is toegevoegd aan uw favorieten.

De spiegel der jeugd of Nieuwe Fransche tiranny, zynde een beknopt verhaal van den oorsprong en voortgang der Fransche onlusten, ten tyde der revolutie in Vrankryk.

1793

Permanente URL

Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Titel: De spiegel der jeugd of Nieuwe Fransche tiranny, zynde een beknopt verhaal van den oorsprong en voortgang der Fransche onlusten, ten tyde der revolutie in Vrankryk.
Jaar van uitgave: 1793
Drukker/Uitgever: Leeuwen junior, Philippus van Amsterdam, 1787-1797
Taal: Nederlands
Onderwerp: History (France); Dialogues; Period documents
Omvang: 174
Herkomst: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek
Bron metadata: STCN

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 174 pagina's) / 174
Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Permanente URL
Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.

Titel

De spiegel der jeugd of Nieuwe Fransche tiranny, zynde een beknopt verhaal van den oorsprong en voortgang der Fransche onlusten, ten tyde der revolutie in Vrankryk.

Jaar van uitgave

1793

Drukker/Uitgever

Leeuwen junior, Philippus van Amsterdam, 1787-1797

Taal

Nederlands

Onderwerp

History (France)

Dialogues

Period documents

Omvang

174

Herkomst

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek

Bron metadata

STCN

dieZ voortyds meermaal en nu op nieuws wederom uit de bloeddorjhge klaauwen dier wreede Tygerdieren verlost heeft gy zult daar uit kunnen opmaaken hoe groot ons voorrecht is, wanneer wy onder een goede en zagte regeerde, tenftilen gerust leeven leiden mogen, in eerbaarheid en Godzaligheid, en dan zal u tevens ten allerduidehkflen blyken, welke Jlegte en ontaarde Nederlanders het zyn die zeggen durven, liever Fransch dan Prins te wezen en liever een Fryheids. boom dan een Oranje, boom in Neêrlands Thuin geplant te zien. Opkomend gejlagt, niets is noodiger dan u tegens deze wangearochten te waarfchouwen; wy hebben geacht het onzenplicht te zyn, hier toe het onze te doen, en zullen het voor een eer en voorrecht reekenen, iets ten uwen nutten te hebben kunnen bydragen. d e GEL der JEUGD, of ; FRANSCHE TIRANNY; t Verhaal van den oorfprong en voortgang ■; Onlujlen, ten tyde der Revolutie in van den Jaare 1789 tot 1792, waarin tjfhefyke wreedheden, en ongelworde ,' die door een groot gedeelte dier Natie gevoerd, duidelyk worden aangetoond n een Zamenfpraak, tusfchen ) 2 R en ZOON. rader, ik heb dat oude Schoolboekje van der Franfche Tiranny op uw raad heel, eD met oplettendheid doorleezen; ennen dat ik 'er zeer veel weetenswaar- in gevonden heb, waarvan een groot iyn geheugen weder ontgaan waren, eri /oor Nederlanders ten uitterften noodn om te weeten; ik had 'er naauwlyks /an onthouden, dan het denkbeeld van ifche wreedheden, die zy in het overwel/an Utrecht, en eenige Zuidhollandfche bben gepleegd, maar nu zie ik dat dit alleen dienüig is om de wreeden aart 3 Natie te leeren kennen, maar dat wy merkwaardig gedeelte der Hiftorie van od uit kunnen leeren. Ik kon ligt begrypen welke zaaken de ukzelen in uw geheugen gemaakt hebvenmenfchelyke verrichtingen, wanneer kezen, doen ons telkens denken, hoe A kan IV vinden van dingen die by uw tyd zyn voorge zult daar in als in een helderen Spiegel die ix opgehangen, de verfoeyelyken, verraderfchen nigen aard der Franfchen duidelyk zien g uit leeren God van gantfcher harten te dank voortyds meermaal en nu op nieuws wederom dorflige klaauwen dier wreede Tygerdieren v, gy zult daar uit kunnen opmaaken hoe groot c is, wanneer wy onder een goede en zagte ten ftil en gerust leeven leiden mogen, in eerl Godzaligheid, en dan zal u tevens ten allen blyken, welke Jlegte en ontaarde Nederlandei die zeggen durven, liever Fransch dan Prins en liever een Fryheids • boom dan een Oran) Neêrlands Thuin geplant te zien. Opkomend gejlagt, niets is noodiger dan u wangedrochten te waarfihouwen; efyk was, om de Republiek der Verëenigde Nederlanden mede als Vyanden van Engeland in den Oorlog in te wikkelen, dat hun ook maar al te wel gelukten ; onze Kooplieden zonden wat Vrankryk en America tot den Oorlog ncodig todden, naar St.Euitatius en andere Eilanden om de Welt, daar de Franfchen het van daan haalden; onze PenConariffen maakten een Verbond van Koophandel met de Americaanen; de Americaanfche Vlootvoogd of Zeeroover, Poulus Jones, wierd in onze Plavei) geborgen, en zyn perzoon by onze Kooplieden, enz. met veel beleefdheid ontfangen; in dit alles werkten Vrankryk drok mede, zo lang tot de Engelfchen, dit tergen moede, ons op den 20llcn December 1780, den Oorlog verklaarden, en welhaaft door hun ontelbaare Scheepen de gevoeligfte flagen aan ODze Commercie en Bezittingen toebragten. Zoon. Zo zie ik wel dat wy veel eer al de geledene rampen aan de Franfchen tewyten, üan eenige weldaaden of edelmoedigheden aan hun te danken hebben, maar daar gy thans van dien Engelfchen oorlog iprcekt, ik bid u, zeg my eens, is het waar, dat de Engelfchen zo veele wreedheden aan onze Scheepelingen hebben gepleegd, dat men daar een Ecgelïche Tiranny van gefchreeven heeft. Vader. Dc Smokkelhandelaars cn Sluikvaarders, A 3 door C 6 } door deezen Oorlog ia hunne overvoordeeligen Scheepvaart geftremd zynde, waren hierover ten uictertte verbitterd, en genoegz?am geen andere wapenen hebbende, dan fchelden en raazen , gebruikten zy die met een ongelooiTelyke woede, tegens hunne zegeopraalende V'jand, van wien zy alles, waar of onwaar, zeide, en fchreeven wat de razemy hun ingaf; de Engelfchen integendeel, niet weinig gebelgd over de trouwlooze handelwyze van eenige baatzoeketide Hollanders, die, met fchending van overoude Verbintenisfen , hunne Vyanden zo opent]yk onderfteunden, vielen op hun aan, en ziende dat zy, na zo veele brutaliteiten, zo onbeflagen ten ys kwamen, behai delden zy hun fmaadeljk, noemden hun de Heeren Langbroeken, met wieu zy den fpot dreeven, en van wien zy maar Diets veelen wilden; dit gedrag der Engelfchen wierd door de Schadelyders, zo fchuldige als onfchuldige, verbaazend Viitgemeeten en verzwaard, zódat men doe niet anders hoorden als van het liegt gedrag van enze Oude Gelooft* en Bondgenooten, fchoon men aan die betrekkingen weinig dage, doe men Engeland beleedigde, maar het eene woord winft was doe van meerder betekenis dan al de plechtigfte Verbonden. Zoon. De Franfchen fchynen die tyd evenwel vry wat Vrienden in de Republiek gehad te hebben , nademaal op den !oden November 1785 een Alliantie fefloten wierd, tuffchen dc Staaten Generaal en de .oning van Vrankryk. Vadëk. Zo ver had het volkje van,lieverFransch als Prins, het weeten 'te krygen, hoopende in die weg een eeuwige vyandlcbap tuffchen ons en de Jiagelfchen te weeg te brengen, om des te vryer met hunne Vrienden, de Franfchen, in ons Land dpn baas te kunnen fpeelen, gelyk wy daarvan reeds proeve gezien hebben in het Jaar 1787, doe, op het verzoek van eenige Oproerigen , die getrouwe Bondgenoot: hier reeds een menigte Officiers en Kanonniers gezonden had, om net Land door Binnenlaadfche verdeeldheden te helpen verfcheuTt-n. Zoon, C 7 ) Zoon. Waarlvk een geringe dienft, en een fkgc bewvs van trouw en vricndfehap aan een geallieerde, maar Vader zou het gettaafde waarheid wezen, dar. die Franfche Kanonniers, hier op order van denKonino- en het Hof van Vrankryk gezonden zyn, om de Rebelien te helpen , die hec wettig gezach van den Heer Prins Erfftadhouder poogden ie vt.anetigen, en verders alle orde en onder^efchiktheiu trachten omver te werpen? ; . .. Vader. Dat is zo waar en klaar ais het licht op den middag fcheind, feftien origineele Hukken, die hier op haar betrekking hebben, meelt alle door den Koning zelf en door zyne Officieren, d'Elterhazy en Barrière getekend, wierücn na de gezegende Omwending, in Utrecht gevonden, en door den Heer Hoofc-Öfficier, aan Hunne Hoog Mogende ter hand gefteld, welke Stukken alle door de Heeren Staaten aan hunne Minifter de Heer Leltevenon van Berkenrode, Afgezant aan 't Franfche Hof, wierden overgezonden, om door de Heer Montmornn Mimfter der Buitenlandfche zaaken, den Koning reden vau dit gedrag af te vraagen. Zoon. Maar welk liegt zoort van Hollanders en Nederlanders, moet dat ^eweeft zyn, die tot bederf van haar eige Land, de Franfchen hier hebben genoodigd en ingeroepen! . . Vader. Juift zulke, als gy in uwe nieuwe Spiegel der Jeugd, van geleezen hebt, die honderd en veertien jaar, voor deze tyd, 'er een aftekening van gegeeven heeft, daar ik thans geen woord behoeve by te doen, die woorden luiden dus: „ de bovenmaatige en onhepaalde zugt tot heerfchen, in zommiRegenten van onzen Staat, had tot verfchei„ den tyden eenige van haar zo zeer in verwaandli heid doen opfteigeren, dat zy zig ingebeeld nebben, alles naar haar eigen drift te mogen bellieren, ja zelfs tot de ouue gronden van onzen Staats'.' Regeering te mogen veranderen, dus zig inbeel, dende dat zy geen Opperhooft meer van doenhadden, meenden zy zig zelf tot Vorften over ons ! te verheften, en aile haaie medeburgereu dienuA 4 » üaar C 8 ) " 53ar fuu fllsfaphtig onder haar te maaken, hier „ door hebben zy dea Doorluchtigen Prins van Oran' !?„* (w,en»n°o>t genoeg geroemde voorvaderen, „ on ï™^' e° ^ zo Soógea „ top heerlyk hebben doen opryzen.l gezogt door „ alle middelen, onder te houden en klein te maa„ ken, het welk de befte liefhebbers onzes Vader„ lands verdrietende, zo kan menliaan, dat dit de eenigfle weg was om het geweld te ftillen, en de meenigte tot bedaaren te brengen, de Koning zag zig genood, zaakt dit intewilligen, al rillende trad hv met la Fayette voor by de lyken zyner getrouwe Guardes en zodra de Koning belooft had, dat hy met zyn getrouwe Paryfenaars zoude mede gaan, wierde terftond eenige flegte koetzen gereed gemaakt, waarinde Koning de Aoningin en de gantfche Koninglyke i,nmS f PIaacst^ierd5n» nogomtrenttweehooderd van des Konings Guardes die gevangen genomen waaren, wierden ontwapend, en gedwongen als geval genen Haven bloodshoofdWtrain tl volgen , w^I zy ( 37 ) zv een voor een, elk door twee Grenadiers van Paris «elyd wierden, de dronke Viswyven hadden zig onderwyl van hun geweer en plurje meefter gemaakt, men za' de wyven met harnaffe aan, met fnaphaanen op fchouder, met Soldaateo hoeden en mutzen op, zommige zaten op paarden van deZwitzerfcheGuardes , andere reeden op het kanon dat ook al meede gelleept wierd, en zo wierd Lodewyk XVI, een afüammeling van Hendrik IV, met Maria Am honetta, dokter van de groote Therezia, en Keizer Francois de Eerlte, met hunne Doorluchtige Familie, door een ftoet die men op 30,000 gewapende en 400,000 ongewapende begroot, langzaam voortgeleid naar iiet Stadhuis van Parys, daar de Maire der Stad hun kwam verwellekomen, aan zyn Majefteit wierd op zyn verzoek toegeftaan, om met zyn Familie in de Thuillerien te gaan vernagten, terwyl de Nationaale Guardes, of gewapende Burgers terftond bevel kree» gen om het Koninglyk verblyf nagt en dag te bewaaken. Zoon. En dat alles deed het volk van Vive leRoi men pleeg immers altoos te zeggen, dat'er geen volk in de waereld was, dat meerder in liefde tot hun Koning uitmunten dm de franfchen, hoe kan zouw men zeggen een Natie zodaanig ontaarden Vade\. Men ziet hier uit hoe onftanrvaflig, het gros des volks is, wy hebben 'er in ons eige land een voorbeeld van gezien, in onze waardig Oranje - Vorlt die 30 Jaar lang, met een hart en mond onze tedergeliefde Erfttadhouder genoemd was, en naderhand zonder ooit reden daar toe gegeeven te hebben, door de liltige opftookinge van een party oproerige geeften, by maar al te veel onzinnige Nederlanders, tot een voorwerp van haat en fmaad geworden was, kon dit plaats krygen by Nederlanders, hoe veel tc meur by ligtziunige Franfcrien, die tog altoos zo onftandvaüig zyn als de wind die 'er vvaaid maar verwonderd uw zo zeer de veranderlykheid der franrcne Natie in opzigt van hun liefde tot hun Koning, wat zult gy dau oordeelen van hun gedrag omtrent de GoJsaienst en de Gceftelyken, dat zelve C 3 volk C 33 } valk dat in de voorige eeuwen, uit iever voorde Roomfche Godsdienst, zo veele duizende van hun eige Landgenooten moorddaadig van het leeven berooft heeft, zo op de Parysfche Bruiloft, als in de dagelykfche Mat telingen der Hugenooten, dat zelve volk was het, dat thans, zonder echter van Godsdienst te veranderen, de Roomfche Kerken beroof, den, de Klooftere plunderden, de Pnelters,Monniken en andere Geeftelyken verjaagden, vermoorden, zelfs de bisfchoppen niet fpaarden , en de Paus van Koom.n alle gezag over de Gallicaanfche Kerk ontzeiden. Zoon. Ik heb wel eens gedagt, het geeft toch zeer weinig Lrediet , aan bet zogenaamde patriottismus, dat de voorftanders van hetzelve, overal afwvkers en veelal verachters zyn, van hun voorvaderlyke Godsdienst, en zy die getrouw bleeven aan de Oude Leer, bleeven doorgaans ook getrouw aan hun Oude Gonftitutie, daar nu de wyite van alle menfchen kinderen ons zo ernftig gewaarfchouwd heeft, vreeft God en eerd den Koning, en vermengd uw niet met hun die naar veranderingen liaan, fcheenhetmy toe , dat alle nieuwigheden die eenigzins inliepen tegens de Godsdienst waarin wy vertrouwen dat onze Vaderen zyn zalig geworden, als gevaarlyk te fchuwen waren. J Vadek. riet is een bekend fpreekwoord, alle veranderingen zyn geen verbeeteringen, en wy tjaan Veel veiliger wanneer wv ons by de oude en' beproefde weg houden, dan dac wy ons door allerlye nieuwe wind van leeringeu laaten vervoeren , de ,1 dle,.ZIg altoos weet te veranderen in een Engel des hgts, heeft iu deeze Eeuw twee woorden uitgedagt, waarmede hy de zaake Gods oneindi> veel nadeel heeft toegebragt, het eene is het woord tolerantie, het anderen het woord verligting, maar hoe gehoon die beide klanken ook luiden, bedoeld ny er met anders mede, dan door de eerlte een .oelaating en goedkeuring van allerlye oude, en H»»n CWCede een iDVOe»"g van allerlye nieuwe dwaahngen en verleidingen. J Zoon. f 39 i Zoon. Maar daar alle weldenkende f inzonderheid Nederlanders , een billyken haat en afkeer hebben ïan. Conuentfe dwang en inquizitie, » het als een „Tneemende daad van de Nationaale Vergadering opS ™ dat zv de proteftanten in Vrankryk zo feirSeid van Godsdienst verleend hebben, zo da^ dl Heer Marron zelfs in Parys een seweezen Woofter plechtig tot een Gereformeerde Kerk heeft S^d.PhS wflk nimmer in Vrankryk gebeurd,1S. W*. Het is zeker dat wMjF^^gfr ten ophef gemaakt is, evenwel is in het gevall zelt, andere Provintiën nagevolgt, maar neen de Na 1Q ...u Vergadering had geheel andere redenen waai Tm zv^ominé Marron, de vryheid gaven om mParvs tJoredTen Marron was 6m zyn oproerig preekin en fch yven, door hunne Hoog Mogende de Heeren ltaa?en der Vereenigde Nederlanden gereSoveerd van zyn dienst als Kape1- Pred.^r vg, de Hppr Leftevenon van Berkenroden, Hunner noog Mogende killer in Parys van deze «^kondea zv nu een dubbelen dienst hebben, eerst orn hem m fovt vanH. H. M., evenwel in Parys te doen preTen, en zelf met meer luifter dan voorheen , ten anderen waaren zy verzekerd dat hy als een bi u ale oproerpreeker hunne Nieuwerwetfche Vryhe ds 1^ onder de Protettanten ieveng zoude voortpla en en dit was in alles hun voornaame oogmerk, Catho licci of Oncatholicq dat kwam 'er niet op aan, wie Sr een vloeker4van den Koning en vervolger van de Geeftelvken was, die was hun vriend, en kon fan de SaSaale Vergadering al krygen wat hy bTootDMaar beftond de vervolging de,-gggg e^Se^o^ fm 'er nuttige leeden voor de MaatfchaPPy van te C 40 ) maakeo, en de verroeftende Rykdommen dier ge. Wichten in Omwandeling te brengen bJiïZln ™" y,erfchild magfig veel'uit welke grond, beg nzelenmen daar overdenkt, de Proteftantlnoordeelen verre na zo gunftig niet over hetTehede RIoofter leven als de Roomfch Catholicqne f maaï men moet ,p het oog houden welke de dominee Godsdienft m een Land is; Vrankryk is Roómsch Cathobcq, en de Roomsch Catholicque ReüSe veroorlooft en wettigt niet alleen de Kloofters én Conventen, maar begiftigd dezelve, en keurd die mftellmgen nuttig en noodig, wie nu in Vrankryk die ordeningen wil aantallen en vernietigen, die maalt een openbaaren inbreuk in de Lands Godsdienst en begaat heihgfchennis by voorbeeld, indien het DefenOe-weezen in Holland in het Jaa?i787, bewe-rd had dat de Godsdienst der hervormden ïèel^en. youd,g vemcht wierd, dat den Rerdienst van het Opperweezen, meerder pracht en luifter moest worden bygezet, en zy daar op de Proteftantfche Kerken, met beelden en Altaaren hadden opgecierd, dan zouden de Roomfchgezinden zo hier als elders zekerlyk gezegt hebben, die heeren hebben gelvk* zy denken en doen zo als recht en billyk isf maarzouden dunkt u de hervormden in zulk een geval ook zo gedagt en gefprooken hebben; ik denk neen, bren* lykffndin.0^1' ^ 8Y ZUlt ^^P^ggemakke1: Zoon. Op die wyze had ik 'er nooit over'sedaet maar oegryp nu klaar, dat dit gantfche bedryf ookai een fchoonfcheinende misdaad was, en dat geen set zach, hoe conftituant hetzelve ook wezen moit het recht of vermogen had, om de geeftelyke ordeningen te vernietigen. APWf™u Maar eeDS voor ee° ogecblik gefteldzyndedat zy eene zo groote verandering in Godsdien- da? t? doen Sn" eQh\fT nog nooit geoorloofdëom dat te doen door zulke gewelddaadige middeleD Keizer Jofephus de Ilde, die omtrendI de kloofter- fe\amhh1rW?rleVeD al te bon ödSicq 9.agt, nam het befluit om eenige ordens van Monniken C 41 ) ken in zvne Staaten aftefchafFen, maar die Monarch verrichten dat op een zeer befcheide wyze, zommige kreegen alleen bevel om geen nieuwelingen in hunne kloofters en conventen meer aanteneemen, om dus doenden zagtjes uittefterven, anderen gaf hy de vryheid om in de Waereld te verkeerenden een jaarwedde te verteeren, die aan hun uit de kloofter rykdommen zoude worde toegelegt, maar de nieuwe Franfche Wetgevers, (Wetbreekers zoude ik haasc eezest hebben) lieten door het gemeen , dat van hunne woorden afhing en op hun wenken vloog, de arme Paters overvallen , berooven , liaan , ja vermoorden, en al hunne goederen verbeurt verklaaren, in hetdiftria van Laon waaren eenige duizende boeren op de been gebragt, deze liepen van plaats tot plaats , om de Nationaale Executien ter uitvoer te brengen, aan de Abtdy van Vauclere gekomen zynde, lieten zy de Abc voor zig komen, die zy na eenige befpottineen en verwytingen dat hy van hun zweet en bloed zig vetgemest had, aaneen Lantaarnpaal ophingen, en verder al de Monniken een voor een vermoorden, die zy even als varkens keelden, wyders kerk en kapelle van hun rykdom beroofden, en daarna het gantfche gellicht in brand Haken, van daar trokken zy naar de Abtdy van St. Martyn , daar zy dezelve moorden en verwoeftingen aanrichten , en verders in den gantfehen ftreek, Priefters, Gerechtsdienaars, en eenige Dragonders, diezigtegens hun verzetten wilden, van het leven beroofden. Zoon. Het was inderdaad eene ftoute onderneeming ook, om alle deze ordens geeftelyken op het lyf te vallen, daar hun getal zeer groot, en hunne aanhangers veele waaren, en daar tevens met de haat der geeftelykheid niet te fpotten is, my Haat wel voor geleezen te hebben dat in geen Koningryk der Waereld, de geeftelyken ftaat zo talryk is als in Vrankryk. V/ïder. Dat is ook zo, want behalven meer dan honderd duizend Prieüers, Kanonniken en Vicarisfen, telden meu in Vrankryk nog over de veertigduizend kloofterlingen, namenclyk 17000 Bedelmonniken iscoo andere Monniken, %coj Nonnen, welke C 5 te C 42 ) te zaamen met de Aardsbisfchoppen, Bisfchoppen, Prelaaten, Abten, eD hunne Capellaanen, Beuificarisfen, enz. een heir van driemaal honderd duizend menfchen uitmaaken, en 't was zeker veel gewaagd, om een attentaat tegens hunne perzoonen en bezittingen te onderneemen, in de voorige eeuwen zoude bet hun nimmer geluktzyn, maar daar door de nieuwe leeringen, de Godsdienst op losfe fchroeven was gefield , was de eerbied voor de geeftelyke ordening van tyd tot tyd verminderd, en met dezelve hunne invloed op de gemeenten langzaamerhand weggenomen , ook wierd het volk geftreeld door den ryken roof die uit de kloofters te haaien was, en die nu voortaan Nationaale fchat zoude zyn; aoor de inkomst van pagten en accynfen welke zy nu zoude moeten betaalen die daar te vooren vry van waaren, en door het befpaaren van wedden en traciementen welke onnut uitgekeerd waaren, en nu in *s Lands Schatkist bleeven, om de fmalle gemeenten daar door te gemoed te komen, en te kunnen verligten in het opbrengen van beladingen waar onder zy tot hier toe gebukt waaren geweest, door zulken en diergelykén verleidende voorwendzelen , wist men het volk voorinteneemen en optedooken tegens den eertyds eerwaardigen dand, om hunne oogmerken, om zelf en alleen meeder te zyn, door den tyd des te gemakkelyker te kunnen bereiken. Zoon. Maar wierd 'er geen onderzoek gedaan naar de aanleggers der gewelddaadigheden, die op den 6den Odlober te Verzailles gepleegd waaren, deNationaale Vergadering had immers gedecreteerd dat de perzoon des Konings onfchendbaar was, dan was het nu ook hun plicht óm voor de vyligheid des Konings te zorgen, en ten minden te beveelen, dat de aanvallers en veroveraars van zyn Paleis en de vermoorders van zyn lyfwagten moeden gedraft worden. Vader. Voldrekt het tegendeel, zy beroemden zig dat zy den Koning overwonnen hadden, en dorften dat zelf doen, in zyne Majedeitstegenwoordigheid, gy fpreekt van draden, maar zy beloonden, zy beloonden opentlyk de uitvoerders van het geweld- daa- f 43 ) daadig attentaat, vyf Viswyven die de grootfie belhamels en voomaamfte aanvoerders van den troep geweest waaren, wierden door den Gemeenten-Raad van Parys, met Patriotfche Medailles begiftigd, deze v\f vrouwlieden, Agnes le fievre, Genovieve Doaan, Denize le Fevre, Marie Petit en Louize Bouju, die zig zelve noemden de hoofden der Expeditie van Verfailles, wierden door den Abt Mulot, destyds Prezident der Vergadering, by de overgaaf der Medailles met deze woorden aangefprooken: ontfangt dezen prys welke het Vaderland verleend \ aan uwe deugden, uwe wysheid en uw Patriot',' tismus," en ten blyken van hunne goedkeuring behandelden zy den Koning en de gantfche Koninglyke Familie van dien dag af aan, niet anders, dan als hunne gevangenen, die niet verder gaan mogten dan hun bewaarders zulks wilden toelaaten, de Koningen de Koningin wilden eens een dag te St. Cloud gaan pasfeeren, maar het volk en de Nationaale guardes beletten hun zulks, ten teken dat zy huune gevangenen waaren , een gehuurdgraauw, en eenige onnediciplineerde Burger-foldaaten, hielden hunne Majesteiten geduurende de tyd van drie uuren, op het Plein der Thuillerien, traanden, onder het uitbraaken van de hevigfte fcheldwoorden, en allerly fchandelvke beledigingen. Zoon. St. Cloud, is zo my voorftaat een van des Konings Lusthuizen in de nabyheid van Parys, en was het zyne Majefteit niet geoorloofd met zyne Familie daar een dag te gaan pasfeeren, dan moeiten zy waarlyk volftrekt als gevangenen aangemerkt; worden. Vader. Luifter naar de toedragt van dat geval, en oordeel dan over de vryheid des Konings, de Monarch zyn voorneemen bekend gemaakt hebbende , om met de zynen, flegts voor een dag naar zyn Buitengoed St. Cloud te ryden, wierd het Rytuig tegens des morgens ten tien uuren gereed gemaakt, terwyl was een ontallyke menigten rondsom het Paleis verzaameld, de Koninglyke Familie in het Rytuig geflapt zynde, groete vriendelyk tegen hec volk, en meen» C 4+ ) meenden, door te ryden, maar welhaast wierd de Koets hunner Majefteiten van alJekantenomcingeld en door gewapende en ongewapende tegengehouden! de Nationaale Guardes waaren dapper in de weer en Helden zig met hunne banjonetten voor de Paarden rnra5ZOlH de",doo"°St te Pletten, hun Commandant de Heer de la Bayette, en de Maire der Stad de Heer Bailh, wel weetende, dat de Wet den Koning deze vryheid vergunden, deeden poógS om het volk tot reeden te brengen, en het Rytukr door te laaten, dog de weigering was algemee? ef de verwarnnge en het gedrangonbefchryffelykgróót een der Hovelingen willend! naar de Koets tSeden om met haare Majefteit de Koningin te fpreeken wierd door een Jager met de vuistlerug geftooteï ' zeggende tegen hem , de fnoode handelingen van U en Uwsgelyken noodzaaken ons, om onder de wapenen te verfcheinen, en ons tegen den Konine te verzetten, vertrek van hier, de Koningin trachten die Jaager te doen bedaaren, maar hy had de beleeftheid, om haare Majefteit te antwoorden, laat mv begaan Mevrouw, het raakt u niet, door tusfchenlpraak des Konings, wierd het verder geweld van die Burger Jaager geftuit, de Heer de la Fayette ziende dat hy geen gehoor kon krygen, dreigden zyn Nationaale krygsbende, dat hy zyn demisüe zoude neemen indien hy met gehoorzaamd wierd, maar men graauwden hem toe, dat had gy al lang moeten doen, de Koning het zijne verwondering blyken, dat hy als een Fransch Burger, de vryheid niet moge hebben om naar zyn eige Lufthuis te gaan, maar een rarylche Grenadier, nam het woord en zeide railleerende, Sire! wy ftaan borg voor uw perzoon en zullen u bewaaren als de appel onzer oogen, andere befpotten de hooge perzoonen over hun mislukten uitvlugtje, hun geftaakte reize, enz dit duurden ane uuren lang, tot dat la Fayette kwamen den Koning verzogt om tot nader order in de Stad te willen blyven, waar op zyne Majefteit zeide, welaan dan zal ik blyven, hy flapten daarop uit het Rytuig, '' - en C 45 J en keerden vervolgens met de zynen, onder een verbaazend gefchreeuw en gejuich weder m zyn Paleis. Zoon. De Franfche vryheid mag dan zo fraai zyn als zy wil het fcheind my toe dat Lodewyk de XVI daar niet veel genot van had, als hy op de minfte uitftap gevaar liep om tegen gehouden te worden. Vader. Om dat dit tot nog toe wat hart in de ooren klinken zou, befioot men dat de Koning de vryheid zoude hebben, om te mogen uitgaan, ter lagtgaan, enz. onder die eene conditie maar', dat waar hy ging eene wagc van agt duizend Nationaale Guardes hem overal zoude verzeilen, indien de Monarch nu geen zin had, om met zulk een groot gezelfchap uittegaan, zo mogt hy thuis blyven, gelyk de geheele Koninglyke Familie ook gedaan heeft, die in geen drie jaaren buiten de muuren van Parys zyn geweest, als alleen op den dag van derzelver vlugt, raar Montmedi, eenige perzoonen van het Koninglijk .Huis waaren evenwel gelukkig genoeg, om het gedreigde gevaar, en de Parysfche gevangenfchap, door een tydige vlugc te ontkomen, Mesdames 's Konings Tantes namen de wyk naar Romen, en Monfieur 's Konings Broeder de Prins van Condé en de Graaf d'Artois, ontweeken naar Sardinien, en vervolgens naar Duitschland. daar zy, voornaamelykte Coblents zig ophielden, wyl van tyd tot tyd veele duizer.de van gevluchte Adelyke en Burgers zig daar by hun voegden, die daar eindelyk een geheele Armée van Franfche Emigranten uitmaakten. Zoon. Maar was dan in Parys, of in gantfch Vrankryk geen parthy die voor den Koning opkwam, om zyn recht te verdeedigen of voor zyne Majefteits vryheid en veiligheid te zorgen. Vader. Offchoon het gemeen in het gantfche Ryk jammerlyk gedebaucheerd en bedorven was, zo had de Koning echter onder alle Handen, een menigte aanhangelingen, die in de gelegenheden wel eens te voorfchein kwamen, maar deze wierden, of door de Nationaale Vergadering, of door het opgeftookt gemeen weldra ontdekt en te keer gegaan, de Marquis de Favras had in het begin van het Jaar 1790, eeni- C 46 ) eenige plans gemaakt om ten dienfte des Konings, volk te werven, en een contra revolutie te bewerken, verfcheideaanzienelykeperzoonen, gelyk de Graaf de Sr. Priest, de Graaf de Mallebois en anderen waaren in deze zaak gemengd, dan zo dra de Nationaale Verga, dering hier van eenige kennis kreeg, wierd de Marquis gearrefteerd, en na veele vergeeffche poogingen om zyn medeftanders te ontdekken , tot de Galg verweezen, en onder de fterkfle betuigingen van zyn onfchuld op den toden February op de plaats de Greve opgehangen, hy had altoos geconfesfeerd, dat hy wel wervingenen woelingen onderhanden gehad hadde, dog dat dezelve alleen een tegenomwenteling in Holland tot oogmerk hadden, dog weinig uuren voor zyn dood bekenden hy, dat hy in de maand Oftober laatstleeden, door een zeer voornaam heer verzogt was om informatien te neemen , omtrend de denkwyze der Inwoonders van de Voorftad St. Anthoine, dat hy hier toe van die heer honderd Louis d'Ors ontfangen had, wyl hy dit onderzoek door andere perfoonen moest doen uitvoeren, dat die heer wegens de ingewonnen berichten zeer teonvreeden was geweest, om dat uit dezelve bleek, dat de Inwoonders van die voorltad, te fterk van patriottismus behield waaren, om 'er iets mede uit te voeren, ook bekenden hy nog dat men het ontwerp gemaakt had, om een nieuwe Maire der Stad en een nieuwe Commandant der Parysfche Guardes aanteltellen, Favras gehangen zynde, waaren alle ontwerpen van dien aarc wederom verydeld en al wie eenigzins daar in mede gewerkt hadden genoodzaakt te vlugten, de Heer de Bonne Savardyn, zoude zekerlyk het zelve lot ontfangen hebben, en de galg niet ontkomen wezen, indien hy zig niet nog gelukkiglyk uit zyn gevangenis door de vlugt had weeten te redden; zelfs deed men dikwils de geruchten loopen, dat nieuw verraad tegen de Nationaale Vergadering, tegen de Natie of tegen de vryheid ontdekt was, om -wie zulks immer zoude willen onderneemen, in geduurige fchrik en vreeze te houden. Zoon. Het was dan waarlyk alle lieden waar in nog eem- C 47 ) eenige beginzelen van eer en deugd en liefde tot hnn Koning huisveften, ook maar geraaden, dat Ryk, ten minden de Stad Parys te ontvlugten, wyl het geweld daar op den zetel gedeegen was, en recht of billykheid geen gehoor meer konden krygen. Vader. Gelukkig hy die vlugten kon, by eiken oproer, die 'er niet weinig voorvielen in de Stad Parys, waaren de Barrieren geflooten, en niemand vermogt zonder paspoort uit de Stad te gaan, zomtyds was alles digt, en zomtyds wierden zelfs de paspoorten geweigerd, andertyds niet geëerbiedigd; Mesdames 's KoniDgs Tantes voorneemens zynde het akelig Parys te verlaacen, voorzagen zig van de noodige pasfen, en gingen opreis, maar naauwlyks tot Arnai le Duc genaderd zynde, wierden dezelve aangehouden, ea^boven paspoorten boven al gearresteerd, andere zelf de prinfen van den bloeden, die de gevangenfcbap in Parys ontkomen waaren, wierden terug geroepen, ingedaagd, vervallen verklaard van hunne Rechten, hunne goederen geconfisqueerd, en menig goed burger wierd in zyn vlucht ontdekt en doodgedagen, de nagebleevene famillien van hun die uitgeweeken waaren, wierden verweezen om geldboetens tebetaalen, tot twintig fols per dag toe, zo lang tot dat hun bloedverwanten zouden zyn te rug gekeerd, ik zal u in het vervolg nogverfcheiden van de jammerlykde hidorien, der vlugtende Ingezetenen vernaaien, gy kunt ligt begrypen, dat, naar maate de vervolgingen en mishandelingen vermenigvuldigden, zulKe gebeurtenisfen meerder wierden, ik wil u hier maar doen opmerken, hoe de Koning en zyn naade familie het Recht betwist en het voorrecht benomen wierd, om zig uit dat verwarde Babel door de viugt te redden. Zoon Maar zbu het vertrek der Koninglyke Familie uit Parys, dan wezentlyk eene ontvluchting geweest zyn ? daar zyn 'er veele geweest die het een vervoering noemden, en ftaande hielden dat den Koning door list of geweld der antirevolutioniften, tot deze ontwyking gebragt was. Vader, Daar waaren 'er ook veelen zo hier als el. C 48 } elders, die zeiden en fiaanden hielden, dat de Koning m Parys veilig was, en het daar wel en goed had, en de zaak met de Nationaale vergadering en het volk , volftrekt eens was, zulke konden of wilden nu niet geloven, dat de Koning zoude ontvlust zyn, te meer daar zyne Majefteit de nieuw opgemaakte Conftitutie vry willig aangenomen en eigenhandig ondertekend heeft, men vertoonden een brief met 's Konings naam ondertekend, waarin hy de uicgeweekene Prinfen van den bloeden ten allerfterkften vermaand en aanraad, om in den fchoot van hun Vaderland terug te keeren, in deszelfs roem te deelen, zyn Koninglyk voorbeeld natevolgen in het aanneemen en verdeedigen van de nieuwe Conftitutie, die by nuttig en heilzaam vond, terwyl hy hun tevens verzekerden, dat de gevreesde onheilen, die hun met reden het Koningryk hadden doen verlaaten, thans waaren opgeruimd, en geen gevaar te duchten, waarom zy als goede burgers verplicht waaren, zig onder de befcherming der Wetten te begeven, de Conftitutie te erkenneD, en alle denkbeelden van vyandelykheden en rebellie te laaten vaaren, hetgeen den honing hun beveeld in de naam der Natie, en bezweerd by de banden van het Bloed ver wantfcnap, bedreigende hun by hunne wegblyving roet de tieurige gevolgen die hunne ongehoorzaamheid en onvoorzichtige terugblyving zoude kunnen na zig fleepen. Zoon. Wel nu Vader, daar dezen brief maar weinig dagen voor des Konings vertrek uit Parys gefchreeven was, is het niet heel waarfchynelyk dat hy uit eige beweeging gevlucht is, maar veel meer dat by door list of geweld tegens zyn wil is ontvoerd geworden. Vader. Er kunnen twee redenen geweest zyn waarom den Koning dezen brief gefcbreeven heeft, want aan de echtheid derzelven behoeft men niec ce twyffelen, maar zommigen meenen opgemerkt te hebbe uit de omftandigheden, dat de Nationaale Vergadering of eenige Leden uit dezelve den Koning dien brief hebben gedicteerd en doen ouderfcfiryven,om door ( 49 ) door die weg, de uitgeweekene Prinfen weder ïo Pa* rys ce krygen, anderen wilden liever geloven dat den Koning dien brief uit eige motive gefchreeven had, met oogmerk om zyne vlugt te favorifeeren, wyl niemand na zulk fchryven vermoeden zoude, dat zyne Majefteit het voorneemen had, om zelfs met de zyne te ontvlugten, dit is althans zeker, dat de vlugt door den Koning beraamd was, en dat niemand 'er gedagten op had, des Zondags den 19de Juny, waaren Monüeur des Konings Broeder, en Madame deszelfs Gemalinne, zonder eenig vermoeden te verwekken, met drie rytuigen van Parys vertrokken, zy namen de weg naar Braband, ea kwamen gelukkig door, zy gaven zig overal uit voor een Engelfche Prins en Prinfes, en arriveerden den 25lte te Bruffel, ter zeiver tyd als deze vertrokken, wierd in een afgeleegen hoek van Parys, een rytuig voor zes perzoonen, befpannen met zes paarden, gewoonelyk genoemd een Berline, in gereedheid g-bragt, een Aide de Camp, welke de Heer de Bouillé, (die van den aanflag wisr) gezonden had, had daar het opzigt over, doe het nunagt was, ging haare Majeiteit de Kooingin verkleed als een Kamenier , met de Dauphin (gekleed als een meisje,) aan haar hand naar de beftemde plaats. Madame Royale en Madame Elizabeth insgelyks in Kameniers gewaad volgden, de Koning in een Jas gekleed, was een achterpoort uitgegaan, en daar te paard gefteegen zonder dat zulks bemerkt was, en reed ter plaatze daar hy zyn gezelfchap vond, hier gingen z^ in het rytuig en reeden ter Stad uit om door Champagne zig naar de Grenzen van Vrankryk te bege* ven, de Koning had 13,200 Livres in goud en 560,000 Livres aan Affignatiën by zig genomen, dus vervolgden het hoog gezellchap hunne reis door het Clermonteefche, en kwamen onverhinderd aan tot Chalons fur Marne, intusi'chen had men in Palys zo weinig vermoeden op dit geval, dat het des morgens meer dan agt uuren was, eer men de vlugt des Konings gewaar wierd, dan, zodra het gerucht hier van in de Thuillerien bekend wierd, was ter* ( 50 ) ftond alles in rumour, het alarm kanon wierd gelosr de alarm klokken w erden geluid en lil/.™8 » op de been, doe men inS^ver rekken M"* lykc, Familie kwam, vond JftS er de Heer de la Porte, Intendant van 's Koninls -Huis, overhandigde aan de Heer du Porte de Te? re een declarato,r het welk den Koning bv zvn vertrek had agtergelaateo, waar in Zyne Majefteft de reedenen van zyn vlugt aan de geheele Frffihe Na tie bekend maakten, de XoningöZegt daar in • dat „ hy ini Vrankryk gebleven is f zolang zyneïegï „ woordigheid hem voor de openbaarerust S „ fcheen; maar dat hy thans, daar de eenige verKef. „ óm - voor zyne opoffering is, de orde des rvks " n^geHeeHrd' de ei«e"don)men gefchonden, deVei-* * llghe,d der. Personen in gevaar gcbragc \e zira. „ en een volkomene heerschloosheid teziennZs „ hebben, geoordeeld heeft, het ryk te moetef ver„ laaien, na plegtig betuigd te hebben, tegen al de „ .Oeos door hem geduurende zya verb yf Sa/ys ,. (het welk zyne Majefteit rond uitzjjgevangen„ houding noemd) uitgegeeven, na eenige zaSIn „ raakende bet beftier, beklaagd zyne MafeSi zig* " 51p/ fln °P deD !*de J"'y en 6de Ottober „ aangedaan, over de moorden, inT zyn Paleis £S 5, noegzaam onder zyn oog bedreeven, over dewv„ ze op welke men Hem gedwongen heeft, te Parvs „ te blyven, daar hy iu de Thuillerien het gervf " r n p'n;ikkelykheden niet vond die hy j„ Ve? „ lailles had, wyl hy tevens gedwongen wierd inde li rechte!"" gevoe,eDS» en beroofd va° zyne voor- l^LS Zü& T Pcclarade blyft geen twyffel meer overig, of de Koning is vrywillk' gevlust die re"s aa°noÊfcC « geW'est hebb-°P die reis aangehouden en gearrefteerd te zyn, wylzy gÏÏn. CleUWS 3f W£der 1,1 haar S^angenis'mocften Ik i,eb u «eaegt, dat zy zonder merkel vke verhindering tot in Chalons iur tóarnegekomén M ren, C 51 ) ren en hier had hunne Aide de Camp die ais Coiirier diende, de paarden befteld voor Verdun, byde Po tmeefter' Drouet van St. Menehould, deze vroer^ertvds een Dragonder geweest zynde, meende de KoXQ^nerkSinen, waar op hy een affignaat uit zvn Sk haaiende, het beeldtenis vergeleek met het Xezigt des Konings, en wierd daar door te meer in fvn vermoeden verfterkti en meende te befpeuren dat onder de voorryders ook confuzie plaatshad, waarop hy het rytuig volgden, en ziende dat zy in Sts van naar Verdun, naar Stenay hun Cours na£ voorzag hy zig fchielyk van een paard, en reed'dooreen binnenweg, naar Varennes daar zy door Sneren moeP.en, hier begaf hy zig byde postmee ter üuillaume, vroeg hem of hy ook een patriot wL het geen den ander niet alleen met jabeantwoorTn' maar ook met Eeden beveiligden, waar op hy hem zï vermoeden te kennen gaf, dat de Koning in VaTenhes was, en dat het hunne plicht was, hem-teIn te houden, het was nu des avonds ten elf uuren In het was zeer donker, de meelte menfchen waaren te bed , het eerlte dat de poftmeefters deeden, was, een wagen met goederen gelaaden, die aan de brug ftond om ver te&haaien, en zodanig in de weg te "e?ken dat geen rytuigen met eenige ^^Y^J^ de Straat paffeeren konden, allengskens kwam er eeL volk by die nog op de been waaren, als de Chirurgyn Mangin, de Kaarlemaaker Saucé, twee Nationaale Guardes, Paul le Blanc en ofeph Pontant d£ de MÏÏe der Stad, de Procureur der Gemeenten, en de Commandant der Guardes van hunne ontdekking kennis gaven, welke gekomen zynde, vroegen de Rvzbers wie zy waaren en waar zy heen wilden, zv antwoorden dat zv vreemdelingen waaren die naar Saaïsburg reisden en dat zy haalt hadden en voort w denThfer op eischten de Commandant hunne pasforten S zienP, de Koningin verwonder.hierop.een Sas houdende voor de BaronnelTe de Corff met haar twee kinderen en haar gevolg van Parys, naar Straatburg, deze had haare Majefteit zig bezorgd dooi de Heer Simoün, Rusüfche Afgezant, tc Parys, zomD 2 mig- C 52 ) mige waaren 'er voor, om de vreemdelingen te lasten voortreizen, andere en bizonder de Postmeelier ftond er op , om hun tot des anderen daags te doen blyven, daar op wierden de Reizigers naar het huis yao den Procureur gebfagt, zyne Majefteit ziende dat hy zig niet langer verbergen konden, zeide rond uit, ziet hier den Koning, ziet daar myne Gemalin en myne Kinderen, wy bezweeren uw ons mee den zei ven eerbied te behandelen, Welken de Franfchen altyd voor hunnen Koningen gehad hebben , dog dit rnogt weinig helpen, al de Nationaale Guardes, de Militaire, de Burgers, alles geraakten in beweeging, en met de morgenftond, (die zeer vroeg aanbrak, wyl het de korfte nagt des Jaars was) wierden aiomine bodens afgezonden om volk ter affiftentie, van alle kanten kwamen de gewapende Nationaale naar Varennes, daar de Koninglyke Familie genoodzaakt wierd naar Parys te rug te keeren. Zoon. Dit ?al geen kleine triumph voor de Vyanden van het Koninglyfc gezag gewee?t zyn, daar nog het bevel, nog het verzoek van den Monarch om door te reizen, niec ge eerbiedigd wierd, maar hy gedwongen was, door de wapenen van zyn Onderdaanen, om wederom in zyn gevangenis te gaan, die hy met zo veel behoedzaamheid maar eeven ontkomen was. Vader. Zodra de tyding van het arrefteeren en terug voeren van den Koning en de Koninglyke Familie in de omleggende Steden bekend raakten, kwamen de Nationaale Corpfeü van alle kanten aanrukken de wegen grimmelden overal van gewapend volk, die alle begeerden deel te hebben in dezezeegenpraal der Natie, gelyk dit fchandelyk ftuk thans overal genoemd wierd, door de meenigte van volk en de plechtigheid dezer gebeurtenis ging de terugcogt langzaam voort, de weg die in 22 uuren al vlugtende wasafgeJegt, vereischten nu de tyd van drie dagen , om dezelve te repadeeren, in Parys wierden ondertusfehen allerhande tehikkingen gemaakt, om de hooge vlugtelmgen met Staatfie weder in Parys en in bun Paleis te rug te brengen, meer dan honderd duizend Burgera wier- < 53 3 wierden'op nieuw in den Eed genomen, niet om den Koning maar om de Natie en de wet getrouw tezyn, sn by 's Konings wederkomst voor de rust der Stad te zorgen, daar alle eerbied voor den Koning, misdaad van gequetfte Natie was, en alle beleedigmg omtrent zvne Majefteit wierd toegejuichd, was men niet zonder reden bevreest, dat het opgeftookt gemeen, de handen aan den Koning zouden liaan, daar zv van die tyd af, gantfch anderen ontwerpen hadden, en wel dezelve die zy een groot Jaar laater eerft hebben ter uitvoer gebragt, eer men dtn Koning nog weder in Parys gebragt had, hoorden men de voorftellen doen, om de Koninglyke waardigheid in Vrankryk te vernietigen, om de gantfche Natie hier over uitfpraak te laaten doen, om den Koning door een Nationaal Gerechts-hof te doen vonnihen, zyn atftand van de kroon te eisfchen, of hern daar van te ontzetten en dergelyken, de bezadigtften, waaren echter daar voor om zig niet teoverhaalten, daar de oogenbiikkelyke verwarringen, in de hitte der omfiandigbeden, anderzints mogten doen dwaalen. Zoon. Zo zyn dan de geweldaadige handelingen in 1702, tegens bet Koninglyk huis gepleegd geen overnaafte flappen geweest, maar veel eer lang beraamde plannen, die men ter geleegener tyd wist uit te voeren, ik heb my meermaalen verwonderd hoe in zulke groote revoltes, alles zo.machinaal kost arloopen, maar dat is minder te bewonderen als men weet dat alles vooruit lang gezegt en eindelyk ter uitvoer gebragt is, dog ik verlang nog eens te hooren, hoe de Koning by zyne terugkomst in Parys ont£b.n*xcn ic Vader. Van post tot post, kwamen 'er geduurige Couriers in de Hoofdftad, tyding brengende , hoe verre de KoninglYke arreüanten geavanceerd waaren, doe zy nu tot Bondy waaren aangekoomen, trokken ooooo Nationaale Guardes de Stad uit, die de weg ter wederzyden bezetten, de trein kwam in drie rytuisen in het eerlte zat de Koning ter rechterzyee ageer in de koets, naast hem de Heer Barnave, gedeputeerden der Nationaale Vergadermg, de Konin- F D 3 §m C 54 J gin ter liukerzyde, de Dauphin aan dezelfde zyde irj bet portier, en tegenover dezelve Madame Elizabeth en Madame Royale, agter op deze koets ftonden agt Granadiers en voor op de bok drie Garde du Corps, als Couriers gekleed, in het tweede rytuig zaten de Heeren Pethion en ia Tour Maubourg, beneevens de Heer Dumas en de Gouvernante van de Koninglyke kinderen, in het derde rytuig dat rondsom met palmtakken en groene meien vercierd was, zaten de zogenaamde overwinnaars van Varennes, namentlyk de Chirurgyn en de Kaarfemaaker die den Koning herkend hadden, en de twee Granadiers die gedreigd hadden in de koets te fchieten , indien dezelve wilde voortryden, voor deze ry tuigen ging een fterk Escorte Cavallery , eenige Battaillons Nationaale Guardes , drie Battaillons Grenadiers, een Battaillon Grifards en een Battaillon Kinderen , nevens een trein van agt Hukken kanon, agter de rytuigen waren weder eenige Compagniën gewapend vólk en vier ftukken kanon , al wat op voeten gaan kon liep naar buiten, men zal zig weinig vergiffen als men rekend, dat tusfehen Bondy en Parys vyfmaal honderd duizend menfchen op de been waaren, en niemand, het zy dan uit vrees of door verbod, niemand durfden de hoed afneemen doe de Koninglyke perzoonen voorby hun pasfeerden, maar fchimpen, befpotten en fchelden van dezelve was ieder vry en geoorlooft, Vive laNation et paix dans 1'Affemblée, was het gefchreeuwdatonoptioudelyk de lugt vervulden, wie hier Vive leRoi, of Vive la Reine geroepen had; was een man des doods geweest, onder al de meenigten die deezen togt verzelden, was ook een bende uit de Voorftad Sc. Anthoine, die met een vaandel liepen, waarop gefchreeven ftond, vivre Libre ou Mourier, ten naaften by hetzelve beteebenende als de Spreuk der "Wykenaars, dood of vry, dus tot in de Thuillerien genaderd zynde, daar alles door het gewapend volk bezet was, trad de Koninglyke Familie uit de rytuigen, al die in de wapenen Honden, leunden op hun geweer dat door niemand geprezenteerd wierd, trouwens de minfte eerbewyzing aan die hooge perzoo- C 55 ) „oonerj l zou Crimen Laefa Nationis geweest hebben, en op het oogenblik met de dood geftraft geworden ZyZooN. Dit waaren gruwelyke handelingen, ik geloof dat 'er weinige voorbeelden ?yn, dat gekroonde hoofden , zo ftraffeloos door hunne onderdaanen zyn beleedigt geworden. Vader. Zederd de mishandelingen door Cromwel aan Karei de Tweede in Fngelaud gepleegd, is'er zekerlyk geen voorbeeld dat hier eenigzints by kan veraeleekeo worden, dog het geene tot nog toe gebeurd was, waaren flegts beginzelen, die al van tyd toe tvd verergerd wierden, zo dra de Koninglyke perzoonen waaren terug gebragt, wierden zy eikaf/on. derlyk met een fterke wagt bewaakt, en volftrektelvk als gevangenen behandeld, door eenafgezondene Comnisfie, uit de Nationaale Vergadering wierdea zv elk byzonder ondervraagd, over de voorgenomene ontvlugting, maar wyl de Koning plechtig verklaarden niet verder dan tot Montmedi te hebben willen gaan, om van daar te beter met zyn volk in vryheid te kunnen handelen, en de Koningin 'er by bleef dat zy alleen haar Gemaal had willen volgen, hadden zy die tijd weinig vat aan hun, en hielden zig derhalven flegts bezig om het Koninglyk gezag al naauwer en naauwer te beperken , de vrienden des Konings al meer en meer te vervolgen, en dagelyks nieuwe beledigingen aan al wat groot en eerlyk was toetebrengen. . Zoon. Maar wierden de vervolgingen niet uitgeftrekt tot hun, die de koninglyke Familie in dezen vlugt waaren behulpzaam geweest, het is dog ontwyffelbaar zeker, dat eenige van des Konings huis in net geheim zullen geweest zijn, die van de voorgenome vlugc geweeten en dezelve bevorderd hebben? Vader Gelukkig viel destyds het vermoeden op de verkeerden, men daut niet anders dan dat de Heer de la Fayette, en eenige officiers en Guardes van sKonings vlugt moeften geweeten hebben, dog dewyl zulks inderdaad ODwaar was konden deeze zig genoegzaam O 4 ZU1' ( 56 } zuiveren, en anderen hadden de tyd om weg £e k». men, de Heer Ferien een Zweedfch Collonel, de Sf,™ JCZrr Mev™Uw Caronne de Coffir en Ke K^firche Dames waaren gevlugt, en de Heer de bouillé die zig te Luxemburg in vyligheid bevond, fchreef aan de Nationaale Vergadering dat hy het was die den Koning de vlugt aangeraaeen, en hem naar vermogen daar in behulpzaam geweest was, dog deze was buiten fchoots; waarom zy de handen floegen aan eenige van 's Konings huis , dog die konden hun op de plicht van gehoorzaamheid beroepen, Valori een van 's Konings Guarde du Corps, zeide doe men hem nevens twee van zyn makkers gevangen nam, waar over wil men ons ftraffen ? om dat wij onze plicht gedaan hebben, al wat wy gedaan hebben zouden wy nog doen. Maar Ichoon zy in het ftraffen van des Konings vrienden destyds niet veel konden uitrekten, waaren zy des te levenger in het beloonen vanhun, die zijne Majefteit gearrefteerd hadden, de beide Postroeefters van St Menehould en van Varennes, de Cnirurgyn en Kaarzemaaker benevens de Maire en Procureur dier Stad, wierden alle met lofredenen en gefcnenken overlaaden, degens, burgerkroonen en medailles prezent gedaan, ten teken dat dit in zyn aard allerfchandelykst gedrag de algemeene goedkeuring wegdroeg. b Zoon. Ik behoef niet te vraagen of de wederkomst des Konings en zyne Familie de Franfche tot betere gedagren gebragt heeft, wyl ik weet dat dezaakenal geduurig van kwaad tot ftimmer geloopen zyn, maar $ be«.(biyde dat gy my belooft hebt, om den loop dier hliftorie re vervolgen. Vader. Offchoon het voor die tyd reeds boos genoeg en al te boos in Vrankrvk toeging wierden echter na de mislukten vlugt des Konings de wanbedryven door alledeelen des Ryks zeer vermenigvuldigd, de Koning was door dit laatfte geval ten eenemaai mïJfn°l.Werp rVan berP0»^, allerhande zoorc van klugtfpellen, fatyres en fpotprinten, op de vlugt van Lodewyk en Anthoinetce, wierden opentlyk ver- C 5? ) verkogt, zelf waren de woelzieke en Franfche-Revolutilgezinde Hollanders daar mooi mede, maar m Vrankryk dienden dezelve tot een voorwendzel om allerlye woefte daden vryelyk te verrichten, de Inwoonders van Gaqé in het Departement van Ome, de vlugt des Konings vernomen hebbende, vervoeden zig «ar een kafteel, daar verfcheiden gewSezene Edellieden by elkander waren, aan dezen vroegen zy om wapenen, en doe dezelve weigerde te geven, al wat zy van dien aart nog hadden, vielen zv op de perzoonen aan, waar van zy vyt het hoofd affloegen en verder het huis verwoeften. Te Polemieu, een diftrift in de nabuurfchap van Lion, daar men' ook al een Nationaale Guarde had opgericht, woonden eenen Heer Guilhn de Pougelon . op een kafteel dat hy vatfde Municipaliteit aldaar getoet had, deze Heer wierd befchuldigd, dat hv vtn de tegenwoordige beweegingen en van de Revolutie Uwalyk gefproken had, zulk een belchuldiginr was al genoeg om de Boereu gaande te maaken , die in grooten getale op zyn kafteel aantrokken en het zelve overweldigden de Heer Guilhn op een bovenkamer gevonden hebbende, fmeeten zy hem uit het venfter, daar terftond het hoofd van het lig. haam werd gekapt en vervolgens rondgedragen, een getrouwe dienaar die gepoogd had zyn Heer te befchermen wierd insaelyks vermoord,daarna wierd het kafteel aan alle hoeken in de brand geftooken, en de ongelukkige Echtgenoot en Kinderen van de Heer Pougelon, maar ter naauwernood uit de vlammegered en voor de razerny beveiligd. Te Nimes ftegen de beroertens tot eenen hoogen graad, een benden die zig noemden de Compagnie der Uitvoerende Magt, verzaamelden zig, gewapend met bullepeezen, waar mede zy gelykerhand aanvielen op de geene die van hunne parthy niet waaren, verfcheide menfchen wierden door deze wreedaards deerlyk gcflagen, en onder anderen een hoogzwangere vrouw zodanig mishandeld, dat zy weinig uuren daar na overleeden is. Zoon. Dat waaren alle regt Franfche zeden, maar D s gy ( J8 ) gy fprak zo even van pasquiJIen en fnotDrinten óm* wou ik nog wej een woord of wat van^hoore" wanï het .s bekend dat de Franfchen boven andere N^iën geeflig zynin hec uitvinden en uitvoeren van zu ke zoort van dingen. 1Ke nJtn Rxr D,ie Paiïetea waaren thans zo memgvuN d,g in Vrankryk dat men met regt moge aegeen S fïar P.a^u,1,Jen ogende, het misdafdigeove! het hoofd gezien zynde,mogt men van zommige zeggen dat zy geeflig waaren, opentlyk liepen de Liedjeszangers langs de ftraat, en fcbr.euwden rnecTen meuw hed gemaakt, van het arrefteeren van de Bakker en de Bakkenn, met de kleine Bakkersjongen die naam van Bakker hadden de Viswyven in h« voonge jaar aan den Monarch gegeeven* om dat te Verzailles daar hy woonden brood was, doe men in ffffS^™** h3d' °m de °^d » Z wyk dïvSïiSf,S V°Dd meD eCD — °P Lod- Men zag een plaat in Parys, waar op de Koning en Koninglyke Familie waaren afgebeeld, zittende in een yzere kou, voor de deur van de koóy Itond eéS Nationaale Guarde om dezelve te bewaaken, terwyï ?n t X aDd1re eeD Boer ftond die nieuwsgierig toekeek en den Koning toeriep, wat maakt gy daar? boeten Konin8s moDd Sing dit antwoord, ik doe Op een andere prent wierd Lodewyk de XVIde verbeeld zittende op een kruiwagentje, met een val. hoed op het hoofd, en een papiere molentje in de hand, terwyl de Koningin en Madame Klizabeth voor het wagentje trokken, en de Dauphin daar agter liep en hetzelve voortduwden. Nog vond men een andere plaat te koon. genaamd de koets van Varennes, op deze zag men een rytuig, waar in de Koning, Koningin en Koninglyke kinderen geplaatst waaren, voor op Sfr° . £Dd met groote IettereD gefchreeven le trelor de Fracce, (de fchat van Vrankryk) nu was de koets geopend, zo dat men zien kon wat 'er in was, C jp ) was. en een die in de koets keek, fcheen te zeg Jen he bieni un trefor, pas plus qu'un lols & fueique derniers, (een fohat wel ja! met meer als g dragen hebben, dat den Koning, JJvoMpoomene ontvluchting niet weder hervatten Jon. Vader. Zy gebruikten alle voorzorgen die zy met rnoKeWkhe.d kSnden in het werk Hellen, het KoningRk Pa'eis wierd door een gantfche menigte Nanonaag (Sarde, nagt en dag bewaakt, de ^Idwagw» ftonden zelf tot boven op het dak van het huis, ver ffide ingangen van Z Paleis ^« tojgejg feld, de kelders en uitgangen aan het water wierden of gefloten of bewaakt, en van Parys af tot op a de gfenzen van Vrankryk wierden kanonnen geplaatst, om feinfchooten te doen, op dat md.en een de gelyk geval weder gebeuren mogt, zulks in weinig minuten in alle plaatzen van het Koningryk kon bekend gemaakt worden, en op dat den leveren waakzaamheid niet verflappen zoude, ftrooiden zy nu en dan een gerucht uit dat den Koning weder wilde vlugten, of dat 'er op nieuw plannen gemaakt wierden om hem te vervoeren, het fprakj/an.zelf ,, dat dan de wagten weder moeften verdubbeld worden, en dat men van rondsomme moest oppasien, naeemL dagen wierd ook gedecreteerd , dat zo wanneer den Koning van Vrankryk zig meer dan twintig mylen van Parys of van de zitplaats der Nationaale Yergadering begaf zonder uitdrukkelyk bevel van de Nationaale Vergadering daar toe ontfangen te hebbeu hv dan vervallen was van het recht tot throon en kroon , welk decreet zig zelfs ook tot den vermoedelyken erfgeraam der kroon, ingevalle van viywilWse ontwvking zoude uitftrekken. bZooN. üaar de Dauphin een jong kind is, waaren zekerlyk des-Konings Broeders en andere naastbeftaande hier mede bedoeld, die door een gelukki- gei ( «o ) iaaren!U§t ^ perzooueele vervoIginge ontkomen ah^n?alr a'.Wat ?onÏDgIyk. ja al wat maar Adelyk was, hoe langs hoe meer in haat en verachting gebragt wierd, Was 'er iD het midden der Franfchen, voor de Prinfen van den bloeden thans geen veil gheid meer, alleen de Hertog varlOrlèans ■ ll Ven de° beglDHreD 8,f met de Oproermaakers Sden en te zaamenfpanden, deze bleef te Parys, na dat hy eerst om de woede der Viswyven tl ontgaan , zig eenige tyd in Engeland hadde opgehou- d?deprhaPd ™eC de e'ntt'g«« betuigingen, t mLt,Pa"10tfche gevoelens bcz-ield was, tol de Nationaale Vergadering was wedergekeerd, maar v1&redRrSiDgS Bfrder begafzig Da'en^'' jerblyf te Brusfel, vervolgens naar de Staaten van kLfe^rIt V-3D TrJ€r' * Craaf ^ Artois verÏSSÏ ee"5f tylanD het Hof des K^f>ngs van Sardinien hoogstdeszelfsSchoonvader, en keerden nacferhand ook naar Trier, daar de Prinfen zig in Cofc> ents ophielden, alwaar de toevloed van Franfche vlugtehngen dagelyks meerder wierd, wyl inzonderheid al den Adel, en zeer veel aanzienelyke Burgers, tl ?F J 0ok aDdere Steden verlieten, zig fiier onder den naam van de Franfche Emigranten oy den anderen voegden. Zoon. Maar Vader ik heb eene bedenking die ik zo even al heb willen voor/lellen, namentlyk, ik heb al zo veele onbillyke handelingen gehoord die ?1le op rekening van de Nationaale ^Vergadering geHeld worden, waaren daar dan ook geen redel\ke mannen onder, die zig tegen zulk een handelwvs, met woord en daad verzetten. Vader. Schoon in gantsch Vfankryk en vooral in ffe Nationaale Vergadering, de oprechten, weinige geworden waaren, wierden 'er echter cog gevonden, vl£i nfD00dfte ,dingeD affo^den, doe Pethion en K Da^rsaDdcreP °? den I3de July,7oi,fterk Jïr„^„H dri°D6enJdat Lodewyk de X Vide moefe 5? Ffr nerd WOrdeü dac hy inoe" verklaard worden vervallen te zyn van de Koninglyke Waardigheid, doe C 61 ) doe ftond de Heer Goupil op en zeide, de onfchendbaarheid des Kouings, is als een grondwet van ,, ftaat gedecreteerd, zy die de Conftitutie nietheb„ ben kunnen vernielen doof geweld, zoeken het nu te doen door het volk tót verblinde eislchen " aantezetten, om hetzelve in de ftuiptrekkinge der Anarchie te doen omkomen, ten dien einde " brengen zy, door geheime kunstgreepen, Soci. ,, teiten in beweeging, die wel eer haarenyver voor de zaak der vryheid getoond hebben, enClubbefy " is het helfche werktuig geworden, waar mede men " de Franfche Natie in onrust en twoefpak tragt te " brengen, die lieden verftaan de kunst van verlei! den zeer wel, echter zyn hunne handelwyze bekend men komt in een groote Zaal byeen, aldaar doet men meer of min buitenfpoorige voor,' Hellen; als by voorbeeld de Koninglyke Waardig' heid kan niet meer aan Lodewyk de XVIde, toe- . vertrouwd worden, hy heeft het vertrou- '„ wen verlooren, ■ wy moeten een Regentfchap „ hebben, ■ anderen roepen wederom; neen „ geen Regentfchap een Raad; terwyl wederom an„ deren fchreeuwen, geen Raad, maar eene Natio„ naale Commisüe, eene Commisüe uit de 83 De„ partementen, geene Monarchie meer! dit is „ naauwelyks gezegd, of een twintig ftuks LedeD, ,, Kuuftig hier en daar verfpreid, juichen dit voor- „ ftel toe, zo gaat het federd den 2ilten Juny ■ „ ik moet de Vergadering mede onder het oog brengen, „ hoe ver men in de Blaauwbockjes gaat, en de ftoutheid den teugel vierd, enz. Zo fprak de Heer Goupil, en zyn zeggen wierd door de Heeren La Rochefoucault, Liaocourt, Prugnon, Prieur en andere onderfteund, en hun reden had destyds een gelukkige uitwerking, maar zulks gebeurde niet dikwyls, want over het geheel genomen , waaren deze fouveraine gebieders menfchen zonder zeden, zonder Godsdienst, gelyk zulks uit de aanhoudende vervolging der Geeftelyken, defmaadelyke verachting en belediging van den Paus, en uit de open* baare vereering van de Godloofte Monfters kenbaar is. Zoo». C 62 ) 2oon. Zo gingen dan de vervolgingen orntrend de Geeftelykheid nog Voort? ik weet dat verfcheide Kloofter-ordens waaren afgefchafc, maar hebben zy ook aan andere Kerkdienaaren moedwilligheden gepleegd, men zou zeggen, dat was gevaarlyk want hierdoor moeiten zyde haat des volks op hun hals haaien. r Vader. De Vergadering had gedecreteerd, dat alle Kerkelyke perzoönen, van den hoogften tot den laagften rang, een nieuwen Eed moeften doen op de nieuwe door hun opgeftelde Conftitutie, nuwaa. ren 'er zeer veele Bisfchoppen, Priefrers en andere Dienaars der Kerken en Capellen, die deezen Eed weigerden, en die ongelukkige waaren de voorwer • pen van de gruwelykftemishandelingen, eerst meest in beleedigingen, maar naderhand, wierden dezelve moorddaadig van het leven berooft, ik zal u thans eersc van die beleedigingen fpreeken, in het vervolg zal ik u van het moorden verhaalen, eenige Inwoonders van Parys hadden de geweeze Kloofterkerk der Theatynen gehuurd, om daar de Godsdienst telaaten verrichten door Priefters die den nieuwen Eed niet gedaan hadden, het Departement had dit toegeftaan onder beding dat een voorgefchreevene infcriptie boven den ingang moeit geplaatst worden, op den 2de Juny zoude hier de eerlte Godsdienst in gehouden v/orden, dan naauwlyks was de Mis gedaan, of het gemeen drong in de Kerk, haalden het Autaar om Verre, vernielden ftoelen en banken, en beging'er allerhande heiligfchennis, de Nationaale Guarde had zekerlyk deze wanorde gefluit, was dezelve niet gekomen , toen alles reeds gedaan was. De Heer Vaillant, Prielter te Vaugirard, deed na dat hy de Communie aan de kinderen van zyn parochie uitgedeeld hadde, een aanfpraak, waar in hy ver* klaarden , dat hy den Eed op de Conftitutie niet an« ders gedaan had, dan om zyn brood, maar dat hy naderhand bedagc had, dat zelfs de vogelendoorden hemclfchen vader gevoed werden, en dat hy, op dezelfde zorg der voorzienigheid hooptnde, rond pit verklaarden, dat die Eed ftrydig was, met dé Cat- C 63 ) Catholique Apoftolifche Roomfche Religie, en hy diensvolgens Hemel en Aarden toe getuigen nam, dat hy dien Eed herriep, een Officier van de Municipaliteit daar tegenwoordig zynde, viel de Paftoor in de reden, en riep, houw op het is genoeg, waarop de Priefter hem vroeg, wie hem recht gaf, om ia des Heeren Tempel te fpreeken ? dit gezegde verbitterden het volk dermaaten, dat men vanallekanop de Priefter aandrong met voorneemen om hem te lactaarnen, het welk hy ter naauwernood ontkwam, door het toefchieten van eenig gewaapend volk, die zyn leeven redden door hem in hunne bewaaring te neemen. Zoon. Maar durfden zy ook de heilige Vader aanranden, zy behoorden immers meest alle tot de Roomsch Catholique Kerk, die de Paus van Romen, als hun hoofd erkennen, en eerbiedigen, en in het gantfche ryk is de Roomfche Godsdienst de Dominante; en zelf de eenig vrye. Vader. De Paus van tyd tot tyd, demishandelingen aan zyn Oudfte Zoon, den Allerchriftelykfte Koning aangedaan, gehoord hebbende, en ziende uit de dagelykfche klagten der Bisfcnoppen en Geeftelyken, hoe liegt de Roomfche Godsdienst en haare Voorftanders in Vrankryk gehandeld wierd, zond naar de Franfche Kerk een Brevet, waarin hy de tegenwoordige gebeurtenisfe in Vrankryk ten noogften afkeurden, hun tot vreede, gehoorzaamheid en onderwerping vermaanden &c. dit Brevet was geheel niet naar den fmaak der oproermaakers, waarom zy hierover op den volgende wyze hun ongenoegen en wraak betoonden, Dingsdag den derden Mai, kwam een ontzachelyke meenigte volks in de Thuin van des Konings Paleis by een , zy hadden een beeldteDisgemaakt, beftaande in een groote pop, gekleed als de Paus, met de Visfchers ring aan de Vinger, en een kruis op de borst, hier mede wandelden zy een tour in 'c rond, onder allerlei befpottinge die het Paufenbeeld wierden aangedaan, verder kwam de Heer St. Hurugé, en ftelde deeze gemaakte Paus in ftaat van befcauldiging, hy las een gefchrifc voor, waar- ( 64 3 waarin hy wydloopig fprak van al de rampen welken hec Paufelyk Brevet veroorzaaken zoude aan de Franfche Natie, indien dezelve oncrouw genoeg was, om hun eige gemaakte wetten, te verbreeken, en deltaliaanfctie grondbeginzelen in dit Brevet bevat aanteneemen, op deze befchuldigingen wierd die gemaakte Paus veroordeeld om verbrand te worden, het kruis en St: Pieters ring wierden hem afgenomen en op de borst, een brief geplakt waarop ftond bygeloof, een dergelyken op de rug met de woorden Burger-oorlog, in de regterhand gaf men hem een Dolk en in de linkerhand het Brevet, en dus toegetakeld, wierd dat beeld gevoerd naar de brandftapel die in de thuillerien gereed gemaakt was, daar het zelve na een meenigte ftok en zabelflagen ontfangeD te hebben, met een groot gejuich verbrand wierd, Zoon. Die was by uieftek beleedigende voor de goede oude vader, die zulks evenwel aan de Franfche Nacie niec verdiend had, hy had hun volgens zyn pligc als Opperbiffchop hunner kerk flegts vermaand en ten beften geraden, die kon hem met reden niet ten quaden geduid worden. Vader. Had men flegts 2yn beeldtenis mishandeld, hy mogt zulks van den franfche vryheidsgeest verdragen hebben, maar men taften de Roomfche Stoel ter gelyker tyd aan in deszelfs inkomen en bezittingen, de Annaten of Jaarlykfche Inkomften, welke de Paus zederd onheugelyke tyden van Vrankryk gecrokken had, wierden hem afgenomen en men beroofden tevens de heilige ftoel van het Graaffchap Avignon , onder voorwendzel dat de Inwoonders de Franfche Vryheid begeerden, en verzogten onder de Departementen van dat Ryk ingelyft te worden, fchoon het gantfche werk niet anders dan het bedryf van Franfche en Franschgezinde oproerftokers wss, waar voor de getrouwe Onderdaanen zwigten moeiten, de|Avignonners, niet vergenoegd dat zy zelve van hunnen wettigen Heer de Paus van Romen waaren afgevallen, poogden het nabuurig Carpentras insgelyks tot afval te dwingen, en doe zy door verleiding of bedrygingen hier in niet Haaien konden i ( °5 ) 'den, iloezen zy, met behulp der tlabuurige Franfchen een Formeel beleg voor die Stad. eh bombardeerden dezelve, dog die van Carpentras gebruikten een fchoone Krygslift, die zeer gelukkig uitviel en de oorzaak was, van het behoud hunner Vryheid, ter tyd als de Stad befchoten wierd, maakten zy van binnen een looze brand, ftaaken hooy en ftroo hoopen* fmeerpotten, flambouwen en' allerlyetuig inbrand, en maakten een vertooniDg als of de Stad aan alle hoeken in vuur en vlam itond, hier op vielen de beleegeraars aan, om de Stad Stormenderhand in te neemen , dog zo dra zy ver genoeg in de werken genaai derd waaren, vielen de belegerden die wel op hnn> hoede lagen; van alle kanten op de Stormloopers aaa die zo deerlyk gellagen wier »en, dat zy op het O-ogenblik aftrokken , en nooit geen lust hadden oiri weer om te komen. . .. . Zoon. Zo dat die gelukkige Coup, het behoud; niet alleen van Carpentras, maar te gelyk van andere Italiaanfche Steden geweest is, die anders ook onder het Juk der Franfche Vryheid hadden moeten bukken i intuffchen was Avigrion voor de Kerkelyke Staat verlooren. Vadsu. Schoon het een ongehoorde en ongeoorloofde handelwyze is, om de htaaten zyner nabuurei op zulk een manier te veroveren, hadden de Franfche hier eevenwel een grooten ophef van, eevenal* bf hunne Revolutie en nieuwe Conftitutie zo begeerlyk was, dat alle Volken van Rondzom zoude komen , om hunne Afgodt te aanbidden die van Avjgnon hadden zig echter weinig te beroemen, over hunne hieuw verkreegene Vryheid, daar hun Stad binnen; kort een tooneel van Moord en Gruwelen was, waar toe de wreede handelingen van Jourdandie in de wandeling genoemd wierd Conpetête,(koppe kapper) nier Weinig het hunne toebragten. Zoon. Vader ik heb veel meer van die Jourdan gehoord, dan ik 'er van begreepen of onthouden heb j ik bid u geef my eens een nader denkbeeld van die Avignonfche Hiftorie. ., Vader. Het ging hier. gelyk het doorgaans gaat E in ( 66 ) Sn alle volks beweegingen een partby wargeeffen en woelzieke menfchen, brengen verfchilien en verwydermgen op de baan, zy dry ven mee behulp van eenige medeitanders hunne plannen met geweld door en wel haast word hetgantfche werk, op Reekening'van al de goede Burgers en Ingezeetenen van een geheele Stad gefield, fchoon het grootfte en beste gedeelten zulks met weerzien moet aanzien, de afval der Graafschappen Avignon, en VenaisiD, van de Paufelyke ftoel was niet anders dan het bedryf van eenige Rebellen, waar onder de heeren Duprat, Jourdan, Mainville , L'Kscurier en Tournal de voornaamfte aanilokers waaren, die met een gewapenden aanhang, alles naar hun willekeur befchikten, de getrouwe Inwoonders, waaren niet in ftaat zulks te beletten want de Geweldenaars hadden zig van het Gefchut en andere VVapenen meelier gemaakt, wie zig eenigfints tegens hun verzetten, wierden onder de naam van Ariüocraien, op de barbaarste wyze mishandeld en mar de Gevangeniffen gefleept nu was in eene der Volks beweegingen, de heer L'üscurier, in banden van het misnoegd gemeen gevallen, en dood gefold, hier op quam de Jonge heer L'fiscurier woedende te voorfchyn, fchreeuwende wraak, wraak, te wapen, te wapen, Jourdan de koppeklover bad hier op ten eerften een bende van 400 gewapende Jocae lieden gereed, die twee Hukken Kanon by zig hadden, met deeze alle zwoer Jourdan, zig over de dood van zyn vriend L'E6Curier, te zullen wreeken, deeze Vierhonderd vielen mee een dollewoede op de meenigten aan, fchoten onder het Volk en maakten fchrikktiyk -veel doodeu en gequetsten, wier getal te zamen op meer dan 303 beliep, hier mede niet voldaan, greepen zy al wat zy vanpen konden, en bragtenmannen, vrouwen en kinderen in de gevangenis, zelf zeer aaczienelyke lieden die uit hunne huizen gehaald wierden, nu waaren geduurende de'laatfte agt weeken, de Gevangeniffen reeds opgevuld met voornaame burgers als de heeren N:el, Gerard, Collet, pater Mou. rant, de priefter van St: Simphorien, en veele leeden van de voorige Regeering, in den nagt tuffchen C 6? ) tg en 1? Öciober t70i. trok Jourdan met zyn Gê' jtelfchap naar de Gevangenis» daar Zy ffleef .<*aö H<3 Gevangenen Jong. n Oud op de oumenicheiytcitt wy* ze om het leven bragten, zv heten de Gevangenen twee aan twee voor zig komen , zo dra zy buiten ouamen kloofden men hun het hoofd met een flag. zwaard, en maakten hun vervolgen» af, door hun een flag met een yzeren koevoet te geven, waar op zy ioi levend of reeds dood alle op elkander gefmeeten wierden op de plaats, genoemd de plaats der zwitzers, vermoeid van dit bedryf, verdeelden zy zig door de Stad, daar zy in die nagt nog verfchydehuisBezinnen wreedaardiglyk vermoorden, en de Lyken in de Rivier de Sorgues wierpen, wier fchutdeuren men onen deed, op dat de ftroom van het water, de doode lighaamen in de Rhone zoude weg dryven, - Zoon o gruwelen zonder wederga! en kon dit 00^ al od de Reekening van Patriottisraus pafleeren, of «al ik nu eens hooren dat dit wreed bedryf voor raitdaad wierdgereekend, en als zodaanig geftrrft. Vader. Neen myn zoon, niet geftrafc, zy die nog eenig" deugd en eerlykheid bezaten, vorderden dit wel maar anderen verdeedigden de daad van Jourdan als zynde, un Conp de neceffité, . een noodzaakelvke 11 rO die door de omftaudi^heden gebillykt wierd, Jourdan fchroomden zelf niet, om in het ver» volTonentlykin Parys te verfcheinea, trouwens waaf voor zoude hy vreezen by Paryzenaars , eeven zo ilegt als hy, die weinig tyd laater met daaden toon» den hoe zeer zy zyn gedra? goedkeurden , wyl zy zvngegeeven voorbeeld letterlyk navolgden, maar wat kan men anders verwagtcii, van een Volk dat met ter zydeftelling van alle Godsdienftige begmfe* len alleen hunnebooze voorneemens poogden ter uitvoer te brengen, van een Volk dat *er voor uitquam, -dat zv Voltaire, Rouffeau en andere ongodisten , de hooafteeer beweezen, en die dezelve fchoonbybun leven veroordeeld en verbannnen, echter na hun dood, met groote pragt en pompe, om hunne onbetaamehke leer en fchrifcen hebben verheerlykt. Zoon. Ik meen ook meertaaaleo gehoord te heb* £ a bffa C 68 ) ben, dat, inzonderheid Voltaire een goed Ffansch dichs ter, maar een zeer flegt Chriften geweeft is, maar was hy niet een voornaam befpotter van de Roomfche Godsdienst en Geeftelykheid ? Vader. Hy was een befpotter van alle Godsdienlten, een profaan Godloos fchepfel, die 'er op den duur zyn werk van maakten om Gods heilig woord te befchimpen, en veragtelyk te maaken, hy was eeD natuurahst, een deist, een verleider van veelen; die de allerheiligfte troostgronden van alle Chriftenen poogden om ver te ftooten, als hy van onze eeuwig gezeegende zaligmaaker fprak of fchreef, noemden hy hem de timmermans zoon die in het Joodfche land een grooten aanhang maakten, kort om,hy was een der grootfte en gevaarlykfte ketters die zvne eeuw tot nadeel der Chriflenheid heeft voortgebraat, cn daar hy geen ontzag voor God of Godsdienft had, is het, met te verwonderen, dat hy ook een flegt burger was, die alle Goddelyke en Menfchelyke verordeningen, alle Geeftelyke en Waereldlyke beftieringen verguisden en met voeten trad. J£n dit allerinoodse Caracler van Voltaire is de oorzaak geweest, dat hy als dwaalgeest en oproerftooker uit het Franfche ryk was uitgebannen, en die zelve Caratler is ook de oorzaak geweest, dat hy 27 Jaar na zyn dood, uit zyn graf te Sellieres is uitgehaald en te Parys als een heilige begraven. Zoon Die was een fpreekend bewvs, dat de Nationaale vergadering , althans de meerderheid daar van, in dezelve Goddelooze gevoelens gedaan hebben als Voltaire, maar hoe quamen zy op het denkbeeld, om die reeds verrotte heilin-fchender weer op te graven en zo veel Jaaren na zyn dood nog te vereeren? Vadkr. De abtdy van Sellieres, daar Marie Francois Arouet de Voltaire in het Jaar 1761 begraven was. wierd gelyk alle andere geeftelyke Goederen door de Nationaale Vergadering aangeflagen en Verkogt, de heer Charrou Officier van de Municipaliteit dier Stad hec lyk van Voltaire geëigend hebbende ontiton J er verfchil tuffchen die van ïroyes en die van Rt> ( C9 ) Romilly twee nabuurige Steden aan wien de eer toefluam , om die overblyffels te bewaaren. Charron bragt deeze twist voor de Nationaale Vergadering, daar de meefte leeden met drift begeerden , beweerden en decreteerden, dat de asch van die groote zoaenaemde Volksverlichter, naar Parys moest gevoert en aldaar in het pantheon van St: Genevieve, by de overblyfzelen van Kouffeau, Mirabeau en dergelyife by gezet worden, en bewaard blyven, gelyk ook gefchieden op den 10de July des jaars 1701. Zoon. Ik herinner my dat die tweede begraavmg van Voltaire, in Parys, met veel Patriotfche plechtigheid gefchied is, wees zo goed Vader om my deze Hiftorie nog eens omftandig te verhaalen. Vadek- Die begraaving was zeker zeldzaam genoeg , en miffchien eenig in haar zoort. De plechtigheid a-efchieden op de volgende wyze. De kist waar in het lyk, of het geen van dat lyk nog overig was, zoude overgevoerd worden, was geplaatst op een daar toe vervaardigt anticq Rytuig , het welk omhangen was met laurier en eiken takken, allerwegen doorvlogten met Roozen en andere bloemen , twee infchriptien waaren ter byden zyden van dit Rytuig geplaatst, de eene was ; Een Menfch die vry gebooren is, die moet zig zelf re-reeren. de andere, ïndien een Menfch tirannen heeft, moet hy die dethrooneeren, , Verfcheide deputatien , zo van de Nationaale guardes, als van de Patriotfche fociteiten, die een grootec train uitmaakten, trokken deze koets te gemoet en eeleiden dezelven tot op de puin hoopen der baftille, hier hield de koets ftil, de lyk kist wierd 'er uitgehaald, en neder gezet opdezelve fteë, daar voltaire wel eer gevange gezceten had, hier had men een vlakten gemaakt, en de fleenen der Ruine op een hoop gellapeld en tot een heuvel gevormd daar een grooten fteeu boven op üond met deeze woorden, ontfangt, Voltaire! op deze plaats, daar het despotismus U wel eer had opgeflooten, de eer welke het VaderE 3 land C 70 ) land u aandoet, het lyk wierd vervolgens weder m de koets geplaatst, en de overbrenging van het zei. ve gefchieden op de volgende wyze. 1, Een Detachemenc van de Rui'terv, de Sappenrs, de Tambours, de Kanonniers en de Oueekelingea der Nationaale guardes. 8. De deputatien uit de Oïllegien en uit de verfchil* lende Sociteiten, draagende" elk hun bizonderedi- vifen. 3, Eenige mannen draagende de poutraitten, van Voltaire , RoulTeau, Mirabeau , en Diïelles , gelyk ook de afbeelding van de burgers van Varennes* die by het arresfteeren van den Koning hadden, uitgemunt. 4. De werklieden, die aan het demolieeren der ba. ftille gearbeid ha-iden, draagende, de Keetenen Boejens, Kogels, Curaffeo & die men byde verovering der baft'lle in dezelve gevonden had. 3. De burgers uit de voorftad St: Anthoine , voerende het vaendel der baftille, met een afbeelding van die vefting, in hun midden ging een burgeres uit die voorltad, welke de verovering van de baftille had bygewoond deeze was eekleeu als eene amozone, in de uniform van de Nationaale guarde. 6, Een parthy burgers van Parys, gewapend metpiekt.n, op een van dezelfde Üond de hoed der vryheid, met het devies, uit dit ftaal is de vryheid gebooreij. 7. De geheele Sociteit der Jicobynen, verders de kiezers van 1789 en 1791. en de Cent Suiffes nevens de Zwitzerfche guardes. $. Een deputatie van de Schouwburgen, draagende hec poutraic van Vo't lire , omringt met medaillons waar op de tytels van zyn voorna'amfte werken geleeren wierden. 0. De Academiscen en Geleerden, draagende in hun midden een pragtige koffer, waarin de werken van Voltaire in 70 deelen, naar de uitgave van Beaumarchais geleegen. jo. De deputatien uit de verfcheide wyken der Stad, uit de Guardes Nationaal, en uic de Municipalitei-, van parys, lu C 7i ) ir Een groot getal Muzicanten en Zangers gaande ónraiddelyk, voor het Rytuig waar op de kist geplaatst was. , 12 De lyk koets getrokken door ia gryzc paarden, gaande vier aan vier, de paarden wierden by den toomgeleid door mannen alle in de antiquen fmaak gekleed. Hier op volgden agter het lyk. i^. Een deputatie uit de Nationaale Vergadering. 14, Eenige gedeputeerdens uit de Municipahteit en andere Collegien. 15. En eindelyk wierd de train gefloten door een corps Cavallery. Van des morgens ten negen tot des avonds ten tien uuren duurden deze plechtige lyk ftaatfie, boven op de lyk kist zag men het af beeldzel van Voltaire kevensgroote, leggende uitgeftrekt op een cieilyk bedde, waar boven een faam, houdende in de eene hand haar trompet, en in de andere hand een kroon boven het beeld van Voltaire, op de kist las men aan de eene zyde, de wreeker van joan Calas, la barre, de Sirven, en Montbailly, aan de andere zyde, de dichter en verlichter van het menfchelyk verftand, die ons den weg gebaand heeft om vry te worden. Van de plaats der baftille af trok de lyk ftaatfie eerft naar het huis van de heer Charles de Vilette, daar het hart van Voltaire bewaard was, voor dit huis itond gefchreeven, zyn geest is overal, maar zyn hart is hier, voor dit huis was een amphitheater op gericht, omzet met vier hooge populierboomen, doe de rouw koets voor dit huis genaaderd was, hield de train ftil, en men zag een kroon van roozen, midden uit de populieren , op het lyk nederdaalen, en op het amphitheater verfcheenen eenige jonge dochters alle in het wit gekleed, met rooze kranffen om haare hoofden, en burger kroonen in de handen, deze hieven eeu gezang aan, het welk door een Orchesc van Muzicanten geaccompagneerd wierd. Van daar vertrok den train, door ftraaten opgepropt met een onnoemelyk getal van menfchen, naar verfcheideSchouwburgen, daarzoortgelyke Ceremoniën plaats hadden, zo dat het reeds laat in den avond was, E 4 eer eer de ftaatfie aan de Kerk St: Geoevieve aanquam,, m^°u>:rPlt W3S d3D fft re?.hte F««»fcbe vrolykheid, rnaar teveDs een zeer beleedigende trek voor denKo." mno; en voor.ge Regeermg, en een openbaare belydems van gevoelens die door de Franfche Kerk verworpen en veroordeeld waaren Vader. Het was een doorflaand bewys.dat de doen daar fvrIeftgf.eVCrS, V°lllrekte vrygelften waaren! t /V'V alken de PerzooD maar ook de fchriften maareal hDkrWhyZf ?n VoJtai^opentlyk vereerden" K Ir bedryf van die mannen toonden op een WiPn I"eQfShen zo°der Godsdienst en zelfs Jpyn nn^JaQKde Godsd^ waaren, was het niet een openbaar bewys van Ongodiftery doe zy durfden ^°Hr£fian' onl de iehei''gfte plichten van den Lands, Godsdienst, den Led, den Doop, en de KchtverdeK8™ *» Tempelen te weeren, en dezelve over te brengen naar het Veld van Mars, om die plechtigheden te verrichten op of voor hec Altaar des Vaderlands, dat de dweepzucht zelf daar had opgericht , en doe in het Jaar 1792 in de Nationale Conventie w,erd voorgefteld om alle openbaare Godsdienst-oeffening aftefchaffen, was het antwoord, nog met, daar is het nog geen tyd toe, maar eenige maanden laater, lcheenen zy te geloven dat die tyd gekomen was, doe de Heer jaques du Pont, Lid van de Nationaale Conventie, openbaar ¥1. - midden d,er VerSadering uitriep, ik ben een Atheïst, de natuur en dereden, dat zyn myn Goden, dit beken ik ter goeder trouw aan de Convenlllh- 0yeI van alle kanten toegejuicht zynde, verhieven zig verfcheide Hemmen te gelyk welke hem antwoorden, war, raakt ons dat, gy zyt toch egn ee%k man, waar op de Heer d^ent voort, ging en zig beklaagden, dat men deThrooccu omVer wierp en de Altaaren liet iteande blyven, ter. wyl echter een enkel geblaas van de verlichte reden, genoeg was om dezelve te doen vallen, geen grooter despoten, zeide by> zyQ ^ é>J £ Pries» C 13 ) Priefter». die hun heerschzugt, tot na dit leven Krekkèn, geen Altaaren behoeven vvy dan hel Altaar des Vaderlands, geen Eerdienst-tekens dan de ^e^^dïlerweet Koning Lodewyk de XVIde dat hv Godsdienftig was, zeggende dat Godsdienst geen deugd, maar een ondeugd in een Koning is, |n wel een ondeugd die zeer gevaarlyk is voor een Natie, en waar voor zy altoos te vrezen hebben , wvl hv uit vroegere en laatere voorbeelden wilde aanwonen, dat Godvruchtige Koningen, Tirannen en Barbaaren waaren. . T -. , _ , In een openbaar Dag-papier, Journal de Paris, dreef men ronduit de fpoe, met al wie nog geloven wilde, dat 'er een Opperwezen is, het welk na dit leven beloonen of ftraffen zal. Wat wonder dat zulke menfchen onbefchroomd voortgingen de Keiken van klokken, van beelden en cieraaden te berooven, doe zy het beeld van de heili»; Marcellus, dat byna 400 mark zilver woog, naar de Munt zonden om 'er geld van te flaan, zeiden zy, de goede Marcellus zal zig wel met een koper beeld behelpen, hy weet wel dat wy het zilver nodig hebben. Zoon. ^ulke taal zou in een Land daar de t-rotestantfche Godsdienst de heerfchende is niet kwalyk voegen, maar in de mond van Franfche Wetgevers, teekend dezelve een zeer ongefchikt carafter, wanc die in zvn Godüdienst niet getrouw is, tevergeefs zal men 'het van hem in zyn burgerplichten verwag- ten. ,. ■ 1 Vader. Deze uwe aanmerking is zeer goed, en zo dezelve immer bewaarheid is, zo is hec in 'c tegenwoordig geval van de Franfche Revolutie, zy vreezen God niet, daarom eeren zy ook den Koning niet, indien zy eerbied voor Gods woord hadden, zouden zy bok gelooven dat 'er geen magt is dan van God, en dat hy die de magten wederftaat, God zelf wederftaac die de magten verordineerd heeft, Godsdienftiaheid en ondergefchiktheid zyn zo onaffcheidelyk aan elkander verbonden dac een der Oud E 5 Va- C 74 ) Vaderen pleeg te zeggen , een goed Chriflen, is altoos een goed Burger, met alle recht en met alle grond mag men zeggen, hy die de God des Hemels, de Koning der Koningen en Heer der Heeren niet vreest, hoe zal hy vreezen voor hun die zo oneindig minder zyn, dat zy flegts een beeld der magt van God, op Aarden uitmaaken, en by omkeering mag men zeggen, hy die geen ontzag en eerbied heeft voor den Koning dien hy ziet, hoe veel min der zal hy die hebben voor den Onzienelyken, die in het hooge en in het verheevenen woond, de ondeivndiDg van alle tyden heeft dit beveiligd, maar j?elyk ik zeide nooit duidelyker dan in de jongfte Franfche beroertens. Zoon. Maar Vader gy noemden my onder de geene die tot de Lykftaatfie van Voltaire behoorden, ook de Kiefers van 1789 en 1791, wat is dat voor volk? Vadhii. Ik zon roisfchien geen beter woord kunnen vinden, om het u te doen begrypen, dan dat ik ze noemden Gecommitteerdens uit üeBurgerwyken of byzondere diftridlen, tot opneeming der Stemmen, oin door de meerderheid een uit allen, te magtigen en aanteflellen tot Lid van de Nationaale Vergadering, dit was gefchied in 1780 voor de eerlte Vergadering en wyl die gedecreteerd hadden, dat hunne zittingen niet langer dan twee jaaren duuren zouden, wierd dit herhaald in 1791 voor de tweede reize, deeze Gecommitteerden hadde hunne zitting in Parys, op het Stadhuis en wierden de Kiezers genaamd. Zoon. Maar daar de eerfte Vergadering, volgens haare eige flelling, haar taak volkomen had afgewerkt, een nieuwe Conftitutie had opgefteld en ingevoerd, wat behoefden dan een tweeden verkooren te worden ? en wie gaf hun het recht tot die verkiezing ? Vader. Al zulke vragen komen niet meer te pas wanneer geweld en uzurpatie de leidraad der verrichtingen zyn, de nieuwe Franfche fchikking rangeerden de zaaken in deze order, de Natie, de Wet, en C 75 ) en de Koning, de Natie, het volk ging voor alles; het volk wierd vertegenwoordigd in deslelrs Keprezeotanten, zo moge dan die Vergadering van Reprezentanten al zeggen eu at doen wat zy wilden, zondet zig aan Wet of Koning te bekreunen, die beiden onder hun waaren, op deze grond had de eerite Na. tionaale Vergadering, een Conftitutie geformeerd: en daar by aan den Koning, beneden de Wet, ea nog verder beneden het volk, eenige voorrechten toegeftaan, als de onfehendbaarheid van zyn perzoon , de proteftie van zyn Familie, het veto in naam en een gemaatigd inkomen of Jaargeld. Lodewyk XVI. onaangezien al de hoon en fmaad, om de rust des Lands re bevorderen, bewilligt in deze IcnikKingen, neemt deze nieuwe Conftitutie aan, en bezweerd om dezelve te handhaven, het Wetgeevend Lighaam zo het fcheind verheugd zig hier over, en ter zeiver tyd rokkend een gedeelten van die Vergadering, namelyk de Jacobynfche Factie, het volk op, om te roepen geen bourbons, geen Koning meer, Vrankryk geen Monarchie meer, maar een Republicq, dan die groote plans liet de eerfte Nationaale Vergadering voor haare Opvolgers over,om dezelve ter bekwamer tyd ter uitvoer te brengen. Zoon. Het was met dat alles een vreemde zaak, dat de Koning die ook wel zag wat 'er gaande was, die nieuwe Conftitutie zo goedfehik aannam, wyl in die aanneeming een wettiging van de Vergadering en te gelyk een goedkeuring van haare vernentmgen legt opgefloten. __ . , Vader. Wel ingezien, wat zou den Koning beginnen , overheerd moet lyden, zegt het fpreekwoord. hy was wezentlyk niet anders dan een gevangen en gedwongen man, zonder te onderzoeken of de nieuwe Conftitutie goed of kwaad was, is die zeker dat den Koning genoodzaakt was, om die zo> als dezelve was. te moeten aanneemen, eentalryke Nationaale Guarde onder de hand van de la Fayette» ftond ieder oogenblik gereed, om den Koning te dwingen, om de wil der Nationaale Vergadering goed te keuren, terwyl Pethion de Maire of Hoofd- C 76- 3 fchout van Parys, met de andere Jacobynen, al het gepeupel uit de Voordeden St. Antoine, St. Martin, enz. van hun wenken konde doen vliegen, om de fnoodfte en gewelddaadigfte attentaaten tegens den Koning en zyne Familie te onderneemen, gelyk zulks eenige maanden Iaater maar al te duidelyk gebleeken is, alle deze raadflagen waaren den Koning niet onbekend, hy wist zeer wel, dat zo dra hy zig weigerachtig toonden om de nieuwe Conftitutie in zyn geheel en gaaf aanteneemen, men dit tot een voorwendzel. zoude gebruiken om hem als ongehoorzaam aan de wet te dethrooneeren, derhalvèn moest de Koning van de nood een deugd maaken, en van twee kwaaden het beften kiezen, om indien het mooglyk was, de rust te herdeden en zyn aanhangelingen voor vervolgingen te bewaaren. Zoon. Dat aanneemen der Conftitutie door den Koning, heeft evenwel meer kwaad dan goed veroorzaakt, wyl zyn vyanden daar door des telfouter wierden* en de fchikkingen die door Vrienden en Nabuurige Mogendheden gemaakt waaren, om den Koning tegen zyne oproerige Onderdaanen te beveiligen, wierden in die weg destyds verydeld. Va dek. Het quaad dat door het aanneemen der Conftitutie veroorzaakt wierd, was by toeval, wie had kunne bereekenen , dat de toegeevende en vriendelyke behandeling van Lodewyk XVI. door de bitterde en vyandelykfte vervolgingen van zyn Volk zoude beantwoord worden, had Keizer Leopold de tweede, kunnen voorzien dat de vredelievende poogingen des Konings zo flegt zoude beloond worden, hy zou het wreeken van den hoon, zyne Zuster nevens haar Gemaal en Kroosc aangedaan, niec voor zyn zoon en opvolger hebben over gelaaten, ook zpuw den KoDing van Spanje, die aan het Franfche hof, eevenna vermaagfchapt was, zyne toerustingen , niet geftaakt hebben , maar de Mogenheden door dezelve hoop gevleid die den Koning thans ftreelden verwagtea dat de Franfche natie, eindelyk de oogen zoude openen; tot de plicht van gehoorzaamheid weder- kee- C 77 ) keeren, en óp het voorbeeld van hunnen Koning1* boven al de belangens van hun eigen Vaderland ter harten neemen, te meer daar den Koning door zyne Ministers, aan die, en aan alle andere hoven plechtig liet verklaafen, dat hy de Conftitutie zo als de zelve door de Nationaale vergadering was opgefteld , uit eieener beweeginge vrywillig had aangenomen en bezwöoren. Hier door waaren de Mogendheden de handen gebonden, indien de Koning vergenoegd was, met de Conftitutie, was het hunne zaak niet te onderzoeken of dezelve wel of qualyk was ingericht, wyl ieder Mogendheid hier in vry is in zyn eigen Staaten, nu waaren'er wel wezentlyke bedenkingen of den Koning deze verklaaringen als een Vry, ofc als een Gevangen man gedaan had, dog dit moest de tyd en het vervolg van zaaken openbaaren, en tot zo langen kosten de Militaire fchikkingen tot verloffing van de Koninglyke familie geen voortgang hebben. Zoon. Er was zekerlyk zeer veel reden om te twyffelen, of het aanneemen der Conftitutie door den Koning, zo wel meenend en zo vry gefchieden als zyne Majefteit zelf getuigden, te meer daar hec niet buiten bedenkingen was of den Koning zulks wel vermogt te doen, als Koning vari Vrankryk was hy verpligtjden Kroon met alle desfelfsvoorrechten,zo aan zyne opvolgers over telaaten als hy die van zyne voorzaaten ontfangen had , hy was verplicht de Roomfch Catholique Religie en alle desfelfs bedienaaren, te bewaaren en te befchermen by die zelve Rechten die zy te vooren genooten hadde, 't welk alles met de aanneemiüg der Conftitutie niet beflaan» baar was. Vadek. Hierom fchreeven de uitgeweekene prinfen , opentlyk aan den Koning, dat zy niet geloofden dat hy in deze keuze vry gehandeld had, „ Sire, zeg„ gen zy, daar gy gedwongen waard, om te zeggen „ datgyvryzyt, kunnen wy dat niet gelooven, voor „ dat wy uw Volk tot hunnen plicht zien wederge„ keerd, voor dat uwe troupen weder onder uwe „ beveelen ftaan," en hunne Majefteiten de Keizer en de Koning van Pruisfchen, fpraken 'er in het vervolg ( ?8 ) Volg op deze wyze van in hun Manifest „ de Konifig 8, onderteefrende, maar zyne hand was gebonden, de „ daad welke hy deed was nul, hec protest van den 9, 2ofteJuny 1791. had by voorbaat die daad geannuts, leerd, een gevangen man kan zig niet verbinden , 0, eeven minkan hy bekrachtigen en accepteeren , een Monarch diefchryven moet dat hy vry is, is in der 9, daad niet vry " waarom de beide Mogendheden, over des Konings gedrag op deze wyze oordeelden, 4, ongetwyffeld, deed eene hoop, ("welke blykt, nooit in het hart zyner Allerchristelykfte Majefteit uit* „ gedooftte zyn), hemde moonlykheid van het aan- ïtaande berouw der Oproerdryvers vast ftellen, waarfcheinelyk vleiden hy z;g, met het Ontwaa„ penen van hunne woede, tn hec opklaaren vanhuna, ue noodlottige verblindheid, door deze laatfledaad „ van toegeevenheid, daar de nietigheid zyner ac- ceptatie, door de harde omftandigheden, welke „ dezelve onvermydbaar maakten, beweezeD was, „ benam dezelve genoegzaam het anders daar in geM leege nadeelige, zyne Majefteit wilde, (gelyk hy dat ook gezegt heeft >) dat de ondervinding Rech9, ter van de Conftitutie was, met een woord, 'er 9, moest geaccepteerd worden, of V'rarkry k moest ver- oordeeld worden, om verfoeijelyke misdaaden te „ begaan, het moest overgegeeven worden aan de ,, ysfelykheden van den burgeroorlog, en geheel ver„ looren raaken onder haare eigen puinhoopen. Zoon. Volgens deze teekening was het lot des Konings waarlyk hard, wat kan 'er flimmer uitgedacht ■worden, dan iemand te dwingen om te zeggen dathy vry is, terwyl hy al het nadeelige en fmercelyke zyner banden gevoeld, zo voor zig zelf als voor zyn .vrienden. Vader. Voor den Koning was het zeker zwaar, maar voor des KoDings vrienden was het onverdragelyk, de Prinfen van den bloeden en die by hun waaren, hadden reeds de hoop opgevat, en de Toezegging gekreegen om door de wapenen van Vriendbuurlyke Mogendheden de orde in hun Vaderland te zien be-rllellen, wast, aik de Mogendheden ( 79 3 den over het haatelyk bedryf der Nationaale Vergadering verontwaardigd, hadden reeds maatregelen genomen, om de eer der Koninglyke Familie te wreeken, den Keizer Leopoldus II. had door zyn Circulaire uit Padua, in July 1791. een Concert tusfehen alle de Mogendheden opgewekt, de Conventie van Filnitz had de oraftandigheden bepaald, welke zyne Keizerlyke Majefteit en zyne Majefteit den Koning van Pruisfchen, de Wapens zouden doen opvatten, dog het aanneemen der Conftitutie door Lodewyk deXVI. hoezeer gedwongen en van geen. waarde, ;cheen echter een nieuwe order van zaaken te beloven, en deed dm Keizer en de Mogenheden die het met hem eens waaren befluiteD, om nog een uitflel te beproeven, om het menschdoin, voor de rampen des Oorlogs te bewaaren. Maar hier door wierden de geëmigreerden Prinfen en andere Burgers in hunne verwagtinge gehee! en al te leur gefteld, die niets vuuriger wenschten dan zig te ,*Tt-eken, aan de verwoefters van hun Vaderland, dan, deze tardive fchikkingen deeden de Emigranten alle hoop en moed op herftelling verliezen, ten minften voor die tyd. Zoon. Het getal dier uitgeweekenen uit hun Vaderland moet al zeer aanmerkelyk geweest zyn, dac hunne zaak reeds doe en vervolgens zo veel geruchts veroorzaakt heeft. Vader. Om niet te fpreeken van zo veeleduizende ftille Burgers, die, om de vervolgingen in hun Vaderland te ontgaan , zig met 'er woon naar Engeland, Zwiczerland, Nederland en elders begaven, zo let op het geen de verbonde Mogendheden zeggen, van hun die zig ter wapening , by de Franfche PrinfeD vervoegden, „ Een verbaazend aantal getrouwe „ Franfchen, gebannen uit hun Vaderland, door „ misdaaden, welken, of hun hadden getroffen, „ of van welken zy getuigen geweest waaren, na „ dat zy tot hunnent te vergeeft hun toevlugt bad„ den genomen, by bange of omgekogte Rechters, „ en tot wetten , welke men om hen te verdrukken, * deed zwygen of fpreeken, naar dat de Revolutie „ zulks C 80 ) i, zulks vereischten, deze allekwameD zig vereenigen, „ op den roep van eere, van plicht en vangetrouw„ heid, by Monfieur en de Heer Grave d'Artois. „ en de Prinfen van den bloede van Frankryk, wel„ ke gedwongen geweest waaren, om even als zV „ het land te verlaaten," en niemand zal zig over deze Eraigratien een oogenblik kunnen verwonderen, als hy uit de mond van Keizer en Koning deze befchryvmg hoord van de inwendige gefteldheid des lands in die dagen, „ in die algemeene Svsthema„ tifche Regeenngloosheid, bereekend met éen ver„ foeijelyke en diepe arglist, vielen allerwegen dui„ zendeSlagtoffers, geheeleProvintien, geheeleSte. „ den, wierden onbarmhartig aan barbaarfche Execu,, tienovergeleeverd, al wat ouder verdenking quam „ moest weg, al wat gemaatigd wilde zyn wierd misdaadig genoemd, al die geene die nog wat te ver,, liezen hadden wierden aangezien als vyanden van „ het algemeene welzyn, kortom, midden onder de „ Gecommandeerde, betaalde en afgeperfte dela,, tiea, midden onder de Committeës dei- Recher„ ches, Glubs, vergaderingen van allerlyeh aar: s, ,, Nationaale Gevangeniffen, in welke de Tiranny, ,, eigendunkelyk , getrouwe onderdaanen wierp j „ welke Rechters, zelfs door de oproerige gekoo,, zen, niet konden veroordeelen, en niet durfden „ Vonnisfen, in de beroering en dronkenfchap van alle de te gelyk opgefteegeu driften , wierd de deugd alleen als misdaad en de eigendom als be„ roering befchouwd, en alles was Souverain, uitge,, nomen de Souverainiteit zelf. „Ook durfden de woordvoerder der Oproerdryversj „ de Maire van Parys, onbefchoft den Koning zy„ hen Meefter te gemoet voeren, dat het volk „ hem door overwinning bezat, en inderdaad hield v het volk den Koning gevangen in zyn eige Ryk , „ en zyn leven is misfchien enkel behouden geblee4, ven, door deheilzaame, hoewelgedwongevlucht „ van een van zyne Broeders, en van de Prinfen van zyn bloed. Zoon. Dit ontvluchten vao de prinfen en verdere Emi- C si ) Emigranten , moet de Parysfche geweldenaars magcis tegen de borst geftooten hebben, dewyl zy daar over op den duur zo veel ongenoegen betoonden. Vader Zy hadden meer dan eene reden, om deze ontwykinge met geene goede oogen aan te zien, hier door moeiten natuurlyker wyze hunne verfoeiielyke handelingen, de Nabuurige Mogenheden van naby onder den aandagt gebragt worden, hter door moest een parthy verwekt worden die zig tegens hun zoude oppofeeren, een parthy die geducht konden worden, wyl het zeker was dat den Koning nog veele vrienden had, en dat derzelyer geial by dé eerfte ftraal van hoop, ongetwyfteld merkelyk zoude toeneemen, dit baarden hun vrees dit verwekten hun nyd, en zy lieten geen pogingen onbecroeft om deze uitgeweekene vyandiglyk te behandelen , niet alleen wierden zy ingedaagd en uitgebannen, maar alle hunne bezittingen wierden geconfisqueerd, zy wierden fchuldig verklaard aan hoog verraad, en als dezulken met de dood gedreigd, ja zelf wierden hunne Famillien bedreigd, mishandeld, in dagelykfche boetens geflagen, en in de laattte dagen zelfs vermoord, terwyl zy tevens al wie buiren 's Lands, aan de Émigranten ichuilp.aats en befcherming vergunden, voor vyanden van Vrankryk verklaarden , gelyk ook het protetteeren der uitgeweeken Franfchen een der voornaamtte redenen van bezwaar was, waarom zv aan de Koning van Hongaryen en Bohemen den Oorlog verklaarden. , ,. Zoon. Het was echter zichtbaar genoeg dat dit laatfte niet anders dan een voorwendzel was om den Oorlog te zoeken, wyl zyde handen van Engelard wel afhielden, doe daar ten minlten driemaal zo veel Franfche viugtelingen waaren als in Duitsch- lailVADER. Deze aanmerking is niet ten onrechte door meer anderen gemaakt, en zy bewyft duidelyk dat *er geheel andere redenen waaren, waarom zy den Oorlog verklaarden, dan die zy in hunne zogenaamde Oorlogs- declaratie voorgaven> de Franfche F vv ys- C 82 ) Wyggeeren hadden niet mind>r dan het Plan rv yorrnd, om de geheele Waereld op hunne wv% te verlichten, en alle Volken zo gelukkig e rnSkéri a!s zy zelfs waareo, hiertoe hadden zv in alle f an. den hunne Mi.flonari-.fen om de g od Je o o zFrat fche grondbeginzelen het Volk in te prenten en voor te prceK-en in verfcheide Landen hadden zv reeds aaomerkelyke voortgangen gemaakt, overal zyn toch misnoegden, overal zyn flegte en Jigtzinnige menfchen, de.e hadden de indrukken der valfche vrvl heid greetig ingezogen, in Spanjen, in ItaMen in Zwitzerland, in verfcheide ftreeken van Duitfchla'nd maar vooral in de Keizerlyke Landen in Brabanden £ia T°' ^ddea de Mini"ers der propagandS. zulke flerke vorderingen gemaakt , dat de wettiw iouverainen Hertog Albert en Maria genoodzaakt waaren hun HoFteontruimen, dat de Kefzfrkyke wa. rpenen waaren afgenomen, de Keizerlyke munteveranderd , en het nieuwerwetfcne Vryhe.ds Vaandel daar van top en toorens woei, rerwyl geheele Corn fen gewapende Brabanders en Vlaarm'ogers onder hnnne opgeworpe Commandanten, vari der Meerfch, van der Noot, en van Kupen, door het Land zworven, kortom dat fchoone'Land, was door het aanneemen der Franfche grond beginzelen reeds tot een looneel van Verwobftirigen geworden, door dewvze maarregelen van Keizer Leopold, en de dapperbeid der Ooflenrykfche troupen onder den Generaal veld Marfchalk Graaf van Beotier waaren deze troubiet we! gedempt, en de ergfleOproermaakers op de vmgt geüreeven, maar cevenwel fmeulden het vuur daar nog onder de ascb, en door de dood van den goede keizer LeopoldUs de tweeden, dagten deFranfene Volks verleiders nu weder fchooo fpel re hebben, om geheel Braband, Vlaanderen en flene»ouwen te overftroomen , onder den naam dat zy'die voteen de Vryheid wilde bezorgen, hier toe namen zy die tyd waar, waarin het Duitfche ryk nog zonder Keizer was, Franciscus de zoon van Leopold was zyn vermoedelyke opvolger, maar verfcheide maandeu moeüen 'er verloopen eer hy tot Rooxufch Kei. zer C «3 ) 1 en eekroond was, in die tyd wilden z3r verkooren er' gJro°° f in'des Keizers Erflanzy het wagen, om de vaste verwagtmg da ^het Volk ^ ^ genoeg bedorven was, om au de poo]> tevallen, env0°r hunne logj£ff ^ ^ ten te openen ».de-J"%u° Conftitutie aan te nee< heisfehen , ea deFranfche^nm ^ n ^ men , de Heer, du Moune , O0rl°Sftil™ inval in Braband, om, gelyk met een °nveiwagten inv^ ^neegenhcid des ÏY rt^ÏÏeSTvdïS de berichten der patriotLands, het wel^JJ?^" d was0m hun te helpen, en ^°vS^ den Keizer en Koning tionaale Vergadering, z èh h& weder in hun Manifest, »^tSf:^lAa'dwiling, welke » ^"^foïft^kSN^andenhayaan het " nïbSïl S tnaakten ftaat om daar het vuur „ nigte medep,ichtig« g d bezittingen des 2 f rnDiSe neeuTï ÏTdï "n " SrdiToaSre rrTunt, welke in omloop is opge» ?n°„ vnn het geweld, en welke geen vastigheid " leeft dan de hypotheeq op geuzurpeerde goede" en oïpiMvan welke* het wancrediet:, in haar " ^pnPSnd van der zeiver onwettigheid getuigd. " elgüS deze wvze meenden zy de euveldaaden haaVer aanhangS, de werkzaamheid haarer onrust. " hfouwendegpa«iotcen te betaalen, met den roof " nn Se nabuuren behaald, en met den Rykdom " vPn eenoest en vreedzaam Volk, op dezen wew ^rrechtelvken grond die voor het oog van alle 5 ffiïïSSefvk is richten »Y ^a« Jjbbjjpjr" llTc ter den Oorlog en haar plan om ae zeive ie % JET, op to- u*- n * - * C 84 ; „ fchap over gegeeven, by geleegenheid dat zy den „ Koning den Oorlog afpertten." Zoon. My dunkt dat alle Mogenheden en Regeringen wei naauwkeurig hebben op te pasfen, dat deze' Apostels der verleiding, geen voet in hunne Staaten krygen , wyl zy overal waar zy komen de befmettmg met zig voeren, Vader. Dit hebben verfcheide Mogenheden ook ter rechter tyd begreepen, die zo voorzichtige als geltrenge maatregelen namen om hunne landen te beveiligen tegens de Oproerftookeode perzoonen en hunne verpestende gefchriftcn, Span jen was hier in boven anderen omzichtig , en verbood niet alleen net inkomen van alle Franfche boeken en pefchriften, maar tevens ook van alle Franfchen, en ftremden zelf alle Correspondentie met die Natie zo ver zulks maar eenigzints met het belang van den Koophandel over een kwam, Portugal en Itahen namen ten naaften-by de zelve voorzorgen, maar boven al wierd hngeland in-het iaatst van hec Jaar 1792. verplicht, omide allergeftrengtle maatregelen tegen de irranicne Oproerfiookers te neemen, men had ontdekt dat geen Paquet boot in Engeland arriveerden, ot er waaren ten minllen tien of twaalf jacobynfche zendelingen in, dit baarden navorfchingen, en men ontdekten dat het plan van de Nationaale.Conventie was, om een agttien of twintig duizend van deze iciielraen, in Grootbrirtanien over te voeren, deze alle wierden door de Nationaale Conventie rykelvk betaaid , om hunne valfche Vryheids en Egaliteits lelr ju dat Land voort te planten, en zo dra zy de geleegenheid vonden zig van een of andere Stad met behulp van verleide Inwoonders Meefter te maaken, *n aefe Sjad terftond de Vryheids boom te planten , den Koning af te vallen, en dan de Franfchen om hulp te verzoeken, die op de kusten van Normand\en en Bretagne, terwyl een meenigte platboomde vaar. tuigen in gereedheid bragten, om terltond troupen naar hngeland te kunnen overfcheepen, en daar mede een geheele omkeering in dat Koningryk te veroorzaaKen, de fleer Burke een der Leqden van het Brit- C 8j ) ftriffche Parlement vertoonden in het huis der gemeen* fen een ponjaard, die het model was waar naar eeni. ce luizende tn dè Stad Birmingham ten diende: der lïoordena-rs wierden gereed gemaakt eggende tevens dat het ëen beweezen waarheid was, dat negentien Koning moorders uit Prankryk waaren overgekorn?n om de geheele Koninglyke Familie om tebrenS/omdeonfdekkingVanalle deze en andere fchelmlukken wierd het Hof volkomen gernagtigt, cm alle huizen war Franfchen woonden of flegts logeerden ?I doen vizkeeren, en alle by wien geweer of wapen* gevondenwierden'terftond te Arrelteeren of over de Grenzen te doen brengen. fcheind Zoon. Ik gruwel van het geen ik hoor, het Icneina de F?anfche volftrekt om het eeven te zyn, langs welke wegen , of door welke middelen zy huh oogmerk tereikS f wac is gruwelyker dan Konings moord , e^h er toe Afgezanten naar een nabuunge Mogendll,d te zenden, dat gaat alle boosheid te boven. hGVAnEa Hoe'verfchrikkelyke boosheid de Kofimgs moord oók wezen mag, wordt dit echter byde franfche maar als fpel geacht, ik heb u te voorengezegt, hoe veel kundfehapzy hadden van , en hoe veel deel ^ nameü aan de Moord van de Koning van Zweeden S tonder reden werd hun het Vergift,gm van Keizer Leopold de Tweede opentlyk te laste ge* l4t aan het Hof des Konings van Sarüienien wierd nShèt laa-179'• een Franschman Ontdekt, by w efl • e"n meenigte7 Vergift en verfcheide Brieven van Cor, SsDMdentie gevonden wierden, waar uit ten duideVkften bleek', dat zyn Commiffie was, om den Koning en het gantfche Koninglyk Hof doör vergift om te brengen, in hecLeeger des Konings van Pruisfchen wierd een'Schelm ontdekt, die vermornd als een Tandmeefler, den toeleg had, om den Monarch van het leven te berooven. in Weenen ontdekten men een Complot van Jacobynen die het plan gevormd hadden, om brand te (lichten, en zyfie Keizerlyke Maiefteit Franciscus de Tweede, wanneer dezelve Schoot, om in perzoon ("volgens zyne gewoonten) ^e^eten, in de algemeene verwarring tever. C 80 ) moorden, en kan men zig hier over wel een oogen> blik verwonderen ? als men weet, dat in de Natio naale Vergadering den voorflag gedaan wierd .om* een Corps van twaalf honderd Koningmoorde» ^ dienst te dellen, welke alle «weeii<ÏÏ3eifr,0£ overal de Gekroonde Hoofden van het Leven té bf roven, en inplaatze dat zulk een voordel zoude ve?" foeid en afgekeurd worden, wierd zulks alleen uiï- s^ISïïsls? over hunce Zoon. Jk heb nooit hunne fnoodheden zo in eeDe maffa te zaamen getrokken, maar moet thans volmondig bekennen , dat geen ondeugender Volk od Gods Aard- bodem woond, als die moord dige Franfchen, die niet vergenoegd zig zelf te bederven het tevens op de voldrekte mine van anderevreed.' zaame Volkeren hunne Nabuuren trachten toe te leg! Vader. Hunne Majedeiten de verbonden Mogendheden, drukken zig over deze baldaadige onderneemingen met reden dus uit; h «uucruee- „ De doutheid der Franfchen aanwaffchende na™ „ maate dat zy ftraffeloos voortgingen , eS Iê5 „ door de gemaatigdheid der Nabuurige Vor£ „ vatten de Nationaale Vergadering in haaren waan* „ zin het ontwerp op, om haare üzurpatie en de " phf Losl?a".a'gheid door het gantfche DUjc? „ fche Ryk en buuentwyffel door de geheele Wae „ reld uittebreiden. — Zelf belgden zv zie dar £ „ politie in alle de Nabuurige ffaaten Ig^rt t£ „ tegen het inbrengen van hunne OproerdigS „ gefchriften , (.tot welken zy de Schryve s nuur „ den,) en tegens hunne zonderlinge OproerorfP " 5ev' ndkc a'ler,weSen wierden uitgezonderd! om „ Aanranden , de Koningen te doea Ontthroonen „ en alle Godsdien den te doen uit de^en * Het was derhalven billvk zo wp! ,f« ™^ i luk, dat alle Mogen het' «^Ite* * S^t voorzorgen namen , om op deze Moordenaars fn Oproerdookersnaauwkeuri. te doen paden, meenig Jaeo- ( s? ) i- i ^onrlfeKrif» eéraaKteri in de Gevanpen??i W KSftSata Escorte naar hunne terwylande en me t ™J pfui8fchen w„ iD. d i,fFraJfchfflhet'er volflrekc op gezet hadden, wyl de *™15°™7eLheel puropa uit te breiden, enr ^W«ï ^eSt^mTdat al5 een onbegrypeZoow. Het is ecnur n , dan he ?Kn zo veel ingang kon vinden, ha komt moet hebben , zo vee. 6 ffiot[en ÏPV voor' dl"nS"^Sk| St van het zwaar gefptege en, atnjc-onBelUK*'k kwaade jndrukze, fet zi^nDkgyekvaaf taJ^oB in dezelve rampen nC vlnrf/"kDi h k is het voor hetrédelyk vernuft een IJS Ss ara ats qsk-ss ?p wcmÊSvner Gerechtigheid meermalen, dengee, difweigeren hem in Erkentenis te houden 5 overSt in lenen verkeerden zin, om te doen, dingen ^P niètbetaamen , eevenwel kan men eenige Natuur- Jiógen, mengen zy eenure waarheden om daar a * C 88 ) te kunnen vast klaauwen wanneer ™ vallen, die gelchryf doorzulte ' S ^ jeryen zonder tal terwvl zv hnnnfy , 00ze vlei' eene 2yde Goude bergen coezeïïenPr°2eIiteD aaD de zyde hun de Wapening%oo?S 0' eD te£ andere te verdeedigen, maar in d« S °' quafl om ziS enhuningebeel^gelukmetanS-fl^^ de algemeene verachtioï van 2! W^ va? Sjezen, ken dat zy weinisbe«fr mnï' pap,er doeE ^^o- plykle Fr" ctTfede^ ^'Jl C£D ^nd» ben, geen ftandkan houden fó^r/- "60 gf'eid heb' gen durfden m-n niir ? . chactln^en of belasrirj. zyn belang te ^T^^"*" Volf * fchatten wierden dagelyks befteeJ Z' ^T^ke dernemingen en omfconn n»!! , allerhande on. vier Maanden, 'sLand? & Z° dat in de ^ va" vres, meer bel'iepen, S V gH " f00>°n0Q>000 dezen nood re voorinh,^ Dds ,Dkomfte°> om in Klokken beroofd end aï iKnT * Ke'keD va° kon nie t opdiepen tS hf r 1»™° gCniUDC' doS dic hierom vonj de Nat oLale Verin™ Doodl'g ^ad, Kerken en Klooflers Lroofol 16 Zy uit de hun eigene b^SStSSS^^^^ "aar Livres, men kan pernAelvK- P '*'000»4coo,ooo nig waarde dit £$?E iS?™ T ''°e w«" daar hetzelve eren and^rt , i u ?5 worden moest, loofwaardighefü de NarE e^\b,e,d had> dan de ge- zy bezitter! w ren ^i^JT^^S» dat nen kort waaren ïze ^nJLlfiefl?°kt} S°ed> binren aeze diiignaaten, jIe ^0 varj alIe pry. C *9 ) u i nn rip hplfc verminderd men betaal"' pryzen had, ' °* °P.dreef^pier voor een Louis d'or, £ iSïïCS' =S °£||f% fej" .00, Klinftnde munt te '«<"j»0''"ko:Kaar fpeelden een nog veel fl'™e"°l' z>„ 00 Livres Im?e KbSn 2n . een of ante van bnnne Copj in Goud verwiffelde, op deze "y* reezen handelen, en de Affignaten die, zei raakten in grcocen trek en ^f^^aeVranfchen den dezen handel te pryzen en met een de i die 'er de Uitvinders van waaren, ,njPlcn^DJ? SeFnnfchen met al de winst heen, ditï zo veel.mgr wen konde munten als zy maar wiluen gelu f^S ™ra_ dezen verderffelyken handel door het Mindterie om dekt, en zo wel de Ontfangst als de Uitgaave dat papiere geld firengelyk verboden. Zoon. De ervaaring leerd, dat gewinzucht op de Koopgecst een Overgrootvermoogen heeft, en de Handeldryvers meermaal dingen doet bet aar , ene Set de voldrektfte eerlykheid niet zyn °Y*« brengen, maar in Holland zouw men zulk een HauSél.Vvery, ten minden zwendelary noemen .dog in Frankryk fchynd alles geoorloofd e zyn, behalven het |een bv alle befchaafde Volken, goed en eerv?DSD DÏisTJ? en hetis een natuur!yk gevolg dat als de Liefde tot reeht en deugLeen .Land en Volk verlaat, dat dan de ondeugd deffelf plaats m neemt, wel haast worden dan de Gruwelen heldendaaden , en de boosheid zelf .deugd gen°e^ een geweide Prieder met zyn hoer en hoerekinderen voor de Nationaale Vergadering kwam, en vtrzogc die det te moogen trouwen, wierd hem zulks n et Heen toegedaan, maar deze fchender van GoddelyF 5 C èo ) ke en menfchelykke wetten voor een h™*( m,„ . klaarden van de ffantfrhpVpr^f . en Draaf man ver» „ diend olie lof, „,"hS' '»„ "ff""""°™«er- Einsen detd„™T ïn ^wapende MaDfchappoo. S |a3nftdi|rrhv do£T'ge ^S'-êe» nï keer gadermg plechtig gedecreteerd is. waCl0Daale Ver' fieldff/dA" " W83r dr!e Ver6adering had vasrRe. 25 dl? n erz°0D des KoninSs onfchendbaar W dog dit Decreet was naauwlyks twee dagen oud J het zelve was de oorzaak van een Ek bü J£ 10 Parys^ d£ iaco°y^n destydï „T ettrt hg,°mKdjt Decree£ ce ^nnen MgsSouden S z g tegen te verzetten, koaten zv eenip vnit on, die de boel zouden aan dV^V b*8^ dra pleegden verfcheide rnoetwillig8heaen iD 8nec3 veZJ van Mars waardoor twee Burgers het ïeeven verlooren, hier op wierd de Martialle wet afgekondlgf l^ks aan de Stad Clermont zouden gegeeven worden, een llUK kanon en 500 buaphaam o , om onder de Nationaale Guardes van dat diitnct verdeeld te worden, en insgelyks 5-;° Snaphaanen met een ftuk kanon, aan het diltritt van §t. Menehould, tot het zelve einde. IV. Dat tweemaal honderd duizend Livres, zoude bedeed worden tot vergelding voor die perzoo. nen, welke aan 's Konings tegenhouding geholpen hadden, waar van onder anderen aan de postmeelter van St. Menehould 30,000 Livres, aan de Procureur van Varennes, 20,000 Livres, en aan de Commandant van het Battaillon Guardes ook 20,oco Livres zoude gegeeven worden. . Zoon. Dit gelykt in het allerminst niet naar liet? d" en achting voor den Koning, of men mocs>t het aanmerken als teekenen van overgroote blydlchnp, dat zy den Monarch weder in liet midden van hun zagen, dog ik heb maar al te veel reden om het tegendeel te geloven. Vadfu. C 94 3 Vadeb. Neen liefde voor de Koning was by de f™ f °PSeft00kce menigten, nog by hunne zogenaamde Reprezentanten met te vinden, de eerite Zondag na dat de Koning de nieuwopgeftelde Confluutie had aangenomen, wierden de hekken der thuillerien open gezet, een groot aantal menfchen begaf zig m de Hofkapel, zo dra de Koning inkwam om de Mis by te woonen , hoorden men een gefchreeuw vivat de Natie, vivat de Conftitutie, den Koning hier over verwonderd en ontroerd, kon zyne aandoening niet verbergen, de traanen fchooten hem in de oogen, en de neerflagtigheid was op de aangezigten der Koningen en der hovelingen duidelyk te leezen, weinig dagen laater was des Konings naamdag maar niemand van de gewapende Corp len of Nationaale Guardes kwam ten Hove, om den Koning fe comphmenteeren, ook wierd in de Thuillerien geen ferenade gegeeven, gelyk anders alcoos de gewoonten was, op den fesden Ocïober, wierdendoor de Nationaale Vergadering aan den Koning alle ecrtytels ontzegt, zynde het voortaan niet meer geoonoft, hem met de naam van Sire, zyne Majefteit, of myn Heer te begroeten, wyl men oordeelden, dat hem geen andere tytel toekwam, dan, Konirg der franfchen , uit alle zulke verneederende behandelingen kan men gemakkelyk opmaaken welke minachting wat zeg ik, haat en afkeer iu hun hart gehuisvest was. Zoon. Waarlyk het is al teveel, zulk een fmaad en dar voor een gekroond hoofd, ik vind my altyd geneigd om Lodewyk in zyn ongelukkig lot te beklagen. Vader. Uw meedelyden is allerbillykst, en ik twyflel geenfints of dat zal hand over hand toeneemen , naar maate ik u van de hooger en hooger gaande mishandelingen die goede Vorft aangedaan, fpreeken moet, in den beginne hield het nog eenige tyd dryvende eer de Jacobynfcne party vol. itrekt de overhand kreeg maar in die tyd lieten zy geen poogmgen onbeproeft, om hunne parthy teverfterken, zy richten overal Clubs op, en hielden Cor-^ res- ( ?S 3 ïefpondentie iu alle plaatferj, alle banditen enfchuim van volk wierden als Leeden hunner Sociteiten aangenomen, ook bedienden zy zig van vliegende Corpien beftaandenin eenige duizendeMarfeillaanen, die gewapend'door het Land trokken, en zelf geduurig als de bullebakken voor de Stad Parys, voor de Nationaale Vergadering, en zelf voor den Koning gebruikt wierden, door zulke middelen namenzydageïyks toe ingetal, maar voor al in brutaliteiten, allerbat.de zotheden, wreedheden en beroeringen richten zy telkens aan, waarvan ik u een gantfche meenigte y.ouw kunnen verhaalen, by voorbeeld tot een (taaltje, op den 25fte Maart, hadden de overwinnaars van de Baftille, een verzaameling beroepen in deElizeeiche Velden, om aldaar een feest te vieren, hicrkwamen al de voornaamfte Jacobynen by elkander, de Heeren Pethion en Bezyre, waaren daar mede tegenwoordig en na veel vrolykheid eindigden het Fêté mee de volgende plechtigheid, de Vrouw van een Tam» bour uit de Voorftad St. Anthoine , des avonds te vooren van eene Dogter in de kraam bevallen zynde, wierd dat kind, door de Heer Fauchet, Bisfchop van Calvados en mede overwinnaar der Baftille aldaar gedoopt, als Peter en Meter over het dogtertje itonden, de Heer ïhuriot gedeputeerden in de Nacionaale Vergadering, en Juffrouw Calon, Dogter van den Heer Gedeputeerde Calon, de naam van het Kind was, Pethion •Nationaale-piek, ende Vader lag in de Naam van het kind den Burger-eed af, boven het doopbekken hing een vaandel van de Baftille, en een roode Jacobyne Muts, terwyl geduurende de plechtigheid des doops, onophoudelyk patriotfche Ariaas gefpeeld wierden , het welk alles met een vriendenmaal op kollen van de HeerSanterre, befiooten wierd. ! Zoon. Zonder het misda3dige te reekenen dat zekerlik iu zulk fpotten met de heilige plechtigheden van den openbaare godsdienst, legt opgeiloten, en waardoor noodzaake.'yk het heilig bondzegel in minachting moest geraaken, behalven dacmisdaage ,was die ( SS ) dit zeker een zotheid die elk verftandig mensch met weerzin befchouwen moest. Vader. Zulke of diergelyke fottifes zag men al geduurig weer aau, het was maar weinig dagen te vooren, doe een Deputatie van Burgereffe van de Stad Parys, voor de balie der Nationaale Vergadering verlcheen, daar de fpreekder na eene ernftige redenvoermg over de noodzaakelykheid van de wapening der Vrouwen, aan de wetgevers verzogt. 1 Pe Vryheid voor een aanzienlyk Corps Bur. gereden, om zig te mogen voorzien van pieken, zabels, pidolen, of fnaphaanen, na dat elkregeeren kon, met onderwerping echter aan de reglementen der politie. II. De Vryheid om op alle Zondagen en Feeddagen op het Veld der Federatie, of eenig ander, daartoe gefchikten plaats te moogen by een komen, om zig aldaar te oeffenen in de manoeuvres en behandeling van hunne gezegde wapenen. III. De Vryheid om uit de gewezen Franfchen Guardes, Officieren te verkiezen tot hunne Commandanten, alles met in achtneeming van zodanige reglementen, als de wysheid van de Heer lVlaire"derütad ten beften van de goede order en openbaare ruil: zoude voorfchryven. Zoon Met regt mogt men daar van zeggen, hoe langer hoe gekker, ik denk eevenwel niet dat daar iets van gekomen is. Vader. De Prezident beantwoorden deze woordvoerdtter met zeer veel beleefdheid, en roemden hooglyk den yver dezer vrouwen, en verzogt hun tevens de tegenwoordige zitting by te woonen, maar indien 'er ooit een zaak was, zegt een Franfch fchryver, die men behoorden te adjourneeren, was liet deze voor de Majedeit van het wetgeevend Lichaam zo zeer onwaardige Commedie. Zoon. Dat zulke klugten, by gezelfchappen en Sociteiten voorvielen, men zouw 'er om lagchen, maar by de wetgevers van vyf- en twintig raillioen menfchen, is het onvergeeffelyk dat zulks geduld, althans dat zulks gepreezen word. Vader. C 97 3 Vader. Was het by zotternyen gebleeven,tnaaf die zelve enthuliaftifche geest dreef hup geduung fol gruwelen en wreedheden die even buitenfpoong waaren, en geen wonder ook, want het vo k dagelyks opgeruit en aangeftookt, is tot alles bekwaam, teo minden als wy fpreeken van de Franfchen, te Boisfy , een kleine Stad, vier mylen van Eftampea eelegen, kwam des avonds van denderden Maart, ien bende van tien a twintig gewapende mannen binnen, deze iloegen alarm, luiden de klokken, enz. de Burgers van die plaats op de been gekomen zvnde . zetten zy dezelven aan om met hun naar Eftampes te trekken, om de prys van het Graan daar te reguleeren, dreigende indien men hun niet volgen widen, de Stad in brand te fteeken, eenige aanhang «kreegen hebbende, die onderweg nog merkelylc vermeerderde, kwamen zy des Zondags 's morgens, den vierden Maart, te Eftampes aan, en eischten terftond, dat de Kegeering de prys der Graanen, die daar destyds zeer maatig was, zoude verminderen, dog de Regeering weigerden zulks, als onbeitaanbaar met de Marktpryzen, en trok met de Maire der Stad, de Heer Simonneau, aan hun hoofd, en vczeld van 80 Ruiters, die daar Guarmzotn hielden, naar de Markt, alwaar de Oproermaakers Zig bevonden, die daar op nieuws hun eischdeeden, om afllag van het Graan, dog kreegen een weigerend antwoord, waar op een der Muiters de Maire een flag aan het hoofd toebragt die hem geweldig trof, en hem om hulp deed roepen, dog oogepb'iükelyk ontfing hy een fchooc in de zyde, en kort daarop eeu tweede fchoot in het hoofd, waarop hy nederviel, dog in het vallen hield hy zig aaa het paard van een Ruiter, die nevens hem ftoud, waarop de Ruiter hem een zabelflag gaf, om zig van hem te ontdaan, terwyl hy met een wegreed, en van al zyn makkers gevolgd wierd, de Regeering zig verlaaten zienden nam de vlugt, gelyk ook de Oiticier der Ruiters deed, die voor de getrouwheid van zyn volk, by de Regeeringhad ingedaan, maar zig nu deerlyk bedrogen vond, de Muiters waaren nu C 93 ) meefler van de markt, eerst doorboorden zy het lyk vau de Maire met meer dan twintig kogels, trokken daar na de markt over, onder een luid gefchreeuw van vivat de Natie, waarmedezyalsgroote overwinnaars weder weg trokken. Zoox. Regte overwinnaars, a la mode de Paris, maar ongelukkig Land daar zulke overwinning plaats hebben, daar dezelve niet anders dan tot bederf en verwoefting van een Volk vertrekken kunnen. Vakee. Omtrend dezelve tyd, vond men in Nimes, een hoop bandelooze vryheid fchreeuwers, die van het eene Kafteel naar het ander liepen, en zelf naar de huizen der aanzienlyke en ryken, die zyaüa in de brand (taken, in het Departement van Gard alleen demolieerden zy 47 Paleizen en prachtige Gebouwen, een Dame die zig op haar Kafteel bevond, fmeekten deze fchelmen om genaden, op eene wyze die de fchurken zelf traanen deed horten, dog zy kreeg echter ten antwoord, Madame.' wy wilden u wel verfchccnen, maar wy kunnen niet, want gy ftaat op de Lyst, fchoon men niet zeggen kon dat zy zig met den roof verrykten, is het togzeker,dat zy alles (tukkend fioegen en vernielden, in een keider vonden zy vyftjg vaten wyn en honderd en dertig pypen oly, de Boeren uit den omtrek ziende, dat men deze waaren vernielen wilden, verzoeten dat men die aan hun zouden verkopen, maarzykreegen ten antwoord, wy mogen niet neemen oflaaten neemen. De pl un der hoop aan een kafteel gekomen zynde ge» leegen in het midden van de anderen, die reeds in brand (tonden, kwam de Eigenaar voor den dag zeggende: gy bedriegt u, ik ben waar op d! plunderaars en brandftigters, hunne Lyst voor den dag haalden, en zyn naam daar op niet vindende, hem excus verzogten, en heen gingen, twee kasteelen wierden in het midden van deze puinhoopen verfchoond, die niet alleen (taande bleven maar ook met groene takken en andere eere-tekens vercierd wier- f 99 ) Wierden, om dat dezelve aan Patriotten toefc» hoorden. . .„ ... . Zoon Alzulke gruwzaame hiltoneo moeten de goede Koning Lodewvk in de ziel gegrieft hebben, vooral daar hy buiten de mooglykheid was om dergelyke wanorders te beletten. Vader Dit maakten ook dat het drage Van de kroon Lodewyk den XVIden dikwils zo vermoeiden en verveelden , dat hy by gelegenheid van het Decreet tegen de Heer Delesfart, verklaarden, dat hv veel liever gelyk Diocletiaan en Karei de Vyfde verkiezen zoude, in een afgetrokken eenzaamheid te. leven, dan op zulk een wyze Koning te zyn, en dat hy het eens was roet Hendrik de Vierde, welke pleeg te zeggen, « Een Burger van Paiys, die n honderd duizend Livres in de Waereld heeft, is „ veel gelukkiger dan een Koning." Maar het was den Koning niet alleen, die alle Staatsgezach verlooren had, het fchip dreef zonder roer, zy die het zelve den Koning ontnomen hadden, waaren even min in ftaat dat te behouden, een def Gedeputeerdens, namentlyk de Heer Vaublanc, drukten zig in de Nationaale Vergadering dus uit: Men kan niet ontveinzen, dat Vrankryk thans in Z een verfchrikkelyke cnüs verkeerd, — en het n kwaad komt hier uit voort, dat de Nationaale * Vergadering, en de Koning alleen geen meeiter - zyn", dat de Wet alleen het gebied niet voerd, „ gy lieden weet het zo wel als ik, en de Admims„ trateurs hebben het u gezegd, dat de Patriotfche „ Genoodfchappan, de verwoeitende en oproerige „ beweegingen hebbenaangeftookt, — zolangalshet „ hnn gelukt, om het volk in beweeging te brengen, „ zal 'er geen vryheid zyn, maar de franfchen Haw ven blyven; want, wat verfcheeld het myneHee„ ren! of men onderdrukt word door het despotis» „ mus van een, of van verfcheide menfchen, — Een ander zeide opentlyk uit, de Sociteit der Jaco* bynen, is de toevlugt van alle fchurken, die zig aan de vervolgingen van het recht zoeken te onttrekken, men hoord 'er de zaak der deugnieten en rovers vry: G 2 *»« uit beplyten: men boord 'er dagelyks aanfpraken, die doen yzen, moord en brand ftooken, en den Koning en Koningin fchenden en hoonen, het is vooral in hun geheim Committé, daar zyaldieverfoeijelyke ontwerpen voortbrengen, tot voorkoming van welken wy altyd rufteloos moeten werkzaam zyn, waar zyn wy toegekomen! wanneer al bec flegte volk des Ryks, dat in die Sociteit verzaameld, de Wetten voorfchryven, volgens welken wy moeten geregeerd worden, alle misdaaden blyven draffeIoo«, onze wegen zyn door rovers en moordenaars bezaaid; wy zyn nog op ftraat, nog in de huizen veilig, elke dag is door nieuwe moorden beftempeld, de rovers uit alle Landen, verzaamelen zig in het Paleis Royal, zy plunderen daar de voorbygaande, en zy verdeden hun bende door alle Wyken der Stad, — welk een vreemde regeering, 'daarlieden, die in ieders oog onteerd, de meeften zelf door de juftitie onteerd, of aan de geftrengheid derwreekende gerechtigheid ontfnaptzyn, het regt hebben van te vergaderen, ten einde de grootfte misdaaden te bedenken en te overleggen en dan opentJyk dezelve aan te raaden. Zoon. Maar Vader wat was het Decreet tegen de Heer Delesfart, dat den Koning zo mismoedig maakten en hem een tegenzin tegen de Koninglyke reeeering deed opvatten ? Vadkr. De Heer Delesfart, federt eenigen tyd Minifler der Buitenlandfche zaaken, was een Man die de publique zaaken met zeer veel voorzichtigheid beftierden, en by den Koning in een ongemeen groot vertrouwen ftond, deze Staatsman werkten onophoudelyk om Vrankryk in de tegenwoordige omftandigheden by de vrede te bewaaren, dan, dit was in het geheel niet naar den zin der Jacobynen, die den Oorlog wilden, en meenden de Nabuurige Volken, nu reeds genoeg bedorven te hebben, om dezelve gemakkelyk te kunnen overmeelteren, en wy] de Minifter hun tot de uitvoering van dit ontwerp inde weg ftond, beflooten zyne vyanden, die de vyanden van de vrede waaren, de Heer Delesfart, uit den C ioi ) den weg te ruimen en hem te doen tuimelen, hier tcSlHden men verfcheide befchuldigmgen op, die noe onbeweezen en hoe onvoldoende dezelve ook waaren, als genoegzaam wierden aangemerkt om S Heer van zyn post te ontzetten en m ftaat van bèfchu\dSingDte ftefien, dit ^f^J^S zeer, te meer, daar hy wel zag, dat alle vredelievende po^ngen voortaan onnut zoude zyn, wyl zekerlyk e^°nMinifter van een andere denkwyze dien post zoude moeten vervullen. . Zoon. Maar was het niet een prerogative van den Koning, om zyne Minifters te benoemen ? my dunkt dat ik• meermaal geleezen heb, dat den Koning aan de Nationaale Vergadering flegts het weeten wie hy tot de poften van Minifters verkooren had. Vadet. Maar watkonhetbaatenof deKoninggoede mannen in die bedieningen ftelden, wyl dezelvennaar Een zy deugdzaam waaren, daarom des te meerder, doo? de geweldenaars gedwarsboomd wierden, zo dat de meeïten welhaast zig genoodzaakt vonden hunne ampten weder neer te leggen. De parthy der lacobynen die zig thans fterk genoeg oordeelden. Slden abzolut den Oorlog, niet minder beoog en de dan uit de fchatten der Nabuurige volken hunne ledige beurten te vullen, Keizer Leopoldus overlee. den zynden, verklaarden zy zyn Zoon en vermoedeIvken Opvolger Francois, Koning van Bohemen en Hongaryen den Oorlog, en gebooden hunne Legers die zy onder commando van de Generaals, Rochambeau, de la Fayette en Luckner, op de Grenzen gereed hadden, om terftond by het decreteeren van den Oorlog in des Keizers Erflanden een invaze te doen, eer de Ooftenrykfche Troupen in ftaat konden wezen om zulks te beletten, deze dingen dan vast beflooten zynde noodzaakten zy de Komog om de voorftelling tot den Oorlog te doen, welk voorftel ook denzelven dag zo April 1792. overwogen, goedgekeurd, toegejuicht, gedecreteerd en geianctioneerd wierd, waarop daadelyk devyandelykheden van de zyde der Franfchen begonnen wierden. Zoon. Zo dat de Jacobynfche *aOie het nu na (3 2 nun C 102 ) hun zin hadden, nu denk ik, dat ik vin moorden, plunderen en roven hooren zal, want dat fcheind de Fransjes tog zo eigen ce wezen als de kat het (hoepen, in ieder verhaal dat gy my doet, is een nieuw bewys van hun valfche, wreede en heerschzuchtigen aard, maar ik bid u, vervolg de Hiftorie, die ik nu eerst regt in desfelfs verband begin te be. grypen, Vader, Hun eerfb inval in Eraband en Vlaanderen, viel voor hun niet al te beftig uit, verfcheide Jerachementen, uit het Leger van de Generaal de Rochambeau, naar Bergen, naar Doornik en elders afgezonden, meenden al zingende en danzende in die Steden intetrekken, maar de Oolleorykers ontfingen hun zo dapper, dat zy overal met bebloede koppen wierden te rug gedreeven, het verlies der *ranichen, zo aan volk als aan ammunitie, bydeze onderlcneiden attacques was vry aanmerkelyk, maar de wanordens in hunne Legers, waren boven alle be. ichryving, op de eerfie aanval van de Ooüenrvkers fchreeuwden zy, verraad, verraad, gingen aan het viugten , ichooten op hun Officieren, die zy zeiden dat hun op de fiagtbank gebragt hadden. De Commandanten Biron en Rochambeau, de Zoon, die de vlugters hadden zoeken ftaande te houden, waaren genoodzaakt door de vlugt hun leven te bewaaren, want de Soldaaten dreigden hun op te hangen, de Heer Dillon, Marechal de Camp, in het Leger van Rochambeau, wierd inderdaad hetflagtotter van de woede, zyn paard wierd door zyn eke Sol«Jaaten met dertig kogels doorboord, en hy zelf ge- kwetst,doorzyn wonden buiten ftaat zynde.wierdhy ia een Cabriolet geplaatst, en daar mede te Rysfel binnen gebragt, dog op het oogenblik dat hy de poort inreed, wierden meer dan honderd banjonetten op het rytuig geveld, vier Ruirers die de Cabriolet verzelden maakten met hunne zabels eenige ruimten, dog op het zelve moment, vloog een"inaphaanskogel! d.gc by de hals van het paard langs, en trof dl Marechal zodanig, dat hy dood nederzeeg, hierop wierd het rytuig overweldigt, en de Heer Dillon 'ex C 103 ) • „«nVr en op de grond gefmeeten, daar 'er Uv,Pghp7doodelvk met voeten trapten, andere sommige het dooüe ijk nen flaegen ( dog ^eE m Jn het zelve met hunne banjonetten doorde meeften het zöve m toebiagten, ltekeBi»«5 deePten zy nefmishandeld lyk naar de de gruwzaarnlte^Pj^^ verzeld, het vuur en allerhande po.zen ui ïpi^ o overfchot van gedoofd zynde, haalden men het o*e£ vleesch en been d^f°f'ft|nl"p°dat de militie d,e ten hetzelve naar het^kaftet op ^ rPzihgWoSbhlly1zel "Sect zeergeroemde DZoon Dit*wafzekerlyk een droevig lot voor de Heer^Dillon, d?t nog h?, nog zyn voorzaaten aan de Franfchen niet verdiend hadden Vadhe. ^^«^«S, Offidefvfn de loond vv>erd, de tker Bertowj. niet bereikt, Genie, had oe poort J *y Curasaer begroeten ftn She DvoorbyJannmèt een üag met de «bel op 5^ hoofd tewyï een ander hem met een piüool ïnnrdebors> fchoot waarop een anderen hoop by kwam door de borst lcnout'vl voye, Duitschland en Braband groote progresfe geroaakr. > Vader. Dat is waar, maar in de eerfte vyfmaanden van den Oorlog hadden zy op geen groote voordeelen te roemen, want ter zeiver tyd dat zy uit Braband en Vlaanderen telkens wierden terug gtdagen, verzamelde den Keizer en Koning van Pruisfchen een aanzienlyke Legermagt op de grenzen, om de herftelling des Konings te eisl'chen, meer dan een talryk Leger van Ooftenrykers, Pruisfchen en Emigranten, vielen in Vrankryk en namen reeds verfcheide fterke Steden weg, de Nationaale Vergadering decreteerden dac het Vaderland in gevaar was, en Eeen wonder ook, want, de verbondene Mogendheden, en de Chef van hunne Geallieerde Legers, C 107 ) eers, hadden door hunne Manifeüen bedreigt geheel ïarys om te keeren, indien men voortging den Konintr en Koninglyke Familie te mishandelen en tebeKgen,eclift begon 'er waarlyk al vry wat naar re eelyW, doe de vereenigde magten met fterkefchreüll de Hoofdltad naderden, en de Franfche Leien onder Dumourier en Keilerman, zonder ergens Sd teT houden reeds tot in Champagne waaren te rug getrokken, en zo hec fcheen tot geenhoofdtreffen komen durfden. . T , Zoon. Dan hadden zy genoeg in hun eigen Land te doen, zonder om het planten van den Vryheidsboom bv hunne Nabuuren te kunnen denken. Vader. De Generaal Luckner, die het commando van Rochambeau had opgenomen .waanden nu ü.a= hv hec veel beter maaken zou, hy wilde de krygstucht herftellen, en een vernieuwde aanval op Braband waagen, hier toe zond hy in de maand Juny deCollonel Jarry meteen Detachement, van 10,000 mannen, naar de kant van West.Vlaanderen, daar de Steden meest weerloos cn onbezet waaren, want de Oofteurykers hadden hunne magt meerendeel omtrent Bergen en Doornik byeen gebragt, Jarry veroyeraen eenige plaatfen, als Iperen, Meenen, Kortryk,enz. echter duurden het flegrs tien da^en, of de Ooitenrykers, eenige Troupen, aan die kant byeen gebraac hebbende, joegen hun van daar, zodat zy al de overweldigde Steden fchielyk weder ontruimen moeiten, deze ontruiming gefchieden echter niet zonder de merken der Franfchen voetftappen agter te laaten, zodra Jarry zag dat hy in Kortryk het niet langer houden kon, gaf hy bevel, dat al de Inwoonders, op verbeunen van het leven zig in hunne huizen moeiten opfluiten, en hunne deuren en venfters digt houden, dus trokken zy zonder dat hec iemand zien kon de Stad uit, wel duizend Hukken Vlaamfch Linnen die zy uit de Fabnquen geftolen hadden mede nemenden, doe zy buiten de Stad gekomen waaren, gingen zy aan het verwoeften en brandftichten, 00 een wyze waarvan by belchaarde volkeren geen voorbeeld is, overal waar zypasfeer- den, C 108 ) den daken Zy huizen, molens, enz. in de brand 10 de vier Voorfleuen van Kortryk hebben zv meer dan honderd gebouwen in de brandi Soken zo dat de gantfche Stad rondom, van buitel n vuur en gS Ü^Ah% g£kerrn JterweïïS ten Hemel etdigeZnfh^!p1ekomrand ge00rIoofd ™ *» Zoon. Ik word het hooren van gruwelen allengs. S SeplKge^n*^0 m'et ^PeoThiSS öcnepiei» anger m den rang van Chnden Menfchen kunne geplaatst worden, als Luckner al.eeni braaf Krygs overde had willen handelen, moest hy Ja . ry, en al wie hem geholpen hadden, voor het front van het Leger hebben doen ophangen, dan hadden zy hun braodflichters loon gehad VADta. Luckner klaagden en vorderde'draf over Jarry en fchaadevergoeding voor de onSkfce ioord, dog men had in Parys wei wat anders te doen , omtrent deze tyd was daar alles vreSvk overhoop, de Nationaale Vergadering had twTe befluiten gedecreteerd, het eene on. al deonbSgde Prieder» u.t het Land te verbannen, het anderenom een Leger van 20,000 mannen uit al de Oepartem». het fcest der federatie, op den 14de July, onder de muuren van Parys te doen campeeren, in deze twee decreeren had den Koning geen genoegen genomen, en uit dien hoofden de fanflie geweigerd, dit Hond de Nationaale Vergadering niet aan, In de Ia. cobynen vonden hier in een voorwendsel om on nieuws de menigten tegen, den Koning op te rokkenen de Vergadering ging voort, even als of het decreet van het Leger om Parys, goedgekeurd was, zy decreteerden, dat het volkby hun aankomst, door den Koning en zyne Miniders van kleederen en nooddruft zoude voorzien worden, terwyl zy aan hun foloy en reisgeld toeleiden, dén Koning wierd fier door nogtans niet afgefchrikt, maar bleef voMandig weigeren om tot bet zamentrekken van die magt zyn toettemming te geven, hierop wierd den oproeri- gen C I09 3 gen hoop uit de Voorlieden, weder op de been gebra»t. en van dag toe dag bedreigden men, met een Leeger van óc.ooo piekedragers, de Koning tot de fanötie der Decreeten te zullen komen dwingen, dit wierd door openbaare plakfchriften bekend gemaakt, by de weg uitgeroepen, en met de verfchnkkelykfte dreigementen gepaard, men verzuimden met, om 'er by te voegen, dat het op des Koniugs leven gemunt was, zo dat de goede Lodewyk zig tot het ergfte voorbereiden, zig biegten, de Communie onthng en vervolgens zyne tydelyke zaaken in order lchikten waarna hy een groote kloekmoedigheid betoonden, en met een zeer gelaatene houding, zyn lot afwag- ten. , Zoon. En wierden dan geen maatregelen genomen om deze piekedragers te doen thuis blyven? des Konings Paleis te beveiligen en de rust der Stad te bevorderen ? daar men altoos roemden zo veel duizende gewapende burgers te hebben. Vader. Het is een uitgemaakten zaak dat zy het wel hadden kUDnen beletten indien zy gewild hadden , want het is een zeekere waarheid, dat in de Stad Parys alleen 50,000 welgewaapende en welgedresfeerden Burgers waaren, behalven des Konings Wagten en de Militaire, met deze konden zy opan* dere dagen de Stad zo wel bewaaken, dat niemand , dan de Wagtdoenders uit hun huis durfden komen, zelf de vrouwen niet, maar dat was thans de meening niet, zy hadden het oproervolk zelf omgekogt en opgeftookt, drie dagen voor het vreesfelyk oproer,had die zeiven hoop uit deFauxbourgSt. Anthoine een feest gehouden in deEtizeefche Velden, waarby de Maire Pethion en verfcheide Leeden van de Nationaale vergadering tegenwoordig waaren, en met . hec laagfte zoort van volk dronken, en zig vrolyk maakten, ten klaaren blyken dac zy de bewerkers en Aanleggers van hec gantsche werk waaren. Zoon. Vader ik hoop dat gy my hec gebeurden op dien geduchren dag ook omltandig vcrhaalen zult, ik verwagt 'er niet veel goeds van te hooren, wyl de dreigende hoopen zig in het vervolg van tyd naar dien dien dag benoemden, en den naam van de manneti van den 20 Juny hebben aangenomen. Vader. Het gebeurden op dien 20 Juny is te gewichtig en heeft ce veel verband met de Hiftorie om er iets van over teflaan, in de morgenrtond van dien dag, kwam een ontzagchelyke menigte volks, welke men berekende op wel soo,oo menfchen mannen, vrouwen en kinderen by elkander, gewapend, zommige met bylen, Hokken, fchoppen, hooivorken, eenige met fnaphaanen en Zwaarden, de meeflen eevenwel droegen een piek, als het onderfcheidend teeken van hun Corps, deze hoop beftondvoor het grootfte gedeelten, uit bewoonders van de voorlieden, en eenige nabuurige Dorpelingen, doe zulk een fchrikbaarende hoop de Stad naderden, vernam men dat hun eerfte voorneemen was om voor de Nationaale Vergadering te verfcheinen, verfcheide Leden waaren 'er ernflig tegen, en bragten alles in wat mooglyk was om zulks te verhinderen, maar dit was te vergeefs het was met anderen een afgefprooken werk, dac gefchieden moest, terwyl men nog bezig was in de vergader zaal over dit point te debatteeren, kwam een Commiffie uit den hoop, het verzoek doen, om voor de Vergadering te defileeren, naar nog eenige oogenblikken beraad wierd het verzoek toegedaan, en de Heer St. Huruge, de Leidsman van dit Corps verfcheen voor de Balie, hy had een lang en breed flagzwaard in zyn handen en doe hy in het midden der Vergaderzaal gekomen was, deed hy de volgende onbetaamelykeaanfpraak. MYNE HEEREN? m Het Franfche Volk, komt heden, om desfelfs n vrees en verlangen te kennen te geven, en u een „ middel tegen zyne kwaaien te vraagen, in naam „ van de Natie komen wy u verzekeren, dat zy tot n het uitterfte gekomen is, en gereed ftaat, om zig „ van groote middelen te bedienen, tot de wreede „ noodzaakelykheid gebragt zynde, om de handen o te doopen in het bloed der zamenzweerders, zal » het het bloed ftroomen, of de boom der vryheid zal " Hoeven, het volk heeft', hunne vooroordeeleo af- * eeleed, en het is gereed om de tirannen te ver" melen, de Natie hangt niet af van een koning, " het hoofd van het volk is van meer belang, dan " het hoofd van een gekroond Despoot, wy beklaa" een ons over de werkeloosheid in de Legers, m- dien die werkeloosheid veroorzaakt word door de " Uitvoerende Magt, zo moet men die magt ver" nietigcn, een eenig mensen moet geen invloed " hebben óp vyf en- twintig millioenen menfchen, * indien hy van zyn plicht afgaat, is hy het Franfche Z volk niets meer waardig. 7oon En hoe werd deze onbefchofte redenvoering opgenomen? my dunkt ik kan het wel raaden, want zulke taal wierd doorgaans toegejuicht, en hoe brüVAS ZdceTyKerd die taal toegejuicht, niet alleen van de Galleryeo, maar zelf uit het midden der Vergadering, daar den Heer Orateur, hoog gepreezen, en tot de eer der zitting genodigd wierd, hier op kwam den hoop met hunne pieken, zaoels, meden, trommels, vaandels en trompetten binnen, danzende van ca ira, en onophoudelyk breeuwende, point de veto, vive les Patnottes, vive les fans tulottes, enz. dit geweld ging verzeld met allerlye affchuwelyke vertooningen, die onder neiuefileeren door de raadzaal, voor de oogen der vergadering gebragt wierden, nu zag men eenige uie een Kalfshart, een Offehart of andere ingewanden op dokken en pieken droegen, met een opichritt. er by Aridocraaten hart, zo zullen wy de Ariltocraoten doen, en dergelyken, verfcheiden waaren er die vaandels droegen en daar mede zwierden en zwaaiden, vaandels met de infaamfte fchildering eo divizen, onder anderen zag men 'er een, waar op een dik vet varken gefchilderd ftond, met het byfchrift, Le cochon eft aflez gras, il eft temps de ie tuer (het varken is vet genoeg, het is tyd dat men het dagte,) hun volgden weer anderen, die een oude Mansbroek op hun pieken in de hoogte droegen met het ( H2 ) het devies Vivent les fans Culottes, (lang leve de zonder broekeD.) Zoon. Maar waar van daan droegen deze lieden die zonderlingen naam van fans Culottes? het komt my voor dat dezelve als eernaam of als fcheldnaam even on voeg lyk is. Vader. Hér, is nogthans waarfcheinelykst, dat die naam aan hun als een fcheldnaam gegeeven, en van hun als een eernaam aangenomen en gedragen is, den hoop die de aanvoerders, ter bereiking van hunne oogmerken gebruikten, was meestal het Jan hagel uit Parys en uit de Voordeden, deze noemden zy het Volk en de Natie, anderen die dit zagen , zeide fpottende, is dat het Volk, il font fans Culottes, wy zouden in het Hollandsch zeggen, zy hebben geen broek aan 'tgat, van deze fmaadredenen, maakten zy zig een eernaam, ten naaden by als voor ruim twee honderd Jaaren, onze Voorvaderen, uit de fmaadwoorden van Barlaimont, de naam van Geuzen, dat is Bedelaars aannaamen, deze fans Culotten dan, het laagfie zoort van volk, voortgeduwt door de Jacobynen, fpeelden hier dien verfoeijelyke rol, meer dan twee en een half uur duurde die optocht, geduurende welke tyd, niets anders voor de Vergadering mogt verricht worden,doe een Officier der guardes aan de Prezident de vryheid verzogt, een gewigtige declaratie te mogen voordellen, graauwden de Heer Santerre Commandant van deze woeden hoop hem toe, het is nu geen tyd, fpreek als men gedefileerd heeft, en daar op commandeerden hy, voorwaards marsch, op deze wy^e marscheerden en defileerden zy, tot dat de laatlte man door de Vergaderzaal gepasfeerd was. Zoon. Maar waar toe diende deze revagie in de Nationaale Vergadering, daar het tog op den Koning en het Koninglyk Huis alleen gemunt was? Vader. Waarfcheinelyk hebben de Jacobynfche Leden van de Vergadering, die toch dit gantfche werk bedookt hadden, hier door over deannere willen ztegenpraalen, en door zulk een geweldige menigten hun een fchrik op het lyf Jaagên, dit geluk- ten C "3 ) ten ook zo ver, dat niemand meer durfden fpreeken van hun te kee te gaan of die gewapende menigte te vSftrooi en, zy trokken nu regt toe. regt aan, "vSS naar de Thuilleriën, maar hier vonden z^de toegaven gefloten en wel bewaard, dog roet de agt ftuSengkanon die zy by ^ig hadden en vooral door de orders van drie Municipaale Officieren, geraakten welhaast het voornaamfte hek open, zodat i gantfche menigte indrong, in weinig oogenb hkUj ,»« hpt ireheele Plein vo gewapend Volk, verbeeia n dat tien duizend Nationaale^ Guardes binnen, .en maaken van ien allerverfchrikkelykst oproer. Zoon Zo waaren zy dan nu wel voor. maar nóg hÏPHÏ de TKonings Paleis, tien duizend verdedigers, köndeDn zulk een "ongedresfeerden hoop nog wel wat tevfo0rf Indien zy hun post nadde willen en mogenverdedigen, dan hadden de plunderaars nooit in het hu JdS Koning, kunnen geraak en, maar als; het an lust en orders be den ontbreekt dan gaat haast ai.es Verlooren, de Nationaale Guardes weeken, en de woedebenden dormden op de deuren van het Paleis Tl epen die met geweld open. al gedachg roepende en tierende, wy zullen niet ruflen voor da de koppen vL de Koning'en de Koninglyke: Familie op^onze Dieken daan; den Koning ziende dat zyn laieis overwelfd was, wagten den hoop zeer gelaaten af, en niemand willende in gevaar dellen,, het. hy al zyn bediendens van zig gaan, dog hield alleen vier getrouwe Grenadiers by zig, welke hun voorJett Ronina delden, om hem te bsfchermen» en waarlyk Ser deze was den Koning terftond een, M« dea rinods szeweest. want zo dra de deur van s Konings vertrelfopge oópenwas, fchoot een karei met een piek toe en meenden den Koning te "effen, dog een § r Grenadiers keerden gelukkig den doot ai, zdat hy miden, fchoon hy zelf door zyn getrouwe daad C "4 3 gekwetst raakten, de ongelukkige Monarch gine daar op met veel gelaatenheid, de indringende me n-gte te gemoete, vragende wat hun" SeerTen was, maar zy «mangelden hem met magt, dwongen den Koning op een bank te klimmen, zeiten hemfen nuCn0uïtDeeCbonZtl T'l' Dood* ËnS Cocarde te kiezen Pnte dnDk,en > eeu drie couleurde cocarcie te Mezen, en even als zy te roepen vivele Natiori, een Officier die het opzitten vatf de roode Muts beletten wilde, kreeg eenTflag mêleeftokop nmff h' ^ d00r "ydeerlyk gekwetst w erd. P Intusfchen was een troup tot in de Raadzaal dóórgedrongen, daar de Koningin zig bevond, omringd zynde van eenige Dames, onder de ingedrongfn hoop was een Vrouwspersoon, welke doordebmS liep roet haare hangende hairen en een bloot mes in de hand de woede was op baar gelaat te ieezef de fchuim ftond haar op de mond, en de oogeKden haar m het hoofd als een helfchê furie, zf fchreeuwden zonder ophouden, waar iszy? dat ik haar nït drt mes het hart doorboore; een Officier die 4r by flond, zeide met een force ftem, en dreigende houding zie daar rampzalige! hier'is zy S op"het wyf de Koningin ziende, zodanig ontróerden dat zv dlfaahrnmH0ed.Verl0^r- en nec me* uit haarmoorddS zSde v?ve fRValkD ED roet eeD ^roerde ftem zeide, vive la Reme, en met de handen voor hec aangezigt wegliep en zig onder de hoop vermengden Zoon. En hoe lang duurden deze jammerlik!fhiï' tone dat zy meelter waaren van de KoZg vke Vèr trVAoEBev"n° fi16 ba'daadi8«eden nitvSffin. Vader. Van des middags ten vier uuren, tot des avonds ten negen uuren toe, in alle welke tyd zv de, groot! e moedwilligheden en plunderingen aanre?ten, m het Vertrek van haare Majefteit gekomen zynde, hakten zy daar met bylen al de kaften èn k^ S"'DHtenlrt0pen',en vernie!dra «I iat bïïvoorde handen kwam. de hollende hoop was doobeTLut fcne Paleis yerfpreid, men liep tot boven op het dak van het Pa eis, de Heeren én Dames van de niek lagen overal uk de venfters, wngeaSKeSkftl deunt- C *I5 ) Acties die 'er bekend waaren, en deeden gedqarig bed?e gingen en verwytinge tegen den Koning en „fnrfrhV Koninglyke Familie, m het midden van Se^rnwelyken8 handel zond deNacionaale Vergadering een deputatie aan den Koning, om te■ verklaaren . dat de Vergadering niets verzuimen wilden, om h« leven en de vrvheid van zyne Majefteit in zekerhe d te ftellen, waar op den Koning, (wyzende op de Pieken, bylen en kanonnen; antwoorden, dat kan . men wel zien aan al dien toeftel," na d.t fchouwfpel dus vyf uuren lang geduurd had,kwamdeMaire Pethion, in des Konings Paleis, oogfcheroelyk om de onee ukkige Monarch te hoonen in zyn leed, eyenwe° veïSt6de Koning aan Pethion, dat men hem naar *yn kamer wilde laaten gaan, en het gepeupel doen vertrekken, hier op klom de Maire op een lS, en deed aan de plunderhoop deze Aanfpraak: ! Burgers! uw gedrag is fier, en een vry Volk waardig geweest, gy moet het zelve nu bekroo" n?n met volharding, en met liefde tot order, de ! Koning begeerd alleen te zyn, ik ga heen, en ver* zoek u alleTmyn voorbeeld te volgen, men had ecr> t*èr nog vry wat werk om het gefpuis weg tekrygen, wvl het zelve in dit werk groot behaagen vond, eindelvk na vyf uuren lang gebrooken, gerooft en verdeSolieerd te hebben, vertrokken de pieken des aVZoonnnifdeeröLaenDd daar rechten gerechtigheid gehandhaafd word, zou zekerlyk naar de oorzaake van zulk een oploop en vertreeding van bet wettelyk gezach fcherp onderzoek gedaan zyn, om de aanleggers van het zeiven, anderen ten voorbeelden ftrengelyk te ftraffen, maar ik weet m Vrankryk was dit thans geen mode meer. . Vader. Den volgende dag, ging de Maire Pethion, verzeld van eenige Leden der Stads Kegeering, by den Koning, om aan zyne Majefteit te zeggen, dat op nieuw een hoop Volk gereed ftond onj lig naar zyn Kafteel te begeeven, dog dat de Koning zig hier over niet bekommeren moest, wyl de menigte ftegts bsftond uit ongewaapendc Burgers, Ha Vvieï wier voorneemen alleen was, om voor des Konings Paleis een Mei-Boorn te planten, dat'er niets te^en de perzoon des Konings zouden ondernomen worden. wyl men die altoos wilden refpefteeren, doe de Ko ning antwoorden hem, zwyg ftil, is dat rtfpeöee*. ren, gewapend by my te komen, myne deuren aan ftukken te flaan, en myne Guardes teforceeren ? het geene gifteren is gepasfeerd, is een rest fchandnaJ voor de geheele Waereld, gy zytgeS^voo dwrplSichtan yS 16 mak€°' ga heen end°* Zoon. Maar Vader een woord over die Mei-Boom. als het u belieft, was dat ook een hooge houte paal waar aan eenig teken en infcriptie gehecht was ter eere van hem, voor wien dezelve geplant wierd. gelyk by ons, inzonderheid in 's Hage, eenmaal 's Jaars gebruikelyk is ? Vader. Wat het fatzoen betreft, dat was wet het zelfde als by ons , maar het oogmerk verfchildeo Hemels breed, oordeel uit dit voorbeeld, onderdaags had men een Mei-Boom geplant niet verre van de Thuillenen, aan dezelve waaren deze vier devizen gehegt: i. Le tiran mort, Cde tiran dood ) 2. Paix dans les maifons des pauvres, (vrede in de huizen der armen..) 3; Vive la liberté, (viva de vryheid.) 4. Le peuple fouveram, (net volk zelf regeerend-) hier uit kund gy ligtelyk opmaaken, dat de Konin" naar het planten van zulke Mei - Boomen niet bé^ hoefden te verlangen, hy kende te wel de tegenwoordige tydsomftaud gheden; den dag na deze waarfchouwing, vond men overal in de Voorlieden, de volgende gruwelyke Publicatie aangeplakt: „ Vaderen des Vaderlands.' de Mannen van den n 14 Juiy, (dat 1S de veroveraars van de Baftille 1 , ftaan ten tweedemaal op, Wy komen den Koning , aanKlagen, als ontrouw, als fchuldig aan hoog , verraad, als onwaardig om langer deö Throon te - beklimmen, wyeisfchen dat zyn hoofd door het „ zwaard der Juihtie worde afgehouwen, en zo gy „ ons geen gehoor geeft, onze armen zyn opgehe- » ven, C "7 ) m ^ cd, wy zullen komen, wy zullen verraders drafT fen waar wy dezelve vinden zullen, zelf in het „ midden van u " Wezentlyk fcheen het, dat op den •Uden de zelve tooneelen weder zouden vernieuwd worden, dan de betuigingen van ongenoegen, die door een groot aantal Parysfche Burgers gedaan wierden , en de bedreigingen van eenige buiten Departementen welke dagelyks inkwamen, waaren de oorzaak, dat het nieuwe tumult tot op den loden Auguftus uitgefteld bleef, zekerlyk zou het vroeger begonnen hebben, maar Pethion deMaire.en Manuel de" Procureur Syndicus van Parys, waaren door het bedryf der befte Burgers voor een wyl tyds in hunne bedieningen opgefchort, en dit vertraagden hun voorneemen, hoewel het daar na, met zo veel te heviger woede is uitgeborften, Phetion en Manuel door de Jacobynen, weder in het bewind ingedrongen, deeden nu de ftoutfte pogingen om het oproer aan den gang te brengen, en zig over den Koning en de Koningsgezinden te wreeken. Zoon. Maar zou wezentlyk het voorneemen die dag geweest zyn om den Koning te vermoorden, of zou den toeleg alleen geweest hebben om hem uit zyn Paleis te haaien, en elders in bewaaring te brengen, om in die weg de Koninglyke Regeering te doen ophouden? Vader. Dat het plan van zeer veel en was, om den Koning dien dag van het leven te beroven, is eeu zaak die geen twyffel overlaat, de herhaalde eisfchen en bedreigingen , die in de laatÜe veertieD dagen gedaan waaren, bewyzen dit teu klaarden, maar bovenal blykt dat uit het zeggen van een groote Redenaar , die eenige dagen laater voor de Nationaale Conventie uitriep, » den dag van den 10 Auguftus „ is voorby, en Lodewyk den XVIde leefc nog," een ander drukte zig een weinig laater, op deze wyze uit, „ een enkele Piftool of Snaphaanfchoot, „ had op den 10 Auguftus, ons van zulk eenmoeije„ lyke taak, (namentlyk het proces des Konings,) „ kunnen ontdaan;" evenwel is het niet minder zeker dat anderen den Koning liever in de gevangenis wilde ti 3 zien, C H8 ) Stfen, om hém vervolgens, door Bëuls handen, op een Schavot te doen derven, zulks bleek ten klaarften uit het gedrag van de Nationaale Vergadering die den Koning, wanneer hy om zyn leven tebergen in hunne Vergaderzaal zyn toevlugt kwam neemen, om met zyn Familie daar veilig te zyn, op hun bevel, zonder eenige befchuldiging, van daar naar de gevangenis in den Tempel lieten overbrengen, zelfs is 'er na die tyd nimmer onderzogt op wat grond, de Koning en zyn Familie in de Tooren geplaatst zyn, ten teken dat dit een gezogte en vastbedooten zaak was. Zoon. Maar hoe kwam den Koning tot dien wanboopigen ftap, dat hy zig in de handen van zyn vyanden overgaf ? als een wys man wist hy immers wel, dat de barmhartigheden der Goddeloozen wreed zyn, hy wist dat hy in deze Vergadering zyn vyandèn jnoest zoeken. Vadëk. Gy noemd dit met regt een wanhoopten flap, maar deze ftap was evenwel de eenigde en !aacde die hem nog overig was, het bloeddorftig moordgefchrei klonk hem van alle kanten in de ooren , zyn verdeedigers waaren niet in daat om den aanval aftekeeren, nu kon de Koning door een deur hit zyn Paleis in de Zaal der Vergadering komen, zonder in de handen van het woedende vólk te vallen, daarom zeide de Koning, doe hy in de Vergadering kwam, „ myne Heeren 1 ik heb my herwaards „ begeeveu, om het bedry ven van een groote misdaad „ voortekomen, ik dagt dat ik nergens zekerder konB de zyn, dan in het midden van ulieden;" zo dat die ftap in den Koning wel te verfchoonen is, maar nimmer is het de Nationaale Vergadering te vergeeven, dat zy bet vertrouwen des Konings , zo fchrikkelyk misbruikt hebben, en in plaats van hem de verzogte vyligheid te bezorgen, hem en de zynen in een jammerlyke kerker hebben overgeleverd, wel weetende dat hy uit hunne handen, in die van nog erger vyanden overging, toegedaan zynde dat 'er befchuldigingen tegen den Koning waaren, hy was ÊGhter nog niet in een ftaat van befchuldiging ge- fteld, » field, hy had thans hunne befcherming rerzogt, zy beloven hem het geconftitueerd gezach, (hier onder behoord de Konrog)metopoffering van hun leven te zullen verdedigen , en zie hier een ftaal van latte verradery, naar een fes- en dertig uurige beraadflaging, zenden zy den Koning met Vrouw, Kinderen en verdere Familie en Vrienden, naar een gevangenis, daar zy van alle gemak beroofd, naauwkeurig; bewaakt, en kortom van dien dag af aan, als ter dood veroordeelde perzoonen, behandeld wierden. Zoon. Dit ftaaltje mag wel te regt op de lyst van de Franfche edelmoedigheden gefield worden maar ik verlang te hooren hoe de piekendragers hec op dien 10 Auguftus gemaakt hebben, en waar door de vlugt des Konings uit zyn eigen huis is veroorzaakt geworden. . , . „ Vader. Toen de nagt voor den tienden Auguftus gekomen was, kwam de omgekogten en opgeruiden menigten op de been, en attroupeerden met groote hoopen in de ftraaten van Parys, de Heer Mandat, een van de fes Chefs, (wy zouden het noemen Collonels van de Burgery) welke in dien nagt op zyn tourbeurt, het generaal Commando over de wagtdoende Burgers had, deed al wat hem moogelyk was, om zyn onderhebbende Manfchap te verraaanen en aan te moedigen, om de rust der S ad te be waaren, en een kloeke wederftaud te bieden , aan hun die eenige oproerige beweeginge zouden willenveroorzaaken, maar het zaamgerotten gemeen, uit de gemaakte fchikkingen zulks befpeurende, of door Overbrengers hier van onderricht zynde, maakten een zaamenzweering tegen de Heer Mandat, die zy op zyn pose overvielen en gevangen namen , en hem naar het huis der gemeentens fleepten, daar zy hem voor de Rechters befchuldigden, dat hy aan de Nationaale Guardes, order gegeeven had, om op het volkte fchieten de Rechters gaven terftond bevel, dat hy naar de gevangenis van de Abtdy zoude overgebragt wordei, om "hem vólgens de wet té doen itraffen, dog dit woord was niet anders dan een leus vandien nagt, welke alleen betekende dat hy in de handen ea aan de 11 4 wee- C 120 y woeden van het raazende gemeen zoude overgeleverd worden , om met hem te handelen naar hun welj>evaN Jen, het gepeupel was van deze meening ook zeer wel onderricht, zo dra de Heer Mandat buiten Kwam, om naar de gevangenis gebragt te worden viel den hoop op hem aan, die hem floegen, {taken., Jangs de ftraaten fleepcen, en zonder te hooren naar het kermen en fmeeken van zyn Zoon, die op de knien, om het leven van zyn Vader bad, beloovendq zyn onfchuld ten duidelykfte te bewyzen, dog dit BttOgt al niets tmten, de mishandelingen hielden niet op voor dac de Heer Mandat voor hun voeten dood lag, waar op oogenblikkelyk de beruchte oproermaaker Santerre, een Brouwer, uit de Voorftad St. dnthoine, in desfelfs plaacs tot Chef wierd aangefteld. Zoon. Van die knaap was niet veel goeds te verwagten, ik heb hem reeds als Commandant van de. Mannen van den ao Juny leeren kennen, maar nut wierd hy nog veel gevaarlyker, daar hy een gewettigd gezag over het gewapend volk in banden kreeg. Jntusfchen beklaag ik de ongelukkige Mandat, die in en om het betrachten van ?j n plicht zulk een deerlyk lot moest ondergaan. Va per. Niet beter ging het met de Heer Carrie, Commandant yan het Battaillon van Hendrik dq Vierden, deze wierd insgelyks van het volkbefchuldigd, gevangen genomeo en voor de zogenaamde gemeenten Raad gebragt, en aldaar aangeklaagd, dat hy bevel gegeeven had, om op bet volk te vuuren, 30 dra men drygen zouden om het Kafteel derThuillerien aan te Vallen; deze aanklagte was al reden genoeg om hem te veroordeelen, hy wierd door dezelve Rechters naar de Abcdy gezonden, dat is te zeggen , aan zyn Beuls, het woedend graauw overgeleverd, die hem wegfleepten, en even als de Heer Mandat op. de vreesfclykfte wyze vermoorden, en daar na het hoofd van het lighaam hieuwen, waar Uiede zy een Ifggg wyl door dé ftraaten van Parys rondliepen. ' Door deze béweeginaen en moorden geraakten de gantfche Stad in alarm , eh het geen W% j^ejC eenige dagen gedreigd, gevreesd en ( 1*1 ) verwagt had, gebeurden, Parys wierd een tooneel van het verfchrikkelykst oproer waar van men immer gehoord heeft, een oproer het welk een jammerlyk bloedbad ten gevojae had, dien nagt tusfchen Donderdag en Vrydag liepen de gewapende hoopen al briesfchende en brullende door de Stad, de Nagtwaakers riepen aan alle hoeken alarm, de alarm-klokken wierden getrokken, en alles geraakten op de been, reeds voor het aanbreeken van den dageraad waaren een genoegzaam aantal Leden by malkander, om de Nationaale Vergadering te beginnen, telkens kwamen de ontruftende tydingen in, en van tyd tot hoorden men fnaphaan en kanonfchoten, het welk piet weinig vrees en ontfteltenis veroorzaakten, in het midden van deze beroering verfcheen een ontzagchelyke menigten, aan een der deuren van de Vergaderzaal, wier voorneemen was, om in de Zaal te dringen en weder gelyk den 20 Juny, voor de Vergadering te defileeren, of mogelyks iets ergerste onderneemen , dog dit wierd deze reis belet, echter wierd een Commisüe uit de gemeentens voor de Balie toegelaateu; deze deputatie zwierden met drie vaandels, waarop de woorden, Vaderland, Vryheid en Gelykheid gefchilderd ftonden, de reden van hun komst, zeiden zy, was, om de eenpaarige wil des volks, aan hunne Reprezentapten voor te dragen, welke was dat de Koning zoude gefuspendeerd worden, en dan 't gebeurden op deze altoos gedenkwaar. digen dag, zoude gedrukt en aan alle de Municipaliteiten van Vrankryk zoude rondgezonden worden. Zoon. Maar waar was dat fchieten geweest, dat men in de Nationaale Vergaderzaal gehoord had, en dat daar zo veel fchrik verwekten ? Vader. In en by des Konings Paleis waaren fes & agt honderd getrouwe Zwitfers en eenige andere Hofwagten welke gerezolveerd waaren om hun aanbetrouwde post te verdeedigen, deze zogten de aanr dringende menigte, eerst met reden, daar na met bedreigingen tegen t? houden ? dan, doe dit alles niet helpen mogt, namen zy hup toevlugt tot de middelen ter verdeediging, en "begonnen onder de hoop te H 5 fchie- fchiecen, hier toe bedienden zy zig ook'van de twee kleine dukjes die voor des Konings Paleis ftonden, hier door wierd wel eenige ruimte gemaakt, maar met 'er haast wierd dit door de menigte met verfcheide zwaardere ftukken beantwoord, waar door van wederzyde zeer veel menfchen fneuvelden, de Zwitfers waaren eindelyk genoodzaakt voor de overmagt te zwigten , en al wie in het gevegt, dat hardnekkig was, niet gefneuveld waaren, wierden nu op een wreede tirannige wyze vermoord, omtrent zeventig wierden naar de Gerechtsplaats la Greve gefleept, en daar in ftukken gehouwen, insgelyks wierden een menigte koks en andre knegts die in de kelders gevonden wierden moorddaadig omhals gebragt, de meefte wierden de hoofden afgekapt, die men op dokken en pieken door alle ftraaten droeg, dit werk wierd zelf thans door de kinderen verricht, die de koppen nog maar naauwelyks dragen konden, de mannen hadden andere bezigheid en beyverden zig om het Koninglyk Paleis uit te plunderen en te beroven, eenige kostbaarheden wierden in deNationaalefjVergadenng gebragt, Juweelen, Affignatien , brier ven en andere zaaken van belang die in de Koninglyke Vertrekken gevonden wierden, kwamen van tyd tot tyd in de Vergaderzaal, een der plunderaars bragt een hoed vol Louis d'ors, die uit een Bureau van Lodewyk defi XVIde, genomen waaren, en men hoeft geenzins tc twyfftien of deze neemers 'en vinders, zullen voor hun eigen beurs ook gezorgt hebben, de blyken daar van zyn van agteren zo klaar gezien, als de Zon op den middag, andere hadden genoeg te doen, om de Loozen, Cafernen, Wagchuizen en al wat van de Militaire was in de brand te fteeken, en tot de grond toe te verwoeden. Zoon. Al wat ik hoor is gruwelyk, maar zou het waar zyn, dat 'er zo veel duizend menfchen by die attacq gefneuveld zyn, als men ons verhaald heeft? hec gerucht vergroot dikwils de dingen zodanig dt.t men 'er geen daac op durft maaken. Vader. Hec is ligt te begrypen, dat in zulk een geval hec juifte getal der dooden niet gemakkelyk kan ( "3 ) kan geweeten worden, te meer daar het zelve door de eene parthy moetwillig zou vergroot, en door de andere verkleind worden, eene wiens belang was, het getal zo veel mooglyk te verminderen, en die ooggetuigen van 't gantfcbe geval was , zege dat op het "Plein der Thuillerien 2600 Lyken laagen, waarvan 800 Zwitzers en Konings Guardes, 'en 1800 Burgers waaren, door anderen word het getal van dooden, behalven magtig vesl gekwetften, wel op tweemaal zo veel begroot, dit is zeker, dat des anderendaags de Zwir/zers, op Vilders karren wierden weggebragt naar het Magdalena Kerkhof, daar zy by hoopen in diepen kuilen gefmeeten wierden, terwyl de anderen dag aan dag met Militaire Honneurs en groote llaatfie begraven wierden. Zoon. Ik weet uic uw verhaal dat de ongelukkige Koning en zyn medelvdenswaardige Familie, na die nootlottige dag door de Nationaale Vergadering, m een gevangenis wierd opgefioten, maar wenschten wel te weeten wac eigentlyk het oogmerk van deze gevangenzetting des Monarchs was, en op welke gronden zulks gefchieden kon. Vader. Dit kunt gy nooit begrypen, zolanggy de zaaken befchouwd van de kant van recht en billykheid, deNationaaleVergadering heeft zelf nooit reden gegeeven , waarom zy de Koning gevangen gezet hebben, alleen zeide zy, de Koning was in de handen der Na» tie, en nu moest de Natie byeen geroepen worden in nieuwe Reprezentanten, die over het lot des Konings beflisfen moeiten, deze nieuwe Vergadering kwam ook in weinig tyd byeen, onder de naam van de Nationaale Conventie, waar op zy, op eigener gezag, hunne funcHen nederleiden, en uit elkander fcheiden, laatende het lot des Konings in handen van deze nieuwe Wetgevers, Rechters, en tevens befchuldigers van hem, die tot hier toe een der grootfte Monarchen van geheel Europa geweest was, evenwel had de Nationaale Vergadering eer zy hun post verlieten wel ftiptelyk gezorgd, dat de Koning enKoninglyke Familie op de allergeltrengfte en alrernaauwkeurigfte wyze bewaard en bewaakt wierd, niemand wierd toege» ( i24 3 gebaren om jn de Tempel re komen, dan met een briefje van de Stads Regeering, alleen tien of twaalf perzoonen hadden zig met de Koninglyke Familie laaten oplluiten, waar onder de Princesfe de Lamballe en Madame Tourcelle, de Heere Chamilly en Huc, de Kamerdienaar Clerry en eenige andere Hofdames en Heeren. Zoon Was deze Tempel of Tooren van den Tempel een beaats- of particuliere gevangenis; ik heb my met kunnen herinneren immer te vooren iets daarvan gehoord te hebben . nog dezelve onder de gevangeniiTen van Parys te hebben aangetroffen. Vader. Dezelve is ook nimmer tot dat einde gebruikt geweest, den Tempel en desfelfs looren, is een oud Gebouw, ge-eigend aan de Ridders van Maltha de Hertog van Angouleme die thans Grootmeefter van die order was. was *er dus de naafte bezitter van, dit gebouw wierd door de Heer Manuel uitgekozen en vooreeflagen, tot een gevangenis voorde Koninglyke Familie, en deze voorflap wierd boven verfcheide'andere goedgekeurd, mogelyk om dat dit gebouw, het welk aaneen geheel ander einde van de Stad, het verst van de Thuilleriën afgeleegen was , dus kost men in die weg de woelingen te verder uitbreiden, den Koning te meerder hoonen. en de zaamenrottingen te beter van den Vergaderzaal verwyderen, onder een onophoudelyken fmaad, wierd den Koning en de zynen, meteenllerk fefcorte derwaards gevoerd, en voorbedagtelyk rigten men de Cours zodanig dat den Koning onderweeg de neergeworpe ftandbeelden van hem en van zyn Voorzaaten uit de koets befchouwen kon ; niets was intusfchen gereed gemaakt in den Tempel, om zoo veel aanzienlyke gevangenen te ontfangen, zo dat eenige genoodzaakt waaren in hun klederen te blyven en op een Matras te flaapen, den.Koning die aan alles gebrek had, zond by de Venetiaanfche Afgezant (die digtst daar by woonden) om eenig linnen ter verfchooning, dog doe hec volk daar kennis van kreeg, dreigden zy de Gezant, dat men hem lantaarnen zoude, iodieu hy ondernam om iets aan den Koning te zen* C "5 ) zenden. Lord Gower, Ambaffadeur van Grootbrittaniën bekreunden zig echter aan zulke dreigementen niet, maar zond aan den Koning het beuoodigden, en zond met een brief aan de Nationaale Vergadering, om hun bekend te maaken dat hy zig gereed maakten tot zyn vertrek, gelyk meest alle de Minifters der andere Hoven in weinig dagen insgelyks deeden. 1 Zoon. Maar had den Koning thans geen aanhang of vrienden meer? die zvn rechtveerdige zaak, met mond of pen of wapenen zig aantrokken, om dezelve te verdeedigen ? Vader. Ongetwyfeld had de Koning nog veele getrouwe onderdaanen,maar opeenigerhandewyze voor den ongelukkige Vorst uit te komen was in dezen tyd doodzonden, fchryvers, drukkers en uitgevers van papieren die zelf voor dezen tyd, de parthy des Konings hadden voorgedaan, wierden vervolgt, de drukkeryen verwoeft, en de gefchriften verboden, jn verfcheide dagen dorst niemand in de openbaare Nieuwspapieren de naam des Konings laaten invloeijen, en al wie maar voor vrienden des Konings bekend Ronden, wierden uit hunne huizen gehaalden in de gevangenisfen opgefloten, tusfchen den tiende en vier- en twintigfte Auguftus waaren meer dan 150 meest vooruaame lieden, in de gevangenhuizen la Force, Bicêtre, het Chatelet de Conöergerie, en de Abtdy gebragt, onder deeze waaren de beide Heeren Montmorin, de Graaf d'Affry, de Collonel ilachman de Heer de la Porte, deHeerd'Anglemont, dePrinfes van Turenne, Mesdames de Prinfesfe Lamballe en Tourcelle, Moeder en Dogter, nog drie Hofdames van de Koningin, en twee Kamerheeren van den Koning, welke laatfte zeven, uit den Tempel gehaald en voor de Gemeente Raad gebragt wierden en na een zogenaamd verhoor, in het Hótel de Force, wierden opgefloten, en behalven deze waaren 'er nog wel 200 onbe-eëdigde Priefters, welke uit hunne huizen wierden gehaald en alle by elkander in een Kerk gevangen gezet, dit alles verwekten zulk een fchrik in de gemoederen van al de Konings C 126 ) ningsgezinden, dat zy dagélyks by duizende hoe ryk uitviugten, cd eeD iegelyk zo goed hy kon zya leven zogt te bergen en in vyligheid te komen. Zoon. Dat verwonderd my geenzints, want als het geweld meefter is, dan fchiet 'er voor de goede en getrouwen in den Landen niets anders overig dan zig te verbergen, wij hebben al zulke troubles flegts in het klein en in de beginzelen gezien, maar weeten echter nog zeer wel hoe het in zulke dagen van benaauwdheid gefield is, voor die niet in alles mede doet. Vader. Regt gezegt, wy hebben maar eeven geproeft van den beker der bitterheid die de goede lieden in Vrankryk met volle teugen tot den droezem toe hebben moeten leeg drinken, daar de gevangenhuizen thans opgepropt waaren, begon men nu te denken om ftrafoeffening te houden, ten dien einde wierd een fchavot opgericht op de plaats van het Carouffel, welk fchriktooneel daar beüendig ftaan bleef, en daaglyks wierden daar op deflagtoffersvan liaat wreedaardig van bet leven beroofd, de Heer de Anglemont was de eerfte die ter voldoening der bloeddorst op bet fchavot wierd ter dood gebragt, deze Heer was befchuldigd, dat hy van de Nationaale Vergadering kwaad gefprooken en het volk tegen dezelve opgehisc had, hy wierd door het nieuwe Gerechtshof ondervraagd, en wel haast fchuldig verklaard en zonder eenige form van Procedures, drie uuren na dat hy veroordeeld was, met het nieuwe Inllrument onthoofd, dit gefchiede op den 2ifte Auguftus, en twee dagen laater wiera de Heer de la Porte, Minifter van het Binnelandsch bellier Intendant der Civiele lyst, een oud eerwaardig man, op dezelve wyze veroordeeld en onthoofd, hy bezwoer zyn ODfchuld, maar wierd uitgelagchen, en wie hem beklagen wilden wierd geüraft, een arme vrouw die Heer ziende doe hy op de wagen zat, om naar het Schavot te ryden, begon bitterlyk te fchreien, het volk üit gewaar wordende, vroeg haar raar de reden van haar droefheid, zy gaf ten antwoord, dat zy verfcheide kinderen had, en federdeenigejaarengeen andere ickomfie gehad hadde, dan een Jaargeld, welk C 127 > welk de Heer de la Porte, haar deed toekomen, en dat zy derhalven met geen drooge oogen, het droevig lot van dezen haare braave weldoener kost aan* fchouwen, dit was reeds genoeg, ja te veel gezegt, hebt gy geld van een Ariftocraat getrokken riep men haar toe, zo moet gy ook derven, op het oogenblik wierd zy door het gepeupel aangepakt, en haar het hoofd afgefneeden, waarop een welgekleede Juffrouw, dat hoofd opnam, en ging daar mede na de wagen, op welke de Heer de la Porte zat, en toonden hem het bebloede hoofd met een vragende of by die kop wel kenden, de Heer de la Porte, yzende op dit gezigt, wende zyn oogen daar af, maar zy voegden hem te gemoet, zo zal men al uw vrienden doen; daags daar aan wierd de Heer Durozy, Schryver van de Ga^ette de Paris, op hetzelve Schavot onthoofd, en nog lang zoude men met deze zoorc van voorgewende Rechtspleegingen hebben voortgegaan, zo niet een nog veel gruwelyker daad, hier aan een einde gemaakt hadde. Zoon. Men zou zekerlyk zeggen het kon niet gruwelyker, aanzienelyke Burgers, op kwaadaardige befchuldiging, in de gevangenis fluiten, en zonder middelen van verweering ter dood brengen, dat gaat alle orde en menfchelykheid te boven, maar ik twyffel niet of gy hebt het oog op de vreesfelyke dagen van den tweeden en derden September, doe de losgelaaten woede de Stad Parys tot een moordhol maakten. Vader. Dat heb ik ook, want al wat ik u tot hier toe gezegt heb komt daar by in geen vergelyking, en hoe het ook met het Franfche Ryk, en met de Revolutie en Conftitutie mag afloopen, die gebeurtenis zal een onuitwischbre vlak in het Caracter der Franfche Natie zyn en blyven, wie immer tot het bedryven van zulke gruwelen in ftaat is moet een aangebooren Tygersaard bezitten, want gelyk ik u te yooren zeide van geen volk op de wyde Waereld is bekend, dat zy immer op zulke wyze met menfchen, veel minder met Medeburgers, Landstad- en Geloofsgenooten gehandeld hebben. Zoon. C 128 ) , Zoon. Maar Vader zeg my vooraf, wat de aan^ leidende gelegenheid tot dit nieuwe Moordtooneet geweest is. Vader. Behalven kleindere verdeeldheden, waaren in Parys nog twee hoofd-parthyen, dé Jacobynen en de Feuillantynen, de laatfte witde wel een Revolutie, maar met de Koning aan het hoofd , eri volgens de Conftitutie van i?üi; de eerfte integendeel, wilde abzolut Koning, Koninglyke Waardigheid en Conftitutie afgefchaft en vernietigd hebben, daar de Jacobynen het werk nu reeds zo Verre gevorderd hadden, dat de Koning in dè gevangenis gezet was, oordeelden zy thans met geweld té moeten doorzetten, en langs alle wegen te beletten dat de andere parthy die nog vryfterk was het hoofd niet weder boven ftak, „ twyffeld 'er niet aan, myne „ Heeren, zeide d'Amourette, twyffeld'er niet aan, of „ 'er beftaat nog in Parys een Ariftocratifche zaan menzweering, die men behoorden op te fpeureri „ en üitteroeijen," aan deeze uitroeijing werkten zy nu wel door de dagelykfchen jufritie, en door het vermoorden van deze en geene Koningsgezinden , inzonderheid van Zwitfers, maar dit ging hun veel te langzaam voort, waarom, zy befloten een coup te doen, waardoor iu eens hun tegenparty ten eecemaal gedeukt wierd, en ten dien einde beraamden zy de fnoodfte en liftigfte middelen, om de voorgenomen moord ter uitvoering te brengen. Zoon. Wat was toch de reeden, dat zy zo woedend waaren tegen de Zwitfers; was dit enkel om het getrouw verdeedigen van hunne post op den tienden Augustus? Vader. Niet anders dan om die reden, zy hadden gedagt maar goedfchiks in de Thuilleriën en het Paleis te zullen indringen, of gelyk op den twintigften Juny, door de Officierente worden binnen gelaaten, dog dit ging hun verfchrikkelyk ver buiten gis, de Zwitfers ftonden als mannen op hun post, en verlieten dezelve niet, voor dat zy zo veele aanvallers gedood hadden, en doe eindelyk voor de overmagt bezwyken moeften, dit zogten zy te wreeken met alleen op al die van het Zwitzerlche Regiment nóg waa» ( 129 ) waaren overgebïeeven, maar zelf op al wat maar Tan Zwitfcrllhe afkomst was in. Parys, het gebeurden aan het huis van de Heer Duval, een wynkoper in de ftraat Sc. Honoré woonende, kan daar van tot een voorbeeld verftrekken, deze had een Zwitferfche Dienstmaagd, die reeds vyf en twintig Sr by hem gewoond had in zyn huis, haar Vader, een man van twee en zeventigjaar, en haar Moeder een Vrouw van een en feffig jaar, roet haar Zuster een Dogcer van twee en twintig eti een kind van vier jaar, waaren onlangs uit Zwitfertandge. komen, deze zaten des morgens van den elfden Auguftus, aan het huis van Duval met haar Bloedverwant te ontbeiten, wanneer, een bende van twintig Marfeillaanen, in dat huis kwamen mftuiven. die weetende dat de Meid een Zwitferfche was, haar onder hec uitbraaken van een party fchetdwoordenaangreepen en in aller tegenwoordigheid den hals affneeden, en hebben het lighaam ver volgens aan ft ukken gehouwen, door het bidden en kermen der by zynde hoordeD deze wreede fchepfelea dat dit baare Nabeftaande waaren en bygevolg ook Zwitferfche, vraar op zy de oude man en vrouw oogenblikkelyk ook vermoorden, dog de jonge dogter en het onnozel kind eerst deerlyk mishandelden, op een wyze die de eerbaarheid verbied, om te. melden, en hun daar na in ftukken hakten. De luffrouw van het huis verneemenae wat m de keuken omging, vloog dé deur uit en fchreeuwdea. op ftraat om hulp, maar het gepeupel hoorende dac zv Zwitfers volk in huis had, viel haar aan en vermoorden haar, waar na de gantfehen hoop 10 het huis indrong, de vermoorde lyken aan ftukken en brokken op ftraat fmeet, en vervolgens de wyn uit, het huis haalden, en zig met zuipen diverteerden, de Heer Duval die 's morgens uitgeweest was, doe deze dingen gebeurden, kwam op den middag thuis, hier zyn Vrouw vermoord en zyn huis geplunderd vindende, wierd hy wanhoopig, liep naar de Rivier en verdronk zig. . Id de ftraat van St. Denys, voor het Nationaale 1 i\om f 13° ) Koffi -diu's, hing aan de Heng van hef Uithangbord, de afgekapte hand van een Zwitfcr, en de Juffrouw van het huis die nog pas feftien jaar oud was, beroemden zig dat dit de hand van'een Zwitfer was die zy zelf vermoord had. Zoon. Dit waaren onmenfchelvke wreedheden, want fchoon genomen, de Zwitfers hadden in de Thuillerien boven en tegen order gehandeld, in hec vuuren op de zogenaamde Burgers", die konde daarom hunne andere Landgenooten niet gebeteren , co^ konde op hun met geen fchein van "recht gewrooken worden. Vadeb. Schoon zy op de Zwitferfche, het inzonderheid iüelaaden hadden» gelyk ik u ftraks nog jn een voorbeeld toonen wil, zo waaren het echter de Zwitfers alleen bief, aan wjen zv hunne moorddaadige handen fioegen, een Engelsch-Koopman te Dublin thuishorende, genaamd Coilins, kwam van het Paleis Royal, en de ftraat Vivien pasfeerende, zag hy vyf of fes vrouwsperzoonen met elkander ftaan praaten, hy was deftig in de klederen, en zo als hy deze kleine troup voor by gin.", zeide een van hen, aan zyn kleêren l\kt hy wel een Ariftocraat, de Heer Collins boorden en verftond dit wel, maar was de Franfche taal niet genoeg magtig om 'er op te kunnen antwoorden, en giga hen der hal ven al lagchende voorby, waarop'"een van hun een Zabel van een Nationaale Guarde haalden en den Engelsman daar mede agterna liep, hem ingehaald hebbende, gaf zy hem met de Zabel een flag in de nek dat hy .agterover tuimelden, zeggende met een, leg daar verdoemde Ariftocraat! nu zult gy nooit meer lagchen, waar op de andere vrouwen haar te hulp komende, fneeden zy hem het hoofd af, en gaven dat aan een troup jongens die in de buurt fpeelden, om het zelve naar de gerechtsplaats le Greve te brengen, de jongens ftaken het hoofd op een piek en marscheerden daar mede door de ftraaten, terwyl de vrouwen de zakken van de vermoorde Koopman vizenteerden, daar zy omftreeks de twintig Guinies uithaalden. Dan hoe gtu- C 13' 3 r/uwelyk al dit moorden was, voldeed het echtefniei: aan hec oogmerk der Jacobynen, welken niets minder bedoelden dan hunne geheele tegenparthy, beftaanden in al de Feuillanten ea Koningsgezinden te verdelgen, de meefte gevangenen waaren ten eenemaal onfchuldig en van geen misdaad hoegenaamd te overtuigen, dit was reeds gebleeken aan de Heer Bachman, die door de Rechters van d'Anglemont en de la Porte zelf, onfchuldig verklaard was, dit vreesden zy dac meermaal zoude gebeuren, en om dit voor te komen, ftrooiden zy uit, dat 'er op nieuw een groot verraad ontdekt was, hier in begaande dat al de Cipiers der gevangenisfen waaren omgekogt, om op een bepaalden tyd al de kerkers te ontfluiten en de gevangenen los te laaten, die dan met hulp van -anderen den Tempel overweldigen en de Koninglyke Familie verlosfen zoude, en een tegenomwenteling trachten te veroorzaaken, waardoor den Koning weder op den Throon gebragt wierd. Zoon. Maar dit alles was immers zonder bewys, ik heb nimmer gehoord dateenigedergevangen-meesters hier over te recht gefield zyn, dac zonder tw;;ffel zoude gefchied wezen, indien'er waarheid in die befchuldiging geweest was. [ i Vader, Zekerlyk zouden zy het allermmfie vandien aart geftrengelyk gefttafc hebben, de Procureur Seron, een kregel man, wierd in de huhvizitatie, zeer onzagt gewekt, wyl hy te flaapen lag, hief over was hy gémelyk, en beklaagden zig, dat meu thans op zulk een wyze de nagtrust van Rille Burgers kwam ftooren, dit wierd hem als zulk een zwaare misdaad aangerekend, dat hy terftond naar de gevangenis van de Abrdy gezonden, en kort daar na aldaar vermoord wierd, ter zeiver tyd dat zy be» zig waaren deze befchuldiging der Cipiers te fpargeeren, waaren zy tevens bezig pm de moordenaars aan te neemen, die het gruwelftuk van het ombrengen der gevangenen zoude ter uitvoer brengen, telfs waaren zy niet voorzigtig genoeg, om hun voorneemen te verzwygen. Zekere M».. in een der laatfle dagen van Aü|;uüu?j I a een C 13a ) ten Proclamatie doende op de plaats 1'Eftrapada, wees met de vinger op het huis van de Heer Bosquillon Vrede-Rechter van Parys, en riep uit: de „ dag der wraak is gekomen 1 den dag is gekomen „ op welken de Verraders zullen vergaan!" deze Heer had op den 2ofte Juny ingevolge van zyn ampt en pligt aan de Nationaale Vergadering, een mondeling berigt gebragt, van de verwoeftingen en gruwelen welke in de Phuillerien gepleegd wierden, dit was zyn misdaad, hierover wierd hy in de gevangenis gezet en daar vermoord. Die zelfde M.... ging vier dagen voor de algemeene moord, by de Priefters die in het Kloofeerder Bedel-monnikken waaren opgeflooten, hy fprakdaar minzaam met de gevangene Paters, die hem klaagden over de ongemakkelykheid hunner gevangenis, en ernftig verzogten dat het decreet tot hunne vervoering fpoedig mogt ter uitvoer gebragt worden, M.... beloofden haar op zyn woord van eer dac bmnen vier dagen hun lot zoude beflist wezen, vier dagen na die beloften wierden zy alle vermoord, des avonds van den eerften September, ging hy by de man die deze gevangene Priefters van voedzel moest bezorgen, en zeide hem dat hy zig baaften moest, om te maaken, dat zy hun geld en goed by zig kreegen, want zeide hy, * binnen vier en twintig uuren zal „ de tyd voorby zyn". Uit zulke Raaltjes kund gy duidelyk zien dat het gantfche werk door hun uitgedagt was, en uitgevoerd wierd, trouwens zy hebben zig zelf de eer van die werk toegeëigend, zig noemende de Rechters der Natie. Zoon. Het is evenwel door het gruwelyke heen, zelf een moord te beraamen, en dan andere lieden te befchuldigen dac zy het voorneemen hadden, om een moord, in het werk te Rellen, of door hec openftellen der gevangenisfen, daar gelegenheid toe »e geven. Vader. Dat die befchuldiging valsch was willen zy zelfs wei, maar zy bereikten hier door hun oogmerk, op dit uicgeftrooid gerucht, verkreegen zy ter- C 133 3 * terftond dat 'er wggten, van Nationaale Guardes voor de Gevangenhuizen geplaatst wierden, hier door kwam het volk op de been, en ftoof in menigten derwaard, onder deze hoopen hadden zy hunne opftookers die liet volk aanzetten, en doe zy oordeelden dat het tyd was, namentlyk de» nagcs tusfchen elf en twaalf uuren, begon men den aanval het fein wierd gegeeven, door een kaerel die overluid fchteeuwden. pourquoi tardons nous, que tous les Coquins periffent, (waarom talmen wy, laat al de fchelmen derven,) hierop overweldigden de zaamgerotten menigte de deuren der gevangenisfen, zy floocen de kerkers open, en vermoorden meest alle de gevangenen die in dezelve waaren; de eerlte attacque was op de gevangenis van de Abtdy, die vol was, wyl federd een geruimen tyd, aldaar zeer veelen aanzienelyke perzoonen waaren opgefloten, en menigmaal om de geringlle misdaaden, hier wierden meest alle de gevangenen, zo als dezelve voor den dag kwamen, even als of het honden waaren, mee ftókken doodgeflagen, van daar trok onderwyl een gedeelten naar de gevangenis van het Chatelet de Chonchergerie, een anderen hoop kwam aan het Hótel de Force, overal was het hoofdwerk het zelve namelyk de gevangenen loslaaten en dan vermoorden, maar aan de laatfte plaats wierd 'er een zeker fpel van gemaakt, twaalf uit hun bende, verkoozen zy toe Kechters, voor welke de gevangenen een voor een gebragc wierden, deze Rechters deeden aan de gevangenen eenige zotte vragen, die de baldaadigheid. en dronkenfchap bun ingaf, wanneer die vragen beantwoord waaren, (goed of kwaad dat was om hec even,) dan vroeg een der Rechters aan het volk, oordeeld gy, myne Heeren! dat wy deze N.N. op onze Coodentie kunnen loslaaten, daarop fchreeuwdeu al den hoop, ja loslaaten, loslaaten, -daar op wierd de gevangenen de deur uitgejaagd,, maar, even buiten de deur lag een druikelbloK, daar hy in den donker noodzaakelyk over vallen moest, en zo dra by viel, Ronden aan wederzyden de ma-tinsH met pieken en dokken gereed, die hem zo ■1 3 laag c m ) lang floegen en ftaken tot dat hy dood was, dan wierd zyn lyk weggefmeeten, om plaats te maaken voor een volgende, ontelbaare perzoonen wierden op deze wyze om het leven gebragt, dos. aan de gevangenis van Bicétre, maakten zy daar mede een veel fpoediger einde, hier hadden zy eenige kannoncen by zig genomen, deze met fchroot gelaaden hebbende, wierden al de gevangen op een binnenplaats gejaagd, waar op zy op deze ongelukkigen hec gefchut loden, zo dat zy alle heel dood en half dood op elkander vielen en dus elendig het leven verlooTen. Zoon. Zulke dingen moet immers elk mensch zeggen dat het werk van gevleeschde Duivels zyn, gevangenen zyn altoos de billyke voorwerpen van medelyden, en aan zulke reeds elendigen de moorddaadige handen te liaan, dat drekt tot fchande van de menschheid, en de bedryvers van die gruwelen zyn de naam van menfchen niet meer waardig. Vader. Ik zeide u zo even, dat een groote menigte onbeëedigde Priefters in kerken en klooltérs by elkander wierden opgefloten, doe zy nu genoegzaam al de gevangenen vermoord hadden, gingen zy ook naar die plaatfen daar deze Geeftelyke waaren, die zy alle als fchaapen keelden, en in koelen bloeden ombragten, zo dat het bloed uit de deuren droomden, en als water by eeD regenbui, door de rioeleu en langs de ftraaten vloeiden ; in het Carmeliten Klooster , in de ftraat van Vaurigard alleen, hebben zy honderd en twee en feftig van die Priefters vermoord , die meest alle deu hals afgefneeden wierden, waar na men hun baadende in hun^bloed op elkander Imeet, nu was de woede gaande aan alle hoeken van Parys, en den eenen gruwel volgden de andere, de Zwiczerfche Collonel Bachman, die men des nagts bewaard had, om hem des morgens op bet Schavoc te doen derven, wierd nu voor ue tweedemaal voor de Rechter, gebragt, en het provizioneel Gerechtshof, dat hem voor agc dagen niet had kunnen verpordeelen, verwees hem nü om onthoofd te worden, dewyl hy zig tegen dit onrechtvaardig vonnis, zo lang C i35 ) lang hvkoD, verzetten, fleepten de-beul hem byde Sn naar net blok, en het hoofd afgehouwen zynde wierd zyn lighaam ten prooi der baldaadige inentte^egeeven, die bet zelve in ftukken gehakt , geb fde nSTgegeèten hebben, de Prinfes van Lamballe, £ atTuferS de Koningin, ScnoondogC* van, de Hertog van Penthievre, Schoonzufter van de Hertog van Sleans en de Nigt van de Koning van Sard.nren , een Dame van 42 jaar oud, wier fchoone gedaanten e,i uitmuntend verttand, altoos in ingelanden Vrankryk bewonderd was, deze Dame des nagts ookgei-i aard zynde, wierd des morgens veroordeeld om te erven, alleen om dat zy een groote vrmd.n van de Koningin wis , de Prinfes ziende dat alle hoop op reddng verloóren was, viel op haarkmen, feilde bitterlfk, en fmeekten Hechts om vier en tw nrig uuren uitüei, om haar ter dood te, bereiden maar het antwoord was, geen «ogenblik, ziende dat zy rondaomme omringd was door moordenaars en beulen wiens kleederen, handen, gewecren, ja gantfche lighaam vol bloed was, weigerden zy op de onbetaamelykevraagen, van deze zogenaamde Rechters verder te antwooroen dan dat % zeide, „ ik beu ter dood bereid, een.weinig vroerer of laater te fterven verfcheeld my niet dw prezfdeo: dit hoerende zeide, ba! zy wil niet antwoorden, naar de Abtdy met haar, (ditwas hier het Jein,; dïar at greepen de beulen haar aan, Reepten dit Doorluchtig flagtöfftir voort, naauwlyks was zy over den drempS of zv ontfing een zabelilag agter » het hoofd, zodat het bloed'er uitfproDg, tweemannen hielden haar ïtyf. onder de armen, en noodzaakten haar over do Lyken te treeden, maar zy bezweek onder hunne haodeD, nederzeigende kruisten zy de beenen onder het bgbaam, op dat.de eerbaarheid geen Ichade leed, doe zy nu zodaamg verzwakt was dat zy zig niet meer kon oprechten, pleegden de beulen aan haar lighaam allerleye wreedheid en moedwil, die de eerbaarheid niet toelaat te vernaaien, eindflyk fneed men haar den hals af, hieuw het hoofd van het Lighaam, en zetten dat op een piek, 1 4 ver* vervolgens wierd het lighaam opengefneeden en de ingewanden daar uit gehaald zynde, waaren 'er verfcheiden die in het hart beeten, waar na zy hetzelve ook op een piek daken, en met deze affchuwelyke vertooningen, zig naar den Tempel begaven, hier gekomen zynde, ver^ogten zy ingelaaten te worden * om du hoofd en hart aan de Koningin te laaten zien, lchoon anders niemand moge binnengelaaten worden , wierd het echter aan deze Monders toegedaan, waar op zy naar de Vertrekken der Koning en der Koningin geleid wierden, aan wien zy die fpedtakels Vertoonden, telkens met by voeging van de grievende woorden, zo zal men al uw vrienden en vriendinnen doen, haare Majedeit was door dit ysfelyk gezigt zodanig getroffen dat zy ziek wierd. * Zoon. Het was niet te verwonderen geweest, dat zy van fchrik en ontdeltenis gedorven waa. ren, daar een edelmoedig hart, meer fmert gevoeld over het lyden van zyne vrienden, dan van zyn eigen, daar de moordenaars helaas maar al te veel hun woord gehouden hebben, om zo of zo omtrent met al des Konings vrienden te doen. Vader. De Graaf van St. Mart, Ridder van Saint Louis, een oud Collonel die mede in de Abtdy gevangen zat, wierd op een gruwelyke en thans ongewoone wys vermoord, een die een piek of lance iu de hand had, dak hem dezelve in het hghaam, zo dat dezelve hem dwars door het lyf aan wederkanten uitkwam, met dit fpectake) waaren de beulen ongemeen vermaakt, en noodzaakten de Graaf om in die gedaltenis voor hun op de knien te kruipen, terwyl zy over het krimpen en kermen van dit elendig flagtoffer hunDer woede, in lagchen uufchaterden, en doe het hun begon te verveelen, floegen zy hem het hoofd af. Uit alteveel gruwelyke gevallen zal ik 'er u nog een vernaaien, de Wyk der Uroederfchap, te vooren genaamd de Wyk St. Eudaehé, verneeroende dat men in de Abtdy bezig was om de gevangenen te vermoorden, zond tot driemaal toe een De- pu- C 137 ) putatie naar deze gevangenis, om twee hunner lee* den te reclameeren, die om een zeer ligte zaak in de gevangenis gebragt waaren j maar geene der drie Deputatien had de Kerker kunnen genaaken, nog by de Rechters of beulen eenig gehoor verkrygen, een zeker medelid van die Wyk, zynde een Orlogiemaaker, geloofden dat hy beeter flaagen zoude als de andere en bood zig aan, om nevens twee andere, als een vierde Deputatie heen te gaan ,en nog eene poging te doen om zyn makkers te redden, dit wierd goedgekeurd, en B.... de Orlogeur, met nog twee Wykehngen begaven zig met genoegzaame AtteRatien voorzien. naar de Abtdy, maar wanneer zy op eenige afftand, aan het Moordtooneel genaaderd waaren, gingen de twee gezellen van B.... door de fchrik weder te rug, dog hy alleen waagden het om voort te gaan, en kwam met veel moeiten over de doodelyken, menfchen hoofden, armen en ftukken van Lighaamen, gaande tot de enkelen in het bloed, eindelyk aan de deur der gevangenis, dan hier wierd hy weidra door twee Beulen, met bebloede handen »■ by de kraag gejireepen, die tot hem zeide, ongelukkige wac komt gy hier maaken, zyt gy uw leven moede, dog hy aDtwoorden met veel kloekmoedigheid , ik kome om twee lieden van myn Wyk van uw te eisfchen, die zyn onfchuldig, myn Wyk eischt die terug, hebt gy, vroegen zy hem, dan een volmagt ? hy antwoorden, ja, en toonden hun zyn last - brief, waarop zy hem binnen lieten, zeggende, wel nd kom in , wy zullen wel weeten wat wy met u te doen heDben. Doe B.... in de gevangenis binnen kwam vond hy teriiond een andere parthy Beulen, die hem ten naalten by dezelve vragen deeden, en door hem op dezelve wyze beantwoord wierden, onder de lieden die hy hier vond waaren 'er verfcheide dronken, eenige rookten tabak, andere reeds van wyn en bloed verzaadigd,fliepen, by het ligt der Toorsfen (wyl het nagt was) kon hy de voorwerpen niet duidelyk onderfcheiden, derhalven vroeg I 5 hï C 138 ) hy naar de Prezident, die men hem wees vooreen tafel, vol papieren, regifters, Heffen, glazen, pypen, zabels, alles met bloed bemorst, hier deed hy het belang zyner zending zien, en toonden zyn Commi file-brief, twee van de beulen hielden hem onder dit alles by de keel, dog de Prezident zeide, laat ons eerst zien, of de lieden die hy eischt hier nog zyn. terwyl hy dit zeide, zaghy een regifter na, en fchreeuwden eensklaps uit, ja zy zyn 'er nog, waarom vroeg hy, vervolgens zyn zyhier? om een ligt verfchil (antwoorden B....) dat van geen belang ter waereld is, zyt gy daar zeker van? wierd hem gevraagd, zeer zeker antwoorden hy, wel nu antwoorden de prezident op uw leven zyt gy verantwoordelyk, daar is palier teekend, en zo 'er de minfte verdenking van driïtocracie tegen hun is, zult gy uw hoofd verliezen, laat ons zeide hy de rol nazien, en na de rol van de twee gevangenen nagezien te hebben, zeide de president, hy heeft gelyk, hy heeft niet gelogen, men kan die twee mannen gaan haaien, de twee gevangenen gekomen zynde, zyde de Prezident tot B.... daar zynze gaat met hun heen, hy nam hun daar op onder den arm, hield hun zo ftyf vast als moogelyk was en verzogt dat men hun tot op ftraat zouden uitgeleiden, de Prezident gelaften hier op, dat twee man hun zoude vooruit gaan, om die buiten waaren te waarfchouwen, dus kwamen zy toe buiten aan de ftraatdeur, dog zo als B de drempel wilden overgaan, wierp een Jongeling van nog geen 20 Jaar en van een goede houding, zig voor zyn voeten, en zeide tot hem, ach myn Heer! red my ook, B.... had de tyd niet eens om hem te antwoorden, wyl zyn geleiders, hem by de kraag greepen en hem voortfeheurden, terwyl eenige beuls zig op den Jongman wierpen, en nog naauwelyks was hy op ftraat, doe hy den Jongeling het hoofd zag afhouwen; nu wilden hy zigfciiielykvoortmaaken met zyn twee gevangenen die hy \an den dood verlost had, wanneer een hoop moordenaars hem omringden, en eeti van hun toe hem zeide, hola wai, c ï39 3 wat, zie hier eens, en wees hem tevens op de ongelukkige onthalsde, wilt gy, vroeg hy, eens een Aridocraaten hart zien ? en naauweiyks had hy deze vraag gedaan, doe hy met een zabel het vermoorde lighaam openfneed, en het bloedend hart 'er uit haalden, en hetzelve B.... digt onder de oogen hield, vervolgens nam hy een ander dienaast hem was,een glas uit dè hand, en drukten hec bloed uit hec warme hare 'er iu uic, en dronk een gedeelten van dien heillooze drank, B.... kon niet zeggen, of 'er te vooren wyn of andere drank-in het jzlas was, want het was van binnen en van buiten niec dan eenen bloed, wanneer nu deezen Cannibaal gedronken had, gaf hy het glas aan B.... over, zeggende allon Cameraad uw beurt, die terftond de meening maakten, als of hy van deze affchuwelyke drank hertelyk dronk, deze gruwelyke proef doorgedaan hebbende, fchreeuwden de bloedzuiper, „ zie daar een eerlyk man, als 'er veele zulke bra„ ven in de wvken geweest waaren, dau zoude vyf„ cig elendige onfchuldige, die ik omhals gebragt „ heb, niet'ongelukkig zyn geworden." B.... bragt met blydfchap zyn verlode wykelingen terug, die hun vryheid en leven aan hem verpligc waaren, dog hy moest terdond naar bed, en was verfcheide dagen ziek van de fchrik. Zoon. Dac was mee rechc fchrik van moorden , dac getal van vermoorde menfchen moet al vry aanmerkelyk geweest zyn, daar zy op zo verfcheide plaatzen aan dat gruwelyk werk zyn bezig geweest, en hetzelve nog al vry lang geduurd heefc ook. Yadek. Die hec besc weeten konden, hebben 'er ons de volgende Lysc van opgegeeven. perzoonen,' In de gevangenis van de Abtdy zyn vermoord, 162 In het Seminarium Sc. Fermiu, 92 In het Klooder der Bedel • monnikken, 141 In het Hótel de la Forcé of 't Tuchthuis 108 ln het groot Chacelet, 214 In de Conciergerie, 8j In het Kadeel de Bicêtre, 153 In het Klooder der Bernardynen, 73 te zaamen 108S. By ( '40 3 By dit vreeffelyk getal moorden zyn nog niet bereekeod de vermoorden op de plaats la Salpetrie, dezen waaren meest Crimineele misdaadige, ook niet die op Pont au Change zyn omhals gebragt, nog die vervolgens op de ltraaten of in de huizen zyn om het leven gebragt, de bovengenoemde 1088 zyn ons met naamen genoemd, en onder dezelven zyn een meenigte zeer aanzienlyke, eerwaarde, braave, en in een woord de befte menfchen die in de Stad Parys waaren, die allen door deeze fchelmen, die voor vier-en twintig Livres 's daags hier toe waaren omgekogt vermoord wierden , behalven een gift van honderd Sols, die door zommige wyken aan hun beloofd was» Zoon. Dan moet het getal van moordenaars ook al zeer groot geweest, om op zo veele onderfcheide piaatzen, zo veeie menfchen van het leveu te beroven, is dac getal ook bekend geweest, Vader ? Vader. Hun getal was niet boven tweehonderd, want vyf of fes troepen waaren te gelyk aan den gang, en nergens waaien zy boven de dertig è veertig iterk, maar daar waaren 'er onder die op fchrikkelyk veel moorden roemden, aan de deur van de Abtdy ftond een jongeling, die ongemeen driftig in dit gruwelwerk was, hy gaf voor reden, dat hy op den 10de Auguftus twee broeders verlooren had, dat by het 'er nu opgezet had om hunne dood te wree» ken, deeze fielden 'er zyn eer in dat hy vyftig perzoonen met eige handen vermoord had. nen ander die zeide dat hy twee honderd menlchen had helpen doodfjaan, vyftien perfoonen hadden in de gevangenis van de Abtdy geleegenheid gevonden om zig in de fchoorlteenen te verbergen, dan hier ontdekt zynde wierden zy alle van boven uedergefchocten, dat voor de moordenaars een heel lachwerkje uitmaakten, in St. Fermin hadden zig elf perfoonen, in een klein vertrekje verfchoolen, daar zy alle by elkander vermoord wierden. Zoon. iils hec geen Hiftorien van Franfchen waaren , men zoude dezelve naauwelyk» kunnen geloven, want geen ander volk ter waereld is tot zulke gru» C 141 ) gruwelen bekwaam, en dat in een tyd waarin men denken moest dat het barbarismus, voordebefchaaving der zeeden had plaats gemaakt waarlyk hec oude Schoolboek der Franfche Tiranny is thans als hec waare gecannonnifeerd en op nieuws een volkomen geloofwaardigheid bygezet, niemand behoefd ook meer te zeggen, dat was in die tyd, maar zouw nu geen plaats meer hebben , want was het doe erg, nu is het althans niet beter, maar hoe maakten men het met de overgebleevene goede en getrouwen , want hoe flegt een volk ook is, die blyven 'er tog altoos nog over. Vader. Al wat Koningsgezind, ten minften wat daar voor bekend was, was thans het voorwerp van de ongehoordfte vervolgingen, geheele Familiën die flegts aan eenigZwitfer, Koningsvriend of Fuillantyn vermaagtfchapt waaren, wierden op de helfche aanblaazingen der Jacobynen in koelen bloede vermoord, zommige die men op de ftraat ontmoeten , wierden door de zwervende hoopen doodgeflaagen, anderen wierden in hunne huizen opgezogt en op de wreedfte wyze van het leven beroofd, het js my niet moogelyk uw al die wreedheden te vermelden , maar ik zal u alleen een en ander van die gebeurtenisfen, welke door ooggetuigen bevedigd zyn verhaalen, de Gravin du Chevre met haar vyf kinderen waarvan de oudlte oog geen elf jaaren bereikt had. wierd jn haar eige huis, in de ftraat de Bacq, vermoord, en derzelver lyken opentlyk ten toon gelegd, eerst wierden de kinderen, een voor een, voor het oog van de moeder den hals afgefneeden, die dit hartgrievend leed, met eene byna meer dan menfehelyke ftandvastigheid aanzag, zy had het bebloede hoofd van haar jongde kind nog in haar armen en drukten hetzelve aaD haar hart, doe haar eerst de handen en vervolgens bet hoofd van hec lighaam wierd afgehouwen, in die zelfde buurt woonden een oudZwitfersch heer, genaamd d'Aubert, een man die voor de Revolutie, een Ampt aan het Hof bekleed had, maar thans een Ril leven leiden, *ieze Heer wierd uit zyn huis gehaald, en in een vuur C 142 ) vuur gefraeeten , het welk op ftraat geftookt wierd, van de meubelen, uit de geplunderde huizen der Emigranten, tot driemaal toe worfteldenhy uit het v r, en tot driemaal coe wierd hy 'er weder ingeworpen, ten laatften ftaken hem de bloeddorftige moordenaars zodanig met hun pieken, dat hy leggen bleef, wanneer zy rondom hec vuurdanften, alswoefte wilden, terwyl het lighaam van dien waardigen zeventigjaarige g'ysaard tot asch verbrand wierd, eennogyffelyker geval, gebeurden in de ftraat der Jacobynen, aan het huis van een kruidenier, genaemd Grunauld deze man met zyn vrouw, bekend ftaande voor Koningsgezinden, wierden overvallen en beiden in hun huis vermoord, zy die deze morgen hun dodelyk loc wel te gemoete zagen, hadden no2j getracht voor hunne kinderen zorge te dragen; zy'zonden dezelven derhalven met de meid naar het huis van een goed vriend die niet wyd van daar woonden, dog doe zy op ftraat waaren, om derwaards gebragt te worden *, kwam een troup van dertig of veertig jongens aan, die uitgingen gelyk zy zeiden, om de jonge An'ftocraaten , den hals te breeken, eerst vielen zy op de meid aan, en vervolgens op de onnoozele kinderen , (waarvan c|e oudfte nog geen fes jaar was) die zy alle met hunne Hokken doodfioegen en methunpennemeffen en petits Couteaux de hoofden affneeden, en plaat fien die op ftokken daar zy mede marcheerden , gelyk zy van hunne vaderen gezien hadden, van deze hoop jonge moordenaars was nog niet een, boven de twaalf jaar oud. Zoon. En dit wierd hun door de Ouderen niet belet ? hoewel, wat vraag ik ? zy waaren hunne voorgangers, de kinderen zouden met alle regt gezegt hebben gy hebt het ons zelf geleerd. Vadeii. Het verfchilden zo veel van beletten,dat de Ouders zelf hunne kiuderen daar overpreezen, en zulks als blyken van dapperheid en Vaderlandsliefden in hun kroosc aanzagen, men hoorden hun op ftraat door wyven toeroepen, „ bravo kinderen.' welk een plai„ zier voor de ouders, dac hunne kinderen alzo vroeg „ goede patriotten zyn, daar is wat groots van te » wag. „ wagten," de fchrik was nu door gantfch Parys zo groot, dat wanneer een troup van de piekedragers aankwam, en de Koningsgezinder het niet ontvlugten konden, veelen van hun liever een oogenblikkelyke dood verkoozen, dan in hunne handen te vallen, verfcheide honderden, geen kans ziende hun te ontkomen, verdronken zig zelf in de Rivier de Seine, de HeerRobert, een ZwitzerschKoopman,benevens zvn Vrouw, zvn Moeder en zyn drie kinderen, namen alle vergift in en Rierven, uitgezonderd de Vrouw, by wien het vergift zo fpoedig niet werkten, zo datzy nog in leven was doe haar huis van de moordenaars overvallen wierd, dus moest zy eerst nog ooggetuigen zyn, van de fchandelykewreedheeden, die men aan de doode lyken van haare Familie pleegden , daarna wierd haar de tong uit de mond gefnee-; den, om dat zy niet wilden antwoorden op deonbetaamlyke vraagen die hsar gedaan wierden. De Markgravin de la Foret d'Arville, met haar Dogter, woonende in de ürenelleftraat, hoorende by geruchte dat de moordhoop hun zogt, verhingen zig zelf en eindigden hun leven door een ftrop, waar toe zy elkander behulpzaam waaren, zy waaren nog maar even geftorveu, doe het graauw in hun huis kwam, de moordenaars waaren woedende van fpyt, om dat zy zig in hun voorneemen te leur gefield zagen, en de lyken afgefneeden hebbende, koelden zy nog hunnen moed door dezelven aan ftukken te hakken. In de ftraat van Bourbon, woonden een oud Heer, die Ridder vau Sc. Louis was, deze wel voor het ergfte vreezende, had zyn maatregelen genomen, en zig van gelaaden pi ftoolen voorzien, waarmede hy het uitterften afwagten, en op het oogenblik dac zy in zyn huis kwamen inftormen zig zelve door hec hoofd fchoot, op deze droevige wyze ontkwamen veelen by hun leven, hunne handen, fchoondezelve na hun dood niet te minder mishandeld wierden. Zoon. Er moeten op die wyze verfchrikkelykveel menfchen in Parys gefneuveld zyn, daar de moord zig ( 144 } zig aan alle hoeken der Stad verfpreid had, en een verbaazend getal volks zig in die Stad bevinden. Vader. In drie dagen, namentlyk van den tweeden tot den vyfden September reekend men dat vyf en dertig honderd menfchen binnen Parys vermoord zyn, de menigte van doode lyken die langs de weegen lagen verwekten een onverdraagelyke flank, zo dat men genoodzaakt was dezelve met karren buiten de Stad te laacen brengen en in kuilen te begraven, drie groote wagens hebben geduurende fes en dertig uuren onophoudelyk bezig geweest, om doode lighaamen, hoofden, armen, beenen, ingewanden, enz. die op vuilnishoopen en in gragten en grebben geworpen waaren te verzaamelen en naar buiten te voeren. Zoon. Nu zullen de Jacobynen de handen ruim gekreegen hebben, dit gantfche werk mogt naar de de wyze der Franfchen wel de Jacobynfche Bruiloft genoemd worden, wyl het met de Paryslche Bruiloft van 1672, vry wat overeenkomst had. Vader. Dat het geheele bedryf van de Jacobynen was uitgewerkt, wilden zy zeer wel weeten, twee Commisfariffen uit hunne Sociteit, de Heeren Giraud en ïallien, hebben opentlykdeze moord verdeedigd, dezelven noemende, een noodzaakelyken flag, en een billyke wraak des volks, eevenwel waaren zommigen hunner in het geheel niet te vreeden, om dat 'er te weinig gedaan was, men moest zeiden zy beter doorgetast hebben, de Heer Marat Lid van de Nationaale Conventie, beweerden voor de Vergadering, dat de Vryheid nimmer konde gevefligd worden, of men moest op nieuw het bloed van honderd en feftig duizend KoningsgeziDden in Vrankryk doen ftroomen, uit die oorzaak was het geenzints te verwonderen, dat al wat vlugten konde vlugt nam, veelen namen de wyk naar Zwitferland, naar Duitschland, en Nederland, de meefte echter zogten hun veiligheid in Engeland, binne weinig weekeu telden men in dat Ryk meer dan veertig duizend Franfche vlugtelingen, zo dat geen Herberg of Logement langer voor hun te vinden was, van ueu zesde tot C H5 ) tot den veertiende September, en dus in de tyd van agt dagen telden men by de duizend oubeëedigde Priefters die teLoDden aankwamen , zo dat het groot getal van werkeloos handen; en aan losbandigheid gewende Franfchen, daar en elders met reden vry wac ongerustheid baarden, hoewel in de behoeftigheid der nooddruftigen mildelyk voorzien wierd, naauwlyks was in Londen een infehryving voor de arme Franfche vlugtelingen geopend, of 'er was voor zeventig duizend Franfche Livres ingeteekend. Zoon. Het was te verwonderen, dat zy dat vlugten zo toelieten, wyl dit een confiderable ontvolking moest veroorzaaken, en tevens de ontegenzeggelykfte bewyzen, van hun gruwelyk huishouden door alle Landen van Europa verfpreiden. Vader. Veele waaren al gevlugt uit vrees voorde geruchten , anderen ontkwamen in de algemeene verwarring, en doe de Barrière gefloten waaren, zogt elk zo goed hy kon een pas te krygen, om weg te raaken, maar met dit alles was het lang ua niet gemakkelyk om uit het Ryk te komen, veelen zag men in het ftormachtig weêr met opene booten over zee komen, minder bevreest voor de woede der golven , dan voor de woede van hunne Medeburgeren, eeü gantfche meenigte welken op den 17de September, te Londen aankwamen, verhaalden, dat zy, eer zy zig hadden kunnen Scheep begeeven, genoodzaakt waaren geweest, z

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

C 106 )

Officiers, om hunne demisfie verzogten of dezelve

„ ailles; de edelmoedigheid van de vyanden roe„ men, ik hoor de ravagien die onze Troupen * aanregten daarmede vergelyken, zy die zig Patriotten „ noemen, denken dat zy al doen moogen wat zy „ willen, ik weet geen middel tegen zulke wanorw dcrs, weshalven myn confientie my geiast, myne vnnrhplf? m. h*D(i™ «"Konings tehellen\ik voorbeeld wierd door de Rochambeau, Biron en veele andere Officieren van hoogen en laagen rang gevolgd, niet lang daar na wierd de Generaal de lf fayette, met nog vyfcien andere voornaame Officiers, in het oogenblik dat zy de Franfchen dienst wilden verlaaten om hun leven te behouden, te lïochefort door de Oodenrykfche Troupen aangehouden en met al hun bediendeu en bagagie krvssgevangen gemaakt; zelf de Soldaaten in wien nog eenige edelmoedigheid was, liepen met geheele Compagmen weg, weigerende met zulk volk als liet cros van de Franfche Armée was, te veld te trekken.

Zoon. Naar deze tekening zag het 'er destvds voor de Franfchen niet heel gunftig uit, echter hebben zy in t vervolg, onder de Generaals Moutesquiou, Cuftinus, Dumourier en anderen, in Sa> voye, Duitschland en Braband groote progresfe geroaakr. >

Vader. Dat is waar, maar in de eerfte vyfmaanden van den Oorlog hadden zy op geen groote voordeelen te roemen, want ter zeiver tyd dat zy uit Braband en Vlaanderen telkens wierden terug gtdagen, verzamelde den Keizer en Koning van Pruisfchen een aanzienlyke Legermagt op de grenzen, om de herftelling des Konings te eisl'chen, meer dan een talryk Leger van Ooftenrykers, Pruisfchen en Emigranten, vielen in Vrankryk en namen reeds verfcheide fterke Steden weg, de Nationaale Vergadering decreteerden dac het Vaderland in gevaar was, en Eeen wonder ook, want, de verbondene Mogendheden, en de Chef van hunne Geallieerde Legers,

Permanente URL

Opties voor uitsnede