De tijd : dagblad voor Nederland

DE SCHELE HOND I J Van alle honden zijn hoetels r\ j" zi* I Het meest sentimenteel. I IL/ Lw I Ze zijn erg dik en ze kijken Erg lodderig en scheel. Mooi zijn ze niet, maar ze schreien — En doen het zelfs [midden op straat — "Als je tot hen over liefde «mm » VÏÏSoi Of over leverworst praat.

rATERDAÖ 7 FEBRUARI 1970

125 e JAARCANO No. 40468

DIT ARTIKEL is het eerste van een reeks bijdragen, waarin de toestand van angst, argwaan en militaire voorbereiding wordt onderzocht, die thans bestaat tussen Rusland en China, de twee reuzen die .tegenover elkaar staan aan weerszijden van een omstreden grens in Azië. De schrijver is correspondent geweest van The Times in New Delhi. Hij schreef in 1962 over het grensconflict tussen China en India. Zojuist is hij teruggekeerd van een rondreis door het betrokken gebied.

CHINA BEREIDT ZICH VOOR OP OORLOG. Juister gezegd: China bereidt zich erop voor een Russische aanval te weerstaan. De Sovjet-Unie ontkent dergelijke bedoelingen te hebben, maar Russische troepenbewegingen en Russische dreigementen geven toch reële aanleiding tot de Chinese bezorgdheid. Ze vinden hun weerslag in versterkte verdedigingsmaatregelen in geheel China. Deze Cijinese mobilisatie uit voorzorg, wordt door Moskou gehekeld als „een provocerende voorbereiding tot agressie". Daarmede is de vicieuze cirkel dan bijna gesloten: de dreiging veroorzaakt maatregelen om er het hoofd aan te bieden, deze verhogen de bedreiging, en oorlog tussen de Sovjet-Unie en China komt op die wijze gestadig naderbij.

Ideologische, nationale en radicale tegenstellingen krijgen door het grensgeschil het karakter van even zovele aanleidingen tot een oorlog. Deze grenskwestie zal waarschijnlijk ook de

vonk doen overspringen aljs het ooit tot een explosie komt. Russische vertekening van de Chinese voorstellen, algemeen aanvaard en thans bijna een vast bestanddeel van wat iedereen wel weet, hebben het grensprobleem nog

verder verward. China wordt er van beschuldigd aanspraak te hebben gemaakt op grote delen van Siberië, welke indertijd door de Tsaren bij het Russische gebied werden ingelijfd. Hierop zijn de Russische verklaringen gebaseerd, dat de eigen militaire voorbereidingen zuiver defensief zijn en ongetwijfeld zullen deze stellingen ook worden benut als rechtvaardiging wanneer ooit de Russen een aanval op China ondernemen.

China stelt geen aanspraken ten opzichte van huidig Russisch gebied. De kern van de zaak is niet in territoriale kwesties gelegen maar in fundamentele meningsverschillen over de methode om tot de noodzakelijke grensregeling te komen. Peking streeft naar alomvattende onderhandelingen gebaseerd op de negentiende-eeuwse verdragen, waarbij de huidige grenzen werden vastgelegd, en op respect voor de status quo. Moskou wenst alleen maar in te stemmen met een bespreking, punt voor pugt, van „de kwestie hoe de grenslijn te bepalen voor afzonderlijke gedeelten", waarbij echter de vraag onbeantwoord blijft wie dan wel zal uitmaken welke „afzonderlijke gedeelten" een dergelijke „bepaling" nodig hebben. ZULKE TEGENSTELLINGEN ln uitgangspunten moesten de Chinees- Russische onderhandelingen wel op dood spoor brengen. Dit valt op te maken uit Russische zowel als uit Chinese berichten. De Chinese regering nam daarna de noodzakelijke maatregelen om de spanning aan de grens te verminderen en stelde voor, dat beide partijen hun strijdkrachten uit. omstreden gebieden zouden terugtrekken. Volgens Peking zou Kosygin bij zijn bespreking vorig jaar met Tsioe En-lai daarmee hebben ingestemd. Maar de Sovjet-Unie blijkt thans deze benadering van het probleem te hebben afgewezen. Aangezien de Russen momenteel de sterkere militaire macht zijn, moeten ze wel van mening zijn dat zij alleen maar te verliezen hebben bij stappen, die de druk op China zóuden verminderen en dit land de tijd zouden gunnen om zijn krachten te versterken. Aangezien dus de weg naar een akkoord door onderhandelingen en de weg naar een vermindering van de gespannen militaire toestand geblokkeerd is kan men in de naaste toekomst alleen maar een voortdurende confrontatie verwachten met grensconflicten en de voortdurende gevaren van schermutselingen, die aanleiding kunnen geven tot erger gewelddaden. In september vorig jaar deelden de Russen aan de op Moskou georiënteerde communistische Dartijen mede: „Natuurlijk kan de Sovjet-Unie niet toestaan dat de gebeurtenissen zich zodanig ontwikkelen, dat er in feite sprake is van ononderbroken grensgevechten, en derhalve zullen ; invullende maatregelen worden genomen om de belan-

gen van het Russische volk en de grenzen te beveiligen (...)" Wat China van die „aanvullende maatregelen" verwacht, blijkt duidelijk uit de enorme omvang en de intensiteit van de Chinese militaire verdedigingsmaatregelen.

Omvangrijke Chinese troepenbewegingen worden gemeld naar de Chinese grensprovincies. De training van de troepen is geïntensiveerd en sterker gericht op reële gevechtsomstandigheden. De afzonderlijke gebiedsdelen worden er op voorbereid de weerstand vol te houden ook als zij van het centrum zijn afgesneden en dat zelfs in geval van een vijandelijke bezetting. In steden en dorpen worden loopgraven en schuilkelders gegraven als bescherming tegen luchtaanvallen. Strategische voorraden van grote omvang worden aangelegd omdat de Russische vloot in Oost-Azië zonder moeite de Chinese kust in geval van oorlog zou vermogen te blokkeren.

OMVANG EN ERNST van deze voorbereiding kunnen niet langer worden verheimelijkt. Al geruime tijd zien waarnemers er een soort maoïstisch middel in om de eenheid te hersfellen van een samenleving, welke door de culturele revolutie was geschokt en verdeeld. Maar al mogen sommigen nog aan deze zienswijze vasthouden, men moet toch bij nader inzien deze opvatting laten varen: ontwrichting en economische belasting in een zo grote omvang kan alleen maar aan het land worden opgelegd als prijs voor de bescherming tegen wat de Chinezen beschouwen als een zeer reële en dodelijke bedreiging.

Sommige kenners van het Kremlin, zoals Victor Zorza van de Guardian, zijn overtuigd dat de Sovjet-Unie de beslissing China aan te vallen in feite reeds heeft genomen en thans consequent de oorlog voorbereidt zowel op militair als politiek terrein. Berichten

uit Washington maken er melding van dat de Amerikaanse regering overhelt naar het standpunt, dat inderdaad een Russische aanval op China tot de reële mogelijkheden behoort. Wanneer aldus de Russische stappen en verklaringen voldoende zijn om Amerikaanse en andere Westerse waarnemers te overtuigen van de werkelijkheid van de Russische bedreiging van China, dan behoeft het geen nader betoog dat men in China zelf overgaat tot omvangrijke en verstrekkende tegenmaatregelen. Zowel op militair als op politiek terrein zijn er duidelijke tekenen die wijzen op Russische voorbereidingen tot een aanvalsoorlog. Er is een reorganisatie van het commando van het Russische leger op het allerhoogste niveau doorgevoerd door de vorming van een centraal-Aziatisch militair district. Dit viel samen met zware troepenconcentraties aan de Chinese grens. In de herfst nam de Amerikaanse regering kennis van een in de Russische grensdistricten uitgevaardigd bevel alle vliegtuigen, aan de grond te houden, hetgeen werd opgevat als een voorspel voor militaire operaties, misschien zelfs de fase vlak voor de aanval, die toen echter werd afgelast. Op het politieke niveau poogt Moskou, terwijl het de Chinese beschuldigingen van oorlogsvoorbereidingen als propaganda afdoet, de bevriende communistische regeringen te doen wennen aan de gedachte dat Chinese oorlogszucht de Sovjet-Unie geen andere keus zou kunnen laten dan de wapens op te nemen. DE BREZNJEV-DOCTRINE — volgens welke Moskou het recht Zou hebben in te grijpen in andere landen zoals dit in Tsjechoslovakije gebeurde — zou, zo werd zelfs gesuggereerd, van toepassing zijn op China. Op die wijze zou een aanval op China kunnen worden voorgesteld als een stap voor de verdediging van de socialistische wereld, en zelfs als een bevrijding van China van de tirannie van de maoïsten. Nog onlangs heeft men in Moskou de hervatting van de contacten te Warschau tussen China en de Verenigde Staten voorgesteld als bewijsmateriaal, dat de Chinezen werkelijk voor niets terugschrikken in hun vijandigheid jegens Rusland. Dit laatste klinkt nogal ironisch, wanneer men denkt aan de al lange jaren gehoorde Chinese klacht, dat de Russen zelf met Washington tot een verbond tegen China pogen te komen. Het weerspiegelt wel de kern van de Russische vrees inzake China. Wat de Russen betreft is China een historische vijand en een ernstig potentieel gevaar. Het is niet zomaar een vage dreiging aan de overzijde van een verafgelegen grens, maar het gevaar is zeer nabij: bloeiende Russische steden liggen onder geschutsafstand van China. De grote massa van het Chinese vasteland ligt tussen Aziatisch Rusland en het Russische moederland. En als Moskou de Chinese leider Mao Tsetoeng vergelijkt met Dzjengis Khan is dat niet zomaar een belediging maar ook een zeer nauwkeurige aanduiding en een bewust oprakelen van diepe raciale angsten jegens de Aziatische horden, waarvan de invallen nog steeds voortleven in de Russische herinnering.

De Russen zijn er blijkbaar van overtuigd, dat de Chinese regering oorlogszuchtig, expansionistisch en roekeloos is. Zij weten dat China gestadig sterker wordt, en zij kunnen het ogenblik voorzien, dat niet eens zo ver af is, waarop de militaire en economische macht van China die van Rusland zal evenaren en vervolgens zelfs voorbijstreven. Met zo'n macht en onder een bewind als thans in China regeert zou China, volgens het huidige Russische inzicht, over de Sovjet-Unie domineren, de Russische maritieme provincies in Oost-Azië zouden onder een voortdurende dreiging van Chinese gebiedsaanspraken zijn gelegen. En de Chinezen, die immers openlijk verkondigen dat zij niet bang zijn voor de gevolgen van een atoomoorlog, zouden door de verschrikkingen daarvan niet worden weerhouden dit wapen te gebruiken, zodat, het machtsevenwicht verstoord zou raken. Dat veel van deze overwegingen het karakter en de politieke opvattingen vari de regering in Peking onrecht doen speelt eigenlijk geen rol meer: op deze beoordeling immers lijkt de Russische politiek thans te zijn gebaseerd.

Aanleiding tot de oorlogsvoorbereidingen van de beida communistische reuzen vormen de geschillen over in het midden van de vorige eeuw door Chinese keizers aan de Russische tsaren afgestane gebieden.

Door zijn verrekijker speurt de leider van een Chinese bereden patrouille aan de Russische grens> de omgeving af.

EEN AANVAL OP CHINA in de allernaaste toekomst is volgens sommige waarnemers van de Russische politiek niet waarschijnlijk omdat het Kremlin eerst zou afwachten tot Mao Tse-toeng zijn levenseinde heeft bereikt, in de hoop dat zijn opvolgers een gematigder politiek zouden voeren. Maar dit vooronderstelt dat Moskou bereid zou zijn tot wat van het Russisch gezichtspunt uit een enorm risico betekent, namelijk de veiligheid van het eigen land in de waagschaal te stellen voor de "'kans. dat misschien een andere Chinese regering de huidige politiek van Peking zou veranderen.

Op dit ogenblik, zo kunnen de Russische militaire leiders zeer wel redeneren, is de Russische militaire overmacht zo groot dat zij een groot aantal mogelijkheden bezitten om China te temmen of te overmeesteren. Maar met elk jaar dat voorbijgaat vermindert die marge.

Het is in feite het gestadig zich wijzigen van het machtsevenwicht tussen China en de Sovjet-Unie dat grote kracht moet toevoegen aan de argumenten van de havikken in het Kremlin, die voorstanders zijn van een aanval terwijl Rusland nog de overmacht heei't. Het jaar 1970 is voor de gehele wereld, dus ook voor China, zeer onheilspellend.