NRC Handelsblad

MILAAN, 4 maart — De Italiaanse socialistische leider Bettino Craxi vindt dat de tijd nog niet rijp is voor een alliantie tussen socialisten en communisten om een einde te maken aan de macht van de christen-democraten. Hij sloot nauwere samenwerking op langere termijn niet uit, maar zei dat er nu nog serieuze meningsverschillen tussen de twee partijen bestaan.

De socialistische leider reageerde gisteren op een toespraak van de communistische leider Enrico Berlinguer op het zestiende congres van de Italiaanse communisten, dat woensdag in Milaan is begonnen. Berlinguer had Craxi, die als waarnemer het proces bijwoont, opgeroepen samen een alliantie te vormen. De socialisten hebben de afgelopen vier jaar deel uitgemaakt van coalities met onder andere de christen-democratische partij. Craxi zei dat hij "geen enkel vooroordeel of principieel verzet" heeft tegen een "proces van vernieuwing" waarbij de linkse partijen in Italië op nationaal niveau gaan samenwerken. Maar, aldus Craxi, daarvoor moeten eerst de betrekkingen tussen de socialisten en de communisten verbeteren. De relaties tussen de twee partijen zijn soms zeer slecht geweest. Het dringendste probleem in de relatie tussen de twee partijen is de gebrekkige communicatie, zei Craxi. Daarbij is volgens hem belangrijk dat geen van de twee partijen zegt het monopolie te hebben op de waarheid of de enige juiste politieke lijn te volgen. "Ook al bestaan er grote gebieden waarop we kunnen samenwerken," zei Craxi, "het zoeken naar een overeenstemming is niet eenvoudig en biedt evenmin uitzicht op snelle ontwikkelingen." Voor het "democratisch alternatief' voor een regering met christen-democraten, een van de hoofdthema's van het congres van de communisten, heeft deze partij de steun van de socialisten nodig. De communisten zijn sinds 1947 uit de regering geweerd, maar in een aantal Italiaanse steden en in drie provincies is het bestuur in handen van een alliantie tussen communisten en socialisten. (UPI, Reuter, AFP, AP)

Door onze correspondent E. G. LACHMAN PARIJS, 4 maart — Een referendum over twee jaar socialisme a la fran

Rechts schroefde zijn veroveringsverwachtingen terug van tachtig op zestig en ten slotte op dertig steden. Beide partijen kunnen dus in de uitslag lezen wat zij willen. Tijdens de campagne die vanavond eindigt kon links wijzen op de morele en sociale vooruitgang: afschaffing van de doodstraf en bijzondere of militaire tribunalen, optrekken van laagste inkomens, pensioen met zestig, vijfde vakantieweek, 39 uur werken voor veertig uur loon, nieuwe sociale wetten. Rechts antwoordde dan dat veel van dit schoons de Franse industrie in de economische afgrond stort en wees op de steeds dreigender indexcijfers. Maar het durfde toch afschaffing van veel van die sociale veroveringen niet te beloven. Bepalend voor de uitslag is niet rechtse stemmenwinst, maar het aantal 'teleurgestelden in het socialisme' dat thuisblijft. Zij vormen drie groepen: zij — meestal uit de hogere middenstand — die vinden dr.t Mitterrand al te ver ging, de slachtoffers dus van wat ex-ministc- Peyrefitte het "enorme misverstand van 1981" noemt. "We wilden van tronies veranderen, maar niet van Frankrijk", zei hem een boer. Ten tweede, zij die vinden dat Mitterrand te weinig deed. „We konden de gesalarieerden geen salarisverhoging geven", klaagde minister Defferre. Een

mijnbouw maar ook onder ambtenaren en leraren toont dat de meeste teleurgestelden zitten onder Mitterrands 'natuurlijke' clientèle, zodat de communistische vakbond naar hartelust kan dreigen. Ten slotte de communistische istemmers die Mitterrand een sociaal-democratische koers verwijten. Waar een socialist hun lijsttrekker is dreigen zij thuis te blijven, öf als waarschuwing óf omdat zij toch al aanvoelen dat ondanks beloftes van hun leider Marchais van lange trouw aan Mitterrand, de tijd van de scheiding nabij komt. Rechts heeft het nadeel dat een meerderheid van twijfelaars de oude tronies nog niet terug wil. Na een agressief begin stelde het zich dan ook wat rustiger op om' de linkse teleurgestelden niet op stang te jagen. Giscard/Chirac Achter een doorzichtige sluier van eensgezindheid en ondanks twee gezamenlijke lunches bleek de haat tussen Giscard en Chirac nog diep. Het 'verraad' van de laatste aan Giscard in 1981 dat beiden in het politieke ongeluk stortte is niet vergeten. Onder wat links "de drie ruiters van de apocalypse" en "de heren uit de kastelen" noemt, bleek de derde die geen kasteel heeft en zelfs

— de enige oppositieleider die naar voren komt als "acceptabel", het is ex-premier Raymond Barre die op zijn lange Tour de France !— omdat hij volgens het Franse oordeel "in zijn liberale rondheid een scherp vierkant" verbergt — het grootste politieke respect afdwong. Chirac kwam als te rechts over om ooit een meerderheid van het land te veroveren en werd daarom voor links de voorkeursvijand. Giscard bleek een nu wel sympathieke "has been". Maar ook de socialisten die nu voor het eerst sinds hun congres van Epinay in 1971 in het defensief zijn, konden hun kleerscheuren niet verbergen. Deze ontstonden hoofdzakelijk door de traditionele strijd over de "ideologische lijn" en dus de toekomstige economische en politieke koers. Terwijl vakbondsleider Maire op het bordes van het Elysée een tweede soberheidsplan onvermijdelijk noemde en eraan toevoegde dat een radicalisatie en protectionisme de vrijheid de nek om zouden draaien, ontdekte premier Mauroy dat alle economische lichten juist op groen en alle moeilijkheden achter ons lagen. Tegelijk vond minister van planning Rocard dat wanneer de radio de economische winter aankondigt die sneeuwkettingen nodig maakt, men die radio niet afzet en de kettingen ook moet kunnen

roy zijn collega-minister Rocard "monsieur Météo", de man van de weerberichten, interessant maar niet bepalend voor de koers die hij, Mauroy uitzet. Maar minister Delors van financiën, die het meer met Rocard eens is, roept dat hij meer houdt "van actief pessimisme dan van naïef optimisme"(van Mauroy). De boze partijleiding noemt Maire, Rocard en ex-minister van ontwikkelingssamenwerking Cot (die aftrad omdat Mitterrand de Realpolitik in Afrika zwaarder liet wegen dan de mensenrechten) dan ook afwisselend: het "tweede links", "masochistisch links" of "het links van de mislukking". Meningsverschil De Franse socialisten zouden geen Fransen en geen socialisten zijn als op die ruzie niet meteen ook een hoogst intellectueel en ideologisch meningsverschil werd geënt over de partijdoctrine inzake mensenrechten. De marxistische fractieleider Joxe en partijvoorzitter Jospin vinden dat de rocardisten net iets te vaak Rosa Luxemburg aanhalen die in haar strijd na de Russische revolutie tegen Lenin meende dat de vrijheid altijd voor degenen is die anders denken. Rocard vermoedt dat Joxe cum suis neigen naar Lenins opvatting dat burgerlijke vrijheden alleen de klassevijand helpen. Rocard legde tot woede van de mitterrandisten al op het partijcongres van Metz, drie jaar geleden, uit dat er twee socialistische tradities bestaan. Aan de ene kant Jacobijnse, centralistische, autoritaire en anderzijds die waarbij de mens wordt gesteund tegen overheersing door de staat. Al naar gelang de hoogte van het socialistisch verlies kan Mitterrand straks kiezen. Bij groot verlies bijvoorbeeld: met figuren uit de marxistische vleugel een sociaal-democratische koers, nog duidelijker dan die welke hij sinds de mislukking van het eerste jaar en de tweede devaluatie in juni, toch al voert. Dat betekent dan meer soberheid zoals Delors wil en een snelle breuk met de communisten. Marchais noemde zo'n koers "de politiek van rechts". Het voordeel voor Mitterrand hiervan zou zijn dat hij een mogelijke toenadering tot het politieke centrum openhoudt en Chirac veroordeelt tot een rechtse oppositie zonder hoop. Bij klein verlies zou hij kunnen doen voorkomen op een radicalere linkse koers te sturen, uiteraard verder met figuren uit de rechter partijvleugel. Men kan ook een aantal combinaties bedenken tussen de twee mogelijkheden. De oude rot in het vak van de politiek, die zo vaak uit twee mondhoeken tegelijk lijkt te spreken. vindt we'

Jacques Chirac, burgemeester van Parijs en leider van de gaullistische partij in Frankrijk, poserend voor het Palais Omnisports de Paris Percy, een gigantisch sportpaleis. Chirac ziet deze verworvenheid als een stemmentrekker voor de gemeenteraadsverkiezingen zondag. (Foto AP)

Door onze correspondent BEN KNAPEN BONN, 4 maart — Het ongemakkelijkst zat geheel links gisteravond Hans-Dietrich Genscher op zijn stoel. De Duitse liberaal had zowel in 1976 als in 1980 bij de grote televisiediscussie aan de vooravond van de verkiezingen met bescheidenheid en een paar rustige opmerkingen zich automatisch als het evenwichtige midden temidden van de kemphanen links en rechts kunnen etaleren. Dat verliep gisteravond anders: niet alleen zijn de rollen sinds de christelijk-liberale coalitie anders verdeeld, maar ook is er een andere sociaal-democraat Hans-Jochen Vogel die discussieerde gisteravond (van kwart over acht tot half twaalf op beide Duitse netten) tegen drie politieke tegenstanders: Helmut Kohl, Franz-Josef Strauss en Hans-Dietrich Genscher. Maar bovendien deed iedereen bijna voortdurend zozeer zijn best om als gerijpt politicus, c.q. staatsman, op te treden dat Genschers kalmte-en-rust-kuur tot onopvallendheid leidde. Han-Jochen Vogel buitte de situatie handig uit. Geholpen door een camera-instelling was regelmatig zijn 3—1-underdogpositie te zien, hij wees er in hoffelijke bewoordingen op "maar ik wil mezelf niet beklagen, begrijpt u me goed". Vogel kwam het eerste uur zo vaak aan bod dat de omroep met telefonische klachten hierover werd overladen.

Franz-Josef Strauss lanceerde een spervuur van economische cijfers, die hij had meegebracht. Toen Vogel hem wegens zijn economische plannen als de "Duitse Thatcher" kwalificeerde (daarbij Strauss twee jaar geleden zelf citerend) reageerde Strauss: "Ik ben toch geen travestiet". Afgezien van een paar kleine schermutselingen ("Mag ik ook een keer uitspreken") en helemaal aan het begin de klacht van Vogel en Strauss over unfaire aanvallen over en weer in het verloop van de campagne, was het een zakelijk debat. Soms ronduit saai. Nieuwe gezichtspunten kwamen niet meer naar voren. Helmut Kohl trad een beetje lacherig op, wond zich niet op. Het leek alsof Vogels regelmatige waarschuwing voor "deze typische gelijkhebberigheid van politici" verlammend werkte op de deelnemers. In elk geval was deze laatste ronde onvergelijkbaar met de voorlaatste ronde dinsdagavond tussen de secretarissen-generaal van de partijen. Partijsecretarissen

zijn zoals bekend onder meer aangesteld om het grove geschut te bedienen en dat debat deed nog het meest denken aan een oude stomme film waar de acteurs elkaar langzaam en plechtstatig emmers water over het hoofd leegschudden. De Groenen waren gisteravond niet uitgénodigd, omdat voor de laatste ronde slechts partijen plegen te worden uitgenodigd die al in de Bondsdag zitten. Via een kort geding hadden de Groenen vlak tevoren nog geprobeerd hun aanwezigheid af te dwingen maar de twee omroepen behielden van de rechter de vrijheid om zelf te bepalen wie zou worden uitgenodigd. Deze omroepen zelf, waar de twee grote partijen praktisch alle belangrijke functies onder elkaar hebben verdeeld, bleven ten slotte bij hun weigering. Voor de Groenen hoeft dat overigens geen nadeel te zijn: bij hun potentiële kiezers, waar een zekere afkeer tegen de establishment-partijen overheerst, kon de aanblik van gisteravond hun vermoeden slechts bevestigen dat de gevestigde partijen onder elkaar de gunsten van de macht hadden verdeeld. Het aantal nog te beïnvloeden kiezers was overigens gisteravond volgens opiniepeilingen gering. Ruim tien procent had begin deze week nog geen politieke keuze gemaakt. Slechts een fractie daarvan schijnt de laatste dagen door informatie via de media de uiteindelijke keuze te bepalen.

Het debat voor de Westduitse televisie. Van rechts: Hans-Jochen Vogel, Helmut Kohl, Franz-Josef Strauss en Hans-Dietrich Genscher. (Foto AP)

MADRID, 4 maart — De Spaanse regering heeft een wet in voorbereiding, naar Italiaans voorbeeld, voor terroristen die berouw tonen. Dit zei de Spaanse minister van binnenlandse zaken José Barrionuevo gisteren op een persconferentie in Pamplona, in Noord-Spanje. Barrionuevo ging niet in op de tekst van zo'n wet. In Italië heeft de justitie geprobeerd het terrorisme mede te bestrijden door aan terroristen die besluiten met de justitie mee te werken strafverlichting of in bepaalde gevallen vrijspraak te geven en hen in staat te stellen met justitiële hulp een nieuw leven te beginnen. Vorig jaar zijn onderhandelingen tussen de voormalige centrumregering en de nationalistische Baskische partij Euskadiko Eskerra stukgelopen op het probleem hoe enkele tientallen voormalige leden van de politiek-militaire vleugel van de Baskische afscheidingsbeweging Eta weer in de samenleving opgenomen zouden moeten worden. De socialistische regering die in december aan de macht is gekomen heeft het gesprek met Euskadiko Eskerra hierover voortgezet. Volgens minister Barrionuevo zijn er sinds de socialisten aan de macht kwamen in Spanje geen gevallen van marteling geregistreerd. Mocht blijken dat er toch nog is gemarteld, aldus de minister, dan zullen de schuldigen worden vervolgd. Zaterdag had Joseba Azcarraga een lid van de Nationalistische Baskische regeringspartij PNV, gezegd dat er op de politiebureaus in Spaans Baskenland nog steeds wordt gemarteld. (AFP)

Door BRYAN BRUMLEY (AP) WARSCHAU, 4 maart — In een afgelegen stad in Polen begint woensdag het proces tegen Anna Walentynowicz, symboolfiguur van Solidariteit. De beslissing de 54-jarige voormalige kraandrijfster terecht te laten staan in de stad Grudziadz en niet in haar woonplaats Gdansk tekent de vrees van het regime dat het proces een vonk in het kruitvat van de Oostzeehaven zou kunnen betekenen. Volgens kringen rond de regering wordt Walentynowicz berecht om „de bal aan het rollen te houden" in het proces van de uitschakeling van de vroegere vakbond. De processen tegen vijf prominente intellectuelen die als adviseurs van Solidariteit zijn opgetreden en die tegen zeven topleiders van de vroegere vakbond zijn uitgesteld — dat tegen Walentynowicz gaat echter door. Anna Walentynowicz werd 7 augustus 1980 als kraandrijfster op de Lenin-scheepswerf in Gdansk ontslagen. Het ontslag leidde tot een spontane bezetting van het bedrijf en was daarmee de aanzet tot het ontstaan van Solidariteit. De kraandrijfster had toen al een reputatie als vakbondsactiviste. Zij, Lech Walesa en een aantal anderen hadden de voorganger van Solidariteit opgericht, de zogenoemde Vrije Vakbond. Later ontwikkelde Walentynowicz zich tot een van de radicale woordvoerders van Solidariteit — ze kwam in de loop van de opkomst van de vakbond regelmatig in conflict met Walesa en andere gematigden. Ze wordt formeel beschuldigd van het organiseren van protestacties en stakingen na de uitroeping van de staat van beleg op 13 december 1981. Enkele dagen na die datum werd ze opgepakt. Op 24 juli vorig jaar werd ze vrijgelaten maar een week later opnieuw aangehouden en voor een "psychiatrisch onderzoek" ingesloten. Wanneer ze de protestacties zou hebben georganiseerd is onduidelijk.

Ten tijde van de op 31 december vorig jaar opgeschorte staat van beleg werden vrijheidsstraffen tot tien jaar uitgedeeld wegens zulke protestacties. De afgelopen twee maanden zijn de straffen op dergelijke misdrijven lager uitgevallen. In februari kreeg Zbigniew Romaszewski, volgens het regime de "bendeleider" van de ondergrondse radio-Solidariteit, "slechts" 4'/2 jaar. Volgens dezelfde kringen rond de regering wil het regime bekende activisten voor een periode van een paar jaar kwijt zijn. Zes minder

bekende activisten van Solidariteit zijn gisteren in de Oostzeehaven Elblag, 66 kilometer ten oosten van Gdansk, voor de rechter gekomen. Zij zouden in het interneringskamp Kwidzyn protestacties op touw hebben gezet. Dit geval is onderwerp geweest van onderzoeken van het Internationale Rode Kruis en de Poolse kerk, die volgens onbevestigde berichten tot de conclusie zou zijn gekomen dat de gevangenen door cipiers ernstig werden mishandeld na zich te hebben beklaagd over de intrekking van het recht op bezoek van hun familie. Onder de beklaagden van Elblag bevindt zich Zygmund Golawski, een activist van Solidariteit uit Siedlce en een leider van de fel nationalistische, anti-Russische en anti-communistische Confederatie voor een Onafhankelijk Polen (KPN). Het besluit sommige processen wel en andere nog niet te houden illustreert volgens waarnemers de harde maar voorzichtige benadering van het bewind, dat moet proberen af te rekenen met het passieve verzet van de bevolking. Er zijn in Warschau en drie andere Poolse steden de afgelopen weken herhaaldelijk betogingen op kleine schaal geweest en het regime is duidelijk bezorgd dat een klein incident tot een groot protest kan uitgroeien. In pogingen, de druk van de ketel te halen heeft de politie van Katowice onlangs een oud-activist van Solidariteit, Kazimierz Switon, de op drempel van een kerk aangehouden toen hij die na een voor Solidariteit opgedragen mis verliet en zich een optocht dreigde te vormen. Een paar dagen later zagen kerkgangers in Warschau zich na zo'n mis de weg versperd door tweehonderd man oproerpolitie. Economische problemen, zo gaf de regeringswoordvoerder Jerzy Urban een paar dagen later toe, veroorzaken "nervositeit" bij de bevolking. Maar hij waarschuwde de Polen in een adem door dat onrust het voor juni geplande bezoek van de paus aan Polen in gevaar kan brengen.

Zoete broodjes bakken in 'n italiaanse keuken Praat eens met Hilco ten Hoeve bv Italiaans keukencentrum Oostzeedijk 144a-148a Rotterdam Telefoon 010-110091 Lid ANVK 60 JAAR VICTORIA SERVICE ...NET DAT BEETJE MEER! Strickledeweg 99. Schiedam Tel. 010-155255 Alb Plesmanweg 33. Rotterdam.Tel 010-294866 / Beethovensingel 140.Vlaardingen.Tel. 010-346305 Officieel Mercedes-Benz dealer (Victoricp

HET LEIDERSCHAP VAN ED NIJPELS 'Ik denk dat ik over het algemeen veel meer denk dan de meeste mensen wel veronderstellen,' zegt Ed Nijpels. De politieke leider van de WD uitvoerig geportretteerd door Ischa Meijer in het maartnummer van Intermagazine. Nijpels over zijn succes: 'In de verhalen die ik tijdens de laatste verkiezingscampagne heb gehouden, schuilt geen erg diepe boodschap. Maar ja, die niet-diepe boodschap trekt kennelijk op dit moment.' Over de recente WD-schandalen: 'Het merendeel van de ellende werd veroorzaakt door lieden die al heel lang in die partij zaten.' En over zijn leiderschap: 'Ik moet er nog steeds aan wennen. Zoals ik eraan moet wennen dat mijn privacy naar z'n verdommenis is.' Een Europese Amerikaan: Professor Stanley Hoffmann, invloedrijk criticus van Reagans buitenlandse beleid en één van de weinige Amerikanen met inzicht in Europa, geïnterviewd over de crisis rond de nieuwe kernwapens. Het hoge duin: Een onthutsende short story door Hylkje Goï'nga. En verder: Hofland over het nationale klagen. Yvonne Kroonenberg over de harde sex in de Bouquet-reeks. Rien Robijns praat met Shell over Gulf en Koeweit. William Rothuizen ontmoet schilder Jan Sierhuis. Frits Boer over het leven van dr Kinsey. Aad Nuis over Henk Romijn Meijer. En nog veel meer in de rubrieken Metropole (cultuur), De Woorden (actuele boeken) en Kapitaal (zakenleven & economie). Intermagazine, overal verkrijgbaar. Of bel voor een abonnement: 020-24.24.04 INTERMAGAZINE NEEMT AFSTAND. RAAKT DE KERN.

GENÈVE, 4 maart — De situatie in Polen is eerder verslechterd dan verbeterd door de opschorting, in december vorig jaar, van de staat van beleg. Dat zei gisteren de Amerikaanse afgevaardigde in de VN-commissie van de rechten van de mens in Genève, Richard Schifter.

De maatregelen die nu worden genomen om in Polen uitingen van ongenoegen te voorkomen verschillen van die welke het militaire regime onder de staat van beleg nam om de vakbond Solidariteit te vernietigen, aldus Schifter. Maar dat betekent niet dat de situatie van de mensenrechten vooruit is gegaan. "Vanuit een juridisch standpunt is in feite de toestand in Polen aanzienlijk slechter dan een jaar geleden", aldus de Amerikaanse afgevaardigde, omdat "de repressie nu solide verankerd ligt in het wetboek van strafrecht". Veel Poolse wetten zijn aangepast om het bewind de mogelijkheid te bieden onderdrukkende maatregelen te nemen "zonder over te hoeven gaan tot het instrument van een staat van beleg". In de commissie voor de mensenrechten werd Schifter gisteren in de rede gevallen door zijn Poolse collega Sokalski, die zich afvroeg "hoe iemand zich kan opwerpen als kampioen van de mensenrechten, wetend dat het niet de kerstman was die meedogenloos duizenden Vietnamezen heeft vermoord en_chemische wapens tegen hen heeft ingezet". Een andere Poolse afgevaardigde, Jerzy Zawalonka, zei dat "de ideeën en waarden die in de zogenoemde American dream worden

belichaamd en die worden toegepast in El Salvador neerkomen op een nachtmerrie voor het volk van El Salvador". Elders in Genève kwam de Poolse kwestie aan de orde toen, eveneens na een directe Amerikaans-Poolse botsing, de Internationale Arbeidsorganisatie ILO zoals verwacht instemde met het voorstel, een formeel onderzoek naar de vakbondsvrijheid in Polen te houden als Warschau niet voor 15 april bepaalde informatie over de vakbondsrechten in Polen overhandigt. Het voorstel werd met 46 tegen vier stemmen aangenomen. Een formeel onderzoek is de zwaarste sanctie die de ILO kent tegen lidstaten die worden verdacht van schendingen van de vakbondsvrijheid. In het aangenomen rapport werd onder andere beweerd dat vorig jaar 32 mensen in Polen zijn gedood bij botsingen met de oproerpolitie, niet vijftien zoals het Poolse bewind beweert. (AP, UPI, Reuter). Nairobi. De Keniase regering heeft gisteren de burgemeester en de voltallige gemeenteraad van Nairobi naar huis gestuurd. Er komt een officieel onderzoek naar mogelijke fraude en naar het ineenzakken van openbare diensten.