NRC Handelsblad

Door onze redacteuren Dl \ HAAG. 31 okt. Naar schatting 550.000 mensen namen zaterdag in Den Haag deel aan de grootste vredesbetoging die de afgelopen weken in West-Europa is nehouden. Volgens sommigen was hel zelfs de meest omvangrijke anli-kernwapendemonstratie die ooit is gehouden, in getal slechts benaderd door die in Rome, waar naar schatting een half miljoen mensen door de straten trok.

|» r Het aantal van 550.000. opgegeven door politie en organisatoren. cn vastgesteld via diverse schattingsmethoden, bevat een marge van tien procent naar boven en beneden. Volgens de eerste voorlopige gegevens van een onderzoek van het Polemologisch Instituut van de universiteit van Nijmegen had de betoging in Den Haag een ernstiger karakter dan die in Amsterdam twee jaar geleden en is gebleken dat de actiebereidheid van de demonstranten is ■toegenomen. De Spoorwegen hebben zaterdag een ongekende krachtsinspanning geleverd en vervoerden met 155.000 passagiers er 35.000 meer dan voor mogelijk was gehouden. Voor de aan- en afvoer van de betogers werd 5000 man personeel ingezet en kwamen 114 extra treinen op de rails. De toevoer vertoonde soms enige stagnatie, maar de afvoer van de demonstranten verliep vlot, aldus een woordvoerder van NS. Na een bommelding werd omstreeks een uur een deel van het treinverkeer voor enige tijd stilgelegd en het nabij het Haagse Centraal station gelegen Prins Bernhardviaduct afgesloten. Onderzoek van de Explosieven opruimingsdienst wees uil dat een op spoor 5 van het station geplaatst pakket een nepbom was, waarna na' een half uur alle treinverkeer weer werd vrijgegeven. Voor veel problemen zorgden de 3200 bussen die demonstranten uit alle delen van het land aanvoerden. De toegangswegen naar Den Haag konden die toevloed niet aan als gevolg waarvan

zich lange files vormden. Na drie uur 's middags kwamen nog steeds bussen Den Haag binnen met mensen die soms een reis van meer dan zeven uur achter de rug hadden. Incidenten Hoewel zowel politie als organisatoren zich na afloop zeer tevreden betoonden over het verloop van de demonstratie, waren er toch enige incidenten. De Haagse politie arresteerde in totaal 16 mensen, onder wie 9 volgelingen van NVU-leider Glimmerveen die zich provocerend gedroegen tegenover langstrekkende demonstranten. Bij de Amerikaanse ambassade aan het Voorhout werden enige mensen aangehouden die de in verband met de aanslag in Libanon halfstok hangende Amerikaanse vlag weghaalden en in brand staken. Alle gearresteerden werden in de loop van zaterdagavond op vrije voeten gesteld, op een 47-jarige Hagenaar na die met zijn auto op een politieagent was ingereden. De GG en GD, die langs de bijna 12 kilometer lange route zes ambulances had gestationeerd, heeft 67 mensen met lichte verwondingen behandeld tegen 60 op een "normale" zaterdag. Een hulppost op het Malieveld behandelde zeven mensen, van wie een ccn been had gebroken. Bij de post in het Zuiderpark werden dertig mensen behandeld. Drie van hen moesten naar het ziekenhuis.

Neringdoenden langs en in de omgeving van de demonstratieroute deden uiteraard goede zaken, maar de winkels in de binnenstad lelden aanmerkelijk minder klanten dan gewoonlijk en leden een fors omzetverlies. Toch betoonde men zich ook van die kant tevreden, vooral ook omdat gevreesde acties van het zogenoemde "proletarisch winkelen" uitbleven. Uitzendingen Ook de Nos, Vara en de Vpro. die via televisie en radio rechtstreekse uitzendingen over de demonstratie verzorgden, waren na afloop zeer tevreden. De omroeporganisaties kunnen terugzien op vrijwel vlekkeloos verlopen uitzendingen. De PTT had voor negen straalverbindingen gezorgd en de betoging werd door tien comcra's weergegeven, waarvan er een was geplaatst in een helicopter die indrukwekkende totaalbeelden doorgaf vanuit de lucht. De vredesdemonstratie van zaterdag heeft grote belangstelling in het buitenland getrokken. Van de in totaal 712 journalisten die de demonstratie verslagen, waren er bijna 200 uit het buitenland. Opvallend groot was de belangstelling van persvertegenwoordigers uit de Oosteuropese landen. Niet alleen waren er veel mensen van de schrijvende pers. maar ook veel radio- en televisiejournalisten. Delen van de televisiereportage van de Nos werden in landen als de DDR, Hongarije, Tsjechoslowakije en de Sovjet-Unie uitgezonden.

Door onze politieke redactie DEN HAAG, 31 okt. De PvdA-fractie jn de Tweede Kamer wil volgende week opheldering over de uitspraak van minister De Ruiter (defensie) dat Nederland geen bezwaar zal maken tegen de plaatsing van kernraketten in andere Navo-landen. De regeringsfracties CDA en VVD steunen de houding van de minister. ' . , De Ruiter verklaarde zaterdag na terugkeer van het Navo-overleg in Canada dat Nederland niet zal opponeren tegen plaatsing in andere landen als de onderhandelingen in Genève mislukken. Hij benadrukte dat het Nederlandse voorbehoud bij het Navo-dubbelbesluit

van 1979 alleen betrekking heeft op plaatsing in eigen land. De PvdA verwijt minister De Ruiter dat hij geen druk wil uitoefenen op andere Navo-landen om plaatsing daar te voorkomen. Volgens het Kamerlid Ter Beek (PvdA) is het Nederlandse voorbehoud bij het dubbelbesluit altijd bedoeld geweest om druk uit te oefenen op de bondgenoten. De regeringsfracties van CDA en VVD verdedigen de opvatting van minister De Ruiter. Fractievoorzitter De Vries van het CDA benadrukte vanmorgen dat het in '79 gemaakte voorbehoud betrekking had op plaatsing in Nederland.

Door een onzer redacteuren SCHIPHOL, 31 okt. De Vries, fractieleider van het CDA, vindt de gedachte aan een referendum over de plaatsing van de kruisraketten, zoals Mient-Jan Faber, secretaris van het IKV, heeft bepleit, niet juist. De opvatting van een meerderheid in het parlement moet volgens hem beslissend zijn. Materieel zou een referendum de besluitvorming in het parlement kunnen binden. "We hebben geen directe maar een representatieve democratie gekozen wegens de ingewikkeldheid van de problemen", zei de Vries vanmorgen op Schiphol voor zijn vertrek met een parlementaire delegatie naar de SovjetUnie.

Door onze redacteuren DEN HAAG, 31 okt. — Vanaf de podia op het Malieveld en in het Zuiderpark hebben zaterdag bijna 20 sprekers van politieke partijen, vakbeweging en vredesgroepen de demonstranten toegesproken. De voorzitster van het Komitee Kruisraketten Nee! (KKN) mevrouw Sienie Strikwerda ging in haar toespraak in op het verwijt dat de vredesbeweging emotioneel, naief en niet zakelijk zou zijn. "Ook wordt ons verweten dat we alleen maar nee zeggen. Dat is niet waar, integendeel", zei zij. "Emoties zetten de wereld in beweging cn we hebben veel te bieden aan onze leiders. Wat er ook gebeurt, wij kunnen elkaar recht in de ogen kijken en we hebben ons niet monddood laten maken in deze belangrijke kwestie", aldus mevrouw Strikwerda. PvdA-fractieleider Den Uyl riep de Nederlandse regering op initiatieven te nemen de plaatsing van raketten in de Bondsrepubliek en Groot-Brittannië te voorkómen. Volgens Den Uyl maakt de regering zich medeplichtig "aan een versnelling van de kernwapenwedloop als zij instemt met de plaatsing in andere landen." Den Uyl relativeerde de betekenis van de besluitvorming binnen de Navo om opnieuw aantallen kernraketten op te ruimen. "Het afdanken van verouderde raketten heeft niets van doen met het verminderen van de rol van de kernbewapening", aldus de fractievoorzitter van de Partij van de Arbeid in de Tweede Kamer. Johan de Leeuw van het CDJA, die opmerkelijk weinig boegeroep en gefluit had te incasseren, zei onder meer: "Als

CDJA demonstreren we vandaag mee, uit overtuiging. Deze demonstratie is een aanklacht tegen het uitzichtloze proces. Nederland moet zich niet als verlamd gedragen. Ik doe een appel aan de politiek en aan het CDA." Niet op papier Mient Jan Faber van het IKV had evenals twee jaar geleden zijn tekst niet op papier staan. "Een half miljoen mensen, dat is nog eens wat anders dan de 81 waar Lubbers in het parlement op kan rekenen", zo begon hij zijn toespraak. "We staan vlak voor de plaatsing, zeggen ze. Drie dagen voor deze demonstratie heeft de Navo aangekondigd dat er 1400 kernkoppen uit West-Europa worden verwijderd. Maar we vragen niet om oude rommel weg te halen, we vragen geen kruisraketten en Pershings te plaatsen. We laten ons niet afkopen met oude troep", zo zei de I KV-secretaris. "Laten we onze ogen, oren, monden en lijven tegenover het plaatsingsargument zetten", zo riep Faber op. "Ze zeggen dat de raketten er komen. Maar wij zeggen: wij zijn er ook nog. Houdt goede moed", zo besloot hij zijn toespraak. In de Grote Kerk in Den Haag waren op een bijeenkomst nogal wat CDA-politici bijeen van wie bekend is dat zij grote bezwaren hebben tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens. Het CDA-Kamerlid Jan Nico Scholten werd in de kerk met een daverend applaus begroet. De geemotioneerde Scholten liep ook in de demonstratie mee en droeg een bord met de tekst "een duif vliegt verder dan een havik".

\ anaf podia in het Zuiderpark en het Malieveld werden de demonstranten toegesproken door bisschop Ernst van Breda, voorzitter van Pax Christi, PvdA-leider Den Uyl en FNVvoorzitter W. Kok.

Door DICK VAN DER PEIJL DEN HAAG, 3.1 okt. "Ach wat goed. Dat ik dat nog mag meemaken", riept een tot tranen geroerde oudere vrouw uit, toen zij de ruim driehonderd militairen in uniform in de vredesstoet langs zag trekken. "Daar gaat ons vredesleger", voegde een andere omstander er smalend aan toe. De spandoeken die de dienstplichtigen, allemaal leden van de Vereniging van dienstplichtige militairen (VVDM) en het grootste gedeelte van het zogenaamd soldatenblok, de exdienstplichtigen, verenigd in de actiegroep Mobilisatie '83, met zich meedroegen, lieten met teksten als: "Soldaten tegen Navo-kernwapens" en "Stop oorlogsdreiging Navo" aan duidelijkheid niets te wensen over. In pamfletten werd aan de andere demonstranten en aan de toeschouwers uitgelegd waarom de militairen in het militaire pak

demonstreerden, ondanks het verbod van het ministerie van defensie. "Om aan te geven dat binnen het leger verzet is tegen deze heilloze kernwapenwedloop. De vredesstrijd houdt niet op bij de kazernepoort". 's Morgens hadden de militairen zich op een geheim adres, een gebouw van de CPN aan de Prinsengracht, van hun burgerkleding ontdaan en zich in een militair pak gehesen. Buiten het gebouw werd een blok geformeerd, militairen in rotten van vier. Die formatie werd echter al snel verbroken want de demonstratie had voor de vele exdienstplichtigen ook een beetje het karakter van een reünie. "Hee, ouwe joekel, hoe gaat het?", was een vn de vele herkenningsgroeten. De meeste van de oud-dienstplichtigen, leden en ex-leden van de Bond voor dienstplichtigen (BVD), liepen ook al in uniform mee in 1981. "Afgezwaaid, maar

niet afgestompt", en "Ouwe hap zet zich schrap", waren enkele vooral door de oudere soldaten gescandeerde leuzen. Er liepen overigens niet alleen soldaten mee. De hoogsten in rang waren enkele luitenants der eerste klasse, dienstplichtige artsen. Op de buik Van de Prinsengracht trok het soldatenblok op naar het Malieveld. Voor de Amerikaanse ambassade ging de hele groep plat, oftewel er werd even "geflitst", zoals het plat op de buik gaan voor een kernaanval in het Handboek Soldaat omschreven staat. Van het Malieveld marcheerden de soldaten, omringd door een cordon hand in hand lopende burgers, naar het Zuiderpark en vandaar weer terug naar het Malieveld. Voor enkele antimilitaristen was het zien van zoveel "legergroen" te veel. Zij hieven spontaan de leuze aan: "Geen man.

geen vrouw, geen cent voor het leger". Of als reactie op de door de soldaten geroepen kreet: "Kernkop, rot op", werd het: "Uniform, rot op". De groep reageerde er blijmoedig op met: "Blijf daar niet zo lullig staan, kleed je om en sluit je aan". In de stoet liepen ook drie soldaten van de Duitse Bundeswehr mee, omdat we, zo zei een van hen, „allemaal hetzelfde doel hebben: geen raketten hier". Of zij de kans lopen voor het demonstreren in uniform gestraft te worden, wist hij niet: "Volgens de grondwet hebben we het recht van demonstratie, maar of het ook echt mag, weet ik niet". De Nederlandse dienstplichtigen riskeren wel een straf, maar "de twee weken cel die je kan krijgen is slechts een kleine straf vergeleken bij die hele grote straf van een kernramp", geeft een net vier maanden in dienst zittende jongen de reden voor het meedemonstreren in uniform van hem en veel van zijn maten weer.

't Is er weer. Dat hartverwarmende, net iets zwaardere (6V2°/o) robijnrode fk Heineken Bokbier. Geniet er maar van. Terwijl de regen de ruiten striemt. 't Is er weer. Hartverwarmend Heineken Bokbier.^^^

DEN HAAG, 31 okt. — Op het podium in het Haagse Zuiderpark werd zaterdagochtend als derde spreker op de vredesdemonstratie onverwacht mevrouw Irene von Lippe Biesterfeld aangekondigd. Ze sprak nadrukkelijk namens zichzelf, omdat "het mooi is om te leven, de aarde prachtig is en ieder mens uniek en zeer de moeite waard is." Volgens Irene zijn de mensen bezig van elkaar te vervreemden. "En als je niet in jezelf gelooft, heb je instrumenten nodig. Instrumenten die je beschermen tegen de angst en de schaamte om jezelf." "Haal dat masker, die pantsers, weg", aldus de prinses tegen de verzamelde demonstranten. "Waarom verbergen we onze echtheid'? Waarom verbergen we het oorspronkelijke? Waar schamen we ons toch zo voor? Waar zijn we toch zo bang voor? Stel, dat alle bloemen maskers zouden dragen." "Zouden we de gapende afgrond tussen mensen samen kunnen overwinnen, anders dan langs wapensystemen? Natuurlijk kan dat, als je tenminste bereid bent je denken te veranderen en dat kan beginnen in ieder van ons. Het is fantastisch om te leven: het gaat om jouw vrijheid en de vrijheid van ieder mens."

Door onze correspondent RAYMOND VAN DEN BOOGAARD MOSKOU, 31 okt. Te zeggen dat de Sovjet-media dit weekeinde bol stonden van de berichten over de demonstratie in Den Haag, zo schromelijk overdreven zijn. De Sovjet-televisie beperkte zich tot het voorlezen van een Tass-berichtje op zaterdagavond, weggestopt achterin een laat nieuwsbulletin op het tweede net, en twintig seconden beelden in de belangrijkste nieuwsuitzending van gisteravond. Het belangrijke actualiteitenprogramma "Internationaal panorama" bracht wel uitvoerige reportages over demonstraties in West-Duitsland, België, Frankrijk, Japan, Groot-Brittannië en Zweden, maar ging aan het gebeuren in Den Haag geheel voorbij. Het partijblad Pravda bracht als enige van de kranten gisteren en vandaag berichten over de demonstratie, van zijn speciale correspondent in Den Haag, Vladislav Drobkov. Evenals zijn collega van Tass blijkt Drobkov bijzonder gefascineerd te zijn geweest door de transportproblemen rond de demonstratie. Het kleine Nederland, vernemen wij, kon op eigen kracht niet de 3200 autobussen vinden die nodig waren om alle demonstranten naar Den Haag te vervoeren. Autobussen moesten in België en West-Duitsland worden geleend. De Pravda-verslaggever geeft het doel van de demonstratie in Den Haag weer als "voorkomen van de plaatsing van 48 Amerikaanse kruisraketten in Nederland". Protesten tegen de Russische

kernbewapening komen niet uitdrukkelijk aan de orde. Die vallen onder het tweede, in Pravda ook uitdrukkelijk genoemde oogmerk van de demonstratie, verwijdering van alle kernwapens uit Europa (een optie die ook gehuldigd wordt in het officiële Sovjet-standpunt). De Pravda-verslaggever meent weliswaar dat de demonstratie een krachtig argument is voor de Nederlandse regering om alsnog ar te zien van de plaatsing van 48 kruisraketten, maar het optreden van premier Lubbers, 's avonds op het NOS-journaal, lijkt Drobkov een zeker wantrouwen te hebben ingeboezemd. Zeker, de premier "was wel gedwongen (..) te erkennen dat de ongekend grote manifestatie een impuls vormde voor de beëindiging van de bewapeningswedloop en hij beloofde dat elke beslissing van de regering aan het parlement ter goedkeuring zou worden voorgelegd, maar tezelfdertijd probeerde hij (Lubbers, red.) opnieuw de Navoplannen te rechtvaardigen, die bestaan uit het plaatsen van nieuwe raketten in Europa als de onderhandelingen in Genève geen succes hebben". Over het optreden van minister van defensie De Ruiter in het NOS-journaal meldt de reporter van Pravda dat deze gezegd heeft dat de Nederlandse regering niet zou protesteren tegen de plaatsing in andere Westeuropese landen, en dat De Ruiter vindt dat de gesprekken in Genève moeten doorgaan ook na plaatsing van de eerste raketten. Vervolgens maakt Pravda melding van een protest van de Partij van de Arbeid tegen die opmerking.