NRC Handelsblad

Door HANNY ALKEMA

Voorstelling: The absolute Monarch, door LAMDA Theatre; regie: Roger Croucher; samenstelling: Roger Croucher, Vicki Ostroumoff; muziek: Richard Blackford; tournee-organsatie: WIKOR; gezien in de Kleine Komedie in Amsterdam.

AMSTERDAM, 20 nov. - Het leven van de Engelse koningin Elizabeth I staat centraal in The absolute Monarch, een stuk dat wordt uitgevoerd door de eindexamenstudenten van de London Academy of Music and Dramatic Art. Eindexamenstudenten van de Wimbledon School of Art ontwierpen decor en kostuums voor deze produktie, die speciaal is samengesteld voor de doelgroep van de stichting WIKOR: de hogere klassen van de middelbare scholen. Zo snijdt het mes aan verschillende kanten. Door de opdracht van het WIKOR te aanvaarden kon LAMDA-directeur Croucher zijn studenten een unieke speelervaring bezorgen met deze tournee, de jonge ontwerpers konden hun opleiding afsluiten met de hiervoor gemaakte kostuums, en de Nederlandse (en Belgische) scholieren krijgen een avondje gedramatiseerde geschiedenis voorgespeeld. Nu klinkt dat laatste nog wat te gewichtig, want in The absolute Monarch wordt de Elizabethaanse periode zeker niet als een bloedserieuze aangelegenheid opgevoerd. In korte scènes, met liedjes en dansjes gelardeerd, wordt de historie tamelijk onderhoudend,

vaak komisch, soms zelfs bepaald lichtzinnig behandeld. Het stuk is hoofdzakelijk samengesteld uit brieven en andere teksten uit de bedoelde periode. Uiteraard is ook uit het werk van Shakespeare (King Richard II) geput. Verder wordt zelfs een vrij lange scène uit de Mary Stuart van Schiller gespeeld, een plotseling tragische noot in deze overigens zo luchtige voorstelling. Het portret dat van Elizabeth (en haar tijdgenoten) wordt geschilderd is weliswaar niet al te nauwkeurig, maar aanvaardbaar in de revueachtige opzet. Soms is de hang naar kolderieke effecten wat te groot: de met zware accenten grollende buitenlandse ambassadeurs die voor hun vorsten naar de hand van Elizabeth dingen, of een nogal kinderachtig schijngevecht tussen drie minnaars van de koningin die zich officieel als maagd presenteerde. Veel leuker wordt de slag tussen de Spaanse Armada en de Engelse vloot verbeeld: gebouwd rond het middel van twee acteurs, worden een paar fraaie zeilschepen deinend op hun buiken voortbewogen. Geestig en tegelijk instructief is de kostuumscène waar Elizabeth een buitengewoon gecompliceerde japon als een vesting krijgt aangegord, een verwijzing ook naar haar (lijfelijke) ongenaakbaarheid. Om hun kwaliteiten zo goed en gelijkwaardig mogelijk aan bod te laten komen, spelen de spelers elk een heleboel verschillende rollen. De rol van Elizabeth wordt bijvoorbeeld door alle actrices bij toerbeurt vervuld. Vaardig acterend, maar ook vlot zingend en dansend, maken zij van The absolute Monarch

een smakelijk ogende voorstelling, deze week nog te zien in Hilversum, Amstelveen en Roozendaal. De tournee duurt tot en met 21 december.

The abolute monarch (foto Roger de Wolf)

Door RENSKE KONING AMSTERDAM, nov. - Van het muziekleven in nog niet eens zo heel lang vervlogen tijden geeft onze concertpraktijk een selectief hoogst vertekende indruk. Wat wij te horen krijgen is vrijwel uitsluitend afkomstig van dat heel kleine topje van de Parnassus, dat misschien beter het topje van een ijsberg genoemd kan worden. Het overgrote deel van de muziek, die zich daaronder bevindt, onttrekt zich aan onze waarneming en wordt, gehoord of ongehoord, maar het tweede tot en met zoveelste plan verwezen. En eerlijk is eerlijk: als je dagelijks kunt luisteren naar een reus als Beethoven, raak je allicht iets minder gauw onder de indruk van de muziek van zijn minder geniale tijdgenoten. Misschien zouden wij iets zuiniger moeten zijn met Beethoven, maar dat is alleen al door het bestaan van de grammofoonplaat geen realistische suggestie. Beethoven is een voor de hand liggend voorbeeld, want het ensemble Harmonicon liet hem zaterdagavond in een Rondomconcert voor de KAM in de kleine zaal van het Concertgebouw links liggen ten gunste van drie tijdgenoten: Carl Maria von Weber, Johajin Nepomuk Hummel en Louis Spohr. Behalve in het trio voor fluit, cello en piano van Von Weber ging het bovendien om composities, die ook door hun buitenissige bezetting zelden een kans zullen krijgen: Hummel schreef zijn grote Septet in d opus 74 voor piano, fluit, hobo, hoorn, altviool, cello en contrabas; het grote Nonet in F opus 31 van Spohr vraagt een blaaskwintet, viool, altviool, cello en contrabas. Als reizend vioolvirtuoos heeft Spohr in zijn tijd veel voor de bekendheid van andere componisten gedaan, maar hij was in zijn voorkeuren nogal conservatief:

zijn waardering voor Beethovens _ strijkkwartetten reikte niet verder dan tot opus 18. Ook zijn eigen composities zijn geen wonderen van vooruitstrevendheid, maar dit Nonet is een bekwaam en bovendien zeer geanimeerd stuk, waarin Spohr het niet kon laten de violist enkele virtuoze passages toe te stoppen. Die passages werden echter zo gespannen gespeeld, dat ze enigszins uit de toon vielen van een uitvoering, die niet alleen capabel was maar bovendien warm, geestdriftig en royaal, gedreven door een aanstekelijke vaart. Zoals Spohr de violist bedacht had de pianovirtuoos Hummel het een en ander voor de pianist in petto in zijn Septet, een groots opgezet werk met een capricieus scherzo, enkele interessante variaties en vooral in de finale originele verrassingen, al is het daar vooral de piano die het vivace gaande moet houden. Aan die partij had Gérard van Blerk zijn handen dan ook vol, maar de zeven spelers kwamen ook hier tot voortreffelijk en verzorgd samenspel, waarin de bijzondere kleuren van deze combinatie warm op konden bloeien. Kwalitatief toch wat teleurstellend was het trio van Von Weber met hoekdelen, die na een veelbelovende aanzet uitlopen op een soort operapotpourri's waarin onder andere Rossini duidelijk te herkennen viel. Maar vooral Frans Vester en Anner Bijlsma maakten met hun afgewerkte voordracht en hun romantische vleug het luisteren niettemin tot een genoegen. In Harmonicon speelden voorts hoboist Han de Vries, klarinettist Sjef Douwes, hoornist Vicente Zarzo, fagottist Brian Pollard, violist Jacques Holtman,, altviolist Jürgen Kussmaul en contrabassist Anthony Woodrow.

MOSKOU, nov. - Neeme Jarvi, een van de meest bekende dirigenten van de Sovjet-Unie, die ook regelmatig in het buitenland orkesten heeft geleid, heeft bekend gemaakt dat hij een verzoek tot emigratie heeft ingediend. Tegelijkertijd deelde hij mee dat hij zich had teruggetrokken als leider van het symfonie-orkest van Estland omdat het voor hem "onmogelijk" was om aan te blijven nu hij drie weken geleden uitreisvisa voor zichzelf en zijn familie had aangevraagd. In een vraaggesprek met een westerse verslaggever weigerde Jarvi de reden voor zijn emigratieverzoek bekend te maken. Hij kon eveneens niet zeggen waar hij naar toe zou gaan, maar hij hoopte alsnog in te kunnen gaan op uitnodigingen om begin volgend jaar de symfonieorkesten van Bournemouth en Birmingham te leiden. De 43-jarige Jarvi, die in het bijzonder geinteresseerd is in Engelse muziek, gaf vorige maand nog met het staatskoor van Estland de eerste Russische uitvoering van Edward Elgar's Land of hope and glory. (AP)

SANTANDER, - De grot van Altamira in NoordSpanje, bekend om haar duizenden jaren oude rotstekeningen, gaat in april 1980 weer open, zij het voor een beperkt aantal bezoekers. Dit heeft de burgemeester van Santillana del Mar, in de omgeving waarvan de grot in 1868 werd ontdekt, bekendgemaakt. Hoeveel bezoekers er dagelijks zullen mogen worden toegelaten, zal worden bepaald met behulp van ingewikkelde apparatuur die het Amerikaanse bureau voor lucht- en ruimtevaart NASA beschikbaar heeft gesteld. De grot, waarvan de tekeningen meer dan 15.000 jaar oud zijn, werd in 1977 gesloten, nadat was gebleken dat door de 145.000 bezoekers per jaar de temperatuur met bijna 50 procent was gestegen en de vochtigheidsgraad met ruim 25 procent was gedaald. Hierdoor begon zich kalk op de tekeningen af te zetten, terwijl deze ook werden bedreigd door micro-organismen. (ANP)

AMSTERDAM, 20 nov. - De Oostduitse schrijver Herbert Friedrich is gisteren in ons land aangekomen ter gelegenheid van de Nederlandse uitgave van zijn boek Zeven jaren van een wielrenner. In deze roman wordt door middel van de belevenissen van een Duitse topsprinter de ontwikkeling van het fascisme in Duitsland beschreven. Friedrich geniet in de DDR grote bekendheid en ontving verschillende staatsprijzen voor zijn boeken, aldus Sjaloom de Nederlandse uitgever. Vorige week arriveerde reeds een andere Oostduitse auteur, Stefan Heym, die op uitnodiging van de Pen-club naar ons land kwam. (ANP - Galerie Bender in Rotterdam exposeert foto's van Barend Houtsmuller tot 15 december. - Nieuwe glaskunst van Andries D. Copier en Willem Heesen wordt tot 6 januari geëxposeerd in galerie Studio '40 in Den Haag. - Kunsthandel Borzo in Den Bosch stelt van 1 tot 31 december werk tentoon van prof. Heinrich Campendonk en Edith Campendonk-Van Leckwijck. Campendonck was lid van Der blaue Rei ter. - Avi Kenan. Bronzen sculpturen van Avi Kenan zijn van 1 tot 31 december te bezichtigen in Kasteel Hoensbroek in Hoensbroek. - Tekeningen van Gerard Druiven zijn tot 16 december te zien in galerie Kwan in Groningen. - Fries Museum. In het zadel is de titel van een tentoonstelling die van 7 december tot 21 januari 1980 gehouden wordt in het Fries Museum in Leeuwarden; schilderijen geven een beeld van het Nederlands Ruiterportret van de 16de tot en met de l!)de eeuw.

Door MARIANNE VERMEIJDEN ROTTERDAM, 20 nov. — In de Rotterdamse Schouwburg werd zaterdag het symposium Droomwensen en Woonwensen gehouden. Het symposium, georganiseerd door de Rotterdamse Kunststichting, ging vooraf aan de manifestatie Architecture International Rotterdam (AIR), waarbij vanaf februari 1980 de stedelijke samenleving van de Maasstad twee en een half jaar lang wordt doorgelicht. Een andere voorproei van dit evenement was een forumdiscussie in september j.1. naar aanleiding van de bevindingen van drie internationaal bekende architectuurcritici, die een week lang Rotterdam architectonisch en stedebouwkundig bekeken. Zaterdag debatteerden S. Mari Pruys, Hedy d'Ancona, John Carp, Philip van Tijn en J. van der Ploeg over "de maatschappelijke oorzaken en gevolgen van de breuk tussen het wonen als subjectief-individuele daad en het wonen als eindresultaat van de volkshuisvestingspolitiek en van massaproduktie van interieur-voorwerpen", aldus deaankondiging. Voorzitter L. Eijckman, hoofd van de sectie Architectuur van de Rotterdamse Kunststichting, wees in zijn inleiding op de zogenaamde democratische smaakvorming, waarbij de vormwensen van stadsbewoners los staan van de officiële architectuur. Hij stelde het forum ook voor te discussiëren over wat er zou gebeuren wanneer een Nederlander drie ton ontvangt om zijn huis op te knappen. Als architectuurcriticus en docent stelde S. Mari Pruys zich op het standpuint, dat dromen over wonen slechts deel uitmaakt van een groot maatschappelijk pakket van dromen, waaraan de behoefte blijft of zal toenemen naarmate de welvaart afneemt. Hij lichtte zijn bewering toe met een opsomming van illusies, die opgewekt worden door onder meer films, tijdschriften en televisie-reclamespots; de Bacardidroom, zoals Pruys de droomvan-het-verzorgd-zijn-en-niet werken noemde. De architect John Carp - Voorzitter van de Stichting Architecten Research in Eindhoven - hield een nogal abstract betoog over de droom van de macht in de architectuur, waarbij overheden en architecten het voor het zeggen kunnen hebben, omdat zij daar ook de vrijheid toe krijgen. Om droomwensen - die volgens hem naar maatschappelijk niveau en categorie algemeen opgestelde woonwensen zijn - in vervulling te laten gaan, zijn afspraken nodig over bevoegdheden van overheden en architecten, zeggenschap van de betrokkenen en collectieve besluitvorming van stadsbewoners en gemeentebestuur. Droom- en woonwensen kwamen concreter aan bod bij het PvdA-Tweede Kamerlid Hedy d'Ancona. Zij verwees naar een onderzoek in experimentele woningbouw dat mede door haar in opdracht van het ministerie van

Volkshuisvesting werd verricht. Uit woonverlanglijsten, die eerder door willekeurige stadsbewoners waren ingevuld, bleek dat uitsluitend futiele woonvoorzieningen werden genoemd, Verschillen in leefstijl (wel of geen privacy, wel of geen gemeenschappelijke voorzieningen), omgevingswensen en wensen over architectonische vormgeving kwamen niet naar voren. Door gesprekken met geënqüteerden kwam mede door Hedy d'Ancona een prentenboek tot stand, waarin tien woonomgevingen door een grafisch ontwerper werden gevisualiseerd. Aan de hand van deze woonwijzer zou volgens Hedy d'Ancona door toekomstige nieuwbouwbewoners een meer bewuste woonkeuze worden gemaakt. Het boek verdween intussen voorgoed in de laden van het ministerie van Volkshuisvesting, omdat volgens de spreekster het ministerie de hoeveelheid wensen schuwt, die bewoners

van nieuwbouwwijk de dag zouden kunnen S gen. gaa »l De journalist Ph. Va legde het accent op j nt 1 verzorging, waarvan de^ bederving in Nederland verzorging, waarvan de bederving in Nederland v hem gebaseerd is op wat ' bladen en andere media*" 1 schrijven. "Wanneer een \ ' lander drie ton krijgt aan zijn huis te doen, iW hij het in naar het rieur van coryfeeën als ,\ 5 Duys en Gert en Herrtii zie ik liever dat het bedra dwijnt in het ZandvoortsA no", aldus Van Tijn. ^ Eigenzinnigheid Gezien het calvinistisch, behoudende karakter V5 n Nederlander voorzag hij een project als het Parijs^ tre Beaubourg in Nederland uitvoerbaar zou zijn of d P1 J vertraagd zou worden door lerhande (Schoonheids)com sies, dat het Beaubourg i ntu "; aan afbraak toe was. ^ Van Tijn miste op het van architectuur en interi verzorging een dwarse eig e| f nigheid. Ook ergerde hij aan de arrogantie van de kundige macht, waarbij ve£ zen werd naar de Lelijkheid zing van Wim Crouwel op m vember in Paradiso. 1 De Rotterdamse wetho t van Stadsvernieuwing, j der Ploeg, deed met cijfers het Rotterdamse won» bouwbeleid uit de doeken woningbouw moet volgens; der Ploeg nu eenmaal op j ec ' gulden gelet worden, crr verhoging van bouwkc* automatisch een huurverhot inhoudt. Een economische geg ff heid, waarmee architecten zijn zeggen nogal moeite hi ben. Van der Ploeg toonde voorstander van een duidt stedebouwkundig beleid ai\ rens visies op woningbouw; bod te laten komen. Tijdens de discussie stj vooral het woononderzoek \ Hedy d'Ancona in de belangs: ling. Uit reacties van het7 bliek bleek, dat men zich lijk een voorstelling kon mas van een indeling in nieuwbot wijken naar levensstijl woonwensen van de betreffa bewoners. Mede door verse! len in inkomens en gezim menstellingen zouden vreen woonconcentraties geer» worden. Opvattingen, die

Woonomgeving uit het boek Woonwijzer: Hoogbouw in terrasvorm, waarin opgenomen woonvoorzieningen voor alleenstaanden, studenten en onvolledige gezinnen, (tekening Ad Werner/Cebeon N.V.)

Andere keuzemogelijkheid in Woonwijzer is het wonen aan een straat met voortuin en eigen parkeergelegenheid (tekening Ad Werner)

Verzekeren moet Laaft allemaal goed regelen door de Rabobank. Verzekeren moet. Dat klinkt nogal definitief. U en wij weten maar al te best dat het waar is. Wat verzekeren, hoe verzekeren, bij wie verzekeren? U hebt het volste recht op een deskundig advies. U kunt bij ons terecht.De Rabobank maakt het u gemakkelijk. Dichtbij. 3100 Kantoren in Nederland. " Verzekeren. Wij hebben daarover 4 interessante boekjes voor u klaar liggen." Rabobank 9 geld en goede raad