De tijd : dagblad voor Nederland

ADVERTENTIE Tot 7% rente! 'i . . I AMRO-spaarders prof iteren nu van de volgende rentepercentages: 4% 4%% 5% 6% 7% rente op een rente op een rente op een rente op een rente op een AMRO- AMRO'Spaarrekening AMRO- AMRO- AMRO-spaarrekening renteboekje of met een opzegtermijn spaarrekening spaarrekening met een vaste termijn van spaarrekening. van 3 maanden. * met een met een 24 maanden. opzegtermijn van opzegtermijn van 6 maanden. 12 maanden. Bil AMRO BANK \V7 AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK

ADVERTENTIE Dr.Lemont B. Kier, Columbus (U.SA) de constructie van geneesmiddelen u leest het binnenkort in : natuur en techniek nederlands grootste informatiemedium over de natuurwetenschappen en de techniek abonnementen MlB,-- verschijnt maandelijks verkrijgbaar; postbus 220 - h#er!en - telefoon (04440J-12621 (41'jnen)

Onder redactie van: JAN VAN HOOF Bijdragen: JET KUNKELER COR BERTRAND HANS STEVENS BER CROUZEN

•Onder de noemer „Tocr-in Noord- Holland" zijn vier „cultureel toeristijche router samen te vatten die tot 1 september de toerist langs steden, dorpen en gehuchten brengen en hem bovendien een indruk geven van hetgeen Noordhollands Noorderkwartier aan cultuur te bieden heeft.

Route één begint in Bergen, leidt naar Alkmaar met zijn stedelijk museum en doet verder in Groot-Schermer de beeldentuin van Niek Jonk aan. Ook het poppentheater van Diederik de Groot in Beets is in deze route opgenomen. De tweede tocht is afgestemd op de nieuwe en oude Westfriese cultuur: Hoorn met zijn Westfries museum, Enkhuizen met zijn Drommedaris en Zuiderzee Museum. Midwoud en Hoogwoud zijn de aanlogpunten. De derde route geeft een beeld van de Wieringerwaard, maar loopt ook over Schagen en Den Helder. De vierde tocht tenslotte leidt door Texel.

,Toer-in Noord-Holland" is liet resultaat van samenwerking tussen de Culturele Raad Noord-Holland, de federatie van VVV's boven het Noordzeekanaal, de Streek vervoersonderneming NACO en de Stichting Noord-Hollandnoord.

ONDER het motto „Twee uur rijden, één kwartier rust" is een veilig verkeers-actie aan de gang, nu vijf a zes miljoen landgenoten aan de jaarlijkse grote trek zijn begonnen of op het punt staan dit te doen. Dat een dergelijke actie wel zin heeft blijkt uit de ongevallencijfers van vorig jaar, toen in de drie vakantiemaanden 837 doden en meer dan 15.000 gewonden vielen op de Nederlandse wegen.

Het Verbond voor Veilig Verkeer hoe/t gmteu. Jjoevp&lhcjLd voorlichtingsmateriaal verspreid en voor één gulden.is een te,Jkrijgen met de voornaamste afwijkende verk'eéisregels in het buitenland. De bestelling kan geschieden door op een briefkaart vier postzegels, van een kwartje extra bij te plakken (Adres: Utrechtsestraatweg 79, Hilversum).

Er worden nog twee vakantie-verkeersgolven verwacht: op 11 juli, wanneer een aantal bedrijven in de drie zuidelijke provincies sluit en tegelijk zuidelijke provincies sluiten en tegelijk Westfalen, en op 25 juli bij het begin van de bouwvak- en texticlvakanties Van de honderdduizenden die dan op pad gaan, staat vast, dat velen onvoldoende rij-ervaring hebben en de oorzaak dreigen te worden van ernstige ongevallen. Advies van het Verbond aan allen die minder dan 5000 km petjaar plegen te rijden: doe routine op door flinke proefritten te maken op stille en geleidelijk wat drukkere wegen.

Voor iedereen geldt, dat een daggemiddelde van 500 km aangehouden dient te worden om het stuur voldoende te kunnen beheersen. Deelname aan het verkeer is geen vrijetijdsbesteding of sport, maar een vak waarvoor honderd procent concentratie is vereist om voorbereid te. zijn op de fouten van anderen in het verkeer — om het maar eens aardig te zeggen.

SCHIERMONNIKOOG heeft ren primeur: als eerste Van de Friese Waddeneilanden heeft het een draagvleugelboot. Het schip dient als attractie, voor de toeristen. De draagvleugelboot is aangekocht door een hoteleigenaar op het eiland, die voor zijn gasten hiermee tochten verzorgt naar de Duitse en Deense waddeneilanden. De boot die van Nederlandse makelij is, kan 32 passagiers vervoeren en een snelheid van 75 kilometer per uur bereiken.

HET ZUIDLIMBURGSE toeristenoord Valkenburg krijgt er een nieuwe attractie bij. Een miniatuurwereld met monumenten uit diverse landen (schaal 1 : 25) Cosmorama-miniatura genaamd.

Maandag is men reeds begonnen met de aanleg van de kleine wereld op een vier hectare groot terrein op de Cauberg, vlak bij het rotspark met openluchttheater. De nieuwe attractie wordt in fasen gebouwd. Op 1 augustus zullen al 50 markante monumenten uit Nederland, België, Frankrijk en Duitsland door het publiek bezichtigd kunnen worden.

Deze snelle verwezenlijking van Valkenburgs nieuwste bezienswaardigheid dankt het aan de ontwerper van de monumenten, de heer Thuys, die indertijd nog heeft meegewerkt aan de stichting van Madurodam en die enige jaren geleden vlak bij Vaals op Duits gebied de zogenaamde Ministadt stichtte. Deze stad zal naar Valkenburg worden overgebracht en de eerste aanzet vormen voor het z.g. Cosmorama.

Ministadt trok niet veel bezoekers omdat deze attractie slecht bereikbaar was. De exploita.nt voerde besprekingen met het gemeentebestuur van Vaals om in deze toeristisch aantrekkelijke gemeente zijn miniatuurstad te vestigen. Ofschoon deze besprekingen nog volop aan de gang waren, heeft Valkenburg plotseling beslag weten te leggen op de bezienswaardigheid.

„Voor ons een volslagen en pijnlijke verrassing", aldus burgemeester J. Maerien van Vaals. „Het was een leuke bezienswaardigheid voor onze gemeente geweest, waarvoor wij reeds een prachtig terrein op het oog hadden, vlak bij het drielandenpunt en het bosrijke hoogste punt van Nederland. Er moesten nog enige planologische problemen worden opgelost. Kennelijk duurde de exploitant dit te lang." Burgemeester Maenen liet blijken het

„spel" van Valkenburg niet erg te kunnen waarderen. „Waarom moet deze plaats, die toch een veelheid aan attracties bezit, alles hebben?"

Valkenburg gaat de miniwereld intussen snel en groots aanpakken. Tijdens een dezer dagen gehouden spoedeisende raadsvergadering is het terrein beschikbaar gesteld en is een beheerstichting gevormd, waarin de gemeente vertegenwoordigd is naast onder meer de plaatselijke VVV en de exploitanten van het rotspark. Hot ligt in de bedoeling om jaarlijks in en om de miniwereld landenfeesten te organiseren bij gelegenheid waarvan buitenlandse dansgroepen • en muziekgezelschappen zullen optreden.

Valkenburg spreekt over de nieuwe attractie in superlatieven: ..Het wordt een unieke bezienswaardigheid; enig in de wereld; interessant voor jong en oud; voor binnen- en buitenlanders. Een project van sociale, culturele, historische en educatieve betekenis". Kennelijk vanwege de aan de gang zijnde besprekingen met Vaals wilde Valkenburg de naam van de ontwerper van deze mini-wereldd niet prijs geven en al'evenmin de kosten.

Tot de monumenten die binnenkort te zien zijn behorev historische gebouwen uit Nederlandse steden, o.a. de Amsterdamse Westerkerk, de Alkmaarse Waag, het stadhuis van Veere ru het havencomplex van Rotterdam. Duitsland is vertegenwoordigd met kastelen en wevershuizen. België met het 's Gravensteen uit Gent en pronkstukken uit Brugge. Frankrijk met historische huizen. Direct na de opening ron Cosmorama zal begonnen worden met de bouw van Italiaanse monumenten uit Florence, alsmede met de Big* Ben en de Tower uit Londen.

ALS „een stukje buitenland vlak naast de deur" is (vooral Zuid-) Limburg bij vele Nederlanders in als vakantieland. Voor maar liefst 80 procent van de ondervraagde niet-Limburgers in een NIPO-enquête zijn de begrippen vakantie, gezelligheid en gastvrijheid synoniem met het land van het bronsgroen eikenhout. Een nog

groter percentage (85) weet ook het een en ander te vertellen over het leven in het zuidelijkste gewest van ons land, het merendeel dank zij een vakantieverblijf.

Het is niet het jaarlijkse carnaval, het zijn niet de onderaardse grotten, noch het bier en de vlaai die de grote trekpleisters vormen. Voor de geënquê teerden uit de drie 'grote steden — Amsterdam, Don Haag en Rotterdam — is Limburg vóór alles een streek met „bergen" en natuurschoon (73 procent). Bij de bewoners van de beidé Hollanden en Utrecht is dit in nog sterker mate het geval (80 pet.) en nog meer bij Groningers, Friezen en Drenten (86 pet.). Onder de overige Nederlanders schommelen deze percentages tussen 06 en 70.

Valkenburg en Maastricht kunnen niet beschouwd worden als dè grote favorieten (deze steden boekten percentages van resp. 1) en 4 pet.), maar heel Limburg is als vakantieland „in". Het NIPO-onderzoek houdt dus voor de Limburgers de vermaning in om" extra aandacht te schenken aan de boven- Morrdijkse gasten, die om hun zuinigheid en nuchterheid door de zuiderlingen nogal eens smalend „die rare Hollanders" genoemd worden.

Een landschappelijk beeldje van Limburg

TWEE HOOGLERAREN „aai i de schoool voor tandheelkunde van de universiteit van Californië" menen een manier te hebben gevonden om tanden en kiezen voor bederf te vrijwaren. Rij proeven op getrokken menselijke tanden en tanden van apen is gebleken dat een behandeling met laserstralen de kleine openingen in het glazuur sluit. De proeven zullen nog jaren worden voortgezet om na te gaan of het proces beslist veilig is.

OP KERNFYSISCH GEBIED is men in Rusland bezig mei een uitermate belangrijk project. Men wil een deeltjesversneller voor in tegengestelde richting lopende proton-antiprotonstralen bouwen. Protonen zijn positief geladen waterstofkernen. Antiprotónen zijn de tegendelen ervan en stellen niets anders voor dan negatief geladen protonen van precies dezelfde grootte en massa. Een langer bekend paar is het elektron-positron-stel. Zoals men. weet is het elektron een negatief geladen atoomdeeltje. Een positron is naar analogie van bovenstaand voorbeeld een positief geladen elektron van precies dezelfde'grootte en massa. Een innige versmelting van deeltje en antideelije resulteert in een ideaal opgaan in stralende energie zonder achterlating van een restmassa hoe klein ook. Dit geeft een veel groter rendement dan wat gebeurt bij kernreakties. Een proton-antiproton-bom ter grootte van de Hiroshima-atoombom zou wellicht heel Japan in de as hebben gelegd. Wat men eens voor onmogelijk heeft gehouden zal straks in Rusland toch verwerkelijkt worden. Een volgens het* » zelfde beginsel werkende versneller voor tegengesteld lopende elektron-positron-stralen heeft men reeds enige jaren geleden in Novosibirsk in bedrijf gesteld. Intussen is men daar bezig met de bouw van een experimenteerhal en met de aanleg van een tunnel ten behoeve van de magneten van de aanstaande proton-antiproton-versneller. De deeltjesenergie in elke stralenbundel zal 25 miljard elektronvoll bedragen. Met de nieuwe aan%vinsl hoopt men alle tot dusver bekende elementaire deeltjes te creëren, die ook niet de grootste versnellers te voorschijn geroepen kunnen worden. Mochten kwarks — de hypothetische oer-bouwstencn van de elementaire deeltjes — werkelijk bestaan, dan kan men ze met de nieuwe versneller ontdekken! Het gigantische apparaat zal het in beginsel ook mogelijk maken anti-kernen 'Vah"'het fxinftdicktf'» fcheikundige systeem te verkrijgen. - ■ , r

TOEN EEN AAN DE ZIEKTE van Parklnson lijdende 58-jarige vrouw let voorkoming van een A-griepaanval met amantadine chloride werd behaneld, bleken de Parkinson's .symptomen als stijfheid, bevingen en onvermogen om zich,voort te bewegen aanmerkelijk te zijn teruggelopen. Deze verbetering bleef gehandhaafd totdat met de loediening gestopt werd. Dit resultaat bracht medici van de Harvard Medical School op de gedachte het middel bij een aantal Parkinfconpatiënten toe to passen. Volgens een mededeling van dr. Schwab vertoonde 66 procent van een IC3 patiënten tellende groep onmiskenbare verbetering gedurende een proefperiode van zes maanden. Wal het precies is dat amantadine chloride de Parkinson-symptomcn doet verdwijnen of afzwakken is nog niet duidelijk. Het is een stimulant en prof. Schwab en zijn medewerkers menen dat de verbetering tot op zekere hoogte neerkomt op een verhoging van de waakzaamheid, op een „opvijzeling" van het gemoed. Helaas zijn er bijwerkingen aan de therapie verbonden, die waarschijnlijk na zuivering of wijziging van het amantadine chloride verwijderd kunnen worden. 22 procent' van de proefpatienlen' vèïtödn-** ,ktjen dezé.'onaangename bij-effecten. het mïddel'AVófcléiV'gecombineerd met L-dopan. eveneens een nog in een experimenteel stadium verkerend middel tegen de ziekte van Parkinson. Een spectaculaire verbetering bracht hel een 67 'aar oude patiënt toe, die jarenlang aan zijn stoel was gekluisterd. Binnen 24 uur na het innemen van amantadine was hij reeds in staat te staan en wat rond te strompelen. Hij kon zelfs zonder hulp in en uit bed stappen, zich wat aankleden en zijn maaltijden gebruiken.

Deze hoogst nieikwaardige bn! is eigenlijk een prisma-bril, cie een vertekend beeld geeft. Het gaat om een experiment van de American Bell Telephone Corporation, die wil testen hoe mensen reageren op vertekende beelden. Het meisje zou wel opzien baren als ze met zulke kijkglazen op zich op straat bewoog. Ze krijgt overigens wel een geheel nieuwe kijk op de wereld.

PROEFNEMINGEN met de koningskiab onder leiding van dr. Borsellino en dr. Fuortcs van de universiteit van Génève hebben onlangs iels merkwaardigs opgeleverd. De dieren schijnen enkelvoudige fotonen (lichtdeeltjes) waar te kunnen nemen! Mensen presteren dit niet. dix? hebben een vrij grote stroom fotonen nodig om iets te kunnen zien. De koningskrab bezit dus een uitzonderlijk groot gezichtsvermogen. Onderzoekers nemen aan. dat de optische processen bij deze krab over eert soort „biologische versterker" lopen. Wanneer een foton door het gevoelige deel van een oogcel geabsorbeerd wordt — zo stelt men de gang van zaken voor — kan het een molecuul van het gezichtspigment activeren.

Dit molecuul brengt dan de vorming van meer deeltjes van een tussenstof tot stand, waarbij elk deeltje de vorming van nog meer deeltjes induceert, enz. Haar aantal neemt zo bij elke stap voorwaarts in een meetkundige reeks toe totdat tenslotte genoeg deeltjes van een eindsubstantie voorhanden zijn die zich met de grensmembraan van de gezichtscel verbindt en zo een zenuwimpuls induceren.

Een soortgelijk proces gelijkt wel wat op het verschijnsel der „cnzymcascade" welke betrokkei. is bij de bloedstolling. In elk geval kan de mens in de leei; bij de natuur gaan opdat hij straks de „krabversterker" kan nabootsen ten behoeve van de astronomie. Zo'n apparaat zou het reeds in gebruik gënomen „katte-oog" verre overtreffen, zwakste lichtindrukken uit het heelal zal de mens '.unncn registreren. Hemellichamen die met het „katteoog" uitgeruste telescopen niet te zien zijn zullen dan wel ideaal waar te nemen zijn.

PROF. TAYLOR van het New York jMedical College vermoedt dat- voor bepaalde gevallen en in bepaalde situaties er een oorzakelijk verband bestaat tussen de geboorte van een jongetje en het begin van schizofrenie (krankzinnigheid) bij de moeder. Hij meldde onlangs dat van 26 zwangerschappen bij schizofrene vrouwen er 22 werden geassocieerd met de baring van een mannelijke en vier met die van een vrouwelijke baby. Vroegere studies hebben aangetoond dat schizofrene vrouwen wier ziekelijke symptomen voor of na de eerste maand van conceptie duidelijk te onderkennen waren alleen maar levende vrouwelijke babies ter wereld brachten. Dit feit doet vermoeden dat wanneer de moeder schizofreen wordt binnen de eerste zwangerschapsmaand, het mannelijke embryo vernietigd wordt. In geval ze psychotisch wordt in de loop van de tweede of derde zwangerschapsmaand, ontwikkelt zich de mannelijke vrucht abnormaal of sterft hij langzaam maar zeker. Onder de beschadigde geborenen waren er vier doodgeboorten, alle jongetjes. Van zes geborenen met geboortedefekten waren er vijf. van het mannelijke geslacht. Prof. Taylor vermoedt nu, dal als het begin van schizofrenie later in de zwangerschap optreedt het embryo zichzelf fysiologisch kan „verdedigen" door het produceren van functioneel hoge hormoonniveaus die de ziekte bij de moeder onderdrukken. Het baren van een jongetje ontmaskert moeders schizofrenie.

NU STRAKS DE MENS voet op de maanbodem zet, komt prof. Kopal van de universiteit van Manchester met het fantastische idee dat evenement uit te huiten om de aarde te voorzien van bijkans onbegrensde hoeveelheid energie. Dit denkt h\j te bereiken door op de eeuwig door de zon beschenen maanbodem enorme, rijen zonnecellen op te stellen en de daarin geproduceerde elektriciteit met behulp van lasers naar de aarde over te brengen, Het zonlicht dat op een krater ter grootte van Copernicus of Tycho schijnt, zó heeft hij uitgerekend, zou zeker omgezet kunnen worden in een hoeveelheid, elektriciteit van tien. tot honderdduizend Megawatt.

Een grote hydro-elektrische stuwdam op aarde brengt het niet verder dan hongerd Megawatt cn één grote atoomcentrale produceert gemiddeld „slechts" duizend Megawatt. Zonnecellen zullen het op de maan veel cn veel beter doen dan hier op narde omdat de zonne-energie daar met volle kracht door komt en niet roals op aarde getemperd tvordt door een dikke dampkring.