is toegevoegd aan uw favorieten.

Studia ad generum dicendi historiam pertinentia

-
1920

Permanente URL

Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.
Titel: Studia ad generum dicendi historiam pertinentia
Deel: -
Auteur: Meerwaldt, J.D.
Jaar van uitgave: 1920
Drukker/Uitgever: Kruyt
PPN: 389079251
Taal: Latijn
Onderwerp: Proefschriften (vorm)
Omvang: 100 p
Herkomst: Koninklijke Bibliotheek
Bron metadata: OPC

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 128 pagina's) / 128
Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.
Permanente URL
Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.

Titel

Studia ad generum dicendi historiam pertinentia

Deel

-

Auteur

Meerwaldt, J.D.

Jaar van uitgave

1920

Drukker/Uitgever

Kruyt

PPN

389079251

Taal

Latijn

Onderwerp

Proefschriften (vorm)

Omvang

100 p

Herkomst

Koninklijke Bibliotheek

Bron metadata

OPC

èXXTjv^eiv=t<ö xa$ocpö>: Diog. Laert. VII 40.59; Dion. De Dem. 966 p. 137) quam perspicuitatis causa adpetendam monet (1.1. bis). Obiter moneo eo, quod memoravi, Aristotelis capite ea ,,plane loquendi" (of plain speaking) praecepta exstare, quae Hendricksonius (Am. Journ. Phil. 1905). tamquam supervacua ab hoe philosopho omitti dicit. 5 illas conferre iudicat elegantiam ') sermonis proprii et usitati; quam in eum quoque cadere, qui orator non sit consentaneum est. Sic igitur explicandum, quod Dionysius necessarias has laudes easdem vel maxime communes dicit. Qua autem in re commune elocutionis omnis officium sit ponendum, id cognoscere licet De Lys. 463 p. 13, ubi legimus tov ï 8 iw tï] v SrjXwrjai j3oóXeo"9-at. ia Ttpoiy|iaT«, tov 8è prjTopa 7tepiouCTiav SuvajAew? èvSei^ao-S-ai C/jtsiv2). Commune ergo eloquendi officium habetur ita dicere, ut res, de qua agitur, plana flat audientibus: quidquid ultra hunc finem spectat, non tam elocutionis quam eloquentiae proprium. Ex communi autem toü SyjXoüv necessitate ipsam „necessariarum" laudum appellationem originem duxisse disertis verbis docent Cicero et Quintilianus, qui auctores ex eadem3) divisione bipartita proflciscuntur, non secus atque auctor anonymus jcepl öiLoU?. Hanc quaeso tabulam inspicias: (Vide paginam, quae proxime sequitur.) !) t6 dxpipèc, xal xupwv xal xotvóv (e.g. De Dem. 992 p. 155). Passim apud antiquos coniunguntur t6 axpi(3è<; xal xa&apóv (e.g. Dion. De Dem. 962; 992 p. 155; lib. x.9eXeta<; admiratio- 4.5.) I tio ingenii, om- —Ettts'.. nem moveator- I nis laus eloquen- natussublimitate. I tiae continetur: \ haec iam magna. Discitur enim pure ac Latine loquendi ars apud grammaticum (Cic. 1.1. cf. Quintil., qui libro I antequam ad rhetoricam veniat, hanc partem abolvit). 2) Cf. cum hoe loco Dion. De Dem. 965 p. 136 (et 959 p. 132) ubi Platonis 7 Apparet in hac doctrina rhetorica eas dicendi virtutes, quae vel in indisertos — sint modo cives ingenui — cadere videantur, non sine despicientia quadam necessarias et haberi et vocari, eas vero quae ad ipsius eloquentiae laudem necessariae sint, ex illarum collatione adiectas8) dici. In quaestione de generibus dicendi huc redibimus. De bcevttate. Sed hucusque de duabus tantum necessitatis laudibus egimus, tertia vero apud Dionysium affertur auv-rouia. Apud Dionysium dicö, neque enim a Cicerone et Quintiliano nequeabauctoreTc-Stp^qui eadem virtutum divisione ceteroquin utuntur, brevitas in iis laudibus ponitur, quae in quavis oratione locum habeant. Potissima, quae huc faciunt, referam. Cicero (quis miretur?) disertis verbis admonet: „Brevitatem (sc. orator sequetur) si res petet" (Or. 139); „brevitas laus est interdum in universa eloquentia laudem non habet". (Brut. 50; cf. De Orat. II. 326.) Auctor *) autem tc. ö^- pro temporis usu aut [/iyeS-oc, tt.eva : 39. 4 .) Locus varie tentatus tvide Vahl. app. erit.). Eos autem, qui hanc sententiam emendare conati sunt, omnes fugisse videtur vix fieri posse, ut idem hic auctor, qui latitudinem Platonis et Ciceronis, dum tempestive adhibeatur, non minus probet quam densa et abrupta illa Demosthenis, universe êVraatv omnem ut kttó^u/ov (= exanimatam, emortuam) et dxaCpou [xrjxou; condemnet. Voluntatem auctoris ita, opinor, assequemur, si scribemus: Ta IxTaSrjv (X7rót)iu/a, Ta y* dv' fixaipov urjxoc; dvaj(aXtï) (ieva. Nempe ad sententiam, nimis universe quae dicatur, suis iam terminis circumscribendam aptissima est particula ye. (cf. Dion. De Dem. 981 p. 148 èv toïc, Sixavixoïe, dyöiai, toïc: yE oöv Srj|xoófoic;. J) vide infra pag. 26, 8 9 vacua cum taedio (sc. tantum) dicuntur, necessaria cum periculo subtrahuntur. Quare vitanda est etiam illaSallustiana brevitas (sc. propter obscuritatem): ut fortasse ubique, in narratione tarnen praecipue, media haec tenenda sit via dicendi: quantum opus est, quantum sat est. Quantum opus est autem non ita solum accipi volo, quantum ad indicandum (sc. tó StjXoüv) sufflcit, quia non inornata debet esse brevitas; alioqui sitindocta; nam et fallit voluptas et minus longa, quae delectant videntur Neque enim mihi unquam tanta fuit cura brevitatis, ut non ea, quae credibilem fadunt expositionem, inseri velim. Simplex enim et undique praecisa non tam narratio vocari potest, quam confessio. Sunt porro multa condicione ipsa rei longae narrationes .... deinde curandum, ut omni arte vel ex spatio eius detrahamus aliquid {scil.1) differendo, non sine mentione eorum quae differentur), vel ex taedio (scil.1) partitione, qua plures potius modicae narrationes videbuntur, quam una longa)". Vides, quantillum de „brevitate" restet. Primum enim rjuv-roijua haec, quae auctori placet, non minus a brevitate nimis contracta quam a longitudine nimis producta distinguitur; tum vero non tantum ea, quae ad res indicandas omnino necessaria sint, o-uvrof/iai; velut terminis recipiuntur, sed etiam quae opus sint ad ornandum, modo plura ne sint quam oporteat; postremo ipsis iis verbis haec virtus describitur, quibus Aristoteles usus erat, cum Isocratem cruvTO[x£av poscentem impugnaret, media enim dicendi via vocatur. Brevitatis ergo praeceptum, quale a Quintiliano accipitur, nihil aliud significat, nisi hoe, ne longior sit oratio, quam deceat. Eandem operam, quam Isocrateis praestat Quintilianus (nempe ut narrationis virtutem ab illis inductam Peripatetica ratione interpretatus conservet), Stoicis praestat Dionysius. Stoici enim veteres, cum quattuor universae orationis virtutes a Theophrasto sumerent2): eXX7)vi(7u,óv, craoYjvsiav, 7tpé7cov, xaTaaxeuYjv, post oatpY]veiav inseruerant ffuvTouiav, Xét;i.v auxoc t« avayxoaa Tcepié^outra 7ipo<; 8y)Xco(7!,v toü 7rpaY(AaTo;. Id ergo, quod Isocratei in narrationis tantummodo *) haec § 48 et 50 praecipiuntur. 2) Diog. Laert. VII 40 .59—Cicero Or. 79. De voce xaTccaxsurjc. vide pag. 14. 10 parte postulaverant, ne quidquam diceretur, quod ad ipsas res indicandas necessarium non esset, ab illis in omnes*) orationis partes translatum videmus. Quod quo pertinuerit, haud obscurum. Nimirum quidquid non rem docendi, sed audientes delectandi aut permovendi gratia necessario orationis ambitui adiungeretur2) repudiabant doctores et vitae et eloquentiae severi sobrii continentes, Dionysium autem — vel auctorem eius — cum auvTOfxlav a Stoicis inductam reciperet in eas virtutes, quae usquequaque sint exigendae, praeterire non poterat multo etiam magis quam Isocrateam illam, quae ad narrationem modo pertineret, generalem hanc et Stoicam auv-rouiav pleno eloquentiae usui officere. Quid igitur fecit? Eadem ratione, qua Quintilianum uti cognovimus, latiorem sensum huic laudi attribuit, quam prisci auctores voluerant, atque ita quidem, ut non ea tantummodo rjóvTou-a diceret, quae ad ipsas res indicandas opus essent, sed etiam ea, quae ornandi (delectandi ac permovendi) causa adsumerentur, dummodo iusto plura ne essent. Itaque orationem postulat modo u.sTplw<; xal euxalpcoc, Bpa^eïav, modo fieTpltdc, xal süxalpcoi; TcXeova«mx7)v, ambas autem rationes dicendi in o-uvTouia laudandas iudicat. Loei ex quibus haec colligo, hi sunt: 1°. De Lys. 463 p. 13: Ppayjis (fxe-ra toü o-atpoöc; ibid. 462) !) Puta in prooemia quoque et — id quod gravius — in perorationes et in locos communes et theses, quae latius et copiosius tractari solebant. Nam ad probationem ut referrent praeceptum brevitatis consentaneum erat: uno enim toü StSaaxeiv capite narrandi et probandi rationes coniungi solebant. (cf. Quintil. XII. 10. 59.) 2) Non quo omnem ^UYaT0)ï'av reicerent — hoe si placuisset, decori et ornatus virtutes non recepissent —, sed quia eum dumtaxat ornatum probabant, qui specie inornatus esset, i.e. infimum illum ornatus gradum, qui generis dicendi tenuis proprius habebatur ab antiquis. Idcirco cautius definiebant xaTacrxEUTjv Xé!;iv èx7reepeuYutav tov SttóTiaiióv, ut quae definitio etiam in tenuitatis ornatum caderet. (Vide infra pag. 32). Observatione dignum est ipsum illum Diogenem Babylonium, cui definitiones apud Diog. Laert. 1.1. deberi videntur, apud Gellium (VI. 14. 9 sq.) tenui oratorum generi adscribi. „Violenta et rapida (i.e. g. sublime) dicebat Carneades, scita et teretia (fere = eiiYdcpixa xal xou^a i.e. genus medium suaviter politum) Critolaus, modesta Diogenes et sobria". (i.e. g. tenue, quod specie necessariis contentum.) Perperam hunc locum interpretatur Hendricksonius (Am. Journ. Phil. 1905), quem fugit Critolaum Peripateticum Demetrianae mediocritatis (Cic. Or. 92) exemplum hic haberi, Diogenem vero tenuitatis. Cf. Cic. De Or. II j 57. 11 ye (X7]v oöroi; (sc. Lysias), &c, fxèv tSttoT/j Svj/.éaaai PouXoulvw toc 7tpay(jiaTa dc7ioxpwv [xi(j.yjtsov Syj xal tyjv {ipayjiTTjTa tyjv Aucrlou, [ieTpitoxépa yap oux av söps&slrj roep' èTÉpto pyjxopi. Ibid. 482 p. 22 Lysiana haec et modica brevitas o-uvTouia appellatuf. 2°. De Dem. 1119 p. 252: perspicuitatis causa nonnumquam paulo copiosius esse dicendum; quod fugere eos criticos. qui breviloquentiam ubique aptam censeant. 3°. De Dem. 1006 p. 166: (Isocratis elocutionem indigere) auvTOfAiac, oro^a^ouivrj yacp toü aatpoü? öXiywpeï 7ToXXaxi<; toü (zeTpiou. èy_p?jv 8è ófxotaj; Tcpovosïv a[xqx)Tépei)v. 4°. De Lysia 1.1. (post aTco/ptóv), ax; 8è pTjTOTcpi Tcepioucnav 8uva(xsw? èv8sl£ao-&ai £rrroüvTi ouv^ Ixavóc,. (scil. Lysias ille modice b r e v i s.) 5°. De Dem. 1127 p. 251 sq. (Immerito a nonnullis criticis Demostheni vitio dari, quod eandem rem nonnumquam pluribus verbis enuntiet): èoixacnv oi toüto oa>xov_ 7] Ppa^uXoyla xpaTitTTa SóvaTai 7T0ieïv, aXXa xal ó 7cXeovaorjiOi; èvicov ovo[/,aTeav, &> xal ó AY][i.oa-&évY£ xé^pyjTat. 6°. De Dem. 1029 p. 181 sq; 1031 p. 183: additamenta quaedam Platonis in eo reprehenduntur, quod neque ad rem, de qua agitur, intellegendam necessaria sint neque sonum aut speciem sententiae meliorem reddant: cum neutrum horum praestent, ut intempestiva (axaipa) damnantur. l) Ipse Dionysius ouvroulav, non Ppay_uXoy£av in iis virtutibus ponit, quae sint dvayxaïat xal èv 47tai; xex0(ju,Tfi(iiévrjv, ibid. 1404 b. 7. Diversos enim ad fines refert -b aatpè^et xóau,ov, cum illud ex ipsa elocutionis natura et officio explicet(l.l. rrq^tiovyap, 16 transeamus, nonnulla dicenda sunt de altero1) illo ornatus capite, quod a maximis et illustrissimis laudibus distingui vidimus, de suavitate dico. ' HSovTjc, nomen etsi generaliter omnes virtutes complecti potest, quae nudam docendi utilitatem' excedant, — suam enim quaeque voluptatem gignit — tarnen saepius, atque tum praesertim, cum a magnitudinis laudibus distinguitur, vim habet specialem, ac propriesuavitatem designat eiusmodi, quae animos audientium permulceat. Quod nusquam melius apparet, quam iis locis, quibus de verborum compositione agitur. Suavitatis enim capiti Dionysius subicere solet quaecumque lenem ac dulcem efficiunt orationem: to Xeïov, ojxaXóv, u,aXaxóv, üypóv, npaO, gravitatis contra ac magnitudinis adiutoria dicit quaecumque duri et asperi aliquid habent: to Tpayü, aTcyjvéi;, roxpóv, fizfrqxóq,, similia, i.e. eas virtutes, quae in virtutum tabula ad tóvou xal Etyjjoc; * toÜtwv, tÖv yXav) tractationem laudare solet: exponendum ergo videtur, quomodo haec inter se cohaereant. Atqui hoe ut contingat, distinguere nos oportet inter duas praesertim 7}&ou? vocabuli significationes, quarum altera est generalis neque ullam aestimationeöi per se continet, altera vero specialem quandam ingenii habitum praegnanter designat. Priore illo sensu prorsus idem valet, quod Latine mores, atque primo sane aspectu nihil amplius quam ipsa morum notatio significari videtur, cum Herodotus in tj&öv uio-r,^ laudatur (Ad P. 776. p. 23e. venustum. Apud Dionys. passim haec vox suavitatem dulcem significat. 21 Tcpö? tyjv ©ouxuSiSou. $) uiv ydp xaTaTcX^ao^ai Siivaxai ttjv Sidvotav, ij Se yjSüvai, xal f) pisv cruo-Tpét^ai xal owreïvai tov voüv, yj 8è aveïvai xal u,aXdc>u, xal el? Tcd&o; èxelvT) Trpoayaysïv, dq 8è yjO-o; aÖTTj xaTao-TYjo-ai.1) De Lysia 470 p. 17: xaS-stTrrjxuïa2) xal yj&ixYj (sc. Lysiae elocutio). Docent hi loei vocabulum yj^ou; ipsum per se positum speciali atque rcd&ei contrario sensu valere animi habitum placidiorem aut leniter dumtaxat motum; ex iisdem autem locis apparet habitum illum pariter conspici in iis, qui dicant atque in iis, qui audiant; oratione nimirum rj&txyj ab alteris in alteros tó r^o; transfertur: xaT vjö-o; qui dicit, etc, ^&oc, componit. Hinc si reverteris ad eos locos, quibus tjö-o? laudabile a morali parte describebatur (pag. 19 sq.), non te fallet in iis auctoribus, quorum elocutio rj&ixYj sit, moralem illam virtutem lenitate insignem haberi. Probum enim illud, quod 11. 11. vocabulis xprjotoü et (TTcouSalou significatur, suum demum colorem accipit a vocabulis ibidem adiectis (aiTpio; et èmsixfc), quorum alterum l) De nervorum et vocis sonis superioribus (acutis) atque inferioribus (gravibus) eadem ratione disputat Quintilianus XI. 3 .41 . sq ; 63 . sqq. Qui cum scribit 1.1, „attollitur autem (sc. vox) concitatis affectibus, compositis descendit", perinde atque loco superiore per „compositi (leniti) affectus" Graecorum „rj»oc" reddit. Quod non modo ex Dionysii collatione affirmari licet, sed etiam alio loco ab ipso auctoré declaratur, Libro enim VI. 2 .19 . ubi de interpretatione vocabulorum red*o<; et ïj»oc agit. haec scribit: „Cautiores voluntatem compleet! quam nomina interpretari maluerunt: affectus igitur hos concitatos, illos mites atque compositos esse dixerunt, in altero vehementer commotos, in altero lenes, denique hos imperare, illos persuadere, hos ad perturbationem, illos ad benevel lentiam praevalere. Adiciunt quidam peritorum red do? temporale esse". Ita ergo differunt Tj&oc et redöoc ut nostro sermone „gevoel; sentiment; stemminget „hartstocht; aandoening; emotie". Ille habitus animi propter lenitatem ad continuationem aptior est, hic autem quanto vehementior, tanto esse solet brevior. Hanc fuisse voluntatem eorum, qui reddoc „temporale" dicerent, manifestum est (cf. etiam ibid. XI. 3 . 41. in fine ; 63. in medio). 2) Ka*ecrrrjxuïa hic non valet „firma", sed „composita" i. e. aequabilis placidaque. Ita apud Aristoph. Eq. 865 6rav uiv rj Xlitvrj xaTaari) ... èdv 81 dvco ts xal xdrto xuxcöaiv. Ran. 1003; xa&so-rrjxoc xal Xeïov reveüua (aura aeq4iabilis ac lenis) Cf. etiam Semonid. (fr. 7, Hiller-Crus. vs. 37; (scribo pro tm) cpïXto eü8-i)<; xaxa/aXcóv (conicio pro xaxa|3aX&>v) -ro 9j doe. xal (jteiSidaac, Ipco-rijaat, x. x. X. „animo vultuque in comitatem relaxato". Vernacule „zijn heele wezen klaart op." Cf. xa*5v to uixcorcov, Arist. Vesp. 655]. Plut. De Adul... (cavendum, ne aliena vitia reprehendentes contumaces nos praebeamus, immo potius eiusdem generis erroribus ipsos quoque obnoxios nos fuisse confiteamur:) êvSóexai ydp rj&uctöc; xd xoiaöxa „leniter enim talia in mentem eius, qui audit, inrepunt". :) Vides etiam hoe loco, ut apud Dionysium De Lysia 1.1. (pag. 13.) in r, fto-oiia; descriptione ita memorarl mores personarum, ut tarnen non significetur id quod vernacule dicimus „individueel karakter", sed fere id, quod dicere solemus. „gemoed". De hac voce mox plura. Giavissimus est locus apud Ciceronem Ad Atticum 10. 10 . 6 „iuvenem nostrum non possum non amare, sed ab eo nos non amari plane intellego. Nihil ego vidi tam d v/j 9- o-otyj tov, tam aversum a suis, tam nescio quid cogitans... sed erit curae, et est ut regatur, mirum est enim ingenium: yj-9-ouc. èmu£XTjxéov." Ubi adiectivum Graecum a Passowio vertitur „ohne festen Character." Quod falsum: valet enim „inhumanum et contumax." Ipse Cicero verbis „tam aversum e.q.s." vocem interpretatur. Cf. praeterea Dionys. De Lys. 1.1.: é ydp oyxoc, xal xo t^evov... i vr, !>07roÏY] tov. Quint. VI.2.13. ,,rfioc,... non solum mite ac placidum sed plerumque blandum et humanum ... quod est sine dubio inter coniunctas maxime personas (Cic. 1.1. „aversum a suis")... (19) „placidum ac mite:) nihil superbum e.q.s." (Cic. 1.1. „nescio quid cogitans".) Idem adiectivum eodem sensu apud auctorem 7t. Sij;- 34 . 3 . legitur, ubi Demosthenes dvrj&07TOi7)xoc. iudicatur. Etiam hoe loco perperam interpretantur viri docti, velut Robertsius „D. is not an apt delineator of character." Ipse enim auctor de Hyperide — cui Demosthenem opponit — modo scripsit: xó xe Tjötxèv usxd yXuxüxrjxo;.... £(prj Suvouevov, quae — quod Robertsium fugit — ad lenitatem et humanitatem ingenii pertinent. Demosthenes contra austerus, acerbus, parum remissus habetur. ) Auctor tc. fS^p. 29.2. -a&ot; 8è ö 16< 16 S{W" «bi personae distinguuntur ipsum , ^ e°T* t aUdiaDt N—^am vero non ipsum TcpsTuov, sed eius velut elementa to xalpi0v et to »<* commemorantur. quorum supra iam fecimus mentionem. ReverI autem ad decori virtutem haec duo pertinere hisce locis cognos! dtur: De Isocr. 540 p. 58. 12: ^ TCpé7TOVTa eïval. . . J^D°S xp«t?v tou usTpCou. De Dem. 963.135.21: oÖts ^JL™ Z\177 YlVK!ieVa' Cf' *f 10°7- 167'2s^- ubi ^mv tium ad TrpsTtov non observatum refertur ]). rl^113'/6" 6lementa circums«iptione praesertim intelleaimus decon virtutem omnino cum adiectis esse coniungendam. Nam* passim reprehenduntur sublimitas et suavitas alieno loco au ntHo 3dhibitae' ^ DUSqUam PUrit3S et P~s « sariae «X * aeSÜmantur * Quippe. ut vero sensu necessariae, et ubique et, quantum fleri potest, consummatae requiruntw• adiectae vero virtutes. quae ornatum efflciunt. pro tempóTl' apte^et^onvenienter minuendae sunt aut augenSae. E^g^ decori p. 5n oö? rÜS,iVEW (VS' ^ 5: Cf' VS' 10) idem sibi vult atc xal ebc èruxe o-üyxsitou. Ictti Sè tc«vto? jj.aXXov Ipyou Tepuoü xaTerjxeudfffAevoc, 7tercotYjrai y&p airo1) toüto to dTtolYjTov. x) Sic legendum cum F1. Radermacherus cum reliquis libris aórtp. At eum, cui cod. F manus prior debetur, genuinam lectionem dedisse manifestum est. Plane 31 Eurtivo igitur elocutionis ornatu tenuis orator id consequi potest, ut, quamvis nil praeter purum et dilucidum sermonem curare videatur, idem tarnen necessarium illud et cum indisertis commune , officium excedens venustate et gratia audientes sibi conciliet oratorisque officio fungatur, cum speciem prae se ferat artis imperiti; simul ergo ornatus et inornatus ita adicit suavitatis virtutes, ut quicquam adiectum esse neges. Subtilem autem hanc moderationem ornatus sine decori laude cogitari non posse ratio ipsa evincit: huius enim virtutis est videre, nequid nimis neve parum. Iam quaeramus, quae ratio huic generi cum magnitudine intercedat. Proficiscendum hic est a sermonis cotidiani et iSitoTtxoü aestimatione critica; in huius enim sermonis similitudine Lysiana tenuitas notam habet. Significari solet simplex hic sermo vocabulis xoivè? et rjuvTj&Yje, passim autem monemur commune illud et usitatum ad perspicue dicendi virtutem pertinere, velut Dem. 1006. p. 165 legimus: tpavspd t ecm xai xotvrj xai toc aXXac dpexac dTcdaac TcepieiXYjtpev, k% &v av (AaXurra yévoiro SiaXexTo? aacpTjc. Quo item spectat, quod in dicendi genere inusitato et grandiore nihil magis cavendum dicitur quam obscuritas (ibid. 982 p 148 sq • cf. Thuc. 946, p. 414. 10). Sed vel eo ipso, quod tö i&*XX*rwiv' èx tou ouvY)9-ouc xai ^ tö xowöv d>Xa tö rapiTTÖv Sicóxstv ad sublimitatem refertur (Dem. 1.1. cf. ibid. p. 149 et 1125, p. 249), consequens est, ut usitatus et communis sermo h u m i 1 i s 'iudicetur Ita De Dinarcho 661. p. 317 legimus: e aura Radermacherus crucem appingere malult. Simplicius multo est scribere x«t' aura. 33 x a t a p fj yapaxTÏjpa ó Ayjfxofjö-évTjc, 717} xpelrrcov sari Auatou xal xaxd tyjv két-iv. Descendere cum dicatur Demosthenes ad genus Lysianum, plane signiflcatur in gradu. ut ita dicam, inflmo eloquentiae hoe genus consistere. Ecce autem eae, quas Dionysius laudat in Demosthenis tenuitate, cum easdem vix apud Lysiam inveniri dicat, virtutes sunt magnitudinis1): (tó Tta&TjTtxóv), tóvoc, iaxk (1.1), quarum mox denuo Ht mentio ipso magnitudinis nomine addito, totum enim locum sic concludit auctor: oü ydp & tyjv sSaXAayrjv xal TrepiTToXoylav xal 7rdvTac toÓc ÈtuS-Étou,; èxSósxai xócruouc, oÖtco? xal tó uéy s&o? xal tov tÓvov, dXX' Icttiv aÜTrj? dvacpalpsTo; oStoc eÏt' dpa auyyevrjc eke dax^aei rcapwv el? pTjrjiv. ÈTciTdaetc uivTot xal dvéaetc Xau.(3avei Tivdc dvaXóyouc (i. e. prout decet2) nervos intendens aut remittens magnitudinis gradus variat). Docet hic locus in perfecta tenuitatis forma praeter necessarias virtutes, quibus ipsa generis nota continetur, non solum suavitatis propioris3), sed etiam magnitudinis oppositae quasi umbram requiri, id est alteram quoque ornatus partem, quam in adiectis laudibus principalem locum obtinere vidimus, (series 3 + 4), decora cum moderatione ita adsumendam esse, ut simplex et inornata et demissa orationis species remaneat integra. Itaque perfecta dicendi tenuitas nihil aliud est nisi ipsa eloquentia4) ISiwtoü persona induta. Universam autem huius rei rationem hac velut formula exprimere licet: genus tenue in partes decem necessitatis habeat sex, suavitatis tres, unam magnitudinis. Quos numeros Demosthenem omnes implere puta, cum Lysias, nemini in hoe genere nisi huic uni secundus, hanc fere exhibeat earundem partium rationem : 6—2 è—^ Nam a necessitatis virtutibus pares a Dionysio iudicantur, venus^ tatem eodem iudice Demosthenes melius per totam orationem continuat (1.1. p. 158.2.), magnitudine ac nervis omnino praestat. *) vide pag. 15. 2) Idem in sublimi Demosthenis genere memoratur, 981 p, 148. Cf. Aristot. Rh. III. 2. aü$avoii£vov xal èrcwuoTeXXóiievov tó Trpércov. 3) Cf. quae pag. 16 sqq. de suavitatis et parvitatis necessitudine statuimus. «) Necessarlae enim dicendi virtutes oratori cum indisertis communes esse possunt; in magnitudinis demum ac suavitatis laudibus decore temperatis oratoris tacultas — ipsa eloquentia — conspicilur (cap. I). M. 3 34 Dionysiana de tenui genere doctrina nihil admodum a tralatitia generum ratione, qualis a Cicerone, Quintiliano, auctore ad Herennium, aliis traditur, discrepat: quo pleniores horum sunt descriptiones, eo magis cum illo conveniunt. Atque ea quidem ceterorum testimonia, quae ad nihil aliud valerent, nisi ad communem doctrinae rationem demonstrandam, praetermittere nobis licet; quae vero apud eosdem ad Dionysianam Demosthenis vel aestimationem vel laudationem melius intellegendam utilia sint, de iis agendum videtur. Sunt autem ea illorum praecepta, quae pertinent ad v i t i a singulis dicendi generibus propinqua. *) Brevitatis causa hanc tabulam propono: vitiosa sublimitas vitiosa mediocritas: vitiosa tecuitas: Ad Herenn. IV . 15. ! species sufflata, genus dissolutum genus aridum et extumor, sine nervis et arti- sangue ; exile ; fri- Culis, non conflr- volus et inliberalis mate nee viriliter sermo. se expediens, dif- fluens. * Gellius VI. 14.4. sufflati atque tu- incerti et ambigui. squalentes et ieiu- midi. nidici. Cicero,DeOr.III199 habitus non te- habitus sine nervis residemac ac viribus, (Cf. plenus. Orator 76). Cicero, Brut. 202. inflatum et cor- inopia et ieiunitas. ruptum orationis genus. Quintilianus VIII Asiani, tumidi et dissoluti. „aridi", quibus vi- prooem. 17; XII. inflati, quibus iu- res desint. 10.17; cf. ibid. dicium in elo11 . 80; XII. 10 . 60 quendo ac modus cv> 80. | desit. Proclus apud Pho- o-xXrjpov xal èn- apyov xal StaXeXu- Tarteivóv. tium p. 318, b 26 rjpuivov. uivov. sqq. (37) Auctor anonymus tumida. ' dissoluta. exilia. G. L. VI, p. 274. Fortunatianus p. 126. tumidum et in- tepidum ac disso- aridum et siccum. flatum. lutum et velut I en erve. ^^^^^^^^^^^^^ 1) Auctor ad. Her. 1.1. „finitima et propinqua vitte". Gellius 1.1. „vitte agnata." 35 Praecipitur ergo tenui oratori, cum orationis speciem sectetur necessitate circumscriptam et inornatam et artis imperitorum similem cavendum esse, ne re vera omni oratorio ornatu ac magnitul dine careat itaque in ipsam indisertorum consuetudinem delabatur exilem, imbedllam, humilem. Nam quod Proclus tenuitati probabihpropinquumdicitvitium „humilitatis", ceteri autem „exilitatis quae nervis ac viribus careat", utrique in mente habent orationem omni magnitudinis auxilio destitutam; siquidem To aSoóv*) (cui ex adverso respondent laudabilis adhuc tenuitas et vitiosa' iam exihtas) synonymum est toü Ó^Xoü (ueyé&ou?), cui opposita cogitatur humilitas. Praeterea „sine nervis ac viribus" illud (Cic Quintil.), quod exilitatis ieiunae 2) et aridae proprium habetur, eodem spectat; tÓvo? enim xai bvi? magnitudinis capiti subici vidimus apud Dionysium neque id solum in virtutum adiectarum tractatu (pag. 15), sed etiam in aestimatione tenuitatis perfectae (pag 33) Quae cum ita sint, facile intellegimus, cur Dionysius humilitatis vocabulo, quo inornatum omnino indisertorum sermonem signincat (vid. pag. 31 sq.), nusquam utatur ad signiBcandum genus dicendi tenue,_^uod illorum tarnen sermonem imitetur et parvis dumtaxat Fortunatianus vitia contraria dicit. Errat Schmidius (Rhein. Mus. 1894, p. ijs et 149), cum genuinam atque priscam vitiorum doctrinam „contrariis" Fortunatiam coutineri putat, qui Stoicos huius rationis inventores sequatur celeros vero, cum „propinqua" eadem dicant. Stoicam rationem cum Perlpatetlca urcspSoXric propmquae doctrina contaminasse. Quid enim, quod in ipsa Peripatetica doctrina ™epp0X^ (et IXXd+ecoc) vitia „contraria" dicuntur virtuti mediocri? Eth. Eudemt B 1220 b, 31 : Ta 8>axPa xal aXX^Xotc xal t* picco è va vt l a. Magna xtHL 86a'1i: èvavtu t~» ^l x«m CS xal i\ êvöEia. ' ' q Hac appellatione Proclus 1.1. utitur ad significandum genus sublime; eadem utunUir Ge hus et Quintilianus (XII. 10 . 58 „g r a n de et robustum. quod aSpèv T a T ' d' § 23 -Subltaitate et "»P«"" et § 64 „magnitudinem", quae ad idem hoe genus referuntur). Ceterum cf. hb. rr. 4+. 8.1; 40.4; ubi aSoóc eodem sensu quo Ó^XÓc. Quamobrem Proclus 1.1. T05 «8poü vitium ponit in TCj> £70)p[X£V(p. 2) „Ieiunum" (i. e. nimis contractum et sterile) a Cicerone De Opt. Gen 9 coniungitur cum vocabulis „parvi" et „minuti", Ad Famil. II 17 3 10 - 15 17 cum vocabulis „pusilli" et „humilis". Etiam conferendus Quintil. V 27 sqq' ubi oratto dialecticis disputationibus similior obnoxia dicitur „humilitatï'contemnendae Kespicitur genus dicendi tenue inornatum et ad StjXoüv (SioWtv) aptum. 36 rebus conveniat: nempe „humile" apud eum valet „demissius quam oratorem decet".x) Simul autem cognoscimus, quid sibi velit, quod in perfecta Demosthenis tenuitate praeter omnia laudantur vestigia illa magnitudinis et virium nervorumque: nempe hoe premitur melius quam quemquam antea hunc oratorem vitia summisso dicendi generi propinqua evitasse. Quod statuere duabus de causis utile duxi: non enim solum „vitiorum propinquorum" haec ratio bene perspecta ad quaestionem de nota medii dicendi generis apud Dionysium propria nonnihil valet, verum etiam ad cupidius Dionysii in Demosthenem studium demonstrandum suam praebet utilitatem. Sed de his, ubi tempus erit; in praesens ad genus dicendi ornatissimum sive sublime nos convertamus. § 2. De genere sublimi. Tenui elocutionis generi contrarium est alterum illud, quod De Dem. 955, p. 130 vocatur èi*v]XXaY|j,év7) xal 7tspiTT7] xal èvxaTaaxeuoc. xal toïc. ETCi&éToic. xóo-fxoic a7raCTiax)(jTcs7rXYipw(iév7) Xé£i<;, ibid. 983, p. 149, u(Jiy)Xöc, xal eYxaTarrxeoo? xal è^7]XXaY(xévo? toü ouv^■Srouc, XaPaXT^P- Ibid. 963. p. 135, im&ezoc, xal xa-rscrxeuao-(i.év7] tppami;, ibid. 969, p. 139, ó^tjXt) Xé^ic. Vides omnia hic ex adverso respondere tenuitati, quantum ad speciem attinet, necessariis laudibus contentae et „inornatae" ; eiusmodi enim orationis genus describitur, quod insolita et communem loquendi simplicitatem excedentia2) quae- *) Genus orationis plane inornatum iam Aristoteles fugiendum docuerat utpote „humile" (Rh. III cap. 2, A.' P. cap. 22) i. e. contemnendum. Odiosa haec vis vocabuli apud Dionysium adeo praevalet, ut orationem decore demissam ad imam oratoriam dignitatem (ideoque probabilem utique) „humilem" vocare nolit. Cicero liberius et latius eandem appellationem accipiens non dubitat vel probabilem tenuitatem sic vocare. (Or. 76; 82; 91.) Item auctor Anecd. Estens. 111,6. Tarnen haud scio, an de industria hac appellatione utatur Cicero, quo subaudiatur ablectae humilitatis propinquitas. Impugnat enim eos, qui unam tenuitatem probent, Plura de hac re infra pag. 65 adn. 2. 2) Hoe enim signifleare tö TceptTrov 1.1. apparet 982 p. 148, ubi huius generis officium dicitur jjit) rb xoivov otXXa xè 7reptTrèv Sttóxetv. Cf. De Lysia 456 p. 10: oeu,va xal 7cepirra xal [ieyaXa, lib. tt. üty. cap. 35.3. Nam apud criticos saepius valet „magnitudine insolita ac singulari", quam „abundans". 39 flectit acresque affectus ') concitat. Quod autem suavitatis caput in hac descriptione locum non habet, cum ea Thucydidis aestimatione concinit, quae legitur Ad Pomp. 776, p. 240. Postremo nonnihil huc facit compositionis Thucydideae natura gravis, dura, austera, cuius pluribus locis fit mentio (e. g. De Dem. 1074, p. 213 J De Thuc. 867, p. 361), cum semper opponatur compositionis genus alterum, suave, lene, politum. Itaque Demosthenes tum li n* \l nUu * fcpïX2'mx6v ^"'^^^ÓTyjcÜTcepPaXXouaa, et Platonis Fhaedr.234D,ubi ironice Socrates êxTrXayïjvat se dicit praeclara Lysiae oratione. Ceterum non conflare licet to xaTaTtXrjXTtxèv xal {raU(xaorov cum tö rcaSrjTtxcp, quod in altera demum magnitudinis parte memoratur; Isocrati illud tribuitur hoe vero abiudicatur a Dionysio. Quodsi quis obiciat admirationem ac stuporem affectum tarnen esse. respondendum est in hac doctrina critica angustiore sensu rca^Tixou; appellari eos affectus, qui ad voluntatem audientium regendam pertineant, - act i vos dicas -, eos autem affectus, qui ipsa magnitudinis ostentatae specie moveantur, _ contemplativos volo _ citra to rcalbj-nxóv, quod angustius dicitur, constitui. In sublimi genere dicendi, quale Dionysio probatur coniuncta haec duo affectuum genera vim suam exercent. 1) Ambas magnitudinis series, quas 1.1. sublimis ac Thucydidei generis proprias dtct. Dionysius mox (ibid. 982 sq. p. H9. 7 et 11) comprehendit nomine óetvÓTï)Toc, cum eandemvocem angustiore sensu adhibeat De Thuc. (vid. tab. p. 13, cf. De Lys. 1.1.) ad significandam alteram magnitudinis seriem. Latius ergo valet smgularis ornate dicendi vis ac facultas", angustius „vis ac vehemenöa". Quoniam autem in sublimis generis forma optima ac Thucydidea haec, quae angustius dicitur 8£WÓtt)C, elementum est necessarium, parum ad quaestionem nostram attinet usus hic duplex; cuius exempla plurima sunt in Dionysii scriptis. Ucero et Quintilianus huius generis officium eodem modo describunt. quo Dionysius; Cic. Or. %: „amplus, copiosus, gravis, ornatus, in quo profecto vis maxima est. Hic est enim, cuius ornatum dicendi et copiam admiratae gentes eloquenttam in civitatibus plurimum valere passae sunt, sed hanc eloquentiam quaecursumagno sonituque ferretur, quam suspicerent omnes, quam admirarentur quam se assequi posse diffiderent. Huius eloquentiae est tractare animos. huius omni modo permovere, haec modo perfringit, modo inrepit in sensus, inserit novas opimones, evellit insitas." Itaque ibid. 69 genus „vehemens" dicitur, cuius officium sit „flectere". Cf. Quintil. 12.10.61 sqq.: „iudicem vel nitentem contra feret cogetque ire qua rapit... per omnes affectus tractatus hic itaque illue sequetur." ioid. 64 sq. „magnitudo. copia, impetus, vis, celeritas, vere dicendi facultas" huius generis propria dicuntur. Cnnctts his locis Dionysii et Romanorum o r n a t i s s i m o generi notam praebet magnitudo admirabÜis vi ac vehementia corroborata. De noüone ornatus vide pag- 14, adn. 1. 49 Ss toïc Ttpoc tA Stxao-t^pia . . . Taïc y*«9uP «*<;•) Ceterum decorae huius varietatis exempla non solum a Demosthene repetuntur, sed etiam ab Homero omnium principe (De Dem. 1083, p. 220 ; De C V 187, p. 121 ; 135, p. 88; 97, p. 64), eidem autem generi cumalii adscribuntur, tum Plato et Herodotus, quorum prior in compositionis moderatione vel ipsi Demostheni paene praefertur. (De Dem U.14sq.; 1087, p. 223; De C. V. 117, p. 77). Thucydides vero et Isocrates ex medio componendi genere excluduntur, alter quod sit austerus semper, alter quod usquequaque politae suavitati studeat. Iam redeamus ad illud genus medium, quod ad ipsam elocutionem pertinet. Consentaneum est mediocritatis notionem pariter deflnitam parique laude cumulatam ibi quoque varios atque decoros gradus admittere. Hoe tenentes facile perspicimus, quid sibi velit laus illa elocutionis Thrasymacheae, quod sit uio-r, T0ïv Sueïv xal sÖxpaToc xal et? autpoTépouc toü? yjxpaXTÏjpac è n £ x a i p o v dtpsT/jpiov. Nempe pro temporis usu opportune in hoe genere augeri possunt aut ornatus aut necessitatis elementa. Qua in re mediocritatis vim conspici iis locis conflrmatur, quibus idem auctor Isocratis et Platonis mediam mixtamque elocutionem denotat. De Isocrate enim haec scribit: xal s£c uèv tó SiSdèlai tov axpoaT-fjv aa9éo-TaTa, 8 ti fïoüXotTO, d)v a*X9jv xal dxórjutjtov èpRvs£av feimj&óei t^v Auafou, cl« Sè tö xaTarcXVj5«crö-aiTÓ>xdXXetTwv óvou-aTCov o-euvóryjTd ts xal (xeyaX7)Yop£av respt^swat toïc 7tpdYuao-l t^v èx&STOv xal xaTSfJxeuaousvyjv tppiaw Ttov Ttspl Topvlav èxuiuaxTau (1.1. 963, p. 135.) Congruunt haecce cum ampliore iudicio, quod legitur De Isocr. 576, p. 85; 584, p. 90, ubi Dionysius iudiciales Isocratis orationes ut Lysian'o generi proximas ab eiusdem epideicticis et deliberativis orationibus distinguit.*) Etiam Platonis elocutio in exterioribus partibus mixtionis consideratur. (De Dem. 965, p. 136. 11 sqq.) Legimus enim modo in tenui, modo in ornato genere eum elaborare, dispari illum quidem ï) Laudato Trapezitici exordio et narratione sic pergit: tcS»' 5tl uèv «co t& Jével tepépu tcov èrctSstxTtxfiiv tc xal auptpouWxoiv xaTa tÓv Xapa*rïjp« W Xé5«o? x. t. X. Pag. 85.10 tö Auclou Xap«x^pt gvvecra haec dicuntur. 50 eventu1), cum in sublimitate nonnulla peccet. in tenuitate vero vix unquam culpandus sit. (ibid. 967, p. 138.). Satis facile hucusque res se expediunt, intricatior vero fit quaestio, simulac Demosthenes supervenit, cuius gratia priorum dicendi genera recensentur. Demosthenes enim nullo aut genere2) aut homine contentus omnia, quae inveniret, genera adhibuisse et perfecisse dicitur, ^ in tenuitate Lysiam, in media mixtaque forma Isocratem et Platonem, in sublimitate Thucydidem aemulatus. Ita cum ex tribus generibus optima deligeret, undique mixtam eum induxisse elocutionem, ut variam ita unam. (De Dem. 975, p. 143; 1059, p. 203.) Ex hac sententia profectus Dionysius alios Demosthenis locos ut sublimi, alios ut tenui, alios ut medio genere insignes cum singulorum generum principibus comparat palmamque in omnibus illi tribuendam esse censet. Reputare tecum si velis, quam late iis locis, quos supra inspeximus, pateat medii mixtique generis notio, non mirari non poteris angustiorem eandem haberi, quam ut Demosthenis varietatem recipiat, atque eo quidem magis hoe miraberis, si perpendes sublime et tenue huius oratoris genera, quemadmodum a Dionysio describuntur, omnino satisfacere conditionibus medii generis, a quo distingui ea videmus. Nam ubi Thucydidem aemulatur, ornatum simplicitate, idemque in Lysiae imitatione tenuitatem magnitudine quadam temperare censetur. Accedit, quod utrobique intentiones atque remissiones eius decorae laudantur (981, p. 148:995, p. 158.) Eadem ergo lege tota Demosthenis eloquentia medio mixtoque generi subicienda fuerat, qua Isocratea et Platonica. Quod tarnen apud hos, quamvis non absit varietas, omnia ad medium genus referuntur, ille vero, quamvis ubique vitiosam supralationem caveat, certis dumtaxat ac definitis locis medio *) plura de hoe iudicio pag. 54. 2) De Dem. 975 p. 143 .13 : èvèc uèv ou^evoc fóloae ysvéci&ai 1>]Xmt})C o öt s vapaxfTjpoe oöre av&póc,, Tjuispyouc; fivac, (XTcavrac,olóuevossïvat xalaTeXeïg, è£ ctTtavTcov tfaurcov 5aa xpa-nara xal xpvjaiuwTaTa V< èxXeyóuevoc auvotpatvs x t. X. Item 1059 p. 203: êvèc uèv oü&evèc. oöts x«PaxT^P0l5 0ÖT' avSpöc SriXcoTrjv x. x. X. — Ergo ne medium mixtumque quidem genus unice persecutus esse dicitur. 51 genere uti dicitur, hoe quaerere nos cogit, quidnam proprii habeant „media" Demosthenis exempla, si conferantur cum eiusdem sublimibus ac tenuibus. Unum statim responderi potest. Namque eo, quod quattuor medii generis exemplis allatis Dionysius concludit hoe iam genus optimum sibi videri, quia (utpote minore quam Thucydideum, maiore quam Lysianum genus, ornatu praeditum) eruditissimis perinde ac plebi acceptum sit, eo apparet in exempbsv de quibus agitur, minus toü è^XXayuivou eum conspicere quam in Demosthenis Thucydideis, plus vero quam in eiusdem Lysianis. Quodsi altera cum aheris contuleris, non negabis mediocritatis locos (996, p. 159) planius scriptos esse quam sublimitatis (976, p. 144), maiorem autem omnino dignitatem habere quam tenuitatis illos (987, p. 152). Sed hoe non suffleere, si causa quaeritur, cur non cuncta mediocritati subiciantur, ex iis, quae pag. 50monuimus, elucet. Itaque nihil restat, nisi ut ea libri De Dem. capita, quibus cum aliorum tum Demosthenis mediocritas exemplis appositis aestimatur, diligentius examinemus. Eorum mediocritatis principum, qui a Dionysio tractantur, antiquissimus est Thrasymachus, cuius aestimationem initio huius capitis integram rettulimus. Sed ad quaestionem nostram haec aestimatio nihil confert utilitatis: describitur varia quaedam exteriorum generum temperatio, quae quid proprii habeat, ne verbo quidem indicatur. Itaque hinc iam ad ceteros pergere liceret, nisi alterum Dionysii de eodem auctore iudicium haberemus observatione perdignum. Etenim De Isaeo 627, p. 122, ubi nonnulli oratores recensentur, qui contentiosae ac forensi eloquentiae operam dederint (-rcpcic tyjv êvaywviov aoxotivTcov p7)T0ptxy)v x . t . X .), de illo haec legimus: ©paofyaxoc Sè xa&apoc uiv xal Xstitoc xaï Sewoc. supeïv te xal ehreïv OTpoYYvÉov pi)TopucT)C, tum vero De Dem. 1.1. fragmentum laudatur è£ évoc tcöv S^ariyoptxcav X6Ytav. Tarnen haud scio, an ita defendi possint haec verba suspecta, si faciamus vel Dionysii auctorem, vel ipsum Dionysium tum, cum librum De Isaeo scriberet, 52 [t) rjufxpouXsuTixoüc] oux dTOXéXotTce Xóyouc. Docet hic locus Thrasymachum in ipsis fori contentionibus versatum non esse nee nisi artis tradendae causa „pugnacis" eloquentiae ficta quaedam exempla proposuisse, ceteroquin cum esset epideixi deditus. Quid ad colorem medii generis proprium hoe intersit, collatis demum iis, quae in Isocrate et Platone cognoscemus, suo pretio aestimare licebit. Ad hos ergo transeamus. Isocrates, qui Dionysio iudice medium dicendi genus ad perfeotionem paene provexit, nulla re magis ab eo habetur memorabilis, quam epideixeos studio. Loei, qui huc pertinent potissimi sunt De Dem. 962. p. 134: 'Io-oxpdxoue . . . dyöva uiv oöY ïSiov oöts Sttj(jLÓo-iov oöSéva 7]oav dvayvcovai uiv dv Tiva Suv/j&Tjvai touc Xóyouc auTOÜ xaXtöc, S-/)u,7)Yop^oai Sè rrjv ts cpcavvjv xai tov tóvov èrcdpavTa ... ou TcavTeXwi;. to ydp uiyio-Tov xai xivrjTixtoTaTOV twv o^Xojv Trap stamal, to TEavShprixov xai su-ikr/ov- SouXsusiv ydp aurov t^ XsiÓttjti SiaTtavTÓc. Ahis verbis idem Dionysius ipse declarat De Dem. 1007, p. 166, ubi Isocrati genus dicendi attribuit rerum scriptioni aptum, parum audax et vehemens, ^9-si insigne, Ttd&ou; indigens, floridum et theatrale omnino : w? T7jc. -/jSovy)? dxav èypvayf èv Xóyoi? to xpaTo?. Eodem pertinent loei De Isocr. 538, p. 57 et 541, p. 59, ubi florida, polita, suavis Isocratis elocutio atque compositio eiusmodi contiones, qoae ultra scholae parietes nunquam prodissent, contionum appellatione dignas non habuisse. Aliquatenus comparari possunt verba Dionysii quae leguntur De Dem. 1026 p. 180: Sixavixèc uèv oöv Xóy oc eTc èori nXaxcovi, ScaxpaTOue aTroXoyta, 8txacnr)ptou p.èv ayopaq oóSè 8-upac ïSibv, xax' cÏXXtjv 8é Tiva pouXijaiv yEYpauuivoc, out' èv Xóyoic tÓtcov gvcov out èv SiaXóyou; .toütov (jtèv oöv ècö . 8T]u,rjYopta 8è ouSejua, ttXyjv el tiq apa Tas èrctoroXac {JouXerai 87]u7]yopLac. xaXsïv. Eadem fortasse ratione fletis illis Thrasymachi exemplis et propter auctoris propositum — artis institutionem dico — abiudicari, et propter materiae genus — deliberationem de salute publica intellege — attribui poterat contionum appellatio. 53 simplici Lysiae venustati opponitur ut xóo-(xoic èm&èmic. insignita. Neque solum opponitur gratiae Lysianae, sed etiam posthabetur. Haec si sola consideres, facere non possis, quin suavitatem eam quae simplicem et quasi naturalem tenuitatis gratiam excedat, adiectitiam illam dico, damnari credas. Tarnen secus se habet. Suavitas enim adiectitia in virtutibus numeratur (vid. pag. 13), in perfectam eloquentiam recipitur (pag. 60 sq.), sed modice et tempestive est proferenda, non usque ad satietatem ubicumque effundenda (De Dem. p. 167). Utraque autem in re cum saepius peccet Isocrates, id quod laudis habet adiectitia vere suavitas in iudiciis Dionysii paene evanescit. Una tantummodo est pars eloquentiae, quae plenam illam suavitatem prorsus recipit atque adeo requirit, epideixin dico, cui a Dionysio delectandi ac mulcendi officium tamquam proprium attribuitur. Apud Isocratem vero forensem quoque eloquentiam totam tingit; velut iudicium supra relatum (Dem. 1007, p. 166) ad d e 1 i b e r a t i v a m eius orationem q. i. De Pace pertinet (vide De Isocr. 565, p. 76). Priusquam exponamus, quid loei hucusque allati de medii generis natura nos doceant, pauca dicenda sunt de Platone altero huius generis, quale fuit ante Demosthenem, principe. Generaliter de eo Dionysius scribit (Dem. 1043, p. 192) ei o,*) xal ra Ttpoyreïa oïcrexat, TÏjc. Xe^etüc, Ttept ye Ttöv SeuTepsócov tcoXuv dyówa Tcapé^et toïc, Siau.iXXrjOotxévoii;. Dicas ergo Platonem Isocrate superiorem haberi. Quod quatenus verum sit, quave de causa Isocrates rursus ipsius, de qua quaerimus, mediocritatis exemplum sit melius, explicandum. Isocratem usque quaque suavitati studere et in polita tantummodo verborum compositione elaborare Dionysius passim tradit, Platoni vero non politum, sed ex suavitate et austeritate temperatum1) compositionis genus attribuit (Dem. 1083, p. 220). Quo tantopere ceteris eum praestare iudicat, ut si delectu verborum aeque excelleret atque compositione, paene ipsum Demosthenem 1) Moneo medium hoe compositionis genus non congruere cum medio dicendi genere. Compositio enim media ex duobus illis virtutum adiectarum capitibus mixta est, quae magnitudinis et suavitatis nominibus significamus, dicendi vero genus medium ex ornatus — quo omnes adiectae virtutes comprehenduntur — et necessitatis elementis mixtum. 54 superaret: nunc vero in illa parte nonnunquam vitiis eum laborare atque tum praesertim, cum sublimitatem persequatur: nimis enim tropicam et poeticam — paene dithyrambicam — orationem eius ferri, cum „periculoso" hoe genere utatur.1) Quamobrem genus dicendi Platonicum, etsi non secus atque Isocrateum illud, mixtum ac temperatum se esse cupiat, minus aequabile in utramque partem evadere.2) Quo cum iudicio concinit, quod Isocrates aroXuoc Ttspi toc Tfomxdc xaTarjxsuac dicitur (1007, p. 166), quod quamvis hoe loco cum reprehensione statuatur, tarnen idem demonstrat a vitiosa certe sublimitatis supralatione ac temeritate ea, cui Plato obnoxius sit, huius oratoris mediocritatem remotam haberi. Ac revera hanc Dionysii esse sententiam luculenter conffarmant ea, quae De Isocr. 538, p. 56 legimus: xaTa Sè ty]v Tponxijv 9pdow ó X i y o v ti SiaXXarrei TÏjc Aucnoy xal xéxpaixi o-uuu,éTptuc, ubi oppositus cogitatur immodicus ille troporum abusus, quo peccat Gorgias eumque secutus nonnunquam Plato. Postremo tuta haec Isocratis mediocritas optime describitur De Imit. 433, p. 212: xou-^eüsTai3) uèv, dXXa u-STOt aeu,vÓTY)Toc, xal TcawiYupixtüTepóc èem uaXXov y) Sixavixtorepoc. Ixsl 8è tov xócruov usTd èvapyelocc, 4) xal tcoutcixoc èffTi u-STa 5) toü ovucttixoü xal XP*]- !) De C. V. 117, p. 77; De Dem. 965, p 136. 11 sqq. Ad. Pomp. 765, p. 231. *) Ex collatione enim Isocratis, qui ante Platonem tractatus est, intellegenda sunt verba, quibus iudicium de huius mediocritate incipit: -f) Sè Sr) IIX. SiaXsxTOC PoóXeTat [ièv eïvat xal a ü t i] \üy\ia 7ré(puxe S' oüx óuolcoi; Ttpoc. aucpoTépouc Toi; xaPa)tTÏPa? eutux^"»- Utram ad partem medii generis Isocrates aptior esset, in iis, quae 1.1. antecedunt, Dionysius non dixit: patet ei non modo poóXTjotv, sed etiam v v) s/oucai. xaXouu,év7) ylyvsTai Ssivóttj?. 5) tjSovt) xal ttei&ü) xal Tép<|;i<; xal 5) 7tei*ra) ts xal vdpiTec, xal al c[A0ioyevet<; apsTal. YjSovY). 6) Ttaotov èv Xóyoi? dpSTcav y) xupi- COTaTY) to 7tpÉ7TOV. OTi o Xoyoc;, toe; èav [irj SrjXoï, otj novf\aznb êauroü ïpyov), hoe vero ex audientium proprietate, quos gravitatis specie moveri et delectari (LI. 7 sqq.) Quibuscum conferas quaesoquaesupra ex Quintiliano laudavi, ubi ratio eadem est, adduutur autem appellationes „necessaria" — „adiecta", quibus Aristoteles non utitur. Theophrastus, qui unam illam magistri virtutem in quattuorelementa dissecuit (xa&apóv, o-aepèc., 7rpé7rov, xtxtfioi;), proeul dubio prima duo, utpote ad commune ac vulgare elocutionis officium pertinentia, avayxaïa, reliqua utpote speciales dumtaxat poetarum et oratorum ad usus pertinentia èra^era vocavit. In morali enim Peripateticorum doctrina, ex qua originem duxerunt vocabula artis rhetoricae propria, bipartita haec divisio observabatur : Eth. Nicom. 1118b. 8 sqq.: è7tiöu|x£ai xoival xal 9uaixal opponuntur ISlai? xal èrrt^éroic. Ibid. 1147 b. 24 sqq. legimus Ta (xèv avayxaïa Ttöv TrotoiivTcov TjSovrjvX-ra 8* alpera (ièv xa»' aura, !x0VTa 8* ürceppoXTjv (scil. corporis voluptates ad victum pertinentes >< animi voluptates, velut gloria). Eth. Eudemi 1233 a. 34: tö repsuov èv xóa [/.£■> èorlv, ó 8è xóojioq èv uirepfloXj) tüv ivuyxiluv. Quibus locis ÜTrepPoXTji; voce non vitium, sed virtutem signlficari moneo. 14 Ex iis virtutibus, quae altero loco omittuntur, priores duas praeterire nobis licet, evidentiae enim virtus iis locis, quibus dicendi genera secundum virtutes describuntur, non comparet; morum autem et affectuum imitatio, quatenus ad genera dicendi distinguenda pertinet, una cum iis virtutum capitibus, quae 1.1. sequuntur, tractanda est. His igitur omissis primum attendemus ad tria illa, quae utrobique inveniuntur, post acturi de virtute decori omnium vel gravissima. Adiectis virtutibus elocutionis ornatum effici supra iam collegimus ex loco De Thuc. 863 p. 359.8 sqq. Idem docent verba quae leguntur De Isaeo 596. p. 100: d x a t d a x e u o v... xal w? dv l 8 i có t 7) ? ti? sirccEv 8v £y_ew. . . ouoevo?ïjTTOV. Ibid. 487 p. 26: siu,rj xalu.aX.ujra twv ótXXtov (b)TÓp>v te tüv Ttdvu yjSiotoiv ouSsvix; rj-rrco fxoïpav iyei. Quod ad sensum attinet, emendationem, quam proposui, confirmat locus Ad Pomp. 776 . p. 240. ubi magnificentia Herodotus par esse iudicatur Thucydidis, robore vero et contentione minor. 2) De hac re in excursu agemus. ) Iniuria Geigenmuellerus in tabula, quam proponit Q. D. p. 34, omnia, quae huc refero, rox&ei subicit: cf. Dionys. De Isocr. 541, p. 59; 539 p. 57; De Dem. 1007 p. 166; De Thuc. 865 p. 360; quibus locis Isocrati et Herodoto sublimitas et magnificentia tribuitur non pathetica. Item auctor 7r. ö prjTopi toutw 7Tpóo"to7cov oürs dvYj&ÖTCoÉYjTOv oöts d^uy^ov. Tptwv ts ovTcov, èv oï? xal Tcspl d tyjv dpsTYjv sïvai TaüTYjv au [jiSsByjxs, Siavola? ts xal Xs^eto? xal TplrYjc, T7j? OTJVarsrjsco?, èv dxcao-i toutoi? auTÓv aTC09aLvou,ai xaTop&oüv, bü ydp Stavoouuivou? fxóvov U7C0TC5rsTai XPYjtTTd xal srcistx^ xal u-sTpia toü? XéyovTa?, wars etxova? sïvai Soxeïv twv f) Jüv tou? Xóyou;, dXXd xal tyjv Xe^iv aTToSlStoai tol? Yj&saiv olxslav, f\ Tcétpuxev auTa sauTWv xpaTiaTa SYjXoüoxrat, tyjv uaip^ xal xupiav xal xoivyjv xal 7rarjiv dv & p co 7C o t. ? rj u v yj & s ar t d t yj v. ó ydp öyxoc, xal to £svov xaiTÖ è \ ê tc t t yj 8 s u rj s w ? dTcav dvYj&oTcoÉYjTOV. xal o-uvtiSyjo-i' ys au-rijv d tc X co c, ópGv óti oux sv ttj 7repióSw xal toï? pu&tioï?, dXX' èv Tyj SiaXsXuuéyn Xéi*si ylvsTat to yj&o?. Hoe loco etsi agi videtur de litigatorum moribus genere dicendi exprimendis, tarnen neminem fugerit oratoris virtutem minus hic poni in propria atque arguta singulorum denotatione (karakteristiek), quam in eo, quod cunctis speciem praebeat animi probi, commodi, modesti. Neque solum ad sententias hoe spectat, sed etiam ea, quae de ipsis verbis verborumque compositione 1.1. dicuntur, ab hac parte sunt accipienda. Nam quod generaliter o m n i Yj&OTcoitax)ahenaiudicatur verborum magnificentia, simplicitas vero hominis hominum consuetudini se accommodantis nihilque maius quam quod commune sit affectantis tantopere commendatur, id referre oportet ad eandem illam S7cieixe[ae, et (xstpiótyjto? speciem, cuius mentio flebat in sententiis. Quod tenendum, infra enim huc redibimus (pag. 21). In fine loei laudati cognoscimus artem Yj&07roitai; eo pertinere, ut Tj&oc, fiat, sive exsistat (1.1. yivsTai to rj&o?.) Quid hoe sibi velit aliis quibusdam locis collatis accuratius definiemus. Primum inspiciamus ea, quae de Isocrate dicuntur. Cuius elocutio quod yj&ixyj ts xal m&avY) iudicatur (De Isocr. 538.p.56.21) referendum est *) Nam generaliter dicitur dvrjS-ojtohjTov et tó yj&oc 1. 1. Plura de Yjö-orroita? notione pag. 23 adn. 1). 20 ad studium illud fancixctac. cuius fit mentio De Dem. 100 p. 166. 19 sqq: Tca&awsiv ts oü SuvaTai toÜ?' dxpocouivouc, oTcócra BoiiXsTai, toc rcoXXd Sè ouSs BoüXsTai. Tcs&STai 8s aTtoxpYjv tw ttoXitixw 8idvoiav d7coSs^aa9-ai o-TiouSaiav xal ^o? èmeixéc. Similiter autem afflci eos, qui legant orationes Isocratis, cognoscimusibid 1021. p, 176. 10, ubi Dionysius: ÖTav uiv Tiva twv 'IcroxpaTouc, dvv,> sv yj&si arcouSato? y^r10" xod ™Xu T° sufjTa&s? Ixw y™W> wo7TCP oi TWV <™°^si<*v «uXY)LiaT(ov2) Yj tójv Acoplcov ts xdvapfxovlcov jjLsXaiv dxpocÓLtsvoi. ÖTav 8è AYjfxocrSévou? Tivd XaBG Xóy«v, sv&ouo-icö ts xal Ssüpo xdxsïae dyoriai, Tcdfto? eTspov èc; sTÉpou LiSTaXaLiBdvwv Siatpépeiy ts oüSèv ÈfAauTW 8oxw tüv Ta jjiYjTpSa xal Ta xopuBavTtxd tsXou[xsvwv. Postremi duo loei ad yj&ou? proprietatem cognoscendam grayissimi sunt. Inde enim, quod ethica eloquentia patheticae hic opponitur, apparet non magis proprium eius haberi, ut probitatem quandam ostendat, quam ut lenitate sua audientium animos mitiget remota omni affectuum vehementia. Quae vis quantopere praevaleat in yjö-ou? notione, his locis demonstratur: De CV. 149. p. 97. 8.: BoiiXsTat (sc. membra austera) xaTa Tcd&oc. Xiyso&ca [xdXXov yj x a t' 9j & o ?. De Dem. 1089. p. 224. 13: tA (xèv (sc. austera, vs. 6) dTOTpaxuvsi ts xal mxpalvsi tyjv dxoYjv, Ta 8è (sc. suavia, vs. 7) Ttpaóvsi xal Xsalvsi, xal t* jièv si; *d&o; èxTpéTvsi tou? dxoüovTa;, Td 8' *U fliö-oe ÓTtdYs^*'- Ibidem 957 p. 131. 1: Övrap y, vyjty) Tcpó; uTcdTYjv èv u.outnxfl Xdyov ëysi, toütov Yj Aucflou Xi£i$.... 1) Sylburgio praeeunte Radermacherus hiatum notat, emendationem vero non praebet.Equidemautem non video, quid aliud intercidere potuerit nisi èiciSeixtixöv In iudiciali, deliberativo, demonstrativo generibus Isocrates aestimatur a Dionysio (De Isocr. 576, p. 85. 8 sqq.: 577, p. 86. 7; 584, p. 90. 15 sqq. alias), in demonstrativum autem genus vel maxime cadit to YjSixóv (vide infra p. 63). A praepositione èv apodosis incipit, y)*oc enim eius, qui legit, opponitur eiusdem Tta&ei: quam ad rem conferas quaeso locos, qui mox laudabuntur. 2) Quintilianus L 10, 31 sq. in musica utilem iudicat „cogniüonem rationis, quae ad movendos leniendosve affectus plurimum valet. Nam et Pythagoram accipimus c o n c i t a t o s ad vim pudicae domui afferendam i u v e n e s iussa mutare in s p o n d e u m modos tibicina, c o m p o s u i s s e e. q. s." Cf. proximam adnotationem. CAPUT tl DE VIRTUTUM CUM GENERIBUS DICENDI NECESSITUDINE. Virtutum ratione explicata sequitur, ut agendum sit nobis de genenbus quae vocantur dicendi. quorum descriptioni virtutes inservmnt. Sunt autem - ut nominibus utamur sollemnibus X«P«x-jr)p Joavo? (genus tenue). x«pax^p Ó^XÓc (genus sublime). XapocxTvjp ^«tos xal uéao? (genus mixtum ac medium). Horum ad propnetates denotandasimprimis utendum erit libro. qui mscribitur De Demosthene. quo Dionysius demonstrare sibi videtur arbitrum urn eloquentiae. dum singulorum dicendi generum principes in suo quemque genere aemuletur. superare cunctos. Praeterea autem nonnumquam opus erit respicere ceteros eiusdem auctoris commen- rrso'cT. PriDKPeS ÜÜ 9enemm ~ Ly^dicoetThucydidem et Isocratem - absque generum ratione aestimantur. VK^urS*m A0tiUS qUaeStiODiS' » ^tituimus. in eo praesertim versatur, ut vtdeamus. quasnam virtutes Dionysius singulis dicendi genenbus tamquam proprias assignet. quibusve ünprimis rebus «ngub genera iudicet convenire. Peculiari autem cura attendemu! nem^l f, qUam -* ^ofusam esse nemmem fugent. qui operam dederit huic materiae. § 1. De genere tenui. Genus dicendi tenue De Dem. 956 p. 130 sic describitur: f M xal «9eX^ xal Soxoüaa xara^v Te xal ^ ' ^v_^v XÓYov [xal]') óun^a. Proprium ergo^huiuTgeneris !) xatt seclusi; quod postquam feci, Weilium idem i=m „ Verba v«T v^! t~ j, , vveuium idem iam proposuisse cognovi. verba x«t xal la*, praedicative sunt accipienda. obiectum est -rr,v ™L fX 28 habetur indisertorum sive artis imperitorum imitatio. Addit Dionysius 1.1. simplex 'hoe genus dicendi a multis scriptoribus, philosophis, oratoribus adhibitum, a Lysia autem paene perfectum*) et in suae laudis fastigium perductum esse. Quem oratorem indisertos imitari cum aliis locis compluribus dicit, tum De Lys 459, p. 11 et 463, p. 13, ubi haec leguntur: óu-olox; Sè toïc E&ióVr/dii; SiaXéyeaö-ai Soxcöv 7tXsï7to&scr£cov dTco^Xérctov xéxpYJTai totaÓTY] xaTaaxsoyj •— agitur de magnificentia — TcoXXdxic, èv Sè toü; [Sicotixoïc. Xóyoic, oÖc. Ttepl ij, i x p co v au[/,poXalcov . . . yéypa9s, tyjv xoivyjv xal 0"UV7)&7) Xéciiv ÈTOTTjSeósi (i. e. genus tenue adhibet). Nimirum parva rerum ac personarum dignitas demissam requirit orationem, quapropter orator perfectus, ut qui omnibus temporum condicionibus accommodare se sciat, in causis parvis Lysiano genere utetur, cum alias idem hoe genus non sufficere sentiat. His perspectis videamus, quomodo perfecta omnino ac Demosthenica tenuitas Dionysio iudice a paene perfecta Lysiae tenuitate differat, Agitur de hac re De Dem. 994, p. 157 sq., ubi Dionysius quaestionem affert: tcójc dv SiayvolYj tic, ÖTav etc tov dvayxaïov 1) quare hoe verbum evitemus, infra explicabitur. 2) respicitur hic locus ibid. 518 p. 45 . 14 sqq., ubi quamquam de epideicticis tantum orationibus agitur — vide Raderm. ad vs. 20 —, tarnen opus non est cum hoe editore delere verba Yj Ait)u,oo-dévou(;. Nam ut secundum Dionysium epideicticas orationes Demosthenes non reliquit, ita secundum eundem auctorem a Demosthene disci potest, qua ratione tractanda sint argumenta epideictica, forensibus enim causis eius nonnulla huius generis exempla contineri. (De Dem. 1095 p. 229). 37 rat, adeoque insigne sit ornatu vere adiecto, ut breviter appellari possit „adiectitia" et „ornata".*) Ut autem „omnibus adiectis or~ namentis cumulata" dicitur 1.1., ita magnitudine multo magis habetur insignis, quam suavitate: proprio enim nomine vocatur „genus sublime", sublimitas autem primo loco ponitur in virtutibus" quae ad magnitudinem pertinent (tab. 3). Sed supra cum de ornatus capitibus ageremus, etiam hoe generaliter statuimus Dionysio mdice ea, quae suavitatem augeant, simul minuere magnitudinem. Quo cum placito concinere monuimus, quod summisso ac paene humili Lysiae generi facilius conciliari posset gratia quaedam atque venustas, quam species valida. Sequitur ergo, ut in sublimi hoe genere eandem aestimandi rationem requiramus. Atque adeo quidem rationem illam hic valere videbimus, ut ex ea praesertinv explicandum sit, quod „sublimitatis lex ac norma" *) apud Dionysium non Cjorgias3) proponitur, verum Thucydides. Incipiamus a Thucydide. Cuius exemplo cum describatur, quid genus sublime efficiat (Dem. 957, p. 131), disertis verbis omnia, quae ad suavitatem et lenitatem pertineant, ad contrarium Lysiae genus referuntur: ^ Y«p xaT«7rX^ao-&at Sóvaroa t^v Stdvoiav, n ös *)8uvai x. T . X. Eadem autem comparatio — Thucydidis4) sane nomine omisso — invenitur De Lysia 482, p. 23; qui locus x) Item Cicero hoe dicendi genus breviter „ornatum" vocat, Or. 91: est enim plenms quam hoe enucleatum ( = tenue), quam autem illud ornatum copiosumque summissius" (scil. genus medium); ibid. 96: „ilk amplus. copiosus, gravis ornatus ,n qwvprofecto vis maxima est." Ex praegnanti hoe usu explicandum est, quod Cicero ibid. 79 tenui oratori abesse dicit „ornatum illud, suave et amuens , i. e. to èyxaTaoxsuov toüto, ^8u xal ^ocXonpenk (vel Ttspirróv) Fienus enim et vere adiectus ornatus huic generi non convenit, quamquam omni ornatu non caret: ibid. initio et 80. 2) Dem. 955 p. 130: 9js Öpoq xal xavtbv 6 0. 3) vid. De Dem. initio. «) Tum cum librum De Lysia scribebat Dionysius, nondum in animo -habebat ex tnbus dicendi generibus oratores aestimare, sed virtutum capita iam eadem ratione coniungebat et distinguebat atque postea in libro De Demosthene. Maonitudinis virtutes. (quas De Lys. 1.1. a Lysia abiudicat, cum eidem suavitatis partes vindicet), partim in Isocratis iudicio tractare volebat (sublimitatem ac magnifleentiam), partim » Isaei et Demosthenis iudiclis (sublimitatem ac magnificentiam vi ac vehementia auctam). (cf. De Is. 625 sqq. p. 121 sqq.) 38 utilissimus est ad sublimis dicendi generis proprietatem, quae De Dem. 1.1. ex orationis effectu describitur, ad suas virtutes referendam. Enumerantur enim: De Dem. 1.1. De Lys. 1.1. (Thucydideae sublimitatis propria:) (desunt Lysiae:) ( to xaxaTrX-féa'j&ai ttjv Sidvoiav. I" uyrjXöv xal [xeyaXoa j j tc p e tc é c, tö xaTaTcXY)XTixöv I ( xal &auu,aaTÓv. !to oucrrps^ai xal eruvTeïvai tÖv , f ö tc i x p ó v, to Seivov, voüv. [to cpopepóv, atpal, TÓvot \ i a P 0 'l> 9-uu.ö? xal \ tc v s ü (x a. tö tier Tra9-o<; Ttpoayayeiv, tö [ Tcd&o?, tö p^do-aaS-ai xalTcpoofiióo-aaS-ai xal TCpoo-avayxao-ai. avayxdaai. Utrobique idem adgnoscis magnitudinis caput, quod De Thuc. 1. s. 1. „maximarum et illustrissimarum virtutum" nomine distingui vidimus ab eodem suavitatis capite, quod locis modo laudatis ab eo distinguitur. Collatis porro tabulis virtutum, quas pag. 13 proposui, facile concedes ita, ut feci, dividendas esse series a et (3: prima enim Dionysius hic quoque ponit ea, quae ad sublimitatem et magnifleentiam pertinent, secunda autem ea, quibus vis ac vehementia continetur. Quibus ambabus cum praedita sit generis sublimis species optima ac Thucydidea, non solum admirationem movet, quae animos audientium stupefaciat1), sed etiam voluntates !) 1. 1. xocTaTcX^aadai ad -nr]v dicuntur. (paene vertas: „épater le bourgeois"), effectus autem ibidem verbo &au|ia£ew (459) exprimitur. De Dem. 963 p. 135. Isccrates t$ xaXXei tüv övo|a<£tg)v xaTaTcX7)5aa*ai dicitur, ubi sublimi genere utatur; De Isocr. 541 p. 59. #auu,aoc. Ad Pomp. 1. s. 1. sublimitas et magnificentia Herodoti significatur verbis tó uiya xa* Jraunaoróv, Ad. Pomp. 751, p. 221, ubi de Platonis sublimitate cogitat auctor (cf. 761 p. 229 de eadem rcoXXa (xeyaXa xal »au[iaora) legimus : el yap tic aXXo; èx tc Xtj t. t et a i Taïc ÜXaToivixaT? épu,ï)ve''aie, sü tofti vüv, xdyo) toutgiv sïc. tlux. Ubi èxtcX. paulo exaggeratius idem signifleat, quod 9-auu,a£ew : „admiratione obstupefieri". Cf. Aristot. Top. 4 . 40 longissime a suavi compositione recedere dicitur, cum sublime dicendi genus adhibeat, scil. in causis deliberativis et praesertim in Philippicis, quae dicuntur (De Dem. 1098, p. 230, cf. 981, p. 148)1). Quod iudicium eo gravius est, quia Demosthenes genus sublime omnium optime temperasse censetur a Dionysio. Hucusque Thucydideam modo sublimis generis formam consideravimus, quam Demostheni exemplo fuisse tracht Dionysius. Verum initio libri nunc magnam partem deperdito actum fuisse constat de Gorgia huius generis inventore ; ipsum enim Gorgianae sublimitatis exemplum, quod olim legebatur ante fragmentum Thucydideum,. a quo nunc incipiunt codices libri De Dem., a Syriano laudatur in comm. ad Hermogenem rapi ISswv, p. 90. 12 R. sqq. Fieri autem non potest, quin in deperdita hac parte a Dionysio expositum fuerit, qua de causa non Gorgiam sed Thucydidem sublimitatis legem ac normam iudicaret. Age videamus, quid ceteri huius auctoris loei, quibus Gorgiaè fit mentio, de hac re nos doceant. Gravissimus est locus De Lys. 457 sqq. p. 10 sq., ubi legimus Gorgiam, ut vulgus artis imperitum admiratione stupefaceret, confugisse ad dictionem omnino poetice ornatam et quam maxime insohtam. Quod cum faceret, saepius eum incidisse in ornatus speciem putidam admodum et inflatam — Ttdvu -ryjv épu-nrvelav sic Öyxov aua xal xóauov óvouaTWv dTjO-érjTepov Ex quibus eolligimus Thucydidem minus illum quidem quam Gorgiam ab hac parte reprehendi - Gorgias enim Ttdvu tpopnxoc xal UTiépoyxoc dicebatur - nee tarnen integrum haberi. Quocum condnit quod De Thuc. 943, p. 412 hic auctor in licentia plane poëtica reprehenditur, quodque oratio illa funebris, quae Peridis in ore ponitur libri II c. 34, quia supra rei, de qua agatur, dignitatem (i. e. praeter decorum) se extollat, ut sublimis ac tragica1) carpitur (ibid. 851, p. 351; cf. 853). Eodem denique pertinet, quod De Dem. 982, p. 149 legimus Thucydidem intempestivo sublimitatis usu nonnunquam iniucundum fleri. Namque, ut Quintilianus scribit, „subhmia plerumque materiae modo discernenda sunt: quod alibi magnifleum, tumidum alibi et quae humilia circa res magnas, apta drca minores videntur". (VIII 3. 18.) Verum praeter vitium illud omni sublimitati vicinum, de quo nucusque egimus, aliud aliquid aurtoris magis quam generis propnum in Gorgia aestimando non notare non potuit Dionysius • immodicum illud condnnitatis studium, quod singulae fragmenti supra laudati sententiae testantur. Verborum autem flgurae, quibus haec condnnitas effleitur - t« «vtIW, nipi^ 0^oiot4W; woxcoXa, similia - a Dionysio non secus atque ab auctore ad Herennium referuntur ad eam suavitatis speciem, quae orationis auctoritetem minuat»). Quod cum ita sit, facile intellegimus in ) U. u^Xr, rpaycpSia. Cf. De Dln. 643 p. 306. ubi Hyperides in eolaudatur, quod nusquam sit Tpaytxèc et èyx8r,c. cf. Quintil. VI. 1 . 36 „tragoedias movere". Praetent Dionysium 1.1. non paucis Ulis equitibus, sed ipsis Athenis iusta fleri. florTd!, T' 1^.!raeterea cf- De Isocr- 561 P- 74. ubi Gorgianis flguris oratio • iJ™ " °e ^ 1007 p- 166' ubl Aoridum illud suavitati subidtur. Idem supra statuimus in verbo &p«rtC«»«. quod 1.1. 963 p 135 ad Gorgianarum usum pertinet: cf. 1035 P. 186, ubi üpav afferre dicuntur Haec enentes ad appellationes attendamus eas, quibus utuntur auctores Romani. Cicero (Or. 176): „Gorgias autem.... his fes tivitatibus, sic enim ipse censet, insolentius abutitur." Eodem verbo auctor ad Herenn. (1.1.) utitur, cum '5iït"??i*«Ut£: Ct feStiVltaS' -n dignitas neque p^ chritudo. Krolüus (Or. 1.1.) „festivitates" Graece reddit xo^i xaL- 42 deperdita illa parte libri De Dem. idcirco praesertim Thucydidi posthabitum esse Gorgiam, quod praeter pulchri sensum simul grandissimus et festivissimus videri cuperet; cum ille, quidquid ad perfectionem deesset, multo saltem minus puerili huic studio obnoxium se praeberet1), quippe ingenio qui esset austero et ad vim ac vehementiam promptiore quam ad lenocinia suavitatis. His expositis videamus,. quomodo perfecta ac Demosthenica sublimitas Dionysio iudice differat a Thucydidea hac forma, quam totius generis legem ac normam ponit. De Dem. 982, p. 148 legimus non solum eo praestare Demosthenem, quod elocutionis ornatu magniflco et inusitato moderatius utatur, sed etiam quod melius ad temporis usum accommodare se sciat. Ad alteram hanc decori laudis partem pertinent ei loei, quibus monemur in iis dumtaxat causis vel causarum partibus a Demosthene sublime genus dicendi adhiberi, quae natura magnae sint et auctoritatis plenae, i. e. in publicis praesertim ac deliberativis orationibus, quales sint Philippicae illae; multo autem parcius in privatis (1.1. 981, p. 148; 1125, p. 249; De Thuc. 945, p. 413). Thucydides contra temere sublimitate abuti iudicatur ac vel tum, cum a tempore sit alienum (1.1. 982; cf. pag. 41). Ad priorem autem decori laudis partem, quae constat temperatione ornatus modica, a Dionysio refertur, quod in ipso ornatissimo ac paene 2) poetico hoe genere Tcto-u,atTa, ayXatai. Atqui collatis iis Dionysii locis, quibus ad «üpocv referuntur Gorgianae, dubium mihi non videtur, quin Romani auctores hanc vocem vertant, cum dicant „festivitas". (Qceronis „festivitates" patou,oui; appellavit haec ornamenta. !) De Thuc. 868 p. 362 Dionysius, dum agit de huius auctoris figuris variis, inter eas inveniri monet nonnullas id genus, quibus abundantius usus sit Gorgias; ibid. 928 p. 402 talia ut -rijs Topy l o u Tcpoaipéaecoc. u, a XXo v o lx s tóx e p a in Thucydide reprehendit. Thucydidis Tcpoatpeaic. ibid. 870 p. 363 ex coloribus elocutionis eius describitur, in quibus referuntur tó rcixpóv xal tó aöonfjpóv et similia. (vs. 18. TcpoaipEaicJ. 2) 1.1, 1125 p. 249.25 sqq. cf. tffj p. 239. 12. tó tcoiyjtixóv, dum modice adhibeatur, in sublimi genere probat Dionysius: sic apud Demosthenem inveniri. Quod idem De Thuc. 944 p. 413.1. scribit Demosthenem effugere tó tcoitjtocóv 43 dicendi, quamvis excedere studeat communis et usitati sermonis speciem, necessariam tarnen perspicuitatis virtutem conservet Demosthenes. Quod Thucydidi saepius non contingere prae immoderato ornandi studio, quo abreptum nonnunquam prorsus poeticum eum fleri et obscurum (1.1. 982 sq. p. 148 ; 1125, p, 249 . 25 ; De Thuc. 943 sq. p. 412; 946, p. 414.9; 937, p. 408 . 4 ; 941, p. 411 3) Itaque De Dem. 1060. p. 204 legimus: Soxsï S^j uol tüv uèv ótI»]Xfi • • • . XéE>i xexpïjfiévwv xaxd to o-a^éo-Tepov xai xoi- vóxepov TcpoöZeiv ó ATrjfxoff&év^c, toütwv yap èv icobfl xaxx- o-xeuyj oroxd^exai pé^eS-oc, è/ouo-i). Apparet eadem ratione in sublimitatis usu laudari Demosthenem, qua laudari eum vidimus in tenuitate. Ut enim ibi melius quam Lysias propinquum ieiunitatis humilioris vitium effugere iudicabatur, ita hic melius quam Thucydides et alii - Gorgiam puta _ evitare censetur vitiosam sublimitatis supralationem. Utrobique autem laus perfecti huius oratoris eo refertur, quod dicendi virtutes eas. quae cum spedali generis. de quo agitur. natura minus cohaereant, immo contrariae eidem videantur, non neglegat. Perspicuitas enim illa usitati sermonis propria, quae tenuitati notam praebet, in ornato ac sublimi Demosthenis genere laudatur, magnitudo contra viresque. quae sublime dicendi genus insigniunt, in tenui et „inornato" eiusdem genere diserte probantur. Age videamus, quatenus medii generis descriptio cum hac ratione consonet. § 3. De genere medio, Mixtum ac medium dicendi genus Dionysio iudice sive a Thrasymacho1) sive ab alio oratore incohatum, ab Isocrate deinceps cum hoe iudicio non pugnat, tatellegendum enim est genus orationis ornatae propius. quam deceat, ad poetarum licentiam accedens. x) De Dem. 958 p^ 132: 6 reproe . .. ete 0p . . . ehe 4XXoe * oux h„ Xéveiv. Quae paulo infra de Thr. dicuntur, emendatione indigent. Totum locum proponam ut traditur : .V^ °5V 0P," ^ Xot^ %v Svxcoc tïjc (om. B. P. v.) a^xoc «urrjv tt,v rrpoaipanv èowev Èyuv aTrouSïjc Agtoev- xéxpatat yap è5 tcco? xal «ut* tö xprjaiuov rfX-ncpev éxatépac Suva-iecoc. v a^vopixSv Xóycov tó8s" [sequitur exemplum, quó laudato sic pergit auctor] toiautTj uiv oöv * \ &p. kPmvd*. uéa^ toïv Sueïv 44 ac Platone paene1) ad fastigium laudis perductum, a Demosthene xal euxpaxoc xal sic Tépouc. (suppl. Sylb.) wie, xaPajt'^Pa? èTcixaipov atpsnfipiov. In prima sententia vocem Xoott) corruptam esse iampridem viderunt viri docti, lectio autem el §•}) Taiyrj tic., quam ex Schenkli et Sadaei coniecturis conflatam praebent Raderm. et Dielsius (Fragm. der Vorsok.) neque a palaeographia verisimllis neque ad voluntatem auctoris apta: in medio enim relicturum se dixit, primusne an post alios medio genere usus esset Thr. Ergo pergere non potest „si revera principium quoddam ac fons fuit mediocritatis." Legendum mihi videtur ^ SyjXcotIc x. t. X., interpungendum autem, ut etiam prioribus placuit, post [Aeo-ÓTrjToi;. Saepius Dionysius oratores aut scriptores £/)XtöTas twoc xapat-nÏPOS dicit (De CV. 150, p. 98; De Dem. 975 p. 143 ; 1060 p. 203: toü ulo-ou. .. xaPa>t'r^P0S OUTOt C»)X<üTal). Nequis autem miretur, quod ipsa £/]Xü>tIc dicitur, moneo De Dem. 956 p. 136 .11 sqq. prorsus idem fleri, ubi Platonis SuxXexTgc èrciTrjSeueiv dicitur -rijv Ioxvtjv 9paotv et tt)v xotvÓTnra 8woxeiv, Tcao-rj? urcepiSoüaa xaTaaxeuTjc èroftéTOu. Bene praeterea ad notionem toü £rjXoüv quadrat Tcpoalpeaic,, quae deinceps memoratur, (pro aurrjvri)v rcpoalpeatv legendum t«utt)v x. t. X.). Lectio XounjTic ex commutatione priorum syllabarum orta mihi videtur. Raderm. et Dielsius iniuria Sauppium sequuntur, qui ex verbis aörrjv TYjV Tcpoatpeoiv profectus cetera ita mutavit, ut voluntati Thrasymacheae facultas parum felix opponeretur. Post êxatépac (püta Xi^etoc) ergo interpuncöone posita novam sententiam sic incipiunt Suvauei 8è ü? oux lo-fl (vff> ||3ouX^o-ei xéXpvjTai, Tcapa8eiYl*i* • • • TÓ8e. Sic vero omnia ex omnibus effleere iam licebit! Praeter textus traditi formam haec tria obstant Sauppii coniecturae: a) Ex iis Dionysii verbis, quae post exemplum mediocritatis Thr. leguntur, omnino non apparet parum felicis facultatis demonstrandae gratia hoe exemplum laudatum esse. b) Verba oux ïor] pouX7)oei xéxprjTai ab ipso Dionysio post exemplum mediocritatis Thr. explicantur: elc auipoTepouc tou? xaPa>t'ri)Pac èrclxaipov atperr^piov. cf. infra pag. 49 et De Dem. 1094 p. 228: t£ 8tj pouXóuevoc (sc. Demosthenes ille perfectus) oü TtopeueTat p-tav ael xal t ^ v aÜTYjv 686v; xal to èv TÜ8e ïj t»8e rcXeovaCew xapat^P1 Ttotoic Tioiv ópl?et xavóoi; Ubi Dionysius respondet temporum ac rerum eum rationem habere. Haec omnino tuentur textum traditum 1.1. c) Verba èxaTepae Suvaixeca? optime habent. Sua utrique virtutum generi est facultas (vide 957 p. 131 : f) uèv . . . SuvaTai, *) Sé . ..), prorsus autem convenit Ad. Pomp. 776 p. 240 (supra pag. 13). Quibus reputatis 1.1. cum plurimum post Jar) addendum existimo. (cf. De Dem. 1094 p. 228 modo laudatum: ou ulav ael, x. t. X.) *) oü toXü aTcoaxóvrec toü TeXetwaai. Hinc .emendandus est locus, ut nunc legitur, ineptissimus, quem a Radermachero intactum relinqui valde miror: 45 postremo plane perfectum est. Mixtum autem hoe genus ita accipitur, ut utihssima quaeque exteriorum generum comprehendat. (De Dem. 996, p. 158.16; 958 sq. p. 132.) Hoe genus dicendi Dionysius reliquis duobus anteponit; quod cur faciat sic explicat: auditores orationum civilium non eiusdem esse generis omnes, vulgo enim bonarum artium imperito doctos atque eruditos homines admixtos esse. Atqui illis placere communioris sermonis simplicitatem, his contra dicendi genus ornatum et amplum. Eum ergo oratorem plurimum effleere, qui utriusque partis ratione habita mixto actemperato dicendi genere utatur, easque orationes maxime esse laudandas, quae hac lege ornatae exteriorum generum supralafiones evitent. *) (998, p. 160, sqq. cf. 1060, p. 203). ibid. 1063 p 206: Ataxie 6 ftxop, ivfjp Xaurcpoxaxr, rcepl Xóvouc - ^V MSeV*? Ss,iTep0? *P'»(«w*«- Manifestum mihi videtur ante tcov aXXtov intercidisse . Videllcet Aeschtaes describitur tamquam quinquertio cf. Plato Erast. P. 135 D, ubi athletarum haec similitudo ad philosophiam refertur:xal t6 90000,™ arcepra^»at xouc èrc^Seuovrac;. . .. 1^ ^ «,/P<0T6>v ek 5,Wv reept xac xéxvaS è X X e f tc ea» a i, xa öeuxepeta o°èxovxac xüv dÈXXuv rcepteïvat ♦)toütov êycoye xov x«P«xxrlpa eï xlc ur, uaXio^a arcoSéxotxo xfiv alxlav. xoux Sv efeoifu rcpèc aüxóv, x. x. X. (sequitur argumentatio.) Sic ut ded. supplenda est lacuna. quam Raderm. apertam reliquit. Cf. 996 p. 158 (de mediocritatis exemplo quodam agitur) Soxeï xaXXCom xal uexpiuxaxr, «to^t ^V^"*"' HaCC ante"dunt locum lacunosum. idem curmeoT CU mt ^^V^P- 161.24 sqq., ubi ratione reddita. cur medium genus praeferat. totam disputationem sic concludit: M xaüxa M> tj oöxcoc xaxeaxeuaauévrjv Xe?* uexpuoxaxrjv eTvat xfiv «XX XéEeTxat oó8è ««paXunoöoT, (coni. pro ^«X««L) %v Lljve^v aXU xexpa,^ ^ 8 u xpti[xevot P JM* WaXXa ««o*.»» xal nXaxcova x. x. X. Sic nihil iam habet locus^uS oftntt 46 Ex aestimatione Isocratis atque Platonis, qui in tertio hoe genere praeter ceteros floruisse dicuntur, discemus „mediocritatem" illam nonunius sibique constantis esse formae. Prius autem quam hac de re videamus, praestat inspicere Dionysii commentarios de compositione verborum, in quibus diligentius eadem exponuntur. (De C. V.; De Dem. 1063, p. 205 sqq.) Verborum enim compositio similiter atque dicendi ratio tria per genera disponitur: hic quoque inter exteriora duo, quorum ausnrjpov vocatur alterum, alterum yXacpupóv. tertium quiddam — yj (xixtyj xai uier») dy^-f») — interiacet. (De Dem. 1057, p. 209. 10). De hac forma, quam1) etiam euxpa-rov appellat, De C. V. 146, p. 95 . 17. haec scribit Dionysius: Stcwc tcote yivso-Srai tpaivjv av, ëywye aTcopw .... eïxs xaxa rjTépvjsiv twv dxpwv èxaTÉpac elre xaTa u,ïi;iv ou ydp pdSiov eixdfjat tö aatpéc. u,y) tcot' oöv xpeÏTTov fi Xéyeiv, 8ti xaTa dvsrjiv ts xai STCiTaenv twv èayaTCOv 8pwv ol Sid uioou yivovTai toXXoI 7tdvu Övtsc' oü ydp wo-nep èv [xouo-ixyj tÖ ïaov arriv^i ttj? vfjTTjc. xai tï)c uizxvrfi 7) (ièffTj, tov aurèv TpÓTtov xai èv Xóyoic ó (xeaoc /«pa^P ëxaTépou twv Sxpwv taov dcpéo-TYjxev, dXX' Ioti twv èv TtXaTsi &ewpouuivwv wc Usenerus haec adnotat (ad verba xtöv 91X00.... SiaXéxTcp XP"^6701' 4,1136 ^ textu seclusit): „11 — 16. ne is quidem, qui hanc epitomam condidit, scripsisse potest, cum sententia verbis avayvworéov wie ts incohata non continuetur verbis uiu.i)tsov 8é. Addidit igitur Pythagoreorum sectator posterior, qui spurios illorum libros admiraretur." Errat vir summus, nam et levi remedio ts illud tolk' potest et Pythagorei iam Ciceronis aetate Academicis et praesertim Stoicis admiratloni erant: velut Posidonius Rhodius permagni fecit illorum testimonia, consentaneum autem est hunc slaaYOjy^c rcspl Xé^swc auctorem non praeteriisse primos illos „philosophos" cum de philosophorum elocutione ageret. Post utUT)Téov Sè fenestram IX aut X litterarum capacem in P hiare adnotat Usenerus, addit autem „mirum ni (tüv 91X00690^) omissum fuit." Patet vero id, quod posui, intercidisse: Socraticos 1.1. rite sequuntur Aristoteles eiusque discipull. (p. 211 . 1 . TrapaXTQTrréov 8è xal 'Ap. x. t. X.). Pro a X X a xexpauévr) Usenerus xexpauivrj scribit propter indicativum rcapaXutcoüoi. Sed aXXa in omnibus codicibus legitur, praestat ergo mutare — at in — ar), quod magis in promptu. ') P. M. V. et hoe loco et proximo xoivrjv habent, quae lectio propter dubitationem Dionysii (vide adnot. proximam) omnino praeferenda esset, nisi promiscue ubique diceret p-t^tc et xpaatc,. 47 dyéXr) te xal trwpoc xal dXXa TroXXd. Ibidem 186, p. 120.11: f| Sè TplTT) xal uéar] twv eipïjaivwv Sueïv dpaovtwv, ^v eöxpaTov xaXw axdvet xuplou ts xal xpstTTovoc óvóuaToc, o-^ua aèv ÏStov ooSev eXet (= De Dem. 1082. p. 220.2) xexépao™ Sé ttwc1) é? exelvwv u-STplwc xal few èxXoy*) tlc twv èv éx«Tépa xpaTto-Twv. ai>t7) Soxet. ft0l Td TtpwTeïa èrciTTjSela eïvat 9épe<7*«, fcmM) aeaórTjc |*év tic èrjTi ((xearÓTïjc Sè t) dpe-rij xal filwv xai ëpywv xal Teyvwv wc 'ApurroréXei te Soxeï xal toI? aXXoic, Strot. xaT' èxehr/jv -rijv atpcaiv 9Aooo(poüoiv), ópaTatS', &m? «pp Xal TtpÓTspov, oü xaTd «rap-nojiov dXX' èv TtXdTSt, xal Tdc el&xdc lXei Siatpopdc TroXXdc" ts /.pTjo-dusvoi aÜTÏj oü tA aÜTa TtdvTsc oüS' óu-olwc èTce-djSeurjav aXX' ot u-èv TaÜT« aaXXov, ot S' êxeïva, fctémvdv Te xal dvSxav' «XX«cdXXot Td aürd, xal rcdvTec èyévovTO Xóyou «froi xaTd Tcdera? xac töéai; twv Xóywv. *) Iniuria Usenerus cum EF wc scririsit AH«».-hi„ u • « quod mox oronomine «e. r„nf»«t.„ —I ~ ~" s.gnmcatur. . • —- "c »i» p. lil: xéxpaTai vip eo TTcoq. Nempe dubitat auctor tiTEi/- an ïn;m, „ .. , ,. species. Huc pertineaf-verba supra laudata : arrapö .... eïTe xaT(i ^^„^ TÖV «xptov éxaTépa? _ i. e. xa-ra xpaatv quae proprie dicitur - etce xaxa utEtv. De De^ Q« UtrUn,1ue verbum «Uüb« solet Dionysius: H ™ p- 132 ^ - xéxparcB.... eö rctoc, 962 p. 134. eöxpa-roc. PonendT nn"' ^ ^ — ra,i° «■ oonendi genere: De Dem. 1057 p. 209. utx^v, 1082 p. 219 utx^v _ oörtoc xtpvavrat Ta ul-marn inXR „ m . , „ , ^ ' UlMI= xal tL- «At- I ^ ™ ' P- 223 : "ai Y«P axpat xlvec elalv apuovlat; " ' fPMVr ^ interPe"ari SC fi»9^«ctorTl'ectore.q!:Pase Sadaeus 3 R d ^ C°1UUSe De™««*-«- I- P"ore sententia 9ÓOe0>? menti0nem iam f6CiSSet auctor' düd»et, qualis esset. Ut nunc est. interpellator Ule. qui fingitur. ipse prior rcepl 9Uoetöc quaestionem movet: t£c aurrTw ■" > , . , P *T ëvouot .U •" rw ' 9 ^ ' Prorsus We«>> valet atque „TÈva tXou« 9uaw, [Plane autem consonant verba Dionysii De C V 145 o 94 • 48 Docent hi loei „mediocritatem" tertii componendi generis latiore sensu intellegi oportere et extremis eius flnibus tum intendendis tum remittendis varios evadere gradus ut pro artifleum studiis ac facultatibus diversos (cf. De Dem. 1082, p. 220), ita medios per se omnes. At non modo singulos oratores scriptoresve inter se differre, sed etiam unum eundemque artificem nunc in suavem nunc in austeram mediocritatis partem discedere cum aliis locis tum De Dem. 1094, p. 228 . 5 sqq. apparet. Quaeritur ibi, quomodo factum sit, ut Demosthenes, cum medio componendi genere se contineat, non eadem semper via procedat. Respondet Dionysius totam rem redire ad decori rationes. Bene enim perspexisse Demosthenem panegyricos, ut qui voluptatis percipiendae gratia a populo audiantur, dulcius aliquid requirere, iudicialibus vero causis et contionibus, quippe quae ad utilitatem vitae pertineant, modos convenire severiores. Ac panegyricum quidem Demosthenis aetatem tulisse nullum. ipsas vero eiusdem orationes forenses huius rei documenta praebere : quippe quoties materiam offendat venustiore ornatu dignam, compositione eum uti panegyrica *). Observari autem, quid deceat, non solum in rei, de qua agatur, natura, verum etiam in singulis causarumpartibus;suaviusigitur principia narrationesque, austerius argumenta et perorationes tractari solere. His expositis auctor ad causarum genera attendit et ab hac quoque parte decore variari contendit Demosthenis compositionem. In contionibus enim recte abundare severitatis magnifleentiam, suavius vero ornari iudiciales orationes atque eas imprimis, quae privatis in causis versentur, publicis enim iudiciis, in quibus tueri oporteat rei publicae maiestatem, plus iam magnificentiae convenire. Videmus ergo mediam mixtamque compositionem modo ab hac modo ab illa extremitate appellari (De Dem. 1088, p. 224.5: Soa asu-vcóc • • • xal auanfipGc ... 6aa xepTrvwc xal ifiibK- ^ 1098, p. 230 . 20 : èv uiv xaïc auu.pouAaïc. . . . xaïc aorjxYjpaü; apu-ovlaic, èv i) Moneo in compositionis tractatu nusquam tria genera perfecto oratori assignari (omnino hic sufficit genus medium modo in hanc modo in illam partem cedensj. dicendi vero genus medium angustius a Dionysio haberi, quam ut universam perfect! oratoris eloquentiam recipiat. Quod quomodo sit explicandum, infra videbimus. 55 rjiuou- oü u,7)v aYwvirjTtxöc, TtepiYpa^tov Sè tyjv aTtaYYsXlav xatc TcepióSoic. xal 6 X w c u é a o < c tic, tyjv uèv fjsuvó>ty)Ta1) fjco9pov£^cov Xitótyjti, to Sè Xitov è £ a £ p to v StaXXaTTei TcoXeutffTYjpia uèv ÖTtXa Ttou-TceOTYjptcuv, 3) dXYj&ival Sè oysic slScóXcov, èv yjXIw Sè xal tcóvoic Te&pauuiva cfCüfxaTa tójv axiac xal paaTcóva? SomxÓvtcüv tyjv uiv IlXd- twvoc Xéc;iv slxdrjac av&Yjpw y.coplo> xaTaYWY*? YjSelac ëy/JVTi xal Tépyeic è9Yi(i,épouc, ty]v Sè AY)u.orj&évouc SiaXexTov feüxdpTtcp xal Ttau^pópw y?) xal oüts twv avayxalcov sic (3lov oöre tcov TcepiTrcöv etc Tepij/iv ffTcavi^oürjYj. Verae ergo vitae actionibus Platonis elocutio impar habetur, *) Sic supplere malim, quam cum Reiskio et Radermachero scribere oeuvorïjTa pro uectóttjtoc. Adverbium illud SXcoc. aptius coniungitur cum adiectivo quam cum participio. Librarii oculos a u,ecro — in oeuvo — aberrasse credo. 2) Supplevi lacunam XVI litterarum capacem, quam Raderm. apertam reliquit. Quod dedi, sumpsi ex libro De Dem. 1125, p. 250. (èxpipd&w érArb aeuvóxepov) collato testimonio, quod legitur De Isocr. 584, p. 90 : Isocratem in ipsa tenuitate vestigia retinere -rijc, o-euvoXtryfae. èxelvrjc,. Potes etiam -rf) aeuvoXoYla. 3) 1050, p. 197. aÖTT] Soxeï xdXXtoxa È^eiv IIXdTcov; i) Xéijic; èv toütco tü XÓyco. (sc. in oratione funebri) g/st uévrot xd rcXslco xaXcöc .... tcXy)V Sti TtoXtTtxov ys to axrju.a aü-rrjc èo-riv, oüx èvaycaviov. Brandstaetterus pro 7roXmxöv coni. 7ronr]xixóv, scribendum vero rcoumxóv: cf. 7roXeutctTrjpta o-> TcouTcsur/jpia. De eodem Platonis loco utrobique agitur. 56 quia pompae sit aptior quam pugnae, umbratilis magis quam valida ac robusta, dulcior quam utilior: ne multa, epideictica suavitas ac lenitas hic quoque notatur, ut apud Isocratem. Quod autem in utroque per Demosthenis comparationem demonstratur: forensi contentioni aptos non esse, hoe idem sine dubio ad Thrasymachum' referri videremus, si Dionysius hunc quoque in posteriore libri parte cum Demosthene comparasset1), velut facile ex eo Thrasy'macheae mediocritatis exemplo, quod initio libri affertur, satis placidum epideictici scriptoris tenorem — Isocrateo illi subsimilem2).—• adgnoveris in ipso contentioso genere conservatum. Sed hoe ut mittamus, ex Isocratis et Platonis iudiciis satis apparuit, quid de medii generis natura speciali statuendum sit nobis. Neque enim exstant laudes magnitudinis, quae sublimi generi notam praebent, neque rursus necessitatis illae, quibus conspicua habetur tenuitas; exstat vero suavitas, adiectarum virtutum, i. e. ornatus, caput alterum, cui in summa magnitudine exiguas partes concedi vidimus, cuiusque levior quaedam species, quae ne suspicionem quidem ornatus moveret, summisso generi tribuebatur. Eadem autem suavitatis cum minore quodam magnitudinis gradu necessitudo, quam saepius iam statuimus, hic quoque subest. Nempe medium hoe genus, quod vel ab altiore sua parte demissior cogitatur quam genus sublime — in maximis enim causis perfecto oratori non suffleit secundum Dionysium (pag 40 et 42), cuiusque auctores vel optimi — Isocrates Platoque — virium ac vehementiae laudibus3) fere carent, propter id ipsum, quod in summa ornatus fastigia non tendens lenius se praebet ac placidius, ultro suavius fit audientibus. Quamobrem epideixi praesertim !) Ab auctore Dionysii hoe factum esse ideo suspicor, quia torus locus Thrasymachi, cuius exordium modo laudat Dionysius, in eodem argumento versabatur atque loei Isocratis, Platonis, Demosthenis, quos in posteriore libri parte inter se comparat auctor: scil. in vera rei publicae forma exprimenda, cum ceteroquin — ut apud Isocratem et Demosthenem 11. 11. ■— praesentia cum antiquitate conferrentur. Omnia cessisse in verae TtoXireCa; èyxcó jxiov consentaneum est. 2) Conferas fragmentum Thrasymachi (959. p. 132 sqq.) cum loco Isocrateo (ibid. 1002 p. 163 sqqj. Thrasymachus densior ille quidem et paulo nervosior, sed „aculeos forenses" vix magis habet. 3) magnitudinis caput alterum. 57 aptum est: haec enim magnitudinem requirit eam, quae simul lucunda sit, .. e. demissiorem quandam sublimitatis formam, qualis tere est Isocratea illa, dignior quam excelsior Itaque quemadmodum in tenui genere omnia parent necessitatis speciei, in sublimi autem cuncta spectant ad augendam vim ac magnitudinem, ita in medio genere, quatenus tertium aliquid i n t e r p o n i t, eminet suavitas ac lenitas, non quo absint magnitudinis aut necessitatis laudes, sed quia neutrae hic iam praev a 1 e n t. Tnpartitam generum hanc divisionem non modo virtutum capitibus,verum etiam causarum, quae vocantur. generibus respondere haec tabula docet: genera I capita genera T genera virtutum] virtutum j dicendi causarum magnitudo ac vis g. sublime acThu- g. deliberativum cydideum („orna- (pag, 40 ; 42) v. adiectitiae tum") (ornatus) I—' ; suavitas ac leni- g. medium et Iso- g. demonstraties crateum (tempé- vum (epideixis) ratum) v. necessariae puritas.perspicui- g. tenue ac Lysia-I g. iudiciale ^brevitas num („inornatum") (pag. 28 ; 32) Apparet ergo Dionysium, quamvis ita genus medium describere ftlilT 3113 " C°nStet' niSi Vari° -^corosublimiJt e^emutatis usu, vestigia tarnen ostendere eius doctrinae*), quae *) cf. quae supra de irrito Gorgiae summae aUi*k simul suavitatis studio scripsimus. (p. 42) " S"mmae (12 ^rSemSiTr^!US dOCtriDae teSteS SUnt Qcero '°r- «. «>. 91) et Quintil (12-10 .58, sqq.) Diligentius de his et alüs quibusdam agam in altera huiustori 58 in triplici perfectae eloquentiae varietate suam provinciam assignat orationis cuidam formae nee sublimi nee tenui admodum, sed mediocris — ut ita dicam ~ dignitaris et exterioribus illis suaviori. Iam videamus, quae ratio speciali huic mediocritatis notae intercedat cum ea eloquentiae Demosthenicae parte, quam Dionysius ut mediam ab eiusdem tenuitate ac sublimitate distinguit. parte. Hic pauca laudare satis habeo. Cic. Or. 69: „subtile in probando, m o d icum in delectando, vehemens in flectendo." Ibid. 91 „uberius est aliud aliquantoque robustius quam hoe humile .... summissius autem quam illud .... amplissimum. Hoe in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum e. q. s." Data occasione emendationem proponam loei Or. 21, ubi medius orator sic describitur : „Est medius et quasi temperatus, nee acumine (i. e. subtilitate, XstctÓtt)ti) posteriorum, nee fulmine (recte habet: cf. ibid. 29 et 234 ; ad Attic. 15.1.2; Quint. 12 . 10 . 65 ; tc . u,. 12 et 34 . 4 .) utens superiorum, vicinus amborum, in neutro excellens, utriusque particeps, vel utriusque, si verum quaerimus, potius expers; isque uno tenore, ut aiunt, in dicendo fluit nihil afferens praeter facilitatem et aequalitatem, aut addit aliquos ut in corona toros, omnemque orationem ornamentis modicis.... distinguit." Frustra Krollius toros inter» pretatur : „die am tiefsten herabhangenden dickeren Teile der Guirlande"; Wageningenus autem s.v. „de knoop, het lint aan een krans". Scribendum est: „ut in corpore, toros". Eadem corporis similitudo respicitur loco supra laudato „uberior aliquantoque robustior", i. e. aSpÓTepoe (Quint. 12 . 10 . 58) quam 6 ter/vós. Utroque loco diserte monemur vim ac yehementiam tarnen abesse („fulmen" — „nervi"); cogitatur ergo de pleniore quadam corporis forma, quae speciosior sit quam nervosior, ostentationi aptior quam pugnae et aciei: tori = welvingen. Coniecturam nostram tuentur hi loei: Plinius Ep. 5.8.10: „(Orationem forensem) saepius ossa, musculi, nervi, illam (sc. historiam) tori quidam et quasi iubae decent", (Perperam Wageningenus s.v. verüt: „een gespierde stijl, vol fierheid", opponuntur enim musculi et nervi. Postulat Plinius „schoon-welvende vormen en manen-zwier", ut in equo formoso et superbo. Quintil. 10 . 1 . 33 : „Licet tarnen nobis (i. e. oratoribus) in digressionibus (praesertim in medio genere locum habent: 12. 10 .60) uti vel historico nonnunquam nitore, dum in his, de quibus erit quaestio, meminerimus non athletarum toros sed militum lacertos esse (Spalding: is — is opus esse) nee versicolorem illam, qua Demetrius Ph. dicebatur uti, vestem bene ad forensem pulverem facere." (cf. Cleocharem ap. Phot. 176, p. 121 b: touc uèv Aï)u.oo-&svixoüXóyouc, toïc, Ttöv o-TpaTU»tó>v èotxèvai (iAXiora acóuaat, touc, Sè 'IaoxpaTixouc (Theopompum et alios) toïc tüv dS-XrjTtöv, et Quint. 1.1.. 79: „Isocrates...palaestrae quam pugnae magis accommodatus.) 59 Quibus praesertim in orationibus Demosthenis inveniantur exempla generis medü. generaliter docet Dionysius De Dem. 996, p. 158 : TtoXXa uèv 3cv t* èx tüv xaxa OlAItctou oWïopiWv, TioXXa S'èx t5v ) Srjuoo-lcov Xóytov iixpx8elyy.xxx Xdpot, nXelorx Sè xal xdXX^ra èx x% órcèp Kttj^üvtoc ar.oXoyJac. In iisdem fere causis mediocritatis exempla conspici vides, in quibus sublimitatis (ib.d. 981. p. 148). Aliquid tarnen interest. Namque in sublimi genere principem locum obtinebant Philippicae, in medio autem genere praeter omnes memorabilis habetur Ctesiphontea. Quod quo pertineat, ex iis cognoscere licet, quae 1.1. sequuntur. Mediocritatis enim Demosthenicae exempla ibi proponuntur quattuor, atque ea quidem ex orationibus q. i. nepl nxpxnpzc^, xax' 'Ap^roxpaTou? np x jti 'ApiciToxpdTouc Tcercoiïjxe Xóyto, TcoXXaXfl u-èv xal dXXy), udXio-Ta 8' èv oïc, tov Ttspl töv vóu-wv aTtoSlSwcn Xóyov xal tov Kt p l tójv cpovixcov Sixao-Trjplwv, êcp' XPS^ 2t«OT0V aÜTtov TéTOXTai' xdv tw xaTd AstctIvou Ttspl Tij? dTsXslac, xaTa TcoXXd [xèpr), adXio-Ta 8'èv toïc èyxtoulo^ tüv eüspysTtov TÏjc tcÓXeco? Xafiplou ts xal Kóvtovoc xal tivcov STèpcov, xdv tcö Ttspl toü rjTsepdvou xal èv dXXoic auxv0%- Gravissimus hic est locus. Docet enim epideicticam suavitatem, quam medii generis Isocratei et Platonici propriam esse cognovimus, apud Demosthenem in eisdem causis iuchcialibus ac pubücis inveniri, quae (ibid. 996, p. 159) Dionysio exempla suppeditant Demo- i) agitur de compositione verborum, sed Xap. xaraaxeurje. etiam in universum ad dicendi rationem pertinere cum vel sic patet, tum confirmatur verbis, quae sunt paulo infra: oöre êxXoyrjc èvouaTtov xóouov oöts ouv&éaetoc. 61 sthenicae mediocritatis. Quin etiam ipsae illae laudationes iudiciorum capitalium ex Aristocratea et Cononis viri bene de patria meriti ex Leptinea, quarum 1.1. fit mentio, in mediocritatis Demosthenicae tractatu partim exscribuntur (997, p. 159). Ecce enim: èx Sè Trjc 'AptcfToxpaTou? xaTYjyoplac- „IloXXd uèv Syj Trap' yjuïv Exempl. II. ècm TOiaüxa, oïa oüy_ èTSpw&i, êv S' oöv ISicÓTaTOV TtdvTwv xal asuvoTaTOV to ev Apslco Ttdyw Sixacrnrjpiov, Trspt oö TorjaÜTa ècm xxXd TtapaSeSouiva xal uu&wSrj xal wv aurol udpTupsc èauév, Soa Ttspl ouSsvè? dXXou Sixacrojplou" xal Ta si;9j<;. èx Sè toü Tcspï twv aTsXeiwv Xóyou- ITpwTOv uèv toivuv Kóvwva Exempl. III. oxotcsïts, si Spa dc;iov xaTafxeutyaulvouc. ïj tov dvSpa tj toc TcsTtpay[xsva dxupóv ti Troirjaat twv èxslvw So&évtwv. outoc. ydp, wc. uuwv tlvwv scmv dxoücrai twv xaTd ttjv aÜTTjv rjXixlav Övtmv, [lstol ttjv toü Stjuou xdS-oSov tyjv èx Ilsipatéwc dcrfrsvoüc yjuwv Trjc tcóXswc oucrrjc. xal Ta dxóXou&a. Apparet idcirco hos locos laudari, quia — quantum licet in forensi eloquentia — proxime accedant ad genus epideicticum.1) Sed hucusque duo tantum ex quattuor iis exemplis, quae 1.1. proponuntur, respeximus; restant loei ex orationibus De Falsa Legatione et De Corona. Etiamne in his conspici potest ratio epideictica? Ipse quaeso iudices: èx uèv t9jc Aler/wou xaTrjyoptac„ Asl u-èv ydp, w dvSpsc 'A&rjvaïot, Tcpocrrjxst uicreïv xal xoXd^stv Exempl. I. touc TcpoSÓTa? xal SwpoSóxouc, udXirjTa Sè vüv hz\ toü xaipoü toutou ysvoiT dv xal TcdvTac W9eAr,c;siev dv&pwTcouc xoivïj. vóerrjua ydp, w dvSpsc 'A&Yjvaïoi, Seivov èuTirsTCTWxsv sec t*,v'EXXdSa xal vaXsTróv, o TtoXXrjc tivoc. sÜTuyJac xal Ttap' uu-wv èiciusXetac Ssóusvov" xal èTtóusva toütoic. (1.1. vs. 10 sqq.) sx Sè -rij? UTcèp KTTjaicpwvTOc aTtoXoylac/ ,,"A uèv oöv Tcpo toü Exempl. IV. TtoXiTSuso-^ai avSpec 'A&r(vaïoi, uiya tiTC?jpc;e OiXItctcw- Tcapd ydp toïc "EXXrjGiv oü ticuv dXXd Ttaffiv ópvolwc cpopd TcpoSoTWV xal SwpoSóxwv xal 8-soïi; èv&pwv dv&pwTewv auvéprj, 8a7jv ouSelc to TcpÓTepov uéjxvYjTai yeyovuïav" xal Ta ouvaTCTÓ(i.eva toütoic (1.1. 997, p. 160). Vides — vel potius dicam, audis — quantopere haec discrepent a suavi ac placido epideixeos more1) primoque aspectu omnino non liquet, quomodo cum prioribus mediocritatis exemplis cohaereant. Tarnen revera non abest necessitudo, sed hanc ut adgnoscere possimus, redeundum est nobis ad comparationem Demosthenicae et Isocrateae Platonicaeque mediocritatis, quae ipsum velut vinculum ostendit, quo haec omnia inter se connectuntur. De Dem. 1000, p. 162 Dionysius priusquam instituat comparationem, monet delecturum se esse optima quaeque ex Isocrate et Platone, his autem Demosthenica quaedam se oppositurum, quae in eadem materia versentur: sic melius elucere posse virorum voluntates et facultates diversas. Itaque ex Isocratis oratione De Pace twv aLpfaiuN xal tcov véwv croyxpio-iv laudat, quacum confert similem Demosthenis oóyxpiatv ex Olynthiaca III; deinceps Platonis in Menexeno TcapaxXYjciv twv 'A$rjvalwv ItcI to xaXèv xal ttjv dpsTYjv comparat cum Demosthems in Ctesiphontea syxw(x£w Tr$ tcóXswc, 8ti Ttavra YjyeÏTai TaXXa èXaTTW tiuy]? xal 8ó!;y)c, yjc 9époucrt xaXal Ttpdc;eic. Quid Dionysius sentiat de Platonis et Isocratis in his rebus tractandis elocutione, supra iam summatim rettulimus: remissa et florida ei videtur, robur veris actionibus et quasi pugnae aptum desiderat. Imprimis autem Isocrates propter mollitiam carpitur atque id iis praesertim in partibus2), ubi aequales suos perstringat: x) Consutto, opinor, et ex artis rhetoricae praecepto Dionysius haec duo firmissima exempla in principio et in fine collocavit. Ordo enim quattuor horum speciminum apud eum is est, quem in margine indicavi. -) De Dem. 1001, p. 162.22 (cf. De Isocr. 573, p. 83) ueu, habet aYcavioTlxrjv, non ypaipixirjV. 65 ad corporis humani similitudinem sunt referenda, id quod ceteroquin vel ex ipsis auctoris ad Her. et Fortunatiani descriptionibus apparet x). Nimirum de corporis habitu cogitatur molliore et delicatiore quam virum deceat.2) x) Varro (apud Geil. VI, I. s. 1.) cum scribit „incertum et ambiguum" parum felidter reddit to St&XeXuuêvov, Quod ibidem a Gellio medii generis exemplum dicitur Nestor Homericus, magni est momenti: apparet enim a Varrone quoque medio generi plurimum suavitatis tributum esse. Namque Quintilianus (12. 10.64), cum item Menelaum tenuem, Ulyssem grandem, Nestorem medium dicat, hanc addit rationem: „Ex ore Nestoris dicit dulciorem melle profluere sermonem; qua certe delectatione nihil flngi maius potest." 2) Ex iis, quae Cicero et Quintilianus tradunt de Demetrio Phalereo — ex Ciceronis sentenüa medii generis exemplar vel praestantissimum (Or. 92) — facile intellegimus a severioribus iudicibus hunc oratorem vitiosae iam supralationis exemplum habitum esse: De Or. II 95 „alia quaedam dicendi molliora ac r e m i s s i o r a genera viguerunt. Inde Demochares .... tum Ph. ille Dem'. omnium istorummea sententia politissimus"; Brut. 38 „hic (Dem.) primus inflexit orationem eteam mollem teneramque reddidit et s u a v i s, sicut fuit, videri maluit quam gravis." Or. 91 „hoe in genere (sc. Demetrii) nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum." Quintil. 10. 1 .33: „dum meminerimus .... nee versicolorem i 11 a m, qua Demetrius Ph. dicebatur uti, vestem bene ad forensem pulverem facere." Quo loco apparet fuisse, qui Demetrii eloquentiam cum meretrice compararent „dtvihvoïc/' induta. Ceterum ipsum Ciceronem Brutus et Calvus „fractum atque elumbem" — „solutum et enervem" iudicabant (Tac. Dial. 18, cf. 25) i.e. medii generis vitiis laborantem. Quod Tacitus paulo supra obtrectatores commemorat „quibus (Cicero) inflatus et tumens nee satis pressus, sed supra modum exsultans et superfluens et parum Atticus videretur", non eandem reprehensionem aliis verbis refert (sic Krollius Cic. Or. Einleitung pag. 3: „wohl nur eine Paraphrase derselben Worte"), sed aliam ab isdem sine dubio „Atticis" prolatam. Collata enim tabula quam dedi pag. 34, videbis altero loco apud Tacitum medii generis, altero autem sublimis generis vitia notari. Quippe „Attici" illi, quibus unum placeret genus tenue et (specie) inornatum (Cic. Or. 29), ex utroque ornatus adiecti capite vitia Ciceronis repetebant: et ex magnitudinis et ex suavitatis studio immoderato. Sed ita cum sublimitate et mediöcritate dicendi corruptis eum uti contenderent, ne tenuitatis quidem integrae laudem ei concedebant: nimis enim salibus ac facetiis eum studere (Quintil. 12.10.12; 6.3.2; cf. Cic. Or. 87 sqq.). Ulciscitur Cicero obtrectatores suos eo, quod cum revera „imbeclllos" eos' iudicet, (Or. 23), urbane eosdem describit tamquam „summissos, sed magnos tarnen" (Or. 90), nihil „altius cogitantes", sed „magnos, etsi non maximos". (98) Cf. Kroll. ad hos locos. M. 5 66 Haec sunt, quae dicenda habui de virtutibus ac vitiis medu generis vel apud Dionysium, qui latissimo sensu hoe genus accipere videatur, propriis. Quibus absolutis reliquum est, ut interpretemur libri De Dem. caput XXXIV, quo universa Demosthenis eloquentia ex virtutibus et generibus dicendi aestimatur. CAPUT III. DE DEMOSTHENE ORATORE PERFECTO. § 1. De virtutibus Demosthenis propriis. In fine eius libri De Dem. parte, qua agitur de generibus dicendi, omnia, quae in superioribus capitibus dicta sunt de huius oratoris inter ceteros principatu breviter comprehenduntur. Totum hunc epilogum ipsis Dionysii verbis referre et commentario instruere statui; partim enim prae textus conditione mutila, partim prae totius libri consilio parum perspecto hucusque male hic locus tractatus est.1) Verba Dionysii haec sunt: oXtya toütok; èri Tcporj&slc 7tspi tïjc Xéc;ecoc, èrtl to xaxaXeiTcóu-evov r/jc &scop[ae; uépoc ueTa(3ï)o-ou,ai* Taika2) Sè icmv, 1) Miras Mayeri (Theophr. tcXé?. p. 18 sqq.) de hoe capite luenbrationes refellere salva conscientia supersedeo. Strouxius autem (De Theophr. virt. p. 115 sqq.), ut ipsius de Mayero verbis utar „somniis suis indulget", cum ex hoe capite collige re sibi videtur a Dionysio tacite significari virtutum et generum d i c e n d i rationes inter se alienas esse quam maxime. 2) Taüxa ad èX£ya pertinet. Sensus hic est „Priusquam ad reliquam quaestionis propositae partem (sc. xa jrcpl xfje auv^éaetoe, quae incipiunt a cap. 35) transeo, pauca adhuc addam, quae ad ipsam elocutionem pertineant, atque id quidem te docebo, quaenam dicendi virtutes tria illa Demosthenis genera cuncta ita comitentur, ut universae eius eloquentiae notam ac proprietatem ostendant." Conferri possunt, quae leguntur in parte de compositione verborum, De Dem. 1066 p. 208.6; 1106 p. 236.16; 1107 p. 237.14; 1111 p. 239.17. Ibi postquam exposuit auctor, quod sit compositionis Demosthenicae genus — medium mixtumque est — seorsum indicat, quae sibi videantur ESttouaxa eiusdem xpaxtoxa xs xal xuptcoxaxa sive u,y]vu[/.axa xaPajc'rt)Plxd, 1% &v cïv xte auxriv Siayvolif) Tcaaav, Icïsxa^etv pouXrj&ele, promisitenim se Sel^ew ralote, xP«iJtevoc crtjueloic aTc6 xcöv aXXcov Stopbeisv (sc. Svxisttjv A. cróv&soiv), vbc autem quiquam novi profert. In hac, de qua agimus, parte multo etiam magis idem valet. P r i u s enim quam promittit se acturum de virtutibus Demosthenis propriis — id quod initio 68 d toïc Tpio-t rcXdo-uacnv óuV.toc TtapéxeTai xal * xal tIvi SiaXXaTrst tb? 0ouxu8t8ou Xé^scoc f, Ar,uoo-&évouc;) Itaque cap. 34 facere Dionysius non potest. quln iteret quae iamdudum exposuit. neque quicquam novi affert nisi hoe, quod nunc legentes docet proprietates lilas Demosthenicas, quas per tria genera dtstributas hucusque (cap. 8-33) tractavit, revera cunctis huius oratoris genenbus communes esse et quod explicat, qua tarnen ratione vel in hoe capite distribuUonem illam conservet (infra: el Bé tic. o-uxoqjavreïv, x. r. X.) *) Hoe posui pro aXXotc librorum, quod hoe loco nullum sensum praebet. (Aliter infra. pag. 70, adn. 2 Raderm. vocem corruptam retinens post è\pï)v lacunam statuit, sed si ita legimus, ut proposui. nihil iam desideratur: siquis in eo offendit, quod & sine attractione legitur, ac legat. „Simplicia" genera ea sunt, quae alias „exteriora" (axpa) vocantur, sublime et tenue dico: mente opponitur medium, utpote mixtum ac compositum. Similiter ergo hoe loco Dionysius kxrultur atque Demetrius (tc . êpn. 36.). qui touc ircXoOc XapaxTrjpac distinguit a u*■WYuivotc. Emendatio mea fulcitur interpolatione illa ineptissima et iampridem a Reiskio sedusa [r] Auotou], quam ex voce arcXoïc prave intellecta ortam esse patet. Nempe inluria aliquis (xtcXoüc hoe loco eodem sensu accepit. quo legitur 963, p. 135.13: ttjv dTcXïjv xal axóo-p.y)Tov êptxrjvefav ttjv Auotou, quo erro're inductus Demosthenis nomini Lysiae. simplicissimi illius oratoris. nomen appinxit. 3) Quemadmodum in parte de compositione verborum eodem sensu dicitur ISu&uaTa (1107. p. 237 .14 , 1111, p. 239.17) quo utjvuuaTa XapaxTr)pixa ibid. p 240,2), ita hoe loco fSiai dperal idem sibi vult, quod superiore sententia urjvuuaTa XapaxTr,pixa. „Hominis proprium" (persoonlijk) ÏStov hic valet. Infra demum apparebit virtutes Demosthenis proprias. quae hic generatim referri incipiunt, eius quoque ipsius Demosthenici generis, in quo relata sint, peculiari ratione proprias vocari posse; in praesentia virtutum per genera distributione id modo se agere fingit auctor, ut conspectum praebeat faciliorem (ïv' sucuvotctoc, x. t. X.). Sensus ergo hic est: „Ac primum quidem eas virtutes commemorabo, quas simpÜclbus dicendi generibus, quemadmodum a Demosthene tractantur, proprias esse statui (V)v, scU. cap. 8-33)." Mente supplemus: „deinde eas adiungam, quas in medio eiusdem genere laudavi." Tertia haec pars incipit a verbis tüv 8è tyjv (iicrrjv x. t- X. 69 j37)xéva!. toïc Ayjuorj&évouc, [ï) Aualou], £v' eucnSvoTCTOc uaXXov yèvr/ral u-ot. ó Xóyoc. èSóxei Syj (j,oi tcov uèv utj/YjXrj xal TcepiTTrj xal ècy/jXXayuèvfl Xé^si xey_pYjuévcov xaTa to fjarpéaTepov xal xoivó-rcpov 2) Tri èpuTjvsla xe^pyjcrö-ai 7tpoöv_siv 6 AYjuoo-S-évyjc- toütcov yap èv toxctyj xaTaaxsuïj o"TOv_d£eTai uéyeQ-oc s^oüfjyj xal TauTaic xéxpyjTai vapaxTYjpixtuTdTaie apeTaï? èrcl tyjc u9yjX% xal cjevoTcpeTOÜc övouaalac coc ye adXicfTa. tcov Sè ttjv Xi-rijv xal layvyjv xal arcépiTTOV èmTrjSEUóvTCov 9pdfjtv tcö tóvco3) t^jc Xécjscoc èSóxei uot, SiaXXdcTTew xal tcö pdpst3) xal tyJ ciTpi9vÓTrjTt xal tcö Ttixpalvstv cóc ènl to tcoXü* TaÜTa ydp èfJTiv èxslvou yjxpaxTYjpixd toü Tcpdyu-aTOc. 7tap' auTco xal Ta Tcapa7tXY)C7ta TOÜTOl?. tcov Sè tyjv uicnjv StdXexTov rjo-xrjxÓTcov, 7jv Sv) xpaTicmrjv dxo9alvo(xai, xaTa TauTl Sia9speiv aurov uTteXdjxSavov xaTa ttjv rouxiXlav4), xaTa tyjv aufxu-STplav6), xaTa tyjv eüxaiplav, èri Tcpè? tootoic. xaTa to tox&yjtixóv te xal èvaycóviov xal Spacrojpiov6) xai TeXsuTaïov tö TcpéTtov, 6 twv dcfTpcov 9aüsi Tcapd ATjixoaS-évet. TaÜTa uèv oöv x^pk èxdcTTcp tcov Tpuöv TcXaaaaTcov TtapaxoXou&sïv x) êSóxsi conicio pro Soxeï, cf. locis parallelis èSóxsi et Ü7ceXau,pavov. 2) vide supra pag. 43. 3) vide supra pag. 33 u,sye&oc xal tóvoc.. 4) Cf. De Dem. 1007, p. 167.1 sqq. et 1014, p. 171 sq. cum iis, quae leguntur ibid. 1021 sqq. p. 176 sq. :* Isocrates -/jSovijv et rjS-oc. usque fere isdem figuris persequi dicitur j Demosthenis varietas laudatur. Ceterum cf. Ciceronem in Oratore libro c. 21 : „isque (medius orator) uno tenor e, ut aiunt, in dicendo fluit, nihil afferens praeter facilitatem et a e q u a 1 i t a t e m, aut addit aliquos ut in corpore (vide pag. 58) toros." Demosthenes non. ut medii solent, toros tantummodo speciosos, sed ipsos musculos addit. Ab auctore G. L. VI p. 274 medium genus sine reprehensione „aequale" dicitur. 6) au[i(x. et eöx. praesertim pertinent ad ambitum orationis circumcisum. In mediocritate enim Isocr. et Plat. ouvrouta, tó otSu,uetpov, to sÖxaipov desideratur. (1009 p. 168; 1030 p. 182; 1031 'p. 183; cf. 1127 p. 251 sq. et supra pag. 11 et 63). De Demosthene vero scribit (1020 p. 175.24) xal TcepielXvjipev (èXarroatv) óvóuaai (scil. res), ouyxexpÓTYjTal te xal cuvécmaarat. (opponitur Isocrates) Lacunam Raderm. recte statuitK male vero supplevit Tceptspyorspoic, quod a loco prorsus alienum. Ante to ouyxpoTeïv in Isocratis aestimatione tractatum est to otSvtouov (1009), quod ad ipsum numerum verborum pertinet. Ergo supplendum id, quod dedi: èXaTrootv. Vel ipsum verbum TrapiX.. hoe ostendit: cf. de eadem re 1030 p. 182 : Suol TCEpiXauPavouévï) xciXoic aóuuETpoc. 6) supra pag. 63. 70 ëcprjv xal èx toütcüv ffctouv tyjv Ayjtxoff&évou? Süvauw (Siavvcovai)1), 7te9uxÓTa'(xèvxal toïc dXXotc 2) TtapaxoXou&eïv rcXdo-u-acn, xpaTltTTYjv Sè 89W ëx0VTa xal èxTcpsTOffTaTY)v 3) èv toütoic toïc ywpwic. rf Se tic d^cotrei cruxo9avTeïv tyjv Sialpeeuv, fcc«»j) t*c xoivjj TtapaxoXoufcoocrac Ttao-i toïc uXdaaacnv dpeTac 4) tPlXa Stavelu-acra tÓÏSiov ) èxaoraic dTCoSlSwcnv, èxeïva av sÏtouu upoc. aÜTÓv,^ öri xaft' o aaXio-Ta x«Pfev éxaaTY) twv dpeTWV 891V ts yjSIcttyjv «x» xal xPÏ«v ) ^eXiucoTaTYjv, xaTa toüto Tdtretv aÜTYjV 4c>fi- forel xal tyjc ookdi)vetac xal tyjc auvToulac xal toü tciOotoö X«Piw «foco^alvouaw 01 Texvoïpdc9ol') tyjv S^rvjo-w, cóc oüx dXXaXoü oMajiou ^ Seov è^t^ea^ai Tac dpeTdc TaüTOC (rcdvu y«P dTOTtov), dXX' cbc èv tyj SiviY^aei Sèov udXicrta. Certus ac definitus virtutum numerus hoe capite commemoratur, 1) Raderm. hiatum indicat, addit autem : „Supplementa incerla, ea vero quae secuntur haudquaquam interpolanda sunt." Equidem non video quid potuerit nisi (Siayvcovai) illud, quod supplevi collatis locis De Dem. 1111 p. 240: ar,vóu.aTa... . hl &v av Tt? aurrjv 8iay^l1 ™accl (sc. compositiqnem Demosthenis propriam) et praesertim ibid. 994 p. 157: ttöc av 8i«Yvolji Tic ttK xpelxTcov èorl Auafou ; et 981 p. 148: tIvi StaXXdTTCt rrfi 0ouxu8t8ou Xs^tó? -fl A1),«w*4vous x. t. X., quae ibi rogantur a Dionysio, ubi eas ipsas comparationes instituit, quae hoe capite breviter referuntur. - Casus participii7tsc jcapercerai. e) Moneo voce ÏStov hoe loco iam singula Demosthenis genera inter se distingui, supra autem eadem voce Demosthenicam generum tractationem a ceterorum tractatione. •) Quare maximam utilitatem iis ipsis locis habere iudicentur, manifestum est. Quippe tamquam tutrlces a vitiosa generis supralatione oratorem prohibent: vide singulorum generum tractatum. 7) Quatenus recte hos conferat auctor, in ipso textu exsequar. 71 quibus quaelibet Demosthenis oratio praedita sit quarumque velut indicio huius oratoris opera a ceterorum dignosci possint. Referuntur autem ea lege, ut quamvis communes iudicentur omnium eius generum, aliae tarnen in alio genere quasi propriam sedem obtineant atque eo quidem in genere, cui maximam conferant utilitatem. Cuius distributionis rationem reddens Dionysius in medium profert technographorum auctoritatem: illos enim cum de singulis causarum partibus agant, suas cuique virtutes assignare, quamvis omnium omnes sint communes. Haec comparatio quatenus valeat, paucis exponendum videtur. Quantum sane pertinet ad id ipsum, quod virtutes plurium partium communes aliae tarnen alii parti velut propriae distribuuntur, comparare omnino licet technographorum rationem. Verum observatione dignum est gradu, utitadicam, secundo eiusmodi distributionem a Dionysio hic adhiberi. Fundamenti enim instar apud eum subest distributio illa generalis, ex qua magnitudinis laudes sublimi, suavitatis medio, necessitatis tenui generi propter eminentiam quasi propriae vindicantur. Haec demum distributio plane cum technographorum illa concinit. Namque ut in sollemni generum doctrina perspicuitas, brevitas, probalititas idcirco tenui attribuuntur generi, quia docendi imprimis officium persequatur, itemque magnitudo ac vehementia idcirco sublimi rursus, quod ad permovendos pertineat animos, sic easdem prorsus ob causas a technographis in narrationis sive expositionis parte superiores illae, in peroratione autem hae posteriores virtutes requiruntur. Itaque cum secundaria illa Dionysii distributione, quae 1.1. proponitur, quantum ad gradum pertinet, is demum technographus consentiret, qui certi alicuius oratoris proprias in singulis causarum partibus laudes persequens in narrationibus eius magnitudinem, in epilogis eiusdem perspicuitatem praeter omnia laudaret: hac enim ratione Dionysius Demosthenis LSicouaTa per singula dicendi genera dispertit. Quam partitionem niti vidimus1) pervulgata illa doctrina singulis generibus sua esse vitia propinqua, quae ita effugere possit orator, si aliquid contrarii admisceat. l) pag. 34, 43, 64. 72 Haec ergo rationis summa evadit: I I genera orationis et virtutes et officia vitia propinqua x virtutes tutrices et causarum s generum propria» Dem. propriae i g. sublime; magnitudo ac tumor et obscu- communis sercausae delibera- vis; — permo- ritas. monis puritas et tivae. vere. perspicuitas. g. medium; suavitas et leni- mollities disso- visetdecora vaepideixis et — tas; — delec- luta et nimia rietas et ambiDem. — causae tare. aequaütas ac la- tus circumcisus. iudiciales ac pu- titudo. blicae. g. tenue; puritas et per- humilitas et exi- magnitudo ac causae iudiciales spicuitas et bre- litas. nervi. ac privatae. vitas sermonis communis; ■— docere. Iis ergo, quae cap. 34 disputantur, plane confirmatur quod supra statuimus: Dionysium, quamquam ita definire solet dicendi genus medium, quasi superflua reddat exteriora genera et perinde atque genus componendi*) medium nulla alia re constet nisi vario et x) Pag.48 monui componendi genus medium universam perfectioratoris artem amplecti, cum dicendi genus medium angustius habeatur, quam ut totum Demosthenem comprehendat. Quod inde est explicandum, quod in compositionis doctrina duo tantummodo virtutum capita respiciuntur (magnitudo et suavitas); in elocutionis vero doctrina tria (magn. suav. nee), ex quibus quae secundo loco memoratur eam habet vim ac proprietatem, ut in medio mixtoque genere faciHtts emineat, quam in exteriórlbus generibus. In ea libri De Dem. parte, qua agitur de componendi generibus et de Demo- 73 moderato eorum usu, nihilominus in perfecta Demosthenis eloquentia adumbranda tacite angustiore sensu hoe genus accipere atque eo fere, quem ex sollemni generum doctrina novimus. Duas et diveirsas hasce medii generis rationes alteram inxta alteram locum habuisse inuno eodemque Xéi-ewc tractatu, cuius divisiones et Dionysius et — ut hoe utar — Cicero respiciat, in altera huius libri parte probaturum me spero., § 2. De virtutibus Demosthenis minus propriis. Qui Demosthenis proprietates, quales in libro De Dem. cap. 34 constituuntur, perlustraverit, eum non fugiet eas omnes omitti laudes, quae ad -fjSovyjv xal ?j&oc pertineant. Iam si eadem aestimandi ratio hic valeret, quae in ceteris Dionysii commentariis observatur, exspectandum erat, ut palam hic auctor proflteretur ipsum Demosthenis ingenium, ut austerum acerbum vehemens, abhorrere a lenioribus et iucundioribus orationis formis eosque sthenis in hac re proprietatibus, simpliciora multo sunt omnia. Ratio haec est (1063, p. 205-1111, p. 239): aenera. virtutes. vitia propinqua. I Proprietates I I Demosthenis. g. austerum. pulchritudo, i. e. duritas ea, quae I magnitudinis laudes. | aures laedat. cantus quidam ob- „ • . . , , scurior; numeri mo- g. medium. vel pulchritudinis . . derati: vanetas de- vel suavitatis usus. cora, praesertim in membrorum et periodorum figuris. , l_ g. politum. suavitas. mollitia degener. 1 . , Vides medii generis - id quod cum deflniüone eius concinit - nullum vitium adiunctum cogitari. 74 locos, quibus in aliena hac eloquentiae parte elaboraret, magis industriae ac laboris indicio videri quam facultatis insitae et beatae. Neque hercle quicquam de laudibus oratoris sui detraxisset, si ocötcöv twv dpeTÖv TèXaTTwuaToc1) eum habere concessisset. Nisi vero egregiusille libri auctor, qui eas ipsas dicendi virtutes, quae apud Dionysium non comparent in Demosthenis proprietatibus, disertis verbis ab eo abiudicat, minoribus hunc oratorem laudibus efferre tibi videtur, cum scribat: oïc s^ei x*Xoï? dTtavTO? delvixó; 2) órcèp wv oux fvn xal wo-Tcepel xaTappovTa xal xaTa9éYTsi toÖ? are' alwvo? p^Topac, (c. 34.4) Ceterum aptissima cum sit auctons anonymi aestimatio ad illustrandam Dionysii rationem, quam per tabulam ob oculos posui, summatim referam ea, quae de Demosthene scripta leguntur 1.1. 1°. Non ex numero, sed ex magnitudine virtutum suus cuique auctori locus est tribuendus. 2°. Parvis ac Lysiani generis causis Demosthenis eloquentia parum convenit, quia cum simplicitate ibi loquendum est, non intentione illa3), quam hic orator semper ostendit. Non solum amabilis et humanus ille animi habitus, quo audientes conciliantur, apud eum desideratur ), sed etiam urbanitas ea, quae risum moveat, et venustas. 3°. In iis causarum partibus8), quae epideicticam dicendi rationem postulant, parum fusus et flexibilis est. 4° Sed quamvis sint, quibus careat Demosthenes, tarnen, quoniam magnanimus est et divino spiritu instinctus grandiloquentiae intentione, affectuum vehementia, sententiarum copia, praesentia animi, celeritate. incredibili ea dicendi vi ac facultate, cui resisti non possit"), unus excellit, idcirco omnes omnium temporum oratores !) volo les défauts de ses qualités. _ • *) post vixa delevi xal. Seasus est „quod iis quae habet. omnes Vindt, ea quae non habet, compensat. 3) (wvotÓvcoc L t pertinet ad tyrrfoplac tÓvov paulo infra. «) tó rjJhxóv desiderat auctor (§ 2) ideoque dvn*oroW]tov Dem. diat (§ 3). Vide supra pag. 23. _, , 5) cf. tc. H 12.5, ubi in huiusmodi partibus causarum Platomcum et Ciceronianum genus praefertur Demosthenico. «) Adgnosds caput magnitudinis. „Copia" illa (rceptouoCa) ad sententias pertmet, cf. Dionys. De Thuc. 897, p. 381. ~ Ad Pomp. 777, p. 240. 75 iis, quas habet, virtutibus vincit pro iis, quas non habet. Si cum hac aestimatione confers Dionysii eiusdem rei tractatum, apparet hunc ea ipsa, quae auctori n. (ty. minus probantur in Demosthenis eloquentia, exaggerato quodam et studioso certe „tutricium virtutum" usu in eiusdem laudes convertere. Tota autem haec dissensio referenda est ad placitorum, ex quibus uterque iudex proflciscitur, discrepantiam ; siquidem alter virtutum n u m erum parvi habet ex collatione earundem magnitudinis, alter vero nihil antiquius habet, quam ut probet Demosthenem omnibus virtutibus praeditum esse itaque eam eloquentiae perfectae et omnibus numeris absolutae speciem, quae animo concipi potest, illius fere persona hominem esse factum. Quod Dionysii propositum fuisse cum aliis locis, tum Dem. 975, p. 143 cognoscere licet, ubi legimus haecce: uiocv èx teoXXcov SidXexxov aTcsTÉXei, ueyaXoTcpeTcyj XiTrjv, TOpiTTyjv dTcépiTTov, è^TjXXaYfAévyjv auvTj^rj, TcavyjvupixTjv aXïi&ivriv, aurjTTjpav tXapav, cróv-rouov dvsiu,évYjv, TjSstav rcixpav, tjO-ixyiv xa^TjTixYjv, oüSèv SiaXXaTTOuaav toü usuu&euuévou IIpcÓTetoc, ó> aTcacrav ESéav uop9?jc du,o y"")ti ueTeXau.[3avsv, x . t . X. Sed quaeret quispiam, num Dionysius in iis saltem virtutibus, quas minus propriascenset Demosthenis, alios praeferat. Frustra quaesiverit; etenim ex nulla earum comparationum, quae in libro, de quo agimus, proponuntur, eiusmodi sententiae indicium repeti potest vel levissimum: sive de panegyrica suavitate agitur, sive lenioris animi et gratiae laudes attinguntur, ceteris semper eloquentiae principibus — Isocrati, Platoni, Lysiae — aut par habetur aut anteponitur Demosthenes. (1057, p. 201; 1095, p. 228; 992, p. 156; 995, p. 157 sq.) Itaque sub flnem loei de generibus dicendi (1059, p. 203) confidenter scribit: dvTiTrape^éTa^ov èTépac óu-oeiSeü; (scil. Xé£etc) XÓyou uèv «c/ac, oii utjv (xvstciXtitctouc ye TeXèwc oóS', cóentep èxetvv), redfja? Td? dpexdc èXoüo-ac. De facetiis. Omnibus ergo virtutibus ornatus Demosthenes a Dionysio fingitur. Quod cum dicam, haudquaquam me praeterit unum locum 76 in hoe libro inveniri, quo aliquid tarnen ab eodem abiudicetur. Legimus enim De Dem. 1122, p. 247.11 sqq.; tcÓXX' av tu; «t< toüto tö uépoc1) eiTOÏv lXol> ™5 Sè auvTdY(x«t0c Ixavöv sIXy^Ótoc. r,o"/) urjxoc auTOÜ tcou xaTarcaüoai XP*) tov Xóyov, èxeïvo lïi, vrj Ala, toïc 'eïprjfiévou; TcpooaTcoSovTa?. 5ti Traaac. ëxoua* ^ apsTO? 7) AYjuooa-évou? Xè^u; XstTCSTat euTparceXÊac, tjv ol tcoXXoi xaXoüm x«PlvtcXsuttov yap aÜTYj<; u-e-réxei u,spoc * * * )• Ou yap tccöc a(ia TtavTa 9-sol Sóaav av&p wxoktiv, óVc xal touc do-TStouoüct8) &>a èv toïc A^fxoa&évouc Xóyotc.^ ouSèv yap, tüv èTèpoic tutIv ëStoxev ayaS-cov ó Satuwv, èxelvw ëcp&óvrjasv. Ut hunc locum (quem foede corruptum esse nemo negabit) in priscam et integram suam formam restituamus, disputatione opus erit longiore. Prius autem quam meum ipsius iudicium proferam, superiorum opiniones, quae quidem mihi innotuerint. paucis referam. Usenerus pro aua èv proposuit avavatvovTai. Verum et aoristus requiritur et, quod multo gravius, ea quae sequuntur adverso fronte cum hoe enuntiato pugnant. Quibus opinor perpensis Weihus „La belle conjecture de M. Usener me suggère cette rédaction: wc.... avY)vd(i.svo(;.... ouSèv aXXo (proyap) èqj&óvrjcrev." Sed ne haec quidem recta. Aut quis unquam, cum dicere velit urbanitatem utique deus recusavit, cetera licet omnia dederit , sic sententiam suam detorqueat: „Non omnia simul di dare solent. ut etiam Demostheni. urbanitatem recusans, nihil aliud, quod alus daret. numen recusavit." Missa igitur et haec facienda sunt. Tertius qui de loco corrupte egit, Eggerus (Denys d Halic p. 134) ipsum verborum contextum male constitutum, voluntatem vero auctoris vel sic perspicuam iudicat: scilicet euTpaTteXCav a Demosthene abiudicari. ao-Teïau-ouc vero eidem tribui. Eadem ratione haec duo distingui. qua Cicero (Or. 90) et Quintil. (VI. 3 . cf. 21) distinguant „dicacitatem" et „urbanitatem" : quorum alterum hi auctores fere deesse Demostheni censent. cum alterum eidem tribuant. (Cic. Or. 90 ; Quintil. VI. 3 . 21 ; ib. 3 . 2). In adnotatione i) i. e. de pronuntlatione Demosthenis elocutioni adcommodanda. Apparebit cum ea parte locum, de quo agimus. arte cohaerere. s) lacunam hic statuendam esse censet Raderm. 3) crucem addldit Raderm. 77 autem 1.1. Eggerus haec addit: „Les corrections proposées par Usener et M. Henri Weil en faisant des mots stap. et do-r. des termes synonymes, me paraissent contraires alalogique." Quamquam postrema haec viri docti sententia iniqua est — saepius enim dcrreïov eodem sensu dicitur, quo euTpdrceXov — tarnen in summa idem acu rem tetigit. Etenim non solum loei de quo agimus verba ultima (oüSèv ydp x . t . X.) plane docent superiore sententia de concessa urbanitate actum esse, sed etiam — id, quod et priores illos et ipsum Eggerum praeteriit — aliis tribus locis*) eiusdem libri palam ostenditur Dionysium hanc virtutem Demostheni vindicare. Quos locos eo graviores existimo, quia leguntur in parte ea, quae proxime antecedit locum corruptum. Singula haec testimonia examinemus. De Dem. 1117, p. 244 sqq. Dionysius copiose explicat Demosthenis elocutionem vel ipsam per se legentes docere, quomodo pronuntiandum sit quidque aut agendum. Cuius rei demonstrandae causa duas Phihpp. III paragraphos (26 sq.) diligentissime2) tractat. Locus, quem volo, sic incipit: ?épe ydp ÈTUxeipeLra tic Trpopsperj&ai touctSstoüc dpi&|j,oüc- '"OXuv9-ov uiv 8yj xal Ms&cóvrjv xai 'AttoXXcovlav xal Sóo xal TpidxovTa toXsic stcI @pdxY]<; ècó, dc. knaaxc, oörcoc coucoc dvrjprjxsv, cocrre u-yjS', sl xwtots cüxlaö-Yjaav, p^Siov rjv TcpocreX•9-Óvtoc. el7teïv. xal to Ocoxscov too-oütov s&voc dvYjpYjusvov aicoraó.' evxaüS-a 7) Xé£ic au-ri) SiSdcrxei, tivoc u-7roxpio-scoc Ssï au-rrj. S i yj p rj x w c ydp to TcXyjOoc tcov dvrjprjuivcov ütco OiXItctcou TtóXecov ènï ©pdxyjc oö (pijffiv spsïv. obyl TaöY oöv elpcoveuóu,svov Seï Xsysiv xal dp;a ü7cayavaxT0ÜVTa xal roxpevTelvovTa tov yjxov > e^f' el xal 9y)o-lv oux [èxetv]3) èpeïv Taü&', cÓcncsp Ssivd' xal Tripa Seivcöv óu-coc óSüpSTat, 4) [xóXecov xaTaXoyov] xal Tpa^sïav 1) De Dem. 1119, p. 245; 1121, p. 247; cf. 1023, p. 177. 2) Totus hic locus bonae frugis plenus est et vel optime docet, quid fuerit, quod antiqui tantopere admirarentur Dem. eloquentiam. Nos, qui oculis modo legere, non recitare consuevimus, quemadmodum illt, nonnulla fugiunt, quae veteres permovebant. 3) Weilius seclusit. 4) Glossema delevi, quo nesdoquis obiectum verbi ÓSóperat explicare voluit. Glossema esse inde colligere licet, quod 1° Demosthenes in altera parte sen- 78 oupcoivl) o*ise>imv, toe 0Ü8' tx«K In Xoixov èx^trcov t% TtaXaia? otxTjtretoc. oü 81 óp^c; t' oov TaÜTa ÜTtsp fJaXXoütrrjc xal oÏxtou XeYe- . c&ca 7tpoo7)xei; . Duae ergo partes distinguuntur, una "OXuv&ov.... sco, altera «c dTcdoa?.... elTOÏv; posterior haec pars cum atrocia et summo dolore pronuntianda dicitur, prior illa cum odiosa quadam et lenta vocis ironia: praeceptum egregium. Verum id quod ad nos nunc attinet: ironia hic laudatur, amara illa quidem, sed ironia. Hanc autem orationis virtutem acTeïouoü partem esse gravem et Cicero -de quo infra - nos docet et Herodianus Üle qui scripsit rcepl oWtcov (p- 57.27) cuius verba haec sunt: do-t sïo-u of hm ^noi-rpu; miH t o ü u *) X t Y I » v 5) uv^ov^iv ^o, a Xéyousv tó? Trapa SotpoxXeï «WjxTai Xéytov o Oouowu? tco AtojATjSei* ( èYw 8' èpto ooi Seivöv oüSév ,oü& öttcoc ffluyac TcaTpwac èc>X7)Xaaai x&ovóc> x . t . X. Vides ipsam illam, quam Dionysius LL tractat, ironiae formam ), do-TSujuöv appellari in figurarum doctrina. Iam de altero quem memoravi loco (1121. legitur autem LL post praecepta, quae pertinent ad Phil. 111.20 (dXXa 0£TraXla xal A^vcov ;). Ecce verba Dionysu s touto^ — scil. verbis xal 'A&tjvcöv — èxsïva Stcetocu' „xal oü yp'ïf*. Fv T.üaa, t o ï « 8' Ipï^ ou ttoieÏ- AXX' ècp' 'EXX^ctxovtov otX««, «pfrwpov r^xev ex Aappaxlav *HXiv Iys& (x . t . X), w TaÜTa fcvecm Trpo-pépsc&pai ^Sovy) èv xepioSixoï?3) piXemv oxmtp te^l^Dionys.), quae indpit «? arcacac, non xaT«XoYov lamentatur sed ZZJ. oppidorum; 2» numerus pluralis vocabuli 8«v4 ostendit obiectum esse TaÜTa, quae mox explicantur a Dionysio verbis xal W«w x. t^. TscrlpsiproTaxeTavaïp^v. U. R. t.Xel.v (av^lpsnv Sed respicitur adverbium cbuöc. Ceterum arcaacöv supplevi coll. verbis Demosthems. 21 Cf. Quintil. VIII, 6 .54-58. . » scripsi pro rrapcpSixoï?. Usenerus eumque secutus Raderm TtapoStxot?, quod alienum ab auctoris voluntate. Vult Dionysius: „non periodtco tenore sed membratim haec pronuntianda sunt." Aptissime_ con ern pot.. sqq.- 211; 225) „in aliis, id est in his tor ia et ,n eo. quod appellamus to&txTtxóv, placet omnia dici Isocratio Theopompioque more, ,11. circam- 79 «jToptav; oüx aü-ra p~oa xal StSacrxsi, tkoc aü-ra Ssï XsysaS-ai, uóvov oü tpwvrjv dcpiévTa* ,,è v t a ü & a dfjTSÏov rj x o v, Taüxa scjxsuö-usvwc slxé, Taü-r' avajite (3Xy]|jI.svcoc, (x . t . X)". Vides vocem aaTslou, de qua quaerimus, undecim ipsis versibus ante locum corruptum inveniri. Iure autem initio huius XYjuu-a-roc m in pronuntiandis verbis xal oü oü toisï — urbanum sonum a Dionysio postulari ita demum intellegitur, si conferuntur verba Demosthenis, quae proxime antecedunt: oü SiappY)Sv)v sic rac. èxio-ToXdc. ypdmsr „èuol S' ècrav slp^vY] xpöc toÜc dxoüsiv èu-oü (fouXouivouc" ; Quae verba, quamvis ad loei intellectum necessaria sint, in Dionysii contextu hodie non iam exstant, cum ceteroquin § 26 sq. omnibus verbis referantur. Radermacherus de hac re nil admonet, mihi vero verisimillimum videtur 1.1; vel post verba xal 'A&rjvcov vel ante xal oü a librario, qui in hac libri parte plura etiam quam assolet peccavit, illa omissa esse. Sed etiamsi Dionysius —< quod mirum sit — hanc sententiam unam laudare supersedit, certe tarnen aut ipse eam apud Dem. legerat, aut in commentario quodam critico eandem tractatam invenerat. Revera autem urbane, i. e. ironice hic dicendum esse in excursu diligentius expositurus sum. Tertiodenique loco, quem laudavi, in universum Dionysius admonet saepius cum ironia pronuntiandum esse Demosthenem: (Xóyoi) oöc oüx evi tw PouXouévw èv r,8ovyj cóc. avdyvwcfAa StsX&eïv, dXX aüfol SiSacxoucri, tooc aü-roüc üxoxplvscr&ai Ssï, vüv u-èv slpcovsuójxsvov, vüv Sè dyavaxToüvra, vüv Sè vsuscrcuVTa, x . t . X. Cunctis autem tribus his locis ea de causa primo loco memoratur ironia (urbanitas), quia hac quasi sensim praeparantur audientium scriptione ambituque ut tamquam in orbe inclusa currat oratio". Ubi agitur de periodo (= circumscr, ambitusque). Statim addit Cicero (208) ad delectationem comparatum esse periodicum hoe genus dicendi. Inforensibus causis eodem iudice „haec forma'retinenda non diu est transferenda tota dictio ad illa quae nescio cur, cum Graeci xóuuoctoc et xüXot nominent, nos non recte indsa et membra dicamus". Mox (225) „Incisim autem et membratim tractata oratio in veris causis plurimum valet, maximeque iis locis, cum aut a r g u a s aut refellas, ut nos in Corneliana secunda „O callidos homines, o rem excogitatam, o ingenia metuenda!" membratim, e. q. s." Eadem doctrina a Dionysio L I. adhibetur. Ceterum cf. Dionys. De Dem. 1030, p. 182.15; 1007, p. 166.11 sq; 1023, p. 177.15. 80 animi, quos orator mox inflammaturus est affectibus concitatis. Severa enim et quodammodo minax ironia illa Demosthensi: pugnatorem tibi finge acerbe subridentem, priusquam adversarium feroci ictu concidat. Severiorem autem hanc ironiam „urbanitatis" partem esse non solum ex Herodiani loco, quem supra laudavimus, sequitur, sed etiam a Cicerone et Quintihano, quibus Demosthenes urbanus videtur, disertis verbis statuitur, ubi agunt de salibus ac facetiis. Scribit enim Cicero De Or. II 269 : „U r b a n a etiam dissimulatio (ibid. paulo post slpwvsla) est, cum alia dicuntur ac sentias, non in illo genere, de quo ante dixi (scil. 262, ubi de d i c a c i t a t e agebatur)... sed cum toto genere orationis severe ludas... genus est perelegans et cum gravitate salsum. Quintilianus autem VI. 3 . 68 haec habet: „Quid de ironia? Nonne etiam quae severissime fit, ioci prope est genus? Qua urbane usus est Afer e. q. s." Felici denique casu accidit, ut etiam ex eo Ciceronis de Demosthene iudicio, quod legitur Or. 27, totam rem confirmare possimus. Scribit enim 1.1. „se purgans iocatur Demosthenes: negat in eo positas esse fortunas Graeciae hocine an illo verbo usus sit, huc an illuc manum porrexerit." Ipsa Demosthenis verba ecce : xavu Yap Trapa toüt' (ouX op??0 T^vs ^ ™v 'EXX^vtov, si toutI zb & «XXa ^toutI SosXév^v èytó x . t . X. locus (cf. Quintil. 1.1.) omnis hoe loco in i r o n i a severioris notae positus est: patet autem de exemplis hoe genus cogitare Ciceronem, cum ibid. cap. 90 Demosthenem dicit urbanissimum. His omnibus consideratis dubium mihi non videtur, quin ita sit sarciendus locus Dionysii, ut urbanitatis laudes Demostheni concedantur. Sic autem legere velim : «Ütou ttou xaxaTraüaai XP*1 T0V XÓT0V' kxzl™ ëTl' V? Ala' ^ slp7)uévou; Trpoo-aTToSóvTac, 8-ri Traaac jouera ra? ape-ra? ^rl^LoaUvou? Xé^tc XslxsTai suxpaTteXla?, *jv ol ttoXXoI xaXoStn Xdpiv ttXsIcitóv yotp aöT7)<; u-stsxsi uipoc. ou ydp TCt*; xdvra Wi Sóoav dva-pcóxoiffiv, tic xal toü? daTsCo-u-oü? ëvstuav toï? AY)uoo-*rsvouc Xóyoi?. ouSèv ydp, wvsTspo^Twlvs-o^xsvaya&t^ 81 Nihil, nisi fallor, sic iam habet hic locus, in quo offendamur. Nam quod quicquam Demostheni a dis recusatum esse negat Dionysius, cum idem sÜTpaTtsXtocc XsiTcecrS-ai eum iudicet, hoe facile eo explicatur, quod uno eodemque virtutis capite urbanitas illa minus ridicula comprehenditur, quam Demostheni tribuit hic auctor. Etiam a Cicerone et dicacitas ea, quam in Demosthene desiderat, et facetiae urbanitasque, quam eidem attribuit, ad unum virtutis caput referuntur, quod promiscue ab eo dicitur „sales" vel „facetiae" vel „urbanitas" (Or. 87; 90; De Orat. II 217 sq., cf. Quint. VI . 3. 2 sqq.). Ergo ut non omnia omnium virtutum element a, ita omnes tarnen virtutes a Dionysio Demostheni vindicantur. Conclusio. Hac quaestione ad finem perducta Dionysianam Demosthenis aestimationem sic licet comprehendere: „Omnibus, qui fuerunt eloquentiae principibus, quamvis praeclaris, praestat Demosthenes. Is enim solus, quod nemini unquam contigerat, ut cunctas dicendi virtutes unam in speciem coniunctas ostenderet, divino quodam auxitio perfecit. Atque ita quidem perfecit, ut cum in omnibus aut aequa aut maiore quam ceteri laude sit dignus, tum praesertim perspicuitate communi, decora moderatione, virium magnitudine, contentionis denique vehementia inter omnes emineat. Proprias ergo Demosthenis has laudes vocare fas est; quae adeo eius sunt propriae, ut iis vel ibi insignis sit, ubi vulgo desiderari soleant. Ne autem proprias Demosthenis has laudes ceteris officere credas : quotiescunque opus est, epideictica suavitate animos delectat, mentis habitu leniore benevolentiam conciliat, venere quadam et gratia orationem tingit, urbanitate eam condit. Proinde, si, quantum homini fas est, perfectam et omnibus numeris absolutam oratoris imaginem quaeris, Demosthenem adito; ultra non datur." Haec erant, quae de Dionysio Demosthenis aestimatore seu potius laudatore in praesens dicenda mihi videbantur. Proximo iam fasciculo exsequar, quatenus Dionysii hac aestimatione uti liceat ad mediae Stoae doctrinam rhetoricam restituendam, aut quatenus Demosthenis studio abreptus tradita detorserit. M. 6 APPENDIX. EXCURSUS I. Loei IV, quibus de vi compositionis agitur, critice tractantur. I. De C. V. 29 p. 20.8 . haec leguntur: aö-rr) (scil. f) cnivS-eeric) ts tos auxd Xau.(3dvouo-a óvóu-aTa Toxè jxèv d(iop9a xal Taxswd xal xtcoyjx tcoisï 9alvea9-ai -ra voTflxaTa, tots S' u^^Xd xal xXoórjia xal dSpi xal xaXd. Sadaeum secuti Usenerus et Robertsius delent verba xal dSpd. Editor Anglus adnotat haecce: dSpd is the gloss of some rhetorician on ud^Xd, cp. De Dem. c. 34 where this gloss actually occurs jn one of the manuscripts. The word does not belong to Dionysius' rhetorical terminology; cp. Long p. 194". Speciosior quam verior haec est argumentatio. Nam: 1°. Id ipsum, quod quattuor verbis sublimitas, tribus vero humilitaS significatur, lectioni traditae favet. Pleonasmus enim modieus ab ipso Dionysio (De Dem. 1128, p. 252) commendatur tamquam amplificandi instrumentum laudabile: ita hoe loco sublimitatis notionem, quam exprimere vult auctor, verborum copia illustrat. Ceterum melius sic sonat sententia. (post xtwx* et post xXoóaia pausa fit.) 2°. Appellatio dSpoc, in hbro x. ö^., quo libro data opera de una hac notione agitur, bis dumtaxat reperitur. Quid ergo mirum, si semel apud Dionysium? 3°. Duobus iis locis, quibus ab auctore x. 09 . adhibetur, eadem ratione, qua fit apud Dionysium, ad sententias refertur. Cap. 83 8.1. to xepl tocc vomeren; dSpexY)(3oXov x. t . X- Cap. 40.4. ëcm fxèv ysvvaïov xal tö XYjuu.a (— Sidvoia), dSpÓTspov Sè yéyovs Tw tyjv dpu,ovlav (= crüv'9-eoi.v) pyrj xaTEo-xeürj&ai. Posteriorem hunc locum eo maioris momenti iudico, quia id quoque cum loco Dionysii commune habet, quod to dSpov rei mente conceptae ahquatenus deberi dicitur verborum compositioni. His consideratis nullus dubito, quin sanus sit textus Dionysii. II. Altero, quem tractaturus sum, loco de eadem re agitur. Exemplo enim ut doceat, quanta sit vis compositionis, Dionysius narrationem de Gyge et Candaule ex Herodoto sumptam legentibus proponit. Tria hic quoque considerantur: töc voYjuaTa (== ibid. xpdyij.aTa), Ta èvó[i.aTa, tüv ovou,aT6>v yj crtivxreaic.. (De C. V. cap. 16 sqq. p. 12 . 4 sqq.). Narrationis argumento breviter indicato sic pergit auctor : x p 5 y u a oóv_ Öti arsu-vov yj xaXXiXoyeïo-9-at. èxiTYjSsiov, aXXd xal Taxeivov xal toü alay_poü uaXXov yj toü xaXoü èyyuTÉpar dXX eïpYjTai acpóSpa Sscji&c. xal xpeÏTTov1) yéyovev axouo-ö-Yjvai Xeyóuevov, y) ó
x u9v]- Xoxoióv, oüSelc av oTu-ai SiaaTdaeisv u-aXio-t , dv u.7) ïp\ 9ucrcoSèc Ti xal duouaov, dXX' dSecoc . xexpauivov. Ixavoc Sè toüto Tex(i.7)pw(Tat xal ÜXaTCöV xaw ttjv slofoXYjv toü èxt,Ta9(ou' „ëpycp ulv y]U,ïv oïS' èxoucn Ta xpocr/jxovTa acplaiv aüTOtc, wv tuxÓvtsc xopeuovTai tt)v elaapuévTjv xopelav, xpoxs^cpS-évTec xoivfi uiv óxó -rijs xóXetoc, ISla Sè êxaaTOC uxo tcov xpocryjxóvTcov." J) !) Reiskius coni.: UTjSèv o-su,vöxépav sïvaï, r) oïa s (sc. verba). Robertsius frustra textum traditum tueri contendit, cum ad asuvóxepov mente supplet övoua, ad oïa èaxtv vero mente rursus xa vo^aaxa. Quod sanae rationi repugriare quivis concedet: quippe subiecta membrorum, quae inter se opponuntur, nullo pacto omitti possunt. Accedit, quod nemo, qui hanc sententiam legat, verbum urj8èv ad èvóuaat referet: ultro, opinor, accipies p.T]8èv sc. Ttpayua (vórjua). 2) Optime Robertsius: „Dion. seems to allow too little for the charming naïveté of Herodotus' mental attitude." 3) in Plat. codd. 8è ötco xcöv olxsfov. De hac re mox agemus. 85 ouxoüv tov &dvaTov eïxev slfixpuiv/jv xopelav, to Sè TeTUxy)xévai tcov vou,(£ou,évcov xpoxouxYjv Tiva SYju,oo"Éav uxö tyjc, xaTplSoc," dpa Syj toÓtou; UETpócoc coyxcoo-e tyjv vÓyjo-iv, yj 9iXyjv Xa(3cbv tyjv Xecjtv èfieXoxolYjae xa&dxep apjxovlav Ttva tyjv èx tyjc, xepiippdcrecoe; xepiy_eau,evos; euptiXeiav. In prima huius loei sententia dXX' aSeöc post Manutium omnes mutant in dXX' YjSécoc.. Quod tolerari quidem potest, nee tarnen verum mihi videtur; immo ocXXd SeóvTCOc, ') latet. Cf. cap. 42 . 1 : tï oü SeóvTtoc CTuveo-Tpaji.u,éva. Sensus est: „verum, ut decet, temperatum" (i. e. modicum). Maioris momenti est corruptela sententiae, quae post locum ex Platone laudatum sequitur. Vahlenus et Robertsius Manutii emendatione apa recepta post voyjctiv et eüuiXeiav interrogationis signum ponunt, priorum autem coniecturae hae sunt: (ou) u.eTpl. agitur, ubi dicit SiaxXsua£ouai.v et Staaüpouaiv. 86 rogat: „Nonne per haec bene ac moderate (i. e. sine tumore) amplificavit sententiam ?" Recepta ergo emendatione a Tollio olim proposita — nisi quod dp' oü*) mahm quam dpa.. . contenti sunt adnotare apud Platonem legi iSla Sè öxó tójv olxelov, quam lectionem a Dionysio quoque (De Dem. 1028, p. 181) exhiberi moneo. Felici autem casu ex ipsa Dionysii huius loei aestimatione colligi adhuc potest, quae fuerit ratio ac propositum interpolatoris ignoti, cuius inventa in textum Platonis ab auctore x. öy. adhibitum irrepserunt: res ahcuius momenti ad rhetorica huius aetatis studia cognoscenda. Scribit Dionysius 1.1. prima duo prooemii membra — epytp xopslav — pulcherrima esse itaque composita, ut periodum efSciant rotundam apteque cadentem; iis vero, quae sequuntur, membris totam hanc gratiam perdi. Nam si verba —poxspupS-évTsi; x . t . X. cum superioribus coniungantur in prónuntiando, densam illam et oratoriam 2) vere complexionem spyco •. • xopslav male diffluere in fusam atque historicam eloquendi formam, sin vero seorsum pronuntientur eadem, neque periodum ex iis fleri, neque affectum incommodum esset, quocunque modo construas." Quamobrem ipse Morum sequitur. Ceterum vir doctus errat, cum 5pa 1. 1. vel omissa negatione accipi vult „nonne." Quae 1. 1. disputat de leni vocis Spa pronuntiatione merae nugae sunt: cum affectu legentes interrogat auctor tc. u<|j- tacite perstringens Platonis obtrectatores. *) ad sl xal (e tsi) cf. cap. 33 .4. tócc uetc^ovac aperac, e t xal uyj ... ■ StouaXlc^oisv. Qui locus etiam quod ad sensum attinet, loco a Fabro correcto respondet. *) tóv ioropixóv Avrl toü Xoyixoü (oratorii) tótcov. 88 moveri ullum graviorem suavioremve. Quo cum accedat, quod omnino supervacuum sit totum hoe additamentum — insulse enim circumscribi to „ly_ouo"i tpslrjuaTa twv Xpóvcov xpoc èSpaïov Siapsp^xoTa uiys&oc. Pauca prius de § 3. Ubi quod vulgare dicitur to Xsyóu-svov, i. e. ipsum enuntiatum, hoe pariter ad rem mente conceptam pertinet atque ad verba, quibus editur. Itaque in iis, quae 1.1. sequuntur, utraque pars respicitur: to truvapuÓTTsiv aüTo ad verba, voüc ad argumentum spectat. Ceterum in hac sententia notatu digna est coniunctio Sióti. Iniuria causalem hanc intellegit Robertsius, cum verrat „you will see this plainly, the fact being that etc." Revera autem eodem sensu dicitur Sióti quo Sti, non secus atque cap. 7.1: slSèvai xpv), Sióti x. t . X. Prorsus autem idem sibi vult 9av7).X' scribere poterat idem, qui paulo ante pro xouxeY scripserat xal oöxéY. (P) 92 quod 1.1. exemplo ponitur compositionis austerae. Lacunam versus secundi, quam indicare satis habent Vahlenus et Robertsius, alii — inde a Tollio — ita conati sunt tollere, ut verbum tóxoi a primo versu divellerent, quod absonum, alii parum feliciter expleverunt (vide infra). Hoe autem uno omnes consentiunt, quod initium loei intactum relinquunt. Verum ibi ipsum haeret interpretatio. Nam sive cum Toupio* accipis „sicubi inciderit (sic), circumquaque se vertens", sive cum recentioribus post èXi£ac interpungens: „sicubi forte se circumverterat", mirum, opinor, te habebunt, quae deinceps referuntur: mulierem una cum saxis et quercubus proripi, quorum nulla ante facta sit mentio; nisi forte ,,tcou" tam praegnanti sensu dictum putas, ut res illas contineat. Accedit, quod iners et non evidens — svapyf)? volo — est visio „sicubi forte se circumverterat". Immo consentaneum est poetam superioribus versibus taurum descripsisse in ipso cursu prospicientem, numquid impedimenti se offerret, in quod saevire posset, tune autem perrexisse : et Sé t o u tüxoi, x . t . X. (= quod si quid offenderat, ilico circa — sc. illud — se flectens e. q. s.). Restat, ut hiatum versus secundi expleamus. Priorum conamina quae Vahleno et Robertsio iure. non probantur, haec sunt: Bergk. eïXxs <7cav&'>, Valckenarius elX/, Hensius sïXxs rruXXa(3wv cu,oü.Quid autem revera interciderit, ipse contextus docet. Agitur enim de impedimentis a tauro sede motis, quod cum significari vix possit nudo verbo ëXxeiv, tum optime exprimitur praepositione è£ adiecta. Legendum est igitur èXiSae <è£av> sïXx', cui emendationi etiam vocis sX^ac similitudo (ad haplographian pariendam apta) favet. Verbum autem èc>véXxsiv — eadem ratione fictum qua èclavaaTtav, è^avaipsw, è^avapTca^siv, — quambene hoe loco quadret, locus similis docet qui legitur in eiusdem poetae Bacchis 1109 sqq.: at Sè uuptav x^P* x) Tcporjé&eoav èXaTfl xa^avéo-rcaaav x^ovoc" !) Mirabili quadam arte hunc quoque versum composuit poeta. Manuum enim innumerarumconcursusilleactrepidatio brevium syllabarum frequentia exprimitur, sequitur spondeus in elementum % deslnens, quo virium intentio signifkatur ea, cui pinus frustra resistat. 93 ui[k>5 Sè •9-doo'wv 3<}/0'9«v ^(^'xeTYK xixtbi xpoc, oöSac. (sc. Pentheus). Totum ergo fragmentum, de quo agimus, sic restituo: Sl Sé tou tó^Ol, xépiJ; êXicjac. è^avsiX^'1), ófzoü Xa(3wv yuvaïxa, xéTpav, Spüv, usTaXXcicrjo-wv dei. Sic si legimus, melius adhuc, quam antea, ad hos versus quadrare mihi videtur iudicium auctoris tc . öy., iterata enim elementa t et f nonnihil conferunt ad sonum efficiendum asperum ac durum et ad cursum orationis remorandum. Conferre licet egregiam Dionysii aestimationem, quae pertinet ad versus Homeri (Od. 11 . 595 sq.) yj toi 6 u,èv I fjx7]ptTCTÓ(i.svo? | yep T6 tcoctiv T6 Xdav dvw | w&eo~xe, xoti Xóipov Scribit enim De C. V. 139, p. 90. èvTaü$a r) ovv&eaic, ètmv yj SyjXoüctoc twv yivouévwv êxaaTov .... tov SiepeiSó[xevov toïc xwXoic., tov dvafiaivovTa xpoc tov öyjtov, tyjv uóXtc dvw$ouuévYjv,TcéTpav to Se [istaEi twv ovo|X(xtwv iü yjia x) xai yj twv Tpa^uvóvTwv y p a u. [l d t w v xapd&erji? TdSiaXeiu,(ioiT« tyjc, evepYeia? xai t d c. è x o x d c. xai to toü (xóy^ou u é y e & o c (sc. èjxiuYjo-ctTo). Paene dicas ex uno eodemque fonte exempla sua hausisse duos hos auctores (vid. adnot. 2). Postremum hoe monere velim alterius versus caesuram duplicem, In his rebus quantum sit naturae, quantum artificü, hoe diiudicare nemo potest; notandum autem mihi videtur verbum TtpooiOeo-av ; cuius loco Trpoo-ïjóav scribere in promptu faerat, nisi motus celeritatem numeris congruentibus reddere voluisset Euripides. *) Mente supplemus toüto. Postremo versu cogitatur de Dirce modo cum saxo modo cum quercu simul rapta: „feminam et impedimentum, sive s, sive q. erat", *) Non solum ad hiatum dvoi &8eoxe hoe pertinet, sed etiam ad pausas inter uèv et cxTjp. itemque inter oxYjp. et xepotv faciendas, quas indicavi. Mox pergit Dionysius: Èïï£tÏ9t)g£ toüto- auTl? ërceiTa TréSovSs xuXtvSero Xöac dvat8^c. oü/l o-uyxaTocxsxóXi ütkI tö fjapei ttjs TtÉrpac, yj twv ovouaTtov JuvïtdiCj p-aXXov Sè Effl&axe tyjv toü XiS-ou
in xdXXouc provinciam redundat, tö xaXöv in TjSovïjc, parte deprehendi potest. Nam primum quod De C. V. 150, p. 98.3 sqq. austera compositio dicitur yjxitt' dvJbjpd. u.eyaXócppwv, aWrsxao"t0<;, dxóu,ua apud Dionysium austerae compositionis est. 97 apparet. Etenim cap. 33.5 legimus: sv y X a
iv r)8u. 2°. t\ tó Tyj SiavoCa è v t i [i. ó v (cf. Cic. 1.1. „dignitas"). Patet cum altera parte convenire, Dionysii xaXXoc. auaTiqpóv, quod xax è^ox^jv xaXov idem vocat. Neque casu accidisse puto, ut in prioris generis exemplis Demetrius (Theophr. ?) posuerit vocabula coSóxpooc et dv&ócpopoc, alterius autem speciei vim per vocem . xal 7rpórepoc èx(pépei tóv 7r6Xeu,ov". Apud Blassium "(Att. Ber. III p. 336) video Spengelium Philippum defendisse et Broughamium „close reasoning'' desiderasse in hac oratione. 99 babiliter defendi posset ab oratoribus illis pacatioribus, quos Demosthenes „mercennarios" eius appellabat. Haec si tenemus, vix dubitare possumus, quid sit iudicandum de sententia illa Demosthenis: ou SiappVjSvjv sic Ta; èrajToXac ypdtpet „èpiol 8' èaxlv elpYjv/) Trpöc xoüc axoiieiv èu-oü PouXoasvouc ; Haec ut in orationis contextu leguntur non aliter accipi possunt nisi sic: „Nonne diserte in litteris scribit: „Mihi vero cum iis tantummodo pax est, qui oboedire mihi velint!" Sed cave credas hoe sibi voluisse verba Philippi, ut in ipsis litteris legebantur. Aut quare omitti ab oratore putas totius sententiae membrum prius? Nimirum maligna cum cavillatione Demosthenes huiusmodi fere regis enuntiatum mutilavit: v»crjv xoieï tyjv Xéc», dXXa 8e7, x. t . X. V Ibid. c. 11 p. 1413a in fine traditur: xpwvrai 8s piaXwra toutw (sc. hyperbola) 'AttixoI p^ropec- 810 xpeo-poTéptp Xéyew dxpexéc. Roemerus membrum prius seclusit tamquam ab hoe loco alienum. Molestia vero tollitur, si legimus veavixol pro 'Attixou lis, quae schohasta adnotat 1.1., haec emendatio confirmatur. VI Iniuria Vahlenus in ed. lib. x. 89. 15.4. eos sequitur, qui in versu Euripidis ex Phaëthonte fabula sumpto: xoctyjp 8" 8xio-&e vwtx ersipiou fizfiu>: | txxsue, pro oeipiou scribunt rreipaiou. VII Philodem. De Musica IV p. 74 (Kemke) lacuna VI litterarum capax sic explenda : xal to fióvov (oü tooti) to toü Kps^ou 7tÓ7]ua.... xoXü oeu,vÓTSpov maiveairai dxoxpïjv èvópucev xpoc, axóSeic^w. Quae Philodemus contra disputat, supplementum quod dedi confirmant. VIII Cleanth. Hymn. in Iovem vs. 4 sic traditur: èx ooü y«P Y^vo? èfjfxèv tjxou (x£(j.t)[xa XdxovTec. Male Arnimius (Fr. Stoic. I p. 121) eïrj' Tjxou- Restituendum èxóc, cuius vocis glossema fuit f)x°u- IX Ibid, in fine haec leguntur: upivoüvT»; toc ad ëpya Sirjvexéc, èxéoixe | ■9-vyjtÖv èóvr', èxel oöts Ppotoïc yèpctc, dXXo ti u,sï£ov | oÖts {reoï*;, tj xoivóv del vó[i.ov èv 8£xtj utivetv. Ineptam lectionem &vt]tov èóvr' editores retinent. Quae sequuntur docent legendum esse S-vtjtov &eóv t'. Dei cogitantur sidera èvapfjLovlto? se moventia (fr. Cleanth. 502 et 504). X Galen, de Hipp. et Plat. plac. V 6 (Arnim. Fr. Stoic. I p. 129) hos Cleanthis versus laudat: AoYio-[i.óc,- ti xot' IcB-' 8 (3ouXei, 9t>[ié; toüto (jioi

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

Roemerus membrum prius seclusit tamquam ab hoe loco alienum. Molestia vero tollitur, si legimus veavixol pro 'Attixou lis, quae schohasta adnotat 1.1., haec emendatio confirmatur.

Iniuria Vahlenus in ed. lib. x. 89. 15.4. eos sequitur, qui in versu Euripidis ex Phaëthonte fabula sumpto: xoctyjp 8" 8xio-&e vwtx ersipiou fizfiu>: | txxsue, pro oeipiou scribunt rreipaiou.

VII

Philodem. De Musica IV p. 74 (Kemke) lacuna VI litterarum capax sic explenda : xal to fióvov (oü tooti) to toü Kps^ou 7tÓ7]ua....

xoXü oeu,vÓTSpov maiveairai dxoxpïjv èvópucev xpoc, axóSeic^w.

Quae Philodemus contra disputat, supplementum quod dedi confirmant.

VIII

Cleanth. Hymn. in Iovem vs. 4 sic traditur: èx ooü y«P Y^vo? èfjfxèv tjxou (x£(j.t)[xa XdxovTec. Male Arnimius (Fr. Stoic. I p. 121) eïrj' Tjxou- Restituendum èxóc, cuius vocis glossema fuit f)x°u-

Ibid, in fine haec leguntur: upivoüvT»; toc ad ëpya Sirjvexéc, èxéoixe | ■9-vyjtÖv èóvr', èxel oöts Ppotoïc yèpctc, dXXo ti u,sï£ov | oÖts {reoï*;, tj xoivóv del vó[i.ov èv 8£xtj utivetv.

Ineptam lectionem &vt]tov èóvr' editores retinent. Quae sequuntur docent legendum esse S-vtjtov &eóv t'. Dei cogitantur sidera èvapfjLovlto? se moventia (fr. Cleanth. 502 et 504).

Galen, de Hipp. et Plat. plac. V 6 (Arnim. Fr. Stoic. I p. 129) hos Cleanthis versus laudat:

AoYio-[i.óc,- ti xot' IcB-' 8 (3ouXei, 9t>[ié; toüto (jioi <ppdo"ov. @uu,óc/ sycu, XoYKJrté, xav 8 poüXopiai xoieïv. Ao-{us[lóc,' paaiXixóv ye' xXtjv oucoc. eixov xdXiv. ©ojjió?' tüv dv èxi&uu,(ü, tchü&' 8xcüc ysvijoETOii.

Permanente URL

Opties voor uitsnede