NRC Handelsblad

CS 2 Marja Roscam Abblng sprak met D. Kok van uitgeverij Leopold over de problemen rondom de Jeugdliteratuur. Ben van der Velden bespreekt twee boeken over het leven van Flore Tristan, moeder van Gauguin, feministe en socialiste. Brief aan CS. CS 3 Pagina voor kinderen. Mischa de Vreede stelde een lijstje samen van de beste kinderboeken. Boeken kort. CS 4 Koc ' 1 '

borgen begint de Kinderboekenweek. Daarom in dit Cultureel Supplement extra aandacht voor kinderlectuur. Maar daarvoor niet alleen. Wie behalve van lezen ook van spelen en kijken houdt, moet in de herfstvakantie maar eens naar Utrecht gaan, ^ a ar oud speelgoed te zien is, of naar Deventer, waar een speelgoedmuseum is geopend (pag. CS 1). En kinderen die behalve van lezen, spelen en kijken ook van schrijven houden, krijgen de kans een verhaal van Paul Biegel af te maken en daarmee een sprookjesboek met tekeningen van Peter Vos te winnen (pag. CS3).

^ Marja Roscam Abbing/foto's Ronald Sweering

ter \ het deksel van de doos staat *® klein, krullend meisje met °rt en bloemenhoed; het 3 e in haar hand leidt naar . houten lam op wieltjes. Er, en de tekst Herzblattchen's «tvertre ib, oftewel Een tijdr Vf voor onzen lieveling. u d ? os bevat een soort legpuzeen van de stukken op de . Draait Den . .—.s Hoger die tot 29 deL er te ; Zlen is in PijpenkaKoffie- en Theekabinet vsnn en ineeKaDm 3q ° UWe E Sberts (Utrecht). C el i deze verzame lmg antiëïetm c bapsspelen geringe af;ij,., gen heeft, zou men van Ster ï 12alen vol niet weemoe4L kunnen worden. Er zijn ,,„ ii ganze nb° r den uit 18e en W. w ', met talloze variaties: inning, anders genaamd Wo) vl van Cu% m er borgenheden van PaC het bord zo'n Stations% ln P lan tenkasvorm bej, " ^tistoiv 6 vitrine (de hele tenRn êouw 51 "' ée " gang ire een gang Egberts comtoverlantaarn v 1 =! a J at een toverlantaarn ^ Kin'iT gesc ^^derde plaatjes, Ne u en Kamerspel met :% CtK „, aart;en > een spel dat Chroom heet. Er zijn Nées , om heet - Er zijn £ , abill er (waarbij onnipt " der s het spel natuur. S^l be g°nnen met een blo. te met een dame in i 'tosbn, Set ' naast een harleN's „„ Uw Plaat en Van Hou♦ Sedachte die zich Voor dit soort nos^^^wijd verbreid is: anL'S Car . w ea van J^ou\S Wn Ca °s pel (Die bij den eer-, X tpiu en 3 werpt gaat tot en M et CACAO op nr k Sn» r JU veiureia is: an prflig e „ oeci , wordt tegen geveild voor fancyprijzen)

zouden we eigenlijk een apart woord moeten verzinnen, omdat het hier gaat om heimwee naar iets dat we nooit hebben meegemaakt. Weinig mensen herinneren zich hoe een' Klok efi Hamerspel er eigenlijk uit moet zien (ik heb het nog gespeeld, maar met afzichtelijk vormgegeven kaarten van schimmel en herberg, en één van de onhamerachtigste hamers die ooit gemaakt zijn), maar zullen hét spel in deze Utrechtse vitrine onmiddellijk „herkennen". Dat aan ontroering grenzende gevoel van herkenning treedt vaker op bij speelgoed. Zo kanmen in sommige Europese landen nog rondreizende kermissen aantreffen die beschikken over een echte draaimolen: met bonkige, zwartwitte paarden en zelfs een zwaan met stijgbeugeltjes. Persoonlijk heb ik nooit op zo'n zwaan gezeten, maar ik weet zeker dat hij in geen draaimolen mag ontbreken. Het verwarrende van dit instinct voor speelgoed is intussen, dat het bij kinderen afwezig is. Ouders die hun kinderen op jeugdige leeftijd „smaak" willen bijbrengen, voorzien ze soms al in de wieg van verantwoorde, blankhouten bijtringen; de meeste zuigelingen stellen meer prijs op felrode, van plastic. Hetzelfde geldt voor die draaimolen: terwijl ik enige jaren van mijn leven zou geven om even de helft kleiner te zijn, zou het meisje dat berustend plaats nam op die zwaan met stijgbeugeltjes vermoedelijk in extase raken bij het zien van een moderne draaimolen met ruimtevaartuigen. De moraal van dit alles is onduidelijk. Wie er zijn gedachten over wil laten gaan, kan op maandag en vrijdag tussen tien •en vier terecht .bij Douwe Egberts. Wel van te voren opbellen. MARJA ROSCAM ABBING

door Vera lllés/foto's Vincent Mentzel

Speelgoed is het mooist als het net echt lijkt en het summum van echtheid wordt bereikt wanneer het ook nog natuurgetrouw kan bewegen. De vorderingen van de techniek zijn dan ook altijd direkt in speelformaat terug te vinden en dat zal wel de reden zijn dat kinderen van nu al vertrouwd zijn met maanraketten zoals hun ouders aan de hand van griezelende volwassenen onbevreesd het eerste ritje Haarlem-Amsterdam maakten. In Deventer is deze week een klein museum geopend dat geheel gewijd is aan mechanisch speelgoed. Dat was eerst nog een wieltje dat aangezwengeld moest worden — zo'n rangeerwagentje bijvoorbeeld waarop» Buster Keaton stad en land afreed — of een veertje dat men eerst opwond voordat het paardewagentje in beweging kwam. Met de uitvinding' van de stoommachine kon men pas alles naar hartelust laten bewegen. Elektrisch aangedreven speelgoed mist weer een hoop, vind ik, want wat is leuker dan een miniatuur stoofrrmachine met koperen ketel aan de praat te krijgen die dan weer sissend en fluitend via kleine wieltjes een treintje aan de gang brengt of een mannetje bas laat spelen. De gemeente Deventer die hiermee tot speelgoedstad kan worden uitgeroepen — er is ook nog een museum met oud speelgoed in de Drie Haringen aan de Brink — kocht de collectie die ongeveer vijfduizend stukken omvat en bijna elk aspect .van .het dagelijks leven van 1880 tot •de jaren dertig laat zien, van de schilder Jan Stekelenburg.' De restauratie -van het oude p'and in de Noorderbergerstraat, nummer 9 kwam Onlangs gereed- èn daar kon de collectie dan een goed en vast onderkomen vinden.

Een draaiende uitkijktoren precies zoals er een op de wereldtentoonstelling in Parijs stond compleet met mensen uitgedost volgens de mode'van die tijd en. een kraampje met versnaperingen, is het oudste stuk van de verzameling. Het nieuwste: een Marklin spoorweg-emplacement. Dat laatste is dan ook het enige dat echt mag bewegen, want men is zuinig op de unieke exemplaren. Dat is jammer, maar het gemis wordt een beetje opgevangen door de levendige opstelling van de voorwerpen. Deventerse schilder F£jans Pieck heeft van elke vitrine éen klein toneeltje gemaakt dat activiteit suggereert. De marktkramen, de orgelman, ■ de kruier met koffers bij elkaar. Een kermis met clowns,, draaimolens, acrobaten, spelende kinderen. Auto's, trammetjes, een agent met opgeheven arm' — een drukke straat in de vorige eeuw. Een Zeppelin hoog opgehangen met daaronder een lief oud stationsgebouwtje lijkt gëinspireerd door een schilderij < van Rousseau. Zo krijgt de bezoeker ook een tijdsbeeld, al heeft men de decennia wel eens een beetje door elkaar gehutseld. Wat niemand zich mag laten ontgaan is de bescheiden tussenverdieping met kinderboe-ken: de eerste druk van Stijfkopje in mooie Jugendstilband, .het Feestgeschenk van Hieronymus van Alphen aan de Nederlandse jeugd, twee.'prachtige boekjes uit 1898 met- illustraties, op steen van Van Hoytema, cm een paar te noemen. • Het museum is dinsdag tot en niet zaterdag van' 10 tot half éen en van 2 tot 5 geopend, zondag alleen 's middags. VERA ILLES