De tijd : dagblad voor Nederland

Als geheugensteuntje een kleine reeks foto's, die herinneren aan vroegere voorstellingen van befaamde stukken, die dit seizoen - terecht - opnieuw gespeeld worden.

HET TONEEL moet in Hf krant bekeken worden van de toeschouwer uit. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, want „de toeschouwer" bestaat helemaal niet. Er zijn er een paar honderdduizend, die lang niet allemaal hetzelfde mooi of boeiend of de moeite waard vinden. Trouwens, wat moet ie goed of lelijk vinden aan voorstellingen, die nog gespeeld moeten worden? Het blijft een kwestie van hopen en vrezen, voor u en voor mij, want het beste stuk kan verprutst worden en een weinig vertrouwen wekkend werkje kan een verrassing blijven. Je weet het maar nooit, en dat is één van de aantrekkelijke kanten van het toneel. En het is natuurlijk waai-, wat Bob de Lange eens zei: „Niemand bij het toneel is er natuurlijk op uil een slechte voorstelling te maken. Ze'willen het allemaal goed doen. Jammer genoeg lukt dat niet altijd." De grootste moeilijkheid is niet een tekort aan toewijding bij de spelers. De grootste moeilijkheid is, dat de toneelmakers soms dingen prachtig vinden, die u of velen van u niet liggen. Er zijn tegenwoordig zoveel soorten toneel, dat het wel een kwestie van kiezen wordt.

'Celestina. 1964, Haagse Comedie met o.a. Ida Wasserman nu door Hugo Claus bewerkt bij Globe.

Eindspel, Holland Festival 1968, met Roger Blin Théatre d'Aujourdhui. Nu Theater.

Oom Wanja, 1967, Nieuw Rott. Toneel met Rob de Vries Ir» de titelrol. Nu bij Globe en Theater,

Meneer gaat op jacht, 1961, Ned. Come die, met o.a. Kitty Jansen. Nu Rotterdam,

Midzomernachtsdroom, 1957 Theater. Rob de Vries. Nu Globe

Kaukasische Krijtkring, Holland Festival 1961, Lia Dorana, Frans van der Lingen, Bernhard Droog, Bob de Lange. Nu Theater.

De Storm, 1958, Theater. Hans Tiemetjor en Johan Walhain. Nu Ned. Comedie.

De Gijzelaar, 1959, Ned. Comedie. Mimi Boesnach en Paul Meiier. Nu Globe.

pp zekerste soort lijkt het blijspel. Keus genoeg, de komende winter. Nii trouwens al, want het seizoen begint altijd licht. PAUL STEENBERGEN en Mvra Ward hebben in „Viermaal anders" bij de Haagse Comedie al stromen tranen van het lachen doen storten. DE GnOO T M E ESTER van het boulevardtnneel, Georges Feydeau, zal vanavond met „Mijnheer gaat op jacht" wel doen daveren, want Jules Royaards wilde er als regisseur pure pret mee maken. INA VAN EAASSEN rn Ton van Duinhoven samen spelen binnenkort bij Theater boulevard-toneel, dat pas gemaakt is: „Het Geheugensteuntje", eerste stuk van rif? Fransman J, C. Carrière. EEN lERS blijspel: „Purperstof" van Sean OCasey, die de Engels-lerse tegenstellingen humoristisch bekijkt, is vrijdagavond bij Centrum begonnen. MACHIAVELLI, bekend als politiek theoreticus van rond 1500, heeft ook blijspelen geschreven. Het bekendste: „La Mandragola" wordt in een moderne Franse bewerking door het Groot Limburgs Toneel gespeeld. Een klassieke Italiaanse comedie. GOLDONI schreef twee eeuwen later nog speelsere comedies, waarvan Rotterdam „Bcttina of het fatsoenlijke meisje" gaat spelen. v, AMPHYTRION, het vrolijke verhaal uit de Griekse mythologie, al heel dikwijls op het toneel gebracht, verschijnt nu opnieuw bij Centrum in de kijk, die de Duitse schrijver Peter Hacks op zijn liefdesavontuur heeft. EEN ENGELSE tijdgenoot van Molière. Thomas Olway, schreef de comedie „Soldaten van fortuin", die Johan de Meester bij de Haagse Comedie regisseert in een bewerking van Bert Voeten. SPAANS is de comedie ("f tragi-comedie?) „La Celestina", een paar jaar geleden door de Haagse Comedie opgevoerd, nu door Jlugo Claus voor Globe bewerkt tot „De Spaanse hoer".

De satire 1? ook een blijspel, mani een, waarin de bijbedoelingen van de grappen duidelijker opvallen. GOD HL F, SS — God zegen je, van Jules Feiffcr bij Globe bijvoorbeeld, is een'satire op de kompromissen in liet (Amerikaanse) politieke leven. Van Feiffer was ook: „2, 4, 6, 8, wie wordt er om zeep gebracht" (Little Muroers) bij Globe. DE TÖTS — een absurde komedie van de Hongaarse schrijver Istvan Orkeny, als zoveel hedendaags werk uil Polen en Tsjechoslovakije een verkapte satire op toestanden, die daar meer op de spits gedreven zijn, maar hier evenmin onbekend. LICHTE SATIRES komen uit Engeland naar de Haagse Comedie. „The real inspectnr Hound" neemt een loopje met de thriller en met de toneelcriticus. „De auditie" met de musical en de business daaromheen. Twee in één programma.

De mooiste blijspelen schreef Shakespeare. Telkens weer anders van loon en stemming. Drie worden er dit seizoen en — het zal wel toeval zijn — ieder uit een andere van de drie periodes, waarin men zijn leven gewoonlijk indeelt: MIDZOMERNACHTSDROOM — b ij Globe. De liefde in zoet en bitter, als sprookje en als nachtmerrie, hooggestemd en belachelijk — te spelen, zegt Adrian Bi ine, alsof hel pas nu ontdekt is. TROILUS EN CRESSIDA — bij Theater — is als biltere comedie veel cynischer: de Griekse helden zijn domme krachtpatsers van betere komaf, de Trojanen mooie en ijdele zwetsers, de liefde is een vaantje in de wind. DE STORM — feest voorstelling van de Nederlandse Comedie bij het 75-jarig beslaan van de stadsschouwburg van Amsterdam. Een wijs man, magisch heersend over een stukje wereld, een eiland, waar hij het geestelijke en het aardse in evenwicht houdt en een groepje voorname schipbreukelingen met hun verleden in het reine laat komen door een spelletje met hen uil te halen.

Anton Tsjechow bphoort lot de klassieken van het heden. Wij kennen zijn toneel vooral dank zij Peter Sjarof. Na diens dood blijft hij op hel repertoire, anders gespeeld dan Sjarof het deed. OOM WAN.JA wordt tweemaal gespeeld: Bij Globe onder regie van Ton Lutz, bij Theater onder Adrian Brine. Toneel, zei Tsjechow eens, is niet laten zien hoe de werkelijkheid is, ook niet hoe zij zou moeten zijn, maar hoe zij zich in een droom voordoet. DE KERSENTUIN, een van Tsjechows mooiste stukken, komt misschien bij de Nederlandse Comedie.

Meer toneelschrijvers uit het betrekkelijke heden zijn al „klassiek", hun kwaliteit staat al vast. ARTHUR SCHNITZLER is in Nederland do laatste jaren opnieuw ontdekt met „Professor Bernhardi" en „Het wijde land". Rotterdam speelt nu ..De eenzame weg", met duidelijk herkenbare mensen in duidelijke situaties. BERTOLT BRECIIT, de veel besprokene. Zijn „Kaukasische Krijtkring", pen van zijn mooiste en moest aansprekelijke stukken, komt bij Theater. .IEAN ANOUILH, van wie wij dank zij de Haagse Comedie vrijwel alles hebben zien spelen, komt bij dat gezelschap met zijn nieuwste stuk: „De bakker, de bakkersvrouw en het bakkersjong". Het speelt in het heden, maar de Franse revolutie speelt er ook doorheen. DÜRREN M ATT, de barokke Zwitser, heeft een eigen versie gemaakt van Strindbergs „Dodendans" — net meer naar deze tijd gehaald. Haagse Comedie. BRENDAN BEIIAN de opzienbarende lerse dichter, vrij jong gestorven, schrijft in „De Gijzelaar" sarcastisch en met weemoed over de nadagen van de lerse helden. Globe. SAMUEL BECKETT, de grote absurdist, ook al tot de nieuwste klassieken te rekenen. wordt opnieuw gespeeld bij Theater: Eindspel. Tegelijk met IONESCO's „De stoelen".

Nieuwe stukken zijn ei ook. deels van schrijvers, die al met ander werk naam gemaakt hebben. EDWARD ALBEE — The substitute speaker — de plaatsvervangende spreker, zou men kunnen zeggen — is in optie bij d<* Nederlandse Comedie. HAROLD PINTER heeft twee nieuwe eenacters, die van de zomer in Londen in première gingen, en waarin hij anders is dan vroeger: „Landschap" en „Stilte", bij Centrum. PETER HANDKE. bekend van „Publikumbeschimpfung" (Hooggeacht publiek», heeft daarna veel weerklank gevonden met „Kaspar" — spreektoneel. zegt men soms voor het gemak — dat ook bij Theater komt. Taaltoltering. •10E ORTON, korf geleden verongelukt, ook hier bekend door „Lief zijn voor mr. Sloan" (Centrum), komt nu bij Theater met „Loot". Macabare humor. EDWARD BOND. de man van „Saved" (Gered), schreef ook „De smalle weg naar het Noorden", opkomst en ondergang van de .Japanse dictator Shogo. Bij Centrum en bij de Haagse Comedie. FERNANDO ARRABAL opnieuw bij Studio met twee recente eenacters. MARTIN WALSER noemt zijn stuk „Zimmerschlacht" (Kamergevecht), bij Centrum, ironisch een „oefenstuk voor echtparen". MART CROWLEY: „The boys in the band", „Jongens onder elkaar" bij de Haagse Comedie — Centrum heeft het ook op het repertoire. Menselijke spanningen tussen homofiele jongens op een verjaardagsfeestje. JOHN WHITING: „De duivels", Toneel op het thema, dat ook in de film „Moeder Johanna van dc engelen" voorkwam. Bij Nieuw Rotterdams Toneel. PETER BARNES: „De heersende klasse", een heel gek stuk, dat de draak steekt met de Engelse adel — hoort eigenlijk bij de moderne satires thuis. Nieuw Rotterdams Toneel.

Nederlandse stukken, die, naar men zegt, de basis van het Nederlandse loneel zouden moeten zijn, komen er niet veel. HENK SPARREBOOM schreef „De clown in het souterrain", waarmee de verbouwde Oosterkerk in Den Haag wordt geopend. Door de Haagse Comedie. LODEWIJK DE BOER is voor Studio bezig. HUGO CLAUS heeft voor de Nederlandse Comedie een stuk klaar — „De gevangene" — is voor Globe bezig met een stuk naar „La Celestina" van de Spanjaard De Royas — werktitel „De Spaanse hoer" — en voor NRT een bewerking van Seneca's „Oedipus", maar dal komt een seizoen later. SCHRIJVERSTHEATER bij het Groot Limburgs Toneel met Ofto Dijk, speelt drie eenacters van Walter Momo. Dit overzicht is niet volledig. Het is wel heel wat. Nu nog maar summier aangeduid, om ren idee le geven. Straks hoort en leest u meer.