NRC Handelsblad

MONTEVIDEO, 28 juni — Het openbare leven in Uruguay is gisteren vrijwel volledig tot stilstand gekomen door een algemene staking ter ondersteuning van de eis van vrije verkiezingen en politieke vrijheden na elf jaar militair bewind.

Fabrieken, winkels en kantoren bleven dicht terwijl gewapende politie-agenten en soldaten door de vrijwel lege straten van de hoofdstad Montevideo patrouilleerden. De staking gisteren, op de elfde verjaardag van de coup die het leger aan de macht bracht, was georganiseerd door politieke partijen, vakbonden en studentenorganisaties onder het motto "democratie, vrijheid, verkiezingen zonder uitsluitingen, amnestie en werk voor iedereen". Volgens de vakbonden bleef ongeveer 90 procent van de werknemers thuis. Bij overheidsinstellingen kwam ongeveer de helft van de ambtenaren opdagen, ondanks een waarschuwing dat wegblijvers zouden worden bestraft. De meeste mensen gaven gehoor aan de oproep om binnen te blijven. Lege bussen reden door de straten met het opschrift: "Verplichte nooddienst".

Het was de tweede algemene staking tijdens het militaire bewind. Volgens waarnemers werd die van gisteren beter opgevolgd dan de voorgaande, in januari. De militaire regering heeft voor 25 november verkiezingen aangekondigd, maar onderhandelingen hierover met de drie toegestane politieke partijen zijn vastgelopen op de bevoegdheden die de militairen willen behouden ten aanzien van veiligheidszaken. Op 13 juni heeft de regering de presidentskandidaat van de Blanco-partij laten arresteren toen hij terugkeerde uit ballingschap. Liber Seregni, de linkse leider die onlangs na tien jaar gevangenschap werd vrijgelaten, is door het Frente Amplio opnieuw aangewezen als presidentskandidaat bij de beloofde verkiezingen. HetFrente Amplio, een coalitie van communisten, socialisten, christen-democraten en onafhankelijker is overigens officieel verboden (AP, UPI, AFP).

Door onze correspondent TEL AVIV, 28 juni — Ondanks zijn veroordeling gisteren door het Israelische Hooggerechtshof wegens omkoperij in de verkiezingscampagne van 1977 zal Shmuel Flatto-Sharon mee kunnen doen aan de aanstaande algemene verkiezingen. Het Hooggerechtshof halveerde het vonnis van drie jaar dat een Jeruzalemse rechtbank deze omstreden politicus begin dit jaar had opgelegd. Het hof veroordeelde hem gisteren tot een gevangenisstraf van 18 maanden waarvan 15 maanden voorwaardelijk. Het hof ging ermee akkoord dat de drie maanden onvoorwaardelijke gevangenisstraf pas over 45 dagen ingaan, dus na de algemene verkiezingen van 23 juli. Indien Flatto-Sharon een Knessetzetel

verovert, zoals in 1977 het geval was, ontloopt hij de gisteren aan hem opgelegde gevangenisstraf. In dat geval geldt voor hem namelijk de parlementaire onschendbaarheid. Met dit uitzicht op een ontsnapping aan het gerecht is Flatto-Sharon van plan een agressieve verkiezingscampagne te voeren, mede gefinancierd uit eigen ruime middelen. Tot zover onze correspondent. Anderzijds heeft een rechter in Jeruzalem het proces tegen 21 Israëliërs die worden verdacht van lidmaatschap van een joodse ondergrondse en van anti-Arabische aanslagen, tot 16 september verdaagd. De verdachten blijven in hechtenis, op één oorlogsinvalide na die om gezondheidsredenen op borgtocht is vrijgelaten. (Reuter, AP).

Kom kijken -en val van de ene verbazing in de andereop de Hlade in Japan' show n Opmerkelijk staaltje vlagvertoon van geavanceerde Japanse technologie: 10 dagen lang in de showroom van wima. Japan verbaast de wereld. Onder de rijzende zon ontstaan technologische wonderwerken aan de lopende Pand. Made in Japan': de meest geavanceerde elektronika en audiovisuele apparatuur, computers, copiërs. 'Made in Japan': horloges die hun tijd vooruit zijn. 'Made in Japan': hoogst vernuftig speelgoed. Made in Japan': auto's en motorrijwielen die ook op het gebied van technologie en komfort ver voorop rijden. Aan de 'Made in Japan' Show nemen o.m. deel: Akai, Bandai, Canon, Citizen, Fuji, Japan Airlines, JVC, Kawasaki, Olympus, Sharp, Suzuki, Toyota. Wima | TOYOTA Croenendaal 225, hoek Kipstraat. Tel. 010-332088.

DAR-ES-SALAAM, 28 juni — Een bestuurslid van het PanAfrican Congress (PAC), Benedict Swanlo, is begin deze week vermoord in het PAC-kantoor in de Tanzaniaanse hoofdstad Dares-Salaam. Volgens een zegsman van het PAC zitten er vermoedelijk geen politieke motieven achter de moord. Het PAC bestrijdt, evenals zijn rivaal het African National Congress (ANC), het apartheidsbewind in Zuid-Afrika. Een Tanzaniaanse politie-commandant zei

dat een man is gearresteerd op verdenking van de moord. Ook hij meende dat er geen politieke motieven in het spel zijn. De recente geschiedenis van het PAC wordt echter gekenmerkt door een langdurige machtsstrijd, waarbij meermalen moordaanslagen zijn gebruikt als wapen in de strijd. (UPI)

BAGDAG/TEHERAN, 28 juni — Twee kapers van een Boeing 727 van de Iraanse luchtvaartmaatschappij Iran Air hebben gisteren in Irak politiek asiel gekregen. De gekaapte Boeing is tegelijk naar Teheran teruggevlogen. De twee Iraniërs kaapten het toestel dinsdag tijdens een binnenlandse vlucht. Zij dwongen de piloot naar Qatar te vliegen, waar zij de 136 passagiers en een deel van de bemanning vrijlieten, en vlogen vervolgens naar de Egyptische hoofdstad Kairo. "We vroegen politiek asiel in Egypte, Frankrijk en Irak, maar het enige gunstige antwoord kwam van Irak", vertelde een van de kapers, een ex-officier van de Iraanse gendarmerie, aan journalisten op de luchthaven van Bagdad waar de twee gisteravond arriveerden. De man, Mohamed Reza Aheri, vertelde dat zijn collega en hij leden waren van de ondergrondse verzetsorganisatie van expremier Shahpour Bakhtiar, die het laatste kabinet van de sjah leidde. De sjah werd in 1979 ten val gebracht tijdens ayatollah Khomeiny's islamitische revolutie. De Iraanse premier Hussein Musavi heeft de kaping veroor'deeld als "niets anders dan openlijk terrorisme". Volgens hem waren de Verenigde Staten, Frankrijk en reactionaire regimes in het gebied" bij de zaak betrokken. Het was de tweede kaping van een Iraans toestel in twee weken. Het eerste vliegtuig, een Fokker van de Iraanse luchtmacht, landde uiteindelijk in het Franse Nice. (UPI,AP,AFP)

De gekaapte Boeing 727 van Iran Air op een vliegveld bij Kairo. (Foto UPI)

Door onze correspondent MARLISE SIMONS RIO DE JANEIRO, 28 juni — De Braziliaanse president heeft de oppositie gewaarschuwd haar campagne voor directe presidentsverkiezingen dit jaar te stoppen. Zo niet, dan zou hij zijn aanbod terugtrekken om de volledige democratie in 1988 te herstellen^ De president, generaal Joao Baptista Figueiredo, zond deze. boodschap naar het congres, dat gisteren is begonnen aan het debat over een amendement op de grondwet dat wordt gesteund door de regering. Hierin worden directe presidentsverkiezingen voorgesteld in 1988 in plaats van de eerder genoemde datum van 1991. Maar Figueiredo's opvolger zou nog door een kiescollege moeten worden aangewezen. De stemming over het amendement is verplaatst naar vandaag. Oppositiegroepen stellen dat zij nu genoeg stemmen hebben om de verdeelde regeringspartij te dwarsbomen in haar plannen. De oppositie is ook weer overgegaan tot het mobiliseren van de publieke opinie en heeft de straatdemonstraties hervat die eerder dit jaar de militaire regering zo ergerden. In Sao Paulo, de grootste stad van het land, demonstreerden 80.000 betogers dinsdag voor onmiddellijke directe verkiezingen en het versneld beëindigen van twintig jaar militair bewind. Aan een vergelijkbare betoging gisteren in Rio de Janeiro namen ongeveer 40.000 mensen deel.

Algemeen neemt men hier aan dat wat de oppositie ook onderneemt, de militairen tot elke prijs zullen vasthouden aan hun besluit de eerstvolgende president komende januari te laten uitkiezen door een college van kiesmannen. Gezien vanuit het standpunt van de militairen lijkt dit de veiligste manier omdat het hun praktisch volledige zeggenschap geeft over hun opvolging. Maar politici van allerlei pluimage maken zich veel meer zorgen over de haast volslagen politieke chaos die inmiddels in Brazilië heerst en die de somber uitziende economische situatie alleen nog meer ernstiger maakt. In de afgelopen maand is de voorzitter van de officiële regeringspartij, de PDS, na onenigheid afgetreden. Een aantal dagen later deed zijn opvolger hetzelfde. De partij is vrijwel over de hele linie in drie fracties gesplitst, waarvan er één zegt inzake de opvolgingskwestie met de oppositie mee te zullen stemmen. Een tweede afsplitsing heeft een actiegroep opgericht onder de naam "Stop Maluf" — Maluf is de voormalige gouverneur van Sao Paulo die kans heeft gezien zich vele aanhangers te verwerven voor zijn poging president te worden, maar nog meer vijanden. Vice-president Aureliano Chaves praat naar eigen zeggen nauwelijks meer met de president. Chaves is één van de vier regeringskandidaten voor het presidentschap, maar hij voelt zich gedwarsboomd door de president.

De president heeft zich inmiddels ontpopt als de meest raadselachtige figuur en misschien wel de belangrijkste oorzaak van de politieke wanorde op regeringsniveau. Tot dusverre heeft hij geen gebruik willen maken van het voorrecht zijn eigen opvolger aan te mogen wijzen, en ook heeft hij niet geprobeerd de eenheid in zijn versnipperde partij terug te brengen. Zoals de meeste instituties in

Brazilië is ook de regeringspartij zwak. Ze stoelt niet op een gemeenschappelijk wereldbeeld of een ideologie, maar is destijds in het leven geroepen ter ondersteuning van een onpopulair bewind. En nu ze onder druk komt te staan en er wordt gemorreld aan de fundamenten van haar macht, blijken er gemakkelijk scheuren te ontstaan. Een voorstel om nieuwe eenheid in de partij te brengen door in een interne verkiezing eerst één enkele kandidaat te kiezen

— in plaats van de huidige vier — is door de president zelf afgewezen. "Ik heb nog nooit zo'n verwarring en zo'n chaos binnen een regering meegemaakt", aldus een Amerikaanse diplomaat met langdurige ervaring in Latijns Amerika. "Het politieke apparaat van de regering valt letterlijk in duigen. In deze toestand van wanorde maken huidige en gewezen regeringsfunctionarissen

geringschattende opmerkingen over elkaar, en worden er over en weer indirecte beschuldigingen van verraad of corruptie geuit. Oppositie Daarentegen bleken de vier oppositiepartijen het vorige week eens te zijn geworden over een kandidaat, Tancredo Neves, de 72-jarige gouverneur van de deelstaat Minas Gerais. Maar ook in oppositiekringen zijn er dissidenten die volhouden dat je beter niet een "gematigd hervormingsgezinde" kandidaat kunt steunen, die toch geen ingrijpende veranderingen teweeg zal brengen, maar zou moeten streven naar een sterke oppositiekandidaat in de volgende, rechtstreekse verkiezingen die voor 1988 in het vooruitzicht zijn gesteld. Maar de waarschuwing van president Figueiredo aan het adres van de oppositie dat zij niet langer moet aandringen op directe jverkiezingen nog dit jaar is tekenend voor de steeds bezorgdere en defensievere houding van de regering. Het bericht van Figueiredo, dat dateert van dinsdag, luidde dat hij het amendement op de grondwet zou intrekken. Wat hij zei kwam erop neer dat de militairen, als de oppositie niet akkoord gaat met zijn huidige plan, de politieke touwtjes wel eens tot ver na I988 in handen zouden kunnen houden.

Braziliaanse betogers dragen in Rio de Janeiro een spandoek mee met de tekst tijdens een grote protestmars gisteren. (Foto AP) Directe verkiezingen nu''

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN TEL AVIV, 28 juni — Tijdens het zeven jaar geleden begonnen Likud-bewind is Israël op tal van punten onherkenbaar veranderd. De bezoeker van dit land vergaapt zich aan de luxe villabouw in tientallen nederzettingen in bezet gebied, verbaast zich over de hoge levensstandaard en is verbijsterd over het feit dat dit allemaal gebeurt bij een niet te stuiten inflatie van nu al meer dan de 400 procent per jaar. Een van de grootste successen van het Likud-bewind, de ontwikkeling van achtergestelde buurten (project-renewal) trekt echter nauwelijks de aandacht. Het lijkt zo normaal dat kleine en grote plaatsen in Israël geen armoedige indruk maken. Zeven jaar geleden was dat echter nog anders. Premier Begin, nog vol van zijn verkiezingszege in mei 1977, had toen een visie: met krachtige stem beloofde hij tijdens een diner in de Knesset, het parlement, dat achtergebleven buurten binnen vijf jaar zouden worden gerehabiliteerd. Als geen andere Likud-politicus besefte hij dat zijn machtsbasis in deze doorgaans sefardische buurten snel moest worden geconsolideerd. Maar sociale bewogenheid met de immigranten uit Afrika en Azië die aan de zijlijn van de Israelische maatschappij waren blijven staan, was beslist ook een van de factoren die Menachem Begin bewoog om het wereldjodendom te vragen met de staat Israël deze grote taak van rehabilitatie van rond de 600.000 Israëliërs in 160 buurten op zich te nemen. Winst Menachem Begin is inmiddels van het politieke toneel verdwenen. En dat maakt de vraag nog interessanter hoeveel politieke winst Likud bij de verkiezingen op 23 juli uit het onmiskenbare succes van zijn project zal slepen. Professor Daniël Elazar van de Bar Ilan universiteit, die tot zeer positieve conclusies over het rehabilitatieprogramma van de achtergebleven buurten is gekomen, schat dat Likud door deze inspanning met één tot twee parlementszetels

door dankbare buurtbewoners zal worden beloond. Indien het toch nog op een nek aan nek race tussen Likud en de Arbeiderspartij uitdraait — waarnaar het nu overigens niet uitziet —, zou Likud misschien op basis van deze grote investeringen in de achterbuurten de in 1977 verworven macht kunnen behouden. Professor Elazar, die een uitvoerige studie over het rehabilitatieprogramma heeft gepubliceerd, zegt met overtuiging in zijn stem dat nergens ter wereld een dergelijk programma met zoveel succes is aangepakt en uitgevoerd. In nuchtere cijfers uitgedrukt is reeds 1,2 miljard gulden in 83 onderhanden genomen buurten geïnvesteerd. De Israelische staat heeft daarvan 750 miljoen gulden voor zijn rekening genomen, terwijl de rest is opgebracht door ingeschakelde joodse gemeenschappen in de diaspora. Nederlandse joden bij voorbeeld dragen via de collectieve Israelactie een belangrijk steentje bij aan de rehabilitatie van de armenwijk Morasha in het overigens steenrijke Ramat Hasharon ten noorden van Tel Aviv. Banden Het inschakelen van de diaspora heeft tot soms zeer hechte banden tussen de geadopteerde buurt_ en de schenkers geleid, hetgeen' een positieve bijdrage tot de zionistische bewustwording van de diaspora wordt genoemd. In samenspel met de gekozen vertegenwoordigers van de buurten hebben joodse leiders uit de diaspora onder toeziend oog van het in Jeruzalem zetelend Joodse Agentschap een belangrijke inbreng bij de uitvoering van het rehabilitatieprogramma. Er is dus niet alleen sprake van een uit het buitenland komende geldstroom, maar ook van overdracht van ideeën, wederzijdse bezoeken en andere vormen van contact. Professor Elazar en andere sociologen constateren dat mede daardoor het zelfrespect van de inwoners van de betrokken buurten sterk is toegenomen. De denkers achter dit revolutionaire rehabilitatieplan van de achterbuurten kwamen snel tot de

conclusie dat de activiteit niet moest worden beperkt tot de overigens indrukwekkende verbetering van de woon- en leefomstandigheden in de buurten. Al gauw kwam de nadruk te liggen op sociale activiteiten zoals bijscholing van de oudere generatie op allerlei gebied, van gezinsvoorlichting tot kooklessen, en werden gelden vrijgemaakt voor de culturele vorming van de jeugd. Uiterlijk hebben de onder handen genomen buurten reeds een metamorfose ondergaan. Kleine immigrant'enwoningen zijn fraai uitgebouwd. Trottoirs zijn aangelegd, straatverlichting is geplaatst. De huizen staan mooi in de verf en ook is veel aandacht besteed aan aanleg en onderhoud van parken, tuinen en sportvelden. Te vroeg Kortom, de bewoners zijn trots op hun buurt geworden en spannen zich via buurtcomités in om de verworven vooruitgang tegen verval en onachtzaamheid te verdedigen. Volgens professor Elazar is het echter ondanks de bereikte successen nog te vroeg om de vlag uit te steken. In de eerste plaats is het rehabilitatieprogramma in slechts de helft van de daarvoor in aanmerking komenden buurten begonnen. Ten tweede is het zijns inziens zorgwekkend dat de fondsen opdrogen. Shimon Ravid, de directeur-generaal van de financiële afdeling van het Joodse Agentschap spreekt zelfs van een „opzettende crisis" omdat joodse gemeenschappen in het buitenland niet aan hun financiële verplichtingen 1 voldoen. Daardoor kampt het rehabilitatieprogramma van de achtergebleven buurten reeds met een begrotingstekort van rond de 70 miljoen gulden. Professor Elazar waarschuwde tijdens zijn gesprek met ons dat alle bereikte successen op losse schroeven komen te staan indien het opgezette programma de komende tien jaar niet volledig kan worden voortgezet. „Want", zoals hij zei: „het punt waarop een terugslag niet meer mogelijk is, is nog niet bereikt".

MANAGUA, 28 juni — De Amerikaanse Democratische presidentskandidaat Jesse Jackson heeft gisteren bekendgemaakt dat Cuba 26 Cubaanse politieke gevangenen zal vrijlaten. Eerder had Jackson tijdens zijn bezoek aan Cuba de vrijlating bewerkstelligd van 22 Amerikaanse gevangenen.

De 26 politieke gevangenen zullen met een door president Castro beschikbaar gesteld vliegtuig naar de Verenigde Staten worden gevolgen wanneer Washington de 26 visa geeft. Jackson zei dat de namen van de politieke gevangenen vanavond bekendgemaakt zullen worden, maar dat ze allen voorkomen op de lijst van politieke gevangenen van Amnesty International. Castro had Jackson ingelicht over de vrijlating van de politieke gevangenen vlak voordat de zwarte dominee vertrok naar Nicaragua, waar hij als een "bondgenoot" werd ontvangen door Sergio Ramirez, lid van de Nicaraguaanse junta. Enkele uren voor Jacksons vertrek uit Cuba had de Amerikaanse onderminister van buitenlandse zaken Elliot Abrams Castro "een van de ergste tirannen van onze tijd" genoemd. Cubaanse politieke gevangenen worden onder barbaarse

omstandigheden vastgehouden, zei Abrams tegen een Huiscommissie. Volgens Abrams zou Jacksons bezoek een goede gelegenheid zijn politieke gevangenen vrij te laten, maar Castro had (op dat moment) geweigerd er ook maar een vrij te laten. Dinsdagnacht had Jackson bekengemaakt dat Castro heeft ingestemd met de vrijlating van 22 Amerikaanse gevangenen, van wie de meesten worden beschuldigd van drugshandel. In Nicaragua werd Jackson geprezen door Ramirez omdat hij de "agressieve politiek" van de Amerikaanse regering had verworpen als "immoreel en onrechtvaardig". Jackson zou vannacht terugkeren in Washington van zijn bezoek aan Panama, El Salvador, Cuba en Nicaragua. Hij heeft gevraagd om president Reagan morgen te mogen ontmoeten. (Reuter, AP, AFP, UPI).

MANZANILLO, 28 juni — De besprekingen tussen Nicaraguaanse en Amerikaanse vertegenwoordigers in de Mexicaanse havenstad Manzanillo zijn gisteren afgesloten met de afspraak voor verdere gesprekken. De Nicaraguaanse vice-minister van buitenlandse zaken Victor Hugo Tinoco noemde de besprekingen "veelbelovend". De Amerikaanse speciale afgezant voor Midden-Amerika, Harry Shlaudeman, vertrok zonder commentaar te geven op de besprekingen. Tinoco zei dat overeenstemming was bereikt over een aantal vraagstukken ten aanzien van Midden-Amerika, maar wilde niet meer kwijt. Over de besprekingen is verder tot nog toe geen enkele mededeling gedaan.

De ontmoeting tussen Tinoco en Shlaudeman volgt op een gesprek 1 juni tussen de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken George Schultz en de coördinator van de Nicaraguaanse junta, Daniël Ortega. Een van de conflictpunten tussen de twee landen is de Amerikaanse steun voor anti-sandinistische rebellen. Gisteren verklaarde de Nicaraguaanse regering dat na een maand van gevechten de belangrijkste bevoorradings- en opleidingsbasis van de rebellen in het noorden van Nicaragua was vernietigd. Bij de gevechten deze maand zijn zeker 278 rebellen gedood, aldus Managua. De meeste kampen van de rebellengroep Nicaraguaanse democratische strijdmacht FDN liggen in Honduras. (UPI, AP)

In NEW DELHI, 28 juni - Bombay, in het zuidwesten van India, is gisteren weer een dode gevallen bij voortgaand geweld. Volgens zegslieden bij de politie zijn in de afgelopen week zeker 10 mensen omgekomen en 47 gewond bij onlusten. Om een uitbreiding van het geweld tussen hindoes en moslims te voorkomen zijn in die periode meer dan 1.000 arrestaties verricht, aldus de zegslieden. In Bombay en omliggende steden zijn vorige maand honderden doden gevallen bij religieus geweld. In de noordoostelijke deelstaat Assam, waar vorig jaar duizenden mensen omkwamen bij botsingen tussen etnische Assamezen en illegale Bengaalse immigranten, vielen tegelijk 21 gewonden bij een bomexplosie. In de deelstaat leiden studenten al vier jaar een campagne tegen de aanwezigheid van de immigranten. De Indiase autoriteiten stelden gisteren de Gouden Tempel in Amritsar in het noordwestelijke Punjab voor pelgrims open. De tempel, begin juni het toneel van een veldslag tussen het leger en er verschanste sikh-extremisten, was maandag voor het eerst weer

opengesteld, maar de volgende dag gesloten. Volgens getuigen huilden veel sikhs toen ze de schade in het tempel-complex zagen. (AP,Reuter) Chili. Bij een door de linkse Democratische volksbeweging MDP georganiseerde demonstratie tegen het militaire bewind in Chili zijn woensdag veertig demonstranten gearresteerd. Het protest gold de arrestatie en interne verbanning van twee MPD-leiders. Videorecorders. Japan heeft vorige maand 1,7 miljoen videorecorders geëxporteerd, 57,2 procent meer dan in mei van het vorige jaar. De export van videorecorders naar de landen van de Europese Gemeenschap nam met 23,6 procent toe tot 311.000 stuks, de export naar de Verenigde Staten met 116 procent tot 888.000 stuks. Arbeidsplaatsen. Volgens Eurostat is het aantal arbeidsplaatsen in de EG de afgelopen drie jaar met 2,93 miljoen verminderd, waarvan 1,6 miljoen in GrootBrittannië en 1,1 miljoen in WestDuitsland.