NRC Handelsblad

i door Hans de Bruin redacteur Beatles Werk Groep

Hans de Bruin, 23, is lid van de redactie van het tweemaandelijks tijdschrift voor

fans van John, Paul, George en pingo. „Beatles Unlimited". Bovenden maakt hij deel uit van de Beatles Werk Groep die eerder dit jaar de internationale Beatles Dag organiseerde en dat ook volgend jaar zal doen. gaas de Bruin studeerde enige tijd bouwkunde in Delft en doet nu free lance werk voor de radio, Hilversum 0peze week werd Hans de Bruins leven uiteraard beheerst door de dood van John Lennon.

6.30 uur: telefoon, wie belt er in vredesnaam zo vroeg, vraag je je af. „Met Hans", „Ja, met Erik", zegt een enigszins aangeslagen stem, „John Lennon is doodgeschoten". Verbijsterd luister ik verder, „Ik wilde je maar even opbellen, voordat je het nieuws op de radio zou horen. Ik ben namelijk net uit Amerika opgebeld (door één van onze correspondenten), de moord is om 11 uur 's avonds plaatselijke tijd gepleegd, dat is 5 uur Nederlandse tijd. Nu ben ik bezig om iedereen van de redaktie op te bellen". „Bedankt", stamel ik en leg de hoorn neer. Het proces van het wakker worden heeft zich nu in een snel tempo voltooid. Er schiet van alles door me heen. Het zal toch geen grap zijn, tenslotte is Paul McCartney ook al eens dood verklaard door de fans, en daar heeft de beste man geen kwalijke gevolgen aan over gehouden. Wie zal er nu John Lennon willen doodschieten? Toch zou het best kunnen. De statistiek leert nu eenmaal dat maar een klein aantal mensen de honderd haalt en vooral rond je veertigste levensjaar moet je erg opletten, want kanker en hartaanvallen schijnen zich bewust op die groep mensen te werpen. Maar doodgeschoten? De statistiek leert verder dat alleen al in Amerika elke twintig minuten iemand zijn leven verliest door een aanslag met een wapen. Een kwestie van tijd dus voor je aan de beurt bent. Toch iets om over na te denken. Bovendien bestonden de Beatles uit vier man, wat de kans dat iemand voortijdig aan zijn eind komt alleen maar groter maakt. Een auto-ongeluk, een overdosis drugs of een ander „ongeluk"is nog wel te aanvaarden, maar moord is een andere zaak. En dan de ironie van het lot dat het die ex-Beatle moet zijn, die altijd

zo tegen geweld „gevochten" heeft. Misschien wel juist daarom! Op de radio weten ze nu ook alles over de i moord. Het besluit om naar Hilversum te gaan is niet moeilijk te nemen, want uit ervaring weet je dat het met de fonotheek (discotheek) daar, maar slecht gesteld is. Het zal niet de eerste keer zijn dat je een plaat van Lennon mee moet nemen, omdat hij ooit is uitgeleend aan een discjockey die tot op heden de beleefdheid niet heeft getoond hem weer terug te bezorgen. Dat zal één dezer dagen dan wel gebeuren. Evert gaat ook mee, want het kan best een drukke dag worden. Bij Hilversum III staan ze al op ons te wachten. Het werk gaat beginnen, tijd om emoties te verwerken heb je nog niet gehad en zul

^je de eerste tijd wel niet krijgen ook. De media hebben je nodig en gunnen je de eerstkomende tijd geen rust. De NCRV belt, of je om twee uur een tv-interview wilt doen voor het actualiteiten-programma „Hier en Nu". Zelfs 's avonds ben je nog nodig op de radio, het houdt niet op. 's Nachts om 1 uur strompel je doodvermoeid naar bed. De eerste beproeving zit er op. Woensdag De moord op John Lennon blijft actueel. De telefoon staat niet stil; allemaal verslaggevers die willen weten of de Beatles Werk Groep nog iets organiseert. Het blijkt al snel dat ze een soort rouwdienst verwachten waar alle fans hun tranen de vrije loop laten. De sensatiezoekers! En of we naar de begrafenis toe gaan, terwijl we zelf nog niet eens weten waar, wanneer en of er een begrafenis komt. Crematie lijkt ons beter, want die toestand met Elvis Presley is veelzeggend genoeg geweest. Vandaag heeft de KRO je nodig. Op het station koop ik alle kranten waar wat over de dood van Lennon in staat, want het is toch belangrijk om later alles nog eens rustig na te kunnen lezen. De juffrouw achter de kassa kijkt niet eens verbaasd als je een dik pak kranten afrekent. Blijkbaar ben je niet de eerste die een plotselinge leesgierigheid toont - de eerste tekenen van een run op alles wat met John Lennon te maken heeft, 's Avonds wordt dit nog eens benadrukt in een herdenkingsprogramma over John Lennon van Veronica. De wereld staat op zijn kop, vergelijkingen

worden gemaakt met de moord op J. F. Kennedy en Martin Luther King. Donderdag Laat ik nu maar eens rustig gaan praten met Erik en Evert over de stand van zaken. Jos komt vanavond wel aan de beurt. Het is al snel duidelijk dat het hun niet beter vergaat dan mij de laatste dagen. Veel telefoontjes van kranten, die in de gaten hebben gekregen dat alles wat met Beatles te maken heeft „Groot Nieuws" is. Ook veel mensen die opeens graag lid willen worden van ons tweemaandelijkse tijdschrift. Waarom nu pas, vragen we ons af, waarom nu die plotselinge run op platen van Lennon of Beatles? Hebben ze die muziek nooit eerder gehoord of doet het ze nu pas wat? We komen er zelf niet uit, sommige „Fans" verklaren later het uit een soort schuldgevoel te hebben gedaan. Een vage verklaring, 's Avonds dwing ik me tot het spelen van een paar partijtjes tafeltennis. Afleiding heb je nodig, vooral wanneer je de hele dag bezig bent met het fenomeen Beatles en Lennon. Vrijdag Annette van Trigt aan de telefoon: Of ik iets weet over de 's avonds te houden fakkeltocht door Amsterdam. Er schijnt de vorige dag iets op de telex van het ANP te hebben gestaan, maar veel informatie is er nog niet over bekend. Na enkele telefoontjes lukt het me iemand van de organisatie aan de lijn te krijgen: Er is een „Herdenkingscomité John Lennon Nederland" opgericht, dat inderdaad het één en ander organiseert

om de dood van Lennon te herdenken, 's Avonds een stille fakkeltocht door Amsterdam, zondagavond een wake van tien minuten om acht uur. Niet alleen vanwege Lennon, ook om eens stil te blijven staan bij al het zinloze geweld dat dagelijks om ons heen plaatsvindt. Het geeft je het gevoel dat de dood van Lennon dan toch nog ergens goed voor is geweest. Na het rouwregister getekend te hebben dat maandag naar Yoko wordt gestuurd, loop ik mee in de stoet. Wat me opvalt is dat hetgrootste deel van de vierduizend mensen die meelopen bestaat uit jongeren tussen vijftien en vijfentwintig jaar. Waar is de generatie die met Lennon is opgegroeid, vraag ik me af. Misschien konden ze wel geen oppas krijgen... Zaterdag De ochtend gebruikt om eens lekker uit te slapen, want het wordt een lange dag, of liever gezegd nacht. Om negen uur 's avonds word ik verwacht bij Peter Holland om het nachtprogramma, dat tussen twee en vijf uur live zal worden uitgezonden, te bespreken. Een paar geluidsmontages zijn zeer geslaagd, dat kan alvast niet meer misgaan. Dan is het wachten op de klok van twee uur. & zijn een paar mensen komen opdagen die ons de helpende hand bieden bij de te verwachten stroom telefoontjes, want we bieden de luisteraars de gelegenheid om hun favoriete Lennon Top Drie door te bellen. Halverwege de nacht slaat de vermoeidheid toe: de woorden komen niet zo gemakkelijk meer uit mijn mond, en ook de emoties beginnen nu dan eindelijk naar boven te komen. Toch weet ik me te beheersen, het is tenslotte een live-uitzending. Opgebrand maar tevreden rijd ik 's ochtends vroeg naar huis terug, op weg naar de slaap der rechtvaardigen. Zondag Een rustdag wordt het niet, dat is al snel duidelijk. Het NOS-Journaal hangt aan de lijn: of de wake om 20.00 uur nog doorgaat voor het Hilton-hotel. Ik beloof het uit te zoeken. Er blijkt echter tussen zeven en acht uur een ingelast TV-programma te worden uitgezonden: de Dick Cavett Show uit 1978, met als speciale gasten John Lennon en Yoko Ono. Er wordt dan ook maar besloten om de wake van 10 minuten in stilte te laten houden: ieder voor zich, mede gezien het weer: menig schip met zure appelen is die dag al voorbijgevaren, en van de opkomst diende men al met al geen overdreven verwachtingen te hebben. Overal ter wereld wordt de stilte in acht genomen, in het Newyorkse Central Park wordt een half miljoen mensen verwacht, en tot zelfs in Australië toe wordt er een radiostilte gehouden. En dat allemaal tegelijkertijd: wat een gevoel van saamhorigheid... Maandag Behalve dat vandaag de laatste dag van het dagboek is, krijg ik ook het gevoel dat het nu wel mooi geweest is, dat de media nu de meeste belangstelling wel hebben getoond. Een mooie dag dus om alles af te ronden. Iedereen is tevreden over wat er de voorafgaande dagen voor aandacht aan John Lennon is besteed. 's Avonds komt er toch nog een verrassend telefoontje: Er is een tribute-single uitgebracht aan John Lennon: „We won't say goodbye John" door Iren Koster. Mijn eerste reactie was nogal negatief: Wat een lijkenpikkerij, walgelijk. Ook toen verteld werd dat de opbrengsten van deze single naar het liefdadigheidsfonds van John Lennon gingen, bleef ik sceptisch. Dat kan immers iedereen wel vertellen. Een telefoontje uit Los Angeles stelde me wat meer tevreden. Het bleek dat John en Yoko enkele maanden geleden de „Spirit Foundation" hadden opgericht, een liefdadigheidsfonds dat zich bezighoudt met een vijftiental organisaties, waaronder, die aktief zijn op het gebied van onder meer bejaardenzorg en kindermishandeling. In John Lennons testament stond te lezen, dat de helft van zijn vermogen naar dit fonds moest worden overgemaakt. Bovendien had Yoko de single, door persoonlijke vrienden van John belangeloos opgenomen, goedgekeurd. Al met al een goed doel, een single waar de Beatles Werk Groep achter kon staan. Een verrassend einde van de dag en misschien een goede afsluiting van dit dagboek om het adres van deze instelling te geven: Spirit Foundation, Inc. 1 Battery Park Plaza New York, N.Y. 10014 U.S.A.

o> c C CU 3 co

Ik heb genoten van Max Pams stuk over mijn betreurde vriend, ook al kostte elke ontmoeting tijdens de Londense periode me minstens een pond sterling. In het muffe ambtenarenmilieu werkte deze bohémien als een ware verfrissing. Daarom hier een kleine aanvulling. Gans was de ziel van ons kleine Comité tegen het Neo-Fascisme, dat de autoritaire neigingen m.b.t. het naoorlogs bestuursbestel hekelde. Toen hij het echter met de verspreiding van ons manifest bij invloedrijke Britten en Amerikanen te dol maakte, riep de minister van Oorlog, Van Lidth de Jeude, hem in werkelijke dienst. Na zijn weigering om zich te melden bij de Prinses Irene Brigade, waar het volgens hem wemelde van fascistische of minstens fascistoide officieren kreeg de Ned. marechaussee bevel hem te arresteren. Mijn vrouw en ik hadden voor onze schaarse vrije dagen een caravan gehuurd. Deze stond 60 km buiten Londen op zo'n verborgen plek dat geen van onze vrienden ons zonder uitvoerige routebeschrijving compleet met schetskaart kon vinden. Ik had Jacques, die geen natuurminnaar was, enkel terloops verteld dat we op een uur lopen van het station Berkhamsted stonden. Op de dag na het ons onbekende arrestatiebevel, een zaterdag, zagen we zijn rare hoofd boven de belendende heuvelrand uitrijzen. Naderbij gekomen stortte hij zich eerst op mijn glas bier en vroeg toen kalm: „Bob en Erie, kan ik bij jullie onderduiken? De zilveren tressen zitten me achter m'n kont". Hij bleef een week; toen had hij, zoals uit een achtergelaten briefje bleek, genoeg zuivere landlucht gezopen. De ware reden was dat hij zijn krediet bij de enige kroeg in de omtrek fiks had overschreden. Hij meldde zich bij de „Pio- 1 neer Brigade", een soort Brits vreemdelingenlegioen, dat onderdak verschafte aan de dienstweigeraars van alle geallieerden. Daar liet hij allereerst zijn gehavend gebit en zijn lastige spataren kureren. Drie maanden later kwam een onherkenbaar gezonde en militair

stramme Jacques afscheid van ons nemen, nadat hij ons intussen reeds twee maal met een totaal vervalste verlofpas in Londen had opgezocht. Zijn bataljon ging scheep naar Egypte; maar toen hij het eigenlijke doel van de reis te weten kwam, mijnen ruimen op de voormalige slagvelden, was, zoals hij ons later vertelde, voor hem de lol eraf. Op het voordek organiseerde hij een dagelijkse cursus in historisch-materialisme en praktisch marxisme, wat voor hem Trotzky-isme betekende. Dit ontsnapte niet aan de aandacht van de Britse veiligheidsofficier, zodat hij, precies zoals hij bedoeld had, vanuit Cairo meteen als „gevaarlijk element" naar Engeland werd teruggevlogen. Voor de krijgsraad hield hij een dusdanig overtuigende peroratie over de vrijheid van meningsuiting (die sinds Roosevelts verkondiging van de „Vier Vrijheden" als een van de officiële oorlogsdoeleinden gold) dat hij als „onbruikbaar" uit de dienst ontslagen werd. Vlak na de bevrijding zag ik hem in Ansterdam terug. Burgers kregen pas maanden later verlof om Engeland te verlaten; maar zijn vriendjes bij de Intem. Transportarbeiders Federatie hadden hem in een schip met levensmiddelen als stukgoed naar Rotterdam vervracht. Toen volgde de „pointe" van zijn verhaal: „Kan je me tot zaterdag een geeltje lenen?" A DEN DOOLAARD, Hoenderloo. Met veel waardering las ik het uitstekende artikel dat Max Pam in uw blad publiceerde over Jacques Gans. Hoewel de heer Pam de legendarische heldendaden van Gans terecht met vele korrels zout neemt, is ook hij, op een enkele plaats, ten prooi gevallen aan de door Gans zelf bedrpven legendevorming. Ten tijde van de Russisch-Finse oorlog (in de bijzonder koude winter

van 1939-1940) zou Gans in het IJ gesprongen zijn en „hij zwom een Russische oorlogsbodem tegemoet die zojuist in de Amsterdamse haven was aangemeerd. Daar klom hij aan boord en hees onder het oog van de werkloos toekijkende bemanning de Finse vlag." De ware toedracht is mij een jaar of twintig geleden verteld door de heer Meier Sluizer, die trouwens nadien hetzelfde verhaal ook in het openbaar heeft gedaan, al kan ik mij op het ogenblik niet herinneren waar. Het ging niet om een „in de Amsterdamse haven aangemeerde oorlogsbodem" maar om een in Amsterdam voor Russische rekening gebouwd schip. Toen dit aan de opdrachtgever met enig feestelijk vertoon zou worden overgedragen, waren journalisten uitgenodigd deze plechtigheid bij te wonen. Gans wist zich, met behulp van de heer Sluizer onder dit gezelschap te mengen. Hij had onder zijn overjas een Finse vlag om zijn lichaam gewikkeld en kwam, evenals de andere heren, kurkdroog aan boord. Daar heeft hij zich met een ook in het komplot zittende persfoto- ' graaf op een rustig plekje afgezonderd, heeft zijn jas opengeslagen en een foto laten maken, waarna hij de jas weer dichtgeknoopt heeft en ervandoor is gegaan. De vlag is nooit gehesen. De foto is, als ik het me goed herinner, gepubliceerd in Het Nieuws van den Dag. Ook dit weet ik niet precies meer, maar het moet gemakkelijk te controleren zijn. W. F. HERMANS. Parijs. Bij het amusante, anecdotische beeld van Jacques Gans zijn toch wel enige kanttekeningen te plaatsen. Hier is er in ieder geval één. De teneur van Max Pams scenario voor een schelmenroman is dat de auteur van Het vege lijf zijn leven lang een bohémien is gebleven. Dat is juist. Ook zou het verschil tussen de

eens radicale pamflettist en de latere columnist van het Amsterdamse dagblad niet zo groot zijn - en hier wordt Hofland geciteerd -: Gans was steeds „anti-alles" geweest en dat was de Telegraaf ook... Ja, onder anderen anti-Telegraaf. Wie herinnert zich niet zijn beroemde passage waarin hij, wandelend over de Nieuwe Zijds Voorburgwal, het schrikbeeld beschrijft dat hem bevangt bij het idee dat hij ooit in dat gebouw van het journaille zijn pennevruchten aan de man zou moeten brengen. Consequent is hij inderdaad gebleven in zijn aversie van de sociaal-democratie. Maar hierbij moet wel worden aangetekend dat zijn virulente artikelen en schotschriften oorspronkelijk geschreven werden van uit een „linkse" ideologie, maar toen hij een „Telegrafist" was geworden kwamen ze uit een rechtse invalshoek: dat is het „kleine verschil". Voor een sceptische, ongeëngageerde, vrijblijvende wandelaar in de wereld van S. Montag doet dat er niet toe, maar zo iemand was de ex-communist, exradencommunist, ex-trotskist bepaald niet Vandaar dat de titel, die Jan Eijkelboom in 1959 aan zijn voortreffelijke stuk over Gans heeft gegeven: Het portret uan een overloper , een even korte als exacte formulering is van de politieke loopbaan van onze bohémien. Een formulering die tevens een oordeel is zonder beroep. ARTHUR LEHNING Amsterdam Max Pam schrijft een boeiend artikel over Jaques Gans, waarin nogal wat nadruk valt op diens natuur van bohémien en de - vaak daarmee samengaande - gemakkelijke manier waarop hij het geld - en dan liefst het geld van een ander - liet rollen. Mag ik als schampje tegenlicht het volgend in het midden brengen? In de jaren dertig heb ik mij geabonneerd op een tijdschriftje La Lecture ce

vice impuni, door Gans in Parijs in eigen beheer uit te geven. Het abonnementsgeld moet zoiets van vier, vijf gulden voor een heel jaar hebben bedragen. Na een paar nummers bleek dat Gans het financieel niet kon redden; de uitgave werd gestaakt. In de loop van het jaar stuurde Gans mij - en ik mag aannemen de andere abonnees - een evenredig deel van het abonnementsgeld terug, ik meen zoiets van ƒ 2,50. Nu ik toch over Gans schrijf zou ik graag de aandacht vestigen op een figuur met wie de vergelijking zich opdringt: Alexander Cohen, wiens levens zelfs met meer recht onder de titel Van Anarchist tot Telegrafist beschreven kan worden (en wie doet dat eens?). Ook hij was „links" in zijn jonge jaren, „rechts" in zijn latere, ten minste als men die afschuwelijke termen gebruiken wil. Ook hij was correspondent voor het blad in Parijs. Ter Braak en Du Perron hebben in hun correspondentie vaak met waardering over Gans gesproken; aan Alexander Cohen heeft Ter Braak op 21 maart 1937 een kroniek gewijd (V W dl 6 p.357 - 363). Later heeft Ter Braak, horende dat Cohen in behoeftige omstandigheden verkeerde, nog een steunactie gevoerd. Cohen is tegen het eind van de jaren vijftig in Zuid-Frankrijk overleden. Juist dezer dagen is een bloemlezing uit zijn eerste geschriften als deel 19 van De Engelbewaarder van de pers gekomen. D. DE VRIES Wageningen

O» Pi t cj 2 £

= 5 «1 Z O S /) C 3 TJ O* C 2 ° A d

Iedereen komt in zijn leven weieens in aanraking met het vraagstuk van de verhouding tussen middel en doel. Als het mij gebeurt, moet ik denken aan het verhaal van de gepensioneerde man die, om de laatste jaren van zijn aardse bestaan zinvol te besteden, en dit zoveel mogelijk in overeenstemming met zijn zachtaardige karakter en zijn liefde voor de natuur, in de vijver achter zijn buitenhuisje, eenden ging kweken. Die dieren bevielen hem het best, vanwege hun rustig geslobber, opgewekt gesnater en domme fysionomie, en ook door hun spreekwoordelijke huwelijkstrouw en wollig nageslacht. Het verhaal speelt zich af in Louisiana. Nu woonde hij in de buurt van eep der vele moerassen die deze staat rijk is, en daar wemelde het van een bepaald soort schildpadden die in het Engels snapping turtles heten, dat ik maar op eigen gezag als roofschildpadden zal vertalen. De vraatzuchtige dieren drongen door tot de eendevijver, waar ze naar behoefte hun maaltijd aan een poot onder water trokken. De bejaarde eigenaar deed wat hij kon om zijn geliefde bezit te beschermen, hij groef greppels en plaatste hekwerk, maar de roofschildpadden bleven hem te slim af, en eend na eend verdween in de diepte. Toen raakte onze dierenvriend verbitterd. Hij, die zich zelfs had moeten vermannen om een lastig insect dood te slaan - hij kocht, gedreven door een haat die hem zelf verraste, een schietwapen, 't Was geen beginnersbuks, geen punt tweeëntwintig flobert, maar meteen een high powered rifle, een geweer met een feilloos dodende kogel. Bij de eerste twee of drie schildpadden kostte het hem nog een beetje moeite, maar weldra kreeg zijn wraaklust de overhand, en er kwam nog iets anders bij, een gevoel dat hij tot op dat ogenblik niet bij zichzelf had gezocht. Eerst probeerde hij er nog rechtvaardigingen voor te verzinnen, wilde zich beschouwen als de grote eenderedder die als een volksheld de eendegeschiedenis zou ingaan, maar, eerlijk als hij was, moest hij tenslotte erkennen dat hij - na een paar dagen roofschildpadden schieten - gedreven werd door een onlesbare bloeddorst en niets anders. Intussen stapelden de kadavers zich op: een nieuw vraagstuk. Op een avond overlegde hij met zijn buurman wat daaraan moest worden gedaan, en deze, opeens de eureka-blik krijgend, riep: Kook er soep van! Zijn vrouw ging meteen aan de slag en na een paar uur waren ze het er over eens dat de schildpadden zich tot een heerlijk gerecht lieten verwerken. Aan het einde van de maaltijd had zich een zekere opwinding van het drietal meester gemaakt: een gevoel dat het leven opnieuw had gewenkt. Als ze die soep eens inblikten, een klein soepfabriekje oprichtten? Het had heel wat voeten in de aarde, maar op zeker moment was het zover. De vijvers krioelden van de

schildpadden, de executiemachines draaiden op volle toeren, de soepketels borrelden, de eendjes waren vergeten, en wraakzucht en bloeddorst dus ook overwonnen. Aldus deze ingewikkelde geschiedenis over middel en doel. Even had het erop geleken dat het eenden kweken het laatste levensdoel van die bejaarde zou worden, maar het draaide erop uit dat hij weer geld ging verdienen ten koste van een andere diersoort, zich daarbij daden veroorlovend waartoe hij zichzelf niet in staat had geacht. Het is een verhaal van Edmund Wilson en het heet The man who shot snapping turtles. Ik kom aan het filosofisch deel van mijn verhandeling. De verhouding tussen middel en doel is een waarheidsprobleem, dat wil zeggen, de manier waarop die verhouding zich bij iemand ontwikkelt, licht ons in over zijn persoonlijkheid. Nemen we bijvoorbeeld de verhouding tussen aanloop en sprong, waarbij natuurlijk de aanloop het middel is om de sprong te nemen. Iedereen weet nog uit het gymnastieklokaal dat dit niet altijd een eenvoudige zaak is. Hoe hoger de lat, hoe meer jongens na een felle sprint op ongeveer een meter voor de beslissende afzet een soort van afdeinzende draai maakten en dan toch nog met een vief drafje op hun punt van uitgang terugkeerden, alsof er eigenlijk niets aan de hand was. Mij heeft dat altijd zeer geïnteresseerd, dat gedachtenproces tijdens de aanloop waarbij een beslissing in haar tegendeel verkeert. Waardoor dat aanvankelijk optimisme? En dan die razendsnelle herwaardering van de situatie - te hoog! - en de daarop volgende revolutie? Het is een wonder dat we kunnen omschrijven als het produkt van zelfoverschatting en realisme. Er zit iets zieligs in maar ook iets komisch: vandaar dat het vaak te zien is in de slapstick. Als verzachtende omstandigheid voer ik aan, dat we het verschijnsel niet alleen bij mensen zien, maar bijvoorbeeld ook bij paarden die in een wedren over allerlei obstakels worden gejaagd. En nu het eigenaardige, waarbij ik terugkeer tot het verhaaltje van Wilson. Dikwijls zien we dat een aanloop langzamerhand tot doel wordt. Dat is trouwens een wet: ieder middel heeft bij langdurig gebruik de neiging tot doel te worden. Wie maar lang genoeg aanlopen neemt ziet daarin bij zichzelf een steeds grotere bedrevenheid ontstaan. Ten slotte is de lat een soort rudiment geworden, de rechtvaardiging voor de aanloop, dat nog wel, maar niets meer dan dat. Wie de geschiedenis niet kent, begrijpt niet dat daar nog een lat aanwezig is. En zoals Virgilius al wist: een goede aanloop is beter dan een slechte sprong.