Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad

ROTTERDAM — Woedende kermisexploitanten, een slechte organisatie en tegenvallende bezoekcijfers. Rivoli op de Müllerpier, het beoogde klapstuk van Rotterdam 1990 in de slagschaduw van de Euromast, dreigt uit te lopen op een fiasco.

Enkele kermisexploitanten hebben al gedreigd voortijdig hun biezen te pakken. De gemeente Rotterdam hoopt Rivoli te redden door hen te bewegen hun prijzen te verlagen en een snelle reclamecampagne te beginnen, nu drie weken na de opening.

Belangrijkste oorzaak van alle problemen lijkt vooralsnog de uitzonderlijk lange duur van de kermis: een half jaar. Normaal duurt een dergelijk evenement gemiddeld twee weken. De vermaakexploitanten hadden ingeschreven op Rotterdam '90 omdat de gemeente en de stichting Rotterdam 1990 ambitieuze plannen hadden gepresenteerd. „Het uiteindelijke resultaat valt echter tegen," zegt Ivo Janvier die de exploitanten naar Rotterdam heeft gehaald in opdracht van de gemeente.

Ook de naam 'Rivoli' is verkeerd gekozen. De naam is een verbastering van Tivoli, het Deense pretpark, en suggereert een relatie met de rivier De Maas. Het terrein op de pier biedt echter geen enkel uitzicht op de rivier. De kades zijn domweg niet toegankelijk of volgezet met kermisattracties. Een terrasje naast de Festival-hal, dat mooi uitzicht had kunnen bieden op de Parkhaven, is afgesloten met reclameborden.

Coördinator Jaap Noorderbos van Rotterdam 1990 heeft de exploitanten er op gewezen dat „Nederlanders een ritje in de achtbaan voor ƒ7,50 gulden niet gewend zijn." Sommige exploitanten kiezen alsnog eieren voor hun geld door met hun prijs te dalen. Afgelopen donderdag kwamen de exploitanten bijeen in de Festivalhal. Er vlogen krachttermen over tafel, waarbij men elkaar de schuld gaf van de tegenvallende resulaten. „Je denkt toch niet dat, de mensen ƒ7,50 betalen voor een ritje door een waterbak?" riep een exploitant op luide toon tegen een collega.

Rivoli heeft tot dusver 180.000 mensen getrokken. De meesten kwamen binnen op Koninginnedag en bevrijdingsdag. Sindsdien is het bezoekcijfer geslonken tot gemiddeld 750 per dag.

Onder het motto 'redden wat er te redden' probeert de gemeente Rotterdam nog iets te maken van Rivoli op de Müllerpier. Vanaf vandaag staan er borden langs de invalswegen rond Rotterdam met daarop verwijzingen naar Rivoli. Dit gebeurt op uitdrukkelijk verzoek van de kermisexploitanten. In een huis-aan-huis-blad komt een speciale bijlage over Rivoli. In de metrostations komen reclameborden. Er is gisteren een journalisten-diner gegeven in de Festivalhal, in de hoop dat de media meer aandacht schenken aan Rivoli.

In café's worden uitnodigingen rondgedeeld voor gratis activiteiten" in de Festival-hal, die nu slechts een handjevol mensen trekken. De Russische hard roek-band Soyuz die er de afgelopen week optrad, speelde telkens voor een praktisch lege zaal. De twee Russische koks die er verfijnde maaltijden bereiden, moesten complete gerechten weggooien. Niemand wilde de bijzondere maaltijd combineren met keiharde popmuziek uit Leningrad.

Het is slechts een voorbeeldje van één van de vele missers die Rivoli al drie weken na de opening de das om dreigen te doen. De grootste denkfout is te veronderstellen dat mensen het leuk vinden een half jaar regelmatig naar dezelfde kermis te gaan. De gerenommeerde Ivo Janvier, die in opdracht van de stichting Rotterdam 1990 de exploitanten naar de Müllerpier moest halen, had om deze reden vorig jaar al zijn twijfels. Een periode van een half jaar had nog gekund als er mensen uit heel Nederland op af zouden komen. Maar daarvoor aarzelde 'Rotterdam 1990' te lang met goedkeuring van het Rivoli-plan.

Door die aarzeling kozen de exploitanten van de twee grootste attracties van Europa voor andere kermissen.

Rivoli is ook de enige kermis in ons land waar toegang moet worden betaald. Een gezin met twee kinderen moet bij de ingang een tientje neerleggen om driemaal in de rondte te mogen kijken. Een beetje attractie kost ƒ7,50. Na afloop is zo'n gezin honderd gulden kwijt. Da's één keer leuk, maar dan voorlopig niet meer.

De exploitanten vinden de publiciteit over Rivoli te algemeen: de kermis springt er niet uit. Rotterdam 1990' weigert echter de kermis extra te benadrukken. Coördinator Jaap Noorderbos: „Wij beschouwen Rivoli als een totaal concept: de tentoonstelling van PTT Telecom, de Festival-hal èn de kermis."

Sommige exploitanten hebben al gedreigd hun biezen te pakken. Noorderbos: „Ja, dat zijn precies de Westduitse exploitanten die toch al na Pinksteren weggaan, zoals in de contracten is afgesproken."

Onder meer de spektaculaire achtbaan — de grootste rondreizende rollercoaster van Europa — (kosten zo'n 16 miljoen gulden) zal na de Pinksteren verdwijnen. Er komt een kleinere achtbaan voor in de plaats, zonder loupings. De attractie 'Fantastische Reizen' wordt vervangen door een kleine katapult-achtbaan, met één louping. De schommelende boot - die nergens in Europa veel publiek trekt - wordt vervangen door kleinere schommelende boot. Er komt ook een circus naar Rivoli met een show van drie kwartier.

Ivo Janvier wijst er op dat de overblijvende exploitanten moeilijk wegkunnen, als zij zouden willen. De plaatsen op andere kermissen zijn al besproken. „Als je kan kiezen tussen hier blijven of je spullen opslaan in het pakhuis, kun je beter gewoon blijven staan," zegt Janvier.

Jaap Noorderbos: ~Er zijn ook exploitanten die positief hebben gereageerd. Voor het eerst staan zij een half jaar op één plek. Eindelijk rust, zeggen ze."

PARIJS — De huiveringwekkende grafschennis op een joodse begraafplaats in het Zuidfranse Carpentras, waarbij een lijk werd opgegraven en doorboord met een parasol, blijkt een van de talrijke 'ernstige antisemitische uitingen van de laatste tijd in Frankrijk. In Carpentras werden donderdag in totaal 34 vernielde graven aangetroffen.

Ook in Straatsburg zijn naar nu bekend werd kortgeleden joodse graven geschonden. Tussen 12 april en 4 mei werden daar 20 grafzerken vernield op de joodse begraafplaats Wissembourg. En in Rambouillet bij Parijs werden donderdag, een dag na de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog, gebouwen van het stadsbestuur beklad met swastika's en nazi-graffiti.

Tevens kwam gisteren een an-

dere grafschending aan het licht in Limetz-Villez buiten Parijs, waar 41 graven waren verwoest. Hier ging het overigens niet om een antisemitische aanslag, de vandalen gingen hier lukraak te werk.

Inmiddels heeft de leider van het extreem-rechtse Franse Front National, Jean-Marie Le Pen, de ontheiliging van de joodse begraafplaats in Carpentras „bedrog" genoemd. Een onbekende groep die zichzelf de 'Mohammed El Boukima Groep' noemt, heeft de verantwoordelijkheid voor de grafschennis opgeëist.

Volgens Le Pen is het opgegraven en doorstoken lijk in scène gezet en hij noemde de grafschennis ~bedrog in de stijl van Timisoara in Roemenië". Hij doelde daarmee op de lijken die vorig jaar december in die stad zouden zijn opgegraven om de toenmalige Roemeense dictator Nicolae Ceausescu in een nog slechter daglicht te stellen.

EINDHOVEN — John Bosman en Erwin Koeman spelen het komende seizoen voor PSV. Penningmeester De Ruiter van KV Mechelen bevestigde gisteravond dat de twee clubs een akkoord hebben bereikt over de transfersom voor Bosman, die ruim vier miljoen gulden bedraagt. Hoeveel PSV moet betalen voor Koeman wil de Belgische club niet zeggen. Kees Ploegsma, de manager van PSV. ontkent dat de Eindhovense club rond is met Johnny Bosman. „We zijn nog met hem bezig. Wanneer we precies de zaken afronden weet ik niet." PSV heeft voor zondag een persconferentie aangekondigd.

De bij PSV vertrekkende trainer Guus Hiddink staat in de belangstelling van Sporting Lissabon, waar Tomaslav Ivic aan het einde van dit seizoen vertrekt.

John Bosman

FOTO'S ANP Erwin Koeman

AUSTIN — Een 46-jarige Amerikaan is tot negen jaar gevangenisstraf veroordeeld omdat hij een 500 jaar oude eik had 'vergiftigd' in Austin, Texas. Onder de voor driekwart dode eik was volgens de overlevering het vredesverdrag getekend tussen de indianen en de kolonisator van Texas,. Stephen Austin.

De dader, Paul Cullen, had de eik vergiftigd met een sterk middel om een occulte praktijk te plegen: de liefde 'doden' die hij voor een vrouw voelde. Cullen, die al een celstraf uitzit wegens diefstal, had levenslang kunnen krijgen. „U moet beslissen hoeveel waarde een boom heeft," had de openbare aanklager tegen de jury gezegd. De stad Austin heeft intussen 100.000 dollar aan giften binnengekregen om de historische eik te

redden. Er is een voedingsmiddel

in de grond gespoten en de grond rond de wortels van de boom is vervangen, maar deskundigen betwijfelen of de eik de aanslag overleeft.

JERUZALEM — De Oostenrijkse president Kurt Waldheim heeft zijn 'welgemeende excuses' aangeboden aan Israël voor het geven van misleidende informatie over zijn nazi-verleden. In een interview met de Israëlische krant Haaretz bleef hij er echter bij dat hij geen Joden heeft mishandeld.

Waldheim kwam enkele jaren geleden in opspraak omdat hij mogelijk betrokken was bij de moord op partizanen en de deportatie van joden in de Balkan. Volgens het Joods Wereldcongres is Waldheim er ook getuige van geweest dat Griekse joden naar concentratiekampen werden gestuurd. Veel joden waren woedend toen hij in 1986 president werd van Oostenrijk.

In het gisteren gepubliceerde interview riep Waldheim op tot het herstel van de volledige diplomatieke betrekkingen tussen Israël en Oostenrijk. Hij pleitte verder voor de terugkeer van de Israëlische ambassadeur in Wenen. Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken acht het. overigens onwaarschijnlijk dat Israël de hoogste diplomaat naar de Oostenrijkse hoofdstad terug zal sturen.

FOTO ANP Grote kunstexposities lijken vanzelf tegenhangers op te roepen. Zie deze 'torenflat' van zestien telefooncellen in Haarlem, die sinds gisteren geldt als de ludieke tegenhanger van de Frans Hals-tentoonstelling. The Body Building luidt de naam die de Belgische ontwerpers, de gebroeders Schietekat, aan dit kunstwerk op het Houtplein hebben verbonden. Van alle cellen zijn er twee in functie, de bemanning op de hogere verdiepingen is, hoe levensecht die ook oogt, bestaat uit poppen.

DEN HAAG — Premier Lubbers staat in principe positief tegenover de vierdaagse werkweek, zoals de FNV deze week heeft voorgesteld. Lubbers ziet een kortere werkweek overigens in combinatie met een langere werkdag. Hij denkt daarbij aan vier dagen van negen uur. Als grote voordelen noemt hij de extra werkgelegenheid, het milieu en de emancipatie. „Vier dagen werken betekent ook maar vier dagen reizen," zei Lubbers.

Bovendien betekent die extra

vrije dag meer ruimte voor de partner om ook een baan te zoeken. Lubbers ziet vooral een grote rol voor de ondernemingsraad bij het bespreekbaar maken van de vierdaagse werkweek.

Het is evenwel 'onzinnig' te stellen dat het overal moet worden ingevoerd. „Bepaalde bedrijven lenen zich daar niet voor. Je moet het daarom van geval tot geval bekijken," aldus de minister-president.

MOSKOU — Een nieuwe gezamenlijke Brits-Russiche filmproduktie erkent het bestaan van de roemruchte 'vijfde man' in het spionagenetwerk van de Britse meesterspion Kim Philby. De bevestiging is afkomstig van KGBagent Joeri Modin (67), de functionaris die Philby, de spil in het meest beroemde spionagenetwerk in de Britse en de Sovjetrussische geschiedenis, destijds „controleerde".

AMSTERDAM — Beeldend kunstenaar Rob Scholte, eind deze maand Nederland's vertegenwoordiger op de prestigieuze Biënnale in Venetië, hoopt vurig dat het omstreden ontwerp voor het Rotterdamse riviermonument van Amsterdammer Niek Kemps niet zal worden uitgevoerd.Scholte, stadgenoot en tevens vriend van Kemps: „Ik hoop voor Niek dat het niet doorgaat. Dat is beter voor hem. Ik denk dat hij veel betere dingen kan maken op betere plekken. Rotterdam kan een beter beeld van Niek op een andere plek krijgen. Nu, in het water van de Nieuwe Maas, en op die manier, dat functioneert van geen kanten."„Niek is een heel goed, klassiek beeldhouwer," vervolgt Scholte, „maar met het beeld voor Rotterdam verdwijnt teveel geld onder het wateroppervlak. Dat is het niet waard. Ik heb zelf überhaupt moeite met dat soort overheidsopdrachten, het staat mij tegen. Ik hoop voor Niek dat het niet doorgaat en dat hij een betere kans krijgt." Scholte, die sinds begin maart in Venetië aan zijn inzending werkt, verklaart dit in een interview met deze krant.

Intussen is de Rotterdamse Kunststichting, die mede het initiatief tot het rivierbeeld nam, geconfronteerd met de vraag of het beeld De Delftsche Poort dat de Rotterdamse kunstenaar Cor Kraat heeft ontworpen, geen concurrent zou kunnen zijn van het beeld van Kemps. Kraat zelf hoopt op uitvoering ervan aan de Pompenburg, dichtbij het Hofplein.

Van een concurrentie tussen beide beelden hoeft volgens de RKS echter geen sprake te zijn. „Waarom zouden beide beelden niet kunnen worden uitgevoerd?" aldus RKS-directeur Paul Noorman. „Het beeld van Kemps is bovendien mede een cadeau van het kabinet aan Rotterdam." Van een soort 'wedstrijd-achteraf' zal volgens de RKS geen sprake hoeven te zijn.

De schilder Rob Scholte (31) vertegenwoordigt Nederland op de Biënnale van Venetië (27 mei tot 30 september). Sinds maart werkt hij ter plekke aan het centrale doek voor zijn expositie. Ook neemt hij met het vierluik Waterloo deel aan de tentoonstelling Energieën (met o.a. Jeff Koons, Rem Koolhaas, Bruce Nauman, Jenny Holzer, Walter de Maria), van Wim Beeren in het Stedelijk Museum in Amsterdam (tot 29 juli). Scholte, inwoner van Brussel, geldt als koploper van het groepje jonge Nederlandse kunstenaars dat internationaal meetelt. In 1988 was hij de enige Nederlandse schilder op de vijfjaarlijkse Documenta in Kassei (West-Duitsland) en had hij een expositie in de grote zaal van Museum Boymans-van Beuningen, een zeldzaam voorrecht voor een jong Nederlander. Bij zijn uitverkiezing voor de Documenta zei hij in een interview: „Je presteert iets, bent een dorpsheid, maar eigenlijk zit je 'dus' fout. Want Nederland is een vlak land. lemand die overeind komt valt meteen op. Niet omdat-ie zo lang is, maar omdat iedereen lui op z'n kont ligt. Het Nederlandse kunstwereldje is het moeras van de middelmaat. Ik heb de capaciteiten daar ver bovenuit te stijgen. Hoho, dat mag niet! Kinnesinne. Ze proberen je weer in de klei te trekken. De norm is hier zó laag. Mondiaal gezien ben ik volstrekt onbeduidend, maar in Nederland kan ik me aan niemand meten." Een gesprek. Over Waterloo, Venetië en Scholte zelf.

Wallen onder de ogen. ~Ja, ik moet oppassen; ben een beetje fabriek aan het worden. Ik werk als een gek Dagen van twaalf uur. Gemiddeld."

Een wand van het kantoortje achter zijn atelier in Amsterdam wordt in beslag genomen door een reusachtig getekend dagrooster: zijn agenda. Bij bijna elk telefoontje vliegt zijn blik over het schema. Soms krabbelt hij er wat op.

Geen decor voor een ontspannen gesprek. Daarom maar enthousiast struikelen en grasduinen; dat blijkt te ontspannen. En dat-ie behalve zelfverzekerd ook aardig is, is al jarenlang een cliché. Dat scheelt ook.

Het is tijdens een kort oponthoud in Nederland. Van begin maart tot eind mei is Scholte immers Venetiaan; maakt de dagelijkse boottocht over het Canal Grande, van het eiland Lido naar La Biënnale. Werkt er aan Venezia 1990, zijn centrale doek. Ander werk van hem komt in bruikleen, uit tal van landen. ★ ★ ★ Christus, Adolf Hitler, Walt Disney, John Lennon, Kaïn, Oscar Wilde, Salman Rushdie, Herodes, Gorbatsjov, Abel, Scott Fitzgerald, Khomeini, Jeanne d'Arc, Ptolemeus, Willem van Oranje, enz.

In blauwe en rode schakeringen lichten de namen op uit het zwarte paneel; ogenschijnlijk lukraak verspreid, in op het eerste gezicht onbegrijpelijke combinaties.

Doek 3 van Waterloo, Scholte's vierluik op 'Energieën' in het Stedelijk. Op de andere drie doeken andere namen. Van Gogh, Churchill, Wellington, Rudy Fuchs, enz. Ze lijken te komen uit meerdere lagen in het doek. Gezichtsbedrog. En daarmee de tweede verwarring, na de-ongewone namenschakering. Licht gezoem aan het plafond van de verduisterde museumzaal zet de bezoeker op het spoor: vier donkere lampen. - Ultraviolet licht. Het effect, een lichtbreking in de verf, zorgt voor de 'lagen' in het doek. Fascinerend schouwspel: de vier doeken, naast elkaar,, tonen zich als een super 'Wargames'.

Op elk doek, tussen de namen door: het lijnenspel van een plattegrond. Met merkwaardige 'plaatsen' als Tsjernobyl, Mein Kampf, Het Prinsenhof, Plein van de Hemelse Vrede, Harry's Bar,' Forum Romanum, enz. Daarbij, vakjes in dezelfde kleuren: strategische posities duidend van infanterie, artillerie en cavallerie van drie legers. Na wat langer kijken begin je de verspreide namen te combineren. Zoals Salman Rushdie, Khomeini, Mohammed en Satanic Verses, Rushdie's boek over Mohammed waarvoor ayatollah Khomeini de 'doodstraf over de schrijver uitsprak. ★ ★ ★ „Waterloo is een soort persoonlijk psychologisch netwerk. Ik heb geprobeerd een soort oorlogvoering en confrontatie van ideeën te schetsen. Strategieën. Het blijkt dikwijls te gaan om twee kemphanen, waarbij een derde vanuit een machtspositie de doorslag geeft. Maar dat op een manier die onrecht doet aan een van de kemphanen die het gevecht normaal gesproken zou winnen omdat hij de meeste troeven in huis heeft. Die krijgt de kans niet, doordat die derde zijn macht inzet. Een soort verraad dus; vanuit een machtspositie.

„Alle dingen of plekken die daarbij een hoofdrol spelen vat ik op als topografie, zeg maar: als plattegrond. Dus bij Rushdie: de Satanic Verses, zijn omstreden boek; bij Van Gogh de plek waar hij zelfmoord pleegde; net als het Forum Romanum, waar Caesar door Brutus en Cassius min of meer wordt verraden, enz. Maar ik hoop dat Waterloo niet alleen een literair, maar ook een visueel spektakel is."

Waar inspiratie moest worden aangevuld met 'huiswerk' boden Scholtes archief enboekenkast uitkomst. Als liefhebber van literatuur en autobiografiën, maar ook als verzamelaar: „Tot in het extreme. Beeld- en autobiografisch materiaal van alles wat me interesseert. Napoleon, maar ook schrijvers als Oscar Wilde, Rushdie, enz. Vooral de tragische kant van levens fascineert me. Verliezers, losers, vind ik mateloos interessant. Dat is een soort voyeurisme van mij; een meekijken in iemands verdriet."

Heeft niet iedereen iets van beide: loser én winner?

Scholte: „Natuurlijk. Ook ik heb, op mijn manier, dingen verloren. Je kunt nooit winnen als je niet durft verliezen." Gevraagd naar een voorbeeld volgt een zucht. Dan: „Nou, ik woon niet meer in Nederland. Omdat ik méér verlies als ik wel hier blijf. Financieel, leefruimte, ontplooiing, dus ook zelfrespect." Als terloops zegt hij: „En dan dat boek waarin ik werd gepakt...." (Doelt op de bestseller Gimmick van Joost Zwagerman waarin met een van de hoofdpersonen Rob Scholte zou zijn bedoeld). Op een van zijn Waterloo-doeken staat het woordje Gimmick vlak bij Waterloo. En verderop: Wraak! Dubbele ironie: Waterloo is nu een wijk van Brussel, de stad waar Scholte woont.

„Er is in Nederland' sprake van een enorm afgeplatte samenleving, waar weinig sprake is van uitzonderingen of extreme posities. Die worden hier gewoon niet geaccepteerd. De vervlakking heeft hier de macht. Het is allemaal erg middle of the road. Alles ligt dichter bij de aarde, de huizen, de ideeën. Ik hou erg van outsiders, mensen die een heel eigen standpunt hebben. Hun geaardheid, hun ambitie, hun gedrevenheid. Dat is wat me interesseert in mensen als Oscar Wilde, als hij de gevangenis in gaat voor zijn geaardheid. Dat is wat me interesseert in het doodsoordeel over Rushdie. Dat is wat me boeit in Scott Fitzgerald, die een roman schrijft over Gerald Murphy, de eerste Amerikaanse popart- kunstenaar. Waarna Murphy, na deze aantasting van zijn privacy, Harry's Bar opricht in Venetië. Ik ga er een biertje drinken als ik klaar ben."

Op zijn Waterloo-doeken heeft Scholte de naam Harry's Bar gezet op de plek van de herberg waar Napoleon overnachtte voor zijn aftocht. Daaronder: zijn eigen naam in illuster gezelschap: Churchill, Kafka, Socrates, Abel en de Dalai Lama. Scholte: „Als signering. En om mezelf te verbinden met die positie. Dat je je ambitie als kunstenaar zo opvat, dat je daar eventueel voor wilt verliezen. Of zich dat verlies voltrekt als een Waterloo, is een tweede." Maar ook: „Te horen tot het grote veld van ideeën. Want mijn positie in de kunst is natuurlijk ook onderdeel van een ideeënoorlog. Een strijd waar wereldbeelden elkaar echt passeren. Zoals Galileï zei: de aarde is rond en Ptolemeus eeuwen eerder zei: dié is plat. „Dat is ook wat mij interesseert in buiten de kunst liggende factoren. Ik vind het belangrijk om daar zelf invloed op te hebben. En dat is voor een kunstenaar, die meestal wordt geacht een l'art pour l'art te maken, kunst omwille van de kunst, een positie die ik, op exposities met weinigen deel." Keizer Bonaparte. Keizer Scholte? „Napoleon interesseert me op zich geen bal. Wel als metafoor, als symbool voor veel andere dingen. Metafoor 'van een situatie waarin winst normaal gesproken zeker is, maar door plotselinge overmacht of verraad, omslaat in verlies. Zoals winners het moeten afleggen als derden de meerderheid en dus de macht hebben. Napoleon leek te winnen van Wellington, ware het niet dat Blücher met zijn Pruisische troepen optrok en de Hannoverianen vanuit Brussel. Zo werd hij door overmacht, een soort verraad, in de pan gehakt. Zoals Rushdie vecht tegen Mohammed, tegen een idee daarover, waarbij Khomeini veroordeelt en Rushdie op het verkeerde been zet.

„Ik heb me afgevraagd — net als in Venetië — wat de directe omgeving is waarin mijn werk getoond wordt en waarbinnen het spraak moet maken. Dat kan alleen als je daarop inhaakt, maar ook op de gedachte achter een expositie. Wim Beeren had me verteld dat hij de tentoonstelling Energieën ging noemen, en dat die gelijktijdig met de Van Gogh-expositie zou zijn. Als ik dus een topografie maak van een Waterloo dat zich overal kan voltrekken, is Van Gogh een prachtig voorbeeld. Omdat hij zowel winnaar als verliezer is. Hij verkocht niks. Nu is hij de duurst betaalde kunstenaar. Dat posthume geweld is een nederlaag, maar ook een overwinning."

In zijn atelier toont hij de restanten van zijn intieme 'slag' om Waterloo: door het licht uit te,doen. Een even bizar als vrolijk spooktafereel springt op ons netvlies. Verfresten aan verfbussen, spatten op vloer en muren lichten op onder de UV-lamp aan het plafond." ★ ★ ★ Verfexperimenten vormen zijn nieuwste instrument. Hij werkt ervoor samen met een bedrijf in Nantes. Opgetogen: „Ik heb nu een revolutionair wapen in handen. Daar maak ik op de Biënnale gebruik van. Een verf die volstrekt wit is, honderd procent. Maar doe je een lamp aan, dan is opeens een deel rood, een vlak blauw, groen, enz. Precies zoals je zelf gecomponeerd hebt. Maar het is een wit schilderij. Nee, geen projectie. Alleen door de manier waarop deeltjes uit de verf belicht worden, ontstaan kleuren: je gaat buiten het spectrum, om daar iets uit de verf te voorschijn te halen. Dus je kunt als het ware een blanco schilderij ophangen. Nee, ik zeg nog niet hoe het er precies uit gaat zien. Ik wil er tot het laatst aan sleutelen. Zo gaat het altijd."

Het verblijf in Venetië heeft Neerlands schildershoop sterk beïnvloed. Het pakt anders uit dan menig kunstbobo zal hebben vermoed. In januari, voordat hij er aan de slag ging, wist Scholte iets te zullen doen met tegenstelling en overeenkomst tussen de straatschilders op het San Marco Plein en het totaal anders gerichte Biënnale-publiek. Ook de toeristeninvasie en de hedendaagse tentoonstellingsmanie zouden op de schop gaan. Maar ter plekke is dat sterk aangepast. „Ik ben dicht bij het idee gekomen om géén tentoonstelling te houden. No Expo. De kreet die je in Venetië overal tegenkomt. Pas daar begreep ik hoe krankzinnig het er is. De paradox dat er een Biënnale, een filmfestival, een carnaval en mogelijk zelfs een wereldtentoonstelling wordt gehouden in een stad die zelf een wereldwonder vol kunstschatten is. Plus het drama dat die stad vefii vijftigduizend inwoners onder de voet wordt gelopen door miljoenen toeristen. Er zijn bijna geen oorspronkelijke bewoners meer; alleen handel. Het is een museum, een kerkhof.

„Ik ben ook met die kitsch-schilders op het San Marco Plein bezig gegaan; hoe die dat schitterende Venetië artistiek uitverkopen. Dat is mijn onderwerp geworden. Meer dan voordat ik er heen ging. Plus het alternatief: een wit schilderij, dus eigenlijk onzichtbaar, waarop je pas wat ziet onder een bepaald licht, een bepaalde kijk op de dingen. No Expo! Daarom kom ik ook met een catalogus als een pamflet, met een poster. Oplage vijftienduizend. Daarin neem ik het op voor het niet meer tentoonstellen in Venetië. Een pleidooi om te kijken wat dat soort publiekswerving betekent; ook ecologisch. De hele zaak gaat er naar de sodemieter.

„Venezia 1990, een doek van 4,5 bij 3 meter plus een groot No Expo doek, reflecteert zowel Venetië als mijn positie daar; maar ook de positie van de kunst in het algemeen. Want ik zie Venetië ook als symbool van de manier waarop kunst tegenwoordig functioneert; die stad is immers zelf kunst." (Scholte doelt op de toegenomen ondergeschiktheid van kunst aan manier en plek van exposeren). „Mijn werk toont een schilder die voor het Dogenpaleis zit te schilderen. Het ligt in de lijn van mijn eerdere uitspraken over kunst. Zoals mijn schilderij De Schreeuw, de opwindbare clown die een cartoon van De Schreeuw, het werk van Edvard Munch, tekent." (Scholte's uit 1985 daterende cynische afrekening met het begrip oorspronkelijkheid, HD). „Maar ook als mijn Darwin, On the Origin of Species, wat in Boymans-van Beuningen hangt. Venezia 1990 heeft alleen minder diepte omdat de situatie ter plekke het doek onmiddellijk de kontekst geeft die het verdiept. Als je er naar buiten loopt zie je wat ik schilder. Zoals de San Marco, die op mijn doek voorkomt. Zo verklaart het zich vanzelf."

Op de Biënnale zal een persoonlijke vlag van hem wapperen. Scholte's piratenvlag! Een variant op zijn befaamde doek Zelfportret uit 1988, dat een commentaar vormde op de kritiek dat hij in zijn werk citeerde uit andere kunstwerken. Bestond dat Zelfportret nog uit een rood copyright-teken op een gele achtergrond, nu zijn die kleuren verwisseld en is een blauwe verfstreep, dwars door het copyright-teken, toegevoegd.

Over het copyright-teken als zelfportret zei hij indertijd: „Het probleem van origineel en reproduktie beschouw ik als werkterrein; het feit dat daarover een discussie op gang komt, is mijn kunstwerk."

Vlag en blauwe streep vormen zijn nieuwste statement: „Ik zeg er mee: op mijn schilderij geldt geen copyright. ledereen mag er vrij over beschikken. Kijk, het probleem is dat kunst heel weerloos is en het maken ervan ook. Het is een enorme intieme openbaring; en daarmee een paradox, een tegenspraak in zichzelf. Eerst maak ik dingen die ik wil maken. Vervolgens wórden die dingen iets, onafhankelijk van mij. Krijgen waarde, prijzen, gaan de wereld in, hun eigen verhaal vertellen; worden gebruikt, misbruikt. Worden onafhankelijk van mij. Daardoor verander ik ook. Want ik krijg daardoor allerlei nevengestalten. Mijn werk is in Japan geweest, maar ik nooit. Dus er ontstaat een netwerk buiten mij om: een imago, wat soms positief op je inwerkt, maar een andere keer een negatieve, vooroordelen oproepende werking krijgt.

„En het is zó klein, zó benauwd op elkaar zitten hier in Nederland, dat sommige beelden over jezelf helemaal niet meer stroken met de realiteit die je zelf voelt. Dan ontstaan er problemen. Daar heb ik het afgelopen jaar moeite mee gehad. Tegen je imago kun je je niet verweren, Wil ik me ook niet verweren. Maar je merkt wel hoe kwetsbaar je bent; hoe ten prooi aan anderen. Weet je wat Sinatra deed als zijn connecties met de maf ia ter sprake kwamen? Dan gaf hij een liefdadigheidsconcert.

„Leave me alone, zoals Michael Jackson zegt. Blijf van me af! Het enige waar ik recht op wil hebben is het bezit van mijn eigen lichaam en de afbeelding van mijn eigen gezicht. Want kijk, mensen zijn ook dupliceerbaar. Ik reproduceer beelden die bestaan. Die gebruik ik, hergebruik ik. Maar in het televisieprogramma van Wim Kayzer 'Beter dan God' zag je hoe vér de genen-manipulatie al is. Een paranoïde idee, maar dat heeft ook te maken,met de manier waarop media functioneren: media reproduceren mij en beelden mij af. Vaak is de werking van media sterker dan van kunst. De werking van je eigen schilderijen wordt mede bepaald door de media. Daarom snap ik goed dat Jeff Koons zich in die media gaat bewegen; dat-ie nu een film maakt.'' Zelf komt Rob Scholte op 17 juni met een avondvullend televisieprogramma voor de VPRO, bij Peter van Ingen. „Daar komt van alles in; helemaal mijn keuze." è ★ ★ ★ Nu andere media, zoals pers, televisie, reclame en film, langzamerhand machtiger zijn gebleken dan kunst, zelfs van invloed zijn op het image van een kunstwerk, vindt Scholte, kun je dat effect omkeren en het zelf hanteren, als kunstenaar. „De waarde van kunst is ondergeschikt geworden aan de visuele waarde ervan. Niet het kunstwerk telt maar het verkregen image en daarmee de prijs. Image en prijs hebben een waarde gekregen die los staat van het kunstwerk."

De echte waarde van een kunstwerk, dus de betekenis ervan, is daarmee ondergeschikt geworden aan de prijs, meent hij. Kunst is zelf geld, want dikwijls meer waardevast. Ook hierop heeft hij een passend commentaar in de maak. En Scholte zou Scholte niet zijn als hij zich ook hiervoor niet gelijktijdig bedient van zowel de kunstgeschiedenis (in de traditie van Duchamp, Magritte en Warhol) als van de meest toegankelijke kruising tussen werkelijkheid en kunst, het spel: „In augustus, aan het Como Meer, ga ik geld drukken. Monopoly-geld. Samen met een wonderdrukker, een zeefdrukker."

Op de jeugd-Biënnale in '88, de Aperto, toonde Scholte een tapijt met een daarin geweven Mens Erger Je Niet spel, na toestemming van Jumbo International te hebben losgepeuterd. ~Nu heb ik, via een copyrightbureau in Londen, onderhandeld met Parker Brothers voor mijn Monopoly-geld. Kijk, ook gewoon geld heeft geen waarde; is maar een afspraak. Het Monopoly-geld is daar internationaal symbool van. Ik maak vijf of zes vrijwel identieke series van 42 verschillende biljetten. Per serie een andere taal. Russisch, Amerikaans, Duits, enz. Op vijf of zes plekken in de wereld toon ik één serie. De Russische het eerst: in december in Moskou, in de First Gallery, van de dochter van de minister van cultuur. Daarna volgen New York, Milaan, Hannover, enz. Elk biljet wordt een doek van twee bij een meter. Unica, monoprints, in een speciale mica-substantie die elke kleur reflecteert als een spectrum. Niet zoals Brilliant Dust van Warhol, het zit bij mij in de verf; de lichtbreking. Het ene moment groen, het andere moment rood. Zoals ook elk biljet meer dan één waarde krijgt: een honderdje is ook een duizendje. Het ene getal in het hart, het andere in de hoek. Maar de kleurenwisseling is onvoorstelbaar. Ik heb zelf zoiets nog nooit gezien."

Rob Scholte, voor zijn persoonlijke vlag op de Biënnale: „Mijn werk is vogelvrij. Geen copyright. Het enige waar ik recht op wil hebben is mijn lichaam. Blijf van me af, leave me alone, zoals Michael Jackson zegt."

MEEN VACATURE IN DIT GEBIED HOORT IN DEZE KRANT ■ V VANDAAG ZIJN DAT ER'RUIM 530

Wat vond u van de wedstrijd? Lees maandag in Het Vrije Volk de meningen van spelers, trainers en deskundigen. In de sportbijlage leest u tenslotte alles over de profs èn de amateurs. ' Een taktische variant van Het Vrije Volk: wie nu abonnee wordt krijgt eerst | 2 weken korting en betaalt daarna ƒ24,45 per maand. S 3 I I Naam: ' . Adres: , i Postcode: Plaats: | | Telefoon: i I I Stuur de bon naar: Het Vrije Volk, abonnementenadm. I i Antwoordnr. 1579, 3000 VB Rotterdam. HET VRIJE VOLK 7s VERRASSEND VEELZIJDIG.

De opvoering van Mahlers tweede symfonie is een van de manieren waarop het bombardement van vijftig jaar geleden (en de wederopbouw) wordt herdacht. Herrijzenis en hoop voor de toekomst op muziek, gedirigeerd door Bernard Haitink. 4 o HVV2 IO

Na het verwoestende bombardement van 14 mei 1940 volgde de wederopbouw van het Rotterdamse stadshart. Heden de laatste afleveringen van de serie 'Uit het hart'; het gelijknamige boek met zijn vele unieke foto's ligt vanaf vandaag in de winkel, -j j- Reportage I O

In 1968 boekte hij met het toenmalige ADO zijn eerste succes, twintig jaar geleden werd hij met Feyenoord landskampioen en dit jaar veroverde hij alweer zijn zeventiende titel. Voetbaltrainer Ernst Happel blijft winnen. j q Sport I v 7

Een bouillonblokje heeft hetzelfde effect en een volgende kuur kan de dood /eroorzaken. Er zijn topsporters die er heil van /erwachten wanneer ze rich laten inspuiten met het weefsel van ongeboren schapen. r\A Wetenschap £.H Pagina 2 Economie Pagina 3 Metropool Pagina 4 Stad Pagina 5 Binnenland Pagina 7 Buitenland Pagina 9 Opinie Pagina 13 ..' HVV 2 Pagina 14 Televisie Pagina 15 Uit het hart Pagina 17 e.v Sport Pagina 20 Rtv Pagina 21 Service Pagina 23 HVV 3 Pagina 24 Wetenschap Pagina 25 e.v. . Reportage Pagina 31 Boeken Pagina 35 HVV 4 Pagina 37,39 Vrije tijd Pagina 44 ... Pop Achterop