad woonden , welke over de aankomst der Hollanderen groot leedweezen hadden laaten blyken. Dewyl de Naicque andermaal eenige ververfchingen hadt gezonden , deeden de onzen hem een tegengefcheök, als mede een ander aan den Sabandar, beiden beftaande in een weinig laken en glaswerk. De Afgevaardigden voeren hier mede na land, met belofte van 's anderendaags te zullen wederkeeren. En, in de daad, tegen den avond van dien dag, kwam een der voornaamfte Bramenes, verzeld van den Geheimfchryver der ftad , en nog ander gevolg. Zy vertoonden eenige ftaalen van lywaaten , doch geheel andere , dan zy beloofd hadden , en nodigden , uit naam van den Naicque, de onzen aan land, om met hem in onderhandeling te treeden. De Hollanders verzogten om Gyzelaars in hunne plaats. En dewyl zy, den REIZEN. x5t den geheelen voorgaanden nacht, langs den oever, vuuren hadden zien branden, en uit musketten hooien fchieten , vraagden zy na de reden , en kreugen tot befcheid, dat zulks gefchied was ter eere van een huwelyksfeest. Naadat de Bramene met zyn gezelfchap vertrokken was , wierdt den Hollanderen berigt, door eenen Neger, die met hun voer, en aan land geweest was, dat 'er eénig verraad in de ftad broeide. De Oppasfer , of Deurwaarder, van de Moskee der Mahometaanen , hadt hem last gegeeven, de Hollanders te zeggen, dat den zelfden avond, als zy op dc Ree gekoomen waren, de inwooners van Palecatte, in alleryl, brieven na St. Thomas hadden gezonden , om honderdvyftig Portugeezen van daar te ontbieden, en dat zy, diensvolgens, op hunne hoede moesten weezen. Wyders verhaalde deeze Neger , dat, behalvcn de drie Portugeefche fchepen , nog eenige andere vaartuigen in dien oord waren ; dat de flaaven der Portugeezen den inwooncren hunne mondbehoeften met geweld afnamen; dat zy een Kruis op de Markt hadden doen planten ; en dat hy in de ftad den Turkfchen Koopman mustapiia gezien hadt, dien men voorgaf afweezig te zyn. Dit alles (treedt regelrecht met hetgeen de Indiaanen hadden voorgegeeven. Eerlang kwam de Bramene wederom aan boord , verzeld van twee of drie perfoonen, aanbiedende, aan boord te willen blyven , tot op de wederkomst der geenen , welke de Hollanders zouden goedvinden na land te zenden. Eenige Kooplieden, kort daar naa aan boord gekoomen, vertoonden (laaien van Saraslèn , of gebloemde lywaaten van Patane. Zy beloofden, biuK 4 nen 152 NEDER.LANDSCÏIE nen zes weeken of twee maanden , eenen goeden voorraad van deeze (toffe te kunnen bezorgen , alzo zy thans bezig waren om dezelve naa te maaken. Sterk hieldt, midlerwyl, de Bramene aan, dat men eenige perfoonen moest na land zenden, om te fpreeken met den Naicque, die hen aan den oever wagte. Hier op vergaderde de Scheepsraad , in welken beflooten wierdt, niemand te zenden , uitgezonderd alleen, wanneer twee Portugeezen wilden aan boord koomen en gyzelaars blyven. De Bramene betuigde zyne hoogfte verwondering over de fïyfzinnighcid der Hollanders, omdat zy weigerden aan land te gaan, niettegeuftaande hy acht inlandfche Kooplieden hadt mede gebragt, om, geduurende hun verblyf in de ftad , aan boord te blyven. Hy voegde 'er nevens, dat de Koning zulk eene handelwyze zeer kwalyk zou opneemen, en deszelfs ongenade op de Hollandfche Natie doen nederdaalen. Doch de onzen biceven even weigeragtig , voor reden geeveude , te wel onderricht te zyn aangaande 't geen in de ftad omging , om geen wantrouwen op te vatten , en hun verblyf aldaar veilig te oordeelen. Dus geenen kans ziende , om hier ter plaatze hun ■ oogmerk te bereiken , zeilden zy na Pettapuali, en zonden , ftraks naa hunne aankomst , eenen brief na de ftad , om vryheid van koophandel te verzoeken. In antwoord hier op ontvingen zy, des anderendaags, eenen Tolk aan boord, gezonden door den Gouverneur, met eenen brief, in welken hy hun verzekerde, dat zy onbefchroomd aan land konden treeden. Dirk; van leeuwen en pieïe.k. warkym wierden dan na land gezonden, om met den Gouverneur te ipreeken, en te verncemen na de foort van ly, REIZEN. 155 lywaaten, welke deeze plaats uitleverde; of het dienftig ware, aldaar eenig volk te laaten blyven, en hoe veel de tollen en ongelden bedroegen. Zeer gereed waren de Gouverneur en voornaamde Kooplieden, de begeerde opheldering te geeven aangaande dit alles; zy voegden 'er nevens, dat indien de Koopman van het fchip met hun wilde fpreeken , zy hem nog nadere opening zouden geeven. In gevolge van dit gefprek voer de Koopman na land, daar hy vriendlyk ontvangen , en na het Tolhuis wierdt geleid. Kort daar naa verfcheen hier insgelyks de Gouverneur , verzeld van de Kooplieden , zynde PerfiaaneB , en van een gevolg van tweehonderd man, allen gewapend. Hy verzekerde den Koopman van zyne blydfchap over de komst van zyn fchip, en dat hy hoopte, dat de handel, welken de Hollanders met de landzaaten zouden dryven, hun veel voordeels mogt aanbrengen ; beloovende tevens, van zynen kant, te zullen doen al wat mogelyk en redelyk was. Naa dat men den Koopman de noodige ophelderingen hadt gegeeven, deedt de Gouverneur eenige Worftelaars en Meisjes van pleifier binnen koomen ; de laatstgenoemde , met gouden oor- en armringen zeer pragtig opgefchikt, hielden verfcheiden danzen. Vervolgens wierdt de Koopman , in een zeer fraaien draagftoel, gevoerd door de voornaamde draaten der dad , onder het geluit van Trompetten, en omringd van de zelfde danzeresfen. Dit wordt gehouden voor de grootde eere, welke iemand kan worden aangedaan. Naa deezen daatelyken optogt, wierdt de Koopman geleid na een huis, welk hem tot zyn verblyf was aangeweezcn. ïn 't begin van Bloeimaand leide de Koopman een K 5 be- 4 154 NEDERLANDSCHE bezoek af by den Gouverneur, en ftelde hem in handen een gefchenk, beftaande in eenige ellen laken en fluweel, glaswerk, fpiegels, muskaatnooten, foely en kruidnagelen. Op zyn verzoek, om een bekwaam erf te mogen koopen, tot het bouwen van een Komptoir, ontving hy de verzekering , dat een geleegen ftuk gronds voor hem zou worden uitgezogt. Thans maakte men ook een begin met het ontfcheepen der goederen, welke te Pettapouli aan land zouden worden opgellagen. Dirk van leeuwen en p ie ter warkyn wierden benoemd om aldaar te blyven. Hierop de hoedanigheid en den prys der lywaaten bepaald hebbende , gingen de onzen onder zeil, hunnen koers zettende na Mafulipatan. 's Daags vóór hun vertrek, ftak de wind zeer hevig op, uit het Noorden, en alzo uit het land. Zo ondraaglyk was de hitte, welke deezen wind verzelde, dat geen mensch zich in de opene lucht kon begeeven. Volgens het verhaal der landzaaten , waait deeze wind hier jaarlyks, in Bloeimaand, en duurt veertien dagen. Der opmerkinge waardig is het, dat het water, welk in potten wordt bewaard , yskoud is , en alle andere dingen zeer warm zyn. Drie dagen naa hun vertrek van Pettapouli, kwamen de onzen te Mafulipatan voor anker. Met de zelfde eerbetooningen , als in de eerstgemelde ftad , wierden de Koopman en de Schipper hier ontvangen, door den Gouverneur, met welken zy in onderhandeling traden over de tollen en ongelden. Ducli vermids de Indiaan , die een perfoonlyk belang hadt by de Tollen, dezelve te hoog ftelde, wierdt by den Scheepsraad beflooten, gelastigden te zenden na Bisnagar, aan den Koning, om hem van hunnen eerbied te REIZEN. 155 te verzekeren, en tevens over dit onderwerp te fpreeken. De Opper-Koopman paulus van soldt» en zyn Adjunkt Pi eter Willemszoon, OnderKoopman in de Logie, wierden hier toe benoemd. Veele en' wel de voornaamfte inwooners van Mafulipatan befchouwdcn nog de Hollanders met een fcheel oog, en wagtten, wat de Koning ten hunnen voor- of nadeele zcu befluiten : want , naar gelange zy ten hove behandeld wierden , zou hunne agting ryzen of daalen. Dit, niettegenftaandc bragten de onzen eenige koopmanfchappen aan land, en gaven het bewind over dezelve aan pieter izaaksz. Op den tienden van Zomermaand vertrokken de Gelastigden na Bisnagar; zy deeden de reize in Draagftoelen , en wierden verzeld van veertig man, zo foldaaten , flaaven, als draagers, die de gefchenken droegen, nevens twee Tolken en vier Matroozen. Alle deeze lieden reeden op Osfen. Terwyl de Koopman van soldt zich te Bisnagar onthieldt , ontving hy de tyding van eenen zwaaren ramp, zynen landgenooten te Mafulipatan wedervaaren, door eene overfirooming, welke de geheele frad onder water hadt gezet. Dit noodzaakte hem, in alleryl, affcheid te neemen van. het Hof; waar toe hy te eerder befloot, omdat hy zynen last volbragt hadt, en 'er niets meer ontbrak, dan het zegel en de handtekening des Konings by het gefchrift , waar by de Vorst aan de Hollandfche Natie vryheid van Koophandel en vermindering van Tollen verzekerde. De voltooijing van dit gewigtig gefchrift wagtte alleen, tot dat het Hof zulks zou geleegen koomen, 't welk thans onledig was met het vieren van een feest. Van soldt 156 NEDERLANDSCHE soldt liet pieter willemsz te Bisnagar, tor dat het papier zou gereed zyn. Op den eerden vau Oogstmaand vertrok de Koopman van soldt van Bisnagar. Op zynen weg vertoefde hy eenigen tyd te Condepili, om met den Gouverneur van het Kasteel te handelen, over het losgeld van drie Hollanders, die, in 't voorgaande jaar, tot de Portugeezen willende overloopen , door de inwooners dier dad, in hegtenis gezet waren. Men wierdt het eens dat men den Gouverneur zou leenen duizend Pagoden , voor den tyd van zes maanden , zonder intrest, en dat hy, naa verloop van dien tyd, deeze fomme zou betaalen met lywaaten. By zyne wederkomst te Mafulipatan, wierdt van soldt zeer vriendlyk ontvangen van den Sabandar, en verfcheiden anderen der aanzienlykde inwooneren, van wegen de gundige bejegening, welke hy ten Hove, hadt Ontmoet. Weinige dagen laater kwam pieter willemsz van Bisnagar te rug, medebrengende de Acte, of Firman , door den Koning getekend en gezegeld. Devolgende voorregten wierden daar by aan de Hollanders verleend. „ Vier ten honderd zouden betaald worden , aan „ inkoomende en uitgaande regten, op alle de plaat„ zen des Koninkryks, welke de Hollanders in 't ver„ volg zouden aandoen , of daar zy zich tegenwoor„ dig bevonden. „ Alle Weevers, Schilders en andere Werklieden, „ welke voor de Hollanders werkten, of geld van hun „ op de hand hadden ontvangen , mogten door den „ Koning, noch door iemand anders, in dienst ge- „ na- REIZEN. ts7 s, nomen worden, voordat zy het befteede werk had9, den afgedaan. „ Alle Agenten en Makelaars zouden vryheid heb' „ ben, om zich te vervoegen in de Logie der Hollan„ ders, gelyk het deezen insgelyke zou vryftaan, zich „ te bedienen, van eenen Makelaar, dien zy verkoozen, „ zonder verpligt te zyn, om zulk eenen te gebrui„ ken , die hun door den Gouverneur wierdt aange,, preezen. 5, De Koning vernietigde, ten hunne opzigte, het „ regt van Cl/appa Dellalla, zynde het zegel, waar „ mede de lywaaten gemerkt worden, bedraagende „ twaalf ten honderd; van welke belasting hy hen „ ontfloeg, hoewel zyne eigen onderdaanen, en alle „ andere uitlandfche Natiën , verpligt waren die te „ betaalen." Wy moeten hier nog aanmerken , dat deeze reize van Mafulipatan na Bisnagar, asn gefchenken, vragtloonen en andere ongelden, der Maatfchappye hadt gekost negentienhonderd guldens. Thans ontvingen de onzen, van tyd tot tyd, zo veele lywaaten, dat zy, geene hoop hebbende, te deezer plaatze, meer voorraads te zullen opdoen, te raade wierden , hunne reize te vervolgen. Op den vyftienden van Herfstmaand vertrokken zy, in gezelfchap van een Indiaansch vaartuig, 't welk de Gouverneur aan de Hollanders hadt verzogt, onder hun geleide te neemen. Naa veertien dagen zeilens, ontdekten zy een Eiland, Qiiaine Cubar genaamd, daar zy ten anker kwamen. Tien man traden hier aan land, om den oord te verkondfchappen , en te verneemen, of het Eiland van menfchen wierdt bewoond. Doch zy vernamen 'er gee- f£8 NEDERLA NDSCHE geene fpooren van. Op een anderen dag, egter, wederkecrcnde, wierden zy onverhoeds overvallen van eene bende Negers, die zes van dezelve doodfchootcn , tenvyl de vier andere , door zwemmen, het gevaar ontweeken. De ongezelligheid en onvrugtbaarheid van dit gewest deedt hen dan befluiten, de ankers te ligten en de reize te vervolgen. Eerlang ontdekten zy een fchip, 't welk nader koomende, bleek een Portugees te zyn. Straks haalden zy het gefchut aan boord, en zonden eenige kogels op hem af. Dit gebeurde tegen den avond. Zy vervolgden hem den gantfehen nacht, van tyd tot tyd het fchieten herhaalende. Tegen het aaubreeken van den dag Haakten zy het eenigen tyd. Maar toen nu de Zon boven de kimmen was, en zy zich tot het gevegt volkomen hadden in ftaat gefteld, gaven zy hem de volle laag. Een Engelsman, die op het vyandlyk fchip gevangen zat, verhaalde naderhand aan de Hollanders, dat de Portugeezen, toen de onzen hun de volle laag gaven, zich hadden gereed gemaakt om hun fchip te enteren: dewyl zy het ftaaken van het fchutgevaarte aanmerkten als een bewys, dat zy hun kruit verfchooten hadden. Midlerwyl wierdt het gevegt hevig en bloedig aan weerkanten. Meer dan tweehonderd fchooten hadden de onzen gedaan , zonder dat de vyand eenige blyken vertoonde van zich te willen overgcevcn. Eindelyk ltreck hy de vlag, cn liet een wit vaandel waaien; ten blyke dat hy in onderhandeling wilde treeden. Op den eisch van den Hollandfchen Kapitein, kwam de Portugees, ambrosius skraon pereira , met drie andere perfoonen , by hem aan boord. Hy verhaalde, dat REIZEN. 159 dat zyn fchip, St. Antonio genaamd, koomende van Negapatnam, en beftemd na Malakka, gelaaden was met ryst, oly en fpek, en tweehonderd negentig baaien lywaaten, en toebehoorde aan andreas furt ad o, Kapitein van Malakka. Ernftig verzogten de Portugeezen, men wilde hun laaten behouden de Koffers, in welke hunne bylen lagen. Dit wierdt hun beloofd, op voorwaarde dat in dezelve geene koopmanfchappen waren, en zy hun fchip door hunne Negers zouden doen ontlaaden. Te noodiger wierdt dit by den Hollandfchen Kapitein geoordeeld, om dat hy niet meer dan zevenendertig man, en onder deeze nog zes zieken, aan boord hadt. Op het Portugeefche fchip, daarentegen, bevonden zich zestig zo Portugeezen als Mestizen , zonder de matroozen en' foldaaten te rekenen, gezamentlyk uitmaakende ruim, zevenhonderd koppen* De Kapitein pereira, en die nevens hem waren overgekoomen ,bleevenals gyzelaars , voor de volbrenging der voorwaarden. Meer volks wilden de onzen niet laaten aan boord koomen, uit vreeze dat de vyand hunne zwakheid zou bemerken. Eerlang maakte men eenen aanvang met het losfen Van het Portugeefche fchip; doch, vermids het veel grooter was dan dat van onzen Kapitein, geboodt deeze het werk te ftaaken, toen zyn fchip zo vol was van koopmanfchappen , dat hy niets meer kon bergen. Eerst waren de onzen voorneemens, het fchip te behouden, en de manfchap op een Eiland aan land te zetten. Doch hun befluit veranderde, uit medelyden met de ongelukkige flaaven : deeze bevonden zich in den deerniswaardigften toeftand , by gebrek aan water. Acht of tien, van dorst geftorven, wierden dagclyks over boord geworpen. Dit bewoog de onzen, fchip J«o NÊDÊRLANDSCHE fchip en volk te laaten vaaren. Met blydfchap verfbn* den de Portugeezen dit befluit, 't welk zy niet zo gunftig verwagt hadden. Onder eede beloofden zy, hunne dankbaarheid te zullen betoonen, door eene wederkeerige edelmoedige behandeling van de Hollanders, die in hunne handen mogten vallen. Naa elkander eene voorfpoedige reize gewenscht te hebben, wendden de onzen, op den twintigflen van Wynmaand, den fteven na Bantam, daar zy, deels om de zwakheid en ziekte van het bootsvolk, deels door de ongefladighcid van het weder, niet vroeger dan omtrent het midden van Wintermaand aankwamen. Straks losten zy de goederen, welke zy hadden overgenomen uit het Portugeefche fchip St. Antonio. Niet lang, egter, vertoefden zy in deeze haven, maar vervolgden hunne reize, naa eenige baaien lywaaten te hebben ingenomen , najoartam, daar zy deeze goederen aan land opfloegen. De Koning van Surrabaïa gaf bevel , dat eenige Hollandcres ten zynen Hove zouden koomen. De Koopman en de Heer steven doessen wierden hier toe gelastigd, medebrengende een gefchenk in laken. Want om een gefchenk van hun te bekoomen, was de voornaamfte reden, om welke hy hen begeerde te fpreeken. Tegen den middag wierden zy toegclaaten in 's Vorften tegenwoordigheid , zittende in 't midden zyner Hovelingen. De Afgevaardigden booden hem hunne gefchenken aan,welke hy betastte ,alzo hy,van ouderdom , blind was geworden. Naa eenigen tyd gezceten te hebben, begaf zich de Koning in een ander vertrek, zeer vermaaklyk en van fteen zeer fraai gebouwd. Hy geboodt de Hollandfche Afgevaardigden hem te volgen, en by hem neder te zitten. Straks deedt hy zyne REIZEN. I6l ne Vrouwen en Bytvyveri binnen treeden, alle, met gouden fieraaden , zeer kostbaar getooid; onder 'deeze verdeelde hy de lywaaten, hem ten gefchenke gegeeven. De onzen vraagde hy na de Hollandfche honden, katten en ratten, en verzogt dat eenige van deeze dieren, nevens andere merkwaardigheden des lands, hem zouden toegezonden worden. Kort daar naa leide hy zich neder om te flaapen , en gaf aan den Koopman en doessen verlof om te mogen vertrekken , naa dat zy door den Hofmeester zouden onthaald zyn. Tegen den avond wierden hun zo veele leevcnsmiddelen gebragt , dat honderd menfchen 'er zich mede zouden hebben kunnen ververzadigen. 's Anderendaags keerden zy weder na Joartam. Op den negenden van Sprokkelmaand, kwam hier insgelyks ten anker een Jonk van Malakka. Deeze verhaalde, dat de Admiraal ma te lief zeven fchepen, door den Onder-Koning afgezonden, ontmoet hebbende , tegen dezelve geflagen hadt; dat aan weerkanten veele dooden en gekwetften waren ; dat zy van elkander waren gefcheiden, zonder dat de een op den anderen eenig aanmerkelyk voordeel hadt behaald; dat de zelfde Admiraal het voorheen gemelde Portugeefche fchip St. Antonio genomen en in brand hadt gedoken. In 't begin der volgende maand bereikten de onzen het Eiland Amboina, daar zy het Jacht Enkhuizen , gelaaden met kruidnagels , benevens het Jacht 7*1 Duif ken, vonden leggen. Naa de goederen en leevcnsmiddelen, voor het Fort bedemd, aan land te hebben opgetogen, vervolgden zy hunne reize, koers zettende na Banda, daarzy, omtrent het midden ven Gras- IV. deel. h maand, 1Ö2 NEDERLANDSCHE maand, aankwamen. Om de ftilte wierden zy, door de Sloepen van de fchepen Medenblik en de Provincie, binnen de haven geboegzeerd. Van de manfchap van het laatstgemelde fchip verftonden zy , dat de Admiraal mate lief, wiens reize wy , in het volgende Deel , zullen verbaalen , met zyne Vloot voor het Fort van Amboina lag; dat hy, het onmogelyk oordeelende, op de zeven Portugeefche fchepen , welke in de vaarwaters van PuloButton kruisten, het voordeel te behaalen , welk hy zich hadt voorgefteld, na Achem hadt gezonden den Vice-Admiraal, voerende het fchip Amjierdam , te gader met der witte Leeuw, om aldaar hunne laadingen te zoeken. Wyders ontvingen de onzen brieven van den Admiraal, waar by hy hun geboodt, oogenblikkelyk onder zeil te gaan , en zich te vervoegen voor het Fort , tcrwyl het fchip de Provincie, om eene laading, na Banda zou zeilen , en van daar onmiddelyk na het Vaderland wederkeeren. Het Eiland Banda, of Bandan, legt op 4 Graaden 25 Minuten Zuider-Breedte. Eigenlyk beftaat het uit zes Eilanden: te weeten Gunapi, waar op een brandende berg legt, en 't welk geheel woest is ; Nera en Lontor, tusfchen welke de Ree is, en de fchepen geankerd leggen; Pulo-Way, P ulo-Rum en Bosfingin. Op alle deeze Eilanden, behalven het eerstgenoemde , groeien de Muskaatbootnen in eene ongelooflyke menigte. Doch voor 't overige vindt men 'er geene voortbrengzels , welke tot leevensonderhoud kunnen dienen, bebalven eenige vrugten, onder andere banaanen , kokosnooten en diergelyken. Ryst, uyens, tabak en andere Levensmiddelen worden hier gebragt van Macasfar en REIZEN. ifa en Java; doch de Sngu, waar van de landzaaten huri brood bereiden, koomt van het groote Eiland Qeramh leggende ten Oosten en in het gezigt van Banda. Meestal om de twee jaaren zyn de Muskaatboomen zo zwaar met vrugten belaaden , dat de takken 'er bykans van breeken. Rype en groene nooten, nevens den bloezcm, ziet men altoos te gelyk aan de boomen 5 deeze zyn zeer fchoon , hebbende eenen recht opgaanden ftam; zy fchieten ryklyk looten, welke zich zylings uitbreiden. Op den zeventienden van Grasmaand des jaars 1607, kwamen onze Reizigers onder het Fort van Amboina voor anker. Zy vonden aldaar den Admiraal ma telief, met vyf fchepen, te weeten: Oranje, Mautits , de Erasmns, de zwarte Leeuw en de kleine Zon; als mede het fchip Enkhuizen met het Jacht het Duifken. Naa lang aanhouden, verwierf de Opper-Koopman paulus van soldt verlof, van den Admiraal en den Raad , om met het fchip Medenblik zich te begeeven na Bantam, en van daar weder te keeren na Holland, nevens den Vice-Admiraal en de witte Leeuw, welke hy in de genoemde haven hoopte aan te treffen. Met hem reisde jakof. ububu vr, om den Koopman jan Willemszoon verschoor te Bantam te vervangen. Omtrent het midden van Bloeimaand ankerde het fchip Medenblik voor .Macf.s:'ar, daar van soldt, met eenige Scheepsbevelhebbers , aan laild (nuk. In het Hollandfche Komptoir ontvingen zy een bezoek van den Koning van Talloc, verzeld van dien van Battergoa , en verfcheiden Amptenaareo. Zeer beklaagde zich de eerstgenoemde Vorst, over de behandeling, door de fchepen van den Admiraal, zommiL 2 ge;, i64 NEDERLANDSCI1E gen zyner Praauwen aangedaan , op hunne reize na Amboina. Twee deezer fchepen waren in den grond geboord. Doch, door de redenen en verontfchuldigingen van de onzen , liet de Koning zich eenigzins te vrede fteilen. Voorts wierdt aan zyne Majefteit berigt , dat de Admiraal aan hem zou zenden ja rob heremyt, voorzien van Geloofsbrieven, uit kragt van welke hy met den Vorst in onderhandeling zou treeden. Tegen den avond wierden de Hollanders in het Koninklyk Paleis ontbooden. Thans fmeekten zy den Vorst, hy wilde geen ryst na Malacca zenden, noch eenige andere leevensmiddclen aan zyne en onze vyanden laaten toekoomen. Hierop vraagde de Koning , of de Hollanders voorneemens waren, den oorlog tegen de Portugeezen voort te zetten? „ Want, zcide hy, „ indien gylieden met hun den pais maakt, of aflaat „ van het pleegen van vyandlykheden, zullen wy by „ hen gehaat worden , en zy op middelen bedagt „ zyn , om ons te doen berouwen de infchikkelyk„ heid , aan ulieden betoond , door ulieden , 't geen „ gy heden verzoekt, in te willigen. Myn Konink„ ryk ftaat voor alle Natiën open. De voortbreng„ zeis, welke het uitlevert, worden aan ulieden, even „ weinig als aan de Portugeezen, geweigerd. Waar„ om wilt gy my zo magtige vyanden berokkenen?" Uit deeze redenen begrecpen de onzen, dat hy niet ongenegen was, met de beide Natiën in goed verftand te leeven. Doch men bragt hem zo duidelyk onder 't oog, dat hy niet lang onzydig zou kunnen blyven, dat by, eindelyk, zyn woord gaf, dit jaar geen ryst na Malacca te zullen zenden , en tevens den uitvoer uit alle zyne heerl'chappyen te verbieden. Nogthans ver- fton- REIZEN. j65 (ronden de onzen naderhand , dat hy deeze belofte hadt gedaan , alleen om hun geen misnoegen te veroorzaaken. Zedert wierden de onzen nogmaals ontbooden by zyne Tallocfche Majefteir. Naa dat hy hen vriendlyk hadt ontvangen, en ryklyk doen drinken, gaf hy hun te verftaan, dathy, reeds vóór hunne komst in zyn Koninkryk, in zyne befcherming hadt genomen zekere Spanjaarden , die , op hunnen togt van Ternate na Malacca , fchipbreuk hadden geleeden, op 't Eiland Button , en dat hy hun eene Praauw hadt bygezet. Hierom beval hy hun, den vrydom van zyne Ree niet te fchenden , en niets te onderneemen , 't geen een inbreuk kon maaken op zyne gedaane toezeggingen, Plier toe verbonden zich de onzen. 't Scheen , ondertusfchen , dat de komst der Hollanderen in deezen oord den Portugeezen en Spanjaarden merkelyken fchrik hadt aangejaagd: te meer, dewyl de onzen met hun geene woorden wilden wisfelen, en hun den toegang tot het Komptoir ontzeiden, daar zy voormaals zeer gemeenzaam plagten te verkeeren. Omtrent deezen tyd wierdt de Koopman van het Komptoir, door jakob heremyt, als daar toe gelastigd door den Admiraal, tot rekenfehap gevorderd. In dit onderzoek ontdekte hy zo veele bedriegeryen, dat hy, weetende met wien hy te doen hadt, den Koopman van soldt verzogt, daar by tegenwoordig te willen zyn. De leugens en tegenftrydigheden, welke hun voorkwamen, waren zo grof en menigvuldig, dat zy groote reden hadden om te twyfelen aan zyne opgave, aangaande hetgeen hy , van verfcheiden Koningen, hadt te vorderen. Om in deezen volkomene zekerheid te hebben, beflqpten van soldt, jakob mul- L 3 lee. %66 NEDERLANDSCI1E ler en jakob jansz de moeite te doen, om de Hoven dier Koningen te bezoeken ; hoewel zy, ten dien einde, diep landwaaats in, en te paerd, moesten reizen. Op den avond van den eerften dag kwamen zy in eene ftad, Sambucco genaamd, daar de Koopman, volgens zyne opgaave, iets hadt te vorderen. En , in de daad, zy ontvingen hier , 's anderendaags, betaaling van de Portugeezen voor het geld, welk hy hun verfchooten, en de ryst en macis , welke hy aan hun verkogt hadt. Doch toen zy vervolgens de Koningen van Cangila, Ruppo en Mangalin om penningen aanipraken , lekte het bedrog uit. Veel onaangenaams ontmoetten hier door de drie Afgevaardigden. Zeer verwonderd en misnoegd waren de gemelde Koningen, omdat zy aangefproken wierden om iets , 't geen zy niet fchuldig waren. En ware het niet geweest om de zagtaartighcid der landzaaten , hun zou gewisfelyk iet ergers zyn overgekoomen. Op hunne te rug» reize vertoefden zy wederom eenigen tyd te Sambucco , daar zy eenige erkende fchulden invorderden; doch van anderen niet de helft ontvingen, van 't geen hun was opgegeeven. Terftond naa hunne wederkomst te Talloc, deedea zy aan heremyt verflag van hun wedervaaren , en fielden een gefchrift op, 't geen zy, door den trouwloozen Koopman, deeden ondertekenen. Deeze wierdt terftond aan boord gebragt , om na Holland gevoerd te worden , en aldaar rekenfchap te geeven van zyn gedrag aan de Bewindhebbers. Door dit bedryf wierdt het Komptoir te Talloc opgebroken, De Koning was daar over nief minder bedroefd , dan de Hollanders fchaamte gevoelden over de ©n* REIZEN. 167 oneere , welke de Koopman hunner Natie hadt aangedaan. Ondertusfchen zogten zy den Koning te vrede teftellen, met de belofte, dat de eerfte Admiraal, die zyne Staaten bezogt , een anderen Koopman zou medebrengen, om aldaar zyn verblyf te houden. Midlerwyl verzogten zy hem, het oog te willen houden op het huis , welk aldaar voor hun gebouwd wierdt. In weerwil van des Konings verzoek, om nog eenigen tyd op deeze Ree te vertoeven, maakten zy zich reisvaardig , met een gunftigen wind koers zettende na Gresfick, om aldaar eenige goederen te laaden. De ftad Macasfar , om hier eenige byzonderheden aangaande dezelve te melden, legt in het Zuidlyk gedeelte van 't Eiland Celebes, op 5 Graaden 17 Minuten Zuider-Breedte. Het land is zeer vrugtbaar in ryst. Van Lentemaand tot Zomermaand ziet men de velden met dit graan bedekt , en bykans geen voet gronds onbebouwd. Ook ontmoec men 'er veele Kokosboomen , die een fraai aanzien hebben , en op eene rye geplant zyn ; zy geeven een aangenaam lommer, onder 't welk de landzaaten zich , tegen de hitte der Zonne, verfchuilen. Wyders vindt men 'er overvloed vau allerhande vrugten , welke de Indien opleveren ; als mede bokken , buffels, varkens en ander gedierte. De laatstgemelden , egter, zyn 'er niet meer zo menigvuldig, zints de Koning des lands den Mahometaanfchen Godsdienst heeft omhelsd , en van zyne onderdaanen insgelyks doen aanneemc-n. Vóór dien tyd waren deeze Indiaanen Afgodendienaars , gelyk de Siammeezen en Peguaanen , met welke zy, in gelaatstrekken en kleur , veele overeenkomst hebben. Zy hebben een hoog L 4 voor- i6$ NEDERLANDSCHE voorhoofd, en zyn, over 't algemeen genomen, groot van Hchaamsgeftalte , en lyvig naar evenredigheid. Zints zy Mahometaansch zyn geworden , hebben zy verfcheiden van hunne aloude gewoonten afgeleid. Voormaals plagten de Vrouwen zich het hair af te fnyden; doch tegenwoordig laaten zy het groeien, en vlegten het, even gelyk de Maleifche vrouwen. De fjaavinnen gaan met het bovenlyf geheel naakt. Zo wel vrouwen als mannen, wanneer zy zich gaan wasfchen, in zekere putten, wier weergaê men in gantsch Indre niet aantreft, leggen alle hunne klederen af. Hunne huizen zyn gebouwd op paaien , omtrent negen voeten boven den grond; dit gefchiedt uit voorzorge tegen den aanhoudenden regen, welke , van Slagtmaand tot aan het einde van Sprokkelmaand, of het begin van Lentemaand, valt, en veroorzaakt wordt door den geftadigen Westen, of Noord-Westen wind. Geduurende dien tyd , is het ankeren hier zeer gevaarlyk. Hoewel hier te lande verfcheiden Koningen zyn, is, nogthans, die van Talloc de magtigfte en meest geduchte. De Vorst, welke, ten tyde als onze Reizigers zyne Staaten aandeeden , op den throon zat, bezat veel verftands en vernufts ; dit bleek uit het maakzel der huizen , welke hy deedt bouwen , als mede van zyne groote en kleine vaartuigen. De Hollandfche timmerlieden, die ze gezien hebben, verzekerden dat niemand hunner in ftaat was om dezelve te verbeteren. Daarenboven was deeze Vorst een groot Staatsman. Zyne ouderdaanen hieldt hy in een naauw bedwang, zelf deGrooten, en de zulken, die den naam van Koningen voerden. Dit nicttegenftaande was hy , door zy REIZEN. itf9 zyne befchaafde cn innecmende zeden , het voorwerp hunner eerbiedige hoogagtinge en liefde. De Koning van Battergoci, hoewel zyn geflagt veel ouder is dan dat des Konings van Talloc ,- verklaarde aan de Hollanders , dat hy hem aanmerkte als zynen Vader, uit hoofde der heilzaame raadgecvingen, welke hy van hem in het ryksbeftuur ontving. Zeer overtuigtlylc bemerkten dë Hollanders deeze zeldzaame hoedanigheden , in de verkeering , welke zy met hem hadden; zy konden niet nalaaten , voor hem eene byzondere hoogagting op te vatten. In alle lieden en dorpen vondt men groote Pakhuizen, die altyd vol ryst leggen , en niet geledigdwórden, vóór den volgenden Oogst, om dus gebrek te voorkoomen. Hy droeg naauvve zorge, om den bloei des Koophandels te bevorderen. Ten dien oogmerke hadt hy een Agent te Banda , aan welken hy jaarlyks overzondt ryst, lywaaten en andere goederen , om in betaaling te rug te ontvangen zo veel macis, als 'er te bekoomen was; opdat de uitlandfche Kooplieden dezeWe uit zyne Staaten mogten haaien. By gebrek aan ruilhandel, deedt hy een grooten voorraad opkoopen. Om te meer invloeds te hebben op dat Eiland, deedt hy aanzienlyke gefchenken aan de Geestlyken, die zich aan hem veel lieten geleegen zyn. Op den eerfien van Zomermaand kwamen de onzen te Gresfick voor anker. Paulus van soldt, hkremït , doessen , Koopman van de Logie, en muller, Koopman van het fchip, begaven zich na Surraba'ia, om heremyt de behulpzaame hand te bieden , in het volbrengen van den last , dien hy van den Admiraal hadt ontvangen , om uaamlyk te L 5 be- 170 NEDERLANDSCHE bewerken , dat 'er geen ryst na Malacca wierdt gezonden. Naauwlyks hadden zy hun voorftel gedaan aan den Koning, die blind was, of hy bewilligde in hun verzoek, en beloofde, zynen onderdaanen, dat jaar, den vaart op Malacca te zullen verbieden. Zelf deedt hy eenen brief fchryven aan den Admiraal, in de Javaanfche taaie , in welken hy hem kennis gaf van zyn befluit. ïerwyl de Matroozen, op zekeren dag, bezig waren om pakken en baaien uit het Magazyn aan boord te brengen , ontdekten zy een verfchrikkelyk grooten Slang , die op hen toefchoot. Straks liepen zy te wapen , en doodden hem. Hy was zestien voeten lang, en zo dik als een mans been. Hy hadt een hoen te lyve gcflagen, die nog in zyn geheel in zyne maag zat. , Zo dra hadden de Indiaanen den dood van den Slang niet vernomen , of zy lieten deswegen groot leedweezen blyken. Ieder een wenschte dat hy nog leefde , en hem in zyn huis te mogen hebben , om hem ryklyk te kunnen voeden : want zulk eenen gast te mogen huisvesten , befehouwen zy als een groot geluk. Zommige Indiaanfche Schippers voeren ze over zee , in hunne Jonken , of andere vaartuigen , en geeven hun het beste dat zy hebben om te eeten , zonder van hun eenig leed te ontvangen , niettegenftaande zy hun over en langs het lichaam kruipen. Eenige Hollanders, op zekeren tyd, met eene Jonk des Gouverneurs van Bantam, van Priaman derwaarts zeilende , was 'er dusdanig een groote Slang aan boord ; zy zagen hem niet alleen , maar tenvyl zy llie- REIZEN. i?l fliepen , kroop hy hun over 't lichaam, zonder dat hy hun eenig ander letzel toebragt, dan den fchrik, dien hy hun aanjaagde. De Maleiërs, Siammeezen, Chineezen en de inwooners van Achem pleegen , ten deezen opzigte, veele bygeloovigheden , en vertellen allerlei fprookjes. Inzonderheid benaarftigen zich de zwangere vrouwen om de Slangen fterk te voeden ; zelf draagen zy, met eigen handen, ten dien einde, de leevensmiddelen na eene beftemde plaats. Naa dat de onzen tweehonderdvyfënveertig kasfen macis , negenendertig baaien katoenen - garen en drie baaien benjoin hadden ingenomen , gingen zy onder zeil, langs de kust van Java, na Bantam ftevenende. Op de reize vcrftonden zy, dat de Koning van Bangermarsfin verraaderlyk hadt doen aantasten eene Jonk, door jan willems verschoor gezonden , om langs de kust te handelen. Den Koopman gillis michielsz hadt hy by zich doen koomen , onder fchyu van met hem handel te willen dryven, doch, in de daad, om hem van 't leeven te berooven. Wyders vernamen zy, dat de Koopman hans roeff, te Succadana, groot gevaar hadt geloopen om door de inwooners overvallen en gedood te worden, dewyl hun ter ooren was gekoomen , dat hy van Diamanten ryklyk was voorzien. Straks gaf roeff kennis van het gevaar, welk hy en de Hollandfche eigendommen liepen, met verzoek om eene fpoedige uitredding. Doch het fchip Medenblik, 't welk dit verzoek ontving , kon deezen byftand niet bezorgen , dewyl het zyne volle laading aan boord hadt, en de Stuurlieden niet bekend waren op de kusten , werwaarts zy zouden hebben moeten koers i72 NEDEPvLANDSCHE koers zetten. Tot op de aankomst te Bantam, moest dit dan worden uitgefteld. Op den negentienden der maand lieten de onzen voor die ftad het anker vallen. Volgens het verhaal van verschoor , Agent der Maatfchappye te deezer plaatze,was deAdmiraal olivier van de viver, voerende het fchip de witte Leeuw , met eene volle laading peper, zyde en benjoin , van daar vertrokken , met oogmerk om te overwinteren aan 't Eiland Mauritius , dewyl het jaargety nog niet verre genoeg was gevorderd , om de Kaap de Goede Hoop voorby te zeilen. Te Bantam verftonden de onzen het gevaar , waar in zich het fchip de Eendragt hadt bevonden. De Opper- en Onder-Koopman van deezen bodem , als mede de Schipper, de Timmerlieden, dc Stuurlieden en al het overige fcheepsvolk, waren geftorvcn, op negen man na, die nog zeer krank waren, en bykans geen weer konden bieden. Op Gods genade moesten zy daarom hun fchip laaten dryven , die hen voerde na eene Golf, op de Zuidkust van Sumatra, welke de Javaneezen Samanca noemen. Acht dagen fleeten zy hier, zonder te weeten waar zy waren. Eindelyk kwam by hen een der landzaaten aan boord, en wist, door tekens, hun te beduiden, dat 'er twee fchepen lagen te tampon , daar men doorgaans ververfchingen inneemt. Onder belofte van een gefchenk, verzogten zy den Indiaan, aan die fchepen kennis te geeven van hunne bchoudenisfe en verblyf. De zendeling kweet zich getrouw van zynen last. De Vice-Admiraal, deeze tyding verftaan hebbende, zondt terftond berigt hier van na Bantam aan verschoor. REIZEN. ï?3 schoor. Straks vaardigde deeze eene Praainv af na Java, met zo veel volks, als het Komptoir kon misfen. Ter goeder uure kwam aldaar dit vaartuig : want reeds maakten de Indiaanen toebereidzels om het in bezit te neemen, dewyl het ankertouw gebroken was. Naa verloop van etlyke dagen , kwam het fchip ie Eendragt voor Bantam ten anker, zodanig gehavend en ontramponeerd, dat het bykans voor een wonderwerk mogt gehouden worden, dat het nog zee hadt kunnen bouwen. Alle handen wierden te werk gefteld, om fchip en volk eenigzins te herftellen en te verkwikken. Op den achttienden van Hooimaand verliet het fchip Medenblik de haven van Bantam, om de reize na het Vaderland aan te neemen, met last om 't Eiland Mauritius aan te doen , en aldaar te wagten , op de komst van den Vice-Admiraal , tot het midden van Wintermaand. Kort naa het vertrek van dit fchip , ankerden op deeze Ree de groote Zon en de zwarte Leeuw, koomende het een van Mafulipatan, het ander van Amboina. Het eerstgemelde, door den Admiraal matelief, van wien nader in 't volgende Deel, afgevaardigd , hadt , op de kust van Ceilon , genomen een fchip, gelaaden met kruidnagels, muskaat en macis, koomende van Malacca. Men hadt in dien prys gevonden vefcheiden brieven van Portugeezen, aan hunne vrienden gefchreeven , in welke zy deerlyk klaagden over den elendigen toeftand hunner zaaken. Daarenboven hadt hy veroverd, op de kust van Koromandel , een vaartuig, koomende van Bengale, en daar uit genomen duizend kasfen fuiker , en zeventig pakken lywaaten, en voorts hetzelve in brand geftoken. Met 174 NEDERLANDSCHE Met het Jacht het Duif ken, koomende van Ternate, vernam men de tyding, dat, op het verzoek der ingezeetenen, de Admiraal ma te lief zich verzekerd hadt van eene plaats , Malaïa genaamd , anderhalve myl van die ftad geleegen, en tot nog toe eene Spaanfche bezitting. De verovering was gefchied, door middel van vyf honderd man , by welke de Temateezen, die na Gelole gevlugt waren, zich naderhand gevoegd hadden. Voorts was geruit gerritsz buys aangefteld tot Bevelhebber van het Fort, of de kleine ftad, en het bewind van den Koophandel opgedraagen aan pieter jansz boenen. Naauwlyks, egter, hadt de Admiraal matelief deezen oord verlaaten , of de Spanjaards , ten getale van tweehonderdvyftig , deeden eenen aanval op het Fort, doch wierden te rug gedreeven, met verlies van dertig man: niet meer dan zeven fneuvelden aan de zyde der Hollanders. Groot was de droefheid en rouwe over het verlies van den Hekkom , of eerftcn Bevelhebber der ftad, een man van jaaren, van een braaven inborst en veele ondervindinge; hy was in de verdeediging der ftad gefnetiveld. Geduurende de minderjaarigheid des tegenwoordigen Konings, voerde hy het hoofdbewind in zaaken van Koophandel en Regeeringe. Hoewel het Fort van Tidore geheel vervallen lag, waren, nogthans, de Spanjaards, ten getale van zevenhonderd, derwaarts wedergekeerd, .naa dat de Hollanders het verlaaten hadden. Het Jacht hadt aan boord twee Spaanfche overloopers, die verzekerden, dat onder hen veele ziekten heerschten; dat 'er groote elende in de ftad was; dat zy de mondbehoeften van de Molukfche Eilanden niet konden verdraagen ; dat 'er REIZEN. i75 'er, daarenboven, gebrek aan dezelve was; en dat de Spaanfche Kapitein hen dag en nacht liet arbeiden aan de verfterking der ftad, die, voor 't overige, van gefchut en kruid ryklyk was voorzien. Omtrent deezen tyd verftonden de onzen , dat de Javaanen van befluit waren veranderd. Zy hadden het ontwerp beraamd, om eene Zeemagt te verzamelen, ter veroveringe van Palemban, en, ten dien einde, eene menigte Chineefche en andere Jonken aangehouden. Ook hadden zy den Kapitein van de Eendragt verzogt, en deszelfs toeftemming verworven , om hen op dien togt te verzeilen. Zedert, egter , vernamen de Hollanders, uit zommigen hunner vrienden , dat deeze togt geenen voortgang hebben , en men zich alleenlyk zou bepaalen op het verjaagen der Zeeroovers. De Eendragt wierdt hierop gezonden na de kust van Koromandel, om aan de Komptoiren nieuwe orders te brengen. De zaaken te Bantam , zo veel mogelyk was, op eenen geregelden voet gebragt, en de Pasfaatwinden thans op handen zynde, wierdt, omtrent het midden van Wynmaand, beflooten, de te rugreize na Holland aan te neemen, met de fchepen de Vereenigde Provinciën en de zwarte Leeuw, met welke de meermaalen gemelde jan willemsz verschoor en paulus van soldt na 't Vaderland zouden wederkeeren. Jakob heremyt wierdt te Bantam gelaaten, als Hoofdbeftuurder van het Komptoir. Op den vyftienden der gemelde maand gingen zy dan onder zeil, en bereikten , omtrent het einde der volgende maand , het Eiland Mauritius , daar zy het fchip Medenblik vonden , 't welk 'er reeds bykans drie maanden hadt gelegen. Plet bleek, dat de kokos- boo- 176 NEDERLANÜSCHE boomen, door den Heer van waarwyk, als medé de Banaanen en Oranjeboomen, door den Kapitein van de Eendragt , op het Eiland geplant, tamelyk voortkwamen. Ook waren de bokken, geiten en koeijen, derwaarts overgevoerd, merkelyk vermenigvuldigd. Terwyl de onzen hier lagen, leefden zy mce°st van Schelpaddc-n , Doodaarzen , Duiven , Tortelduiven , graauwe Papegaaien en ander wild, welke zy, met de band , in de bosfehen vingen. Behalven het nut, welk deeze vangst aanbragt , diende dezelve hun tot geen klein vermaak. Wanneer zy een Papegaai hadden gevangen, deeden zy hem fcbreeüwen; firaks verzamelden rondom hem eenige honderden , welke zy met Hokken dood floegen. De Duiven en Tortelduiven liepen insgelyks langs den grond , en waren zo tam, dat zy zich gemaklyk lieten vangen. In de Baai, langs welke de Hollanders eenige tenten aan land hadden opgeflagen , ontlast zich eene rivier. In dezelve vingen zy zeer voortreffelyke Oesters , en zo groote Kreeften , dat drie menfchen 'er hunnen maaltyd aan konden doen. Ook vondt men 'er zeer vette Palingen, van dikte als een mans been en zo lang als een arm. Overal ontmoetten zy wilde Palmboomen. De vrugt, welke, gebraaden zynde, als lluitkool fmaakt, was een zeer aangenaam voedzel voor het fcheepsvolk , en van geen gering nut , dewyl dezelve eene buikopenende kragt bezit. De onzen vonden hier een kleinen tuin, door den Admiraal m axel ik f aangeleid, met Ananasfen en Oranjeboomen , en eenige moeskruiden beplant ; dit alles kwam voort, niettegenftaande , zedert eenigen tyd, de hand 'er niet aangehouden was. Men reizen. m Men liet hier eenen brief, om te dieren tot narigt voor de fchepen , welke vervolgens dit Eiland zouden aandoen. Naadat het fcheepsvolk,'t welk, eenigen tyd, aan land vertoefd hadt , wederom aan boord was gekoomen , befloot men, op den tweeden Kersdag ,

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

NEDERLANDSCHE

REIZEN.

VIERDE DEEL.

Permanente URL

Opties voor uitsnede