NRC Handelsblad

redactie : F. DEN HOUTER

„ONTEROSSO,. — Wanden hoort praten over de ïtaUaanse Riviera, dan denkt a l gauw aan plaatsen als gfia, Bordighera, San Alassio; misschien ook aar ^"sestri Levante, Marina di " em portofino en zeker aan Ra5„, Sestri LevantWie echter het individuele efereert, wie in zijn vakantie pr t s teeds urenlang strandber ' ! «K wil „bekronen" met een ® ^ langs nachtclubs, maar ook "el eens wat wil trimmen door t wandelen en wat inspannende '^wervingen over klippen, m aar nochtans een goed onthaal „ 2 oede service niet wil missen, L maakt een goede kans — na a et ontdekt te hebben — te zweren bij het gebied van de Cinque , err e; de vijf landschappen die ,j C h aaneenrijgen op nauwelijks 12 kilometer van het rumoerige La Spezia. Die Cinque terre zijn niet voor edereen het ware — „Daar valen de bergen je op het loofd", zo oordeelde bij voormeld de historicus Walter Görütz — maar welk reisdoel is dat vel? Er zijn heel wat Italiaanse valantieplaatsen waar het wemelt ■an de borden met „Nachmita«s prima deutsche Kuchen mit chlagzahne" en „Wiener Ichnitzel"; waar men op elk erde huis wel een bord ziet angeslagen met een opwekking n het Duits. Maar niet zo in lonterosso, Vernazza, Corniglia, lanaroen Riomaggiore ofschoon eze schilderachtige vissersdorpis aan de Italiaanse Rivièra di «vante die de Cinque terre vorien, toch voor zuidwaarts reiende Duitsers aan de route ligHoe

men er komt, is al een stukje avontuur want de bergen die tot aan zee reiken en waarop uitstekende wijn gedijt hebben de plaatsjes altijd beschermd voor vreemden en kenners van de unieke kuststreek hebben lange tijd het geheim goed bewaard. Nauwelijks één automobilist die van de Brenner komend gehaast doorstoof in de richting Verona, Parma en la Spezia, die enige notie had van het idyllische gebied tussen la Spezia en Genua en men kon ervaren toeristen in verlegenheid brengen met de vraag: Noem me een plaats in Italië, een paar uur van de Brenner die aan zee ligt, waar men geen Duits verstaat, waar de wijn en het eten goed zijn en de prijzen laag." Bijvoorbeeld: Monterosso al Mare met nog geen 3500 inwoners en een twintigtal hotels dat een geheel eigen karakter heeft bewaard en waar de toerist toch goed aan zijn trekken komt. Sedert enkele jaren leidt er een weg naar dit afgelegen, maar toch nog het meest ontsloten plaatsje van de Cinque terre. De weg gaat door Pignone en dan bocht na bocht wesl waarts naar zee. Men komt tot aan de zee, maar ziet haar niet; een gevoel als op een doelloze duinwandeling. Geen wegwijzer, geen huis waar men vragen kan. Dan gaat het ineens omlaag, 500 meter tussen wijngaarden door. Van jaar tot jaar wordt er aan de weg getimmerd, maar men vordert langzaam. Uitwijkmogelijkheden zijn er weinig en men dient voorzichtig te zijn. Wie eenmaal in Monterosso is, het klaar gespeeld heeft er met

de auto te komen, die late zijn „voiture" voor ten minste een week staan want de Cinque terre is geen uitgangspunt voor tochtjes in de omgeving; althans niet voor automobilisten. Pisa, Lucca, Florence liggen niet zo gek ver weg, maar erheen te gaan is, door het onophoudelijik bochtenwerk, niet aantrekkelijk; vooral niet als men denkt aan de avondlijke terugreis. Het is ten minste drie uur schroeven aan het stuurwiel. Verder dan Monterosso komt. men van het Noordwesten uit niet met de auto. De eerste huizen van Monterosso zijn het eindpunt. Alie auto's worden geparkeerd op een landtong. Vreemd hoe sne! men gewend raakt aan die op zichzelf weinig aantrekkelijke aanblik. Wie naar het oude dorp wil, moet te voet gaan langs een intieme boulevard — enkele meters boven hat zandstrand — waar des avonds iedereen iedereen tegenkomt. Dat oude dorp bereikt men via een door de rotsen geboorde tunnel, de scheiding tussen het oude en het nieuwe "vissersplaatsje. Is de auto eenmaal weggezet, dan kan de ontspanning beginnen. Verveling is er niet bij. Overdag zoekt men het op het strand, gaat zwemmen of pleziervaren en 's avonds flaneert men over de boulevard naar het oude haventje en neust er rond bij de aan de kant getrokken vissersvaartuigen waarmee men 's

nachts mee kan om op een door de maan beschenen zee sardientjes te zien vangen Rondom het oude marktplein, rijgen nauwe straatjes zich aaneen met genoegelijke kroegjes. Een wat grootser opgezette

nachtgelegenheid is uitgehouwen in de rotsen, maar meer voldoening is er te beleven in kleine restaurantjes als Pozzo en Carugio, waar visspecialiteiten worden geserveerd bij een glas goede wijn (zoete, zware Sciacchettre, die iets heeft van port, dan wel de drogere 5-terre wijnen. die — wit dan wel rood — koel worden genoten. De vijflandschappen zijn er om te voet te worden ontdekt. De verkeersader wordt gevormd door de spoorlijn (Genua-La Specia) die geheel is uitgehouwen in de klippen; slechts in de kleine vissersdorpen duiken de sporen uit de lange tunnels tevoorschijn. De stationnetjes zijn verrukkelijk; van de perrons af kijkt men over palmen heen op zee. Een treinritje van Monterosso naar La Spezia vergt hooguit 20 minuten; naar Riomaggiore — een dorp dat van het zuidwesten uit ook per auto is te bereiken — de helft. De overige dorpen Vernazza. Corniglia en Manarola kennen geen benzinepompen. Er is een weg in aanleg, maar dat is al jaren zo en inheemsen zijn ervan overtuigd dat die weg nooit klaar zal komen! Het ziet er uit als in het niet zo ver weg gelegen Portofino, maar: geen snobisme, geen villa's, geen lawaai, geen auto's, geen luxe jachten. Een boeiend avontuur is met de trein van Monterosso naar Riomaggiore en dan terug te voet. Men dient echter niet duizelig te zijn want het pad gaat bij herhaling op tweehonderd meter hoogte langs de rand van de klippen en: het is niet beveiligd. Men heeft voor deze tocht — die niet voor een ieder is weggelegd — een hele dag nodig. Van Riomaggiore over de rotsen — over de uitgehouwen Viq d'Amore — is uiterst romantisch,

vooral bij volle maan, maar van Manarolla naar Corniglia is het ietwat eentonig. Tussen Corniglia en Monterosse leidt het pad door olijfbossen en door wijngaarden. Bij herhaling leidt het nauwelijks een voet brede pad langs de uiterste rand van de rotsen en heeft men vrij uitzicht: een paar honderd meter loodrecht naar beneden. De natuur is hier overweldigend en men aanvaardt er makkelijk de verzekering dat nergens in Italië de citroenen zo goed gedijen als hier. De Cinq terre staan bekend om de lange duur van de zomer. Italianen die hier neerstrijken doen dat in juni en juli. Half augustus is voor hen — ze oordelen het dan te warm — het seizoen voorbij en de prijzen zijn daarna nog wat lager. Wie wat laat was met zijn besluitvorming, kan dit eens overwegen want het blijft er goed strandweer tot in de tweede helft van september. Monterosso is voor een wat langer verblijf het meest geschikt; niet alleen vanwege het strand maar ook vanwege de onderkomens. Daarmee kunnen de andere plaatsen niet concurreren. In Riomaggiore en Nanarola zijn twee hotels, in Corniglia één en in Vernazza slechts een pension. Deze dorpjes, die zich als hej; ware uit zee verheffen, met hun vele smalle hoge kleurrijke huisjes, die kleven tegen de rotsen aan, de vele slingerende steegjes en trapstraatjes behoren tot die idyllische kleinoden die het meest gefotografeerd worden, maar waar de toeristen toch niet willen wonen, omdat zij zich — bij het ontbreken van een behoorlijk strand — teveel opgesloten voelen. Ze komen er kijken — per trein o£ per boot — verschieten de nodig filmrolletjes — en nemen dan. dankbaar gestemd het te hebben mogen zien, weer afscheid. FdH

'■omaggiore

Geen zeegod noch Neptunus, maar gewoon een badgast

tiij n ? aan °P allerlei plaatsen, w ar willekeurig, terzijde t »aïï en weggetjes, aan de •itniot n ' die oude § rens " etlt ks len ' kleine monuier Pn — verweerd, n d " onverzettelijk n maar ______ waarvoorbij gaan, zijn met de dat ze vaak istan'ïVfs "ibooi „ e: id dat ze vaak r lede n 21Jn van een roemrucht Die kion tyèl !? e stenen palen trekdhe lr ji ae belangstelling van ' er

heeft gemaakt van een aantrekkelijke tocht; enerzijds een soort puzzlerit anderzijds een toeristische verkenning. Hij is eigenlijk de eerste burger van Oostburg want zijn naam staat als eerste in de lokale telefoongids: M. A. Aalbregtse, oud gemeente-secretaris en oud-voorzitter van de VVV — ja wat niet al — die even goed een boek schreef over typische gerechten in het land van Cadzand als inventariseerde wat er nog restte aan oude limietpalen. Zich afvragende of die historische palen wel voldoende geregistreerd waren, voldoende bescherming genoten, meende hij dat er belangstelling voor gewekt zou kunnen worden door iets te verhalen van de geschiedenis want een normale sterveling ziet aan zo'n grauwe paal' echt niet veel. Het resultaat was een grenspalenroute, te rijden van Oostburg af, en leidende door het Zeeuwse landschap; een belevenis doordat het gaat over stille wegen waarvan men als vreemde geen weet heeft. De tocht valt uiteen in twee delen (ongeveer 40 km) leidt van Oostburg naar Schoondijke en Sasput, over de dijk, naar de Hoge weg en daar vindt men de eerste generaliteitspaal. Op de voorzijde staat „generaliteit" en aan de achterzijde „No. 3 Zeeland". Een tachtig meter verder staat een andere paal, te weten no. 4 Voorbij Driewegen, bij een wegkruising, treft men een grafsteen met als jaartal 1800: „Hier ligt begraven De WelEdle Gestrenge Heer M. Willem Schorer. In leven President en

Raad van den Edelen Hove van Vlaanderen". Als puntje bij paaltje komt blijken ook de palen van het graf scheidingspalen te zijn want eens was er een verordening inhoudende „degene, die het uitsluitend recht heeft verkregen lijken in een bepaalde grafruimte te begraven, zal die ruimte moeten afpalen; het afpalen geschiedt door het plaatsen van houten of stenen paaltjes, welke niet hoger mogen zijn dan 40 cm boven de begane grond op elk der hoeken van de grafruimte, waarop het recht geldt. De paaltjes moeten gesteld zijn binnen de door hem verkregen ruimte met dien verstande dat de buitenkant der paaltjes samenvalt met de grens der verkregen ruimte". Vrolijker zaken: Gaande in de richting IJzendijke bereikt men, via Turkeije, Waterlandkerkje en midden in dat dorp staat een zgn. tiendenpaal, en cylindervormig en in romaanse stijl. Aan de ene zijde staat het wapen met drie sleutels van de Abdij St. Pieter en aan de andere zijde zijn de letters SB ingebijteld, vermoedelijk duidend op de abdij van St Bavo in Gent. De paal dateert uit de 13e eeuw toen beide abdijen in deze streek het tiendrecht hadden. In de buurt van Grote Gat kan men op de dijk zien de Elmaresteen met aan de ene zijde „Limietpal(e) van 't hof Delmare den 29 april Anno 1769" en aan de andere zijde Het (G)emeene Land. Aangezien deze paal zelf doel en jaartal vermeldt is het een stenen charter. Het tweede deel van de toch

(circa 52 kilometer) leidt in de richting van Zuidzande, voorbij aan de nodige douanepalen, waarna via Groede, Nieuwvliet Sluis wordt bereikt, waar men bij het kanaal vijf palen treft die door een ijzeren staaf zijn

verbonden. De middelste is de Sluise paal, tot 1794 de scheiding markerend tussen de stad Sluis en het voormalige rechtsgebied Het Vrije van Sluis. De andere palen zijn Oostenrijkse, daterend uit 1785 die dienden

om de grens tussen de Oostenrijkse Nederlanden en StaatsVlaanderen aan te duiden. Ze tonen zowel de dubbelkoppige Oostenrijkse adelaar als de Hollandse leeuw aan. Curieus en vermeldenswaard

zijn de Drieling van Retranchement: twee grenspalen midden in het land met nog een derde aan de overzijde van het kanaal op de wal van het voormalige fort Nassau. In de tijd dat hier nog het Zwin stroomde was het ondoenlijk de juiste plaats van de rijksgrens aan te geven. Daarom werd op circa 200 meter van die plaats een paal geplaatst op eerder genoemde wal op Nederlands gebied en op dezelfde afstand één in de schorren op Belgisch gebied. Na het indijken van de Willem Leopoldpolder in 1873 werd de echte grenspaal op de juiste plaats neergezet en liet men de twee andere als 'stille wachters' op nonactief staan. De drie palen, netjes in het gelid — ook wel richtpalen genoemd vormen een curieuse grensscheiding. Het is een leuk werkje om alle grenspalen op te zoeken aan de hand van geïllustreerd foldertje met routebeschrijving dat verkrijgbaar is bij het kantoor van de VVV in Oostburg (Burchtstraat 18). Men bekijkt na zo'n tochtje die grijze steenklompen allicht met wat andere ogen. Of het voor de toerist niet gemakkelijker zou zijn de route te markeren: „Neen", beslist de heer M. A. Aalbregtse. „Dat hebben we in het begin geprobeerd, maar dat gaf narigheid want stoute jongetjes hadden er een duivels plezier in de pijlen net de andere kant op te zetten. De ervaring daarna was dat de meeste toeristen het erg plezierig vonden aan de 'nand van ons kaartje speurend rond te gaan van paal naar paal."

Tot slot nog een enkele tip voor wie de palen, die doorgaans sterk verweerd zijn, zou willen fotograferen. Neem een krijtje mee en kras daarmee de inscriptie na alvorens te knippen

ner aliteitspaal

Oostenrijkse palen in Sluis, met aan de ene kant de Oostenrijkse adelaar en aan de andere paal de Nederlandse leeuw.

De heer M. A. Aalbregtse bij een „stenen charter"

Wanneer u weggaat Enkele suggesties voor vakantiegangers: 0 Laat uw sleutel achter bij een goede buur zodat hij van tijd tot tijd het huis kan controleren en de planten water geven. • Zeg de melkboer tijdig af. Niets verraadt zo duidelijk uw afwezigheid als niet weggehaalde melkflessen. • Zorg voor de post. Een uitpuilende brievenbus attendeert op uw afwezigheid. Laat een buurman geregeld uw bus ledigen. • Draai de hoofdkranen dicht. • Laat niet al uw jalouzieën neer en arrangeer ze ook niet op uniforme hoogte. In heide gevallen maakt het huis een verlaten indruk. 9 Zorg ook voor uw tuin. Hoog opgeschoten gras, onkruid maken duidelijk dat er allang niemand thuis is en dat er ook niemand geregeld komt kijken om orde op zaken te «tellen. (In Amerika zijn er heel wat mensen die een automaatje Installeren zodat het licht op gezette tijden aan en uitgaat; ook al een bijdrage om het huis toch een 'bewoonde' indruk te geven.) Binnenhof Vrijwel elke Nederlander weet dat in het historische gebouwencomplex van het Binnenhof de regering zetelt, maar er zijn er maar weinigen die da gebouwen ooit van binnen hebben bekeken. Tot eind september kan dat wanneer het voorlichtingscentrum belangstellenden kan ontvangen. Bedoeld centrum is te vinden op het Binnenhof — op nummer 9a — waar een kelder is ingericht voor een ongeveer twintig minuten durende diavoorstelling met gesproken tekst In het Nederlands, Duits, Frans en Engels. Uitvoerige informatie wordt gegeven over het ontstaan en het gebruik van het complex door de jaren heen. Na deze inleiding volgt een geleide rondgang door de Ridderzaal en nu — voor het eerst — ook door de gebouwen van de Eerste en Tweede Kamer (alleen op maandag en vrijdag en tijdens het Kamerreces in juli en augustus van maandag tot en met vrijdag). Reptielen In de Hortus Botanicus in Leiden zal van 15 juli tot en met 1 augustus een tentoonstelling worden gehouden over reptielen en amfibieën. Zij is bedoeld om — zoals het prospectus zegt — het publiek op dusdanige wijze kennis te laten maken met deze dieren, ,,dat ingebeelde angsten verdwijnen om plaats te maken voor enthousiasme" In de omstreeks 1740 gebouwde oranjerie van de Hortus Botanicus zullen hagedissen te zien zijn die hun leven onder de gloeiende zon in de woestijn slijten en kikkers, die zich het beste thuis voelen tussen tropische orchideeën, slangen, die sprekend lijken op boomtakken, en schildpadden die alle tijd schijnen te hebben. Een rijk geïllustreerde brochure helpt de bezoeker ook het laatste tipje van de sluier die ligt over deze dierenwereld op te lichten.

Benzinecoupons In Italië zijn de moeilijkheden met benzinecoupons, die buitenlandse toeristen tegen gereduceerde prijs kunnen kopen, nog niet opgelost. Over het hele land genomen weigert tien procent van de benzinestations bedoelde coupons te accepteren. Vandaar, dat het aanbeveling verdient niet te wachten met tanken tot de allerlaatste liter, zodat men nog voldoende brandstof heeft om in geval van een weigering de volgende pomp te bereiken. Waarschuwing Nederlanders, die van plan zijn op hun vakantie in Italië een gemotoriseerd vaartuig mee te nemen, wordt dringend aangeraden zich zo spoedig mogelijk met hun verzekeraar In Nederland in verbinding te stellen. Dit klemt te meer omdat de vereiste certificaten — in afwijking van andersluidende publikaties — niet verkrijgbaar zijn aan de Italiaanse grens. Aldus een mededeling van het Bureau voorlichting schadeverzekering. Kaarsentrekken In Zoelen, midden in het Betuwse land, woont Yvonne van der Woerdt-Viljer die zich bezighoudt met het oeroude kaarsentrekken. Dit kaarsentrekken, ook wel 'tonken' genoemd, gebeurt in een Canadese blokhut, gelegen op het erf van de ruim twee eeuwen oude Gelderse boerderij De Rit. De kaarsen, gemaakt van bijenwas, branden zeer lang en verspreiden dè geur van honing. Het kaarsentrekken dat nog slechts op twee plaatsen in ons land gebeurt is een enorm arbeidsintensief werk daar bijenwas niet machinaal verwerkt kan worden en alles met de hand moet geschieden. Yvonne maakt kaarsen van het normale kerstkaarsformaat, maar ook van langere afmetingen, tot 70 cm. Een bezoekje aan de blokhut is mogelijk; elke woensdag (tussen 10 en 17 uur) kunt u er terecht.

Platteland „Toer mee langs boerderijen." Onder deze leus hebben — ter viering van het gezamenlijk jubileum — de 100-jarige Overijsselse landbouwmaatschappij en de 40-jarige Nederlandse bond van plattelandsvrouwen in Overijssel vijf toeristische routes uitgezet, leidend langs boerderijen en tuinderijen, die kunnen worden bezocht. De jubilerende organisaties willen aldus bijdragen tot een juiste beeldvorming van „de agrariër" waarover in het routeboekje — verkrijgbaar voor ƒ1,bij VVV-kantoren en op het Landbouwhuis in Zwolle (Groot Wezenland 29) — een paar leuke dingen worden gezegd. „Vreemde figuur, die Overijsselse boer: een zevendaagse werkweek, een al jaren slinkende portemonnee en nog altijd plezier in zijn werk. Hij werkt 3000 uur per jaar (tegen c.a.o.-ers 2300) en van vakantie weet hij meestal alleen van toeristen die hem de weg vragen. „En de boer, hij hoopte voort..." Gaat u eens bij hem langs. De uitgezette routes zijn 45 tot 90 kilometer lang. Loch Ness Vraag in het Britse Hoger Huis: Is het geen misdaad Schotland te beroven van een legende over een monster, waarmee het elk jaar lichtgelovige toeristen geld uit de zakken klopt? Antwoord van lord Hughes [voor de regering): Ik zie niet in met welk recht wordt gesproken van een legende. Voor het geval lord Hughes gelijk heeft met zijn terechtwijzing, dan kunnen tot 1 mei 1972 gelovende toeristen bij Lloyds geld claimen. De firma Cutty Sark heeft namelijk voor de vangst van het monster van Loch Ness — 1400 jaar geleden voor het eerst gesignaleerd door St. Columban, de Oudere, die het met een kruisteken zou hebben verjaagd — een miljoen pond sterling, zij het met een voorzichtige herverzekering bij Lloyds. Naar het zich laat aanzien hoeft Lloyds zich er geen zorgen over te maken te moeten betalen, maar waarschijnlijk zal de firma Cutty Sark wel ettelijke flessen whisky armer worden. Immers, zij heeft iedereen die een kleurenfoto van het monster schiet, toegezegd: een dagelijks glas whisky voor het hele verdere leven. Hof pants Overal in Noord-, West-, en Oosteuropa waar vrijetijdskledij wordt geaccepteerd en de bikini normaal is kan men ook terecht in hot pants. Voor het platteland en in behoudende gebieden in Zuid-Europa, het binnenland van Sicilië en Sardinië, Griekenland, Noord-Afrika en het Nabije Oosten is het echter gewenst enige terughoudendheid te betrachten.