Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

VERENIGDE NATIES (RTR) - In verscheidene landen is er sprake van een geringe verdraagzaamheid jegens de godsdienst, maar de 'meest omvangrijke inbreuk' op de vrijheid van godsdienst vindt plaats in de Sovjetunie. Dat heeft de Amerikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties, Patricia Byrne, gezegd. Zij kritiseerde ook de behandeling van de Baha'i-gelovigen in Iran.

De Sovjetunie „met het grootste netwerk van gevangenissen en dwangarbeiderskampen ter wereld" is zo bang voor de godsdienstigheid van haar burgers dat het zich buitengewone moeite getroost om godsdienstoefeningen te ontmoedigen, te voorkomen en te verstoren.aldus Patricia Byrne. Tijdens het debat in de VN over het beëindigen van de onverdraagzaamheid ten opzicht van de godsdienst zei de permanente vertegenwoordiger van de Verenigde Staten dat de Sovjetunie zich bezig houdt met „algemene onderdrukking van de godsdienst zonder onderscheid te maken naar geloofsrichting".

Ondanks deze onderdrukking blijft de religiositeit van de bevolking groeien. Religieuze dissidenten worden niet meer berecht, maar naar psychiatrische ziekenhuizen gestuurd, zo zei ze.

„Beweringen dat er godsdienstvrijheid bestaat in de Sovjetunie zijn duidelijk onwaar", zo zei Byrne tot de vergadering van de VN-commissie voor sociale, humanitaire en culturele zaken.

Zij uitte ook „grote angst" over de behandeling van de Baha'i-gemeenschap van 350.000 gelovigen in Iran, die naar haar zeggen de afgelopen zes jaar te lijden heeft onder extreme onderdrukking door de islamitische autoriteiten. Elke georganiseerde Baha'iactiviteit is sinds 1983 verboden en bijna 200 Baha'i, onder wie jonge vrouwen van onder de twintig, zijn terechtgesteld of doodgemarteld sinds 1979, aldus Byrne.

Veel anderen zijn eenvoudig 'verdwenen. Duizenden zijn gevangen gezet of gedwongen naar het buitenland te vluchten. Tienduizenden hebben hun baan verloren, of zijn van school of universiteit gestuurd. „De moed en de opoffering van de Baha'i-gemeenschap mogen niet tevergeefs zijn", zo betoogde zij. „De Verenigde Naties hebben de morele plicht zich luid uit te spreken ter verdediging van de Baha'i. Wij kunnen hen niet in de steek laten".

DEN HAAG (ANP) - Minister De Ruiter heeft geen redenen om te veronderstellen dat zeker 23 westerse landen gezamenlijk elke maand 1500 hoofdjes invoeren van Indiase zuigelingen ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek naar de werking van chemische wapens op hersencellen.

De minister van defensie heeft dit maandag meegedeeld aan de PvdA-Tweede-Kamerleden De Waart, Jabaaij en Veldhoen. Zij hadden de minister schriftelijk geattendeerd op onthullingen hierover van het Europees-Parlementslid Ford, volgens wie deze zuigelingen daarvoor worden ontvoerd en omgebracht. De Ruiter heeft geen redenen aan te nemen dat deze beweringen op waarheid berusten. Hij is niet bereid een verzoek in Europees verband om een openbaar onderzoek in te stellen, te steunen. Van een initiatief hiertoe is de minister namelijk niets gebleken, zo zegt hij in zijn antwoord.

Woensdag 27 november 1985: NOORDBERGUM - Winterlezing in de Geref. Kerk, Groningerstraatweg. Spreker: drs. S.S. Cnossen te Drachten over 'De werking van de Heilige Geest. Aanvang 20.00 uur.

LELYSTAD (ANP) - Burgemeester Gruyters van Lelystad heeft maandag de sleutel van de eerste woning van het zogenoemde Sidhadorp overhandigd. In dit dorp worden in totaal meer dan 300 woningen, bedrijfsgebouwen, kantoren, een school, een restaurant en een meditatiehal gebouwd. Bijna 90 procent van alle woningen is al verhuurd.

De bewoners komen uit alle streken van het land en uit alle lagen van de bevolking. Zij hebben allen een ding gemeen. Ze zijn namelijk allemaal beoefenaars van de transcendenten meditatietechniek, een ontspanningstechniek naar de leer van Maharishi Yogi. Meer dan 150 sekteleden wonen reeds in Lelystad in afwachting van de verdere bouw van het dorp, onderdeel van de woonwijk 'Waterwijk'* in Lelystad. In 1987 zullen 400 inwoners van het dorp dagelijks tweemaal in groepsverband de meditatietechniek beoefenen.

De stichting Harmonisch Leven, die enige jaren geleden door de toekomstige inwoners is opgericht en die het beheer vormt over het Sidhadorp in Lelystad, zegt dat door middel van groepsmeditatie de persoonlijkheid wordt ontwikkeld en dat daardoor harmonie gevestigd zal worden in de stad. Onderzoeken zouden hebben uitgewezen dat die toenemende harmonie het eerste tot uiting komt in een daling van de misdaad en verkeersongelukken.

Geslaagd voor de opleiding tot ziekenverzorgster: Neelke van der Weijden te Capelle a/d Ussel.

■ W. Schippers, Vreewald's molen. Groen, Leiden. 160 pag. ƒ 13,50; tot 31/12/85 ƒ 9,95. ■ Pleun R. Troost, Gerucht in het gehucht. Groen, Leiden, 152 pag./ 17,-; tot 31/12/85 ƒ 13,-. ■ Eleviers almanak voor de vrouw, agenda '86. Annoventura, Amsterdam, ƒ 18,90. ■ Prof.dr.L. Strengholt, Antwerpen arm o' desolate stede. Evangelisch Centrum Lakborslei 141, 2100 Deume (B). Met ill. ƒ 7,50. ■ Harold H. Bloomfield, Het Achilles syndroom. Luitingh, Utrecht. 156 pag. ƒ 22,50. ■ Dr. Dan Kiley, Het Pietje Bell complex. Luitingh, Utrecht. 224 pag./ 24,90. ■ Ted Schouten, Boy, een Antilliaanse jongen in het Nederlandse verzet. Leopold, Den Haag. 157 pag. met ill. ƒ 20,-.

VATICAANSTAD (UPI) - Veertien van de op de middagzitting van de maandag aanwezige 160 leden van de in Rome vergaderende buitengewone bisschoppensynode hebben het woord gevoerd en verscheidenen van hen legden de paus een wensenlijst ter overweging voor. Het verst ging daarbij aartsbisschop Maxim Hermaniuk van Winnipeg, die het liefst zou zien dat de synode wetgevende bevoegdheid krijgt in plaats van enkel en alleen adviserende.

Bovendien wenst mgr. Her-

maniuk, dat de paus voortaan geen beslissingen meer zal nemen na beraad met curieleden, maar met leden van een permanente synode, waarvan de leden om de drie jaar worden gekozen.

Curiekardinaal Bernardin Gantin, die van Afrikaanse afkomst is, had als vurige wens een buitengewone krachtsinspanning om het rooms-katholieke geloof bekend te maken aan de miljoenen vluchtelingen en gastarbeiders die over de hele wereld zijn verspreid. In zijn kielzog lanceerde kardinaal Hyachinthe Thiandoum, aartsbisschop van Dakar, de gedachte een handboek te laten vervaardigen om alle volken bekend te maken met de leer van de Rooms-katholieke Kerk sinds het Tweede Vaticaans Concilie.

Paus Johannes Paulus II (m.) en bisschoppen van de Rooms Katholieke Kerk zijn maandag in de synodezaal van het Vaticaan aan hun eerste werkbijeenkomst van de Wereldsynode begonnen.

DOETINCHEM - o„ « cember a.s. hoopt ds r * der Jagt, emeritus pre*,*1 van de Gereformeerde W te Doesburg en DoetincW gedenken dat hij veertig geleden in het ambt van * naar des Woords werd K. tigd.

Ds. Van der Jagt werd onl maart 1914 geboren te Snl nisse. Hij diende de ge£ïï ten van Voorschoten nS Zoute Spui (1950), (O (1964) en Doesburg-D^ chem (1966). Per 31 maart l* ging hij met emeritaat.

Op 14 december a.s. za* h. Van der Jagt door de kerker den van Doesburg en Doetii chem een receptie worden aa geboden in Hotel-Café-fe taurant Jansen, Kruisberg weg 172 te Doetinchem m 14.00-16.30 uur.

SAPPEMEER - Bij Kl^ man & Van der Veen B.V. | Sappemeer is opnieuw deï» dingskalender van de Gerj Kerken in Nederland verse nen.

De kalender bevat kleure foto's van verschillende ze dingsterreinen met op deac terzijde gegevens m.b.t. h zendingswerk. De verkoopri bedraagt ƒ 8,75. De zendin; commissies genieten een k< ting van ƒ 1,50.

Beroepen te Ommoord-Zev kamp i.s.m. Herv. wijl meente Ommoord: J.W. II te Scheveningen (Voor geestelijke verzorging in verpleeghuizen) wonende Den Haag.

Beroepen te Andijk: R.H.I ten te Dokkum; te Doezun de Vries, kand. aldaar. Aa nomen naar Groningen-H man: drs. J. Dijkstra, vi heen zendingspredikant Uruguay, wonende te 1 kum. Beroep baarstell J.H. Binnema te Amsterda

Rectificatie: Beroepen te terlo: T. Ouwerkerk te U doorn; te Huizen (N.-H)' van den End te Kampen- Aangenomen naar Hijkj smilde en Kloosterveen: I Elbert, kand. te Groningen Beroepen te Rotterdam-Z I.J. Wisse te Zeist; te Alm T. Ouwerkerk te IJzendo te Dronten: D.J.H. Wol* Wamel-Dreumel-Altforst (streekgemeente Maas Waal). Aangenomen Benthuizen: J. Boer, kan< Meeuwveen. Bedankt Nijverdal: F. van Slootei Sint Pancras; voor Poortv A. Vlietstra jr. te Mehssan

RAJNEESHPURAM (* De komende dagen za^ neeshpuram, de co voor rijke mensen van diase guru Bhagwan = Rajneesh, worden o" teld. Dat heeft de burge^ ter van de commune, PremNiren.de volgens ten weten. ~ m „Het is gewoon nie lijk voor deze gem** om door te gaan. WU <■> levensvatbaar", a dus mimeester Prem Niren^ j een bijeenkomst in mune. Hij zei da: net van Rajneesh naar in de VS aan een ce ontkomen, de reen oorzaak is voor de on van de commun^_^^'

SCHIPHOL « V en woonachtig 'n n ln< enigde Staten, was v op weg naar Mexic-

ZWOLLE - Het Geref. Vormingswerk in Internaatsverband (GVD gaat in de toekomst meer aandacht schenken aan de toerustingskant binnen zijn werk. De wens daartoe is op een vergadering van het GVI-bestuur met de Raad van Advies te kennen gegeven.

Op de vergadering werd door directeur drs. B. Bos, gewezen op een uitspraak van prof. J. Kamphuis: „Laat voor het werk in ons internaat de dynamiek van onze leefwereld aanleiding, maar laat de dynamiek van Gods wereld motief zijn." Bos schetste een aantal maatschappelijke ontwikkelingen die voor het GVI van belang zijn. De toenemende arbeidstijdverkorting met de daarbij behorende vrijetijdsbesteding. Verder kwamen de automatisering en computerisering aan de orde. Enerzijds zullen mensen met een lagere en middelbare opleiding bedreigd worden in hun werk, anderzijds voorziet hij een toenemende behoefte aan scholing en vorming van werknemers, juist i.v.m. de snelle ontwikkelingen op het terrein van de informatie-technologie.

Op het gebied van de waarden en normen signaleerde hij een steeds verdergaande secularisering. De emancipatieideologie, de individualisering en het materialisme vragen om een voortgaande bezinning van gereformeerden juist en vooral met het oog op de kerk en het gezin. Op basis van reacties van cursisten en instellingen constateerde Bos ook een toenemende behoefte aan het verbeteren van gespreksvaardigheden.

Hij concludeerde dat het GVI in haar beleid ernstig rekening moet houden met de maatschappelijke ontwikkelingen en de vragen van de deelnemers. Dit betekent dat meer aandacht besteed zal worden aan de communicatieve vaardigheden. Verder dat overwogen wordt nieuwe cursussen te starten die nauw aansluiten bij de geschetste ontwikkelingen. Hij beklemtoonde dat dit niet ten koste zal mogen gaan van de bezinningsfunctie.

Op deze vergadering werd verder meegedeeld dat het werk van het GVI dit jaar sterk toegenomen is. 1985 lijkt een topjaar voor het GVI te worden. Steeds meer gereformeerde organisaties maken gebruik van het GVI.

Wel moest meegedeeld worden dat de financiën een zorgwekkend beeld vertonen.

LUNTEREN (ANP) - De synode van de (syn.) Gereformeerde Kerken in Nederland heeft maandag in Lunteren besloten dat er een onderzoek moet komen naar de mogelijkheden om het geloofsleven in de plaatselijke kerken te stimuleren. De synode wees erop dat veel kerkleden als tegenwicht tegen de omvangrijke organisatorische activiteit binnen de kerken een grote behoefte voelen aan een verdieping van hun persoonlijk geloofsleven.

„Velen zijn reeds weggegroeid van wat „beleving van het geloof" mocht worden genoemd en zijn op zoek naar een nieuwe authentieke wijze van geloven", zo constateerde de synode.

De synode besprak maandag het rapport van het deputaatschap gemeenteopbouw, waarin vele secties en praatgroepen op het gebied van onder meer kerk en jongeren, kerk en bedrijfsleven en kerk en welzijn samenwerken. De synode verwierp een voorstel van ds. G.J. Mink (Arnemuiden) die het onder- Zoek niet wil beperken tot de verdieping van het geloofsleven, maar ook wilde laten nagaan op welke wijze binnen de (syn.) Gereformeerde Kerken de eenheid van geloof herwonnen kan worden. Hij wees erop dat eendracht binnen een kerkelijke gemeente niet voldoende is en dat een eenheid met de Bijbel als toetssteen noodzakelijk is.

De synode bepleitte voorts een onderzoek naar mogelijkheden om de gemeenteleden en kerken te helpen bij het vormen van een mening over sociaal-economische vraagstukken. Zij aanvaardde een voorstel van mevrouw CP. Punt-Voorbij (Koudekerke) om formele banden aan te knopen met het Interkerkelijke Overleg in Schoolzaken (IKOS), dat zich onder meer bezighoudt het godsdienstonderwijs op openbare scholen. Mevrouw Punt wees erop dat het godsdienstonderwijs op openbare scholen steeds belangrijker wordt, omdat vele (syn.) gereformeerde kinderen naar dergelijke scholen gaan. Zij wees er voorts op dat veel plaatselijke kerken al meewerken in het IKOS, maar dat de formele relatie op landelijke niveau tot nu toe ontbreekt. Tien jaar geleden verwierp de synode een voorstel om mee te werken in het IKOS.

De synode heeft verder besloten in samenwerking met de theologische faculteit van de Vrije Universiteit te Amsterdam (VU) te laten onderzoeken hoe jongeren meer bij de kerk kunnen worden betrokken. De synode heeft daarmee de VU verkozen boven de Theologische Hogeschool in Kampen.

De synode, verontrust door de geringe aantrekkingskracht van de kerk voor jongeren, besloot in 1984 tot een 'actie-gericht' onderzoek naar participatiemogelijkheden

voor jongeren in de plaatselijke gemeenten. Voor de uitvoering van het onderzoek zou het moderamen contact moeten opnemen met zowel de theologische faculteit van de VU als het bestuur van de theologische hogeschool in Kampen. Het bestuur is er3 niet in geslaagd een constructie te vinden die voor beiden acceptabel was. De synode heeft daarom nu de knoop doorgehakt.

Het onderzoek wordt uitgevoerd in de periode augustus 1986 tot en met juli 1989 en omvat drie fasen. Na een oriënterende fase van literatuurstudie wordt er veldonderzoek gedaan in minstens vijf gemeenten die onder meer van elkaar verschillen in de mate waarin jongeren bij de kerk zijn betrokken. De derde fase is het formuleren van conclusies en het geven van beleidsadviezen. De synode was het erover eens dat de beleidsadviezen moeten worden getest in een 'actie-onderzoek' in een of twee gemeenten. Zij zal nog nagaan op welke wijze en onder wiens verantwoordelijkheid dit onderzoek zal worden uitgevoerd. Het onderzoek kost de (syn.) Gereformeerde Kerken 300.000 gulden.

Aangenomen naar \r* ten;J*.Z^art. kand.u> pen, die bedankte von!.^ stede-Overschild en nesse-Nagele.

Aangenomen naar De Vi Wekerom: W. Hage te K ningen.

De meeste sprekers uitten waardering voor de omkeer, gebracht door Vaticanum 11, en schreven de ontsporingen, die hier en daar zichtbaar zijn, toe aan verkeerde uitleg en toepassing van toen genomen besluiten. Kardinaal Juan Lanaazun KicKeus uit Peru vatte dat samen met: „Vaticanum II was een mijlpaal voor onze tijd en wij moeten maar liever niet luisteren naar de ongeluksprofeten die dat anders zien."

Hoewel paus Johannes Paulus II niet het woord nam, liet hij via vertrouwelingen weten absoluut niet te willen tornen aan de door het concilie teweeg gebracht hervormingen. Nadat individuele leden hun beknopte toespraak hebben gehouden, wat nog tot vrijdag zal voortduren, zullen werkgroepen de uitgekozen onderwerpen nader gaan bekijken.

De dogmaticus van de Vrije Universiteit te Amsterdam, prof.dr. J. Veenhof, heeft een aantal zondagochtendmeditaties, uitgesproken voor de NCRV-microfoon, gebundeld en van een theologische verantwoording voorzien. Als titel gaf hij aan dit boekje mee: 'De dubbele Jezus' en als ondertitel: 'Meditaties over teksten van de evangelisten. Deze titel geeft de bedoeling van de auteur goed aan. Hij wil het gelijktijdig God- en mens-zijn van Jezus laten zien in de concrete levensgang en het optreden van Jezus. Dit boekje biedt een combinatie van exegese en domatiek.

De meditaties, veertien in getal, zijn zorgvuldig en knap geformuleerd. Fraaie zinnen verraden een diep nadenken over deze stof. Teksten uit de vier evangeliën worden behandeld. Eén meditatie handelt over een tekst uit Handelingen.

Over het algemeen wordt de tekst behoorlijk recht gedaan en goed uitgelegd. Ook wordt de betreffende tekst op een aansprekende wijze voor vandaag geconcretiseerd. De auteur wil in al deze meditaties laten zien dat Christus ons tegemoet komt met die ene beslissende vraag omtrent Hemzelf: 'Maar wie zegt gij dat Ik ben9'(84).

Veenhof laat literair- en historisch-kritische vragen terzijde en gaat uit van het historische beeld van Jezus (89). Hier en daar verraadt zijn schrijven een zeker sympathie voor thema's die in de hedendaagse theologie geliefd zijn ibijv. 72, 87v, 95v: bevrijding voor mensen aan de onderkant van de samenleving: 97v, 128: bevrijding van de vrouw).

De theologische verantwoording (84-120) biedt een christologie in het klein. De titel 'De dubbele Jezus' wordt uitgelegd: Hij is én men én God. Na aandacht besteed te hebben aan de gegevens van de evangeliën over Jezus tekent Veenhof de ontwikkeling van de leer der twee naturen. De christologische strijd van de eerste eeuwen wordt overzichtelijk geschetst en aan de betekenis van het concilie van Chalcedon wordt veel aandacht besteed. De uitspraak van dit concilie wordt tegenover kritiek verdedigd. Ook het verwijt van de hellenisering van het Christendom komt ter sprake.

(Daarmee wordt bedoeld dat de kerk het getuigenis van de evangeliën in Griekse denkkaders en begrippen heeft verwoord). Veenhofs standpunt is dat de latere leerontwikkeling met gebruikmaking van Griekse denkkaders wel een voortbouwen is met de bouwstenen van de evangelische boodschap. Er is geen fundamentele breuk tussen de oorspronkelijke boodschap van het Nieuwe Testament en het latere dogma, maar een lijn van continuïteit.

Een literatuur-overzicht (121-134) wijst de geïnteresseerden verder de weg. Ook K. Schilder en S. Greijdanus worden hier genoemd en Veenhof zou Veenhof niet zijn als ook Herman Bavinck geen aandacht kreeg. Een uitspraak van deze theoloog is als motto op blz. 4 vooraangeplaatst: Christus is aan allen verwant en toch... boven allen verheven. Een boeiend boekje. N.a.v.: jan veenhof De dubbele Jezus. Meditaties over teksten van ac evangelisten uitg. Ten Have Baarn 1985; 154 blz. prijs f 19 50

ROTTERDAM (ANP) - Het aantal huwelijken tussen buitenlanders en Nederlanders is in Rotterdam, sinds 1 januari van dit jaar de nieuwe wet op het Nederlanderschap in werking trad, spectaculair gedaald. In de Maasstad trouwden de eerste negen maanden van dit jaar 244 buitenlanders, van wie 116 of minder dan de helft vrouwen. In 1984 waren het er 628, van wie 403 of bijna twee derde vrouw was.

Dit staat in een nota van de Rotterdamse politie over schijnhuwelijken en vrouwenhandel. Met de wet op het Nederlanderschap kan tegenwoordig drie jaar na het sluiten van een huwelijk worden nagegaan of men samenwoont of een gemeenschappelijk huishouden voert.

De politie kan daardoor ook meer inzicht krijgen in aspecten van vrouwenhandel. Volgens de politie wijst echter niets erop dat er in Rotterdam sprake is van vrouwenhandel van enige omvang. Zijn er aanwijzingen dan treedt de politie op.

Naar schatting werken er in Rotterdam op het totaal van 900 prostituees ongeveer 250 vrouwen van buitenlandse afkomst. Van hen komt een kwart uit Zuid-Amerika, tien procent uit Thailand, tien procent uit Malaysia, tien procent uit landen rond de Middellandse Zee en vijf procent uit Afrika. Van de overige veertig procent komt het merendeel uit Westeuropese landen als Duitsland, Frankrijk, Portugal en België.

Na de delen op Openbaring en Lucas I verscheen in de serie Tekst en Toelichting het eerste deel over Marcus' evangelie. De verklaring is van de hand van dr. C.J. den Heyer, die ook zijn dissertatie aan Marcus wijdde.

In de Inleiding bespreekt prof. Den Heyer achtergrondvragen als: Wie is de schrijver? (Een onbekende christen van de tweede generatie die vermoedelijk de naam Marcus droeg, 14). Wanneer is dit evangelie geschreven? (In de jaren zestig van de eerste eeuw). Waar? (Op een moeilijk te lokaliseren plaats in het Romeinse Rijk, 18). Wat is de bedoeling van de schrijver? (De betekenis van het leven, lijden en sterven van Jezus onder woorden te brengen, 19).

Uit deze inleiding blijkt dat Den Heyer kritisch afstand neemt van de kerkelijke traditie t.a.v. Marcus (12, 13, 15) die op bovengenoemde vragen antwoordt: Marcus, medewerker van Petrus, dezelfde die als Johannes Marcus in het Nieuwe Testament wordt voorgesteld, de reisgenoot van Paulus en Barnabas op hun eerste zendingsreis, schreef zijn evangelie te Rome kort voor of vlak na de dood van Petrus.

Ook belijdt Den Heyer in deze inleiding zijn geloof in de resultaten van het historischkritisch onderzoek (9, 10, 15, 16). Marcus is z.i. het oudste evangelie, Matteüs en Lucas hebben Marcus gebruikt en daarnaast nog de beschikking gehad over een tweede gemeenschappelijke bron. Deze zg. 'twee-bronen hypothese' neemt Den Heyer zonder meer over; hij acht het zelfs een uitgangspunt voor de verklaring van de evangelieën (10).

Na de inleiding volgt de Toelichting bij Marcus 1,1-8, 26. Elke perikoop wordt eerst vertaald. Wat de grondtekst betreft, Den Heyer kiest de tekstvorm die het evangelie laat eindigen bij 16,8 (18) en die bijv.in 1,1 de woorden 'Zoon van God' achter Christus' weglaat (22).

Deze toelichting is helder en vlot leesbaar. Er wordt veel aandacht gegeven aan de opbouw van elke perikoop en haar samenhang met het voorafgaande en het vervolg en ook aan oudtestamentische motieven. Vele bijzonderheden worden doorgegeven over bijv. de tpllenaars en de sabbat.

De tekst wordt tamelijk grondig geanalyseerd. Den Heyer ziet het als de taak van de exegeet zich niet tevreden te stellen met het herhalen van meningen van vroegere generaties, maar te zoeken naar nieuwe inzichten (86). Dat is ook merkbaar: Verrassende waarnemingen worden gedaan bijv. bij 1,40-45; 3,7-12; 3,20-35; 6,34-44.

Beslissend voor ons oordeel is de positie t.o.v. de schriftkritische verklaringsmethode. Hoewel Den Heyer zich van al te radicale Schriftkritiek distantieert (bijv. 169), is zijn uitgangspunt duidelijk dat van de historisch-kritische methode (bijv. 65, 71, 76, 83, 100, 140, 145", 151, 157). Herhaaldelijk wordt de tekst gezien als een latere bewerking uit de tijd van de eerste christelijke gemeente na de opstanding van Christus. De theologie zou belangrijker zijn dan de historische weergave (113). De historiciteit van bijv. 6,45-52 wordt niet onomwonden verdedigd: wie uitgaat van de betrouwbaarheid van de evangeliën, zal geen moeite hebben met de vraag naar de historiciteit. Wie een grote plaats toekent aan het moderne natuurwetenschappelijke denken in zijn levensgevoel zal de grootste moeite hebben met dit verhaal (145-146). Hier wordt getracht twee totaal andersoortige lezerskringen tevreden te stellen.

Gebruikers (ik denk zeker aan 'predikanten) die in staat zijn deze schriftkritische benadering te doorzien, zullen zeker door deze toelichting van prof. Den Heyer stimulansen ontvangen voor hun eigen verklaring.

N.a.v. Dr. CJ. öenHeyer, Marcus I. Een praktische bijbelverklaring iserie Tekst en Toelichting). Uitg Kok. Kampen 1985; 173 blz; prijs f 25.50.

PROF. DR. J. VEENHOF

GRONINGEN-Zonri cember a.s. wordt er Z!gl' gepaste kerkdienst v 4 ven en slechthorenden ' den in de KandelL?? Hamburgerstraat 13 n gen. Aanvang 9.30 uur t" dienst hoopt voor te a 4 C. Stam. ga*a