Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

A. den Doolaard heet eigenlijk CJ.G. Spoelstra, wat maar weinigen weten. Zelfs zijn vrouw heeft zich bij het spraakgebruik aangepast en zegt voor de telefoon: „met mevrouw Den Doolaard".

Den Doolaard werd op 7 febr. 1901 in Zwolle geboren en viert vandaag dus zijn 75e verjaardag. Hij heeft een avontuurlijk leven achter de rug.

Nadat hij jaar lang op een kantoorkruk van de B.P.M. zat, koos hij in 1928 het zwerversleven. Zijn eerste gedichtenbundel „De verliefde betonwerker"

was toen al verschenen. Zijn zwerftochten kre hun weerslag in een aantal reisbeschrijvingen en mans. Erg bekend werden „De druivenplukk (1931), dat in Frankrijk speelt, en de in het grem bied van Albanië en Joegoslavië spelende „De 1

berg met het hoefijzer" (1933). Deze laatste roi wordt binnenkort door de NCRV en de BRT vooi t.v. verfilmd.

Als gevolg van anti-fascistische reportages werd ] Doolaard in 1938 uitgewezen uit een aantal Hit en Mussolini-landen. Een groot deel van de ooi ht hij door in Londen, als bezield spreker voor )-Oranje. e oorlog werd hij verbindingsofficier op Walcheom mee té werken aan de droogmaking van het d. Hij deed er de stof op voor zijn bestseller „Het tagde water" (1947). Sindsdien zwierf hij weer heel de wereld, met zijn gezin of alleen. „Het achter Gods rug" (1956) vertelt over de arme streek van noord-Montenegro, „De goden gaan huis" (1966) over Griekenland. s 1954 woont Den Doolaard met zijn vrouw in iderlo, maar hij bezoekt nog praktisch elk jaar Joego-Slavië en Griekenland. Twee autobiografieën verschenen van zijn hand: „Het leven van een landloper" (1958) en „Ogen op de rug" (1971). Uit het interview dat ik met Den Doolaard had blijkt overduidelijk dat zijn levensbeschouwing een geheel andere is dan die van de doorsnee-lezer van dit blad. Op driekwart van de literatuurlijsten van middelbare scholieren komt wel een boek van hem voor. Vooral voor deze categorie lezers leek het me nuttig, hem zelf te vragen naar de uitgangspunten en achtergronden van zijn werk.

De hond van Den Doolaard springt woedend tegen de vensterbank op als ik het pad naar het witte huis op de Diggelenberg, in de bossen bij Hoenderlo, kom oprijden. Als ik binnenkom heeft mevrouw Den Doolaard juist de scherven van een bloempot en een aantal afgeknakte begoniatakjes opgeruimd. Twee uur later krijg ik in een plastic zakje met nat papier de stekjes mee, voor mijn vrouw.

We drinken koffie in de huiskamer, mevrouw Den Doolaard vertelt van haar vijfde kleinkind dat een paar dagen geleden geboren is en we nemen snel de vragen even door. Dan rijden we samen in Den Doolaards Russische auto („het enige wat ik uit Rusland hebben wil!" naar zijn werkhuisje, twee weilanden verder. Op de werktafel ligt het materiaal voor de nieuwe roman, die eind 1976 zal moeten verschijnen, als alles volgens plan gaat. Den Doolaard (in rood geruit shirt en blauwe trui) stopt een pijp, we gaan aan de ronde keukentafel zitten en steken van wal.

W: Dat nieuwste boek van u staat op stapel, maar ik kan me voorstellen dat u zegt: je moet een kraamvrouw niet storen. dD: Nee. dat is ook zo, die vragen van „hoe ver is het met de baby" vallen dan dikwijls niet zo goed en je weet ook trouwens nooit of een boek lukt; je moet geen ho roepen voor je over de brug bent. VftMbschien kunt u iets zeggen van het genre, b het een roman ... dD: Ja, een roman is het zeker, want om te beginnen schrijf ik óf documentaires èf romans en verder, helaas, zijn in Nederland romans de enige geschriften waarmee je als schrijver nog enigszins je levensonderhoud kan verdienen. W: Het b niet de roman over de luchtvaart die u eens aankondigde? dD: Daar is nooit iets van gekomen. Ik heb daar een soort voorstudie voor gemaakt toen Nederland aan dat straaltijdperk begon en de KLM zijn eerste straalvliegtuigen, de DC-B's kreeg. Ik heb toen uitvoerig die hele opleiding van die piloten meegemaakt en alles wat ermee verbonden was en daarover heb ik een serie van 12 artikelen geschreven, waar ik tot mijn verrassing de Luchtvaartprijs voor kreeg. Om daarna die roman te schrijven, ben ik een paar keer .ontvangen door Plesman en die zei: U schrijft een roman! Over mij en de KLM! Ik zei: Nee meneer Plesman, ik schrijf een roman over de luchtvaart en dan dient de KLM als voorbeeld en u komt daar niet centraal in. Maar Plesman hield voet bij stuk en tenslotte zei ik: Goed, dan schrijft u het boek zelf maar.

In het interview met A. den Doolaard valt verschillende keren de term vitalisme. Hendrik Marsman was onze belangrijkste vitalistische dichter: „Groots en meeslepend wil ik leven". Bij hem sloeg de ongetemde levensdrang echter al spoedig door in mortalisme: angst voor de dood. Den Doolaard is in zijn eerste romans een tamelijk principiële vitalist geweest. Hij verwierp alle normen. In het vitalisme is het immers niet belangrijk of iemand goed leeft, maar of hij intens leeft. Leonard, de hoofdfiguur uit „De herberg met het hoefijzer" is zon vitalist. Hij gehoorzaamt blindelings de primitieve driften in zijn binnenste en is het symbool van de bandeloze vrijheid, die zich niet bekommert om 't morele gehalte van een daad, maar alleen om de intensiteit ervan. Den Doolaard kondigt overigens in het boekje bij monde van Pater Josef de onhoudbaarheid van het vitalisme aan: „Dit is geen eeuw meer voor het woeste avontuur, dit is een tijd van wet en recht".

W: Mag ik even terug naar uw vroegste jeugd? U bent calvinistisch opgevoed ab zoon van een predikant. dD: Ja, mijn vader was' Nederlands Hervormd, maar op latere leeftijd is hij wel erg, wat dan in kerkelijke kringen heette, aan de zware kant geraakt. Die latere ontwikkeling heb ik weinig meegemaakt. Op mijn elfde jaar is hij naar Zuid-Afrika gegaan; hij was aan dat land verslingerd en heeft daar de geschiedenis geschreven van de Nederduits Gereformeerde Kerk, waar hij eerst alle brieven van verzameld en uitgegeven heeft. Een wat vroegtijdige dood op zijn 59e jaar heeft hem belet het allemaal af te maken. Maar in elk geval, ik ben kerkelijk opgevoed, er werd thuis altijd twee keer per dag de Bijbel gelezen. Tot stomme verbazing van Gerbrandy was ik in Londen zo ongeveer de enige bijbelvaste Nederlander van de Nederlandse kolonie in de tweede wereldoorlog. Wij telefoneerden af en toe met elkaar in bijbelteksten. W: Dat b dus de buitenkant, watje bij Jan Wolkers ook vindt: een groot reservoir van bijbelteksten, terwijl hij er toch afstand van heeft genomen. En dat hebt u, ab ik het goed begrijp, ook gedaan. Het calvinisme b geen wezenstrek meer van u. Maar kunt u omschrijven, in hoeverre u zich er nog aan verwant voelt of niet, aan het wezenlijke christelijke geloof? dD: Aan de ethische kant ervan. Het is mij onmogelijk, om dogmatisch te denken, terwijl aan de andere kant jarenlang een van mijn liefhebberijen is geweest de bestudering van de geschiedenis van het dogma. En dat in verschillende godsdiensten. B.v. de opbouw de eeuwen door van zon dogma als de Heilige Drievuldigheid, de Triniteit, dat is voor mij een zeer gewaagde gothische kathedraal van de menselijke geest, maar ik geloof er niet aan. W: Maar wilt u dan het geloof in Jezus Christus ab enige Naam om behouden tejmrden, dogmatisch noemen? dD: Het geloof in Jezus Christus als Zoon van God, zoals het in de geloofsbelijdenis omschreven staat, dat is voor mij onaanvaardbaar. Ik ben wat dat betreft een Schweitzeriaan. W: ƒ* er nu een relatie tussen deze opvatting en uw vitalbme? dD:Nee, dit absolute volgelingschap van Albert Schweitzer heeft zich veel later ontwikkeld. Ik heb me daar tientallen jaren niet om bekommerd. Ik ben al vrij genoeg van, laat ik zeggen, de geïnstitutionaliseerde godsdienst afgevallen, ben zeer onkerkelijk geworden en ben pas weer tot die vragen teruggekomen eigenlijk door de grote schokken tijdens de tweede wereldoorlog.

W: Maar mag ik nog even terug naar dat vitalisme? dD: Ja, het vitalisme is, zuiver ernstig genomen, een filosofische richting, die eigenlijk begint met de filosofie van ™gSO?;Ik las in * ho°gste klas van de " vHBb „L dan vitale" van Bergson. Die

neiging tot misschien i vitalisme, d trekken, in W: Vanda ethische m berg met h dD: Ja, in ook omdat nogal drol katholieke in het liter) De mensen Gemeensd literaire bil meer allee noemde 4 Drieëenhet ten met Va dat dan hl eindigde ik je kan me i je kan het dom, hier i hij dan. B van Aqui wijzen J Door de ' jongeren k en die kwes de voor mij van het be hele kwest sindsdien K belangrijke Wj Ik pater José hoefijzer" Leonardo} FdD: Ja, ff want bij ' tussen de 41 geval is i«l begin af aa1 Ik in me, iet wilde door zou w eerste tt kwam n dertig, i aantal d waren ttschap". "en,De 'gevende n min of van de e debat:had, die En dan : ..Toon, >n, maar t is ook Thomas godsbetholieke kwesties 3at leidwording ïdoel de aad, die wel een uur van >me van e coeur, n strijd > dat het van het