is toegevoegd aan uw favorieten.

Beknopte beschryving der Oostindische etablissementen.

1789

Permanente URL

Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Titel: Beknopte beschryving der Oostindische etablissementen.
Auteur: Huysers, Ary
Jaar van uitgave: 1789
Drukker/Uitgever: Paddenburg, Abraham van Utrecht, 1750-1790
Taal: Nederlands
Onderwerp: History (Asia); Geography; Economics
Omvang: 442
Herkomst: Leiden, Universiteitsbibliotheek
Bron metadata: STCN

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 442 pagina's) / 442
Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Permanente URL
Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.

Titel

Beknopte beschryving der Oostindische etablissementen.

Auteur

Huysers, Ary

Jaar van uitgave

1789

Drukker/Uitgever

Paddenburg, Abraham van Utrecht, 1750-1790

Taal

Nederlands

Onderwerp

History (Asia)

Geography

Economics

Omvang

442

Herkomst

Leiden, Universiteitsbibliotheek

Bron metadata

STCN

geplant is, en bevonden dat hetzelve de geheele Rheede commandeeren en beveiligen kan; —— Wyders kan men deeze Hoofdftad aanmerken als een algemeen OefFenfchooI om bekwaame Ministers, zo te Water als te Lande, aan te kweeken.— Men behoeft in de verkiezing van Gouverneurs en Raden BATAVIA. 15 Raden geen toevlugc te neemen tot Europa, als zynde deeze Hoofdvesting (leeds genoeg voorzien van de beste en kundigfle Mannen, die van jongs af aan in den dienst der Compagnie geweest, en aldaar tusfchende keerkringen grysgeworden zyn.— Men heeft zelfs Opperlandvoogden met veel roem de Indiëzkn regeeren, die nimmer den Vaderlandfchen grond betreeden hebben. Om die reeden verkiest men uit de Hooge Regeering by vacatura, de Gouverneur-Generaal en tweede of Directeur Generaal, op approbatie van Zyne Hoogheid en der Heeren Bewindhebberen, want die twee Amptcn mogen niet openblyven, doch de overige 5 ordinaire en 8 extraordinaire Raden, uitmakenden den Hoogen Raad van Indi'è, worden uit de Mi' nisters by vacature, verkooren, door welgemelde Zyne Doorlugtige Hoogheid uit eene Nominatie van drie Perfoonen, die aan Hoogstdezelve door de de Bewindhebberen word overgegeven. In dit Hooge Collegie word alles door de voorzittende zeeven Hemmen afgedaan; — de andere of overige Leeden mogen wel advifeeren, doch niet helpen concludeeren, als in zaaken van Oorlog en Vreede met de Indianen; in het verkenen van pardon aan misdadigers, die ter dood veroordeeld zyn; in het verkiezen van een Gouverneur-Generaal en eenige andere notable poiucten. . Voorts worden door die aanzienlyk Col- 16 BATAVIA. Collegie, alle andere mindere Minifters op Batavia en onderhorige Gouvernementen, Commandementen, Direclien, Opperhoofdyen, of Refidentien, op approbatie der Bewindhebberen verkooren en aangefteld ; —— uitgezonderd de Kerkelyke en Juftitieele Minifters, die direct uit Nederland gezonden worden ; waar uit men opmaaken kan, dat dit luifterryke Collegie eene zeer groote en uitgebreide Macht in de Oost oefFend; — het zelve reprefemeerd daar te Lande den algemeenen Staat der Vereenigde Nederlanden, en der Generaale Geoctroyeerde Nederlandfche Oostindifche Compagnie, en heerscht over Millioenen van Indianen. Het zet Koningen en Vorften af, en anderen weer aan. Ik heb gezien dat twee magtige Moluccofcbe Koningen met den Kroonprins van Tidor gedetroneerd zyn, waar van een derzeive by myn aanweezen in een klein Dorp armoedig geftorven is; — dien 72 jarigen Grysaard gaf ik een Vifite als in myn Buurt gelogeerd zynde , en als ik dien Vorst beklaagde over zyne diepe vernedering , gaf hy in de Maleitfche Taal ten antwoord, wyzende naar boven,Toean Allapoenje Koasfa, dat zo veel zegt als: het is Gods welbehagen. Behalven dit hooge Collegie, dat over alles haare zorg en toeaicht in het Ooften laat gaan, vind men noch esn Collegie dat in Batavia niet minder geducht, BATAVIA. 17 ducht, nuttig en noodzakelyk is; — een Collegie dat wel gefiibordineerd is aan den Raad van Indië, doch echter zeer Iuifterryk kan werden genaamd. Dit Collegie is den Raad van Juflitie, opgericht kort na de verovering van Jaccatra, met inzigt om recht en gerechtigheid te handhaven in de Colonie van Batavia; en waar aan zo wel van het Burger.Collegie van Scheepenen, als van alle andere Rechtbanken op de onderhorig* Etablisfemenren kan werden geappelleerd; een Collegie dat (leeds gecomponeerd blyft uit kundige Regtsgeleerden , die onmiddelyk uit Nederland derwaards gezonden worden, en dat meest altoos een Lidvvan den Hoogen Raad van Indiërs Prefident aan 't hoofd heeft; — kort om een Gerigts-Hof, dat men met recht noemen mag een befcherming voor de onfchuld, Prafidium innocentiai, en een hulpmiddel tegen onderdrukkingen remedium contra opptespones ,• — ja zelfs mag men dat Collegie aanmerken als een ontdekking van rechtmatige bezwaarnis: Gravaminis jufti revela-. tio, nademaal in de Oost op de onderhöorige Comptoiren door gebrek aan kundige Regtsgeleerden veele abuizen worden begaan; — ook mag men den Batavia/en Raad van Juftitie wel coniidereeren als een heilzaame medicyn tegen het vergift van eenen Regter, faluberrima tberiaca Contra vemnum juaicatitium; Dan, geïyk Wen E in 18 BATAVIA. in het particulier dit Collegie als zyne competente Regter befchouwen moet, zo waakt ook het zelve voor de belangen van de Maatfchappy; ja zelfs plagt in vorige tyden den Advocaat Fiscaal ook toegang te hebben tot alle Compagnies Papieren, die van de Buiten-Comptoiren ontfangen wierden, om defourberiën alsanderzints te ontdekken,als meede om na de middelen, waar door veelen zo fpoedig ryk worden, onderzoek te mogen doen. — Op dit Collegie volgt het Collegie van Scheepenen, voor wel ke Regtbank alle Burgers en Ingezeetenen, niet in den dienst zynde van de Compagnie, teregtgefteld worden; — deeze Wethouderfchap, beitaande uit Compagnies Amptenaaren en Burgers, word 's jaarlyks op den 30 Mey, zynde de verovering van Batavia , veranderd of gecontinueerd; in dit Collegie heeft men twee Officieren van Juflitie, den Bailluw en den Land-Drost; even als in den Raad van Juftitie den Advocaat Fiscaal en IVaterFicaal; — Dan volgen de Collegien van Heemraden, Boedelmeefteren ,HuvoeIykfcZ?e en kleine Gerigtszaaken;wordende veele kleine gefchillen door de Indianen zelfs afgemaakt, doch het niet eens kunnende worden , vervoegen zy zig aan de voorgemelde Collegien. — Kortom, men kan zeggen van deeze Colonie, dat 'er goede Wetten en Reglementen plaats hebben, die voor de beste Regeeringsform niet behoefd te wyken. AM- Bladz. 19 AM BON of AMBOÏNA. Land Oostwaards van Batavia circa drie a vier weeken varens daar van afleggende, is een der eèrfte Gouvernementen , die de Oostïndifche Com- pagnie in die gewesten veroverd heeft; het is een allerwaarwaardigst Etablisfement door de Plan- tagie der Nagulboomen. ■ In vroeger dagen placht men de aankweeking dier fpecery in Ternaten, of de eigentlyke Moluccó's te onderhouden; doch zedert dat de Compagnie alleen meefter geWorden is van Ambtn, zo wel als van Ternaten* heeft men zig hoofdzakelyk toegelegd om alleen in Ambon dien teelt te onderhouden en in Ternaten, den groei derzei ve tegen te gaan en uit te roei- * jen. Twee reedenen zyn 'er die de Oost- indifche Maatfchappy tot die fchikking bewoogen hebben: 1) Om de natuurlyke weerbaarheid van Ambon, en ten anderen om dies matigen omtrek, waar door alles bèeter onder het oog gehouden, en het fmokkelen in Nagulen tegengegaan kan worden* Men teld omtrend elf Eilanden, die tot dit Gouvernement behoöreh, en waar op voorhamelyk de B a Na- so A M B O N. Nagulen groenen willen. Het eerfte en voor- naamfte Eiland is Ambon, het welk tot een Refi- dentieplaars dient van het Gouvernement. Het Kafteel dat daar op legt, en de vooornaamfte fterkte uitmaakt van deeze Provintie, te genaamd Fi&oria, leggende op de Zuider breedte van 4 graden, 2 minuten. Ook leggen op dat Ei¬ land de Redouten Hila en Larlque, zynde twee aangename Refidentieplaatzen, dewelke door kleine bezettingen bewaard worden. —- Het tweede Eiland is Bouro, alwaar men een kleine fterkte heeft genaamd Defenfie. — Het derde hm Amblauw.— Het vierde is Manipa, voorzien van hcc Fortje Wantrouw.— Dan volgd Kelang, Bonoa, Ceramlaut, Neusfalaut, waar op de Redout Beverwyk; — Dan llonimoa, waar op de Refidentie Saparoua en het YonDuutfteede. — Het tiende is Ceram en het elfde is Boangbefi of Oma, waar op de Refidentie Haroeko of de Redout Zee- landia en andere kleine posten meer. De Amboineefen zyn zeedert den jaare 16?> 1 een ftil en vreedzaam Volk geweest; — een Volk, dat zig nu en dan al vry wat heeft laaten drukken en veel verdriet ontmoet weegens hunne Nagul plantagien, door geduurige uitroeijingen en verbod op verbod tegen nieuwe aanplantingen. — Dan, zedert eenige jaaren heeft men eene vaste bepaaling ge- AMBO N. zt gemaakt omtrent het getal der Tuinen en Boomen; — men bepaalde het getal der Boomen op 125 fluks in ieder Tuin; en daar 'er in 't geheel 4000 Tuinen te vinden waren (in de Lands Taal noemd men de Tuinen Doesfons) bedroeg het ge" tal der Nagulboomen 500000 fluks; ieder Boom reekend men doorgaans op 2 a 2'j pond Nagulen 's jaarlyks, zo dat 'er byna ieder jaar uit die Tuinen opgefchuurd word een kwantiteit van één millioen ponden, > Men heeft egter in weerwil van alle Staatkundige tegenkantingen nog veel grooter infaamen gehad. Ook zya 'er jaaren dat 'er byna niets van die fpecery ingeoogsc word , waarom men altoos een goede voorraad, zo in Indië als in Nederland\ aan handen houd. —— Van alle de Speceryen die in de Oost ingezameld worden, is 'er geen waar van zo wel in Azië als in Europa naar gelang van dies opulenten inzaam zo weit ig verkogt word als de Nagulen. Een van de grootlle verkopingen, die daar van hier by de Compagnie gehouden is, was in den jaare 1714, wanneer 'er 435427 pond verkogt is; doch in 1758 maar 200000 pond;— in'1778 eene kwantiteit van 234371 pond, en in 1788 weder een kwantiteit van 400,000 pond, zo dat daaromtrent geenc vaste bepaling te maken zy. Te Batavia en op de onderhoorige Etablisfementen B 3 word ia A M B O N. word ook maar omtrent 150,000 a 200,000 pond van die Specery voor eene niet mindere prys als hier in Nederland jaarlyks verkogt; zo dat telkens, wanneer de Oogden, volgens de voorger melde bepaling maar reedelyk uitvallen, eene groote kwantiteit in 's Compagnies Pakhuizen blyft overleggen, of ook wel door het vuur vernietigd worden ; de reeden waarom maar zulke geringe kwanriteiten vetkogt worden, is een ieder bekend, en bedaat alleen hier in, om die Specery op zyn prys te houden. Men betaald 'er doorgaans 6 duivers voor aan de Leveranciers, en in 1778 is de Nagul by de Oostïndifcbe Compagnie verkogt voor 65 duivers per pond; by gevolg wint men ten naaden by op dit Product 3 Gulden per pond, dat op 400000 pond 12 Tonnen Gouds monteerd. < Doch als men eens nagaat dat de onkosten van 's Compagnies Etablisfement in Ambon en ook in Ternaten, alwaar dat Product uitgeroeid word, meede zeer important zyn, en dus de inkoops-prys wel op viermaal zo boog komt te daan, dan kan men niet zeggen, dat Ambon juist zulk een groote Goudmyn voor de Compagnie is, als veele wel denken . Men is toch verpligt om 'er een goed Guarnifoen van 5 a 600 Militairen, mitsgaders eenige Kruisvaartuigen te onderhouden, welk een en ander over den jaare 1779 aan de Com- AMBO N. 23 Compagnie gekost heeft (en men mag het doorgaans jaarlyks daar wel op reekenen) eene fom van ƒ 201082 •: - waar teegen in dat zelfde jaar maar aan winften wegens de Pagten, Koopmanfchappen en andere 's Heeren Gerechtigheden behaald is f 48747 -: - en dus draagd de Maatfchappy aldaar jaarlyks eene Lastpost van ƒ 152,335 - : - den Gouverneur Generaal J a c o b Mossel, die voor een groot Koopman bekend ftond, bepaalde by zyne Memorie van Menage van 1753 en *7^5 (die den Abt Raynal voor zig leggen had, toen hy zyne Hiftorie over de Etablisfemenren der Europeanen in Oost- en Westïndiën fchreef) de winften op één Ton 's jaarlyks, en de Lasten rp ƒ i"91500 : - dat omtrent één Ton ten nadeele defereerd Dan, hoe zeer men zig in deeze Landvoogdy bevlytigd, om de Menage naar dat plan in te rigten, zal zulks echter niet gemakkelyk te doen weezen, vermits de zorgelyke tydsomftan digheden niet toelaat, om den omflag te verminde, ren, (•) of men zou welhaast ondervinden, dat onze (*) De Heer Generaal Mossei bepaalde deeze omflig op: 1 Gouverneur. i Opper- Koopman als Secunde. 3 Predikanten. 3 Kooplieden. B 4 1 Ka- ** AMBO N. onze bedekte en openrlyke benyders van die verzwakking tot haar voordeel gebruik maakte, j Ook zou het een harde zaak weezen als men het jaarlyks douceur van ƒ 40000. : - dat de Compagnie in 1767 aan den Gouverneur en Raad buiten haare gewoone Gagie en Emolumenten, wee-, gens het overwigt van de Nagulen by. dies ons. fangst van de Amboineefen, -heeft toegelegd, weder introk en in 's Compagnies kas bewaarde, fchoongenoomen door zo eene bezuiniging men al vry na aan de bepaling van de Heer Mossel komen zoude. - | , 1 Ambon word voor een gezond en vrugtbaar Land gebonden, vooral aan het Hoofd - -Compcoir. — Het leeverd allerlei zoort van behoeftens, en kan zig dus, zonder toevlucht ie neeuien tot andere plaatzen, zeer gemakkelyk met haare'eigen Lands- ;!,'b;l;f';-v-32 p\r "T.iio* i Ih Isa tuamn m ojsfliq 7 Kapitein - Lieu tenant. 1 Opper-Chinirgyn. 20 Onder-Kooplieden , Lieutenants , Vendrigs , Boekhouders, Hospitaalmeester en Krankbezoe' ker. So Boekhouders, Adfiftenten, Krankbezoekers, Baaien, Scheeps-Timmerlicden, Chirurgyns, Stuurlieden, Sergeants, Bootslieden en Conftapels. 109 Ambagtslieden , Cannonniers, Quartiermeefters en Corporaals. #3? Seldaatsrj, Matroozen en Handlange^ ^ S A M B O N. 25 producten behelpen. Ook werden de In- woonderen des Lands niet geregeerd door Prinlèn of Koningen, maar wel door Regenten of Opperhoofden, die door den Gouverneur en Raad, in naam van de Maatfchappy wordén aangefteld, en aldaar bekend zyn onderden naam vanörang Kaya, beteekenende zo veel als Edelen, Grooten of Ryken, die even als de Strand - Regenten langs Java's Noord Oostkust, en in het Jaccatrafche by hunne verheffing tot die waardigheid , met een Rotting, waar op het wapen van de O. I. C. ftaat, vereerd worden. ■ Ook is onder deeze vreedzame Natie de Gereformeerde Godsdienst zeedert onze komst aldaar te Lande zeer gezeegend voortgeplant, zo dat aldaar ónder de Amhohwefm eene talryke Gemeente van Inlandfche Chriitenen gevonden word. i Men begrypt zeer ligt dat een Tuin, waar in zulke kostbare vrugten groeijen, natuurlyk veel benyders heeft, en dat 'er by aanhoudendheid goede wagt moet gehouden worden om het fmokkelen in de Nagulen te beletten. De omleggende Cerammers, Papoè'rs en ander Roofgefpuis leeven genoegzaam alleen van dat fmokkelwerk , en ware hec niet. dat 's Compagnies, eigen onderdanen daar toe de hand leende, zou zulks weegens de voorzorge die daar teegen gebruikt word, zo gemakB 5 kelyk a$ A M B O N. kelyk niet kunnen gefchieden ; welke voorzorg beftaat in één of twee vifitSs rondom de Eilanden, die den Gouverneur jaarlyks doet, en aldaar bekend zyn onder den naam van Hongy-togt; ~ tot deeze Hongy-togt zyn de omleggende Inlandfche Regenten verpligt, een zeeker getal Vaartuigen (Corra Corra's zegt men daar) en Manfchappen te leeveren, welke als dan Vloots-wyze naar de fufpeéte Eilanden zeilt, om als gezegd is, de Rovers uit te roeijen, die zig teegen den Oogst-tyd aldaar ophouden; — doch men merkt omtrent deeze Hongytegten ook nog aan, dat dezelve als een Staatkundig middel moet worden aangemerkt, om eensdeels tot voordeel te doen flrekken van den Landvoogd, en ten anderen om de Dousfons of Nagul-tuinen teegen de groote en kleine inoogfting van veel Volk te ontblooten, ten einde de leverantie van dat Produel; aan de Maatfchappy zo veel mogelyk, te reguleeren naar de benodigtheid zo in Azië als in Europa. —— B A AT- Bladz. 27 B A N D A. D it is het tweede onderhoorig Gouvernement in het Qoftelyk gedeelte van Indië, ook circa drie a vier weeken varens van Batavia. — In deeze Landvoogdy groeit de Noten -musfcbaat en Foetj, twee articulen van Negotie, die alomme zo in Azi'è als in Europa altoos zeer gewild zyn, en weegens dies zeldzaamheid fteeds duur betaald worden. —■ In weerwil van dit kostelyk gefchenk des Heemels, is dit Land lchaars voorzien van leevensmiddelen. —— Het nabuurig gezeegend Java fpyst ook de Colonisten van deeze fchraale Eilanden.— Daar en boven word ook deeze Provintie voor zeer ongezond geoordeeld, vooral het Eiland Neira, waar op zig het Hoofd - Comptoir; dat is den Landvoogd met zynen Raad, en de grootfte mee- nigte »8 B A N D A. nigte der Militairen, Burgers en andere Compag. nies onderdanen bevinden. Men attribueerd deeze ongezondheid aan het nabygeleegen Eiland, waar op den Vuurberg of Goenong api legt; die dikwils rook en dampen, ook wel eens vuur uitbraakt. —~ Andere raeenen dat die ongezondheid gezogt moet worden in het drink-water — Dan, het zy daar meede zo het wil, dit Eiland Neira, geleegen op de Zuiderbreedte van 4 graden 30 minuten, is te recht uitgekipt voor het Hoofd-Comptoir van deeze Provincie, terwyl aldaar eene zeer ruime en veilige Rheede te vindon is, en alle aankomende Scheepen, groot en klein, hun zeeker verblyf zoeken moeten onder dat Eiland, of. eigentlyk onder het front van twee capicale Forten, Belgica en Nas/au. —— Her. eerfte is geleegen op eene bekwaamc hoogte, die het gantfche Eiland-en de Rheede, mitsgaders ook het Kafteel Nas/au commandeert; — zo dat dit. Belgica, wanneer het Hechts met 400 Man, de noodige Ammunitie en Proviant voorzien is, voor: de-.flerkfte Vesting in Indïè gehouden kan worden. —- Behalve:] dit Eiland Neira vind men daar digt by in het Zuiden het Eiland Lonthoir, Waarop de Refidentiën. ÏVayer en Oeriën geleegen zyn. Ook leggen ten Westen Neira de Ei¬ landen B A N D A. 29 landen Poelo ay en poeh Rhun, zynde dus in 't geheel vier digt by elkander leggende Eilanden, waar cp de Nooten-musfchaat en Poeïy gekweekt en ingezameld word. Ook legt aldaar nog in de buurt het Eiland Rozingain, zynde een verblyfplaats voor de Banditen, die van Batavia en elders derwaards gezonden worden. — Behalven de voorfchreeve Eilanden forteeren nog onder dit Gouvernement verfcheide andere Eilanden , dewelke aldaar bekend zyn onder den naam van Zuid-Oost en Zuid - Wester - Eilanden. - . De bewooners derzelve (laan alle met de Compagnie in verbond, en bezorgen aan het Hoofd Comptoir Neira, een goede voorraad van wilde Varkens , Hartebeeften , Zeekoeijen en andere voortbrengzels van hun Land, die zy voor Ly waten en andere benodigtheden verruilen. • Andere Producten leeveren hunne gronden niet uitkook geen Nooten of .Foely, als wordende wel zeer nauwe zorg gedragen, dat nergens anders die kostbaare Specery aangeplant word, als op de voor-, fchreeven vier digt by elkander geleegen Eilanden Neira, Lomhoir,. ay en Rbun. Deezen fmallen handel is echter voor de Perkeniers en andere inwooners van Banda nog al van veel nut; en men meend dat daar by die Provintie nog vry meer 3o B A N D A. meer haare reekening vinden zoude, als het belang der Maatfchappy toeliet om van Neira een grooter Handelplaats te maaken. Dan, de vreeze dat door eene frequente toegang tot de Specery-Eilanden te veel geleegenheid zou worden gegeeven tot het fmokkelen, weerhoud de Maatfchappy om desweegens eene ruimere bepaling te maaken. De Perkeniers of Eigenaars van de Landen, waar op de Nooten-musfchaat aangekweekt word, zyn verpligt die vrugt aan de Maatfchappy te leeveren tegen betaaling van zeekere pryzen, en mag op ftralFe des doods daar in niet gefmokkeld worden. Voor de goede Nooten plagten de Perkeniers van de Compagnie maar te ontfangen 14 penningen voor het pond, en voor de aan- geftokene maar de helft. Doch zeedert den jaare 1778, toen eenen geweldigen Orkaan de meede perken geruïneerd heeft, is de prys eenigzinrs verhoogd, zo dat dezelve volgens de op. gave van 1782 tot omtrent 3^ duiver per pond gefield is. • Ook plagt voor de Foely, die de middelfle bast is van den Musfchaat, maar 8 Huivers 5* penningen per pond betaald te worden; doch thans word daar voor in reekening gebragt 10 duivers , en voor het gruis ook B A N D A. 3i ook maar de helft. Als men nu deeze in- koops-prys vergelykt teegen de verkoops - pryzen alhier by de refpeéïive Kameren der Oost-hdifche Compagnie, dan doet zig aanftonds op eene confiderable winst, die deeze Specery jaarlyks opwerpt. Wy zullen 'er een fchets van gee- ven. —— In den jaare 1737 by voorbeeld, wierd by de O. I. Compagnie alhier verkogt 280064 pond Nooten, dat ook de hoogde kwantiteit is, die immer in een jaar verkogt is. — In Anno 1756 beliep de party op 241427 pond, doch in 1778 bedroeg de masfa weder 264189 pond, en in dit laatstgemelde jaar is den Nootmusfchaat verkogt voor ƒ 3-15-0 per pond, by welke verkoops - prys wy ons bepaalen zullen «m een calculaiive reekening te maaken nopens de winst, die dit gewas aan de Maatfchappy leeverd. Steld nu dat 'er jaarlyks 250000 pond Notenmusfchaat verkegt worden teegen 75 ftuivers het pond Q fchoon dezelve thans veel hooger in prys • ftaat) dan zou daar op naar aftrek van die inkoops-prys ten naaden by 9 Tonnen Gouds geprofiteerd worden. En wat de Foely betreft, daar van word doorgaans 'sjaarlyks niet meer verkogt als 100000 pond tegen 6 Gulden het pond , dat na aftrek van de inkoops- prys 3* B A N D A. prys een winst aantoond van 5 § Ton, of te zamen met de Nooten 142 Ton 's jaarlyks. — Voorwaar een zoet winstje op zulk eene beknopte Negotie. — Ook word van deeze winstgeevende Specery in de Indïe nog al wat gedebiteerd onder de Indianen — Men reekend de jaarlykfche verkoop aldaar op 1 ©0,000 pond Noten, en 10,000 pond Foely voor geen mindere prys als hier in Nederland; zo dat de winst op dit Product voor zeer aanmerkelyk kan worden geoordeeld. - Maar daar en teegen zyn de Lasten van dit Gouvernement doorgaans grooter als die van Ambon, nademaal weegens het Transport van Rysc en andere benoodigdheeden 's jaarlyks 3 groote Scheepen van Batavia over Java's Noord. Oost Cust derwaards worden gedepecheerd, waar van daan als dan ook weder naar India's Hoofd, plaats, en voorts naar Nederland, verdeeld over de gemelde kielen word overgezonden de Nooten en Foely, dewelke in dat jaar in Banda zyn ingezameld. Ook word in deeze Land- voogdy eene groote bezetting vereischt, die na de gemaakte bepaaling niet kleinder moet weezen als die van Ambon. Kortom, de Las» ten bedragen thans byna i\ Ton 'sjaarlyks, ten minften in den jaare 1779 beliepen dezelve op ƒ146170-0.0 B A N D A. 33 ƒ 14.6170 - o - o waar teegen maar aan winden behaald waren op de Tollen en andere 's Heeren Gerechtigheden eene geringe fonama van ƒ 9350 -0-0 of ƒ136820 - o - o aan Lasten meer als Winden , het geen zeeker in vergeiyk van de calculative opgave van den Heer Mossel een groot verfchil ten nadeele uitmarkt ; want dien Heer meende dat in zyn tyd de jaarlykfche Bandafche inkomden konde gefield worden op ƒ 90000 -0-0 en de Lasten op ƒ155000- 0-0 dat omtrent de helft minder nadeelig zoude weezen als in l779'-> dan men moet van deeze Colonie geene grooccre revenuen verwagten. Geheel en al afgezonderd van de andere Indiafcbe Wingewesten , is er byna geene Commercie of Koophandel, dan alleen van de omleggende armoedige Inwoonderen op de Zuid-Oost. en Zuid- West er- Eilanden ; en daar de Berkeniers zelfs de grootfie moeite moeten aanwenden , om voor hun en voor de Slaven de kost te winnen , heeft men van tyd tot tyd die Menfchen eenig foulaas moeten toevoegen. 'Er zyn zelfs na de zwaare Or- caan in 1778, te Batavia Colleftens gedaan om de Kerk en andere publieke GebouC wen 34 B A N D A. wen in Banda Neira , die toen zwaar befchadigd waren , weeder op te bouwen ; en de Perkeniers in haare fchade eenigzints te ge. moed te koomen. TER- Bladz. 35 TERNATEN. D it Gouvernement omtrent 4 a 6 weeken vaarens Oostwaards van Batavia leggende, is de eigentlyke Moluccos, of de regte Teelpjaats der -Speceryen, gelyk aldaar tot nog toe in de Bosfchen grooter Nooten - musfchaat gevonden worden als in Banda. Het Eiland, waar op de Maatfchappy het Hoofd Comptoir gevestigd heeft, hiet Ternaten', en na deeze naam worden doorgaans alle de Eilaqden, die onder de Molucce's behooren, genoemd. —- Ook hebben de Koningen van Ternaten, met wien de Maatfchappy van haar eerfte zeet af, het meest te doen heefc gehad, haare Hofhouding op dit Eiland gevfcstigd; — het formidabel Kafteei Oranje, waar in den Gouverneur en Raad met een talryke bezetting zig ophouden , legt ten Noorden de linie op één graad breedte, en dus niet verre van de Spaanfebe Ma- nilha's. De Spanjaarden hebben in de vori- ge Eeuw tot den jaare 1663 nog eenigzints voet gehad in de Molluccd's, doch toen zy in dat jaar gevallig Gamma Lamma verlieten, en de MaatC 2 fchap- 36 TERNATEN. fchappy gelukkig den Bondbreuk in Anno 1680 met de Moluccofche Koningen te boven kwam, is ook onze zeet aldaar meer fecuur geweest,' want zedert is ook den Koning van Ternaten cynsbaar geweest aan de Maatfchappy, waar door de hoogmoed van dat Hof tot de diepfle vernedering gebragt, en altoos de belangen van de Compagnie toegedaan is, in weerwil van de opflookingen en kuiperyen, die andere niet min magtige Moluccofcbe Koningen geduurig te werk ftelde, doch waar van ook de gevolgen voor die Vonten in den jaare 1778 tot hun nadeel uitgevallen zyn. ■ De Koningen van Tidor, Motir, Matchian en Batchian, vier voo:naame Bondgenooten van de Maatfchappy , konde met geen goede oogen zien dat de Koning van Ternaten met de Maatfchappy zo harmonieel leefde; geduurig verwekte zy oneenigheden, en daar ^ulks met de belangen van de' Compagnie niet ftrookte, ondernam men in 1778 een flap, die de geheele Moluccó's deed zid- deren en beeven. Men ontthroonde namelyk de twee vermogendfieKoningen van Tidor en Batchian en men zond hun als ballingen naar Batavia (*_). — Men (*) Deeze Koningen bleeven op Batavia, een derzelve is by myn tyd overleeden; doch de Kroonprins van Tidor, is kort na zyn komst in Batavia, als ecu TERNATEN. 37 Men flelde andere Koningen op den Throon, onder voorwaarden als die van Ternaten; dat is se* heel en al cynsbaar en afhangelyk van de OostIndifche Maatfchappy, die nu meer als ooit bevorens in haare posfesfie aldaar te Lande geves- tigd is. • Wyders forteeren nog onder dit Gouvernement eenige plaatzen, geleegen op het Ooflelyk gedeelte van het Eiland Celebes, meest bekend onder den naam van Gorontalo en Mdnado , alwaar de Maatfchappy voornamelyk zig een Staatsgevangenen naar Ceiitm gebannen. Dee- 2en Kroonprins, zegt men, was de oorzaak van detze, Sta'atsWentëling; ■ hy was van een hëerschzugtigen Jmborst, en haakte fterk na de Kroon zyns Vaders. . toen ik hem, in gezelfchap van de BrigadierColmondt, uit nieuwsgierigheid eens ging bezoeken , vroeg hy, wie ik was , en als hem door den "rigadier gezegd wierd, dat ik de Schryver was van dan Groeten Heer, Czo noemd men den Generaal) of in de Maieidjche taal Toean Befaar, zo trad hy aanftonds na my toe, en verzogt my om aan den Generaal te verzoeken , dat hy ontflagen mogt worden; biedende in recompens daar voor aan eenige voorname Eilanden, die onder zyn Heerfchappy geforteerd hadden. ■ Dan men begrype ligt, dat zulks niet konde baaten. Hy bau twee fchoone Princesfen In zyn gevangenis by zig, die ook haar beede by de zyne veegde; ■ doch ik meen dat die twee Dames geftorven zyn voor zyn vertrek naar Ceüon. C 3 38 TERNATEN. gevestigd heeft, om Ternaten te fpyzerj, als zynde de gemelde Cust van Celebes allezints vruchtba a in Ryst en andere behoeftens. — Ook Ieeverd Gorontalo een goede kwantiteit Stofgoud en Vogelnestjes (zynde een delicatesfe by de' Ooflerfcbe Volkeren, en vooral by de Cbinetfèn) waar voor de bewooners dier landen weder Hy wyze van trocqueering eenige asfortemencen van Lywaaten accepteeren ; -— zo dat Ternaten over het algemeen genoegfame voorraad tot haar beftaan opleeverd, en dus geen toevlugt behoeft t* neemen tot Java, zo als het fchraale Banda jaarlyks verplicht is, te doen, waar van dit de waarfchynlyke reeden is, dzz in de Molucco's, de Volkeren van onze cerfte zeet af by het leeven gefpaard zjn, daar in teegendeel in Banda alles is uitgeroeid, onder voorwendzel, dat die Natie te trouwloos was, en op wiens Verbonden de Maatfchappy geen ftaat maken konde; waar aan.dus te attribuëeren zy, dat thans in Banda byna geene andere inwoonderen te vinden zyn, dan een mengelmoes van Europeanen en Indianen , die wel als Eigenaaren of Huurders van de Specery - perken, die Landen bewoonen, doch niet gefchikt zyn tot de Ryst-Cultuur, het welk tog het hoofdvoedzel der Indianen komt uit te maaken. - Aaa TERNATEN. 3j> Aan de voormelde Moluccofche Vorflen betaald de Maatfchappy eene jaarlykfche recognitie van ƒ 32250-0-0 waar voor zy zig verbinden om de Speceryboomen, die hier en daar in de Bosfchen op haare uitgebreide Eilanden gevonden worden, uit te roerjen, en waar toe ook by aanhoudenhcid eenige Europifcbe Manfchappen van de Compagnie afgezonden worden , om te onderzoeken of deeze extirpatie wel naar behooren uitgevoerd word. — Door deeze en meer andere voorzorge word in dit Gouvernement doorgaans een goed Guarnifoen vereischt, waar omtrent eene bepaling gemaakt Js van 700 blanke koppen, zo Militairen, Zeevarende, Ambagtsheden, Poliuque, Kerkefyke, als andere Dienaaren, waar meede het ook wel te nellen is, fchoon genoomcn de fchaarsheid van Volk al dik wits oorzaak is, dat dit getal in verre na niet compleet bevonden word. Men ziet uit hec voorenftaande, dat dk Conquest alleenlyk uit Staatkunde en niet om reeden van eenig voordeel aangehouden word, want indien deeze Moluccoi niet wel bewaard wierden, en in handen vervielen van andere Natiën, dan was het met Ambon en Banda gedaan. —— Hier van daan dat de Maatfchappy, uit hoofde van dit Conquest eene zwaare jaarlykfche last draagen moet, die wel eenigzints door den Heer Mossel, C 4 draa* 4° TERNATEN. draagelyk gemaakt wierd, doch zeedert dien tyd merkelyk geaccresfeert is. Dien grooten Man giste deinkomften 's jaarlyks op/90000-0-0 en de Lasten op ƒ I44500 - o - o of maar ƒ54»5oo-o.o meer als de inkomften, dat wegens de importantie van de Molucco's nog al te pasfeeren zoude weezen, en op de winst der Nagulen, Noten en Foely, zonder groot bezwaar kan werden afgefchreeven; —_ dan, in 1779 wierden de boeken met een veel grooter Lastpost geflooten, dat men voor een groot gedeelte aan de toenmalige Onlusten onder de Moluccofche Koningen moet toefchryven De winften en inkomften waren wel wat grooter, en beliepen op ƒ114997-0-0; doch de Lasten monteerden daar en teegen fa. 29406-o-o of ƒ 1 l44o9-0-0 meer als de inkomften, dat zeeker wat hoog is voor een Etablisfement dataan Europa niets geeft, want de voordeden op het goud en*de Vogelnestj'es blyven in de Indïè, en zullen maar even toereikende zyn, om de Ongelden goed te maaken van het Schip, dat men jaarlyks van Batavia derwaards zend ter overvoer van de benodigdheden voor het Gouvernement. MA. Bladz. 41 MACASSAR. D itis de vierde Ooflelyke Provincie, omtrent veertien dagen vaarens van Batavia geleegen. • dit Gouvernement legt op de Zuidelyke hoek van het groote Eiland Celebes. De gedugtfle Vorften die zig daar bevinden, zyn de Koningen van Goaof der Macasfaren , en den Koning van Boné. — Niet geheel ten onregte word dit Gouvernement genoemd de fleutel van de Oost, als leggende in de pasfige naar Ambon, Banda en Ternaten. —• Ontwyffelbaar had dit geheele Celebes, meest bekend onder den naam van Macasfar, onder de alleenheerfchappy geraakt en gebleeven van den Koning van Goa , ware het niet, dat de Maatfchappy zig gefield had tot fcheidsman, en met den Koning van Boné en andere Vorflen daaromC 5 flreeks 41 M A C A S S A R. ftreeks een Bondgenootfchap aangegaan had, het welk de balans na zeer groote kósten, aan de zyde der onzen heeft doen overflaan. In den jaare 1778 ondervond het Hof van Goa het gewigt van dit Bondgenootfchap, Goa, de Hoofdftad der Macasfaaren, (*} wierd onder de Regeering van de woelzieke Koninginne Radja Polakka, die, mits de minderjarigheid van den Troonopvolger den teugel der Regeering in handen, had, weegens eene aangevangene rebellie te. gens de Compagnie, ftormenderhand door 'sCom. psgnie* wapenen veroverd , ontmanteld, en de Regeering over dat Koningryk gefteld op den voet als met het belang van de Maatfchappy het nuttigsc geoordeeld wierd. - De Maduree- ftn, een Prinsdom, digt by Java geleegen, en afhangelyk van de Compagnie, adilfteerden als HulpCO In den jaare 1767 verliet den Koning van Goa den Thraon der Macasfaaren; hy vlugtte naar Erna, alwaar hy agterhaald wierd, en voorts naar Batavia gezonden Dien Koning oordeelde zig op denïliroon niet veilig ,. en verzogt dus van de Hooge Regeering om naar Ceilon te moogen gebannen worden, alwaar hy ook in t kafteel binnen Colonb» , lange jaaren gewoond heef;, onder het genot van 50 Rds. 's maands uit de kas van dc Compagnie. • MACASSAR. 43 Hulptroepen by deeze Campagne, en men moet die Natie den welverdienden lof niet onthouden, die zy by deeze geleegenheid verdient hebben. — Zy drongen by den aanval op deeze flerke vesting met zo veel onvertzaagtheid door, dat de Hsllandfche Bevelhebber, den Majoor SeWler, my zelfs getuigt heeft, dat hy niet ligt zonder de Madureefcn aulk een fpoedig einde aan dien Oorlog zou hebben gemaakt; — waar uit men zien kan, dat de Maatfchappy in de Indië van het Bondgenootfchap met de Indiaanfcbs Koningen inOorlogs tyden veel nut en voordeel trekt. (*) —■ Door C*; Ook Hellen de Indifche Koningen veel vertrouwen op de Magt der Oost - Indifche Compagnie, wel te verftaan zulke Koningen, met wien de Compagnie verbonden van Vriendfchap en Koophandel gefiooten heeft, en daar van werkelyk eenig nut trekt; doch andere Vorften, die het vuur zo na aan de Compagnie gelegd hebben, dat zy verpügt is geweest van daar op te bree- ken, tragten de Maatfchappy weder te lokken; als by voorbeeld Siam, in April 1769 zond den Ryks- beltierder van Siam een brief aan de Hooge Indiafe Regeering, communiceerende, dat de rust aldaar herfreld was, dat-Siam, 't welk door de Barmas of Awanee- fsn, voor omtrent 2 jaaren verwoest was, thans weder floreerde; verzoekende teffcns dat de Compagnie zig daar weder reftabilecre, en dat hy met 1000 Snap- haa- 44 M A C A S S A R. Door deeze Victorie is den hoogmoed der Macasfaaren niet weinig gefnuikt; doch zal men dat wispekuurig en hoogmoedig Volk in eene gedunrige onderwerping en ontzag houden , moet 'er altyd een redomabel Guarnifoen van 7 a 80Ö Eüropifebs Militairen leggen, na de bepaling, dié daar van gemaakt is; terwyl ook tusfehen de Hoven van Goa en Boné (reeds eenige afgunst aangevuurd en onderhouden moet worden, om niet te eeniger tyd die beide Huizen te gelyk op ons dak te krygen. — De Hoofd - Vesting der Neder- haanen mogt werden geriefd. —- Op het eerfte voorAd is geantwoord dat de Maatfchappy voor eerst daar niet toe treeden kan; doch omttent het tweede voorltel zyn 500 Snaphaanen geleev^rd, onder voorwaarde van dies prys mei Sappanheut te betaalentegenƒ3-0-0 t picol van 125 pond, of des noods wax teegen markt. prys. 't Picol Sappanhsut zou dus met vragt op zyn hoogst komen te liaan opRds. 21 de 125 pond, dat is de 100 pond ƒ 4- 1 6- o en het Macasfaarje Sappan'wut is alhier verkogt voor ƒ 15 - o - o de 100 pond. . Den 11 Mey 1770 «crzogten twee Siam/è Prinfen, (die voorgaven Kleinzoons te weezen van de in de laatlïc revolutie in dat Ryk omgebragte Koning, en welke de wyk genoomen hadden naar Kankhauw en Cambodia,) om 's Compagnies adfiftencie, ten einde een van haar weder op den Throon te helpen; doch dit verzoek-is van de hand gewcezen. M A C A S S A R. 45 dtrlandfche Compagnie legt op 4 graden 50 minuten ten Zuiden de linie in een fterk Kaneel, genaamd Rotterdam, na de geboorteplaats van den Held Coiïnelis Speelman, die ia 't midden der vorige Eeuw Macasfar veroverd heeft. — Dit Kafteel legt op een plaats by den Macasfaar in eene religieufe of bygeloovige agting, in de Lands-taale geheeten: Oedjong Pandang, dat zo veel zeggen wil, als de punt van een langwerpig ruikend blad, Bchalven deeze Hoofd-Vesting leggen aan die Cust nog veele andere Compagnies - Forten van minder aanbelang , als: Boele Comba , Bonta'm, Bima , Saleyer en Tanette , welke Posten alle genoemd zyn na de Landfchappen of Vorftendommen, waar in dezelve geleegen zyn, en voornamentlyk dienen om meefter te blyven van de Correspondentie met de overige Ooftcrfche Etablisfememen —~~— mits- ' ga- (*) Hoe omzigtig de Compagnie moet omgaan met de Koningen en Vorften vm. Cekles, blykt uit dit eene ftaaltje. In Mey 177T kwam'er te Bantam zeeke- re Wadjoreeje Prir.ces, in name Aroe Mak 10, voorgeevende, dat zy door ivtrzcci over het affterven van haare Dogter, tot den geeftelyken ftaar wilde overgaan; —- doch zig fufpect maakende, om dat onder au- 46 MACASSAR. gaders om te jouisfeeren van de weinige voordeden op den Koophandel, die de Compagnie aldaar met de Indianen dryft, en te gelyk ter inzaam van Sappanhout, het welk die Landen uitleeverd. Voorts keveren die Land- ftreeken eene genoegzame voorraad van Ryst " en andere leevensbehoeftens, ook nog een groote meenigte van Slaven voor de Colonie van Batavia, doch welk Articul van Negotie aan de Maatfchappy zeer weinig voordeel geeft, als wordende dezelve alleen gedreeven door Burgers en Ingezeetenen van Macasfar en Batavia , uitgezondert alleen omtrent honderd fluks, die de Maatfchappy tot haar eigen dienst jaarlyks van daar naar de Hoofd -plaats laat overkomen. Wat het intrinfiecq befhan deezer .Landvoogdy betreft, met betrekking tot de voordeden en inkomften die deeze Landen aan de Maatfchappy leeverd, en de Lasten die zy beftecdig weegens de zwaare bezetting aldaar dragen moet, desaangaande zal zulks aan den Leezer ze voor- deelig anderen by haar is gev®nden 93 Snaphaanen en 3 Don(terbusfen, wierd zy te Batavia onder goede toezigt gefield , onder toelage van 25 Rds. 's maands, als zy 'er om verzoeken wild». MACASSAR. 47 deelig niet voorkoomen, als men anderszints van zulk een notabel Conquesc wel verwagten zou- ,je> Want Koophandel word 'er weinig gedreeven, en bygevolg zyn de Tollen en andere 's Heeren Gerechtigheden niet groot. — Alles wat men 'er van zeggen kan , beftaat in de verpagting van de Tiendens op de Rystgewasfen , eu eenige voordeden op de Lywaaien , het welk met den anderen over den jaare 1779 bedroeg ƒ 63190 - o - o ; het welk zeekcrlyk niet veel zeggen wil om de Lasten goed te maaken, die in dat zelfde jaar monteerden ƒ 163137 - o - o of één Ton meer als de revenuen. De Heer Mossel, differeerde by zyne gemaakte bepaling circa 25 jaren vroeger omtrent de Lasten niet veel, hy begrootte dezelve op ƒ 2137- 0- 0 hooger , en dus ziet men, dat in dit Gouvernement de gewoone uitgaven nog al zeer na op denzelfden voet gehouden worden. Doch omtrent de inkom- lten, die Mossel op f noooo-o-o 'sjaarlyks reekende, zal nog al vry wat moeite moeten gedaan worden , eer men dezelve zo hoog zal kunnen doen fteigeren. Voor het overige leeverd dit Land voor Europa niets anders als Sappanboui, hetwelk in de verweryen gebruikt word; . in den jaare 1778 is daar van alhier 43 MACASSAR. hier by de Oost-Indifche Compagnie verkogc eene kwantiteit, van 580,000 pond voor 15 Guldens de 100 pond. Steld nu dat daar op de helft of byna een halve Ton geavanceerd word, dan zal zulks maar even toereikende weezen tot goedmaking der Scheeps - Lasten, weegens dies Transport naar herwaards. TI- Bladz. 49 T 1 M O R. D it is een klein Etablisfement Van weinig aan* belang; — hetzelve legt ook Oostwaards van Batavia, doch wat meer naar het Zuiden op 8 graden 40 minuten. — Het Fortres dat de Compagnie aldaar aangelegd heeft, hiet Coupang, en word beftierd door een Koopman als Opperhoofd, die tot zyne defenfie nog een bezetting van 30 a 40 Militairen met een Vaandrig onder zig heeft. — Dit klein Minifterium beheerscht de Noord-Oost. Cust van het Eiland Timor, en eenige andere kleine Eilanden , die daar digt by leggen, en door haar eige Koningen en Vorften beftierd worden, dewelke alle cynsbaar zyn aan de Maatfchappy, en daar aan jaarlyks door het doen van kleine prefenten hulde doen; beftaande meestin Wax, als het voornaamfte voortbrengzel zynde van hun land. — De Poriugeefen, die over een paar Eeuwen mees^ ter waren van de meeste Conquesten, die thans in handen zyn der Neder landfehe Maatfchappy, D bö- 50 T I M O R, bezitten nu nog werkelyk een Faclory of klein Fortres op Timor, het welk by die Natie (aan het grootfpreeken gewoon) gebap.ifeerd word met den naam van Gouvernement, doch het is zo min van groot aanbelang als 's Compagnies Fortres Cou- pang; wordende by die Natie genoemd Lif- fauw, en leggende aan de Zuidkant van het opgemelde Eiland Timor. Wat nu de aangeleegenheid van dit Conquest aangaat, desweegens kan ik den Leezer met genoegen verzeekeren, dat hetzelve voor de belangen van de Maatfchappy gantsch niet nadeelig kan werden genaamd, want volgens de Indifche Boeken van ultimo Aug. 1779 bedroegen de Lasten van dat boekjaar over het geheele Erablisfement fi 1712 - o - © en daar en teegen de inkomften ƒ 13619 -0-0 of ƒ1907-o-o meerder als de Lasten; het welk nog al een voordeelige vertooning maakt,en ten naaften by met de bereekening van de Heer Mossel overeenkomt , die de Lasten en Winften ieder op ƒ 15000-o-© begrootte. Voorts leeverd dit Land een goede kwantiteit Slaven voor Particulieren, die van een goedaartigen imborst zyn, en daarom ook in Banda veel gebruikt worden in de perken tot het inzamelen en bereiden der Noten-musfchaat en Foely. — Ook leeverd Timor jaarlyks aan de Maasfchappy een goede TIMOR. 51 de party Sandelhout en Wsx, twee articaleri van Negotie , die ruim zo veel winst afwerpen, dat daar af kan werden goedgemaakt de onkosten van het Schip, dat jaarlyks van Batavia derwaards gedepecheerc word ter overbreng van de benodigtheden voor de bezetting, en ter afhaal van de gemelde Producten. Da BAN- Bladz. 52 B ANJ ERMAS SING. D eeze Fsttory lege aan deZuidzyde van het groote Eiland Borneo, op 3 graden ten Zuiden de linie. — De Maatfchappy heefr aldaar eene kleine lterkte, bezet met een Onderkoopman alsRefidenc en 25 a 30 Soldaaten.— Het oogmerk van 's Compagnies posfesfie aldaar, beftaac hoofdzakelyk in den inzaam of inkoop van de Peeper, en ruwe Diamanten die het Land uitleeverd. — Het Contract desweegen met den Koning van dat Ryk aangegaan bepaald de Leverantie op 6, eoooo Pond teegen 3 Stuivers per Pond; — en dit is het eenigfte Articul waar op noch wat gewonnen word, en het welk de Maatfchappy beweegd om deeze posfebfie aan te houden, want op de ruwe Diamanten, het Goud, Wax, Rottings en Sago kan zo veel niet gewonnen worden, dat de onkoften daar uit zoude kunnen worden goedgemaakt. — Ook leeveren de Banjereefen doorgaans zulke flegte forceeringen, dat de Compagnie genoegzaam in de laatstgemelde Articulen niets of zeer weinig doet.— De omleggende In- BANJERM ASSING. 53 Indianen,va vooral de Chineefen dry ven op cit Ryk de meefte handel, en hetis ookvoorde Compagnie niet raadzaam om haaren handel met deeze volkeren te excendeeren, nademaal de ondervinding in voorige tyden getoond heeft, dat de Banjereejen van eenen moord- en geldzugtigen aard zyn, en ook niet toelaaten zoude, dat de Maatfchappy haare magt aldaar zeer vergrootte. DeEngelfcben hebben ten Ooft en Borneo, niet lan g geleeden, cp eenige Eilanden postgevat, met inzigt om aldaar den Noot-mntfchaac aan te kweeken. • ook nam zulks in den beginne zeer wel op, doch de vrucht is dermaaten ontaard van haare natuurlyke eigenfchappen, dat men 'er in verre na niet aan geeven kan, de waarde van de eigentlyke Moluccofe of de Bandafe. Men noemd ze dus ten regten wilde Nooten musfchaat, zo als men ook denCanneel noemd, die in China groeit, en by de egteCailovfi in geene de minfte aanmerking komt. Uit dit kortverflag befpeurd men dat Banjer voor de Maatfchappy niet veel zeggen wil, en men zal zulks te eerder toeftemmen als men teffens ziet,dat ditConquest nie^aan inkomften geeft, dat ook niet gefchieden kan, wyl men buiten het Fortres geen voet lands bezit, en dus met dat volk niets uit te rigten is , als maar geftadig op zyn hoede te zyn van niet overrompeld en geplundert te worD 3 dcn» x 54 BANJERMASSING. den (*). Doch daar en teegen zyn de Lasten van deeze Faclory doorgaans ook niet zeer hoog. — In 1779 bedroegen dezerVe voor de bezetting ƒ 12091 - o - 0 en weegens het Transport van de Peeper naar India's Hoofdplaats, zullen de onkosten nog al vry hooger loopen. O Den 25 July 1769 wierd de order aan de SclieepsOverheden, van Anno 1754 ingetrokken, om namelyk niet alle de Contanten, welke zy voor dat Comptoir mogten medevoeren te gtlyk naar de wal af te Scheepen, wyl de Logie daar nu fterk genoeg geoordeeld wierd, om een attaeque af te wagten, — P A- Bladz. 55 PALEMBANG. D it Koningryk legt Noordwaards van Batatavia circa 10 a 12 dagen vaarens daar van af geleegen aan de Oostkant van het groote Eiland Sumatra. • De Koning van Pal&nbang, die voor een ryk Vorst gehouden word, heerscht over een groot gedeelte van dit Eiland toe aan het Lampongs-gebergte ten Zuiden, c-n over de Zee behoord ook tot zyne heerfchappy het vermaarde Eiland Banca C*)» welk. Eiland door de natuur alleen van Tin-ertz fchynt geformeerd, als keverende zeedert den jaare 1711 toen de mynen op dar Eiland eerst ontdekt zyn, eene verbazende kwan* (*) De voornaamfte Tinplaatzen op Banca zyn zee- ven in getal. Op ieder plaats is een Opperhoofd uit de Chnetfche Natie, die alle behoeftigheden aan de Bergwerkers, dat ook meest alle Chineefen zyn , bezorgd. Deeze Opperhoofden, dia het volk betaalen moeten, leeverd de Tin aan den Sultan of Koning van Falembang voor 5 Ryksds. de 125 pond, en den Koning bezorgd die weder voor 13 a 15 Ryksd. aan dc Compagnie na dat 'er veel of weinig geleeverd word. D 4 56 PALEMBANG. kwantiteit Tin. Met feezenjndiaavfen Ko. nmg ltaat de Nederlanafche Oon • Indifche Compagnie in een nauw verbond. —r Hy Haat alleen aan dezelve toe, om roet uiifluuing van aile Europifche Natiën op dit Ryk te navigseren. Ten dien einde is'aan de Maatfchappy in dat Land geaccordeert om een Logie of Fortres te bouwen , waar in 's Compagnies Facloors of Refidenten nevens ten kleine bezetting van omttent 50 a 60 Man zig ophouden; —— doch het Maat aan de Compagnie niet vry om de posfesfie aldaar te vet> fterken , zonder zig met het Hof te brouilleeren (' ); — maar daar en teegen Krat de Maatfchappy langs het ftrand door haar eigen Vaartuigen kruisten, om het fmokkelen in Peeper en Tin, dat om dien oord veeltyds plaats heeft, zo veel mogelyk teegen te gaan; want de Koning is volgens de fubfilleerende Tractaaten Verpligt om al de Peeper en Tin , die zyne Staaten uideeverd, teegen zeekere bepaalde pryzen aan de Compagnie te leeveren, zo als dan ook door 's Konings Scheefs *) Den 30 Aug. 1770 befloot de Hooge Indhfe Regeering, om weegens de bouwvailigbeid van het oude Fort, een nieuwe Logie te Iaatcn extruëeren, zynde een vyfbpekige tang-fchans , die volgens calculatie van den Capitein Ingenieur Dulez ƒ 80546 ~ o - o kosten, gou.de, PALEMBANG. 57 Scheepen dien korl zo wel als de Tin gebragtword in de pakhuizen, leggende op het Eiiand Onrust, digt by de Hoofdplaats Batavia, en waar van daan deeze Negotie weder zeer gemakkelyk naar Eu. ropa en Azia word afgefcheept en verzonden. (*) — De kwantiteit Peeper die doorgaans jaarlyks aan de Compagnie geleverd word, bedraagd omtrent i j a 2 millioen pond, die op i| a 2 ftuivers per pond inkoops te Haan komt, zo dat op eene verkooping van i \ millioen pond by de refpeétive Kameren in 1778 gehouden , a 17 ftuivers per pond , eene notable winst van ruim 11 Ton behaal d word; gclyk ook de Tin al meede geen gering voordeel afwerpt , doch dit ar.ticul van Negotie word om dies groote volume meest in de /«^'ë verhandelt, te weeten in China, alwaar dit mine* (*) Men verbeelde zig niet dat de Compagnie altoos gefield is op eene groote leverantie van Tin. Den 11 Mey 1770 befloot de Hooge Indiafe Regeering, om 'sjaarlyks niet meer als 25000 picols, ieder van 125 pond van Palembang te accepteeren a 15 Ryksds. per picol, en wyl 'er dit jaar 5000 picols meer zyn aangebragt, zal men aanjlaande jaar abfoluut niet meer als 20000 picols aanneemen, 't geen den Koiing by lyds zal werden te kennen gegeeyen. Hier uit ziet men dat het niet te verwon¬ deren zy, dat in Palembang weerga's in dat mineraal gefinokkeld word, in weerwil van de naauwfte toezigt der Refidenten. -— O 5 58 P A L E M B A N G. mineraal meest gebruikt word tot offerhanden aan Jefï en andere afgoden. Palembang leeverd 's jaarlyks omtrent % millioen pond aan de Compagnie, doch in 1778 is daar van by de Kameren maar verkogt 700000 pond a ƒ 42 • o ■ o de loo pond, en ik meen dat circa ƒ28-0-0 aan de Koning betaald word, zo dat op die kwantiteit nog een winst behaald zou weezen van /»?8ooo -0-0 dat juist niet veel zeggen wil; doch nog al veel contribueerd tot goedmaking der onkosten van de kielen, die deeze ballast herwaards voerd> «■** gelyk ook op de bind rottings, waar van in gemelde jaar 1778 by de Compagnie 37500 bosfen tot ƒ 14 • o - o de 100 bosfen verkogt zyn, en op 1000 Caraaten ruwe Diamanten, al mede nog een zoet avans behaald word. — Voor het overige leeverd deeze posfesGe weegens den handel die de Maatfchappy met de Palembangers dryft , niet veel voordeel op ; ten rainflen in 1779 bedroeg zulks maar ƒ 3923 - 0-0 en daar en teegen kwam de bezetting voor dat jaar te ftaan op ƒ 49^77'°-°» dac voor 70 een voordeelig Co: quest nog al pasfabel kan werden genaamd. Bladz. 59 JAPAN. D it Keizerryk legt Noordwaards van Batavia niet verre van Cbina. Op dit magcig Ryk moeien alleen rjavigeeren de Hollandfche Maatfchappy en de Cm-ieefen, doch onder eene zeer ftndte en nauwe bepaling, en dus genoegzaam zonder hoop dat onzen handel aldaar uitgebreider als thans worden zal De Compagnie bezit al¬ daar geen ander Territoir als een klein Eiland, genaamd Decima, leggende vlak voor de Stad Nangafaki, op de hoogte van 42 graden Noorderbreedte. — Op deeze Zeehaven varen 'sjaarlyks in Juny van Batavia twee Scheepen van 150 en 140 voeten, die ordinair in 30 etmalen over zyn , en in December of January aan Indiaas Hoofdplaats te rug komen. Die kielen worden geladen met Zuiker en Sappanhout, wyders wat zyde Klseden en Lywaaten, Lakenen, Kwikzilver, Vermiljoen, Wax, Nagulen , Noten-musfehaat, Peeper* Poetjoek, Katjoe en andere kleinigheden, ter waarde van omtrent 5 Tonnen Gouds. — Hier voor ontfangt de Compag. nie 6© JAP A N. nie van de Japanders genoegzaam, niet anders als rood Kooper in Staven omtrent 8 a 9000 kistjes, ieder kistje 125 pond zwaar, dat ten naaften by een millioen ponden bedraagd. De Maat¬ fchappy betaald aan den Japavdcr voor 125 pond van dat mineraal ƒ 31 - 0-0, en mBengale, Souratte en de Mallabacr word zulks de 125 pond weeder aan de Moorfe Kooplieden verkogt voor ƒ 90-0-0 a ƒ 91-0-0 zo dat op eene kwantiteit van een millioen ponden byna 5 Tonnen worden geprofiteerd. — Zie daar het gewigc van den Japaufen Handel, en ware het niet dat dieJSatie zo onverzettelyk was in hunne befluiten, dan zou de Maatfchappy deezen Handel gaarne willen extendeeren; ten minfïen de Opperhoofden worden geduurig by hunne Inflruclien door de Hooge Regeering aanbevoolen om by het Hof ten flerkften op eene vermeerdering van Kooper aan te dringen, doch zelden reübfeerd men daar in, ten zy de Maatfchappy het een of ander fraai en kostbaar gefchenk aan den Keizer zend, het welk als dan met Kooper gerecompen- feerd word. Voor Europa leeverd dit Ryk 's jaarlyks omtrent 30,000 pond Camphur,en 20000 pond voor den lndiafen Handel. Ook komt nog uic dat Land de bekende Sooya, allerlei foort van verlakt werk en Porceleinen. De J A P A N. 6l De Dienaaren van de Oost-Indifcbe Compagnie, die tot den Handel op Japan geëmploijeerd worden en hun vast verblyf hebben op het gemelde Eiland Decima, beftaan in twee Opper-Kooplieden als Opperhoofden, een Koopman als Pakhuismeester, twee Onder Kooplieden en ioa 12 Seribenten, nevens nog vier a vyf mindere Suppooften. — In wejrwil van dit kleine Minifierium beloopen de jaarlykfche Lasten, behalven de Equipagie der twee Scheepen, doorgaans al vry hoog. In 1779 bedroegen dezelve ƒ96356 0-0 W3ar toe de reize, die het blyvend Opperhoofd jaarlyks doen moet naar de Keizerlyke Refidentie - Stad Jedo , om zig voor den Keizer te vertoonen , wel het meest contribueerd; — doch daar en teegen beliepen de behaalde winnen op de aldaar in dat jaar verkogte Koopmanfchappen (en men kan het daarop wel altoos reekenen) eene fomma van ƒ 106802-0-0 en dus nog ruim ƒ 10000-0-0 meer als de Lasten] — Men ziet hier uit dat de Commercie tus- fchen Batavia en Japan niet onvoordeelig is; dan, het is een gevaarlyk vaarwater, waar door dikwils Schip en Volk vergaat. De Jap anders differeeren niet veel van de na- buurige Cbineefen in zeeden en gewoontens. Zy zyn even als de Cbineefen groote Afgodendienaars , 62 JAPAN. naars, en daar zy zeedert de uitroeijing van het Roornsch - geloof, dat de Portugeefen aldaar over een paar eeuwen hadden voortgeplant, een bittere haat en afkeer hebben van het Cbriftendom, zo is het op ftraffe des doods aan geen onderdanen geoorloofd , daar van belydenisfe te doen. — Ook mogen de Hollanders aldaar geen publieke Godsdienst oefTenen, zelfs geene geestelyke Boeken invoeren ; korttöm dit volk is thans even zo bitter teegen onze Religie als zy te vooren daar voor geweest zyn, waar van de oorzaak moet gezoet wor den in de heerschmgt der Portugeefen, die den haat der Natie gaande maakte door het pleegen van dwang en geweldenaryen, het welk voor zulk een giootmoedig Volk als de "japanners, ondrage- lyk was. Deeze Natie plagt in 'c begin van de komst der Hollanderen in de Iudië, even als de Cbineefen nu nog werkelyk doen, zig in meenigte buiten hun Vaderland te begeeven; doch zedert dat Formofa, den Hollanderen afgenomen, en in handen der Cbineefn vervallen is, of al zeedert de flegte behandeling der Japanners, door den Formofafen Gouverneur Piet er Nuyts , te vinden agter de leevens befchryving van den Ópper-Landvoogd de Klerk, heeft men geen onderdaan van dit Ryk op zwaare ftraffe buiten 'sLands JAPAN. 63 'a Lands willen laaten reizen, te weeter», niet naar de Etablbfementen der Maatfchappy , waar uit men opmaaken kan , dat die Natie inwendig eenen afkeer van alle Europifcbe Volkeren heeft, en aileen uit Staatkunde, de vriendfchap met de Hollandfcbe Compagnie onderhoud, om ingevalle van nood, door dezelve, even als ten tyde toen de Portugeefen van daar verdreeven wierden, geadfifteerd te worden ; en dat zy inderdaad bang zyn voor eene overrompeling door de een of andere Mogentheid, kan men afleiden uit zeeker Hiftoriaal in aldaar voorgevallen; -— 'c welk hier op neerkomt; den 20 July van dat jaar kwam te Usma, één der Japanfe Eilanden, ter houw, een Schip, gevoerd by zeeker Roomsch- Kei- (*) Zelfs mogen de kinderen , die door de Hollanders by de Japanfe Vrouwen geprocreëerd worden, niet uit het Ryk vertrekken, in weerwil van de zwaare geldfommen , die de Vaders daar voor by herhaaling komen te bieden. Met regt mag men deeze Natie vergely- ken by de oude f erf en en Meeden; ■ zy zyn in hunne befluiten onverzetlyk, 't welk men toefchryft aan hunne ftrenge Staatkunde, die meede brengt, dat als een Gouverneur , Burgcnieejier of ander aanzienlyk Amptenaar maar iets van zyn pligt afwykt, ea zulks ter ooren komt van het Hof, zo een An:ptenaar als dan een ysfeJyke dood moet fterven, en ook zyn geheele geflagt te gelyk met hem word uitgeroeid. 64 JAPAN. Keizerlyk Officier Baron Moritz Aladar de Bengoro, dewelke uit zyn Bannisfement in Siberiën ontvlugt was; —— hy als Hoofd van dat Schip verzoekt van de Hollanden om adGfKntie , die hem gegeeven wierd, en berigte hun ttffens dat de Rusfen van Kamfcbatka twee Gnljoots en één Fregat na de Japanfe Cust hadden gezonden om te kruisfen; en dat dezelve in mandatis hadden om alles nauwkeurig op te neemen en in kaarten te brengen , wyl de Rusfen voorgenoomen hadden om in het jaar 1772 een attacque te doen op Matsma, en alle de Eilanden onder de 41 graden 38 min. geleegen , ten welken einde een vastigheid gebouwd was op het Kurillisch Eiland naby Kamfcbatka, daar reeds ammunitie, Artillery en Ma- gazynen gereed waren. Dit een en ander is egter maar een verdigtzel, zo als nader en omüandiger blykt uit een relaas van een der Reisgezellen van gemelden Baron te vinden onder de Bylaagen agter dit Werkje No. 6. CHl- Bladz. 65 CHINA. O p dit beroemde en magtig Keizerryk, dat in haare volkrykheid en uitgebreidheid voor geen ander Ryk in de bekende weereld behoefd te wyken , handelen meest alle de Europifche Mogendheden, en zeedert eenige jaaren ook de Republiek van Notrd- America. —• Ieder Natie heeft aan de grooteKoopftad Canton een byzondereLogieen Pakhuizen tot berging van de Koop-waaren.— De Nedarlandfche Compagnie is geen van de minde Koopman op dat*Ryk. — 's Jaarlyks zend dezelve vier a vyf groote Scheepen van 150 voeten hier van daan d-rwaards; doch alle moeten zy Batavia aanloopen om aldaar haare ladingen te ont* fangen, waar van daan die kielen dan gemeenlyk in Juny en July naar Canton moeten voortzetten, die in 25 a 30 etmaalen volbragt worden. Deeze laadingen beftaan in Tin, Peeper, Loot, Nagulen en Nooten, alle welke Articulen van Negotie by eene matige aanvoer byna zo goed zya als geld, en met den anderen een advans oplee- veren van ruim 6 \ Ton Gouds; . bedragende É of- 66 CHINA. ordinair de laadingen van viet Scheepen 24 a 25 Tonnen Schats, de helft in baar Zilver en Spaan* fche Pefos, en de andere helft in opgemelde Koopmanfctwppen. Voor dit aanzienlyk Ca- piraal word in China door 's Compagnies Carga's weeder ingekogt, en direct zonder Batavia aan te gieren, naar Nederland vervoerd allerlei foorten van Tee tot omtrent 3 a 4 millioen poad, zydeStoffcn, Nankings-Linnen, Porcelynen , Cureuma en Wesmeer , op welke Articulen meede importante winftèrr behaald worden. Voorts dient omtrent deeze Handelplaats nog aangemerkt, dat de directie zeedert 35 jaaren door eene Commisfie uit de Heeren Bewindhebberen werd waargenoomen, zo dat de Minifters die in Canton en op de Scheepen geëmploijeerd worden, niet door de Hooge Indiafe Regeering, maar door de Bewindhebberen zelve worden aangefteld, even als omtrent de Kaap de Goede Hoop plaats heeft', egter gefchied alles omtrent die twee Plaatzen communicatief met het voormelde Indiafe Hoog Minifterium, om dat zo wel China als de Kaap zonder Batavia niet beftaan kan. ——— MA- Bladz. 67 M A L A K K A. D it is een Gouvernement geleegen Noordwaards van Batavia. — In twee a drie weeken vaart men van de Hoofdplaats derwaards. 1 Het Kafteel en de Stad in 't midden der vorige eeuw op de Portugeefen, veroverd, legt op de Noorderbreedte van 3 graden 10 min. aan de vaste wal. -— De voordeelige fituatie van dit Etablisfement maakt dat de paslage tusfchen Malakka en Sumatra doorgaans genoemd word de fleutel van ftraat Malakka. Behalven dee¬ ze favorable legging, die onder de nahuurige Volkeren veel ontzag baard, bevind men dit Corquest daar en boven nog al eenigzints voordeelig voor de belangen van de Maatfchappy, zo als wy kortelyk den leezer zullen tragcen onder het oog te brengen. ——— E 2 De é8 M A L A K K A. De bezetting van deeze Plaats bepaald men in vreedens-tyd ten naaften by op 300 koppen, bebalven den Gouverneur en Raad, en twee a drie kleine Scheepen , die langs de Kusten het fmokkelen moeten beletten. En deeze ge- heele omflag kost de Maatfchappy 's jaarlyks omtrent ƒ 113235 -0-0 dat zeer zuinig kan werden geoordeeld, als men daar teegen overfteld de behaalde voordeden weegens de Tollen , en op den Koophandel, die in het zelfde jaar 1779 bedroegen ƒ 162520 -0-0 het welk de Lasten byna een halve Ton overtreft. —— Den Heer Mossel bepaalde de Lasten in zyn tyd op ƒ 102000.0-0 en de winden op ƒ89000 0-0 dat met de voorige opgave nog al een groot verfchil maakt tot voordeel van de Maatfchappy. — Voorts leeverd dit notabel Gouvernement voor den Indifchen Handel een goede party Tin ten eniporte jaarlyks van 3 a 400000 pond , teegen ƒ 30 0 = 0 de 100 pond, het weik meest in Azia omgezet word; doch in 1778 is daar van alhier by de Oost- Indifche Compagnie verkogt eene kwantiteit vain 100000 pond, a ƒ 42-0-0 de 100 pond; ook leeverd Malakka nog eenig Goud, Arreek, Swavel en Harpuys, mitsgaders een goede foort van Masthouten voor de kleine Scheepen, die te Rem- M 'A L A K K A. 6? Rembang op Javd"t Noord-Oost Cust, of aan het Eiland Onrust gebouwd worden;— op welk een en ander al meede een zoet winstje behaald word, wyl de opgemelde Articulen alomme in de Indië goeden aftrek hebben. »~— De vreemde Scheepen , die van Bengale, Cormandei, Souratte , Mallabaar , en andere Gewesten langs Malakka op China , of andere Landen om de Noord of Oost navigeeren, moeten alle genoegzaam onder het bereik van het kanon pnsfeeren. Veelen van die Scheepen leggen daar aan, om zig te voorzien van water en andere ververfchingen , waar door het toekomt, dat deeze plaats in de goede Mous/on van vreemdelingen krield, het welk voor de Burgers en Ingezeerenen weegens den Handel, die daar uit voorfpruit , niet onvoordeelig kan werden genaamd. Voor het overige is dit Gouvernement niet zeer uitgebreid; alleen bepaald zig 's Compagnies gebied tot Malakka en het nabuurig Rykje Pera, alwaar de Maatfchappy ook een kleine fterkte heeft ter inzaam van de Tin, die aldaar gegraven word. — Ook is Rio of Riouiv, dat beroemde fmokkelnest van Radja Rio, dat zo veel kwaad in de nabyheid van Malakka gebrouwen heeft , en het welk in 1783 door 's Lands Oorlog-ScheeE 3 Pen 7o MALAKKA. pen onder 't beleid van den Commandant Pie* ter Jacob van Braam geheel en al is uitgeroeid , thans onder de heerfchappy van de Oost Indifche Maatfchappy gebragt, en onder de Landvoogdy van Malakka gefield, als leggende het naast aan dat Kalteel. — P Bladz ?x P A D A N C. D it is een Conquest geleegen cp het Eilatid Sumatra, aan de Westkant van hetzelve , en daarom doorgaans genaamd : Sumatra s West- Cust- Padang is het Hoofd - Comptoir van deeze Cust. De Maatfchappy heeft aldaar eene kleine bezetting van 50 a 60 Soldaaten, onder een Koopman als Opperhoofd nevens eenige mindere Minifters. Onder de beheerfching van deeze Opperhoofdy forteeren ook de nabuurige Plaatzen Poelo-Chinco. Priamang en Adjtrbadja, dewelke ook van kleine bezettingen en de nodige Factoors voorzien zyn. Wel eer plagt langs deeze Cust eene voordeelige Handel gedreeren te worden in Opium en Lywaaten , doch zeedert dat de £«gelfchen in het daar digt by geleegen Bancahoeloe, haaren Handel over geheel Sumatra hebben uitgebreid, heeft de Maatfchappy van deeze pos- fesfie weinig voordeel meer genooten. In het vreedzaame jaar 1779 floot men de boeken van Padang met ƒ 53675- 0-0 aan Lasten, E 4 waar fa PADANG. waar teegen op de Lywaaten, het Zout en andere dingen gewonnen is ƒ74577 -0-0 of ƒ 20002 • o - o meer als de onkosten, dat voldoende is om de ongelden goed te maaken van het Schip dat 's jaarlyks van Batavia derwaards gezonden word ter overvoer van het benodigde.— Ook trekt de Compagnie weegens het Goud dat op Padang van de Berg-lieden voor Lywaaten ingeruild word, ook nog al eenig voordeel, zo wel als van de Peeper en Benfium, die dit Conquest leeverd} kortom, men moet Padang zo gering niet agren , als fommigen wel doen, want als 'er een behoorlyk gebruik gemaakt word van de middelen die nuttig zyn tot extenfie van 's Compagnies Handel, dan kan deeze kleine Opperhoofdy, in tyden van Vreede nog al vry wat contribuëeren tot fupport van het beftaan der Maatfchappy in de Indiè'. MEN- Bladz. 73' B E N G A L E. D k Land legt Westwaards van Batavia circa 6 a 7 weeken vaarens daar van daan , in de Ganges, onder het gebied van den Groocen Mo- gol (*). In het algemeen word het geheele Mogolfcbe Ryk, Oost.Indien genoemd, of Indië* tusfchen de Ganges, waar van Indoftan of Hin* doeflan het grootfte deel uitmaakt. Men kan 'er ook door verdaan Indus-Land, het welk zig uitftrekt ten Westen tot en over de Indus, ten Noorden tot het Ringgebergte , ten Ooften Patna of Bebaar en Bengale;— ten Zuiden aan de Rivieren Narmadda en Andi op de breedte van 22 en 23 graden, werdende by de meeste Schryvers genaamd Indië tusfchen de Ganges of Oost'Indiën , als leggende ten Oosten den Indus. Die C*) Mogols , dat wil zeggen , blanke , zynde een geflagt der Tartaaren, die van over bet Noordelyk gebergte in Indië gevallen zyn , en al gaande weg die Landen overheerd hebben, waar van den Overften of Keizer genaamd is geworden grooten Mogol. E 5 74 B E N G A L E. Die uitgebreide Landen plagten in oude tyden zeer verdeeld te weezen onder eikanderen, waar door veroorzaakt is, dat de Mogolfcbe Tartaaren in het zelve invielen, en alles voor haare wapenen dee- den bukken, Onder de Mogols die over dit Ryk den Scepter gezwaaid hebben, heeft zig vooral beroemd gemaakt den grooten Eurang Seeb. — Hy regeerde byna 100 jaaren lang, en heeft door zyn dapperheid en wysheid dat Ryk dermaaten uitgebreid en gevestigd, dat hy onder zyne Ryksftaf gebragt had de magtige Koningryken van Viftapour, Golconda , Carnatica en Gouzeratte, mitsgaders nog 33 andere Vorften- dommen en Provintien. Alle deeze Landen moeften vier millioen en tagtig duizend Krygsknegten in cas van Oorlog opleeveren, de helft Ruiters en de andere helft Voetvolk. In weerwil egter van deeze groote Magt heeft dit Land nu en dan al vry wat moeten ondergaan. In 1739 deed den berugten Perfifcben Monarch Thamas Kouli Khan, ook Nader Sjah genaamd, eenen inval in Rmdoeftan, waar door het gantfche Mogolfcbe Ryk in groot verval gedompeld wierd. -— DeezenThamas Kouli Khan was wel eer de Zoon van eenen Post 1 n d 0 s of Jasfemaker van Schapen Vellen, welke door eene aaneenfchakeling van wisfelval- B E N G A L E. 75 ligheden zo ongewoon als buitengemeen, dus tot den Throon van Perfie' is verheeven geworden. — Hy kwam met een geringe magt in het midden van het Mogolfcbe Ryk. — Hy nam de Keizer- lyke Refidentie Stad Deli in; hy zette den Mogol in de gevangenis; — moorde en ftroopte op eene alleraflchuwelykfte wyze, en na dat hy zyne bloed - en gelddorst verzadigd had , (lelde hy den Mogol weder op den Throon, vertrok vervolgens naar zyne Staaten, alwaar hy eenige jaaren daar na ongelukkig aan zyn einde geraakt is. In dit uitgebreid en gezeegend Land van den Mogol, legt aan de Rivier de Ganges een Provin tie die genaamd word Bengale. — In deeze Provintie is het aan meest alle Europifcbe Natiën geoorloofd, Handel te dryven. —— De JSederlandfche Compagnie bezit in dat Land een Dorp, genaamd Clntfura, werdende om de nabyheid en onderhoorigheid aan het Moorfche Fort Ougly meede doorgaans zogenoemd, of «ok wel Hou- gly. . In dit Dorp Cintfura heeft de Oost- Indifcbe Maatfchappy een Logie, die zo wat gefortificeert is. — In deeze Logie woond den Directeur en Raad, nevens de geheele bezetting, die omtrent alles te zamen op 150 koppen kan werden gereekend Deeze is de Hoofd plaats n der 76 BENGALE. der Hollandertn in Bengale, alwaar alle de Koop- manfchappen opgeflagen worden. Haare legging is daar toe zeer favorabel aan de Westkant der Rivier tot waar de Scheepen kunnen opkomen; doch de gèwoone los - en laad-plaats is nog niet halver weegen, en daar toe heeft men klein Vaartuig nodig. — Hooger op heeft de Compagnie ook nog een Logie te Casfembafaar, zynde het Land,dat de Zyde voort, brengt, en dat ook beeter geleegen is om de Lywaaten in te zamelen; — voorts heei't onze Compagnie nog in een ander Vorftendom, doch thans ook behoorende onder het Regentfchap Bengale» eene andere Faclory, te wecten re Patna, alwaar de Opium, de Salpeeter, Lywaat en Borax ingekogt word, betalende 2' per Cento tol aas den grooten Mogol. — Aan de overzyde van Hougly 6 mylen lager legt het Dorp Bernagoor, dat ook aan de Compagnie behoord. Op alle deeze plaatzen dryven de Nederlanders eenen goeden Handel, in weerwil van de jalouzy der andere op dit Ryk navigeerende Europifche Natiën, en vooral de Engelfcben,, die aldaar hun Generaal Gouvernement in Kalkatta omtrent 2 uuren beneeden Bernagoor, aan de overzyde van de Ganges gevestigd hebben; — die Natie is in Bengale en door het geheele Mogolfcbe Ryk tolvry, . en BENGALE. 77 en beetfchen aldaar als Souverain , even als de Heilanden op Ceilon, Java, de Moluccos en elders. Volgens de Boeken van Ultimo Aug. 1779 bedroegen de behaalde winften op de Koopmanfchappen , in dat jaar ƒ 385159-0-0, dat in vergelyk van de opgave door de Heer Mossel 25 jaaren vroeger, nog al voordeelig is, want dien Heer reekende dezelve op omtrent 11 Ton minder. Zo ook beliepen de Lasten over het algemeen in 1779 ƒ 265517-0-0 of ƒ 36983 0-0 minder als gemelde Heer Mossel daar voor gereekend had; waar uit te zien is dat de Commercie met Bengale voordeelig is voor de Maatfchappy. ■ Dan, het kan wel weezen, dat de directie in voorige tyden aldaar niet voldaan heeft, om dat by dezelfde brief die wy onder Batavia reeds hebben aangehaald, ook deeze fcherpe reflectie gevonden word; — „ Want ,, /laat men 't oog op een Dire&ie als die van „ Bengale , zo naby de Hoofd-plaats, en zo in,, mediaat onder deszelfs beflier en teezigt gelee„ gen, zo bevind men dezelve by eene fuccesfie „ van Diretleuren zedert een lengte van jaaren „ fchuldig aan de enormfte uitflappen en morsfe„ ryen, 'sComps. ejfeblen en belangen als reef- goed behandelende, de inkoops -pryzen der goe- „ se* 78 BENGALE. „ deren willekeurig , en door de geraffineerd/Is praStycqnen cargeerende, en onze uitdrukksly,, ke orares en Reglementen omtrent den inkoop „ der Lywaaten en andere goederen zonder het „ minfte regard te (laan op esd of plint op de ,, criantfie wyze viêieerende, zonder te fpreeken „ van *s Compagnies advancen op V Zilver, de„ welke een ^tbeele reeks van jaaren ver duifter t 3, zyn gebleven" —- De Lywaaten en Zyde die jaarlyks uit dat Land gehaald, en alhier by de Oost-Indifche Compagnie verkogt worden, geeven ook voordeel. > In Anno 1778 is by de refpeclieve Kameren verkogt voor 2 millioen guldens aan Lywaat, voor 5 Ton aan Zyde* — en 1 millioen pond Sal- peeter voor ƒ58 o o de 100 pond; laat nu op bet een en ander naar aftrek van de Scheeps Ongeld'.m maar 15 a 20 pro Cento gewonnen worden, dan bedraagd zulks nog al vry wat; en al ware het ook dat deeze winden geheel en al door de zwaare Ongelden verflonden wierden, dan zal den Amphioen (of Opium) alles goedmaaken. als zynde dit Articul van Negotie een goudmyn voor Batavia, zo als wy kortelyk betoogen zullen. De Heer Mossel reekende de jaarlykfche winst op den Opium op 8 Tonnen Gouds, doch , dien BENGALE. 79 difen Handel thans zeer verflapt zynde, mag men de winst nu 'sjaarlyks op 5 a 6 Tonnen Schatten. Den verkoop van dat Heulfap, waar op de Indianen, vooral op Java, zo verdingen zyn, is 's jaarlyks circa 7 a 800 kisten groot, ieder kist 135 pond zwaar. Steld nu dat ieder kist uit Bengale naar Batavia, aangereekend word met de vragt, rifico en andere Ongelden voor ƒ 79a - o - o en dat dezelve in Batavia, even als in 1782 gefchied is, voor ƒ 1383-3-0 verkogt word, dan zou de Compagnie op ééne kist winnen ƒ 591-3-0 of op 800 kisten ƒ 472920-0-0 behalven de Bataviafe Tol voor den uitvoer naar Java, Cheribon, Pasfir, Cotty en andere omleggende plaatzen ; hetwelk met den anderen dan zo ten naaften by tusfchen de 5 en 6 Ton zoude beloopen; dan deeze winst komt niet in de fchatkist van de Maatfchappy, waar in dezelve egter thans wel te pas komen zoude. Deeze winst gaat ruim voor de helft naar Particulieren , zo in Indië als in Europa, want men heelt zeedert 1745 deeze Koophandel of eigentlyk de winften aan eene geprivilegeerde Sociëteit afgedaan, die in Batavia nog werkelyk refideerende is; het oogmerk van deeze Sociëteit was, om de Colonie te doen floreeren, en in den beginne der erectie bloeide de Va». 8o BENGALE. Volkplanting dermaaten, dat 'er 's jaarlyks eens zo veel Opium verkogt wierd , als thans; en deeze vermindering van voorfpoed in dit gewigtig Articul van Negotie kan men alleen toefchryven aan de ondermyning van vreemde Natiën , die deeze Opium thans voor een kleine prys of teegen ruiling van andere Producten in groote kwantiteiten aan de Indianen weeten om te zetten. Doch om een klaar begrip van deeze Asfociatie te hebben, zo gelieve den Leezer te weeten, dat die Sociëteit beftaat in 300 Actiën, ieder van 2000 Ryksd., waar op door de Eigenaars de helft of 300000 Ryksd, gefourneerd is; deeze fom is voldoende om de Opium, die men 's jaarlyks denkt nodig te hebben, te kunnen voldoen; ——■ en daar toe worden de Minifters in Bengale gelast , om die kwantiteit van de Mogolders in te koopen en met 's Compagnies bodems naar Bata via te transporteeren. — Aan de Hoofdftad behouden gearriveerd zynde , word de Opium aan de Sociëteit afgeftaan , die dezelve by publieke verkooping aan den Man helpt;— deeze vendutie afgeloopen zynde , word de reekening opgemaakt, en als dan gemeenlyk de behaalde winst, de helft aan de Actionisten afgeftaan , dat ten naaften by 2) a 3 Tonnen 's jaarlyks bedraagt,— na dat de uitdeelingen zyn , die ik niet hooger neem BENGALE. Si neem als 16 a 20 perCento op het gehcele Capi- taal van 690000 Ryksd ; dan , dewyl deeze Sociëteit niets contribuëerd weegcns de onkosten, die de Maatfchappy zo omtrent het Etablisfement in Bengale , als ten aanzien van de Scheeps Equipagie, dragen moet, zo kan men de afgave van de voorgemelde fom vooreen groot gedeelte naar fubftractie van den intrest die anderzints het Capitaal der Actionisten zou kunnen opbrengen, aanmerken als eene loutere genereufiteit van de Compagnie. Voorts dient ook omtrent deeze Societeic nog aangemerkt, dat van de 300 Actiën door flerfgevallen en repatriëeren van de Eigenaars, ruim 4 in Nederland t'huis hooren , zo dat het oogmerk om Batavia daar van alleen te laaten jouisfeeren op j na verdweenen is. — Bengale is boven dat alles een vruchtbaar Land dat ook dik wils de omleggende Landen, waar onder ook Cetton van Ryst voorziet. Een Land vol van zeegeningen, maar ook teffens een Land van geweld en baatzugt der Moorfche Regenten , waar van de Eurepifcbe Handelaars in 't algemeen, doch de Nedtrlandfche Maatfchappy in het byzonder al dikwils gevoelige preuves moeten ondergaan, en waar van men de grond - oorzaak zou kunnen vinden in de opgeblazenheid van F cie- 82 BENG A L E. dezelve, met nyd en jalouzy den een den anderen willende voorbyflreeven, en niet ontziende daar toe het Hof van den Mogol om te koopen. ■ Deeze zelfde ziekte heeft de Natie in 't generaal ook in pragt en trotsheid den anderen doen uit amen , en dit is de reeden dat men nu en dan het l'engaals Minifterium een breidel in den mond legt, om in weerwil van de hoogmoed der Mogolders, het fpoor van een Nederlands Koop* man niet te buiten te gaan. ■ CO R. *BIadz. 83 C Ö R M A ND E L. Deeze Kust al meede omtrent 6 a 7 weeken vaarens, West waards van Batavia geleegen, plagt in vorige tyden genaamd te worden Sjolamandelan, na een der Koningen Sjolan —■ Dit Sjolamande- lan word by verkorting Sjolamandel gezegd. De Portugeefen aldaar koomende, fchreeven Cbo- romandel, pronunciëerende de Cb als Sj en hebben de ro voor la gelfeld 5 invoegen het den eenen Inlander dus — en den anderen het zo uicfpreekt. —- Choromandel is by de Pottugeefen vervolgens de gemeene naam van de Kust geworden tot voorby Mazulipatnam, na geda^ten toen geen Handelplaats daar benoorden zynde; — dc Hollandtrs komende, vonden die naam zodanig, doch hebben 'er by verkorting Cormandél van gemaakt. Dit Land is geleegen in het Koningryk Tansjaoer en Noordelyk tot Manikepatnam of Orixa; ter- * wyl na der Nederlanderen komfte aldaar te Lande Palliacatta, en wat daar bezuiden legt, weeder Zuiaer- tn Mazulipatnam, en daar benoorden Nmder-Cormandél genaamd word. F a De 84 CORMANDEL. De Zee en Stranden tusfchen Ceilon en de vaste Kust van Indië van de- Zuidhoek of Kaap Commoryn af, tot de hoek van Caljemeere toe, hebben de Portugeefen met de bezimeeming der Zeehavenen onder haare heerfchappy gebragt, en haare Succesfeuren de Nederlandei s biyven daar van in posfesfie, forteerende de daar aan geleegen Landen onder Madure of Tritfenapaly, en den Vorst van Tansjaoer. ■ Op deeze Cormandelfche Kust bezaaten de Nederlanders voor den jongden Engèlfcbèn Oorlog in eigendom het formidabel Fort en de bemuurde Stad j Nagapatnam, geleegen in het Ryk van Tansjaoer op 11 graden Noorderbreedte; — zy de de Rhee, die voor deeze Stad legt, de openbaare Zee, dus alleen vaarbaar in de Zuid- en West-mousfon van February tot Oftober incluis. Deeze Stad en Kadeel is in 1783 aan de Engelfchen afgedaan; — doch hoe important dit verlies ook mag worden gereekend , zo belet zulks tog niet dat de Maatfchappy op de andere bezittingen langs deeze Kust eene zeer voordeelige Handel dryft. Wy zullen alle deeze bezittingen kortelyk aandippen, en dan toonen,waar in het voordeel van den Handel bedaat.— Vooreerst bezit de Maatfchappy aldaar nog de wel gefortificeerde Logie te Sadraspatnam; —— Dit dorp is door de Compagnie van dies Land-Heer ge. COR MANDEL. 85 gepagc, en lege. zeer wel roe den Handel en Vervoer Landwaard in; — hetzelve legt op 12 gra \ den 40 minuten Noordelyk, in het gebied van den Nabab van Arcat, en is al van Anno 1647 doorde Compagnie bezog: ge worden. Te Palleacatta is men nog vroeger bekend geweest. — In Anno 1600 wierd aldaar bereids gebouwd het'Foit Geldria, /,ynde een vierkant met een watetgragt. Maar in de Stad Palleacatta is de Regeering en Tol met den Land - Heer gemengd, leggende ook in het gebied van Are at op de hoogte van 13 graden 30 minuten -— In deeze Landftreek worden de mooirte Lywaaten geweeven, waarom de Palleacatfcbe doeken alomme zeer getrokken zyn. — In die Fort Geldria heeft men zeedert her gemis van Nagapatnam, het HoofdCorsptoir gelegd, onder het gezag van een Opperhoofd , die thans bekleed is met den Titel van Ge zaghebber, doch by de Indianen doorgaans den ouden Titel van Gouverneur gegeeven word; — en daar de Bataviafe Producten, als Arak, Zuiker, Japans Kooper, Speceiyen en andere Articulen, langs de Cormandélfche Kust altoos zeer getrokken zyn, zo word den Handel aldaar weeder met goed fucces voortgezet. Palicol is een Compagnies Dorp, geleegen te Lande van Narfepoer op x 6 graden 40 minuten en F 3 for- 86 CO RMANDEL. forteerd met de twee volgende plaatzen onder Ooicondas Vïce-wyfchap, zynde de Maatfchappy daar al voor 1630 gezeeten. Jager naikpeeram legt op 17 graden 20'min. behoorende aldaar aan de Nederlandfcbe Compagnie dies grond, nevens Daatcheroms Logie en twee Dorpjes te Lande by Daatcb-.rom, leggende tot de bleekery der ingezaamd wordende Lywaaten, terwyl ook die plaats tèffens diend ter verhandeling van veele Koopmanfchappen die het Land trekt, zynde de Logie met aarde bolwerken voorzien , en de 'zeer eerst begonnen in 1736,doch te Daatcbermn wel een eeuw vroeger. Bimilipatnam legt op fchaars 18 graden. Dit is een Dorp dat de Compagnie in pag; heeft. Aldaar legt een nieuw Fort tot befcherming van . haare Eff clen, en ten verkoop en weder inmm van Lywaaten. — De Rhee van deeze twee Jaat-stgemelde plaatzen is vaarbaar van December tot September iecluis. Te Portonova heeft de Compagnie meede een Refident tot inkoop van Lywaaten, zynde ook osder Arcat forteerende, en betaald voor den affchecp één per Cento Tol. Dus kortelyk aangetoond hebbende, welke plaatzen de Neder (andfebe Maatfchappy ter Kuste Cormandêl nog werkelyk bezit, zal ik verder aanwyzen hoe CO R M»A N D E L. 87. hoe het aldaar in 1779 by het fluiten der boeken onder ultimo Auguftus van dat jaar geleegen was.— Nagapatnam behoorde des tyds nog aan de Maatfchappy , en moet dus ook begreepen worden in de opgave der Lasten en winden van dat jaar. De voordeelen op de Koopmanfchappen en andere inkomften rendeerden toen eene importante fom van ƒ427131 -0 0, dat al vry wat zeggen wil» en waar van een goede bezetting, indien zulks nodig is , aldaar ter Kuste kan onderhouden worden. — Dan die voornaame winst heeft in het opgemelde jaar 1779 nog niet toereikende geweest om de Lasten van Cormandél te kunnen gocdmaakenj— dezelve bedroegen ƒ 452133-0-0 of ƒ 25002-0-0 meerder als de winften, dat weegens zo een voordeelig Conquest aan den Leezer onbegrypelyk moet voorkomen, en vooral als men die reekening vergelykt met de opgave van den Heer Mossel. Dien Heer, die het locale van die Etablisfementen kundig was, als hebbende dezelve veele jaaren als Landvoogd beftierd, Helde voor de jaarlykfche winst op den Handel ƒ 520,000-0-0; doch daar en teegen maar aan Lasten ƒ260,000-o o, het welk een gantsch andere vertooning maakt; doch men moet by dit alles ook aanmerken, dat Nagapatnam, als de Hoof izeetel op die Kust wel het meest gecontribueerd F 4 heeft 88 CORMANDEL, heeft tot het dragen der gemelde Lasten, als zynde die Stad en dies Kafleel des tyds met een zwaare bezetting van Europeefen voorzien geweest, en de Maatfchappy eenigzins gebrouilleerd met de na, buurige Vorften, hetwelk notoir de Lasten hooger als ordinair doet lleigeren. Dan, het zy daar meede zo het wil, Naga is een Lastpost voor de Compagnie geweest, 't welk zeeker Gouverneur by geleegenheid dat over dit Conquest gefprooken wierd, deeze aanmerking deed maaken: dat als de muur en van Nagapatnam van Zilver waren, dezelve egter in waarde niet konde op weegen teegen de opgelden die daar aan fuccesfivelyk ver/pilt geworden zyn, Voorts komt van die Kust jaarlyks een Schip alhier in Nederland mat Lywaat en Caliatourhout, fomtyds ook we! eens twee Scheepen, na dat de voorraad van Lywaaten groot is. In 1778 is hier by de Kamers verkogt voor 2 millioen guldens aan Lywaat, en 200,000 pond Caliatourhout voor 20 gulden de 100 pond, op welk een en ander nog we! a van 't Capitaal gèadvanceert word, dat ruim en breed toereikende is om de Soheeps-onkosten te kunnen goedmaaken, en nog wat over te houden ter uitdeeling aan de Geinteresfeerdens, QE I- Bladz. 89 C E 1 L O N. Onder alle de Conquesten die de Oost-Indifche Maatfchappy in Azië bezit, is geene van zo veel belang als Ceilon — Dit is het beroemde CaneelEüand, hetwelk eene bron van rykdom voor ons Vaderland kan werden genaamd. Hetzelve legt omtrent 50 a 60 etmaalen zeilens Westwaards van Eaiavia, vlak over de Kaap Commoryn of de vaste Kust van Indië De grootte van dit Eiland in zyn omtrek word op 167 mylen gereekend, leggende op 6 graden breedte , en de Zuidelyklle hoek op 91 graden benoorden de linie. — De Nederlandfche Compagnie bezit alhier rondom het Eiland de Zeehavens en Stranden in vollen eigendom. Alle de Caneel die het Land uitleeverd, nevens veele andere Producten des Lands is den Keizer van dit Eiland, die zyn Refideruie houd te Candia, verpligt om teegen zeekere pryzen aftetlaan aan de Contpagnie, blykens het laatfte Vreedes-Tractaat in 1766 met de Cingaleefen (zo noemd men de Ceilondsrs^) geflooten. — Dit Eiland plagt wel eer Elanare geF 5 noemd co C E 1 L O N. noemd te worden ; — ook gaven de Perfianen en Arabieren daar aan den naam van Sarandib. De Cbineefen hebben dit Eiland ook in posfesfie gehad, en men wil dat het de naam van Ceilon verfchuldigd is aan het Chineefcbe woord Chelam, want op zeekere tyd eenige Jonken (of'Chineefcbe Scheepen) tusfchen het Eiland en de vaste Wal verongelukt zynde, gaf men het den naam van Chelam, dat zo veel zeggen wil als groote fchade. — Naderhand zyn de Portugeefen de ontdekkers en posfesfeurs van dit Eiland geweest. — In Anno 1505 ontdekte eenen Dom Lorenzo hetzelve , en in 15*7 bouwde Lopes Zoarf.s te Colombo, in weerwil van de teegenkantingen des Koning, een Kafteel, en maakte den Vorst cynsbaar voor 1200 quintalen Caneel, een party Robynen, Saphieren en zes Eliphatuen 'sjaarlyks, — Dit was de eerlfe rol die zy caar fpeelde; naderhand breide zy haare grenspaalen uit; zy ontzagen zig niet om hunne oogmerken langs den weg van moord en roof te bevorderen. Den Cingalees betaalde zulks met gelyke munt; in 1593 wierden de Portugeefen uit de Binr.en-landen weggejaagd toi in de Kafteelen en Fortresfen, die zy aan 't Strand gebouwd hadden; ■—— de ongelukkiger) die in handen der Cingaleefen vielen, wierden allerwreedst gepynigt. — Zy wierden gefchilt als Caneelftok- ken, C E I L O N. pi ken , en deeze rampzalige oneenigheid was oorzaak dat het Ryk der Portugeefen haast een einde nam. In \6o2 kwamen de Nederlanders dit Eiland ook een vifite geeven. Joris van Spilbergen kwam aldaar met drie Scheepen, waar over hy het bevel had; ■ —~ hy vertrok van daar weeder met goede Ladingen ■ Maar gantsch anders viel het uit met eenen Sibald de Weerd, die insatlyks ais Commandant over drie Scheepen aldaar aankwam , doen hy wierd in Anno 1603 by zyne te rugkomst van 't Hof des Keizers met zyn gevolg deerlyk vermoord, om dat hy zig te vrymoedig uitgelaaten had ; waar door ook verbrooken wierd het gemaakte Verdrag tutt den Vorst om namelyk de Portuaeefen geheel en al van dat Liland te verdryven en uit te roeijen Den Hoogen Raad van Indïé , die destyds in de Molucco"1* geftabüeert was, zond in 16" 12 naar Ceilon als Ambasfadeur den Oud Koopman Marcellus de Boshouwer met intentie om het vertrouwen des Keizers weeder te winnen. ■ Dan, hy wierd gevangen genoomen en raakte eerst in 1615 los. —; Er verliepen toen nog wel 23 jaaren eer men met zeekerheid voet aan land gezet had. — In 1638 zond men als Gezant aan het Hof den Kapitein van een Compagnies Schip Jan Thïz', oa C E I L O N. Thysz', die aldaar te vooren ook gevangen geweest was; -— hy daagde tamelyk wel in de onderhandelingen met 't Hof, en toen in dat zelfde jaar aldaar ook aankwam den Raad van Indië, Adam Westervold, kreeg het accoord met den Koning zyn volkomen beflag, om dat ter zelfder tyd door 's Compagnies wapenen het Fortres Baticcdoa op de Portugeefen veroverd wierd. — Op deeze zeegenpraal volgde in 1639 de verovering van Tt heonomale, door den Zeeheld Caen; -— en in 1640 de kleine fterkte Nigombo. door den Directeur - Generaal Philip Lucasz. Dit Postje wierd egter door de Portugeefen weder heroverd. — Alle deeze veroveringen voorafgegaan zynde, wierd den fleer Willem Jacobsz Koster tot eerfteLandvoogd over de- Ceilonfche Conquesten aangefteld, na dat hy zig eerst beroemd en verdienftelyk gemaakt hadde dcor de verovering van Gak. Dan, hy wierd even als Sibald de Weerd op last des Konings vermoord; doch on- middelyk daar na nam Jan Thysz het zwaard op. F r an c 01 s C a ro n , naderhand Directeur - Generaal te Batavia, herwon Nigombo, en liet in 1646 d.:n gemelden Jan Thyz op Ceï'.on blyven als Gouverneur over alie de gemaakte Conquesten. Voorts is in 1655 op . < de C E I L O N. 93 de Portugeefen ook nog veröoverd de (lerke vesting Colombo , zynde 's Compagnies Hoofdplaats op dit Eiland; en door deeze behaalde victorie was het Ryk der Portugeefen geheel en al uit, hebbende omtrent anderhalve eeuw dit Conquest in posft>fi-e gehad. — Dit vooraf genoteerd hebbende, zullen wy om de aangeleegenheid van dit dierbaar Conquest, de voornaamfle vastigheden eerst kortelyk befchryven, en dan vervolgens aantoonen, waar in de rykdom van dit Land voor ons Vaderland beilaat. Colombo, als de Hoofdzeetel, legt eerst aan de beurt. Men (leid deeze Stad op de grootfle breedte die het Eiland heeft, het welk van Manaar tot Gale gereekend word. Dezelve legt in de Jurisdictie van het Koningryk Cotta, alwaar in oude tyden de Koningen des Lands hunne Refidentie hielden. Colombo word in de Lands - taaie van ouds genaamd Coliambe, dat zo veel is als een blad van een Mangusboom, om reeden dat 'er zulk een groote boom aan 't Zeeitrand flond op een punt die de Portugeefen Sr. Laurensco noemde. Thans is deeze Plaats fterk gefortificeei t en (leeds wel voorzien van Krygs- yolk. Candia, de Refidentie - Stad des Ko- t?ings in 1764. voor de eerfternaal door 's Compagnies wapenen veroverd, en by het (luiten der Vree- 94 C E I L O N. Vreede weeder aan zyn Zwarte Majefteit afgeftaan, legt omtrent ] 6 mylen van Colombo. Door deeze Stad Candia ftroomd een rivier, die zyn oorlprong neemd in de hooge Adamspiek. Deezen berg is by de Ceiloneeftn in groote agting. — Zy geeven voor dat op dien berg een Heilige gewoond heeft, die aan de Nakqomelingichap een teeken nagelaaten heeft, te wceten een voet die in een groote fteën zoude gedrukt zyn — Wat den omtrek van de Desfavony of Jurisdictie van Colombo betreft, dezelve begroot men op omtrent 2© mylen lang en 8 breed. — Vol Caneel Bo.-fchen, Ryst-Velden, Hoorn - en PluimVee, ook volkryk; in de Stad is een Seminarium, waar in de jeugd in de Taaien , en gronden van den Gereformeerden Godsdienst onderweezen word. — Dit School leeverd aan CeiIon een goed aantal wel onderweezene Proponenten en Leermeesters, die alomme door het gantfche Land, alwaar de Compagnie Meefter is, de Leer van onzen hervormden Godsdienst voortplanten, en daar in onder den zeegen des Heemels zo wel gereüsfeerd zyn, dat de Gemeente aldaar over geheel Ceilon op 300000 Zielen bereekend word.— De Roomfche Priefters van het nabuurig Goa op de Mallabaarfcbe Kust, bezoeken dit Eiland cok veel, egter niet zonder permitfii van den Goa- ver- C E I L O N. 95 vernenr , wyl de publieke voonplanting van die Religie niet geoorloofd zy Voor 'c overige is Colombo weegens de onveiligheid van dies Rhee, als zynde maar in eenige maanden van 't jaar genaakbaar, gantsch geen van de minfte Vesting. Dezelve is aan de Land-kant zeedert eenige jaaren ook merkelyk verfterkt, en om dat het Hof zo digt by legt, kan men voor de Hoofdplaats geen gefchikter plek gronds uitkippen; — en zulks te meer, om dat Colombo genoegzaam in 't midden legt derCaneel- Bosfchen, alhoewel dien reukbast met en benevens alle andere Koopwaaren naar Gak moet worden gezonden om aldaar in de Scheepen voor Nederland ingelaaden te. worden.— Vyf mylen Noordwaards van Colombo legt eene andere Vesting, doch van minder aanbelang, te weeten Nigombo, wordende om dies nabyheid aan het Hoofd - Comptoir maar doof eene kleine bezetting bewaard. In dit Diftriét groeit de beste foort van Caneel, en het leeverd teffens een groote kwantiteit Cayer, zynde den bast van den Cocusboom , waar van men in de Indië touwen maakt, die veel op kleine Zee-Scheepen gebruikt, en aldaar genoemd worden CayercoHwen. Jafnapatnam is een Plaats van gewigt. ——— Het plagt in oude tyden een Koningryk op zig zelye te weezen; doch naar de komst der Neder- der- 96 C E I L O N. derlanderen is hetzelve hervormd in één Commandement, den rang hebbende naast het Gouvernement te Colombo, zo dat ingevalle den Gouverneur komt te iterven, den Ja/nas Commandeur verpligt is zig iliico te begeeven naar Colombo, pm het gezag aldaar ad interim waar te neemen tot nader order van Batavia. — Ja/na legt digt aan de vaste Kust van Indië, is fterk gefbrtifkeerc en kan gereekend worden in zynen geheelen omtrek groot te weezen 60 mylen De zeeden en fpraak der inwoonderen van dit Koningryk komen ook veel over een met die der over- walfche Mallabaaren. ■ De voortbrengzels deezes Lands tot den Handel beftaan hoofdzakelyk in Eliphanten, het welk nog al een goede Tak van Commercie is voor de Compagnie, en doorgaans een halve Ton 's jaarlyks aan winst afwerpt. De Inlandfche Regenten , die onder het hooger gezag der Maatfchappy het gebied voeren over de inwoonderen dezes Lands, worden in de Lands-taaie genoemd IVannids, dat zo veel zegt als voortrefelyk, adelyk of Vorftelyk. — Deeze zyn naar mate van de uitgebreidheid hunnes grondgebied verpligt 's jaarlyks een contributie van de voormelde Animalen aan de Compagnie te leeveren, waar voor zy eene gegerune posiesfie genieten met alle de voorregten en C E I L O N. 97 en preëminentien als in de dagen van ouds. — Trinconomak legt aan de segenzyde van Colem- be, 35 mylen van Ja/na, aan de Zuid. Deeze vermaarde Plaats werpt van zig een klip in Zee 1500 fchreeden groot, alwaar de Koningen van Ceilon'va. oude tyden hebben gewoond, Hier iTond een van de beroemdfte Pagooden of* Tempels, die door Constanty,n de Zaa afgebrooken en van deszelfs fteenen een Fort gebouwd heeft, dat in 1639 door te Hollanderen veroverd is. Dat Fort itaat daar nog, en is rhans genaamd Ooftenburg, doch fchynt in weerwil van dies ftcrke ficuatie teegen geene Europifche magt beftand te weezen, zo als in de vorige eeuw en in die waar in wy leeven, gebleeken is. —— Dan men begrype zeer ligt dat deeze Plaats iets aanlokkelyks boven alle de andere op dit Eiland hebben moet, om dat in Oorlogs-tyden Trincono* male genoegzaam het eerst door den Vyand be- zogt word. , Dit lokaas beftaat in de ruime en veilige Baay die men daar vind , en waar in eene talryke Vloot veilig ankeren kan. Ook is dit Land zeer favorabel gefitueerd om met het Hof van Candia te kunnen Correspondeeren ; En om zig dus van den Caneel meefter te maaken, die in 'sKonings gebied gefchilt word; — teegen G wel- 03 C E I L O N. wretke gevaarlyke onderneemingen in tyden van Yro- &é zorgvuldig gewaakt word, door eene (terke bedring, die de Maatfchappy (leeds in Trin* conoma'e aan handen heefr. Omtrent 18 mylen daar van af legt het vrugtbaar Baticaloa, zynde een Fortres wel niet van groot,aanbelang, doch om dies voordeelige legging en vrugtbaarheid in allerlei foort van leevensmiddelen, voor de Compagnie van veel gewigt; — wordende ook (leeds met een goede Krygs - magt bewaard. —— Caneel word daar nieï geplant, zo min als te jfafaa en Trinconomale. Oeezen reukbast groeit meest alleen in de Desfavony of DiitricT: van Colombo , de Gale Corle, Nigombo, en verder Landwaards in tot op het gebied des Konings, of tot aan het gebergte Balane, wordende zo als te denken is, wel goede zorg gedragen dat geen Caneel geplant word als in Landen die zo wat onder den rook van het Hoofd Comproir leggen; doch het, is aanmerkelyk dat zeedert den laatften Ceüonfcben Oorlog, in weerwil van de vermeerdering van grond-gebied zulke importante verzendingen van Caneel naar Europa en Batavia niet gefchied zyn, als eenige jaaren voor dien kostbaaren Oorlog. —— 'Er wierden toen 8 a ioboo Baaien 's jaarlyks inge- za- C E I L O N. 99 zameld a 88 pond ieder, en na het eindigen des Oorlogs circa 6 a 7000 Baaien (*), dat apparëntelyfc aan de verbittering van 't Hof te attribuecren zy, die zeedert den Vreede in 1766" met 't zelve geflooten, op het Eiland als ingefjooten is, en zelfs niet zonder voorkennis van de Compagnie hezendingen doen mag naar de vaste Kust van Mie, en meer andere bepalingen, die voor zyn l\Ioor- fche Majefteit ondragelyk zyn. Om zig daar van te ontlasten , zond dien Koning kort na de Vreede een Ambasfade naar de Hoofdplaats Batavia, met bevel om van Generaal en Ra'en te verzoeken , dat eenige van die nauwe bepalingen mogten worden vernietigt (f); dan deeze Hee- (*) Zeedert deeze vermindering heeft dc Compagnie' in de Desfavony van Coltmbo en in de Gak Cork, groote Piantagien van Canee! - Boorneh Iaaten aanleggen , om daar door de kwantiteit weer höoger te krygen,, 't welk ook aan de verwagting beantwfflotd', of binnen korten beantwoorden zal. (t) Voor den Oorlog, die omtrent 1760 begon, en in 1766 eindigde, ' moest 's Compagnies Ambasfa- deur die "s jaarlyks van Colombo naar Candia gezonden wierd , met groote gefchcnken en brieven van den Gouverneur, by zyne verfehyning voor den Throonj knielen, terwy! de Hovelingen op haar aangezïgt vielen. ■ Deeze verneederende Complimenten zyn afge- fchaft, en den Ambasfadour kan nu volftaafl met drie G a bui- ICO C E I L O N. ren moeiten vrugteloos te rug keeren, en tot heeden leeft de Maatfchappy met dat Hof in goede vriendfchap In Buigingen des Lighaamsi Dit articul (leekt dat volk geweldig iri de krop; toen de voormelde Koning- lyke Ambasfade te Batavia audiëntie ontfangen zoude by den Hoogen Raad, wierden alle de Leeden van dat aanzienlyk Collegie alvoorens door den Opper-Landvoogd van der Parra verzogt, dat zy zig op dien dag op 't pragtigst zoude' uitdosfen Dit was van die uitwerking, dat de Candiafe Zendelingen op het gezigt van deeze Koninglyke praal dermaaten ontfteld raakten, dat de meeste Ileeren verpligt waren een fnuifje te neemen. He Heer de Klerk vertelde my zulks;-— dien Heer zeide my ook, dat hunne komst vrugteloos was, en dat de Maatfchappy nimmer van 't geflooten Traêtaat een hairbreed wyken zoude. Geduurende den Ceilonfen Oorlog deed zig een nieuwe Pretendent tot den Candiafen Throon op. Dien gast op Ceilon, of op het nabuurig Cormandêl gevaarlek gcoordeelt wordende, wierd naar Batavia gezonden, alwaar zyn Moorfche Majefteit een goed verblyf gegeeven wierd op een Buitenplaats. Dan , men begreep dat dien Staats-Gevangenen nog te digt by Ceilon woonde, en zelfs eene groote Correspondentie met Cormandêl en Ceilon hield. Hy moest derhalven nog wat meer Oostwaards op gezonden worden , doch zulks moest uitgevoerd worden op 't onverwagtst, ten einde hem geen gelegenheid te gceven van te ontfuappen. De Heer Generaal de Klerk, die des tyds Opper-Land- voogd CEILON. lot In het vrugtbaar Regentfchap Maiure legt nog eene voornaame Zeehaven, die den rang heeft naast Jafna, en ook een Cornmandement is, genaamd Gak , of zo als de Portugeefen plagten te zeggen 'Punt? Gak; — in deeze veilige Haven worden de Scheepen voor Nederland beladen in November en in February. Al de Producten die voogd was, liet op zeekere avond in zyn kabinet een Ordonnantie vervaardigen op den Brigadier Colmondt , en nog twee mindere Minifters; dewelke inhield, dat y.y zig 's anderendaags 's morgens vroeg te half vyf, als den Pretendent nog vast flapen zoude, moesten' begeeven naar de gemelde Buitenplaats, Zyn Hoogheid vriendelyk opwekken, en in de daar toe gefchikte Koetzen met zyne Dienaaren, transporteeren naar de EquipagieWerf, alwaar een Schuit zoude klaar leggen, om Zyn Majefteit vervolgens te brengen aan boord van een Schip dat zoilrêe lag naar Ainban. In die Provincie be¬ vind zig dien Vorst nog werkeiyk, en kan nj met Ceilon niet correspondecren. De Heer Colmondt verhaalde my naderhand hoe het zig toegedragen had, by het doen van deeze boodfehap, toen den Vorst wak. ker gemaakt wierd. Men begrypt zeer ligt, dat hem het gezigt van deeze Commisfie, en de last die zy hadden, niet aangenaam moet geweest zyn; doch het aanmerkelykfte van dit geval beftaat hier in, dat hy wakker wordende, en ziende den Brigadier nevens de andere Heeren, uitfehreeuwde: is het om myn Item te doen, Jieekt dan maar toe. ■ G 3 la- C E I L O N. die het Eiland uitleeverd, of die van elders te Colombo worden aangebragt, moeten alle naar <:ale gevoerd worden. Deeze Koopwaaren beftaan in Caneel, Lywaaten van Tutucoryn of de Ovefwaï', Peeper van de Mallabaar, Catiris de Maldivos of Kinkhoorentjes. Salpeeter van Ben- gale tot onderlaag; alle de Soerat/cbe Koop- manschappen , en voorts wat Koffy en andere któn'fehe^cfl, die alle met den anderen genootr.en, zeer fchoone winllen afwerpen. —- Behalve» alle de opgenoemde importante vastigheden , vind men 'er nog veeie anderen, doch van minder aanbelang. — Caliture, KaJpetiy en Putetyng, Cbilauw en Manaar nevens nog eenige kleindere Postjes, dienende voornamelyk tot dekking van de toegangen; — ook forteeren nog onder het Gouvernement van Ceilon, de Facloryen op de .Overwal, waarvan Tutucoryn de HoofJplaats is, — als Kit'karé, Ponnecail, Kaap Commorin en Mannapaar, welke Zeehavens meest alle dienen tot den . zaam van Lywaaten en het handhaven van eenige voorrègten, die de Maatfchappy by de verovering dier Plaatzen op de Portugeefen te gelyk meefter geworden is; als daar is den doorvaard tusfchen de vaste Wal en het Eiland Pambe, hetwelk niet geschieden mag als met een Compagnies Pas; nitsgaders om Landwaards in op eenige Dorpen Ly- CEILON. 103 Lywaaten te moogen laaten weeven , zonder dat de nabuurige Vorftcn volgens de Traébaten, de Maatfcaappy daar in hinderlyk moogen weez^n. — De fituatie van dit voornaam Conquest dus kortelyk verhandelt hebbende, gaan wy over tot het nut en voordeel dat ons Vaderland daar van trekt; — ik zal het Boekjaar 1779 als het pelchikfle uitkippen om een regt idéé daar van te formeeren. ■ De generaals winften en inkotnfte.n ten gemdden Eilande en dies onderhoorigheden bedroegen in dat jaar ƒ 611704 • o - o, en de gezamentlyke Lasten weegerjs de Land Soldyen, Zeevaard enz., ƒ 12,43038 o-o of ruim 6 Tonnen Lasten meer als winften; — dit is een notabel vetfchil tot nadeel van eene Maatfchappy, die wel eer ruim en breed uit de inkomften des Lands alle de ongelden konde goedmaakcn; — ten minden in Anno'1755 maakte den Heen Mossel de reekening veel favora beier. Hy ftelde de jaarlykfche winften van Ceilon op ƒ h,68000- 0-0 en de Lasten op ƒ902500 o • o of ruim 2 iTon minder als de win. ften;*t welk nog wel 3 per Cent in de uitdeeling aan de Compagnie ten goede komt; — dan, laat ons by deeze bepaaling niet ftil (taan; Cei- lom militaire magt is zeedert den laatften Ceüor.fen Oorlog gedugter en dus kostbaarer geweest, en de Maatfchappy heeft zeedert 1771 geen voordeel G 4 meer io4 C E I L O N. meer genooten van de Paarl - banken op Aripo tusfchen de vaste Wal en Ceilon geleegen , 't welk'egrer 's jaarlyks wel op één Ton konde gereekend worden. Dit gemis heeft men te danken aan den Nabab van Carnatica, — in het opgemelde jaar 1771; veroverde dien Nabab het ■ Regencfcbap Mairua, leggende aan Tutucoryn, onder voorwendzel, dat dit Regentfchap den Mo- gol toebehoorden, 't Is waar, de Vorften van dat Landfchap zyn wel eer Vafalfen geweest van den Mogol, dan die Volkeren hebben zig vry gevogten, en in 1659 Verbonden van vriendfehap met de Hollandfche Maatfchappy geflooten, welke ook rnim een eeuw aan beide kanten zyn gemairiftineerd; den gemelden Nabab het Regentfchap vari den Theuver (zo wierd den Vorst van Marrua genaamd) vyandelyk en onvervvagt invadeerende , zond den Vorst Gezanten af naar Colambo, met verzoek van adfillentie; dan, het Minifterie verkoor de Neutraliteit, om dat den Nabab de iterkfte verzeekeringen had gedaan van 's Compagnies voorregten met den Theuver bedon. gen, te zullen blyven handhaven; het gevolg daar van was, dat wel haast de Hoofdftad van den Theuver-Heer, Rammenadewaram belegerd en veroverd wierd. Door deeze verovering; van 's Compagnies cude Bondgenooc tl CEILON. 105 is dien gevaarlyken Nabab zeer na aan Ceilon gevordert, en heeft inmediaat zo veel pretetenfien gemaakt op de Paarl - banken, dat de Maatfchappy raadzaam geoordeeld heeft, om in het geheel daar van by provifie af te zien. "— "■' Te regt merkte denCeilonfenLandvoogd van Imhoff by zyne nagelatene doorwrochte Memorie aan, dat Marrua moest werden geconfedereerd als de Barriërre van Ceilon, en voegd 'er by, dat ingevalle hetzelve door eene Inlandfcbe of Europifcbe Mogendheid wierd aangetast, hy hetzelve zonder naar orders van Batavia of uit Nederland te wagten, met al de magt van Ceilon zou tragten te verdeedigen. Doch offchoon Ceilon in 1779 wel zes Tonnen te kort fchiet, om de Lasten van dat important Conquest goed te maaken, zo zal blyken dat de winst op den Handel die hier in Nederland met de Ceilonfe Producten gedreeven word, niet alleen alles dubbel goedmaakt, maar daar te boven nog een groote fomme gelds in de fchatkist van de Maatfchappy bezorgd. In den jaare 1778 is alhier by de Kameren der Oost-Indifche Compagnie verkogt: 4000 pond Ceilonfe Cardamom voor 33 ftuiv. per pond. 5000 —- Koffy a 10 ftuivers. G 5 300,000 iofj CEILON. 300,000 pond Cauris of Kinkhorens a 7 J ft. per pond. 20000 Cacoene Gaaren. Voor 2 Ton aan Lywaaten; en 600,000 pond Caneel ƒ 6 - o - o 't pond. Steld nu dat de Caneel volgens het Traclaat met den koning van Ctilon of Candia voor 5 Pagooden (zynde een goude Indiafe Specie van 90 ftuivers, ieder) de baal van 88 pond ingekogt word, en dat ook de Caneel die op 's Compagnies Territoir gefchild word, op die prys te ftaan komt, dan werpt een kwantiteit van 600,000 pond een winst op van 34I Tonnen fchats. Zie daar eene ryke bron van welvaard voor de Maatfchappy, die de jalouzy der omleggende Vorften fteeds gaande maakt; — en waar uit ook den omflag ruim en breed kan worden goedgemaakt, fchoongenoomen 'er thans wel 4000 Militairen en andere Dienaaren in 's Compagnies Kafteelen en Forten te vinden zyn, en welke magt des noods van Batavia, en uit Europa rog werd verfierkt om te ftrekken tot een teegenw>gt der Nabuuren op de Kust van Cormandêl. ■ — MI A Z- Bladz. 107 MALIABAAR. X)it is een Commandement, doch doorgaans voorden de Gezagvoerders met den Titel en Rang van Gouverneur verëerd , om de wille van de meenigte en magtige Vorften, die onze bezittingen aldaar omringen. De Mallabattrjcbe Kust beftaat uit de Landen van de Caap Commorin af tot aan de grenzen van Canara, of de rivier Mangalonr. Canada neemd van daar zyn begin , en eindigd San de Landen van den Vificpour, alwaar nu de Marattys meefter zyn. — Over de uitgeltrekte Landen van de Mallabaar, geboden na de Regeering van den grooten Vorst Sirsp inaral, van ouds vier groote en boven andere uititeekende Prinfen of Koningen, namelyk: Trevancoor, Cochim, Sammoryn en Colastry. Trevancoor regeerd de Landen van de Caap Commoryn af tot aan Porca. Tec- kencoer, een Vorst van groote Landen en Volk; io8 M A L L A B A A R. Volk; — is op zig zelfs en geleegen aan. geene zyde van het Binnen-landfche meir, gemeenlyk de breede rivier genaamd, paald in t Zuiden teegen KalikoUang; ten Westen teegen Jckenkoyt, meede een Vorst op zig zelfs, aan 't gebergte geleegen, en teegen het Noorden aan Ragia van Berkenkoer, het gebied van den Ragia van Cochim, de tweede Koning van Zuider Mallabaar. —■ C o c h.j m heeft een groote ftreeks Lands, en veele Vorften die hem eere bewyzen en fchuldig zyn, zo in den Oorlog als beraad, als: Porca, Moetan, Berkenkoer, Koe. «oenade en Paroe. Baypin is een Eiland geleegen tusfchen de rivieren van Cochim en Cranga noor, hoord. onder Cochim, en verfcheide Landheeren in eigendom.. De Sammoryn, de derde Koning op de Mallabaar heeft geen minder gebied als de andere | Vorften, begint van C r a n g a n o o r in 't Zuiden met het Landfchap Onetlerie, en eindigd aan de rivier Catacal, binnen welke geleegen zyn verfcheide Vorften. Colastry of Colettenade is de vierde Koning op de Mallabaar, en heeft een groot gebied, beginnende van de rivier Koetekal, onder de-n Sammoryn in het Zuiden, en eindigt met Nis- MALLABAAR. loo Nissam of Nileseram in 't Noorden teegen de Landen van Canara. — Onder hem forteeren de Vorften Ballenoor, die in 't Zuiden begind van de rivier Coetecal langs de Zee tot aan de rivier Dermapatam in 't Noorden. —■ P.erreareacoil, een magtig vry Vorst legt beoosten Ballenoor, Dermapatam, Cannanoor, Welliapatam en Maray langs de Zee van Ballenoor Noordwaards geleegen , ftaan onder Colastry's erffelyk gebied. Alle de gemelde Ragia's, Vorften en Heeren bezitten eene groote magt van Nayros, of adelyke Leenmannen, die gehouden zyn hunne Heeren te dienen in den Oorlog. Cochim's Vorst was altoos de eerfl-e in rang, en heeft zig al in Anno 1663 onder de befcher. ming van de Nederlandfcbe Compagnie begeeven, welke haar duur te ftaan gekoomen is, want hy zogt altoos twist, en was zelden ten goede te raaden, welk gebrek als een erf-kwaal van hem wierd aangemerkt. — Hy liet doorgaans de Compagnie altoos het fpit afbyten en in de peekei zjtten • om deeze reedenen kwamen alle de Cbriftentn van de Stad en het Strand onder de Judicatuure van de Hollanders. De iio MALLABAAR. De Sammoryn is de tweede in aanmerking van ouds, waar meede de Nederlandfcbe Compagnie dikwils in oneenigheid geweest is, fpeciaal in een vollen Oorlog Anno 1717, welke zy zig niet ten nutte gemaakt hebben, fchoon eenig land aan de Nederlandfcbe Compagnie 'va Cochim moesten aidaan. Colastry, de derde Vorst is in verval. In zyn Ryk legt '3Compagnies Fort Cananoor, Den Koning van Trevancoor, de vierde volgens de (trekking der Landen van de Noord af beginnende, maar daarom niets minder als de minde onder de Mallabaarfche Hoofd Koningen, heeft zig eerst door het voeren van eenige voor hem wel uitgevallen' Oorlogen, en daar na door twee notable Revoluüen, de eene binnen en de andere buiten zyn Ryk geëxteerd hebbende,zodanig onder de overige Mallabaarfche Hoofd - Koningen zee ■ dert eenige jaaren geredouteerd gemaakt, dat hy van ieder een, byzonder van de geenen die naa'st aan hem leggen met een zorgelyk oog word aangezien. Deeze twee notable omdandighe- den, waar door hy, en zo groot en zo redoutabel geworden is, zyn de eene het verdry ven zyner Pullemam of Stamheeren binnen 's Lands, waar door hy, als thans Souverain zynde over een uitgedrekt Ryk (waar in1 deeze door hem te onder- M AL LAB AAR. in dergebragre Regéntjes, als zo veele kleine Koningen te vooren heerschten, en alzo beide de niagt en het inkomen dun maakten,) met het ver. eenfaen van deeze beide des te ontzachelyker geworden is voor anderen, naar mate dat zyn vermoogen en ftaat daar door toegenoomen zyn. ■— De andere is het inzwelgen van Perltally, waar van hy den Koning gevangen, en het Ryk in zyne magt hield, niet alleen teegen de Mallabaar' fche grondregels en wetten , die Jjem daar van ten eenemcinl fecludeeren, maar ook den Signatty Teekencoer en Berkencoer gansch overheerd hebbende , allarmeerende niet minder Cochim en eenige zyner Stenden na dien oord gefituëerd, om dat hy door zynen onderneemzieken aard zig al een fraai groote vreeze en ontzag onder zyne Lands geneoten heeft verwekt, terwyl de Nederlandfcbe Compagnie Anno 1740 niet zeer gelukkig teegen hem geoorlogd heeft. Alle deeze Landen , Koningryken en Vorflendommen worden bewoond doof een Volk, gcmeenlyk Malianie of Berglieden genoemd, en by ons Mallabaaren, die men in vier Hoofd geflagten kan onderfcheiden, en zyn Bramines, Cbeueris, Soetraas en Vreemdelingen, of zo als wy zeggen: Mooren, Jooden, Cannaryns en Cbrifie- nen; in deeze Landen langs de Kust bezit de IIS MALLABAAR. de Nederlandfcbe Compagnie de volgende Plaatzen, als: Cochim, dit is de Hoofd vesting van de Maatfchappy, waarin (leedseen fterke bezetting legt.— Den 8 Febr. 1663 is deeze Stad op de Portugeefen veroverd; — welke plaats met alle haare dependentiën , Artillery, Ammunitie en alle foorten van Koopmanfchappen, Goederen, Slaven en wat meer, aan de onzen is overgegaan. le dier tyd was deeze Stad grooter als thans, doch is verkleind ter uitwinning van eene kostbaare bezetting, en dit fchynt zyn approbatie gemeriteerd te hebben, om dat de winst op de Peeper juist niet groot is, Coilan, de Stad van de Portugeefen gebouwd, doch door de Coilanfcbe of Coili-Coilanfcbe Nairos hen weeder ontnoomen, is door de Nederlandfcbe Compagnie na een zwaar gevegt veroverd in December 1661. Cranganoor, alwaar de Portugeefen eerst een Tooren , en daar na een vaste aarde Wal om leiden , befprongen de Hollanders in December 1661, en kreegen het na een heevige (torm ia Louwmaand 1662 van de Portugeefen met de Jurisdictie en aankleeve van dien; gaven vervolgens in 1672 de vastigheid in handen van den Koning, doch wierd om de wille van zyn onrustig ge- MALLABAAR. 113 gedrag, zeedert teegen zyn zin weeder bezet en veriterkt, leggende een kwartier uurs de rivier op , by welke men nog in Anno 1715 aangelegd heeft de Vesting Chettua (*), bezuiden Cranganoor, en dus nader ter beteugeling van den Sammoryn leggende, het welk denzelven ook zeer wel begreep , en daarom in zyne geboorte dagt te fmooren, doch de revengie die de Compagnie genomen heeft, en met de Vreede-handeling in 1717 geëindigd is, heeft men dit zuur doen bekoomen en de Compagnie veel geld gekost. Cananoor, den 15 February 1663 op de Portugeefen veroverd, is in zelvervoegen overgegaaa als (*) De twee Ryken Sammoryn en Cokjlry zyn zeedert een jaar of tien door Haides Ali vermeefterd: ook is Chettua by die geleeganheid aan de Maatfchappy ontnoomen, alsmeede Paponetty, twee kleine Faftoryen , waar by de Maatfchappy egter niet veel verlooren heeft. wordende nu de gemelde Koningryken als Wingewesten geregeerd. Kalikoet is de Hoofdftad van 't Sammo- rynfche. Deezen Haider Ali of Hai der ali Chan is den geweldenaar, die de Maatfchappy daar van beroofd heeft 5 hy is Mahmitaansch geweest; en zyn Zoon, die thans regeerd, heerscht even als zyn Vader over de Ryken Canara en Wingurla, Maisfoer, Sammoryn en Colaftry, zo dat hy genoegzaam meester is van geheel Noorder Mallabaar. — Men mag dus omtrent deezen knaap wel op zyn hoede zyn. li U4 MALLABAAR. f is Cochim. Dit Fort is uit de natuur fterk, hebbende maar een kleine ftrook Lands aan de Landzyde te defendseren, na dat het overige Anno 172a afgefneeden is. • Men ziet derhalven uit het voorenftaande dat de Maatfchappy nog al tainelyk op deeze Kust gellabileerd is; —\ doch daar andere Mogentheden, op andere daar digt by geleegen Plaatzen gehuisvest zyn, even als op de Kust van Cormandêl, zo kan men ligt begrypen, dat de Nederlandfcbe Maatfchappy van de Producten deezes Lands, voortaamelyk in Peeper beflaande, weinig voordeel behaald ; ——— doeh de winst op den Koophandel, die de Maatfchappy aldaar dryfc in Zuiker, Arak, Japans Staaf kooper en Speceryen, zou van veel importantie weezen, ware het niet dat dezelve door de geduurige oneenigheden met de Vorften, en de daar uit voortvloeiende vermeerdering van omflag, telkens wierden geïncorporeerd, en zelfs niet toereikende zyn om de zwaare Lasten van dit Commandement goed te meaken. ~—- Den Heer Mossel geeft 'er in zyn tyd nog al een goed denkbeeld van; hy ftelde de Mallabaarfche winften over het algemeen op ƒ250,000-0-0 'sjaarlyks, en de Lasten maar ƒ 232,000 -0-0 of f 18000-0-0 minder als de winften, dat inderdaad te pasfeeren zoude weezen, als men daar nog by- MALLABAAR.. *i5 byvoegd de winst op den Peeper,. rr In 1778 is hier by de Oost * Indifche Compagnie verkogt een millioen ponden Maliabaarjcbe Peeper a 17 ftuiv. per pond;— inkoops zal dezelve, vooral aan den Koning van Trevancoor te ftaan komen op 4 a 5 ftuivers p Men weet dat de Kaap de Goede Hoop eene zeer uitgebreide en Volkryke Colonie is- en dat, behalven de Hoofdftad, landwaard in nog veele Volkryke Dorpen gevonden CABO de GOEDE HOOP. 123 den worden (*), die alle aan de Compagnie min of meer cynsbaar zyn, door Wetten en Regleunenten, volgens welke zy verpligt zyn zeekere kwantiteit van de Producten des Lands teegen zeekere pryzen in de Pakhuizen der Maatfchappy te bezorgen; — dan, in weerwil van de vrugtbaarheid der Colonie en de fchoone geleegenheid van dezelve om ook met alle andere navigeerende Natiën die deezen hoek aangieren, te kunnen Handeldryven, is en blyft dit formidabel Conquest eene Lastpost voor de Compagnie, en dat wel eene groote Lastpost, zo als wy kortelyk aantoo- nen zullen. De Gouverneur - Generaal Mossel bepaalde in Anno 1753 de geheele bezetting van Cabo de Goede Hoop, op qoo koppen primo plan, zo van de Politie , Juflitie , Kerkelyk als de Militie; voor welke bezetting hy de algemeene Lasten bereekende op ƒ 404000-0-0, en de gezaraent. lyke revenuen op ƒ 140,000-0-0 dat een nadeelig verfchil aantoond van ƒ 264,000 - o - o j doch in den jaare 1779 floot men de Kaapfe boeken van winst en verlies nog veel nadeeliger, al- (*)De voornaamfte zjnSwellendam, Stellenlosch, Da. ïeflein, Graaf Reyiet, 't Swarte Land, 'i Land van Wavtren en de Baay Fals. 124 CABO de GOEDE HOOP. alhoewel de inkomften toen merkelyk geaugmenteerd waren. —— De Lasten Honden toen op ƒ 505269-0-0 en de winden op ƒ 195168-0-0 dat ruim drie Ton ten nadeele van 's Compagnies kas differeerd; fpruitende zulks uit de, vermeerdering van Krygsmagt, die men des tyds bereids aan de Kaap gelegd hadde; — en daar men thans dien Afrkaanjchen uithoek nog veel fterker maakt en van een zwaare bezetting voorzien heeft, zullen ook de Lasten natuurlyker wyze moeten accresfeeren. Blariz. 125 JAVAS NOORD-OOSTCUST, H et Gouvernement van Javas Noord-Oostcust neemt zyn aanvang by Cheribon, en (trekt zig uit tot aan de Ooftelyke of uiterfte grenzen van het Eiland Java Tot den jaare 1746 was dit gewest maar een Commandement, doch de Oorlo* gen van dien tyd hebben eene gewenschte omwenteling van zaaken te weege gebragt, zo dat men meester geworden is van alle de Stranden en het» zelve geconverteerd heeft in een Gouvernement. — Het is een Land dat van onze eerfte zeet af aan, een byna geduurig Oorlogs-Toneel geweest is, eerst onder de Vorften van Mattaram, welke buiten die Provintie ook meefter waren van het Land daar bewesten, en Anno 1628 Batavia kwamen beleegeren en naderhand tusfchen die en andere Vorften op Java, welke alle tot 1645 voor hem moesten bukken; waar op dan gevolge is eene fuccesfie van Soefoeboer.angs uit twee Jiniën tot in den teegenwoordigen tyd, dat nu herzelve Ryk weeder in tvveën verdeelt is, waar van de eeue Soejoehoe' nang of Keizer, en de andere Sultan of Koning genoemd word. Heb'en'e in al dien tusfchen tyd veelmalen met opltanden en verfchillen- de ia6 JAVA'S NOORD-OOSTCUST. de uitkomften moeten worftelen, en waar in zig de Compagnie meer en gereeder tot hulpe heeft laaten vinden als mogelyk wel noodzakelyk geweest is; echter heeft z'daar van zo een goede pluk bekoomen, dat, als gezegd is, het St>andRegentfchap, als meede het Eiland Madwa en alle de Zeehavens in haare magt is; het welk dus ook noodzakelyk gemaakt heeft het er rueeren van eenige Sterkiens ten Hoofd Comptoire Samarang en onderhorige Land-Posten; nevens de Zeeplaatzen TagaU Paccalongang, Qualla Damak, Japara, Joana, Rembang, Gr is fee, Soerabaya, Pasfaroan,Sumanap en Sambilangang; alle zeer lucratieve Posten; met intentie om daar door /e. cuure fchuuren of berg-plaatzen te hebben om de vrugten van het Land op te flaan en in vryheid te posfideeren; de Zee en andere Tollen op die Plaatzen, en wel inzonderheid om daar door te Batavia te hebben eenen abundanten aanvoer van Ryst, Houc, Cadjang (een foort van Peulvrugten) Peeper, Indigo, Cardamom, Zuiker en veele andere Articulen van Negotie, welke alle voor een civiele prys aan de Compagnie geleeverd worden, en welke Producten voor al het Hout en de Ryst van zeer veel nut is voor de Bataviafe Colonie en andere /«^/'«/tfEtablisfemencen. • Ook dient het Javafe Timmerhout tot den aanbouw van Schee- JAVA'S N00RD-00STCU5T. 127 Scheepsn te Rembang, op welke Timmerwerf jaarlyks een Scheepje van 100 voeten en 1 a 3 mindere Vaartuigen gebouwd worden, die doorgaans zeer wel uitvallen, zo dat 't een en ander te (aamen gevoegd, nogal wat bedraagd, maar egter niet haaien kan by 't guat aan allerhande behoeftigheden door meenigte van Handelaars naar Batavia, en de in deeze Zee leggende Plaatzen vervoerd word, gelyk dat gemakkelyk afteneemen is uit het geene daarenteegen tot fleet van den Javaan weeder ingevoerd word, zo aan Opium tot wel anderhalf millioen Guldens, als zyde Kleeden, Lywaaten en Europifche Manufaétuuren, waarmeede den Javaan gaarn pronkt, invoegen deezen Handel voor de Maatfchappy en haare Dienaaren eene aanraerkelyke winst opleeverd.— Aangaande hst voor - of nadeel dat de Compagnie trekt van dit edel Conquest, desweegen zullen wy al meede een Jpecifique opgave geeven, en men zal daar uit zien van welke aangeleegenheid dit Gouvernement is. — Den Heer Opperlandvoogd Mossel begrootte de jaarlykfche winst op vier Ton, en de Lasten op ƒ380,000- 0-0 welk verfchil niet veel zeggen wil; — doch in 1779 bedroegen de behaalde winften van dat jaar ƒ436874-o- o en de Lasten maar ƒ281873 - o-o dat een voordeelig verfchil aantoond van ƒ 1555ooi - 0-0 dat een fraaije ver- is8 JAVA'S NOORD-OOST CUST. vertooning maakt, naar gelang van de zwaare bezetting, die op den duur aldaar aan handen is , en die voor alle de voormelde Plaatzen, nevens de verpligte Lyfwagt voor den Soefoehoenarg en den Sultan, op niet minder kan genoomen worden, dan de reeds bepaalde 800 man Infantery en 290 Cavallery primo plan onder een Majoor en verdere Officieren, doch thans mag men by dat getal nog wel 3 a4oo koppen voegen j en als men daar by nog addeert de Politique, Kerkelyke, Ambagt^lieden en Zeevaard zal het geheele getal omtrent 2000 Eu* ropeefen uitmaaken, dat voor een Gouvernement zo naby de algemeene Hoofd-plaats geleegen, wat hoog zal geconfidereerd worden. Behalven het groot nut dat dit Gouvernement geeft aan Indië, bezorgd hetzelve ook aan Europa nog al eenige Articulen van Negotie, zo als blykt uit de Verkooping in 1778 by de refpeftieve Kameren , wanneer 'er verkogt is: 20000 pond Indigo a ƒ ó-o-o per pond, kostende inkoops ƒ i-io-o. 50000 pond Curcuma. 65000 pond Catoene Gaaren. Op welk een en ander meede geen geringe winften werden behaald. ■ C HE* Bladz. 139 CHERIBON, Koningryk lege al meede op het Eiland Java tusfchen Batavia en 't Gouvernement van Java" s Noord-Oostcust; — dit Land is niet minder vrugtbaar en belangryk voor de Nederlandfcbe Oost- Indifcbe Compagnie als de nabuurige Landen. In 1680 begaven zig de Sultans of Koningen van Cha ibon onder de befcherming van de Maatfchappy; en om dat dit Land klein is, worden de Vorften doorgaans maar Prinfen genoemd.— De Compagnie heeft hier een Fortres met omtrent 100 koppen, die met deeze kleine magt den vreedzaamen Cberi ■ bonder in ontzag houd. — Over deeze bezetting gebied een Koopman of Opper-Koopman als Refident, die teffens den Handel beflaurd. — Onder deeze Refidentie forteeren ook de Regentfchappen yam Gehang, Indramajoe en eenige zogenaamde Preangerlanden, die aan het Jaccatrafche grenzen. — Deeze Plaats gehoord direct onder het hoog beflier van Batavia, zonder eenigzints fubject te weezen aan het nabuurig Gouvernement van Java's Noordl Oost- i3o CHERIBON. Qostcust; het is een Land dat veel contribueerd totde/»^yêCon(umptie en tot den Handel in£«- repa. Het leeverd ten minden 's jaarlyks iooo Lasten Ryst en een millioen pond Zuiker teegen |i a 2 duivers per pond.- En voor Europa ten minden 30,000 pond Catoenc Gaaren van La. A. teegen 14 duiv. 't pond. 10,000 pond In digo a ƒ 1 -1 o - o 't pond. en 12,00000 -— Koffy a 2 duiv. 2 penn. het pond; I Doch van dit laatde Produét is in 1778 by de Oost-Indifche Compagnie maar verkogt één millioen \ 11 duivers per pond. Men ziet uit dit kort verhaal, dat Cheribon niet ten onregten onder de Officiën het neusje van de Salm genoemd word, want cp Conquesten daar het de Maatfchappy wel gaat, kan het ook voor haare Ministers niet onvoordeelig weezen; daar en boven kan men van Cheribon zeggen, dat haare bianenlandfche revenuen ruim en breed toereikende zyn, om de Lasten weegens de bezetting goed te maaken;— in 1779 monteerden de Lasten ƒ 12584 o o en de voordeelen op den Handel ƒ3 5761 0-0 dat een aangename vertooning maakt, en op weiken voordeeligen voet deeze lucratieve Refidentie op den duur wel zal te houden weezen. BAN- Bladz. 13I BANTAM, D eeze Stad en Koningryk legt ook op het Eiland Java, circa 12 uuren Westwaards van Batavia. —— Om de nabyheid van deeze Plaats is 'er op Batavia eene dagelykfche vaart overen weer, — waar door het toekomt dat Bantam op zig zelve geene voordeden afwerpt op Koopmanfchappen, Tollen of andere 's Heeren Gereg- tigheden; doch men moet ook toeftaan, dat die Commandement, zo gewigtig als 't zelve ook is, geene groote Lasten draagt, ten minden in Anno 1779 bedroegen dezelve maar}7&26V0 o dat tien dubbel uit de Peeper word goedgemaakt. —-■ Dan, hoe digt deeze Plaats by Batavia ook leggen mag, zo is tog nodig geoordeeld om aldaar altoos een bezetting te houden van 350 koppen; nademaal daar uit moet gevonden worden, de bezetting voor 's Konings Paleis, de Diamant genaamd, gemeénlyk ioo man ftsrk j i mitsga- 1 a ders i33 BANTAM. ders in 's Compagnies Vesting Speelwyk, waar in den Commandeur nevens de overige Dienaaren groot en klein, hun verblyf hebben. Ook moet de punt Carangantoe, nevens de Refidentien op de Overwal of op Sumatra, te wceten: Lampong Samanca en Lampongtoelang bauwang met eenige Massfchappen bezet blyven. Ook leggen in Straat Zunda aan het ftrand van fs Konings Gebied nog twee Posten, Anjer en Tjerita, alwaar de Compagnie geftadig uitkyken heeft om op de komst der Scheepen te letten, en daar van ten eerften kondfchap te geeven naar Bantam, en vervolgens naar India's Hoofdplaats. Den Koning is volgens de Trafttaten verpligt om al de Peeper, die zyn Land uhleeverd, aan de Maatfchappy af te ftaan met feclufie van alle andere vreemde Handelaars, en dat teegen de Hoofd - Comptoirén refpecïive, aan iemand, minder in rang dan een aftueele Koopman zynde, het niet gepermitteerd zal wezen het aanhouden van een rytuyg met vier wielen, op poene van confiscatie derzelve, ten behoeve der armen; dat voorts aan de overige Dienaren , dog niet minder dan een Onderkoopman, het aanhouden van In. landfe dienaren, ook aan de dienaren in 't generaal het dragen van koftelyke klederen, by gelegentheyd dat dezelve aan eenige inlandfche Hoven gezonden of van dezelve hofs - Edelen , dan wel brieven of regenten hier en daar in 't gebied van de Coinp: ontfangen werden, LIX. B Y L A A G E No. i. 183 LIX. Gelyk ook aan de Opperhoofden en Secundens van de onderhorige Comptoiren, van Zuyder en Noorder Cormandêl. ten aanzien van de kleding en andere ceremonie», werd gepermitteerd, deièlve op den prefenten voet aan te houden, dog op het Hooft-Comptoir komende', moeten dezelve zig na hare qualiteyt gedragea, ingevolge de voren{taande articulen. LXX. Het gebruyk van de Palenquins en Andcis ten Ey lande Ceylon, mitsgaders de Stoelen en Palenquins ter Cujle Cormandêl, werd als voor heen toegelaten, ook dat Flambouwen, Lanthaarns en Kopertoortzen , zonder dat egter iemand zig zal mogen verftouten, hen daar omtrent te egualifeeren met den Gouverneur, op poene van twee hondert Rds. boete. LXXI. Den Dire&eur, Cargas en mindere dienaren in China, en de Opperhoofden en mindere dienaren in en tot Japan, Gamron, ")1 deeze handelpiaatzen worden door Baffbura, j <«e O. I. C niet meer bezogt, Cheribon, Palembang. M 4 Siam, i84 B Y L A A G E No. li Siam, *^ Jamby J deeze Comptoiren zyn ook verhaten. Timor, Banjer en Cochim China l °P ^eze plaats navigeerd de J Compagnie ook niet meer. mogen haar ten reguarde der kleeding reguleeren na 's lands> coftume, maar op India's Hoofdplaats komende, blyvende dezelve fubjecl de opvolging van het bepaalde na de ciafie, waar inne dezelve begrepen werden, op de pcenaliteiten daar by ge fielt. Articul LX'XII. BAN T A M. Deii Commandeur of Gezaghebber- zal geen ry-tuyg, van wat zoort, veel minder iemand anders aldaar, mogen aanhouden, maar ra alle oude gebruyken, dezelve bénodigt zynde; die verzoeken moeten van den Sulthan, zonder dat hy, uytgaande of uycrydende, 't zy met een ry'cuyg of te paard, één, dan wel twee Trompetters, zal mogen lateVi voor zig gaan of ryden, dog een Trompetter mogen gebruyken, na de Eylanden varende, maar niet na Caranganton. LXXIII. Waar en tegen den Commandeur of Gezaghebber B Y L A A G E No. i. 185 ber zal vryflaan een of meerder rypaarden te mogen houden , en de zadel met zyn toebehoren voor eygen gebruyk hebben van Fluweel geborduurt of gegallonneert , dog by alle de overige zadels, zo van denzelveri als 'van mindere dienaren , zullen eenlyk cbabr.akken en holflerkappen van laken met een enkeld paffement mogen zyn. . LXXIV. Den Commandeur en Gezaghebber zal zig mogen kleeden na zyn welgevallen, en de mindere dienaren haar moeten regulered na de geene, die met haar in qualiteit gelyk , en onder den titul van Batavia begrepen zyn, gelyk ook den Commandeur of Gezaghebber, op Batavia komende, hem zal moeten reguleeren na de clafTe, waar onder hy begrepen is. LXXV. 13fn g^UTTI DiOglOyMfrtRn UflBtnSIn 1S3 A' ) Bryvende de vrouwen verpligt haar te gedragen, na het geene, ten aanzien der kleding, onder den titul van Batavia en de clalTen refpeftive is gezegt, uytgezondert een vrouw van den Commandeur of Gezaghebber , die aldaar in loco zig na 's lands coltume reguleeren kan, maar op Batavia komende, fubject blyft, het geen haar man onderhevig is. M 5 ' Articul lU B Y L A A G E No. i. Articul LX XVI. BENGALE. DAar zal niemand, als alleen den Direcüeur, een Carojfe Coupé of koets met glazen, op de europeefche wyze gemaakt, mogea gebruyken. LXXVII. Nog ook geen Europeefche koetzier, op verbeurte van de wagen, en twee hondert Ropyen boven dien. LXXVIII. Geene mindere als den Hoofd-Adminiftrateur te Hougly, zullen vergulde tuygen of eenig verguldzei aan de wagen mogen hebben, op verbeurte van een hondert Ropyen. LXXIX. Ook zal niemand een onverguld rytuyg met vier wielen mogen houden, van een minder qualiteit als Koopman, op gelyke ptene. LXXX. Dienaren of Burgers van een minder rang als Onderkoopman in employ, een rypaard houdende, zullen niet vermogen eenig maffif goud of zilver, dan wel goud of zilver paffement , of goud- of zil- B Y L A A G E No. i. 187 zilverdraad aan hun ry- equipagie te hebben, op een boete van een hondert Ropyen. LXXXI. En alleen, op^odanigen poene, aan de Leeden van den Politiquen Raad te Hougly, Onderkoop' lieden zynde, vryftaan een chais of ander rytuyg op twee wielen te houden, mits onverguld zynde. LXXXII. Te Hougly zal niemand een eygen Baffora ofte ander roey- of zeylvaartuyg mogen houden, als alleen den Dire&eur, Hoofd - Adminiftrateur, Fifcaal, eerfte Pakbuysmeefter en Equipagiemeefterv op een amende van vyf hondert Ropyen; ongerekend de Baforaty die ten dienfte der Schepelingen nodig zyn. LXXXII1. Voorts werd den Dire&eur, het Opperhoofd te Caffimbazaar, den Hoofd-Adminiftrateur te tlougly, bet Opperhoofd in Patna, en de Factoor in Dhecca gezamentlyk, en die van de twee laaftgemelde comptoiren in't byzonder, ernfliglyk ge ■ recommandeert, omtrent de pragt in de klederen, niet verder te gaan als 's landswyze en het fatzoen van de natte vereyfcht, en overzulks niet uytte- mun- 188 B Y L A A G E No. i. munten, boven hunne predeceffeurs, en voor al niet boven de Directeurs, Opperhoofden en Factoors van de vreemde natiën. LXXXIV. Omtrent de verdere dienaren in deze diredie zal ten vollen Hand grypen het geftatueerde, ten opzigte van de pragt in de kleederen, met relatie tot de dienaren ter dezer Hoofdplaatze, onder gelyke boetens. LXXXV. Zullende het Opperhoofd te Patna en den Factoor in Dhecca, ten Hoofd-Comptoire verfchynende, daarvan niet uytgezondert, maar in allen opzigte dezelve wetten onderworpen wezen, als andere Leeden van den Politiquen Raad van hunne qualiteit, op verbeurte van drie hondert Ropyen. LXXXVI. Het dragen van gefchooren fluweel te Hougly werd aan een iegelyk, buyten den Dire&eur en de Opperkooplieden , in deze Directie te vinden, in 't geheel g'interdiceerd, ook aan alle mindere dienaren op de onderhorige comptoiren, op poene van anderzints te verbeuren twee hondert Ropyen. L XXX VII. BYL A AGE No. 'i. 189 LXXXVII. Niemand zal zihere of verzilverde kokers aan het eynde der bamboezen of draaghouten van de palenquins of draagftoelen mogen voeren, als alleen den Dire&eur, hei Opperhoofd van Cajfimbazaar en den Hoofd-Adminiftrateur te Hougly, dog de laafte van vry minder waarde of korter dan de eerfte. LXXXV1II. Geene dienaren ofte andere, buyten den Directeur, de Opperhoofden van Caffimbazaar en Pat na, en den Hoofd-Adminiftrateur te Hougly, zullen (tokkendragers of Sjobdaars mogen houden. LXXXIX. En van deze zal alleen de Dire&eur en het Opperhoofd te Caffimbazaar in zyne opperboofdye, als ook die van Patna, by aldien het daar ook reets in gebruyk mogte wezen, (tokken, geheel met zilver-' overtrokken, voor zig mogen laten dragen. XC. Maar ten hoofd -comptoire zal het Opperhoofd" van Caffimbazaar, zo wel als den Hoofd- Admiy ftrateur, eenlyk mogen gebruyken twee Sjobdaars, met Hokken van hout aan het boven eynd, knops* gewys met zilver overtrokken of ingelegd. XCI. ioo B Y L A A G E No. i. XCI. Ook zal niemand een Palenquin met zilver beflag, veel minder zihere knoppen op de palenquins of draagfïoelen mogen gebruyken, als alleen de Kooplieden en verdere Raadsleden te Hougly en Caffimbazaar, den Factoor in Dbecca, nevens den Secunde in Patna, item de Capitains en Capitains-Lieutenant ter Zee. xciï. Met dit onderfcheyd, dat de Onderkooplieden, te Caffimbazaar of Patna befcheyden, te Hougly komende, niet anders zullen werden geconfidereerd dan als andere Onderkooplieden buyten den Raad, ten ware daar inne bevorens hadden feffie gehad. XCIII. Den Dire&eur alleen , en niemand anders in Bengale, zal het binnenfte van het verhemelte van de Palenquin, of de zo genaamde Sittery, nevens het matras en de kuffens van de Palenquin van fluweel of goud ef zilver (lof mogen hebben, dan wel een Draagftoel, van binnen met fluweel, goud- of zilver Stof bekleed, gebruyken. XCIV. Om trend de Pions, voor of by de Palenquins of B Y L A A G E No. i. 191 of Draag-Stoelen lopende, zal bet volgende getal niet mogen werden g'excedeerd, te weten: De Dorp-Meefier . ... 4 De verdere Leeden van den Politiquen Raad, zonder onderfcheyd . . : . 2 Alle Schippers, Lieutenants ter Zee en Militair, en Onderkoopliden, geen Leeden van den Politiquen Raad zynde . .1 ten ware den Directeur goedvond van dit articul te difpenfeeren , ter gelegentheyd van nationale vifites by de Moorfe groten, of anderfints. XCV. Geene perfonen van minderen rang als Onderkooplieden, tot de Vendrigs inclufive, zullen een Pion voor de Palenquin mogen laten lopen. XCVI. Niemand van een minder rang als Vendrig Militair, zal in Bengale Palenquins of Draagfïoelen mogen houden, als alleen De Secretaris van Juflitie te Hougly, „ Secunde van Dbecca, „ Derde van Patna, „ Gecommitteerdens in de Munt te Cariem Abaath, „ Gefworen of Adjunct EerfleClercq te Hougly, De 102 BYLAAGE No. i. De Opper-Cbirurgyn van de Directie, en Derde van Dheecafm Dbecca, maar niet te Hougly. XCVII. Niemand als de Raads-Leeden te Hougly en te Caffimbazaar, en de tweede van Patna zal vermogen te Hougly boven zyn Hoofd of agter zig te laten dragen , een groote Sommereel of Sonnefcherm, met een vergulde knop. ' XCVIII. Maar groote Sommereels met onvergulde of zonder knoppen zullen de Onderkooplieden, geen Leeden van den Politicquen Raad zynde, mogen gebruyken, maar geene Fendrigs of mindere dienaren, XCIX. Wel verftaande egter, dat niemand met eene openeSommereel binnen de Logie zalmogen komen, als alleen de Leeden van den Politicquen Raad ten hoofd Comptoire. ' C. Dog het dragen van kleine - of bandfommereels, blyft een ieder gepermitteerd. Cl. BYLAAGE Na i, 193 CL Flambouwen zal niemant mogen gebruyken, als alleen den Directeur, des goedvindende. cii. En ten opzigte van de maffoals of toortfen, zal het volgende getal niet mogen werden te buyten gegaan, als alleen te Hougly en Caffimbazaar, met fpeciale permiffie van den Directeur of V Opperhoofd , ter occafie van nationaale vifites, by Moorfe Groeten, ofte andere plegtige gelegentheden, te weten: Het Hoofd van Caffimbazaar ten dien Comptoire ... . , .6" Te Hougly zynde . * , .4 Den Hoofdadminijlrateur . .4 Het Opperhoofd van Patna in zyne Opper- hoofdye . . . . . 6 Te Hougly, Opperkoopman zynde . . 4 dog Koopman . . . a De Secunde van Caffimbazaar aldaar . 4 Te Hougly . . . . » De Refiient van Dbecca aldaar . . a De Secunde van Patna ten dien Comptoir & Alle Leeden van den Politiquen Raad te Hougly, hier vooren niet fpeciaal benoemd, item de Capitains en Capitain-Lieute- N v nants 194 B Y L A A G E No i. nants ter Zee, zonder onderfcheyd . 2 De Cajfmbazaarfe Raadleeden aldaar . t Te Hougly, Koopman zynde . . .2 Onderkoopman zynde ... .1 Alle Schippers, Lieutenants ter Zee en te Lande, en Onderkooplieden, geen Raadsleden zynde . . . .1 Cl II. Zullende de contraventeurs van het geftatueerde, by het voorgaande 88fte tot 102de articul, gemulfteerd werden, ieder, en voor ieder reyze? met een amende van een hondert Ropyen. CIV. Alle Vrouwen en Dogters van Europeefen, zonder onderfcheyd, zullen Palenquins met koper - beflag, zonder knoppen , en een Pion daar voor mogen houden en gebruyken. CV. Maar voor het verdere zal alles i het gene hier voren is geftatueerd, ook plaats hebben ten opfigte van de Vrouwen en ongehuwde of minderjarige kinderen van de perfonen, daar inne gemeld. CVI. BYLA AG E No. fi t95 CVI. Alle wetten, tot Weiring van de pragt, ten opfigte van Batavia gemaakt, zo wel omtrent de Vrouwen als Mans, die hier voren niet zyn aangehaald, zuilen in Bengale ingevoerd en g'appltceerd werden, met en omtrend alle andere dienaren als waar van articul 83. werd gefproken, en derzelver familien. CV1I. Den Fiscaal in Bengale, zal tegens de overtreders van dezen Placcate moeten procedeeren, conform den inhoude derlèlve, en van de gefielde boetens genieten een derde, de overige twee derdens, de helfte voor Academie de marine, en de wederhelfte het Seminarium alhier ter Hoofdplaatfe. Articul CVIII. S O U R A T T A. «A.an den Dire&eur alhier zal, als pro dato, gepermitteerd blyven het gebruyk van een wagen met zilver e knoppen egter onverguld, met twee osfen voor dezelve, die raetfuweele oilakenfe hoofdfeilen zullen mogen verfierd wezen. N a CIX. 106 BYLAAGENoi. CIX. Gelyk aan denzelven in het voorgaande articul de gemelde wagen is toegeftaan, werd aan den zei. ven ook g'accordeerd op ceremonieele dagen twee bandpaarden met koflelyke zadels &c van fluweel geborduurd, en pluymen op de hoofden der Paarden. CX. Ook een Palenquin met goude knoppen of kokers op de eyndens der draag-ftokken of bamboezen, dies bekleeding met fluweel, met goude pafementen, geboorde kuffens, ook goude quaflen aan dezelve, item vier waaytrs met goude kokers en band - vatzels met weren van paradys vogels, en koehair, na 's lands gebruyk opgemaakt. CXI. Aan den «elven werf, gelyk voorheen, ook toegelaten het gebruik by ftatieufe viütes, van vier Sjobdaars, waar van twee zullen mogen voeren Hokken met zilver overtrokken en verguld, en twee zodanige (lokken, eenlyk met zilver bekleed, dog welke laatfte daagelyks ten diende kunnen blyven. CXII. Den Directeur ceremonieel uitgaande, zal twee europeefö trompetters mogen gebruyken, ,ook twee met BYLAAGE No.i 197 met zilver overtrokkene flokken tot de gebruykt werdende prince- vlaggen, nevens de gewoone zeven kleene prince - vlaggetjes aan bamboefen, vuur pylen genaamd werdende. CXIII. Den Dire&eur met de Palenquin uytgaande» zal twaalf tnlandfe Piekeniers naaft dezelve mogen laten gaan, zonder dat de pieken met goud of zilver zullen mogen zyn belegd of overtrokken. CXIV. Den Opperkoopman en Secunde in deeze Directie zal, ten zynen kofte, even als den Directeur, mogen aanhouden, een (Vagen met zihere knoppen verfierd, en de Ojfen met geen fluweele maar lakenfe boofdflellen, zonder het beflag te doen evenaren met dat van den Directeur. cxv. Gemelde Secunde zal ook als even mogen houden een hand- of ftaatfypaard, mitsgaders zadel, cbabrak en bolflerkappen met fluweel overtrokken, dog niet geborduurd, maar net paffementen belegt, en het beflag van zilver* CXV!. Niemand, buyten den Direfleur, zal dehoofN 3 i£3 BYL AA G E No, 1, den ham paarden met pluytnen van paradys-vo. gels of anderzints mogen verderen, nog geenfluweele geborduurde, gegalonneerde dan wel elfene cbabrakken en boljlerkappen mogen gebruyken , ook geen zilver beflag aan hare zadels, buyten den Secunde, gelyk in 't voorgaande articul is geze°r. ° cxvn. • Alle"mindere dienaren zullen van laken meteen enkeld 'pafement belegd, hare zadels, en wat daar toe gehoort, mogen .latei] maken en gebruyken. Niemand dan den Dire&eur zal. zynèn Wagen van binnen met fluweel mogen laten bekleden, nog ook geen zïlvere knoppen daar op zetten, dan al leen den Secunde. CX1X. Den.Dire&eur zal zig in zyne kleding mogen (chikken na 's lands gebruyk,, ook den Setunde zig. vztï\ fluweel, dog niet geborduurd of gegalomerd, mogen bedienen , maar geene mindere, die op hare lakenjè of zyde; Camizools, nament, lyk, de Onderkooplieden, en mindere niet, een enkeld pafement zullen magen leggen. cxx. BYLAAGE No. i. 190 cxx. Niemand dan den Dire&eur za\.een Palenquin en vliegewaayers mogen gebruyken in deze directie, met uytzondering nogthans van de Opperhoofden van Amed-Abaatb en Brootchia, aan dewelke gepermitteerd werd, die te mogen blyven behouden op hare Refidentie , doch niet op het hoofd - comptoir. CXXI. Alle mindere dienaren zullen zig, ten opzigte barer klederen, moeten reguleeren na het geene van de haar in qualiteit gelyk zynde, onder den titul van Batavia, is gezegt. CXXII. En zullen in deze Dire&ie de overtreeders van deeze gemaakte bepaling, telkens verbeuren een hondert Ropyen. CXXIII. Pen Advocaat • Fifcaal van India, Bailliuw, Waier-Fifcaal, en Droffaart der Bataviafe Ommelanden zullen, ^zonder aanzien van jurisdictie, by de overtreding der gefielde beveelen , in dezen , [waar van die der klederen van mans en vrouwen negen maanden, die derEuropeefe Koet' fiers ten eerden, het afdanken der Inlandfe dienaren veertien dagen , en alle de overige ingaan, N 4 en aoo BYLAAGENjd. i. en ftandgrypen zullen, drie maanden na de publicatie dezes] de gene, die zig aan gemelde over"tredinge fchuldig maken, moeten calangeren, zonder de minde conniventie of confidentie, op pee» ne van anderzints, of by overtuyging van eenige gebruykte oogluyking , of toegeventheyd, zeiver te zullen vervallen in de gefielde boetens, dewelke anderzints hier ter plaatfe, en op de refpecYtve buyten Comptoiren van India, verbeurd werden, verklaard, ten behoeve van den Officier, die de calange doen zal, uytgezonderd die, waar van in «lezen fpetiaal vermaan is gedaan, CXXIV. En op dat niemand hier van eenige ignorantie zoude kunnen pretenderen, hebben wy goedgevonden en verdaan dezen onzen Placcate te doen publiceren in de Neder duitfche tale, en, in zo verre nodig zy, in de Portugeefche, Maleydfe, Javaanfe, en Chineefe talen, nevens dezelve, te doen affigeren; voorts de refpeéh've Officieren van Juditie te gelaften en beveelen, gelyk wy dezelve ten ernftigften gelaften en beveelen, zonder onderfcheyd van perfoon of jurisdictie, behoorlyk te letten en te doen letten op de executie van al het geene vooifchreven ftaat, ten eynde tegen de overtreeders, na den. inhoud*? dezes, te procedeeren ten rigou- BYLA AGE No. i. 201 reuften, nadien wy zulks ten dienfte van de Compagnie, welzyn van den Lande en goede Inwoonderen, en voornamenclyk ter beteugeling van de verregaande pragt, praal en hovaardye indiervoegen hebben bevonden te behooren. Gegeven in *t Cajleel Batavia, op het Eyland Groot Java, dezen poften De. cetnb: Ao: 1754* \_ivas getekend-] JACOB MOSSEL [ter zydé] V Comp: Zegul, gedrukt in roden lacke, (en daar onder) ter ordonnantie van Hoog gemelde Haar Edelens (getekend) Ml: Romp Secretaris, N 5 BY' BL'idz. 202 BYLAAGE N°. i. Van wegens de HOOGE REGEERING ^»L\demaai federt het gedaan é maneeren van het Reglement, tot tegengang der overdaad in Pragt % en Praal, in deze landen, gedateerd op den 3o<ïen December, des voorleden jaars, eenige daar toe betreckelyke inftantien gedaan , en deze en gene difficulteyten gemaakt zvb ; ZOO IS 'T, dat deze Regering daar op reflectie geflagen hebbende, by derzelver beüuyten van den i4den January, jongftleeden, en den 3<3en dezer maand, goedgevonden heeft, by wege van alteratie en interpretatie, het volgende, aan ieder, die zulks aangaat, te notificeeren. f Eerftelyk: dat met opfigt tot de gemaakte bepalingen, by de articulen 23, 24, en 25, aangaande het houden der trekpaarden en de poenaliteiten tegens dies overtredinge, deze alteratie werd gemaakt, dezer Landen. B Y L AAGE No. 2. 203 maakt, dat de gene, aan wien fes trekpaarden daar by gepermitteert zyn, als nu agt paarden zullen mogen houden , en die vier paarden zyn toegeftaan, fes, zodanig egter dat de zulke, die van de wagen-pagt niet g'eximeerc zyn, en niet meer dan een wagen houden, g'excüfeert werden , voor twee paarden, van de belalliog van vyf Ryksdaalders voor ieder paard, gevolgelyk die voor twee wagens den impoft betalen, voor vier paarden; en werd ook nog toegeftaan, aan een ieder,om zo veel paarden te mogen houden, als hy, buyten en behalven de hier boven gemaakte bepaling, vermenen zal ,benodigt te hebben, mits voor ieder extra aangehouden werdend paard, alle jaren aan het Collegie van Heemraden te betalen vyftig Ryksdaalders, tot een recognitie,. waarmede dan ook het 2ofte articul van het voorfchreve Placcaat of Reglement in zo verre werd g'alteréert. . Ten tweeden : dat de Collonels, LieutenantCollonels en Majoors, mede zullen zyn gecomprehendeerd onder articul 24. , en overzulks ieder g'eximeerd wezen , van de betaling voor twee paarden. Ten derden: dat de wagen verhuurders, buyten en behalven de twee paarden , die, volgens het vorenftaande eerfte articul, voor idor wagen reets so4 B Y L A A G E No 3. reets vry van belading verklaard zyn, nog een, en dus te zamen drie paarden voor ider wagen, zonder betaling, werd g'accordeert. Ten vierden : dat de Officieren der Juflitie refpeétive, zoo in als buyten functie, te weten de beyde Fifcaals, nevens den Bailliuwen Landdroft, zoo met betrecking tot het houden hunner rytuygen, als hare kleeding, begrepen zullen zyn onder articul 4, de eerfte periode, als mede onder articul 33. Ten vyfden: dat de in funétie zynde Schepenen defer ftede, met de Oud Schepenen, benevens den Secretaris van hun collegie, in ftede van de hun opgelegde wagen-pagt van Rds: 50. in 't jaar, niet meer zullen behoeven te betalen dan Rds. veertig en dat zy voorts onder articul 4 de tweede periode, item articul 34., ten opfigte van hunne rytuygen en kleedinge, zullen zorteeren. Ten zesden: dat, met relatie tot articul 36., onder de woorden laken en zyde kleederen, zoo onder als boven kleederen, mede verftaan werd, het ongefchooren effen en gebloemd fluweel, en voorts verklaart, dat de lakenfe zyde of liane kleederen, met zyde of garen geborduurd, gepermitteerd werden» Ten B Y L A A G E No. a. 105 Ten zevende: dat de vrouwen of weduwen, gementioneerd by arucul 47. van het Reglement, de kleederen, met zyde of garen geborduurd zullen mogen gebruyken, dog met geen goud of zilver draad. Blyvende voor het overige 't gedagte Placcaat in volle waarde, en de refpeftive Officieren der Juftitie gerecommandeerd en aanbevolen, een nauw reguard te nemen, dat den inhoude van dien, en deze nadere articulen niet werde gecontravenieerd, als fullende tegen de overtreders, door hun moeten werden geprocedeerd, conform den inhoude van het la^fte articul van het voorfchreve Reglement. Batavia, in'tCafteel, defenv}$tn April, Ao: 1755- Ter ordonnantie van baar Hoog Edelent, den Gouverneur Getier aal en de Raden van India. B Y- Bladz. 206 BYLAAGE N°. 3. GENERAAL REGLEMENT omtrent de bevordering der Dienaren van d' E: Compagnie, en derfelver verhoging in Gagie, fo op Batavia, als de buyten Comptoiren, &c: &c. Sec: Titul I. Van de Minifters en Bediendens van dt Politie en Commercie. S. 1. (jOuverneurs, aan defelve werd akoos toegelegt de Gagie van 200. Guldens ter maand, onder een Verband van vyff Jaaren, hec een en ander ingaande, ten dage, dat transport *an hun Gouvernement ontfangen, ten ware reets aldaar in 't gefag waren, wanneer Gage en Verband ingaat van den dag hunner promotie, en kunnen, na expiratie van hun engagement , geene verhoging in Gage pretenderen. Secretarieën van de Hoge Regeering, van Directeurs' Of Commandeurs aangelteld werdende, zo ge- B Y L A A G E No. 3. 107 gefchied fulks ten eerden abfolut, met behoud van hunne Gages van 180. en 150 Guldens ter maand, fonder een nieuw Verband aan te gaan; dog de Commandeurs kunnen op dat Ampt, mits een nieuw engagement, ook wel de Gagie krygen van ƒ 165 , ofte, als fy minder als 150. Guldens winnen, die Gagie, op hun lopend Verband, maar als de Secretariflen uit mindere Gequalificeerdens, namentlyk, Opperkooplieden of Kooplieden genomen werden , fo werden z' altoos ter prenve aangedeld, zonder verhoging in Qualiteyt en Gage, en blyven, fo lang niet bevedigt fyn, by weege van disgratie, nog eligibel, felfs tot Gefaghebbers van Commandementen, maar het Secretariaat vyfF a fes maanden ten genoegen van Haar Hoog Edelens bekleed hebbende, werd aan hen toegelegt, de gewoone Gagie van 150. Guldens ter maand, onder een verband van drie Jaren, het een en ander ingaande van den dag hunner provifioneele aandelling , of wanneer als dan op een buyten Comptoir fyn, van den dag hunner introductie af. Maar als de noodfakelykheid vereischt, tot de vervulling van dat Ampt, tot Onderkooplieden af te dalen, gelyk nu al twee maaien g'exteerd heeft, fo werden dezelve, om de convenientie met fuik een aanfienlyk Ampt, kort daar aan voor eerft be« vordert tot Opperkoopman met 80. Guldens, ofte ook *o8 B Y L A A G E No. j. ook wel ten eerden, als fy lange Jaren Onderkoopman geweeft fyn, blykens de Refoluiien defer Regeering van den 23ften Maart 1723. en 8fcn July 1749, en voorts beveiligt als vooren. Hun eerde verband voor 150. of 165. Guldens uytgedient hebbende, kunnen fy in Gagie verhoogt worden tot ƒ 180., ofte ook wel tot ƒ 200, naar dat de Regeering het goed vind, mits een nieuw verband van drie Jaren, beide aanvank neemende ten dage dat zy daaromme verzoek doen. s. 3. Dire&eurs, aan defelve werd gemeenlyk by aandelling toegelegd de Gage van 180. Guldens, onder een Verband van vyff Jaren, beyde aanvank neemende als §. 1. van de Gouverneurs is gefegt, en kunnen na tyds uytdiening geen verhoging in Gagie pretendeeren. 5- 4- De Ontfangers Generaal der Jaccatrafe Do* mainen, krygen by hunne aandelling, de Gage van 130 Guldens ter maand, onder een verband van vyf Jaren, dog als reets bevorens 120. Guldens gewonnen hebben, en fonder verhoging in Gage aangedeld werden, krygen zy geen nieuw verband. §• 5- B Y L A A G E No 3. iQ9 §. 5. De Opperkoopiieden van "t Cafleel, nevens den Vipateur- en Boekhouder Generaal, van Ópperkooplieden aangefteld werdende, zo gefchied fulks, nu en dan wel eens, als reets in een diergelyke functie zyn g'employeert geweeft, ten eerften pofitief, en werd hen de daar toe ftaande Gage van 130, Guldens ter maand, in dien gevalle, ten eerften,en anders fes maanden daar aan, toegelegd, voor vyf Jaren , maar, als defelve uyt de Kooplieden genomen werden, fo werden z'altoos ter preuve aangefteld, zonder verhoging in Qualiteyt of Gage, en blyven, fo lang niet beveiligt fyn, by weege van disgratie, nog eligibel tot inferieure Employen, met hunne vorige gelykftandig: maar die Ampten uyterlyk fes maanden ten genoegen waargenomen hebbende, werd aan haar de voors: Gagie toegelegt, voor vyf Jaren , ingaande van den dag hunner provifioneele aanftelling, ofte als zy van een buyten Comptoir gekomen zyn, van den dag, dat werkelyk in die qualiteyt alhier hebben beginnen dienft te doen: en kunnen op die Fm ót e, na de expiratie van hun verband, verhoging in Gagie verfoeken tot 150. Guldens ter maand, mits een nieuw Verband van drie Jaren, beyde ten dage van de dispofuie ingaande, O $. 6. aio B Y L A A G E No. 3. §. 6. Commandeurs van Mallabaar, aan dezelve werd altoos toegelegt de Gagie van 150. Guldens ter maand , en aan die van Sumatras Mrefl- Cufl, Bantam, Jaffenapatnam en Bunto Gak 120 Guldens, voor Vyf Jaren, ingaande als §. 1. van de Gouverneurs is gezegr., kunnende die van de Mallabaar , na expiratie van hun eerde verband, nog in Functie zynde, onder een nieuw verband van drie Jaren, f. 180. en die van de We/l-Cuft en Bantam f 150. obtineren, dat de hoogde Gage is, welke de Commandeurs, direct onder Batavia forteerende , buyten die van Mallabaar, krygen kunnen, gelyk de fubalterne geene hogere als 120. mogen winnen. S- 7- Opperhoofden van Japan, fulks van Koopman ofFeen mindere Qualiteyt,binnen hun verband wordende , krygen de qualiteyt van Opperkoopman, met de Gage van 100. Guldens ter maand voor Vyf Jaaren , ingaande wanneer transport van de Opperhoofdye ontfangen, maar als zy reets hun Koopmans verband hebben uytgedient , zo gaat Qualiteyt, Gage en Verband in van den dag hunner aandelling , en kunnen geen verhoging van Gage mits tyds expiratie pretenderen. §• 8. BYLAAGE No. 3. au S. 8. Opperhoofden van *t Generale Soldy Comptoir, zulks van Opperkoopman met 100. Guldens wer. dende, behouden die Gage, en als zy Tagtig winnen, krygen zy dezelve ook, maar van Koopman optreedende, de Qualiteyt van Opperkoopman, met ƒ 90. ter maaod, dog iu beyde de laafte gevallen ondereen nieuw Verband van vyf Jaren, ingaande van den dag hunner aanftelling, en kunnen die maar 90. winnen, na tyds expiratie, verhoging in Gagie obtineeren, tot hondert Guldens ter maand, mi;s een nieuw Verband van drie Jaren. S- 9. De Gefdghebbers van Sumatras~Wefl- Cu ft en Bantam, en alle de verdere Minifters, welke door de IL>oge Regeering, onder dien titul, het gebied in een Gouvernement, Directie, of Gommandement werd opgedragen, werd de qualiteyt van Opperkoopman toegelegt, met 80. Guldens voor vyf Jaren. §. 10. Sabandhaars en Licentmeefiers, krygen by hunne aanftelling de qualiteyt van Opperkoopman , met de Gagie van 80. Guldens ter maand, voor vyf Jiren, ingaande van den dag hunner aanftelling, ofte als hun lopend Verband is geëxpirecrt. O a §. «• si2 B Y L A A G E No. 3. §• 11. Commiffariffen van den Inlander, worden by hunne aanftelling, ofte ais hun Koopmans Verband uytgedient hebben , bevordert tot de qualiteyt van Opperkoopman met 80 Guldens ter maand, voor vyf Jaren , zonder meer. §• is- Secundes en Hoofd of Eer[le Adminijlrateurs van Gouvernementen, Dire&ien, en het Mallabaarfche Commandement, het Opperhoofd te Soerabaya en de Dejfaves op Ceylon, werden Opperkooplieden met 80 Guldens voor 5. Jaren, by hunne aanftelling, of beveiliging in Rade van India, en kunnen, na tyds expiratie, verhoging in Gage verzoeken tot f 100., mits aangaande een nieuw Verband van drie Jaren. S. 13- De Opperhoofden en Refidenten te Ceribon, Tutucoryn en Ti inquonomale, de Eerfie Refident te Soeracarta, nevens de Éerfte Carga van China, werden by hunne aanftelling gemeenlyk Kooplieden met 60 Guldens, voor vyf Jaren, en vervolgens ook wel Opperkoopman met 80. Guldens voor vyf Jaren. $. 14- BYL AAGE No. 3. 213 §. 14. Geheim - Schryvers van den Heere Gouverneur Generaal, zulks van Koopman werdende, krygen de qualiteyt van Opperkoopman, met de Gage van 80 Guldens, voor vyf Jaren, maar van Onderkoopman optreedende, voor eerft de qualiteyt van Koopman met 60. Guldens ter maand, voor vyf Jaren, dog werden , als hun verband uyt is, of ook wel binnen het zelve, bevordert tot Opperkoopman, als even. S- »5- De Groot Caffiers, worden of blyven, by hunne aanftelling, Koopman met 60 Guldens, maar hun vyf Jarig Verband uytgedient hebbende, kunnen zy ook Opperkoopman werden, als voren. §• 16. Opperhoofden van V Commiffie Vifite Comptoir, werden Opperkooplieden met 80. Guldens ter maand, van den dag hunner aanftelling, of e eenigen tyd daar aan, naar dat de Perfoonen zyn. S- Ï7- Eerflè Clercquen ter Generale Secretarye en deNegotie Boekhouders op Batavia, fulks van Koopman werdende, of ook van Onder-Koopman, als O 3 hun 2i4 B Y L A A G E No. 3. hun Verband ten naaften by is g'expireeit, werden aanftonds abfolut aangefteld, en krygen in het laatfte cas d» qualiteyt van Koopman, met de tot die Bedieningen van ouds geftaan hebbende Gage van 65. Guldens ter maand, voor vyf Jaren, dog, als onlangs Onderkoopman geworden zyn, werden defelve wel ter preuve aangefteld, met hunne prefente qualiteyt en Gage, en na dat drie of uyterlyk fes Maanden, hunne Funétien ten genoegen hebben waargenomen, bevordert als boven. §• M ' Er (Ie Adminiftrateur's in de refpeclive Admini(iratien (waar in twee Adminiftrateurs zyn ) de Groot Winkelier, de Factuurhouder, de Eer (ie Suppooften op V Comptoir Generaal, en de Generale Viftte, de Fifttateur der Soldyen, ofte Eer (Ie in V Logie Vifue, en in het Logie 'Sotdy Comptoir, de Guarnifoen Boekhouder, de Caffter der Rofl Penningen, de Equipagie Boekhouder, die van't Ambagts Quarüer, en de Secretaris van IVeesmeefleren, werden ten dage van hunne aanftelling Koopman, met de Gage van 60. Guldens ter maand, voor vyf Jaren, en kunnen, mits tyds expiratie, geene verhoging in Qualiteyt, of Gage op hunne Functie verzoeken. $• 19. BYLAAGE No. 3. 215 §• >9> De Confrontiften van de Adminiftratie Boeken en de Tranflateurs in de Inlandfche Talen, zyn eemeenlyk by hunne aanftelling Onderkooplieden, dog kunnen na tyds expiratie daar op Koopman werden. §. 20. De Admiftrateur in 't Kleeden-Pakhuys, de Secretaris van Heemraden, en de Inlands Militair Soldy Boekhouder, zulks van Onderkoopman of Boekhouder werdende, blyven of werden Onderkoopman , dog kunnen na tyds expiratie Koopman werden. §• 21. Van de Bediendens in AMBOINA, werden, buyten de Fiscaal, waar van onder de Juftitieele Bediendens zal gefproken werden, de volgendeal. Ie Koopman, met 60. Guldens ter maand, voor vyf Jaren, by hunne aanftelling of beveiliging in Rade van India, en van dien dag af, te weten: D'Opperhoofden van Sapparoua en Hila. Van die in Banda. D'Opperhoofden van Lonthoir en Poulo Ay. Op Malacca. De Sabandbaar en Secretaris van Politie. O 4 °P ai6~ BYLAAGE No 3. Op Cormandêl. Het Opperhoofd te Paliacatta, die er ook wel Opperkoopman op werd, Het Opperhoofd te Sadraspatnam, He Eerfle Pakhuysmeefter en Negotie Boekbou- der. Op Ceylon. T)e Secretaris van Politie te Colombo, <— Eerfle Pakhuysmeefter te Colombo, — Eerfle Vifitateur te Colombo, — Negotie Boekhouder te Colombo. — Soldy Boekhouder te Colombo , — Administrateurs te Jafanapatnam en Gale, — Liutenant Defaveu Op Javas Oofl-Cuft. De Tweede Administrateur te~\ c I als hun Onder- Samarang, i koopmans Verr. De Rc/ident te Tao-al, 1 band hebben uyt». ~ „ ' gedient. De Refident te Grifee, J In Bengale. De Pakhuysmeefter te Hougly, die ook wel eerft maar Onderkoopman is, Het Opperhoofd in Pattena, thans Opperkoopman zynde, De Secunde van Cafemhazaar, In Souratta fyn geen Kooplieden buyten de Fiscus. Ch'ma* BYLAAGE No. 3. 217 China. \ De Tweede en Derde Supercargo. Op Mallabaar. Het Opperhoofd van Coilan. Op Sumatras ffeft-Cuft, De Eerfle Adminiftrateur te Padang. 7e Bantam. De Adminiftrateur. Op Timor, Banjermajjtng en Palembang. HEvrfte Refidenten. § 22. Ter Generale Secretarie fyn de volgende Onderkoopmans Dienffen: 1 Adjuncl van den Eerften Gefworen Clercq. 1 Marginalift, 1 Dag-Regifterhouder, 1 Korte Notulift en Verhalifi, a Archivarii, of Opfienders der Boeken, en 9 Collationiften. 15 Onderkooplieden, Deefe Dienften openvallende, werden, na het vertrek der n3 Schepen, op voordragt van de Secretariflei van de Hoge Regeering, vervult, als O 5 'er, ai3 B Y L A A G E No. 3. 'er, tot de fes eerde, bequame Subjecten aan handen zyn , die fulks meriteeren, dog niet buyten 's tyds. S- 23. Ten Comptoir e van den Heere Gouverneur Generaal, zyn gemeenlyk, buyten de Geheimfchryver, een of twee Onderkooplieden valt befcheiden, by welkers verplaatfing, gemeenlyk een van de bequaamde Clercquen, by de Generaale Verbetering optreed, en buyten deefe, doen er nog zo veele fupernumeraire dienst, als Zyn Hoog Edelheyd goetvind. §• 24. Ten Comptoire van den Heer Dire&eur Gene* raai, is een Eerde Suppood, en Contra CaflaBoekhouder, die door zyn Edele aangedeld, en na gegevene preuves van capaciteyt, op deflèlfs voordragt bevordert werd, tot de daar toe ftaande qualiteyt en gagie van Onderkoopman. & 25. De Tweede Adminiftrateurs in de Groote Geld Cas, de Tweede in de Grote Winkel, en in de verdere Adminiftratien , de Klein Winkelier, de Cajfiir van den Generalen Ontfang, de Secretaris en Boekhouder, item De Caftier van de Bank en Bank van Leening , de Secretaris van Huwe* B Y L A A G E No.-3. 219 welykfe Zaken, Secretaris van Boedelmeefleren, de EJJayeurs, de Boekhouders van de Artbillcrye en Wapenkamer, nevens de Negotie Overdrager, Principaal Journaal Extendeerder, en Pakhuys Boekhouder op 't Negotie Comptoir, Journaal Schryver op 't Comptoir Generaal, Boekhouder \van 't Hofpitaal, Overdrager op V Equipagie Comptoir, Tweede in't Soldy Vifite Comptoir, en de Eerfle Overdragers van de refpetlive Soldy Comptoiren, werden Onderkooplieden, by hunne aanftelling , of de Jaarlykfe Verbetering. §. 26. Op het Comptoir van de Generale Vifite, werd by de Generale Verbetering, nu en dan, by vacature , ofte wanneer 'er minder als twee fyn, een bcquaam aanquekeling bevordert tot Onderkoopman. §• 27- De Dienflen van Overdrager in het Ambagts Quartier, Boekhouder van de Paarden Stal, Guarnifoen Schryver, Eerfle Suppoofl op bet Comptoir van den Equipagiemeefler, en Boekhouder van de Landbouwers te Batavia, zyn van ouds geen Onderkoopman Funclien geweeft, dog egter zyn daar toe te meermalen Onderkooplieden g'employeert, of Boekhouders en Adfiftenten daar op be- sao BYLAAGE No. 3. bevordert tot Onderkoopman, des nn mede na tyds uyteynde eerft daar toe te bevorderen. §. ft8. Voorts werden Onderkooplieden met 40. Guldens ter maand , voor vyf Jaaren, by hun aanftelling, of approbatie in Rade van India, de volgende Perfonen, als: In Amboina. Hat Hooft te Haroeko, Het Hooft te Laricque, Het Hooft te Bouro, De Ster et ar is van Politie, •— Soldy Boekhouder, en — Winkdier. In Banda. Het Hooft te Wayer, De Secretaris van Politie, ■— Soldy Boekhouder, Zynde Ourien maar een Boekhouders Refidentie, fchoon thans door een Onderkoopman werd waargenomen. In Ternaten. De Refident te Corontale. De Refident te Manado. De Secretaris van de Politie en de Soldy Boek- hou- BYLAAGE No. 3. 221 houder, moetende het Dispens, thans aan een aparte Onderkoopman opgedragen, volgens de Ordre, door den Soldy Boekhouder teffens, en het Casfiers Ampt in den aanftaande weder door een Boek. houder waargenomen werden. Op Macafer. De Refident van Boelocomba en Bonthain, — Refident op Bima. — Secretaris van Politie. De Sabandhaar. De Soldy Boekhouder en de Winkelier, zynde de Refidentien van Maros en Saleyer. Boekhouders Bedieningen. Te Malacca. De Winkelier en Soldy Boekhouder. Op Cormandêl. Het Opperhoofd te Palicol. — Opperhoofd te PorPmovo. — Opperhoofd te Jaggernaykpoeram. * •— Opperhoofd te Bin.ilipatnam. De Adigaar en Muntmeefier te Nagapatnam De Tweeae Pakhuysmeefter te Nagapatnam. De Secretaris van Politie en Juflitie en Cas- » fier te Nagapatnam. De Fatluurhouder te Nagapatnam. De Effayeur te Nagapatnam. De 222 B YLAAGE No. 3. De Secunde te Paliacatta. De Secunde te Sadraspatnam. Op Ceylon. Het Opperhoofd te Manaar. — Opperhoofd te Baticaloa. — Opperhoofd te Calpetty. De Prafident van de Thuynbefchryving te Colombo. De Eerfle Clercq van Politie te Colombo.\ Het Hoofd der Mahabadde. De Tweede Pakhuysmeefltr te Colombo. De Dhpencier te Colombo. De Negotie Overdrager te Colombo. De Soldy Overdrager te Colombo. De Winkelier te Colombo. De Caffier te Colombo. De Tweede Fifitateur te Colombo. ~] . I alszyheteenr De Ontfanger der D-miamen. I. gejarcn ge- De Klein Winkelier te Colombo. J weèft Wn- De Secretaris van Politie en Caffier te Jaffa- napatnam. De Soldy Boekhouder te Jaffanapatnam. De Tombobouder en Winkelier te Jaffanapatnam. De Secretaris van Politie en Caffier te Gale. De Eerfle Pakhuysmeefter te Gale. De Opfiender van de Gale Corle. De B Y L A A G E No. 3. 123 De Soldy Boekhouder te Gele. De Adminiftrateur te Tutucóryn. De Fiscaal en Scriba te Tutucoryn. De Pakhuysmeefter te Trinconomale, zynde het Opfienderfchap van het Tzer-Maguazyn te Colombo , maar een Boekhouders Bediening. Op Javtfs Ooft-Cuft. De Refident te Tagal. ] welke op die te Griffee. | Dienften , na rr, * 1 • -n > lyds expiratie, — Tweede Adminiftrateur te { Koopman kun. Samarang. ' J nen werden. De Refident te Rembang, — ———- te Joana. te Sumanap. te Qualladamak. — Tweede Refident aan V Hof. Te Samarang. De Secretaris van Politie. — Soldy Boekhouder. — Inlandfe Soldy Boekhouder , zo lange 'er meer Troupen zyn als het ordinaire Guarnifoen. De Ontfanger der Domainen. — Eerfte Gefwoore Clercq van Politie, teffèns Tranflateur zynde , na dat de Boekhouders tyd uytgedient heeft. De 224 B Y L A A G E No. 3. De Adminiftrateur. ~j — Soldy Boekhouder, teffensFis- >Te Sourabaya. caal zynde. j Dog het Soldy Boekhouderfchap te Soeracarta is maar een Boekhouders Bediening , fchoon de tegenwoordige Onderkoopman is. In Bengale. De Refident te Dhecca. — Secretaris van Politie en Caffier. — Facluurhouder en Diipenfier. — Ordinaire Gecommitteerdens , j e ^oü^' waar van de eene teffens is Sol- I dy Boekhouder. j De Caffier en Ordinaire Gecommit-~) teerde. De Pakhuysmeefter. Te CajjenU — Tweede Ordinaire Gecommit- ba2aarteerde. — Secunde in Pattena. J In Souratta. Het Opperhoofd van Brootchia. De Pakhuysmeefler. — Caffier en Facluurhouder. — Secretaris van Politie. Op B Y L A A G E No. j. at$ Op Mallabaar. Het Opperhoofd te Cananoor, ~\ De Pakhuysmeefter en Winkelier. — Secretaris van Politie. — Soldy - Boekhouder, Zynde het \Te Coc^m' Negotie Over drager fchap, maar een I Boekhouders Bediening. Op Sumairas FVeft-Cufl. Het Opperhoofd van Poulo-Chinco. De Tweede Adminiftrateur te Padang, zynde het Secretariaat van Politie te Padang, eygentlyk maar een Boekhouders Bediening, even als op Bantam. Op Japan. De Negotie Boekhouder en de Difpenfier en Pakhuysmeefter, die daar op in 't vervolg Koopman kunnen worden. In de Commijjie naar China. De Jong ft e 'Cargas. Te Timor en Palembang. De Tweede. §■ 29- Ter Generale Secretarye, zullen mogen weefen twintig, zo Gezwore, als Ordinaire Clercquen met dertig Guldens ter maand en Onderkoopmans P Emo- *26 B Y L A A G E No. 3. Emolumenten, en zullen dierhalven de Ge/wère Clercquen, geen Onderkoopman zynde, of Onderkoopmqns dienft waarnemende, onder dat getal, maar niet daar buyten mogen begrepen werden, voorts vyftien Extra-Ordinaire Clercquen met twinrig Guldens: zy hebben alle geen Verband, zo lang als aldaar befcheiden blyven, maar treden, als zy het meriteeren, op, naar dat er plaatfèn vacant zyn, en als zy verplaatst werden, treden zy over in een drie Jarig Verband, van den dag hunner aanftelling af gereekent; en verliefen de Ordinaire Clercquen dan ook hunne Ocderkoopmans Emolumenten. §• 3°- De Extract Factuurbouder, de Overdragers in V twfpitaals en Inlands Militair Soldy Comptoir, nevens de Tweede Overdragers in 't Logie Cuarnifoen Comptoir, krygen, van den dag hunner aanftelling, Boekhouders Qualiteyt en Gage, voor drie Jaren, met Onderkoopmans Emolumenten, als hun vorig Verband uytgedient hebben, en anders voor vyf Jaren , maar de Scheeps Soldy Boekhouders zullen, zo wel als de Perfonen op de refpective Comptoiren befcheyden, buyten de Generale Secretarye, het Comptoir van de Generale Directie, en de Clercquen, by de Heeren van d» Regeering dienft doende, niet anders verbeetert wer- B Y L A A G E No. 3. 227 werden, als volgens de vorige Reglementen, te weten: Europifche Provifioneele Affijienten, Eerfte verbetering ƒ 16. op lopend vyf jarig Verband , volgens Refolutie van den 18en April 1732. Tweede verbetering ƒ 24. voor vyf Jaren. Derde verbetering ƒ 30. voor drie Jaren. Proviftoneek /Iffiftenten, hier te Lande geboren, f 20. by tyds expiratie, voor driejaren. ƒ 24. voor vyf Jaren. ƒ 30. voor vyf Jaren. $• 3i' Soldaten aan de Penne , alhier aangenomen werdende, zullen boven de 16. Jaren, oud zynde , mogen winnen 9. Guldens ter maand, daar beneden tot 14. Jaren 8., en nog jonger zynde 7. Guldens ter maand, alle voor 5. Jaren. §«. 3^. De Gouverneurs, Directeurs en Commandeurs, direct onder Batavia, mogen maar verbeteren tot Boekhouders, met ƒ30., met advys van Rade, na tyds expiratie. §• 33- Geen Onderkoopmans Koft-Geld toetevoegen, p 2 ien 2J8 B Y L A A O E No. 3. ten ware iemand in Onderkoopmans, of hooger Bedieningen wierd gefteld, wanneer van de intreede, genieten het Koft-geld en de Emolumenten daar toe ftaande. §••34- gfi Geene tot Pennijien te employeeren, dan by abfoluc gebrek, het welk de Hoge Regeering, by eygenhandig Requeft, moet werden vertoond, en het Affiftenten Koft-geld van Haar Edelens verzogr, en alleen uyt de gemeene Militairen en Zeevaart, of ten hoogften Corporaals en deks Officieren. By de verbetering moet blyken , en by de Aftens aangeweefen werden, dat de Penniften van Baiavia gefonden , ofhurne aanftelling g'approbeert en 't Koft-geld toegelegt is. S- 35- Die in Europa aangenomen zyn, tot de Penne komende, treeden alle in een vyf jarig Verband, en mogen , na dies expiratie, verbetert worden tot ƒ24. voor 5. Jaaren, mits NB alvorens 3. Jaren by de Penne gedient hebbende; en dat Verband uyt zynde, tot Boekhouder van ƒ 30. voor 3 Jaren; Die in India in dienft gaan en tot de Penne gechangeert werden (: dat omtrend die uyt Swarte of Indiafche Ouders van beyde zyde geboren B Y L A A G E No. 3- 229 ren zyn, in 't geheeJ niet geichieden mag:) mogen als het Verband van ƒ 9 uyt is, en de Ouderdom van 20 Jaren bereykt hebben, eerft tot jong Alliftenten, met ƒ 16 bevordert werden, voor 3 Jaren, en daar na tot Afliiienten met ƒ 24 voor 5 Jaren , en dan, als zy het verdienen, Boekhouders met ƒ 30 voor 5 Jaren. $• 36. Die tot de Penne overgaat, mag binnens tyds niet gelargeert werden van het Comptoir, daar hy befcheyden is, als in vorige qualiteyt, ook geen Affiltenten of Boekhouders, als voren. $• 37- Provifioneele en Abfolute AJJtftx ent en , mogen, behoudens Gage, na Batavia vértreckeh, nu tyds eynde, en dat daar 5 Jaren geweeff zyn, maar de reden én haare hoeda.ii^heyd moeten in de Brieven aangehaalt werden : hooger Perfoonen, als daar zyn Boekhouders en diergelyke, mogen niet vertrecken, dan op voorgaande confent der Hoge Regeering, of zo genegen zyn, na het Vaderland voort te gaan met af^efchreevene Gagie; dog de Tweedensin Gouvernementen &: en alle mindere , tot Onderkooplieden inclufive, in 't geheel niet, als met verlof der Hoge Regeering. P 3 $. 33. 23o BY.LAAGE No. 3. §• 33- Die uyt onbequaamheid of quaad comportement opgefonden werden, moeten gédegradeert, of de Gage afgefchreeven werden, en daar van verflag gedaan, zonder paflle. §• 39- Aan alle de geene, die in den dienft van de Comp: aangenomen werden, zal maar toegelegt werden de laagfte Gage, tot hunne refpeéïive Qualiteyten ftaande, fchoon zy bevorens in den dienft ge weeft zynde, reets de hoogfte mogten gewonnen hebben, Titul II. Gequaiiflceerde Perfonen en mindere Bediendens van de Juflitie, op Batavia. §• 1. J)^ Ordinaire Leden in Rade van Juflitie defes Cafleets, krygen' by aanftelling, of optreding, de Gagie van 200 Guldens ter maand, op hun vorig Verband. §• 2. De Extra Ordinaire Leden in Rade van Juflitie, krygen ƒ 150 ter maand. §• 3. raperen in. \ geheel twaalf Jaren fungeeren» fa B Y L A A G E No. 3. 231 fo in Qualiteyt van Ordinair als Extraordinair Lid, eer gereg-.igd zyn, een hoger Ampt, buyten het Prajfidie te ambieeren, dog kunnen, na vei loop van 5 Jaren, hunne dimiflie obtiiseeren naar Nederland , behoudens QuaLteyt en Gage. S- 4- De Advocaat Fifcaal van India en de Water Fifcaal; mogen maar ƒ 50 ter maand winnen, en krygen een vyf jarig Verband. $• 5- \ De Secretarieën van den Raad van Juflitie defes Cafl.els, werden by hunne eerfle aanftelling, maar Kooplieden, met 60 Guldens, en kunnen, na tyds expiratie, afpireeren naar de Qualiteyt van Opperkoopman, met de Gage van 80 Guldens ter maand, maar die van Schepenen, werden aangefteld met 50 Guldens, mede voor vyf Jaren. h 6. De Eerfle Gepwore Clercquen van die beyde Regt-banken, item de Secretaris van Zee - en Commercie Zaken, tn die van Kleene Gerigts Zaken9 werden Onderkoopman, van den dag hunner aanftelling af, dog kunnen op die Dienften niet in qualiteyt en Ga?e verhoogt werden, mits tyds expiratie, ofte anderfims. P4 $-7. 53* B Y L A A G E No. 3. ' §• 7- Tot den Dienft van Adjunct Gefvoooren Clercq van den Raad van Juflitie defes Cafteels, ftaat op zyn hoogft maar de qualiteyt van Boekhouder, met Onderkoopmans Emolumenten, maar als hun Verband g'expireert is, kunnen zy verzoeken, op dien Dienft Onderkoopman te weiden. $. 8. De Tolk van den Raad van Juflitie, krygt by zyn aanftelling de qualiteyt van Abfolut Afïïftent, met de Gage van 24 Guldens, voor vyf Jaren, en na tyds expiratie, werd hy Boekhouder met 30 Guldens, voor drie Jaren. § 9. De Deurwaarders van den Raad van Juflitie en Cifiers van V Comp: Boeytn , by hunne aanftelling 30 Guldens ter maand winnende, behouden die Gage; maar minder als ƒ 24 bevorens gewonnen hebbende, werd haar die Soldye toegelegt voor vyf Jaren , en zy kunnen , in beyde gevallen, na tyds expiratie, geen verhoging pretendeeren. §. 10. De Gages van de Bodens van Schepenen, Com■aiiffariffen wn Zee en Commercie en Kleyne Ge- rigts BYL AAGE No. 5. 233 rigts Zaken, en van den Cipier van de Burger Boeyen, ceflèeren van den dag hunner aanftelling, en daar en tegen krygen zy uyt 's Comp: Cafla, een maandelyks Traétement van 10 Ryksdaalders. S- it. De Suhftituiten van den Advocaat en Water Fijcaal, krygen by hunne aanftelling 24 Guldens, voor vyf Jaren, dog kunnen, na verloop van dien tyd, niet in Gage verhoogt werden. Met die van den Bailliuw en Land- Droft, is het inzelvervoegen gelegen, als §. IX. van' de Bodens gezegt is. §• '3- De Scherpregters te defer Hoofdplaatfe, werden aangefteld met behoud van hunne reets gewonnen hebbende Soldye, als die 18 Guldens, of meer is, en anders werd hen die Gage toegelegt voor vyf jaren, en mogen, na tyds expiratie, telkens 7 Guldens, in Gage verhoogt werden , op een nieuw Verband van drie Jaren. P5 Ti- •3* BYLAAGE No. 3. Titul IIL Van de Juflïieéle Bediendens , op de Buyten Comptoiren. §• 1. Fifcaals in de vier Oofkrfche Provintien, die van Malacea, Nagapatnam, Colombo, Hougly , in Souratta en te Cochim, werden by hunne aanftelling, of beveiliging in Rade van India, Koopman , onder een Verband van vyf Jaren, dog met de Ga^e van 50 Guldens ter maand, voor zo lang als Fifcaals blyven; krygende, by overgang in een ander employ, de gewone Gage, van ƒ 60 ter maand. §■ 2. Be Fifcaal op Samarang, kan, na expiratie van zyn Onderkcopmans Verband, mede Koopman werden, als voren. S. 3- In de refpeclive Commandementen van Sumatras Weft-Cuft, Bantam, Punto Gale en Jaffenapatnam, item te Paliacatta, daar teffens Tw-.ede is, te Tutucoryn, daar teffens Scriba, en te Sourabaya, daar teffens Soldy Boekhouder is, mogen de Fifcaals niet hoger wefen, als Onderkoopman met 40. Guldens ter maand. % 4- BYLAAOB No. 3. 235 ■$• 4- /« Handel op China, werd mede een Perfoon als Fifcaal gebruyk c, die teffens Soldy Boekhouder is, dog niet hoger in qualiteyt mag wefen als Boekhouder. §• 5- Als Geregts-Bode, moet op de Buyten Coraptoiren fungeeren, een Gefwoore Clercq, die tef> fens zyn dienft doet ter Secretarye, zynde niet nodig , dat daar toe een apart Perfoon aldaar zy. §. 6. Cipiers, als niet tenens een andere Dienft waarnemen, moeten uyt afgeleefde genomen en ƒ i8 a 20 gegeven werden. §• 7. De Geweldiger s, in de Gouvernementen es Direftien , mogen uyterlyk ƒ 20. dog die op Commandementen en mindere Comptoiren, maar 16 Guldens winnen. §. s. De Scherpregters, zullen, op de Buyten Comptoiren, uyt de Mattrofen en Soldaten genomen en verbetert werden, als de eerfte, namentlyk van drie Jaren, tot drie Jaren, en niet hoger dan 18 Gul- B Y L A A G E No. 3. Guldens, dog op plaatfen, als in Bengalen, daar weynig Juflicie g'oeffend werd, en men, tot de executie altoos een zo gen: Jacker krygen kan, die gefalarieert werd, naar het werk, dat hy doet, zal men zig daar van moeten bedienen. Titul IV. Van de Predikanten en verdere Kerkelyke - en School-Bediendens, zo op Batavia, ah de Buyten - Comptoiren. §. 1. Predikanten op de Buyten Comptoiren, de eeifte vyf Jaren van hun Verband uytgedient hebbende, werden door de Regeering, des verzoekende, in Gage verhoogt tot ƒ 110 ter maand, voor 5 Jaren, en na expiratie van dat Verband, ook wel tot 120 Guldens ter maand, het welk de hoogde Befoiding is, die zy daar winnen mogen. §. 2. Dog als Ordinaire Leeraars, alhier beroepen zynde, kunnen zy, zo dra in 't vyfde jaar van hun Verband getreden zyn , in Gage verhoogt werden, tot 130 Guldens ter maand, en als hun tienjarig Verband g'expireert is, en zy zig engageeren willen, nog driejaren te dienen, tot 153. Guldens, mits B Y L A A G E No. 3. »3? mits dat die augmentatie, by aldien fy binnen de drie Jaren quame» te repatrieeren, weder fal moeten te rug gefchreven werden. S- 3- Maar Aanqueekelingen, zo van '/ Bataviafcbe als Colombofche Seminarium, die in Nederland, ten kolte van de Compagnie, geftudeert hebben» en als Proponent, met 40 Guldens Gage ter maand, hier te Lande gekomen zyn, zullen, na verloop van vyf jaren, 10 Guldens verbetert werden , en Predicanten werdende, 70 Guldens krygen , voor vyf jaren, ofte het eerde Verband, en by verbetering, om de vyf Jaren, met ƒ 10, tot op 90 Guldens uyterlyk. S- 4- De Conre&ifr van het Seminarium Tbeologicum, te Batavia, zulks van Boekhouder of een mindere qualiteit werdende > word Onderkoopman, met 40 Guldens., voor vyf Jaren, en na tyds expiratie Koopman, met 60. Guldens, onder een nieuw Verband. % 5- , Infgeh/ks werd de Prceceptor aangefteld, met de Qualiteyt van Boekhouder, en de Gagie van 30. Guldens ter maand, voor driejaren, dog kan, na tyds è38 B Y L A A G E No. 3. tyds expiratie en gegevene preuves van capaciteyt, Onderkoopman werden, mits nog vyf Jaren in die FunAie continueerende. §. 6. De ConreBor van het Seminarium, te Colombo, krygt ook Onderkoopmans Qualiteyt en Gagie, nadat eenigen tyd ter preuve heeft dienft gedaan. §. 7- De Voorlefer in de Cafteek Kapelle, te Batavia, krygt by zyn aanftelling de Gage van 50 Guldens, ter maand, voor vyf Jaren, met Koopmans Traélement, en kan, mits tyds expiratie , niet verder verhoogt werden. §. 8." De Voorlefer in de Nederduytfcbe Kerk, krygt by zyne aanftelling de Gage van 40 G uldens, voor vyf Jaren, en kan meede, mits tyds expiratie, geen verhoging in gagie pretendeeren. §• 9. De Voorlefers in de Portugeefche en Maleydfche Kerk, krygen by hunne aanftelling de Gage van ƒ 18 ter maand, zonder Verband of K»oftgeld, dog kunnen, langer als tien jareri in dien Dienft tot BYLAAGE No. 5. 239 tot genoegen continueerende, verhoogt werden tot ƒ 24 ter maand. $. 10. Van de Organiflen, wint alleen die van 't Cafteel Gage van de Comp:, krygende, by zyne aandeli;:.;.; 20, en na tyds expiratie, 30 Guldens ter v Rand ■> n?1 Onderkoopman? Emolumenten: de a we van de groote Nederdtiyrfche, Porrugeefc en Maleytfche Kerken, krygen uyt de Middel< r der Kerken, by aanftelling ƒ 38 ter maand, voor vyf jaren, by Verbetering ƒ 48. voor vyf jaren, en die uytgedient hebbende, ƒ 56 , voor vyi jaren , dat het hoogde is, dat zy winnen kunnen , maar die van de Hofpitaals Kerk, wint maar ƒ 24, voor vyf Jaren, alle zonder Koftgelt, en mret, by verfcbanfing, zien verplaaft te werden, om meerder te kunnen winnen. De Voorlefers in de Hofpitaals Kerk, en de verdtre EuropijcheKratikbefoekers alhier, krygen, by hunne aanftelling, 24 Guldens ter maand, het welk de hoo^fte Gage is, die de Ziékentrooflers op de Schepen winnen mogen , maar te defèr Hoofdplaatfe aan Land dienft doende, krygen zy, na verloop van vyf jaren, ƒ 30 voor drie jaren, en die Voorlefer in de Hofpi.aals Kerk is, vervolgens »40 B Y L A A G E No. 3. gens ook f 36, voor drie jaren, dat het hoogde is, dat zy winnen mogen. §• 12. De Krankbefoekers , voor de Gouverneurs en Directeurs het Gebed doende, mogen na vyf Jaren ƒ 30 a 36 winnen, maar de andere , zo in Gouvernementen als Directien of Commandementen befcheyden, niet boven ƒ 24 a 30, 't laafte na 't tweede Verband. §• 13- De Inlandfcbe Krankbefoekers, te defer Hoofdplaatfe, en die, als de zodanige, van hier naar de buyten Comptoiren verfonden werden, krygen by hunne aanftelling een TracTememt van ƒ 24 ter maand, voor Gage en Koftgeld, zonder Verband, en kunnen geene hogere pretendeeren. §• 14* Met de Inlandfcbe Leer - en Schoolmeeflers, alhier aangenomen werdende, is het infelvervoegen geleegen, alleen met dat onderfcheyd, dat de Leer* meeflers ƒ 10. en Scboolmeefters ƒ 15 ter maand winnen. f§. 15. De Inlandfcbe Leermeeflers , op de buyten Comptoiren, werden aangenomen met ƒ 7, voor Gage B YLAAGE No. 3. 241 Gage en Koftgeld, na drie jaren telkens ƒ 2 opflag, en by vacature als Scboolmceflers met ƒ 15, en van Voorleefer a / 20 als §. 12. van de Inlandfcbe Krankbefoekers gezegt is, namentlyk, fonder apart Koftgeld. i 16. Op de Kerkelyke Bediendens, is mede applicabel het geene Tit: h §. 39 gezegt is, ten opzigte van de geene, die in dienft aangenomen werden. Titul V. Van de Hoofd- en mindere Officieren ter Zee, en de Gemeene Zeevarende. \_Jommandeurs van de Indifche Zeen, of Chefs d'Efquader \; de Opper Equipagie-Meefter te Batavia, daar onder begrepen: ] en de Commandeurs van de Retour - Vloot, werden aangeftelt met de Gage van 120. Guldens ter maand, voor drie ja. ren, en mogen geene hogere Soldye winnen. §. 2. Capitains ter Zee, krygen by hunne aanftelling f. 100, voor driejaren, dog tyds expiratie geeft haar geen regti, öm het Caracrer van Commandeur Q vatl a42 B Y L A A G F, No. 3. van de Ïndifche-Zee te pretendeeren, fchoon ook nog zo lang gedient hadden. S 3- Cc'phain Lieutenants ter Zee, krygm by hunne aanlielling 80. Guldens, voor drie Jaren, dog mogen in Indien niet gemaakt werden, als van Schippers, die voor de derde maal in die qualiteyt uyt Nederland op Batavia komen, en dus twee Uyt en T'huysreyfen gedaan hebben, dan wel eens voor Schipper uyt Nederland gekomen zynde, als de zodanige drie Jaren in India gevaren hebben, blyvende dus de Schippers, die op de herwaarts reyfe uyt Nederland opgetreden, ofte hier te Lande gemaaakt zyn, gelyk ook alle die Schepen van een mindere charter, als 136 voeten tot 100 voeten toe, voeren, waar op geen hoger Officier, als een Schipper varen mag, verbonden een drie jarig Verband , tot ƒ 66 en dan nog dito Verband, met ƒ 72. uyt te dienen, eer Capitain Lieutenants kunnen werden, de Capitain Lieutenants die een Uyt en T'huys-reyfe in die qualiteyt gedaan, of drie volle Jaren, als de zodanige in India gevaren hebben, mogen naar het Caracler van Capitain ter Zee afpireeren. §• 4- De Onder-Equipagie-Meefter en de Gouverneur van B Y L A A G E No. 5. «4J van de Academie der Marine, krygen, by aanftelling, de Qualiteyc en Gage van Capitain Lieu • tenant ter Zee, voor driejaren, en kunnen vervolgens op dien Dienft Capitain worden, §• 5- De Onder Gouverneur van de Aca.~\ demie, werd by zyne aanftelling Lieu- j tenant ter Zee, met de Gage van 48 Gul- J dens ter maand, voor drie jaren, dog >^^ch^t" kan op die Functie geen verhoging I krygen. §. 6. De Preceptor in de Mathejis en Na-~) vivatie , word verbeterd , als andere ! . r. b ' >afgefchaft Zee Officieren, dog niet hoger als tot | Lieucenanr. '§• 7- Schippers, van Lieutenants, of Opperfluurlie* den gemaakt werdende , die hun Verband niet hebben uytgedient, krygen f 60, om daar voor hun tyd uyt te dienen, en na dies expiratie, even als de geene, welke hun Verband als Lieutenant of Opperftuurman uytgedient hebben, f66 voor drie jaren, en als die verlopen zyn, zonder dat zy in» tusfchen gerepatrieerd zyn, kunnen zy ƒ 72 krygen, voor drie jaren, dat de hoogde Gage is, die zy in die qualiteyt winnen kunnen. Q a S- 8. 244 BYLAACE No. 3. § 8. Alle mindere Zeevarende, bezuyden de Linie, binnen hun verbonden tyd, tot een hogere Qualiteyt aangefteld werdende, gefchiad zulks [: eenige weynige uytgezonder», waar van hier na fpeciaal zal gtfpioken werden:] met halveering van Gage, op hun lopend Verband, van den dag hunner aanftelling. $ f Maar benoorden de Linie aangefteld zynde, krygen fy alle de volle Gage. $• Lieutenants ter Zee, en Opperfluurlieden, die hun Verband als Titulaire Lieutenants, of Onder ftuur lieden, met 32 Guldens, uytgedient hebben, krygen, by hunne aanftelling, aarftonds de volle Gage van 48 Guldens, als zy geplaatft konnen worden, varende de eerfte als Gezaghebbers op Scheepjes van 100 tot 85 voeten, en by Capitains en Capitain Lieutenants, en de andere, op Vaartuygen van 85 tot 70 voeten, en by Schippers. i 11. Be Equipagie - Mee fiers in Amboina, Banda, Ternaten, Macafer, Malacca, Java's- Ooft Cu ft en Sumatra, krygen by hunne aanftelling, eenlyk ƒ24 BYLA.AGE No. 3. 245 ƒ 24 ter maand, met de Qualiteit van Titulair • Lieutenant ter Zee, en kunnen met het uyteynde van driejaren, tot 32 Guldens verbeterd werden, zonder naderhand, uyt hoofde van tyds expiratie, naar verder advancement op die Functie, te mogen afpireeren. §• 12- Op Cormandêl, zal hy by aanftelling mogen wefen, Titulair Lieutenant ter Zee, met ƒ32. meede voor drie jaren, en na de expiratie van zyn Verband, A'folut Lieutenant, met 48 Guldens, voor drie jaren. §• 13. En op Ceylon, item in Bengale en Souratta, als ook op Mallabaar, by de eerfte aanftelling Lieutenant ter Zee, met ƒ 48, en na tyds expiratie, Schipper, onder fodanige fucceffive verbeteringen , in Gagie, als omtrent de Schippers by §. 1. is vaftgefteld. §• H- Zeevarende op paffcerende Schoepen en Vaartuigen, mogen op de buyten Comptoiren , niet verbeterd werden, dog moet egter by afftervinge op de reyfe, onder de Opperhoofden en Officieren, indien 't volflagen vereylcht, de nodige voor, fiening gedaan, maar de verbeeteringe in Qualiteit en Gage, aan haar Hoog Edelens overgelaten, Q 3 en 946 B Y L A A G E No. 3. en in 't geheel geen veranderingen gemaakt werden, wanneer de Scheepen direct naar Batavia te rug gaan. §• i5- Maar op Ceylon en in Bengalen mogen d'openvallende Officiers plaatfen op de Retour - Schepen, tot Schippers inclufive, vervult werden, met d'ordinaire Gage, op approbatie van de Heeren Majores. §. 16. Wel verftaande dat hier onder niet begrepen zyn Bootsmansmaats en mindere, die alleen om de Weft van Batavia, hy vacature, tot de daar toe ftaande Gage verbetert werden. i 17. Geen Titulaire Lieutenants ter Zee, of Onder/Juurlieden, mogen aangefteld werden, als ter vervulling van vaceerende plaatfen, en mits zy by examen in de Theorie van de Navigatie bequaam bevonden werden, waar van by de Aclens fpeciaie aanwyfing moet werden gedaan. §• 18. Titulaire Lieutenants ter Zee, mogen ƒ34 en na 3 Jaren f 32, winnen, en dit is de hoogfte verbeetering die op Gouvernementen etc. onder de Zeevaard, daar befcheyden, mag gefchieden. B Y L A A G E No. 3. 247 S- I0- Onder[tuurlieden, met / 32 uytkomende, mo. ger. niet in Gage verhoogt werden: in India aangefteld werdende, mag hen by halveering van Gage 20, 24, of a6 Guldens gegeven werden, voor drie Jaren, en vervolgens ƒ32, op een nieuw Verband. §• ao- Cadets de Marine, winnen 1 o Guldens ter Maand, en mogen hier te Lande niet gemaakt werden, als van Jongelingen, die met hunne Doop-Cedullen, ofte andere valable Bewyfen kunnen demonftreeren, de ouderdom van 14 jaren ten vollen bereykt te hebben: zy moeten alle, ten minften 4 jaren in die Qualiteyt dienen, fchoon ook boven de o jaren oud waren, en die by hunne aanneming in Nederland geen 14 jaren bereykt hebben , moeten zo lang dienen, tot dat in hun 1 y 22. Berdewaken, met ƒ 26", voor drie Jaren, uytkomende, mogen daar na tot Onder-Stuurlieden, W- f 3?» gevordert werden. B Y L A A G E No. 3. 249 Hoog-Bootflieden en Conftapels, hebben, uytkomende een drie Jarig Verband, waar na ƒ 24. mogen genieten, voor driejaren: aangefteld werdende, mogen op hun Verband, halveering van Gage hebben, en daar na ƒ 20, 22, en 24. §• Scbiemans, Botteliers en Koks, als voren, krygende de laatfte, fchoon bezuyden de Linie aangefteld, of opgetreden zyn, ten eerften de volle Gage. S- =5- Quartier - Meefters op de Lof- Vaartuigen en Lands - Sc buyten te Batavia, krygen ƒ20, voor drie Jaren, om de verantwoording , die de eerfte hebben, en de fwaare dienft van de andere; dog mogen die Gage niet behouden, wanneer weder als gemeen Quarciermeefter dienft doen, ten ware, na expiratie van hun Verband, repatrieëren, waar van altoos fpeciale mentie moet werden gemaakt, by de Aclens, §, 26. Opper'Zeilmakers en ~] r^. T, rw, >Ziet titul IK. § 21 en 22. Opper-Kuypers &. J Bootsmans - Scbiemans -Conftapels- Botteliers- enKoks Maats, Quartier-Meefters en Scbeeps-Cor- q 5 p0- 250 B Y L A A G E No. 3. peraals, na drie Jarig Verband, van f 14. tot 16. te verhogen , zo meede als hier aangefteld werden, krvgen de Koks-Maats, fchoon bezuyden de Linie aangefteld, ten eerfte de volle Gage. S- *f- Provooften, mogen in India niet verbeterd werden. § 28. Trompetters met ƒ18. op de Schepen niet te verbeteren, en op de Comptoiren, tot ƒ 24 uyterlyk. S- 29- Bojfchieters, van ƒ 11 a 12, voor driejaren, mogen met ƒ2, Iaaftelyk met 1, tot ƒ 14 verbeterd werden, by nader Verband : die onbequaam zyn om Scheeps - Werk te doen, en dus tot de Militie overgaan, moeten, zo boven de 9 Guldens winnen, egter daar toe gereduceert werden. s- 30. Matrofen, winnen ƒ 7, 8, 9, en 10,, voor vyf Jaren: daar na werden zy verbeterd als boves^ voor drie Jaren. §• 3i- Jongens van 5 en 6.t voor 10 Jaren, mogen na 5 Ja- B Y L A A G E No. 3. 551 5 Jaren ƒ 9 winnen, op her zelve Verband, en dan als Matrofen verbeterd werden. §• 32. Mixtife en Caftife - Kinderen, mogen door geheel India in dienft aangenomen werden, om op Schepen of Vaartuygen te varen voor Matroos met ƒ 9, voor 5 Jaren, als zy boven de 15 Jaren oud zyn, boven de twaalf tot ƒ 7 voor vyf Jaren, en nog Jonger, tot 10 Jaren inclufive, met ƒ 5 voor 10 Jaren, om na vyf Jaren ƒ 9 te krygen en mjet niet by de Atlens van hunne aanneeming generaiyk gezegt werden, dat van bequame Jaren zyn, maar 't getal daar by werden uytgedrukt. S- 33. Aan alle de geene, die in den dienft van de Comp: aangenomen werden, zal maar toegelegt werden de laagfte Gage, tot hunne respedive Qualiteyten ftaande, fchoon zy bevorens in dienft geweest zynde, reets de hoogfte mogten gewonnen hebben. T 1- 252 B YLAAGE No. 3. Titul VI. Van de Hoofd en mindere Officieren en Gemeenen van de Militie. §. 1. l\.Lle Hoofd'- Officiers, tot Majoors inclufive, zyn gehouden, van den tyd van hun advancement tot Majoor in Indien, ofte uyt Nederland overkomende, van den tyd van hun arrivement hier te Lande, de Comp: 10 agter een volgende Jaren ten diende te (laan. $• Niemand van dezelve, zal, fchoon hy zyne 10Jaren by kans hadde uytgedient, en als dan tot Lieutenant Collonel of Brigardier wierd g advanceert, vermogen te repatrieeren, voor ofte al eer hy effecrive drie Jaren in die Qualiteyt zal hebben gedient. §• 3- Niemand de voorf: hooge Charges bekledende, of bekleed hebbende, zal tot eenige Pohticque Bediening mogen werden g'employeerr, maar altyd gehou-ien zyn Militaire dienft te doen. § 4- Da Brigadier en Hoofd van 'f Comp: Krygs. magt B Y L A A G E No. 3. 253 tnagt in Indien, krygt by zyne promotie een befèlding, van 350 Guldens ter maand, om daar voor te dienen drie volle jaren, of zoveel meer, als nog aan het tienjarig Verband, $. L vermeld, komt te ontbreken. s- 5. Een Collonel krygt 250 Guldens Soldye ter maand, op den felven voet. Se «• De Lieutenant Colloneh, goo Guldens, als even. $. 7- De Majoors, 150 Guldens, als voren, §■ 8. De Capitains, krygen de Gagie van 80 Guldens ter maand, voor vyf jaren, en werden na tyds expiratie verhoogt tot 100 Guldens, mits een nieuw Verband van drie jaren. % 9- De Capitain Lieutenants, krygen ƒ 60. — Lieutenants, - • ƒ 50. — Sous Lieutenants en Vendrigs, f 40. — Cornets, • • - f 30. ■— Wagt- meepers en Sergeants, f 20. Alle voor vyf Jaren. §• 10. *54 B Y L A A G E No. 3. §• 10. Gouverneurs, Directeurs en Commandeurs', mogen geen Militaire Officieren abfolut, nog provifioneel aanilellen, maar moeren de naam van Commandeerende gegeeven werden, aan die een vacante hoger Officie bediend: Militaire Officieren mogen ook door haar niet verloft werden, dan na *t Vaderland willende , of om met afgefchreven Gage te verblyven, even als van de Ondercooplieden gezegt is; dog Capitains en Capitain Lieutenants, felfs niet met afgefchrevene Soldye, als na expreüè licentie der Hoge Regeering. ,,mov dn '^M:^ \ ' In de aanilellinge van Onder Officieren, als Sergeanten en Corporaals, op de buyten-Comptoiren, te letten op 't Reglement, dat derfelver getal bepaald, en de Sergeanten mogen niet gemaakt werden, als door den Raad: de Sergeanten mogen, na gegevene preuve, van haar aanftelling af, genieten ƒ 20, voor 5 Jaren, of op 't lopend Verband, wanneer ongevaar zo veel manqueert , en daarna, op ordre van den Gebieder, f 24, voor drie jaren, zoo ook de uytkomende Sergeanten, na het uytdienen van hun vyfjarig Verband. §. 12. De Corporaals uytkomende met ƒ 14, mogen na B Y L A A G E No. 3. 255 na vyf jaren, winnen ƒ16: de aangeftelde Corporaais dienen hun Verband uyt, met CorporaalsKoftgeld, wanneer ƒ 14 en daar na ƒ 16, winnen, voor drie jaren, dog ƒ 14 reets winnende, kennen zy na het Verband ƒ 16 krygen. §■ H- Een Drilmeefter op de Hoofd - Poften, mag ƒ 14 en Corporaals Tractement genieten, op het lopend Verband, en dan ƒ 16*. S- 14. Een Guarnifoen - Schryver op de buyten Comptoiren , en de Militaire Scbryvers op Batavia, werden verbetert even als de Corporaals. Si 15- LandspaJ/aten, met ƒ ia uytkomende, mogen na vyf Jaren ƒ14. winnen. §. r& Soldaten met ƒ9, en ƒ 10, uytkomende, moeten vyf Jaren dienen, en dan telkens met ƒ a, verbetert worden, uyterlyk 101/14: werden in dienft genomen, uyt de Mixtife en Cajlife , door de Gouverneurs en Directeurs in Rade, Vide ZeeVaart § 31. mits als zodanig dienft te doen, en dies getal r.iet boven een tiende van de Bezetting bedraagt. §. ij> 456* BYLAAGE No.. 3. §• 17. Aan alle de geene, die in den dienft van de Comp: werden aangenomen, zal maar toegelegt mogen werden, de laagfte Gage, tot hunne refpective Qualiteyten ftaande, fchoon fy bevoiens in dienft geweeft fynde, reets de hoogfte mogten gewonnen hebben. T 1 t. VII. Fan de Ingenieurs, item Hoofd- en mindere Officieren en Gemeene van de Arthillery. s . JL/jE Ingenieurs werden op den zeiven voet geadvanceert, als de Militaire, en kunnen, hunnen tyd als Capitain uytgedient hebbende, 100 Guldens krygen. s- % Be Majoor, de Capitains, Capitain-Lieutenants en Lieutenants, ftaan, ten opfigte van Soldye en Verband, op een egüale voet met die van de Militie. s- 3. Be Extraordinaire Lieutenants, zyn ook gelykftandig, met de Vendrigs Militair, ten opfigte van Verband en Befolding. $< 4. B YLAAGE No. 3. 257 $• 4- Deefe mogen op de buyten Comptoiren niet gemaakt werden, maar wel de mindere, waar van hier na zal gefproken werden. §• 5- De Ordinaire Vuurwerkers, krygen ƒ40, en de Extraordinaire, ƒ30. ter maand, voor vyf Jaren. S. «• De Bombardiers of Land-Confïapels, krygen ƒ20, voor vyf jaren, en by nader Verband ƒ24. $• 7- De Canonniers of Conftapels-Maats en Corporaals-Handlangers f 14. voor drie Jaren, en na tyds uyteynde ƒ 16, op een nieuw Verband. S- 8. Gemeene Handlangers winnen Gagie, en werden verbeterd als de Soldaten Tit. VI. % 16. & Hu »58 B YLAAGE No. 3. Titul Vilt. Fan de Bediendens van de Geneeskunde en Chirurgie, TT 5 ' XTl.et Hoofd van de Chirurgie, krygt by zyne aanftelling 80. Guldens voor vyf Jaren, en kan uyt hoofde van tyds expiratie geen hogere Gagie pretenderen. $. *■ De Eerfle Practifyn van het Groote of Binnen Hofpitaal, krygt by zyn aanftelling ƒ 70 ter maand, voor vyf Jaren, en die uytgedient hebbende, kan hy 80. Guldens krygen, op een nieuw driejarig Verband. §• 3. De Chirurgyn Majoor van de Lyf-lFagt, de Opper Chirurgyn van V Cafleel, (: teffens zynde Vifitateur van de Rheede:) en de Tweede en Derde Bractifyns in 't Hofpitaal, krygen by hunne aanftelling 60 Guldens, voor vyf jaren, en kunnen de twee eerfte mede na tyds expiratie verhoging in Gage verzoeken , tot 80 Guldens ter maand, mits een nieuw Verband van driejaren. $• 4- BYLAAGE No. j. »S9 §• 4*. De Vierde en Vyfde Pra&ifyn van bet Hofpitaals de Stads-Chirurgyn, de Opper-Cbirurgyns van de Equipagie -lderf, en het Ambagts* Quanier, en de Chirurgyns Majoor, krygen by aanftelling ƒ 50, voor vyf Jaren, en die uytgedient hebbende, f 60, op een nieuw Verband van drie Jaren, fonder meer. s- 5. De Opper -Chirurgyns van de Kr uyt-Molen, bet Eyland Onruft, en die van de Poft Jaccatra, (: teffens zynde Pra&ifyn en Binnen Regent in het Moorfche Ho/pitaal:) krygen by aanftelling 45. Guldens, voor vyf Jaren, en die uytgedient hebbende, 50 Guldens, voor drie jaren, dog mogen geene hogere Gage winnen. §. 6. ; De Binnen Regenten van 'f Comps: Hofpitalen^ behouden de Gage, die zy voor hunne aanftelling gewonnen hebben, mits dat die van het Grote Hofpitaal alle.Patiënten cureert, die meer zyn, als Soldaat, of Matroos, en die van het Buyten Hofpitaal en het Warme-Bad, de daar zynde Impotenten. Ra §. n té» BYLAAGE No. 3. $• 7- De Informator der Jongelingen in"] de Chirurgie, werd gradatim bevorderc, als andere Opper - Chirurgyns, krygende by zyn aanftelling 36 of 40. Guldens ter maand, op zyn lopend Ver band, als hy die Gage niet bereets is >afSefchaft' Winnende, en na tyds expiratie ƒ45. voor vyf Jaren , en die voor by zynde, ƒ 50. op een nieuw drie Jarig Verband, rraar kan geen hogere Gage winnen. $. 8. Alle verdere Opper-Chirurgyns op Batavia, ofte onder dies Reforte aan land dienft donede, kunnen niet als Opper - Chirurgyns van Hoofd-Pofien werden geconfidereert, en genieten dierhalven eguale verbetering met de Scheeps Opper-Chirurgyns, S- 9- 'S Compagnies Eerfle Apothecar, te Batavia, krygt de Gage van 40 Guldens ter maand, voor vyf Jaren , de Tweede 24 voor vyf Jaren, na tyds expiratie 30 Guldens, voor drie Jaren, de Derde, 16 voor vyf Jaren, vervolgens 20 op een nieuw Verband, en eyndelyk meede 24, voor drie Jaren. §. 10. BYLAAGE No. 3. a6i §• 10. De Eerfle Laborant, krygt 30 Guldens voor vyf Jaren, zonder meer, en de Tweede 20 Guldens voor vyf Jaren, en na expiratie van zyn Verband , 24, weder voor drie Jaren. s.». Oper-Chirurgyns op de buyten Comptoiren, werden niet verhoogt, als alleen de Eer(le, ofte van het Cafleel en Gouvernementen, die drie Jaren, zodanig gedient hebbende, of in het tweede Verband ƒ 60, en in Dire&ien en Commandementen f 45 ter maand, voor vyf Jaren krygen, en dat maar voor den tyd haarer Bedieninge, ten ware daar meede wilden repatrieeren , 't welk de Atlens moeten te kennen geven. %• 1 t^Onder - Chirurgyns, winnen ordinair ƒ24 voor drie Jaren , en werden alleen verbeterd tot Chirurgyns met ƒ 28 a ƒ 30, na tyds uyteynde, wanneer niet onder gemeene Opperditos dienft doen, zoo ook by gelegentheyd, en na gegevene preuves, tot Opperditos, als het 'er Poften na zyn , of op de Schepen , met 36 Guldens ter maand, voor drie Jaren, of met halveering van Gage, op hun lopend Verband. R 3 §. 13- afo BYLAAGE N0.3. § !3- Derde Chirurgyns, werden in Nederland aan. genomen a ƒ 14 , en mogen na drie Jaren toe Onderditos met ƒ 20, en daar na tot ƒ24, werden bevordert, die uyt de militie &: komen, mogen na gedane preuve van 6 maanden en bequaamheid, f i\ a 16 winnen , op hun lopend Verband van drie of vyf jaren, en dan als voren tot Onder dito met ƒ20, en daar na tot ƒ 24; dog die in India in dienft genomen zyn moeten 20 Jaren oud wefen, eer dat ƒ 14 a 16 mogen winnen. §• 14' Inlandfcbe Chirurgyns, aanteneemen tot ƒ8, voor vyf jaren, daar n E n Kaartemaker, by aanneeming uyt de Militie &. ƒ 16 te geven, op het Verband, en dan ƒ 20, voor vyf jaren. §. 20. Druckers en Boek Binders, mogen na tyds uyteynde, ƒ14, en het tweede Verband uyt, f 16 winnen, maar op Batavia, ook welf 20, voor vyf jaren, en die uyt zynde ƒ 24, op nieuw Verband , dog meer niet. Opper - Zeilmakers, op de grote Schepen aangenomen a ƒ 20, en Onder-Zeylmakers tot 10, 12, a 14 , de eerfle na het Verband tot ƒ 22, en de andere met f 1, a 3 teffens, tot ƒ 16, te verbeteren. §. 22. Opper Kuypers tot f a©, en de Onder - Kuy~ pers tot f 14 h 16 te verbeteren, als voren. §• 23. Huys Timmerlieden. Hoef Smits. B~eld- Houwers. Wagen Makers. Grof- Smits. Affuyten Makers. Slóten-Makers. I Rade-Makers. Uyt B Y L A A G E No. 3. 969 Uyt de Militie of Zeevaart overgaande, werden , ra preuves van 6 maanden, met ƒ 4 k 5 bevorJert, op het Verbard van drie jaren, mits niet boven de ƒ 15, daarna ƒ20, en by 't derde Verband ƒ 22 ; dog krygen, zoo dra op de Winkel komen, het daar toe ftaande Koftgeld, en die in India in dienft genomen zyn, moeten den ouderdom van 20 jaren bereykt hebben, eer ƒ 15 mogen krygen. $• 24« Metfelaars. Loot gieters: Steenhouwers. Kladfchilders. Draayers. Swaardvegers. Kopcrflagers. Molenmakers. Geelgieters. Brand Spuytmakers en Glafemakers. Lademakers, als voren, mits de verhoging met ƒ4 teffens, en niet boven de 20, met geen onderfcheyd tufichen de in Nederland en in India in dienft genomenc, als dat de laaifte dito 15 jaren oud, en 3 Jaren by 't ambagt zyn. S- «5- Mixtife en Caftife Kinderen, mogen voor Arabagtsheaen in dienft aangenomen en verbetert werden, zo als hier voren Tit: III. §.31. gezegt is. §i 26. Voorts is meede op de Arobagtsgezcllen, nevens 3?o B Y L A A G E No. 3. vens derzelver Hoofden, applicabel 't geene Tit: I" § 31* gezeg' is» Perfoonen, die in dienft aangenomen werden, Titul X. Fan diverfe Dienden, zo op Batavia, als de Buyten ■ Comptoiren, te weten: I y Eerfle Landmeeter te Batavia , zulks van Onderkoopman of Vendrig werdende, krygt na tyds expiratie en drie jaren dienens in die Functie t Kooprnans of Lieutenants Qualiteyt en Gage. De Tweede Landmeeter, werd inzelvervoegen Onderkoopman, of Vendrig, en kan naar geen hoger Qualiteyt of Gage op dien dienft afpireeren. Adjunct-Landmeeters, krygen by hunne aanftelling 16 Guldens, op hun lopend Verband van vyf Jaren, en die verftreeken zynde, Penniften verbetering, namentlyk, eerft/24, voor vyf Jaren, en dan ƒ 30, voor drie Jaren. S- 4- De Op/igter van het Eyland Edam, by zvne aan- B Y L A A G E No, s- ft?l aandelling minder als 48 Guldens winnende, krygt die Ga;e, met-de Qualiteyt van Opperftuurrnan, voor drie Jiren, en werd verder op dien Dient! gradatim g'advanceert als de Zee Officieren \ dog op zyn alderhoogfte tot Capitain Lieütenant ter Zee. De Opfigter van V Touvo-Pakbuys, werd uyt de Zeevaart genomen, en als de fodanige gradatim verbeterd, dog zal in den aanftaande uyterlyk mogen welen Lieutenant ter Zee. $■ & De Op/tender van bet afkomende Beè/ïiaal, uyt ?s Comps: Dienaren genomen werdende» zoo ftaat zyne Gage ten eerften ftil, en krygt-hy daar en tegen een maandelyks Traftement van ƒ *4» uVI *s Comps: Caila. De Caftelein van dePenniften in de Logie,(*) werd even als dezelve verbeterd, uyterlyk tot Boekhouder , met 3ö Guldens, en Onderkoopman* Emolumenten. S- 8. Boom - Wagters , werden- by hunne aanftelling Al- '*) Is thans niet In -weezen. —— 47a BYLAAGE Na 3. Affiftenr, met de Gage van ao, of uyterlyk 44 Guldens ter maand, en al*zy de Comp vyt Jaren als Affiftent gedient hebben, Boekhouuer met 30 Guldens, voor drie jaren. § 9- Opper mandadoors en de Opfigter van de Lynbaan op Eaam, krygen 20 Guldens by aanftelling, voor vyf Jaren, vervolgens ƒ 24, voor vyf Jaren, en dan 30 Guldens, voor drie Jaren, dat voortaan hunne hoogfte Gage zal wefea. §. 10. Hofpitaliers of Schaf-Bazen op Je Buyten-Comptoiren, zullen geen hogere Gage mogen winnen, als / 24 ter maand. $. 11. Ondermandadoors, uyt de Militie of Zeevaart genomen werdende, krygen, als minder dan ƒ 14 winnen, die Ga:e, voor vyf Jaren, en die, ofte hun lopend Verband uyt zynde, ƒ 18 ter maand, voor drie Jaren, dat voortaan hunne hoogfte Solr dye zal wefen. kim Sieken-Vaders, Portiers. &. in de Hofpitalen, mogen niet anders verbeterd worden, als of in B Y L A A G E No. 5. 273 in hare dienft van Soldaat, of Matroos &c, g'employeerd wierden. S- »3- De Stads Vroedvrouwen, krygen by haare aanftelling, de Gage van 25 Guldens ter maand, zonder meer. Titul XL Van bet gageer en van Dienaren, die Eme> riti werden. Geene Dienaren, in Indien geboren , mogen Emeriti gefield werden, met toelegging van ruft Gagien, van wat beroep ook wefen, en hoe lang ook gedient hebben mogten; maar moeten aan de Diacony overgewefen werden. $i a. , Gelyk ook geene in Europa geboren, dan alleen die, waar van by Verklaringen , onder prefentatie Van Eede, en andere valable Bewyfen, blykt, dat zig in een goede en getrouwe behertiging van hunnen pligt, na een dienft van veelè Jaren zodanig afgeflooft hebben, dat hunne ruft moeten zoeken, by ontftentenis van het nodige Vermogen, tot eene behoorlyke fubfiftentie, dat egter niet voor het Seftigfte Jaar van hüdnen ouS def= i74 B Y L A A G E No. 3- derdom , en het Twintigfte van hunnen dienft, gefchieden mag. S- 3- En geenfints voor Menfchen , die reets oud cn fwak in'sComp: dienft gekomen zyn, die in 't Armhuys alhier, of het Proveniershuys, te Samarang, geplaaft werden, nog ook die zig zelfs, door Huwelyken met Inlandfche Vrouwen, buyten ftaat gefteld hebben, om te repatrieeren, veel min die zig, door luyheid, of debaiiches, onbequaam gemaakt hebben, dewelke als onbequaam, met afgefchrevene Gage, en aanfcbryveis aan derefpecTive Kameren, naar Nederland gezonden moeten werden. $• 4- In de Gouvernementen, Dire&ien en Commandementtn, mogen geen hogere Bediendens werden gegageert, als Sergeanten, wanneer zy het waardig zyn, en van de Gagementen, die gedaan werden , en de raotiven van dien, moet fpeciale mende gemaakt werden hy de Brieven, en ook by de Requeften , de ouderdom van de Supplianten, en hoe lange de Comp: gedient hebben ; dog op mindere Comptoiren mag niemand werden gegageert, als door defe Regeerir.g. §•5- B Y L A A G E Na. 3. 375 $• 5- Ook zal, naar het gebruyk » voor ofte van wegens alle Gegageerdens, op de Buyten-Comptoiren, jaarlyks verfoek gedaan moeten werden, tot continuatie hunner Ruft Gagien. Van de Dienaren van de Penne, geniet maandelyks voor ruft Gage Een Opperkoopman . . . ƒ 40. — Koopman . % . • ƒ S°- — Onderkoopman enOrdinaire Clercq ƒ 20. — Boekhouder , of Afliftent <. . ƒ15. — ^ö/zg c/ Provifioneel Affiflent . f iu Van de Juftiticele Bediendens. Een Deurwaarder "j — Geweldiger en > , . . f it I * Scherpregter. j Kerken Dienaren. Een Predikant zyne volle Soldye , met, of zonder Koftgeld en Emolumenten, naar het goedvinden van de Regeering, ofte ook wel een maandelyks Penfioen, van . . . . f 80. Een Voor leef er of Krankhezoeker . ƒ15. Sa S 9. q76 BYLAAGE N0.3, s. 9. Van de Zeevaart. Een Capitain en Capitain Lieutenant, f 40. — Schipper, . ' . . • ƒ 3°Lieutenant of Opperfluurman, . ƒ 24. : — OnderfluurmanofDerdewaak, . f 15. ' — Deks Officier, . . . ƒ za. — Deks Onder-Officier, . . ƒ 10. — Boffchieter of Matroos, . 'f7- §■ 10. de Militie, Ingenieurs m Arthillerijlen. Een Capitain, . . . .ƒ40. — Capitain Lieutenant, . . ƒ 30. — Lieutenant, . . . .ƒ24. Vendrig, Extra- Ordinair Lieutenant of Ordinair Vuurwerker , . ƒ 20. — Sergeant of- Extra Ordinair Vuur- Jferker of Bombar dier , . .ƒ12. _ Corporaal of Canonier, . . ƒ 10. Soldaat of Handlanger, . . ƒ 7. §• 11. De Inlands-Cbriflene Militairen, werden aan de Diacony gerecommandeert, een enkeld geval uycgezonderd , als wanneer een Capitain ƒ 15 krygt, een Lieutenant ƒ 12, en een Vendrig ƒ 9. $• 12. B Y L A A G E No. 3. 277 §. 12. Van de Chirurgie. Een Chirurgyn Majoor, ofte van een HeofdPoft op Batavia, en een Opper-Chirurgyn van een Gouvernement, . • ƒ 28, Een gemeen Opper-Chirurgyn, . . ƒ 20. Een Chirurgyn en Onder Chirurgyn, f 14. Een Derde Chirurgyn, . . . ƒ 10. §• IS- Van de Amhagten. Een Werk-Baas op Batavia, . .ƒ24. Een MeefterKnegt op Batavia, en Baas in een Gouvernement, . . . f 20. In een Dire&ie 0] Commandement, . ƒ14Gemeene Ambagts-Gezellen, . . f 10. Van de diverfe Dienft doende. Een Mandadoor, . . . . ƒ 14. §.14. De Gegageerdens, werden hunne voorf: Ruft Gagien , zonder eenige korting, ofte de Ryksdaalders tegens 48 Stuyvers betaald, even als de Inlandfche Leer-Meefters, Inlandfche Militairen, S 3 In- a78 B Y L A A G E No. 3. Inlandfche Chirurgyns, en andere, die geen Koftgeld genieten. Batavia iw V Cafteel den July, Anno Ij 53. Ter Ordonnantie ppn Raar Hoog Edelens, dm Gouverneur Generaal, en de Raden van India, R En Bladz. 279 BYLAAGE N°. 4. REGLEMENT e n ORDONNANTIE, Wegens de provifien en verdere douceurs, voor de dienaren van de Comp: tot BATAVIA, in de daar by benoemde adminiflratien, g'arre/ïeerd in Rade van India, by - Refolutien van den «6ft™ en ittften Augufius 1755, om, agtervolgens het gerefolveerde op laaftgemelden datum, met het boek-jaar ofte primo September 1755, aanvang te nemen, en by ieder in den haren te flrecken tot narigt en obfervaniie. Titul I. Van de Caffiers. Articul L" C^Nder deze benamingen werden hier eenelyk verftaan den groot Caffier van de Comp:, houder van de dagelykfe geld-calTa, en den Caffier van dengeneralen ontfangft, zynde die van hetfoldycomptoir zoo zeer geen Caffier, als een uytdeelS 4 der s8o B Y L A A G E No 4. der der koftpenningen, en dus niet onder de volgende ordonnantiën begreepen, zo min als den bewaarder van *s Comp: contanten, die in voorraad zyn, ofie den Opperkoopman van het Cafteel, die de groote Geld-kamer onder zyne bewaring heeft; nog ook de refp: SecretariiTen der collegies, in zo verre die, en nevens haar nog andere, caffiers zyn van focieteyten en gemeenfchappen, reets hier ter ftede g'etablifieert, of in 't vervolg nog op te regten. Articul II. De» Groot Caffier, of die der dagelykfe caffa, zal van alle penningen, die by hem in cafli zullen ontfangen, of uyt defelve afgegeven werden, genieten, op de naar te meldene repartitie, een half pro cento, en defe half pro een tos moeren gecontribueert werden, door den telder en ontfanger: dog van de na te meldene gelden, zal hy zulks niet mogen prauendeeren , maar de volle fomma's afgeven, ontfangen, en verantwoorden, als: 1. Van de huyshuuren aan de Leden defer Regeering en hare SecretariiTen , ook niet van het geene aan dezelve, op reekening van betaling, uyt de adminiflratien verftrekt, of by taxatie over of aangenomen werd , waar van de voormelde twee SecretarifTen , den Brigadier en de twee OppertQop,Üede.ri defes cafteels mede blyven g'excufeert, f9 BYL AAGB No. 4. 281 en voor zoo veel aangaat de huyshuuren, ook de Leden in den Raad van Juflitie defes cafteels, en de Predikanten alhier ter plaatfe. 2. Van de Gelden, die door den Caffier, van tyd tot tyd, op ordonnantie van den Heer Directeur Generaal, in de groote geld kamer overgebragt, of door hem, tot dagelykfe uytgaven , uyt dezelve ontfangen werden. 3. Van het geene aan het Opperhoofd van het Generale Soldy Comptoir werd afgegeven, tot het betalen der koftgelden. 4. Van de verftrekkingen aan den Groot Winkelier, ter betalinge van verdiende gagien, &c. 5. Van de Pagt- en andere penningen, dewelke door den Ontfanger Generaal en Licentmeefter ingezamelt, en in compagnies cafla overgebragt werde». 6. Van de gelden, die uyt compagnies cafla op de beiluyten dezer Regeering, aan het collegie van Schepenen defer fteede werden afgelangt, tot ftads dienften van uytmodderinge, ofte anderfints. 7. Van de gelden van infolvente boedels, door de Sequefters, volgens de vaderlandfche ordres, in cafla overgebragt werdende. 8. Van de Capitalen van de Collegies van Weesmeefteren, Heemraden, Boedelmeefleren, Kerken en Godshuyfen, a depefuo geaccepteert, en oek , S 5 de ag2 BYLAAGE. No. 4. de renten, daar van door de Comp: voldaan wordende. 9. Van de gelden, op wilTel na Nederland of Gabo de Goede Hoop, geremitteerd werdende. 10. Van de zulke, die in der tyd aan de comp: geld op intrefl zullen geve», als 'er noodzakelykheyd ontftaan mogte om contanten voor de Maatfchappye te negotieeren. 11. Van de overfchryvinge van i depofito (bande capilaten. 12. Van de traélementen, aan de weduwen der Predikanten afgegeven werdende. 13. Van de rullgagie der gegagieerdens. 14 Van de contanten, die aan de dienaren, voor haare emolumenten, werden yerftrekt. 15. Van de gelden, die uyt hoofde van eenige vergoedinge of belaflinge, mogten werden in CafTa gebragt. ïrj. Van de gelden, die door den Curator ad lites,uyt nalatenfchappen van overledene dienaren, mogten worden geremitteert. 17. Van den contanten verkoop uyt de adminiflratien , daar onder begreepen den verkoop van dranken &c in het provifie maguafyn , onbequame goederen in het ambagts quartier , onder de twee gewoone jaarlykfe opneeminge, item de penningen, proflueerende uyt goederen, welke by den B Y L A A G E No. 4. £83 den ftads Vendumeefter, voor zyne woning ofte anderfints, va» wegen de comp:, werden verkogt. - . 18. Van de gelden, die aan de Godshuyfen, het Seminarium theologicum g en Academie der marines moeten betaald, raitsgaders-aan defelve per wiflèl geremjtteert worden. 19. Van de aanweezende iniandfe Gefanten, Bannelingen van ftaac, en diverfe Iniandfe Groten, ten kofte van de comp: ofte :ook anderfints alhier onderhouden wordende, met,en benevens de zodanige, als konnen gerekend worden tot defe te behooren." . li 20. Van de brieven beftelders van de aankomende fcheepen. 21. Van de officieren van de iniandfe burgerye en papanger comp:, de bediendens van de ooften weft • zydfe comp: mitsgaders van de vyf ftads bediendens, te weten: Waagmeefler. Roymeefter. Opziender van de Vis-markt. Opziender van de Rys-markt. Keurmeefter van de Vlees-bal. Item van de Binnen moeder van het Vrouwen Tucbtbuys. . 22. Van a84 BYLAAGE No. 4. 22. Van het geene aan den fchryver van Tan» gerang werd afgegeeven, ten inkoop van pady, &c= voor de bezettelingen aldaar. 23. Van het geene afgegeeven werd aan het ambagts quartier, onruft en de werf, voor de flave koftpenningen &c. 24. Van de koflgelden der ketting-gangers. 25. Van de gelden, die gequalificeerde en mindere dienaren, by vertrek na Nederland of elders, ten inkoop van provifien, genieten. \ 26. Van de contanten, die aan de fcheeps overheden werden afgegeven, by vertrek na Nederland, tot den inkoop van ververfingen, by het inlopen van vreemde havenen. 27. Van condemnatie en andere gelden, welke by de refp: Collegien van Jufticie ingewonnen, en in 's comp: cafla overgebragt worden. 28. Van den verkoop van rys op de bazaar, tot foulaas der ingefetenen. 29. Van de betaling, aan de bakkers gedaan werdende, voor de leverantien van brood, &c. aan defe Regeering. 30. En dan nog van alle betalingen, welke fomwylen moeten werden gedaan aan de fcheeps overheden, tot den inkoop van gezoute vis, cadjang, bonen, tammerinde, &c. voor de fchepelingen, by gebrek aan voorraad in de pakbuylen. 31. En B Y L A A G E No. 4. 285 31. En al hoewel de Palembangers, by befluyt defer Regeering van den 23^» Auguftus 1748, gelibereerc zyn, van de betaling van 't voorf. een half pro cento, voor de door hun aangebragt werdende peper en thin, zal den caffier c: f: het zelve egter blyven genieten , en dies bedragen gebragt werden ten laffe der rekening van die beyde articulen, conform den teneur der voorf: Refolutie. Articul III. Van alle het geene dan onder de bovenllaande uytfonderingen niet begrepen is, zal den groot Caffier, als gezegt is, het half pro cento genieten, en daar van precife notie moeten houden, mitsgaders daar van eens 'sjaars eene g'authentifeerde copia overgeven, aan den Heer Directeur Generaal, te weten voor het fluyten der boeken, of na dat deCaiTa, onder ultimo Auguflus, zal weezen effen gefteld, als wanneer dies bedragen zal moeten verdeelt werden, onder de geene, die men daar af een portie heeft toegelegt, volgens de onderftaande verdeeling. Voor den Caffier, felfs een quart. Ieder Opperkoopman defes Cafteels, een agtile. De tweede in de Groote-geld.calTa, een agtfte. Het Negotie compto-r, drie feftiende. Het comptoir van den Heer Directeur Generaal, een agtfte. En 286" BYLAAGE No. 4. En de Confrontiften der Bataviafe byboekjes, een feftiende. Articul IV. Den Caffier van den generalen ontfang, ofte den klein Caffier, zal insgelyks een half ten hondert mogen neemen, van de pagtpenningen, die maandelyks ontfangen werden, te weeten van de refpeftive pagters, buyten vermindering der pagtpenningen , en dus ook buyten lafte van de compagnie, gelyk thans ook gefchied; dog het voorf: een half pro cento zal niet mogen genoten werden, als: 1. Van de verdere inkomften, die by de reekening van den generalen ontfang maandelyks verantwoord werden. 2. Nog ook van de penningen, die in ^ 's compagnies groote geld cafla werden overgebragt. Articul V. Het vorenftaande half pro cento, zal met het uyt eynde van het jaar al mede moeten werden gepartageert, tuflchen den ontfanger generaal voor twee derde, en den caffier van dan generalen ontfang, voor een derde. T 1 BYL A AG E No. 4. £87 Titul II. Van de Adminiftrateur s in 't gemeen. Articul I. (3i\Tder defe generale benamingen werden nie alleen begreepen, de geene, die men doorgaans Pakhuysmeefters of opfigters en verantwoorders van 's compagnies maguafynen noemt, maar ook alle andere, die adminiftratie hebben van hare goederen , gelyk daar zyn de hoofden van de Equipagiewerf, het Ambagts - quartier, het Arfenal, de wapenkamer, en de Stal, otte den Commandeur en Equipagiemeefter, den Fabrycq, het hoofd van de Arthillerye , den Baas van de wapenkamer, en den Stalmeefter, alle dewelke zullen hebben de volgende gemeene voordeden, en ook de bygevoegde gemeene verpligtinge. Articul II. De gemeene voordeden van alle de adminiftraties der negotie pakhuyfèn, de werf, 't ambagts-quartier, 't provifie maguazyn, 't graan maguazyn, de medicinale winkel, de wapenkamer, d'arthillerye en paardeilal zullen beftaan in de volgende, r. Dat alhoewel de bevorens toegelegde 5 pro cento op den inkoop ten eenemaal is afgefchafc, zy egter wel zullen mogen wefèn leveranciers van fodanige goederen, als in hare pak- a88 B Y L A A G E No, 4. pakhuyfen benodigt zyn; en ter verzending &c. ingekogt moeten werden, mits telkens gehouden blyven de monfters van het te leeverene aan den Heer Directeur Generaal te prefenteeren, en onder zyn Eds: approbatie van de pryfen die daar voor betaald werden, s. Ook zullen zy al te Tarnen mogen neemen' van den koper, op de goederen, die uyt hare adminiflratien voor contant werden verkogt vyf ten hondert, maar niet van de verftreckingen, op reekening van betaling, aan de Leden van de Regeering, en andere gepriviligeerde perfonen, aan de, Collegien, en aan Godshuyfen, dewelke het bedragen van haar genot uyt de refpeétive adminiflratien , na het tegenwoordige gebruyk, jaarlyks tweemaal zullen blyven betalen, op de ordinaire rekening en ordonnantiën. Articul HL Niet tegenftaande den gewonen jaarlykfen eed van purge is gemortificeert en g'aboleerd geworden , zullen egter de adminiftrateurs in 't gemeen, en alle gefamentlyk, zoo wel als ieder in het byfonder, gehouden wefen, nauwkeurig toe te zien, en te obferveeren de volgende pligts betragtingen; 1. Dat zy in hare refpeólive adminiflratien zoo zuynig en zoo oplettend te werk gaan , als ie- B Y L A A G E No. 4. 289 iemand in zyn eygene zaken zoude kunnen doen. 2. Dat zy, ten opfigte der leverantien, fliptelyk nakomen de ordres, die haar gegeven werden, zo wel omtrent de pryfen als'zoorten der goederen, aan de compagnie gelevert werdende; voorts zig hier omtrend, niet alleen zelfs te vrede houdende met het haar toegelegde , maar ook, zoo veel in haar vermogen is, en zo veel zy in hun eygene zaken kunnen doen, forge dragende, dat zulks door andere niet gefchiede. 3. Dat zy ten opfigte der overwigten en over. maten zig niet komen te buyten te gaan, omtrent de dierwegens gemaakte bepalingen, en ten aanzien van dezelve, zo wel als van de ondervolgende affchryvingen en minderheden, zo by ontfangft en affcheep, die haar in 't gemeen of in het byzonder, tot een eerlyk middel van beftaan, zyn aangeweefen , zig gedragen , als lieden van eer betaamt, zonder iemand in het zyne te verkorten, iets meer te vragen of af te nemen, en hem boven het gepermitteerde te befwaren, veel min in maat of gewigte verkorten, dan wel aan eenige vervalfing, vermenging of verandering van g 'eren, zig fchuidig te maken, ook niet te gedogen T dat aoo BYLAAGE No. 4. dat iemand in den hare figaan't eene of andere fchuldig komt te maken, maar in tegendeel tegens al zulke exceffen en enorme behandelingen zo forgvuldig te forgen en te waaken, als iemand, om niet bedrogen te werden , in zyne eygene faaken zoude kunnen ofce mogen doen, alles op poene, dat, wie bevonden ial werden fig in defen te hebben te buyten gegaan , fonder de minde conniventie of aanfien van perfonen fal werden gedeporteert en inhabil verklaart; en wyders fodanig geftraft als na bevinding van faken fal nodig en dienftig werden geoordeelt. Articul IV. En op dat de voorf- adminiftrateurs, tot het waarnemen van voorgemelde pligtsbetragtingen, des te beter in ftaat mogen wefen, zo zullen zy gehouden zyn, zo dikwyls haren dienft, 't zy by affcheep of ontfangft, benodigt is, fonder aanfien van dagen of uuren, en voor al de Pakhuysmeefters, beyde altoos prefent te zyn, en voor het ordinaire werk zullen zy de vier voornaamfte werkdagen in de week, des maandags , dingsdags, donderdags en vrydags precies van feven tot elf uuren voor de middags, en van twee toe vyf of fes uuren nademiddags, in haare pakhüyfen altoos prefent moe- BYLAAGE No. 4. 391 moeten zyn, gelyk ook des woensdags en faturdags morgens op voorf: uuren, behoudens haare verfcheyninga ook des namiddags, op die twee dagen, als het nodig is, op poene van een maand gagie, telkens te verbeuren, ten behoeve der caffa van de pennillen, wanneer daar in nalatig bevon. den werden. Articul V. Ook zal den Commandeur en Equipagiemeefter , den Fabrycq en opftender op het Hoofd van de Arthillerye, als adminiftrateurs niet alleen van veele onder haar gehorende pakhuyfen, maar ook als hoofden van de gefubordineerde adminiftrateurs , bafen en andere opfigters voor haar hebben te refpondeeren, behoudens dat zy daar omtrent de vryheyd hebben te neemenzo veel pnecautien , als zy tot hare decharge nodig oordeelen zullen, ook die van doleantie over hare inattentien, verfuymeniffen en verwaarlofingen, dan wel quade behandelingen, by de minfte ontdekking van dien, om daar omtrent ten eerften redres te erlangen. - ' Artkul VI. Eyndelyk zullen de voorfchreve Adminiftrateurs in 't gemeen hebben te beforgen , dat onder de voordeelen van overmaten tn gewigten, by inkoop of leverantie, zodanige, waar af de compagnie de T 3 pri- a9a BYLAAGE No 4. privative negotie aan haar gereferveert heeft gehouden , niet komen te vervallen in handen van particuliere, fchoon dat tot haar meefte voordeel mogte ftrekken, maar zy zullen die articulen, gelyk zyn, Japans ftaaf- plaat- endraat, mitsgaders al 'tander rood koper, item peper, thin, coffy en fal* peter, voorts alle andere fyne fpeceryen, waar onder ook ftaart en lange peper, direftelyk aan de Compagnie hebben te leveren, zo veel zy uyt de gepermitteerde overwigten , daar af in een rond jaar hebben overgehouden, en zulks op de paenaliteyten hier voren geallegueert, behoudens egter dat zy die goederen zullen mogen leveren, in cas van onderfcheydene pryfen, tot de hoogfte, waar voor defelve by de Compagnie alhier ontfangen werden; egter met defen verftande, dat omtrent de peper, die door de adminiftrateurs aan de Compagnie beforgt en gelevert werd, zy voor die , dewelke zy uyt de gepermitteerde overwigten en affchryvingen hebben overgehouden , gelyk bevoorens , twaalf ryksdaalders 't picol zullen erlangen , mits dat zy by de ordonnantie van betaling infereeren, of by voegen, een fpeciflque reekening, ten blyke dat de tegens dien prys geleverde quantiteyt niet groter zy, als de gepermitteerde overwigten en affchryvingen, dog voor al de peper, die zy daar en boven, zo uyt de overwigten en geper- mit- B Y L A A G E No. 4. 293 micteerde affchryvingen, ten behoeve van de fcheeps overheeden, als anderzints opkopen, maar te voldoen tegen negen ryksdaalders de picol, ende zulks onvermindert de pligt der adminiftrateurs, on> alles in den fchoot van de maatfchappye te doen komen; maar alle de overige goederen, die zy door hare gepermitteerde overmaten en gewigten over behouden, zullen zy mogen verkopen, zo goed zy kunnen aan de gemeente, of verzenden, dan wel aan de Comp: leveren, zo als te rade werden zullen. Titul III. Van de Adminiftrateurs in bet byzonder, of ieder in bet zyne. Articul l. Buy ten deze voordeden, aan alle adminiflratien gemeen, zullende refpeótive pakhuysmeeflers nog hebben de volgende, ieder pro rato zyne gelegentheyd, indiervoegen te verdeden, als daar by werd aangeweefen, en teffens ook onder de daar by gemaakte reftrictien, welkers puncmeele obfervancie al mede ten hoogften werd aanbevolen. Articul 11. de Negotie pakhuyfen. ONder defe benaminge begrepen zynde de pakhuyfen aan de weft-zyde, de waterpoort, op Ön« ruft en de Kuyper, het zuyker- en het kleede T 3 pak« 994 ITYLAAGE No. 4. pakhvys, uytmakende vyf differente adminiflratien, over gantfch differente zoorcen van koopmanfchappen, zoo zullen egter Articul III. de pakhuyfen aan de wed zyde, item aan en befyden de waterpoort. *X *En opfigte der voordeden by den anderen werden gevoegs# om onder de vier adminiftrateurs van de volgende profyten , die haar zyn toegelegd eene jaariykfe verdeeüng onder den anderen, in gelyke portien te doen, als hebbende gelyke verantwoording, ieder in het zyne. a. De Coffy uyt de Jaccatrafe bovenlanden aan de Comp: gelevert werdende , zal na het goedvinden van dén Heer Directeur Generaal, in defe pakhuyfen werden opgeflagen, en het zy dat den eenen daar van meerder, den anderen minder ontfangt, de profyten van dien zullen komen voor de gemeene reekening en beftaan in een gepermitteerd overwigt, volgens de tegenwoordige ufantie, dat namentlyk die boonen, tegens een hondert en veertig pond, het picol, ontfangen, en daar en tegen de balen van twee picols of 250. pond met twee pond overwigt ofte 252. pond weder afgefcheept werden, uyt welk verfchil de voorf: a.diïiiniflrateurs zullen moeten goed maken, aüe B YLAAGE No. 4, 295 alle indroginge, geduurende den tyd van twee of meer jaren, dat dezelve onafgefcheept leggen blyft, item alle bederf en fpillagie , ten waare by accidenten en toevallen, die door haar niet hebben kunnen werden voorgekomen, en waar op een fpeciale difpofuie by de Regeering zal moeten vallen. b% De Thee op vragt, na Nederland verfonden werdende, zal ook voortaan betalen een fchdling per picol, ofte een agfte ryksdaalder, voor de moeyte, die de voorf: pakhuysmeefter daar omtrent zullen hebben, 't zy, dat die aan de weft zyde alleen, of wel daar, en aan de pakhuyzen, die voor reekening der adminiftrateurs van de wacerpoort loper , na gelegentheyd des tyds. ontfangen werd; daar en tegen gem: adminiftrateurs ook zuilen moeten careeren voor de fchade en het bederf, -dewelke daar aan mogten toekomen, en döor haar vooiforge hadde kunnen belet werden, van den ontfangft derfelve, tot dat die weder hebben afgefcheept. e. Buyten deze gepermitteerde voordeden zullen de voorf: pakhuysmeefters niets te pretendeeren hebben aan affchryvingen of minderheeden van goederen, die zy, volgens de tegenwoordige fchicking , in hare adminiftratien T 4 ko- öoó" B Y L A A G E No. 4. komen te ontfangen, maar die Huk voor ftuk, en pond voor pond, hebben te verantwoorden , uytgefondert de Speceryen , waar af de onderwigten met eede, des begeert werdende, fteeds apart te beveiligen, door de Hooge Regeering van Indien, altoos by byfondete refolutien werden^ gereguleert, na bevinding van zaken, en waar van de overwigten ten voordeele van de comp: komen, mitsgaders omtrent dewelke, gelyk" allen particuliere handel, alzo ook alle indirecte behandeling verboden blyft, op lyf en levens ftraffe, volgens, de Placcaten, die in haar volle vigeur, omtrent dit articul, gelaten werden, gelyk mede de al oude ordre, dat de adminiftrateurs van de weft zydfe pakhuyfen daar uyt ontflagen of wel in eenig ander employ geftelt werdende, te dier gelegenthek, zullen afleggen den Eed van trouwe behandeling gedurende hunne adminiftratien. Articul IV. Het Suyker Pakhuys, . . . . a 0/> het hoofd Comptoir. Den Secretaris van Politie, Soldy Boekhouder , Caffier en Winkelier, ieder 2, dus 8 D—— affcheepen van 3000. pond noten . . . . s 2 : 8: - verbranden van isoo. pond noten . . . . 5 — : 8;- ■ - kalken van 1000 pónd noten, een ton kalk. BYLAAGE No. 5. 325 §• 5. Waar en boven het Opperhoofd van Lonthoir zal genieten. Voor 't houden van een orembay en daar toe benodigde flaven, 's jaarlyks ƒ120, waar voor ook't orembays-huys, buyten 'scorop: kosten , moet gehouden werden. By 't loflen van goederen of randzoenen, voor 'e comptoir aangebragt werdende, voor een laft zwaarte ƒ2: , waar toe hy ook de vaartuygen moet beforgen. Voor 't witten, pleyfleren, fwarten en fchoonhouden van 's compagnies gebouwen ƒ 60 's jaars. Voor de bamboefen, tot dagelyks gebruyk, ƒ36, in *t jaar, en voor 't opregten van een wagthuys op Batoe Hollanda, tot logies van 't volk , dat op d'aankomende fchepen paft, buyten nog 1000 ps: adappen, die de Comp: verftrekt, / 24. Insgelyks zal het Opperhoofd van Poelo Ay mogen opbrengen; Voor het houden van een vaanuyg en de daar toe benodigde flaven &c. ƒ 192., en daar X 3 voor 3if5 BYLAAGE No. 5. voor ook 't orembays-huys, buyten lallen van de Comp:, moeten houden. Voor 't loffen der goederen of randzoenen, voor 't comptoir aangebragt werdende; 'c laft fwaar. te fa : 8., mits de vaartuygen daar toe beforgende. Voor 't witten, "pley fleren, fwarten en fchoonhouden van 'scomp; gebouwen, even als te Lonthoir ƒ 60. Voor de bamboefen, tot dagelyks gebruyk,f%6 's jaars. Voor *t opregten van een wagthuys aan de weftklip, tot logies voor 't volk, even als te Lonthoir, buyten 1000 ps: adappen, ƒ24 'sjaars. Voor het onderhouden der watergaten en *t fchoonhouden der regenbacken, 'sjaars/*36. | ?■ Den Refident van Wayer, zal, volgens het gefpecificeerde onder §. 6., almede genieten. Voor het houden van een orembay, even en on. der defelve mits, als die van Lonthoir ƒ120. Voor het loffen van de goederen &c, voor 't comptoir werdende aangebragt, mede /a : 8. voor een laft fwaarte«mits de vaartuygen be- forgende. Voor BYLAAGE No. 5. 327 Voor het witten en fchoonhouden van *s Comp: gebouwen ƒ 36:Voor bamboefen, tot dagelyks gebruyk, ƒ 34 's jaars. S- 3- En den Refident van Ourien mogen opbrengen. Voor 't witten, pleyfleren &c. van 't fcrt ƒ24! in 't jaar. Voor bamboefen, tot dagelyks gebruyk,ƒ 19: 4 §• 9. Voorts zullen de Commiflianten, die 's jaar'yks na de zuyd-ooster en zuyd-wefter eylanden gaan, om de vifite te doen, tot goed making harer onkoften, genieten.. Op den verkoop van lywaten, vyf, en op inkoop der goederen en flaven mede vyf per cento, ook wanneer de geëyfchte flaven voor de Comp: ingekogt zyn, nog ieder dri«- 3 vier fluks voor hun zeiven mogen mede brengen. Mitsgaders goederen, waar in de Comp. niet handelt, over en weder mogen voeren, buyten prejuditie van de zelve. $. 10. Den Secretaris van Politie zal. voor het infchryX 4 ven 3^8 BYLAAGE No. 5. ven en quiteeren der paften van de burger en iniandfe vaartuygen, mogen vorderen, voor een groote pas . . 12 en ■ kleene — . , 2 ftuyvers. In ftede van het geen den Gouverneur, uyt de inkomende regten, bevorens, tot onderhoud, is toegeftaan, zal hy voortaan daar uyt ƒ240.'s maands voor tafel-geld genieten. S- 12- En voor het opligt over de zaken en gelden van de Wees-kamer een half pro cento van de intreflen, der door dat Collegie uytgefette capitalen. Titul IV. van TERNATEN, ±Sï, twee eerfte Minifters zullen, in dit gouvernement mogen genieten. Van den verkoop der lywaten en andere goederen , die by publicque vendutien verkogt werden, vyf ten hondert, voor 't inftaan en de rifico der penningen. Een pro cento van den infaam van goud, te verdeelen by den Gouverneur en infamelaar. B Y L A A G E No. 5. 329 §• a. Daar en boven zal den Gouverneur, toe defreyement der vorften, jaarlyks genieten ƒ 2400. s- 3. En den Secretaris van Politie, voor de groote paften ƒ 1:4:voor de kleene dito f—:6:~ Titul V. van MACASSER, JL/E twee eerfle Minifters zullen ten defen gouvernemente genieten. Van den verkoop der lywaten enz:, die by pu. ^ blicque vendutie verkogt werden, vyf pro cento, voor de rifico van 't geld, blyvende de, wanbetaling voor hare rekening. §• 2. Den Gouverneur zal boven dien, tot goedmaking der onkoften, by de receptie van de inlandfche vorften en groten, 's jaarlyks eenmaal genieten drie duizend guldens, zonder dat tot zodanigen eynde enige provifien of andere noodwendigheden, ten laften van de Maatfchappy, zullen mogen gebragt werden, ' ï% Van de overmaat der Granen moet de Comp:., X 5 voor 33o B Y L A A G E No. 5. voor een ganting, een en een quart gatuing van 77 pond werden goedgedaan, en uyt het meerdere quart de daar op vallende fpillagie gevonden, mitsgaders 'c overige, onder den Gouverneur, Hoofd adminiftrateur en difpencier gepartageert werden, zonder dat den laaften eenig minmaat zal mogen opbrengen. Titul VI. van JAVAS OOST-CUST, A S' 1 x\an de dienaren van de pen in 't gemeen, werd toegeftaan vyf ten hondert van de verpagtingen der zee-thollen, en wat dies meer zy. §• *. Zullende de verdeeling daar van, in volgen der voegen moeten gefchieden. Den Gouverneur zal van 'O hondert genieten . . 30 -— Hoofd - Adminiftrateur . .10 Twee Kooplieden . . >'opSamarang 10 Vier Onder-kooplieden ... & Den Tranflatiur . .j % Het Opperhoofd . -1 • • • i° De Secunde . . J van Soeracarta 6 — Soldy - Boekhouder en > Scriba j .2 — Tranftateur . . J . 2 Tranfponeere 80 BYLAAGE N0.5, 331 per tranfport 80 Het Opper-hoofd ... . .10 De Adminiftrateur . . teSoerabaya 5 — Fifcaal . j" . .3 ■— Tranflateur ... . j i s- Den Gouverneur zal daar en boven blyven behouden, het geene de gefamentlyke ftfand regenten aan denfelven contribueren, ten bedragen van één duyfend feven hondert en dertien fpaanfe realen. i 4- De byfondere voordeelen van de Reftdenten der onderhorige comptoiren Tagal, Damak, Joana, Rembang, Japara en Griffee, zullen beftaan in \ geen ze, door menage en een goed overleg, zullen kunnen overhouden, van de volgende articulen, als: 1. Van de gepermitteerde 100 pond over wigt op de coyang ryft, die voor de Comp: ingekogt werd, na het g'arrefteerde by refolutien van den 3often November 1747. en ^den July 1754 , dewyl op de granen geen verlies mag werden opgebragt. 2. Van de gefielde ƒ5:- vooralle de ongelden op den affcheep van ider laft van dien corl val- 333 B Y L A A G E No. 5. vallende, en de verdere bepaalde ongelden en vragc-lonen. 3. 'c expeditie - geld van de paflen, mits niet meer als 't zegul, dat tot zodanigen pas werd gebruykt, bedragende, blyvende egter de pasfen van Tagal en Rembang, na de overwal, op vyf Ryksdaalders. Titul VIL van BANJERMASSING, D en Refident zal van d'ingekogt werdende Peper genieten , vyf pro cento. Titul VUL van TIMOR, TT jL_Let Opper-hooft defes comptoirs zal, in ftede van het geene bevorens van den thol der in- enuytgevoerd werdende goederen, tot goed making zyner koften, genieten , eens 's jaars twee duy-* fend guldens. | 2. Van de lywaten, die aldaar per vendutie omgefet werden, zal het Opperhoofd, voor de rifico van 't geld, nevens zyn tweede genieten, vyf ten hondert, waar van twee derde voor den eerften en een derde voor den tweeden. Ti- B YLAAGE No. 5. 333 Titul IX. van JAPAN) $• i. D e Bediendens zullen genieten van alle in - en verkoop, tot goedmaking van hare zware onkoften, vyf ten hondert, en het zelve verdeden involgender voegen, als: van 't 100. 44. voor het afgaande Opperhoofd, 22. V aankomende Opperhoofd, 14. • den Koopman en Pakhuysmeefter, 10. —— — Onderkoopman en Negotie - Boekhouder, 10. — de Penniftent j §• 2. Daar en boven zal het Opperhoofd, voor d'extra ongel den, die hy op de reyfe na 't Jedofe-hoff^ zo aan kleederen als anderfints, genoodfaakt is te doen, 'sjaarlyks genieten, drie duyfend en agt hor> dert guldens. Titul X. van CHINA, rv §'" jlJE Cargas zullen in 't vervolg* wegens provifie penningen niet meer mogen opbrengen, dan twee ten hondert van den inkoop der goederen, mitsgaders een half pro cento van het door haar ingefa. meld 334 BYLAAG'E No. 5. meld goud, dog wegens den verkoop en van de contanten niets, zullende de gemelde provifie zodanig verdeelt moeten werden, als >jaarlyks by de Inftruclie werd aangefchreeven, en zal den Fifcaal en Scriba genieten, een dubbelde portie van het aandeel der pennillen. Voorts werd aan de Cargas en verdere Bediendens van de penne toegeftaan, by hun retour te zamen te mogen mede brengen, een duyfend picols Thee, regens de vragt van twee en een halve ryksdaalders, per picol, op de zuyvere Thee gerekend, en heen gaande, van hier mogen mede nemen, de haar bevorens gepermitteerde 60. lallen, te weten: Den Dire&eur . . . t 20 lafien. De Eerfle Carga, als Opperkoopman 13 • — Tweede, als Koopman . . 7 - — Derde , . 4 , — Vierde Onderkoopman . 3 — Vyfde , . 0 , — Sefde en Stvende ... 3 - —- Agtfte en Negende . . 3 , — reflcerende .... 5 dus te zamen do. laflenTi- BYLAAGE No. 5. 335 Titul XI. van COCHIM CHINA, (*) $• h Cargas zullen eenlyk, van den inkoop der goederen, voor provifie mogen bereekenen vyf ten hondert, dog niets van den verkoop, nogte de contanten. §. ». De verdeeling daar van zal gefchieden, conform de Inftruétie, die zy mede krygen. $• 3- De Cargas werden gepermitteert, van hier mede te neemen, de bevorens aan haar g'accordeerde laden, als: Den eerfte, als Koopman . . 7 laften — tweede , Koopman zynde, . 5 - «. Onderkoopman zynde 4 -—derde, als Onderkoopman . 3 —_ Titul XII. de Voyagie tuffchen Souratta en China, (f) De Cargas op 't Schip, dat van Souratta na China gaar, zullen nevens den Directeur, half en half, genieten vyf pro cento van 't geene te Souratta (") Op deze plaats vaard de Compagnie niet meer. Cf) Deeze Voyage ftaat ook ftii. 336 B Y L A A G E No. 5. ratta ingekogt werd, dog niet van thin of andere goederen, die ze onderwegen inneemen; van den verkoop zal niets getrokken, en dezelve getna^ nieert werden, door de Chinafe en deze Gargas. Titul XIII. van MALACCA, JLJE Minifters zullen voortaan, van de gerieft werdende thol van fes pro cento, op de uytgaandé regten, genieten een vierde gedeelte, zonder dat daar onder begreepenis Het zegul-ankeragie en pasfagie-geld. En zal de verdeeling daar van in volgendervoegen gefchieden, als: Den Gouverneur, van 't centb . . 40 •— Secunde . . . .15 — Fifcaal . „ . .10 — Sabandhaar ofOntfanger i .10 V Hoofd der Militie . . .5 De Winkelier , , g nog een Onderkoopman' , i g Den Secretaris van Juflitie 1 ; &i — Equipagie Opfiender < 2 \ — Negotie Overdrager 1 i z~ — Difpencier . i f .ai te [amen 100. S' Si BYLAAGE No. 5. 337 §. 3. Daar en boven zal den Gouverneur van ieder picol thin, die ingekogt werd, genieten een gulden , de Perafe daar onder begrepen. §• 4- De Commiffianten na de wederzydfe culten, zullen van den in - en verkoop der koopmanfchappen, vyf ten hondert, en van het door haar ingefamelde goud, een pro cento voor provifie mogen bereekenen, om hare onkosten van de reys goed te maken, waar toe niets 's Comp: wegen moet verftrekt werden. Titul XIV. van SUMATRAS WEST-CUST, §. 1. X3fin Commandeur en beyde de Adminiftrateurs, zullen, wegens de aan de padangfe cooplieden gefleert werdende koopmanf:, mogen genieten vyf ten hondert, ider in een eguale portie, mits inftaande voor het inkomen der penningen; dog by aldien den eerftgem: daar in verklaard geen deel te nee. men, het geen aan zyne keufe werd gelaten, als dan zullen de beyde adminiftrateurs 't zelve egualyk partageeren. s. * Onder die zelve conditie zal den Refident van Y Poelo 338 B Y L A A G E No. 5. Poelo Chinco genieten, vyf pro cento van de door hem geneert werdende goederen aan de kooplieden. $• 3- Den Refident van Baros zal, van de door hem ingekogt werdende eerfle zoort benfuin en camphur, vyf ten bonden mogen afkorten, ten zynen behoeve, mits inflaande voor de deugd. Titul XV. van BENGALE, V §'l' V An den inkoop van Amphioen, zal voor provifie mogen opgebragt werden vyf ten hondert, die verdeeld zullen werden, tufTchen den Directeur, den Hoofd-adminiftrateur en het Opperhoofd van Patna, in volgender voegen, als: Den Directeur vier, den Hoofd - adminiftrateur twee, 't Patnas - Opperhoofd drie en de Secunde ten laaftgemelde comptoire een deel. Item van de koopmanfchappen , die aldaar by publicque vendutie verkogt werden, mits de rifico van het geld lopende, 5 pro cento, en daar van voor den Directeur twee derde en Secunde een derde. De Eerfte in de kleede-zaal, zal genieten een per B Y L A A G E No. 5, 33^ per mille, van het bedragen van alle aanbeftede lywaten te Hougly, ten lafte van onkoften op koopmanfchappen. s- 3. Het paktuyg zal tegens het ware koflende in rekening moeten gebragt, en daar op vyf pro cenro genoten mogen werden, door die de beforging daar fan incumbeert, dog zal deze rekening telkens by verandering van pryfen, dan wel eens 's jaars, in Rade van Politie moeten vertoond werden, om na bevinding daar omtrent te handelen, en de approbatie der Hoge Regering te vragen. §• 4- Aan de munts-refidenten werd geaccordeerd, het huuren van twee pions, een palenquin, en een flel cahars, mits daar voor niet meer door ieder in reekening gebragt werde, dan ƒ400. 'sjaars, zonder meer, die de munts * ongelden moecen ten lafte komen. S- 5- Aan de caffembafaarfe twee eerfle bediendens, werd geaccordeerd, het overwigt op de zy ie, door haar ingefameld werdende, voor twee en een derde. §• 6\ De Pattenafe bediendens, zullen mede mogen Y 4 pro- 34o B Y L A A G E No. 5. prcfkeeren van de vyf ten hondert op het packagiegoed, in felvervoegen als by §. 3. js toegeftaan. § 7- Voor de nationale vifites te Hougly, zal den Directeur, ten lafte van de Comp:, mogen opbrengen vyf a fes hondert guldens, telken reyfe. S- 8- Van alle agterhaalde gefmokkelde goederen, zal den Fifcaal de helfce genieten, mits de aanbrengers te vrede ftellende, en de nodige vaartuygen, oppaffers en bediendens, zelfs en uyt zyn eygen beuis falarifeerende, zo ver boven de drie duyfend guldens lopen. Titul XVI. van CORMANDÊL, %. 1. JL^E Fifcaals zullen van alle agterhaald werdende gefmokkelde goederen, voortaan de helfte genieten, mits de aanbrengers te vrede ftellende, en de nodige oppaffers en bediendens zelfs en uyt hun eygen beurs falariferende. a *. Van nely, caliatourhout en al het verdere, dat de adminiflrateurs niet felve, tegens de bepaalde pry- BYLAA-GE No. 5. 341 pryzen inkopen, maar door andere geleverd werd, zullen ze vyf pro cento, in maat, gewigtof geld, ten lafte van den leverancier, over ontfangen, ook van de nely der dorpen, dog niet beyde te gelyk, behalven nog een ten hondert op het caliatourhout, om dat 't met dien uytflag mede moet afgefcheept werden, en waar en boven daar op nog zal werden gevalideert, twee pro cento voor het indrogen, en twee ten hondert voor het zagen en daar by te vallen verlies, en zal op die articulen geen affchryving verder mogen gefchieden. §■ 3- Voor het paktuyg, mits de packen behoorlyk werden beforgd, zal door den Pakhuysmeefter mogen werden opgebragt. Tot een pak committers, penaffe, boelangs, moeris, doepctys, zeyldoek, pattamarapoe, cambayen, chitfen, tapes en diergelyke 3. dongrys van agt cobidos, 6. goenys, 8. pond touw en 2. pond garen. En, indien 'er waxdoek omgeflagen werd, Voor V waxdoek f 3 : — cattoen = 1 : — Y 3 Aan BYLAAGE No. 5. Aan lak, bibonw en oly . . f — 2 : Mitsgaders ieder pak guinees, falempoeris, parcallen, dongrys, bethilles, chiavonys, rode ofgefayde kleeden, deekens palliacats, en diergelyke, 4. Dongrys. .7. Goenys. 9. pond touw en 2. garen, of voor alles f 10. item op 't fyne nog voor V waxdoek 5 41 voor V cattoen " . , . s 1:4, e# lak, &c. . s _:2# Voor een kift, tot afpacking van chitfen. 4. chineefe planken en 1. pond fpykers. Voor roggevellen packen, &c. 4. Goenys. 6. pond touw en J. ■ garen. Voor fpecery kiften, by het openen en weder toemaken $ pond fpykers en & dongrys. Voor koper kistjes i pond fpykers, en voor lak, tot het verfegelen van yder kist, 8. penningen, item voor 't verfegelen van de zakken twee penningen,, f Voor B Y L A A G E No. 5. 343 Voor een waxdoek van 8. cobidos zal mogen opgebragt werden ƒ2:10. Voor de goenys corpays of dekkleden, die in de pakhuyfen verbruykt werden, mag 's jaarlyks , te Nagapatnam, opgebragt werden ƒ200. Voor de goenyfacken voor de jaarlykfche fleet, te Nagapatnam ƒ 500. Aan ftro, onder de ryfl en peper, mag in 't jaar opgebragt werden ƒ 100. Het loon voor *t op- en afdragen &c moet opgebragt werden, zo als tot nog gefchied is. S- 4- De Caffiers op de zuyder - comptoiren, zullen voor een varken van iqo. pond mogen opbrengen . . . . ƒ 10 —■ En op noorder Cormandêl . . - 8 — Voor een os van 200. pond . - 15 — —— ieder bok . • • " 1 : 5 Voor brandhout te Nagapatnam en Porton©vo, het 1000. . . - 6 — Te Sadraspatnara, voor een bos - — 3 >—Palliacatta, voor een bos - —■ a Op noorder- Cormandêl, voor de thony . • • - *4 Y 4 $• $• 344 BYLAAGE No. 5. De Difpenfier mag de oly inkopen na den wa. ren prys, en zig daar by vyf pro cenrogoed doen, 't zy in maat of geld, en moet daar voor alle minmaat goedmaken, moerende als het nodig is, of ten minften eens 'sjaars, de prys in rade van Politie vertoond werden, dog men zal, buyten d'ordre defer Regering, niet mogen komen boven de feven maten of *8. pond fchaars voor een pagood van ƒ4 : 16. $. 6. De Equipagie-opziender kan het kajerdraat leveren, a!s den fpencier de oly, dog niet boven 7. pagoden de 480. pond. i 7. ■ Den Conflabel zal mogen opbrengen Voor een bos flro . . ƒ . 3. En zal den Gouverneur vyf, en de gecommitteerdens by de verpagting der paarl rheven het opfigt hebbende, drie ten hondert van dies bedragen genieten, mits geen extra genot of ongelden in die commiffie opbrengende, en alle hunne depenfes daar uyt goedmakende, En van de sjancos-duykery, den Gouverneur vyf cn 't Tutucoryns of Manaars-Opperhoofd drie pro cento. s- 4. Nog blyft den Gouverneur toegelegd, i?an de arreeks ordonnantiën, een quart ryksdadder van ieder ammonam, §■ 5« 348 B Y L A A G E No. 5. s 5. Daar en tegen zullen geheel en al moeten cefle. ren alle voordeden, die bevorens, 't zy als coftumado, parelTe, of voor defe en gene gunden, bedieningen of tituls, mogten genoten zyn. Maar by aldien de Inlanders eenige eertituls bekomende, buyten een redelyke taxt voor de acte, aan die van de fecretarye, nog iets, om de gewoonte, dienen op te brengen, zal daar toe een vaft bedragen bepaald werden, ten behoeven der ceylonfe Diaeony, Zullende nogtans gene zo genaamde dons, dan van de vereyfehte caftens mogen aangefteld, en de qualiteit en dons, onder de mindere caftas en voor al van parriaffèn, ingetrokken moeten werden. S- 6. De Deffave te Colombo, zal in 't byzonder mogen gauderen, als: 1. Van de kleine boetens, niet excederende de fomma van vyf ryksdaalders. s. De dekkums, die de inwoonders van oude tyden af gehouden zyn 'sjaarlyks op te brengen, beftaande in eenige mandjes fingalefezuyker, piezang en andere klenigheden, niet excederende o, a io, ryksdaalders. § 7- BYLAAGE No. 5. 349 §• 7- Het Hoofd van Caliture, zal genieten van het veer aldaar, 5, 6, a 7. ryksdaalders per maand, waar uyt den veerman en de roeyers haar onderhoud mede moeten vinden. §• 8. Het Hoofd van Nigombo werd toegevoegt: 1. de ordinaire overmaat op den arreek, die by kleine partyenjwerd ingekogt, mits daar uyt de fpillagie goedmakende, met affchaffinge van de een quart ryksdaalder, by hem, in vroegere dagen, op elke ammonam genoten. a. Van de oly, vyf pro cento, op dies kollende, by leverantie. S 9- Het Hoofd van Hangwelle mag genieten vier ryksdaalders pagt, 'sjaars, van een clappus-thuyntje, op oud Hangwelle. §. 10: Den DelTave tot Jaffanapatnam zal mogen genieten. 1. De kleine boetens, niet excederende de fomma van 6. ryksdaalders, waar inne deze en gene, navolgens de Placcaten werden bekeurt, item 35o B YLAAGE No< $. item de breuken, vervat in 't compendium op het intrekken en verfmallen der wegen in 't land , beflaande in. een halve ryksdaalder voor de grote, en een quart voor de kleine wegen. 2. De Siowonderonis, die de Inwoonders van den boord der wanny van haar nely gewas, jaarlyks, buyten de tiendens aan de Comp:, de Deflave toevoegen, volgens de gewoonte van onheuggelyke tyden- §. ii. Den Thombohouder aldaar zal mogen nemen i i. Voor 't inbo'eken van ieder acte, by de hoofd thombo van den geene, die, by vacature, tot majoraals werden aangefteld, een halve ryksdaalder. s. Voor 't inboeken van ider acte van een cajaal of torrea, op defelfde wyfe, een quart ryksdaalder. 3. Voor het inboeken van ider acte, van een, die tot ontfanger of fchoolmeefter, dan wel tot eenige andere bedieninge, werd aangefteld, mitsgaders van ieder Inlands geneesmeefter, die by het renoveren der hoofd thombo zodanig word bekend gefteld, een ryksdaalder. 4. Voor t inboeken van een vry-brief een ryks. daalder. 5. Voor 't inboeken van eertkuls, die de in¬ woon- B Y L A A G E No. 5. 351 woonders van d'overheyd krygen, als mede by overfchryving van Madapally of Paradefe totBeilale, fes ryksdaalders. f5. Voor ieder inwoonder, die by het renoveren der lascoryns-thombo, tot plaatsvulling van verflorvene, fïeke en abfente lascoryns, worden opgegeven, als ook voor ider inwoonder, die by het renoveren der hoofd thombo,, op hun verfoek, van de eene kerk of provintie naar een ander, als daar getroud zynde, ofte anderfints, werd opgefchreven, item voor ieder nalluafe-koely, die door den Heer Gouverneur aan eenige moddliaars, tot het dragen hunner pallenquins, vry van den Oely dienft, werd opgegeven, een quart ryksdaalder. 7» Voor het innemen van ieder acte by de hoofd thombo, van de gene, die tot modliaars aan de porte van den Commandeur en DefTave aangefield werden, drie ryksdaalders. 8. Voor ider torrea of woedaal, die zodanig, in plaats van den overledene of onbequaam gewordene , op het verfoek der majoraa's , by de thombo werd bekend gefield, twee ryksdaalders. Maar de fulke door den Commandeur aangeIkld en een aéte verleend zynde, zal voor de in- 352 B Y L A A G E No. 5. inboeking derzelve , niet meerder dan een quart ryksdaalder betalen. S- I2- De Jaffanapatnams Secretaris, geniet het falaris, op alle aflens en inftrumenten, by de in anno 1744. gerenoveerde falaris - lyft van den Jare 1709., vaftgefteld, als mede eenige kleenigheeden voor de actens van inlandfche dienaren,, en licentie - briefjes, die aldaar verleend werden, volgens oud gebruyk. §• 13- Den Gaals Commandeur zal mogen genieten de voordeden van het aan hem geaccordeerde Dorp Himmene, 12. pondVifch, 's daags voor de tafel, volgens de pagt conditiën; en de pingos, die, volgens oud gebruyk , door de dorps hoofden der ongeaccomodeerde dorpen roullerende, een pingo ter week, ten dienfte van de difpens, werde gegeven , mitsgaders ook nog eenige pingos, die, by geval van parcflè, door den een of ander, uyt vrye wille, geprefenteerd werden. §. 14. En zal den Deflave te Mature, tot zyn byzonder voordeel, mogen nemen. 1. 't gene hem 's Comps: wegen van ouds is toe- BYLAAGE No. 5. 353 toegelcgt, beftaande in een difpens dorp en de tafel -guaftos, waar voor de aankomend» gequalificeerde perfonen , predicanten &c. moeten gelogeert en getrafteerd werden, item nu en dan eenige klenigheden van particulieren 2. a" 3. en uyterlyk 6. of 7. ryksdaalders , min of meer, waardig wefende. 2. By occafie een klyne boete van vyf a fes ryksdaalders van aanfienelyke inlanders, die quaad doen, en, volgens 's lands wetten en ooftumen, met de rotting of chiambok niet mogen geftraft werden. §■ l5- Den gaals Secretaris, zal, behalven het falaris van alle Inftrumenten , en de voordelen van 't vendumeefterfchap, drie pond vifch 'sdaags, hem als hooit over de viflehers by pagt-conditiën toegelegt, mogen genieten. S- ï$ Den opfiender der gale corle zal genieten 50. ryksdaalders 's Jaars, van ouds toegelegt voor de guaftos in het reyfen, het pasgeld op Bentotté, dat by de overvaart der pasfagiers betaald werd, 2. pond vifch daags, en ook dagelyks van Cdgelli en Ahangammi, by beurte, vifch, mits beralende een dubbelde ftüyver j voorts nog de pingos j dié 35* BYLAAGE No, 5. nu en dan, als coftumade of pnrrtfTe, gebragt werden en geen een quart ryksdaalder bedragen. §• 17. Het Opperhoofd te Tutucoryn, zal mogen behouden 2. ft uk} es lywaten, die hem van de kooplieden, regenten, of andere inlanders , by wege van coftumade, geprefenteerd worden. S- 18. Het Opperhoofd tot Calpetty werd toegeftaan. 1. Van ieder Inlands- vaartuyg dat jaarlyks van Cormandêl aankomt 4. ryksdaalders, van Colombo 2 ryksdaalders, van Jaffanapatnam en Manaar ook 2. ryksdaalders. 2. Voor het tekenen der licentie - brieven, van alle inlandfche vaartuygen, die naar Cormandêl, Jaffanapatnam en Manaar vertrecken, een ryksdaalder. 3. Voor ieder van de vier thonys der moorfe vhTers en inwoonders aldaar, die, volgens gewoonte, met licentie brieven, jaarlyks naar de kant van Narecarre vifch gaan vangen, twee ryksds. 4. Voor een thony, die met gedroogde vifTcben volladen , zo wel van de calpettyfe als putulangfe in- B Y L A A G E No. 5. 355 inwoonders, na Iaastgemelde plaats vertreckt, een halve ryksdaalder. 5. Voor een thony, die van Calpetty naar Putulang vertreckt, toebehorende de cormandêl fe - barquiers, voor de eerde keer, twee ryksdaalders. 6. De voordeden uyt 'scomp: tjiuyn, die van ouds aan de opperhoofden toegelegt zyn, voor tafel-onkoden, en tot het logeren cn tracteren van predikanten en andere *s comps: dienaren, aldaar aankomende, beftaande in 10. & 12, ryksdaalders 's maands. 7. By een goede harder vangd, 's jaarlyks, 2. a 3. ryksdaalders van ieder der 4 thonys. 8. van de boete-gelden tweederde, werdende een derde aan de Diacony afgegeven. 9. De vade boetekeros nevens de chiambonottys voor de moorfche en heydenfche viffchers, die vry van den oelydienfl zyn, geven te zamen, jaarlyks,op nieuwe-jaars dag,een gefchenkje, bedaande in lywaten of 3. a 4. ryksdaalders van ieder dier natiën, 10. Als er arreek van Putulang aangebragt, en aan de Comp: geleverd werd , geven de kooplieden twee kleyne ballad-mandjes van die noten, tot een prefent. Z 2 I I. Als 35* BYLA AGE No* 5, 11. Als mede wanneer 'er fingelie- zaat van Putulang afgebragt word, van ieder thony een mand. 12. De aankomende cuft-barquiers, geven, volgens oud gebruyk, van haar mede gebragte lading eenige potten en trézelien, mitsgaders een mand met ryft of nely. 13. De vhTchers geven mede, volgens oud gebruik, 8. pond vifch daags, en eyndelyk, wanneer een thony van Putulang met granen of andere provifien afkomt, geven die menfchen, tot een prefent, een besje betel van 100. bladen, en 2. bollen jager.zuyker. §• 19. Het Opperhooft tot Manaar zal mogen genieten. J. De ordinaire contributie gelden, voor de renovatie der paspoorten van alle inlandfche vaartuygen, welke de engte aldaar paflèeren, ten eynde daar voor de pafferende 's comps: dienaren te logeren en traéteren. 2. Voor de certificatie brieven, die ter fecretarye aldaar gepaffeerd werden van fommige cormandelfe flaven, die door de barquiers aangebragt werden , een halve ryksdaalder voor ieder hooft. 3. Voor de draag beeflen, die door de inwoonders van daar aan de Jaffanapatnammers verkogt werden, 4. fwaare ftuyvers. 4. Voor B Y L A A G E No. 5. 357 4. Voor een permtffie ola aan de cud barquiers., als mede aan de inwoonders aldaar, tot het vry inkoopen van fingelie-zaat in het dorp Bangale, dog thans niet dan op Manaar, 3. a 6". ryksdaalders, na dat de parthytjes groot zyn. 5. De boetens van 3 tot 6. ryksdaalders, en niet hoger, by dePlaccaten en het Jaftanapatnamscompendium der ordres g'emaneerd. 6. De Barquiers van andere plaatfen, Manaar paiïèrende , geven , volgens gewoonte, iets tot een prefent, van het gene, waarin hare lading bedaar. §• 20. Dienaren buyten het eyland geionden werdende, of in het land gaande, zullen na d'ordre van den 18. October, anno 1748. gedurende den tyd hunner commiiïie dubbeld koft-geld mogen genieten , zonder meer, excepto de gene, die in commiflte na de paarl-vilTchery gaan, aan welke niets zal mo» gen afgegeven werden.. §. ar. Den Commandeur van Jaffanapatnam; behoud het volgende, te weten:. I Wanneer by verderf of warjgedsag van eea majoraal, capal en pattangatje, op. bet ver- 358 B Y L A A G E No. 5. foek der refibedoors of onrfangers van 's lands inkomften en geregtigheden , nieuwe werden aangefteld, zal den Commandeur naar gewoonte trekken, van een majoraal 10 ryksdaalders, van een cajaal 5. ryksdaalders, en dus na rato. 2. Als er permifïïe werd verleend tot den vervoer van kokus noten', palmeer- latten, van de eylanden, zullen de vervoerders voor den uytvoer, volgens ufantie, een halve ryksdaalder geven, en zulks tot animeering van den aanbreng der nely van de overwal, werdende hier van uyrgezondert, den vervoer van zodanige hout-werken als de comp: bcnodigr. - en van ouds verboden is geweeft, item finfe- ' ly zaat en jelpeer vrugten, alfoo daar van een apparte privilegie is verleend. 3. Wanneer eenige cuft barquiers op Punto-Pedro aankomen, en verfoek doen hare nely lading te breken, mits gebrek aan granen aldaar, of andere reden, die hun daar toe noodzaken, zullen zy, tot een erkentenis, 25. ryksdaalders van ieder vaartuyg geven, 4. Zo de majoraals in gebreke blyven; de verpligte oeliammers te levéren3 zal daar mede, naar luyt van het compendium , gehandelt gorden. 5-. B Y L A A G E No. 5. 359. 5. Met de klagte der inwoonders, onder de Kerke forterende, het horen en afmaken van dien, excepto de drie, die onder den Fifcaal gehoren, zal het almede blyven, zo als dat tot dus verre is in ufantie geweefl, en aal daar omtrend in agt genomen werden, de ordre en fchikking, door wylen den Heer Gouverneur Becker daar in gemaakt. 6. Voor alle eermuien, die de inwoonders verzoeken, als wit linnen, tamblyntjes, of een of twee getande eliphanten, na dat van cafla zyn, daar omtrend zal het compendium en de bepalingen, daar by gemaakt, moeten geobferveerd werden. §. 22. De refpecYive Fifcaals ten dezen gou vernemen te, zullen van alle agterhaald werdende gefmokkelde goederen, voortaan de helfte genieten , mits de aanbrengers te vrede ftellende, en de nodige oppaffers en bediendens uyt hun eygen beurs falariferende. Titul XVIII. van MALLABAAR, Dfin Commandeur zal genieten van alle goederen, die de particulieren aanbrengen en vervoeren, een pro cento, na d*m-. en veikoops pryzen gerekend. Z 4 T * 36*0 B YLAAGE No. 5. Titul XIX. van SOURATTA. n s' '* i-/£n Directeur zal genieten. 1. Van alle penningen , die wegens in- en verkoop, in- en uyt cafla werden ontfangen, een quart pro cento, van den koper ofontfanger. 2. Van alle goederen, die de particulieren aan. brengen, en vervoeren, een pro cento, na de in - en verkoops pryzen gerekend. 3. Van alle gepermitteerde goederen der fchcepelingen, een half pro cento, gerekend als even. Dog daar en tegen zullen de dagelykfe derbhaars orgalden ten zynen Men komen. 4. Voor de inlandfche pions en dienaren, zal denzelven mogen ontfangen ƒ 6000 ,! in \ jaar, zonder meer, daar onder gerekend, de rofas, of koflpenningen, terwyl den Directeur buyten de logie is. $• De Secunde zal genieten, van alle penningen , die voor koopmanfehappen uyt de cas betaald werden, een quart pro cento, even als den Direfteur, B Y L A A G E No. 5. 561 S- 3. Den Fifcaal zal genieten. 1. Van alle goederen, die de particulieren aan. brengen en vervoeren, een half pro cento, na de in - en verkoops pryfen. 2. Van alle gepermitteerde goederen, mede een half pro cento. 3. Van alle agterhaalde gefmokkelde goederen, de helft, mits de aanbrengers te vreeden ftellende , en de nodige oppaffers en bediendens , zelfs uyt eygen beurs falariferende. $ 4- De gefamentlyke Militairen zullen genietend 125 pond peper 'sjaars 120 maons of ƒ30,aan brandhout"! IO ƒ6—zouten lismaand* 10 potten—ƒ12 —azyn J De gefagvoerders van de vaartuygen, fmit, kuyper, geweldiger en boffchieter, inzelver voegen als de militairen, of 10. ftuyvers de man 's maand Ieder kamer zal tot nagtligt genieten, fes poaden oiy 'smaands. Extra koftgeld , zal aan zeevarende nog militairen , mogen geaccordeerd werden. ? 5 En 362 BYLAAGE No. 5. En nog veel minder, extra gagie en koftgeld aan inlandfche militairen. S- 5- Den Pakhuysmeefter, zal ook van alle pondgoederen, die ingekogt werden, hebben, het overwigt, dat door den leverancier voldaan moet werden, als: 1. op het cattoen, 5 pond per candyl of twee derde pro cento, — het cattoene garen een pro cento, — de indigo, een en een half pro cento, — de tarwe, twee pro cento, — de caatsjoe, een en een half pro cento, — 't lak, een pro cento, — de zeep, twee pro cento, Op de poetjoek, galnoten, gom olybanum, val' iche barnfteen, de borax, liquidata of rofamaloe, en diergelyke goederen, die van buyten aangebragt werden , niets, dog op alle de overige na rato, dog zal op allen dezen ingekogte, geen minwigt wyders mogen opgebragt werden. 2. Voor weeg-lonen, feven en een halve ftuy* ver per candyl van alle pond-goederen, die .aan de kooplieden uytgewogen en van de leveratniers ingekogt en ontfangen werden. 3 Het D Y L A A G E No. 5. 363 3. Het geene hy befuynrgen kan op het geene hem voor 't ondervolgende werd toegevoegt, te weten: A. Voor het nieuw maken, en onderhouden van de lywaat-tent, met het geene daar toe behoort en in gebruyk is, waar voor den» zei ven 'sjaars trekt ƒ825. B. Voor 't nieuw maken en onderhouden van 2000. ps: bengaalfe- goeny- zakken , zo als die gebruykt werden ƒ 525. C. Voor de gefamentlyke ongelden, by den ontfangfl; der retouren van de fubalterne comptoiren, wanneer te water aangebragt werden, als: 6*. Lywaten en cattoen packen 12. Cattoen-garen en Indigo balen, voor ƒ 1. 10. te rekenen. D. Voor die, als defelve, over den land-weg, direct in de tent, thuyn of pakhuyfen gebragt werden. 32. van de eerfle 64. laafte voor ƒ ï. 10. E. Voor de onkoflen, by het confronteren der 364 B Y L A A G E No. 5. derretouren, dewelke van de onderhoorige comptoiren komen, voor elk pak , dat wezentlyk geopend werd, met barbants-loonenenf: ƒ11. 4. F. Voor alle ongelden, by het merken, overbrengen en vervoeren der pakken, balen enf: uyt de logie of de pakhuyzen, na de tent, even als by La: G, dat is, 6 en J2 pakken &c. voor ƒ 1. ie, dog waar onder teffens begrepen zullen zyn, de coely-lonen voor het overbrengen derzelve, van de bazaar na de pakhuyzen. G. Voor de onkoflen, als de retouren door defe of gene toevallen fomwylen weder uyt de tent na de pakhuyfen gebragt moeten werden , zoo veel als hier vooren onder La: D. is gefpecificeert. IJ. Voor de ongelden by het chiappen der retouren, te weeten: voor elk pak,baal, &o. dat geopend, na de chiapplaats en van daar weder in de tent gebragt zal werden, met de barbants lonen ƒ — ; 15. — /. Voor de ongelden, by het wegen der packen,balen en kiften, 32. ftuks voor/i. 10. K. Voor de onkoften, by den affcheep van packen, balen, kiften en kaften, te weten; 6- Ly- B Y L A A G E No. 5. 36*5 6. Lywaat- en cattoen -packen, en 12. Cattoene - garen en indigo balen, voor ƒ 1. 10. L. Voor de ongelden, by het ontfchepen, forteeren, wegen en verthollen der aangebragt werdende koopmanfchappen, voor de Candyl van 690. pond als, ƒ — : 18: 12. M. Voor de onkoften, by het ontloffen en opdragen van kiften, kaften, enf;, tot in de latty ƒ 1 : 2. : 8. N. Voor de ongelden, by het uyt wegen der aangebragte koopmanfchappen, het zy uyt de latty of de pakhuyfen ƒ 1 : 10. O. Voor de ongelden, by het vervoeren der koopmanfchappen, uyt de latty na de pakhuyfen, in het bergen en opftapelen aldaar, ƒ 1 : ig. P. Voor het overbrengen van kiften en kaften, uyt de latty na de pakhuyfen, door den anderen, voor ieder . . ƒ1:2:8. Q. Voor de ongelden, by het gar- buleeren van 100 pond noten ƒ —: 9:6", R. Voor de ongelden, by denjaar- lykfen opneem der pakhuyzen ƒ22 :io: — S. Voor de ongelden, by 't iran- fport der pakhuyfen, . . ƒ45: — : — T. Voor $66 BYLAAGE No 5. T- Voor de ongelden, by het wegen en accepteeren van de volgende goederen, als: Indigo Poetjoek Vaijche barnfleen Olibanum Mirbe >ioo.Pond/-ii:4. Rafamalos Gom Galnoten, enf: j U. Voor alle andere ongelden, die by deze en gene gelegentheden moeten gedaan en onder de voormelde poften, niet wel hebben kunnen begrepen werden, als daar is, het overbrengen en vervoeren der houte boeken, fchalen &c, goeny fakken, de fchenkagien Voor de licentie, om het een of ander te verrigten enf: 's jaars ƒ 90. V. Voor de packagie en embalagie voor ieder baal, evenveel van wat zoort, mits niette klein vallende, en omtrend de grootfte die bepaling werde geobferveerd, dat een pak niet te boven ga, het gewigt van 500. pond ƒ9- Waar en tegen hy zal gehouden wezen, a. D'inlandfe wegers uyt privé beurs te betalen. b Een B Y L A A G E No, 5. 36> b. Een Inlander op zyn eygen kollen te houden, toe het opfchryven der coelylonen enf: 5- * De Secretaris, zal, behalven 't bepaalde falaris Voor 't paiLren van inftrumenten &c, tot zyn voordeel hebben. Voor de zee - brieven, voor een fchip of vaar- tuyg, boven de 800 candylen ƒ75: — Voor een vaartuyg, beneden de 8so. candylen . . . • ƒ 37:10. Dog van Welke hy aan de Eerfle gefwore clercq een derde zal moeten afgeven. $-7 De Facloors, of Hoofden van de fubal terne comptoiren zullen genieten en tot hun voordeel hebben, 1. Van alle het gene zy kunnen overhouden van de drie hondert guldens, die tot de bepaalde ordinaire en extra ordinaire en extra ordinaire ongelden 'smaands werden afgegeven, waar onder egter niet gerekend werden het ordinaire jaarlyks gefchenk , papier, pennen en medicynen, nog oek de zigtoffers, dienaars, en derbhaars-ongelden, alzo de vyf eerfle ten lafte van de compagnie, en de drie laafte tot 368 B Y L A A G E No. 5. tot die van de makelaar of zaakbeforger komen. a. Het gene zy kunnen bezuinigen op de factuurs laften, eygentlyk ongelden op koopmanfchappen , die op een en een half pro cenco zyn bepaald, dog op de kleden loopt dit te hoog, en werd deswegen een nader voordel verwagt. 3. Het geen zy kunnen profiteeren, op de pakkagie - en embalagie - ongelden der retouren , onder §. 5. de aifte afdeeling fub La: V. bepaald, namentlyk dat voor ieder baal, even veel van wat zoort, mits niet te kleen vallende, en omtrend de grootfle die bepaling werde geobferveerd, dat een pak niet te boven ga, het gewigt van vyf hondert ponden, ƒ 9 mits de inlandfche wegers uyt privé beurs betalende, en zo mede een dito fchryver, tot het opfchryven der coelylonen, enf: op eygen koften houdende. Van alle welke voordeelen zy weder aan de fè. cunde of twede factoor zullen uytkeeren, een derde. 5.8- De Equipagiemeefter zal genieten, 1. het geen hy bezuinigen kan, ais aan hem betaald werdende. A' Voor de maandelykfe ongelden der vaar- tüy- B Y L A A G E No. 5. 36-9 tuygen, of de gagien, provifie, &c. Varl de daar op befcheidene zeevarende, het nagrligt, en andere kleinigheden, daar onder gerekend, namentlyk: Voor veertien koppen, die gedurende het regen faifoen , of van primo Juny tot medio Auguflus, daar op befcheyden zyn, 'smaands » . . . f 142:10* Voor twee en dertig koppen, van ultimo Auguft: tot de kómft der fchepen, waaronder het fmalfchip, dat na de uytkyk moet, mede begrepen is, 'smaands ƒ 414:— Voor vyf en festig koppen, gedurende 't aanwezen, of van de komft der fchepen, tot ultimo May, 's maands . . . ƒ 840: dewelke aldus gerekend werden Voor eenfmalfchip met 10 koppen . . . . ƒ 130:10» Voor vier vaartuygen met negen koppen ieder ƒ117. of . ƒ 468: — Voor een horry met agt kóppen ƒ 103:10. Voor een land fchuyt met elf koppen . ; . . ƒ138: — als boven ƒ 840: — Aa B. Voor 3^3 B Y L A A G E Nó. B. Voor 't overdekken van dezelve, jaarlyks, zo als de Compagnie dac gewoon is. Voor een fmal-fchip . . ƒ 90: — —- — horry . . . ƒ 30: — —— de landfchuyt &c . f 30: — 2. Voor het aanmaken en onderhouden der puttouwen ,' buyten in compagnies thuyn , 's jaars . . . . ƒ 36: — 3. Vyf pro cento van de ongelden, op 't onderhoud der Iedere zakken, buyten voor de putten, item van de flang van de brandfpuyr, en vyftig ledige emmers, mitsgaders, voor het verleggen der pannen, het onderhouden en voorzien der daken van alle de buyten woningen, wagt- en pakhuyfen &c, het aanmaken van matten, voor het inflaan van regen, het witten en beplyfleren der putten &c, van alle buyten woningen, mits alleen op te brengen, na dies ware koflende, en daar van jaarlyks rekening doende in Rade van Politie^ 4. Voor de benodigde mantjes, bamboezen, bezems, en aarde-potten, ten dienfte van 's compagnies thuyn en werf, ropias 65. of ƒ 97:10. 5. Voor de benodigde ballaft te weten: Voor een horry van 20. lallen ƒ 15: — Voer een horry 15. ■ ƒ12:-— 6. Voor B Y L A A G E No. S. 37, 6. Voor het ophogen van 's compagnies thuyn, tot aan de binnen ftads poorten, volgens 't g'accordeerde by brief van den aoften Auguftus, anno 1754 'sjaars . . ƒ 37:10. 7. Voor mandjes tot het overnemen van bal laft, aan boord van ieder fchip ƒ 6:15. 8. Voor fes corgies ziften en mandjes, tot de ballaft, die in- en uyt de vaartuygen, onder dit comptoir gehorende, gedragen werd, 'sjaars ƒ 4:10. o. Voor alle overige goederen, die hy in zyne adminiftratie, zo tot 't equiperen der vaartuygen , als de reparatie yan de in de buyten ftad ftaande 's compagnies gebouwen, nodig heeft, 20 veel by een aparte prys-courant, gefpecifïceert ftaatrdie jaarlyks, onder primo february, in Rade van Politie beraamd werd, en laaftelyk of ten eo. Geniet hy ook, of anders den gene, die op het anker-viflchen uytgaat, een quart van de op te viftène ankers of dreggen, die, 's compagnies uytgefloten, van particuliere en vreemde negotianten, mogte opgevifcht werden. Waar en tegen den zelve gehouden zal wezen. i. Eens in 't jaar behoorlyk rekening te doen. 5. Alles in een behoorlyke ftaat te onderhouden. Aft a , 3. B Y L A A G E Nb. g. 3. Voor de coely- Ionen en wat dies meer zy, niets op te brengen, maar alles met de in dienft zynde zeevarende te verrigten. I 9- De Difpencier zal genieten 1. het geen hy bezuinigen kan} als aan hem betaalt werdende. A. Voor het raaandelyks onderhoud van een paard . .. ƒ aa : 10 B. Voor het maandelyks onderhoud van een karos . . ƒ 18 : — C. Voor het maandelyks onderhoud van een water os . . ƒ 15 : —• D. Voor de maande! ykfe ftals-ongelden, volgens de brief van den aoften Auguftus anno 1754 . fat: — E. Voor het bezorgen van lak, inkt, zand, en bindkoort aan de fchryf comptoiren, 's maands . , ƒ 5:- F. Voor het onderhouden en repareren van de grote waterput ▼oor de logie, met 't geen daar toe behoort, volgens opgemelde brief van den 2often Augustus, anno 1754, 'sjaars, . ƒ 97 : 10 G. Voor het aanmaken en onder- hou- BY L AAGE No. 5. 373 houden van alle de water zakken, voor de draag heeften en palagys, jtem voor de daar by gehorende Iedere emmers,touwen &c, 'sjaarlyks . . -. . , ƒ 60: — //.Voor het voorzien van de brandfpuyt , het onderhóuden van de flang, en vyftig Iedere emmers, zal, ingevolge opgemelde mifiive, het ware kollende moeten werden opgebragt, en hy daar van genieten , vyf pro cento, I Voor doty aan de oppaffers van de kerk, item voor de befems, mantjes, water potten &c., "sjaars ƒ27:— K. Voor het vertinnen en repareren van 't combuysgoed van den Directeur, Pennillen en de Militairen, alle vier maanden , , , . ƒ 27 Z.Voor ftyfzel, tot 't inbinden van boeken, 's jaars, , . , ƒ 15; — M. Voor het ophogen en gelyk maken der wegen in de ftad, ingevolge op gemelde bïkf van den soften Auguftus, anno 1754.,'sjaars. ƒ37: ïo> N. Voor het verleggen van pannen , her, onderhouden der daken, van A a 3 's eom- 374 B Y L A A G E No. 5. 's compagnies eigen en gehuurde woningen, pakhuyfen, enf , het digtmaken der giffen , het maken van de nodige matten, voor de regen en het repareren der haarlieden, zal het ware koftende moeten opgebragt werden,-en hy daar voor vyf pro cento genieten, onder bepaling als by §. 8. No. 3., van den equipagiemeefter. O. Voor elk koebeefl, dat hy, tot ververfing, aan de fchepen levert, met alle ongelden van coeiy-lonen . . ƒ 18 : P. Voor elke korf met groente ƒ1:1312. Q Voor alle overige goederen, die hy in zyn adminiftratie, zo tot dagelykfe huyshouding, als timmeragie en reparatie nodig heeft, even veel als onder §. 8. No. 9. van de equipagiemeefter, is gezegt. Waar en tegen hy gehouden zal wezen alles in een behoorlyke ftaat te onderhouden, en 'sjaarlyks rekening in Rade van Politie te vertonen. §• «<* De Opper-Chirurgyn mag genieten aan koftgeld, voorde zieken, die in 't hofpitaal leggen, mits dat niets anders, ten lafte van de compagnie op- BYLAAGE No 5. 375 opgebragt werd, ê ieder 's daags f — • 9 , waar en tegen hy gehouden zal wezen de bedflcden in *t hofpitaal, ten diende der zieken, te beforgen, zynde zulks reets alles, in zo verre by de voorf: periodes geen andere brieven werden aangehaalt, toegedaan by brief van den 2iften November 1747-» by alteratie, en ampliatie van het in deze directie ontworpene reglement. §• Ui De geene, die nu en dan, tot convoyering der inlandfche vaartuygen, naar Cambayt, Broorchia, Bouwnager, en over 's compagnies-fmal fchepen en horrys, het commando voert, mits de in menigte hier om dreeks zwervende zee fchuymers; zal een quart genieten van de vragt-gelden, die hy in zulken geval, met 's compagnies vaanuygen verdienen kan, volgens het geaccordeerde by brief van den 2often Auguftus', anno 1751. Batavia in 't Kafieel ukirM Mey 1755. A a 4 B Y- Bladz. 376" BYLAAGE N°. 6. Extract uyt de Generale Refolutien des Cafteels Batavia, genomen in Rade van India. Op Vrydag den io. July, Anno 1750. TEr SefTie van den 23-December des voorleden Jaers goedgevonden zynde, ten opfigte van de te ftellene Borgtogten door alle verloft werdende Dienaren, die zo te defer Hoofdplaetfe als op de Sabalterne Comptoiren eenige Adminiftratie of verantwoording van 'sComp: Geld of goederen gehad hebben, te maken een vafte bepaling en Reglement, zo is als nu, ingevolge en tot Ampliatie en Interpretatieve dac befluyt, verftaan niet alleen van Dienaren in Adminiftratie, die repatrieeren of ontflagen werden , maar ook by fterfval van de zodanige door den Curator, adlites, de Weeskamer, Volmagt of eenig ander Executeur-, die derfelver Boedels aenvaerden, fufficante cautie te laten fielten cutn. domicilio citandi & executandi voor den Raad B Y L A A G E No. 6» 377 Raad van Jufticie alhier, voor den tyd van twee Jaren, te reekenen van den dag af van het gedaea Tranfport ofce van haar overlyden, wegens al het gene waer voor zy, uyt hoofde van hare Direölie en Adminifiratie, aenfprekelyk zouden kunnen g'oordeelc werden, ende zulx buyten extraordinaire gevallen,die hogere Borgtogt mogten vereyffchen, tot zodanige fomrna als hier onder te zien is; te weeten: Op Batavia, Een Adminiftrateur van Onruft, Rds: 10000. Een Adminiftrateur in de Dispens, 5000. d'Eerfte Opperkoopman van 't Cafteel, 5000. de Tweede Opperkoopman van 't Cafteel, 2000. de KI een Winkelier, 1000. £ Adminiftrateur in de Waterpoort, 2000. d''Adminiftrateur in 't Zuykerpakhuys, 2000. d'Adminiftrateur in 't Klede-pakhuys, 2000. & Adminiftrateur in de Weftzyde, 2000. d''Adminiftrateur in 't Graan-maguazyn, 2000 d''Adminiftrateur in 't Yfer - maguafyn, 1 ooo# De Baas Wapenkamer, 1000. De Fabryk, 2000. De Equipage Meefter, 5000. De Baas van Onruft, 2000. De Baas van de Werf, 2000, De Baas van de Zeylmakers% 2000. Aa 5 * De 3?3 BYLAAGE No. f5. De öpfienders van 't Touw Pakbuys, Rds: 2000. De Curator adlites, 2000. SOntfanger Generaal, 5000. Sabandhaar, 5 000. Groot Caffier, 5000. Ti'Adminiftrateur van de Medicinale Winkel, 2000. De Majoor van d'Arthillery, 2000. De Stalmee/lers, 1000. Op de buyten Comptoiren. Rds: Gouverneurs, Direcleurs, Commandeurs, 10000. Subalterne Commandeurs, Hoofden van Caffèmbafaar, Patna, Tutucoryn, ook Mafulipatnam, Soerabaya en Cberibon, 8000, Secundes, Hoofd Adminiftrateurs en Opperhoofden direct onder Zfa- tot Coopman inclufive, 5000, Tvoedens op die Comptoiren en minder, direct onder Batavia fórteerende, 3000. Pakhuysmeefter, 2000. Opperhoofden niet direct onder Batavia tot Cooplieden inclufive, 5000. Twedens op defelve en mindere Hoofden, 2000. Caffïeren, hare Borgtogt daar die in ge«> bruyk zyn, en daar niet moe- B Y L A A G E No. 6. 379 ten die ingevoett werden pro rato harer Adminiflratien en moeten continueeren tot twee Jaren na gedaen Tranfport ofte derfelver overlyden, en Alle Bediendens van de buyten Comptoiren, die eenige ; behandelinge en verantwoordinge van Penn: of Goederen van de Comp .-hebben gehad, Rds: 1000. Onvermindert het te doene of gedane liquide Tranfport, en behoudens het verdere regt van de Compagnie in cas van noodfakelykheyd, boven de voorfz: Sommas en buyten de Borgtogten. Belangende deze Materie, is al verder verflaan te ftatueeren dat de Comp:, in cas van infolventie, zal hebben en genieten het regt van preferentie tot de Somma by de Borgtogten bepaeld, in de fevende plaetfe, ofte immediaet na de geene die Huys of Landhuur te pretendeeren hebben, voor de legale Hypotheecquen, en.alle andere Crediteuren, in zo verre betreft de zulke die alleen in een Comptabel Ampt of Bediening gefield zyn, maar dat de Comp:, betreffende de Adminiflratien en Bedieningen daar twee Adminiflrateurs, Pakbuysmeeflers of andere Bediendens in folidum aenfpreekelyk en refponfabei zyn, ingeyalle van Infolventie van 380 BYLAAGE No. 6T. van den eenen, haar regres zal hebben en behouden op den anderen of overblyvenden, die eenlyk in concurentie zal werden geadmitteerd met de andere Crediteuren van den Infolventen Boedel van zynen mede Adminiftrateur. En op dat al het voorenflaande behoorlyk werde in agt genomen en g'executeerd, is verflaan door de Refp: Fiscaals in India by overlyden van Dienaren, die alleen eenig Comptabel Ampt of Bediening hebben bekleed, te doen letten en bezorgen dat of de gelimiteerde Borgtogt gefield of het bedragen der felve in contanten Gelde , tegen den gewonen Intrefl van een half pro Cento in 'sComp: Caflagenamptifeert, dog, by manquement van het een en ander, arreft voor twee Jaren op zodanigen Somma uyt de Gelden van den Boedel gelegt werde, mitsgaders van al het vooren flaande zo aen den Raad van Juftitie defes Cafteels als circulair aen de Minifters van de refpeétive buyten Comptoiren, ter narigt by ExtracJ van defe, en wyders ook aen de Gemeentens zo hier als elders, by Billetten kennis te geven van de geflatueerde preferentie enz:, op dat niemand daer van eenige Ignor tantie kan pretendeeren. Accordeert., B Y- Bladz. 381 BYLAAGE N'. 7. Verhaal der Lotgevallen vari IllPPOLYT STEPANOFF,(*) uyt desfèlvs Ballingfchap in Kamfchaika naar Macao, (een Portugëefe haven in China geleegen) gevlugt, en van daar met een Portugees fchccpje te Batavia gekoomen, alles door hem zelfs eygerihandig in de Rusfifche taal opgefleld, en naar het origineel vertolkt. Ik Hippolvt Stepanoff ben een gèböoren Edelman en onderdaan der Rusfifche Kei- ferin. In dit uytgeftrekt Ryk bezitte ik ver- fcheyde land - goederen, als in de Provincie Moscou een dorp Ivjalow; — ia de Perfchenfche Provintie een dorp Nikolskoy; in de Refaanfche Provintie een dorp Barky; — en in de PefchengorsH- fche Provintie een dorp Chlebow genoemd. Van (*) Deeze Man is te Batavia in de maand July 1772 everleeden. 38a BYLA AGE No. 7. Van myn jeugd af aan heb ik onder de IsmaL loffche lyfguarde der Keiferin gedient, maar by de revolutie en onttrooning van den Keifer Peter, den Derden in het Jaar 1762 voorgevallen, my tot de party van den ongelukkigen Vorst houdende en vooruytziende de teegenswoordige oneenigheedcn tusfchen de Regeering en het volk, heb ik myn ontflag verzogt, en ook verkreegen, zynde toen Capitain der Garde met de rang van Lieutenant Collonel by de Armee. Voorneemens zynde myn leeven in de nabuurfchap myner goederen in ftilte te verflyten, vertrok ik van Petersburg naar Moscou; maar de tans regeerende Keiferin beflooten hebbende een Nieuw Wetboek in te voeren, en om het zelve te faam te ftellen uyt elke Provintie haarer Staaten twee Gedeputeerden naar het Hoff ontbiedende, ben ik met nog een ander door de Provintie Moscau hier toe verkooren, en ren dien eynde ook naar Petersburg vertrokken. De Vergadering met het uytvoeren deezer Commisfie gechargeerd twee maanden bygewoond hebbende , kreeg ik een heevig verfchil met' zeeker aanzienlyk Heer en favoriet der Keiferin, om fommige wetten , die zo wel teegens de natuurlyke billykheid als oude voorregten van den Rusfifchen Adel ftreeden, en egter door gemelden Heer tot het B YLAAGE No. 7. 383 het nieuwe Wetboek wierden voorgedraagen. ln de vervoering myner driften noemde ik hem een verrader van zyn Vaderland, en eerfte oorzaak aller ongelukken van den onttroonden Keifer. Om deeze reeden wierd ik terftond gevat 5 en agt daagen in hegtenisfe gezeeten hebbende, in ballingfchap naar Kamfchatka verzonden; Na een moeijelyke en ten hoogrten onaangenaame reize van 10 maanden ben ik met nog vier an. dere ongelukkigen in October 1770 te Borgeretzkoy, een kleine plaats in Kamfchatka, aangekoomen. — De weinige inwoonders, die in dit land zyn, en waar van nog het grootfte gedeelte zeedert eenigen tyd door de kinderziekte vernield is, kan men nauwelyks onder het getal der reedelyke fchepfelcn plaatzen. Geduurende den winter, aldaar zeer lang en ftreng, behangen zy hun Lichaam met vellen van Zeehonden, en leeven alleen van Vis. — Ook is Visfen en Jagen hunne eenige beezigheid, terwyl geen landbouw nog landwerk van hun geoeffend word. Uyt deeze ruwe fchets kan elk verftandig mensch zig ligt verbeelden op welk eene wyEe wy agt maanden, zynde de geheeletyd van ons verblyfop Kamfchatka hebben docrgebragt, en wat al rampen en ellenden wy hebben moeten lyden. — Den fwaaren last der ongelukken bragt ons in vertwyfieling, en 384 B Y L A A G E No. 7. en maakte ons ongevoelig voor het uyterfte gevaar, onbefchroomd voor de woede der zee, naa. raen wy derhalven het befluyt met een klein vaartuyg naar de wal van Sfchalyn op de Chineefe Kust over de Zee-Engte van Barfcberewiky te zeylen en van daar een haven door Eurepeefen bevaaren, op te zoeken. Onze moed wierd daar door nog meer öpgewakkerd, dat een uyt ons ongelukkig gezelfchap, met de kragtigfte Eeden verzeekerde, een gebooren Hongaars Edelman of Baron te zyn, en door den Rooms-Keifer met gewigtige depêches, aan zyn Keiferlyke Hoogheid, den Troons - volger van het Rusfisch Ryk gezonden was, maar aan het Hoff voor een Spion gehouden zynde, in Petersburg gearrefteerd, en onder een flerke wagt na Kamfchatka in Ballingfchap verzonden was.— Van het gezelfchap met my gekoomen, en nog 6 anderen eenigen tyd voor heen gearriveerd, ramen 8 de refolutie zig te verklaaren voor de party van den Grootvorst en Troons - volger van het Rusfisch Ryk, zig vleijende met de befcherming van den Rooms - Keifer, maar hoe zeer wy ons hier in bedroogen, fal het vervolg van dit verhaal doen blyken. Nietteegenftaande den korten tyd door ons Op Kasnfchatka veifleeten , raakten wy in kennisfè met B Y L A A G E No. 7. 385 met verfcheyde menfchen, dewelke door het Opperhoufd deezer Plaatze, een Kapitain militair, wreed wierden behandeld. Deeze gelees, enheid te goed zynde om ongebruykt te laaten flippen, maakten wy langfaam aan, met deeze Lieden nader kennis, hun de goedaardig ei i der Ewoptefen voor oogen ftellende, en v t ooncnde hoe dat zy dooreen weg, die wy hun wyzen wilden, fpoeJig naar hun Vaderland konden komen. — Wy ontdekten hun dit bovenverhaald geval van den Baron, en fielden hun denzelvfn voor als een Heer van aanzien, welke den Rusfifcben Throonsvolger van veel nut zyn konde ; — om hier aan nog meer geloof te geeven, bediende de Baron zig van een konstgreep, van eenige vellen fchoon papier in een pacquet met een addie^. a.n den Rooms-Keifer befchreeven,gemaakt hebbende, vertoonde hy zulks aan fommige gebannen Rusfen, waar door niet alleen zy, maar elk die daar van hoorde hunnen dienst voor den Grootvorst kwamen aanbieden, onder anderen ook twee Huurlieden van vaartuygen met proviand en koopmanfchappen aangekomen. Onze zaaken wel overlegd hebbende, beflooten wy, ons zo (lil als 't raoogelyk was te begeeven naar het Eyland Guam, het grootfte der Ladro7ies, den Spaanfin behoorende,op een klein tweeB b mast 38fJ B YLAAGE No. 7. mast vaartuyg, 't welk gebruykc wierd om Bevers te vangen op de Aluzkifchs Eylanden Oostwaard van hier geleegen. Met het begin der Lente begon het Opperhoofd deezer piaatze zyne onderhoorige gevangenen meer dan ooyt te plagen, en wy hun naar vermoogen tragtende by te ftaan, baarde dit by de bewoonders van het land, ten onzen opzigie agterdogt, fonder egter ons ware oogmerk te kunnen doorgronden.— Om onzen aanflag derhalven met geen langer uytftel te verbrodden, verfamelden wy het volk die met ons vlugten wilden, en ten getalle van 32 Man, zo heel nodig gewapend, byeen gekomen zynde, vonden wy goed, de zodanige der inwoonders, die ons gevaarlyk waren te vatten, waar aan wy niet veel moeite hadden, dewyl die plaats niet gefortificeert, maar met 3 (lukken Canon fonder Lavetten die wy ook meede namen, voorzien was, en het geheele Militair Commando maar uyt 6* man beftond. Den 27 April 1771 dit uytgevoerd en ons teffens van de Keiferlyke geld - kas meefter gemaakt hebbende, deelde wy die penningen onder het volk uyt, ter betaling hunner fchulden. — Wy Helden ons ook in het bezit van allen voorraad, en wat verder tot onze reys kon dienen, en ontwapende tot onze veyligheid, de Inwoonders en Soldaten. Hier B Y L A A G E No. 7. 387 Hier op leyden wy den Eed der getrouwheid aan den Throons-volger der Rusfifche Staten opentlyk af, waar op nog veele anderen verzogten zig by ons te mogen voegen, dog die wy uyt gebrek aan ruymte in ons vaartuyg afwyzen moeiten. Wy gingen te land na Tfcbekaska, de plaats alwaar ons vaarruyg lag, en 40 werften van Borgeretzkoy geleegen (6| werlten gaan op 1 duytfe myl) en kwaamen aldaar den 1 Mey aan, waar op ons eerfte werk was het ys op te houwen, waar in ons vaartuyg lag vast gevrooren, want offchoon het ys rondsom Kamfchatka reeds vroeger en zelfs in het begin van April door den flerken Aroom werd weg gedreeven, kan egter deeze plaats hier van zo fpoedig niet bevryd werden, om dat de zon door een fwaar en hoog gebergte niet voor de maand Juny haarenregten kragt kan doen. Ons vaartuyg fchoon gemaakt, gecalfaat en toegetakeld hebbende, noemde wy het zelve deHeylige Peter, en offchoon het dryfys ons dik wils in onzen arbeyd hinderlyk was, hadden wy nogtans alles in elf dagen afgedaan. — Tot hoofd van ons gezelfchap dat wy de Compagnie van Paul den Eersten noemde, verkoozen wy den Baron August Mauritius Aladar de Bene ff, dewyl hy na zyn voorgeeven zo wel by den Grootvorst als zyn Landsheer zeer gezien was, in verfcheyde vreemde taaien fprak. — Hy verB b'2 zee- 328 BYLAAGE No 7. zeekef Je ons door een plegtige Eed by zyn behou* de aankomst in Eurofa zorg te dragen voor de vryheid, en het vvelzyn van ons allen, en ons gefamenrlyk in flaat te (lellen ongehindert na ons va* derland ie rug te kunnen keeren. — Hy moedigde het gezelfchap boven dien nog aan door ons een hoog begrip te geeven van zyn crediet by verfcheide Hoven en de belofte ieder 1000 ryksds. toe te tellen, zo dra wy in een behouden haven in Europa waren aangekomen. Onder het los'fen van ons kanon gingen wy dierhalven vol moed en hoop onder zeyl, beftaande de geheeie Equipagie in 8 Ongelukkkigen. 32 vrye menfchen door ons tot deeze reyze overgehaald. 1 Koopman. 1 Stuurman. 9 Mattroofen. 1 Cancettisch. 1 Schryver. 7 Kamfchatdaalen. 1 Kurylisch. 1 Van de Ateuhifcke Eylanden. 2 Rusfifche Jongens. 4 gecrouwde Vrouwen. 2 Dienscmeyden van den Stuurman Tschürin. dustefamen70 Perfoonen. — Den BYLAAGE No. 7. 389 Den 12 Mey in Zee geflooken zynde, fielden wy onze cours NW» om van de wal te raaken; — om contrarie wind en miftig weer N. en naderhand W. ftuurende, zagen wy na verloop van twee dagen een der Kurylifche Eylanden. — Wy lieten het zelve ter regterhand leggen en fteevenden O. na drie dagen met een goede wind in 't gezigt der Eilanden gezeylt te hebben, raakte wy des nagts door dikke mist en harde wind in groot gevaar van fchipbreuk, en wisten tot ons behoud geen andere raad, dan ten anker te gaan. — Hier op zette wy des fmorgens een zoort van kleine boot uyt van Walvis vel gemaakt, en door de Kamfchau hafe inwoonders Bidaru genaamd, zendende met het zelve een onderbuurman met eenig volk naar de wal om verkend te raaken en een haven op te zoeken. — Een groote Baay ontdekt, en de mond derzelve met onzen grooten bootgepeylt heb. bende, vonden wy 2 a 3 vadem water, en dus diep genoeg voor ons vaartuyg. — Den 18 Mey ligten wy ons anker, kwaamen gelukkig binnen, en bleeven hier leggen tot den 12 Juny, geduurende welken tyd, wy ons fchip nog verder tot de reys voorzagen, brood bakten en befchuyt droogden. Alles gereed zynde, gongen wy weeder onder zeyl, en fielden onzen cours by eenen aanhoudenBb 3 den 39o BYLAAGE N0.7. den W. wind ZZW. tot den 4 July, hebbende tusfchen beyde ftilte en Herken flroom, voorname- Iyk van de 40 tot 28 graden NB. tog nog toe tot de hoogte der Ladrones niet gevordert zynde , maar naar onze gisfing ons tusfchen dezelve en de Moriamkyfebe Eylanden bevindende, geraakten wy in groote bekommering over onze voorraad , die reeds tot op wat meel en Hinkend water, nog beven dien in lek vaatwerk vermindert was. — In de grootfte vreeze door gebrek te zullen fterven, begon het volk te morren, zo dat wy ons genoodfaakt vonden van cours te veranderen, en het vaste land van China of de Japanfe Eylanden cp te zoeken. ■ Wy zeylden op die flreek twee dagen met een goede wind, maar wierden den 4 July overvallen door een fwaare florm uyt den ZO; — wy borgen teegen den avond alle zeylen, behalven de Fok die een uur daarna uyt zyn lyken woey, zo dat wy ons vaartuyg op Gods genade moeiten laaten dryven. De lugt wierd zeer donker, het reegende ysfelyk, de fiorm nam hand over hand toe, de baaren liepen heemelhoog, en dreygden ons te fmóoren. — Ons vaartuyg wierd lek. — De lading en ballast raakte gaande. — Op den derden dag van dit verfchriklyk weer woey de vleugel weg, dat van het volk voor een kwaad teeken gehouden wierd, maar Gods yaderlyke barmhartigheid BYLAAGE No 7. 391 heid redde ons ongelukkigen, uyt dit groot gevaar. — Den vierden dag begon het weer te bedaaren, en daags daar aan bevonden wy ons met een heldere lugt op de NBreedte van 33 graden. —■ Kort daar na zagen wy het land, en vermoedende naby Nangafaky te weezen, beflooten wy ons voor Hollanders uyt te geeven. — Wy ftaken een groene vlag op , en de wal teegens den avond genadert zynde, kwamen wy ten anker op 40 vadem, ziende op de wal veele vuuren branden. — 's Anderen daags vroeg ging de fchuyt met 1 o Man, daar onder ik, en de Majoor Wimbla om een baay en vers water te zoeken, en wierden na lang gezogt te hebben om te landen, eyndelyk door fterkebranding op de wal gezet, en kreegen by deeze gelee- genheid de eerfle Japanders te zien. De Japanders ons ziende aan land komen, omringden ons in een groote meenigte, en ons op ons voorgeeven voor Hollanders houdende, beduyden zy ons door teekenen langs het Eyland noordwaards te gaan. — Door onze vriendelyke gebaarden gemeenfamer wordende, bezagen zy onze wapenen, kleederen, en alles wat hun aanftond; — ook vereerden wy aan hun eenige zyde, hembden en lyf banden, maar" het getal der Nieuwsgierigen te zeer vermeerderende, ordonneerden ik ons volk de fchuyt in 't water te trekken, waar in de JapenB b 4 Ar* 392 B Y L A A G E No. 7, iers hun behulpfaam waaren; - van de onze* biteven 6 man aan de wal, niet zonder vreeze van vastgehouden te worden. De Japanders voorzagen ons met water en gekookte ryst, en bragten ons met een Japar.fi boot naar boord, alwaar wy hun ten tweedemaal met eenige kleedcren befchonken; — wy ligten tetftoad het anker, ea Huurde langs de Eylanden N., hoopte een bekwaaire plaats te vr.den om te landen. Teegen den av nd kwaamen een groote meenigte kleyne vaartuygen ons te gemoed, eene derzelve kwam na by ons, en op ons roepen aan boord; begrypende ons gebrek aan water, toonden zy ons een. haven, waar in wy om de flike met touwen door hun wierden binnen getrokken; dit was den 10 July. —— Zy bragten ons ryst en water, en bewaakten ons vaartuyg geduurende den nagt met 4 booten, waarom wy ons ook verpligt vonden gewapende wagr te houden. — Den 11 July was ik met ons Opperhoofd voorneemens naar land te gaan, maar verfcheyde Ja-, panfe boots kwamen toe op onze fchuyt door vnendelyke gebaarden verzoekende niet nader te komen, dewyl het hun gelyk zy door teekenea te kennen gaven, hun hoofd zoude kosten. Om hun niet mpeijelyk te maaken , voeren wy te rug , en maakten pnze watervaten gereed. *.—- Den BYLAAGE No. 7, 393 Den 12 bragten de Japanders op ons verzoek weder water, maar flegts voor een dag, en weygerde meer te verfhekken; dierbalven geen ander middel ziende, zonden wy gewapend volk naar land, verzeld van een werkman met onze vaten. — De Japanders dit ziende, lieten de onze niet aan de wal, maar bragten ons terflond zelfs water, en continueerden hier meede twee dagen. Van water en Ryst voorzien zynde, wilden wy ons anker ligten , waar op verlcheyde Japanfe booten vol volk op ons toekwamen, en het zelve vast hielden, door teekenen te kennen geevende nog deeze nagt te blyven leggen. — Om hun te toonen, dat wy hun durfden te keer te gaan, deeden wy een kanonfchoot, waar op de Japanders in hunne vaartuygen Iprongen, en naar flrand voeren, terwyl wy met een goede wind gelukkig uytzeylden, en reeds den volgenden dag het laud nauwelyks zien konden. Wy fielden onzen cours ZZW., en zagen naar 7 dagen land, ons onbekend, wy gingen naar de wal, en zogcen een baay, alwaar wy gelukkig ten anker kwamen, en bleeven aldaar leggen tot den i Aug. — Wy verflonden dat het een Eyland was, en Usmaysky genoemd wierd, leggende op 28 graden JNBreedte. -— Ons met befchuyt en water voorzien hebbende, vervolgden wy onB b 5 zen 394 B Y L A A G E No. 7. zen cours en zagen naar ï o dagen op de breette van 24 graden, land; het geen wy voor Formofa namen , dog konde het niet voor den derden dag om de groote ftilte door hulp des flrooms naderen, wanneer wy op 40 vadem ten anker kwamen. —— Ons volk met de fchuyt naar de wal gezonden, ver-., haalden dat de opgezeetenen op hun gefchooren hadden, waarom wy niet goedvonden om hier te blyven, maar het Eyland ZW. langs te zeylen.— Door contrariewind en Herken ftroom NW. ge* dreeven, kwamen wy aan de uythoek van een Eyland, en het zelve tot op een kleyne affland genaden zynde, kwamen fommige bewoonders van het zelve in twee kleyne vaartuygen ons te gemoed, en toonden ons een baay, alwaar wy inliepen en water haalden. 's Anderendaags weder om water gezonden hebbende , wierden drie der onzen, in een riviertje zig < willende wasfen, door een groote meenigte overvallen en nedergefabeld. — 33 der onzen, waar onder ik my ook bevond, wel gewapend naar land gegaan zynde om dien moord te wreeken, zagen wy een groote meenigte inwoonders na gisfing Wel 3 k 4000 Man naar hunne wyze gewapend ons te gemoed komen, zo dat eeü groote vlakte als met menfchen bedekt was. — Zonder ons hier voor te ontzetten, verdeelden wy ons in drie deelen en ruk- B Y L A A G E No. 7. 395 rukten op hun aan, waar op die groote hoop van alle kanten tustchen het vuur gezet, en veele hunner ziende vallen, de vlugt nam, en door ons vervolgd wierd tot hunne huyfen, die wy na gisfing ten getalle van iooo ook verbrande. Na deeze victorie op ons vaartuyg gekomen zynde, hielden wy niet raadfaam, langer te blyven leggen , maar vertrokken den 20 Aug. weeder van hier. Wy hadden de wil naar Manilla, maar wierden door contrarie wind genoodzaakt onzen cours N te Hellen. — Den volgenden dag duurden wy W., en naar 6 dagen zagen wy land; langs de Cust zeylende, kwamen wy eerst te Tfcbintfcbine, eenCbineefe plaats, alwaar wy aanleyden, 5 dagen vertoefden, en water haalden, en na ons van een Loots voorzien te hebben, onzen togt vervolgden tot den 22 September, wanneer wy behouden te Macao arriveerden. geduurende deeze geheele reys is niet teegenflaande onze flegte voorraad, niemand geftorven, en maar 2 man ziek geworden, wy bragten dezelve aan de wal met de vrouwlieden den Stuurman behoorende. Wy zyn te Macao reedelyk wel onthaald, en gaven ons op aanraden van ons Opperhoofd, voor Hongaaren uyt ; dewyl hy ons verzeekerde dat men Lieden van de Griekfche Godsdienst belydenis doende, 3q6~ BYLAAGE No. 7. . doende, aldaar niet zoude willen dulden, en raade de dienstmeyd van den Stuurman Tschurin aan, om mans kleederen aan te trekken, alzoo zy geen vrouwsperfoonen met fcheepen naar Europa overvoeren mogen, waar op hy haar in zyn kamer nam, 't geen van een groot gefchreeuw ag- tervolgd wierd. lk zal myn verhaal door geene particuliere omftandigheeden vergrooten, maar nog maar eenlyk zeggen, dat het gerugt als of de Prins Iwan van Brunswyk in ons gezelfchap was geweest, en te Macao overleeden zynde in het Franciskaner klooster begraven legt, als meede dat den Kapitain van ons vaartuyg uyt aandoening over dit geval fubiet geftorven, en ons Opperhoofd door een beroerte overvallen was, verdigt en gants bezyden de waarheid is. — De geheele weereld weet hoe ongelukkig Prins Iwan zyn leeven op Scklusfelburg geëyndigd heeft. ■ Het vervolg der vertelling is gefprooten uyt de dood van het meysje, zuster van de vrouw of byzit van den Stuurman Ts c hurin, die door ons Opperhoofd zeer teegens haaren zin tot desfelvs byzondere dienst was aangenoomen, en kort daar op overlydende, met veel pragt en ftatie in het gemelde kloolter begraven wierd. Ons B YLAAGE Nd. f. 397 Ons Opperhoofd was over dit verlies wel aangedaan, maar nogtans genoeg in Haat de Weduwe van den Stuurman Tschurin (welken man op denzelfden dag ook flierf, en zonder ceremoniën in het flrand naby Zee wierd in de grond gedolven) te vertrooflen. — Gemelde Weduwe is met hem naar Frankryk vertrokken, alwaar ons listig Opperhoofd voor zeeker eenig doelwit heeft, dewyl hem te Macao van weegen de Franfchen ten blyk hunner erkentelykheid ioooo Spaanfe matten zyn toegetcld. — 4 Uit dit geval kan elk een zien, dat wy niet uyt Rusland zyn gezonden om Kusten of Landen op te neemen.— Ook hebben wy tot zogenoemden Baron geene andere betrekking gehad, dan door eene vry willige keuze tot ons Opperhoofd, om ons naar een vrye haven te brengen. — Wy zyn ook nimmer voorneemens geweest een doortogt door het NO. boven America te zoeken ; en fchuwden niets zo zeer als het verlengen onzer reys, dewyl reeds by de Kurylifché Eylanden (alwaar wy een Kamfchadaal en een Onderftuurman hebben te rug gelaaten, een t'zaamenrotting, om zynen onrustigen en kwaadwilligen aard, teegen den Baron ontftond, die egter nog gelukkig in den beginne wierd gefmoord.) Geduurende de reys verhaalde my dat Opperhoofd , 3q8 B'YLAAGE No. 7. hoofd, wat nut hy uyt deeze zynen togt eens trekken wilde, dewyl hy geheimfchryver van den Prins Albeüt van Saxen Teschin , Schoonbroeder van den tans regeerende Keyfer zynde, zeer wel wist door welke Tractaaten de Keyfer wierd belet , uyt desfelfs Nederlandfe Staaten naar India te vaaren; maar dat men van deeze. Traclaaten om Hollands fwakheid, en Engelands binnenlandfe onlusten, weynig had te vreezen; — teffens ontdekte hy my de reedenen , waarom hy zig van Kamfchatka had meefler gemaakt; — en vertoonde zig hier door als een fchelms-verrader van myn Vaderland, daar hy voor ons vertrek een welmeenend vriend van weezen wilde. — Dit boefem- de my teegens hem een fterken afkeer in. • En offchoon ik door de ongenade van myn Vorstin een fwaare flraf moet lyden, wil ik myn lot veel liever geduldig dragen dan deel neemen in het verderven van myn Vaderland — By onze komst op Macao heeft dat bedriegelyk Opperhoofd ons niet alleen aan zyne vrienden niet gerecommandeert, maar zelfs veragt en als Rapportgangers willen gebruyken. — Van de iaoo Spaanfe matten, waar voor ons vaartuyg verkogt is, heeft hy ons elk niet meer als 1 a 2 Spaan, fe matten gegeeven, en zig niet gefchaamd ons te verwyten, dat hy in flaat was ons te onderhou. den. — B Y L A A G E No. 7. 399 den. — In een woord, hy was een Man vol eigenbaat , hoogmoedig in geluk, neerflagtig in teegenfpoed, en in alles zo onhandelbaar, dat ons volk ten uyterfte over hem te on vreeden was, Hy tragte ons te overreeden met de Franfen\.e vertrekken en in hunnen dienst te treeden, dewyl hy fcheen te weeten, dat die Natie een groot project in 't oog had, en zig ten dien einde op het Eyland Mauritius met 13000 man goede troepen bevonden; — ook door den Heer Rott te Macao, 100,000 paar kousfen, en veele andere monteeringftukken voor hunne reekening waren ingekogt. Maar het volk ten eenemaal onwillig, om dat voor hun onderhoud zo liegt wierd zorg gedragen, en de;Baron al het ontfangen geld tot desfelfs plaifier of baatzugtige inzigten gebruykte, addresfeerden zig aan my , met heevige klagten over dat gedrag, fonder dat ik, hoe zeer met hunne ftaat bewoogen, een ander middel kon vinden, dan hun met goede woorden tot een beetere tyd te paaijen. De Majoor van Wimbla, een onzer Togtgenooten met den Baron in een hard gefchil geraakt, en door hem in arrest gezet , openbaarde desfelfs geheel geheym, en vertoonde denzelven als een volmaakt bedrieger. •— Hy verhaalde dat ons Opperhoofd geen Baron , zo als hy voorgaf, maar 4oo B Y L A A G E No. 7. aianr een gemeen Kapitain der Husfaaren was, die te gelyk met hem door de Rusfen krygsgevangen gemaakt, en naar Cafan gebragt was, van waar hy uyt vriendfchnp met hem naar Petersburg vertrokken, en de gevolgen van desfelfs ontdekte intrigues had moeten deelen, en als Balling zig naar Kamjchatka begeeven. Dus agter het geheym gekomen. befioot ik terftond van hem te icheyden; myne goede dienden aan te wenden dat het volk met de eeide geleegenheid naar Europa raakte, en my zelfs naar Batavia ter ontdekking van dit alles te begeeven. - Wy bediende ons ten dien eynde van een Engelfe Jood, met wien de gemelde Majoor fpreeken konde, en verzogten denzelven dit alles den Gouverneur van Macao te openbaaren. Den Majoor eyschte van ons het Journaal; het geen wy hem weygerde, hy beklaagde zig hier over by den Gouverneur, die zonder ons te hooren, den Commandant zond met een ordre het Journaal aan den Baron af te geeven. Wy antwoorden hier op gereed te zyn een Copy van het Journaal den Heer Gouverneur te overhandigen, maar net den Baron niets te doen te hebben, en indien men het Journaal ons met geweld wilde afdwingen , het zelve dan niet anders als ia prefende van B Y L A A G E No. 7. 4ox van een Maëiftraacsperfoon te zullen overgeeven, om ons met goede getuygen teegen dat onreedelyk gedoente te munieeren. — De Baron hier door verbitterd, befchuldigde ons, dat wy ons wilde meefter maaken van Macao, waarop ik door een Commando wierd gearrelieerd, en het Journaal moest overgeeven. - . Ik hoopte naar Lisfabon gezonden te zullen worden , om myn onfchuld aldaar opentlyk te toonen, maar de Gouverneur onderzogt dit in 't minfie nier, en liet den Baron mer het geld, het geen de Franfchen hem gegeeven hadden, naar zyn genoegen vrolyk maaken Hy vertrok eyndelyk «net zyn volk. — De Majoor uyt zyn arrest ontflagen, refolveerde met hem te gaan. — Naar zyn vertrek wierd ik verlost door den Gouverneur mee een attefiatie van myn gedrag voorzien, en toegeftaan my na Batavia te mogen begeeven. Dat de Baron verderffelyke oogmerken teegen de Nederlandse Oost-Indifche Compagnie doeld, is buyten allen twyffel, dewyl hy zig niet alleen met de Pranfhen op eene verregaande wyze heeft ingelaten , maar ook om zyne ware intentie beeter re bedekken, den Schryver met ons van Kamjchatka gekomen, te Macao door ftokflagen heeft gedwongen een papier uyt naam der Keiferin op te Hellen j waar by de Collonel Plymeefier te Ocbotskoy geC e or- 4o2 B Y L A A G E No. 7. ordonneert word 10000 Soldaaten en eenige vaartuygen naar Kamjchatka te zenden, terwyl aldaar niet alleen een"zo derk getal troupen niet gevonden word, maar ook alle onderneeming van daar zo wel om de teegenswoordige gedeldheid van het Rusfisch Ryk als de fkuatie van dat bar en onbewoonbaar Land ondoenlyk is. Zie daar de waarheid myner lotgevallen. — Ik hebbe alles zonder de minde vergrooting of verciering, zo veel myn geheugen heeft toegelaten, aangeteekend, en ben altoos gereed, de geloofwaardigheid van myn verhaal door een plegtige Eed te flerken. — Ik onderwerp my zeer gewillig aan het onderzoek van elk die hier in belang of lust mogt dellen, en biede my aan, al wat duyder fchynt, te verklaaren. Myn eenigde wensch is dat door hu'p der edelmoedigheid het nodig onderhoud te mogen vinden, en in alle veyligheid myn lot in gedult zj lang te dragen, tot dat het der voorzienigheid behagen zal, den der van myn geluk te laaten fchynen en my te herdellen in het gerust bezit van myn vermogen, het geen my het geweld teegen billykheid en ree» den heeft doen mislen. — B Y- c a CJ «■ C3 G CD Q CO *« fcJ5 cs Oh E & C/2 C - «3 c-« Os ci d i-i I oo *q — •» « " ~ N mfl rooo io O rj-oo o O 'o I * f£; .12 lo co cooo OMotntCO ih « ^ ^ r» 5 S ^ <* O"50 tv. - oo « CO « ^ Ov ?, « I co •~ ^> 1/5 'O O O\\o On r--oo iflü O O I M _ « Un cï I oo « J. Cl ~ O M^-NCI co«!H<0 " " ci ^■S . •!"« ~ I J ON IS On iovOoo-^-t«0\Ctv-0,>-MlOio«c,r>cicitM cl Oï;boO\lOCO'-'C1>-i,-"m " ro CO fe -ï> « io co t"*0 ioO\«)toffiw«rt n h m m a | <-» S«S « co-3-0''»-io~-*J-o;9.0oo^i- O coxO tv -358 >oio O C- lo c "3" ^J- co*0 *o (M -. n ~, rf- ^ c3 .'" 2 . ,| O Bladz. 404 BYLAAGE N°. 9. Reglement op de In- en Uyt Weging, Ortfangft en AfScheep , item Uycievering der Ladingen, fo te defer Hoofd Piaatle, als op alle refpective Buyten-Comptoiren van Nederlands India , met het gene daar toe relatie heeft. Articul L J)e gezagvoerende Officiers van de Schepen, zullen by den in - en affcheep der Goederen, en het opflaan derfelve, in 's Comp: Pakhuyfen, tot praeventie van quade behandelingen, aan d'eene, en ongegronde klagten daar over aan d'andere zyde, altoos zelfs prsefent moeren wefen, en toefien, wat zy ontfangen en uytleveren, in maat of gewigt en qualiteyt of deugd, alfo d'Overheden zo wel verantwoording fchuldig zyn, voor de quade gefteldheid der Goederen, als voor de min- B Y L A A G E No. 9. 405 minderheid, en wanneer zy door indifpofuie ofte om andere wettige beletzelen daar toe niet in perfoon kunnen vaceeren, zullen zy daar by moeten Hellen een Stuurman of ander Perfoon, op wiens getrouwheid en attentie zy fig geruflen. En al was het, dat zy, ofte die ali gefegt, hunnemwegen komen, verklaarden, iets op het woord of ter goeder trouwe te willen overneemen, zal hen zulks egter geenfints toegeftaan werden. II. Wanneer zy iets ontfangen, zal nauwkeurig aangetekent en by 't Cognofcement fpeciaa! genoteert moeten werden, of zulks gefchied is, bruto, of netto, by 'tgewigt, by de maat, ofby den tel, zoo mede, hoe veel terra op ieder Canaflèr, Zak, enf: gerekent, en hoe veel gewigt, te gelyk op de fchaal geweeft is, ten eynde by de uytlevering daar op age geflagen, en het Goed op geene andere wyfe van haar afgevordert werde, als zy 't overgenomen hebben. III. Ieder weegfel zal niet hoger genomen mogen werden , als op circa 5 & 600, ponden, en de naald eer naar't Goed, als naar het gewigt moeten oveiflaan, zullende al het by Cognac*: ram Ccg ge- 406 BYLAAGE No. 9. genoteerde van een half of een pro cento over^ wigt enf: moeten verantwoord werden. IV. Goud en Silver, zoo gemunt als ongemunt, zal aan de Scheeps-Overheden, in baar of in fpecie, toegeteld en toegewogen, .en ook dusdanig door haar by den tel en by het gewigt, weder uytgelevert werden, fchoon het volgens de gewoonte in Kiften vervoerd word, die gefloten en verfeguld zyn, en waar van de Sleutels ook apart verlegult overgaan, mits ten opfigte van het gewogene in agt genomen werde, dat by de uytleevering, telkens zoo veel Staven of Stucken te gelyk, op fchaal komen , als by den ontfangfl daar op geweeft zyn, en het geen meede by de cognofcementen bekent moet ftaan. V. Insgelyks zullen de fcheeps - Overheden , het Yfer, Koper, Thin, Spiaulter, Lood, Zuyker, Granen, Peper, en andere Pond Goederen, zo als dat tot nog toe gebruykelyk geweest is, netto ontfangen, en ook zodanig weder uytleveren moeten. VI. Alle zoorten van Stuk Goederen, moet men, ?ak B Y L A A G E No. 9. 407 Pak voor Pak, na d'emballage, weegen en befchryven aan de buytenfte Goeny, op de zyde, daar de fluks en forreering niet bekent ftaan, ten fine de Packen, Kaften, en Balen niet alleen in haar zoort en by den tel, maar ook by het gewigt, de Pak* huys - Meefters en fcheeps Overheden overgelevert werden. VIL Dog alle Packen, Balen , Kiften en Kaften, met grove en fyne Lywaten, gcuJe enfilvere Stoffen en Paflèmenten, Fluweelen, Lakenen en andere Manufacturen, Zyde en Zyde Kleden, fchryfGereedfchappen, Rariteyten, Cramereyen, zo meede de Balys en Varen met Camphur, Verw Stoffen, Spykers, enfz, deFleflen, of Kannetjes metquik, en in fumma alle diergelyke goederen, die volgens de Ordre onder Articul XXI gemeld, afgepakt, in fuffifante emballagie befloten, en uyterlyk wel geconditioneert zyn, zullen maar bruto gewogen, en met het gewigt befchreeven, aan de fcheeps Overheeden overgegeven werden; dewelke des niet te min de faculteit zullen hebben, om wanneer defelve , een Pak, Baal, ofte andere Emballage maar het minfte fufpeér, voorkomt, die te laten openen,. om by naziening 't ervaren, waar het aan hapert, fchoon volftaan kunnen, met defelve dusdanig bruCc 4 m 4o8 B Y L A A G E No. 9. co ong'opent en wel geconditioneerc weder uyt te leveren , naar het Cognofcement of Notitie van het gewigt, ieder Schip of Vaartuyg mede te geven. VIII. En in gevalle in diergelyken Balen, KalTen, enf:, waar omtrend in het wegduwen goede precautie gebruykt is, en die uyterlyk wel geconditioneerd uytgelevert zyn, dat is te zeggen, dat het gewigt wel uytkomt, en de Zacken, Kruyftouwcn en Zeguls van de Packen gaaf en ongefchonden bevonden werden, eenige Goederen te kort of de. fè

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

96 C E I L O N.

derlanderen is hetzelve hervormd in één Commandement, den rang hebbende naast het Gouvernement te Colombo, zo dat ingevalle den Gouverneur komt te iterven, den Ja/nas Commandeur verpligt is zig iliico te begeeven naar Colombo, pm het gezag aldaar ad interim waar te neemen tot nader order van Batavia. — Ja/na legt digt aan de vaste Kust van Indië, is fterk gefbrtifkeerc en kan gereekend worden in zynen geheelen omtrek groot te weezen 60 mylen De zeeden en fpraak der inwoonderen van dit Koningryk komen ook veel over een met die der over-

walfche Mallabaaren. ■ De voortbrengzels

deezes Lands tot den Handel beftaan hoofdzakelyk in Eliphanten, het welk nog al een goede Tak van Commercie is voor de Compagnie, en doorgaans een halve Ton 's jaarlyks aan winst afwerpt. De Inlandfche Regenten , die onder het hooger gezag der Maatfchappy het gebied voeren over de inwoonderen dezes Lands, worden in de Lands-taaie genoemd IVannids, dat zo veel zegt als voortrefelyk, adelyk of Vorftelyk. — Deeze zyn naar mate van de uitgebreidheid hunnes grondgebied verpligt 's jaarlyks een contributie van de voormelde Animalen aan de Compagnie te leeveren, waar voor zy eene gegerune posiesfie genieten met alle de voorregten

Permanente URL

Opties voor uitsnede