De tijd : dagblad voor Nederland

ADVERTENTIE nieuwe IsiliO DEZE WEEK: ACTIES AKSIES AKTIES ACTIES 90 cent • overal verkrijgbaar

ADVERTENTIE Bronchiletten Hoestdrank in tabletvorm. f 1.7 '

MOCHT EEN' CONFLICT beperkt blijven tol oorlogvoering met alleen maar „conventionele" wapens, dan zou de beslissende vraag zijn of het Rode Leger in staat zou zijn met succes diep in het Chinese gebied te opereren. Belangrijke punten zijn dan het moreel en de kwaliteit van de opleiding. Maar de beantwoording van die vraag hangt in hoge mate af van de omvang, waarop de Russische regering zich genoodzaakt zou gevoelen een sterke, militaire macht in Europa gelegerd te houden. Met al deze overwegingen in gedachten kan men toch wel een blik werpen op de fundamentele positie van de betrokken strijdmachten, zoals men dit in het Westen pleegt te doen. De Russische troepensterkte wordt door het „Instituut voor Strategische Studies" geschat op 3.300.000 man. met nog eens 250.000 man para-militaire troepen en 2.100.000 geoefende reservisten. De Chinese troepenmacht schat men op 2.820.000 met 3000.000 man para-militaire troepen. De Chinese reserves zijn echter veel spectaculairder. In 1950 werd het volksleger geschat/ op meer dan 5 miljoen. Tijdens de Koreaanse oorlog werd gestreefd naar een sterkte van 23 miljoen man. Mao's opvattingen in de vijftiger jaren brachten hem er toe nog verdei U gaan met een echt volksleger. In 1958 werd de leuze ..iedereen soldaat'- gelanceerd. Er werden in die fase zelfs cijfers genoemd ter hoogte van 220 miljoen man als sterkte van het volksleger, maar voor een zo groot aantal ontbrak natuurlijk evenzeer de opleidingsmogelijkheid als de bewapening. , Hoewel een dergelijk cijfer klaarblijkelijk vergezocht is, mag men toch niet de mogelijkheden onderschatten, van een staat, die voldoende vastbeslo-1 ten deze zaak aanpakt. De Chinese bevolking is honderd maal groter dan de Zwitserse. En Zwitserland onderhoudt een geoefende en bewapende reserve van meer dan een half miljoen manschappen. Het Israëlische leger omvat samen met zijn geoefende reserves bijna een tiende deel van de totale bevolking. Voorzitter Mao's ambities zijn daarom niet bij voorbaat irreëel. Maar om een massa van honderden miljoenen om te vormen tot een echt leger vereist (wegens de kosten der bewapening) een rijkdom, waarover .iet huidige China bij lange na niet kan beschikken. Oorspronkelijk was de vrees voor een invasie door de Amerikanen de aanleiding tot het overwegen van een zo omvangrijk volksleger. Deze vrees, en de inspanningen om een volksleger op te bouwen, namen toe en ook weer at al naai gelang de veranderende militaire situatie in Korea, Taiwan (Formosa) en Zuid-Oost-Azië. Thans hebben de Russen er zonder twijfel een nieuwe stoot aan gegeven.

TN HET GENRE BEWAPENING dat ern modern leger zijn bewegelijkheid en zijn vuurkracht geeft is de Sovjet- Unie verreweg de sterkste. De gemotoriseerde pantser/grdnadier- en tankdivisies *kijn speciaal ontwikkeld voor snelle bewegelijkheid en worden gesteund door een omvangrijke groepering luchtlandingstroepen. Men neemt aan dat de Sovjet-Unie thans beschikt over' 40 divisies in de grensstreken, waar de confrontatie met China zich aftekent, op een totaal van ongeveer 150 divisies. De Russen hebben niet zoveel werk gemaakt van grote transportvliegtuigen als de Amerikanen. Ongetwijfeld zouden zij voor grote transportproblemen komen te staan bij het vervoer van de ene zijde van de Sovjet-Unie naar de andere in het geval van een grote oorlog. Desalniettemin moet de langjarige concentratie op grote vuurkracht en snelle bewegelijkheid, waarmede zij in 1944 en 1945 veldslagen wonnen, het Rode Leger wel enorm sterk maken voor het voeren van een landoorlog. Volgens de meest bevoegde Westerse waarnemers zijn de Chinezen voldoende bewapend met de normaal gebruikelijke infanteriewapens, die alle in eigen land worden gefabriceerd, en eveneens met lichte en middelzware artillerie. Zij vervaardigen thans zelf 75 mm. automatische geweren, machinegeweren, licht en middelzware mortieren (tot 122 mm.) en 90 mm. raketwerpers. Zij hebben echter voortdurend te kampen met een tekort aan produktie van alle soorten voertuigen, van zware artillerie en tanks. Op al deze terreinen is er reeds een tiental jaren hard gewerkt om zelf in deze behoefte te kunnen voorzien en er is ook, evenals met de atoombewapening, grote vooruitgang geboekt. Daarvan getuigt ook de interesse in de uitvoer van Chinese tanks naar Pakistan. Het gebrek aan bewegelijkheid zou vanzelfsprekend zwaar tellen bij het uitbreken van een grote oorlog, vooral over een langere periode. Men dient zich echter bewust te zijn dat de Chinezen ten tijde van hun inval in Korea een grote bewegelijkheid ten toon hebben gespreid. De nadelen ten gevolge van gebrek aan voertuigen en communicatiemiddelen kwamen eerst na geruime tijd aan het licht. IN HET LICHT van al deze gegevens rijst de vraag: wat voor soort oorlog zou er kunnen uitbreken? De méesten van hen, die zich bezig houden met de mogelijkheid van en Chtrtèès-Russisch"militair conflict nemen aan dat de Chinezen wel bij machte zouden zijn het de Russen militair en politiek moeilijk te maken. Anderzijds zou het de havik-partij in de Sovjet-Unie zijn, die het militaire initiatief zou nemen. Men mag aannemen dat de gedachte van een zware Russische atoomaanvi.] op de grote Chinese steden in Moskou even onzinnig wordt geacht als in Washington. Maar erkend moet worden dat de technische mogelijkheid daartoe bestaat. MacNamara heeft eens verklaard, dat de verwoesting van 50 Chinese steden de industrie en het leiderschap van China zou vernietigen. Een dergelijke aanval zou door de Russen kunnen worden uitgevoerd met bommenwerpers en raketten zonder ook maar een onderdeel van hun nucleaire hoofdmacht in de strijd te brengen. Niemand vermag te voorspellen wat de uitwerking zou zijn op het overblijvende deel van de Chinese bevolki.ig. Hoewel de Chinezen zelf reeds een atoombom van 3 megaton toi ontploffing hebben gebracht mag men in twijfel trekken of zij op het ogenblik in staat zijn tot enigerlei atoomaanval van betekenis. Het is denkbaar dat de Chinezen een zware aanval van die soort zouden kunnen pogen te beantwoorden met nucleaire explosieven, welke door vliegtuigen zouden worden ingezet tegen nabij gelegen steden als Chabarovsk of Vladivostok. Maar de luchtverdediging van de Sovjet-Unie

is zo sterk, dal dergelijke Chinese aanvallen wellicht zelfs zouden kunnen worden onderschept. Het is realistischer rekening te houden met nucleaire aanvallen van geringer omvang. De mogelijkheid van Sovjet-aanvallen op de Chinese atoominstallaties in Binnen-Mongolië en in Sinkiang is zowel door Russen als door derden vermeld. Het belangrijkste doelwit zou waarschijnlijk zijn de gas-diffusie installatie, welke de Russen zelf voor China gebouwd hebben. Dergelijke beperkte Russische aanvallen zouden niet moeilijk zijn, evenmin sis gerichte aanvallen op de raketindustrie of de Chinese olie-industrie. Zulke aanvallen zouden kunnen worden uitgevoerd zonder nucleaire wapens. Het is denkbaar dat de Russen meer conventionele luchtaanvallen zouden uitvoeren op de wijze als de Amerikanen dit ondernomen hebben tegen Noord-Vietnam. Maar het effect van dit aanvallen was niet zodanig, i,a.v,:.a ,■ wr, ; _ _l dat nauwlettende waarnemers van de recente militaire geschiedenis er een aanmoediging in zouden kunnen vinden.

DE ISRAëLIëRS hebben twee voorbeelden gegeven, die in dit opzicht van belang kunnen zijn. Hun traditionele strategie tegenover de schermutselingen, waarmede zij over de gehele lengte van een lange grens te maken hadden, bestond uit het benutten van hun beroepsmatige militaire superioriteit voor het uitvoeren van vergeldingsaanvallen tegen bepaalde doelwitten. Maar dat spel kunnen er twee spelen: de Russen zijn zich ongetwijfeld welbewust van de kwestbaarheid van het Sovjet-gebied in het Verre Oosten. Interessant is dat een van de voornaamste deskundigen op het gebied van de Russische militaire politiek, dr. John Erickson van de Edinburgh universiteit, in herinnering heeft gebracht dat de Sovjets met een sabotage-inval tegen Tatoetzoechoean in Oost-Mantsjoerijc in de jaren dertig. waarbij grote Japanse munitie- en olic-opslagpaatsen opgeblazen werden, de Japanners er naar veler mening van hebben afgehouden, tot militaire acties over te gaan. Bij deze speculaties over wat mogelijkerwijs zou kunnen gebeuren moeten twee opmerkingen worden gemaakt. De eerste is, dat de doctrine inzake „escalatie" van kleine naar grotere incidenten, welke zoveel invloed bezit in het Westerse militaire denken, slechts door weinig voorbeelden wordt gerechtvaardigd. De meeste gevechten breiden zich uit en worden ernstiger omdat degenen, die tot deze uitbreiding overgaan, menen dat hun belangen daardoor worden gediend. Er is dan inderdaad een „escalatie", maar deze is bewust gewenst en niet te wijten aan omstandigheden, welke oncontroleerbaar waren geworden. Het is derhalve ling. dat wat zich afspeelt tussen China cn de Sovjet-Unie het resultaat zal zijn van welbewust genomen beslissingen. De tweede opmerking is. dat beide regeringen iri hun feitelijk gedrag zeer voorzichtig zijn, alhoewel zij ononderbroken op onverantwoordelijke wijze zich in hun uitlatingen te buiten gaan. Sterke krachten drijven naar een conflict. Fundamenteel zijn de toename der Chinese pretenties als grote mogendheid te worden erkend en de bedreiging van de zakelijke en ideologische posities van de Sovjet-Unie, welke onontkoombaar- toeneemt met het stijgen der Chinese verlangens. Alleen een uiteenvallen van China in een toestand van machteloosheid zou de Sovjet-regering kunnen bevrijden van het nemen van de pijnlijke beslissingen, waar zij zich voor geplaatst ziet door de confrontatie met deze realiteit. Copyright The Times

... __ . LEONARD BEATON, de schrijver van dit derde artikel in de reeks .over .-de groeiende „spanning, lussen ' Rusland en China, is staflid'; geweest bU het Engelse „Institute tor Strategie Studies". In bijgaande beschouwing weegt hij de militaire sterkte van de twee tegenstanders tegen elkaar af en poogt hij hun mogelijke tactiek in geval van oorlog te voorzien. s

Friso Endt beschrijft in :ijn rubriek ..Mijn wereld" in ELSEVIERS MAGAZINE cot ontmoeting in een vliegtuig met twee Amerikanen, wier uak het is overal in de wereld naar olie te boren. Ze komen net uit Biafra. Een mooi dialoogje: „U zil in de oliebusiness, in het boren dan. Wat is er nu waar, dat de grote maatschappijen met die oorlog iels te maken hebben gehad?" „Ik heb dat ook wel gehoord. De Fransen hebben er in Biafra zeker iets mee te maken gehad, ze stuurden ook wapens, en nu zitten /.e met de gebakken peren. Maar Shell? Shell/BP heeft van oeide partijen een hoop last gehad." „En is de raffinaderij in Port Harcourt dan niet beschadigd?" „Nou. dat is hel rare van de De waterzuiveringsinstallatie en de riolering van de stad Port Harcourt zijn destijds door de terugtrekkende Biafranen vernield. Dat is nog niet goed gerepareerd, met alle ellende van dien, ook besmettelijke ziekten * en zo. De elektriciteitscentrale wr< ook vernield. Maar de raffinaderij.... eigenlijk weinig schade, tenminste zo denk ik er over." Hij kijkt zijn collega aan die weer aan de champagne zit. De collega is het eens. „Maar," zegt hij, „in ons bedrijf vraag je niet naar het waarom. Je doet ie werk en daarmee uit." Mijn buurman heeft drie kinderen thuis in Californië, twee jongens van 16 en 18. een meisje van 17. „En die van 16 haar lot hier" — hij wijst op zijn .schouders. „En weet je wat ze zeggen: „Dad, je bent mal. je verdient goed, je werkt je rot en wat heb je aan je leven..." En ze hebben gelijk. We vervuilen de lucht èn het water. We iViaken er een potje van. Dat ze daar tegenin gaan, ik begrijp het niet altijd, ben het niet altijd met hun methodes eens maar dat ze vinden dat het ó niet kan. nou dat kan ik en juist in mijn vak, heel goed bekijken." We landen op Schiphol, buiten kun je de rookpluim zien, die een wegtrekkende machine maakt. Hij wijst Zie je wel. dat is dal spul dat ik opboor."

ACCENT praat met Annelics Oster, bekend van „Hadimassa", dochter van Guus Oster en Ank van der Moer. Ze vindt dat cr op het toneel iets moet veranderen: „Maar anders dan nu. Het gebeurt allemaal zo agressief. In plaats dat één van die jongens nu eens opstaat en /.egt: ik zal het jullie maar bekennen. Ik ben eigenlijk doodongelukkig en daarom doe ik zo. Want dat is het: ze zijn doodongelukkig. Ze hebben allemaal bange, ongelukkige gezichten." — Tomaat heeft het nogal op je vader voorzien. „Ja, dat vind ik verschrikkelijk. Arme pappie. Het plaatst me voor een probleem: ik weet niet waar ik bij hoor. Aan de ene kant ben ik hel ermee eens dat er iets moet veranderen. Dat is hard nodig. In het huwelijk... op het toneel, overal. Aan de andere kant vind ik het zo vervelend en agressief. Die jongens zijn zo humorloos." — Je vader is eens een ~welgedane toneelmakelaar" genoemd of iels dergelijks. „Bespottelijk hè? Ik kan het niet uitstaan. En dan moet je hem zien. de lieverd: dat tengere mannetje. M'n vader heeft jarenlang zo ontzettend hard gewerkt en hij is zo consciëntieus. Hij heeft altijd gedaan wat hem het beste leek. Het is afschuwelijk, dat hij zo ongenuanceerd wordt aangevallen."

In DE GROENE een reportage ruit E. Utrecht vit Indonesië, waar het „bol stond van de studentendemonstratiex" tegen de corruptie, de comnvunteten en de hoye prijzen. Utrechts conclusie: „Andere tegenstellingen .manifesteren zich in de sinds december van het vorige jaaY aan de gang zijnde zuiveringen in de strijdkrachten, het leger, de vloot en de luchtmacht. Generaals van liet leger, het korps mariniers, van de luchtmacht belandden achter de tralies. Andere generaals zullen nog volgen. Veel zullen deze maatregelen niet helpen, want de verarming, die zoveel ontevreden mensen maakt, voltrekt zich ook in het leger met een niet meer bij te houden snelheid. Hetgeen recentelijk in Indonesië gebeurd is geeft ons geen enkele hoop dat er een voor een gunstige economische ontwikkeling noodzakelijke verandering in de sociale ol politieke structuur zal plaatsvinden. Het verder verlenen van ontwikkelingshulp. althans in de vorm van investaties en kredieten — de aan de Indonesische regering verstrekte leningen bedragen tezamen reeds meer dan drie miljard Amerikaanse dollars terwijl er maar heel weinig positief resultaat valt aan te wijzen — schijnt nu toch wel zinloos te worden."

W. L. Brugsma, hoofdredacteur van de HAAGSE POST, over de mogelijke consequenties van een Chinees-Russische oorlog voor West-Europa: ..Geen Westeuropese regering zal vrijwillig een verplichting aangaan om samen met de Sovjet-legers de Oessoeri over,te trekken. De vraag is wel hoe West-Europa weerstand zal kunnen bieden aan Sovjet-druk om het dan maar wat minder van harte te doen. Het lijkt ver gezocht, maar „contingency planning" kan zich niet onttrekken aan de verplichting ook onaangename mogelijkheden op een rijtje te zetten. Welnu, bij de huidige stand van de Westerse defensie kan de Sovjet-Unie in een conventionele oorlog zonder veel moeite West-Europa in een week of drie bezetten. Onder normale omstandigheden zal zij er geen enkele behoefte aan hebben zich die zorgen. plus het risico van een nucleair conflict, op de hals te halen. Uitgerekend de enige mogelijkheid echter die haar tot zo'n wanhoopsdaad zou kunnen brengen, li,gt in een gewapend conflict met China, dat zich niet snel zou laten .. beslissen. Wanneer de Sovjet-Unie, J om haar leven vechtend, tot de conclusie zou komen dat zij het zonder de mankracht en het industriële potentieel van West-Europa niet kan stellen, dan zou zij — een constante in de krijgsgeschiedenisvolgend — die hulp kunnen komen halen. Omdat een

DE NIEUWE LINIE velt ccn hard oordeel over de buitenlandse politiek van Nederland: „Deze week lopen de Tweede Kamer-debatten over de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De vele petities, die al zijn ingediend, door hoogleraren, door priesters, dominees, door een groot aantal organisaties en actiegroepen, zullen de diverse Kamerleden hopelijk stimuleren tot een volledige inzet. Een belangrijk punt, na het fait accompli van de nederlaag van-Biafra, waaraan de Nederlandse buitenlandse politiek mede debet is, vormt de kwestie Zuidelijk Afrika. Onze handelsbetrekkingen met Rhodesië en Zuid- Afrika, maar ook onze medeverantwoordelijkheid voor het gebruik van NAVO-wapens in de Portugese koloniën, moet aan de orde komen. Maar de wezenlijke vraag achter al die zaken is toch of zich in Nederland al dan niet een geheel andere ..leer" van de buitenlandse politiek kan ontwikkelen. Een buitenlandse politiek die niet meer de bescherming van de eigen nationale belangen als enigp en hoogste waarde stelt, maar die vanuit een internationale verantwoordelijkheid en solidariteit bedreven wordt. Hiertoe zal echter eerst aan het bewind van minister Luns, maar ook aan de „school" van Luns. en tenslotte aan het tijdperk-Luns een einde moeten komen. En dal is voorlopig een utopie. Zelfs als de man-Luns weggaat."

Renate Rnbinste'ui, die de memoires van Weinreb heeft bewerkt, schrijft in VRIJ NEDERLAND over de felle afwijzende reacties, die Weinrebs boeken hebben opgeroepen: „Zo reageert een land alleen, wanneer hel van een illusie beloofd dreigt te worden. Hoewel men Weinreb als verzetsman probeert verdacht te maken, geldt de aanval niet de verzetsman, maar de mémoireschrijver. Het is zijn visie op wat er in de bezettingsjaren eigenlijk gebeurd is, die ons be- AS

De NATO-taptoe is fini. Ons rest slechts te genieten van echte militairen die op echte mensen schieten. CHRONOS

VOOR MILITAIRE COMMEN'TATOREN betekent het idee van een „militair evenwicht" een bron van gevaren. Bewapening, en vooral bewapening bij grote mogendheden, kan op papier worden berekend en evenzeer kan men in woorden de schattingen uitdrukken van de omvang van de betrokken strijdmachten. Men kan dan een zekere superioriteit aan de ene of de andere zijde vaststellen en men kan op die basis een gedachtengang ontwikkelen. Maar dat hele kaartenhuis van veronderstellingen kan ineenstorten bij het eerste schot dat in ernst wordt afgevuurd. Zeer vele waarnemers vervielen in die fout van op papieren gegevens opgebouwde,veronderstellingen bij het toenemen van de spanning in 1967, tijdens de confrontatie van Israël met zijn buurstaten. Op papier was de superioriteit van de Arabieren onmiskenbaar. Maar wat niet kon worden gemeten en gewaardeerd — de opleiding van de troepen, hun vastbeslotenheid, de gevolgen van een verrassende aanval — bleek veel zwaarder te wegen. Evenzeer zou elke objectieve becijfering van de militaire macht van de Verenigde Staten cji Zuid-Vietnam aan de ene zijde en van de Vietcong cn Noord-Vietnam aan de andere zijde een overweldigende superioriteit hebben aangetoond van de eerstgenoemde .groep. Bij een beschouwing van de relatieve sterkte van Rusland en China is althans op papier geen twijfel mogelijk over de superioriteit van de Sovjet-Unie. Hoewel het Chinese volksleger wat betreft het aantal soldaten een hoger cijfer vertoont, is het totale aantal manschappen, dat in feite onder de wapenen staat, bij het Rode Leger groter. Aan voertuigen, tanks, artillerie en luchtmacht hebben de Russen een duidelijke voorsprong. En bij, de nucleaire wapens, en ide iniftdgleo ,om die naar hun doel te brengen is het ' Russische* overwicht totaal. Zowel in de lucht als ter zee kan er geen twijfel aan bestaan dat de Russen in geval van een conflict in staat zijn om de Chinese vloot en luchtmacht volledig te vernietigen. En wanneer er een oorlog met gebruik van atoombommen zou uitbreken, zou de verwoesting van China zo onmetelijk worden dat hel onmogelijk is zich daarvan reeds vooraf een denkbeeld te vormen.

Mao's volksleger paradeert op het Plein der Grootste Revolutie in Peking. Laat ze maar op komen, de Russen ...

Waarom verschuilt De Tijd zich In het vrijmoedig commentaar alsmaar achter de Nederlandse bisschoppen? Waarom moet hun opjnie te vuur en 1# zwaard verdedigd worden? Persoonlijk laak ik de uitspraak vari, ons Nederlands Episcopaat volkomen. Jk vind haar zeer betreurenswaardig.. Het antwoord dat de paus in niet, t« misverstane taal aan Utrecht heeft gegeven, laat aan duidelijkheid niet* te wensen over. In korte glasheldere taal heeft de paus ons de schoonheid, waarde en glans van het celibaat uiteengezet. Het is en blijft nog steeds de parel van de katholieke kerk. *■ Deze pauselijke uitspraak is veel duidelijker dan het matte betoog van kardinaal Alfrink. Deze heeft zich. evenals .Noord wij kerhout". veel te veel laten leiden door de altijd weer trieste gevallen van priesters die heengingen, in een soort houding van „dan maar te redden, wat er nog té' redden valt". Men denke echter vooi al niet, dat „Noordwijkerhout" en*de Nederlandse bisschoppen de mening weergeven van de gemiddelde Nederlandse katholiek. Er zijn er zeer velen, die het antwoord van de Paus uitgesproken. magnifiek vinden. „Betfrr twee priesters, die zich volledig willen inzetten, dan tien, die zich slechts gedeeltelijk willen geven". Het is wel toevallig, dat uw vrijmoedig commentator steeds hetzelfd* denkt als het Nederlandse Episcopaat. Persisteert Utrecht intussen in zijn dwaalhouding, dan is een schisma volstrekt niet denkbeeldig. In dat geval zou ik er beslist de voorkeur aan geven ROOMS katholiek te blijven en niet NEDERLANDS katholiek. Hopelijk komt het echter niet zover. VENLO W. J. M. Loohuli.

Als ik zo de toon van het artikel „Concilie en Quasie-democratie" vergelijk met de emotioneel geladen reacties van links uit de Nederlandse kerkop-hol, dan krijg ik wel de indruk dat de schrijver precies tegen het zei*, been geschopt heeft. Wat niet zo erg moeilijk is, want die' linkse benen zijn momenteel wel zéér zeer. Misschien dat daardoor het hollen iets mindert? WEERT P. W. Willem***.

Proficiat met uw „bijzondere medewerker" die ons tracteerde op een waardevol, glashelder artikel in De Tijd (van 30 jan.) „Concilie en quasidemocratie". UTRECHT C. M. J. Versteegh-Kock

Het lijkt ons hoog tijd, dat ieder die achter het beleid van de bisschoppen staat, de moeite neemt om dit schriftelijk tftjxftVfiStigfJVjJHet ageren,van de ultra-conservatieve katholieken verplicht tot reageren. De bisschoppen moeten zich nog meer g£iuggesteund weten. Een goede enquête of een referendum zou o.i. zeker de kosten waard zijn. AMSTERDAM J. van GenuchUn /-* 1 •

Van de ~Vader der christenheld", de „Dienaar der dienaren Gods", zoals men de paus betitelt, zou men wat betreft de „betreurenswaardige priesters", die „hun eens gegeven woord niet gestand zijn gebleven", meer dan van welke christen ook groter liefde, althans groter begrip mogen verwachten. Elke psychologische benadering van hun situatie, de tragiek die vaak. en soms jaren lang, aan hun uittreden is voorafgegaan, hun seminarie-opleiding waar zij afgezonderd van de (boze!) wereld opgroeiden, omtrent het sexuele leven een niet bepaald hoge dunk ontvingen: dat alles is in zijn toespraken en verklaringen inzake d< celibaatskwestie ten enenmale afwezig Hij heeft er blijkbaar ook geen wef van, dat menig uitgetreden priester die een huwelijk aanging voor het ten volle hoeft beseft wat liefde inhoudt. een grondige leerschool waalvan hij juist in zijn priesterlijke arbeid nut zou kunnen trekken, r Immers, is priester-zijn niet hij uitstek: ten dienste staan van waar het hun diepste wezen betreft? Dit horizontale vlak* is minstens zi< belangrijk als hét verticale, in de praktijk zelfs belangrijker. Want et bestaat geen groter charisma dan zijn leven te geven voor anderen. Ik gee! dan ook de voorkeur aan de mentaliteit van onze bisschoppen. Helaas mopten zij het om hun houding in de celibaatskwestie van een aantal katholieken ontgelden. En hoe! Niet alleer valt er weinig eerbied — hetgeen \\a anders is dan kritiek — maar som> zelfs weinig christelijke liefde bij hri te bespeuren. En wie zich achter hei, scharen, hebben nog meer discriminatie te incasseren. De ingezonden stukken van die zich tegen de ontkoppeling keren bieden stof voor een bloemlezing van invectieven waaraan de hi-l haar genoegen beleeft. Was het Boghoeffer niet die zei, dat de duivel alleen kwaad kan stichten door godvruchtig te zijn? ■ ■ fané- AMSTERDAM J. Bajvi

Hel komt er weinig op aan of \vj hier in Nederland nog gehuwde „ot celibataire priesters zullen hebben. 'Ai dat geschrijf over vóór of tegen is een rookgordijn voor een veel erger Verschijnsel. Waar het wèl op aankomt, i< dat hier sinds zes jaar een hele jeugdgeneratie voor de verdoemenis is opgevoed, Dat in alle katholieke gezinnen met kinderen de wanhoop heerst hoe dat ooit nog goed te krijgen is, *•" Als -er in het Evangelie van molenstenen gesproken wordt en van de diepte der zee, dan zijn er geen molenstenen genoeg en is de zee veel te ondiep om een dergelijke ramp te boeten. GELDROP Th. J. M. Verhofstad