Java-bode : nieuws, handels- en advertentieblad voor Nederlandsch-Indie

Dames praatjes.

Den Haag, 12 Maart '97.

Sedert ik een babbeltje met je maakte, heb ik de dorre eentonigheid van mijn bestaan afgewisseld door een vierdaagsch uitstapje naar Amsterdam. Het nee ft mij waarlijk goed gedaan en ik ben, geheel opgefriseht, teruggekeerd tot mijn huiselijke plichten en bezigheden. Op den duur bevalt den Haag mij beter, doch voor een verandering is Amsterdam allergezelligst. Druk dat 't er is, nee, daar verbaas ik *nij telkens als ik er kom opnieuw over. Die retourtjes van vier dagen behooren onder de beste uitvindingen van den laatsten tijd, dat is werkelyk Waar. Vier dagen is juist een prettig tijdje om ergens te logeeren; men heeft gelegenheid genoeg oju elkander op de hoogte te brengen van de wederzydsche belangen en nieuwtjes en juist tegen dat men naar een onderwerp van gesprek zoekt, is de termijn verstreken en keert men dankbaar en voldaan huiswaarts. Ten minste zoo ging het my ; ik vond het het heel prettig om er weer eens uit te zy'n, doch Vond het ook best weer naar huis te gaan. Ik bleef van Zaterdag tot en met Dinsdag; myn echtvriend moest echter 's Maandags ochtends weer zijn krachten aan 's lands marine wijden. Je begrijpt dat de boel formeel in 't honderd zou zijn geloopen, als hij niet op zijn post was geweest 1 Er is niets, dat m|jn kalmen man zóó ergert dan wanneer ik heel leuk vraag, wat er nu toch gebeuren zou, als hij eens een poosje vacantie nam of te laat op zijn bureau kwam. In vertrouwen gezegd, zie ik er werkelijk het kwaad niet van in, maar 't maakt Kees geregeld uit zijn humeur en ik ben stellig dat hy zich bedroeft over wat hij mijn gemis aan plichtsbesef noemt. Naar, hé? Over een week of drie ben ik al weer stroowedu- We, een aangenaam emplooi, vooral 's zomers, als een cavalier juist zoo nuttig, om niet te zeggen onmisbaar is. De tent is onverbiddelijk voor mij gesloten zoodra er muziek is en om, als dame alleen, naart Kurhaus te gaan, is ook niet heelemaal zooals het hoort. Ik moet dus öf partij maken öf iemand meevragen öf, onuitstaanbaar idee, alleen thuis blijven. En myn man, die zoo van pas zou komen, wordt Daar Terschelling gestuurd, bijzonder interessant! Die uithoek ligt zoover van alle communicatieteiddelen af, dat hy byna nooit thuis kan komen, t Is eenvoudig een crime en het eenige, wat ik er op weet, om den toestand draagly'k te maken, ten minste voor my, is zoo veel mogelijk uit logeeren te gaan. De meid geef ik dan kostgeld, zoodat ik tevens kolossale bezuinigingen maak. Myn reisplannen zyn voorloopig aldus vastgesteld: einde April tot half Mei naar Engeland, dan is de f^so . V 1 vollen gang. Vervolgens van half Mei rti_.e»"j uni naar een Duitsche badplaats, tegen uien tya zal ik wel ,t QQ_ of andere kwaaltje opdoen, aai weggedronken zal moeten worden, of in 't ergste geval doe ik een lucht-kuur! De maand Juli denk ik by myn schoonzuster in Amsterdam door te brengen, begin Augustus heb ik beloofd voor een weekje by een vriendin te Baarn te komen en einde Augustus ga ik het 24ste Taal- en Letterkundig pon gres te Dordrecht bÜwonen. Verder zullen we nog wel zien. Kees weet vaa deze voornemens nog niets; hy vermoedt er zelfs Diets van, want, tydens ons verblyf in Amsterdam, zei «y tot een zyner ongetrouwde zusters: „Je moet dezen zomer maar een flink poosje in den Haag komen by l.nny; ze is anders zoo alleen!" Ik was dan vier dagen in de hoofdstad en maakte er gebruik van om 't een en ander omtrent myn voorjaars-toilet te bedistelen. Wat ik zoo buiten dé *tad koop, betaal ik contant, dan krijg ik later zooveel te minder rekeningen en merkt Kees niet hoeveel Japonnen, blouses enz. ik al zoo verslijt in een jaar. *erslyten is eigenlijk niet juist, want ik ben altyd keurig netjes op myn goed en gebruik één kleedingstuk dikwyls op verschillende manieren. Zoo had ik Dog een beeldig zy japonnetje uit myn uitzet, dat hJ\j danig begon te vervelen en dat nog zoo goed als Dieuw was. Nu heb ik het gesloopt en er een allerliefste blouse van laten maken; het overschietende heb ik gebruikt als voering voor een taHor mac. jakje, donkergroen cordervy, vreeselyk gedistingeerd. Ik heb er ook een rok van 't zelfde by genomen, zoodat ik voor betrekkkelyk weinig geld al weer een heel toiletje heb. Je moet maar zuinig en overleggend zijn. Op den uitverkoop by' Hirsch heb ik nog een snoezig }aPJe zy gekocht voor een tweede blouse, om niet altyd t zelfde te dragen, dat is zoo schadelijk mogelijk, 't Is een rosé met beige streepje changeant; mogelijk laat Jk er thuis door de huisnaaister een beige rok by Diaken, dat kost byna niets. Ik hoor, dat de blouses al weer op het zomerprogramma staan. Als ik in Engeland ben, koop ik bepaald een jaquette en rok van donkerblauw serge, dat is enorm sterk en staat altyd Dotjes. Verder ga ik myn vriendin in Parys vragen een foulard japon voor my te bestellen by haar naaister, die myn maat nog van vroeger heeft. Op die manier heb ik hier byna niets noodig. In Amsterdam gingen wy nog een avond naar den Stads-schouwburg, waar wy Oedipus van 't Nederiandsche Tooneel zagen. Ik moet zeggen, dat het Uitstekend gegeven werd; Bouwmeester zag er bepaald voordeelig uit, hy droeg een baard, die hem verbazend flatteerde; maar in 't laatste bedrijf was hy afschuwelijk. Je weet, koning Oedipus is de beroemde Dian uit de oudheid, die zyn pa doodstak en met zijn ma trouwde, zonder te weten, dat het zyn pa en «Da waren. Hy verneemt dit pas, als hy verscheidene Jaren met zijn moeder getrouwd is en zy al een gezellig troepje kinders hebben. Nu scheen het in die dagen een erge schande te zy'n als je zoo zorgde voor bet toenemen van het getal van je eigen broertjes en zusjes. Ten minste, als Oedipus hoort, dat de moeder zrjner kinderen eigenly'k ook zyn moeder was, wordt bij heelemaal razend. In zijn wanhoop steekt hy'zich de oogen uit, vreeselyk barbaar sch, vind ik. In dien toestand kwam Bouwmeester op 't tooneel, ik kon er Diet naar kijken en zag alleen, dat hy doodsbleek zag «D dat het bloed hem over de wangen liep, zoo griezelig mogelijk. Jocaste, zyn moeder en echtgenoote, had zich al van 't leven beroofd, gelukkig echter had ze 't achter de schermen gedaan. Ik voor my houd niets van die akeligheid op de planken. Toch was 't een mooie voorstelling en als Oedipus langzamerhand verneemt wie en wat hy is, ziet men den noodlotsstorm over hem gaan. De toeschouwer voelt 't onheil aankomen en weet dat 't onvermijdelijk is. De arme man is schuldig aan de jaeest hemeltergende wanbedrijven en au fond heeft «ij niets kwaads bedreven. De vertolking was uitstekend, Royaards was voortreffelijk in zijn dubbele rol van aanvoerder van een der reien en als dienaar. De kostuums en de decors waren ook bijzonder goed en behalve het ellendige slot, was 't een prettige voorstelling om by te wonen; Er zat toch vry wat meer in die klassieke drama's dan in de tegenwoordige tooneelspelen. Het stuk van mejuffrouw Banck, waar ik je verleden week over schreef, werd een paar maal in Amsterdam opgevoerd, doch zonder groot succes. Dc meeste recensenten hebben er flink op afgegeven én allen zyn 't er over eens, dat het een miserabel produkt is, zonder de minste natuurlijkheid, ofschoon er hier en daar wel aardige dingen in voorkomen. Doch deze zy'n zoo dun gezaaid, dat men er wel met een lantaren naar zoeken mag. Op hét oogenblik wordt er hier druk geredeneerd over het groote feest van Pulchri; den volgenden keer zal ik je er wel 't een en ander vaD kunnen vertellen: Niet. uit eigen bevinding, want Kees was niet té bewegen om lid te worden, doch daar byna al myn kennissen er naar toe gaan, zal ik er wel een massa van hooren. Een groote drawback zs/i zyn dat 't er stampend vol zal wezen; het publiek wordt verzocht er om acht uur precies te komen, omdat de koninginnen verwacht worden. De file mag dus wel om zes uur beginnen, een heerlijk vooruitzicht! Openhartig gezegd, zou ik er niets om geven om er by' te zyn, want zulk een avond kost schatten, ten minste, als men een beetje netjes voor den dag wil komen en 't genot is niet groot. Een gecostumeerd bal is alleen mooi als er een eenheid is, anders lykt 't precies op de koren in de opera's en per slot van rekening zyn comediepakjes toch de mooiste Doch het zou onbillijk zy'n om vooruit een oordeel te vellen.

Je zult zeker wel door de telegrammen weten, dat de Kretenzer-quaestie hoe langer ho,e, ingewikkelder wordt. Griekenland weet van geen toegeven en op bet oogenblik schijnt een Turksch-Grieksche oorlog onvermijdelijk. Over het algemeen is de sympathie voor Griekenland niet groot, doch hier en daar is er een vonkje van geestdrift ontbrand en ih verscheidene landen hebben jongelui zich als vrijwilligers aangeboden. In Italië hebben een 500 tal heethoofden zich beschikbaar gesteld, doch er is geen geld om ze te vervoeren en de stoomvaartmaatschappijen, die er in de buurt varen, zullen ze wel geen vrij biljetten willen geven.' Eenige Engelsche letterkundigen hebben een telegram als , sympathiebetuiging naar Athene gezonden, dat is ten minste een kalme en goedkoope demonstratie. In Amerika bestaan er ook byvalsplannen en hebben ettelijke honderden zich bereid verklaard de Grieken te gaan helpen, maar de vraag is of deze hulp wel eens te gebruiken zal zyn. De mogendheden zy'n 't nu eens, .maar ze doen niet veel Óp Kreta moet 't een ware Janboel zyn, de Turken vermoorden de christenen en als deze er kans toe zien, sturen zy op hun beurt een partijtje Turken ad patres, zonder zich af te vragen of zulk een handelwijze wel overeen te brengen is met de christelyke leer: Ik geloof, dat de Grieken en Turken aan wreedheid aan elkander gewaagd zijn en dat de verdrukten al even onmenschelyk zy'n als de verdrukkers, ten minste als men de couranten leest; persoonlijk weet ik er natuurlijk niets van. De courantenberichteü zyn echter zóó tegenstrijdig, dat het bepaald een studie is om er uit wijs te worden. Trouwens, dat zal op Kreta zelf ook wel zoozy'h; de vraag is of 't ooit in orde zal komen. Waar rassenhaat in 't spel is, en dat is hier ongetwijfeld 't geval, helpt niets. Die haat wordt voortgeplant van geslacht tot geslacht en schijnt den menschen op 't laatst in 't bloed te zitten. Dat zien we het beßt by het anti-semitisme, dat als een giftige plant nog in verscheidene landen der zoogenaamd beschaafde wereld voortwoekert, om eensklaps los te barsten. Alas! poor humanity! Langzamerhand begint moeder Natuur te toonen, dat zy den almanak volgt, ten minste zy heeft en kele boomen en struiken reeds aangeraakt met haar tooverstaf en deze beginnen de blaadjes te ontplooien. We hebben een bed vol crocusjes in ons tuintje, waarop we machtig trotsch zy'n, die oranje klokjes steken ook zoo aardig uit boven den zwarten grond Viooltjes en sneeuwklokjes zyn er volop, benevens seringen en hyacinten en mimosa in soorten, doch deze worden ons alle (behalve de sneeuwklokjes) uit 't zuiden aangevoerd. De laatste nieuwigheden uit de bloemenwereld zijn rosé seringen en dubbele, witte dito's; beide variaties zyn zóó onnatuurlijk, dat ik ze met den besten wil niet kan bewonderen. Daarby is 't een hard rosé, dat niets past by' de fy'ne bloempjes der seringen. Het is eigenaardig hoe de bloemenhandel in de laatste jaren is toegenomen; in den Haag en in Amsterdam zyn tal van bloemisten, die met elkander wedijveren in fraaie uitstallingen en in 't ten toon stellen en scheppen van nieuwe bloemsoorten en vreemde tinten. Het weer is heerlijk zoel in de laatste dagen; in Amsterdam trof ik het natuurly'k weer slecht, maar sedert ik terug ben, geniet ik van het mooie lenteweer. De fietsen worden nu overal voor den dag gehaald en op de wandeling ziet men tal van ry'ders en rydsters, Het is een algemeeï. gewoonte voor dames om alleen, zonder geleide, te fietsen. Al doe ik het zelve. ookr toch blyf ik 't leelijk vinder, de beweging is zóó ongracieus. Het zal my verwonderen hoe lang de manie zal duren, misschien .zal'ze even spoedig overwaaien als ze ons aangewaaid is. Mogelijk ook zullen wy dames van den tegenwoordigen tyd aan onze kleinkinderen vertellen, dat we ons werkelyk nóg een tyd herinneren waarin de vélocipède iets nieuws was. Dat kan best, want wie weet hoe ze zich in de maatschappij zal indringen als iets onmisbaars. De toekomst zal 't leeren. En attendant verlaat ik je voor heden. Alles liefs van je

Fanny,

"Dames praatjes.". "Java-bode : nieuws, handels- en advertentieblad voor Nederlandsch-Indie". Batavia, 1897/04/14 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 07-12-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010496093:mpeg21:p005

"Java-bode : nieuws, handels- en advertentieblad voor Nederlandsch-Indie". Batavia, 1897/04/14 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 07-12-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010496093:mpeg21:p005

CAIRO.

V. Voor ik vier-en-twintig uur in Cairo geweest was, had ik vyf-en-twintig keer de vraag vernomen of ik al naar de bazars geweest was? zoodat ik van middag in wanhoop naar de bazars geloöpen ben, zoo hard ik, of liever zoo hard Ali, kon. Ali is my_ ezel en de jongen die bij hem behoort, heet „Amr." Deze heeft zich veel moeite gegeven om my die beide namen in te prenten, want, zooals hy opmerkte, er zyn honderden ezels in Cairo die Ali heeten, en honderden ezeljongens die Amr worden genoemd. En dus, wanneer ik nu den dragoman van myn hotel naar de Place Ibrahim stuurde, waar ezels en ezeljongens aan den voet van het groote standbeeld plegen te vergaderen, en de dragoman vroeg naar „Ali" alleen, of alleen naar „Amr", dan zoude er een ontelbare menigte van Ali's of van Amrs voor de hotëlpoort kunnen verschijnen: maar de twee namen vereenigd, dat was iets anders, en iedere Cairoot zou oogenblikkelijkweten dat deze ezel en ezeljongen bedoeld waren: en volstrekt geen andere! Daarop stelde Amr me aan Ali voor, en verzocht my er op te letten hoe goed deze er uitzag, hoe net zyn vuurrood zadel was, en hoe glad-glanzig zyne huid. Egyptische ezels zy'n mooiedieren, evenzeer verschillend 'Van de granwtjes by Oös te lande als éen sleeperspaa'rd van een Volbloed. Groot, goe«!-geproportioneerd, met slanke pooten, fyné schouders én een sierlijkefi kop, dien zy' hoog dragen onder het draven. Dat hun eigenaars prijs op hen .ellen, blykt uit Hun opschik. Velen ■ zijn zóó geschoren, dat Zy in grys-en-wit getatóueerd lyken: anderen hebben strepen iraDJe, henneh- en indigo-blauw, als een tapijt over hun rug, en allen zonder uitzondering dragen een ketting van kleine schelpen, blauwe kralen en schelletjes om den hals. Dit laatste is om het BooZe Oog af te weren. Indien nu een wangunstig mensch een di. opgetuigden ezel ziet, dan vestigt fcyn oog zich on-' willekeurig, niet op het dier zelf, maar op den rinkinkenden schommelenden ketting: en het Booze Qog verliest zyn kracht. Zóo werd het geval me uitgelegd door Amr, toen ik op Ali's roodgezadeldeD rug gezeten, zyn halsketting bewonderde: de ezel was veilig, zei Amr, èn in diens bescherming ik zelve ook. Daarby gaf hy het dier een klap op de dy, dat het klonk, en beiden tegelyk zetten zy het op een loopen naar de Muski.

De Muski is de groote Europeesche winkelstraat van

pairo, niet veel breeder dan het trottoir van de „Fransche straat" te Batavia en van den ochtend tot den avond krielend vol menschen. Dat is een gewoel van bonte gewaden en roode „tarbooshes", donkere mantels en witte tulbanden, met hier en ginds de in blauw gehulde figuur eener fellftha, een mand schitterende oranjeappelen op het hoofd, een half-naakten Nubiör; glanzig-zwart als een beeld van brons, harem:T «-ouwen, vormloos onder een hoop zwarte kleederen. ,ooor dien dichten hoop vliegen ruiters én rijtuigen ln galop, als ging het over een loegen landweg. Mer, verwacht elk oogenblik een botsing en een ongeluk. Maar niets er van. De Egyptische koetsiers meunen met een ongeloofelyke behendigheid, en de menigte wijkt uiteen, en stuwt weer te hoop, bedaard wég, als ondiep water' voor den wind, 'zonder dttt iemand zich byster haast op de luide kreten van ruiters 'en koetsiers: Naar rechts! naar ;links! Uw zyde, o shéikh! Uw voet, Eflendi! Uw schouder, o bruid! (een titel aan meisjes of jonge vrouwen gegeven). De Egyptenaren moeten een goed gehumeurd volk zijn, dunkt me. Twintigmaal als het ééns was, zag ik een zwaarbeladen waterdrager in de mousky óp der^ëly'ke uitroepingen ter zy gaan, zich aandringend tegen den huizenmuur, en altijd met hetzelfde goedige gezicht, zonder een teeken van ongeduld te geven. En een half naakte bengel, wien de voorlooper van eën prachtig1 rijtuig, aan een of anderen Pasha behoorend, met zy'n staf een harden slag op den rug gaf, wreef zich even de pijnly'ke plek en riep toen een anderen kwajongen lachend iets toe. In Amsterdam had de overijverige dienaar een keisteen naar dö ooren gekregen. .. Rechts en links is de hóoge huizenwand der Muski als het ware door donkere spleten en barsten gescheurd : dat zijn de ingangen van zijstraten, die haar het hart der eigenlijke oude stad voeren, en hier zyn de bazars gevestigd. Het is moeilijk een denkbeeld te geven van zulk een steeg, of liever gang, zoo smal dat men op sommige plaatseri met de uitgestrekte handen de tegenoverliggende muren aanraken kan, ingesloten tusschen hooge grysgele huizen, en als het ware over-. zolderd door de ver vooruitspringende meshrebyehs1 der bovenverdiepingen, -waartusschen de lucht als een smalle, blauwe streep heen tintelt. De eerste indruk I is van iets 'vormloos en kleurloos donkers. Maar eenmaal gewend aan het gedempte licht, ontwaart men gebeeldhouwde deuren, diepe nissen vol kleuren van zijde, koper en tapytwerk, poorten met arabesken overdekt, het rood-én-wit van eenen moskeewand, die, opstijgend boven de huizenlyn daarboven, een scherpe minaret de lucht insteekt. En gestalten gaan voorbij als waarvan Sheherezade, duizend en eèn nacht achtereen, haren somberen heer verhaalde: verkoopers van sorbet, de groote, koperen kan, welket tuft hun boven den schouder uitsteekt, op den rug gegespt, en den zoeten drank aanprijzend, met sonore uitroepen; studenten der. moskee El - Azhar, langzaam gaande, als in gepeins verzonken, het gelaat geneigd onder den breed-geplooiden tulband, den zilveren koker met schrijfgereedschap ir den gordel gestoken; fluitspelers en trommelslagers, een stoet begeleidend, die schrede voor schrede door de kronkelende engten voortbeweegt; vrouwen tot aan de oogen toe gesluierd, die schrijlings met hoogopgetrokken knieën op een ryk opgetuigden ezel zitten; een enorméh neger in de dracht der ennukken, achter zich aan. Soms verwjjdt de nauwe gang zich tot een pleintje, schitterend zonnig te midden der omringende schaduwen, waar een groep" vrouwen, haar waterkruiken op het hoofd, babbelend en lachend by de fontein staan. Soms loopt de steeg ineens dood, tegen een hoogen blinden muur aan. En soms verrijst in de engte een massieve poort, waar van het gewelf de roestige ijzeren ketenen hangen, die ih vroeger jaren na zonsondergang voor den doorgang gespannen werden. Niet ver van de moskee El- Muaiyad staat zulk eene poort, Bab ez Zuweyleh geheeten, welker zware houten deuren ruw zyn van honderden spijkers; terwyl ik er door reed, zag ik hoe een jonge ïnan er alweer een hagel"inklopte, terwyl hij iD zich zelven iets mompelde en, naar de reden vragend van die zonderlinge handelwijze, vernam ik later het volgende verhaal, dat wel werkelyk uit Sheherezade's sprokenschat geput schy'nt. Er is een heilig man, het hoofd van al Gods gunstelingen, die den titel voert van „Kutb", hetgeen beteekent as: want om hem als om eene as bewegen zich al de andere heiligen. Hij houdt verblyf te Mecca, op het dak- der Kaaba, maar soms komt hij te Cairo en brengt er eenigen ty'd door, by de Bab ez Zuweyleh. Hy'zelf is onzichtbaar, maar zyn dienaar, een oude, blinde bedelaar, zit by de poort, om de gaven der geloovigen te ontvangen, en wie den dienaar geeft, die geeft aan zjjnén heer, den Kutb. Alles wat hem omgeeft, deelt in zyn heiligheid: aldus is het hout der poort wonderwerkend geworden. Wie hoofdpijn heeft, moet een spijker in de deur slaan, dan gaat zijn hoofdpijn óVer. En wie kiespijn heeft, moet een tand uittrekken, en die in een reet van het hout steken: dan heeft hij van zyri leven geen kiespijn meer. Zóo groot is de heilry'ke macht van den Kutb! Van de Bab ez Zuweyleh voert een lange, byna rechte gang, waar de handelaars in suiker en 'gedroogde vruchten hun bazar hebben, naar den Khan-el-Khalil, het middenpunt van al deze smalle stegen, en de bazar der verkoopers van tapijten, zijden stoffen en sieradiën. Het is een esthetische opvoeding hier rond te slenteren, tusschen de ryen winkeltjes of liever nissen, uit welker zwartSge diepte de heerlijkste kleuren te voorschyn gtónsen. Stukken scharlakenroode, goudgele en zuiver witte zijde liggen half ontvouwen op de toonbank: tegen den muur hangen kaftans, schitterend gestreept, lange blanke sluiers, met gouden sterretjes doorweven, sjerpen, genuanceerd als de regenboog, vol zachte tititen van rosé-, lila en ■ r

bleekgeel. De koopman, zelf in bonte zy'de gehuld, den. breeden witten tulband om de slapen, de lange pyp in deö mond', zit met gekruiste be'enen op den 1 rand der nis, waar hy een tapijt heeft gespreid, dat ' tot op den grbnd toe afhangt. Sommigen latenden langen, bruinen rózekraps dpr Moslims door hunne vingers glyden, prevelend. En tegen twaalf uur, den tyd Van het middaggebed, rijzen allen ' overeind op h,et geroep van den muezzin, met het hoofd bijna'de° zoldering der cel rakend. Dan, na een pauze van plechtige onbeweeglijkheid, neigen zij, en knielen :neder, om-"hun gebed te verrichten, d_ir te midden hunner boute waren en ten aanschouwe der voorbijgangers! De prachtigste bazar in den Khan-el-Khalil is die van Asadolla Irani, den tapijtenkoopman. Het magazijn is een in Moorschon 'styl gebouwd binnenhof, door arcaden van de straat gescheiden, en van boven ten ruwste met planken dichtgedekt. De blauwe lucht flikkert door reten en gaten: hier en daar straalt een dunne, vlakke lichtschijn naar binnen, blauwig van wemelende stofjes : en zonnevlekken spatten rond over' het karmozyn, het: purper en blauw der Smyrnasche tapijten, uitgerold op den leemen vloer. Asadolla Irani is een figuur, die in zulk een omgeving past, hoog en statig, met een grijsgebaard gelaat, omlijst door den tulband van Cachemiren chales gevouwen. Onder het opperkleed van donker laken draagt hij een geel en zwart gestreepten zijden kaftan, geurend naar rozenolie en zyn magere bruine voeten zyn gestoken in rood marokynen schoenen,' opgekruld aan de punt. Hy rookt met statige rust zyn nargbilé aan den ingang van zyn bazar zittend, op een purper-e n-va al groen tapijt. En bij de nadering van bezoekers rijst bij op met een gebaar van hoffelijke gastvi-ybeid, uitnoodi_send tot binnentreden.

Toen ik den bazar inkwam, waren twee Amerikanen bezig tapijten ie bezien. De oudste, een kmg, mager man, grys van haar en met een lorgnet op len neus, scheen een kenner. Iranis tolk — hij zelf spreekt geen „Frankisch" — prees hem een schitterendgekleurd tapijt aan: hij boog voorover, vergeleek de randen, bezag de onderzijde, en antwoordde: Myn goede vriend, dit is een mooi patroon, dat is waar, uit Brussa. maar het weefsel is machinaal. Waar komt het vandaan, •hè ? België of Frankrijk ? De tolk protesteerde hevig, en Asadolla Irani, vernemend wat er gezegd 'was, spreidde zy'n beide banden uit met het gebaar van een onschuldig vervolgde. By zy'n baard! dit tapijt kwam uit Brussa! en het was geweven in de tent van een sheykh, die zyn vriend was, en wiens vader zijns vaders vriend was geweest! Vijftig Engelsche ponden had hy, Asadolla Irani, er den sheykh voor betaald ! De Amerikaan zeide halfluid iets van „verschil in uitspraak." Perzen zeiden Brussa en Franken Brus»«Z en dat verklaarde de zaak! Ik weet niet of de tolk het begreep, maar in elk geval hij verdween, en kwam na een poos terug met een ander tapijt, dat de oogenVan den ouden kenner deed glanzen toen het op den grond Uitgespreid werd. Het was niet groot: zes voet op tien, zou ik denken; een rand 'van purper vaalgroen scharlaken en indigo-blauw om sen middenvak van teeder ivoorwit, waarop een soort vaas was afgebeeld met véél goudgeel en rosé. In plaats van wol was het weefsel zy'de en met elke plooiing en vouwing kwam er een zachte speling van glanslichtjes en gedoezelde schaduwen al die tinten beurtelings temperen en verlevendigen. De blanke grond scheen nu zilverig, dan matgeel als ivoor, dan gladglanzend als wit satijn: het blauw verschoot van zwart tot azuur: en het vele rosé bloeide op als perziktakken in April. De Amerikaan kon er zyne oogen niet aan verzadigen, hy behoefde de kleurige randen niet op elkaar te houden, om uit het onregelmatig verspringen van de teekening de zekerheid te erlangen dat dit met de hand geweven was — dit was echt' Een stuk vooreen museum! zei hy in zich zelven. Honderd en twintig Engelsche ponden! merkte de tolk luchtig op. Ah bah! tachtig! antwoordde de Amerikaan. En nu begon de comedie, die hier aan eiken koop en verkoop onveranderlijk vodrafgaat. Asadolla Irani liet zyner gasten thee brengen, Perzische thee, zei hy, in glazen bekertjes, waarvan deksel en wanden met roode bloemen beschilderd waren. Ik vond de thee slecht, en heb zoo myn eigen ideeën omtrent hare plaats 'van herkomst. Maar hy schonk ze mildelyk, beet en suikerzoet: en de Amerikanen dronken heldhaftig, zagen vele tapijten en keken telkens met een schuin oog naar het blanke wonder, dat nu over een hoop andere weefsels uitgespreid lag te schitteren in een verdwaalden zonnestraal.

Honderd en tien Engelsche ponden, zei geheel klakkeloos de tolk. Tachtig! antwoordde de Yankee gelaten. En het theedrinken begon overnieuw. Nu en dan zei de tolk' iets over het weer of over de berichten uit Indië of over de hofhouding van den khedive, of hij daar maar op visite zat: dat schijnt de gewoonte. En na een aangename conversatie kwam hy terug op zy'n honderd en tien pond, die inmiddels gedaald waren tot honderd' en vijf. Maar daar bleven zij staan. En na eenige plichtplegingen stonden de Amerikanen op en gingen heen, tot aan de poort begeleid door Asadolla, die, buigend, de hand aan voorhoofd, lippen en borst bracht ter afscheidsgroet. Ik weet niet of zy hun tapijt nog bemachtigen zullen! Iris.

"CAIRO.". "Java-bode : nieuws, handels- en advertentieblad voor Nederlandsch-Indie". Batavia, 1897/04/14 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 07-12-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010496093:mpeg21:p005

De strijd tegen besmetting.

ïïfaar het Duitsch VAN PROF. L. V. LKNDENFE_D, TK CzERNOWITZ. Als een dier sterft en het ly'k aan de lucht blootgesteld blyft liggen, gaat dit weldra tot bederf over. Dit bederf is echter geen noodzakelijk gevolg van den dood. Op. drieërlei wyzen kan men het verhinderen : door het water in de stof onschadelijk to maken, door inspuiting met zekere chemische stoffen, door herhaald verwarmen of koken, of afsluiting van de lucht. Al deze .middelen om vleesch, fruit enz. te bewaren, berusten hierop, dat de lagere organismen, die door hunne voortplanting deze stoffen tot bederf doen overgaan, gedood worden.

Het water kan door uitdrogen verdreven, door zout of suiker in een sterke oplossing veranderd worden, waarin de rottingskiemen niet kunnen voortbestaan, of door bevriezing voor de bacteriën onbewoonbaar worden gemaakt. Deze methoden tot het bewaren van levensmiddelen zyn overbekend. Door inspuiting met zekere stoffen, die, zooals karbolzuur en sublimaat, sterke vergiften voor de bacteriën zyn, kan evenzoo- hunne voortplanting belet en bederf verhinderd worden. Hierop berust het balsemen van lijken. „Balsem" heeft daarmee niets te maken; de bewerking bestaat alleen in eene inspuiting van bacteriën-gift door de bloedvaten in het geheele lichaam. Alleen wanneer de rott ingskiemen overal in de Lucht en aan de oppervlakte der organische stof aanwezig zijD, gaat deze — tenzy een der bovengenoemde bewerkingen wordt toegepast -— tot bederf over. Men vindt deze kiemen overal, doch minder naar gelang er minder orgarische stoffen in de buurt zyn, d. i. boven de open zee en in de bergen. Het is bewezen dat op de toppen der Alpen haast geen rottingskiemen voorkomen. Tyndall heeft flesschen met gesteriliseerd vleeschnat (uit hetwelk alle rottingskiemen door koken verdwenen waren) medegenomen naar den top van de Jungfrau. Hy sloeg daar dezen flesschen den hals af, zorg dragende dat geen bacteriën uit zy'n kleederen in de soep kwamen. Een jaar lang liet hy deze vloeistof, die zoo vatbaar voor bederf is, staan en vond' ze by zjjn terugkeer nog volkomen zuiver en drinkbaar. Dit bewijst, dat de lucht daar zeer arm aan rottingskiemen moet zy'n. Maar niet alleen in levenlooze organische stoffen, ook in levende organismen kunnen vele bacteriën leven en zy zouden zich daar voortplanten zoo niet bijzondere inrichtingen hun het bestaan bemoeilijkten. De lucht, het water, de grond, ons voedsel zyn vol kiemen van bederf die zich, zonder dit „beschermend stelsel" in weinige dagen zoodanig zouden ontwikkelen, dat de door hun toedoen gevormde afscheidingsproducten (toxinen) den dood teweegbrachten. Het bloed van den mensch en van alle hoogere zoogdieren is een vloeistof (serum), waarin verschillende stoffen drijven. De roode en de witte bloedlichaampjes zy'n daarvan het talrijkst en het belangrijkst. De roode bloedlichaampjes hebben, gelyk men weet, tot taak de in de longen opgenomen zuurstof naar alle deelen van het lichaam te voeren, haar tegen koolzuur in te wisselen en dit naar de longen terug te brengen, vanwaar het uitgeademd wordt. Bij het weren van besmetting vervullen echter alleen de witte bloedlichaampjes een rol. Het zijn korrels met een duidelijke cel-kern.

Deze lichaampjes worden met den bloedstroom door het lichaam gevoerd, doch niet zoo snel als het roode bloed, daar zy zich niet in het midden, maar langs de wanden der aderen verplaatsen. Behalve in de bloedvaten komen ze ook voor in de weefsels en in de lymphvaten. Ontmoeten deze witte bloedlichaampjes op hun weg een vreemd lichaam (by'v. een splinter) dan hechten zy zich daar aan. Er komen er steeds meer; ze worden als het ware op elkaar gestuwd en omhullen den splinter ten laatste geheel en al. Is de vreemde stof niet tegen hen bestand, dan maken zy zich dadelijk gereed haar te „verslinden".

Vleeschdeelen, zenuwen, die in een lichaam geraken, worden aldus verteerd. Ja men heeft aan ratten den staart van een andere rat onder de huid genaaid en deze werd tot op het been door de witte bloedlichaampjes „opgegeten".

Is het binnengedrongen voorwerp (glashoutsplinters) onverteerbaar, dan verzamelen de bolletjes zich tot een dikke witte of geelachtige vloeistof, die het daarboven gelegen huidweefsel verteert en den splinter naar buiten drijft.

Is het vreemde lichaam, dat door de huid, de longen, of het darmkanaal het organisme is binnengedrongen, een levende kiem (bacterie) dan wordt het door de witte bloedlichaampjes waarmede het in aanraking komt, aangevallen en — daar het altyd veel kleiner is dan deze — zonder vorm van proces verslonden. Men moet het zich voorstellen, dat voortdurend dergelijke gevaarlijke organismen het lichaam binnendringen en voortdurend door de witte bloedlichaampjes verteerd worden; dat deze dus de soldaten zy'n, die ons tegen deze ergste vijanden beschermen.

Wanneer echter de bacteriën in grooten getale binnendringen, wanneer de witte bloedlichaampjes te zwak of te weinig in aantal zjjn, of, zoo hua belet wordt, snel en talryk genoeg op het strydtooneel te verschijnen, dan hebben de bacteriën kans zich voort te planten. Daar nu deze vermenigvuldiging geschiedt in meetkunstige orde, terwyl het aantal witte bloedlichaampjes niet belangrijk kan toenemen, zullen, als niet tijdig perk gesteld wordt aan de vermeerdering der bacteriën, deze weldra de overhand behalen en een zware ziekte, dikwijls ook den dood teweegbrengen. Wel is waar bezit de natuur nog andere middelen tot bestrijding dezer bacteriën, die dan worden aangewend, wanneer het leger der witte bloedlichaampjes verslagen is: maar deze middelen zyn gevaarlijk en hunne uitwerking is twijfelachtig.

Zulke middelen zy'n byv. diarrhee en braking by cholera, waardoor de natuur—zonder veel kans op welslagen — de cholerabacillen uit het lichaam trachtte verwijderen. Zulk een middel is de verhooging der temperatuur by' koorts die ten doel heeft de vermenigvuldiging der bacteriën te vertragen en die althans de werkzaamheid der witte bloedlichaampjes verhoogt. Zulk een middel is ook het ontstaan van zekere scheikundige veranderingen in de sappen, waardoor de bacteriën vergiftigd worden. Enzoovoort.

Wij zien, dat er dus na de nederlaag nog reservetroepen kunnen aanrukken, die echter geen nut meer doen. W\j kunnen ons op deze niet verlaten, maar moeten zorgen, dat het leger der witte bloedlichaampjes ten allen tijde slagvaardig en in goeden toestand is.

Een lage temperatuur vermindert de werkzaamheden der witte bloedlichaampjes aanmerkelijk. Treft een voortdurende koele luchtstroom een plek van het lichaam, dan verlamt deze door afkoeling de witte cellen die daar aan het werk zy'n. Is dit nu een plaats, waar zulke rottingskiemen kunnen binnendringen, byv. de kaak waarin zich een holle kies bevindt (weiks holte een broeinest is voor bacteriën) dan vermeederen de bacteriën zich zoo snel, dat zij een pijnlijke ontsteking veroorzaken. Erger is het met groote wonden, waar bacteriën licht binnendringen en in welker omgeving onophoudelijk strijd gevoerd wordt tusschen de witte bloedlichaampjes en de bacillen. Zorgvuldig moeten deze plaatsen tegen koude beschut worden, anders kan die stry'd licht ten voordeele van de bacteriën uitvallen, waaruit roos en dergelijke ziekten kunnen voortkomen.

Niet alleen koude, ook andere ongunstige invloeden van buiten: slechte voeding of spijsvertering en derg. kunnen aan de witte bloedlichaampjes hunne kracht ontnemen. Tegen deze invloeden dient dus zorgvuldig gewaakt te worden; men bescherme en verzorge ze zooveel mogelyk, men oefene hen, door inenting met gemakkelijker te bestrijden bacillen tot het gevecht en verzuime niets wat de weerbaarheid van dit ons leger kan verhoogen. Kan men zich op die strijdmacht verlaten, dan behoeft men niet angstig iedere kans op besmetting te ontzien en kan men moedig het geva,ar trotseeren waaraan geneesheeren en verpleegsters in de ziekenhuizen Bteeds zy'n blootgesteld. Niet alle bacteriën die in ons lichaam dringen kunnen even gemakkelyk door de witte bloedlichaampjes overwonnen worden. Er zyn vele soorten, die hun nauwelijks tegenstand kunnen bieden, andere, die by de meeste menschen zegevieren. Zoo heeft in de Romeische Campagna de mensch moeten wijken voor het plasmodïum der malaria; zoo zyn vele streken onder de keerkringen doodelyk voor den Europeaan. Daar zien wij dikwijls dat de inlanders „immuun" zijn tegen de koorts, terwijl vreemdelingen bezwijken. En zoo reeds by vele menschenrassen dergelijke verschillen worden waargenomen, men treft ze bij dieren nog veel meer aan. Er is geen ziekte bekend die alle gelijk bewerktuigde dieren (alle zoogdieren bijv.) in gelijke mate aantast; de meeste ziekten komen slechts bij enkele soorten voor. De oorzaak van deze verschillen heeft men in den laatsten tijd gezocht in de verschillende scheikundige samenstelling der lichaamssappen, yoors.l ?<_. het bloed-serum. Dat dje er zyn en een groote rol spelen, is buiten twyfel, maar het belangrijkst blyven altyd de witte bloedlichaampjes, want, hoe ook het serum is samengesteld, het zal toch zeker niet tegenover alle bacteriën als vergif werken en al moge het aan vele de voortplanting in het menschelyk lichaam onmogelijk maken, er zullen toch altyd genoeg andere zy'n, die .in serum leyen konden, zoo niet juist de witte cellen ze verdelgden. Dat de witte bloedlichaampjes werkelijk kleine vreemde lichamen en ook bacteriën in zich opnemen en verteren, heeft men herhaaldelijk waargenomen. Juist zooals de in vrijen staat voorkomende amoebe, die ook slechts een enkele cel is, vormen zij andere cellen, die zich om de bacteriën neerzetten en evenals deze nemen zy, daar zy week en taai vloeibaar zyn, de bacteriën in zich op. De bacteriën welke men dan binnen in de witte bloedlichaampjes vindt, vertoonen dezelfde eigenschappen als die welke op andere wyze gedood worden. Ze sterven derhalve.

Wel kan men zich voorstellen, dat de aanval van de zyde der bacteriën geschiedt; dat deze in de witte cellen dringen en pogen die te dooden. Zyn zy' zeer talry'k, dan kan het zyn dat hun dit gelukt, vooral wanneer de witte bloedlichaampjes door afkoeling en dergl. verzwakt zyn en niet meer hun gewoon weerstandsvermogen bezitten.

Te recht kan men dus spreken van een gevecht en wie gezond wy' blijven, heeft niets anders te doen dan te zorgen voor een voldoende uitrusting van de eenige strijdmacht de witte bloedlichaampjes, die tegen de bacteriën zyn opgewassen.

[(Alg. Hbld.)

"De strijd tegen besmetting.". "Java-bode : nieuws, handels- en advertentieblad voor Nederlandsch-Indie". Batavia, 1897/04/14 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 07-12-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010496093:mpeg21:p005