Algemeen Handelsblad

DE VRIJE STAD DANTZIG.

> Het paradijs der spionnen. EEN van de vryheden van de Vrije Stad Dantzig bestaat daarin, dat men er vanaf de zeezy'de zonder paspoort naar Innen kan komen zwalken. Dantzig houdt er een prachtige oude architectuur op na, voornamelijk gebouwd door Hollandsche en Vlaamsche bouwmeesters, zooals Anthony van Obbergen. Vandaar dat er veel vreemdelingen door Dantzig rondzwerven. Maar sommigen blijven, wanneer ze allang uitgekeken zijn op de Motlau en het Artushof en de statige heerenhuizen met hun hooge stoepen, nog een paar maandjes of nog langer rondhangen. Ze hebben gelijk; want Dantzig, waar tegenwoordig in elke straat een hakenkruisvlag wappert, is een gezellige en gemakkelijke stad, vooral voor lieden, die er geen of valsehe paspoorten op na houden. En daarom zijn er onder de liefhebbers van den Dantziger baksteenatijl niet weinigen, die men in de wandeling spionnen noemt, deftiger gejtegd: geheime agenten. Ze behooren tot vier organisaties die alle In Dantzig een hoofdkwartier hebben: den Duitschen en Russischen spionnage-dienst en de Poolsche en Engelsche icontra-spionnage. Overal is vrede in Europa, jnaar toch wordt er in het verborgene een yerbitterde strijd gevoerd: spion tegen spion. pc harige spinnen zitten in donkere hoel^n Jn hun net en wachten Dantzig is een van de zenuwknooppunten yan ons oude Europa. Het ligt netjes ingeschoven tusschen Oost-Prui3en en de Poolsche kustprovincie, het beruchte „Corridor". Dit corridor is de arm, waarmee Polen naar zee reikt, en de polsslagader van dezen arm is Gdynia, Polen's groote nieuwe haven. Er is maar heel weinig noodig om dezen slagader doer te snijden. Vandaar dat men van Duitsche en Russische zijde nogal belangstelling voor Gdynia tieeft, een echte plattegrondsche belangstelling met vestingbouwkundigen inslag. Vanuit puitschland en Rusland is hét moeilijk om polen binnen te komen, wegens de scherpe Jjewaking; maar om uit Dantzig naar een van de badplaatsjes aan d« Poolsch» kust te komen is kinderachtig gemakkelyk. Ik sprak er met een Poolsch journalist over, terwijl we in Orlowo, tusschen bosch en zee, aan de grens van een graanveld languit in luie stoelen lagen. Deze jonge Pool houdt zich in zijn vrijen tijd ook een weinig met lieden op, die tot het „Tweede Bureau" behooren, zooals de spionnagedienst in Frankrijk genoemd wordt; en hij prees den Poolschen dienst hemlhoog, maar natuurly'k in uiterst vage termen. „De Duitsche is ook niet mis" zei ik, om hem te prikkelen. „Daar heb je byvoorbeeld, hier vlakbij, in Dantzig, een zekeren majoor Weber " Ik zag uit mijn ooghoek hoe hy zijn wenkbrauwen omlaag trok. „Hoe weet U dat?" zei hij snel. „Op een regenachtigen namiddag hoorde ik in Pary's een en ander van hem" antwoordde ik lachend. „Hoe hij tijdens den oorlog directeur van de derde Duitsche spionnage-afdeeling was; en later chef van het Keulsche Bureau, tydens de Roerbezetting. In den laatsten tijd schijnt hij een paar foutjes gemaakt te hebben; maar sinds in Dantzig het hakenkruis waait " i Bekleedt hy een hooge positie by' den Senaat. En wat die foutjes betreft: kent u de geschiedenis van Majoor Krause? Die mag ik u gerust vertellen. De Duitsehers hebben natuurlijk veel belangstelling voor de plannen van een vesting, die Gdynia verdedigen moet. Onze dienst ontdekte, dat er ergens een „lek" was. Er waren documenten ontvreemd, en naderhand weer teruggekomen. Welke, dat kon men niet vaststellen. Toen kwam de chef van den Poolschen dienst op een idee. Er is natuurlijk veel valsch werk by al die geheime documenten. Er zijn werklooze bouwkundige teekenaars, die op een paar avonden een fort in elkaar timmeren, en dat dan weer probeeren te verkoopen bij wijze van geheime informatie. Verschillende van zulke plannen werden den Duitschen Geheimen Dienst aangeboden. Maar er was ook een stuk van het echte plan by'. Alles werd geweigerd. De Duitsche dienst, was dus wel degelijk in het bezit van echte documenten! Weer liet de Poolsche dienst een vlieger op. Majoor Weber kreeg een vertrouwelijk aanbod: eenige der ontbrekende documenten konden op Poolsch gebied worden afgehaald, tegen een fiksche betaling natuurlijk. Degene die het aanbod deed was een Poolsch sergeant, een zg. „dubbele agent", die reeds meer documenten verkwanseld had, en het betrekkelijk vertrouwen van Majoor Weber genoot. De Duitsche chef wreef zich in zijn handen en stuurde een van zijn medewerkers, Majoor Krause, naar het Poolsche grensstationnetje Bydgoszcz. Daar vond hij den sergeant, in burger, zooals hijzelf. Documenten en geld wisselden van eigenaar, volgens de methode van „gelijk oversteken", die by' dergelijke delicate zaakjes gebruikelijk is. Een half uur later zat Majoor Krause in de gevangenis. Hij zit er nog, want de zaak is niet lang geleden berecht, en hij kreeg drie jaar " „Een ding begrijp ik niet. Waarom kwam de majoor niet hier in de buurt de grens over? Hier, langs de kust, is bijna geen controle." „Er is overal een scherpe controle!" „Wat U scherp noemt! Ik wed, dat ik in Zoppott, op het gebied van Dantzig, een half uur hier vandaan in het Kurhaus een portie ijs zal gaan eten, met een wafeltje erbij maar zonder paspoort, en dat ik vanmiddag nog terug ben!" „Top!" En ik liep'meteen weg, om een donker sportpak aan te gaan trekken. * Het was gemakkelijk genoeg. In de Dantzlger bocht is de kust nergens zoo hoog, mooi en steil als bh' Orlowo, tusschen Gdynia en Zoppott. Het strand is smal, de klaproos bloeit vlak aan zee, en de korenvelden schijnen zoo uit het tintelend water omhoog te groeien. Door het bosch loopen een paar kleine beekjes neuriënd naar zee. Eerst liep ik het strand langs, platte steentjes over het water keilend. Een paar gewldige boerinnen uit Boven-Silezië waren al giechelend en gillend aan het pootjebaden. Ze tilden hun zijden rokken hoop op, en zagen er met hun roode hoofddoeken, bebloemde jakken en geweldige kuiten uit als een soort middending tusschen een klaproos en een dikken paddenstoel. De Poolsche grenswachter sloeg dit patriottisch kuitenbad vanuit de verte met belangstelling gade; en daarom klauterde ik tegen den beboschten oever op, en kuierde verder langs de ruischende roggevelden. Links van die velden liep, in een diepe bodemscheur, een klaterend beekje, en daarlangs, een prachtig geëffend pad. Bij de zevende kronkeling van het pad stond een Poolsche wachtpost, keurig vuurrood geschilderd, zoodat je hem op honderd meter afstand al in de gaten kreeg. Ik sprong over de beek heen, beschreef een wy'de bocht door het koren, kruide opnieuw voorzichtig het water en wandelde daarna aan den anderen kant van de beek in een grooten halven cirkel om den Duitschen post heen, die ook al knalrood geverfd was. Twintig minuten later was ik in Zoppott, at m'n portie y's, telefoneerde aan mijn Poolschen vriend in Orlowo, en keerde langs denzelfden weg weer terug. Moraal: een beetje handig mensch komt vanuit Dantzig, Polen in, zooals hij wil. En omgekeerd

Tot die omgekeerde gevallen behoort myn vriend Sandy. Ik noem hem zoo, ten eerste omdat hij nydig zou worden indien ik hier zijn werkelijken naam drukte (hij heeft er trouwens een stuk of vijf, alle verschillend); en ten tweede omdat hij zandkleurig haar heeft, dat als een gladde vilten lap naar achteren gestreken ligt over zijn ietwat platten schedel. Wij hebben elkaar, bij toeval, voor het eerst ontmoet in Bulgarije, op 't station in Sofia. Een paar dagen later werd in Roemenië de bende gearresteerd, die eerst vanuit Turkije en later Bulgarye. den ex-'Tcheka'chef Agabekoff wilde ontvoeren; en ik durf er mijn pink onder verwedden, dat de zandharige jongeling de hand in deze arrestatie had. Het eenige wat ik toendertijd van hem wist, was dat hij een uitstekend lichtgewicht bokser is. Alleen een teveel aan hersens en een tekort aan brute kracht hadden hem belet, kampioen van Engeland te worden. Want Sandy is Engelschman. De S.A.-man, die in Dantzig vlak naast hem op de tram staat te wachten houdt hem natuurlijk, vanwege zijn witte slobkousen, keurig licht zomercostuum en het zwiepstokje in zijn gecl-gehandschocnde hand, voor een ryk en lichtzinnig toerist, die heelmaal geen belangstelling voor het Derde Rijk heeft. Hy heeft er geen vaag vermoeden van, dat hij de hand maar hoeft uit te strekken om een van de geduchtste medewerkers van de British Intelligcnce Service bij den kraag te pakken. Ik zou het den jongen Nazi echter niet aan willen raden; want Sandy bokst vlug èn loopt nog harder. De machtigste en rijkste organisatie op het gebied van vertrouwelyke informaties is de British Intelligence Service. Haar agenten steken letterlijk overal hun neus in. De laatste jaren hebben ze het echter in 't bijzonder begrepen op agenten van de Sovjetregeering. En daarom vind je de mannetjes van de 8.1.5. zoowel in Afghanistan, Indochin--. en Tibet als in Litauen, Finland en Dantzig. Want ook in Dantzig is een Roode Centrale, tegen Polen gericht. Toen ik in Dantzig de heerenhuizen-metverguld bezichtigd had, die voor de Hollander niets nieuws hebben, toog ik naar de oude kerken. Ze waren natuurlijk zooals alle oude kerken, d.w.z. stoffig en voorzien van een ouden koster met een piepstem. En toen snelde ik, om het stof uit mijn keel te spoelen, naar het café „Deutsches Haus." En daar zat, heelemaal alleen aan een tafeltje achter in de zaal, vanwaar hij de telefoon en de deur in het oog kon houden, Sandy. Vlak naast hem, ook alleen aan een tafeltje, zat een heer met argwanend uiterlijk. Zyn spaarzaam haar, hoog voorhoofd en brilleglazen, plus de manier waarop hij de bladen van zijn krant omsloeg, verrieden hem als een paedagoog met vacantie. Aan zijn jukbeenderen zag ik duidelyk, dat hij een R_j was. Hy zat en Sandy zat, en ze staarden alle* bei onverschillig voor zich uit, hoewel ze elkaar natuurlijk drommels goed kenden. Ik wachtte op den nachttrein, had niets te doen en sloeg het tweetal met belangstelling gade. De Rus gaf het 't eerst op: na anderhalf uur krantenlezen betaalde hij, en drentelde de, deur uit. Hij had al veel vroeger kunnen weggaan, want de man dien hij wachtte kwam, niet en in de buurt van Sandy valt er toch niets veilig te bepraten. Het vermakelijkst moment was, toen Sandy beleefd om de krant vroeg, die de ander op zijn tafeltje had lig* gen. Na haastig de bladzijden omgeslagen te hebben, gaf Sandy het blad met een buiging; terug. Ik had duidelijk gezien, dat hij er een getypt strookje ingelegd had. Toen de Rus wegging liep ook Sandy de deur uit, en ik volgde. Twee straathoeken verder stond Sandy rustig een cigaret te rooken. Ik vroeg om vuur, en zei, zonder te groeten, als sprak ik over het weer: „Wat stond er op het strookje?" „Een plagerytje." Enkel: „Hy komt vanmiddag niet meer." „Waarom?" „Lees morgen de Poolsche ochtendbladen maar!" Met deze luchtige woorden liep hjj door, zonder te groeten natuurlijk. Ik kan me voorstellen hoe dien avond S. Z. de directeur van den Poolschen dienst, klein, zwart en bewegelijk, en Sandy, grooj, blond en flegmatiek, elkaar hartelijk de hand schudden. Want in de ochtendbladen stond inderdaad, dat er den vorigen middag in Gdynia een spion gearresteerd was. A. DEN DOO_AARDb

Aan de Poolsche kust bij Danzig.